(DVDU'LKAYSER)KAYSERLDVD(vefat:751H./11Mart1350) Gemie bakmak ve aratrmak insanln ortak bir zelliidir. nk tarih denen gemi, her milletinmilluurunun,benliininvemedeniyetininoluageldiizamansretir.

.Busrehlihazrda iyi bilinmez ve deerlendirilmezse, onun devam olacak olan gelecekten emin olunamaz. Tarihin bilinmemesi, korunmamas, mill uursuzlua, ahsiyetsizlie ve dolaysyla da mill benliin, baka benlikler iinde eriyip yok olmasna sebep olur. Bunun tarihte birok rnekleri vardr. Mesel Hititleri hatrlayalm,aslndaHititler,herbirifertolarakbirdenbireyokolupgitmediler,kendileriniistileden ve kltrlerinin iinde eridii dier milletlerle kararak zamanla yok olup gittiler. Fakat Hititlerin esas kaybolan eyi, Hitit mill benlii ve uurudur. Bunun sebebi kltrlerini ve medeniyetlerini baka kltr ve medeniyetlere kar koruyamam olmalardr. Onlarn medeniyetlerinin kalntlarn ancak bugnmzelerdegryoruz. Bir milletin mzelik olmamas iin, o halde tarihini iyi bilmesi ve korumas gerekir. Tarihin iyi bilinmesi ve korunmas ise, tarihinin oluumunda en ok pay olan dnr ve ilim adamlarnn iyi bilinmesine ve fikirlerinin yaatlmasna baldr. Bugn Anadolu'daki Trkslm medeniyeti iyi tannmad iin ne Seluklu ne de Osmanl kltr tarihi, zellikle de bilim ve felsefe tarihi gerektii ekilde yazlamyor. Osmanllar ve Seluklular devrinde yetien binlerce dnrn eserleri hl bugn ounlukla neredilmemi durumdadr. Onlarn analiz ve tenkitleri yaplmamken bu nasl mmknolabilir! Baz kimseler gerek nyarg ile ve gerekse yukarda belirttiimiz almalar yaplmad iin masumane, Osmanllarda ne ilim ne de felsefe vardr, kanaatindedirler. Bugn az da olsa bu sahada yaplan almalar bu tezin doru olmadn gstermektedir. Mesel, bu kitapkda tantmaya alacamz, n Anadolu'yu am, felsefeci, mutasavvf ve mtekellim (kelama) olarak Dvdul Kayseryibugnkakiibiliyor? Millet olarak dier milletlerle kyaslanacak olursak kendi deerlerimizi o kadar az aratrdmz, o kadar az bildiimizi gryoruz ki, bakalar bizi bizden daha iyi biliyor.ahsen biz, Dvdul Kayseryi ilkdefaH.Corbin'ineserlerindeyaptatflardanveksaalnttercmelerdenrendik.Eserleri,bizde daha hi baslp neredilmemiken, ilerde de zikredeceimiz gibi bir eseri ilk defa 1299 H/ 1881 M. ylndaTahran'da,ikincikez1300H/1882M.ylndaBombay'dabaslmtr. Dnce ve bilim sahasnda ilerlemenin, yeni hamlelerin kksz ve kkensiz olmadn bugn bilim ve dnce tarihi gstermektedir. Bugn szgelimi Aristo, lmnden 2300 sene gemesine ramen hl Bat'da okutuluyor ve zerine aratrmalar yaplyor. Bunlar boa m yaplyor sanrz! Eskilerirenmek,yenifikirleriinufuklarat,insanlardndrdveyenidncelerehareket noktas tekil ettii bilinen bir husustur. Medeniyet tarihi bize, byk medeniyetlerin yerden ot biter gibi birdenbire yeermediini, aksine kendinden nceki medeniyet miraslarnn aratrlarak, onlara yeni katklar yaplarak olutuunu gstermektedir. Bir Yunan medeniyeti, komular Fenike ve Msr, hatta Hind medeniyetinden aldklar miraslarla kendilerinden yaptklar katklarla yeermitir. slm medeniyeti Dou'dan Bat'dan yapt tercmelerle birdenbire bym, onlarn miraslarn kendi dnya gr iinde yorumlam kendi dinamizmi ile hzlandrm ve neticede yepyeni keifler ve bulular ortaya koymutur. Bugn Bat medeniyetinin aynekilde temelinde bir yandanslm bilim ve felsefesinden yaplan tercmeler, dier yandan ounluunu slm medeniyeti vastasyla rendiklerieskiYunanmedeniyetivardr. Dier taraftan, gemiin baz dnrlerinde, mesel Dvdul Kayserde grlecei gibi, baz dncelerinde ne kadar yenidirler; bugnk yeni felsefe veya bilimsel konularla ou fikirleri benzerlikler arzetmektedir. O halde, kltr mirasmz, bilim ve dnce adamlarmz aratrmak, ifde ettiimiz ve edemediimiz birok ynden gereklidir. Umarz bu konuda daha hzl ve daha verimligayretleriindeoluruz. Ankara,28.12.1987 M.Bayrakdar DVDULKAYSER'NNBAZINEMLGRLERVEDNCESNNTESRLER Burada Dvdul Kaysernin, eserlerinden, alntlar yaparak eitli konularda bizce ilgin grlen

fikirlerindenbazlarntantmayaalacaz. BTASAVVUFVEMETAFZKKONULARLALGLDNCELER 1AnaHatlarylaVarlkAnlay: Dvdul Kaysernin savunduu Vahdeti Vcd anlaynn temel meselelerinden birisi varlk meselesidir. Varln Birlii demek olan Vahdeti Vucud doktrinine gre, Tek, Hakik ve Mutlak bir varlk vardr. Bu Allah'n varldr. Allah'tan baka gerekte hi bir varlk yoktur. Allah'n varlndan baka yaratlm olan btn varlklar, varolma sebebi ynnden Allah'n varlndan, kaynaklanm olmalar bakmndan herbiri bir varla sahipseler de, onlarn varl hakik varlk olmayp greli (izafi) varlktr. nk hakk varlk z, kendisi iinde bizatihi varolan varlktr. Halbuki yaratlm varlklarn zleri yoktur. Yaratlm varlklar, Dvdul Kayserye gre Allah'n varlnn d dnyaya kendileri vastasyla ald Gzel simlerinin ve Sfatlarnn birer parlts ve baka bir deyile glgesi ve izdmdr. Bu bakmdan her bir varlk, Allah'n zel bir isim ve sfatnn tecellisi olma ynnden ayr bir varla sahip olduu halde, her bir isim ve sfatn Allah'n varlndan kaynaklanm olmas ynnden ise btn varlklar btn isimler ve sfatlar gibi ayn ve tek bir varlktr. te Dvdul Kaysernin,VarlnBirlii'ndenanladeybudur. Yaratlm varlklar bizatih varlklar olmadklar ve ze (zta) sahip olmadklar iin, varlk olarak her an yenilenmekte ve deimektedirler. Her yenilenmede varlklar yok olup yeniden var olmaktadrlar. Ancak bu yeniden varolu ve yokolu, aralarnda zaman gemeyecek kadar ksa sre, n iinde olduundan, biz insanlar bu deimelerin farknda olamamaktayz. Varlklarn n yok oluu veyenidenvaroluuylaonlardavarlksaldeimelerolmaktadr.Budeimelervarlktayatayvedikey olabilir. Yatay deimeyle varlklar bozulmaya urarken dikey deimelerle yetkinlik kazanmaktadrlar. Varlklar, ontolojik yaplar ve varlk sahnesindeki durumlarna gre eitli ksmlara ayrlmaktadr. DvdulKayserncevarlklarzihnveharicvarlkolarakikiyeayrr.Zihnvarlk,henzsuretiyled dnyada bulunmayan, fakat Allah'n ilim sfatnda ruh bir yapya sahip olan Bilgi Varlk'tr. Burada Dvdul Kayserye gre, bilgi ve varln ayniyeti sz konusudur. Haric varlk ise, d dnyada eitli mertebeler halinde, zihn varlk mertebesindeki durumuna gre tezahr etmi olan varlktr. Dier yandanDvdulKayser,varlbakabirekildeylesnflamaktadr. a. MislVarlklarlemi, b. CeberutVarlklarlemi, c. MelektVarlklarlemi, d. MlkVarlklarlemi, e. Kmilnsanlemi. Bunlardan Misl Varlklar, zihn varlklardr ki, onlarn asllar Allah'nlim sfatndadr. Allah'nlim sfatndaki bu varlklara Sabit zler de denir. Dier drt eit varlk ise Haric varlklar tekil eder ki, bunlarglgevarlklardr. Dvdul Kayserye gre, insan, akl ve duyularyla varl varlk olarak anlayamaz. Hele varlktan kast Mutlak Varlk olan Allah ise, insann O'nu kavramas mmkn deildir. Ancak insan kendi benliini anlayabilir ve bunun neticesinde aklen, ruhen ve kalben eitli psikolojik ve ahlk tecrbelerden geerek kendisini temizleyebilirse bir lde varln srrn kavrayabilir. Dvdul Kayser bu grn, dier mutasavvflar gibi, Kim nefsini bilirse, Rabbini bilir anlamndaki bir hadsedayandrr. 2lhAkVeSarholuk: Bilindii gibi Allah ak ve bu akn insana verdii sarholuk, tasavvufun en nemli konularndan biridir. Zahir ulemas insann Allah'a k olamayacan ileri srerek mutasavvflara bu konuda itiraz etmilerse de, onlar bu konuyu enine boyuna ilemeye devam etmilerdir. Bu konuyu Dvdul Kayser,bn'IFrz'nlh Ak ve sarholuu konu edinen Kasdei Mmiyye adl eserine yapterh

vebuerheyazdGiri'tegzelbirbiimdeelealmtr.imdibn'lFrz'nbukitabndakiiirininilk beyiti zerine Dvdul Kaysernin yapt aklamalardan bir ksmn tercme ederek Dvdul Kayserninlh Ak ve sarholuk konusundaki gr hakknda bir fikir vermeye alalm. Allah ona rahmetetsin,bn'lFrzderki: Sevgili'ninhatrnadevamlitik, Asmayaratlmazdannceonunlasarhoolduk. Buradaki Sevgili'den kast, sevginin btn gereklerini kendinde toplayan Hakik Sevgili'dir. O da Hakk'n kendisidir. Rahmn rahmetiyle btn varlklar varetti, onlar yokluktan ve karanlktan varlk na kard, onlarn her birine acyc rahmetiyle devaml alkasn srdrd zel yetenekler verdi. Onlar arasndan insan trne kutlu bir hediye verdi; onlardan inananlara da, kendileriyle kurtulua erecekleri hediyeyi: slm', imn, inayeti ve kemlt iin gerekli olan btn eyleri. Bu, Allah'n u ayetinde belirtilmitir: Bugn size dininizi btnledim, zerinize olan nmetimi tamamladm,dinolaraksiziniinslmiyetibeendim.(Kur'nKerm:Mide,3) nsanlar arasndan, evliyalar, (Allah'a) yaknlkla ve kemliyetle ereflendirdi, kendilerine verilenler vastasyla O'nun nurunu tam ve nee iinde idrak etmeleri iin onlar Cell ve Ceml sfatlaryla sfatlanm kld. Kendilerine hsl olan eyle, O'nun srlarn aratrrlar. Fiillerini Allah'n fiilinde yok edecek, sfatlarn Sfatnda yakacak, zatlarn Ztnda kaybedecek bir sevgiyle O'nu severler. Zencebil arabn daim olarak imekle, kendinden ieni coturan Selsebil Pnar, sahibini sarho eder, akln izle eder ve kalbini titretir. Buna Allah'n u kutsal kelmnda iaret vardr: Orada, Zencefilkarkbirtaslaiirilirler.OpnaraSelsebil,TatlSudenir. Onunla ien kimse kendiliinden geer, kendinden beer hkmler kaybolur, zat, sft ve fiil olarak belirlenmi yaratksal belirtileri yok olur. Bylece o insanda, det zere olan hkm ortadan kalkar. O zaman da, her zaman var olan ve kendisiyle beraber ezelde hi birey olmayanlh Zt ile insan,.....olmamolannyokluuylaveyokolmayannBekasylaisimlenir.... Bu arap bizzat, Allah'n u szyle iaret ettii araptr: phesiz iyiler kfur katlm bir tastan ierler, ki onun yaps kfurdur. Bu ancak Allah'n kullarnn tara tara iebilecei bir pnardr. Daha nce iaret edilen kutsal kelmda da belirtildii gibi,arap nce Kfur sonra Zencefil'den olumutur. O araptaki kfur tabiatla verilen ey, iyi kimselerden ienlere yaknlk hediyesidir ve bakalarna yaknlk gsteren, sevenlerin ruhlarna ferahlktr. Ayn ekilde yaknlamlar iin olan nc mertebede buna, Kapal Saf bir kaptan iecek derler ki bu ilh szde aklanmtr: Sonunda misk kokusu brakan, az kapal saf bir kaptan ierler.yieyler iin yaranlar bunun iin yarsnlar. Onun tabiat,gzdekimselerinitiiycekaynaktandr. Lakin, yaknlamlarn saf iecee ulamalar olanakszdr. nk Allah, sonunda misk kokusu brakan az kapal kaptan ierler, diyor. Nefisleri koku saracaktr, zevkine ancak grmek isteiyle ok susam olanlarn az tadacaktr. Yce Kaynakla, o kimsenin makam yceliine ve derece yksekliine iaret edilmitir.arapla ise, kulun gizliliinde varlksal yetkinliklerin ortaya kmasna ve bu lzumlu yeteneklerle daim surette zlerine gerekli olan daim suretteki ilh feyzin kabulne iaret edilmitir. Kulun gizlilii, kulun znde toplanm bulunan gizlilik hazinesinde rtl bulunan ilh ilerdir. Sevginin hatrlanmas hakknda itebn'lFrz'n dedii:phesiz O'nun zikredilmesi vecd dourur, evki artrr, muhabbeti kemle erdirir, aka fayda salar, delilik verir, deheti artrr ve Kmillerin zlerinde ve vsl olanlarn ruhlarnda muhabbetin mkemmel neticelerinden olan bakaeylere de sebepolur... bn'lFrz'n: Asma yaratlmazdan nce sarho olduk, demesi, bu beer suretine girmezden nceezeldeAllah'ngzelliikarsndadeliyednmemizdir., Buradanu netice kar ki, Dvdul Kayserye grelh Ak ve Sarholuk insann Allah'n Ceml ve Cell'i karsnda duyduu heyecan ve derin sevgidir. nsan daha bu dnyaya gelmezden nce Allah'nilminderuhenvarken, Ben sizin Rabbiniz deil miyim? sorusuna Evet, diyerek Allah' mahede etmekle sarho

olmutur. nsan bu dnyaya gelince bu sarholuunu ancak Allah', lisanyla, kalbiyle, ruhuyla ve zyleyaptzikirleyenidenhatrlayarakbudnyadadailhsarholuadebilir.Busarholuunve aknsuyuvearabAllah'daimekildehatrlamakveanmaktr. DvdulKayseryegre,lhSevginineitlerivederecelerivardr: 1. Zat Sevgi. Bu, lh sevgilerin en ycesidir ki, Allah'n Zt'nn idrak edilmesinden doan sevgidir. 2. Sfatlarn Sevgisi. Bu,lh sfatlardan birinin istenmesinden ve vasta klnmasndan doan sevgidir. 3. simlerin Sevgisi. Bu, lh isimlerinin birinin istenmesi ve lh Aka vasta klnmasndan doansevgidir. 4. FiillerinSevgisi.Allah'nunlarnntalepedilmesiyledoansevgidir. 5. EserlerinSevgisi.Varlklardatezahredensevgidir. 3TevhdVeeitleri: Tevhd, Allah'n Birlii'ni, insann aklen ve dil ile kabul etmesi ve kalben tasdik etmesine denir. Tevhd, btnslm dnrlerinin, zellikle de mutasavvflarn zerinde durduklar bir konudur. Bir mutasavvfolarak,DvdulKayserdaeserlerindebukonuyuelealmtr. DvdulKayser,Tevhd'iikiksmaayrarakszebalar. Bunlar: a. AvamnTevhdi; b. HaslarnTevhdi. Avamn Tevhdi: Avam (Halk)'n tevhdi, insann dili ile, Kelimei Tevhd'de olduu ekliyle Allah vardr O'ndan baka Tanr yoktur demesi ve kalbiyle buna inanmas ve tasdik etmesidir. Dvdul Kayserye gre bu tevhdlerin en aa mertebesidir. Byle bir tevhd ona gre mantk bir kyaslama ve istidlal yoluyla veya Peygamberleri taklit etmekle elde edilir. Ya da bu iki yolun birletirilmesiyle elde edilir. Bunun iin Dvdul Kayser, eer bu halkn tevhdi, birinci yolla elde edilirse onu istidlali tevhdolarakadlandrr.Eerikinciyollaeldeedilirsebununakltevhdolarakadlandrr.Eernc yolla elde edilirse bunu da istidllnakl tevhd olarak adlandrr. Btn bunlara ilveten, eer insan sadece mantk yollarn deil, bunlarn tesinde akl bir dnce ile Allah'n Birlii'ni tasdik ederse, DvdulKayseronunbutevhdinideistidllakltevhdolarakadlandrmaktadr. c. Haslarn Tevhdi: Haslar (Sekinler)'n tevhdi, sadece akl ve mantk yollaryla ulalp dil ve kalb ile yaplan bir tevhd deil, ayn zamanda hayattauurla hissedilen bir tevhddir. Bu mutasavvflar ve Allah'a yakn olan insanlarn elde ettikleri tevhddir. Dvdul Kayser, Haslarn Tevhdi'ni mertebeyeayrr: a.Fiillerin Tevhdi: Bu, insann kendi fiillerinin kayna olarak Allah'n fiillerini grmesi ve kendi fiillerini O'nunkilerde yok etmesi ve O'na irca etmesidir. Baka bir deyile kendi fiillerinde Allah'n fiillerineehdetetmesidir. b.Sfatlarn Tevhdi: Bu, insann kendi sfatlarnn kayna olarak Allah'n sfatlarn grmesi ve kendisinkileri O'nunkilerde yok etmesidir. Baka bir deyile, kendi sfatlarnda Allah'n sfatlarna ehadetetmesidir. c.Zt'n Tevhdi: Bu, btn varlksal Allah'n Zt ve Varlndan kaynaklandn bilmek ve gerekte Allah'nZtveVarlndanbakagerekbirztvevarlnolmadntasdiketmektir.Bakabirdeyile insannkendivarlylaAllah'nZtvevarlnaehdetetmesidir. Dvdul Kayser bu eit tevhdi beraberce, yaanan tevhd (etTevhdu'uhdiyye) olarak adlandrr. nk bu tevhdlerde akl ve mantk yerine insann kalbiyle ve uuruyla yapt tecrbeleresastr. Buraya kadar anlattklarmzdan, Dvdul Kayserye gre tevhd, ya din, ya mantk ve akl, ya da varlksal (ontolojik) temellidir. Din tevhd, insann Peygamberlerin ve dinlerin retilerini takip

ederek Allah'n Birlii'ni kabul etmesidir. Mantk ve akl tevhd ise, insann kendi dncelerinin kendisini Allah'n Varlna ve Birliine gtrmesidir. Ontolojik tevhd, insann kalben ve uurlu bir ekildeAllah'tanbakavarlkolarakhibirvarlnolmadnayakneninanmasvebilmesidir. CDVDULKAYSER'NNTESRLER Dvdul Kaysernin byk ve nemli bir ilmahsiyete sahip olduunu gsteren baka bir husus da, onun kendisinden sonraki bir ok Mslman dnre olan tesiridir. Onun bu tesiri geici de olmam, bu tesir bugne kadar devam etmitir. Kendisinden sonra, zellikle bn'lArab'nin grlerini anlamak isteyen hemen herkes, ister Trk, ister ranl, ister Arap olsun, onun Fussu'l Hikem zerine yapterhini el kitab olarak kullanmlardr. Dvdul Kaysernin tesirlerini aada olduugibi,ksacagrelim. 1TrkDnrlerineTesiri: Dvdul Kaysernin tesirleri daha ziyade Matla'u Hussi'lKelim f Ma'n Fussi'lHikem adl eseriyle olmutur. Bu erh, daha yazarn kendi zamannda Altn Ordu Devleti'nin merkezi Saray'da okunmaya balanmt ve bylece onun hreti ilk defa Anadolu'nun dna da tamt. Orada, Ali eyh Rukneddin Ahmed (lm. 1381) adl bir mutasavvf ve dnr, yapt yeni bir Fussu'lHikem erhinetemelolarakKayserili'ninerhiniesasalmtr. Bilebildiimiz kadaryla, Anadolulu Trk dnrlerden Dvdul Kayser zerine ilk aratrma yapanlardan birisi, mehur eyh Bedreddin Simv(13681420)'dir. O, Dvdul Kaysernin Fuss erhi zerine bir erh yazmtr. Bugne kadar henz ele gemeyen onun bu erhi, belki Matla'u Huss'un btn metni zerine deil, onun Mukaddimesi zerine olabilir. Dvdul Kayserden etkilenen XV.,XVI. ve XVII. yzyl dnrlerinin banda Molla Fenr ve Kutbeddinznik'den sonra, Bal Efendi (lm. 1552), Abdullah Bosnav (lm. 1644) ve smail Hakk Bursev (16531725) gibi kimseler gelir. Kayserili'nin Trk dnrlere etkisi, daha sonraki yzyllarda da devam ederek gnmzekadargelmitir. Mesel, XX.yzyln ortalarnda Kayserili'nin Fuss erhi hl nemini srdryordu. Dr'l Mu'allimn mektebinde okurken, kendi isteiylezmirlismail Hakk (18691946), hocas Ahmed Asm Bey'den Fuss zerine ders almay arzulaymca, hocasnn hususi derslerinde Dvdul Kaysernin erhinidekullandnsylemektedir.(37) 2ranlDnrlereTesiri: Dvdul Kaysernin ranl dnrler zerine tesiri daha da byk olmutur. Kayserili'ye ilgi duyan bu dnrlerden ilki, pesiz Haydar Amol'dir. Taberistan'n merkezi mol'de 1320 ylnda doan bu byki kelamcs ve mutasavvf, Dvdul Kayseryi velilik konusunda tenkid etmise de, zellikle varlk anlaynda ondan ok faydalanmtr. Nassu'lNuss, Nakdu'nNukd f Ma'rifeti'l Vcd ve Cmi'u'lEsrr adl eserlerinde Dvdul Kayserye oka atflarda bulunmutur. Kayserili'nin, Nurbahiyye tarikatna mensub emseddin Mhammed Gilan Lhic (lm. 1506) zerindedetesirivardr. Dvdul Kaysernin fikirlerinden yararlanan baka bir ranl da, mehur filozof ve XVI. yzylda rkiliin en iyi temsilcisi olan Molla Sadrairz (15711640)'dir. Eevhidu'r Rububiyye ve El Asfaru'lArba'a adl eserlerinde bu tesiri aklkla grmek mmkndr. Eevhid'i yaynlayan Atiyn'ye gre, bu eserin birinci blm, adeta Dvdul Kaysernin Matla'u Huss'unun Mukadimesinin birerhidir. zellikle Molla Sadra varlk anlay konusunda Dvdul Kayser'tan ok yararlanmtr. Molla Sadra'nn bu evhid adl eserine bir haiye yazan talebesi Hac Molla Hdi SebzivrveMollaDamvardde,Kayserili'denetkilenenranldnrlerarasndadrlar. 3ArapDnrlereTesiri: DvdulKayserninArap dnrlerizerinede etkisivardr.Onunbuetkisi,imdikibilgilerimize gre,ilkdefa,XV.yzyldayazldsanlanveyazarkesinolarakbelliolmayanMecmu'auIBahreyn

adl bir eserde grlmektedir.emseddinbn Nasr elSicz'ye atf edilen bu eser, Dvdul Kaysernin Fusserhindenetkilenerekyazlmtr. Mevlev ve Nakibendiyye tarikatna mensup mehur Suriyeli mutavassf Abdln Nablus (lm. 1731) ile Cezayir'in lmsz kahraman mutasavvf elEmirAbdlkdir (18061883)'de, Kayserili'den etkilenmi olan dier Arap dnrler arasndadrlar. ElMevkf adl mehur eserinde Abdlkdir eitlivesilelerleDvdulKayseryeatflardabulunmutur. DVDUL KAYSER'NN TAHKKU M''LHAYT VE KEFU ESRR'ZZULUMT ADLI ESERNN TERCMES AESERVETERCMESHAKKINDABLG Bal, Hayat Suyu'nu ncelemek ve Karanlklarn Gizliliklerini Aa karmak eklinde tercme edebileceimiz Dvdul Kaysernin henz el yazmas halinde bulunan bu kk eserinin, imdiki bilgilerimize gre dnyada iki nshas vardr. Birincisi, Nuruosmaniye Ktphanesi 2687/2 numarada kaytldr.kincisi, Princeton niversitesi Ktphanesi'ndeki Garrett Collection'u iinde 731 numaradakaytldr'. Eserin tercmesini, Nuruosmaniye Ktphanesi'ndeki nshasndan yaptmz iin, bu nshay tantalm. 2687 nolu mecmuann 2. kitabn tekil eden eser, mecmuann 139. sayfasnn banda balar, 148 (a) sayfasnn sonunda biter. Normalde her sahifede 17 satr vardr. ls: iten 18,5x 11,5mm.;dtan23x15mm. Okunakl bir nesih hattyla yazlm olan bu nsha, yazarn asl nshas deildir. nk adn zikretmeyen nsih (kopya eden), 148(a) sayfasnda, yazlmas 732 H. senesinin sefer aynn ortasndaki cuma gn biten yazarn kendi nshasndan, 741 H. senesinde naklettiini ve yazarn kendihattnkopyaettiinibelirtir. Dvdul Kayser, eserin 143(a) sayfasnda kendi Fusserhinin Mukaddimt'na bir atf yaptna gre, bu eserin sz konusu erhten sonra yazld ortaya kmaktadr. Dvdul Kayser bu eserini, 141(a)sayfadakendisindenmaddyardmgrdnbelirttiiveKadolanMahmdibnMuhammed ibn Abdlaziz'e ithaf etmitir. Eserin 141(b) ve 142(b) sayfalarnn sa kenarlarnda birer dzeltme notlar vardr. Ayrca 147(b) sayfasnn alt kenarnn gayet solunda sonradan bir okuyucu tarafndan yazlm olduu anlalan Osmanl Trkesiyle bir not vardr. Bura eksik. Var ki grnyoreklinde okuyabildiimiz bu notu yazan okuyucu bylece bu sayfann son cmlesinden sonra bir kopukluun olduunu belirtirken, o sayfada Dvdul Kaysernin Hzr'n dnyada bugn madd bedeniyle var olmadn ancak uhrev bedeniyle bir anda eitli yerlerde eitliekillerde bulunabileceieklindeki grne itiraz etmektedir. Ayrca baz sayfalarn alt kenarlarnda su izleri vardr; fakat bu durum harfleriveyakelimeleriokunmayacakderecedebozmamtr. Eser, yazarnn bu eserini niin kaleme aldn belirttii ve bu konuda baz bilgiler verdiini ifade eden bir nsz, drt Giri ve bir de eserin esas konusunun ilendii Maksat (Sonu) ksmndan olumaktadr.Eserintmhacmineoranla,nszveGirileroldukauzundur.Sonuksmiseolduka ksadr. Eserin konusu, Muhammed ibn'lSayrf elCl adl bir sfi huzurunda topland belirtilen, Dvdul Kayser ve eserini kendisine ithaf ettii Kad Mahmd'un da hzr bulunduu bir ilim meclisinde tartlm olan Hzr ve durumu meselesidir. Bu meselenin esasn Hzr'n bir nebi (peygamber) veya vel olup olmad, bugn d dnyada yaayp yaamad sorular tekil etmektedir. Dvdul Kayser eserin nsz'nde birok kimsenin Hzr'n bir vel olduunu ve d dnyada madd bedeni ile her an yaadn sylediini: Fakat az kimsenin buna karlk onun bir neb olduunu ve artk d dnyada yaamadn sylediklerini zetlemektedir. Dvdul Kayser, bu meselenin ancak baz n bilgilere sahip olduktan sonra daha iyi halledilebileceine inanr ve bu maksatla da esas konu olan Hzr meselesini ele almadan nce girilerde gerekli n bilgileri verir. Bu girilerden birincisi, nbvvet ve velayet hakkndan; ikincisi Hayat Suyu'nun aklanmas hakknda; ncs, karanlklarn incelenmesi hakknda; drdncs, karanlklarda nasl yrnecei hakkndadr. Sonu,ksmndaDvdulKayserounluunfikrininzddnaaznlauyarakHzr'n,Hz.

Musa'nn eriatna tbi olan srail oullarnn nebileri gibi eriat getirmemi bir neb olduunu, aznln zddna ounlua uyarak onun yaadn, fakat herkesten ayr olarak da, onun madd bedeniyle deil melekt veya uhrev diye adlandrd. madd olmayan bir bedenle yaadn syleyerekbumeseleyebirzmgetirirveeserinibylecebitirir. Dvdul Kaysernin kendisi bu eserini Tahkku M'i'lHayt ve Kefu Esrri'zZulumt olarak adlandrlmasna ramen, eserin esas konusu Hzr olduundan bu eseri kopya eden sonraki kiiler, Risale f Beyni Ahvli'lHzr veya sadece Hzr Risalesi eklinde isimler vermilerdir. Bu farkl isimlerdendolay,bazkaynaklardaTahkkuMai'lHaytileRisalefBeyniAhvli'lHzrayriki eserolaraktelkkiedilmektedir. TAHKKUM''LHAYTVEKEFUESRR'ZZULUMT HAYATSUYUNUNCELEMEKVEKARANLIKLARINGZLLKLERNAIAIKARMAK EsirgeyenveBalayanAllah'nAdylaGlveKuvvetliAncakAllah'dr. Zengin, Tek, Zt ile her eyden Mstani olan (Hi bir eye muhta olmayan); Bir, Ferd, btn isimler ve sfatlarla Nitelenmi olan, btn mertebeler ve varlk tabakalarndaki grnlerde Tecelli eden, karanlklarn zndeki Hayat Suyu ile arifelerin kalblerini Yaatan, sevenlerin ve sevilenlerin ruhlarn irad lmle hayat kaynana Ynelten, mucizeler ve salam delillerle grevli PeygamberleriniGnderen,eitlievkvetecellilerleevliyalarnaYolgsterenAllah'ahamdolsun! EngzelselmlarveengzelvglerleAllah,EfendimizMuhammed'iveailesineselmlasn! En yksek derecelere varm, en kuvvetli deliller ve belgelerle temizlenmi, okluk znde birlik yolunaulam,enyksekmakamlarveenycecennetlerkazanmashabndandaAllahrazolsun! Zayf kul, Rabbinin ltif rahmetini isteyen Dvd ibn Mahmd ibn Mhammed elKayser, Allah kendisiniveebeveyninibykaffileaffetsin,bundansonrayleder: limlerin,Allahonlararahmetetsinveonlardanrazolsun, Hzr aleyhisselmn neb veya vel olup olmad, bugn d dnyada yaayp yaamad hakknda gr ayrlna dtn grdm. Onlarn ounluu, karanlklardaki Hayat Suyu'ndan imi olmasndan dolay Hzr'n d dnyada madd bedeniyle her an var olan bir vel olduunu savundu. Az onun bir vel olduunu ve bugn d dnyada mahhas olarak var olmadn savundu; hlbuki onlarn taklitileri ise haberler ve rivayetlerde geen bu karanlklarn bu hissedilir karanlklar cinsinden ve o su'yun da madd yaps itibariyle iilen bu su cinsinden olduunu sanyorlar. Nitekim bu hususiyet onda da vardr. Btn bu kimselerin her birinin grnn doru birynvardr. Bu tartma, byk mevl, ok bilgin efendi, fetva ve takva alameti, olgun yol gsterici, sonraki alimlerin en stn, ariflerin ve kiflerin en saf, gk yznn hakiki gnei, tarikat mensubu kimselerin kalblerini aydnlatan, ilh nurla varlklar kavrayan, eyay olduu gibi gren, millet. Hakk vediningneiMuhammedbn'lSayrfelClkiisteyenlereAllahonunfetvalarnbereketliklsn, dnya ve ahirette onu isteyene kavutursun nin huzurunda geti. Ona bu kitapta iaret edilen srlardan bende olanlarn bazlarn sylemitim. Fakat o Meclis'te o szlerin incelenmesini tamamlama imkn bulamadm. Halbuki isteyenlere faydal olabilmek ve yol gsterilmeyi bekleyenler neticenin hasl olmas iin bu konuda karar vermeye balamak, bitirmeyi ve incelenmesinde derinlemek szn tamamlanmasn gerektiriyordu. Bu konuda kalblere ifa verecek olan eyi yazmam ve onunla konuyla ilgili btn gzl ve rumuzlu eyleri aklamam hatrma dt. Bu meseleyi tekrar ona arzetmem bir eit edebsizlik olurdu. Bundan dolay meselenin aklanmasna, kinatnYaratcsdoruveisabetligrilhamedenAllah'danyardmdileyerekbaladm. Maksada balamadan nce, meselenin incelenmesini aklayc ve zmn tasdikine gtren girilerkoydum. Birincisi,PeygamberlikveVelayethakkndadr. kincisi,HayatSuyu'nunaklanmashakkndadr. ncs,Karanlklarnincelenmesihakkndadr. Ddncs,Karanlklardayrmeeklihakkndadr. O halde, bu mnlar bilen herkes, kutsal metinlerde (elMesn) zikredilen Hzr'n makamn

yaknenbilir,gizliliklerikendisinealrvenurlarortayakar.Bylece,hakikhayattanbirhazzasahip olurvesonsuzzamanlardabakkalr. Bu kitap, ismi muhtevasna tekabl etmesi ve ilm mnsna uygun olmas iin Tahkiku M'i'l Hayt ve Kefu Esrri'zZulumt olarak adlandrld. Kitabn yazlmas bitince ve gzden geirilmesi son bulunca, onu, Sadru'lA'zm, byk efendi, lemin kadlarnn en kads, ser davrana sahip, btn gzel ahlklar kendinde toplayan Allah'n hidyet ve tevfikine muvaffak olmu, O'nun adalet ve inayetini temsil eden, bilgisiyle ve benliiyle kadlk makamnereflendiren, dnce ve bilgisiyle ilim meclislerini ssleyen, millet, Hakk ve dinin vnc lkabna lyk Mahmud'a sundum ki o, affedilmi merhum Kad, Hakk ve dinin dayana Muhammed'in oludur ki o da byk efendi, iki lemde kadlarn en kads, millet ve dinin Abdlaziz'in oludur. Allah gemilerinin kabirlerini aydnlatsn, geleceklerini kat kat zengin etsin! Benim zerimdeki baz haklar sebebiyle, gzel yd ile onlar anarm ve gemitike madd yardmlar iin en gzelkrle onlarakrederim. Mahmd ibn Muhammed ibn Abdilaziz sz konusu manakaa ve inceleme meclisinde hazrd ve benden iki grten hangisinin kabul ve tasdike daha lyk olduunu bekliyordu. Gl ve kuvvetli ancak Allah'dr.YardmistenenvekendisinesnlanO'dur. BRNCGR:(PEYGAMBERLKVEVELLK) I Bil ki, nbvvet (peygamberlik), haber demek olan nebeeden veya saknma demek olan nbvveden tremitir. Bu iki mnda neb (peygamber) de vardr; nk o, ilh haberler ve onlarnhususiyetlerindenhaberverirveeytanfsltlarveonlarnhilelerindensaknr. II Deyim olarak nbvvet, ilh emirle, d dnya ile ilgili gizli mnlarn ve er' hkmlerin peygambere vahyedilmesi olaydr. O halde neb (peygamber) Allah'n emriyle, insanlar ezelde kendileri iin takdir edilmi yetkinlie armak iin ilh Zt'tan, zat sfatlardan, gizli mnlardan ve er'hkmlerdenhaberverendemektir.Neb,bykresuller(peygamberler)gibieriatgetirenolur; Ms (A.S.)'meriatna tbisrail Oullarnn Peygamberleri gibi olmaz. O zaman nbvvet, teyidi ve tevfikiyle desteklenmi kul hakknda Allah'n verdii bir grevdir, ilmi ezeldeki Sabit zde bunun bir karlvardr. III Vellik, yaknlk demek olan velden tremitir. Deyim olarak vellik, Allah'a yaknlk ve ilh ahlkla ahlklanma demektir. Genel ve zel olarak iki ksma ayrlr. Genel vellik, Allah'n: Allah, inananlarn dostudur (Kur'n: Bakara, 257) yetinde belirttii gibi salih amel ileyen herkese mildir. zel vellik, Allah'da yok olan ve Onunla yeniden var olan kimseye ait bir zelliktir. O halde vel,beersfatlardanyokolmuveilhsfatlarlasfatlanmaileyenidenvarolmukimsedir. IVNbvvet (peygamberlik) Allah'n Zahir ismindendir. Vellik ise Btn ismindendir. O halde vellik, nbvettin btn; nbvvet de onun zahiridir. Bunun iin her neb, veldir; fakat her vel, nebi deildir. Nebi, btna taalluk eden velilii ynnden istidadnn istediini Allah'dan alc olduu, gibi zahire taalluk eden nbvveti ynnden de mmetine tebli edicidir. Neb, nbvetti olmayan velden daha ereflidir. Eer nebnin vellik ciheti nbvvet cihetinden daha erefli ise, o zaman velliin ciheti Hakk'a, nbvetinin ciheti halka ynelik demektir. Neb ve velnin herbiri vastal veya vastasz olarak ilh Hazret'ten gizli mnlar alan ve onlardan kendisine inananlara haber verendir. Ancak velnin zddna neb ald haberleri tebli etmekle grevli, emredilen ve yasaklanan hereyle hkmedicidir.BununAllah:EyResul!Rabbindensanaindirilenitebliet'(Kur'n:Mide,67) Sana ancak tebli etmek der' ', Sen, sadece bir uyarcsn' eklinde belirtmitir. te bununla neb velden ayrlr. Vel, ister nebnin aldn Allah'dan alabilen byk vellerden olsunister olmasn,zahirynndennebyetbiolmasgerekir. EvliyalardanKutb, kimm,Drtler, yediiklimiidareylegrevliYediBudel(Abdal) ve onlarn devam yzaltmlar gibi zamana bal olmayanlar vardr ki, eksiksiz ve fazlasz KyametGn'nekadar(silsilevolarak)devamederler. eyh'ki Allah ondan raz olsun, geni bir ekilde bunu Futuhtta aklad, srlaryla birlikte mertebelerini zikretti. Szn zn anlattk, uzatmaktan korkarak teferruata girmedik. phesiz

AllaheniyibilenHkmdardr. KNCGR:HAYATSUYU'NUNAIKLANMASI I Bilki, su, ok akc, hissedilir cevher iin kullanlan bir kelimedir.bn Abbas'n Allah'n Gkten bir su indirdik' yetindeki suyu, ilim olarak tefsir ettii gibi, su ile ilim kasdedilir. Aynekilde onunla Kll Heyl kasdedilir, ki bu, harflerin k yerlerindeki titreimi esnasnda insani harfler ve kelimelerin suretleri insan nefsinde meydana geldii gibi, ilh kelimeler veharflerin suretleri kendi zerinde meydana gelmesinden dolay mutasavvflarn dilinde Rahmn Nefes olarak da adlandrlr. IIAllah Tel:Arsustndedir'diyor.Ar,mlktr.phesiz mlklemininsuretlerimelekt leminin zerindedir. Ayn ekilde onlarn hepsi btn suretleri tayan Heyln Cevher zerinde hsl olmutur. Eer Ar, yedi gk stndeki Krs Feleinin stnde olan Atlas Felei ve Su stnde olan Ate ve Hava kresidir dersek, bu daha nce sylediimize eliki tekil etmez. nk bu suyun sureti ayn ekilde bu Heyln Cevher zerindedir ve aklcl btn eyadadr. Nefesin, nefes verenden manev ve madd bilgiler kazand gibi eyadaki hayat, hakik hayatn asl olan Rahmn Hazret'ten bu cevheri kazanmakla hakik bir hayata doru yol alr. Bunun iin Allah'n Resul salat ve selm zerine olsun ashabiyle el skrd, tbin, ilk Mslmanlar ve slihler ki Allah onlarn hepsinden raz olsun duadan sonra hasta arkadalar zerine frrlerdi. Allah Tel'nn Kabark Deniz yani takn, szndeki denizin su iin kullanlmas O'nun Ar' su stndedir szndeki sudan kasdn Heyln Cevher olduunu sylememizi dorulamaktadr. O halde Heyl, hibireyin suretindenboolmayacakbiimdebtneyannsuretiyledoluolaneydir. III O halde hakik Hayat Suyu, nurn ve karanlk olan perdeleri am ve beer kirliliklerden temizlenmi kuts kiilere, ok bilen ve haberder olan Hazret'ten akan Lednn lim demektir. Bu akc cevherin, hayatsz herhangi bir cevher olduu sanlmasn. D dnyada bir varla sahip olan her eyin bir eit hayat vardr. Bu szn anlamn Mukaddimtuerhi'lFusus da akladk.phesiz hayat, canl varln vcudunda grnr; bu vcudun yokluuyla, gizli kalr. Gizlilii mutlak olarak yokluunu gerektirmez. Bunun iin Allah Tel: Gkte olanlar da yerde olanlar da Allah' tesbih ederler' O'nu hamd ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur; fakat siz onlarn tesbihlerini anlamazsnz' Anlamayanlar, Hakk ve srlarndan, varlk ve bazlar dierlerinden farkl almetler ile tezahr etmi nurlarndan gzleri perdelenmi kimselerdir. Kalbleri aydnlanm ve hakik hayata kavumu, mkefe ehline gelince, btn varlklar yaayan ve tesbih edici grrler.bn Mes'ud Allah kendisinden raz olsun Yemek yiyorduk ve tesbihini iitiyorduk dedi. Tesbih edici olmak, ancakyaayanolmaklaolur.eyhimiz'Allahkendisindenrazolsun iniyaatan,lo'anhervarldirigrrdedi. IV Bu mnnn hakikatini, ancak hayatn hiss cismn ister cisim basit ister mrekkep olsun, nefsn, kalb, ruhan ve akl mertebeleri olduunu bilen bilebilir. Bu mertebelerin en yksei Teklik'teki Ztn varl olan Zat Hayat'tr; sonra isimler mertebesi olan Birlikteki hayattr. phesiz akl cevherin hayat, hiss hayat cinsinden deildir. En aa hayat mertebesi hiss hayattr. Hayat, mertebelerinin en ykseine kullanma en aasna kullanmaktan daha dorudur. Daha sonra ona en yakn olanlar gelir. En yakn, temiz ruhun ve aydnlanm kalbin hayatdr. Bu ancak yakni ilim ve hakikuhd ile olur. Bunun iin kfirler, hiss hayatla diri olmalarna ramen, Allah'nu yetlerinde belirtildii gibi: Sen llere phesiz iittiremezsin Sen, kabirlerde olanlara iittiremezsin Sardrlar, dilsizdirler, krdrler, bu yzden akl erdiremezler l olarak kabul edilmilerdir. Hiss kuvvetleri olmasna ramen, kfirlerin iitmeleri, grmeleri ve dnmeleri krelmitir. Bunlarn yokluusebebiylevarlklarmkemmelolmasnaramen,hakkinkrlarveirklerivardr. V Bak hakik hayat diye nitelenen hayata gelince; bu, arifelere hsl olan ilm hayat, cebert ve melekt hayata cinsinden olan en mkemmel hayattr; geici dnya hayat deildir. Bunun iinlyas aleyhisselmhakkndameleklereveonlarnderecelerinikazanncayakadar,onaltseneuyumadanve yemeden kald, dendi. Bu dnyev grnmdeki madd bedende, bu dnyev grnmdeki hakik tabiatnn yokluuylaahsn ebediyen lmeyecekekilde kalmas mmkn olmamakla birlikte, uhrev

grnmdeki varlyla ahs ebed ve daim olabilir. s aleyhisselm gkte diridir, nk uhrevi bedenledir. Bunun iin Allah, Beni aralarndan aldnda onlar sen gzlyordun. Sen hereye hitsin(Kur'nmaide,117).Sylediklerimiz,anlamakisteyenlereyeterlibirincelemeveiaretdeildir. BakYaayanphesizAllah'tr.VeO'nundndakihereylmlfnidir. NCGR:KARANLIKLARINNCELENMES IBilki,nurvekaranlkikizteydir.Nur,kendisigrnenvebakasngsterendir.Karanlk,onun kartdr; kendisi gizli olan, bakasn vehakik nuru gizleyendir. Hakik nr ve btn nurlarn kayna, ilm ve haric varlklarn kendileriyle grndkleri olusal varln ve ilm nurun kendisinden geldii ilh Zt'tr. Allah Tel, yette: Allah, gklerin ve yerin nurudur demitir. Allah'n imkn ile vasflanmas ve Rahman nuruyla vcib olmas nisbetinde, Allah'n Baka ve Dier isimlerine yklenen hereydeAllah'nZtiin,kendisiyleMutlaknurdanayrldgrelibirkaranlkkibu,Peygamberin Allah, yarl karanlkta yaratt, sonra zerine nurunu serpti o nuru elde edebilen kurtuldu, elde edemeyen dallette kald eklindeki szyle iaret ettii imkn karanlktr ve kendisiyle perdelendii zat ve vcud bir nur vardr. Bunun iin Allah Tel: O'nun nuru iinde kandil bulunan birfenerebenzeryetindeherbiryaratktabulunannurmertebelerineiaretvardr.Ohaldekandil iin bir nurluluk ve cam iin bir nurluluk vardr. Bundan dolay, her ikisi de, nurn parlak yldzlara benzetilmitir. Sonra Allah: Neredeyse, ate demese bile, yan kendisi aydnlatacak dedi; bu, yadakinurluluunvarldemektir.SonraAllahNurzerinenurdurszilebunuaklad.Bununla Allah'naslnaakdelilbulanKendisi'nekavuur;Allahdilediininurunakavuturur II Ceberut varlklardan heybetli melekler ve nurlu akllarn ilk saflarndaki varlklar gibi, kendisinde imkn yn azalan her eyin karanl arlar ve nurluluu artar. Sonra melekt varlklardanntkmcerrednefisler,maddnefislerveonlarabalolanvarlklarnsnflarndanonlara derece derece daha yakn olanlar gelir. Cisimlerde olduu gibi, kendisinde imkn yn artan hereyin, nurluluu azalr ve karanl artar, Bunun iin Allah Resul: phesiz Allah iin, nurdan ve karanlktan yetmibin perde vardr. Eer onlar kaldrsayd yaratklardan yardm kendisine ulamayannyznnizleriyanarddemitir. III Allah, perdeleri nurlu ve karanlk olmak zere ikiye ayrd. Yksek ruhan varlklarn karanlklar azaldka ve Yaratanna yaknlklar sebebiyle idrak edilememeleri ynnden o perdelere nurn perdeler denir. Cisimlerle, karanlk kesfleir. Nurun mertebeleri gibi, karanlklarn da mertebeleri vardr. Yeryznn gnee dnk ksmnn nasl kla aydnlandn grmyor musun? Sonra bunu, aydnln zayflad ve hissediriliinin azald yansmayla aydnlanm ksm takip eder venihayetgneincismindekiakartolankuvvetlikaranlkksmgelir. IV Nurlar, akl, ruhan, manev ve cismn olduu gibi, karanlklar da ayn ekilde akl, ruhan, manevvecismnolur. Birincisiilhnurlaaydnlanmaklnnurunakartolanvehimlekarmaklnkaranlgibiolur. kincisi,beerpislikvebalardanarnmkutsruhlarnnurunakartolan,mriklerinvekffarn nurlar gibi aydnlanmas mmkn olmayan kirli ve kararm cesetlerdeki hapsedilmi ruhlarn karanlgibiolur. ncs, tevhd, imn ve gzel amellerin nurlarna kart olan,irk, kfr ve gnah karanl gibi olur. Drdncs,gne,ayvedieryldzlargibiaydnlatccisimlerinnurunakartolaneyaytayan arznkaranlgibiolur. V O halde, karanlklarn en yksek mertebesi, kirli akllarn, mrik ve kfir ruhlarn karanldr. Sonra manev karanlklar gelir; sonra da cismn karanlklar gelir. Bunun iin Allah'n Resul dnya atei hakknda: O yetmi defa ykand sonra dnyaya indirildi' dedi. Bunda, uhrev nurn atein, kyaslanmayacak kadar bu ateten yakma kuvvetinde ve tesirde dahaiddetli olduuna iaret vardr. Ayn ekilde, ruhan karanlklar da, bu hiss ve cismn karanlktan, perde olmada daha kuvvetli, gizlemededahabykveiddetlidir. VIYerin glgesi, tepesi ay feleinden daha yksek olan ve taban arzda bulunan hunieklindeki bir karanlktr. Yaklak olarak arzn yars, gne nn yokluu sebebiyle karanlk olur; dier yars veya yardan fazlas gnee dnklyle aydnlktr. Lakin arz kuatan gne feleine hareket verici

Atlas feleinin gnlk hareketi sebebiyle her iki ksmdaki nur ve karanlk devaml olmaz. Yardan fazlasdedik; nkastronomiilminde gnekresiyerkresinin 164misliolduuaklanmtr.Eer bu bilgi doruysa, yardan fazlas gnee dnk olur ve aydnlanr. O halde yeryznde gne nn kendisine ulamad hibir ey yoktur. Evet, gndz uzun olan Kuzey Kutbu gibi baz blgelerde, gne diski yuvarlaklar, gndz ve gecesi alt ay olur, nk hadd noktasndaki gne azam meyline kadar ay geer ve ini halinden batna kadar da ay geer.ni halindeki gnein, en uzak noktaya ulancaya kadar baka bir ay daha gemez ve sonra ufka ular. Bu blgede gndzleri scakln okluu ve gecelerin soukluunun okluu sebebiyle canl az bulunur. Arzn Gney Kutbu'ndaki blgeler su iinde olup, orada karanlk grlmez. Kuzey Kutbu'ndaki yerde karanlk devaml deildir. Kuzey Kutbu (denizinin baz bat blgelerinde ou zaman su buharlarnn okluuyla sis bulunur. Orada gne azalr; fakat kat bir karanlk olmaz. Bu konuda ilmi olmayan bumnyanlamaz.DoruyueniyibilenAllah'dr. DRDNCGR:KARANLIKLARDAYRMEEKL I lerinde yrnen karanlklarn hiss karanlklar cinsinden olmad aklandnda, onlardan kastn, ruhan ve manev karanlklar olduu ortaya kt. Bu karanlklar hakikatlar ve btnlar kendisinden ienin asla susamayaca ve iki lemde diri ve mes'ut kalaca Hayat Suyu'nun kayna olan Rahmn Nefes'te son bulan varlklarn varlksal karanlklardr. Bu su, herkeste vardr; fakat perdelenmiler bunu anlamazlar. Derin eyh Evhdddin, Allah srrn kutlu klsn, baz Farsa iirlerindeyleder: Eygnl!Mnlarsrrnnszsendedir, Aradnoey,sendedir, Kendibedenininkaranlklarnidrket, HayatSuyusendeolduuhalde,lyorsun. Hayat Suyu'na zevkli ve vicdan birekilde ulamak, ancak gayreti gerektiren fena, bakaslkla (el gayriyye) sfatlanmay gerektiren belirlenme ve Allah'n var edici sfatyla vasflanma yoluyla olur. Bu da,ilmisuluktaaklananbtnmakamlarvemenzillerikatetmeyleolur. II O hade, gzden hibireyin gizli kalmayacakekilde bu makamlara ulama yntemini ksaca aklayalm.Derizki:TasavvufyolundaYryen(slik)yabalayan,yaortadaolan,yadasonaulam kmil birisi olur. Balayan, nefis menzilinde yrr. Ortada olan kalb menzilinde yrr, sona ulaan kmil, ruh menzilinde yrr. Yryenin, bu makamlar katetmede ve Allah'n ztndan perdeleri kaldrmada bu mertebeyi derinletirmeden baka hibireye ihtiyac yoktur. Bu mertebe, tm yrmenin(slkun)yntemidir. III Balayann yrmesi, nce altrma ve uyanklkla, sonra gnahlardan tvbe, ibadetleri ilemekle Allah'a dnme, sonra vera, zhd, takva ve benzeri eylerle olur. Eer kalbinde, irade, tevekkl, rz, teslm, ii Allah'a brakma, korku, huu ve huzu hsl olursa o zaman nefsin makamnn fenas kemle erer. Bu da fiillerde fenadr.lh sfatlarn yla aydnlanr ve onunla kalbi nurlanr. Kendisine, muayene, mkefe, mahede, marifet, yakn ve bu makamlardan benzer eyler hsl olur.Vebununlafiillerdefenatamamlanr.Bylecenefistoprandabulunannefsnsfatlarnkkleri kurur. Sonra eer, hakik sevilenin sfatlarnn nurundan yaratcsn isteyen kuts nefis birey isterse, Zat cemlin nurlar zuhur ederse, ondaevk, itiyak, vecd, sukr (sarholuk), zevk, ak, muhabbet ve mevce hslolur.Sevilenin sfatlarndaseveninsfatlarnnfenlylasfatlardafenademekolankalb fena hasl olur. Sonra eer Zt, Birlik, bakalk ve ikilikten uzak Kahhr'la tecelli eder, seven tamamen yok olursa zat Teklikle Hakk'n grnmesi vastasyla seven sevilenin znde yok olursa, o zaman zatta fena demek olan ruhan fena hsl olur. Sonra eer fenann grnmesi tamamen yok olursa ve asalet ile bakaslk tesiri kesilirse ilh zt Bugn hkmranlk kimindir? Gl ve Tek Allah'ndr nidasiyle tecelli eder ve bylece de yryene byk kyamet hsl olur. Sonra eer Hakkan Bak Vcud ile ikinci defa var olursa, Hasrve Neri meydana gelir. Sonra iki dnyaya diri ve bak olarak bir daha gnderilir. zerine lm uramaz, istediiey kendisine verilir. Bylece kendisi, cismn, misl, rhn lemlerin hepsinde grnmeye balar ve tek bir anda eitli meknlar ve saysz memleketlerdegrnebilir.Eerbumakamlarbilinirse,phevesektenolanmnilerortadankalkar.

 (MAKSAD:HIZIR'INDURUMU) I Deriz ki: Hzr aleyhisselm, Allah'n Zt, simler ve Sfatlar semasna nisbetle, yeryz durumunda olan varlklarn karanlklar leminde yrm kuts ruh sahibidir. Allah Tel'nn: Katmzdan ona bir ilim rettik dedii gibi, ilmi lednn denen hakiki hayat suyunu kazanmtr. Hzr'n, ilh izinle, ilh Zt'tan, gizli manlardan haber vermesine Allah'n u sz delildir: Ben bunlar kendiliimden yapmadm; yani ocuu ldrmek, gemiyi delmek, duvar ykmak ve Hzr'n yaptdierbtniler. II Hzr ilh izinle phesiz nebidir; fakat kendisinin eri nbvveti yoktur. er nbvvetin yokluundan, nbvvetinin yokluu lzm gelmez. zelin olumsuzluundan genelin olumsuzluu kmaz. eriat olan nebinin zahir hkmlerine tabi olmas ynnden Hzr, Ms aleyhisselmn nbvveti boyunduruu altnda olan srail Oullarnn nebilerinin geride kalanlar gibidir. Btn ynnden eriat koyan nebnin Allah'tan aldn alc olsa bile, zahir ynnden eriat getirenin emrettiinetbidir. III Hzr'n daim olarak var olmasna gelince; bu, onun hakik vcudun zne ulam ve cisimliininnurnmelektveyabeerpisliktentemizlenmicismeolmasndandr.Sahihhadislerinde ve Kur'n'da belirtildii ekildeki ok letfetli olarak ahiret leminin gerektirdii eylere sahip olan uhrev lm ve fenay asla kabul etmedi. Bir anda sayszekillerde ve eitli suretlerde, hiss, misl, melekt, ruhan, ceberut lemlerinin hepsinde grnebilecei kudretle sfatland. Boulanlarn imdadnayetimesi,helakolanlarnkurtarlmas,eksikolanlartamamlamas,sapklarnirad,manev yolda ve hiss gidilerde yoldan kmlarn hidyeti gibi, Allah'n zuhurunu istediieyleri yapmaktan kanmaz. Hzr, byk ve kk pislie ihtiya duyan madd, dnyev bir bedenle artk mevcut deildir. Kk insan varl hakknda zevk ilmi ve irfan var olduu gibi, iki lemin mutabk ve uygunluusebebiyle,byklemdeolaneylereaitbilgisideaynekildezevkvevicdandir. IVskender, Allah kendisine acsn, hakknda, istedi fakat elde edemedi dendi. O, yryen, fakatkabiliyetihakikvuslayetmeyenveuluamayankimsegibidir.Ohaldeheristeyenbulamaz,her bulan yaratcsn bilemez, yaratacsn her bilen deerini takdir edemez. Bunun iin, Deerini bilip haddiniamayankulaAllahacsndenmitir. V Allah bizi Hayat Suyu'ndan ienlerden, karanlklardan nura kanlardan, keml makamn kazananlardan,nefislerinfldrenlerdenveBykMutelilebakkalanlardaneylesin. te,aklanmasnistediimizeyinsonu. lemlerin Rabb olan Allah'a hamd olsun. Selm, yaratklarn en hayrls ve O'nun hakkatnn grntsolanMuhammed'e,ailesine,iyivetemizolanarkadalarnaolsun. AIKLAMALAR I.GR:PEYGAMBERLKVEVELLK II Trkemizde neb ve resul kelimeleri iin ayr ayr karlk olmadndan tr, her ikisinin de Farsa asll peygamber kelimesiyle karlamak zorundayz. slm limlerinin ok az neb ile resul arasnda hi bir fark olmad grndedirler; bu durumda her iki kelimeyi peygamber olarak tercme etmede bir mahzur yoktur. Fakat ounluk, ki metinden anlald gibi Dvdul Kayser da buounluadhil,nebveresularasndafarkgrmektedirler.ylekionlaragreherresul,nebdir; fakat her neb resul deildir. nk resul daha dar bir anlamda sadece yeni bir dini ve eriat olan peygambere denir. Hlbuki neb, ister yeni bir din veeriat getirsin, ister getirmesin her peygambere denir. Mesel Hz. Musa aleyhisselm yeni bir din veeriata sahip olduundan neb hem de resuldr; fakat kendisinden sonra gelensrailoullarnn peygamberleri yeni bir dine sahip olmakszn Musa'nn dinine uyduklarndan, onlar sadece nebidirler. te bu mn ayrln gz nne alan Dvdul Kayser,gereknebninbykpeygamberler(resuller)olduunadikkatekiyor. Nebnin oulu enbiya, resuln oulu rusuldur. Resul mnasndaki peygambere Arapa'da bir de mrselkelimesikullanlrki,Trkemizeyinepeygamberolarakevrilir.Mrselinoulu,mrselndir. Paragrafn son cmlesinde Dvdul Kayser, Allah'n peygamber olarak vazifelendirdii kimsenin Sabit znde (Ayan Sabite) bir karl var demekle, o kimsenin peygamber olaca ezelde Allah

tarafndan biliniyordu, demek istiyor. nk Dvdul Kayser gibi Vahdeti Vcudcu dnnrlere gre, her varlk veya insan bu dnyada var olmazdan nce onun kopyas maddi olmayan Srf zler denenbiralemdevarolmutur.Olemdenaslsaveneyse,birvarlkbualemeolduugibigelir. III Dinin emir ve yasaklarna gerei gibi uyan herkes, Allah'n yakn ve dostu (velisi) dur. Buna genelvelilikdenir.Tasavvuftabirdebakavellikvardrki,buzelvelilikolarakadlandrlr.Bu,sadece dinin gereklerine harfiyen uyan bir mutasavvf deil, ayn zamanda kendi beer sfatlarndan temizlenmi, eitli nefis mertebelerinden gemi olarak Allah'n sfatlaryla sfatlanm olan mutasavvfdemektir. IVBu paragrafta peygamber ile vel arasndaki farklara iaret edilmektedir. Peygamber, Allah'n Zahir (Grnen) isminin tecellisi; vel ise, Btn (Gizli) isminin tecellisidir. Bu bakmdan peygamber ve velAllah'danbilgilerveemirleralrlar.Birpeygamberinpeygamberolarakaldeyevahydenirveo bunu insanlara bildirmek zorundadr. Velnin ald eye ilham, feth ve hads denir ki, onun bunu insanlara bildirme zorunluluu yoktur; gizli tutabilir veya bu mnlar anlayabilecek olanlara aabilir. Her ne olursa olsun, vel dinde peygambere uymak ve ona tbi olmak zorundadr. te bu ynden peygamber her zaman daima velden stn veereflidir. Her peygamber vel olduu halde, her vel peygamber(neb)deildir;nkonunpeygamberliiyoktur. Peygamberlik, Hz. Muhammed ile son bulduu halde, velilik onun velilii ile devam etmektedir. mmetinin velileri onun veliliinden miras almlardr. Mertebe bakmdan en stn olan veliye Kutb denir. Her zamanda sadece bir Kutb bulunur. O'nun biri sanda dier solunda olan ve onun yardmcs durumunda olan iki veli vardr ki, onlar iki imm olarak adlandrlr. Bir zamanda sadece ikiimmbulunur.Kutblnceonunyerinesandakiimmgeer,oKutbolur.Sadakiimmnyerine soldaki imm geer. Onun da yerini aa mertebeden bir veli ykselerek doldurur. Onlarn altndaki bir mertebede drt nemli vel vardr ki, onlara Drtler ad verilir. Onlarn da altnda yedi veli vardr. Onlara da Yedi Budel ismi verilir; vazifeleri yedi iklimin kozmik idaresinden sorumludurlar. Onlardan sonra da nem srasna gre, Krklar, Altmlar ve nihayet yzaltmlar gibi dier veliler silsilesi gelir. Mutasavvflarn inancna gre, bu veliler hiyerarisi, her zaman mevcuttu ve kyamete kadar bylece devam edecektir. Onlar, Allah'n kinat ynetmede kulland gizli gler ve vastalardr. II.GR:HAYATSUYU'NUNAIKLANMASI IIIOsmanl Trkesinde b Hayat ve Hayatksiri diye tabir edilen Hayat Suyu, bildiimiz akc madd su deildir. O, ilim, evrensel ilk madde (elheyl elkull), hakik hayat ve ilh nefes (ennefes errahmn) demektir. Burada ilim, III. paragrafta de belirtildii zere, varlklarn Allah'n ilim sfatndaki metafizik ilimi, ilmi lednnsidir. Evrensel ilk madde ve ilah nefes denmesine gelince; Allah varlklar ezel ilminde bildii ekilde onlara Ol diyerek hitab etmesiyle yaratt iin, onlarn asllarnnAllah'nilimsfatndatopluolarakezeldenberivarolmasndanveyaratrkenAllah'nonlara Oldiyeemirverirken,detabirnefesalmasnabenzetilmesindendir. O halde, Hayat Suyu, metafizik mnda varlk, bilgi ve hayatn ayniyeti demektir. Mutasavvflarn bu varlksal ilmi suya benzetmelerinin sebeblerinden birisi, nasl madd su canl varlklarn hayat kaynaysa, Allah'n ilmi de btn varlklarn z, asl ve kayna olmasdr. kincisi, madd suyun da aslnn yine bu Hayat Suyu denen ilimde bulunmasndan ve nasl madd su akarken toprakta iz brakrsa, Allah ilmini Ol emriyle da vurunca bu ilmin, deta su gibi akmasyla varlklareklinde iz brakmasndandr. Allah'n Ol emriyle varlklara deta nefes vermesi, peygamberin veya salih bir Mslmann hasta birine dua etmesi ve bunu onun zerine flemesine benzetiliyor. Nasl fleyenin nefesihasta zerindepsikolojikbirtesiryaratarakifaverirse,Allah'nilmizerineOlemriylenefes vermesi, ilmin varlk olarak d dnyada tazahr etmesine sebep olur. Allah'n ilminde btn varlklarn ekli (formu) bulunduundan, bu ilhi ilme veya Dvdul Kaysernin tabiriyle Hayat Suyu'na,Heylnz(elcevherelheyln)dedenir. IIIIVHerey,Allah'nilminintecellisiolduundan,hereycanldr.Fakatbucanllkbizimcanl olarakadlandrdmzvarlklardahissedilirmndaenyksekseviyedeortayaktndan,bizsadece onlara canl diyoruz, dierlerine deil. Halbuki mutasavvflara gre, her varlk canldr. Onlarn canllk dereceleri birbirlerinden farkl olduundan biz onlar aka anlayamyoruz. Canlln

anlayamadmzvarlklaracanszlarolarakbakyoruz. Dvdul Kayser, onlar ister mrekkeb olsun isterse basit olsun, varlklarn eitli hayat veya canllk dereceleri olduunu sylyor. Bunlar, hiss, cismn, nefsan, kalb, akl ve ruh hayattr. Bizim normalde canl dediimiz eyler, hislerimiz, varlmz ve cismimizle canlln grebildiimiz varlklardr. Halbuki hakik mndaki hayatn bunlar, en aa tabakasn tekil ederler. Hakik hayat ise, insann ilmi ledunnye ulamas veya baka bir tabirle Hakik Hayat Suyu'ndan imesiyle elde edilir. Bunu elde eden insan o zaman her eyin canl olduunu anlad gibi, hakik hayatn yksek mertebelerine de eriir. Bunun en yksek mertebesi Ariflerin uhd mertebesinde eritikleri zat hayattr. V Hakik hayat o halde, Hayat Suyu'ndan imekle elde edilen ilim hayatdr. Bunu elde eden, velevk madd bedeniyle lse bile, yeni bir, yani uhrev, bedenle diri ve bak kalr. Veya madd bedeniyle bile lmeden, kazand gerek hayat ve ilim sebebiyle onun gerektirdii kozmik bir bedene, madd veya dnyev bedene dnr ve bylece diri kalabilir. Hz. Iyas, Hz. sa ve Hzr'n durumlarndaolduugibi. III.GR:KARANLIKLARINNCELENMES I Dvdul Kayser k (nr) ve karanlk (zulmet) kavramlarnn fizik tariflerini yaptktan sonra, bunlarnmetafizikanlamlarzerindedurmaktadr.AllahDier(elayr)veBaka(elSiv)ismiyle yaratklardan tamamen ayr ve baka olmasndan dolay, btn varlklar Allah'n Zt iin perde tekil eden karanlklar mesbesindedirler; velev ki bu varlklarn bazlar eitli derecelerde kendiliklerinden kl ve stc olsalar ve onlarn klar Mutlak Ik olan Allah'n Zt'ndan kaynaklansa bile. Ancak varlklarn tabiatlar icab olan nurluluklar ve karanlklar, mutlak ve hakik olmadklar iin, Allah'n varlna perde olmalar izaf (greli) dir. Bundan dolay, nefsini ktlklerden arndran, eitli hal ve mertebelerden geebilen sf bu aydnlk ve karanlk perdeleri syrabilir ve manen Allah'n cell ve cemlinimahadeedebilir. IIIV Dvdul Kayser bu paragraflarda varlklarn nur ve karanlklarnn eitli derece ve mertebelerinden bahsetmektedir. Varlklarn Allah'a karanlklaryla ve nurlaryla perde tekil etmelerinin derecesi, yaplarndaki nurluluk ve karanllkla doru orantldr. Melekler ve mcerred latf varlklar gibi rhnilii fazla ve oluumsal deikenlii ok az olan varlklarda nurluluk fazla ve karanllk olduka az, yeryz ve ondaki dier varlklar gibi cismanlii fazla ve oluumsal deikenlii fazla olan varlklarda tersine karanllk fazla ve nurluluk olduka azdr, her varlkta az ok karanllk ve nurluluk olduu iin, varln ontolojik yapsna gre nurlar ve karanlklar gibi. En kesf karanlk, yeryznn gne almad zaman gece meydana gelen karanIktr. Bu madd karanlklarn en kesifidir. Bundan daha da kesf olan bir karanlk vardr, ki bu kfirlerin ve inkarclarn manev rh karanldr.Enkeskinnur,meleklerinnurudur.Bundandahadakeskinolanbirnurvardr,kibu,yce mertebelereermiulukiilerinmanevrhaydnldr. IV.GR:KARANLIKLARDAYRMEEKL I Dvdul Kayser, bu paragrafta, iinde Allah'n perdelerini amak iin yrnmesi gereken karanlklarn hiss, yn maddi karanlklar olmadn; aksine manev karanlklar olduunu belirttikten sonra, bunlarn ancak manev ilim olan Hayat Suyu'ndan imekle olacan ve her insanda bu sudan ime yetisi olduunu belirtir. Her insan bu sudan iebilir, yeter ki o, kendisini bu kaynaa ulatracak olanyoluculuaksnvebuyolculuunilminirensin.Buyolculuunilmine,DvdulKayserninda belirttiigibi,Slk(YolculukveyaYrme)ilmidenir.YolculuakanadaSlikdenir. II IIIBu paragraflarda slikin dereceleri ve her derecede kazand makamlar ve haller anlatlmaktadr. Paragraflar izah gerektirmeyecek kadar ak olduundan, sadece kullanlm olan deyimlerinanlamlarnvermekleyetineceiz. 1NEFSMENZLNDEYRYENBALANGIYOLCUSUNA: a)Yntemiyleilgilideyimler: ntibah:Isndrma,hazrlama Yekza:Uyandrma,gznama

Tevbe:Gnahilememeyeszverme nbe:Allah'auurlubirekildeynelme tynTat:badetlereveemirleresmsksarlmak Vera:phelieylerdenkanmak Zhd:HertrlbovegereksizeylerdeneletekekmekTakva:Yaplanheriidosdoruyapmak. b) Halleriyleilgilideyimler: rde:Suluktaazimlilikvekararllk Tevekkl:YaplmasgerekenhereyiyaptktansonraneticeyiAllah'danbekleme Rz:Tecellivezuhuredenhereyegnldenboyuneme Teslm:lhirdeyesnmak Tefviz:ZorluklardaiiAllah'ahavaleetme Hayet:Allah'nbyklkarsndagnlpretisi Huu':Allah'nhuzurundakalbsessizliivesknu Huz':Allah'nHeybetikarsndagnlakl c) Makamlarylailgilideyimler: Muayene:Hakkperdelerarasndansezme Mkaefe:Hakknperdeleriniaralama Mahade:Hakkperdesizseyretme Ma'rifet:HakkngerekbilgisinesahipolmaYakn:Hakkngizlisrlarnavakfolmak d) Fensiylailgilideyimler: Fen Ef l (elFen filEf l): Nefsin ktlklerini yok etmek ve Allah'n fiilleriyle fiillenmek ve bylecebeernefsinnoksanlklarngiderilmesidir. 2KALBMENZLNDEYRYENORTADAKYOLCUNUN: a)Halleriyleilgideyimler: evk:Sevgininkabarmasndandoankalbarpntstiyak:lhcemlinzleminiduymak Sekr:Tecellilerlesarholukhali Vecd:Birdenbirevetesadfenkalbeinengzellikvenee Zevk:Tecellilerdenduyalanhaz Ak:lhicemlintecelisiveivesikarsndayaplancilve Muhabbet:Aktansonradoanalkantszsevgi Mevce:Gnldalgalanmas b)Fensiylailgilideyimler: Kalb Fena (elFen' elKalb): Salikin kalb eksikliinin giderilmesi ve beeri sfatlarn ldrmesi, ilhsfatlarlasfatlanmasdr.Bundandolay,bueitfenaaynzamandaSfatlardaYokolma(elFen' f'sSft)adnalr. 3RHMENZLNDEYRYENYOLCUNUN: a)Fensiylailgilideyimler: Rhn Fena (elFen' elRhn): Son menzili bitiren salikin, rh eksikliklerini tamamlayarak rh btnlne ermesi ve zat tecellileri kabule hazr olmasdr. Ztn lh Zt'n emrine vermesidir. Bununiinbufenaya,ZatFenaaddaverilir. Byk Kyamet (elKyamet elKubr): Zat fena ile slikin tamamen beer benliini kaybetmesidir. Hakkn Bak Vcud: Slikin zat yokluktan sonra yeniden hakik vcudla varolmasdr. Buna tasavvufta,fenadansonrabeka(elbekbade'lfen)denir. Har ve Ner: Byk kyamette slikin yeniden dirilmesi ve grnmesidir. Artk bundan sonra slik yeni bir bedene brnerek eitli madd ve manev alemlerde varolmaya (bak) balar ve Hzr gibi, oralardagezmeyevegrnmeyeyetenekkazanr. MAKSAD:HIZIR'INDURUMU

I II III Dvdul Kayserye gre, Hzr Hayat Suyu'ndan imi ve lednn ilmi kazanm hakik bir ahsiyettir. Tremizde, Hdr ve Hzr olarak da bazen adlandrlan bu ahsiyet, Kur'an'da da belirtildii gibi, Hz. Musa zamannda yaamtr. Birok kimse onun bir vel olduu ve halen o zamandan bugne kadarhilmedenyaadnsylemektedirler. Halbuki DvdulKayservedier baz kiiler onun eriat sahibi olmayan bir neb (peygamber) olduunu, cismn bedeniyle ldn, fakat uhrev bedenle yaamaya devam ettiini savunmaktadrlar. Baz kimseler de, aslnda hi byle tarih bir ahsiyetin olmadn, bylece onun tamamen hayal ve efsnev bir ahsiyetvesembololduunusylemektedirler. IV Hzr gibi, baka bir ahsiyet de skender'dir. Bazlar bunun Yunan hkmdar ve Aristo'nun talebesi Byk skender olduunu sylerken, bazlar ayr bir ulu ahsiyet olduu grndedirler. Bazlar da, Hzr gibi tamamen efsnev birahsiyet olduunu belirtirler. Dvdul Kayser bunun bir tarihahsiyet olduunu kabul etmektedir. Hzr gibi, Hayat Suyu'ndan imek iin yola ktn fakat bunaulaamadnbelirtir. Kaynak: KAYSERL DVD (Dvdu'lKayser), Do.Dr. Mehmet BAYRAKDAR, Kltr ve Turizm Bakanl, 1988