GAJOSEON DEVLET

Gojoseon Goosun / () , Korelilerin tarih sahnesindeki ilk devletleridir. Samguk Yusa ve dier ortaa kaytlarna gre bu devlet , M. 2333de Tangun tarafndan kurulmutur. Liao Havzas ve Kuzey Kore merkezli devletin topraklar , Jeju adasndan Manuryaya kadar uzanyordu.

Gojoseonun etki sahas

Arkeolojik bulgulara gre ise Gojoseon Jeulmun mlekilik dnemi ve Mumun mlekilik dnemi arasnda , yani M. 8000 / M. 1500 civarnda yar yerleik kk ifti gruplarn ortaya kmasyla kurulmutur. M. 8. yyda ise yerel bronz retimi balamtr. ada kaytlardan yola karak , modern tarihiler , bir klanlar federasyonundan gl bir kralla M. 7 veya 4. yzyllarda geildiine inanyorlar. Go() kelimesinin anlam , Antik ya da Eski anlamna gelmektedir ve Ortaada hkm srm olan Joseon ile eskisini ayrt etmek iin kullanlmaktadr. Halk Gojoseon halk , Altay dil ailesine bir dil konumaktayd ve Manurya , Dou in ayrca Kore Yarmadasnda ikamet ediyorlard. in kaytlar , bu halk Dong Yi yani Doulu Barbarlar olarak yazmtr. Toplum lerki dnemde , Wiman Joseon dneminde snflarn belirginletii biliniyor. Bakent Wangheom seong idi. Askeri dzene gre her generalin emrine 10.000 asker verilmiti.

Blge lk bata Gojoseonun bakenti Liaoningdeydi ama M. 400de bakent , Pyongyanga yani bugnk Kuzey Korenin bakentine tand. Kurulu Efsanesi (Bu efsane temelde Dnyann Yaratl Efsanesine benzemektedir. Farklar zaman ve kullanlan mistik eler asndandr. Budizm ncesi olan bu efsane de tanrlar biraz daha insan zellikleri almlardr.) Cennette Hwanin adnda bir tanr yaard. Hwanin bazen Indra adyla da anlrd. Hwaninin Hwanung adnda bir olu vard. Hwanung her gn dnyaya iner oradaki insanlar iin alard. Babas neden aladn sorduunda lml insanlarn kaderlerine aladn sylerdi. Onlara yardm ederek bar salayabileceini umard. Onun bu ballndan etkilenen Hwaning onun dnyaya inip hk metmesine izin verdi. Hwanung bylece yanndaki 3000 taraftar ve 3 cennet hediyesiyle birlikte dnyaya Taebaek dann tepesine indi ve Shinshi ehrini kurdu. Shinshinin anlam Tanrlarn ehri demekti. Hwanung 360 kiinin hamiliini ald. Onlarla ilgilendi, tarm retti, hastalklar iyiletirmeyi, adaleti, iyi ve kty Bu srada iki kt hayvan ona yaklat ve insan olmak istediklerini sylediler. Bunlardan biri kapland. (Kaplan totemi bugn dnceyi simgeler) Dieri ise ayyd (Ay totemi nezaketi ve uygarl simgeler) Hwanung ikisine de avu dolusu pelin (mugwort) ile 12 adet sarmsak verdi. Onlar karanlk bir maaraya gnderdi ve 100 gn gne na kmamalarn, acktklarnda da verdiklerini yemelerini syledi. Kaplan bunu duyar duymaz bu iten vazgeti oradan kap uzaklat. Ama ay hogryle yaklat ve bu teklifi kabul etti. Maaraya gitti ve 21. gnn sonunda gzel bir kadna dnt. Bu kadna Ungnyeo ad verildi. Daha sonra Ungnyeo ocuk sahibi olmak istedi ama daha yeni bir hayvandan insana dnt iin hi kimse onunla evlenmek istemiyordu. zgn bir ekilde hergn kutsal aacn altna oturup ocuk sahibi olmak iin dua ediyordu. Hwanung onun duasndan ok etkilenmiti ve ksa bir sre iin insan ekline brnd ve ona bir oul verdi. Bu ocuk Korelilerin atas Dangundu. Dangun Wanggeom Asadal kralln kurdu. Anlam sabah gnein parlad yerdir. Daha sonra bu ad Joseon olarak deitirildi. Not : 13 yy. Ortaa Kore Vaka-i Namesi Samguk Yusaya gre Gk tanr Hwaninin torunu olan Dangun, bugnk Liaoning (inde bir blge), Manurya ve Kore Yarmadasn iine alan blgede M.. 2333 ylnda Joseonu kurmutur. Dangun, Ju imparatorluu saldrmadan nce 1500 yl yaamt. 1908 yana kadar insanlarn arasnda tanrsal sessizlik danda (Sansillyeong) bir kei olarak yaamtr. Devlet Oluumu Tarihi kaytlara gre Gojoseonun ilk ortaya k M. 7. yzylda Bohai koyu evresinde olmutur ve Gojoseonlular inin Qi () yani Shangdong eyaleti ile ticaret yapmaktayd lar.

Kimi tarihi Dangun nvann , Gojoseonun ilk yneticilerinin nvan olabileceini dnyor. Dangunun , Hwaninin kanndan geldii iin , Antik Yunandaki gibi ehir devletlerini birletirip dini bir kiilik haline gelmi olmasndan tr bu nvan kulland da dnlebilir. Gyuwon Sahwa (1675) adl tarihi metinden elde edilen verilerden M. 2333den M. 1128e kadar 47 Dangunun hkm srdn renmi bulunmaktayz. Ama bu bilgi Hwandan Gogi adl kayt ile uyumamaktadr. M. 4. yzyldan itibaren , teki devletler siyasal dzenin Bronz ann ilk dneminde ehir devletleri eklinde gelitiini ve Gojoseonun bunlar arasnda yani yarmadada en avantajl olan olduunu betimlemilerdir.Bu ehir devleti , dierlerini askeri ya da diplomatik yollarla iine alarak durmadan genilemekteydi. Bu ekilde byk bir konfederasyon , Taedong ve Liao nehirleri arasnda siyasi bir ekilde tekilatland. Bununla birlikte , Gojoseon yneticisinin nvan da Kral yani Han (bkz: Trkedeki Han ile ayn) oldu. Bu dnemin kaytlar , Kuzey indeki feudal devletler ve Gojoseon Konfederasyonu arasnda dmanlk olduunu ve Liao nehri karsnda , inin Yan devletine saldrmay planladklarn gstermektedir. Bu karlama Gojoseonun yavaa kn hazrlar ve Yan kaytlarnda Zalim ve Acmasz olarak tanmlanr. Ama bu antik Krallk (ya da Konfederasyon) mkemmel bir Bronz a yerleimi , ata hkmeden saval ile ne kyor ve Kuzeye , Li aotung havzasna kadar geniliyor. M. 300 civarnda , Gojoseon bat topraklarn Yan ile yapt bir savata kaybetti. Ama Gojoseon , Yan ile savaabilecek kadar byk bir devletti ve 800 kilometrelik bir topra kaybettikten sonra bile gcn korudu. Tarihilere gre bakentin Pyongyanga tan da bu srada olmutur. Wiman Joseon ve Ykl

M. 195te Yan tarafndan mlteci olan Kral Jun, Wiman a 193te bir isyan ckartt ve Jun Kore Yarmadasna kact. Wiman Joseon inlilerden etkilendi fakat asla onlardan biri olmad.M. 109da in mparatoru Han Wu Di Liao Nehrinin yaknlarn igal etti. Gojoseon 108deki savatan sonra dt. Bundan sonra Gojoseonun Bat Kesiminde Drt Kumandanlk kuruldu ve bu kumandanlklar lkeyi igal etti. Gojoseon M.S 1.ylnda eski gcn kaybederek yavas yavas parcalanmaya balad.Gojoseon gcn kaybettigi anda Buyeo, Okjeo,Dongye gibi devletler eski topraklarndan sramaya baslad. Koguryo, Beke ve Buyeo kontrol ele ald. Kltr M. 2000 yllarnda , boyanm ve yontulmu yeni bir mlekilik kltr bulunmutur. Bu dnemin insanlar, yerleik bir hayat dzeni iinde tarmla uramaktaydlar ve aile klanlar eklinde blnmekteydiler. Yarmadada , pek ok dolmen eklinde mezara ve dikdrtgen klbelere rastlanmaktadr. Dneme ait kk ehir devletlerinde kalma ayna ve haner gibi eserler ortaya karlmtr. Mumun mlekilii Mumun mlekilik Dneminde (M.. 1500-300), ilenmemi mlekiliin, tarak modelli eyalarn yerini alm olmas, Sibirya ve Manuryadan Koreye g eden halkn bir nevi kltr deiimi gibi olmas ihtimali vardr. Mumun mlekilii genellikle deiik modellerde daha kaln duvarlarn olduunu ve gelimi frn teknolojisinin var olduu gsterir. Bu dnem Korede Kore Bronz a olarak da adlandrlyor. Fakat bronz el sanatlar M.. 7. yzyla kadar olduka yreseldi. Bronz Aralar Kore Yarmadasnda Bronz ann balangc M.. 1000 olarak kabul edilir, fakat M.. 15. yzyldan 8. yzyla kadar olduu da tahmin edilmektedir. Kore Bronz a Kltrnn Manurya ve Liaoningden kltr etkileimi olarak gelmesine karn, zellikle dinsel nesnelerde eitlerinin olduu grlmektedir.

Mandolin biimli Gojoseon hanerleri

M.. 7. yzyldan itibaren , Bronz materyal kltr , Kuzeydou in , Sibirya ve skit bronz stilinden etkilenmitir. Korede yaplan bronz, komu bronz kltrlerinde retilen bronzlardan daha ok inko iermekteydi. Bronzdan yaplma tarihi eserlere en ok yeralt ehirlerinde rastlanmakta ve bunlarn arasnda en ok kl , mzrak , kemer , ayna ve geometrik ekiller karlmakta. Dolmen Mezarlar M. 900lerde mezarlar , sosyal katmanlamaya bal olarak daha zenli ve sanatl yaplmaya baland. Kore ve Manuryadaki dolmen mezarlar dik kayalarn destekledii yatay bloklar eklindedir ve Koredeki miktarlar Dou Asyadaki dier blgelerdeki miktardan daha fazladr. Dier yeni mezar ekilleri ise lahitler ve kp tabutlardr. Demir Kltr Demir kltrnn ortaya k esnasnda , Jin devleti , Kore Yarmadasnn Gney ksmnn kk bir kesimini igal etmiti. Jinler hakknda ok az ey bilinmesine karn , Samhan Konfederasyonunun atalar olduklar dnlmektedir. M. 300 civarlarnda , demir kltr Koreye in aracl ile ulat. M. 2. yzyldan itibaren lkenin gney kesimlerinde demir retimi balad. in kaytlarna gre, Nakdong nehrinin alt kesimlerinde retilen demir, yarmada ve Japonyada byk rabet grmekteydi.

Gojoseondan kalma bir mifer

Proto- Krallk (lk Krallk) Devri Koguryo , Buyeo , Okjeo , Dongye ve saysz kk devlet , Gojoseonun yklmasnn ardndan ortaya kmt. Yerel direniiler , inin kumandanlnn gcn fazlasyla zayflattlar . Sonunda Lelang 313de Koguryo tarafndan yok edildi ve in kumandanlklarnn hepsi yok oldu. Gojoseon Kral Jun ise , rivayete gre Jin lkesine kat. Kuzeyden gelen gler ise Beke ve illa ile Kokuryoyu oluturdu. Bu devletler sonraki krallk olarak yarmadaya hkmettiler.

Hae Shin http://www.samguksagi.com