DNYA KLASKLER DZS:

153

D Z E L E R

Bu kitap Cumhuriyet Dnya Klasikleri Dizisi'nde Sn. Erdoan Alkan'n izniyle baslmtr.

Yayma hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi: Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask: ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti. Mays 2001

A R T H U R

R I M B A U D

D Z E L E R

Franszcadan eviren: Erdoan Alkan

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, in san varlnn en somut anlatm olan sanat yaptlarnn be nimsenmesidir. Sanat dallan iinde edebiyat, bu anlatmn d nce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslann edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yarat mas demektir. te eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nem li ve uygarlk davamz iin etkili saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi ulus larda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mima risi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ile yen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum ze rinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun ki tapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan evi ri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyo rum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eliyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devletin yar dmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir e viri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkin liine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibirTrk okurunun elin de deildir. 23 Haziran 1941. Milli Eitim Bakan Hasan li Ycel 5

SUNU Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma

D e v r i m i ' n d e , d n y a k l a s i k l e r i n i n H a s a n li Y cel n c l n d e d i l i m i z e e v r i l m e s i n i n , kuku suz n e m l i pay vardr. C u m h u r i y e t gazetesi olarak, Cumhuriyeti mizin 7 5 . ylnda, bu etkinlii y i n e l e y e r e k , T r k o k u r u n a bir " A y d n l a n m a K i t a p l " mak istedik. Bu e r e v e d e , Milli Eitim klasiklerini Byk 1940'l y l l a r d a n b a l a y a r a k dnya sunmaya baladk. Milli Eitim Aydn kazandr

Bakanl'nca yaynlanan

okurlarmza ilgi gren

bu etkinlii

Bakanl'nca na kesinlikle de katarak

yaynlanmam

-ancak

l a n m a Devrimi y a n d a k a l m a s a y d yaynlanaca inandmz- dnya srdryoruz. Cumhuriyet 7 klasiklerini

CHARLEVILLE VE D Z E L E R N Y K S Komu kent Meziere'deki 47'nci alayn subaylarn dan, otuz sekiz yandaki yzba Frederic Rimbaud, bir ifti kz olan, yirmi yedi yandaki Vitalie Cuig ile Charleville'de evlenir. Bu evlilikten Kasm 1853'te Frederic, 20 Ekim 1854'te Arthur adl iki erkek ocuk, Haziran 1858'de Vitalie ve Haziran 1860'daysa Isabelle adl iki kz ocuk dnyaya gelir. Bayan Vitalie babasm kaybeder. Subay kocas da uzaklarda, Lyon kentine atanm. Kadmcaz drt ocuu ve geim sorunlaryla babaa didinip duruyor. Yzba ba ba eve para gnderiyor mu? Ne kadar gnderiyor? Bilemi yoruz. Roche'daki kk iftlik snrl bir gelir salyor. Sr tndaki geim yk gittike arlaan anne Vitalie genel likle iilerin ve dar gelirlilerin oturduu Bourbon Soka'ndaM ucuz bir eve tanr. B o u r b o n Soka Bourbon Soka'nda 73 numaral ev. Frederic 7, Arthur 6, Vitalie 2, Isabelle 1 yanda. Annenin ya 35. Yz ba baba eve biraz daha ska geliyor ve ika insan arasm-

daki derin yap ayrmlar da daha ok su yzne kyor; tartmalar, kavgalar byyor. K a n kocay yakndan tanyalm: Bayan Vitalie ciddi, tutumlu, alkan. te yandan an tutucu, despot ve dikbal. Bildiinden amyor, yalnz kendi d o r u l a m a ina nyor. Yzba baba zgrlne ok dkn ve zgr d nceli, liberal ve yazar. Yabanc dillere kar byk ei limi var. Cezayir garnizonunda grevliyken Arapa renmi, Kuran' Franszcaya evirmi, mesleiyle ilgili ki taplar yazm. Yeni yazarlar, yeni yaptlar okuyor; gzel sanatlar, edebiyat ve yazmay seviyor. Anne Vitalie ise aile sorumluluklanna, geleneklere, kurulu dzene byk nem veriyor. Baba servenci, evine elinde ekmekle gelen bir tip deil. ki yap arasndaki ayrmlar ve elikiler Bourbon Soka'ndaki evde iyice su yzne kyor. Bir tartma. f keli baba hrsn eline geen gm tabaktan alyor, yere vuruyor. Anne gm taba fkeyle yerden alp babaya frlatyor. m m ten tabak sesi, alt yandaki Arthufe babasndan kalan son an. Yzba Frederic Rimbaud e kip gidiyor ve bir daha hi dnmyor evine. lsz derecede gururlu ve dikbal Bayan Vitalie kocasnn btn resimlerini, evden kalan eyalarn yak makla balyor ie. ocuklara babalarn anmsatacak tek bir iz brakmyor. Kocasn evden karan anne Vitalie'nin artk tek endiesi Roche'daki iftlik ve ocuklarnn eiti mi. Kzlar pek sorun deil. Okuyup yazmay rensinler, tutumlu, dzenli, sofu ve evlerinin kadn olsunlar yeter. Ama oullan kesinlikle iyi bir eitim grmeli, nk ba balan subay. D o k u z yandaki Frederic ve sekiz yanda ki Arthur'u Rossat Okuluna veriyor. 10

Bourbon Soka'ndaki evi ve kk Arthur'un bu ev deki yaamn airin "Yedi Ya Ozanlar"iirinden reni yoruz; Lo odalar. Duvar ktlarnn kfl lekeleri arasn da, karanlk sofalarda btn gn kan ter iinde annesinin buyruklarna baeiyor. Dili sarkk, elleri kalasnda do larken, yry ve yaps h z n n sylyor. G e c e , lam bann kesik alevi yznde, hrlts duyuluyor yukardaki odadan. Yaz geldiinde, yenik, yorgun ve alk. Ayakyoluna girince uzun sre kmyor, nk orda, annenin buy ruklarndan uzak, kokuya teslim olup rahata dler kura biliyor. K kar yanca arkadaki bahe daha bir aydn lanyor. U z a n p eteine yere batk duvarn, uyuz 'dallarn uultusunu dinliyor ve yan bahede oynayan ii ocukla rn seyrediyor. Gzbebekleri yanaklarna dm, partal giysili clz ocuklar budalalara zg bir tatllkla konuu yor. Seviyor onlar kk Arthur. Arkada olmak'istiyor, oynamak, konumak istiyor onlarla. Ama toprak sahibi, yzba kars Bayan Vitalie, ii mahallesine, yoksullar arama tanmak zorunda kalsa da iilere ve yoksullara kar. ocuklarnn, oullarnn bu pasakllarla oynamas n , konumasn istemiyor. Afthufun bahe duvarnn ete ine uzanp ii ocuklaryla konutuunu grnce kzyor,kulandan tuttuu gibi eve sokuyor. Kendine arkada aryorsa abisi Frederic ne gne duruyor, onunla oynasn, onunla konusun. Ne yapabilir kk Arthur, resimli be tiklere, resimli dergilere bakp d kurmaktan baka? Re simlerdeki lo ormanlar, gne, rmaklar, esrik bir zgr ln ldad ller, talyanlar, spanyollar kzarm gz lerinden akp gidiyor. Akamlan pencereden, kara tulumlany'la varolanna dnen iileri seyrediyor. G e c e yataa yatt anda yeniden dlerine dnyor. Derken dler de

11

bitiyor ve yalnzlk odann her yerini doldurunca bozgun lar ve bunalmlar balyor. Kilisenin pazar ayinlerini hi karmyor sofu anne. Frederic ve Rimbaud da maun aacndan yaplm srann stnde sessizce yerlerini alp Tevrat'n lahanaya benzeyen solgun, san yapraklarn okuyorlar. Okul, ev ve kilisede geen, oyunsuz, oyuncaksz, arkadasz, tekdze bir ocukluk. Sekiz yandaki Rimbaud'nun ruhunda isyan bal yor. Okul defterinin bir sayfasna o zamanlar unlar yaz m: "Serin rzgr, ayaklarmn dibinde akan rman, g m sularn sesine benzer bir uultuyla kprdatyordu aalarn yapraklarn. Yeil alnlarn emiti rzgrn nne ereltiotlar (...) Bense lanet Yunanca* Latince, ta rih ve corafya dersleriyle urayorum.." Bourbon Sokandan daha iyi bir mahalleye, "Sous les Allees"ye tanr. Rossafda retim laikti. Sofu anne ocuklarn karma eitimli, dinsel eitimle laik eitimin birlikte yapld Charleville Koleji'ne verir. Yl 1865. Ba arl bir renci Rimbaud. zellikle Latincesi ok iyi. Din dersine de byk ilgi gsteriyor. On yandaki iednk, durgun ve sessiz Rimba ud Ernest Delahaye ile arkada olur. Okul daldnda birbirlerine iirler okurlar. air Delikanl Baarl bir renci Rimbaud. Babas gibi onun da gl bir bellei var, yabanc bir dili abuk reniyor, Latincede okul birincisi. Yazma yetenei var, edebiyat dev lerinde retmenlerini artacak bir ustalk sergiliyor. 12

Yabanc dillere, Latince ve Yunancaya kar eilimi ve yetenei Rimbaud'da iire kpr oluyor. Okul kitaplmdaki Latin ve Yunan iirlerini okuyor. rencilerin "Ba ba Ariste" dedikleri retmen Ariste Lheritier de onu i ire zendiriyor. Ayrca, yeni tant, ada Parnasse dergisini okuyan, Labarrirere adl renciyle bahede sk sk iirden sz ediyorlar. Bylece, dergide yazan ada a irlerin, Theophile Gautier, Theodore de Banville, Leon Dierx, Jose-Maria de Heredia, Franois Coppee ve Paul Verlainelerin adm duyuyor, iirlerini okuyor. Charleville ve evre kentlerin gzel bir gelenei var. Her yl birka akademik yarma dzenleniyor. Yarma lar Latince ve edebiyat arlkl. 1869,2 Haziran. Ardenler Blgesi'ndeki kentlerin tm yetenekli rencileri yeni bir yarma iin Charleville'deler. Konu Numidie (*) Kra l Jugurtha. Sre alt saat. Sabah altda balayp len on ikide bitecek. Yarmaclar ktlarna eilmi srekli ya zyorlar. Arthur kalemi eline bile ahnam.Buulu mavi gzleri bazen dalyor, bazen teki yarmaclarda gezini yor. Saat alt, kd bombo. Saat yedi, aldrd yok. Sa at sekiz, kd yine bombo. Saat dokuz, kalemi henz eli ne almad. Baretmen Desdouest akn, tek umutlan olan Rimbaud hibir ey yazmyor. Yanna geliyor ren cisinin, soruyor "Nedir bu hal? saat geti, kdnda tek szck' yok." M$ Ald yant ok ksa: "Karnm a, bana sandvi getirin." (*) Numidie: Cezayir'in eski ad. 13

Yarma srasnda sandvi yenmez diye bir kural yok. Az sonra okul hademesi ii sandvi dolu bir sepetle giri yor ieri. Karnm bir gzel doyuruyor Rimbaud. Sonra balyor yazmaya. Yarma bittiinde Rimbaud'nun yazdk larna yle bir gz atan M. Desdouest'nin yzne tatl bir glck yaylyor. Yanndaki retmenin kulana fsld yor: "Bu i tamamdr, greceksin yarmay bizim kolej ka zanacak." Nitekim, sonular aklandnda Rimbaud dokuz dal da birden dl kazanr. Yarmalarn tarihinde bir rekor. Anne Bayan Vitalie, Madelaine Rhtm (*), 5 numa raya tanr. Daire Olympe Tepesi denen ormanlk bir ala na, Meuse rmana bakyor. Yl sonu.Arthur Rimbaud kszlerin Ylba Arma anlar (Les Etrennes des Orphelins) adl uzun bir iir ya zp Revue pour Tous dergisine gnderir. Gelen yant: te birini karrsanz yaynlarz. Rimbaud gerekli ksaltma y yapar ve 2 ocak 1870'de iiri yaynlanr. Artk o bir a irdir. Paris gibi koca bir kentin dergisi iirini bast! Sevin ci sonsuz. 17 Ocak 1870 Rimbaud'nun iir yaamnda nemli bir tarihtir. 22 yanda, Georges Izambard adl gen bir ret,men Charleville Koleji'ne atanr. Dersi refhorique. (**) Devrimci, Cumhuriyeti, liberal. zgr dnceden yana. Edebiyat ve air. Yeni yaynlan izliyor. Tutucu ve yal retmenlerin elindeki kolej genleri Izambard, Duprez ve (*) Madelaine Rhtim'nn gnmzdeki ad Rimbaud Rhtm. (**) R6thorique; szbilim (ilmi belagat) ve uzanlatm bilimi (ilmi be yan) anlamna geliyor. 14

Lenel gibi ilerici retmenlerle biraz rahat soluk almaya balyor. . Derste sz iire gelince Rimbaud dikkat kesiliyor, ba klar alevleniyor, yanaklar kzaryor. rencisindeki bu iir tutkusu Izambard'n gznden kamyor. Okul dal dnda birlikte yryorlar. Izambard yetenekli rencisi ne yeni dergilerden, yeni airlerden, ilerici yaptlardan sz ediyor. Bylece Rimbaud da artk altm yaldzl, cafcafl klasiklere veda edip Juvenal, Lucrece, Rabelais, Villon, Baudelaire, Banville, Saint-Simon, Proudhomme, Thiers, Lamartine, Michelet, Louis Blanc gibi yazar, air, d nr ve tarihileri okur. Robespierre, Saint-Just ve Couthon gibi Fransz devrimcilerinin dncelerini yakndan re nir, tarih retmeni rahip Wilhelm'i sorularyla bunaltr. Olu dller kazanan iyi bir renci olduu halde an ne Vitalie, onun her eyine, okuduu kitaplara bile karr. Charles d'Orleans'dan On birinci Louis'ye Mektup konu lu bir kompozisyona daha iyi hazrlanmas iin retmeni Izambard Rimbaudya Victor Hugo'nun Ntre Dame de Pa ris adl romanm verir. Sefillerim yazan Victor Hugo'ya an ne Vitalie dman. Izambard'a bir mektup yazar ve onu, oluna acayip kitaplar okuttuu iin, paylar. Bununla da yetinmez, kolejin baretmenine Izambard' ikayet eder. Izambard alkan ve yetenekli rencisi Rimba ud'nun evinde anlaysz, geri kafal, tutucu bir ortam iin de bulunduunu bu olayla daha iyi anlar ve Rimbaud'yla daha yakndan ilgilenir. Okuduu yeni kitaplarla Arthur'un iir dosyas da kabarmaya balar. Demirci, Ofelya, zlenim ve Gne ve Ten iirleri bu dnemlerin rn. Rimbaud G ne ve Ten 'i ada Parnasse dergisinde yaynlanmas iin

15

Banville'e gnderir. Banville dergiye konacak yaz ve iir lerin saptandn, yer kalmadn, iirin yaynnn ancak gelecek saylar iin dnlebileceini yazar. Okul daldnda retmen ve renci Meuse rma kylarnda, Olympe tepesinin eteklerinde dolap hep iirden, yazndan sz ederler. Arthur Mzik ve Krtanrs'nn Ba adlarm tayan yeni iirlerini okur. Izambard dizelerle ilgili dncelerini syler. Rimbaud yatsz renci. Kolejin yatl rencileri d ar kamadklar iin kitap siparilerinde aracl Rim baud yapyor. Bylece kitaplara gelen yeni yaynlar okuma olana buluyor. rnein kendi beendii bir ki tab satn alyor, sayfa stlerini kesmeden okuyor, yanl almm diye geri verip bir baka kitap alyor. Verlaine'in kars anlarnda yalan sylemiyorsa, bu arada Rimbaud baz pahal kitaplar da yrtmek zorunda kalm. A kurt gibi okuyor: iir, yk, roman, yolculuk anlan, felsefe, toplumbilim... Haziran 1870. Akademik Yanma, konu: Sano Pana'nml Eeine Sylevi. Yanmay kazanan yine Rim baud. Prusya'yla Fransa arasndaki ilikiler gerginleiyor, iyice bozuluyor. Baz gazeteler, bu arada Cassagnac kar delerin kard lke (Le Pays) sava rtkanl yap yor. Paul de Cassagnac bir yazsnda yle sesleniyor hal ka: "Sizler 70 ylnn Franszlan, Bonapartlan, kralcla r ya da cumhuriyetileri, 1792'lerdeki babalarnz anm syor musunuz?.." Rimbaud savaa kar. Doksan ki l leri adl iiri yazyor. 19 Temmuz 1870, Fransa Prusya'ya sava ilan ediyor. 16

Okul dinlence dnemine girdii iin 24 Temmuz'da Izambard dostu felsefe retmeni Deverriere ile birlikte Douai'ye, kendisini bytp okutan Gindre kz kardele rin yanma gidiyor. Bsbtn yalmz kalan Rimbaud zama n Izambard'n bo evinde, kitaplarn okumakla geiriyor. 2 Austos 1870, Sarrebrck utkusu. Charleville hal k cokulu, sokaklarda "Berlin'e, Berlin'e!.." diye hayknyorlar. Ama hemen ardmdan Fransz ordusu Wissembourg'da bozguna uruyor. 15 Austos, Paris'te kan La Charge gazetesinde Rimbaud'nun pck iiri yaynlanyor. (*) Doduu kentin tekdze yaamndan nefret eden Rimbaud yalnz kalnca bsbtn sklmaya balar. Zaman zaman Delahaye ve Bretagne ile kahvelerde buluur ama bu sohbetler onu doyurmaya yetmez. Izambard'a yazd mektupta yalnzlktan, kentin skclndan, kentlilerin sa va rtkanlklanndan yalanr. Altlarnda tarih yoktur ama Aslmlarn Balosu, Tartufe'n Yazgs, Sudan Domu Vens ve Roman iirleri bu dnemlerin, on yedi yan rnleridir. lk Ka air Rimbaud'nun dlerini hep Paris ve Paris'teki a irler, yazn ve sanat dnyas doldurur. Kendisine dl ola rak verilen kitaplar satar. Ertesi gn aile kr gezisinde. Al tn rmak, oynatp kara, ar ve krpe ot kollarn kouyor. Anne, Bayan Vitalie gneliini am, otlan, iekleri (*) airin " pckl Gldr" iiri. 17

ezerek dimdik duruyor. ocuklar aalarn altna uzan m, pembe ciltli, yaldzl kitaplar okuyorlar. Arthur yak layor annesine, "kitabm bitirdim, evden yenisini alaca m" diyor. Yantlyor anne: "Peki, ama ge kalma! "Rim baud melekler gibi usul usul uzaklap daha sonra hzla te peleri ayor. Almanlar komu kentin, Meziere'in kapla rna kadar gelip dayanm. Bu yzden Rethel-Reims hatt kapal, Paris'e ancak Charleroi stnden, aktarmal gide bilir. 29 Austos'ta Givet'ye dek biletini alyor. Givet'den Charleroi'ya yayan yryor. Charleroi'da Brksel-Paris ekspresine biniyor, ama paras yetmedii iin bileti SaintQuentin'e kadar... Krda olunu bouna bekler anne. Akam olur, olan yine grnrde yok. Gece olur, gelen giden yok. Ortalk ta sava var. Sokaklara der, kahvelerde, birahanelerde, meyhanelerde her grdne Arthur' sorar. Eve dner. Gz kapda, kula tokmak sesinde. En kk bir grl t duysa pencereye koar, sokaa bakar. Yalnzca kediler ve kpekler. Sabah yeniden, endieli, fkeli, dii bir kurt gibi Charleville yollarnda. Aramadk ta dibi, tilki ini b rakmaz. ocuk kayp. Bileti Saint-Quentin'e kadar olmasna karn Paris'e gitmeye kalkan kaak yolcu yakalamp Kuzey Gan'nda po lise teslim edilir. Gvenlik gleri Mazas Tutukevi'ne atar Rimbaud'yu. Telalanr, kt kalem ister. Kurtarlmas iin, annesine, retmeni Izambard'a, Charleville Emniyet Mdrl'ne, hatta mparatorluk savcsma yazlar yollar. Izambard mektubu alr almaz Mazas Tutukevi'ne bir yaz yazar, Rimbaud'nun bilet borcu olan 13 frank gnde rir, kefili olur. Bir yazyla da anne Vitalie'ye durumu an18

latr. Rimbaud serbest braklr. Ama Charleville'e deil, Donai'ye, Gindre kz kardelerin evine, Izambard'm yan na gelir. Kir ve pislik iinde. stelik tutukevinde bitlen mi. Otuz sekiz yandaki abla Caroline ve teki Gindre kz kardeler ie banyoyu yakmakla balar. Delikanl ve giysileri ykanr. Son olarak bit denetiminden geer. Kimi yorumculara gre Rimbaud'nun daha sonra yazaca Bit Ayklayan Ablalar iiri bu gnlerin rndr. Rimbaud Douai'de zgr, babo. Gindre kz karde lerden efkat gryor. retmeni Izambard ile bol bol i irden sz ediyor. Elinin altnda hayli yeni yayn var, srek li okuyor. lk kez, kitap yaynlam bir airle, Les Glaneuses'a (Baak Deviren Kadnlar'n) airi Paul Demeny ile tanr. Zaman zaman Izambard'la Ulusal Koruyucula rn eitimlerine kardr. Charleville'e dnmemek iin gnl l asker olmaya bile kalkar, ama ya kk olduu iin kabul edilmez. Annesinden, dili hayli sert, Rimbaud'nun bir an nce gnderilmesini buyuran iki mektup gelir. Rim baud bu mektuplara tepki olarak ocukluk gnlerindeki aclarn, mutsuzluunu anlatan Yedi Ya Ozanlar iirini yazar ve annesinin mavi gzlerindeki efkati yalanc bir sevgi olarak niteler: "mavi gzleri vard onun, yalan sy leyen". Ortalkta sava var, Izambard Rimbaudyu yalnz gn deremez. Deverriere ile birlikte Charleville'e gtrrler Rimbaud'yu. Bayan Vitalie olunu tokatlar, zambard'a te ekkr edecek yerde hakaretler yadrr. Prusyallarla (Almanlarla) sava btn iddetiyle sr yor.Dman az tedeki Meziere'i srekli bombalyor. Isambard Charlevile'deki kitaplarm bagaj yapp kentten ayrlr. 19

Rimbaud sk sk, Meziere'de oturan arkada Ernest Delahaye'in yanma gider, fki arkada, cepleri kitap dolu, bombalara bo verip, Ak Orman'ndaki hlamur aalar nn altmda iirden sz ederler. kinci Ka 8 Ekim 1870. Izambard eve geldiinde Bayan Vitalie'nin brakt notu bulur. Rimbaud yeniden kam. An nesi onun Brksel'e gittiini sanyor. O sralarda zaten Izambard da Brksel'deki bir dostunu ziyarete gidecek. Bayan Vitalie'nin ricas; eer Arthur' bulursa onu eve dnmeye ikna etmesi, dnmeyi kabul etmezse polise tes lim etmesi. Rimbaud bir gn nce, 7 Ekim'de trene binmi. Ya nnda bir de kz var. Kzn amac Paris dolaylarnda otu ran akrabalarn bulmak, kapa Paris'e atmak. Rimbaud her zamanki gibi parasz. Bir eyler satp elindeki paray la ancak Givet'ye dek bilet alabilmi. Trende pembe bir kompartmandalar. Rahat* babo gidiyorlar. Kzn en sesine kk bir rmcek dyor. Eip boynunu Arthur'e "ensem kanyor, yoksa bir bcek mi var, baksana" di yor, Arthur kk bir pck konduruyor kzn beyaz en sesine. '. ..;.:> - y. y . * .. Trenden iniyor Rimbaud,yayan yolculuk balyorbu kez. lk durak Fumay. Okul arkadana uruyor. Armaa n dizlerine derman gelmesi iin birka tablet ikolata. kinci durak Vireux ve bir baka arkada. nc durak Givet, orda bir arkadann avu akrabas var, geceyi evin de geirebilir. avu evde yok, klada nbet tutuyor. Ne 20

gam? Kendi eviymi gibi girip yatyor Rimbaud. Birka gn sonra Charleroi'da. Karn ok a, cebinde arkadala rnn verdii biraz para var. Yeil boyal kk bir meyha neye kapa atyor. Sekiz gndr, yrtk pabu yollarda. Kyllerden dilendii yavan ekmeklerle karnm yle by le doyurmu. imdi acsn karyor alklarn. Renkli bir tabakta tereya, ekmek, mis gibi sarmsak kokan jambon, yannda, kaak akam gneinde yaldz yaldz yanan, bol kpkl, koca bir bardak bira. Garson kz servis yaparken apkn aplan glyor. Belli, istedii tatl bir pck. Ye mekten sonra Charleroi Gazetesi'nin yayn mdrn bu luyor. Adam arkadann babas. istiyor. yerine t alyor ve bir yn gevezelik, yaknma: "Btn siyaseti ler satlm adamlar, le kargalar, ileri gleri alana el me takmak, srekli baltalyorlar gazetemizi.. " Brksel'e gelir, Izambard'n dostu Bay Durand' bu lur. Bay Durand ok iyi karlar onu. ki gn kalr, sohbet ederler. Akam air delikanlnn perian haline acr, para verir. Paray alr almaz da Rimbaud ku olup kanatlanr. Kaak rencisini bulmak iin hemen yollara den zaval l Izambard Fumay, Vireux, Givet ve Charleroi'da bouna arar onu. Brksel'de dostu Durand'a urar. Evet, delikanl gelmi, iki gn kalm, paray almca da toz olmu. Izam bard, fkeli ve umutsuz Douai'ye, teyzelerinin, Gindre kar delerin yanma dner. aroline teyze aar kapy ve " burda" der. "Kim?". "Arthur." Arthur klk kyafeti dzm, yaz masasna kurulmu, yol iirlerini kda geiriyor: Gnlmce Bir K, Yeil Meyhanede, aplan Kz, Kuytuda Uyuyan Asker, Aylakl m, Dolap. 21

Rimbaud'nun her olumsuz davranndan Izambard' sorumlu tutmak Bayan Vitalie'nin deimez alkanl. Hayli g durumda kalan retmen, anneye bir mektup ya zar, Rimbaud'nun Douai'de, yannda olduunu bildirir. Ba yan Vitalie yantnda kesin bir dille buyurur: "Onu derhal buraya gnderilmek zere polise teslim edin." Izambard, zgn, rencisiyle konuur: "Hepimiz seni seviyoruz, eve bir yk deilsin, ama anlamalsn, seni burda tutmamz ya salara aykr." Izambard ok sevdii air rencisini Douai Komiserlii'ne teslim etmek zorunda kalr. retmen ve renci sevgi ve zlemle el skrlar. Nitekim bu onlarn yz y ze son grmeleri olacak. Gzleri nemli ve zgn eve d nen Izambard yeil boyal kapnn stne kurun kalemle yazlm bir iirle karlar. iiri kda hemen geirmez. Birka gn sonra da teyzeleri kapy yeniden boyatrlar. Notlarndan, anlarndan rendiimize gre sz konusu iiri Izambard anmsayamyor. Kimi yorumculara gre Rimbaud'nun kap stne yazd iir Aylaklm. Rimbaud yeniden, mektuplarnda "Zalim Charlestown" diye sz ettii Chafleville'de. Kent ve hemen yak nndaki Meziere kuatma altnda. Rimbad'dn bir ya b yk aabeyi Frederic gnll asker, Metz'de savayor. Metz igal edilince dmandan kurtulup eve gelir. Rimba ud asker abisini alaya alyor. Frederic szcklerin hece he ce stne basarakyaitlar: "ok-i-ren-sin Arthu-re". Glrler. ' Sava btn iddetiyle srerken Delahye ve Rimba ud bostan kulbelerinde, ba evlerinde buluup ada Pdrnasse dergisini okuyup Leconte de Lisle'in, Bahvil22

le'in, Mallarme'nin dizeleriyle snmaya alrrlar. Ardenneler savam yam sra aralk aynn korkun souklarm ya amaktadr. nc Ka Rimbaud byyor artk. ocukluk andan, ergen lik andan km. Yaamna kendisi yn vermek istiyor. Ama bunu bir trl anlamyor dikbal anne. Byk olu Frederic'in eitimi onun iin sorun deil, Frederic yetenek siz. Ama Rimbaud hep dller alan bir ocuk, iyi bir renim yapp devlet dairesine kapa atmal ve u Charlevilleliler de analar ne ocuk doururmu grmeli! Hem o ocuun babas koskoca bir subay! Evdeki tartmalar ekilmez hal alr. 25 ubat 1871'de Rimbaud gm saatini satp Paris trenine biner. Paris. Prusya (Alman) askerleri Champs-Elysee'de gvde gsterisi yapyor. Kara bayraklar aslm evlerin pencerelerine. Ne Prusyallarn gvde gsterileri, ne hai lem sessiz protestosu, ne de kara bayraklar dikkatini eker Rimbaud'nun. O kitaplarn nnde, yeni yaynlara bak yor. Die dokunur bir ey yok. Gerek Lemerre'de, gerek Ouartier Latin'deki kitaplarn vitrinlerinde yalnzca kah ramanlk romanlar, sava ykleri ve Paris'in igaline de in am yazlan var. Gazetelerin ounun balklar istila. Ne yapacam bilmeden dolar bir sre. Usuna L 'Eclipse'in kapak karikatrlerini yapan Andre Gill gelir. Ad resini bulmu bir yerlerden: Cehennem Soka, 89 numa ra. Sanatnn hem atlyesi, hem evi. Kap kilitli deil. Andre Gill yok. Ne gam! Eviymi gibi girip, divana uza23

nr. Yol yorgunu Rimbaud, imdi gerekten Paris'te, tatl bir rya grrken ev sahibi, akn, tanmad delikanl y uyandryor: "Kimsin? Burada iin ne?". Gzlerini ovu turur Rimbaud: "Ben air Rimbaud'yum, Charleville'den geldim, yle tatl bir rya gryordum ki!" Gill alayc bir sesle yantlar: "O tatl ryalar kendi yatanda grsen da ha iyi deil mi?" Bir sre sonra soukluk kalkar aradan. ki sanat konuup sohbet ederler. Gill, Paris'in durumu nu arlatr, salt karnn doyurmak iin gnll asker yazl dm, ancak ald parayla yalnzca bir tas scak orba ie bildiim syler. Rimbaud'ya biraz para verir ve hemen Charleville'e, geldii yere dnmesini nerir. Umudunu yitirmez Rimbaud, direnir kalmak iin. So uklara aldrmadan kitabevlerinin nnde dolap durur. Geceleri nhtmlarda, kmr motorlarnda yatar. Souk, kimsesizlik, alk ve yalnzlk. Direnii krlr. 10 martta, yayan, Charleville'e dnmek iin yollara der. Kentine geldiinde periandr, hastadr. Cierleri sklecekmi gi bi ksryor. Anne Vitalie olunu bu halde grnce fazla stne gitmez. Rimbaud'nun Paris'ten getirdii tek izlenim Parnasselann uzun salar. Kendisi de air ve Parnasse, o hal de salarm kestirmemeli. Tutucu Charleville halk bundan byle sokaklarda salar omuzlarna dek inen bir delikan l grr ve hep onu ekitirir. Kimi tra ol diye para verir ve Rimbaud bu paray ttne yatrr, kimi kk hanm di yerek alay eder. Ne gam! Arkada Delahaye evsiz barksz kald iin Theux kynde oturuyor. Rimbaud onu gr meye gittiinde ocuklar uzun sal deliyi taa tutarlar. 18 Mart 1871. Paris Komn ayaklanmas ve Komn 24

ynetimi. Rimbaud sevinten bayram ediyor. Tamam bu i, 1789 Devrimi sryor, soyluluk ve kentsoyluluk dze ni sprlp atlacak, tek sz bilimin ve geliimin olacak. Duvarlardaki bir duyuru yznden sevinci yarm ka lr. Kapal olan okulu 12 nisanda yeniden alacak. Buyurur anne: " hafta sonra okuluna balayacaksn!" Yantlar Rimbaud: "Grrz!" Tartmalar, kavgalar bydke byr evde. Okula gitmektense bir dilim kuru ekmekle ileke yaam srdr meye hazr Rimbaud. Arkada Delahaye ile gezerken ev reyi iyice tanmlar. Romery yaknnda eski bir ta oca ve az tede bir kulbe var. Rimbaud bu ta ocanda ve ku lbede kalacak, arkada Delahaye de ona yiyecek bir ey ler getirecek. Yavan ekmek de olur, yeter ki acndan lme sin, ama rahata okuyup yazabilsin... Bu tasan gerekle ti mi? Kesin kant yok. Ama gerek olan bir ey var. ki ar kada sk sk ormanda buluup Rousseau'nun, Rabelais'in, Edgar Allan Poe'nun yaptlarn okurlar. Okumak istemeyen olunun karsna bu kez baka bir neriyle dikilir inat anne: "O halde i bulup alacak sn! " iirin balbama bir ura olduunu, kendinden ba ka bir urala birlikte yryemeyeceini anlayamaz kentsoylulua zenen anne. Rimbaud Charleville'de kan Ardenler'in Geliimi (Le Proges des Ardennes) gazetesinde yazmanlk yapmaya balar. i gelen zarflan amak, yaz lan dosyalamak; amacysa om Azl (LaBouche d'ombre) anneyi bir sre iin de olsa susturmak. Yazk ki 17 ni sanda igal glerinin buyruuyla gazete kapatlr ve om Az yemden konumaya balar. 25

alnm Yrek Annesi dik balysa o da dikbal. Annesi gururluysa o da gururlu. Pes etmiyor. Yolculuklardan da korkmuyor. Babas Afrikalan dolam. Paras var, varsn olmasn, g l, "rakipsiz ayaklan" var ya. Evi terkedip bir kez daha, ya yan, Paris'e doru, der yollara. Zaman zaman at arabalanna raslar, biner. deyecek paras yok, borcunu fkralar anlatp, karikatrlerini yapp arabaclan gldrerek der. Tpk masallarn Parmak ocuu, yrtk papu, pantolo nunun knda- koca bir delik, hani mavi gkyznn al tnda Byk Ay yldzlan, sert bir arap gibi alnnda iy damlalan, dalar tepeler aar. Ve ite yine ozanlar kenti Pa ris'te. Ama bu kez Paris daha bir karmakank. Ynetim Komn'n elinde. Saray Versailles'a kap dmana, Prus yallara snm. Kralclar, Almanlarn, dmann deste inde, Komn ynetimini ykmak iin saldnp duruyorlar. Yeni ynetim deneyimsiz, ne yapacam bilmiyor. Dzen li bir ordu yok. Gnlllerle yurtsever ordu birlikleri k lalarda i ie ve dzensiz. Babylon Klas Charleville'den gelen, henz ty bitmedik gen devrimciyi cokuyla banna basar. Bu klada da aym kemeke. Askerler, iiler, ulusal koruyucular, denizciler, karaclar balk istifi gibi st ste. Aralannda bir de ressam var: Rimbaud'yla aym yataki Forain. "Gavroche" diyorlar ona. Babylon klasndakiler ne bilsin, gelecein byk airi Arthur Rimba ud'yla, byk ressam Forain'le birlikte olduklarm. Kent en etin gnlerini yayor. Herkes lmle yaam arasnda bir gidip bir geliyor. Bu kemeke iinde, yiitliklerin ya n sra erdemsiz davranlar da kendine ortam bulabiliyor. 26

Azlarnda svgler, salyalarn akta akta ttn ine yen sapklar etin anlar yaatyor dler ve devrim aky la dolu taral delikanlya, ilerinden biri, bir onba bs btn zvanadan kyor. Rimbaud'nun biyografisini yazan baz aratrmaclara gre bu onba aralarna yeni katlan toy delikanly kendisiyle ecinsel ilikiye zorluyor ve Rim baud'nun ecinsellii de byle balyor. air adn iki kez deitirdii alnm Yrek iirinde o gnlerin iren yan larn da anlatr. Nisan sonlan. Dlerle dolu geldii Paris kentinden bir kez daha dknklanyla aynlr. Yayan yollara der ve mays balarnda Charleville'e gelir. "Tanrya l m ! " 8 Mays 1871. I sava kentsoylular kazanr. Paris Ko mn ve Komn ynetimi sona erer. Rimbaud'un dnyas bsbtn yklr. Mutsuzluunu, karamsarln dile geti ren Paris se repeuple iiri bugnlerin rn. fkeli ozan, elinde tebeir, parklardaki sralarn stne "Tannya lm" szcklerini yazar. Yolunun stne bir rahip ktnda t krr yere, belki de rahibin yzne. ocukluundan beri sregelen dinsel eitime tepki bu. Evde annesi nne hep, yapraklan san lahana yapraklanna benzeyen Tevrat' ve Incil'i koymad m? Her pazar saat on birde kilise trenine katlmak zorunda kalmad m? Kolejdeki retim karma retimdi. Az m ekti onu kskanan, derslerde kopya ve riyor diye gammazlayan papaz aday hergelelerden? Ve onu hep dini btn bir Hristiyan olarak grmek isteyen u "Karanlk azl", om azl anneden. Olu on sekiz ya27

nda. Ama o, hl cep harl olarak yalnzca haftada iki veriyor. Bilerek yapyor bunu, nk o iki kuru kilise deki pazar ayinlerinin iskemle creti. On sekiz yandaki delikanlnn itii kuruluk mtn parasn bile bakala r, bazen Bretagne, bazen Deverriere, bazen Delahaye kar lyor. Birka bardak bira ya da arap smarlasnlar diye Promenade Kahvesi'nde raslad aptal okul arkadalar na samasapan ykler anlatmak, bouna gevezelik yap mak ve onlara katlanmak zorunda kalyor. Bozgun stne bozgun, kendini bsbtn yalnz duyumsar Charleville'de. Ate Hrsz Izambard'm mektubunu bu bozgun gnlerinde yant lar. fkesini ondan karr; kaba bir dille, air yaratld n, yleyse iirden baka hibir alma yapmayacan yazar. Devlet kapsnda alyor diye retmenini kar clk ve eyyamclkla sular. Bu arada iir anlayn da bir ka tmceyle aklar ve mektuba alnm Yrek iirini de ilitirir. ki gn sonra, air Paul Demeny'ye yazd mek tupta iir anlayn daha geni biimde ortaya kor: iir z nel deil nesnel olmal. Ben bir bakasdr. Kahin olmak, yalva olmak, grlmezi gren olmak gerekir. Tm duyu lan uzun sre, sonsuzca ve bilinle bozup deitirerek ken dini kahin, yalva (voyant), grlmezi grlen klar ozan. Sevginin, acnn, lgnlklarn btn biimlerini bozup deitirir. Ozan olmak isteyen kiinin ilk incelemesikendini btnyle tanmasdr. Ruhunu aratmr, onu dikkatle gzetip denetler, renir. Ruhunu tanr tanmaz onu ile28

yip gelitirmesi gerekir. Amac bilinmeze varmaktr. Ozan ate hrszdr, insanlktan sorumludur. Bulgularn duyum satmak, elle tutulur klmak, dinletmek zorundadr. teler den getirdii eyin biimi varsa, o da bir biim sunacaktr, biimi yoksa o da biimsizi verecektir. iir diline gelince, her sz zaten dnce olduundan, evrensel bir dil yarat mak gerekir. Ruha ruh olacaktr bu dil; koku, ses, renk di ye ne varsa dncede hepsini zetleyecek. airin ve iirin topluma kar grevleri var. nlar yurtta olduuna gre i ir eyleme tempo tutmakla yetinmemeli, nde gitmeli, yol gstermeli. Yemlik de ok nemli. iir zyle de, biimiy le de yenilik sergilemeli. Her eski iir, Yunan iirinden ro mantizme kadar, sonunda Yunan iirine gelip dayand, yi nelemeden teye gidemedi. airler yazmanlar gibi uyak larla urap durdu. Demeny'ye mektubunda beendii airleri sayar, ama eletirmekten de geri durmaz. Racine katkszdr; gl dr, byktr ama uyaklar sayesinde ayakta durur, ilk ro mantikler aynmna varmadan kahin (voyant) oldular, g rlmezi grdler. rnein Lamartine kimi kez grlmezi grendir, ama eski biim iinde boulup kalr, inat Vic tor Hugo son kitaplarnda esasl bir grme gcn ortaya kor, Sefiller gerek bir iir. Kahinlik ynnden ikinci ro mantikler ilk romantiklerden daha ileri. Theophile Gautier, Leconte de Lisle, Theodore de Banville iyi airler, ne var ki lp gitmi eylerin ruhunu yeniden ele almakta bir yarar yok. Baudelaire gerek bir kahin, grlmezi gren dir, ozanlar kraldr, gerek bir tanrdr. Ancak, ok sanat bir ortam iinde yaadndan eski biimleri denemi tir. Oysa bilinmezlik; bulular, yeni biimler gerektirir. 29

Parnasse denen okulun da iki kahini, iki grlmezi gre ni var: Albert Merat ve gerek bir ozan olan Paul Verlaine. Bir trl kurtulamad Charleville, "zalim Charlestown" gittike ekilmez hal alr. Belediye Kitapl'na bi le gidemez hale gelir. Kitaplk isyan, eski retmen Hubert Baba bacaksz olandan usanm. Yama uygun kitaplan okumak varken ikide bir srarla, by, byclk, sim yaclk stne yazlm samasapan eyler istiyor. Bir gn can burnuna gelir, Rimbaud'yu kolundan tutar, d kap ya gtrr ve hemen yandaki kolejin kitapln gsterir:" Senin yama uygun kitap yok bizim kitaplkta, kolejin ki taplna git, adam gibi eyler oku, Homeros'u, Horatius'u, Xenephon'u oku, hadi, yallah, bir daha gzm grmesin seni!" Rimbaud Oturmular iirim yazarak fkesini kanr, yal brokrat Hubert Baba'y ve onun gibileri bu iir de yerin dibine sokar. Tm tutuculardan, yal brokrat lardan, din adamlarndan yazd iirlerle cn alr. Kz kardei Isabelle'in Kudas treninden sonra ilk Kudas T renleri iirini yazarak Kiliseyi, Hristiyan dinini acmasz ca eletirir, isa'nn insan enerjisini alan bir hrsz olduu nu, sbyanc papazlarn kk kzlara sulandm syler. Bu arada, Paris'teki air Banville'e de aznn payn verir. iirlerinde iek adlan sayp duran Banville'i ve ona ben zer "otoburlan" ieklerle lgili Ozana Sylenenler1 de ala ya alr. iiri ksa bir mektup eliinde Banville'e gnderir: "Beni anmsadnz m, geen yl taradan size yz, yz el li dizeden oluan Gne ve Ten iirimi gndennitim. B yk incelik gstererek mektubumu yantlamtnz. Bu i iri gnderen de yine o salak kii. Geen yl on yedi yamdaydm, imdi on sekizime girdim, ilerlemi miyim?". Al30

tna da, salya anlamna gelen "bave" szcnden tretti i Alcide Bava imzasn atar. Verlaine'in Daveti ve Paris Her ey ters gidiyor. Evde srekli annesinin drdn: "Ya okumal, ya almal! Kendini sokaa atyor. Peki ne reye gidecek? Cebinde para yok ki biraevinde ya da kah vede otursun. Annesinin verdii haftalk cep harl iki gnlk ttn parasna bile yetmez. Timsah adm takt ki tapya borlar birikmi, 25 frang bulmu. Adam paras n istiyor. Bu arada yeni yem iirlerle dosyas kabarmak ta. Cumhuriyeti Henri Perrin'in kard Kuzey-Dou gazetesine iki iirini gtrr, yaynlanmaz. Ilman cumhu riyeti iin, toy olann yazdklar kaba saba eyler. Bir ka kez urar Rimbaud iirlerim sorar. Henri Perrin kap cy uyarr: "Bunu almayn ieri!" Gen Rimbaud ektiini biemiyor bir trl, duyuramyor dizelerini. Meuse rma nn kysnda, Ayrelles glnn evresinde, dalgn, do lar durur. Demiri bilmem hangi bataa atlm devinimsiz bir kayk gibidir. Sularn dibini tarayan altn araycs nn kimse aynmnda deil. Vivier-Guyon aynn kysn da, stlerin altma uzanp saatlerce dnr. Ne yapma l? Yaz bitti, gz dayand kapya, okul ald alacak. An nesi diretiyor, yatl okutacak. Okumazsa i bulmal. Ba ka kar yol yok. almaya karar verir, ama Charleville'de deil, Paris'te. Karn tokluuna bir i bulmal, yeter ki tm zamanm almasn, iir yazabilecek vakit bulsun. Paul Demeny'ye mektup yazp tlerini ister. Byle hafif bir i bulmasma yardm edebilir mi? Kentte dertlerini aabildi31

i, gvenebildii birka kii var ancak. Okul arkada Ernest Delahaye; ondan yaa hayli byk, sanatsever, koca gvdeli Bretagne ve bir de Rossat Okulunun felsefe ret meni Deverriere. Duterme Kahvesi. Bretagne ile Ernest dumanlar ara snda biralarm yudumluyor. Rimbaud gelince masaya ye ni bir iskemle ekilir. airimiz oturur. Geriye doru kay klm haliyle aza kurulmu, sap eri bir Gambier pipo sunu anmsatyor. Konumuyor. Bardaklar ve duman yel kenleri arasnda bir sessizlik ant. Rimbaud'nun bu halle rine alknlar. Onlar da sohbeti kesiyorlar. Sessizlii her zamanki gibi yine koca gvdeli, ablak yzl anarist Bre tagne bozuyor. Bardan Rimbaud'nun bardayla toku turup tm gvdesini sarsan iri bir kahkaha parlatyor: "Bu ne surat arkada, Karadeniz'de gemilerin mi batt?" "om Az drdrlanyor, yatl verecek beni. Oku mak istemediimi ka kez syledim, laf dinlemiyor. yisi ekip Paris'e gitmek. Belki hafif bir i bulup almalar m srdrebilirim." Bir sre dnr Bretagne. ri gzleri birden parlar: "Dinle Rimbe, Fampoux'da Duheelerin bir eker ir keti var. Duymusundur, Duheeler Verlaine'in daylar. Ver gi denetimine gitmitim. Paul Verlaine de oradayd. Tan tk. ok iyi biri. Hatta Zhal iirlerim yazarken kulland mrekkep hokkasn an olarak bana armaan etti. Tam senin kafanda bir air; gzel bir mektup den, sayfada bi raz yer ayr, be on satr da ben ekleyeyim. Skntn anlat, Paris'e gelmek istediini, byk airlerle bir arada olmak, iirin byk havasn solumak istediini yaz. Gvendiin 32

birka iirini de ilitir. Senin yazn pek okunakl deil. i irleri Ernest temize eksin. Bu yolu bir deneyelim." neri oybirliiyle oylanr. Daha soma Bretagne mek tubun ierii konusunda da baz nerilerde bulunur. Sz ckler Paul Verlaine'in esrik ve servenci yapsna uygun, hem nazik, hem arpc olmal. Rimbaud mektubu yazar, Bretagne alttaki ksm be on satrla doldurur, Ernest Delahaye'in elyazsyla akn lar, melmeler ve Oturmular adl iirler mektuba ekle nir, zarfn stne adres kondurulur. Aradan bir hafta geer, yant yok. Rimbaud umutsuz. Bretagne ona cesaret verir: "Kendini hemen salma. Bir mektup daha yaz." kinci mektup yazlr ve baka iirler eklenir: "Parisyeniden kalabalk", "KkSevgililerim", "lkKudas Trenleri". Umutla yant bekledii bugnlerde Rimbaud sk sk Meuse rma ve Ayrelles gl kylarna oturup Paris'in nl ozanlarna parmak srtacak byk bir iire balar: Es rik Gemi. Beklenen mektup sonunda gelir. Verlaine u yant veriyor: "iir savamna kar ok iyi silahlanmsn. Bu radaki air arkadalar sizi tanmaktan byk mutluluk du yacak. Paris'te olmadm iin mektuplarm yeni aldm. Geim giderlerin konusunda evremle konumalym. So nucu hemen bildireceim." Ve Verlaine'den cokulu ikinci mektup: "Gel byk ruh, seni aryoruz ve seni bekliyoruz". Yolculuk gider lerinin postayla gnderildii de ayrca bildiriliyor. te Rimbaud sonunda Paris'e gidecek. Yayan deil, trenle, yollarda sefillik ekmeyecek. Paris'te klalarda, 33

kmr motorlarnda, parklarda yatmayacak. Hep aala d, mutsuzluunun tek sorumlusu olarak grd Charleville'de son kez dolamak ister. Eyll. Okul arkada Er nest Delahaye ile ormann kysnda oturuyorlar. Ilk, usul ve tatl bir hava. Aydnlk bir k, umut ykl. Rimbaud yazd son iiri uzatr arkadana: Esrik Gemi. "Bak, ar maan olarak bu iiri gtreceim onlara. Ve okuyor iiri ni. Hayran kalyor Delahaye: "Yazn dnyas bu kadar gl bir iirle ilk kez kar laacak". Gs geirir Rimbaud: "Biliyorum. Yine de bir eyler var beni rkten. Ya znclar, sanatlar dnyasna, salonlara yabancym. Gr g kurallanym, incelikmi, bunlar bana pek uzak. Nasl davranacam bilemiyorum, acemiyim, sklganlm, ko numa yeteneim yok. dn ve dnceye gelince, her kesle rahata boy lrm. Ama!.. Bilemiyorum, ne yap malym, nasl davranmalym orada..." Ve ite istasyonda. Valizi falan yok. stndeki giysi lerle. Deverrirere bir altn lira veriyor; "al, Paris'te harcar sn". Anne yok uurlayanlar arasnda, stelik tek kuru bi le vermemi ona. Bretagne omzuna vuruyor: "Uurlar ola air, greceksin her ey yoluna girecek!" Kalkyor tren. Pistonlar, buhar... Gidiyor Rimbaud, pencereden bakyor buulu mavi gzlerle Meuse rmana, Eski Deirmen'e, Ducale Alan'ndaki kahvelere, dik atl evlere. Paris'e gi diyor, Paul Verlaine'e gidiyor, Izambard'a yazd mektu bunda "gerek air" dedii Parisli sanatya, Zhal iirlen'nin, apkn Trenler'in ve Dostlarm airine. Verlaine ve air Charles Cros Rimbaud'yu karlamak iin istasyondalar. Yolcular kyor. kisinin de gzleri inen34

ler stnde. Ama bekledikleri delikanl yok. Biri geiyor nlerinden. Ayanda kyl ii tahta ayakkablar, stnde soluk bir giysi. Yzne bakldnda sanki on yalarn da. Elinde ne valiz, ne bavul, sallana sallana gidiyor. O g zelim iirleri yazan elbette bu klksz ky ocuu olamaz. Ya treni kard, Rimbaud ya da baka gn gelecek. Klk sz ocuk da yle bir bakyor ervesine. Onu Paul Verlaine karlayacak, airler prensi, be nl kitabn yazar. Bohem, salar dank, giysileri haval. urada iki kii var, Verlaine ve arkada olabilirler mi? Olamaz. Kentsoy lu, hamm hanmck bunlar, aire benzemiyorlar. Rimbaud elinde adres, Nicolet Soka'ndaki, 14 no'lu, baheli bir evin nnde. Kapy alar. Karsmda Linotte, Verlainelerin hizmetisi ve kapdan havlayarak kan bir kpek. Kpek byle klkszlara alkn deil, hrlayp sal drr kylye. Hizmeti kz barr: "Gastineau, Gastineau dur!" Gastineau kylnn paasn brakr. arr Rim baud, hizmetili, kpekli bir ev, acaba yanl m geldi? So rar: "Paul Verlaine'in evini aryordum?". Yant: "Buras." Girer. Verlaine'in kars Matbilde ve kaynanas buyur eder ler konuu ve akn akn szerler. Dpedz bir kyl. Pantalonu boyuna gre ksa, oraplar grnyor, mavi pa muktan, belli annesi rm. Kocaman tahta ayakkablar. Yz on nde bir ocuk yz. Ya o ayaklar! O boum lu, krmz ve kocaman eller, uzun bacaklar! Karlarnda ki air deil de gen bir rgat. Yine de onda deiik bireyler var. Ak mavi gzlerinde buulu ve byl, hznl bir bak var. Ana kz yalandan tanmak ister Paul'n ve ve bitiremedii air ocuu. Bouna aba. Ne sorsalar al dklar yant ya az heceli tek szckten ya da ba iaretle-

35

rindet oluuyor. Susarlar. Verlaine Charles Cros'la birlik te ieri girer. Beklenen konuk gelmi ve evi bulmu. Az soma yemek iin yan salona geilir. Rimbaud'nun nnde atafatl bir masa, atallar, baklar, kaklar, servis taba nn yanma asker gibi dizilmiler. Verlaine'in daha son raki anlarnda yazaca gibi "gen konuk yalnzca orba y ereflendirir". Fiziki air Charles Cros bilimde olduu kadar iirde de yeniliin peinde. Rimbaud'daki prlty grm. Boyuna sorular soruyor taral gen delikanlya. u dizedeki u imgeden nereye varmak istedin? u dizen deki u szck ok ilgin, kalktn nokta nedir? diyor. Ama abalan bouna. Onun da ald yantlar aym, az hece li szckler. Gastineau kpek yeni konua, kylye hl alamam. Srekli tahta ayakkablarm kokluyor. Pek az konuan Rimbaud ev halkna kpei gsteriyor: "Kpek ler liberal!" Salondakiler birbirlerine bakyor. Cros'dan ye ni sorular. Kyl konuk yorgun olduunu ve yatmak iste diini sylyor. Odas st katta. Gtryor Verlaine. Du vardaki Mautelerin pek vnd, atalarndan km tek markinin pastel resmi. ok eski bir resim, rengini yitirmi boyalar markinin alnmda, yznde lekelere dnm. Rimbaud resme bakp Verlaine'ne "Ltfen bu czamly odamdan kar" diyor. Czaml marki annda duvardan inip yoklua kanyor. Sabah soanl orbadan sonra iki ozan dalyorlar Saint-Germaine, Saint Michel ve Quartier Latin'in meyhane lerine, ikili kahvelerine. Charleville'den gelen Rimbaud bylece ayya Verlaine'in ldrtan yeil tanns "absinthe"le tanyor. iiri iin inand kural "usun bilinli bir biimde bozulmas" deil mi? Alkol niin bu yntemde yer almasn? 36

Verlaine'in arkadalar, Parnasselar, kendilerine tak tklar isimlerle "Hnzrlar" topluluu Charleville'den ge len ke delikanly tanmak iin bekliyorlar. Verlaine, o cuk yzl ama iri grnml, koca elli ve koca ayakl bir kylyle giriyor ieri. Alklar. Dolan ve boalan kadeh ler. Ve Rimbaud Charleville'den Parisli airler iin getir dii armaanm sunuyor: Esrik Gemi. Bu toplantlar Bobino Kahvesinde sk sk yinelenir. Paris'in nl sanatlar, Banville, Sully Prodhomme, Ca mile Mendes, Charles Cros, Andre Gill, Merat, d'Hervilly, Leon Vallade, fotoraf Carjat; kimi Fleurus Soka'ndan, kimi Madame Soka'ndan boy gsterip Bobino Kahvesi'ne gelirler. Hayli arap ve absintheden sonra topluluk dalr, iki air, gz yapraklarn ineyerek baka ikili kahvele re, meyhanelere dalarlar. Paul Verlaine'in kars Bayan Mathilde'in anlarnda yazdklar doruysa garip eyler olmaya balar. Yeni ko nuk eve yalnzca amur deil, bit de tar: Yataa soyun madan girer. Atalardan armaan fildii kona kayplara karr. Normandiya'da avlanmakta olan, evin asl reisi zen gin kaynpederin de dnme gnleri yalandr. Gittike ar tan huzursuzluu nlemek iin Verlaine Rimbaud'yu fizik i air Cros'nun atlyesine yerletirir. Atlyede bir sre kalan delikanlnn can sklr. Kayplara karr. Meyha neler, sabah kahveleri, parklardaki sralar, doklar, ina atlarn beki kulbeleri, saak altlan, oyuklar. Yani, ya mur ve kar dmeyen her trden barnakta daha aylak bir yaama kendini salar Rimbaud. Verlaine air ve yazar arkadalarn toplar. Karar al37

tur. Giderlerini karlamas iin Rimbaud'ya her ay 15 frank verecekler. Theodore de Banville araclyla air delikan lya Buci Soka'ndaki bir evin at katnda bir oda kirala nr. Ve Banville'in iyi yrekli kars gzel bir yatak koyup kar gibi bembeyaz bir araf serer, kar gibi bembeyaz bir yorgan rter. Bir masa, bir de iskemle konur. Masada hok ka, divit ve kt. Ondan beklenen tek ey iir yazmas. Gnlerce kuytularda, renlerde, saak altlarnda, parklarda uyuyup bitlenen Rimbaud tertemiz araf, ya ta, nevresimi grnce soyunup stndeki tm amar lar pencereden sokaa atar. Baz yorumculara gre, "Bit Ayklayan Ablalar" iiri bu olayn rn... Yazk ki Buci Soka'nm at katndaki mutluluk da uzun srmez. Kom ular ikyeti. Delikanl eve zilzurna sarho geliyor, mer divenleri trk syleyerek kyor, odasnda srekli dola yor, pencereden sokaa haykryor. Banville ikyetler den usanr. Onulmaz delikanlya yeni bir yer gerekmek tedir. Parnasse sanatlar zaman zaman yaptklar toplan tlar iin Sint-Michel Bulvan'ndaki yabanclar otelinin alt katn kiralamlar. Salonun kesine bir divan konur. Rimbaud artk orda yatacak. Charleville'den gelip byk adamlarn arasna karan on yedi yandaki gen aire bo yunu ok aan koca bir paltoyla iinde bamm kayboldu u koca bir apka da vermiler. Okul arkada Ernest Delahaye Charleville'den Pa ris'e geldiinde Rimbaud'yu duvarn dibindeki koltukta, s tnde paltosu uyurken bulur ve uyandrr. Duyduu ilk szse: "Afyon yuttum, bam atlyor." Gzleri i, gz alt lan rk mavi, ocuk yzndeki ten sanya alyor. Yal38

nz d grnmne deil, i dnyasna da karanlk k m. Ernest'e Paris'te umduunu bulamadm syler. Kc~ mn'n bozgunuyla btn Fransa bozguna uramtr onun iin. Yenilgi devrimci delikanlnn umutlarm da ykm tr. Ama hayr, yine de sarlaca bir dal var: iir. Dzeni ve dnyay o iirleriyle deitirecek, yeni bir dnya yara tacak, ak yeniden yaratacak. Ruhu alkantlar iinde ve bu yzden evresini de hep rahatsz ediyor. Otel mterilerinin yalanmas zerine Ver laine Rimbaud'ya yeni bir yer bulur. Taral lgn imdi Campagne-Premiere Soka, 14 numaral evin at katn daki odada. Altta bir dkkn, yalnzca arap ve ekmek sa tyor. Ozanmza bunlar yeter de artar bile. Gecelerini ya zarak geiriyor. Sabah aa iniyor, arabn, ekmeini al yor. Ekmei araba katk ediyor, soma btn gn uyuyor. Bu arada zaman zaman Verlaine'le Pamasse' air ve sa natlarn ikili kahvelerdeki toplantlarna katlyor. Ama, nerde Rimbaud, orda olay. Parnasse sanatlarnn soh bet toplantlarnda sk sk kavga karr, Verlaine'in yaym cs Lepelletier ile alay eder, kendini kapnn dnda bu lur. nl fotoraf Carjat'ya Verlaine'in ili bastonunukapp saldrr ve Carjat'y yaralar. Sonunda Paris'teki sanat evresinde istenmez adam haline gelir. Geimim sala yanlar paray keserler. Verlaine akn, ne yapacam bi lemez. Biriktirdii iki bin frank da Rimbaud iin tket mi. Kendi de isiz. Taradan gelen dikbal, burnu hava da air yalnz sanat evresinde deil, evinde de huzursuz luk kayna. Zayf Verlaine, rzgra kaplm bir gz yap ra gibi, ya kk, ba byk, dzensizlii bile bilin-

39

li taral delikanlya tutkun, gl bir rzgr nnde sav rulup duruyor. Rirnbaud'ya gelince, bu kltr ykl, on yedi yan daki iir dehas byk bir d krklna urar. Paris'teki dergiler sayfalarn kt airlerin kt iirleriyle doldurup onunkileri p sepetine atyorlar. Bakente geldi geleli, yalnzca, Yeniden Dou dergisinde, aslnda onu pek faz la yanstmayan Kargalar iiri yaynlanm. Bireysel ve toplumsal baka nedenler de var asi davranlarnda: Ken disi gibi inat, dikbal, gururlu, bildiinden amayan bir annenin demir disiplini altnda, bir tara kentinin tekdze liinde yetimi. Bakaldrs korkun. Her eye kzyor; annesine, kiliseye, papazlara, retmenlerine, btn me murlara, btn yarglara ve kentsoylu tzesine, ynetici lere; yasalara, gelenek ve greneklere, erkeklere, kadnla ra, soyuna sopuna, bakkallara, manavlara, aalk buldu u lkesi Fransa'ya, btn Avrupa'ya, btn Batya kar glar yadrp haykryor: "Sanayiciler, soylular, saylav lar, geberin, / Cumhuriyetiler, krallar, ordular, yeter be! / Smrgeler, halklar, cannza ot tkansn!" ki air arasndaki ecinsel iliki de dilden dile, kulak tan kulaa yaylr. Yazl basnda bile yer alr. Paul Verla ine'in evindeki huzursuzluklar, kavgalar arttka artar. Z hal iirleri ve Dostlar'm airi bir tartma srasnda kar sn dver, bir aylk ocuunu frlatp atar, kaymbabasn ili bastonla kovalar. Sonunda kars evi terk eder, Verla ine de annesine snr. Olunu uurumun kylarnda gr mekten kahrolan anne gelinine gizlice haber gnderir, dn mesi iin yalvarr. Mathilde'in yant: "Eve bir koulla d nerim, Rimbaud Paris'i terk etmeli!" 40

Rimbaud Yeniden Charleville'de Yl 1872, aylardan Mart. te Rimbaud yeniden, kr larm, rmaklarm, ovalarm sevdii, insanlarna, gelenek ve greneklerine, yaam biimineyse ok kzd acma sz Charleville'de. 1871 Eyll sonunda gittii Paris'te de mek ki be ay kalm. Meuse rma kylarnda, krlarda, Ak Ormam'nda dolaarak hcrelerini alkol ve afyonun zehirinden temiz ler. Anne Vitalie Paris'ten gelen, bakent grm olunu kentsoylu Charleville hanmlarnn evlerindeki mzikli toplantlara gtrr. Rimbaud besteci Favart'la tanr ve ona Verlaine'in Unutulmu Arietta iirini besteletir, nota larm gnderir. M dost dzenli mektuplarr. Verlaine mek tuplarm Bretagne'n, Rimbaud yaymc Lepelletier'nin ad resine gnderir. Nisan. Gecenin sessizliinde air krlarda, ormanlar da, bostan kylarnda gezmiyor. Akasyalar ve yeil bezel ye dallan. Havada, geceyle ykselen youn bir sis. Evleri ve deirmenleriyle kent uzakta kalm. Gmtler. lenle rin, eskilerin, sevgili yatrlarn balan sisle birlikte, buha rn saydamlmda Phoebe'ye doru dalgalamyor. Rimba ud'nun usunda, binaltnda bir iir, Sessizlik biimleniyor. Yazp gnderiyor Verlaine'e. Dostundan bir neri: "Bezel ye dalnn yerine "ormandaki dallarn" desen daha iyi, be zelye sz biraz i kayor..." Bir baka ilkyaz gn. Rimbaud yine lorlarda. melmi, Oise rmann sularna, sularn dibindeki altn kum lara bakyor. Gzleri bir han tabelasnn a gzleri gibi dalm. Akam oluyor. Frtna. Aalara, gle, ovaya ka41

ranlk iniyor. Bir baka iirin, Gzyaima dizeleri biim leniyor. Irman stnde yzlerce karga, lk la. Cassis Irmaimn grntlerini topluyor ozan. Skc bulduu, yaam biiminden, tekdzeliinden nefret ettii acmasz Charle's town da ne yapabilir Rim baud? Belediye Kitaplna uruyor, yeni yaynlar hi yok. Zaten, kitapln fkeli memuru, emekli retmen Hubert Baba ona kzgn, istedii kitaplar vermiyor. Kahveye, meyhaneye, biraevine gitse, cebinde paras yok. Yapabile cei tek ey krlarda babo dolamak. Irman kysnda, Meuse rmaimn sularna bakarak dolayor. u aalarn altnda Frederic ve kz kardeleriyle oturmu kitap okuyor lard. Annesi, elinde emsiye, iekleri ezerek dolayor du. Nasl kirii krp Charleville'den kamt o gn ve ak am trene binip Paris'in yolunu tutmutu. Eski anlar im di dizeye dnyordu. Sonsuz krlarda, sonsuzlukta, ne yapacam bilmeden, dolap duruyordu Rimbaud. Kirli, pis sineklerin yaban uultusunda, gnnkle, karamukla serpilip ieklenmi, doada yitip gitmi bir ayr gibi duyumsuyordu kendim. Gn getike daha bir ekilmez oluyor Charleville. Cebinde bir yuvarlak bronz bile yok. Para istiyor Verlaine'den. Harlk geliyor. Eh, imdi en azmdan ttn, bira ve arap paras var. Ama yaam iki iip pipo rattrmei: deil ki! Bir mektup daha deniyor. Okuyor Verlare dostunun sabrszlm anlyor. Yantlyor: Buluma sasr yakn, sana kalabilecein rahat bir ortam salama abas daym.

42

Paris'te Rimbaud Paris'te, Monsieur-le Prince Soka'ndaki bir evin at katmda. Ev Saint-Louis Lisesi'nin bahesine bakyor. Kk ve dar pencerenin altmda kocaman aa lar. Sabahn . Kular koro halinde lyor. air piposu nu mttrp aadaki atlara tkryor. Saat sabahn be i. nip ekmek alyor. Yaam tela balam, sokaklarda iiler. Meyhane ak. Kafay ekip eve dnyor, bir ey ler attryor. Saat sabahm yedisi, Rimbaud'nun yatma zaman... Ozann Cassis Irma, Gzya, Susuzluk Gldrs, Yksek Kulenin arks gibi baz iirleri Mays 1872 tari hini tar. Altmda tarih olmayan An, Mays Srgnleri ve Sabah Dilei de mays rn. Ancak, bu iirlerin Charleville'de mi, yoksa Paris'te mi noktaland ak deil. Haziran. Yeniden tamyor. Cluny Oteli'nde, met re karelik, kk ama gzel bir odas var. Oturduu Victor-Cousin Soka Sorbonne Alam'na alyor. Sokan teki ucunda Soufflot Caddesi. Her ey gnlnce ama u boucu scaklar da olmasa! Yaz aylarm sevmiyor. Btn gece su iiyor. Sabahn ilk saatlerinde bir iki kadeh atyor. Saint-Michel Bulvan'na iniyor. Karsnda bir meyhane. Her meyhane bir bardak arap demek. Aronde Soka. Caveau'ya giriyor, bir bardak arap daha. Seine rma boyun ca yryor. stnde siyah bir ceket, kareli pantalon; Sa lar dank, ak mavi gzleri buulu. On sekiz yanda ki taral bir gen, gelecein byk ozan, byk ayaklayla, uzun bacaklaryla yryor. Usunda yeni dizeler, ye-.: iirler: Michel ve Christine, Utan, Sesliler. 43

Rimbaud'ya sk sk urayp uzak geen gnlerin ac sn karyor Verlaine. Bazen geceleri de kalyor. Odas na girdiinde kimi vakit uyur bulur Rimbaud'yu. Basma eilip uzun uzun seyreder, gs geirir: "Geldim bu ak am, yatana eildim / Seyrettim o tapdas bedenim Bak tm dua eden bir dervi gibi / Oy, gne altmda her ey bomu dedim / Bugn var, yarn yok, bir hazine yaam / Can ki andryor yorgun bir iei / ldrtan bir dncedir al d beni / Sen uyu ocuk, uyumak bana haram. / Ne zor se ni sevmek, akm, ince glm! / Kapatacak m gzlerimi zi lm / Tkenecek mi soluk, uyurken byle? / Ve d lerde azma glen az, sen, / teki ac, yaban gl k meden / abuk uyan. Ruh lmsz mdr? Syle." Brksel Rimbaud'nun dnyle Verlainelerin evinde kavga grlt yeniden balar. Verlaine on sekiz yandaki kars n stelik hasta olduu bir srada bkanp Rimbaud'yla Brksel'e kaar. Bir mektup yazarak kendini siyasal neden lerle kam gibi gsterir. Komn Ynetimi srasnda Ver laine basn grevlisiydi. ki air, Paris'ten, dedikoducu evresinden, eski dost lardan uzak Brksel'in tadm karrlar. Rimbaud Regent Bulvan'nda, horozibikleri arasnda dolar, Sahra l'n, Juliette'i, masallarn rlandal Kzn dnr. Cambre Orman'na giderler, rman, gln kysnda, serin yaprak larn altmda otururlar. Saint-Gilles Fuar'm gezerler, tahta atlarda dnerler. Cokuyla haykrr Verlaine: "Dnn d nn tahta atlar / Yzlerce binlerce dnn / Dnn gndz,

gece dnn / Dnn alsn obualar". Dosyalara yeni iir ler girer. Rimbaud'nun Brksel ye engi midir, Verlaine'in Tahta Atlar iirleri bu gnlerin rndr. Krallk Mzesi'ndeki, Flaman ressam Brughel'in tablolarna bakarlar, Rimbaud her zaman olduu gibi eski ressamlara kar ka ytsz. Ama 1865lerde len Wiertz'i beeniyor. ki air Wiert'in atlyesini ziyaret ederler. Ve sonunda Brksel ar tk ekmez olur ilgilerini. Austos sonu. nce Anvers'e ge lirler. Ostende'deki, tm kyy dolarlar. Ve Esrik Ge minin airi denizi ilk kez grr. Soma bir posta gemisine binerler, hedef sisli Londra. Bu yolculuktan Gemicilik i iri doar. ly, uya atarak serbest iirin ilk temelleri ne de haremi koyar Rimbaud. Bu deniz yolculuunun bir dier rn de yine zgr dizelerden oluan Devinim. Londra ve Uluminations 9 Eyll 1872, aklerimiz, Verlaine'in deyimiyle, tah ta kurusu gibi bask, yayvan ve kara Londra'dalar. Kara yzl kk evler, yer yer gotik ve Venedik mimarisine g re yaplm yksek ve yuvarlak duvarlar. Akam sisinin puslandrd gaz lambalar altmda apkal kzlar, elleri is kelet ellerim andran, seyrek sakall, solgun yzl iiler... nce, Fransa'dan kap ngiltere'ye sman Komn devrimcilerim bulurlar: Lissagaray, Eugene Vermeesch, Jules Andieux, Felix Regamey gibi. Verlaine'le yat, oza nn eski arkada Felix Resimli Londra Haberlerinde a lyor, ressam ve desinatr. Vermesch Hollandal retmen bir hatun bulmu, evlenecek. Howland Soka'nda oturu yor. Camille Barrere tam bir ngiliz gibi yetimi, ama da45

marlannda Fransz karlnn dolatn unutmuyor, sn mac soydalarna yardma alyor... tki ozan ressam Felix Regamey'nin Longham Soka'ndaki atlyesindeler. Rimbaud hemen bir tabureye iliiyor. Banda kocaman, silindir bir apka. stnde, iinde kaybolduu bol giysi ler. Yorgun olduu belli, ba nne dyor birden, uyu yor. Soruyor Felix: "Kim bu kk, Paul?" "Bu mu? Byk bir ocuk-air." Eski gnler anlyor. Fransa'dan son haberleri veriyor Verlaine. Sra yerleme sorununa geliyor. Kolay var, Ver mesen evlenmek zere, onun oturduu yere tanabilirler. Londra kazan Verlaine ve Rimbaud kepe. Times k ylan, doklar, kenar mahalleler, Hyde-Park, City, Ulusal Galeri, tiyatrolar, konferanslar, sergiler... Ve btn meyha neler, biraevleri, Fransz kafeleri, Sablonniere, Provence.. Polisin gz teki snmaclara katlan bu "garip ift"in stnde. Londra'yla birlikte Rimbaud'nun iir grnde de kkl bir deiim olur. Dizeye veda edip iirlerim tmce lerle yazar. Ad da ngilizce olan Uluminations Londra yol culuunun rn. Bir sre soma Rimbaud ve Verlaine arasnda kavga lar balar ve bu kavgalar giderek ekilmez hal almca Ver laine Rimbaud'yu terk edip Brksel'e gelir, Liegeois Oteli'ne yerleir. Birer mektup yazp annesini, kans Mafhilde'i arr. Bayan Elisa hemen olunun yanma koar. Kansndan ald yamt: "Bu samalklara son ver, beni ancak ryanda grrsn." 46

Verlaine'in 8 Haziran tarihli ars zerine Rimbaud da Londra'dan ayrlarak Brksel yoluna tutar. Tartmalar, kavgalar yeniden alevlenir. Verlaine Brksel'de kalmak, Rimbaud ille de Paris'e dnmek isti yor, ki ozan Grand Place'daki bir biraevinde kafay iyice bulurlar. Tartma otelde de srer: "Giderim!" "Gidemez sin!" Verlaine kapy kilitler, metre kadar tede, Rim baud'nun tam karsnda oturur. Soma tabancasn karr: "Paris'e gitmek istiyorsun ha, nasl gidilir, dur, sana re teyim" deyip iki el ate eder. Birinci kurun Rimbaud'yu bileinden yaralar, ikincisi isabet etmez. Verlaine Belika'da hapse atlr, Rimbaud Roche k yndeki kk iftliklerine dner. Bir ambara kapanp Ce hennemde Bir Mevsim'i yazar. Giderini deyerek Brk sel'deki Poot Yaynevinde, kitabn bastrr. Bir ksmn alp Paris'e gelir, sanatlara, airlere, eletirmenlere verir. Ya nt: Dmanca bir sessizlik. Yazn dnyas sar, dilsiz, duyarsz. Sessizlii sessizlikle yamtlar. Bastrd kitapla r bile yaynevinden almaz. iiri de, lkesini de brakp Af rika'ya gider. 1995, Charleville'deyim "Kendimizi topluma adamak zorundayz dernitimz bana. Siz bir retmen olarak allan yapyorsunuz. Ben de kendi ilkelerimi izliyorum, eski budala arkadalarm bulup sklmadan onlarn srtndan geiniyorum. Aptalca, pis, rezilce szler sylyor, aklabanlklar yapyorum. On lar da bana bardak bardak bira ve arap smarlyorlar. An nemin durumuna gelince, armha gerilmi sa karsmda47

ki Meryem. Ben de kendimi toplum iin feda ediyorum. Neden mi? Ozan olmak istiyorum." "Basitlik, rezillik, tekdzelik iinde lyor, para par a oluyorum burada. Aslnda hemen bugn ekip gitmeli yim, kol saatimi satp yaasn zgrlk diyebilmeliyim. Kaldm ite, yine kaldm." On yedi yalarnda, ke bir air delikanlnn dodu u, yaad tara kentinden 124 yl nceki yaknmalary d bunlar. retmeni Izambard'a yazd mektupta gelene i, grenei ve yaam biimiyle gelimesine zincir vuran Charleville'e, "acmasz Charle's town"a (*) karglar ya dryordu. Karm, kzm ve damadm Patrick'le 1995 ylnn Tem muz sonunda Charleville'deyiz. Rimbaud'nun Mzik (A la Musique) iirinde anlatt, somadan parka ve koruya d ntrlm olan eski Gar Alaninm karsndaki Paris Oteline iniyoruz. Sabahn erken saatleri. Hava serin. Tra fie yakalanmamak iin Paris'ten kulukta yola kmtk. Uykusuzluk ve yorgunluktan dklyoruz. Yine de, otele yerleir yerlemez kendimi dar attm. Eski G a r Alam "imenleri bile soluk, yavan, tatsz alanda / Her ey nizami, aacndan ieine kadar / Perembe akamlan tk nefes kasaballar / Gezdirir kskan aptallklarn scakta" diyordu Mzik iirinde Gar Alan'n anlatrken Rimbaud. Eski Gar Alan'nda, koruluktaym. Dinlendirici gibi (*) Charle's town: Charleville szcnn ngilizceye evrilmi hali. 48

gelen ama te yandan insann stne ken bir sessizlik. Aalardan, Rimbaud'nun bstnden ve benden baka kimse yok. Oysa Rimbaud zamannda kentin gezi ve e lence yeriymi buras. Perembe akamlan konserler ve rirmi askeri bando-mzka takm. airimizin babas yz ba Frederic ilk burda grm kans Vitalie Cuif i. Mzik iirinden yararlanalm. Yl 1852, aylardan temmuz, gn lerden perembe. Akam kentin ileri gelenleri toplanm. Ortada byke bir kameriyeyi andran, Franszlarn "kk" dedikleri altgen sahnede askeri bando-mzka ta km. En n sralara kodamanlar kurulmu: Kafasnda ver gi dalaveralanyla noter gzlklerinin ardna gizlenmi te feciler, koca gbekli iyarlar ve iko kanlan. Yeil srala ra bakkallar kurulmu, bastonlanyla topra oyuyorlar. Konutuklan hep ayn eyler. "Kaa mal olur?", "ortaklklar" falan. Ya tulumu bir burjuva kanepeye koca kalalarn yaym, dumann keyifle savurarak kaak ttn iiyor. Sada solda ipsiz olanlar, bando-mzkanm crtlak ezgi leriyle mest olmu, azlan kulaklannda, srtyorlar. Ky l piyade erleri glleri gbreliyor ve hanmlar tavlamak iin bebeklerini okuyorlar. Az tede ocuklar toz toprak iinde yuvarlanyor. Anasnn gz kzlar aalann altn da glp olanlan dikizliyor. 47'nci alayn subaylanndan yzba Frederic de alanda. Mavi gzleri birden mavi gzl bir kzn stnde duruyor. Glmsyor kza. Kz yalnzca ban nne emekle yetiniyor. Bu bo parkta bo bir kameriyeye bakarak dalp git miim. Bir zamanlar cvl cvl insan seslerinin kaynat yerde imdi yalnzca souk bir sessizlik. Kanm geldi. Rimbaud'nun bst nndeyiz. Btn 49

yksn anlatyorum: "ilk dikildiinde byle tuntan de il, aldanm. Rimbaud 1891 ylnn Kasm aymda ld. Drt yl soma, 1895'te airin eski arkada Pierguin Gar Alan'na Rimbaud'nun bir heykelinin dikilmesi iin Char leville Belediyesi'ne bavurur. Maketi Rimbaud'nun kz kardei Isabelle'in kocas heykeltra Paterne Berrichon ha zrlar. 1900'lerde bir liste dzenlenerek ba toplanr. a irin arabac kardei Frederic de, 21 temmuz tarihli bir mek tupla, 25 frank bata bulunmak ve air abisi iin dzen lenecek trene katlmak istediini bildirir. Anne Bayan Vitalie'ye gelince; heykele de, trene de kar, hatta heykeli yapan damadyla da tartr. Tren bittikten soma, akam zeri Ernest Delahaye Rimbaud'nun annesine raslar. Bayan Vitalie Cuif in tren de olduunu, ama kendisinin gremediini samyor. Bir art niyeti olmakszn sorar: - Tren gzeldi, deil mi? Sizi gremedim! Yamt: - Oras benim yerim deildi. arr Delahaye: - Ne! Yoksa gelmediniz mi? ok gzel geti, vali de oradayd, bando-mzka konser verdi Arthur'un onuruna. Buulu, mavi gzlerle bakar yal anne ve usul bir ses le yantlar: - Siz Bay Delahaye, ok iyi bilirsiniz ki benim yerim oras deildi... Olunun edebiyat almalarndan hep nefret etmiti bu anne, onun air olmasm hi istememiti. iir ve Rim baud onuruna dzenlenecek bir trene hangi yzle katla cakt? 50

Yine de, Gar Alan'ndan geen eski Charlevilleliler yal bir kadnn sk sk bstn eteindeki iekleri sula dn, yaban otlarn aykladn grdklerini sylermi." Yryoruz karmla. Lo bir kuytuda ta bir ant k yor nmze. Dallar alnna sarkyor, igalci Almanlara kar gerilla sava yaparken len Fransz ve Belikal yurt severlerin ansna yaplm. Hemen karmzdaki otelimize dnyoruz. Kzm ve damadm kenti biliyor. 1993'te yaymlanan Ate Hrsz Rimbaud adl kitabma fotoraf ve belge salamak iin 92'de gelmilerdi. "Baba, Rimbaud Mzesi'ne gidelim" di yor kzm. Meuse rma stndeki, ocuk Rimbaud'nun arkada Ernest Delahaye ve abisi Frederic'le girip oyna dklar eski deamenRimbau d Mzesi olmu. Delikanl a irin yllar soma yazaca bir iirde deiik bir imgeyle yer alr aym deirmen: "Ey hal tepeler, ln deirmen leri, adalar, deirmen talan." Zeminde ve st katta Rimbaud'ya, ailesine, sanat evresine, dostlarna degin resim ler, fotoraflar, desenler ve yazh belgeler var. Hepsi de, yeniden retim ve fotokopi. Asllan zel koleksiyoncula rn ellerinde ya da Paris'teki daha byk mzelerde. z c. Kent oktan gnah karm, gen aire yapt haksz ln kefaretini demeye alyor. Dkknlarn, maaza larn ii, vitrinler tklm tklm Rimbaud anlanyla dolu. S rahilerin, bardaklarn, tabaklarn stnde Rimbaud, atal kaklarda Rimbaud, vazolarda, avizelerde, zarflarn, k tlarn, tirtlerin, apkalarn stnde Rimbaud. Baz tat llar ve yemekler bile airinadm tayor. Rimbaud kahve leri, Rimbaud kitabevleri var. Bir zamanlann kk tara kenti, "acmasz Charle's town" artk turistik olmu, by-

51

yp gelimi, bir zamanlar vermediini imdi vererek ke faretim gerekten dyor. Mzede Rimbaud'ya degin, eya olarak yalnzca, canl bir vitrinin iindeki, btn yolculuklarnda tad khne tahta valizi, atal, kak ve ba, kk su tas v Afrika'dan getirdii, lrken de boynunda bulunan atkr var. Karm bunlara bakarken gzyalarn siliyor... Biz er keklerin sradan sayd baz eylere kadnlar niin alar? karken, yanmda getirdiim Ate Hrsz RimbaMTyumze memuresine gsteriyorum. Sayfalan evirip il giyle resimlere bakyor, birden durup hayretle soruyor ba na: "Bu resim mzemizde yok, nerden buldunuz?" Gs terdii, Rimbaud'nun izgileriyle annesinin deseniydi. Byle bir soruya ben de ap yantlyorum: "Yine sizde, Fransa'da yaynlanan kitaplardan aldm." Kzm bilgi veriyor: "Rimbaud'nun genlik yllarnda oturduu, siklerinin ounu yazd ev hemen karda baba." Meuse rma kysndan, eski adyla Madelaine, ye ni adyla Rimbaud Rhtm boyunca yava yava yryo ruz. Merak ettiim bir eyi soruyorum kanma: "Rimbaud'nun bavuluna, atal, kana bakarken ni in aladn?" Yantlyor: "On alt, on yedi ya ne ki, o daha ocuk. Yatlan, her cai, glp oynarken, ceplerinde harlklan, birahanelerde elenirken, kzlarla krntmrken ya da analarnn dizi di binde otururken; o, parasz pulsuz, khne bir tahta bavul ve atal kakla yayan yollara dp dnyay tanmaya a lm. Paris'teki ozanlarla, yaymcarla tanmak, iirleri52

ni yaymlatmak istemi. Babasz bym. Anne sevgisin den, efkatten yoksun. Kt satn alacak paras olmad iin iirlerini bile minicik yazlarla kk kt paralar na kaydetmek zorunda kalm. Yoksulluktan kurtulsun, be kuru kazansn diye Afrikalara gitmi o khne tahta bavulu ve atal kayla. Bu nasl yazg. Artk paras ol mu ama bu kez sanlk yapm yakasna. Bacam kes miler. Deitirmek istedii yaamn topal olarak bile sr drememi; anlar, sanclar, karabasanlar iinde gen ya ta gp gitmi. Alanmaz m bu ocua?" Hakknda yzlerce kitap yazlan, dnyann en byk airleri arama giren Arthur Rimbaud, karmn, bir anne nin gzlerinde hl ocuktu. Ya kendi annesi? Yedi Ya Ozanlarinaki dizeler geliyor usuma: "Pek alml, halin den honut annesi evin / Gidiyordu kapayp sayfasn de vin / Grmyordu o mavi gzlerinde ocuun / Yanksn irkefe terk edilmi bir ruhun. (...) Duvarlan kflenmi ka ranlk sofalarda / Dili sarkk, elleri kalasnda geerken / Kapal gzlerinde noktalar uuurken / Hznn sylyor du yry, yaps." Yedi yalanndaki gnlerini byle anlatr ozan. Ve annesini u dizeyle betimler "Mavi gzle ri vard, mavi, yalan syleyen." Bildiinden amayan, dikbal bir anne. Kocasm bile evden karm. Dzyazlmi bir baka iirinde Rimbaud yine annesini ve evde ektii aclan yle dile getirir: "Tavann silmelerine doru hava lanan ve akamn glgesinde kanadm srkleyen, alaca, koca bir ku buluyordum kendimi Hanm'n evinde. Yata nn eteinde, dietleri mor, kl acdan aarm iri bir ay, konsollarn kristal ve gm gzleriydim." Kocas subay, babas iftlik aas diye burjuva olma 53

zentisine kaplan ve bu yzden ocuuna ac ektiren bir anne. Ve knk dkk tahta bir valize, atal kaa bakp, ac eken bir ocuk iin, yz krk yl sonra gzya dken bir baka anne. Mense Kysndaki Piknik Rirnbaud'nun delikanllk yllarn geirdii, iirleri nin ounu yazd ya da olgunlatrd, hemen karmz daki ev zel mlk. Ev sahibi izin verecek mi? Bilemiyo ruz. Vakit len. nce karnmz doyurup kendimizi topar lamalyz. Meuse rmann kylan yemyeil, tam piknik yaplacak yer. Yolda bir aa alt bulup doann tadm karrz diye yanmza bir eyler almtk. Ama Avrupa Tr kiye'ye benzemiyor. Grdn her yeilliin stne, her aacm altma reklenip plenemezsin. Yine de, Fransz damadmn endiesine boverip, karm, kzm ve ben, Do ulu cesaretimizle her eyi gze alp, yeilliin stne, bir aacn altna kuruluyoruz. nmzde durgun Meuse, kar mzda tek tk evler, aalarla Olympe Tepesi, samzda deirmen. Grnmde tek eksik An iirinde geen o de vinmiiz kayk. Halanm yumurtalar, domatesler, salata lklar, marullar, salamlar ve mumban andran Arap sucklan doann yeil hals stnde yerlerini alyor. Az do lusu tatl bir yemekten soma sigaralan tttrrken bildik lerimi sergiliyorum. "Rimbaud evden ilk kez ailenin bu r mak kysndaki bir gezisi ve dinlencesi srasnda kat. O zamanlar, belli, byle kirli yeil deilmi Meuse'un sulan..." Rimbaud'nun yaamn ve iirlerini olduka iyi tan yan air kzm Elif Su da bir katkda bulunuyor:

54

"Bir baka iirinde, Bottom'da da bu ka dile geti rir Rimbaud." Ate Hrsz Rimbaudyu ap iiri okuyoruz: "Karanla ve kzgn bir akvaryuma dnt her ey. Sa bah, -kavgac bir haziran afanda,- Ben, yakarn du yuran, savurup duran eek, kotum krlara, Sabineli kzlar boynuma atlncaya dek" Elifin kocas Patrick de bir baka bilgi ekliyor: "En nemli iirini, Esrik Gemiyi unutuyorsunuz. Es kiden rmak gemileri bu rmaktan Hollanda'ya buday, n giltere'ye pamuk tarrlarrm. iirde de syler bunu, "Ne n giliz pamuu, ne de Felemenk unu / Ne tayfa patrts, ne baka derdim kald" der, gemiyi byle konuturur. Rimba ud zamannda bu kent gmrkt, air srekli gemicilerle sohbet edermi. Elifle daha nce geldiimizde rendik, gmrk binas da Rimbaudlann evinin tam dibindeymi, duvar duvara." Kyya yanaan bir motor ve iinden kp bize kt kt bakan klksz serseri huzurumuzu bozdu. Sigara saryorlard, belki de esrarketiler ya da bize yle geldi. plerimizi toplayp kalktk. Ka Merdivenleri "On yedi yalarnda gelge oluyor yrek / Yeil hla murlarn alt dnyaya deer" diyordu Roman adl iirinde gen Rimbaud- airimizin, yreinin delidolu ve gelge ol duu, o ilk genlik yllarm yaad, iirlerinin bir bl mn yazd nl evin nndeyiz. Kap ak, ama zel mlk. rkek admlarla giriyoruz ieri. Dar ve lo bir aralk bizi dikdrtgen biimindeki kk 6r av/uya giftruyor. Kzm bilgi vermek isterken arkadan bir ses geliyor: 55

"Grdnz, kardaki u merdivenler var ya, anne si grmesin diye, akamlan Rimbaud ordan svyordu." Dnp bakyoruz. Otuz beini akn, kumral bir adam. nnde masa, alyor. "Kirac msnz?" "Evet, buras ERN Tiyatrosu'nun brosudur. Rimba ud'nun oturduu yer st kat, uralar, u pencereler. Ev sa hibi yal bir hanm. yi insandr. Bazen alverie kar. Sanrm imdi evde. ekinmeyin, kn. Merdivenlerin kahverengi korkuluklarm tutarak, el yordamyla, usul usul yukan kyoruz. Gizemli, ar bir hava kyor stme. Bilmediim yal bir kadnn tak nabilecei tavrdan m? Hayr. Bir byk airin evini ilk kez grme heyecanndan m? Hayr. Fanatik bir Rimbaud hayran deilim, buralara ilerde yazmay dndm bir Rimbaud romannn evre aratrmas iin geldim. O hal de nedir bu arlk? Bu arlk evin kendisinden geliyor. Gen Rimbaud'ya hak vermemek elde mi? Kapy hafife vurup bekliyoruz. Aan yok. Biraz da ha hzl vuruyoruz, aan yok. Daha hzl, aan yok. Yal hanm ya evde deil ya da konuk istemiyor. niyoruz. Ye niden giriyoruz avluya; Rimbaud'nun, annesi duymadan, kirii krd ka merdivenlerine bakp glyoruz. a irin Roman iiri geliyor usuma. Elbette kaacak akamlan evden. Ya on alt, on yedi, yrek lgn, hercai, delido lu! Charleville'deki Promenade ve Duterme kafeleri, kom u kent Meziere'de, arkada Delahaye ile buluup iirler okuduu Ak Orman, Progres kahvesi ile "gelsin bira, i kiler..." 56

ktk. Karm soruyor: "Ne yapalm?" "Doduu eve gidelim" diyor Elif. Byk bir caddede yryoruz. Btn vitrinler tan dk, airimizle dolu. Sanki Charleville yalnzca Rimba ud satyor... Doduu evin nndeyiz. Yap, zemin, iki kat ve bir de at katndan oluuyor. Mermer bir levha kon mu yukarya: "Arthur Rimbaud 20 Ekim 1854'te bu ev de dodu." Ziyarete kapal. Girite France Loisirs adl bir turizm brosu. Yanda, sanda solunda restoranlar, kafebarlar. Belli herkes kazanyor yoksul Rimbaud'nun srtndan. Ya ni, yine burjuvalar, hani Mzik iirinde anlatt, koca kal alarn ya tulumu gibi sralara, koltuklara yayp kaak ttn tttren burjuvalar. Oysa meteliksiz delikanl, bir bardak bira ya da arap smarlasnlar diye, sigara versin ler diye, Promenade Kafesi'ndeki budala okul arkadala rna sama sapan ykler anlatp aklabanlklar yapmak zorunda kalyordu. "Sap eri bir pipo gibi, aza kurulmu / Ya da bir Melek gibi berberin ellerinde / Yaayp gidiyo rum ite yle oturmu / Bardaklar arasnda, duman yelken lerinde" diyor. Madam Rigaux Otele dndk. Uyku gzlerimden akyor, ayakta sal lanyorum. Kendimi yataa vurdum. Karm cokulu, sarsarak uyandrd: "Madam Rigaux bekliyor seni." 57

"O da kim?" "Rimbaud'nun ev sahibi. Sen uyurken biz gittik. Bir ie de ampanya koydu masaya, sem bekliyor" Apar topar giyiniyorum. Ak sal, gleryzl, tatl, yal bir hanm ayor kapy. stndeki kahverengi ete i, yelei, renk renk desenlerle bezenmi giysisi ona faz la gen havas verse de gmleini yama uygun drm. Beyaz kolyesinden baka ss yok. Zarif, ziyaretimizden honut, arab yudumlarken biz sormadan o anlatyor: "Rimbaudlarm ev sahibi dedemdi. Byk airin an sna sayg gsterip babamlar da satmam buray. Hatta ev de hibir deiiklik yapmamlar. u grdnz duvar k tlarna kadar, hibir ey deimedi. Olum, kzm ede biyat retmeni, Rimbaud'yu ok seviyor, srekli ona de gin aratrmalar yapyorlar..." "Resmi mze olmas daha iyi deil mi, hamfendi?" "Belediye ok istedi bunu, kabul etmedik. Resmi m ze olduunu dnn, btn zdenliini yitirir. Odalar resimlerle, desenlerle doldururlar. Tad kaar. "yi ama buras zel mlknz, herkes rahata ziya ret edebilir mi?" "Elbette, elbette. Bizim de btn istediimiz bu." "Masadan kalkp kalnca bir defter getirdi: "En byk vncmz bu defterler. Btn ziyareti ler anlarn yazar... Ltfen, sizler de yazn.." Gerekten zor yaanan u an' be on cmleye sdr mak. Yine de bir eyler karaladk. Madam Rigaux evi gezdirdi: "Rimbaud'yla abisi Frederic bu odada birlikte yatarlarm." Baka bir odaya getik: 58

"Burada Rimbaud'nun annesi ve kz kardei isabetle yatyormu." Rimbaud'nun Haritas Hl Davarda Koridordayz. Duvardaki koskoca Avrupa haritasn gsteriyor Bayan Rigaux: "Rimbaud'nun haritas bu. Balan, gidecei yerler s tne arp iaretleri koymu. Kimi yerleri yuvarlak iine alm, kimi yerlerde de oklar var. lgn ocuk, yana ba na baknmdn dnyay dolamak istemi..." Masaya oturup birer bardak ampanya iiyoruz. Ko numay seven bir hanm, hangi milletten olduumuzu sor du, "Trkz" dedik. Kentteki bakkal dkknlarn Araplar ve Trklerin ilettiini syledi. Konu deiti bylece. Masadakiler sohbet ederken ben izin alp bir kez daha tek ba ma odalarda dolatm, Rimbaud'nun bu evde yazd ilk iirleri dndm: kszlerin Ylba Armaanlar, De mirci, Ofelya, zlenim, Gne ve Ten, Mzik, Kr Tanrs'nn Ba, pck, Aslmlarn Balosu, Tartufe'n Yazgs, Sudan Domu Vens, Roman ve Esrik Gemi. Koridordaki haritann nnde durdum. Usumda "ba caklar rakipsiz" delikanlnn o nl yaya yolculuklar. kez Paris'e ka. Sonra Verlaine'li yaam. Brksel, Londra ve yeniden Brksel. Kskan ve lgn Verlaine'in att kurun yollarn ayrr. Artk Paul Verlaine Belika'daki Mons Tutukevi'nde, Rimbaud yine yollarda. Londra, Almanya, isvire, italya, 59

ispanya'ya gemek istiyor. Ate iinde, a ve bitkin. Ba ylm, lsn toplarlar yoldan, nk hep yayan yr yor. lecek mi? Hayr, bu "sarn dii kedi", "mektep kaa", "ejder ha " yedi canl. Livorno'daki Fransz Konsolosluu'nun yar dmyla kapa Marsilya'ya atar. Bir sre hamallk yapar. be kuru biriktirip yeniden yollara dsn diye. Kzkardei Vitalie'nin ar hasta olduunu renir. 1875'in 6 Ekiminde yine Charleville'de, bu evde. 1876, havalar d zelir dzelmez yeniden bagajn, khne tahta bavulunu ha zrlar, iinde bir iki giysi ve atal, ka, ba. Nisanda Viyana'da. Amac ordan Bulgaristan'a dek uzanmak, Var na Liman'ndan vapurla Ortadou'ya gemek. O uyuklarken arabac da bo durmaz, czdanm ve paltosunu alar. Byle ufak tefek eyler iin yolundan dnecek biri mi? i portaclk yapmaya, gazete satmaya balar; polis evirir, kimliini, pasaportunu ister. Hibiri yok. Neden olsun? Delikanl dnya yurtta. Snr d edilir. Yine yayan. Ardenelere dner. Bu tatsz olaylardan ylacak deil ya. Hol landal bir dostunun Londra'da sylediklerini anmsar: "Hollanda, Java Sultaril'nda dzeni salamak iin para l asker alyor. cret iyi, yolculuk gzel, stelik kama ola na da var. Yakalansan bile, topu topu be yl hapis yatar sn." Aman ne gzel! Hollanda'ya gelip paral asker yaz lr, 300 florini cebine atar. ite tatl bir gemi yolculuu: Por tekiz kylan, Napoli, Kzl Deniz, Cakarta ve Samarang. Rimbaud'yu ara da bul. Firar ediyor, satmak iin btn as keri giysileri, tfei bile yanma alm. Bir Iskoya gemi sine atyor kapa. Uzun bir yol: irlanda, Liverpool, Le Havre ve Paris. 28 Ocak 1877'de, arkada Delahaye'in,

60

dostu Millot'ya yazd mektuptan^laha ak reniyoruz delikanl airin kk (!) yolculuk seyrini: "Bizimki niha yet dnd!!! Kk bir yolculuk yapm: Brksel, Rotterdam, Le Helder, Southampton, Cebelitark, Napoli, S vey, Aden, Sumatra, Java (iki ay), mit Burnu, Sainte-Helene, Ascension, Azor Adalar, Queenstown, Cork (rlan da), Liverpool, Le Havre, Paris ve her zaman olduu gibi sonunda Charlestown." Asi Gen Rimbaud efsanelemi, yalnzca air olarak deil, "Asi ocuk" olarak. Charleville'e alan akn gelenlerden bir ks m da onun dikkafal yann seviyor. Gzlerim raftaki kitaplara takld. Yaklap bakyo rum, hayr, Rimbaud'nun deiller, Rimbaud bunlar oku maz... Penceredeyim. nmde yeil dallar, Meuse rma ve Rimbaud'nun ocukluk gnlerini anlatan dizeler: "Kar glar iine atyor kylar boyunca kk ocuklar". Kar da Olympe Tepesi ve imenler stnde yuvarlanan deli kanl: "Tatllk, yldzlarla, gkyzyle, kalan ne varsa on larla bezenmi, bayrn amacnda, -tam yzmze kar iniyor sepet gibi ve orda, aada, ho kokularla doldurup maviliyor uurumu." zgrle zlem duyuyor: "Yayasym byk yolun. Bakp duruyorum batan gnein zgn, altn arnmlna... "Annesiyle didiiyor: "O'nunla didi tiin sabah var - Gcn." Yakanyor tanrs saduyuya: "Deitir nasiplerimizi, zamandan balayarak, aclarm z ele". Yine bu evde, yzn duvara dnp uyumaya a lyor. Ama umutsuz deil, kurtarc kzlar, eceleri bek61

liyor: "Ho bir ini mrekkebin tadn uyandran kara bir barut izeliyor usulca geceme. -Ksp klarn avizeninyataa atyorum kendimi ve karanlktan yana dnnce, siz leri gryorum, kzlarm, ecelerim." Gen Rimbaud'nun sessiz lklanyla dolu evden aynlrken Bayan Rigaux da bizden bir istekte bulunuyor: "Kzmn ad Sophie, bana istanbul'dan Ayasofya'nn bir resmini gnderirseniz ok sevmirim." Rimbaud'nun okuduu okula gidiyoruz. Bahede o cuklar top oynuyor. Bugn pazar. Okul kapal. Pencereler den ieri bakyoruz. zellii yok, gnmzn bir okulu. Zaten mzedeki bayan grevli de sylemi, "Rimbaud za mann artk yanstmyor" demiti. Ducal Alan Gece Ducal Alam'ndayz. Ortada, kentin kurucusu Kral Charle'n bronz heykeli, "ine atsan yere dmez" der ler ya, ite yle bir kalabalk. ounluk genlerden oluu yor. Buraya Rimbaud'nun ansn yadetmek iin gelmiler. Cokulu ezgiler ykseliyor orkestradan. Dans ediyor, ar k sylyor genler, itah ac kzarm et kokulan da ykseliyor havaya. Hamburgerler, krepler, sebzeli iler ve dondurmalar. Araplar i kebabm bilmez. Bayan Rigaux Charleville'de Trkler'in de olduunu sylemiti... Orkestra'nn nndeki gen kzn syledii arknn szleri ekiyor ilgimi. Verlaine'den bu dizeler: "Kente yaan ya murlar / Yreimde alyor / Bu nasl hzndr ki / Canevimi dalyor." Rimbaud'nun "Yamur iseliyor kente" di zesinden esinlenerek yazmt bu iirini Verlaine. Dinle-

62

yenlerin bazlar da arkc kza elik ediyorlar... Rimba ud'nun zamannda kentin elence yeri Gar Alanyd. Yl lar her eyi deitirmi. Zaman tnelinde yolculuk edip gemie dnseydik ne grrdk acaba?.. Baryor bir ka dn: "Bakn, bakn, yzbann mangas!" Balar merak ve alayla dnyor. nde iki kk kz yan yana, el ele tutu mular. Vitalie ve sabelle bunlar. Arka srada olanlar, on lar da el ele, Frederic ve Arthur Rimbaud... Hava yamur lu veya deil, yine de, teki ellerinde emsiyeler. Bala rnda, kk ,bask, melon apkalar. Yakalar beyaz ve ko lal, ceketler siyah, pantolonlar koyu mavi. Tek tip giyin miler. Tutumlu anne yllar nce ayn kumalardan bir top alm... Manga Ducal Alan'nda alveri yapacak, soma dzgn admlarla eve dnp kiliseye gidecek. Rimbaud'dan dinleyelim: "stnde maun aacndan yaplm s rann / Okurdu lahana yapraklarn Tevrat'n"... Ducal Alan'n terk edip kenti daha yakndan tanmak iin dolayoruz. Adm ba meyhane, ou Arap, sarho lar, serseriler. Kimi szm, kimi nara atyor, birbirlerine i eler frlatyorlar.. Rimbaud'nun zledii evrensel karde lik bu mu? Pazartesi. Bilgi almak iin Rimbaud Mzesi'ne, eski deirmene gidiyoruz bir kez daha. air Cehennemde bir Mevsim'i dedesi ve annesinin toprak kiralayarak iftilik yapt Roche kynde yazmt. Oraya nasl gidebilece imi soruyorum. Yantlyorlar: "Bouna zahmet etmeyin, orda Rimbaud'ya ilikin hibir ey korunmam. Zaten ky olmaktan da kt." "Peki, ya Meziere'deki Ak Orman?" "O orman da yok, aalarn yerini beton yaplar ald. 63

Ayrca Meziere diye ayr bir kent de yok imdi, Charlevil le ile birleti." "Ya Rimbaud'lann gittii kilise?" "Duruyor, ama ii ok deiik." Grmek istiyorum. Rimbaud Kudas Treni adl i irinde "Papazn vzlts sofuluk ise eer / Sinekler de kut sal m? Gneli tabanndan/ Hanlar, ahrlar soluyan bu sinekler" diyordu. Verlaine'in anlarndan reniyoruz, ev den kap kahvelerde, hatta ormanlardaki oduncu kulbe lerinde yaad serseri gnlerinde bitlenmi ve bitlerini pa pazlarn stne atyormu. Kiliseye kapdan yle bir bakp dndk. Yeniden Ducal Alam'ndayz. imdi gndz gzyle gryoruz. epeevre dkknlarla kuatlm. Tam bir ti caret merkezi. Her tr eya satlyor. Rimbaud'nun yaad yllardaki balk, tavuk ve sebze pazarnn yerini imdi mutfak eyalar ve turistik an eyalar alm. Bir hayli kahve de var. Sanrm, yazm alp kn kapatyorlar. Eski ad Grande Vallee olan Ana Cadde'de dizi dizi lokantalar. Kaldrmlarn st masalarla, iskemlelerle do lu. En ok yenen yemek buulama midye. Deniz rn ynnden ok zengin. Fransz ve Belika karm bir mutfak. Sal, kentten ayrlacaz. Erken yolculuklarda uyuya mam. Yatakta dnp durdum. Gn r maz da soluu eski ad Gar Alan olan karmzdaki Rimbaud Park'nda' aldm. Sessizlik ve serinlik iinde, bir kez daha "Kk'n ve Rimbaud'nun bstnn nnde oturdum. Dallardan yap raklar kopardm. Karmn ve ocuklarn, yani, kzmla da madmn uyanmalarn bekliyorum. Saatim yok. O srada 64

bir kadm geiyor. Orta yal, uzun yzl, zayf ve irkin. Tpk Rimbaud'nun sevimsiz annesine benziyor. Saati sor dum, yantlamadan hzl admlarla uzaklat. "Charleville'in grn deise bile Charlevilleliler hl deime mi" dedim kendi kendime, gen Rimbaud'ya bir kez da ha hak verdim. Rimbaud'nun Mezarnda Arabaya bindik, gidiyoruz. Son ziyaret yerimiz Rim baud'nun mezar olacak. Yoksulluk iinde kvranm, ede biyat dnyasndan da umduunu bulamamt. Avrupa'ya ve nankr yazn dnyasna kahredip en uzak lkelere ka yor ve Kt Kan iirinde fkesini haykryordu: "Aa lk bir soydandm ben hep. Her eyi kaplad aalk soy, halk, usu, ulusu ve bilimi kaplad. Gnm doldu, gidiyo rum Avrupa'dan. Yakacak cierlerimi deniz havas, yazlatracak tenimi yitik iklimler. Dneceim demir kollar ve demir bacaklarla. Altnm olacak. Siyasete burnumu soka cam." Umutla yaamt hep. Paris Komn Devrimi'nin ba arszlkla sonulanmas ona parasz siyasamn da olama yacan retmiti. Yaam deitirmeye almt iirle riyle. Olmuyor. Donuk bir ten, salarnda tek tk aklarla, yirmi alt yanda, altn sahibi olmaya gidiyor. Msr'da, s kenderiye'de, Kbrs'ta, Gney Yemen'de, Aden'de, Habe istan'da, Harrar'da. Ne satabilirse satp yzde alyor. Kah ve, fildii, tr, zamk ve dokuma. Silah ve kle ticaretine bile kart sylenir. etin bir yaam; "Korkun bir ka yalk, ne tek ot, ne bir damla su". Kaiflie de merak sa65

rar. Corafya Enstits'ne raporlar yollar... Altn oldu so nunda. Ama "demir kollar ve demir bacaklarla" deil, dizkapamdaki bir kanser uruyla dnd. Eski bir iirinde san ki bu sonunu da sylemiti bilici: "Direnmezse aclarm / Bir gn altnm olursa / Kuzeye giderim ya da / Ba kent lerini boylarm / Bir ey var yitip kaybolan / Dolap da k e bucak / Dndmde amayacak / Gleryzle hibir za man / Kapsn o yeil han." lm acl oldu. nce baca kesildi Marsilya'daki Conception Hastanesinde. Bir sre Roche'da ailesiyle, an nesi ve kz kardei Isabelle ile kald. Arlarn artk afyon da dindiremiyor; geceleri, afyonla uyumu, kendini iki ba cakl sanp yataktan kalkarak yrmek isteyince yzko yun yere kapaklanyordu. Yeniden Marsilya'ya, Concepti on Hastanesine dnd. Banda yine kz kardei sabelle vard. Ona, "sen yaayacaksn ama bacm ben gnei artk grmeyeceim" diyor, hkrklarla alyordu. ld. ld nde air olduu bile bilinmiyordu. Hastane kayd: "Jean Nicolas, tccar, Charleville doumlu, lm nedeni ha bis kanser." Cenaze treni pek garip. Ana-kz, Rahip Gillet'den bir saatlik ve birinci snf bir gmme treni isterler. arr rahip, Rimbaud'nun retmenleri, okul arkadala r, dostlar var. Bu bir saat iinde nasl renecekler ld n, nasl gelebilirler? Souk ve kesin bir tonla yantlar Bayan Vitalie: "Bouna srar etmeyin!" Rimbaud apar to par gtrlr. Tabutunun ardnda yalnzca iki kii, annesi ve kz kardei sabelle. Cenazenin geiini grenler birbir lerine sorarlar: "Kim bu gariban?" Neden byle ivedi dav rand yal anne? Olu tanrtanmaz olduu iin mi? Canekiirken bile, gnah kartmak isteyen hastane papazla66

nn yanna yaklatrmamt. Kuran' ilk kez Franszca'ya Rimbaud'nun babas yzba Frederic evirdi. air Afri ka'dayken Abdullah adn kullamyordu. lrken on yl a kn etin almasnn toplam rn 36.000 altn frankn 10.000 altn gibi byk bir blmnn Afrika'daki ua Camiye verilmesini vasiyet etti. Yoksa Rimbaud Msl man m olmutu, snnetli miydi? Mezarlk ok temiz, bakml. Rimbaudlann nnde yiz. ki yanda ocuklar, annesiyle ayn ad tayan Vitalie kz ve Arthur. Ortada airin mr boyu diditii anne. Vi talie hanm. ukurlar yal kadn, salnda kendisi kazdrmt. Mezarclarn falta gibi alm gzleri nnde, ukura inip srtst uzanm, buyuna uygun olup olmad m bile lmt. Mermerin stne braklm bir mektup var. Aldm. Kzm okumamz istemedi: "Ama baba o Rimbaudya yazlm, aamazsn." "Kzm, Rimbaudya degin ne varsa artk insanln mal." Mektubu on yedi yanda bir Japon genci brakm, "Sevgili Rimbaud on yedi yamdaym, senin gibi ben de dnyay tanmak istiyorum" diyor zetle. Mezarlk bekisi geldi, kendiliinden baz bilgiler vermeye balad. "Byle ok mektup brakyorlar, atyorum. Kzlar me zar tan pyorlar, ruj lekeleriyle doluyor ta, sk sk sil mek zorunda kalyorum." Tan ucundaki ha gstererek ekliyor: "Bir ay nce bandaki ha aldlar. Belediye bunu yeni yaptrd. Dikkatle balan, fark edersiniz." 67

Fark gerekten de belliydi. Soldaki, Vitalie'nin ha na hava kirlilii damgasn vurmutu. Rimbaud'nun haysa kar gibi bembeyazd. "Gazeteler yazd m?" "Hayr, kimseye duvurmadk." Arabamza binip Belika'ya doru yol alyoruz. Bel leimde yine airimizden kendini anlatan dizeler: Bu ocuk, budala hayvan Mont-Rocheux kedisi gibi Kokutsa da tm dnyay Esirgemesinler Tanrm Ardndan birka duay... Hakknda en ok kitap yazlan, efsaneleen, byk a ir ve Asi Genc'e veda edip Ardennes ormanlarnn yeili ne dalyoruz. Erdoan Alkan

68

DZELER

69

ZLEM Mavi yaz akamlarnda, zgr, gezeceim, Ayaklanrmn altmda nemli, serin krlar; Baaklan devirip otlan ezeceim, Ykayp antacak plak bam rzgr. Ne bir sz, ne dnce, yalnz bitmeyen bir d Ve yreimde sevgi; byk, sonsuz, umutlu, ekip gideceim, ingene gibi, babo Doada, -bir kadnla birlikte gibi mutlu. 20 Nisan 1870

71

GNE VE TEN Derin sevgilerin, yaamn oca, Gne, Baygm topra kzgn bir akla pen ate, Vadide uzannca insan grp yayor Gelinlik bir kz gibi toprak kanla tayor; Bir elin kaldrd geni gslerinden Akyor tanrsal ak, akyor kadnsal ten, Kprm besi suyu, klar var iinde, Nice can hcreleri kaynayor iinde! Ey Doa'mn Anas - Ey Vens, ey Tanra! Nerde eski alarn genlii, kutsal ece, O peri kzlarnn pt nilferler, Aalan kemirip duran yan tannlar! Irman dalgalan, o besi sulan yok. Pan'm damarlanna koca bir evren sunan Kei ayaklarnda topra canlandran O yeil aalarn krmz kam nerde? Ku sesleri, gklerin altnda perde perde Dallarn arasndan seviyi akyordu, Toprak iini diri Doa'ya dkyordu; Orda mavi okyanus ve kular cvldayan Dilsiz dallar, toprak, beiimizi sallayan Tann'yla kucaklaan btn hayvanlar orda! Nerde gemi zamanlar? Bereket Ana nerde? Derler ki, bir zamanlar yce bir insan vard,

72

Tun arabalaryla nice kentler aard. Emerdi Bereket'in memelerim insan Tanra ak stn cmerte sunuyordu, - Eskiden temiz, tatl, gl bir insan vard. Yazk! imdi bir eyler bildiim sanyor Oysa kr, sar, dilsiz, srekli aldamyor. - Yine de tanrlardan, tanrlardan ok yce, nsan kral, Tann'drr, betiine gelince Aktr. Ah! Kana kana iseydi o gzeden Tanrlarn ninesi Kibele'nin memesinden; Ve ten ieklerinin kokusuyla arnm Masmavi dalgalarn aydnlnda yunmu Kpklerin yzd gipembe gbeini Durgun sulara yayan lmsz Astarte'yi Terk etmeseydi keke. O iri gzl, kara Gklerin Tanras Astarte buyuranca akrd aalarda blbl, yreklerde ak! Tek sensin, Kutsal Ana, inandm Tanr, tek Mavi Afrodit! imdi yollar dikenli, al, br Tanr ham boynumuza takal; Ten, Mermer, iek, Vens sana inanyorum! - nsan zgn ve irkin. Giysiler sanyorum plaklm deil, saflm rtyor, Tanrsal bedenim gizleyip kirletiyor. Olimpos dalarnn kayalar gibi dik nsan bir kle oldu, ba halara eik! Ki solgun kemikleri lmden soma bile O ilk gzelliine saygsz biimiyle Yaamak sevdasmda. - Ycelsin diye erkek,

Ykselebilsin diye sonsuz seviye erkek, Topramz, mayamz kadn saranp soldu, Zincirlere vurulup Tanr'ya sunak oldu. "Kadn mym, neyim ben, oktan unuttum" diyor. Bu kepazelie kargalar bile glyor. - Ey tatl, yce Vens, n'olur bizi bala! Gemi alar yeniden gelebilse bir daha! - nk grevlerini bitirdi artk nsan Yorgun dt putlar krp paralamaktan! Tm tanrlardan zgr, yeniden dirilecek "Madem gklerden geldim, gkler nerde" diyecek. Ve lmsz, yenilmez nderimiz, Dnce Yer altodaki tanr, yer yzne lanca Tutsakln dmam, tm korkulardan uzak Dnce, zincirleri kumaya balasm, bak ivisini akacak gklerin her katma Son verecek Tann'mn gksel saltanatna. Dnce, diyeceksin, benim tek Kurtarcm; - Denizlerin barnda, grkemli, a l t o Bacm, Byk Evrene byk seviyi sunacaksn, Sonsuz bir glckte armp yunacaksn. Koca bir alg gibi Dnyamz titreecek Haz dolu bir ple kendisinden geecek. Gl insan, kucakla, mutsuzlar sevindir! - Dnya aka susam, susuzluunu dindir. (nsan, zgr, grkemli bam kaldrd, bak O ilk gzelliimiz nasl ldayacak!

Dize gelecek tanr, sunanda bedenin, iinde yaad bir zaman kesitinin Armaanyla mutlu, hznyle solgun insan Her eyi bilmek, grmek istiyor, usanmadan. - Dnce ki alardan beri gemlenen ksrak aha kalkp Neden'in nedenim soracak, insan insanca zgr dnceyle kavuur, renmeye alr, inceler, sorar durur, - Gkler neden dilsizdir, uzay iinde ne var? Ve neden kumlar gibi kaynayor yldzlar? Ykselsek, hep ykselsek gklere, doruklarda oban'a raslar mydk korkun sonsuzluklarda insan ynlarn srler gibi gden? Ezgileri bir sesin, alardr srp giden Sarsar myd boluun sard dnyalar? - Peki ama, gerei grebilir mi insan? Grdm: nanyorum diyebilir mi nsan? Ya dler dncenin sesinden gl ise? ok ksaysa bu yaam, insan erken geldiyse? Bu bilmecenin gizi bilinir mi, nerdedir? Belki batan bir gemi gibi Denizlerdedir: Hcre ekirdekleri, Kaltmlar, Tohumlar Kocaman bir potann iinde bekliyorlar. Svayp kollarm hamarat Doa Ana Niyetli mi inam yemden yaratmaya Baaklarda bytmek, gllerde sevmek iin?.. Hibir ey bilmiyoruz!.. Ne nasd olmu, niin? Bilgisizlik, kuruntu, sarm kuatm bizi, Kara bir cppe gibi, soldurmu tenimizi! Ana rahminden den insan-maymunlanz biz 75

Saklam sonsuzluu bizden yorgun usumuz! renmek istiyoruz: - Kukular "hayn " diyor, Kara kanatlarn stmze geriyor... - Kayor uzaklara soluk solua ufuk!...

Kavuturmu kollarm, ayakta ve dimdik Duruyor nsan imdi, gk perdesi alm, Artk ne bilinmeyen, ne de gizemler kalm! nsan ark sylyor., ark sylyor orman Ezgiler ykseliyor rman sularndan. Bir mutlu arkdr bu, a, gne glen -Bu sevdadr! Sevdadr! Bu Kurtulutur gelen!..)

Yeniden doan lk, ey ycelii tenin! Ey kzl tal afak, utkusu dncenin, Kk Eros, Kallipyge, donanyor karlarla, Kadnlar ve iekler gzel ayaklarnda, Dizleriniz dibinde alp yeerecek. Tanrlar, Oullan sizlere ba eecek! - Ey byk Ariadne, gne altnda, beyaz Kylara hznn hkran avaz avaz. Kaan grnce Thesee'nin ak yelkenini. Sen ey tatl, ergen kz, geceler nasl seni ncitti? Konuma, sus! Kara zm nakl, Altn arabasnda Licios, atk kal, Ksnl kaplanlarla ve panterlerle kzl, Frikya krlannda geziyor usul usul. Masmavi rmaklarn kysnda kayyor

Karanlk kpkleri krmzya byuyor. - Zeus, Boa, boynunda Europa rlplak, Kk bir ocuk gibi sarm kollarn bak Tann'nn dalgalarda titreyen sert boynuna, Brakm bedenim maviliin koynuna. Sallyor Zeus onu sularda, beik gibi evirince yzne tanrsal gzlerini Kzn iek yana saranyor, soluyor Tl tl, Zeus'un gl alnna yaylyor. Kapanyor gzleri kutsal pcklerle iekliyor sam dalgalar kpklerle. - Zakkum aac ile geveze lotslerin Arasna kayyor huryal Kuu, serin _ Sularn sevgilisi Leda'ya sanlyor. - Kipris acayip gzel, dalgalara salyor ri gslerini, yuvarlak, kemer gibi, "Ben bu durgun sularn ecesiyim" der gibi, Geiyor usul usul, Kipris, tanr bakl Kar gibi beyaz kam kara kpk nakl. - Utku ant gibi dimdik, gl bedeni, Aslan derisi ile kaplanm kll teni Hayvan Eiticisi, Herakles gkyznde Hmla ilerliyor bulutlarn izinde! Yan aydnlk yaz gecesinde, mlplak Ayakta, saman gibi solgun, dler kurarak, Ar dalgas, o uzun, mavi salarnn, Benek benek uuk alnnda, hlyal, dalgn Kpn kzard alaca karanlkta Bakp duruyor Dryade, sessiz ve sakin ufka.

- rkek, beyaz Selene, tl rtsn atm Yiit Andimion'un nazla dizine yatm, Solgun ay nda pp duruyorlar. - Uzakta, ah uzakta alayan bir Kaynak var, Pnarlar Tanras Nemfin gz yadr bu, Kpkl bir vazoya dayam ak kolunu Beyaz tenli gzel delikanly dnyor, "Sularm, alm onu, bana getirin" diyor. - Gecenin salarnda serin bir sevda yeli, Karanlk ormanlarda Doa Anann eli Aalan, dallan yoklarken birer birer Duruyor ayakta dimdik, korkusuz Mermerler, akrak kuunun ahunda yuvaland Tanrlar, - Dinliyor Dnyamz ve nsan Tannlar! 29 Nisan 1870

78

OFELYA Yldzlarn uyuduu, sessiz, kara Dalgalarda Ofelya iri bir zambak, Yzyor duvakl, uzanm sulara... - Avc borularnn ezgisinde bak. Bin yl geti, Ofelya yine zgn, Uzun sularda kefen gibi akyor. Bin yldr, gndz gece, deli gnlnn Hznn meltem yellerine dkyor. Ap sularda salman railerini Beyaz gslerini pyor rzgr, Stler emi omzuna dallarn Alyor. Uykulu alnnda kamlar. Yresinde zgn nilferler bazan Datyor Ofelya kzlaacn uykusunu, Bir kanat vuruuyla dallar yuvadan - Salyor yldzlarn altm sarkm. Sen ey solgun Ofelya, kar gibi gzel! Sulara gelin oldun ergen alarda! - nk Norve doruklarndan esen yel Ac zgrln tadm retti sana: Savuran bir soluk gr peremlerini Byyordu dlerinin aknda; Dinliyordun Doa'nn ezgilerini Aacm, gecelerin yakmnda;

nk bouk sesi lgn denizlerin O tatl, ocuk gsne vuruyordu; Bir nisan sabah, yorgun bir atl senin Dizlerinde sessizce oturuyordu! Gk! Ak! zgrlk! Bu nasl d Deli Kz! Gne vuran kar gibi eriyip gittin; Konuma, sus! Seviyi bizlere dsiz O mavi gzlerinle oktan rettin! - Ve diyor ki Ozan: Aydn gecelerde Ofelyam iekler deviriyorsun; Hep byle yz, ak gelinliinle suda Dalgalar beiini sallayp dursun. 15 Mays 1870

80

ASILMILARIN BALOSU Daraac, balkl kuu, kara, blisin ark valyeleri, Dansediyor, dansediyorlar orda Selahattin'in iskeletleri. Yzleri buruuk kk, kara kuklalarn ekmi sayn Belzebt ipini, gkyznde, aklatp alnlarnda bir terlik altn, Oynatyor, eski bir Noel ezgisinde! Kara orglar gibi ince uzun kollarn Doluyor bkbirine arpnca kuklalar, Bir zamanlar aksoylu hanmlarn sard Gsleri iren bir aka dokunmadalar. Hurra! en oyuncular, ikembesiz, dertsiz ba Takla atlabilir, sehpalar yle uzun! Hop! bilinmesin artk, bu dans m ya da sava Gcrdarken keman kudurmu Belzebuth'un. Sert topuklar! Ey sandal giyinmeyecek ayak! Hemen hepsi deri gmleklerini syrm: Gizli sakl yanlan, artk ayplan yok. Kafataslanna kar, beyaz bir apka rm. Bu atlak kafalara sorgu olmu bir karga, O ark enesinde titriyor bir tutam et: Sanki dolayorlar l karanlklarda, arpk karton zrhlara bunca kemikten yiit.

Esiyor balosuna iskeletlerin poyraz, Daraac inliyor demirden bir org gibi, Kouyor ormanlardan a kurtlar avaz avaz: Gkyz andryor kzl bir cehennemi. Yasl kabadaylar, hop! sallayn beni de Krk ellerinizle geerken sinsi sinsi. Bir ak tespihi solgun omuriliklerinde: Bura manastr deil, ller lkesidir! Heey! te ortasnda ller dansnn, bak, Sryor ldrm bir iskelet gkyzne, Cokuyla srklenmi, at gibi ahlanarak, Sanki kat ipi boynunda duyuyor yine, atlayan uyluunda bzm on parmam Dalgac gllere benzeyen lklarla, Ve bir soytar gibi barnana girip Sryor kemiklerin arkl balosunda. Daraac, balkl kuu, kara, blisin ark valyeleri Dansediyor, dansediyorlar orda Selahattin'in iskeletleri.

82

DOKSAN K LLER ...Yetmilerin Franszlan; Bonapartlar, cumhuriyetiler, 92'lerdeki babalannz anmsyor musunuz, vb... Paul de Cassagnac (lke) zgrln o gl pcyle solmu, Doksan iki, doksan ylnda lenler, siz nsanln ruhuna ve almna vurulmu Boyunduruu sizler krp paraladnz; Ac ekerken bile aclarndan byk Yrtk giysilerinde akla arpan yrekler, lm sizi bozkrda toplad hyk hyk Yeni bir sava iin, ey unutulmu erler! Kanlaryla ykayan kirli byklkleri, Sizler; Valmy, Fleurus, talya lleri Ey milyonlarca sa, karanlk, tatl gzl; Krallarn nnde imdi bamz eik, Cumhuriyetle sizi uykulara terk ettik, - Yalnz Bay Cassagnac'lar sylyor yknz!

83

TARTF'N YAZGISI Srtnda kara cppe, ellerinde eldiven, Disiz, salyal aznda dualar, pek tatl, Ve yrei avularnda, mutlu mu mutlu, Ermi Tartf, bir gn, bam alp giderken, Usul usul yrrken, "Tvbe" -Hayta'nn biri, Sofu kulaklarndan skca yakalayp Btn kt szleri yzne svp sayp Yrtt slak tenine alkn giysisini. eytan ii!.. Ermiin k bar ald, Ne srtnda cppesi, ne de tespihi kald, Beti benzi kl gibi, saranp soldu, akn. Yakard, bana snd Tanrsnn. Ama ne are, Hayta son apt alnca, Kutsal Tartf, csplak, dnd Adem Baba'ya!

SUDAN DOMU VENS Yeil, elik bir tabuttan kar gibi, Eski yunak teknesinden, yava yava Siyah zlf pomatl, krk dkk bir ba kyor kendini kantlar gibi; Yal, gri bir boyun ve kaburgalar, geni Oynak, girip kan bcr srt frlak, Yuvarlak kalalar utu uacak; Ya katman tenin altma yaylm. Omurgalar krmz. Feci kokuyor, Tanmak isterseniz ayrntlarla Yaklan, bytele bakmak gerekiyor Kalasnda iki szck: Clar Vens; - Pek yaman, irkilip karnm gerince K yaral Vens, gzellii kpeke.

MZK Charleville, Gar Alan imenleri bile soluk, yavan, tatsz alanda Her ey nizami; aacndan ieine kadar, Perembe akamlan tknefes kasaballar Gezdirir kskan aptallklarm scakta. - Askeri bandomzka orta yerde durur, atlak, crlak ezgiler ve sallaba kelleleri... - En ndeki sralara kodamanlar kurulur, Noterin kafasnda vergi dalavereleri; Ve soma tefeciler gzlklerine gizlenmi, Gbekli koca iyarlarla iko kanlan, Dalkavuklar efendilerinin yamnda sinmi Hepsinin stnden akyor bayalktan. Bastonlanyla kumlan srekli oyan Emekli bakkallar yeil sralarda oturur, Yine btn konutuklan ortaklklar falan, Dnp dolap aym sz: "Bize kaa mal olur?" Yaym bir kanepeye kocaman kalalarn, Ya tulumu burjuva, dmeleri pek parlak, - Yasakm, kokusundan belliymi - umurunda m Kaak ttn iiyor dumann savurarak.

Srtyor imenler stnde ipsiz olanlar, Ve mest olmu dinleyerek crtlak ezgileri, Glleri gbreleyen kyl piyade erleri Ho grnmek iin bebekleri okuyorlar... - Bense orda, tpk bir renci gibiyim, klksz, Anasnn gz kzlar aalarn altnda, Toyluumun, ekingen hallerimin ayrmnda, evirip balarn glyorlar arsz arsz. Henz omuzlarna dek bile gelmiyor boyum, Giysilerinin rtt kutsal bedenlerine, Peremli gerdanlarnn aka tenlerine Tek sz sylemeden, sessiz, srekli bakyorum. Potmlerimi giyip uzaklayorum. Beni Garip buluyor kzlar, ardmdan Fsldayor. - Yanyorum onarrken onlarn bedenlerini Dudam dudaklarnn zlemini tayor...

LK AKAM ( PCKL GLDR) - plak, stnde tek gecelii var, nadna pencerenin camna Sokuluyor yapraklanyla dallar, Nasl da hemen yanma yanma. Koca iskemleme geldi oturdu, Yan plak glyordu apknca Sanki demede rkek bir lomru, Kk ayaklan ince mi ince. - Mum renginde, san, kaak bir k Kanat vuruyordu glcnde Gl sinei gibi pembeye ak Oynuyordu ak gsnn stnde. - pnce minik ayaklarm ben, Biraz hoyrat, biraz tatlca gld, Ve dudaklanndan, m m titreen Gl kristal bir glck dkld. ekti ayam, sevimli kk Ayam, dedi: "Bitti mi iin?" - Kzdrd m sem bu ho pck Ceza myd bana tatl gln!.. Dudaklarmn altmda rpman Yalnz gzlerini ptm usulca. Afacan bam atp arkaya, Dedi: "Oh, bylesi ok daha iyi!.. 88

Syleyecek bir ift szm var baym.. O szn henz syleyemeden Bir pck ile ben noktaladm, Gld, pek honuttu, belli halinden... - plak, stnde tek gecelii var, inadna pencerenin camna Sokuluyor yapraklanyla dallar, Nasl da hemen yanma yanma.

GARPLER Gece souk, kar serpiyor Frnc ekmek yapyor, Be kk ocuk Bakyorlar somunlara, Yazk deil mi bunlara Donlar delik! Ve Frncnn kollar eviriyor somunlar Harl finnda. Somunlarn trts, Frncnn zevzek sesi Kulaklarnda. Bzlmler o darack Ana gs gibi scak Delik nnde. Ekmek, iftar sofrasnn rekleri gibi, balan kyor ite. Delikten yaam ttyor Bcekler ile tyor Kzaran ekmek

90

arpyor, nasl itahla Yrtk giysiler altnda Be ocuk yrek. Toplanm kuluk vaktinde, Kra, iyler iinde Yoksul tsalar. Kk delikte yzleri, Ekmeklerde a gzleri Ne sylyorlar? Bzlmler, bu alaca Tan vaktinde, budalaca Dualar kime? Yrtk donlar patlyor Barmaktan. Savruluyor Gmlekleri k yelinde.

ROMAN On yedi yalarnda gelge oluyor yrek, imdilik hoa kaim grltl kahveler! Byle tatl bir akam bira neyine gerek - Yeil hlamurlann alt dnyaya deer. Haziran akamlan bu yollar sanki cennet! Yum gzlerini solu, hava mis gibi nasl; Grltyle birlikte rzgr -uzak deil kentAsma ve bira kokusu tar usul usul... - Ve evrilmi ince bir dalla gkyz, kara Mini mim tl gibi bir earb andrr, Tatl titreimlerle, kk, beyaz, maskara, Bir yldz bu gergefe girip klandrnr... Kk bir hayvan gibi rpnan bir pck Tad dudaklarnda, dolarsn babo, Bengisuyu ampanya, kannda kpk kpk. Ey haziran akam! Ey cokun onyedi ya! Solgun, kr nda bir sokak lambasnn Bakp yryen gen kz, cilveli, ar ar -Yamnda baston yutmu acayip babasnnBilmez, Robenson yrek romanlarla aldanr.. Bir gz atmca anlar, toy olann teki der, Hemen ban dnp, kk adrrarrn Sklatrarak hzla yoluna devam eder, lr delikanlnn dudaklarnda ark...

Aktr. Kvanldr austos ayna dek. iirler yazp yollar. Sevgilisi boverir. Dostlar ekip gider, gnlerin anlam yok. - Derken, bir akam st o tatl mektup gelir!... - Bu gzelim akam artk kutlamak gerek, - Girersin bir kahveye, gelsin bira, ikiler... - Onyedi yalarnda gelge oluyor yrek Yeil hlamurlarn alt dnyaya deer. 23 Eyll 1870

93

GNLMCE BR KI O kza... Kk, pembe mavi yastkli kompartmanda Yola kacaz bu k. lgn pckler yuvalanacak her yanda kimiz rahat, babo... Akamn glgeleri sarknca pencereden O kurtlarn yzn, Ve o kara eytanlar grmemek iin, sen Yumacaksn gzn. Yanam kamacak. N'oldu, bcek mi sokmu? Yoo.. lgn bir rmcek gibi kk bir p Ensende gezmiyor.. Eip boynunu bana: "Haydi ara" diyorsun, - Bu gezgin rmcei aramak, biliyorsun Tatl zaman yiyor. Kompartmanda 7 Ekim 1870

YED YA OZANLARI Pek alml, halinden honut Annesi evin, Gidiyordu kapayp sayfasn devin, Grmyordu o mavi gzlerinde ocuun Yanksn irkefe terk edilmi bir ruhun. Bym de klm gibi, btn gn, kan ter inde, buyruklara baese de izgiler, Ah o kara izgiler, ocuun ikiyzl, Kfl, lo odalarn karanlnda gizli Davranm ele veriyordu balonca. Duvarlar kflenmi karanlk sofalarda Dili- sarkk, elleri kalasnda geerken Kapal gzlerinde noktalar uuurken, Hznn sylyordu, yry, yaps. Ve gn batp alnca akamn kaps, Gece lambanm kesik bir alevi yznde, Gn'n atdan sarkp aaran krfezinde Hrlts gelirdi yukardaki odadan. Yenik, yorgun ve alk, yaz yrd zaman, Helaya bir girince kmak bilmezdi, orda Rahata dnrd teslim olup kokuya. Ve kn, gnn kokularndan arnnca Aydnlanrd evin arkasndaki bahe, Uzanp eteine yere batk duvarn Dinlerdi uultusunu uyuz dallarn, zlem dolu gzlerle ouklara bakard. nsaf! onun akran yalnz bu ocuklard Dm yanaklarna gzbebekleri, clz,

Alnlar plak, byle yoksul, yalnz, amura bulanm, kirli, ark parmaklan Ot kokan partal giysilerin altnda sakl, Budalalara zg tatllkla konuan Garipleri izlerken yakalad zaman rkyordu annesi. ocuun baklan, Sonsuz sevgiyle dolu sonsuz yakanlan, Sorar gibiydi Annesine: - Bu tela neden? Mavi gzleri vard onun, -yalan syleyen! Yedi yama bast, yaam stne nice Dler kurdu, ah, dler, yapraklar devrilince Resimli gncelerde, talyan, spanyollar, Esrik bir zgrln ldad ller, Lo ormanlar, gneler, rmaklar, gney dallar Kzarm gzlerinden akp gidiyordular. -Sekizindeydi- yandaki yoksul evin kz Delidolu kz, sallayp kalalarn Sramaz m srtna bir kede aniden Altmda kald kzn, cn ald hemen Dileyip kabasm, -donu falan da yoktuBoutular bir sre, yoruldu, cam kt, Yumruklar yediyse de brne, kafasna Teninin kokusunu gtrd odasna. Aralk aynn yavan pazar gnlerini Hi mi hi sevmese de, sessiz alp yerini stnde maun aacmdan yaplm srann, Okurdu lahana yapraklarn Tevrat'n -Gece dler kurard yataa yatt an. 96

Sevmiyordu Tanry, ama, kzla alan Akamlan tellallar davula kez vurup Sar grltlerle kulaklan doldurup Buyruktan duyurur, halk elendirirken Kara tulumlanyla varolarna dnen ileri kendine daha yakn bulurdu. -Dlerini sevdal ayrlar doldururdu. ayrlar ki iinde kl alkantlar, Altm rengi yapraklar, kutsal, ermi kokular Kprdanyordu, sular gibi, sessiz, durgun!. Karanlk nesnelerdi tek dostu. Akam, yorgun, Duvarlan kf kokan, pencereleri rtk, Soluk mavi boyal, iinde, eski, tek tk Eyann bulunduu odaya ekilince, Dledii romam kurard btn gece. Neler, neler gemezdi zlem dolu usundan; A boyas gkler, sislere batm orman, Dallarda yldz yldz aan ten iekleri. Dler bitip, yalnzlk odann her yerini Doldurunca, bozgunlar, bunalmlar balard. nsaf! Orda, odada arpan bir yrek vard; -Yalnz, kaba uhann zerine uzanm Kendini kentin usul grltsne salm Drt duvar arasnda soluyan derin derin, Dnde araf gibi yelkeni gemilerin. 26 Mays 1871

97

YEL MEYHANEDE Akam, saat be. te Charleroi'da, Yeil Meyhane'deyim, Sekiz gn, yrtk pabu yollar teptikten sonra. - Tereya, ekmek, az kzarm jambon istedim, Gel keyfim gel! Rahat kuruldum yeil masaya. Mutluydum, uzattm ayaklarm gzelce, Bir kz, ben ilemesine bakarken halnn, Gzleri fldr fldr, memeleri koskoca, Bir kz geldi yanma. eytan baklarnn rkeklii bir pck yznden miydi? Yo! Glmsedi. Renkli bir tabakta tereya, Ekmei, jambonu getirip koydu nme. Kzl, beyaz, pembe et, mis gibi sarmsakl Yannda koca bir bardak bira, bol kpkl Yaldz yaldz yanan, kaak akam gneinde. Ekim 1870

98

APKIN K I Z Kahverengi bir salon, cila ve meyva kokan, Kurulmu koca iskemleye tkmyordum, Bir Belika yemei, buyursun can eken, Yeter ki karnm doysun, aldrmayp yiyordum, Rahattm -oh ne gzel alar saatin sesi-. Derken, mutfak ald, srnm, srmelenmi Kilde kyafetine ise biraz bo vermi Yanat cilvelenip aevi hizmetisi. stedii tatl bir pckt sanrm Belikal kzlar bakndan tanrm, Fazla atal kaklan masadan toplad, Dudak bkt glerek ocuk bir yzle bana: Bastnp parmam eftali yanana, "Buram tmm, dokun anlarsn" dedi. Charleroi Ekim 1870

99

KUYTUDA UYUYAN ASKER Yeil bir kuytudaki gm ot kmesine Taklm deli gibi, ark sylyor rmak avkyor, k kpren koyan sesine Vermi kendim gne, avkyor dalardan bak. Gen bir asker, az ak, ba plak, dalgn, Boynunu serin, mavi tereotuna salm, In yad yeil yatanda, solgun, Otlarda, bulutun altmda uyuyup kalm. Ayaklan otlarda, sayn bir ocuk gibi Uzanm ve uyuyor, deliksiz bir uyku bu yor, Doa onu scak kollarnla sar. Artk ho kokulara bile yabanc ite; Ellerini gsne kavuturmu, gnete Uyuyor. Sa yannda iki kzl delik var. Ekim 1870

100

AYLAKLIIM (Fantezi) Esin Perim, yrtk ceplerimde eller; stmde gk, paltom o biim haliyle, Ben kulun, zgr, babo yrrken byle Sorma bana! neler gemedi iimden, neler! Han'm Byk Ay, pantalonumun knda Koca bir delik. Ydzlar altmda gezerek Dizeler yazyordum, sayp heceleri tek tek, Ben krlarn parmak ocuu, dler iinde. O tatl eyll akamlan, yol kysna kp kulak veriyordum yldzlarn sesine Sert bir arap gibi ahumda iy damlalan; Krlarda komalar syleyen ozan sazydm. ekiyordum ayakkabmn lastik bam Sokulurken yreime doru bir ayam!

DOLAP Koca dolap, kimlerle khneyip gittin byle, Yallarn sevimli, tonton halini aldn, Anca kapam, hangi yllardan, syle Eski bir arap gibi akan bu kokularn? ncekilerden kalma, iinde neler, neler... Kadn bartleri, kokulu amarlar... Surda kk bir earp, sararm danteleler Surda ninelerimin boyun atklar var. Madalyonlar, peremler: kimi san, kimi ak, Resimler, kumtulmu iekler yaprak yaprak Kanm kokulan meyve kokularna. - Ey yal dolap nice yklere tanksn, Acep bildiklerini demek iin mi bana Anca gcrdyor o kara kaplarn. Ekim 1870

102

AKAM DUASI Sap eri bir pipo gibi, aza kurulmu, Ya da bir Melek gibi berberin ellerinde, Yaayp gidiyorum ite yle oturmu Bardaklar arasnda, duman yelkenlerinde. Tatl yaralar aar iimde binlerce d Scak dklar gibi bo bir gvercinlikte; Bakarm ki yaramn kabuklan soyulmu, Kanyor yreim altm svyla birlikte. Soma, btn dleri yalayp yuttuum an, ndirince mideye otuz, krk bardak biray, Bir boalma gerei sktm o zaman. Lbnan selvilerinin Tanns gibi tatl, Sidiini gklere, ykseklere attran Ben kulunuzu balayn siilotlan!

ALINMI YREK zgn yreim akyor gemiye, Bir gevilik mtn salyas gibi; orba artklar yzmde, niye? zgn yreim akyor gemiye; Ya bu kaba saba szler ne diye? Adamlarn bu zevzek glleri? zgn yreim akyor gemiye Bir gevilik ttn salyas gibi. Hep belden aa edepsiz laflar Onu nasl batan kard, bakn! Dmende de o biim resimler var, Sevimeler, kalkm cinsel organlar... Siz ey beni byleyen dalgalar, Aln kirli yreimi, artn Hep belden aa edepsiz laflar Onu nasl batan kard, balon! Ttnn posas kt kacak Ey alnm yrek n'yleyeceim? Ayya hkrklar balayacak, Ttnn posas kt kacak; Midem boalp boalp dolacak, Ben ki, yenmi yutulmusa yreim, - Ttnn posas kt kacak Ey alnm yrek n'eyleyeceim? Mays 1871 104

EKLERLE L G L OZANA SYLENENLER Bay Theodpre de Banville'e San yakut derrizirn, bylece, Sarsld gklerde, ge vakte dek, Coku tenkiyesi zambaklar, nice, Akamnn iinde ileyecek! Bitkiler Hintirmii amzda yle almaya balad an, Zambak mavi pislii, utansa da ecek dinsel dzyazlarndan! - Zambak, Kerdrel efendinin zamba, Bin sekiz yz otuz senesinde, Yannda karanfil, horoz ibii, Grkemle sunulan u Menestrel'e! Zambaklar! Zambaklar! Nerde zambaklar? Ak iekler deil, dizende senin Korkudan titreyen kol yenleri var rkek yryl sulu dilberin. Pek de sevimlisin, ykandnda Koltuk altlan aarm gmlein Kabanyor stnde yel vurduka Pis unutmabeni ieklerinin!

105

EKLERLE L G L OZANA SYLENENLER Bay Theodore de Banville'e San yakut denizinin, bylece, Sarsld gklerde, ge vakte dek, Coku tenkiyesi zambaklar, nice, Akamnn iinde ileyecek! Bitkiler Hintirmii amzda yle almaya balad an, Zambak mavi pislii, utansa da ecek dinsel dzyazlarndan! - Zambak, Kerdrel efendinin zamba, Bin sekiz yz otuz senesinde, Yannda karanfil, horoz ibii, Grkemle sunulan u Menestrel'e! Zambaklar! Zambaklar! Nerde zambaklar? Ak iekler deil, dizende senin Korkudan titreyen kol yenleri var rkek yryl sulu dilberin. Pek de sevimlisin, ykandnda Koltuk altlan aarm gmlein Kabanyor stnde yel vurduka Pis unutmabeni ieMerinin!

105

Sunuyor vgne karlk, sevi Yalnz leylaklar, - ey sz yn! Ve uzatyor mor menekeleri, Kara Nemflerin urup tkrn!.. Ey ozanlar, defneler stnde al Glleriniz olursa iirilmi, Binlerce dizeniz olursa, apal Sekizlikler ama drlm! Banville efendimiz, gllerden kanla Dolu, akn, karlar yadrd an Sahte iyiliksever yazlaryla Okurun gzn morartt zaman Unutmayn nono fotoraflar Ormanlarnzdan, krlarnzdan Hani, srahiyle kapa kadar Bitkiler deiik yazdnzdan. Franszlar, hrn, gle, otobur, Bitkisel Franszlar, alar a, Tazlarn karn gezinir durur, Aranzda keyifle akamlan. Korkun resimleri Lotslerin ve Ayieklerinin.. hep ayn eyler, Gen kzlara kudas trenlerinde Verilen krmz, kutsal simgeler.

106

Yosma bentlerde, Asoka Destan Apn okurlara ayor Kuru sk, bo duman kelebekler Papatyalara dklar sayor. Yediimiz kurabiyeler bile iek biiminde; her yanda iek! Ylan yok, minicik bcekler ile Halda, perdede uydurma iek. Byk kentin, sarp sarmalad Ve, yaramaz yldzlar rengindeki Stleri azlarna sad Bitkiler alyor bebekler gibi. Beyler, ttrdnz zurnalardan, Nasl uzanyor ekerli diller! - Eski apkalarda pimi yumurta, Zambaklar, sultanlar, leylaklar, gller!..

LK KUDAS TRENLER I u ky kiliseleri zrvann zrvasdr; Direkleri kirleten on be kk yumurcak Ayaklarndan gelen kokular gibi ar Aptalca vaazlar dinler hrldayarak. Yaam yrr, dallardan szan gne uyanr Yal renkleri, arpk camlardan uzanarak. Oysa talar, burcu burcu, ana toprak kokar Toprak kokar, grkemle titreyen yeil krda Kzl da yollarnn kysnda baaklar akaleriklerinin gverdii dallarda, Kara dutta,ve de da gllerinde yaam var. Yaam var, al topraa brnm akllarda. Her yzyl saygnlar bu hangar kiliseler Mavi kire erbeti ve saygmlam stle, Papazn vzlts soruluk ise eer, Sinekler de kutsal m? gneli tabanndan Hanlar, ahrlar soluyan bu sinekler? ocuklar m? tutsaktr sessizce evlerinde; Evler zentilerin, zenlerin yuvas, karlar kiliseden, sa'mn parmaklan Kaynar karncalar gibi derilerinde. Kararm alnlan gnee salsn diye Grgen aalarnn glgesinde, bir at Sunulmu sayg deer u papaz efendiye. 108

te ilk kara giysi, en gzel pasta gn, Resimlerin dibinde, Napolyon, Pti Tambur Altnda, Josefler ve Martalar dillerini karp srtarak ayini bekler durur. Sonunda ne kalacak, iki kart, iki an Byle ham hayallerle ocuklar uurlanr. Kzlar kiliselerin demirba gibidir Akam duas ile, grevler biter bitmez Genlere cilve yapar, krlp dklrler, Olanlara gelince; yanlarna varlmaz Kahvelerde tamnm evleri ekitirir Ve acayip arklar Sylerler avaz avaz. Ya papaz efendimiz? duas bittii an Rzgr tarken uzak ezgisini danslarn zlemiyle tutuur kudas ocuklarnn, Gnah demez, rperir parmak ularna dek. - Ve soma gece gelir, sessiz, sahile kan Gece, kara korsan yaldzl ufuklarn. II yle bir bakt papaz bekleyen kurbanlara; Kimi ii ocuu, kimi zengin ocuu Kan kurras papaz, elbette bula bula Bir bekinin zavall, yoksul kzn buldu: "Tanr bu kz uygun grd byk gn iin Rahmetim kar gibi yadracak alnna."

109

III Yarn byk gn, bakn., birden fenalayor, Ayinden daha garip, hrlyor yatanda Sarslyor yrei kanatlanm bir tende, - Yatak solgun saylmaz - ama ocuk soluyor. Eski aptal kzlara akla uuyor gibi, Ellerini gsne koymu mrldanyor: Sayyor Isalan, sayyor melekleri Sayp Erden Kzlar, "oy lyorum..." diyor. "Oy! Adonai!.. diyor, -l bir dilde kalm, Tanrsal gslerin safkanna bulanm Krmz alnlar ykyor yeil gkler, Gnelere byk karl amarlar dyor. - imdi ve gelecekte hep erden kalmak iin Dileyip koparyor rahmetin otlarm, Syle Sion ecesi, bunca abalar niin? Ban zambaklardan, reellerden de tatl... V Hem sonra, Erden Meryem yalnz ncil'de vardr. Gizemin kanad da kopuverir bakarsn... Yerini, krk dkk grntleri alr Bakrlam hznyle kocam tahtalarn...

Hem, soma, o kem gzler, artniyetli meraklar Mavilikler iinde gksel amarlarn, sa'nm plakln gizleyen abann Yresinde bastrp d ykmyorlar... aresi yok, istiyor, ykma uram ruh Hkrklarla oyulmu yataktaki aln, "efkatin klan hi eksilmesin" diyor Salyalar... - Ve karanlk, stnde atlarn. Kvranyor kzcaz, dnyor saa sola Ate iinde yanan kalasm, gsn Hava serinletsin diye bir el usulca Kaldrnyor yatann mavi rtsn. V Uyand -gece yans- pencere beyazd. Mavi uykuya dalm perdelerin nnde... Hayal, pazar beyazln soyup kard; Krmz d grmt. Burnu kanyor ite. Tanr katnda, ne kadar gsz kalsa bile, Kendini bir o kadar ycelmi sanyordu, Tatl gklerin bak altndaki geceye Kanmamt, ve susam yrek yanyordu. Gen cokulan gri sessizliinde boan Kzolankz Meryem de ayn atele yand, Kanayan yreinin tanksz ve lksz syann boaltt geceye susad.

Hem kurban hem zevceydi, onu byle yaratan Yldz izliyordu: gmlein, beyaz tayfn Kuruduu avluya indi elinde mumla Doruldu kara hayaletleri atlarn. VI Geirdi kutsal gecesini ayakyolunda. Yandaki yklm avlunun az tesinden Kzl karaya alan bir asma, beyaz hava Akyordu mumuna tavann deliinden. Gn camlan kzl altnla kaplad Avluda ktan bir yrekti kk pencere Kanl sular kokan kaldranlar aclyd Kara uykular ykl duvarlann dibinde. VII Varlklanyla hl dnyalan arptan Ey kepaze deliler, kim dile getirecek Kinden doan dertleri, iren acmalan, Kzn tenini czzam yiyip bitirdii an? Ve bir ak gecesinin hznl sabahnda, sterik arzular yreine gmerek, Ve aclar iinde, bu kz ne syleyecek Kzolankz Meryemler dleyen ana:

112

"ldrdm biliyor musun, usul usul seni? Aldm yreini, azn, nen var nen yoksa; Ve imdi sayrym, n'olur, yatranlar beni Gece sularnn lleri arama! "ok gentim, sa oldu soluumu kirleten Doldurdu tm pislikleri grtlama dek! Ynler kadar derin salanm pyordun sen, Holanyordum., oh! umurumda deil artk, "Bilin nice iren dehetlerin tutsadr Erkekler! bilmezsiniz ki en sevdal kadn En orospu ve en hznl olan kadndr, Acsn ekiyor sizlere snmann! "O Kudasla bana olan oldu yeterince Bu yzden plerin yabanc, neyin nesi Bilemedim; teninin okad tenimde Kaynayor hl sa'nn kokmu nefesi!" vn Bunlar syleyince kzn rm, zgn Ruhuna oluk oluk karglarn yaacak, Ahret tutkularndan kurtularak, ocuklar Irzna geilmedik Kin'inde uzanacak. Ey glerimizin srekli hrsz sa! ki bin yldr o solgun yzne adadn Utanla, arlarla topraa ivilenmi Ve devrilmi alnn hzn kadnlarnn.

ESRK GEM rtkan Kzlderililer armha germi, akm kanl direklere yedekilerimi, Kendimi zgr rmaklara kapp koyvermi Gidiyorum sular alp gtryor beni. Ne ngiliz pamuu, ne de Felemenk unu Ne tayfa patrts, ne baka derdim kald, Bitirdi yedekiler ahret yolculuunu, zlediim yerlere yelkenlerim ald. Geen k, fke ile alkalanrken sular, ocuk beyinlerinden daha dilsiz, sar, ben yle kotum durdum ki, uradm adalar Yldlar amatadan, grkemli grltden. Sabah, uyanm frtnalar kutsad, Mantardan daha hafif, dalgalarla oynatm, ller yolculuu yolculuumun ad lk on gece ksz nice lkeler atm! ocuklar nasl hazla elmay srrsa yle itahla doldu am tekneme yeil su, stm bam, dmen, kanca, gemide, ne varsa Batan baa kusmuk ve mavi arap tortusu. Sularn st gibi ak, yldz kokusu sinen iirinde arndm o zamanlardan beri, Unutamam bir l gibi aa inen Gkyznn denizle kucaklat yeri. 114

Ki orda mavilikler, cokular ve gnein Prlts, ezgiler, bir snp bir yanyor Telli sazlardan byk, alkolden daha etkin Akn ac kzllklar mayalanyor! Bilirim nasl dver kylan dalgalar, afan gvercinler gibi cotuu an, Aknt ne, hortum ne, gkler nasl atrdar, Ben gerekte yaadm dlerde yaanan. Gizemli korkularla yznde benek benek Gnei grdm uzun buzlara k tutan, Ve dalgalar grdm, usta oyunculara denk rpertilerini ok uzaklara yanstan. Uyann grdm fosforlarn usulca Karl geceler grdm, gz alan, boncuk boncuk Nice besisulan grdm dmde, nice Denizin gzlerine konan tatl pck. Taklp Meryemlerin gm ayaklarna Tknefes denizlere alan yeil suyu, Azgm boalar gibi s kayalara binen Hrn alkantlan izledim aylar boyu. nsan derisinden, panter gzl ieklerle Donanm Florida'ya oturmaz m gemim! Dizginlerini germi, sarma dola gklerle O renk renk ebem kuaklam ne diyelim?..

Kaynayp fokurdayan dev bataklklar grdm rmt iinde sazlarla Leviatan! Nice km limanlar, nice ykklar grdm Nice obur burgalar alayanlar yutan! Gm gne, buzullar, gkler, fildii sular Karanlk bir krfezde gemim karaya vurdu, Tahtakurulannm kemirdii ylanlar Siyah kokulanyla dallan anyordu! Grsn istedim, grsn, ocuklar altm pullu Gm balklarn o mavi dalgalann Neler ektim anlatsm kpkler, iek dilli, Bir liman bulmak iin eteinde rzgrn. Bu uzun yolculuun yorgun kurban deniz Alard, ve ben gzyalannda sallanrdm, Sunduka san dili, mor ieklerini, diz , km bir kadn gibi yle kalakalrdm... Ala gzl, crlak kular lklar atarak,, Dk yamurlanyla ada yakn diyordu, Boulanlan suda uykuya brakarak Yelkenleri iirmi, gemim ilerliyordu!.. Ben bir gemiyim yitik, salarnda koylarn Frtnalarla kusuz gklere atlmm, Yelkencisi Monitr Beylerin, Hans Beylerin, Esrik su kemikleri aramak deil iim:

116

Gkyznn kzaran duvar gibi damn Bendim, zgr, sislerde ttn ierek oyan, Tannm ozanlara gnein czamm Gkyz sakas ve reeller tayan: Bendim, deniz tesi gkleri kzgn temmuz Basma vura vura ykp kerttii an, Yzmde aya titreimleri, btn bir yaz Deniz aygrriaryla mavi sularda koan; Nasl da titriyordum, yz elli mil teden ehvetli burgalar fsldaynca deniz Mavi durgunluklar ip gibi eiren, ben, O eski Avrupa'y ne aradm, bilseniz! Adalar grdm, adalar, yldz yldz yanan Sayklayan gkleri am kaplarm: - Bu dipsiz gecelerde mi, ey Gelecek Zaman Uyur, srgn edersin nice alln kular? Akamlar alatyor! Aladm, ok aladm! Ay insafsz, gneim acmasz: Buruk aklar uruna uyuuk, esrik kaldm, N'olur bu gemi batsn! Beni de alsm deniz! Avrupa sularn bana sorsalar eer, Derim ki: Yarklardan aksnlar ince ince, Mutlu olsun, diz km, hzn dolu ocukl Kt gemlerinin yzdn grnce.

Hantallnzla ben yunmuum, ey dalgalar! Pamuk tccarlarna "hayr" diyor dmenim, Artk benim iin ne bayrak, ne bandra var, Bu fkeli sularda ne de yzebilirim.

BtT AYIKLAYAN ABLALAR Yanarken alev alev ac kzl alnnda, Beyaz dler kovannda sayklarken ocuk, Yatann yannda belirir iki abla Trnaklar gmten, parmaklan incecik. Pencerenin nne oturturlar ocuu, Mavi gk, maviliin antt iekler.. Ar gr salarnda iylerle tten buu, Ve o narin parmaklar, korkun byl eller. Gl rengindeki, uzun, bitkisel ballar kokan rkek soluklarnn balar sonra arks, Bir slk, ve ocuun dudaklanndan akan Salyalar, plme zlemi keser arkiyi. Kokulu sessizlikte, kara kirpiklerinin Kprts duyulur, ablalarn elleri iler trtlarla, elektrikli, serin Kral trnaklarnda kk bit lleri. I ekip sayklayan armonika ezgisi, O tembellik arab yemden ykseliyor. ocukta, okaylar yavalad zaman Bir alama arzusu doup doup lyor.

SESLLER A siyah, beyaz, krmz, yeil, O mavi, Sesliler, nasl dodunuz onu da sylerim bir gn; A, pisliklerde vzldayan kara sineklerin Parlak sineklerin siyah kadife korsesi Ve lo koylar; safl buularn, adrlarn, Buz karglar, ak eceler, iek rperileri, , erguvanlar, tkrlm kan ve glleri fke ve esriklikler iinde, gzel dudaklarn; evrimler, denizlerin kutsal titreimleri Otlaklarn, krklarn bar soluu Simya bilge alnlara adn kazr senin; O, garip lklarla dolu yce borazan, Geen sessizlik Dnyalar, Melekler arasndan: Ey Omega, meneke Gzlerinin!

120

DRTLK YILDIZ PEMBEY ALADI Yldz pembeyi alad kulaklarna, Sonsuz beyaz sard ensenden kalana dek; Deniz kzl rd memene ilmek ilmek, Ve insan karay kanad ana barna.

KARGALAR Akamla susunca anlar, Souk basnca krlar, Tanrm, kutsal kargalar Duann bittii anlar ndir gklerden doaya Kargalar lk la. Rzgrlar esiyor, bakn Nasl saldryor size Yuvanza, evinize! Kargalar, haydi toplann Gmtle dolu yollarda, ukurlarda, oyuklarda, lp gidenler geen k Tarlalarda dinleniyor Kargalar gkte dnyor, Yolcular dnsn diye; Kimler konup kimler gm, Sen ey hznl kara ku! Byl gecede yitik Gemi direi gibi dik Meenin stne konan Kargalar, kutsal kargalar! K balad, sizler susun, 122

Krlarda kapal kalan Ve ormanlarda kaybolan Onulmaz bozguna tutsak Yaral yrekler iin Mays blbl aksn.

KIR TANRISININ BAI inde pckler uyuyan Grkemli ieklerle donanm, Yapraklan nak gibi oyan Mcevher kutusu, altm bir ba, Beyaz dileriyle, Kr Tanns Krmz iekleri otluyor Azmda arap ve kan tortusu Bakp bakp glmekten atlyor. Kat arasndan yapraklarn, Yreinde korkun kahkahann rpertisi, dnyor, akn Altm pc Ormann.

124

DERT M BZE YREM? (BA DNMES) Dert mi bize yreim, dalga dalga akan kan Ve ate, ve ller, ve kudurmu lklar Cehennem hkrklar dzeni yakp ykan Dert mi bize renler stnde esen Rzgr; Dert mi ? - Dert olmaz m, bakyoruz glerek, Sanayiciler, soylular, saylavlar, geberin! Canlan cehenneme; tarih, tze ve erkin! Kan gerek bizim iin. Altn alev! kan gerek! Fr dnelim korkun saldrnlann iinde! Sava, ve , ve dehet drt bir yana kol salsn! Cumhuriyetler, krallar, ordular -yeter be!Smrgeler, halklar, anmza ot tkansn! Kardeimiz; fkeli, alevli kasrgalar, Kim uyanr sizleri karde bildiklerimiz? Dle beslenen dostlar aramza geliniz, almadk, almayz, ey ate dalgalar! Avrupa, Asya, Amerika, yerin dibine Batn. Yryoruz dolu, yakp ykarak Kyleri ve kentleri! - leceiz birlikte Lav kusacak volkanlar! Denizler tutuacak!

125

Oy! dostlar! oy! - Yreim: "Bizler kardeiz" diyor: Uzak dostlar, siyahlar, durmayalm burada Gidelim! abuk! Eyvah! Eski toprak eriyor, Beni yutup sizlere akyor dalga dalga. (Neyse, geti, benim yine, eski ben.)

126

SESSZLK Dinle u nisan gecesi Yannda akasyalarn Tutkulu zlemini Yeil bezelye dalnn! Phoebe'ye doru, bak, Saydamlnda buharn, Dalgalanyor ba Sevgili yatrlarn... Evler, deirmenlerden Uzak kaldklar yer, Ak erbeti istiyor Bu sevgili Eskiler. Ne ermiler tans Ne yldzlar yznden; Yalnzca youn bir sis Gece ile ykselen. Yine de bir eyler var; - Sicilya ve Almanya Hazin olduu kadar Sisli solgun havada.

GZYAI Uzak; kyl kzlardan, kulardan, srlerden, km ne iiyordum bu alnn dibinde? Fmdk fidanlanyla nasl da donanm, gr, Ilk, yeil bir len sonunun sislerinde. Bu krpe gen Oise'da ne iebilirdim ben, - Dal sessiz, gk bulutlu, iek yok imenlerde, Kulbemden uzakta, bu asma kabandan Ne ieceim? Biraz terleten altn likr. a gzleri gibi bir han tabelasnn Dalmm, akam oldu, patlak verdi frtna, ndi mavi bir gece stne stunlarn, Karanlk indi, aalara, gle, ovaya. Kayboldu ergen kumsalda suyu aalarn Att gk buz paralarn batak kuytuya, Altm m aryordum, kerevit avcs m! Neden doyas iip kanmamm o suya! Mays 1872

128

CASSIS IRMAI Bilmedii vadilerde yuvarlanyor Cassis rma. Nice Kargalar onunla rp duruyor Meleksi sesleriyle: Rzgrlar stne abamyor amlarn devinimiyle. Yuvarlanyor her ey, gizemli, hrn Eskia krlarndan. Yreinden bahelerin, burlarn Akyorlar kylara, duyulan l tutkusudur gezgin valyelerin. Ey yel, cana can katan! Bu geite sevgiyle bakan yolcu Daha nice yollar aar. Sizler, Tann'mn gnderdii korucu Sevgili, tatl kargalar Kovun bu kurnaz kyly, kuru Bir dal krd, yine krar. Mays 1872

129

SABAH DLE lk yaz, sabahn drd, sryor Yatakta akn derin uykusu Tanla, kutlu akamn kokusu Koruda buulamyor. Dlgerler surda, u byk yerde, zerlerinde sadece gmlek, Hesperus kzlarnn gneinde almaya balam bak. Kpkten l iinde, usulca Tavan kaplamas hazrlyorlar, enlensin diye kentin grkemi Yapay gkler altmda. Bir Babil kralnn uyruklar Bunlar, Vens, bu byl iiler Brak biraz tal Aklarn Sevini bunlara da ver. Ey obanlarn Ecesi! ki sun, bak seni gzlyorlar, Akt dudaklarna bengisu, len denizini zlyorlar. Mays 1872

130

MICHEL VE CHRISTINE Th! Terkediyor mu ne gne bu kylan? Ka, duru tufan! ka, indi iniyor glgeler. Frtna o iri ve geni damlalarm nce stlere, eski saraylara serper. Siz, su kemerlerinin ve bodur allann Yzlerce kuzulan, temiz, sanm erler, Kan! ova, ller, gk, girdi bak frtnann Krmz bohasna, kzla kesti her yer! Kara kpek, sen, yams savrulan oban, Durmayn, bora koptu kopacak,'hadi kan; Tatl sr, kkrtler akyor yamalardan, Kendinizi kuytu bir yere atmaya bakn. Tanrm! Bana gelince; ruhum kanatlanyor Krmzyla cilalanm gklerin ardnda, Koan ve kanatlanan bulutlann altmda Raylar gibi uzanan Sologne'lar uuyor. Dman deil kahkaha ieklerine ama te binlerce yaban tohumlan, kurtlan Srklyor bu sofu, frtnal ikindi Yeni gler yata o eski Avrupa'ya! Ve ite ay! avkyor fundalklar Kara gkyz altmda tun balan, Geiyor srp atlanm, yorgun savalar nlyor nallann altnda akl talan.

Ey Galya! grr mym san orman bir gn Mavi gzl zevceyi, kzl tenli erkei Beyaz kuzu Pascal', ve izinde onlann Michel ve Chiristine'i -sa'y- sevileri.

132

SUSUZLUK GLDRS I BYKLER Senin dedelerin, nineleriniz, Bykleriniz! Souk terler tenimizi rtm ay'la, yeillikle... Yamand sert arabmz! Yalan dolansz gnete Ne gerekir bize? imek. BEN. - Barbar rmaklarda gmek. Dedelerin, nineleriniz iftileriz Sorgunlarn dibinde su: Islak atonun yresinde Kazlm hendeklerdeki Aknty bir seyreyle. nelim mahzenlerimize Elma arab var, st var. BEN.-nekler ile su imek. Dedeleriniz, nineleriniz; Buyruunda iecekler Buyruunda tm dolaplar,

Enfes aylar, kahveler var ibriklerde titriyorlar. - Bak, ikonalar, iekler, Mezarlktan yeni dndk. BEN.-Tm kovalan tketmek. II TN Su Perileri, lmsz, ncecik suyu blnz. Vens, gn bacs, cotur Annm dalgay, kotur. Yahudileri Norve'in, Bana karlan syleyin. Siz, eski dost srgnler, siz Denizlerden sz ediniz. BEN.- Paydos bu saf ieceklere Paydos su ieklerine; Ne destanlar, ne insanlar Kandnr susuzluumu. Talamac, vaftiz kzn, Beni delirten susuzluk Obur bir kurtua benzer Yreimi kemirip yer. 134

III DOSTLAR Gidiyor kumsala arap Dalgalarla akn akn! Tepelerden yuvarlanan u vahi Bitter'e bakn! Bilge gezginler, yeil direklerdeki Absinthe'e ulaalm... BEN.- Dostlar, bitsin bu manzara Bunca ayyalk yetmez mi? Btn zlemim: erimek Korkun kayman dibinde, Gln suyunda rmek, Aalarn glgesinde. IV GARBN D Sabretmeyi bilirim ben: ebileceim, sessiz, Ve leceim tasasz Bir Akam vardr bekleyen Birinde eski kentlerin!

Direnmezse aclarm, Bir gn altnm olursa Kuzeye giderim, ya da Ba Kentlerini boylarm?... - Tatsz dlerden usandm. Bir ey var yitip kaybolan! Dolap da ke bucak, Dndmde amayacak Kapm, o yeil han, Gler yzle hibir zaman. V SONU " Dii gvercinler, rkek, huzursuz, Geceye dek durmadan koan avlar, Kle hayvan, ve suda yaayanlar Ve ilk kelebekler., hepsi de susuz. Yok olmak - donanp serin soluu! Babo bulutun bittii yerde, Tan vaktinin ormana doldurduu Bu slak, bu nemli menekelerde?

136

UTAN Bu yeil, bu yal, aka Bohaya benzer kelleyi, Buular tten bu beyni, Satr kesip atmadka, (Ki ah! Bir gn gelip aka, Burnu, az, kulan Karnn, ayaklarn Kendi kesebilse keke!) Her neyse; inann bana, Kopanlmaz ise ba, ''Grtlana akl ta, Alev dolmazsa karnna, i gc yalan dolan Sevimsiz, hain kalacak, Aldatyor, aldatacak, Bu ocuk, budala hayvan, Monts-Rocheux kedisi gibi Kokutsa da tm dnyay, Esirgemesinler Tanrm Ardndan birka duay!

ANI I ocuk gzyalarrmn tuzu gibi saydam su Tensel beyazlklardan gnee saldr var; Bir zamanlar sava kzlarn savunduu Surlarn eteinde sancak olmu zambaklar. Elenen melekler mi? -Yoo.. altm su kouyor Oynatp kara, ar, krpe ot kollarm Cibinlii mavi Gk, donuk baklarn Tepelere dikmi. O, "perdeyi ekin" diyor. II Nemli drdl yayyor duru kvnmlanm! Altm odal suyun hazr yata, yeri. Kk kzlarn yeil ve soluk giysileri Stlerdir dizginsiz koylarn srad. Aceleci bir len, gkyz gri, yanyor Su Nergisi - evliliin! - daha temiz altndan, Gzkapa gibi scak, donuk aynasmdan Bakp pembe, sevimli Kreyi kskanyor. III tedefemein iplik iplik yad yerde iekleri ezerek dimdik duruyor Bayan, Am gneliini, pek de keyifli o an ocuklar okuyor iekli, yeil krda. 138

Pembe ciltli, yaldzl betikleriniz, ne ho! Derken, biri, melekler gibi uzaklayor, Kayboluyor yollarda, tepeleri ayor, Boa zahmet, ardndan ne kadar koarsan ko IV Otlarn krpe, kaba kollan eski gnler! Her ey; nisan gecesi kutsal yataa vuran, Terk edilmi ilikler kylan dolduran, irkefleri reten austosa ksknler. Alyor kemerlerin altmda, neye yarar Kavak yeli, tek soluu ve tek esintisi, Bir de sulann yansmasz, gri rts, Ve bir kayk, dipleri tarayan bir ihtiyar. Donuk, zgn bakl sulann oyunca Ey devinimsiz kayk, yazk kollanm ksa! Dost mavi, ya da hzn veren san "gel" dese Gelemem, deviremem artk hibir iei. Ey salan tohumlar kanat vurulanyla! Karmlann glleri, nicedir kemirilmi! Yzemiyor kaym, zincirleri ekilmi Kyz su gznde bilmem hangi bataa?

YEN EVLLER Oda, koyu ve donuk mavi ge bakyor; inde tklm tklm, sandklar, ekmeceler! Cinlerin enesini attran mor iekler Dardaki duvardan salkm saak akyor. Anlald, cinlerin nl dalaveresi, Dzensizlik, bo yere yaplan bu giderler! Bu dut tahtalarn, bir Afrika perisi, Bu sa filelerini getirmi birer birer. Sadc., stanas.. kimler gelmiyor artk Dolaplarda, n altnda bekliyorlar Hani yeni evliler nerde, ortalkta yok Hi de ho deil, ama yapacak baka ne var. Koca ortalkta yok, rzgr ayartm onu, Ama ite, hnzr, kt cinleri sulann Girip dolduruyor ykln krelerini, Geziyorlar yatanda yeni evlilerin. Yetiti oh ok kr! balay, tatl gece, Balayacak, devirip mutlu gllerini, Bakr bantlarla gn gzlerini gizlice, Gsterirken maskara bir fare dilerini. Akam duadan sonra, barut alevi gibi Solgun, hafif bir k aydmlatmazsa eer. Ey Beytlehem'in kutsal, ak melekleri sizler, Okayn camlannn alaca mavisini! 27 Haziran 1872

MAYIS SRGNLER (SABIR) Bir yaz gn Aka dallarnda hlamurlarn lyor av borusunun bouk sesi, Ve Firenk zmleri arasmdan Gksel arklar ykseliyor, Glsn artk damarlarmzda kan Bak balar bekliyor babozumunu Gkyz bir melek kadar gzel Lacivertle dalga kudas ayinindeler. kyorum sokaa. Ik vurursa beni Bitkin, ylrm kpk stne. Bekleyi., sknt... Bo vereceim stediim yalnzca: Bu ackl yaz Kosun beni hurda arabasna. Ve seninle daha da ok, ey Doa - Yalnzl, hiliimi azaltp lyorum - ne gariptir! - obanlar u yalan dnyada lecek yerde. Beni topraa mevsimler karmal Doa, kendimi sana sunuyorum, Almla, susuzluumla Ltfen doyur, suya kandr, Umurumda deil hibir ey, 141

Ha evde glmm, ha gnete Hibir eye glmek istemiyorum: Brakn, bu mutsuzluum zgr olsun. Mays 1872

142

SONSUZLUK Bulundu yeniden Sonsuzluk birden. Denizdir giden Gnele birlik. Koruyucu ruh, Bombo gecenin, u yanan gnn Sesine katl. Seim meimmi, Dayamma, falan, Bo ver bunlar Haydi havalan. Kurtulu sizdedir Atlas ykl kor, Bkmak bilmeden Grev couyor. Yok orda umut, Kurtulu bir tek; Bekle bilimi Ceza gelecek. Bulundu yeniden Sonsuzluk birden. Denizdir giden Gnele birlik.

EN YKSEK KULENN ARKISI Babo, deli genlik Kula kleye dnen, mr harcamp gitti Adam olalm derken. Oy! gelsin, o gn gelsin Yrekler sevdalansm! Dedim kendi kendime: Tut, kayplara kar, Yetin bulduun ile Byk, kvanlar umma. Kim durduracak seni Auguste zaten emekli. Sabrederek bekledim, Unutulmaz o gnler; Gklere ekip gitti Korkular ve hznler. Oldu kara bir yara Susuzluk damarmda. Kirli, pis sineklerin Yaban uultusunda, Gnnkle, karamukla 144

Serpilip ieklenmi Doada yitip gitmi Bir ayr gibi tpk. Oy! yalnz Notre-Dame' Gren zavall ruhun Binlerce dulluklar Terk edilmilikleri! Kulak verir mi bana, Sesime, Meryem Ana? Kula kleye dnen Babo, deli genlik, mr harcanp gitti Adam olalm derken. Oy! gelsin, o gn gelsin, Yrekler sevdalansn Mays 1872

145

BRKSEL Regent Bulvar Sevimli Jpiter sarayma dek Horozibii sahanlklar - Biliyorum sensin, Sahra mavini Getirip katan bu yerlere, tek tek! Onlarn da oyun alanlar var Gl, gnein am, sarmak gibi; Kardaki kk dulun kafesi. unlar hangi Ku srleridir! iaio, iaio! Eski tutkular var, evler var, durgun! Kk, akla ldrm deli kzn. Ve dallan var glaalanmn, Juliette'in lo ve bask balkonu. Juliette denince, o tren istasyonu, Dibinde binlerce mavi iblisin Dansettii bir bahe gibi tepenin Ortasndaki Henriette gelir akla. rlandal kzn cennet yelinde Gitar alp akd yeil ova, Gyanvari yemek salonu, soma ocuklann, duvarlarn gevezelii.

146

Ve sen, guguk kuunun penceresi Gne altnda uyuklayan imirin Ve salyangozlarn hantalnda alan! Soma? Her ey gzel! ok, ok gzel! Susalm. Ne devinim, ne tecim var bulvarda, Susmu her tr ackl gln oyun, Sonsuz sahnelerde seni tanyor Ve sessizce sana tapmyorum. Temmuz 1872

ENG MDR? engi rnidir, nedir?., tik mavisinde sabahn Der mi l iekler gibi darmadan... Duruyor nnde, a gmlm kentin Soluduu aydnlk, grkemli dzlklerin! Her ey gzel! ok gzel! gzel olmas gerek, - Balk kz ve arks iin bylesi gerek, Bylesi gerek nk hl inanyorlar, Denizde gece trenleri var sanyorlar!

148

EY MEVSMLER, ATOLAR (MUTLULUK) Ey mevsimler, atolar Hatasz hangi ruh var? Ey mevsimler, atolar, nceledim uzun uzun Bysn mutluluun. Selam ona, sesi her an Duyulur Galya horozundan. Arzudan, zlemden uzak mrm mutlulua tutsak. Bu by ruhu, bedeni Ald, gsz koydu beni. Bitmeli mi szm artk? Byle istiyor mutluluk! Ey mevsimler, atolar!

ALTIN A Seslerden bir ses Bir ses meleksi - Benden sz edip Serte diyor ki: Bir sorun var ya Dal budak salan; Esriklik, lgnlk, tesi yalan. u dne bak sen; Kvanl, yaln Sudur, bitkidir Ve de aln! Ve o ses, grnen, Kvanl, yaln Bir ark totturdu... Ben de katldm. u dne bak sen Kvanl, yaln Sudur, bitkidir Ve de aln!., v.b. Ses konuuyor - Melek mi melek Sert bir edayla Benden sz ediyor. 150

arkya geiyor Kardee, scak, Almancaya alan Bir iveyle bak. Dnya bir irkeftir Unutma bunu! Yansn atelere At mutluluu. Yaamn ne aydn Ey gzey ato! Hangi adan ki? Abimizin hali Tam prens gibi!... v.b. Sesler, baclarm! Bu da benim arkm, stemem kimseyi Kuatn beni Edepli utlu Grkemler ile... v.b. Haziran 1872

151

ALIK TRENLER

Alm bu, Anne, Anne (*) Senin eeinde kaan. Damamdaki tek tat, bak Yalnzca ta, yalnz toprak Lup! lup! lup! Yutalm hava Yiyelim demir, kmr, kaya. Dnn, dnn alklarm. Kemirin Ezgilerin imenini! inize, kahkaha ieklerinin ekin kvanl zehrim; Yiyin, bunlar bir yoksulun krdi akl talan, Tufanlarn oullan, kardeleri. Eski kilise talan bunlar, Gri vadilere yatm somunlar! Ahklanm, son uundayz karanln Ufuk anlarn alyor - Yine tuttu midemin anlan Kazmyor. (*) Franszca kadn ad. "An" okunur. 152

ite grnd yapraklar! Olgun meyvelere gidiyorum. Gzm yerde, srp saban izim Yemlikler, menekeler deviriyorum. Alm bu. Anne, Anne! Senin eeinde kaan. Austos 1872

153