UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Glbirivan ZBAY

MARMARAY PROJES MHENDSLK JEOLOJS ZELLKLER

JEOLOJ MHENDSL ANABLM DALI

ADANA, 2009

UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

MARMARAY PROJES MHENDSLK JEOLOJS ZELLKLER

GLBRVAN ZBAY YKSEK LSANS TEZ JEOLOJ MHENDSL ANABLM DALI

Bu tez ..../...../... Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii/Oyokluu le Kabul Edilmitir.

mza............ Prof. Dr.Aziz ERTUN DANIMAN

mza.................... . Prof. Dr. Mesut ANIL YE

mza.................. Do. Dr. Sedat TRKMEN YE

Bu tez Enstitmz Jeoloji Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmt r.

Kod No Prof. Dr. lhami YENGL Enstit Mdr

Not: Bu tezde kullanlan zgn ve ba ka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge, ekil ve fotoraflarn kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.

Z YKSEK LSANS TEZ MARMARAY PROJES MHENDSLK JEOLOJS ZELLKLER

Glbirivan ZBAY UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS JEOLOJ MHENDSL ANA BLM DALI Danman : Prof. Dr. Aziz ERTUN Yl : 2009 , Sayfa : 152 Jri : Prof. Dr. Aziz ERTUN Prof. Dr. Mesut ANIL Do. Dr. Sedat TRKMEN Bu al ma 2009-2010 retim ylnda ukurova niversitesi Fen Bilimleri Enstits Jeoloji Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans Tezi olarak hazrlanmt r. Marmaray Projesi stanbulun Avrupa-Asya Yakasn denizden birbirine balayan Trkiye de gerekletirilen en nemli projelerinden biridir. Bu tezde Marmaray Projesinin tarihesi, amalar, skdar stasyonu ile ilgili bilgiler verilmi olup, stasyonun zemin profilinin boy kesiti yaplm, sondaj log verileri deerlendirilmitir. Proje tamamlandnda en derin bat rma tp tnel olarak hem stanbul'un hem de dnyann en nemli yaptlarndan biri olacakt r.

Anahtar Kelimeler: Marmaray Projesi, Tp Geit, Yeni Avusturya Tnel Ama Metodu, Tnel Ama Makineleri, skdar stasyonu

ABSTRACT MSc THESIS

THE ENGINEERING APPLICATIONS OF MARMARAY PROJECT

Glbirivan ZBAY DEPARTMENT OF GEOLOGICAL ENGINEERNG INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES UNIVERSITY OF UKUROVA

Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Aziz ERTUN Year : 2009, Pages: 152 Jury : Prof. Dr. Aziz ERTUN Prof. Dr. Mesut Anl Assoc. Prof. Dr. Sedat TRKMEN

This study has been prepared as an MSc thesis at the Department of Geology in the Institute of Natural and Applied Sciences, University of ukurova in the academic year of 2009-2010. The Marmaray Project is one of the most Project which connects Eropean and Asia sides of stanbul execute by Turkey. In this thesis information of Marmaray Project background, objectives , some detail information of Project Station and the construction period of tunnel. Some detail information about Uskdar Station, the cross-section soil profile have been commented and the results of borehole datas evaluated. When this Project completed, the deepest immersed tube tunnel for it will be a word-class facility.

KeyWords: Marmaray Project, Tube Tunnel, New Austrian Tunneling Method, Tunnel Boring Machine, Uskdar Station

II

TEEKKR Yksek Lisans'a baladm gnden itibaren bilgi ve tecrbeleriyle her zaman yanmda olan, sabr ve ilgisiyle bana byk umut ve destek veren dan man hocam Sayn Prof. Dr. Aziz ERTUNa teekkr bir bor bilirim. Tez konusu bulma aamasnda ve hayat mn her aamasnda bana byk yardm dokunan, bu byk projede yer almam salayan daym, naat Mhendisi Sayn Necdet SAKAR'a en iten teekkrlerimi sunarm. Projede alma yrtmem iin kolaylk salayan Marmaray Proje Mdr Sayn Nurettin DEMR'e ilgi ve alakas iin ok teekkr ederim. Staj aamasnda bana Projenin tamamn tantan,anlatan, anlamam salayan DLH Mdrl Ba Mhendisi Sayn Hakk ZOUL'a, Ba Mhendis Jeofizik Mhendisi Sayn Osman ALTUN'a, Jeofizik Mhendisi Sayn Mesut ETN'e ve tm DLH alanlarna, skdar stasyonu verilerini salayan Jeoloji Mhendisi Sayn Sinan BBEROLU'na ve Jeoloji Mhendisi Sayn Tamer ARIBLGN'e bilgi paylamlar ve desteklerinden dolay teekkr ederim. stanbulda kaldm sre iinde bana evinin kaplarn aan Sakinbulut ailesine ve sevgili ev arkadam ayn zamanda snf ve yol arkadam znur SAKNBULUT a, skdar antiyesinde grev yapan ve bana yardmc olan tm mhendis, personel ve iilere, GAMA-NUROL ve TASE irketleri alanlarna, harita izimlerinde yardmc olan Jeo. Mh. Sayn Harun YALINKAYAya, tnellerle ilgili dkmanlar salayan Jeo. Mh. Sayn Osman EKye, arkadalarm Mihriah ARIKAN ve Seil ONUR ve Frat DUYGUNa ok teekkr ederim. Tezin yazm aamasnda yardm dokunan Diyarbakr Jeoloji Mhendisleri Odasna, Oda Bakan Sayn Cihat PARLAKa, inklinometre verilerini salayan Sayn Ayhan KOBAY hocama, Sayn Dicle BARa ve Murat EMNOLUna teekkrlerim sunarm. Bugne kadar bana bildiklerimi reten ve retecek olan tm hocalarma, bu uzun yolda beni her zaman destekleyen sabrla bekleyen canm anneme, hep yanmda olan abime, sevgili kardelerime ve bizimle olduunu bildiim canm babama ok ok teekkr ederim.

III

NDEKLER

SAYFA

Z ................................................................................................................................ I ABSTRACT ................................................................................................................ II TEEKKR.............................................................................................................. III NDEKLER ......................................................................................................... IV ZELGELER DZN ........................................................................................... VII EKLLER DZN ................................................................................................ VIII SMGELER VE KISALTMALAR .......................................................................... XI 1.GR ....................................................................................................................... 1 1.1. Tnel Jeolojisi ................................................................................................... 2 1.2. Tnel Ama Metodlar ...................................................................................... 4 1.2.1. A-Kapa ..................................................................................................... 4 1.2.2. Delme-Patlatma ........................................................................................... 5 1.2.3. Makine le Kaz ........................................................................................... 7 1.2.4. NATM ........................................................................................................ 9 1.3. Marmaray Tneli ve Ama .............................................................................. 11 1.4. nceleme Alannn Tant lmas ........................................................................ 16 1.4.1. Corafi Konum ve Ulam ......................................................................... 16 1.4.2. Morfoloji ................................................................................................... 16 1.4.3. klim ve Bitki rts ................................................................................. 18 2. NCEK ALIMALAR .................................................................................... 19 2.1. nceleme Alan le lgili almalar ................................................................ 19 2.2. Arat rma Konusu le lgili almalar ........................................................... 23 3. MATERYAL VE METOD ................................................................................... 25 3.1. Materyal........................................................................................................... 25 3.2. Metod .............................................................................................................. 25 3.2.1. Arazi ncesi almalar ........................................................................ 25 3.2.2. Arazi almalar................................................................................... 26 3.2.2.1. Ayrlkeme stasyonu .................................................................... 26 3.2.2.2. Segment retimi Kontrol ............................................................... 32

IV

3.2.2.3. Beton Yaplar Laboratuvar............................................................. 35 3.2.2.4. Sirkeci stasyonu ............................................................................. 37 3.2.2.4.(1). aft Kazlar ............................................................................ 39 3.2.2.4.(2). Yaya Tneli Kazlar ............................................................... 41 3.2.2.5. Yenikap stasyonu ......................................................................... 42 3.2.2.6. Batrma Tp Tnel........................................................................... 44 3.2.2.6.(1). Batrma ncesi al malar ...................................................... 47 3.2.2.6.(2). naat Aamas (Tuzla Tersanesi) ........................................... 51 3.2.2.6.(3). Tnel Elemannn stanbul Boazna Bat rlma lemi ............. 54 3.2.3. antiye almalar................................................................................ 59 3.2.3.1. skdar stasyonu naat Aamas .................................................... 59 3.2.3.2. skdar stasyonu nklinometre lm .......................................... 62 3.2.4. Deerlendirme ve Tez Yazm ............................................................... 68 4. BULGULAR VE TARTIMA ............................................................................. 69 4.1. stanbul Ve evresinin Genel Jeolojik Durumu ................................................ 69 4.2. nceleme Alannn Genel Jeolojik Durumu ....................................................... 70 4.2.1. Stratigrafi ................................................................................................... 70 4.2.1.1. Kartal Formasyonu ............................................................................... 71 4.2.1.2. Tuzla Formasyonu ................................................................................ 72 4.2.1.3. Baltaliman Formasyonu ....................................................................... 74 4.2.1.4. Trakya Formasyonu .............................................................................. 75 4.2.1.4.(1). Acbadem yesi ........................................................................... 76 4.2.1.4.(2). Cebeciky Kireta yesi ........................................................... 76 4.2.1.4.(3). Kartaltepe yesi........................................................................... 76 4.2.1.4.(4). Kkky yesi .......................................................................... 77 4.2.1.5. ekmece Formasyonu .......................................................................... 77 4.2.1.5.(1). Gngren yesi ........................................................................... 78 4.2.1.5.(2). Bakrky yesi ............................................................................ 78 4.2.1.6. ukureme Formasyonu ..................................................................... 79 4.2.1.7. Kudili Formasyonu ............................................................................. 79 4.2.1.8. Boaz kelleri .................................................................................... 80

4.2.1.9. Alvyon ............................................................................................... 81 4.2.1.10. Yama Molozu ................................................................................... 81 4.3. nceleme Alannn Depremsellii ve Yapsal Jeolojisi ...................................... 83 4.4. Kadky-skdar Aras Mhendislik Jeolojisi zellikleri ................................ 86 4.4.1. Trakya Formasyonunun Mhendislik Jeolojisi .......................................... 88 4.4.2. skdar stasyonu Verileri ......................................................................... 89 5. SONULAR VE NERLER ............................................................................. 98 KAYNAKLAR .........................................................................................................101 ZGEM .............................................................................................................107 EKLER.........................................................................................................................108

VI

ZELGELER DZN

SAYFA

izelge 1.1. Kaya ktle snflama sistemleri.................................................................. 3 izelge 4.1. Delme tnel boyunca zemin/kaya durumu ............................................... 87 izelge 4.2. Trakya formasyonunun mekanik zellikleri ............................................. 88 izelge 4.3. Sondaj verilerinin atterberg deneyleri sonular ....................................... 93 izelge 4.4. Plastisite derecesinin Plastisite indisine (PI) gre belirlenmesi................. 94 izelge 4.5. Serbest basn deerlerine bal olarak zeminlerin kvam ....................... 95 izelge 4.6. RQD snflamas...................................................................................... 95 izelge 4.7. Sondaj verilerinin kaya zellikleri ........................................................... 96

VII

EKLLER DZN

SAYFA

ekil 1.1. skdar stasyonu A-Kapa Tneli ............................................................... 5 ekil 1.2. Delici kaz makinas ...................................................................................... 6 ekil 1.3. Jumbo ........................................................................................................... 6 ekil 1.4. Marmaray Projesinde kullanlan TBM........................................................... 8 ekil 1.5. Marmaray Projesinde kullanlan TBM........................................................... 8 ekil 1.6. Kollu tnel ama makinas ............................................................................ 9 ekil 1.7. Marmaray Projesi 1860 ylna ait ilk plan .................................................... 12 ekil 1.8. Boaz tp geii tneller ve istasyonlar ....................................................... 14 ekil 1.9. stasyon Gzergahlar.................................................................................. 15 ekil 1.10. Gzergah yer bulduru gsterimi ................................................................ 17 ekil 3.1. TBM gzergahlar ....................................................................................... 26 ekil 3.2. Ayrlkeme stasyonu ............................................................................... 27 ekil 3.3. Tnel giri i.................................................................................................. 28 ekil 3.4. Pasa biriktirme blm ............................................................................... 28 ekil 3.5. TBM in ilerleme grnts ......................................................................... 29 ekil 3.6. TBM kontrol odas ...................................................................................... 30 ekil 3.7. Betonun Oranlanmas .................................................................................. 32 ekil 3.8. Ring Kalplar ............................................................................................. 33 ekil 3.9. Ring iskeletlerinin hazrlanmas .................................................................. 33 ekil 3.10. Ringlerin kalplarda bekletilmesi ............................................................... 33 ekil 3.11. Ringlerin yklenmesi ................................................................................ 34 ekil 3.12. Ringlerin depolanmas............................................................................... 34 ekil 3.13. Ringlerin son hali ...................................................................................... 35 ekil 3.14. Betona uygulanan deneyler ....................................................................... 35 ekil 3.15. Betonun genlemesi iin hazrlanan kalplar .............................................. 36 ekil 3.16. Florasan tozuyla beton boluklarnn grlmesi ......................................... 36 ekil 3.17. Mrekkepli betonlar .................................................................................. 37 ekil 3.18. stasyon Girii ........................................................................................... 38 ekil 3.19. stasyon ana yaplar.................................................................................. 39

VIII

ekil 3.18. Sirkeci Bat aft ........................................................................................ 40 ekil 3.19. Sirkeci Bat aft ........................................................................................ 40 ekil 3.20. Sirkeci Dou aft ..................................................................................... 41 ekil 3.21. Sirkeci stasyonunun tamamlanm halinin maket grnm ..................... 42 ekil 3.22. Yenikap stasyonu alan grn ............................................................ 43 ekil 3.23. stasyon alannda arkeolojik veriler ........................................................... 43 ekil 3.24. Yenikap stasyonunun tamamlanm halinin maket grnm ................. 44 ekil 3.25. Dnyadaki tp tnel enkesitleri ................................................................. 45 ekil 3.26. Dnyadaki tp tnel oranlar ..................................................................... 46 ekil 3.27. Conik Penetrasyon deneyinin deniz tabannda gsterimi ........................... 47 ekil 3.28. Batrma Tp tnel Gzergahnn Jeolojik Profili ....................................... 49 ekil 3.29. Denizde yapla sondajlarda alnan karot rnei ......................................... 50 ekil 3.30. Denizden malzeme karlmas .................................................................. 51 ekil 3.31. Tuzla fabrikasyon sahas ........................................................................... 52 ekil 3.32. Kuru havuz ............................................................................................... 53 ekil 3.33. Islak havuz ................................................................................................ 53 ekil 3.34. Batrlmay bekleyen tnel eleman ........................................................... 53 ekil 3.35. In demetiyle tpn uygun konuma getirilmesi......................................... 54 ekil 3.36. Tpn mavnalar yardmyla ekilmesi ve bat rlmas ................................ 55 ekil 3.37. Tp tnele ulam aft .............................................................................. 55 ekil 3.38. Piston kolu ................................................................................................ 56 ekil 3.39. Geri dolgu ilemi....................................................................................... 57 ekil 3.40. E8 nolu tpn ii ....................................................................................... 58 ekil 3.41. Tplerin yerleim durumu ......................................................................... 58 ekil 3.42. skdar antiyesi ...................................................................................... 59 ekil 3.43. Sondaj karotlar ......................................................................................... 60 ekil 3.44. stasyon alann deniz doldurma ilemi (seawall) ....................................... 60 ekil 3.45. Diyafram duvar makinas ve tiremi borular .............................................. 61 ekil 3.46. Jet-Grouting almalar ............................................................................ 61 ekil 3.47. nklinometre beton dolgu yntemi ............................................................. 64 ekil 3.48. Kuyuya en son gnderilen kanall boru...................................................... 64

IX

ekil 3.49. Dijital okuma nitesi ve probe ................................................................... 64 ekil 3.50. Okuma nitesinden bilgisayar programna verilerin aktarm ..................... 65 ekil 3.51. Eksenden yatay sapmalarn gsterimi ........................................................ 67 ekil 4.1. Marmaray Projesi gzergah stratigrafik kesiti............................................. 82 ekil 4.2. stanbul ilinde bilinen ana faylar ................................................................. 85 ekil 4.3. stanbul deprem blgeleri haritas................................................................ 85 ekil 4.4. skdar stasyonu sondaj kuyular .............................................................. 90 ekil 4.5. skdar stasyonu kara taraf ...................................................................... 91 ekil 4.6. skdar stasyonu deniz taraf .................................................................... 91 ekil 4.7. skdar stasyonu sondaj zemin profili kesiti ............................................. 92 ekil 4.8. nceleme alanndaki ince taneli zeminlerin plastisite kartndaki dalm ..... 94

SMGELER ve KISALTMALAR : American Society of Testing Materials (Birletirilmi Zemin

ASTM

Snflamas): BH CH CPT cm DLH Dt GPS Kb Kt Km LL m MH NATM OH PI PL Qal q RQD SC SCR SP STFA SW Tba TBM : Bore Hole : Yksek Plastisiteli norganik Kil : Koni Penetrasyon Deneyi : Santimetre : Demiryollar Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl : Tuzla Formasyonu : Global Positioning System (Kresel Konumlama Sistemi) : Baltaliman Formasyonu : Trakya Formasyonu : Kilometre : Likit Limit : Metre : norganik Silt : New Austrian Tunnel Method (Yeni Avusturya Tnel Ama Metodu) : Orta-Yksek Plastisiteli Organik Kil : Plastisite ndisi : Plastik Limit : Alvyon : Sebest Basn Dayanm : Rock Quality Design (Kaya Kalitesi Tanmlamas) : Killi Kum : Kat Para Karot Yzdesi : Kt Derecelenmi Kum : Sezai Trke ve Feyzi Akkaya naat irketi : yi Derecelenmi Kum : Bakrky yesi : Tunnel Boring Machine (Tnel Ama Makinas)

XI

TCR T Td Tg Tk UCS Yd

: Toplam Karot Yzdesi : ukureme Formasyonu : Kudili Formasyonu : Gngren yesi : Kartal Formasyonu : Uniaxial Compression Strength (Tek Eksenli Skma Dayanm) : Yama Molozu

XII

1. GR

Glbirivan ZBAY

1.GR Gnmzde trafiin sorun olduu byk ehirlerde eitli ulam yollar aranmaktadr. Gerek tarihsel yaps, gerek kalabalyla dnyann byk metropolleri arasnda yer alan stanbul ehri byk bir projeye ev sahiplii yapmaktadr. Ulatrma Bakanl ve Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar naat Genel Mdrl (DLH) tarafndan ehir ii ulam kolaylatrmak amac ile Demiryolu Boaz Tp Geii Tneller ve stasyonlar (MARMARAY) ad alt nda 2011 ylna kadar tamamlanmas tasarlanan bir proje oluturulmutur. Proje toplam 76 km uzunluunda ana yaplar ve sistemler, batrma tp tnel, delme tneller, a-kapa tneller, hemzemin yaplar, 3 yeni yeralt istasyonu, 36 yerst istasyonu (yenileme ve iyiletirme), iletim kontrol merkezi, sahalar, atlyeler, bakm tesisleri, yerstne ina edilecek olan yeni bir nc hat dahil olmak zere, mevcut hatlar n iyiletirilmesi, tamamen yeni ve elektrikli mekanik sistemler ve salanacak modern demiryolu aralarn kapsayacak olan 3 blmden olumaktadr. Projenin arat rma almalar tamamlanm ve 09.05.2004 tarihinde temeli at lmt r. Bu almada Marmaray Projesi kapsamnda blgenin genel jeolojisi ve tnel gzergahnn mhendislik jeolojisi derlenerek, skdar stasyonunda yaplan sondajlar ve laboratuar deneyleri ve kaz almalar deerlendirilmi ve istasyonun kaz alannn boyuna kesiti izilmitir.

1. GR

Glbirivan ZBAY

1.1. Tnel Jeolojisi eitli kayalarn iinde yaplan iki taraf ak kazlara tnel ismi verilir. Genel anlamda tnel yer alt geidi demektir. Kylarda grlen iki taraf ak delikler ilk alardaki insanlarda eitli amalar iin tnel ama fikrini vermitir. lk tnelin M.. 4000 yllarnda, Babil ehri civarnda, Frat Nehri alt nda ald sylenir. 1 km uzunlukta 3,5-4,5 m apnda olan bu tnel a-kapa yntemiyle yaplmt r. Daha sonra dnyann birok yerinde insan gc ve kazma krek yardmyla balanan pek ok tnel almt r. 1679da barutun kefinden sonra kayalar paralayarak tnel ama gelimitir. 1807de Thames Nehri alt nda almaya balanan ilk su ii tnelinde birok zorluklarla karlalm, ama braklm ve daha sonra Brunel tarafndan bulunan kalkan yntemiyle tnel 1842 ylnda tamamlanmt r. Trkiyede demiryolu yapm ile tnel ama artm, 1871de yaplan stanbul-zmit arasndaki tnellerin almasnda ve 1903te balayan Konya Badat hattnda Toroslarda, tnellerde ve ovalarda yeralt suyu bulma sondajlarnda jeologlar almt r. Bugn artk her yerde eitli amalarla yaplan tnellerde ayrnt l mhendislik jeolojisi al malar yaplmaktadr (Erguvanl, 1982). Tnelleri al amalarna ve arazi cinsine gre, ekilde snflandrlmt r. 1) Trafik tnelleri: a- Demiryolu tnelleri b- Karayolu ve otoyol tnelleri c- Yaya tnelleri d- Metrolar 2) Tama tnelleri: a- Hidroelekrik tesis tnelleri (basn, dolusavak ve derivasyon tnelleri) b- Su tama tnelleri c- Kanalizasyon tnelleri d- Endstri tesislerinde tama tnelleri 3) Arazi cinsine gre tneller a- Sert kayada alan tneller b- Yumuak zeminde alan tneller

1. GR

Glbirivan ZBAY

Akc zemin: Toprak ve molozdan oluan kaz ile beraber akmaya balayan zemindir. Akma hz su kapsam ile orantldr. ok hzl akc zemin: imentosuz kum ve akldan oluan bu zeminde kuru iken de akma grlr. Su ile akma artar. Akan zemin: Killi ve siltli zeminlerde akan zemin denir. Bunlarn tane aplar kk ve plastik olduundan bunlarda amur akmalar grlr. Bu amur irice boluklara kadar girer.

Skan zemin: Kil ve siltler daha az su kapsarsa bunlara skan zemin ad verilir. Bunlar plastik snrdadr. Basn alt nda krlmazlar; kabarr, dalgalanr ve kvrlrlar.

ien zemin: Bunlar zellikle bentonit tipli kil minerali kapsayan zeminlerdir. Bu zeminler su alnca ier kabarr ve hareket ederler.

eitli arat rmaclar tarafndan arat rlan tnel ama yntemleri, uygulama alanlar ve gelitiren arat rmaclar 2000 ylnda Palmstorm tarafndan bir araya getirilmitir. izelge 1.1. Kaya ktle snflama sistemleri, (Palmstrm, 2000) Gelitiren aratrmac 1 2 3 Kaya yk Desteksiz durma sresi NATM Terzaghi, 1946 Lauffer, 1958 Rabcewich,Mller, Pacher,1958-1964 4 Kaya mekanii iin kaya Paching ve Coates, 1968 snflamas 5 6 RQD Boyut-dayanm snflamas 7 RSR Wickham ve di., 1972 snflama Bieniawski, 1973 Tnel destek tipleri seimi 8 Kaya ktle Tnel, madencilik Deere ve di., 1964 Franklin, 1975 Kaya mekanii temel veri girii Sondaj karot loglar Madencilik Uygulama alanlar Tnelcilik Tnelcilik Tnelcilik

1. GR

Glbirivan ZBAY

sistemi 9 Q sistemi Barton ve di., 1974 ISRM, 1981 Cumming ve di., 1982 Williamson, 1980 Tneller ve maden Genel amal kaya mekanii 11 MBR 12 Birletirilmi snflama Madencilik Genelletirme amal Yerlt kazlar iin destek sistemi dizayn Palmstrom, 1995 Tnelcilik 10 Temel jeoteknik snflama

13 Jeoteknik dayanm indeksi Hoek, 1994 (GSI) 14 Kaya ktle indeksi (RMI)

1.2. Tnel ama metodlar

Tneller genellikle A-Kapa, Delme-Patlatma, Makine ile tnel ama olmak zere ana yntemle alrlar.

1.2.1 A-Kapa Delme-Patlatma veya kaz makineleri genelde rt kalnlnn fazla olduu projelerde kaz yntemi olarak tercih edilirler. Mhendis yeryzne yakn s tneller iin, kullanaca yntemler arasnda seim yapmak zorundadr. Yzeyde ska kullanlan yntem a-kapa (cut&cover)dr (ekil1.1). Bu yntemde, yer alt boluu, yanlar betonarme kazk veya duvar perdesi ile desteklendikten sonra, yzeyden hendek eklinde kazlarak alr. Kanalizasyon veya ime suyu tnelleri bu yntemle almaktadr. Bu arada zeminin zellii ve yer alt suyu durumuna gre gerekiyorsa yer alt su seviyesi drlr veya su, derin kuyularla drene edilir. Tavann kaplanmasndan sonra kazlan ksm tekrar doldurularak eski haline getirilir. Birok s tnel nce kazyla balar. Daha sonra a-kapa ve tamamyla yer alt inaat ile ilerlerler (Acar, 2003).

1. GR

Glbirivan ZBAY

ekil 1.1. skdar stasyonu A-Kapa Tneli (www.marmaray.com.tr)

1.2.2. Delme- Patlatma Modern mekanize tnel amnda ilk aamada kaya delinir. Kuyular ve delikler ayn zamanda kaya bulonlar iin de ayr alabilir. Bu aamada jumbo (tnelde kaya bulonu yerletirme ve dier amalar iin kullanlan zerinde delici sondaj ekipmannn hareket edebildii delici makine) da kullanmak mmkndr (ekil 1.2). Alan delikler nceden kararlat rlm cins ve miktarda patlayc ile doldurulur. Ayn aamada kurulan ateleme mekanizmas ile patlatma yaplarak tamamlanr. Duman ve tozun dalmasndan sonra tavan t ralanarak pasa malzemesinin yardmyla aynaya kadar ulalr. Pasa alnarak pskrtme beton aynaya kadar yaplr. Gnmzde delme patlatma yntemi ile alacak tnellerde bilgisayar kontroll, hidrolik mekanizma ile delik aabilen jumbolar (ekil 1.3) yaygn bir ekilde kullanlmaktadr (Acar, 2003).

1. GR

Glbirivan ZBAY

ekil 1.2. Delici kaz makinas (www.marmaray.com.tr)

ekil 1.3. Jumbo (www.marmaray.com.tr)

1. GR

Glbirivan ZBAY

1.2.3. Makine le Kaz Makine ile kaz Tnel Kaz Makinalar (Tunnel Boring Machine) ile tnel kazs, patlatmaya oranla daha az ykc ve bozucu olduundan daha az iksa isteyen daha durayl tnel koullar salar (ekil 1.4,1.5). lk defa 1856 ylnda kullanlmt r. Gerek anlamda tnel kazlarnda ilk kullanlan tnel ama makinas 1881 ylnda ngiltere-Fransa arasnda almaya balanan Man Denizi Tnelinde olmutur. Kesici balara sahip olan bu ilk makine bir kompresr araclyla dnerek kaz yapabiliyordu. Ayn anda ngiltere ve Fransa sahilinde ayn tip iki makine ile killi tebeirler iinde kazya balanmt r. 2.1 metre apnda alan tnelde toplam 1.9 km ilerlenmitir. ngiliz sahilinde bir gnde maksimum 24.7 m ilerlenirken ortalama olarak gnde 15.4 m kaz yaplmt r. 1882 ylnda ekonomik, politik ve askeri nedenlerden dolay Man Denizi projesi durdurulmutur. Projenin tekrar balatlmasnn gndeme geldii 1958 ylnda, 1882 ylnda alan desteksiz tnellerin salam kald grlmtr. lk nce yumuak kayalar iin retilen TBMler 1950li yllarn ortasnda orta-ok sert kumtalar ve kiretalarnda kaz yapabilecek ekilde gelitirilmilerdir. Gnmzde UCS deeri 300 MPa olan en sert kayalarda kaz yapabilen tam kesit (full face) makine ve yarm kesit veya kollu (roadheader) makine kullanlarak yaplabilmektedir (Acar, 2003). Adana mesuyu Tneli ve Ermenek Baraj Enerji Tnelleri lkemizden rnekler arasnda yer almaktadr. Yarm kesit tnel ama makinalar veya kollu makinalar (ekil 1.6) aynann bir ksmn bir anda kazar. Manevra kabiliyetleri daha fazladr. Belli yerlerde snrl srlme uzunluklarnda kolayca tnel iine sokulabilir ve patlatma iin emniyet arz edecek bir mesafeye ekilebilirler. Bu makinalar UCS deerleri 60 MPa dan kk ve andrma zellii dk kayalarda kaz yapabilirler (ok dk-orta dayanml kayalar). Masif ve yksek dayanml kayalarda alamazlar (Acar, 2003). Eimli veya dey aftlar, aft n tabannda iki kesitle alabilir veya tam ayna patlat lrlar. Ayrca aftlar zel makine kullanlarak yukardan aa veya aadan yukar alabilir. Uygun koullarda 600 mden uzun aftlarda dndrmeli delici bulgu uygun bir yntemdir. Tneller delici burgu yntemi ile de delinebilir.

1. GR

Glbirivan ZBAY

Japonyada 3.4 km uzunluundaki 3.6 m apnda bir pilot tnel olumsuz bir durum olmadan 6.1 mlik final apnda almt r (Tanimato ve di 1988). Pilot tnelde ayda 420 mlik maksimum ilerleme hzna ve tam kesit kazda ise ayda 390 m ye ulalmt r. Bu hz uzun kuyu delme-patlatma yntemi ile ayda 300 m dir. Beton kaplama, delici burgu yntemiyle ayda 400 m lik bir hzla yerletirilmitir(Acar, 2003).

ekil 1.4. Marmaray Projesinde kullanlan TBM

ekil 1.5. Marmaray Projesinde kullanlan TBM

1. GR

Glbirivan ZBAY

ekil 1.6. Kollu tnel ama makinas (www.marmaray.com.tr)

1.2.4. NATM (Yeni Avusturya Tnel Ama Metodu) Modern tnelcilik yaklamlarnn en nemlisi kukusuz temelleri Avusturyal Prof. L.V. Rabcewics (1963) tarafndan atlan ve Mller (1978) tarafndan gelitirilen, lkemiz literatrne de Vardar (1979) tarafndan tanan Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemidir (NATM). Bu yntemde ana ama tneli evreleyen kaya ya da zemin ortamlarda nihai kaplama imal edilmeden nce bir takm iyiletirme nlemleri alnarak kaya ortam kendi kendine tatmak ve tnelin almasyla ortaya kacak olan gerilme ve deformasyonlarn kabul edilebilir bir deerde tutulmasn salamakt r. Ad geen iyiletirme nlemleri gncel uygulamalarda pskrtme beton, elik hasr, elik iksa takmlar, kaya bulonlar, zemin ivileri, tnel aynas ya da duvarlarndan yaplan enjeksiyonlar, jet-enjeksiyonlar ve nsrenler olarak uygulanmaktadr. NATM ynteminin eski tnelcilik anlayndan farkllklar Vardar (1979) tarafndan 22 maddede zetlenmitir. Bunlar iinde en dikkat ekici olan duraylln kaplamann kalnlna deil, eitli farkl etmenlere bal oluudur.

1. GR

Glbirivan ZBAY

Vardar (1979) NATMnin sanld gibi bir salamlatrma yntemi olmayp, yeralt ndaki tm etmenlerin anlalmasndan sonra en uygun organizasyon, kaz ve salamlat rma ilemlerinin tmn belirleyen ve kaya ortamn kendi kendini tamasn salama giriimleri olarak tarif etmitir. zellikle pskrtme beton teknolojisinin geliimi ve geici tahkimat sisteminde en belirgin eleman olmas yntemin uygulann yaygnlatrmt r (een, 2007). NATM ilk nce Avusturya, Fransa, Almanya, svire ve talyada uygulanmaya balanmt r. Bu yntemin dnyaya yaylm hzl olmutur. lk uygulamalardan biri olan Frankfurt metrosunda tnel amna 1969 ylnda i ie tabakal kil, marn, kireta ve kumtanda balanmt r. stteki rtnn sadece 6.2 m olduu tarihi Roemer binasnn alt ndan geirilmitir. Bu alanda binann oturmas 36 ve 44 mm ile snrlandrlm olup, binann zarar grmesi engellenmitir (Louis, 1986). Bir baka baarl uygulama Meksiko Citydeki Emisor Central kanalizasyon tnelinde olmutur. Bu tnelde yakn aralkl eklemlere sahip volkanik kayatan gelecek kum ve su akmalarna kar koymak en byk problemi oluturmutur. Tneli stabilize etmek iin 100 mmlik pskrtme beton uygulanm ve kemer 3 m uzunluundaki delikli kaya bulonlaryla desteklenip 100mmlik ikinci pskrtme beton tabakas yaplmt r. NATM ile alan gncel tnel uygulamalarnda 1. Kaz sralamas, st yar, alt yar ya da daha fazla paradan olumaktadr ve kazlarda genellikle roadheader, beko, jumbo vb. tipi kazclar kullanlmaktadr. 2. Kaz admlar tamamlanr tamamlanmaz pskrtme beton, elik hasr, elik iksa takmlar bileenlerinden oluan geici tahkimat sistemi ina edilir. 3. Gerekli grlen durumlarda kaz admndan nce ayna st yarsndan enjeksiyonlu ya da enjeksiyonsuz nsren borular aklr. 4. Paral kaz adm tamamlannca aynann paral ksmndan zemin ivileri (fiberglas) aklarak pskrtme beton uygulanr ve ayna donat landrlarak stabilitesi salanr. 5. Yntemin gvenle uygulanabilmesi iin zeminde drenaj, zemin dondurma ya da zemin enjeksiyonu gibi ek iyiletirmeler uygulanr.

10

1. GR

Glbirivan ZBAY

6. Yntemin ngrd en nemli koul kaz ve destekleme srasnda srekli olarak deformasyon ve oluan gerilmelerin lm yaplarak gvenliin salanmasdr (een, 2007).

1.3. Marmaray Tneli ve Ama lk defa 1860 ylnda Osmanl mparatorluu Sultan Abdlmecit dneminde Fransz Mhendisler tarafndan boazn tabanna ina edilecek stunlar zerine oturtulmas tasarlanm tnel o gnn koullar ve proje maliyeti dnlerek ertelenmitir (ekil 1.7.). 1909 ylnda yaplmas dnlm fakat teknolojinin yetersizliinden dolay yeniden beklemeye alnmt r. Gelien teknolojiyle aslna sadk kalnarak ayn gzergah zerinde yaklak 150 yl sonra proje hayata geirilmeye karar verilmitir. lk saha aratrma almalar n proje safhasnda 1985-1987 yllar arasnda, fizibilite etd ve gzergahn yeniden gncellenmesi ile ilgili al malar, 1997 ylnda, ihale ncesi ise 2002-2003 yllarnda karada ve denizde gelimi tekniklerle son olarak 2004 ylnda zemin aratrmas yaplm, proje gzergahlar belirlenmitir (ekil 1. 8. ). Yaplan zemin arat rmalarnn amac proje gzergah zerindeki zemin/kaya snrlarnn ve davran larnn saptanmas, zemin kayalarnn jeoteknik ve ktle parametrelerinin karlat rlmas, denizde ve karada ina edilecek yaplarn deprem annda ve statik durumdaki davran larnn irdelenmesi, NATM ve TBM ile alacak olan tnellerin tasarmnda kullanlacak statik ve dinamik parametrelerin belirlenmesi ve yer alt suyu durumu ve kaya-zeminlerin permeabilite deerlerinin tespit edilmesi, iletim sresinde karlalma olasl ok yksek Marmara Depreminde zeminlerin davranlarnn ve olas svlama zonlarnn saptanmasn oluturmaktadr.

11

1. GR

Glbirivan ZBAY

ekil 1.7. Marmaray Projesi 1860 ylna ait ilk plan 09.05.2004 tarihinde inaat almalarna balanmtr. Proje 3 blme ayrlmt r. 1) Demiryolu Boaz Tp Geii, Tneller Ve stasyonlar (BC1) (ekil 1.9. ) a- Karada yaplan iler, Asya ve Avrupa Yakas b- Denizde yaplan iler, Boaz Gei Projesi 2) Gebze-Haydarpaa, Sirkeci-Halkal Banliy Hatlarnn yiletirilmesi: naat, Elektrik ve Mekanik Sistemler (CR1) 3) eken ve ekilen Aralarn Temini (CR2) BC1 ad verilen ksm 13+860 km den meydana gelmekte olup Km 0+000 ile km 1+200 arasnda a-kapa yaplar Km 3+695 ile km 4+080 arasnda Yenikap stasyonu Km 6+225 ile km 6+470 arasnda Sirkeci Yeralt stasyonu Km 7+423 ile km 8+794 arasnda Bat rma Tp Tnel Km 9+550 ile km 9+870 arasnda skdar stasyonu Km 13+420 ile km 13+860 arasnda brahimaa stasyonu ile son bulmaktadr.

12

1. GR

Glbirivan ZBAY

Projenin yapm sresi 56 ay olarak hesaplanm olup, DLH iveren olarak yklenicileri ise TAISEI-GAMA-NUROL olarak ihale usulyle belirlenmitir. Batrma Tp Tnel 1,387 metre (en derin yerinde -56 m kotuna bat rlan dnyadaki en derin bat rma tp tneldir.), TBM Tnel 9,360 metre ikiz delme tnel (toplam uzunluk 18,720 m), NATM Tnel Sirkeci stasyonu (250 m platform, geitler vs.) gei blmleri ve acil k geitleri, A-Kapa Blmler Yenikap stasyonu (760 m), skdar stasyonu (310 m) ve Sirkeci stasyonuna giri, Yerstndeki Blmler Kazleme stasyonu (225 m) gzergah oluturmaktadr. stanbulun iki yakasnda toplam 76 km olan gzergah(ekil 1.8.), proje tamamlandnda, tek ynde bir saatte 75.000 yolcu tama kapasitesi elde edilecek ve kargaa haline gelen trafik problemini zmeye yardmc olacaktr.

13

1. GR

14 Glbirivan ZBAY

ekil 1.8. Boaz tp geii tneller ve istasyonlar ( www.marmaray.com.tr)

1. GR

Glbirivan ZBAY

stasyonlar Kazleme Yenikap Yenikap Sirkeci skdar

Uzunluk(m) 230 360 260 250 320

Tnel yaps Hemzemin istasyonu A-kapa A-kapa TBM A-kapa

ekil 1.9. stasyon Gzergahlar (www.marmaray.com.tr)

15

1. GR

Glbirivan ZBAY

1.4. nceleme Alannn Tantlmas 1.4.1. Corafi Konum Ve Ulam nceleme alan stanbul li 280 01 ve 290 55 dou boylamlar 410 33 ve 400 28 kuzey enlemleri arasnda yer almaktadr. Anadolu Yakasnda; skdar ve Kadkyn bir ksm, Avrupa Yakasnda ise Kazleme Mahallesi (Zeytinburnu), Yenikap, Beyazt, Sirkeci ve Eminn ilelerini kapsamaktadr (ekil 1.10). Proje gzergahna stanbulun her yerinden belediye otobsleri (ETT), taksi, minibs ve dolmularla kolaylkla ulalabilmektedir. skdar, Eminn, Yenikapda bulunan vapur iskeleleri araclyla deniz ulam salanabilmektedir.

1.4.2. Morfoloji stanbul li, Kocaeli ve atalca yarmadalar zerinde anm bir plato zelli i tamaktadr. stanbul ve evresi gnmzdeki morfoloji grnmn muhtemelen Miyosenden gnmze kadar etkili olan tektonizma ve anma sonucu kazanmt r. Gemite birounun Karadenize akt dnlen dereler, gneyde meydana gelen gmeler sonucunda, gnmzde Marmara Denizine veya stanbul Boazna akmaktadrlar. Boaza ve Halie balanan vadilerde daha belirgin olmak zere stanbulun tm vadilerinde derine doru anma yanal anmadan daha fazladr. Bu durum blgenin hzl ykselimi veya deniz seviyesinde hzl dmler ile aklanabilir. Sz konusu jeolojik hareketler sonucunda stanbul ilinin bulunduu alan, anmaya dayankl litolojilerin oluturduu hafif-orta ykseltili tepeler (Kayda, Aydos, Alemda) dnda, nemli lde anma geirmi, hafif ve orta engebeli yeryz ekilleri ieren bir plato grnm kazanmt r. Bu nedenle jeomorfolojik unsur niteliindeki vadiler sarp ve arpc bir grnme sahip deildir. zellikle stanbulun bat kesimi daha ziyade bir peneplen dzl morfolojisi sergilemektedir (Polat, 2002).

16

1. GR

Glbirivan ZBAY

ekil 1.10. Gzergah yer bulduru gsterimi (uydu fotoraf Google Earth, 2009)

17

1. GR

Glbirivan ZBAY

1.4.3. klim Ve Bitki rts stanbul ayn enlemde yer ald birok blgeye nazaran corafi konum ve morfolojisi itibariyle deiik iklim zellikleri gsterir. Yerkre zerinde, ekvatordan balayp sras ile ikier kez yinelenen alak ve yksek basn kuaklar iinde (41 kuzey enlemi, 29 dou boylam) subtropikal yksek basn kua ile souk-lk blgenin alak basnlarnn ya da karasal (nemsiz) alize rzgarlar ile denizel nemli ve yal bat rzgarlarnn snrndadr (Polat, 2002). Blge tek bir iklimin etkisinde kalmayp, Akdeniz, Karadeniz ve Karasal iklim tiplerinin gei halinde bulunduu ve genelde Marmara iklim tipinin etkisindedir. Yazlar scak ve nispeten kurak, bahar ve k aylar ise yaldr. Yllk ortalama ya miktar 680,3 mm, ortalama scaklk ise 13,5 C dr. lin %60 ormanlk alanlarla kapl olup, yayla ve tepeler plak deildir. Bitki rts orman, maki, psdmaki (Karadeniz iklimine uram, nemli karakterli maki bitki topluluklar) ile ky bitkilerinden olumaktadr. alma alan yerle im bakmndan younluk tad iin doal bitki rts yok denecek kadar azdr.

18

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

2. NCEK ALIMALAR stanbul ve evresi uzun yllardan beri birok aratrmac tarafndan incelenmi ve merak edilmi bir blge olmutur. 1836 ylnda VERNEUL ile balayan bu almalar genel arazi gzlemleri, blgenin stratigrafik, paleontolojik, tektonik zelliklerini inceleyen ve srekli ilerleyen nemli almalardr. 2.1. nceleme Alan le lgili almalar Tchihatcheff (1867), blgedeki ilk almalar yapan isim olmutur. Arat rmac; Gebze nin dousundaki douya eimli beyaz, st Kretase ya l kiretalarna deinmi ve bu kiretann Ereli deki st Kretase yi andrdn sylemitir. Devoniyen ile Triyas dokanann da Gebze dousunda grlebildiini belirtmitir. Trakya Formasyonunu Trakya serisi olarak isimlendirmi ve Devoniyen yan vermitir. Volkanik alann snrlarnn kabaca Uskumruky den ve Yelliky den getiini belirlemitir. Arat rmacya gre balca kayalar tfler ve eitli konglomeralarla bulunan dolerit ve bazaltlardr. Toula (1890), ilk kez Triyas gzlemlemi, Ladiniyeni aklam ve Anisiyen e ait paleontolojik verileri yaynlamt r. Penck (1919), Trakya serisi adn verdii fosilsiz ist ve grovaklarda bitki izlerine rastlam ve bunlar st Devoniyen fasiyesine dahil etmitir. Yedikule falezlerinde saptad Melanopsisli tabakalara Alt Melanopsis serisi adn vermi ve Halii Sarmasiyen denizinin sahili olarak kabul etmitir. zmit Krfezi kuzeyi ve gneyinin jeomorfolojik evrimini arat rm ve blgedeki yksek kesimleri oluturan kuvarsarenitlerin, bir diskordansla fosil kapsayan Devoniyen yal grovak ve istlerin zerinde durduunu ne srmtr. Aratrmac, Kieselschiefer Horizona ad alt nda Thrazische Serie diye isimlendirdii Trakya formasyonunun, Pendik ve Boazii nde grlebilen fosilli seviyelerin karasal karl olduunu ifade etmitir.

19

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

Paeckelmann (1925, 1938), blgenin jeoloji haritasn ve dier jeolojik zelliklerini kapsayan detayl bir alma yrtmtr. Arat rmac, blgedeki arkoz ve kuvarsarenitlerin stratigrafik olarak fosil kapsayan Devoniyen yal grovak istinin alt nda olduunu, grovak horizonu diye isimlendirdii birimin de Alt Devoniyen yanda olduunu sylemitir. Ayrca st Devoniyen yan verdi i yumrulu kiretalar ve radiolarial rtlerin, stratigrafik olarak eyl, grovak ve kiretalar ile yanal geili olduunu ne srmtr. Blgedeki kuvarsitleri Esas Kuvarsit Zonu ad alt nda tanmlam, Silriyen yan vermitir. ki birim arasndaki snrn fayl olduunu belirtmitir. Sayar ve Pamir (1932), Kkekmece civarndaki apraz tabakal kumlarda bulduklar omurgallara ait di ve kemikleri Paris Paleontoloji Mzesinde tanmlayarak 29u bulan omurgal hayvan cins ve trlerini tayin etmilerdir. Arat rmaclar Marmara denizinin kuzeyindeki kiretalarn Sarmasiyen kat na koymular ve kemikli kumlarla Belgrat akllarn da bu kalkerlerin kenar fasiyesi olarak kabul etmilerdir. Baykal (1943), Adapazar Kandra blgesinde almt r. Taban Konglomeras olarak aratrd ve Triyas yan verdii birimin adn daha sonra Ballkaya Konglomeras olarak deitirmitir. Gri masif kalker olarak ayrt etti i birime Verfaniyen, yumrulu kalker olarak adlandrd birime de Virgariyen yan uygun grmtr. Plaket kalkerleri adn verdii birimin dier birimlerle uyumsuz olduunu sylemitir. Erguvanl (1949), inceledii birimleri stratigrafi adlamasna gre ayrtlamamt r. Bu birimler iinden derledii fosillerin tanmlamasn yapm ve dier blgelerle korele etmitir. Konglomera ve greler olarak inceledii birime daha sonra Taban konglomeralar adn vermi ve birimin yan Verfaniyen olarak tespit etmitir. Deirmenky kireta adn verdii birimi; marnl, plaketli, dolomitik kalker olarak tanmlam, Muallimky kiretan alt ve st yelere ayrm, Kazmal kiretann yann Ladiniyen olduunu belirtmitir. Sancaktepe granitoyidi olarak adlandrd granitin, st Silriyen in arkoz, kuvarsit serisini kestiini, bunlarn az da olsa kontak metamorfizmaya sebep olduunu, yann Devoniyen den daha gen olduunu dile getirmitir.

20

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

Erentz (1949), fosilsiz Trakya Serisinin bir devam olarak gzledii ist, grovak ve kalkerden oluan birimin yan Orta Devoniyenin st veya st Devoniyen olarak kabul etmitir. Bunlarn yer yer Kretase yal andezitler tarafndan kesildiini tespit etmitir. Mactral kiretalarna, kemikli kumlara ve Belgrat akllarna Sarmasiyen yan vermitir. Yalnlar (1951, 1955), Trakya serisi olarak kabul edilen ve Devoniyen ya verilen arazinin aslnda Devoniyen yanda olmayp, Karbonifer yanda olduunu Cebeciky blgesinde ist ve grelerin iinden toplad bitki fosillerine dayanarak belirtmitir. Ketin (1959), amlcada yapt al malar sonucunda, blgedeki en yal birimlerin arkozlar ve grovakistler olduunu ve zerine kuvarsitin geldiini belirtmi ve yan st Silriyene dahil etmitir. Abdsselamolu (1963), stanbul un dou kesimlerindeki (erenky ve Kkyal dolaylar) Paleozoyik birimlere dair nemli baz stratigrafik ve paleontolojik yenilikler getirmitir. Mesela arkoz serisinde olduu gibi, seri tanmlamasn byk kaya birimleri iin kullanmtr. Kuvarsit, grovak ve feldspatik kuvarsitin Silriyen yal olduunu, Halysitesli kiretalarnn Silriyen ve Devoniyen snrnda olduunu ve bol fosil ierikli(Conodont ve Ostracod) Alt Devoniyen biriminin grldn sylemitir. Grovak ve istlerle temsil edilen Trakya Formasyonunun Karbonifer yanda olduunu belirtmitir. Akartuna (1963), stanbul Boaz nn iki yannda incelemeler yapmt r. Bir ariyajn varlndan bahsetmi ve bu ariyajn Boazn kuzey yakasndaki devamn aratrmt r. Bu ariyaj iin presiyen ile Lutesiyen ya araln vermitir. ile ariyajnn stanbul boaznn kuzey yakalarnda devam adl makalesinde Saryer ve civarnda daha nce Chaput (1936) tarafndan arat rlan bindirmenin varln tekrar tespit etmi, Saryerin kuzeybat snda Tekneciderede yer alan Paleozoik birimlerinin bir tektonik olay sonucu blgede bulunduklarn ileri srmtr. Baykal ve Kaya (1965), stanbul blgesindeki Ordovisiyen ve Silriyen yal keller zerinde ayrnt l stratigrafik incelemelerde bulunarak bu zamanlara ait kellerin stratigrafik dizilimini karmlardr.

21

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

Haas (1968), stanbul un dou kesimlerindeki Gebze ve Tuzla taraflarnda ayrnt l paleontolojik ve stratigrafik almalar yrtmtr. Krnt l birimleri Kurtky tabakalar olarak isimlendirmi ve Alt Ordovisiyen ya konana dahil etmitir. Kuvarsarenitlerden oluan birime Ayazma tabakalar adn vermi ve yan Ordovisiyen-Silriyen olarak kabul etmitir. Akviran serisi ad alt nda inceledii ve stratigrafik olarak alttan ste doru; Tavantepe, Balarba, Cumaky, aklldere, Pelitli ve Kirehane tabakalar olarak ayrd kellere ilerinde bulduu fosiller yardmyla Venlokiyen yan uygun grmtr. Sayar (1962, 1979), stanbul ve Kocaeli Yarmadas nn birok yerinde gzlemlenen Alt Paleozoyik yal birimlerde ayrnt l paleontolojik almalar yapmt r. Ordovisiyen-Silriyen snrnn Gzda Formasyonundan getiini ifade etmitir. Hali- Kkekmece gl blgesinin jeolojisini konu alan doktora almasnda, Eosen birimlerini Orta ve st olarak ayrt etmi, Neojen birimlerine ise st Miyosen (Sarmasiyen) yan vermitir. Neojen birimlerinin en ayrnt l incelendii kabul edilen bu al mada; bu birimler alttan ste doru gre ve Konjeryal kiretalar, kemikli kum ve akllar, kil ve marnlar ve Mactral kiretalar (Bakrky Kireta) olarak ayrt edilmitir. Kaya (1971), stanbul Boaznn bat yakasndaki Trakya alann kapsayan almasnda stanbulun karbonifer stratigrafisine ait ana izgileri ortaya koymutur. Trakya Formasyonunun kaln eyl, grovak ve litik konglomera istifinden olutuunu, bunun genel olarak fli fasiyesinde meydana geldiini belirtmi ve formasyonu alttan ste doru Acbadem, Kkky ve amurhan olmak zere yeye ayrmt r. nalan (1982), ile, Pendik ve Adalarda ayrntl al malar yapmt r. Paleozoyik yal birimler arasnda herhangi bir uyumsuzluun olmadn, btn bu birimlerin birbiriyle uyumlu olduunu syleyen ilk almacdr. Birimlerin transgresif bir seri oluturduunu belirtmitir. Bu verilerden hareketle Akartunann belirttiinin aksine bu blgede Kaledoniyen Orojenezinin etkili olamayacan ileri srmtr. Blgedeki sedimanter istifi detayl alm ve bu birimlerin kelme ortamlarn saptamt r. Ayn arat rmac 19871988 yllarnda stanbul dolaylarnda Devoniyen yal kellerin sedimanter zellikleriyle ilgili al masnda, stanbul

22

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

blgesinde Ordovisiyenden Karbonifer ilerine kadar uzanan bir Paleozoik istif ierisinde bir diskordansn bulunmadn aklamt r. nceki aratrmaclardan farkl isimlendirmeler yapmt r. Akyz (1987), stanbul Boaz Bat snn Jeolojisi adl Yksek Lisans Tezi almasnda stanbul-Kocaeli Paleozoik yal istifin jeolojisi konu edilmi, Saryer formasyonu iinde yer alan kireta aratabakal tortul istif iindeki biyosparitik kireta rneinde bulunan Orbitoides medius ve dier baz fosillere dayanarak bu birimin yann Orta-st Maestrihtiyen olarak belirlendiini ifade etmitir. Meri ve di. (1991), stanbul Kadky lesinde Kudili ayr mevkiinde (Kurbaaldere) bulunan alvyal keller ile ilgili yapm olduu paleontolojik almasnda, buradaki gen kelleri ierdii fosillere gre yalandrm ve bu kellerin (925.000 yl) Holosen dnemine kadar kelim gsterdiklerini saptam ve bu kelleri Kudili Formasyonu olarak adlandrmt r. Zarif ve di. (2003), stanbul daki kiretalarnn agrega kalitesi ynnden deerlendirmesini yaptklar almalarnda, kiretalarnn bileim ve dokusal olarak farkllklar zerinde durmular ve bu deiik zellikteki kiretalarnn agrega olarak kullanlabilirliklerini aratrmlardr. ncelenen kiretalar petrografik ve kimyasal zelliklerinin yan sra, kaliteleri ve agrega zellikleri bakmndan da standartlarda belirtilen limitler iinde bulunmakta veya bu limit deerlere ok yakn sonular vermekte ve bu nedenle de birok alanda kullanlabilmektedir. 2.2. Aratrma Konusu le lgili almalar imek (1987), stanbul boaz tp gei gzergahnn jeolojisi adl yksek lisans tezinde boaz geii blgesini sondaj verilerinden yararlanp mhendislik jeolojisi bakmndan aratrmt r. Biberolu (2005), Marmaray Projesi gzergahnn genel mhendislik jeolojisi ve jeoteknik zellikleri ile ilgili sondaj raporlarna dayanarak deerlendirmeler yapmt r. Biberolu ve di. (2005), Marmaray Projesi, demiryolu boaz geii, tneller ve istasyonlar inaat adl yaynlarnda projenin jeoteknik etd almalarn ve

23

2. NCEK ALIMALAR

Glbirivan ZBAY

kstebeklerin getii gzergahn genel zellikleri inaat al malaryla ilgili verileri yorumlam lardr. Ergner (2008), Marmaray Project and performance of a slurry TBM adl yksek lisans tezinde, amur tip TBM ile ilgili bilgiler verilmi olup projedeki kullanm yerlerine deinmitir. Bilmez (2009), stanbul boaz tp geidindeki mhendislik uygulamalar adl yksek lisans tezinde projede yaplan mhendislik uygulamalarn arat rmt r.

24

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal Marmaray Projesi toplam 78 km uzunluunda bir projedir. Projenin tnel blm olan 13.558 kmsinin mhendislik jeolojisi zellikleri ve skdar stasyon alannn mhendislik zelliklerinin deerlendirilmesi bu almann amacn oluturmaktadr. Daha nce yaplan sondaj verileri ve gzergah boyunca yaplm almalar tezin materyalini oluturmaktadr.

3.2. Metot Yksek lisans tez almas; 4 aamada oluturulmutur. lk aamada bro almas yaplm, blgede daha nce yaplm yaynlar incelenmitir. Proje gzergahndaki tneller tek tek grlerek yapm al malar ve jeolojik zellikleri aratrlmt r. Daha sonra antiye almasna geilip skdar stasyonu kaz sahasnn boy kesiti yaplmt r. Bu almalardan elde edilen veriler deerlendirilerek en son tez yazmna geilmitir. 3.2.1. Arazi ncesi almalar lk olarak Ulatrma Bakanlnn izniyle DLH da proje alannda yaplm, tez, bitirme devi, makale, bildiri, proje raporu gibi nceki almalar derlenerek blge hakknda detayl yazl bilgi elde edilmitir.

25

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.2.2. Arazi almalar Yaplan arazi almalarnda DHLnn katklaryla Projedeki aktif antiyeler tek tek dolalp tneller ve bat rma tp tnel hakknda detayl bilgiler elde edilmitir. Avrupa yakasnda istasyon Asya yakasnda ise iki istasyon olmak zere toplam 5 adet istasyon al mas grlm olup, projenin ilk dura olan Ayrlk eme stasyonuyla balanlm tnel yapm aamalar gncel olarak takip edilmitir. 3.2.2.1. Ayrlkeme stasyonu Adn bulunduu semtten alan istasyon Kadky yakasnda olup, Projenin Asya yakasndan balayan ilk yer alt istasyonu olma zellii tamaktadr. Projede toplam 5 adet TBM almaktadr. 1 nolu TBM Yenikap stasyonundan Kazleme stasyonuna doru, 2 ve 3 nolu TBM Yenikap stasyonundan Sirkeci stasyonuna doru, 4 ve 5 nolu TBM Ayrlkeme stasyonundan skdar stasyonuna doru tnel kazmaktadrlar(ekil 3.1.). Yedikule-Yenikap tnellerinin kazm iin bir adet EPM (zemin denge basnl) tipi Lovat TBM ve dier 4 TBM ise Slurry tip Hitachi Sosen TBM makinas olarak uygun grlmtr.

ekil 3.1. TBM gzergahlar (www.marmaray.com.tr)

26

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.2. Ayrlkeme stasyonu Kullanlan TBM sistemleri kazc kafa ile kaz ilemlerini tamamladktan sonra kazlan malzemeyi dar nakletmektedir. Ayn zamanda tnel elaman olan ringlerin kazlan yerlerde montajn da yapmaktadr. Tnel iinde 3 adet boru bulunmaktadr, bunlardan sar boru havalandrmay zemindeki 2 borudan biri TBMde gerekli olan amur bulamacn dieri ise pasay dar karmaktadr(ekil 3.3.). karlan malzeme elenip uygun lde olanlar Tp Geitin stne dklmek zere biriktirilmektedir(ekil 3.4.). Her 200 metrede grlen elemanlar tnel bitiminde yanndaki tnelle balant s salanp herhangi bir acil durumda gei rol oynayacakt r. ekil 3.5. te ise krmz kasnak ring elemann duvara artmal olacak ekilde montelemektedir.

27

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.3. Tnel giri i

ekil 3.4. Pasa biriktirme blm

28

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

TBMin proje eksen zerinde ynlendirilmesi iin otomatik lazerli Total Station ve tamamlayc l donanm ile bu donanma uygun olarak tasarlanm bir yazlm kullanlmaktadr. Tm ynlendirme l ve deerlendirme ilemleri TBM ierisinde bulunan ve tm l verilerini otomatik olarak kaydederek deerlendiren bir lme bilgisayar ile yaplmaktadr. TBM konumunun tamamlanmas iin proje tasarm ekseninin tamamlanmas ve deien makine konumunun belirlenmesi iin de TBM zerine yerletirilen l donanm ve tnel iine yerletirilerek lazerli Total Station yardmyla elde edilen otomatik 3 boyutlu l verilerinin bilgisayarda bulunan yazlm ortamna gnderilmesi yeterli olmaktadr. Deien TBM konumuna bal olarak, otomatik elde edilen deien l datasna bal olarak TBM konumu proje eksenine gre srekli olarak yorumlanmakta ve gerekli dzeltmeler yaplarak ynlendirme gereklemektedir(ekil 3.6.).

ekil 3.5. TBM in ilerleme grnts

29

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.6. TBM kontrol odas Slurry tipi TBM 4 ve 5 Ayrlkeme blgesinden tnel amaya balayarak kuzeye doru ilerleyip Karacahmet Mezarl, Balarba Tepesinin alt ndan geip 600lk bir kurp ile skdar Meydan istikametine doru ilerleyip meydann alt ndan geip Kzkulesi civarnda sahilden 300 metre akta deniz ierisinde batrma tp tnele balanacakt r. Trakya Formasyonunun kumta amurtalar ile diyabaz sokulumlarn n oluturduu kaya ierisinde kaz yapacak slurry tip TBM ler Asya yakasnda 4260 metre Avrupa yakasnda ise 3120 metre tnel aacaklardr. Ayrlkemeden delmeye balayan TBM 4 ve 5 iin Kouyolu vadisinin bat yamacnda Trakya Formasyonuna ait kumta amurtalar iinde ankrajl betonarme perde duvarl portal oluturulmutur. Bu portaldan TBM 4 ve 5, Ocak 2007 tarihinde tnel kazlarna balamt r (Biberolu ve di., 2005). Ayrlkemeden delmeye balam olan TBM 4 ve 5, Eyll 2007 ba itibariyle srasyla 725 ve 775 m tnel amt r. Gzergahn ilk 750 metrelik blm

30

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

rt kalnl ve jeolojik koullarna gre kaz, imalat asndan blmde deerlendirilebilmektedir. lk 300 metre kazs: Bu ksmda TBMler Trakya Formasyonunun kumta, siltta, amurta ardalanmalar ile bunlar yer yer kesen 2-3 m kalnlkl diyabaz sokulumlar ierisinden ilerlemitir. Bu kesimde rt kalnl 8 ile 20 metre aras deimektedir. rt karakteri en stte 0,15 ile 1 metre kalnlkl dolgu ve hemen alt nda Trakya Formasyonu ile temsil edilmektedir. Bu kesimdeki kaznn ilk 150 metresi makinann balang kazs olup, ilerleme gnde 1 ring (1.5 m) imalat ile balam, ortalama 2.5 ring ile bitmitir. Kalan ksmda kaz hz ortalama 3.5 ring imalat ile devam etmi, maksimum 8 ringe kadar kmt r. kinci 150 metre kazs: Bu kesimde ortalama 10 ile 12 metre arasnda deien rt kalnlnda Trakya Formasyonu ierisinden ilerleyen TBM 4 ve 5 ilk 300 metreye gre daha kaln ve daha sk diyabaz sokulumlarna rastlamlardr. Bu blmde rt stte 1 metre kalnlkta dolma zemin ve alt nda yer yer orta derecede genellikle az ayrm Trakya Formasyonudur. Bu kesimde ortalama kaz/imalat 2 ring mertebesindedir. Son 300 metre kazs: Bu kesimde TBM 4 ve 5 Seyit Ahmet Deresi ierisinden Karacaahmet Mezarlnn alt ndan gemitir. Burada rt kalnl 9-10 metre civarndadr. rt en stte 4-4.5 metre kalnlkl dolgu, hemen alt nda 5.5-6 metre kalnlnda alvyonal karakterli suya doygun killi kum/kumlu kil tabakalar, bunlarn alt nda Trakya Formasyonundan meydana gelmektedir. Planda 200 metre tutan bu kesimde TBMlerin en st kesimi 0.5 ile 1.5 metre kalnlnda alvyonal kelleri, kalan ksm Trakya Formasyonunun litolojilerini kesmitir. Seyit Ahmet Deresindeki imalat hz ortalama 3.5 ring ile devam etmi, yer yer maksimum 8 ringe kadar kmt r (Biberolu ve di., 2005).

31

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.2.2.2. Segment retimi Kontrol Tnel ii elemanlarnn yapm yeri olan segment retim tesisi Gebzede bulunmaktadr. Ring ad verilen 7 paradan oluan tnel ii eleman yapm bittikten sonra monte edilmek zere Projenin tnellerine nakledilmektedir. Agrega imento ve suyun belirli oranlarda kart rlmasndan sonra hazrlanan beton kalplara dklmekte, dkmden nce kalplar yalanp daha sonra demir iskelet hazrlanp konulmaktadr (ekil 3.7.,3.8.). Beton 16 MPa basnca ulancaya kadar normal artlarda 8 saat(kn daha ksa, yazn daha uzun olmak kouluyla) kalpta bekletilmektedir. Kalp aldktan sonra vantuzlar yardmyla eleman kaldrlmakta, zeri slak bir rtyle rutubeti muhafaza etmek iin kapat lp bekletilerek daha sonra tesisin deposuna alnmaktadr (ekil 3.9.,3.10.,3.11.). Ringler tarihli ve numaral olarak depolanp, hangi kalptan ktklar belli olarak dizilmektedir. 7 ring elemann retmek iin 15 ring kalb, toplam 105 ring kalb bulunmaktadr (ekil 3.12.,3.13.).

ekil 3.7. Betonun Oranlanmas

32

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.8. Ring Kalplar

ekil 3.9. Ring iskeletlerinin hazrlanmas

ekil 3.10. Ringlerin kalplarda bekletilmesi

33

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.11. Ringlerin yklenmesi

ekil 3.12. Ringlerin depolanmas

34

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.13. Ringlerin son hali 3.2.2.3. Beton Yaplar Laboratuar stanbul Teknik niversitesinin bnyesinde bulunan laboratuar proje kapsamnda olan tm beton yaplarnn aratrlmasyla ilgilenmektedir (ekil 3.14.,3.15.). Elek analizleri, betonun skma mukavemeti, ince kesit vb. deneylerle tnelde olas bir sorunda neler yaplabileceine karn zmler aranmakta, beton yaplaryla ilgili veriler bulunmaktadr. Beton karotuna florasan tozu dklerek florasan kta betonun boluk ve atlaklar grlmeye allmaktadr (ekil 3.16).

ekil 3.14. Betona uygulanan deneyler

35

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.15.Betonun genlemesi iin hazrlanan kalplar

ekil 3.16. Florasan tozuyla beton boluklarnn grlmesi

36

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.17. Mrekkepli betonlar 3.2.2.4. Sirkeci stasyonu Sirkeci istasyonu projedeki yer alt istasyonlarndan biri olduu iin NATM yntemi uygulanmaktadr (ekil 3.18). stasyon ksmlar aadaki gibidir (ekil 3.19). Havalandrma aftlar Acil k aft ve tneli Platform tnelleri Giri tnelleri Balant tnelleri Yaya gei tnelleri Su baskn aft Dou-bat konumlu Sirkeci stasyon gzergah alan iin ortalama 6.00-8.00 m kalnlkl yapay arkeolojik dolgu bulunmaktadr. Bu oluuklar alt nda gneye srta doru kalnl azalan ancak kuzeye ve gneye doru kalnl artarak ortalama 4 ila 20 m ye ulaan Hali kellerinin (Kudili Formasyonu) temel kaya birim zerinde uyumsuz olduu bilinmektedir. Suya doygun serbest akifer nitelikli bu gen

37

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

oluuklar az kil ve siltli, youn kavkl akll kumlardan kuruludur, ska volkanik dayklar (genelde diyabaz, andezit) ile kesilmi kumta-amurta ardalanmasndan kurulu (Trakya Formasyonu), zayf-orta kaya zellikli sedimanter istiflenme sz konusudur(Biberolu, 2007). Sirkeci stasyonu, yaplamann youn olduu bir blgede yapld iin blgedeki yer alt yerst kazlarnda ok dikkatli davranlmaktadr. En kk bir ihmalin byk sorunlar douraca dnlmektedir.

ekil 3.18. stasyon Girii

38

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.19. stasyon ana yaplar (www.marmaray.com.tr) 3.2.2.4.1. aft Kazlar Dou ve bat aftlar (ekil 3.20, 3.21) 15.00 m (bat aft ) ve 22.00 m (dou aft ) derinliklerden sonra geirimsiz, atlakl krkl, zayf-orta kaya ortam (Trakya Formasyonu) koullar sz konusudur. Kaya ortamda kazya girildiinde sznt snrl miktarlarda az ak eklinde yer alt suyu beklenmektedir. Bu durumun alt ndaki mevcut yer alt suyu kotunu deitirmesi beklenmez. Ancak geirimsiz ok az geirimli kaya ortam iinde (Trakya Formasyonu) zel bir neden ile yol bularak stteki serbest akiferden (suya doygun, Hali kelleri) beslenen-boalan su hareketi olduundan tm alan iin yer alt suyu dm ve dorudan buna bal hasarlara neden olacak (hzl oturmalar) kanlmazdr. aft alanlarnda yapay dolgu ile temel kaya birim arasnda bulunan suya doygun(serbest akifer karakterli) az silt ve kil ieren kavkl akll kumlarn oluturduu seviyeler, su perdeleme amal olarak desteklenmek zorundadr. Bunun iin ana kaya birim iine soketlenecek (yaklak 2.00m) kesien fore kazk ya da jet grouting (aplarn statik zmler belirler) n koul gibi perde-destek n koul gibi dnlmelidir (Biberolu, 2007).

39

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.18. Sirkeci Bat aft

ekil 3.19. Sirkeci Bat aft

40

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.20. Sirkeci Dou aft 3.2.2.4.2. Yaya Tnel Kazlar Kuzey yaya tnelinde kaz-destek al malar suya doygun (serbest akifer karakterli) az kil ve siltli, kavkl akll kum oluuklar (plaj ortam kelleri) iinde gerekleecektir. Akc zemin karakterli bu oluuklar iinde yaplacak tnel inaat iin temel sorun yer alt suyunun potansiyel varldr. Kaz destek sresi ve devamnda kalc yapnn tamamlanmasna kadar olan srete kaz alan ortamna su aknn olmayaca koullar yarat lmaldr. Bu alanda tnel stabilitesine ynelik snrl zemin iyiletirmeleri ile tnel kaz destek almalar gerekletirilebilir. Ancak burada da benzer ekilde temel sorun, tnel inaat sresince yer alt su seviyesi deiimlerine bal olacak, blgesel kalc deformasyonlar ve yapsal hasarlarn engellenmesidir (Biberolu, 2007). Gney yaya kazlarnda ise al malar portalden balayarak yapay arkeolojik dolgu alt nda bulunan Trakya Formasyonunun kumtalar dokana iinde gerekleecektir. zellikle dolgu kaya oluuklarn dokanak zonu tnel kazs srasnda stabilite asndan ok risklidir. Tnel kaz destek almalarndaki potansiyel riskler ancak kaya ayrma zonundan derinlere doru ve kaya kalitesinin

41

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

iyilemesi ile azalacaktr. Bu giri yapsnda kaya zerindeki dolgu iinde ve/veya kaya iinde yaplm arkeolojik yaplar (galeri, tnel, snak vb.) nedeni ile de stabilite sorunlar ile karlalabilir (Biberolu, 2007).

ekil 3.21. Sirkeci stasyonunun tamamlanm halinin maket grnm (www.marmaray.com.tr) 3.2.2.5. Yenikap stasyonu stasyonda 2004 ylndan bu gne arkeolojik almalar devam etmektedir (ekil 3.22). stasyon zemininde arkeolojik dolgu bulunmaktadr, alt nda denizel kellerle birlikte Gngren Formasyonu grlr. Yaplan sondajlarda kum mercekli ar konsolide, ok kat sert kvaml kil, siltli kil olarak grlmektedir. Birleik zemin snflamasna gre kohezyonlu seviyeler CH ve MH-OH; kohezyonsuz seviyeler ise SC, SP-SC ve SW-SC olarak tanmlanmt r. Gngren kilinin alt nda Trakya Formasyonunun zerinde snrl bir alanda bulunan ukureme formasyonu kahve renkli sk-ok sk killi siltli kum ve aralarda yer yer ince kil bantlaryla temsil edilmektedir (ekil 3.23). Yenikap istasyonu a-kapa olarak tasarlanmt r, arkeolojik al malar bittikten sonra TBM 2 ve 3 Sirkeci istasyonuna doru hareket edecektir.

42

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.22. Yenikap stasyonu alan grn

ekil 3.23. stasyon alannda arkeolojik veriler

43

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.24. Yenikap istasyonunun tamamlanm halinin maket grnm (www.marmaray.com.tr) 3.2.2.6. Batrma Tp Tnel Batrma tp tnel genellikle karadan ulamn yo un olduu blgelerde hem doal ehir grntsn bozmamak, hem de yeryznden daha fazla yararlanmak iin uygulanan tasarmdr. Beton bat rma tneller yaplarna gre e ayrlmt r: 1. Bir d su geirmez membran tabakas bulunan beton batrma tnel; elik tnellerde genellikle berkitme levhas biimindeki strktrel elik kullanlr ve bu levhalar karma bir yap oluturacak ekilde i lenir, fakat beton tneller elik betonarme demirleri veya ngerme kablolar tarafndan tanr. MTRC havaalan, demiryolu, Hong Kong Qresund karayolu ve Danimarka sve arasndaki demiryolu tneli ve Hong Kong da bulunan Westwern Harbour geidi tipik beton tnellerdir. 2. elik tek zarfl bat rma tnel; tek zarfl bir tnel d strktrel elik sac kaplamas i betonarme ile karma bir yap oluturan bir tneldir ve muhafaza sac akta kald iin paslanmaya maruz kalmaktadr. ABD deki san Francisco koyunda bulunan Bart tneli ve Hong Kong apraz liman tnelleri bu tip tnellere rnek olarak gsterilebilir.

44

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3. elik sandvi tipi bat rma tnel; sandvi tipi elik tnel i ve d strktrel elik saclarn i elik diyaframlar ile birbirine baland bir tneldir ve birbirine balanan bu saclar arasndaki boluk daha sonra donatsz ve ekmeye kar dayankl kendiliinden skan beton ile doldurulur. D muhafaza sac ve i muhafaza sac paslanmaya maruz kalr. Japonyadaki Naha Liman otoyolu ve Kobe liman, Minatojima tnelleri bu tip tnellere rnek olarak gsterilebilir. Dnyada yapmna devam edilen ve yaplm tp tneller genellikle ulam amal olmaktadr (ekil 3.25). Gnmze kadar toplam 110 adet batrma tnel yaplm olup, oranlar aada belirtilmitir (ekil 3.26).

ekil 3.25. Dnyadaki tp tnel enkesitleri (www.marmaray.com.tr)

45

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

18,18 2,72 2,72 4,54 5,45 6,36 17,27

23,63

Amerika Hollanda Japonya Almanya Hong Kong Fransa

20

Danimarka Belika Dier

ekil 3.26. Dnyadaki Tp Tnel oranlar En uzun bat rma tp tnel Man Tneli olup, su alt ndaki blmnn uzunluu 38 km.dir. Marmaray Tneli de dnyadaki sayl tneller arasnda en derin bat rma tnel olarak yerini almt r. 1936 ylnda imzalanan Montr Boazlar Szlemesine gre Trkiye'nin kstlanm haklar iade edilmi ve boazlar blgesinin egemenlii Trkiye'ye gemitir. Szlemenin ilk maddesi Boazlarda denizden gei ve gidi-geli (ulam) zgrl ilkesini kabul ederler ve dorularlar. olarak kabul edilmitir. Bu antlamadan sonra yabanc ve Trk bayrakl gemilere gei izni veren lkemiz yllar getike artan nfusuyla trafik sorununa stanbul Boaz yoluyla zm aramaya balamt r. Konumu gerei deniz trafiinin de yo un olduu stanbul Boaz, deniz otoriteleri tarafndan bu proje iin zel bir al ma yaplmasn gerektirmitir. Hem deniz dibindeki yaam, hem de ekolojik evrenin korunmas iin gerekli nlemler alnm, balk glerinin olmamas iin al malar yrtlmtr. Deniz dibinin taranmas ve geri dolgu ilemlerinde suyun gneye doru akt dnem olan 15 Mart15 Haziran tarihleri arasnda yaplmt r. Ayrca Oinografi ve Seyir Hidrografi daireleri tarafndan deniz trafii dzenli olarak tm denizcilik camiasna bildirilmektedir. zellikle Tp Tnelin bat rma aamasnda deniz trafiinin kontrol alt na alnmas iin belirli aralklarla boaz trafie kapatlmt r.

46

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

Projenin en nemli ve denizde yaplan ilerinin banda olan Tp Tnel (Km 7+423-8+794); bat rma ncesi, inaat ve bat rma olarak blmde ele alnmaktadr. 3.2.2.6.1. Batrma ncesi almalar 2002 ylnda ihale ncesinde almalar balamt r. Denizde 7 noktada toplam 350 metre sondaj (en derini deniz tabanndan 85 m derine inen, srekli koni penetrasyon testleri-CPT ve her 3 metrede bir rselenmi rselenmemi numune ve kayadan karot alnmas dahil), laboratuar deneyleri (zemin ve kaya deneyleri), Boazda tek kanall jeofizik sismik yansma ve batimetrik ettler gerekletirilmitir. Denizde yaplan al malar en son teknolojiye sahip, Hollanda firmas Fugroya ait deniz zerinde apa atmadan dinamik pozisyonda durabilen bir gemi zerinden yaplmt r. metrelik ilerleme boyu ve 9 ton itme kapasiteli Wison tipi koni penetrasyon testi (ekil 3.27) sayesinde elde edilen zeminin u direnci, evre srtnme direnci ve boluk suyu basnc parametreleri kullanlarak, bat rma tp gzergahndaki zemin-kaya profili karlm ve olas svlama zonlar tanmlanmt r (Biberolu ve di., 2005).

ekil 3.27. Conik Penetrasyon Deneyinin deniz tabannda gsterimi (Biberolu ve di., 2005)

47

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

Boaz, ky izgileri boyunca mevcut iki fay zonunun oluturduu bir grabendir. Bu nedenle ky izgileri boyunca yerli kaya ok krkldr. Bununla beraber tpn her iki ucu iin salam bir temel zemini tekil etmeye yeterli zellie sahiptir. Bat kysnda anakaya kotuna yaklak 31 metrede rastlanmaktadr. Bu kot boaz kanalnn ortasna doru yaklak 5 derecelik eimle daha aa kotlara d gsterir. Kydan yaklak 400 metre akta anakaya st seviye kotu bir fay zonu boyunca yaklak 20 metrelik d kaydederek -45 metre kotuna dmektedir (Aydn, 2006). hale sonrasnda denizde 9 noktada toplam 450 metre sondaj (srekli CPT ve her 3 metrede bir rselenmi ve rselenmemi numune ve kayadan karot alnmas dahil), laboratuarda zemin ve kaya deneyleri yaplmt r. Yaplan arat rmalar sonucunda deniz tabannn jeolojik profili karlmt r. Denizel keller ana kaya hari 8 zemin trne ayrlmt r 85 metrelere kadar yaplan sondajlarda ana kayaya rastlanlmamt r (ekil 3.28.). Boazn jeoteknik A biriminin olduu bat yakasnda Tp Tnelin kaya zerine oturaca blmde, deniz taban alt nda kalnl 10-20 m arasnda gelien denizel kelti seviyesi mevcut olup, bu kesimde denizel keller ok gevekten ok skya kadar eitli kum, silt, kil, tula paralar, eyl, akl, kmr paralar ve bloktan olumaktadr. Derinlere gidildike keller yerini iri tanelilere brakmaktadr. Bat yakada D birimi denizel kil zerine oturtulacak olan tpler bat rlmadan nce, A birimindeki Hali sanayi at klarnn bulunduu kirlenmi zemin ve B birimin olduu gri kum kaldrlp depolanmtr (ekil 3.29.). Dou yakasnda ise Tp Tnelin denizel kumlu B biriminin zerine oturtulmas planlanmt r. B biriminin zerinde olan F birimi km 8+180-8+780 arasnda olup, gri renkli kabuklu siltli kumlu akl olduu bilinmektedir. -56 kotuna indirilecek olan tpler tabandan itibaren zemin hendek biiminde kaldrlp bat rmann gereklemesini beklemektedir. Tplerin tavan kotunun zerinde olan A, B, C, F birimleri kaldrlp tpler bat rldktan sonra ayn malzeme zerlerine dklmek zere depolanmaktadr. Fakat kirlenmi tortullar ve keltiler ift eneli kepeler kullanlarak deniz bulankln snrlamak amacyla kapal konteynerler iinde tanmakta ve kullanlmamaktadr (ekil 3.30.).

48

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

49

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

Birimler Litolojik Tanmlar A B C D E F G H Dolgu, kirlenmi zemin Ak-koyu gri kum Gri kumlu kil/killi kum Gri ok yumuak siltli kil/ kum mercekli Gri kumlu kil Ak gri-gri kumlu kabuk Gri siltli kumlu akl Gri kumlu akl

ekil 3.28. Batrma Tp Tnel Gzergahnn Jeolojik Profili (Biberolu ve di., 2005) Deniz tabanndaki kazlan hendekten yaklak olarak 1 milyon m malzeme karlmt r. Deniz tabann zemini tplerin yerleimine uygun hale getirmek iin compaction groutig yntemiyle tabanda iyiletirme yaplm ve 17 ksma 3000 e yakn noktaya enjeksiyon erbeti gnderilmitir.

ekil 3.29. Denizde yaplan sondajlarda alnan karot rnei

50

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.30. Denizden malzeme karlmas 3.2.2.6.2. naat Aamas (Tuzla Tersanesi) ki ktay denizalt ndan birbirine balayacak olan tp tnel ad verilen elemanlar Marmaray Projesinde 11 adet olarak ina edilmeye karar verilmitir. ki yaka arasndaki mesafe 1,387 metre olup tplerin uzunluu ve adeti bu mesafeye gre belirlenmitir. E harfi ile belirlenmi 11 eleman srasyla Tuzla Tersanesinde yaplmaya (ekil 3.31.), yapldktan sonra da mavnalarla ekilerek boaza bat rlmaya gtrlmektedir. E1; 98,5 m E2; 98,5 m E3; 110 m E4; 135 m E5; 135 m E6; 135 m E7; 135 m E8; 135 m E9 ; 135 m E10; 135 m E11; 135 m

Tplerin inas aadaki maddelerle aklanmaktadr. 1. 8.75 metre ykseklik ve 15,5 metre genilie sahip tnel inas ncelikle kuru havuzda balamaktadr, (ekil 3.32.).

51

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

2. Kuru havuzda yapm biten eleman havuzdan karlp Ecem Sultan adl gemiye ekilmektedir. 3. Yzdrlen ve test ilemi gerekletirilen tnel eleman betonun su ile geirimsizlik kazanmas iin normal slak havuza alnmaktadr (3.33.). 4. Tnel elemannn yapm ve dinlenme aamas dolduktan sonra zeri geirimsiz membranla kaplanp iine bat rma tpleri yaplmaya balanlmakta, ileri suyla doldurulup tnelin batmas salanmaktadr, daha sonra su pompalarla boalt lmaktadr. 5. lemi tamamyla biten eleman ekilmeyi beklemek zere baka bir blme alnmaktadr (ekil 3.34.), yerine kuru havuzda inaat biten elemann yapm dnml olarak gelmektedir. 6. Kuru ve slak havuzun toplam 4 adet eleman kapasitesi bulunmaktadr. Bekletme blm de dahil olmak zere Tuzla Tersanesi toplam 6 adet eleman barndrma kapasitesine sahiptir.

ekil 3.31. Tuzla fabrikasyon sahas (www.marmaray.com.tr)

52

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.32. Kuru havuz

ekil 3.33. Islak havuz

ekil 3.34. Batrlmay bekleyen tnel eleman

53

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.2.2.6.3. Tnel Elemannn stanbul Boazna Batrlma lemi naat aamas biten tnel elemanlar, deniz koullar erevesinde deniz tabanna alan hendek iine, tabanda nceden yaplm temel malzemesi zerine yerleimleri yaplacakt r. ncelikle hendek kenarnda olas bataklklarn olmamas iin tasarlanan boyuna profil ve taban geni liine uygun olarak kaznmakta olup, gerekli nlemler alnmaktadr. Tuzla fabrikasyon blgesinden yaklak 40 km ekilen tnel elemannn konumu GPS kullanlarak belirlenmektedir. Deniz taban ve blgenin durumu oklu n demeti ad verilen sistemle kontrol edilmektedir (ekil 3.35).

ekil 3.35. In demetiyle tpn uygun konuma getirilmesi (www.marmaray.com.tr) Uygun artlar salandktan sonra yaklak 18.000 ton arlndaki eleman 15 metre dibe indirilerek birbirine zt olarak akan alt ve st aknt nn dengeli duruma geldii andan itibaren tp 30 derece dndrlerek proje gzergahndaki konumunu 5 er metrelik aamalarla ve CPS yardmyla alacakt r. ndirilen ilk tp Asya yakasndan E11 nolu eleman olup ii bo bir ekilde 24 Mart 2007 tarihinde deniz tabanna indirilmi ve yaklak 6 saat sren i lemle iindeki tanklara su pompalanarak bat rlmt r (ekil 3.36.).

54

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.36. Tpn mavnalar yardmyla ekilmesi ve bat rlmas (www.marmaray.com.tr) Tnel iine ulam salamak amacyla deniz zerine bir platform ve sonuna baca yerletirilip, ulam aft yaplmt r (ekil 3.37.). Bu platform tplerin hepsi indirildikten ve TBM lerle balant lar bittikten sonra kaldrlacakt r.

ekil 3.37. Tp tnele ulam aft (www.marmaray.com.tr) ki elemann baland noktada su geirimsizliini salamak iin Gina Gasket ad verilen doal kauuktan retilen bir conta kullanlmaktadr. Bu conta sadece inaat aamasnda su geirimsizliini salamak iin kullanlr. Gina Gasketin performans Japonyada gerekletiren eitli testlerle kontrol edilmitir. 170 ton/m tasarm performansn salayacak ekilde imal edilmitir. Tasarm yknn ok

55

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

zerinde ykler alt nda su geirimsizlii tehlikeye drecek hasarlarn olup olmayaca test edilmi ve contann yeterli performans gsterdii kantlanmt r. Ayrca conta ierisinde imalat srasnda oluabilecek boluklar belirlemek amacyla ultrasonik testler gerekletirilmitir (DLH, 2008). Tabana indirilecek dier bir tp bat rlan bir nceki tpe gre konumu belirlenip tabana indirilmektedir. ndirilen elemandaki piston kolu uzat lp daha sonra bat rlan elemann aznda bulunan yuvaya oturtularak kendine doru yaklatrmaktadr (ekil 3.38.). ki elemann balants srasnda arada kalan su kademeli olarak byk bir kuvvetle itilip sabit olan eleman ektii iin iki tp arasndaki balant salanmaktadr. Daha sonraki aamada balant ksm betonarme bir i kaplamayla kapat lmaktadr.

ekil 3.38. Piston kolu Tnel eleman yerine yerletirildiinde daha nce alt na monte edilen geici hidrolik krikolar zerine oturarak krikolar araclyla dikey, enine ve boyuna ynde hareket ettirerek ok hassas bir ekilde proje gzergahna uygun konuma getirilmitir. Krikolarn tama kapasitesi 400 tondur. Son olarak tnel ierisinden tp tabanna zel bir enjeksiyon yaplarak ve geici krikolar kaldrlp, tnelin zeri granler malzeme ile geri doldurulmutur (ekil 3.39.). Geri dolgu ilemi yaplana kadar, tnel elemannn gzergaha dik ynde hareketini engellemek ve doru konumda kalabilmesini salamak iin elemann her iki yannda Kilitleme Dolgusu yaplmt r (Bilmez, 2009).

56

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.39. Geri dolgu ilemi (www.marmaray.com.tr) Kilitleme dolgusu her elemann yksekliinin en az yars kadar ve elemann evresine sk bir ekilde 70 cmyi amayan dzgn ve eit ekilde tabakalar halinde serilmektedir. Kilitleme dolgusunun zerine ve elemann st tarafna en son geri dolgu yaplmaktadr. Geri dolgu ilemi bittikten sonra tnel deniz tabanndan grlmemekte ve bu ekilde salam bir deniz taban gibi davranmaktadr. Denizde gelien herhangi bir olumsuz durumda etkilenmemesi salanmaktadr. lk yerletirilen E11 ve son yerletirilen E1 nolu tplerin balklar TBM lerin iine girebilecei ekilde klf biiminde hazrlanm zel bir dolgu ile doldurulmutur. Btn tplerin ucundaki elik kapaklar yeni gelen tple balant yaplmas iin sklmektedir fakat E1 nolu tpn kapa kalacak ekilde tasarlanmt r. Ve ayrca bu iki tnelin TBM ler ile birleecekleri yere kstebeklerde kalacak ekilde su geirmeyecek, oturma, deprem hareketleri, yapm yntemleri gibi boyuna ve enine ynde oluabilecek durumlardan etkilenmemesi iin terminal derzleri ad verilen derzler yaplmaktadr. Terminal derzlerin dnda bat rma derzleri, sismik derzler de yaplmaktadr. Batma derzleri; yanal ve dey kesme kuvvetini aktarabilecek kapasitede kk eksenel hareketlere ve enine veya dey eksen zerindeki scaklk etkileri bzlme ve dnme hareketlerine kar dayankl yaplmaktadr. Sismik derz; sismik olaylardan kaynaklanan byk miktarlardaki ve

57

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

her ynde farkl hareketlerle genellikle az miktardaki kesme dayanm ile olanak salayan zel tip batrma derzidir. Son olarak tplerin bat rlma ilemleri bittikten sonra elektrik vb. ilemleri bitirilip tp tnel inaat aamas bitirilmi olacakt r (ekil 3.40,3.41).

ekil 3.40. E8 nolu tpn ii

ekil 3.41. Tplerin yerleim durumu (www.marmaray.com.tr)

58

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.2.3. antiye almas Projede a-kapa tnel eklinde ina edilen 270-30 metre llerinde bat-kuzey konumlu olan skdar stasyonu ile ilgili sondaj verileri arat rlp, blgenin mhendislik jeolojisi ve kaya mekanii ile ilgili veriler deerlendirilmitir. naata ait veriler ve inaat aamalar izlenip, kaz alannn 330 metrelik ksmnn boy kesiti yaplmt r.

ekil 3.42. skdar antiyesi 3.2.3.1. skdar stasyonu naat Aamas stasyon al malar ilk olarak 15 Haziran 2004 tarihinde arkeolojik kazlar ile balamt r. Altyap aktarmlar (at k su, yamur suyu, elektrik hatlar) antiye sahasnn dna alnm, ayn zamanda sondaj almalarna balanlm, kaz sahasnn zemin analizleri yaplmt r (ekil 3.43). Projede belirtilen uygun durumdaki istasyon alan yarat lmas iin denizin doldurulmas ngrlmtr (ekil

59

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.44). Seawall ad verilen duvar bir duba yardmyla elik borularn 10 tonluk bir ekile deniz tabanna aklmasyla oluturulmu ve elik borularn ileri betonla doldurulmutur. stasyon alanna klavuz duvar ad verilen L seklinde 20 cm en 2 m derinliinde betonarme perdeler yaplmt r.

ekil 3.43. Sondaj karotlar

ekil 3.44. stasyon alann deniz doldurma ilemi (seawall) Haziran 2006da istasyon alannda diyafram duvar ve jet grouting yapmna balanmt r. 270 metre boy ve 30 metre ene sahip diyafram duvar hidrofreze ad verilen makinayla bentonit yardmyla kazlmakta, pompalar yardmyla zemin tlerek duvar yaplmaktadr. Hidrofreze makinas zeminden emdii malzemeyi decender ad verilen tc makinaya gndermekte, tlen malzeme decenderda

60

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ayrt rlp, kum-akl karlp, kuyuya bentonit gnderilmektedir.

Zeminin

karmamas iin kuyuya en fazla 2 kez ayn bentonit pompalanmaktadr. 2,80 m boyunda 1,50 m kalnlnda duvar yapabilme zelliine sahip tiremi ad verilen borularla kuyuya beton verilmekte, bylece bentonit betonla yer deitirmektedir (ekil 3.45).

ekil 3.45. Diyafram duvar makinas ve tiremi borular

ekil 3.46. Jet-Grouting almalar

61

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

2006 Aralk-2007 Temmuz aylar arasnda jet grouting yntemiyle istasyonun 4050 m alannda iyiletirme almalar balam tr. Jet-grouting yntemi ile 40-30 metre kotuna yaklak 810 kuyu alarak 3 m apnda bir kolon oluturulup imento erbeti basnl bir ekilde kuyulara aktarlmt r. Her bir kuyuya yaklak 50 m imento erbeti kullanlmt r (ekil 3.46). Delgi esnasnda 3 kanall borudan malzeme kuyuya verilmektedir. imento karm, hava ve polimer mevcut kanallardan verilen malzeme olmaktadr. Delgiden sonra inklinometre ile sapmalar llmekte, herhangi bir hataya yer verilmemektedir. Doudan ortaya doru 400 bar basnla 14 dk/m iyiletirme yaplmt r. Ayrca stasyonun zemin durumunu izlemek amacyla eitli blgelere piyezometre ve inklinometre kuyular almt r. yiletirmeler bittikten sonra istasyon alan kazs na balanm ve toplam 5 kat 30 metre olmak zere aamalarla proje belirlenmitir. stasyon a-kapa metodu olarak belirlendii iin kaz bittikten sonra strat ad verilen ks mlar sklerek alann zeri kapat lacaktr. TBM 4 ve 5 nolu makinalar istasyon inaat bittikten sonra iinden geerek tp tnele balanmak iin boaza ilerleyeceklerdir. 3.2.3.2. skdar stasyonu nklinometre lm Marmaray Projesinde yaplan her trl inaat faaliyetinden meydana gelebilecek yap oturmalar 10 mm ve yaplarda farl oturma 1/500 eim art ile snrlandrlp btn yatay ve dey hareketler takip alt na alnmaktadr. Bu hareket veya deformasyonlar uygun jeoteknik izleme aletleri ile yaplmaktadr. zleme aletleri inaatlarn etki alan iinde kalan blgelere dey hareketleri izlemek iin ekstansometre, yatay hareketleri izlemek iin inklinometre ve yer alt suyunu takip etmek iin piyezometre aletleri monte edilmektedir. nklinometre; sahada alm kuyularn iine yerletirilen aletin uzun sreli olarak tabakalarn dey veya yatay olarak iki tip okuma yapabilen ve hareketlerini kaydeden ynteme verilen addr. Dey inklinometreler ise temel kazklar, yap heyelan, istinat duvarlar yatay alt ndaki amacyla

inklinometreler kullanlmaktadr.

yk

temellerinin

izlenmesi

62

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

nklinometre borusu, hareket beklenen blge ile kesien dike yakn bir delie kurulmaktadr. Delik yzeyinin ve apnn mmkn olduunca dzgn devam etmesi gerektiinden, rotari sondaj ynteminin kullanlmas tercih edilmektedir. Alacak delik ap, imento karmnn doldurulmasna imkan salayacak ve ilgili uzman mhendisin uygun bulduu apta almaktadr. Dzensiz kaymalarda, alan delik, hareket beklenmeyen blge ierisinde (zemin veya kaya ortam olabilir) hareket beklenen blgenin 4,5 m ilerisine kadar uzatlmaldr. Sedimanter ylmann olabilecei delik diplerinde 1,5 mlik kayplara msaade edilmekte ve boru, kum dolgu veya zayf imento enjeksiyonu ierisinde tutulmaktadr. Deiik boru yerletirme yntemleri bulunmakla birlikte, yaygn olan 3 yntem kullanlmaktadr. 1- nklinometre borusu yerletirilirken, boru tabanna monte edilen bir vana yardmyla, enjeksiyon pompasndan kan imento bentonit karm, kuyu ile plastik inklinometre borusu arasna dolar. 2- Alan sondaj kuyusuna nceden imento karm doldurulur. Kuyu tamamen imentoyla doldurulduktan sonra, inklinometre borusu kuyuya indirilir ve prizlenmesi beklenir. 3- Plastik inklinometre borusu kuyuya yerletirildikten sonra, kuyu ile boru arasndaki aklktan bir hortum sarktarak, kuyu ierisine imento karm pompalanr. En kullanl ve yaygn olan yntem bu olmakla beraber skdar stasyonundaki lmler iin bu yntem kullanlmaktadr (ekil 3.47.). nklinometrelerin piyasada pek ok tipi olmakla birlikte, en ok kullanlan tipi Probe Tipi nklinometre ( Probe Type Inklinometer) dir. Bu tip, bir kontrol kutusu ve bir kabloya bal olarak esnek bir boru (casing) ierisinde delie indirilen probedan oluur. Probelar genellikle kuyu ierisine 90 lik arayla yerletirilmi 4 adet yiv bulunduran esnek dairesel bir boru gerektirirler. Probedaki elektriksel k kontrol kutusuna bal bulunmaktadr ve yaplan lmleri grsel verilere, grafik formlara dntrrler. ekil 3.48 ve 3.49 da skdar stasyonunda kullanlan tipik inklinometre lm ekipmanlar gsterilmitir. Ekipmanlar; nklinometre Dzene i (Probe, arj aleti, elektronik kablo tamburu ve bilgisayar), dijital okuma nitesi, inklinometre borusudur.

63

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.47. nklinometre beton dolgu yntemi (Slope Indicator,1994)

ekil 3.48. Kuyuya en son gnderilen kanall boru

ekil 3.49. Dijital okuma nitesi ve probe

64

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

nklinometre

borusunun

kurulduu

andaki

pozisyonuna

gre,

btn

deplasmanlarn hesaplanmasna kadar, en az iki ayr set halinde yaplacak olan lmlere gre borunun ilk konumunun doruluu kantlanmaldr. lmlerin skl eitli nedenlere baldr, en nemli neden hareketin orandr. Arazide yaplan lmler, otomatikman dijital nitede depolanmaktadr. Bu veriler NADIR isimli bir program araclyla bilgisayara aktarlabilmektedir. Verilerin deerlendirmesi ise INCLIN96 isimli bir program araclyla yaplabilmektedir. ekil 3.50. da, arazide llen deerlerin programa aktarlm hali grlmektedir.

ekil

3.50.

Okuma

nitesinden

bilgisayar

programna

verilerin

aktarm

(SisGeo,2000)

65

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

Bilgisayar programna aktarlan veriler sondaj kuyusuna yerletirilen kanall boruyu probe denilen aparatla ilk lm yapldktan sonra buna 0 okuma denilmektedir. Daha sonraki lmler ile bu lm arasndaki farklar grafie aktarlp yanal yndeki eilme bulunmaktadr. Grafik North ve East olarak iki adet dzenlenmektedir. North kazya dik yndeki hareketi ve East kazya paralel yndeki hareketi,+ kaz ynndeki eilmeyi, - ise zemin ynne eilmeyi ifade etmektedir (ekil 3.51).

66

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

ekil 3.51. Eksenden yatay sapmalarn gsterimi (DLH, 2008)

67

3.MATERYAL VE METOT

Glbirivan ZBAY

3.2.4. Deerlendirme ve Tez Yazm Proje hakknda genel bilgiler DLH Blge Mdrlnden, skdar stasyonu verileri Gama-Nurol ve Taisei firmalarnn almalarndan Ekim 2007- ubat 2008 tarihleri arasnda temin edilmitir al malardan elde edilen tm dkmanlar bir araya getirilmi ve uygun olan veriler deerlendirilip blge hakknda detayl bilgilerle tez yazm aamasna geilmitir.

68

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4. BULGULAR VE TARTIMA 4.1. stanbul Ve evresinin Genel Jeolojik Durumu Kocaeli Yarmadas Paleozoyik istifi olarak adlandrlan fakat gnmzde stanbul Grubu olarak nitelendirilen stanbul ve evresi Alt Ordovisiyen-st Karbonifer (Paleozoyik) yal kesintisiz transgresif sedimanter istif deiik blgelerde farkl yaa sahip birimlerle al diskordansl olarak rtlmtr. stanbul Grubu en altta mor-kzl rengi ile karakteristik, >3000m kalnlnda, taban grlmeyen (olaslkla Pre-Kambriyen temel zerinde uyumsuz), karasal ortamlarda depolanm, aklta-kumta-amurta ardalanmasndan kurulu, Kurtky fm. (Alt Ordovisiyen) ile balamaktadr. ste doru uyumlu olarak plaj-ky ortamnda depolanm Aydos fm.nun (Alt Ordovisiyen) kuvarsitleri (kirli beyaz renkli apraz tabakal, aklta-kumta ardalanmal kuvarsarenit) gelir. Transgresyon ile birlikte istiflenme ste doru uyumlu olarak, lagn s denizel koullarda depolanm, kirli beyaz renkli kuvarsl feldspat arenit aradzey mercekli gri-grimsi yeil renkli laminal amurtalarndan kurulu Gzda fm.na (st Ordovisiyen-Alt Silriyen)geer. Bu oluuklarn baz alanlarda ta yapc bileenlerinin baskn olarak silis olmas nedeniyle silisli eyl olarak da tanmlandklar bilinir. Bu oluuklar stne yanal-dey geili olarak resif ortamnda depolanm genelde masif-tabakal kiretalarndan kurulu, Dolayoba fm. (st Silriyen-Alt Devoniyen) gelmektedir. ste doru derinleen denizel ortam koullarnda (elf), balangta ak kahve-gri renkli, fosilli laminal amurtalar ile ste doru kiretalar ardalanmal ve kiretalarnn basknlamas eklinde Kartal fm.na (Orta Devoniyen) geer. Bu istiflenmenin zerine uyumlu olarak derin denizel koullarda depolanm, yumrulu kiretalarndan (laminal kireta amurta ardalanmal) kurulu Tuzla formasyonu (st Devoniyen) gelmektedir. stiflenme ak derinleen deniz ortam koullarnda depolanm, siyah renkli laminal, fosfat yumrulu radyolaritli rtlerden kurulu (lidit) Baltaliman formasyonu (Alt Karbonifer) ile devam eder. stanbul Grubu istiflenmesini oluturan Paleozoyik yal transgresif istiflenmenin en stnde uyumlu olarak bulunan ve >2500m

69

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

kalnlklara ulaan, gri renkli laminal amurta-kumta ardalanmasndan kurulu Trakya formasyonu (Alt-st Karbonifer) ile son bulur. Trakya Formasyonu iinde ara dzey ve bantlar eklinde, krnt l kiretalar ve aklta dzeyleri baz blgelerde grlrler. zellikle gemi yllardaki baz almalarda, siyah renkli masif laminal ya da krnt l kiretalarndan kurulu Cebeciky formasyonu olarak tanmlanm oluuklarn Trakya formasyonunun st dzeylerinde ve onun bir yesi olarak deerlendirilmesi de sz konusudur. Anlan temel oluuklar zerine Avrupa yakas iin, zellikle al uyumsuz olarak, Orta-st Eosen yal atalca Grubu(Hamamdere formasyonu, Soucak formasyonu ve Ceylan formasyonu), bunlarn zerine de al uyumsuzluk ile Oligosen-Alt Miyosen yal Terkos Grubu(kuzey alanda Karaburun formasyonu, gney alanda ayn yata ve elenii olan Grpnar formasyonu) ve bunlarn da zerine yine al uyumsuzluk ile st Miyosen yal Halkal Grubu (ukureme formasyonu, Grpnar formasyonu ve Bakrky formasyonu) istiflenmesi gelmektedir. Yukarda anlan tm oluuklar, farkl snr alanlarda Kudili formasyonunun (Holosen) yine al uyumsuzluk ile stne geldikleri bilinmektedir. 4.2. nceleme Alannn Genel Jeolojik Durumu Marmaray Projesi aamalarndan birini oluturan skdar stasyonu (9+5509+870) kilometrelik gzergahn genel jeolojik zellikleri bu blmde incelenmitir. Kaz sahas boyunca yaplm sondaj verilerinden yararlanlarak boy kesit izilmitir.

4.2.1. Stratigrafi Proje gzergahnda yer alan birimlerin stratigrafik zellikleri, fosil ierikleri yalar ve kelme ortamlar eitli aratrmaclar tarafndan belirlenmi olup, Ortast Devoniyen yal Kartal formasyonu ile inceleme alannn jeolojisi balamaktadr. Grovak ve eyl ardalanmasndan oluan formasyonun zerine st Devoniyen yal kiretalarndan oluan Tuzla formasyonu gelmektedir. Alt Karbonifer yal Baltaliman formasyonu kurunimsi siyah rtlerden oluarak Tuzla formasyonunun

70

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

zerine konkordan olarak gelmektedir. Yer yer andezit ve diyabazlarla kesilen grovak, eyl ve kireta merceklerinden oluan Alt Karbonifer yal Trakya formasyonu da Baltaliman formasyonunu zerine konkordan olarak gelmektedir. Karbonifer birimlerin zerine st Miyosen yal birimler al uyumsuzlukla gelmektedir. st Miyosen yal istifin en alt nda tutturulmam, az tutturulmu akl, kum ve siltten oluan ukureme formasyonu bulunur. Bu formasyon tedrici olarak Gngren formasyonuna geer. Mactral kireta ara seviyeli, kum cepli, kil ve marnlardan oluan Gngren formasyonunu zerine uyumlu olarak Bakrky formasyonu gelir. Acsu fasiyesinde kelmi olan bu formasyon beyaz, krem, ince taneli, ince kaln katmanl, bol atlakl, bol fosil kavkl kireta ve yeil renkli kil katmanlarndan olumaktadr. Bakrky formasyonunun zerine al uyumsuzlukla Pleyistosen yal Kudili formasyonu gelmektedir. Tm bu birimlerin tutturulmam akl, kum, silt ve kil tr malzemeden oluan Holosen yal Alvyon rtmektedir. Alvyon zerinde ise tutturulmam moloz ve kaya paralarndan oluan yapay dolgu bulunmaktadr (Aydn, 2006). nceleme alanna ait genelletirilmi stratigrafik kesit ekil 4.1 de verilmitir.

4.2.1.1. Kartal Formasyonu (Tk) Bu formasyon Kartal, Pendik, Tuzla, Yakack, Beykoz-engelky aras ve stinyenin kuzeyinde geni alanda mostra vermitir. Gri ve grinin tonlar ile sarms kahverengi renklerde grlmektedir. Grovak ve eyl ardalanmasndan olumaktadr. Yer yer ince bantlar ve mercekler halinde kiretalar da ierir. Baz blgelerde inceorta tabakal bol Brachiopodlar kapsayan az sert eyllerden olumaktadr. Birim altta stinye stte Tuzla formasyonlar ile dereceli gei lidir. Peackelmann (1938), birimi Pendik tabakalar, Okay (1947) grovak ist olarak tanmlamt r. Abdsselamolu (1963) birime killi ist ve kalker olarak deinmitir. Haas (1968) birimi Kartal tabakalar, Kaya (1973) ve nalan (1982) ise Kartal Formasyonu ad alt nda incelemitir. Genellikle rt biiminde olan birimin alt ve st

71

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

snrlar uyumlu ve dereceli geilidir. Birimin Anadolu yakasndaki yzleklerinin 400 m civarnda kalnlk gsterdii belirtilir(nalan,1982). Okay (1947), grovak ist adyla inceledii birime st Koblensiyen yan uygun grmtr. Abdsselamolu (1963), birimi Alt Devoniyene, Haas(1968) bulduu fosiller yardmyla st Emsiyene dahil etmitir. Kaya(1973) bulduu klavuz fosillere dayanarak Jediniyen-Koblensiyen yan vermitir. nalan (1982) bulduu fosillerden yan Emsiyen olarak belirledii birimin sahip olduu fosil ierii ve litoloji bakmndan tipik bir elf keli olduunu belirtmitir.

4.2.1.2. Tuzla Formasyonu (Dt) Denizli Ky dolaylarnda ve ilenin gneyinde yer alan Korucu Kynn gneyinde Darlk Barajnn sa yakasnda istifin incelenmeye elveri li yzeylenmeleri yer alr. Rumeli Hisar dolaylarnda, Beylerbeyi-skdar arasnda Bykadann gney kesimlerinde formasyonun eitli dzeyleri yzeylemektedir. Paeckelmann (1938) tarafndan Nierenkalk-Kielselchiefer serisi (yumrulu kalker-silisli ist serisi) adyla incelenen birim iin Okay (1947) Bbrek kalkerleri adn kullanmt r. Abdsselamolu (1963), birimi Yumrulu Kalker(st Devoniyen; conodont fosilleri ile kesin ya belirlenmi) olarak ayrtlamt r. Killi ist-grovak-siyah kalker-yumrulu kalker (Devoniyen) Akartuna (1963), Yumrulu kalker (st Devoniyen-Alt Karbonifer) Baykal ve Kaya (1963), yumrulu kireta (Orta-st Devoniyen) Baykal ve Kaya (1966), Bykada fm. st Devoniyen-Alt Devoniyen yan verdikleri bu oluuklar Ayineburnu (yumrulu kireta) ve Kkyal (trbidik grovak ve eyl) iki ayr yeye ayrmt r. Haas (1968) birime denizli tabakalar, nalan (1982) ise Tuzla Formasyonu adn vermitir ve son dnemlerde Tuzla Formasyonu ortak adlamas kullanlmaktadr. Kaya (1971)e gre birim stanbul Boaz batsnda Saryerde Kire Burnunda Hacosman Bayr balangcnda, stinye-Maslak arasnda, Emirgan, Bacaky, Rumeli Hisar, Rumeli Hisar Bebek arasnda, Bebek-Arnavutky arasnda yzeylenir. Formasyonun alt kesiminde izlenen masif kiretalar genelde 30-100 cm

72

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

tabaka kalnlkl alt yzleri anmal ve keskin ileri dereceli, paralel ve mikroapraz laminal st kesimleri karbonat amurta eklindedir. Olduka derin denizel ortama trbit aknt larla getirilip depolanm krnt l kiretalar olarak tanmlanabilirler. Yaklak 40 m kalnlkl bu fasiyes zerinde istif yine kireta-amurta ardm eklindedir. nce ardml tabakalamal olarak tanmlanabilecek bu kesim budinajlanma sonucu ince yumrulu bir grnm kazanmt r. Bu zellikleri nedeniyle birok eski arat rmada yumrulu bademli kiretalar olarak tanmlanmt r (Abdsselamolu, 1963). Bu fasiyesin kalnl yaklak 50 m dir. Formasyonun st kesiminde kireta ara tabakalar incelip seyrekleerek kaybolur. stif sarms pembemsi kahverenkli ince paralel laminal bir eyl haline gelir. Bu eyller ierisinde kalnlklar nce milimetre mertebesinde ve yanal olarak birka metre uzunlukta siyah renkli rt bantlar izlenir. Bunlar yukar doru giderek kalnlar ve sklar. amurta ara tabakalar da kalnlk olarak incelir. amurta ara tabakalarnn yok olmas ile daha stte yer alan Radyolaryal rtlere geilir. Bu kesimin kalnl yaklak 25 m dir. Petrografik adan formasyonun en alt nda grlen kiretalar, krnt l kireta ya da d literatrde allotropik kireta veya kalsitrbidit olarak tanmlanan bir kiretadr. Ayrnt da fosil kavk paras, pellet veya herhangi bir karbonat kaya paralarnn yine bir karbonat imento birlemesinden olumutur. Kireta tabakalarnn st kesimlerinde ise mikritten (mikrokristalin karbonat amuru) yapldr. Aratabaka olarak daha st kesimde izlenen amurtalar silt boyutlu kuvars, mika ve opak mineral krnt lar ieren killerden olumutur. Kiretalar ierisinde kelme sonrasnda bym olan pirit kristalleri kelme ortamnn oksijensiz, dier bir deyile, indirgeyici ve ok byk bir ihtimalle derin-denizel olduunu vurgulamaktadr. nceki al malara (nalan, 1982; Kaya, 1973; Haas, 1968) gre formasyon Orta-st Devoniyen (Eyfeliyen-Fameniyen) yandadr. nalan (1982), birimin bir elf ortamnn derin ksmlarndan balayp, bu elfin basene bakan yamalar ile basen ortamnda (derin deniz) olutuunu belirtmitir.

73

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.3. Baltaliman Formasyonu (Kb)

Penck

(1919)

Kielselshifer

Horizant,

Paeckelman

(1938)

Orta

Devoniyene ait bir seri, Haas (1963) yelken tepe istleri, McCallien (1947) silisli istler(radyolaryal sileks), Okay (1947) radyolarit(Devoniyen), Okay (1948) Kieselshiefer(radyolarit ve grovak), Abdsselamolu (1963) rt (lidit ve radyolarit) (Vizeen-Karbonifer; radyolarya fosilleri ile kesin ya belirlenmi), Akartuna (1963) radiolarit olarak isimlendirilmitir. Boazn bat sndan Bebek, Baltaliman, Emirgan ve Tarabya evrelerinde, boazn dousunda ise Acbadem, erenky, Kkyal ve Denizli kynde (Gebze) nemli mostralar sunan birim genellikle gri siyah renkli rtlerden ve radyolaryal rtlerden oluur (nalan, 1982). Kaya (1971) birimi u ekilde tanmlamt r; lidit, rekristalize radyolarya kavkl, bitki kalnt lar ve mikrokristalin kuvarstan yaplmt r. Ayr m yzeylerde laminalanma belirgindir. Lidit kelme birimleri arasnda veya iinde koyu, organik maddece zengin, yzeyde beyaz ayrma renkli, yass ince mercekler yer alr. Fosfatl ak gri ile beyaz renkte ayran, kresel diajenetik orijinli siyah rt paralar birim iin ayrtmandr. Genel olarak ekirdeklerinde bir fosil (gastropod, lamelinbran, ortoceras) bulunan paralar evreleyen lidit tabakalarna gre ok iyi korunmu, radyolarya kavk ve kalnt larn kapsar. rtler fosfata yerel zenginlik gsterir. Silisli eyller ak gri ayrma renklidir. eyllerde genellikle tabakalanmaya paralel ak renkli rt mercekleri ve az miktarda bitkisel materyali bulunur. Silisli eyller lidit seviyeleri ile deien lekte ara tabakalanma gsterir. stten Trakya formasyonu tarafndan uyumlu olarak rtlen birimin maksimum kalnl 30 m dir. Abdsselamolu (1963), radyolarya fosilleriyle formasyonun Alt Vizeen yanda olduunu saptamt r. Baltaliman Formasyonu alttan elf yamac ve derin deniz kelleri, stten de yine derin denizde olumu trbiditik karakterleri eyl ve grovaklar ile dereceli olarak rtlmtr. Bu veriler Baltaliman fm. nun derin denizel bir ortamda ve karbonat kelme derinlii alt nda olutuunu gsterir (nalan, 1982).

74

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.4. Trakya Formasyonu (Kt) Tchihatcheff (1864) ilk olarak stanbul Boaznn bat snda fosilsiz eyl ve kumtalar olarak, Haas (1968) ise birimi Trakya serisi olarak ayrm, alttaki mercekli ve kumta istifi radyolaritlerle birlikte Yelkentepe tabakalar olarak tanmlamt r. Paeckelman (1938), birimin Nierenkalk- Kieselschiefer- Serie nin karl olduunu belirtmitir. Okay (1947), ayn birimi Trakya serisi adyla incelemitir. Alt nl (1951), Mutasavvt fasiyes adn uygun bulmutur. Abdsselamolu (1963), Grovak istleri, Kaya (1973) ve nalan (1982), Trakya Formasyonu adlarn kullanm lardr. Genellikle grovak ve eyllerden olumutur. Grovaklar ounlukla ortakaln tabakal olup, baz kesimlerde eyllerle ardalanmaldr. ounlukla grimsi, kurunimsi ve yeilimsi kahve renkler gsteren birim bazen tamamyla eyllerden olumutur. Taze yzeyleri ak yeilimsi, bozumsu ve kuruni, anma yzeyleri ak kahve ve kirli sarms renkler gsteren keller inceden kalna deien tabakalanmaldr. Birimi oluturan grovak ve eyller taze iken orta sertlikte, fakat ayrt klar zaman olduka yumuakt rlar (nalan, 1982). Bu formasyondaki kumtalarn temsil eden grovaklar genellikle ince, orta kum taneli ve ounlukla orta- kt boylanmt r. erisinde bol miktarda kt keli, dzensiz dalm dz ve ondleli snml kuvars taneleri bulunur. Baz grovaklar ise bol miktarda mika ile ok seyrek olarak rt, kaya krnt s ve feldspat da kapsar. Taneler killi ve silisli bir imento ile tutturulmutur. Grovaklar iindeki demirli maddelerin limonite dnmesi, zellikle ayrm kesimlerde taa kirli sarms bir renk vermitir. eyllerde ise bol miktarda kilden baka, %25-30 civarnda rastgele dalm, ince kum boyu kuvars tanelerine rastlanr. Bu killi eyller bol miktarda serisit de kapsar (nalan, 1982). Trakya Formasyonu, byk blmyle kumta, milta, eyl ardalanmasndan oluur. Yer yer aklta ve alt kesimlerinde, deien kalnlkta kireta arakatk ve merceklerini kapsar. Acbadem, Cebeciky, Kartaltepe, ve Kkky olmak zere drt yeye ayrlabilir (zgl ve di., 2005).

75

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.4.1. Acbadem yesi Trakya formasyonunu en alt birimini oluturan ye adn Kaya (1971), Boazn Anadolu yakasnda yzeylenmelerin bulunduu Acbadem Yresinden almt r. Balca killi, siltli eyllerden oluur, seyrek olarak siltta ve ince kum taneli kumta arakatmanldr. Taze yzeyi yeilimsi klrengi, ayrma yzeyi ak kahverengi, ince katmanl, yer yer siltta laminal, kuvars ve mika taneli, kil hamurlu kuvarsvake tr ince krnt llar egemen kaya trn oluturur. Seyrek olarak kalnl 20-30 santimetreyi bulan kl rengi kireta kumta arakatkldr. Kalnl 90 metre dolaynda, Gebze-Denizli koyu civarn da kapsayan yzeylemelerde birim kalnl 200 metreyi bulur (Kaya, 1971). 4.2.1.4.2. Cebeciky kireta yesi Balca elf tipi neritik kiretandan oluur. Birim Kaya (1971, 1973) tarafndan Cebeci Kireta adyla formasyon aamasnda adlandrlmt r. zgl (2005), Trakya formasyonu iinde snrl sayda mercek ya da arakatklar halinde yer aldn, dolaysyla Trakya formasyonu kapsamnda ye aamasnda incelenmesi gerektiini savunmaktadr. Birimin, en kaln olduu Cebeciky ta ocaklarnda, taban aa kmadndan kalnl hakknda kesin bir bilgi yoktur. letilmekte olan blmn kalnl 50-60 metre dolayndadr (zgl ve di., 2005).

4.2.1.4.3. Kartaltepe yesi Balca lidit arakatkl eylleri kapsayan bu birim, Kaya (1971) tarafndan Kartaltepe yesi adyla incelemitir. Liditler taze iken kara-koyu kl rengi ayrma yzeyi stl kahverengi boz ince katmanl ve laminaldr. Kartaltepe dolaynda liditeyl ardalanmas egemen iken ye, Cebeciky ta ocaklar dolaynda sarms boz kiltaaryla temsil edilir. Kalnl yaklak 30 m dolayndadr (zgl ve di., 2005).

76

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.4.4. Kkky yesi Acbadem yesinin ince krnt llarnn stnde yer alan bol mikal kaba kumta-eyl ardalanmasndan oluan fli tr krnt llar yer alr. Kaya (1971) tarafndan, sz konusu krnt llarn stanbulun Avrupa yakasnda Kkky dolayndaki yzeylemeleri Kckky yesi, adyla incelenmitir. ye fli fasiyesinde trbiditik kumta-eyl ardalanmasndan oluur. Deiik yzeylerinde kanal dolgular eklinde aklta merceklerini kapsar. Kumta taze krlma yzeyi yeilimsi, koyu klrengi, ayr ma yzeyi kahverengi boz ince-orta-kaln katmanl yer yer laminaldr. Tektonizma nedeniyle olduka kalnlam olan yzeylenmeleri Boazn her iki yakasnda, zellikle Avrupa yakasnda geni alanlar kaplar. ye kalnlnn 1000 metrenin zerinde olduu sanlmaktadr(zgl ve di., 2005). Trakya formasyonu Baltaliman formasyonunu konkordan olarak rtmekte ste ise Miyosen ve Kuvaterner kelleri tarafndan diskordan olarak rtlmektedir. Paeckalman (1938), birimin Alt-Orta Devoniyen ile baladn ve st Devoniyene ait serilere getiini syler. Okay (1947), tarafndan Alt Devoniyenin en st seviyesine dahil edilen birim iin, ilk olarak Yalnlar (1951), tarafndan Karbonifer ya nerilmitir. Abdsselamolu (1963), birimi Karbonifer ya alt nda incelemitir (Aydn, 2006).

4.2.1.5. ekmece Formasyonu stanbulun Avrupa yakasnn Marmara Denizi kylar ile Karadeniz kys arasnda yaygn olan Neojen kellerinin ekmece glleri dolayndaki yzeylemeleri H.Nafiz ve A.Malik(1933) tarafndan ilk kez ekmece Serisi adyla incelenmitir. Ar (1955) istifi ilk kez alttan ste doru Congerial kalker ve greler , Kemikli kum ve akllar , Mactral kalkerler balklar alt nda incelemi, sonra ekmece Grubu kapsamnda olmak zere istifi ukureme, Gngren, Bakrky Kireta olmak zere formasyona ayrtlamt r. Daha sonra ayn istifi Sayar (1976), ye olarak alt dereceden birim adlaryla adlandrmt r. ukureme yesi zgr (2005)

77

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

tarafndan ekmece formasyonundan karlarak ukureme formasyonu olarak ayr bir formasyon adyla incelenmitir. Bol miktarda mactra cinsi lamellibran, gastrapd fosillerini kapsar. Omurgal ve molluska fosil kapsamna gre ekmece Formasyonunun st Miyosen (st Sarmasiyen-Kersoniyen) yata olduu belirtilmektedir (Sayar, 1989).

4.2.1.5.1. Gngren yesi (Tg) Bol mikal, apraz katmanl kum-kil ardyla balar daha stte istifin egemen kaya trn oluturan bitki krnt l yeil killer yer alr. Killer seyrek olarak orta boylanm apraz katman gevek ince kum aradzey merceklerini ierir. ye zellikle st kesimler makrofosil kavkl Bakrky yesinin kiretana benzer zellikte, 5-30 cm kalnlkta kireta, kireli kilta arakatkldr. Avclar ve Firuzkyun yerald srtn Kkekmece Glne bakan dou yamacndaki kimi ocak ve yarmalarda birimin temiz kesitleri aa kar. Yedikule civarndaki yzeylenmelerinde 120-140 metre dolaynda kalnlk gstermektedir (zgl ve di., 2005). 4.2.1.5.2. Bakrky yesi (Tba) Bakrky kys Yeilky-Yeilyurt

yesi,

Hali

Marmara

alanda,

dolaylarnda Avclar- Firuzky, Kavakl ve Kkekmece yerleim alanlarnn yer ald srtlarn st kotlarndaki yatay dzlkleri oluturur. Kireta kirli beyaz krem rengi, ince orta-kaln katmanl, boluklu gzenekli, genellikle algli, onkoidlidir; killi kireta-marn ara dzeylerini kapsar. Kil-kire oran ok deikendir, alt dzeylerde kil, st dzeylerde kire kapsam artar. Mactra cinsi lamellibran kapsamas ayrtman zelliklerindedir. Gngren yesini yanal ve dey geili olarak stler, yzeylemeleri genellikle gncel anmaya ak olduundan birim kalnl tam olarak bilinmemektedir. Grnr kalnl 30-40 metre dolayndadr (zgl ve di., 2005).

78

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.6. ukureme Formasyonu (T) Formasyon balca tutturulmam akl, kum, mil karmndan oluur. Kkky, ukureme ve Mahmutbey semtlerinde snrl bir alanda yzeylenen apraz katmanl bol mikal, yer yer kil arakatkl ufak akl ve akll tutturulmam kumlarn egemen olduu istif, nceki arat rmalarda ukureme Formasyonu (Sayar, 1976), ya da ekmece Formasyonu kapsamnda ukureme yesi (Sayar, 1976) adlaryla incelenmitir. stifin bu yredeki yzeylemeleri balca sarms, boz, kl rengi, apraz katmanl, bol mikal pullu boylanm, orta-kaba kum boyu kuvars, kuvarsit, akmakta, volkanit ve Paleozoyik yal birimlerden tremi tutturulmam gereci kapsar. Bykekmece Kra dolaynda yaklak 30 metre olan birim kalnl kuzeye Karadenize doru gidildike art gsterir. Formasyon omurgal kemikleri ve silislemi aa paralarn kapsar. Ge Miyosen yal Gngren Formasyonu tarafndan stlendii de gz nnde bulundurularak, ukureme Formasyonunun Erken Orta Miyosen yata olduu anlalmaktadr. ukureme Formasyonu kapsamnda incelenmi olan akl ve kum birikintileri Arpat (1999) ve Arpat ve entrk (2000) ve zgl (2005) tarafndan ukureme Formasyonundan farkl olarak Kra Formasyonu ad alt nda incelenmitir. 4.2.1.7. Kudili Formasyonu (Td) stanbulun boaza alan byk akarsularn ak aa (mansap) kesiminde kalnl yer yer 70-80 metreye varan balca killi kum-mil tr ince malzeme kapsayan birkintiler yer alr. stanbulun Kadky semtinde yer alan Kurbaal Derenin mansap kesiminde Kudili ayr olarak bilinen bu tr birikintileri kapsayan dzlkte yaplan sondaj verilerini inceleyen Meri ve di. (1991) tarafndan, birim Kudili Formasyonu adyla tanmlanmt r. Formasyon koyu mavimsi kl rengi, kahverengimsi, yer yer siyahms, hali kellerinden oluur. Balca kuvars, kuvarsit vb. killi mil-kum boyu malzeme

79

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

kapsar, tane boylarnn oran yerden yere dei ir. Seyrek olarak, yar keli yar yuvarlanm akl ve akll kum mercek ve ara dzeylerini kapsar. zgr ve di. tarafndan incelenen sondajlarda yer yer bitki krnt l ya da bunlarn ayrmasndan oluan organik kapsam yksek siyahms killi ince dzeyler kesildii, Kudili ayr yresinde yaplan iki adet sondajn karotlarnda, tabanda pirit ve piritlemi kavk paralaryla organik kapsam yksek olan kesimlerde mollusk kavk ve kavk krnt larnn bulunduunu belirtilmektedir. Yzeylemeleri gncel anmaya ak olduundan bilinmemektedir. Yaklak 30-40 metre kalnlkta rtler oluturur (zgl ve di., 2005). Kurbaal Dere dolaynda Fenerbahe Stadyumunun bat snda DS tarafndan yaplan sondaj karotlarnn fosil kapsamn inceleyen Meri ve di. (1991), formasyon iin Ge Holosen yan ngrr. 4.2.1.8. Boaz kelleri Sarayburnu- skdar arasndaki alanda Trakya Forasyonunu diskordan olarak rten bu keller Yenikapda ise Sarmasiyen zamanna ait formasyonlar rter(imek, 1987). Boazda Trakya Formasyonu zerinde yer alan gen (Holosen) kel istifi karasal nitelikli killi akl dzeyi ile balamaktadr. Deiik boyutta kumta, siltta, kilta ve kuvars akllarndan oluan bu dzey gen boaz kellerinin tabann oluturmakta, ksa mesafelerde akll az siltli, ok sk kum ya da koyu gri iri kavkl, kumlu akllarla girik olduu gzlenmektedir. Bol kavkl bu seviyeler daha stte akl iermeyen gri renkli yumuak az kavkl siltli killer ile devam etmekte, yer yer yaklak 1 metre kalnlktaki gri siyah renkli akll-kumlukavkl kil mercekleri de iermektedir. Gen kellerin en st ise yaygnca grlen gri, kt derecelenmi kavk paral, ok gevek-gevek-orta sk siltli kumlardan olumaktadr. Sarayburnunda grlen gen kellerin bu dizilimine karlk ky kesimlerde killi kumlu akl seviyeleri stte doru killi siltli kum ile ardalanmaktadr (Yldrm ve di. 1992).

80

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.2.1.9. Alvyon (Qal) Gerek Kudili Formasyonunun oluturduu dzlkler zerinde zaman zaman yer deitirmi olan akarsu boylarnda gerekse denizlere ve boaza alan vadi tabanlarnda dar eritler halinde alvyon birikintileri geli mitir. Ayamama Deresi dzlnde Kudili Formasyonuu oluturan hali kellerinin stnde 6,5 metre kalnlkta gncel alvyon birikintisinin yer ald belirtilir.

4.2.1.10. Yama Molozu (Yd) Blgenin kuvarsit vb. dayanml kayalardan oluan yksek yama eimli da ve tepelerinin eteklerinde, daha ok eim krlma alanlarnda yer yer kaln yama molozu birikintileri gelimitir. 1 m ile 40 m arasnda deien kalnlkta olup kum, akl ve blok boyu keli yar keli, boylanmam malzeme kzlms sarms kahverengi killi milli hamur kapsar.

81

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

KALINLIK (m)

FORM ASYON

SEMBOLLER

ST S STEM

S STEM

SER

LTOLOJ

AIKLAMALAR

Yd HOLOSEN Qal

2-40 10-15 40-60

Dolgu: Moloz ve kaya paralar Alvyon: Kumlu, siltli, killi akarsu kelleri Boaz kelleri: Kum, kil, kavkl kum ve silt akl , Kum, kil

S E N O Z O Y K

KUVARTERNER

PLE STOSEN

Kudili

Kd

20-50

Bakrky TERS YER M YOSEN

Tba

15-20

Kil arabantl, Mactral kireta Yer yer silt ve kireta aratabakal kil Sarms kahverenkli siltli, akll kum Kumta, siltta, kilta ardalanmas; merceksel kireta ve konglomera Diyabaz ve Andezit dayk ve silleri

Gngren

Tg

10-80

ukureme

20-30

P A L E O Z O Y K

KARBON FER

Trakya

600Kt 1700

Baltaliman

Kb

25-30

siyah renkli ve radiolaryal rt

DEVON YEN

Tuzla

Dt 115- 180

Siyah rt, alacal eyl ve yumrulubantl kireta

Kartal

Dk 325-400

kumta, siltta, ardalanmas

kilta,

eyl

ekil 4.1. Marmaray Projesi gzergah stratigrafik kesiti (Aydn, 2006)

82

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.3. nceleme Alannn Depremsellii ve Yapsal Jeolojisi Deprem etkileri alt nda yaplarda meydana gelen hasarlar, faktrden etkilenmektedir. Bunlar; yap zellikleri, deprem zellikleri ve yerel zemin zellikleridir. Depremin yaplarda meydana getirdii etkileri tam olarak anlamak iin bu bileenin birbirleri ile olan etkileiminin dikkate alnmas gerekmektedir. Deprem dalgalarnn zellikleri zemin tabakalarndan geerken dei ime uramakta ve buna ilave olarak zemin zellikleri de bu tekrarl hareketler nedeni ile deimektedir. Yerel zemin zellikleri dikkate alnmadan yaplan deprem tehlikesi almalar bu nedenle yetersiz ve eksik kalmaktadr (zgl ve di., 2005). 40.8 ve 41.24K enlemleri ile 27.58 ve 29.42D boylamlar arasnda yer alan stanbul kenti, gerek corafi, gerek tektonik konumu itibariyle hem tarihte, hem de yakn gemite byk ve ykc depremlerden nemli derecede etkilenmi bir kenttir. zellikle Trkiye'nin en byk ve en aktif fay olan Kuzey Anadolu Faynn gney blounun bat ya doru hareket dorultusu zerinde bulunuyor olmas ve Kuzey Anadolu Faynn Marmara Denizi ierisinde devam eden kuzey kolunun stanbul'un ok yaknndan (10-12 km gneyinden) geiyor olmas bu etkilenmedeki en nemli iki etmendir. stanbul'u yzeyleyen zeminlerin deprem asndan zellikleri aada belirtilmektedir: Alvyon zeminler; yaplama iin sakncal zeminlerdir. Depreme dayankl olmamakla birlikte genel olarak tama kapasiteleri ok dktr. Ancak Beykoz ve Riva civarnda alvyon zeminler skarak kat lam olduu iin bir ya da iki katl yaplar iin fazla sorun oluturmazlar. Kudili formasyonu; tama kapasitesi zayf ama nlem alnarak bina yaplabilir. Ataky'n bulunduu yer bu zemin zerindedir. Ataky'n alt nda gen yani halen aktif olan faylar vardr. Bakrky formasyonu; iyi zemin olarak kabul edilmektedir. Yaplamaya uygundur. Ancak yer yer sorunlu blgeler de iermektedir. Bu blgelere denk gelen yaplarda deprem asndan sorun yaanabilir.

83

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

Gngren formasyonu; depreme kar zayf, yaplama iin ok uygun bir zemin olmamakla birlikte, zellikle eimin 15 derecenin zerinde olduu kesimlerde heyelan sorunu yaanabilmektedir. ukureme formasyonu; Bykekmece ve Kkekmece glleri arasnda yer alan bu zeminin tama kapasitesi iyidir; ancak eimli blgelerde su tutmas nedeniyle akkanlk kazanp heyelan tehlikesi tamaktadr. Trakya formasyonu; genel olarak salam bir zemin zellii tamaktadr. Ancak, krlma, atlama ve faylanma gibi zelliklere sahiptir. Bu nedenle dzlk blgeleri yaplamaya uygun ve depreme dayankl iken eimli blgelerde sorun yaanabilmektedir. Baltaliman ve Tuzla formasyonlar; tama kapasitesi yksek yaplamaya uygun ve depreme dayankl kaya zeminleri oluturmaktadr. Kartal formasyonu; Trakya formasyonu ile benzer zelliklere sahip yaplamaya uygun zemin zellii gstermektedir. Daha yal olduu iin depreme kar daha gvenli bir zemindir (Kasapolu, 2007). stanbul ve yakn dolay Karbonifer-Neojen aralnda etkin olmu ok sayda ve dei ik nitelikte tektonik hareketlerin derin izlerini tar. Bu hareketlere bal olarak gelimi kvrm, fay ve eklem gibi yapsal unsurlar blgenin jeolojik yapsn daha da karmak bir hale getirmitir. stanbulun kaya birimlerinin yzeyledi i kesimlerinde DB, K-G, KD-GB ve KB-GD uzanml ok sayda faylar dikkati eker (ekil 4.2.). stanbul il genelindeki ana faylar; Saryer-ile srklenimi, amlca srklenimi, Maltepe-Beykoz fay, Yakack fay, atalca fay, Alibeyky-Sazldere, Kurnaky-Emirli fay, Kmrlk-Gbeyli fay ve Darlk fay olmak zere adlandrlm lardr.

84

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

ekil 4.2. stanbul ilinde bilinen ana faylar (www.depremhaber.com) Bayndrlk Bakanlnca yaynlanan Trkiye Deprem Blgeleri haritasnda stanbul I. Dereceden deprem blgesi olarak yer almaktadr. stanbul da kendi iinde 5 ana deprem blgesine ayrlmaktadr (ekil 4.3). Kadky, mraniye, Kkekmece, Avclar, skdar, Pendik, Tuzla ileleri faylanmann youn olduu blgeler olduu iin I. Dereceden deprem blgesi olmaktadr.

ekil 4.3. stanbul deprem blgeleri haritas (www.depremhaber.com)

85

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

Marmaray Projesi iin ihale ncesi 2002 ve ihale sonras 2004 yllarnda ayrnt l zemin almalar gerekletirilmitir. Hem karada hem denizde yaplacak yaplarn depremsellii arat rlm, olas stanbul depremi iin en kt senaryo kabul edilerek deprem annda yaplarn dinamik modellemeleri kurulmutur. Bu modellemelere gre ina edilecek yaplar iin esas alnacak deprem magnitd deeri 7.0<M<7.5 olarak belirlenmitir (Avrasya Consult al malar, 2002). Marmaray Gzergah tnel kaz kotunda, ana kaya olarak atlakl kumta, kilta, amurta ara dzeyli Trakya formasyonu bulunmaktadr. Bu formasyon, genelde geirimsiz, fay zonlarn n yar geirimsiz olduu akifer nitelii tamayan katmanlardan olumutur (Eri, 2007). 4.4. Kadky-skdar Aras Mhendislik Jeolojisi zellikleri Marmaray Projesi DKD-BGB gidili olarak Sarayburnu-skdar arasnda boaz geiini salamaktadr. Baltaliman ve Trakya oluturmaktadr. Blgenin en yksek srt kesimlerinde, tartmal olarak st Miyosen yal ukureme formasyonu ile elenik kabul edilen Belgrad formasyonu bulunmaktadr. Dier taraftan stanbul Boaznn her iki yakas ve Marmara Denizine alan btn vadilerin i kesimlerine doru temel kaya birimler zerinde al uyumsuzluk ile Kudili formasyonu bulunmaktadr. skdar stasyonunda yaplan sondaj verilerine gre istasyon alannda grovak yani genel anlamda az-orta ayrm feldspatl kumta youn olarak grlm, Trakya Formasyonu olarak belirtilmitir. Bu blgede 3 formasyon ayrtlanmt r. Tuzla, blgedeki hakim formasyonlar formasyonlar

86

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

izelge 4.1. Delme tnel boyunca zemin/kaya durumu (STFA, 2005) Yap Yzey A-Kapa Delme Tnel Delme Tnel Yenikap stasyonu A-Kapa

Km 0+000~0+960 0+960~1+200 1+200~1+800 1+800~3+685 3+685~4+080

Formasyon Dolgu Dolgu Bakrky Bakrky Gngren Dolgu Denizel kel Gngren ukureme Gngren Trakya Gngren Trakya Trakya Trakya

4+080~4+140 4+140~4+420 4+420~4+560 4+560~6+225 6+225~6+460 6+460~7+427 7+427~8+814 8+814~9+599 9+599~9+824

Delme Tnel Delme Tnel Delme Tnel Delme Tnel Sirkeci stasyonu Delme Tnel Batrma Tnel Delme Tnel skdar stasyonu A-Kapa Delme Tnel Delme Tnel Delme Tnel

Trakya Dolgu Denizel kel Trakya Trakya Alvyon Trakya Tuzla Baltaliman Trakya Dolgu Alvyon Trakya

9+824~12+745 12+745~12+950 12+950~13+410

13+410~13+860

A-Kapa

87

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.4.1. Trakya Formasyonunun Mhendislik Jeolojisi Genelde kumta-laminal amurta ardalanmasndan kurulu istiflenme maksimum ortalama 3 metre derinlerden sonra az ayrm-ayrmam (II-I) olarak izlenir (Dearman ve di., 1978). Birim ok krkl yaps nedeni ile kolay sklebilir kazlabilir zellii ile dk(D)/orta (C) dayanmldr (Deere and Miller, 1969). Trakya formasyonunu temsil edecek ekilde kumta dzeylerinde 60, amurta dzeylerinde 23 ve kireta dzeylerinde 15 adet deney yaplmt r. Laboratuar verilerine gre; ortalama RQD= 20 olarak belirlenmi ve Kumta dzeyleri iin; basn dayanm ortalama 527 kg/cm ve elastisite modl 147.320 kg/cm deeri belirlenmitir. amurta dzeyleri iin; basn dayanm ortalama 480 kg/cm ve elastisite modl 115.400 kg/cm deeri belirlenmitir. Kireta dzeyleri iin; basn dayanm ortalama 676 kg/cm ve elastisite modl ortalama 156.660 kg/cm deeri belirlenmitir. Trakya formasyonunu oluturan kaya trlerinin (fasiyeslerin) kendi ilerinde ok yksek, birbirlerine gre ise dk mekanik deer farkllklar grlmektedir. Trakya formasyonunun sk aralklar ile deiim gsteren mekanik deerleri, birimin ileri derecede kvrml-krkl yaps ve sk aralklar ile fasiyes (kaya tr) deiimi, dier bir deyi ile ardalanmal yapsndan kaynaklanmaldr (Biberolu, 2006). izelge 4.2. Trakya formasyonunun mekanik zellikleri (98 rnek)(Biberolu, 2006) Trakya Formasyonu Basn dayanm (kg/cm) Min. amurta (%65) Kumta (%30) Kireta (%5) 91 78 232 Mak. 849 1526 1180 Elastisite modl (kg/cm) Mak. Ortalama

ortalama Min. 480 527 676 34000 18900 67200

238400 115400 300900 147300 261600 156660

88

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

4.4.2. skdar stasyonu Verileri skdar stasyonunda sondaj al malar 2004 ylnda STFA tarafndan yaplmt r. Gzergah boyunca yaplan 17 sondaj kuyusu almt r (ekil 4.4.). Ortalama 35 metre derinliinde toplam 605.65 metre sondaj yaplmt r. Sondajlara gre 2.50-3.50 metreler arasnda deien dolgu kiremit paralar, daha sonrasnda yerini denizel kellere, bol fosilli kuma, kile brakmakta ve en altta Trakya formasyonunun kumta amurta ardalanmas grlmektedir. Sondaj kuyular deniz taraf ve kara taraf olmak zere iki ksm olarak belirlendikten sonra almt r (ekil 4.5, ekil 4.6). 7 adet deniz tarafnda 7 adet kara tarafnda yaplan sondajlarda, kara tarafnda kayaya daha erken girildii grlmektedir. Ortalama 22 metrelerde Trakya formasyonu grlmektedir. stasyon Projenin 9+550-9+873.44 km arasnda yer almaktadr. Alanda -10 kotundan itibaren -30 kotuna kadar olan blmn sondaj verilerine dayanan boy kesiti Ek-2 de verilmektedir (ekil 4.7.). Boy kesitte denizel keller deniz kabuklar, kum, silt youn olarak grlmekte, akllarn arasnda yer yer kil arabantlar grlmektedir. stasyonun bat snda kumta-amurta ardalanmas bulunurken, dousunda amurtana rastlanlmaktadr.

89

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

ekil 4.4. skdar stasyonu sondaj kuyular (Taisei, Kumagai, Gama-Nurol, 2005)

90

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

ekil 4.5. skdar stasyonu kara taraf (Taisei, Kumagai, Gama-Nurol, 2005)

ekil 4.6. skdar stasyonu deniz taraf (Taisei, Kumagai, Gama-Nurol, 2005)

91

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

ekil 4.7. skdar stasyonu sondaj zemin profili kesiti (Biberolu ve di., 2005) Alan sondaj kuyularndan alnan numuneler eitli zemin deneylerine tabi tutulmutur. izelge 4.3. de sondaj numaralar, zeminin tr ve su ierikleri verilmi olup, plastisite indisi bulunmaktadr. Kilin kvam deneyleri sonucu incelendiinde zemin cinsi Birletirilmi Zemin Snflamasna gre (ASTM D2487) CL yani dkten orta dereceye kadar plastik inorganik kil/akll/kumlu/siltli/yasz kil olarak tespit edilmektedir (ekil 4.8.).

92

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

izelge 4.3. Sondaj verilerinin atterberg deneyleri sonular (Taisei, Kumagai, Gama-Nurol, 2005) Sondaj no Zemin tr Derinlik (metre) Doal su Likit limit Plastik Plastisite limit (%) indisi (%)

ierii (%) (%) BH156A BH157 Kumlu ince kil -23.75/-26.35 20 20 13 35 30 27 31 29 31 24 39 35 32 -

17 19 20 19 20 10 20 17 23 21 -

18 11 7 12 19 21 4 22 12 11 -

Kumlu siltli kil -3.85/-5.85 Kumlu siltli kil -6.85/7.85 Kumlu ince kil -17.85/-19.10

Kumlu siltli kil -20.85/-22.85 Kumlu ince kil BH157A akll ince kil akll ince kil BH158 Kumlu ince kil -32.10/-33.10 -27.63/-28.63 -29.69/-30.33 -19.85/-21.85

Kumlu siltli kil -32.85/-33.85 BH158A Kumlu ince kil Kumlu ince kil Kumlu silt Kumlu ince kil BH159B Kumlu ince kil Kumlu ince kil BH159C -4.85/-5.55 -20.55/-25.55 -25.55/-26.55 -35.55/-38.40 -3.15/-4.15 -9.15/-13.15

Kumlu siltli kil -8.89/-10.89 Kumlu siltli kil -11.89/-13.89 Kumlu ince kil -14.89/-15.89

93

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

ekil 4.8. nceleme alanndaki ince taneli zeminlerin plastisite kartndaki dalm

izelge 4.4. Plastisite derecesinin Plastisite indisine (PI) gre belirlenmesi (Leonards, 1962) Plastisite ndisi (%) 0-5 5-15 15-40 >40 Plastisite derecesi Plastik deil Az plastik Plastik ok plastik Kuru dayanm ok dk Dk Orta yksek Yksek

Sondaj verilerine gre PI en yksek % 22 orta yksek plastik zelli i gstermekte olup ortalama PI az plastik zellii gsteren zemin tr olarak tanmlanmaktadr. BH156E ve BH159C kuyularndan alnan numuneler ASTM166 standardna uygun olarak tek eksenli basn dayanmna tabi tutulmu, zemin tr akll killi kum (SC) olarak belirlenmitir. Ortalama deviatr gerilmeleri (q) 154,5 kPa olarak bulunmutur. Zemin kvam olarak kat olduu tespit edilmitir.

94

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

izelge 4.5. Serbest basn deerlerine bal olarak zeminlerin kvam (Terzaghi ve di., 1996) Kvam Serbest Basn Dayanm q (kg/cm) ok yumuak Yumuak Orta Kat ok kat Sert 0.25den kk 0.25-0.50 0.50-1.00 1.00-2.00 2.00-4.00 4.00dan byk q (kPa) 25den kk 25-50 50-100 100-200 200-400 400den byk

Yaplan btn sondajlarda RQD (Kaya Kalitesi Tanmlamas), TCR (Toplam Karot Yzdesi), SCR (Kat Para Karot Yzdesi) verileri hesaplanmt r. Deere (1964), 10 cm ve daha byk uzunlukta olan karot paralarn lerek elde edilen karot yzdesine gre Rock Quality Design ad verdii bir snflama yapmt r. Bu snflama tnel iksa sisteminde byk nem tamaktadr. Alan 17 kuyudan alnan karotlarda yaplan incelemeler sonucunda en byk RQD deer 14 olarak belirtilmektedir. Bu da zemindeki kayalarn ok fena gruba girdiini gstermektedir. izelge 4.6. RQD snflamas RQD 0-25 25-50 50-75 75-90 90-100 Kaya Kalitesi ok fena Fena Orta yi Pekiyi

95

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

izelge 4.7. Sondaj verilerinin kaya zellikleri (Taisei, Kumagai, Gama-Nurol, 2005) Sondaj no BH154 Kumta-amurta Kumta amurta(ezik zon) amurta Kumta-amurta BH154A amurta Kumta Kumta BH154B Kumta Ezik zon Kumta BH155 Kumta Kumta Kumta-amurta Ezik zon Kumta-amurta BH155A BH156A Kumta Kumta-amurta Kumta BH156B amurta Kireta BH156C BH156D amurta amurta amurta BH156E BH157 Kumta Kumta-amurta -6.68/-11.68 -11.68/-25.68 -25.68/-28.13 -28.13/-31.68 -31.68/-34.68 -4.71/-11.36 -11.36/-21.71 -21.71/-26.01 -12.42/-16.42 -16.42/-27.87 -27.87/-29.42 -3.75/-9.50 -9.50/-13.50 -13.50/-25.00 -25.00/-27.25 -27.25/-34.00 -12.85/-17.65 -26.35/-30.25 -30.25/-33.75 -22.90/-28.40 -28.40/-35.90 -35.10/-40.30 -29.15/-33.00 -33.00/-34.25 -34.60/-37.25 -36.10/-39.15 Kaya tr Derinlik (metre) TCR (%) 81 67 67 55 67 93 100 91 93 52 68 56 58 58 44 85 84 71 31 82 56 78 RQD (%) 0 5 4 0 8 10 0 0 10 0 0 3 4 0 0 0 4 14 0 0 0 0 SCR (%) 5 10 5 0 12 21 34 22 21 0 0 4 1 2 0 0 5 26 3 0 3 0

96

4. BULGULAR VE TARTIMA

Glbirivan ZBAY

BH157A BH158 BH158A BH159B

Kumta-amurta Kumta-amurta amurta amurta Kumta-amurta Kumta amurta Kumta amurta Kumta

-30.33/-35.88 -38.10/-41.10 -38.70/-41.70 -19.40/-27.90 -27.90/-29.40 -29.40/-34.75 -30.29/-32.47 -32.47/-35.94 -35.94/-39.49 -8.80/-12.10

87 58 67 97 91 100 80 79 63

1 0 0 0 11 2 0 0 0

6 0 0 0 0 1 0 0 0

BH159C

BH159D

97

5. SONULAR VE NERLER

Glbirivan ZBAY

5. SONULAR ve NERLER Mhendislik mesleinin k amac, sorun annda en pratik zm nerebilmektir. Ve bu amala her geen gn oluan yeni mhendislik sorunlarna yeni zmler retilmektedir. Dnyada da nemli bir yere sahip olan stanbul hem iki ktay birbirine balayan ehir, hem de nfus younluuyla lkenin en kalabalk ehri olmaktadr. Trkiye statistik Kurumu tarafndan yaplan 2007 yl nfus saymna gre 12.573.836 kiilik nfusuyla Trkiyenin en byk yerleim, sanayi, kltr, ticaret ve eitim merkezi olmaktadr. Karayollar Blge Mdrlnden alnan bilgilere gre stanbulda 2007 yl itibariyle kaytl ara says 2.538.742 olup, Boaz Kprlerinden gnde toplam 403.712 ara gei yapmaktadr. ehirde alma alanlarnn youn olduu Avrupa yakas ve konut alanlarn youn olduu Asya yakas arasndaki ulam byk lde zaman kayb yaratmaktadr. Toplam ulamda deniz yolu %3 demiryolu tamacl %7 karayolu tamacl ise %90 olarak en byk paya sahiptir. Bu nemli projeyle ulam problemine uzun vadede bir zm bulunmu olacakt r. Proje Gebze ve Halkal aras seyahat sresini 55 dakika ksalt p, boaz geiini 4 dakikaya indirecektir. Trafikte daha az motorlu tat kullanmndan dolay evre kirliliini azaltmada katk salam olacakt r. Bu almada; Marmaray Projesi hakknda bilgi verilmi olup bat rma tp tneller, balant tnelleri, a-kapa tnellerindeki uygulamalara ve skdar stasyonu mhendislik zelliklerine yer verilmitir. Giri blmnde; tnel jeolojisi ile ilgili bilgi verilmi olup tnel ama yntemleri incelenmitir. kinci blmde; literatr almas yaplp stanbulun jeolojik ynden inceleyen ve Marmaray Projesi ile ilgili alma yapan aratrmaclarn bulgularna yer verilmitir. nc blmde; arazi al malar olarak projede yer alan yaplarn yap m aamalar incelenmitir. lk olarak Ayrlkeme istasyonunda balanlm olup TBM ad verilen kazc makinalar anlat lmt r. Daha sonra tnel ii elemanlarnn yaplma ekilleri anlat lm segment retimi hakknda bilgi verilmitir. Tnel yapmnda kullanlacak beton yaplarnda herhangi bir problem olmamas iin beton yaplar

98

5. SONULAR VE NERLER

Glbirivan ZBAY

laboratuar ksaca anlat lmt r. Sirkeci ve Yenikap istasyonlarnn ilerleme durumlar ile ilgili bilgi verilmitir. Bitmi haldeki tasarmlar verilmitir. Bat rma tp tnelin jeolojik profili incelenmi olup yaplan almalara ve tplerin yapm aamalar anlat lmt r. Son olarak skdar stasyonunun gnmze kadar geirdi i yapm aamalar hakknda bilgi verilmi, antiyede yaplan inklinometre lm anlat lmt r. Drdnc blmde; stanbul ve evresinin jeolojik durumu irdelenmi formasyonlar tek tek aklanp stratigrafik kesit olarak karlmt r. Kadky skdar aras ve Trakya formasyonunun mhendislik jeolojisi zellikleri verilmi, skdar istasyonunda yaplan sondaj almalar deerlendirilmitir. Verilere gre skdar antiyesinde yaplacak kazda mhendislik asndan herhangi bir zemin problemiyle kar karya kalnmayaca tespit edilmitir. Marmaray Projesi yapm ve yapm ncesi aamasnda yeterli sayda nlem alndndan dolay proje tamamlandnda byk bir mhendislik jeolojisi sorunu beklenmemektedir. Fakat yaplan analizler sonucunda blgede kumlu zeminlerin youn olmasndan dolay svlama potansiyeli yksek yerler tespit edilmitir. Bu blgelere enjeksiyon gemi yllarda yaplmt r. Dzenli kontroller yaplarak olas bir riskte, zeminin durayll salanmaldr. Tnel gzergah I. Dereceden deprem blgesi olarak bilinmektedir, yaplan yaplarn tm depreme dayankl olarak 7.5 Richter lei bykle gre ina edilmelidir. TBM hattnda Trakya formasyonundan ileri gelen sorunlarda kumlu zemin kendini tutamaz ise TBMin sorunsuz ilerlemesi iin, tnel aynasna yaplacak enjeksiyonlarla zemin sabitlenip zamannda mdahale edilmelidir. stanbul Boaz Tp Tnel gzergahnda kaz alanndan karlan malzeme tpler yerletirildikten sonra yeniden ayn alana tplerin zerine dklmeli, deniz taban oluturulmaldr. Tnelde beton malzemesi kullanld iin laboratuardaki beton deneyleri model zerinde denenerek yaplacak yap modelden alnacak karotiyerlere gre sorunsuz yaplmaldr.

99

5. SONULAR VE NERLER

Glbirivan ZBAY

TBM ile alan tnellerde tnel eleman olarak kullanlan ringlerde grlen sorunlarda yine ring yap malzemesiyle uyumlu tamirat malzemesi kullanlmaldr. skdar stasyonu kazs a-kapa olduu iin kazda alnan malzeme istasyon inaat bitiminde, strat ad verilen yaplar sklp, kaldrlan zeminin kullanlabilir ksm yeniden alana dklecektir. Genel olarak deniz kelleri ve dolgunun hakim olduu blgede zemin kaldrlp istasyon kaya birimine oturtulmaldr, yaplan deerlendirmeler sonucunda kaz alannda zayf, ezik zonlara rastlanlmt r istasyon tabanna jet-grouting yntemiyle iyiletirme yapld iin herhangi bir problem beklenmemektedir, olas bir sorunda sondaj verileri yardmyla zme gidilmelidir. Avrupa ve Asya ktalarn deniz tabanndan birbirine balayacak olan bu nemli proje, dnyadaki en derin bat rma tp tnel olarak da mhendislik asndan byk nem tamaktadr. Demiryolu Yedikulede yeralt na giren Yenikap ve Sirkeci istasyonlarndan devam ederek ve devamnda boaz geii salayarak skdar yer alt istasyonuna balanp Stlemede yzeye kmaktadr. Bylece 3 yer alt istasyonu ve boaz gei iyle toplam 13.6 km projenin yeralt kesimini oluturmaktadr. Yzeyde ise 37 adet istasyon, 63 km uzunluk olarak yaplmakta ve toplamda 75.000 yolcu/saat/tek yn olarak 2015 ylnda faaliyete gemesi planlanmaktadr. Bu tezde verilen bilgiler uluslar aras bir projenin yapm ve yapm ncesi aamalarnn verilerinden olumaktadr. Proje hakknda bilgi sahibi olmak isteyen aratrmaclara yol gstermesi amacyla yaplmt r.

100

KAYNAKLAR
ABDSSELAMOLU, S., 1963. stanbul Boaz Dousunda Mostra Veren Paleozoik Arazide Stratigrafik ve Paleontolojik Yeni Mahadeler, MTA Dergisi, No.60, s.1-7. ACAR, A., 2003. Tnel Mhendislii-1, Tnel Mhendisliine Giri, Adana, 40s. (yaynlanmam) AKARTUNA, M., 1963. ile ariyajnn stanbul Boaz Kuzey Yakalarnda Devam, MTA Dergisi, No.61, s.14-21. AKYZ, H.S., 1987. stanbul Boaz Bat snn Jeolojisi, stanbul Teknik niv. Fen Bilimleri Enst. Yksek Lisans Tezi, stanbul, 90s. ALTINLI, .E., 1951. Kayda Blgesinin Jeolojisi, stanbul niv. Fen Fakltesi Mec. B.XVI, 2, s.189-205. ARI, C., 1955. stanbul Paleozoik Arazisinde Bulunan Oolitli ve Fosilli Demir Madeni, stanbul Teknik niv. Dergisi, II, s.3-4,67-68. ARPAT, E., 1999. Bykekmece ile Kkekmece (stanbul) Heyelanlarnn Genel zellikleri ve Yarattklar Balca Sorunlar, 52. Trkiye Jeoloji Kurultay Bildiriler Kitab, Ankara, s.17-23. ARPAT, E., VE ENTRK, K., 2000. Marmara Denizinin Geli imi, Marmara Denizi 2000 Sempozyumu Bildiriler Kitab, Trk Deniz Arat rma Vakf, stanbul, s.231-237. ASTM D 2487, 2003. Standart Test Method for Unconfined Compressive Strength of Cohesive Soil, In: Annual Book ASTM Standarts, Volume 04.08, West Conshohocken, pp. 201-206. AYDIN, H., 2006. stanbul Boaz Tp Tnel Gzergahnn Mhendislik Jeolojisi ncelemesi, stanbul niv. Jeoloji Mh. Blm Bitirme Projesi, stanbul, 53s. (yaynlanmam) AVRASYA CONSULT ALIMALARI, 2002. BAYKAL, F., 1943. ile Blgesinin Jeolojisi, stanbul niv. Fen Fakltesi Monog., 3. stanbul, 86s. BAYKAL, F., KAYA, O., 1965. stanbul Silriyeni Hakknda, MTA Dergisi, No.64,

101

s.1-7. BBEROLU, S., 2006. Marmaray Projesi Gzergahnn (Kadky-skdar Aras) Genel Mhendislik Jeolojisi ve Jeoteknik zellikleri, stanbul, 13s. (yaynlanmam) BBEROLU, S., 2006. Marmaray Projesi Gzergahnda Bulunan Volkanik Dayklarn Genel Mhendislik Jeolojisi ve Jeoteknik zellikleri, stanbul, 5s. (yaynlanmam) BBEROLU, S., OLGUNZ, O., ENNAZLI, N., ve MEK O., 2005. Marmaray Projesi Demiryolu Boaz Geii Tneller ve stasyonlar naat Szleme BC1, stanbul, 12s. (yaynlanmam) BBEROLU, S., 2007. Sirkeci stasyon NATM Tnelleri Alan Jeoloji ve Mhendislik Jeolojisi zellikleri, stanbul, 4s. (yaynlanmam) BLMEZ, F., 2009. stanbul Boaz Tp Geidindeki Mhendislik Uygulamalar, ukurova niv., Fen Bilimleri Enst., Maden Mhendislii Anabilim dal Yksek Lisans Tezi, Adana, 72s. EEN, E.E., 2007. Kent i Tnellerinde Uygulanan emsiye-Kemer ve Ayna Donatlama Tekniklerinin Gerilme-Deformasyon zerine Etkilerinin Saysal Analizi, stanbul Teknik niv., Fen Bilimleri Enst., naat Mh. Anabilim dal Doktora Tezi, stanbul, 272s. DEARMAN, W.R., BAYNES, F.J., VE RFAN, T.Y., 1978. Engineering Grading Of Weathered Granite, Engang Geol.12, s.345-374. DEERE, D.U., MLLER, R.P., 1966. Engineerig Classification and ndex Properties For ntact Rock, Technical Report No. AFWL-TR-65-116, Air Force Weapons Lab., Kirtland Air Force Base, 308s. DLH, 2008. Geni Kapsaml Marmaray Projesi Raporu, DLH Yaynlar, Ankara, 52s. DLH, 2008. skdar stasyonu Inklinometre zleme Raporu ERENTZ, C., 1949. atalca Masifi ve Dolaynn Jeolojisi Hakknda, Fen Fak. Mec., B.14, s. 307-320. ERGUVANLI, K., 1949. mral Adasnn Jeolojisi, Trkiye Jeo. Kurultay Blteni, 2, 1, s. 118-121.

102

ERGUVANLI, K., 1982. Mhendislik Jeolojisi, Se Kitapevi, stanbul, 575s. ERGNER, U., 2008. Marmaray Project and Performance of a Slurry TBM, stanbul Teknik niv. Fen Bilimleri Enst. Yksek Lisans Tezi, stanbul, 90s. ER, ., 2007. stanbul li Marmaray Boaz Tp Geii, Avrupa ve Anadolu Yakas Tnellerindeki Faylarn Deerlendirilmesi, 20s. (yaynlanmam) HAAS, W., 1968. Das Alt-Palaozikum von Bithynien Nordwest-Turkei, N. Jb. Geol. Palaont. Abh., 131-2, s.172-242. NCE, G.., 2005. Sismik Blgeleme ve stanbulun Deprem Zararlarnn Tahmini, Yldz Teknik niv. Fen Bilimleri Enst. naat Mhendislii Anabilim dal Doktora Tezi, 267s. NTERNET, 2009. www.marmaray.com.tr NTERNET, 2009. Google Earth Program Harita Grntleri NTERNET, 2009. www.depremhaber.com KASAPOLU, K.E., 2007. Depremler ve Trkiye Hakknda Bilmek stedikleriniz, Jeoloji Mhendisleri Odas Yayn, No.99, Ankara, 158s. KAYA, O., 1971. stanbulun Karbonifer Stratigrafisi, Trkiye Jeo. Blteni, No.16, s.143-199. KAYA, O., 1973. The Devonian and Lower Carboniferous Stratigraphy of the stinye, Bostanc and Bykada subareas Paleozoik of stanbul, Ege niv. Fen Fakltesi Yayn, No:40, s.1-36. KETN, ., 1959. amlca Blgesinin Tektonii Hakknda, Trkiye Jeo. Kurultay Blteni, B.7, s. 1-18. LEONARDS, G.A., 1962. Foundation Engineering, McGraw-Hill Book Company, New York, 1136s. LOUS, C., 1986. Theory and Practice in Soil Nailing-Temporary or Permanent Works, ASCE Annual Convention, Geotech 1986, Boston, s.27-31 MALK, A. VE NAFZ, H. 1933. Kkekmece Fosil Frkal Hayvanlar Mecmuas, stanbul Darulfununu Geologie Enstits Nesriyat ndan, No:8, s3-4. MCCALLEN, W.J., 1947. A note on the Devonian Kieselschiefer the Bosphorus, stanbul niv. Fen Fakltesi Mec., B. 12, s.173-182.

103

MER, E., VE D., 1991. Kudili (Kadky-stanbul) Kuvaternerinin Sedimanter Jeolojisi ve Paleoekolojisi. Cumhuriyet niv. Mhendislik Fak. Dergisi, C8, s.1. MER, E., VE SAKIN, M., 1991. stanbul Boaz Gneyi ve Hali Dip kellerinin (Holosen) Foraminifer Topluluu ve kelme Ortamnn Ekolojik zellikleri, 44. Trkiye Jeoloji Kurultay Bildiri zleri, Ankara. MER, E. VE D., 1999. stanbul Boaznn Oluumu Hakknda Yeni Bulgular, 52. Trkiye Jeo. Kurultay Bildiriler Kitab, Ankara, s.374-375. MLLER, N., 1978. Der Felsbau, Dritterband, Tunnelbau, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgard. OKAY, A.C., 1947. Geologishe und petrographische Untersuchung des Gebietes zwischen Alemda, Karlda und Kayda in Kocaeli (Bithynien Turkei), (Geomar Kitapl) stanbul niv. Fen Fakltesi Mec., B, XII, 4, 269-288. NALAN, M., 1982, Pendik Blgesi ile Adalarn Jeolojisi ve Sedimanter zellikleri, stanbul niv., Yerbilimleri Fakltesi Jeoloji Blm Doentlik Tezi, stanbul, 156s. ZGL, N., ve Di., 2005. stanbul l Alannn Genel Jeoloji zellikleri, stanbul Bykehir Belediyesi Projesi, stanbul, 79s. PALMSTRM, A., 2000. Block Size and Block Size Distribution, Proc. Workshop on Reliability of Class,fication Systems in connection With The GeoEng 2000 Conference, Melbourne, 12s. PAECKELMANN, W., 1925. Beitrage zur Kentnis des Devons am Bosporous, insbesondere in Bithynien, Abh. Preus. Geol. L.-A., n.f. 98, Berlin, 152s. PAECKELMANN, W., 1938. Neue Beitrage zur Kenntnis der Geologs, Palaeontlogie und Petrograpgie der umgegend von Konstantinopel, Abh. D. Preuss Geol. Lands, 186s. PENCK, W., 1919. Grundzge der Geologie des Basporus Inst. F.Meeresk., N.F.A.4, Berlin. POLAT, F., 2002. stanbul Yerleim Alan erisinde Kuaterner kellerin Svlama Potansiyeli, stanbul Teknik niv., Fen Bilimleri Enst., Jeoloji Mh. Anabilim dal Yksek Lisans Tezi, stanbul, 252s.

104

RABCEWCS,

L.V.,

1963.

Bemessung

von

hohlraumbauten.

Die

Neue

strerreichhe Bauweise und ihreinfluss auf gebirgsdruck, wirkungen und dimensionierung, Felsmech, u. Ing. Geol. Vol. I, H.374. SAYAR, M., PAMR, H.N., 1933. Kkekmece Fosil Fkral Hayvanlar Mecmuas, stanbul niv. Jeoloji Enstits Ner say 8, No.8, stanbul, 98s. SAYAR, C., 1962. New Observations in the Paleozoic Sequence of the Bosphorus And Adjoining areas, stanbul, Turkey: Symp.Band. 2.ntern. Silur/Devon Bonn-Bruxelles, 1960, Stuttgart, s.222-223. SAYAR, C., 1977. Hali ve Civarnn Jeolojisi, Boazii niv. stanbul Hali Sorunlar ve zm Yollar Ulusal Sempozyumu, stanbul, 1976. SAYAR, C., 1979. stanbul Pendik Kuzeyinde Kayaldere Grovaklarn n Biyostratigrafisi ve Brakiyopodlar, T Maden Fakltesi Prof. Tezi, stanbul 128s. SAYAR, C., 1979. stanbul Boaz ve evresinde Ordovisiyen Silriyen Snr, Trkiye Jeo. Blteni, No.22, s.161-167. SAYAR, C., 1989. stanbul ve evresi Neojen kelleri ve Paratetis indeki Konumu , stanbul niv. Maden Fakltesi 40. Yl Blteni, stanbul, s.250266. SSGEO, 2000. INCLIN96, Inclinometric Data Storage and Processing Program, Instruction Manual, SISGEO S.r.1. 5/98 Rev.2.1 SWINC03E SLOPE INDICATOR, 1994. Geotechnical Environmental and Structural

Instrumentation, Applications Guide, Second Edition. MEK, O., 1987. stanbul Boaz Tp Gei Gzergahnn Jeolojisi, stanbul niv. Mh. Fak. Jeoloji Mhendislii Blm Yksek Lisans Tezi, stanbul. STFA TEMEL ARATIRMA SONDAJ A.., 2005. Marmaray Kara Sondajlar Data Raporu. TASE, KUMAGA, GAMA-NUROL, 2005. Geotechnical Design Parameters Volume 10 Uskudar Station Raporu. TCHIHATCHEFF, P., 1867. Le Bosphere at Constantinople por P. De Tchihatcheff, Th.Morgand, Paris.

105

TERZAGH, K., PENK, R.B., VE MESR, G., 1996. Soil Mechanics n Engineering Practice, Third Edition, John Wiley&Sons, Inc., New York, 549s. TOULA, F., 1890. Eine Muschenkalk fauna am Golf von zmit in Kleinnasien Beitr. st. Ung. Und des Orientes Bd. X Heft IV Wien. VARDAR, M., 1979. Yeralt Kaya Yaplar Mekaniinde Yeni Avusturya Tnel Ama Ynteminin Ana lkeleri, Ankrajlar ve Boyutlandrmas, DS, Ankara. YALINLAR, ., 1951. stanbul Civarnn Paleozoik Arazisine Ait Yeni Mahadeler, Trkiye Jeo. Kurultay Blteni, C.3, S.1, s.125-135. YALINLAR, ., 1955. stanbulun engelky Silr istleri, stanbul niv. Corafya Enst. Derg., s.3-8. YILDIRIM, M., ZAYDIN, K., ERGUVANLI, A., 1992. stanbul Boaz Gneyi ve Haliin Jeolojik Yaps ve Geoteknik zellikleri, Jeoloji Mhendisli i Blteni, No:40, stanbul, s.4-14. ZARF, .H., TURUL, A., DURSUN, G., 2003. stanbuldaki Kiretalarnn Agrega Kalitesi Ynnden Deerlendirilmesi, stanbul niv. Mhendislik Fak. Yerbilimleri Dergisi, C.16, s.61-70.

106

ZGEM

22.07.1984 ylnda Tokatta dodu. lk ve orta renimini Diyarbakrda tamamlad. 2002 ylnda ukurova niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi Jeoloji Mhendislii Blmn kazand. Bu blm 2006 ylnda tamamlad. 2006 ylnda .. Fen Bilimleri Enstits Jeoloji Mhendislii Anabilim Dalnda Yksek Lisans Eitimine balad. Halen Yksek Lisans eitimine devam etmektedir ayn zamanda Jeoloji Mhendisleri Odas Diyarbakr ubesinde Teknik Personel olarak almaktadr.

107

EKLER

108

EK-1 EK-2 EK-3 EK-4 EK-5 EK-6 EK-7 EK-8 EK-9 EK-10 EK-11 EK-12 EK-13 EK-14 EK-15 EK-16 EK-17 EK-18 EK-19 EK-20 EK-21 EK-22 EK-23 EK-24

nceleme Alan Jeoloji Haritas skdar stasyonu Boy Kesiti BH154 sondaj logu 1.sayfa BH154 sondaj logu 2.sayfa BH154A sondaj logu 1. sayfa BH154A sondaj logu 2. sayfa BH154B sondaj logu 1. sayfa BH154B sondaj logu 2. sayfa BH155 sondaj logu 1. sayfa BH155 sondaj logu 2. sayfa BH155A sondaj logu BH156A sondaj logu 1. sayfa BH156A sondaj logu 2. sayfa BH156B sondaj logu 1. sayfa BH156B sondaj logu 2. sayfa BH156C sondaj logu 1. sayfa BH156C sondaj logu 2. sayfa BH156C sondaj logu 3. sayfa BH156D sondaj logu 1. sayfa BH156D sondaj logu 2. sayfa BH156E sondaj logu 1. sayfa BH156E sondaj logu 2. sayfa BH157 sondaj logu 1. Sayfa BH157 sondaj logu 2. sayfa

109

EK-25 EK-26 EK-27 EK-28 EK-29 EK-30 EK-31 EK-32 EK-33 EK-34 EK-35 EK-36 EK-37 EK-38 EK-39 EK-40 EK-41 EK-42 EK-43 EK-44 EK-45

BH157 sondaj logu 3. sayfa BH157A sondaj logu 1. sayfa BH157A sondaj logu 2. sayfa BH158 sondaj logu 1. sayfa BH158 sondaj logu 2. sayfa BH158 sondaj logu 3. sayfa BH158A sondaj logu 1. sayfa BH158A sondaj logu 2. sayfa BH158A sondaj logu 3. sayfa BH159B sondaj logu 1. sayfa BH159B sondaj logu 2. sayfa BH159C sondaj logu 1. sayfa BH159C sondaj logu 2. sayfa BH159C sondaj logu 3. sayfa BH159D sondaj logu BH154B nolu sondajn karot sand BH155A nolu sondajn karot sand BH156A nolu sondajn karot sand BH156A nolu sondajn karot sand BH156C nolu sondajn karot sand BH157 nolu sondajn karot sand

110

STANBUL GENEL JEOLOJ HARTASI AIKLAMALAR

z Ka
Terkos Gl

U
Q KUATERNER, KARASAL HOLOSEN, YEN ALVYON PLO-KUATERNER NEOJEN KISMEN DENZEL, KISMEN KARASAL PLYOSEN, KARASAL MYOSEN, KARASAL SARMASYEN OLGOSEN, KARASAL EOSEN ORTA EOSEN, LTESYEN ST KRETASE ST KRETASE VOLKANK FASYES TRYAS KARBONFER DEVONYEN SLR YEN, DEVONYEN SLR YEN GRANT GRANODYOR T ANDEZT, PORFR T, SPLT

pl

Karaburun

KARADENZ
Bo a z

Qy pl Q nd 1 pl mk

Ka ra de ni z

e
Akdamar

pl e
Makva ilingirky

Anadolufeneri

K el a ra

nd1

Kumky (Kilyos)

Br .

Krv
Qy

Qy

pl
Zekariyaky

Krv
Saryer

Krv
Anadolukava Krv ymce Krv

ile
Qy

ms ol e el

Macunky Boyalk

Kemerburgaz Yeniky

d Beykoz

plQ

Alaal

t d t

el pl Q pl
Byk

d el
Mahmutbey

k pl
Q

g
Anadoluhisar

Q
Mahmutevketbey

Arnavutky d

k d

d
Kskl

s
ATALDAI

kr kr v

ms
Byk ekmece ekmece Gl

Q
Kk ekmece Gl

ms

d plQ

ol
Ba ba B r.

TA NB U L sk d Ka ar d k y

plQ

t k d sd

Q Q

Samandra

Ba k r k y

Ka ld

rm

Yeilky

Er en k y

Br .

Knalada Burgaz

sd Kartal sd d sd
Tuzla

g
Balk

sd

d
s

Mollafeneri

MARMARA DENZ

Heybeli d

Bykada

plQ

sd
EK-1 stanbul 1/500000 lekli Genel Jeoloji Haritas (MTA Genel Mdrlnden alnmt r, 1964den deitirilerek izilmitir.)

Kr

111

EK-2. skdar stasyonu boy kesiti

112

EK-3. BH154 sondaj logu 1.sayfa

EK-3. BH154 sondaj logu 1.sayfa

113

EK-4. BH154 sondaj logu 2.sayfa

114

EK-5. BH154A sondaj logu 1. sayfa

115

EK-6. BH154A sondaj logu 2. sayfa

116

EK-7. BH154B sondaj logu 1. sayfa

117

EK-8. BH154B sondaj logu 2. sayfa

118

EK-9. BH155 sondaj logu 1. sayfa

119

EK-10. BH155 sondaj logu 2. sayfa

120

EK-11. BH155A sondaj logu

121

EK-12. BH156A sondaj logu 1. sayfa

122

EK-13. BH156A sondaj logu 2. sayfa

123

EK-14. BH156B sondaj logu 1. sayfa

124

EK-15. BH156B sondaj logu 2. sayfa

125

EK-16. BH156C sondaj logu 1. sayfa

126

EK-17. BH156C sondaj logu 2. sayfa

127

EK-18. BH156C sondaj logu 3. sayfa

128

EK-19. BH156D sondaj logu 1. sayfa

129

EK-20. BH156D sondaj logu 2. sayfa

130

EK-21. BH156E sondaj logu 1. sayfa

131

EK-22. BH156E sondaj logu 2. sayfa

132

EK-23. BH157 sondaj logu 1. sayfa

133

EK-24. BH157 sondaj logu 2. sayfa

134

EK-25. BH157 sondaj logu 3. sayfa

135

EK-26. BH157A sondaj logu 1. sayfa

136

EK-27. BH157A sondaj logu 2. sayfa

137

EK-28. BH158 sondaj logu 1. sayfa

138

EK-29. BH158 sondaj logu 2. sayfa

139

EK-30. BH158 sondaj logu 3. sayfa

140

EK-31. BH158A sondaj logu 1. sayfa

141

EK-32. BH158A sondaj logu 2. sayfa

142

143

EK-33. BH158A sondaj logu 3. sayfa

144

EK-34. BH159B sondaj logu 1. sayfa

145

EK-35. BH159B sondaj logu 2. sayfa

146

EK-36. BH159C sondaj logu 1. sayfa

147

EK-37. BH159C sondaj logu 2. sayfa

148

EK-38. BH159C sondaj logu 3. sayfa

149

EK-39. BH159D sondaj logu

EK-40. BH154B nolu sondajn karot sand

150

EK-41. BH155A nolu sondajn karot sand

EK-42. BH156A nolu sondajn karot sand

151

EK-43. BH156A nolu sondajn karot sand

EK-44. BH156C nolu sondajn karot sand

EK-45. BH157 nolu sondajn karot sand

152