DN AFYON MU, PROTESTO MU?

burhansonmez@hotmail.com

/ 14:56 11 Kasm 2010

sonraki

Marks,

Din afyondur

demekle kalmaz. Bu

ifadeden nceki ve

cmlelerde din zerine dncelerini aklar: Dinsel sknt hem gerek strabn bir ifadesi hem de gerek straba kar bir protestodur. Din, mazlum varln feryad ve ruhsuz koullarn ruhu olduu gibi kalpsiz bir dnyann da hissiyatdr der. Bu szler, Din halkn afyonudur ifadesiyle bir arada deerlendirildiinde, dine bakta Marksn dinamik bir yaklama sahip olduu grlr. nk din, hem halkn afyonu hem de gerek straba kar bir protesto olabilmektedir. Afyon ifadesinden nceki ve sonraki cmleler arasnda grlen fark, Marksn elikiye dt anlamna gelmez, aksine bu konuya diyalektik bir btnlk iinde yaklatna iaret eder. Dinin mutlak kt olduu ve sadece gericilik tad dncesi, Marksa deil, daha ok burjuva aydnlarna ve kaba materyalistlere aittir. Onlar, dinin ezelden ebede tek bir z tadn ve bunun hi deimediini iddia ederler. Bir tr skolastik ateizmdir bu. Marks ve Engels, dinin, toplumsal yaplarn bir paras olduu gereinden hareket ederler. Toplumsal yap iindeki gelimelere ve atmalara gre, dinin ifadesi ve biimi deiebilir. (Marks ve Engels, iki farkl dzlemi kartrmazlar: Dnsel olarak materyalist felsefeyi benimserler. Politik dzlemde ise, dinin materyalist reddi yerine, onun sosyal gereklik iindeki konumuyla ilgilenirler.) Hristiyanlk ilk ortaya kt dnemlerde klelerin ve ezilenlerin diniydi. Bunu hatrlatan Engels, dinin her zaman gerici olmayabileceini syler. Yoksul kyl isyanlarn rnek verir. lahiyat Thomas Mntzerin 16. yzylda Almanyadaki kyl ayaklanmasna nclk etmesini ve onun yeni din yorumundaki eitliki esaslar hatrlatr. Thomas Mntzerin ve sekiz bin isyancnn yenilgisi, hem yoksullarn hem de yoksullardan yana bir din yorumunun egemenlerce yerle bir edilmesidir.

Thomas Mntzerden bir asr nce benzer bir olay Anadoluda yaanr. Bir din

adam olan eyh Bedrettin, yoksul kyl isyanlarna katlr ve hayatn bu yolda verir. Onun din yorumu, hem ilahi hem de sosyal adan eitliki bir nitelik tar. Bu hareketler, yoksullar ve din kavramlarnn bir arada olabileceini gsterir. Dinin hibir zaman ilerici olmad ve sadece gerici nitelikler (afyon) tad iddias, sosyal gereklie uymaz. Bu iddia, Marksn dinin gerek straba kar bir protesto olabilecei tespitini grmezden gelir. Bu bak, ne Anadoludaki Babai syanlarn ne de Aleviliin niteliini aklayabilir.

Latin Amerika lkelerinde son elli yldr kilise iinde yaanan ayrma, din alanndaki farkl yorumlarn devam ettiini gsterir. Orada, emekten yana olmay ve kapitalizme kar mcadele etmeyi tercih eden yeni dinsel akmlar ortaya kt. Kurtulu lahiyat olarak adlandrlan bu hareketler, Vatikann ibirliki dincilii ve CIA ile lmne bir mcadeleyi gze alarak, dinin sol yorumunu baaryla kurdular. Hristiyan hareketlerin Nikaraguadaki gerilla devrimine katlmalarn rnek vermek yeterli olur. Devrimden sonra nl papaz Cardenal, kltr bakanl grevini yrtt. Orada devrimciler Hristiyanlara Sizin dininiz gericiliktir diye propaganda yapmadlar. Dindarlarn sosyalizm ve din olgularn bir araya getirmesinden sadece mutluluk duydular.

Ayn ekilde geride braktmz yzylda slam corafyasnda Ali eriati ve Mahmut Taha gibi ilahiyatlarn sosyalist din yorumlar dikkat ekti, ama onlar Latin Amerika hareketlerindeki baary gsteremeyerek yenildiler.

Dinin afyon veya protesto hali, dine sarlanlarn snfsal ve sosyal terchilerinde rengini bulur. Bugn lkemizde din, sac ideolojinin ve neoliberal politikann arac haline getiriliyor. Hakim eilimin bu olduu bir gerek. Sosyalistler, egemenlerden yana olan bu sa dincilii tehir ederler. Ama dinin kendisini hedef tahtasna koymazlar. Din kart bir dil kullanmazlar. Dinin kendisine deil, onun belli bir (sa) yorumuna kar mcadele ederken bu hassas izgiye dikkat ederler. Rosa Luxemburg 1905 ylnda kaleme ald Kilise ve Sosyalizm adl metinde bunu aka belirtir. Sosyalizm, dinsel inanca kar sava vermez der. Tam tersine, herkese tam vicdan zgrl ve her inanca ve dnceye mmkn en

geni hogry ister. zgrln her zaman baka trl dnenlerin zgrl olduunu gsterir Rosa Luxemburg. Bununla birlikte, dinin egemenlerin elinde bir ara olarak kullanlmasna kar mcadele edileceini vurgular. Hem sosyalist (zgrlk) bir laiklik perspektifini, hem de egemenlerin arac olan din anlayna kar mcadeleyi diyalektik bir incelikle ele alr. Bu yaklam, sosyalistler ile burjuva radikalleri (ve kaba materyalistler) arasndaki ince izgiyi gsterir.