oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI RETM ANLAYII NASILDIR?

Eitim sistemlerinin vazgeilmez iki temel gesi, retmen ve rencidir. retmenler, yeni eitim paradigmasnda bilgi aktaran deil, bilgi kaynaklarn ve bilginin kazanlma yollarn gsteren kiidir. Ksaca renmeyi reten rehberlerdir retmenler. oklu zek teorisine gre, her retmenin snftaki rencilerin bireysel farkllklarn ciddi olarak ele almas gerekmektedir; nk en geni anlamda, eitimin amac, rencilerdeki farkl kiisel ilgileri, ihtiyalar ve yetenekleri ortaya karmak ve onlar snftaki renme retme srecinin temelleri olarak kullanmaktr (Saban, 2000). retimin oklu zekya gre dzenlenmesinde dikkate alnmas gereken drt aama bulunmaktadr (Kkahmet, 2002). Bunlar: ! Zeknn Ayaklandrlmas: Zeklarn her biri, be duyumuzla ilikilidir. Genellikle her bir zek alann koklama, grme, iitme, tatma, dokunma, konuma, iletiim, sezgi, i gr gibi duyusal girdileri esas alan deiik altrmalar ve etkinliklerle aktif hle getirebiliriz. Hangi zek alan ile retime balanacaksa, bu zekya ilikin olarak retmenin kastl olarak yapt beyin jimnastii almalar bu aamay oluturur. ! Zeknn Glendirilmesi: Ayaklandrlm ya da etkin hle getirilmi olan zeknn genletirilmesi, derinletirilmesi ve beslenmesini kapsar. Ayn, dier becerilerimizde de olduu gibi, ayaklandrlm ve etkin hle getirilmi zeky dzenli olarak kullandmz takdirde gelitirebilir ve glendirebiliriz. Kullanmadmz zaman ise ayn, dier becerilerde olduu gibi onu uyur hle getiririz. ! Zeknn retimde Kullanlmas: Bu aamada, verilmekte olan bir dersin zel ieriinin, rencilerin sahip olduu farkl zeklara uygun olarak

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

dzenlenmi olmas ve farkl bilgiye ulama yollar ile bunun nasl retileceinin renilmesi gerekmektedir. ! Zeknn Transferi: Gelitirilmi olan bu zeklarn gnlk yaamda ya da okul dndaki gerek hayat problemlerini zmeye uyarlanmas, son aamay oluturmaktadr. oklu zek temelli retimde renciler merkeze alnmaldr. retmenler, rencilere zek alanlarn ok ynl kullanabilecekleri retimsel durumlar sunmal, problemler oluturmal ve etkinliklerle potansiyel zek ve enerjileri aa kararak bunlarn kullanlmasn salamaldrlar. oklu zek temelli retimin snfta nasl uygulanacana ilikin kesin bir yntem yoktur; ancak retmenin; snf ortamna, hedeflerine, rencilerin ya seviyesine ve topluma bakarak uygun yntemleri semesi gerekir (Campbell, 1994). oklu zek teorisinin retimsel amac, retmenlerin retim yntemlerini zenginletirmesine ve gelitirmesine, szel ve mantksal-matematiksel alanlarn tesinde retim stratejileri gelitirmelerine yardmc olmaktr (Armstrong, 1994). Yavuz (2004), oklu zek temelli retim anlayn aadaki sekiz balkta toplayarak zetlemitir. 1. Zek: oklu zekya dayal retimde zek, doal hayattan soyutlanamaz ve bireylerin sahip olduklar zeklar gelitirilebilir. 2. renme: renme, ancak rencinin aktif olarak srece katlmasyla kalc hle getirilebilir. rencilerin, sahip olduklar oklu zek profillerinin farknda olmalar, renmeyi olumlu ynde etkiler. Bylelikle, oklu zek temelli retim, yaam boyu renmeyi vurgulamaktadr. 3. retme: Artk, ama, rencilerin snavlardaki baarsn ykseltmek deil, onlarn anlama ve dnme becerilerini gelitirmek olmaldr.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

4. Baar: rencinin, sahip olduu zek alanlarn en st dzeyde kullanmasyla, bulunduu toplumun yararna rnler ortaya karmasdr. 5. retim Programlar: retim programnda disiplinler aras geiler nem kazanmaldr. 6. renci Rol: renci, aktif ve renme sorumluluunun bilincinde olarak derse katlr. renci, sahip olduu gl ve zayf zek alanlarnn farkndadr ve gl olduu zek alanlarn ara olarak kullanp zayf olduu alanlar gelitirme abasndadr. renci, neyi niin rendiinin ve rendii bilgileri nerede kullanacann farkndadr. 7. retmenin Rol: rencilerin kendi kendine renmesini salayan bir retmen rol mevcuttur. oklu zek temelli retim, retmen ve rencinin birlikte aktif olduu, rencinin, bilgiye kendisinin ulaabildii bir ortam sunmaktadr. retmenin yeri krs deil, rencilerin arasdr. O, btn retim etkinliklerinde, rencileriyle birlikte renme srecine katlr. Baka bir deyile retmen, renmeyi kolaylatran ve ihtiya duyduklarnda rencilere yardm eden bir rol stlenmitir. Tek bir retim yntemi ile retmek yerine, her rencinin kiisel zelliklerinin farkna varp retim programlarn bireyselletirir. 8. renme Ortamlar: renme ortamlar, sadece snf deil, ayn zamanda ktphane, mze, laboratuvar, okul bahesi vs. gibi ortamlar da kapsamaktadr. oklu zek temelli bir retim yaparken aadaki genel ilkeler dikkate alnmaldr. ! ! retmenler, rencilerinin zek alanlarn ve bireysel farkllklarn iyi tehis etmeli ve retimde buna dikkat etmelidir. renci merkezli bir retim planlanmal ve deerlendirme de bireyselletirilmelidir.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

! ! ! !

rencilere, kstl zek alanlarna sahip olduklar gibi bir yargyla yaklalmamaldr. retmenler, btn zeklara eit derecede nem vermelidir. rencilerin kendi zek profillerinin farknda olmalarna olanak salanmaldr. renciler, sadece gl olduklar zek alanlarn kullanmakla kalmamal, bu gl zek alanlarn kullanarak, zayf olduklar zek alanlarn gelitirmelidirler. rnein, grsel zeks gl olan bir renci, soyut kavramlar renmede zorland durumlarda, o rencinin grsel yan bir ara olarak kullanlabilir. Sonu olarak, bireyde zayf olan zeklar zaman iinde ykseltilebilir.

retmenler, rencilerin 8 zek alann kullanmalar iin frsatlar vererek, onlar aktif olarak renme srecinin iine almaldr.

Her bireyin sekiz zek alann da olduka yksek bir dzeyde gelitirebilme kapasitesine sahip olmasna ramen ocuklar, ok kk yalardan itibaren belli zek alanlarna daha ok eimli olurlar. Okula balama yana eritiklerinde byk bir olaslkla eilimli olduklar bu zek alanlar ile ayn dorultuda olan renme yollarn da gelitirmi olurlar. Burada retmenler asndan nemli olan husus, daha okuldaki ilk gnlerden itibaren rencilerin gelimi zek alanlarn tanmak ve onlarn okuldaki renmelerini tercih ettikleri bu zek alanlar yoluyla gerekletirmelerine yardmc olmaktr (Saban, 2002). oklu zek teorisinde baarsz renci yoktur. Bu teoriye gre her ocuun dhi olduu bir alan vardr. nemli olan, onlarn bu dhi yanlarn bulup ortaya kartmaktr. Bu da her zek trne gre retim faaliyetlerinin snfta uygulanmasyla gereklemektedir. Bu nedenle snflarda geleneksel retim metotlar yerine, (yani rencilerin sadece matematiksel ve szel zeklarna arlk verilen yntemler yerine) her zek trne hitap edecek yntemler kullanlmaldr (Kansu, 2003).

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI DERS PLANLARI NASIL HAZIRLANIR?

Armstrong (1994), ilkretim dzeyinde ders planlar hazrlanrken dnlmesi gereken ilk iin, renme etkinlikleri olduunu savunmutur. deal olan, retmenin bir konuyu btn zek alanlarn ierecek ekilde ilemesidir; ancak bu, her zaman mmkn olmamaktadr. Hatta, Gardner (1999), bir konuyu anlatrken btn zek alanlarnn vurgulanmasnn zaman ve emek kayb olabileceini vurgulamtr. Sadece bir konu ilenirken deil de, bir nite ilenirken, btn zek eitleri vurgulanabilir. Bylelikle retmenler, oklu zek temelli retim aralarndan faydalanarak, rencilerinin, var olan konu ve niteleri, onlara ok boyutlu renme ortamlar sunarak, renmelerini salarlar (Yavuz, 2004). oklu zek temelli ders planlar gelitirilirken aadaki unsurlar gz nnde bulundurulabilir (Armstrong, 1994; Yavuz, 2001; 2004). retmen, ncelikle konu ile ilgili kendi uzmanlk bilgisini gzden geirmeli ve yetersiz olduunu dnd konularda bir n alma yapmaldr. Dersin genel olarak kazanmlarnn gzden geirilmesi gerekmektedir. retilecek konu ile ilgili kazanmlarn, hazrlanacak her etkinlik ile rtmesi gerekmektedir. Konunun genel ierii ve ana balklar incelenmelidir. Derse balarken, kullanlacak olan dikkat ekme etkinlikleri belirlenmelidir. rnein, derse balarken, sosyal zeks gl olan renciler, o gnk konu hakknda grup tartmas yapabilir. Mantksal-matematiksel zeks gl olanlar, mantk bulmacas zebilir. Szel zeks gl olanlar iin ise retmen, yk okuyarak derse balayabilir. oklu zek modellerinden hangisi ya da hangilerinin kullanlacana, konunun kazanmlar ve snfn ihtiyalar dorultusunda karar verilmelidir.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Baz konularda, 8 farkl renme merkezinin hazrlanmas uygunken bazlarnda 3 ya da 4 farkl renme merkezi hazrlanabilir. Her zek boyutu iin nerilen etkinlik eitlerinden seim yaparak, konunun kazanmlar dorultusunda uygulanacak oklu zek etkinlikleri hazrlanmaldr. Bu aama gerekletirilirken, Armstrong (1994) tarafndan nerilen aadaki admlar kullanlabilir: a. Ak, anlalr ve net olan zel bir hedef ya da konunun belirlenmesi. b. Belirlenen hedefi gerekletirmek zere zek alanlarnn nasl kullanlabileceini belirlemek iin her zek alan ile ilgili sorularn sorulmas. Bunun iin, ekil 1deki planlama sorular rnek olarak kullanlabilir. Bu sorularn sorulmas, retmenlerin illki her ders 8 zek alann da kullanacaklar anlamna gelmez. nemli olan, ders planlama aamasnda btn zek boyutlarnn dnlmesi gerektiinin farknda olmaktr.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Derslerimde doa ile ilgili ne tr materyallerle rencilerin ilgilerini ekebilirim? Doa Zeks

Szl ya da yazl dili, dersimde nasl kullanabilirim?

rencileri paylamaya, birlikte renmeye nasl tevik edebilirim? Sosyal Zek

Szel Zek

Rakamlar, hesaplamalar, mant ve kritik dnmeyi dersimde nasl kullanabilirim?

Matematiksel-Mantksal Zek HEDEF

rencilerin kendi duygu ve tecrbelerini nasl canlandrabilirim?

Kiisel Zek Mziksel Zek Mzii ve evredeki sesleri nasl kullanabilirim?

Bedensel-Kinestetik rencilerin Zek vcutlarn ve el becerilerini kullanmalarn nasl Grsel salayabilirim? Zek Grsel aralar, grafikleri, renkleri nasl kullanabilirim?

ekil 1. oklu Zek Teorisi Planlama Sorular (Armstrong, 1994).

c. Hedefler dorultusunda, kullanlabilecek yntem, teknik ve materyallerin tasarlanmas. d. Beyin frtnas yaparak, her zek alan iin kullanlabilecek, retim yaklamlarnn listelenmesi. Bu aamada retmenlerin birbirleriyle yapacaklar grup almalar yararl olacaktr. e. Snf ortam, hedefler ve renciler gz nne alnarak en uygun retim yaklamnn seilmesi.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

f. Hedefler dorultusunda seilen uygun yaklamlarn, aada verilen ders plan formatna uygun bir ekilde yerletirilmesi. Etkinlikler hazrlandktan sonra bunlarn uygulama sras belirlenir. Bu sra belirlenirken retmen, bu konu iin ayrlan zaman dilimini gz nnde bulundurmaldr. Hangi tr zek alanna ilikin etkinlik kullanlrsa kullanlsn retmenler, dersin banda ve sonunda rencileri bilgilendireceklerdir. Dolaysyla, retmenler, kendi anlatacaklar ksmlar hazrlamaldrlar. Etkinlikler srasnda kullanlacak materyaller ve teknolojik kaynaklar hazrlanmaldr. Etkinlikler sonunda kullanlacak deerlendirme yntemleri belirlenmeli ve ev devi olarak kullanlacak alma ktlar olacaksa onlar hazrlanmaldr. Plan, uygulanr ve uygulama srasnda olabilecek deiikliklere gre gerekli dzeltmeler yaplr.

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI DERS PLANI FORMATI Dersin Ad: Snf: nitenin Ad: nitenin Ana Konular:

Konunun Ad: renci Kazanmlar:

Kaynaklar ve Materyaller:

Dikkat ekme Etkinlikleri:

oklu Zek Etkinlikleri Szel Zek: Mantksal-Matematiksel Zek:

Grsel Zek:

Mziksel Zek:

Temel Yaklamlar

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Kinestetik-Bedensel Zek:

sel Zek:

Kiileraras Zek:

Doa Zeks:

* Campbell (1994), Yavuz (2001).

Temel Yaklamlar

10

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Aada matematik dersi iin hazrlanm bir ders plan rnei verilmitir.
Dersin Ad: Matematik renme Alan: lme Snf: 5 Alt renme Alan: evre

renci Kazanmlar: Paralel kenarn evre uzunluunu belirleme Kaynaklar ve Materyaller Tel, alma kad, makas, dikdrtgen ve paralel kenar modelleri Dikkat ekme Etkinlikleri: retmen snfa, elinde bir tel ile girer ve bu telden hangi geometrik ekillerin yaplabileceini sorar. Paralel kenar cevab zerine onlardan, tel yardmyla bir paralel kenar yapmalarn ister. evresinin nasl belirlenebileceini sorar. oklu Zek Etkinlikleri Szel Zek: Paralel kenar ile ilgili akllarna gelen ilk szc syleme almas. Paralel kenar tanmlama almas. Matematiksel-Mantksal Zek: Dikdrtgenle paralel kenarn venn emasnda karlatrlmas. evresinin bulunmas ile ilgili kural bul almas yaplmas. Neden-sonu almas. Grsel Zek: Resimleri verilen geometrik ekillerin ortak zelliklerinin listelenmesi. Bedensel-Kinestetik Zek: Tel kullanarak dikdrtgen yapp bunun paralel kenara evrilmesi. Dikdrtgen eklindeki kdn kesilerek paralel kenar oluturulmas. Snf iinde rencilerin bedenleri ile dikdrtgen ve paralel kenar oluturulmas. sel Zek: Paralel kenara hangi ynlerden benzediklerinin syletilmesi. Doa Zeks: Doada paralel kenara benzeyen nesne (her trl canl ve cansz) rnekleri verilerek, bunlarn zelliklerinin sralanmas. Mziksel Zek: Paralel kenarn kenar uzunluklarnn sesle izilmesi. Kiileraras Zek: Paralel kenarla ilgili olarak nesi var? oyunu oynanmas. Paralel kenarla ilgili ben kimim? almas.

(Seluk, Z. vd., 2002: 339-340)

Temel Yaklamlar

11

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI SINIF ORTAMI NASILDIR?

Geleneksel eitim sistemi, byk lde Szel-Dilsel ve Mantksal-Matematiksel zek alanlarna dayanmaktadr. Dier zek alanlar ihmal edilmektedir. Oysa tek ynl beslenme, nasl insan metabolizmasn olumsuz etkilerse, zeknn tek ynl beslenmesi de zihnin geliimini olumsuz etkiler. Zihnin geliiminde eksiklikler olur, geliim snrlanr (Kansu, 2003). rnein, Mziksel Ritmik Zeks gelimi olan bir renciye, bir masal anlamas iin, masal okuduktan sonra bunu nasl besteleyebilecei sorularak bu konuda aba sarf etmesi salanabilir. Bedensel-Kinestetik zeks gelimi olan renciler iin oyunla retim teknii uygulanabilir. ou rencinin bir veya birka zek alan baskn olabilir. Snf ortamnda seilecek etkinlikler, rencilerin baskn zek alanlarn glendirirken, baskn olmayan zek alanlarn da gelitirici olmaldr (Kansu, 2003). retmenler, snf ortamnda u konulara dikkat etmelidir: rencilerin bireysel farkllklar ve zek alanlar o ders veya konu iin nasl ynlendirilebilir? Kullanlacak etkinliklere uygun materyaller nceden hazrlanmaldr. Etkinlikler rencilerle birlikte tasarlanmaldr.

Neler yaplabilir? Snf ortamnda aadaki uygulamalar hayata geirilebilir (Kansu, 2003).

Temel Yaklamlar

12

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

1. stasyonlar: Zek alanlarna gre istasyonlar (merkezler) kurabilirsiniz. Sanat merkezi, bilgisayar merkezi, kitaplk (ktphane), dinleme merkezi, blok merkezi, aratrma ve keif merkezi, kum/su havuzu, drama merkezi gibi. 2. Projeler: rencilerin planlamasndan, aratrmasna ve projeyi hazrlayp snfa sunmasna kadar her eyiyle kendisinin sorumlu olduu bir alma eklidir. retmen sadece ynlendirici ve denetleyici rolndedir. renci, proje zerinde alrken kendi zek alann/alanlarn kullanarak tek ya da iki zek alanyla snrla kalmayacaktr. 3. Grup almalar: Bamsz almalarn yan sra zellikle gruplarla birlikte aratrmay, birlikte planlayp uygulamay ve takm ruhu edinmeyi, kart fikirlere sayg ve tolerans gelitirmeyi, empati ve yardmlama gibi zellikleri edinmeyi salar.

Temel Yaklamlar

13

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI RETMDE SINIF DSPLN NASIL SALANABLR?

Snf disiplini ve ynetimi, rencilerin etkili bir davran kazanmalar yannda davranlarn anlama, kontrol edebilme ve ynlendirme yollarn gelitirici denetim yollar da ieren bir yapdr (Baar, 2000). oklu zek ilkeleri dorultusunda, snfta aktif rol alan ve renme sorumluluunu stlenen renciler, snf ynetimi adna nemli bir katk salam olacaklardr. Bylelikle, oklu zek temelli snf ortamlarnda, farkllaan renme yntemleri ve renci merkezli etkinlikler sayesinde geleneksel snf ynetimi problemleri kendiliinden ortadan kalkacaktr. retmenlerin, rencilerin farkl zek alanlarna ynelik snf etkinlikleri hazrlamas ve ynetim stratejilerinde de bu bireysel farkll gzetmesi gerekmektedir. Bir retmen, bir rencisi ile szel yolla iletiim kurarken dier rencisi ile bedensel dilini kullanarak iletiim kurabilir (Yavuz, 2004). Armstrong (1994), oklu zek snflarndaki disiplin anlayn aadaki ekilde zetlemitir. 1. Snf ynetimi hakknda oklu zek teorisine dayal retimde ncelikle olmas gereken unsur, retmenin dersin banda rencilerin ilgisini ekecek etkinlikler yapmasdr. oklu zek temelli snflarda retmenin, snf susturmak iin kulland dilsel unsurlar, snf disiplinini salamada en az etkisi olan yollardr. Daha ok, dilsel olmayan yntemler kullanlmal ( yakp sndrme, sessizce bir sre bekleme, piyano alma vs). Aada her bir zek alan iin kullanlabilecek stratejiler verilmitir. Szel Strateji: Tahtaya ltfen sessiz olun yazmak. Mziksel Strateji: Ksa bir ritmik melodi almak.

Temel Yaklamlar

14

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Bedensel-Kinestetik Strateji: retmen, parmayla sus iareti yaparak snfn sessiz olmasn ima eder ve bu hareketi, rencilerinden taklit etmesini ister. Grsel Strateji: Tahtaya, sessiz ve dzenli bir snfn resmi yaptrlr ve rencilerin dikkati bu resme ekilmeye allr. Mantksal-Matematiksel Strateji: rencilerin snf dzenini bozduklar zamann sresi tahtaya yazlr ve bu zamann daha sonraki derslerde telafi edilecei belirtilir. Sosyal Strateji: retmen, bir rencinin kulana Artk derse balama zaman diye fsldar ve kulaktan kulaa, renciler birbirlerine bu mesaj iletir. 2. rencilere, dersin baladn, le arasnn ve eve gitme zamannn geldiini belirtmek iin birtakm ipular verilir. rnein, le arasnn geldiini belirtmek iin retmen, beden dilini kullanarak acktn belirtebilir, dersin balayacan belirtmek iin ksa bir mzik paras alnabilir. 3. oklu zek temelli snflarda snf ii etkinliklerde olduu gibi snf ynetimi de renciyi merkeze almtr. Baka bir deyile, oklu zek temelli snflarda retmenler ve rencilerin ortak kararlaryla snf kurarlar hazrlanr. retmen, rencilerle birlikte belli aralklarla kurallar gzden geirir ve bu kurallarn snfn ihtiyalarn karlayp karlamadn, yeni kurallara ihtiya olup olmadn kontrol eder. retmenler, oklu zek retim aralarndan yararlanarak, snfn kurallarn rencilere iletebilir (Yavuz, 2004). Aada bu konu ile ilgili rnek oklu zek etkinlikleri bulunmaktadr. Szel letiim: Snfn kurallar snftaki tabloya aslabilir.

Temel Yaklamlar

15

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Mantksal-Matematiksel letiim: Snf kurallar numaralandrlr ve Kural 4 ihlal ettiniz! gibi ifadeler kullanlarak rencilerin dikkati saylara ekilir. Grsel letiim: Snf kurallar grafiksel sembollerle hazrlanabilir. Mziksel letiim: Popler bir arky, melodisi ile drtlklere dkerek syleme almas yaplabilir. Kiisel letiim: Her renci, kendisine gre yaamn en nemli kurallarn yazma almas yapabilir. Bedensel-Kinestetik letiim: Snf kurallarn anlatan sessiz sinema oyunu oynanabilir. 4. retmen, snf ilke ve kurallarn her ne kadar etkili bir ekilde iletse de snfta birka renci biyolojik, duygusal ya da bilisel farkllklarndan dolay kurallara uymayabilir. rencilerde davran ynetimi becerilerinin geliiminde retmenlerin kullanabilecekleri birtakm oklu zek etkinlikleri vardr. rnein, rencilerle bireysel olarak konuma ve rencilere davran kontrolyle ilgili kitaplar okutma (szel disiplin, kiisel disiplin), rencilerden, yaadklar olumlu ve olumsuz durumlar mantksal sorgulama amal yaklamlarla deerlendirmelerini isteme (mantksal disiplin), uygun davranlar resimlemelerini isteme ve rencilere, disiplin problemlerinin zmn anlatan filmler izletme (grsel disiplin), stresli zamanlarda kullanabilecekleri fiziksel etkinlikler retme (derin derin nefes alp verme, kas gevetme almalar) (bedensel disiplin), rencilere, duygularn kontrol etmede mziin rahatlatc etkisinin retilmesi (mziksel disiplin), davran kontrol hakknda snf arkadalaryla grup terapileri yapma (sosyal disiplin).

Temel Yaklamlar

16

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI RETM STRATEJLER NELERDR?

Bu stratejiler, renme alan ve alt renme alanlar dikkate alnarak kullanlabilir. Aada tablo hlinde oklu zek alanlarnda kullanlabilecek retim stratejileri verilmitir. ZEK ALANLARI Szel Zek RETM STRATEJLER yk okuma Grmeler yapma Tartma Diyalog hazrlama etkinlikleri Rportaj yapma Konuya ilikin mektup yazma Grsel Zek Kavram haritalar Ak izelgeleri Poster hazrlama Akl haritalar Resimli szlkler oluturma Grsel kompozisyon Zincir haritalar Resimler konuuyor etkinlikleri Resim ve fotoraf almalar rmcek haritalar BedenselKinestetik Zek Farkl bilimsel sreleri canlandrma Kelimeleri ve kavramlar canlandrma Sessiz sinema oynama Pandomim gsterileri hazrlama Hareketli oyunlar hazrlama MantksalMatematiksel Zek Beyin frtnas Benzerlikler ve farklklar bulma Venn emalar hazrlama Deney yaparak hipotezleri test etme Bilgisayar yazlmlar kullanma Verilerden grafik oluturma Matematik bulmacas yapma Cevaplara soru oluturma Bilimsel almalar yrtme Problem zm taslaklar oluturma

Temel Yaklamlar

17

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Sosyal Zek

Kiisel Zek

Mziksel Zek

Doa Zeks

Grup tartmalar Dinleme etkinlikleri Grupa proje hazrlama Birbirine anlatma Anketler uygulama Organizasyon hazrlama Eli tartma gruplar Baz bilimsel olaylarda kendi grlerini deerlendirme Bireysel projeler hazrlama Farkl birimsel sreleri gezen bir obje olma Fen bilimleri gnlkleri hazrlama Belirli kavramlar ieren iir yazma Ritimlerle rendiklerini syleme Duygular mzikle anlatma rendikleri bilgileri popler bir arknn melodisini kullanarak syleme lenen konuyu doa ile ilikilendirme Canl trlerinin yaamlarn birbirleriyle ilikilendirme Doal ortam gzlemleme almalar Laboratuvar uygulamalar Snflandrma sistemi oluturarak renk, boyut, ilev zelliklerine gre snflandrma Doadaki deiimleri kaydetme

(Yavuz, 2004)

Temel Yaklamlar

18

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI LME DEERLENDRME ANLAYII NASILDIR?

lme ve deerlendirme, renme-retim srecinin ayrlmaz bir parasdr. renme ve retme srecinin ne kadar etkili olduu dzenli olarak llmeli ve deerlendirilmelidir. lme ve deerlendirme, rencilerin ve retmenlerin baarl ve baarsz ynlerini belirlemeleri asndan son derece nemlidir. Ayn zamanda rencilerin kullandklar yntem, teknik ve beceriler ile geliim dzeyleri hakknda da bilgilerin srekli topland bir almadr. Deerlendirme, retmene rencilerin geliim dzeyi, eksiklerini belirleme ile bunlara uygun renme etkinlikleri belirleme ve renme ortamn dzenlemede yol gstericidir. retmenler, eitli lme-deerlendirme aralaryla rencilerin geliim srecini, renme amalarn ve dil geliim hzlarn belirlemeli ve bu konularda rencileri bilgilendirmelidirler. lme ve deerlendirme srecinde rencilerde snav kaygs yaratlmamal, bu srecin rencinin geliimine ilikin bilgi toplama sreci olduu unutulmamaldr. oklu zek kuramna dayal deerlendirme, bireysel deerlendirme anlayn temel alr; nk otantik deerlendirme, renci renmesi hakknda oktan semeli, doru-yanl veya boluk doldurma trndeki testlere oranla daha ok, daha gereki bilgi sunmaktadr. rnein, her renci iin bir portfy tutmak, rencilerin belli bir zaman dilimi iindeki geliimi hakknda standart testlere oranla daha gereki ve geerli bilgiler sunmaktadr. Ayrca, otantik deerlendirme durumsaldr; yani rencilerin gerek hayat uygulamalarna yakn durumlardaki performanslarna ilikin bilgilerin elde edilmesini salar (MEB Trke Program ve Klavuzu, 2005). oklu zek kuram asndan renci deerlendirmesi, srekli ve otantik olmaldr; nk otantik deerlendirme, birok lme ara ve yntemini kapsar. Otantik

Temel Yaklamlar

19

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

deerlendirmenin en nemli paras, retmenin, rencilerin performanslarna ilikin snfta yapt gzlemleri ve renci rnlerini belgelendirerek dosyalamasdr. retmen ve renci rnlerini belgelemek iin u yollardan yararlanlabilir (Bmen, 2002: 94-95, Saban, 2002: 99-99, Demirel, 2000: 167-168): 1. Anekdot Kaytlar: retmen, snftaki her renciye ait bir blmn yer ald bir gnlk tutarak bu gnle her rencinin akademik ve akademik olmayan baarlarn, rencinin materyallerle ve akranlar ile olan ilikilerini, etkileimlerini veya dier nemli grd bilgileri kaydedebilir. 2. alma rnekleri: retmen, snftaki her renci iin bir dosya hazrlayarak, bu dosyada rencilerin eitli almalarn saklayabilir. Eer renci, kendi almasnn orijinal hlini kendine saklamak isterse retmen, bu almann bir fotokopisini alabilir. 3. Ses Kasetleri: retmen, ses kasetlerini kullanarak rencilerin okuma becerilerini, hikyelerini, grlerini ve dier szel beceriye dayal rnekleri kaydedebilir ve bu kasetleri rencilerin dosyalarnda birer belge olarak saklayabilir. 4. Videolar: retmen, saklanmas mmkn olmayan eitli olaylar, projeleri veya modelleri bir kamera ile grntleyebilir. 5. renci Kayt Kartlar ve Gnlkleri: Bazen rencilerin kendi akademik geliimlerini kaydettikleri kartlar veya rendikleri konulara ilikin kiisel tepkileri ve deerlendirmeleri ieren gnlkler, birer belgelendirme arac olarak kullanlabilir. 6. nformal Test Sonular: retmen, rencilerden baz standart testleri bireysel olarak cevaplandrmalarn isteyebilir. Burada nemli olan nokta, rencilerin,

Temel Yaklamlar

20

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

testleri cevaplayabilmek iin zaman asndan bireysel hzlar gz nne alndnda yeterli sreye sahip olmalardr; nk bir rencinin dier rencilerle her defasnda bir yara sokulmas, bir anlamda bu rencinin bireyselliinin hie saylmasdr. 7. Mutlak Deerlendirme Anlayna Dayal Snavlar: Bu tr snavlar, belli beceri veya performansn her renci tarafndan kazanlp kazanlmadn, gruba bal olmadan lmeye alr. 8. renci ile Grmeler: retmen, periyodik olarak her renci ile toplantlar dzenleyerek, rencinin renmesi, ilgileri, karlat zorluklar ve bunlara benzer konularda bilgiler elde edilebilir. 9. Kontrol Listeleri: retmen, belli dersler iin rencilerin kazanmakla ykml olduklar becerileri ieren kontrol listeleri hazrlayarak her rencinin performansn ve geliimini kontrol altnda tutabilir. 10. Snf Haritas: retmen, snfn kubak bir haritasn izerek rencilerin ders esnasnda snfn belli yerlerindeki hareketlerini ve etkileimlerini gzlemleyebilir. oklu zek kuram, ayrca, renme retme srecine entegre olmu bir deerlendirme anlayn temsil eder ve destekler. Bu durumda deerlendirme, sadece renme sreci sonunda bir defaya mahsus olarak gerekletirilen bir faaliyet deil, renme etkinliinin her aamasnda devam eden bir sretir. Bu nedenle, retmenin retme srecinin her aamasnda rencilerin karlatklar zorluklar yenmek, dncelerini ynlendirmek ve ihtiya duyduklar yardm salamak iin onlarn almalarn srekli olarak bir deerlendirmeye tabi tutmas kanlmazdr. Aada, retmenlerin, rencilerin hem sre hem de aralkl baarlarn deerlendirmek iin kullanabilecekleri iki lme arac rnek olarak verilmitir.

Temel Yaklamlar

21

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

MATEMATK DERS N GENEL RENC ZLEME FORMU rencinin ad ve soyad: ............................................................. Snf: .................. Ynerge: Aadaki her bir ltn ne kadar sklkla gerekletiini gz nne alarak renciyi deerlendirin. (Not: Puanlama u ekildedir: 0: Hibir Zaman, 1: Nadiren, 2: Bazen, 3: Sklkla, 4: Her Zaman)
Nadiren Sk sk Sk sk

Hibir zaman

BLSEL ZELLKLER

1. Yazarken Trkeyi doru ve dzgn kullanma 2. Konuurken Trkeyi doru ve dzgn kullanma 3. Yaratc olma 4. Akl yrtme 5. Problem zme yeteneklerini kullanma 6. Bilgileri sorgulama 7. ilikilendirme yapma 8. Dersler aras ilikilendirme yapma 9. Farkl kaynaklardan yararlanma 10.Dersi iyi dinledii izlenimi veren sorular sorma

Bazen

Nadiren

Hibir zaman

PSKOMOTOR BECERLER

1. Malzemeleri etkin kullanma 2. Kendine ait malzemeleri kullanrken zen gsterme 3. Bakalarna ait malzemeleri kullanrken zen gsterme

Bazen

Her zaman

Her zaman

Temel Yaklamlar

22

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Nadiren

SOSYAL BECERLER Hibir zaman

1. Grup olarak alma 2. Bakalarnn fikirlerini dinleme 3. Bakalarna deer verme 4. Toplum iinde kendini ifade etme

Sk sk

Bazen

Nadiren

1. Matematiin nemli olduuna inanma 2. Matematikte baarl olmay isteme 3. Drst olma 4. Sorumluluklarn yerine getirme 5. htiya duyduunda yardm isteme 6. Eletirilere ak olma 7. Tek bana alma 8. Verimli alma 9. Dikkatli olma 10.stekli ve hevesli alma 11.Kendini mutlu etmek iin matematikle urama 12.Kendine zgveni olma 13.Matematik snavnda panik yapmama YORUMLAR VE NERLER: .............................................................................................................................................................. ................. .............................................................................................................................................................. ................. .............................................................................................................................................................. ................. .............................................................................................................................................................. .................

Kaynak: (MEB, Matematik Dersi Program, 2004). Temel Yaklamlar 23

Sk sk

Hibir zaman

Bazen

PSKOLOJK ZELLKLER

Her zaman

Her zaman

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Problem zme in renci Raporu

rencinin ad ve soyad: ..................................... Snf: .......................... Tarih:................................. Ders: ........................................................ .............. Konu: ...................................................................... Problemi yazn: .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

Ynerge: Problem zm boyunca yaptklarnz ve hissettiklerinizi aklamak iin aadaki sorular cevaplayn. 1. Problemle uramaya baladnda ilk defa ne yaptn? Ne dndn? 2. Problemi zerken hangi aamaya gelebildin? Neden? 3. Problemi zerken hangi stratejiyi kullandn veya kullanmaya altn? Neden? 4. Kullandn veya kullanmaya altn stratejiden baka uygun strateji var mdr? Eer uygun strateji varsa ne olduunu aklayn? 5. Problem zerken bir zorlukla karlatn m? Bu zorluk nedir? 6. Cevabnn doru olduundan emin misin? Neden? 7. Cevab kontrol etmenin nemli olduunu dnyor musun? Neden? 8. Problem zmn nasl yaptn aklar msn? 9. Problem zerken neler hissettin? Neden? 10. Problem zdnde ne hissettin? Neden?

Kaynak: (MEB, Matematik Dersi Program, 2004).

Temel Yaklamlar

24

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

OKLU ZEK TEORSNE DAYALI EV DEVLER NASIL OLMALIDIR?

devler ya da baka bir deile rencilerin snf ortamnda veya evlerinde yaptklar etkinlikler, rencilerin, rendiklerini pekitirmeleri bakmndan nemli materyallerdir. Ev devleri, hem rencinin alma disiplinini hem de sorumluluk alp yerine getirme becerilerini artran bir aratr (Kkahmet, 2002). oklu zek teorisi, rencilerin birey olarak birbirinden farkl olduunu ve her rencinin farkl alanlarda daha yetenekli ve istekli olduunu kabul eder. Bu ilke dorultusunda ev devleri de renciye, istekli olduu konulardan seilerek verilebilir. Konu, rencinin zek alanlarn kullanmasna yardmc olacak ekilde dzenlenebilir. rnekler: Kiileraras zeks baskn olan bir renciye, konuya uygun bir kii ile rportaj devi verilebilir. Dil zeks baskn olan bir renciye, yazarak ortaya karabilecei bir sre (zetleme gibi), dev olarak verilebilir. Doa zeks baskn olan bir renciye, inceleme ve gzlem arlkl devler verilebilir. rencilerin baskn olmayan zeklarn da kullanabilecekleri devler de rencilerle grlerek onlara ilgin gelecek konular seilerek verilebilir. retmenlerin, devleri bir etkinlik rn olarak dnmeleri ve mutlaka kontrol etmeleri gerektii sylenebilir. Ayrca rencilere geri bildirim vermeleri ve iyi yaplm devleri rnek alma olarak sergilemeleri rencileri motive edecektir. rnek dev Konusu: rencilerinizden, gnlk hayatla ilgili bir gzlem yapmalar ve yaptklar gzlemle ilgili olarak bir problem ortaya koymalar istenebilir. Ayrca

Temel Yaklamlar

25

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

rencilerden, bu problem durumuna ve zmne uygun resimler, iirler, projeler, rportaj, hikye, afi ve benzeri etkinlikler istenebilir.

Temel Yaklamlar

26

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

UYGULAMALARDA RETMENLERN YAADII BAZI SORUNLAR NELERDR?

Btn retim modellerinde olaca gibi oklu zek teorisinde de uygulamada karlalacak sorunlar olacaktr. nemli olan bu teorinin zamanla anlalmas ve bilgi edinme yollar da aratrlarak uygulanmaya allmasdr. Milli Eitim Bakanlnn desteiyle bu alanda yenilenme ve gelime abalar devam etmektedir. Her geen gn eitimciler, oklu zekya dayal uygulama rnekleriyle kar karya kalmaktadrlar. Yavuz (2004), uygulamalarda retmenlerin yaad baz sorunlar dile getirmitir. Mfredat yetitirme abas iinde olan retmenler, oklu zek temelli etkinlikleri uygulamada zorluk ekebilir. Velilerin oklu zek yaklamnn deerine inanmamalar, retim srecinin verimliliini drebilir. retmenler, ilk balarda oklu zek temelli etkinlikleri gelitirmekte zorlanabilir. Snf mevcutlarnn youn olmas, retmenlerin uygulama aamasnda snf disiplini sorunlarn da beraberinde getirebilir.

Temel Yaklamlar

27

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

KAYNAKA
Armstrong, T. (1994). Multiple Intelligences in the Classroom. Alexandria, VA; Association for Supervision and Curriculum Development. Baar, H. (2001). Snf Ynetimi. 4. Bask. Pagem Yaynclk. Bmen, N. (2002). Okulda oklu Zek Kuram. Pegem Yaynclk, Ankara, Campbell, B. (1994). The Multiple Intelligences Handbook. Stanwood: Campbell & Associates. Demirel, . (2002). Planlamadan Uygulamaya retme Sanat. 4 Bask. Pagem Yaynclk. Gardner, H. (1999). Intelligence Reframed: Multiple ntelligences for the 21st Century. New York: Basic Books. Kansu, N. (2003). oklu Zek ve Duygusal Zek Konferarans Metni. [Online]. 3 ubat 2005 tarihinde World Wide Webden salanmtr: www.oncecocuklar.com Kkahmet, A. (2002). retimde Planlama ve Deerlendirme. Nobel Yaynlar. 13. Bask. MEB (2004). lkretim Matematik Dersi (6-8. Snflar) retim Program. Ankara. MEB (2005) Trke Program ve Klavuzu. Ankara. Saban, A. (2000). renme retme Sreci: Yeni Teori ve Yaklamlar. 2. Bask. Nobel Yayn Datm.

Temel Yaklamlar

28

oklu Zek Teorisi Matematik

Uygulamalar

Saban, A. (2002). oklu Zek Teorisi ve Eitimi. Nobel Yayn Datm. Seluk, Z., Kayl H., Okut L.(2002). oklu Zek Uygulamalar. Ankara: Nobel Yaynlar. Yavuz, K. (2001). Eitim-retimde oklu Zek Teorisi ve Uygulamalar. zel Ceceli Okullar Yaynlar. Yavuz, K. (2004). renen ve Gelien Eitimciler in: oklu Zek Teorisi Uygulama Rehberi. Ceceli Yaynlar.

Temel Yaklamlar

29