Prof. dr. sc. Z.

Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3

(Emisija u atmosferu) List: 1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

EMISIJA TETNIH SASTOJAKA U ATMOSFERU
IZ PROCESA IZGARANJA


IZGARANJE - IZVOR EMISIJE

Izgaranje - najvei uzrok emisije u atmosferu zbog ljudskih
(antropolokih) aktivnosti!!!

Glavni utjecajni faktori emisije oneiujuih (tetnih) sastojaka
iz procesa izgaranja:
- sastav goriva,
- nain izgaranja,
- sekundarni procesi u atmosferi.


Drastini sluajevi zagaenja atmosfere:
1930. godina - Meuse Valley (Belgija) - tijekom 3 dana pod
utjecajem zagaene atmosfere umrlo je 60 ljudi, a vie stotina ih je
oboljelo.

1948. godin - Donora, Pensilvanija (SAD) - tijekom 4 dana 20 ljudi
je umrlo a 6000 ih je oboljelo od ukupno 14000 stanovnika koji su
bili izloeni velikim koncentracijama zagaenja zraka.

1952. godina - London (Engleska) - tijekom jedne sedmice, pod
utjecajem velike magle i smoga u gradu, umrlo je 4000 ljudi.


Svi navedeni sluajevi bili su posljedica visoke koncentracije
sumpornih oksida i lebdeih estica iz stacionarnih izvora odnosno iz
loita fosilnih goriva.


Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 2
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

KEMIJSKE REAKCIJE IZGARANJA
(STEHIOMETRIJSKE JEDNADBE)


VRSTA I TEKUA GORIVA

Sastav tekuega i vrstog goriva iskazuje se u mas. udjelima, odnosno:

m
C
+ m
H
+ m
S
+ m
O
+ m
N
+ m
W
+ m
P
= 1




Izgaranje ugljika:

C + O
2
= CO
2
+ toplina

1 kmol C + 1 kmol O
2
= 1 kmol CO
2

12 kg C + 22,4 m
n
3
O
2
= 22,4 m
n
3
CO
2

1 kg C + 1,867 m
n
3
O
2
= 1,867 m
n
3
CO
2


Izgaranje vodika:

2 H
2
+ O
2
= 2 H
2
O + toplina

2 kmol H
2
+ 1 kmol O
2
= 2 kmol H
2
O

4 kg H
2
+ 22,4 m
n
3
O
2
= 44,8 m
n
3
H
2
O

1kg H
2
+ 5,6 m
n
3
O
2
= 11,2 m
n
3
H
2
O



Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 3
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Izgaranje sumpora:

S + O
2
= SO
2
+ toplina

1 kmol S + 1 kmol O
2
= 1 kmol SO
2


32 kg S + 22,4 m
n
3
O
2
= 22,4 m
n
3
SO
2


1 kg S + 0,7 m
n
3
O
2
= 0,7 m
n
3
SO
2



Teoretska (minimalna) koliina kisika za izgaranje:

V
O, min
= 1,867 m
C
+ 5,6 m
H
+ 0,7 m
S
- 0,7 m
O
(m
n
3
/kg
g
)


Teoretska (minimalna) koliina zraka za izgaranje:

V
zr, min
=
min , O
V
21 , 0
1
(m
n
3
/kg
g
)

V
zr, min
= 4,76(1,867 m
C
+ 5,6 m
H
+ 0,7 m
S
- 0,7 m
O
) (m
n
3
/kg
g
)


Stvarna koliina zraka za izgaranje:

V
zr
= V
zr,min
(m
n
3
/kg
g
)

V
zr
= 4,76(1,867 m
C
+ 5,6 m
H
+ 0,7 m
S
- 0,7 m
O
) (m
n
3
/kg
g
)






Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 4
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Produkti izgaranja:

- Ugljik IV oksid (CO
2
):
V
CO2
= 1,867 m
c
(m
n
3
/kg
g
)


- Vodena para (H
2
O):
V
H2O
= 11,2m
H
+ 1,24m
W
(m
n
3
/kg
g
)


- Sumpor IV oksid (SO
2
):


V
SO2
= O,7m
S
(m
n
3
/kg
g
)


- Kisik (O
2
) od vika zraka za izgaranje:
V
O2
=0,21(-1) V
zr, min
(m
n
3
/kg
g
)




- Duik (N
2
):
V
N2
=0,79V
zr,min
+0,8 m
N
(m
n
3
/kg
g
)



- Ukupna koliina dimnih plinova izgaranja:
V
pl
= V
CO2
+ V
H2O
+ V
SO2
+ V
O2
+ V
N2
(m
n
3
/kg
g
)


- Sastav dimnih plinova izgarnja:

CO2=
V
CO2
/V
pl

H2O=
V
H2O
/V
pl


SO2=
V
SO2
/V
pl

O2=
V
O2
/V
pl

N2=
V
N2
/V
pl

CO2
+
H2O
+
SO2
+
O2
+
N2
= 1


Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 5
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

PLINOVITA GORIVA

Plinovita goriva sadre:
vodik (H
2
), lake ugljikovodike (C
m
H
n
), ugljik II oksid (CO), ugljik IV
oksid (CO
2
), kisik (O
2
) te ponekad sumpor-vodik (H
2
S).

Sastava plinovitih goriva iskazuje se u vol. udjelima.


Stehiometrijske jednadbe izgaranja plinovitih goriva:

1m
n
3
(H
2
)+ 0,5m
n
3
(O
2
)= 1m
n
3
(H
2
O)
1m
n
3
(C
m
H
n
) + (m+0,25n)m
n
3
(O
2
) = m m
n
3
(CO
2
)+ 0,5 m
n
3
(H
2
0)
1m
n
3
(CO) + 0,5m
n
3
(O
2
) = 1m
n
3
(CO
2
)
1m
n
3
(H
2
S) + 1,5m
n
3
(O
2
) = 1m
n
3
(H
2
O) + 1 m
n
3
(SO
2
)



Teoretska (minimalna) koliina kisika za izgaranje plinovitih
goriva:

V
O,min
=0,5(CO+H
2
)+(m+0,25n)(C
m
H
n
)+1,5(H
2
S)-(O
2
) (m
n
3
/m
n,g
3
)


Teoretska (minimalna) koliina zraka za izgaranje plinovitih
goriva:

V
zr,min
=
21 0
2
,
min , o
V
(m
n
3
/m
n,g
3
)


Stvarna koliina zraka za izgaranje plinovitih goriva:

V
zr
=V
zr,min
(m
n
3
/m
n,g
3
)

Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 6
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Produkti izgaranja plinovitih goriva:

- Ugljik IV oksid (CO
2
):
V
CO2
=(CO)+m(C
m
H
n
) (m
n
3
/m
n,g
3
)

- Vodena para (H
2
O):
V
H2O
=(H
2
)+ (H
2
S)+0,5n(C
m
H
n
) (m
n
3
/m
n,g
3
)

- Sumpor IV oksid (SO
2
):
V
SO2
=(H
2
S) (m
n
3
/m
n,g
3
)

- Kisik (O
2
) iz vika zraka za izgaranje:
V
O2
=0,21(-1)V
zr,min
(m
n
3
/m
n,g
3
)

- Duik (N
2
):
V
N2
=0,79V
zr,min
(m
n
3
/m
n,g
3
)


Ukupna koliina dimnih plinova:

V
pl
=(m+0,5n)(C
m
H
n
)+(CO)+(H
2
)+2(H
2
S)+(-0,21)V
zr,min
(m
n
3
/m
n,g
3
)



Sastav dimnih plinova izgaranja plinovitih goriva:

CO2=
V
CO2
/V
pl

H2O=
V
H2O
/V
pl


SO2=
V
SO2
/V
pl

O2=
V
O2
/V
pl

N2=
V
N2
/V
pl

CO2
+
H2O
+
SO2
+
O2
+
N2
= 1

Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 7
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


NASTAJANJE I EMISIJA DUINIH OKSIDA (NO
x
)

Duik nije goriva tvar.
Duini oksidi ne nastaju kao produkti izgaranja.
Duini oksidi nastaju kemijskim reakcijama duika iz goriva i zraka
s kisikom iz zraka.
Duini oksidi nastaju endotermnom reakcijom pri temperaturama
iznad 1000 K.
Koliina duinih oksida ovisi o pretiku zraka za izgaranje,
sadraju duika u gorivu te o temperaturi procesa izgaranja.
Duini oksidi nastaju na dva naina:
- oksidacijom duika iz zraka - termiki duini oksidi
- oksidacijom duika iz goriva - duini oksidi iz goriva.


Termiki duini oksidi:

Pri temperaturi iznad 1000 K nastaje disocijacija kisika:
O
2
O + O

Slobodni kisik moe prekinuti stabilnu vezu duikovih atoma u
molekuli N
2
:
N
2
+ O NO + N

Atom duika kemijski reagira s molekulom kisika:
O
2
+ N NO + O

U loitu nastaje duini oksid u obliku NO (> 95 %).

NO
2
nastaje oksidacijom NO, nakon izlaska iz dimnjaka,
djelovanjem fotokemijskih efekata sunevih zraka uz prisustvo
raznih organskih spojeva u atmosferi.



Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 8
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


Duini oksidi iz zraka (termiki NO
x
):
(prema teoriji N.N. Semenova, Ya. B. Zeldovicha i D.A. Frank-Kamenetsky)


(g/m
n
3
,pl
)


- Koncentracija duika (C
N2
) u dimnim plinovima:





- Koncentracija kisika (C
O2
)

u dimnim plinovima:


- Plinska konstanta:

R=8314 (J/molK)


- Duini oksidi iz zraka:


(g/m
n,pl
3
)






|
|

\
|
=
RT
exp
N
C
O
C ,
zr , NO
C
90000
6 4
2 2
(
(

(
(

= =
pl ,
n pl , n
m
g
m
kg
,
,
,
N
C
3 3
2
1000 9875 0
4 22
28
79 0
( )
(
(

(
(

=

=
3 3
2
1
300
1
4 22
32
21 0
pl , n pl , n
m
g
pl
V
min , zr
V
m
kg
pl
V
min , zr
V ) (
,
,
O
C
( )
|

\
|

=
T
exp
V
V
C
pl
min , zr
zr , NO
10800
1
2500
Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 9
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Duini oksidi iz goriva:
.


(g/m
n,
3
pl
)




gdje je:


(%/MJ)


-. m
N(%)
- masena koncentracija duika u gorivu ( %)
- H
d
- donja toplinska vrijednost goriva ( MJ/kg)

d
pl
red , pl
H
V
V = == = (m
n
3
/MJ)

-V
pl
- koliina dimnih plinova (m
n
3
/kg
,g
)

- Koeficijent m= 0,2 (za velike generatore pare),
m = do 0,4 (za male generatore pare).


Ukupna koliina duinih oksida:



C
NO
=C
NO,zr
+ C
NO,g
(g/m
n
3
,pl
)







red , pl
V
red
N
m 10
g , NO
C = == =
d
(%) N
red
H
m
N =
Prof. dr. sc. Z. Prelec INENJERSTVO ZATITE OKOLIA Poglavlje: 3
(Emisija u atmosferu) List: 10
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


EMISIJA ESTICA


Koliina estica u dimnim plinovima:




(kg/kg,
g
)



gdje je:

- A - sadraj pepela u gorivu (% mas),
- a

- udjel odnoenja estica iz loita kroz dimnjak (kg/kg),
- C

- sadraj gorivog dijela u lebdeim esticama (% mas).


Udjel odnoenja estica kroz dimnjak:

Vrsta loita a

Loite sa suhim odvodom pepela 0,95
Otvoreno loite 0,7 do 0,85
Poluotvoreno loite 0,6 do 0,8
Dvo-komorno loite 0,5 do 0,6
Loite sa primarnim vertikalnom komorom 0,2 do 0,4
Horizontalno ciklonsko loite 0,1 do 0,15

| || |
| || |

| || |


\ \\ \
| || |

+ ++ + = == =

C 100
C
1
100
A
a g