ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.

html

M. KEMAL ATATRK'TEN YAZDIKLARIM Nurer UGURLU baskanliginda bir kurul tarafindan hazirlanmistir. Dizgi - Baski - Yayimlayan: Yenign Haber Ajansi Basin ve Yayincilik A.S. Aralik 199 M. KEMAL ATATRK'TEN YAZDIKLARIM Prof. Dr. A. AFETINAN

CGAZETESININ OKURLARINA ARMAGANIDIR. IINDEKILER I- Mustafa Kemal Atatrk'n biyografisi 13 II- Mustafa Kemal Atatrk'n fikir hayati 29 1) Not ettigim kisa cmleler 44 2) M. Kemal Atatrk'ten yazdiklarim 48 3) M. Kemal Atatrk'n el yazilariyla esitli konular 64 III- Kemal Atatrk'n muvaffakiyet sirlari Sonu 121 IV- M. Kemal Atatrk'n el yazisiyla notlari NSZ Trk milleti tarih boyunca esitli cografi blgelerde devletler kurmus ve medeni eserler meydana getirmistir. 1920 yilinda ise, tarihte ilk defa Trkiye adini kullanarak Ankara'da bir hkmet teskil edilmistir ''Trkiye Byk Millet Meclisi Hkmeti''. 1923 yilinda ''Trkiye Cumhuriyeti'' btn devletlerin resmen sinirlarini tanidigi yeni bir Trk devletidir. Bundan nce hemen tarihin her devrinde kurulmus olan Trk devlet ve imparatorluklarinin resmi unvanlari ya o devleti kuranin veyahut da o blgeye mahsus bir Trk kabilesinin adina gredir. Bunlarin iinde tek istisna, basina bir sifat eklenen ''Gk Trk Devleti''dir (552-745). Ancak Osmanli Imparatorlugu iin yabancilarin bazen Trk adini, resmi olmamakla beraber, kullandiklari grlr. Milli hkimiyete dayanan prensibe gre Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu M. Kemal Atatrk'tr. Trkiye Cumhuriyeti'nin birlik halindeki vatani, derin bir medeniyet tarihine malik olmustur ve bugn, burada Trk vatandasi olarak yasayanlar, her devirden kalma medeniyet eserlerinin varisidirler. Kurtulus Savasi sonucu 1922'de istiladan kurtulan yurdumuzda, cumhuriyet idaresi altinda, demokratik messeselerin yerlesmesine nem verilmistir. Trk inkilabinin yrrlge girmesi ile milletimizi son asirlarda medeniyet yolunda geri birakmis messeseler kaldirilmis, yerlerine dnya medeniyet lemine uyacak mspet ve sosyal ilimlerin ngrdg yeni dzenin yerlestirilmesine alisilmistir. XIX. yzyil Osmanli devrinde islahat hareketleri grlms fakat bunlar cemiyet hayatinda kkl degisikliklere gidememistir. Ancak Trk milleti iin bir hazirlik safhasi olarak kaydedilebilir. Cumhuriyet devrimiz inkilap hareketleriyle karakterize edilir. Bu inkilap devlet kurucusu Atatrk'n sahsi

109 125

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html tesebbs ile olmus ise de, o bizzat bunu ''Trk Inkilabi'' olarak ifade eder. Bu inkilabin ynn tespit iin Atatrk'n fikri hayatini takip etmek gerekir, nk o hem asrinin ve evresinin entelektel gelismesinin, hem de milli bnyemizin gereklerinin tesiri altindadir. Bu itibarla Birinci Dnya Savasi ile Ikinci Dnya Savasi arasindaki zamanda, Trkiye Cumhuriyeti'nde ngrlen inkilap hareketleri diger Dogu lkelerine de rnek olmustur. Bunun iin Atatrk'n kisiligi ve onun fikri hazirlik safhasi ok nemlidir. Milli Kurtulus hareketimizin iinden dogan bu inkilap konulari, Atatrk'n nutuklari ve konusmalariyla, kamuoyunu hazirlayan tutumu dikkatle incelenmeye deger. Iste bunun iindir ki, byk Nutuk, sylev ve demeleri, tamim ve telgraflari toplanmis ve Trk Inkilap Tarihi Enstits tarafindan yayimlanmistir. Bunlar btn ile bu devir tarihimizin birinci elden kaynaklaridir. Benim sahit olduguma gre Atatrk resmi nutuklarini, bilgileri topladiktan sonra bizzat sentezini kendisi yapardi. Esasen btn yazilarinda kendine has slubu daima kolaylikla anlasilabilir. Hatta son Meclis ais nutkunu (1 Kasim 1938) dahi hasta yataginda yazmis oldugunu biliyorum. Atatrk ok kitap okur ve bu okuduklarini etrafina yayarken esitli konular zerinde tartismalar yapmayi severdi. evresinde bulunanlarin bilgilerinden de istifa eden Atatrk'n fikirlere aiklik ve yn vermede byk basari sagladigi grlrd. ''Bir ocugun normal gretim ve egitim devrelerinden geerek yetismis olmasi sarttir. grenci her ne yasta ve sinifta olursa olsun onlara gelecegin bykleri olarak bakmali ve yle muamele etmelidir'' derdi. Bu kitapta, M. Kemal Atatrk'n biyografisi ile esitli vesilelerle not ettigim szlerini topladim. Bunlardan bir kismini sonradan kendisine gsterdigim vakit dzeltmeler yapmistir. Bazilari da dogrudan dogruya kendi el yazilariyla olanlardir. Bu szler pek tabiidir ki, herhangi bir konusma mevzuu iinde bazi olaylarin aiklanmasi iin sylenmistir. Btn bunlari Atatrk'n entelektel hayatinin birer belgesi olarak veriyorum. Bu kitapta ilk nce Atatrk'n bir halk ocugu olarak yetismesi, yani dzenli bir grenimden gemesi ve askeri meslek hayatindaki durumu ve bu dnemde memleketin esitli yerlerini ve halkini tanimasinin nemi belirtilmistir. Ikinci olarak da Atatrk'n fikir hayati ve basarisinin esaslari zerindeki tarihi belgeler aiklanmistir. Bunlar, tabiatiyla Atatrk'n yasadigi zamandaki siyasi fikri ve ekonomik ortamda bir ileri grs olarak uygulanmistir. Ancak yine kendisinin fikrine gre agdas medeniyet iinde Trk milleti, daimi ilerlemelere nem verecek prensipleri de ama olarak benimsemelidir.

Prof. Dr. A. AFETINAN I. M. KEMAL ATATRK'N BIYOGRAFISI

Yil 1881, mayis ayinin iekli, yesil bir gn Selanik koyuna hkim yamataki mahallenin katli pembe evinde Zbeyde Hanim'in bir oglu dnyaya gelmistir (1). O sirada Rsumat'ta memur olan kocasi Ali Riza Efendi, bu mjdeli haberden byk sevin duymustur. Bu Trk ailesinin akraba ve mahalle muhiti, kk Mustafa'nin annesinin lohusa yatagini gnlerce ziyaret ederek, yavruya mutlu, uzun mrler dilemislerdir. Bu besikte yatan sarisin ocugun, elli sekiz yil sonra Osmanli padisahlarinin Istanbul'daki Dolmabahe Sarayi'nda Trkiye'nin ilk Cumhurbaskani, M. Kemal Atatrk olarak bir sonbahar ayinda (10 Kasim 1938) lmne btn Trk milletiyle beraber, dnya milletlerinin aci duyarak aglayacaklarini, Selanikli akrabalari ve dostlari o zaman acaba hi akillarina getirmisler midir? Sphesiz ki hayir. nk Mustafa, o tarihte Osmanli devletinin basinda bulunan hanedana mensup bir sehzade olarak dogmus degildi. O, sadece Osmanli Imparatorlugu'nun bir tebasi olarak nfus ktgne

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html yazilmistir. Dogum mjdesi, komsu ve mahalle evresinden disari ikmamistir. Fakat, byyen Mustafa Kemal'in taninmasi derece derece yayilmis ve her kula nasip olmayan bir hizla ilerlemistir. O'nun zeksi meslek hayatina ve cemiyet evrelerine yeni bir isik olarak girmis ve en hareketli tesiriyle parlak izler birakmistir. Yarim asirlik mrnde Trkiye'yi kurtarmis muzaffer bir baskumandan, Trkiye Cumhuriyeti'ni kurmus bir devlet reisi, Trk devriminin nderi ve nihayet dnya milletleri tarafindan ''byk adam'' taninan bir Trk olarak tarihe gemistir. Bugn dahi Trkiye, ekseriya ''Atatrk Trkiyesi'' diye anilir. Bu bakimdan O'nun Selanik nfus ktgnden itibaren, tarih sahifelerindeki hayatini bilmek, yarim asirlik Trk tarihini tetkik etmek demektir. Kk Mustafa okul yasina geldigi vakit, babasi Ali Riza Efendi oglunu yeni tarz mektepte okutmayi kararlastirmistir. Fakat annesi eski tarz egitim ve grenim grmesini istiyordu. Bu iki fikrin, yani eski ve yeninin arpismasi, kk Mustafa'da ilk derin izini birakmistir. Annenin arzusu sadece mektebe baslama trenini yapmakla yerine getiriliyor. Baba ise oglunu ertesi gn yeni tarz mektebe kaydettiriyor. Fakat ne yazik ki memuriyetten ayrilarak kereste ticareti yapan gen baba, oglunun okumasina sahit olamayacaktir. Mustafa, daha ilkokul aginda, babadan yetim kalmistir. Ancak o, ailevi glklere ragmen grenimine devam ediyor. Selanik Askeri Rstiyesi'ne imtihan vererek giriyor (1893). Burada matematik gretmeni Mustafa Efendi talebesinin kaabiliyet ve kemalini beyendigi iin O'na Kemal adini veriyor. Mustafa Kemal 1895'te, dogdugu sehirden ikarak, Manastir Askeri Idadisi'ne yatili talebe olarak giriyor. Orada siir ve edebiyata merak sarmistir. Tatil zamanlarinda ise Selanik'teki Frerler mektebinde Fransizcasini ilerletiyor. Mart 1899'da Mustafa Kemal'i Istanbul Harp Okulu'nun piyade sinifinda kayitli buluyoruz. O bir taraftan normal derslerine alisirken, diger taraftan hr fikirli siir ve yazilari okuyor ve sinif disinda arkadas gruplariyla aralarinda mnakasalar ve mnazaralar yapiyorlar. O ayni zamanda hitabete de ok meraklidir. 1902'de Harp Akademisi'ne ayrilan M. Kemal memleket idaresinin durumu zerinde dsnmektedir. O bir yandan askerlik derslerine alisir ve onlar zerinde mesleki bilgilerini kuvvetlendirirken, diger taraftan da siyasi konular zerinde fikrini isletmektedir. M. Kemal istibdat idaresini Istanbul'da daha yakindan hisseder olmustu. Harp Akademisi'nin gen subay talebeleri; yeni fikirler etrafinda toplanmakta, hatta el yazisiyla bir de gazete ikarmaktan ekinmemektedirler. Yzlerce Harp Okulu talebesine hitap eden bu yazilar, bizzat M.Kemal'in kaleminden ikmakta ve bu faaliyeti de o idare etmektedir. Bu hal mektep idaresi tarafindan haber alinmakla beraber, kendilerine karsi cezai tedbir alinmadigini ve msamaha ile karsilandigini bizzat M. Kemal hatiratinda itiraf etmistir. O yillik talebeligi esnasinda anlayisli, zeki ve aliskan olarak hocalarinin takdirini ve dikkat nazarlarini ekmistir. Ancak o kendi benliginde manevi huzursuzluk iinde idi, mana ve mahiyetini bir trl anlayamadigi duygularin tesiri altinda kskn, kederli ve iinden gelen bir isyan duygusuyla dolu halde yasiyor, okuyor, ne bulursa okuyor ve yaziyordu. Harp Akademisi'nde ve devlet merkezindeki izlenim ve incelemeleri onda derin izler birakacak kadar kuvvetlidir. Hocalarinin verdigi askeri problemleri halletmeye alisirken, adeta istikbalin meydan muharebelerini idare eden bir kumandan edasindadir. 11 Ocak 1905'te Mustafa Kemal Harp Akademisi'nden yzbasi rtbesiyle mezun olmustur. Siyasi faaliyetlerine ise birka arkadasiyla toplantilar yaparak devam etmektedir. Fakat ilerinden birinin haber vermesi zerine Istanbul'da birka ay tevkif ediliyor. Hapisten ikar ikmaz da, Suriye'deki besinci ordu merkezi olan Sam'a gnderiliyor (5 Subat 1905). Bu mnasebetle Osmanli idaresinin Suriye'deki durumuna yakindan sahit olmus ve esitli firsatlarla bu memleketin her tarafini gezmistir. O, sivil ve askeri idareyi iyi grmemektedir. 1906 yilinin Ekim ayinda, birka fikir arkadasiyla beraber ''Vatan ve Hrriyet'' nami altinda gizli, siyasi bir cemiyet kuruyorlar. Suriye, Lbnan ve Filistin'deki bazi merkezlerde bizzat bu cemiyetin subelerini yaymaya alismis ve bu cemiyeti asil Makedonya'da faaliyete geirmek istemistir. Bazi arkadaslarinin yardimiyla Selanik'te bu cemiyetin

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html bir subesini kurabilmis ise de, askeri vazifesinin basina dnmek zorunda kalisi onu tekrar Suriye'ye gitmeye mecbur birakmistir. 1907 yilinda M. Kemal'i kolagasi rtbesiyle Makedonya nc ordu msrlgnde vazife almis olarak buluyoruz. Daha evvel kendi kurdugu siyasi ve gizli cemiyet subesinin Selanik'te ''Ittihad ve Terakki'' cemiyeti iinde yer aldigini grnce O da bu faaliyete istirak etmistir. 23 Temmuz 1908'de Hrriyetin ilani, Osmanli devletinde ikinci Mesrutiyet devridir. M. Kemal, bundan sonra ordunun politika ile ugrasmasini istememektedir. Bu itibarla asil ordunun islahini, subaylarin talim ve terbiyesinin esas oldugunu kabul ettirmek iin ugrasmis ise de, iktidari ele alan ve siyasi bir parti olarak isbasina geen Ittihad ve Terakki mensuplari, bu fikri kabul etmemislerdir. M. Kemal bu fikrin bir tatbikati olarak bu yillarda, birtakim askeri meselelere ait telif ve tercmeler yaparak nesretmistir (2). Mesrutiyetin ilanindan sonra Osmanli Imparatorlugu'nun bir parasi olan Trablusgarp'ta hrriyete karsi gelmek isteyenlerin durumunu tetkike memur edilen M. Kemal, dnste de Bingazi ve Girit'e ugramistir. 31 Mart Vakasi diye anilan (13 Nisan 1909) irtica hareketine karsi Selanik'ten mdahale eden "Hareket Ordusu" kurmayligini yapan ve Istanbul halkina hitap eden beyannameyi kaleme alan yine O'dur. Bu yillarda, O tenkit ettigi Osmanli ordu teskilatini islah etmek ve gelecek harp iin esasli bir surette hazirlamak fikrindedir. Fakat ne rtbesi, ne de vazifesi ise msait degildir. Selanik'te alay kumandani iken, Arnavutluk'ta ikan ihtilal hareketine, Harbiye Naziri Mahmut Sevket Pasa'nin kurmay baskani sifatiyla istirak etmistir. 13 Ocak 1910'da Redif 11. Selanik Tmeni Kurmay Baskanligi'na tayin edilmistir. 1910'da Fransa'daki "Picardie" askeri manevralarina Trk ordusunu temsilen gitmistir. Eyll 1911'de M. Kemal'e Istanbul'da Genelkurmay Baskanligi'nda bir memuriyet veriliyor. Fakat bu sirada Italyanlar Trablusgarp'a hcum ediyorlar. O, Misir yoluyla derhal buradaki mdafaaya kosmustur. Burada binbasiliga terfi etmis ve 1912 yilinda Tobruk ve Derne kararghlarindaki mukavemet (direnis) hareketlerini idare etmistir. Ekim 1912'de Balkan Harbi'nin ilan edildigini isitince, Avrupa yolu ile Romanya zerinden Istanbul'a dnmstr. Gelibolu Yarimadasi'ni korumak iin teskil edilen Bolayir kolordusu kurmay baskani sifatiyla bu kumandanlik vazifesini zerine almis ve bundan sonra Edirne'nin geri alinmasinda bulunmustur. Bir sene sonra, Sofya merkez olmak zere, Bkres, Belgrad ve etine atasemiliterliklerinde vazife almistir. (27 Ekim 1913 - 2 Subat 1915) Birinci Cihan Harbi'ne katilan Osmanli ordusunda fiilen alismak istedigini bildirmesi zerine, Gelibolu Yarimadasi'ndaki On Dokuzuncu Tmen Kumandanligi'na getirilmistir. 18 Mart 1915'te anakkale Bogazi'ni gemeye muvaffak olamayan Itilaf Kuvvetleri, Gelibolu Yarimadasi'nin batisina asker ikarmak istemislerdir (25 Nisan 1915). Iste M. Kemal, Ariburnu'nun Anafartalar kisminda emrindeki kuvvetleri iyi idare ederek, dsmanin ilerlemesini ve Istanbul yolunun karadan ailmasini nlemis ve orada bir mukavemet cephesi kurmustur. Bu harpler esnasinda sahsi cesaretine katilan kumandanlik vasiflarindan ok faydalanmistir. Bu muharebe esnasinda cebindeki saate isabet ederek onu paralayan misket kendisini yaralanmaktan korumustur. 1 Haziran 1915'te albayliga terfi eden M. Kemal anakkale Muharebesi'nin karadan ikarma hareketinde; byk basarilar elde eden bir kumandan olarak memlekette taninmaya baslamistir. Dsmanin ekilecegini tahmin ettigi iin taarruz ederek muvaffak olmayi istedi ise de, bu ise st kumandanlar razi olmamislardir. Bunun zerine 10.12.1915'te buradan ayrilmis; 19.12.1915'te dsman kuvvetleri bu ikarmada muvaffak olamadiklari iin burasini terk etmislerdir. anakkale'den Edirne'deki XVI. Kolordu Kumandanligi'na tayin edilen M. Kemal, 14 Ocak 1916'da bu vazifeye baslar. Bu kolordu, Kafkas cephesine sevk olunmak zere Diyarbakir'a nakledildigi iin, 14 Nisan 1916'da generallige terfi etmis olarak Silvan'da ise

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html baslamistir. Bu suretle 1916 yilinda General Mustafa Kemal, Dogu cephesinde kolordu kumandani olarak, mdafaa harpleri yapmis, ayni zamanda Bitlis ve Mus'u dsman elinden geri almistir (6-7 Agustos 1916). Bu siralarda Osmanli devletinin Baskumandanligi, mttefikleri Alman kumandanlari ile birlikte Suriye, Filistin zerinde bazi askeri planlar tertip ederek, General M. Kemal'e de burada Yildirim Ordulari, 7. Ordu Kumandanligi grevi verilmistir (5 Temmuz 1917). Ancak o buradaki inceleme ve izlenimlerinin sonucu, bu tertiplerin muvaffak olamayacagini ve memleketin umumi zaafini, mlki idarenin artik gvenilemeyecek bir hale geldigini, iktisadi hayatin felce ugradigini belirten ve bunlara are olarak tavsiyelerde bulunan bir raporu hkmete vermistir (2 Eyll 1917). Madde madde aikladigi fikirlerinde 1. maddenin sonundaki su cmle dikkate deger: "Binaenaleyh harp devam ettigi halde karsisinda bulundugumuz en byk tehlike her taraftan ryen binay-i muazzami saltanatin bir gn dahilden birdenbire ve hep birlikte kmesi ihtimalidir." 4. Maddede ise su sonuca variyor: "Bu muhtasar nazari umumiden neticei istidlalin, artik her is bitmistir ve bulunacak bir are kalmamistir, zemininde degildir. Byle bir kanaati bedbinane dsmanlarin ve tehlikelerin en vahimi oldugunu izaha hacet grmem. Imkn-i hals ve hayat mevcut olup ancak tedabiri saibeyi bulmak" diyor ve alinacak kararlar iin fikrini aiklayarak devam ediyor: "Siyaseti askeriyemiz, bir mdafaa siyaseti ve elimizde bulunan kuvvetleri ve bir tek neferi son ana kadar saklamak siyaseti olmalidir. Bu siyaset memleket haricinde bir tek Osmanli neferi kalmasina mtehammil olamaz". Rapor uzundur, btn alinacak tedbirleri aiklar. Baskumandanlik bu fikirlere istirak etmez. Fakat az zamanda, dsmanin stn kuvvetlerle taarruzu Filistin'in istilasi ile neticelenir ve Kuds Ingilizlerin eline geer. M. Kemal'in askeri biyografyasinda su kayit grlyor. 9 Ekim 1917'de Suriye'deki 7. Ordu'dan 2. Ordu'ya becayis ediliyor. 11 Ekim 1917'de ise izinli olarak ve tedavi maksadiyla Istanbul'a gelir ve 7 Kasim 1917'de General Karargh emrindedir. Bu sirada yirmi gn srecek bir resmi ziyaret iin Almanya'ya gitmeye memur edilir. Bu suretle 1917 yilinin son ayinda, Osmanli veliahti M. Vahdeddin ile Almanya Imparatoru'nun ziyaretine gidilmistir. (15.12.1917 - 5.1.1918). Oradaki umumi vaziyeti de yakindan tetkik etme firsatini bulan General Mustafa Kemal, mttefik devletler iin akibetin maglubiyet olacagini aika sylemekten ekinmemistir. Almanya dns hastalandigindan tedavi iin Viyana civarinda Karlspad'a gitmistir. Burada geen gnlerinde (Temmuz 1918) M. Kemal memleketin durumunu daha sknetle mtalaa etmeye ve areler aramaya, ayni zamanda da pek ok kitap okumaya firsat bulmustur. Bu sirada O'nun Suriye cephesi iin hkmeti ikaz ederek syledikleri, Osmanli ordusu aleyhine tahakkuk etmis bulunuyordu. Temmuz 1918'de padisah olarak Osmanli devletinin basina geen Vahdeddin, M. Kemal'i Filistin'deki 7. Ordu'ya tayin etmistir. Fakat artik dsman taarruzunun nne gemek imknsiz hale gelmisti. Nitekim; Osmanli ordusu yer yer mukavemet etmekle beraber, Halep'e kadar ekilmek mecburiyetinde kalmistir. Bu arada Bulgarlar Selanik mtarekesini imzalamislardir (Eyll 1918). 30 Ekim 1918'de de Osmanli devleti Mondros Mtarekesi'ni imzaladigi vakit, Alman kumandaninin Suriye cephesinden ayrilmasi icap ettiginden, M. Kemal Yildirim Ordulari Kumandanligi'ni almak mecburiyetinde kalmistir. O, bu durum karsisinda ve Mondros Mtarekesi'nin tatbikati bakimindan Istanbul hkmetini ikaz eden telgraflar ekmis ve memleketi saran tehlikeyi sadrazama bildirerek areler tavsiye etmistir. Fakat Istanbul hkmeti duruma hkim olmaktan uzak ve ciz idi. Kasim 1918'de M. Kemal ordusunun basindan alinarak Istanbul'a agirilmistir. Devlet merkezinde umumi maglubiyetin acisi, pek etin gnlerin gemesine vesile olmustur. Mayis 1919'a kadar Istanbul'da siyasi faaliyette bulunan M. Kemal, memleketi bu isgal durumundan kurtarmak iin kendi fikirlerine taraftar toplayarak planlarini hazirlamakla mesgul olmustur. General M. Kemal'in Osmanli devletinden aldigi son resmi vazife, ordu mfettisligi ve kendi blgesindeki

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html mlki amir ve memurlara emir verme selahiyetidir. Hayatinin otuz dokuzuncu yilina bastigi ayda (mayis) General M. Kemal Trkiye'yi kurtarma ve yeni bir devlet kurma devrine girmistir. 19 Mayis 1919'da Samsun'a iktigi gn, derhal ise baslamistir. Trk yurdunun Ege sahiline dsman silahli kuvvetleri ikip yerlesmek isterken 22 Mayis 1919'da Samsun'dan Istanbul hkmetine Mustafa Kemal imzasiyla giden raporun bir cmlesi syledir: "Millet birlik olup (yekvcut) hkimiyeti esasini ve Trk duygusunu hedef tutmustur." 1918 mtarekesinden sonra blgesel kurtulus areleri aramak iin teskilatlanmak isteyen veya Osmanli devletinden tamamen ayrilarak baska devletlerin himayesine girmek isteyen cemiyetlerin faaliyeti karsisinda M. Kemal bu yukaridaki cmle ile kurtulus savasinin esas prensibini; birlik, milli hkimiyet ve Trk duygusu, diyerek belirtmistir. 28 Mayis 1919'da Havza'dan Anadolu'daki kumandan ve mlki amirlere gnderdigi tamimin esas fikri su cmlede beliriyor: "Yurt btnlgnn korunmasi, bunun iin milli teskilat kurulmasi, dsman isgalini protesto etmek iin mitingler tertip edilmesi ve bu hareketlerin kamuoyuna, Istanbul hkmetine ve yabanci devletlere telgraflarla duyurulmasi." Bunda da yurt btnlg fikri ve dsman isgalinin Anadolu halki tarafindan protesto edilmesi iin milli teskilat kurulmasi tavsiyesi vardir. 22 Haziran 1919 Amasya'dan ekilen telgraflarla "Vatanin tamamiyeti, milletin istiklali tehlikededir" cmlesiyle btn kumandan ve valilere alarm isareti verilmistir. Erzurum ve Sivas siyasi kongrelerine memleket mmessillerini davet eden bu imza sahibi kimdir? Resmi sifati ordu mfettisi ve padisahin fahri yaveri, millet soruyor. Bu kumandaninin gemiste basarilari var midir? O'nun yukarida izah ettigimiz askeri hayati, Trkiye'ye dalga dalga yayilmaya basliyor. Osmanli Imparatorlugu'nun hemen btn nisanlarini tasiyan O'nun resmi, elden ele dolasiyor. Millete greniliyor ki O, Birinci Cihan Harbi'nden maglup ikan bir devletin ordusunda muzaffer, mnekkit ve muvaffak bir kumandandir. Bu siralarda memleketin umumi durumu su haldedir: Mondros Mtarekesi, galiplerin lehinde en genis manasiyla tatbik edilmektedir. Bu paralanmayi Sevr Muahedesi ancak tasdik edecektir (10 Agustos 1920). Bunlarin karsisinda Osmanli hanedani ve hkmeti tam teslimiyet halindedir. Adeta galip devletlerin istegini yerine getirmek iin iktidar mevkiindedir. Azinliklar, yabanci devletlerin maksatlari iin alisiyorlar ve cemiyetler kuruyorlar. Memleketin asil sahibi Trk halki ise, bassiz, teskiltsiz endise iindedir. Fakat btn millet umumi durumu hos grmeyen bir halde. Kurtulma ve istiklal fikrini dsnenler ancak blgesel areler ariyorlar. Eger bu tesekkller muvaffak olursa, Trkiye Seluk devletinin ks siralarindaki gibi kk devletlere ayrilacaktir. Ancak bunlarin elbette uzun mddet yasamasina imkn olmayacaktir. Bati ve gney blgelerinde silahli mukavemetler yer yer baslamistir. Fakat, stn dsman kuvvetleri karsisinda ekilmeler, hatta bazi yerlerde panik halini alan kamalar, I Anadolu'ya dogru akmaktadir. Cografi durumun tabii mihraki Orta Anadolu olmustur. Simdi btn iyi niyetlerle yapilan bu hareketleri teskilatlandiracak ve toplayacak bir nder lazimdir. Eger bu nder ikmazsa devletin istiklali, memleketin gelecegi tehlikede olacaktir. Bu yer yer toplanan milis kuvvetleri de dagilmaya mahkm olacaktir. Iste bu birlik Mustafa Kemal adinin etrafinda toplanmaya baslamistir. Ilk alarm 22 Haziran 1919'da Amasya Tamimi ile baslar. M. Kemal imzasini tasiyan bu yazida: "Milletin istiklalini yine milletin azim ve karari kurtaracaktir" denir. Temmuz 1919, Erzurum Kongresi'nde M. Kemal askeri sifatlarindan ayrilmis ve Istanbul hkmetine isyan etmistir. Eyll ayinda Sivas Kongresi'nin reisi, Dogu ve Bati vilayetlerindeki siyasi cemiyetlerin birlestirici ve ihtilal sefi olarak ortaya ikmistir. 1919'un son ayinda (27 Aralik) M. Kemal Sivas Kongresi'nin setigi "Heyeti Temsiliye" baskani sifatiyla Ankara'ya gelmistir.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html 1920 yilinda ise, memlekette baslayan eylemin resmen bir nder etrafinda rgtlendigini grmekteyiz. 16 Mart 1920'de isgal kuvvetleri tarafindan "Meclisi Mebusan" dagitilinca "Heyeti Temsiliye" baskani sifatiyla parlamentoyu Ankara'da toplamistir. Simdi kisaca 1920 ile 1923 yillari arasindaki zamanda Trkiye'ye bakalim: Maddi kuvvet baslangita hemen hi yok gibidir. Fakat 1922 Eyll'nde dsman ordularini denize dkecek bir duruma gelmistir. Bu kuvvetler belki sayica, malzemece her zaman stn olmamistir. Fakat, muntazam teskilat haline gelen memleket kuvvetleri, baskumandan ve degerli kumandanlar tarafindan iyi idare edilerek bu vatani kurtarmistir. Siyasi vaziyeti Trkiye Byk Millet Meclisi ve memleket idaresini de O'nun hkmeti eline almistir. Bunlarin da reisi ayni baskumandandir. Savas yillari en kritik zamanlardir. Dahilde millet kuvvetleri ilk zamanlarda ikiye ayrilmistir. Bunun iin evvela birligi temin etmek icap etmistir. Diger taraftan da dsman, stn kuvvetlerle memleket ierilerine ilerlemis iken Birinci ve Ikinci Inn savaslari, Sakarya Meydan Muharebesi ve nihayet Byk Taarruz ile memleketten disari atilmistir (Eyll 1922). Ktahya-Eskisehir muharebelerinden sonra (25 Temmuz 1921) Sakarya'nin dogusuna ekilen ordunun tam mesuliyetini baskumandanlik selhiyeti ile ay mddetle Byk Millet Meclisi M. Kemal'e vermistir (4 Agustos 1921) Sakarya Meydan Muharebesi'ni muvaffakiyetle yneten ve dsmani geri ekilmeye mecbur eden Baskumandana Trkiye Byk Millet Meclisi Maresal rtbesi ile Gazi unvanini tevcih etmistir (19 Eyll 1921). Baskumandan ve Meclis Reisi Gazi M. Kemal, Byk Millet Meclisi'nde (Ekim 1922) syle der: "Milletimiz tek bir adam gibi gsterdigi sarsilmaz vahdet (birlik) ve gayret sayesinde bu muvaffakiyeti ihraz etmistir (basariyi kazanmistir)." Diger taraftan yukarida da grldg gibi, Osmanli hkmetinin zaafi karsisinda M. Kemal, bir hkmet kurmak iin Byk Millet Meclisi'ni toplamayi esas telkki etmistir (grs saymistir). Birinci Cihan Savasi'nin sonunda maglp addedilen taraf devletlerden mtareke ve sulh antlasmasi imza edip, bunlarin yrrlge girmesini kabul etmeyen sadece Trk milleti olmustur. Milleti diyorum, nk Osmanli devleti hem Mondros Mtarekesi'ni (1918) hem de Sevr Sulh Antlasmasi'ni (1920) imza ederek, Osmanli Imparatorlugu tarihinin maalesef sonunu getirmistir. 1919-22 yillari arasindaki devirde Osmanli devleti yurtsuz, milletsiz bir hkmet durumuna dsmstr. Kurtulus Savasi esnasinda halifenin yardimcilari rolnde olan Teali-i Islm Cemiyeti mensuplari beyannamesinde "Yunan ordusunun hilfet ordusu sayilmasi gerektigi" ilan edilmistir. Fakat asil nemli olan cihet Itilaf devletleriyle yapilan bu antlasmalarin ok agir sartlarini tatbike kalkisan Osmanli hkmetine karsi milli bnyemizin bunlari kabul etmemesi ve kurtulus mcadelesi iin bu belgelerin mthis bir tahrik vasitasi olmasidir. Trk milleti, Gazi M. Kemal'in idaresi altinda, Trk vatanini drt yil mcadeleden sonra dsman istilasindan kurtardigi zaman ise, halife unvanini tasiyan Osmanli padisahi kendi sahsi selametini dsman kumandanina siginmakta bulmustur. Esasen vatana, millete hibir olumlu is yapmamis ve Trk milletini tanimamis, aksine Anadolu'daki milli mukavemeti nlemek iin her trl tedbiri almaktan geri kalmamis olan Osmanli padisahinin 16/IX/1922 tarihli ve Halifei Mslimin unvaniyla yazdigi mektubu ibretle okunmalidir: "Dersaadet isgal ordulari baskumandani General Harrington Cenaplarina, Istanbul'da hayatimi tehlikede grdgmden Ingiltere devleti fahimesine (itibar ve etkinligine) iltica ve bir an evvel Istanbul'dan mahall ahara (uygun yere) naklimi talep ederim efendim." 3 Mart 1924'te Hilafet BMM tarafindan kaldirildigi vakit dis memleketlere giden halifeyi ve hilfet makamini diger Mslman devletlerden hibiri benimsememis ve bu makami devletlerinin basina getirmemisler. 24 Temmuz 1923'te Disisleri Bakani ve Basmurahhas Ismet Inn (General) tarafindan imza edilen Lozan Muahedesi'yle TBM Meclisi Hkmeti, btn dnya devletleri tarafindan sinirlari belirli, kapitlasyonlarin kaldirildigi bir devlet olarak taninmistir. Bu muahede askeri zaferimizin bir neticesi

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html olmustur. 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edilmis ve ilk cumhurbaskanligina Gazi M. Kemal, Byk Millet Meclisi tarafindan seilmistir. Bundan sonra artik bir Osmanli saltanati kalmamis, yerine cumhuriyet esaslarina uygun bir devletin temelleri atilmistir. 1923'ten 1938'e kadar on bes yil Atarrk kurdugu devletin reisi olarak vazife grmstr. 1934'te BM Meclisi O'na Atatrk soyadini bir kanunla vermistir. Bu tarihten itibaren, Maresal Gazi Mustafa Kemal, "Atatrk" adi ile anilmistir.

II. M. KEMAL ATATRK'N FIKIR HAYATI "Milletleri kurtaranlar yalniz ve ancak gretmenlerdir." diyen Atatrk, gretim ve egitim meselelerine ok nem vermistir. "Hayatta en hakiki mrsit ilimdir" dedigi zaman, ilmin yol gsterebilecegini, hayati aydinlatacagini mrsit (dogru yol gsterici) kelimesiyle ifade eden M. Kemal acaba niin bununla yetinmeyerek "en hakiki" sifatlarini eklemek lzumunu hissetmistir? insan bu cmleyi okurken ve zerinde dsnrken mutlaka "en hakiki" kelimeleri zerinde duraklamadan geemeyecektir. M. Kemal kendi yetistigi devrin mspet ilimlerini mesleki ihtisasi bakimindan grendigi vakit, berrak ve mspet bir grse sahip olabildigini ve herhangi bir meslegi riyaz (matematiksel) bir katiyetle halletmeyi hedef tuttugunu sylerdi. M. Kemal'in yetisme tarzi, grenim hayati ve sosyal evresinin tesirleri O'nu okumaya ok tesvik etmistir. Hayatinin her devresinde kitap O'nun iin en degerli bir varliktir. "Milletimizin siyasi, itimai hayatinda, milletimizin fikri terbiyesinde de rehberimiz ilim ve fen olacaktir." dedigi zaman hep ayni prensiplerin telkini zerinde durmustur. Nutuklari ve szlerinin her zaman iin bir fikir hareketine yol amasi, zamaninin nesriyatindan faydalandigi ve daima bir entelektel muhitin tartismalarini sevdigi iindir. Atatrk'n okudugu kitaplar zerindeki isaretleri incelemek pek ilgi ekici sonular verir. Kitabimin bu blmnde verecegim rnekler Atatrk'n belirli konular zerindeki alismalaridir. Bu vesile ile Atatrk'n evresinde konusulan konular ve esitli meseleler zerindeki dsnceleri de tespit etmek istiyorum. Atatrk'n etrafindaki toplantilardan daima bahsedilmektedir. Burada bulunanlar hatiralarini kendi grslerine gre yazmislardir. Tarihi ve ediplerimiz ise bu toplantilari isittikleri veya okuduklarindan ikardiklari neticeye gre yazmak istemektedirler. Benim sahit olduguma gre Atatrk'n etrafinda toplanmalar ok esitlidir. Gndzleri ogunlukla hususi ktphanesinde daima birka kisi ile ya alisir veya belirli bir konu zerinde konusmalar yapardi. Bunlar otomobil veya motor gezintilerinde devam eder ve ogunlukla Ankara'da iftlik evlerinde ya davetliler veyahut oraya toplanmis olan halk ile dogrudan dogruya belirli meseleleri konusur ve fikirlerini sorardi. Bu hal memleket ii seyahatlerinde daha kesif (yogun) olarak uygulanir, trende, vapurda ve ugradigi her yerde daima yeni konular ve yurt sorunlari zerinde yapilan tetkikler aiklanarak mnakasalar yaptirmasini severdi. Atatrk'n gnlk entelektel yasantisi her zaman her millette tatbikat sahasi bulur ve karsisinda imtihana ekilenler eksik olmazdi. Bir rnek vermek iin su olayi anlatmaliyim. Bir gn dislerini tedavi etmek iin gelen hekime, o sirada benim elimde okudugum sosyoloji kitabindan, sorular sormaya basladi. Tabii buna derhal cevap verecek durumda olmayan dis hekimi mahcup olmustur. Ben buna mdahale ederek hemen kitabi getirdim ve bunun pek yeni nesriyat oldugunu syledim. Atatrk bir taraftan da isi sakaya

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html getirerek dis hekimine syle dedi: "Biliyorum siz kendi mesleginizde en byk basariyi gsteriyorsunuz, fakat bunun yanibasinda baska meselelerle de ilgilenerek okumanizi tesvik etmek istedim ve bu kadar aykiri bir konuyu bilhassa setim." dedi. Dis hekimi ertesi gelisinde bu konuya ait birok kitap tedarik ederek (saglayarak), okumus ve bu sefer o, Atatrk'e bunlardan bazi sorular sormustu. Buna benzer daha pek ok verilecek rnekler vardir. Yine mesela Atatrk'n motor ile mutad Bogaz gezintilerinde mutlaka bir kitap veya bir mesele konusma konusu olur ve o gezintinin sonunda herkes bir seyler grenirdi. Bir de bunlara eklenen Atatrk'n aksam toplantilari vardir. Buraya davet edilenler, bulunulan evreye gre degisir. Ankara'da bulundugu zaman det syle idi: Atatrk'e her gn, genel sekreter gelen evrak zerinde bilgi verir ve emirlerini alir. Duruma gre memleket meseleleri ve dis olaylar iin kendisi direktifler verir, bazen de meseleleri derinlemesine sorusturur, bilgi alirdi. Bu arada Basbakan ve bakanlardan bazilari lzum grdkleri zaman yine hkmet meselelerini grsmeye gelirlerdi. Aksam zeri basyaver yanina gelir ve sofraya kimlerin davet edilmesini emrettiklerini sorardi. Atatrk bu listenin, o gnk alistigi ve okudugu kitaplarla ilgili olmasini ister ve ona gre yazdirirdi. derhal burada suna da isaret etmeliyim ki, Atatrk devrinin, mesleklerinde isim yapmis sahislari daima onun etrafinda toplanmistir. Onun iin memleketin aydin kisilerini o muhitte tanimak ve konusmak daima mmkn olmustur. Bu sadece Ankara ve Istanbul'da degil, memleketin esitli yerlerine gidildigi vakit de byle olur, o evrenin taninmis aydin kisileri bu toplantilara agirilirdi. Ancak her aksam basyaverin yazdigi listedeki kimseler; bazen mazeretleri olur gelemezler veya orada bulunamazlar, onun iin listelerde yazili olanlar her zaman bir araya gelemezler veyahut toplandiktan sonra da agirilanlar olurdu. Devlet adamlari bilhassa Basbakan, I ve Disisleri Bakanlari ise istedikleri zaman gelebilirlerdi. Simdi, bu kitabimda bazi el yazisi ile olan belgeleri yayinlama vesilesiyle, sahidi oldugum olaylar hakkinda bilgi vermek istiyorum. Ancak kendi mesleki hayatimdan bahsetmemin mazur grlmesini rica ederim. 1929-1930 yilinda Ankara Musiki Muallim Mektebi'nde gretmenlik grevime, yurt bilgisi ve tarih derslerini vermek zere baslamistim. Yurt bilgisi iin okutacagim ders kitabini Atatrk grdg zaman bunu yeterli bulmamisti. Kitabin konulari ise kendisini de ilgilendirdigi iin evvela benim Fransiz lisesinde okudugum "Instruction Civique" kitabindan bazi tercmeler yapmami istedi. Ayni zamanda bu konulara ait esitli kitaplari, genel sekreteri Tevfik Biyikoglu'na arastirtarak Almancadan tercmeler yaptirmisti. Kendisi Fransizcadan ve Trkeden okuduklarina bu tercmelerden de istifade ederek, bazi konulari bizzat yazmis veya bizlere yani bana ve genel sekretere dikte ettirmistir. Benim o zamanki alismalarim bu konulara ait kitaplari aramak, okumak ve icap ederse tercme ederek notlar almak idi. Bu suretle yurt bilgisi derslerimi program uyarinca, bu yeni incelemelere gre veriyordum. Okulda kiz ve erkek grenciler beraber okuyorlardi; o tarihte yrrlkte olan kanunlarimizda kadinlara seim hakki taninmis degildi. Bir ders tatbikati olarak, btn ders verdigim siniflarda Belediye Kanunu'na gre seim denemesi yaptirdim. grenciler heyecanla bu iste alistilar, rey kutulari hazirladilar. O zaman yrrlkte olan Belediye Kanunu tam manasiyla tatbik edildi ve belediye baskani olarak da bir kiz arkadaslarini setiler. Bunun zerine bir erkek grencinin itirazi ile karsilastim. Diyordu ki: "Mevcut kanunun bize grettigine gre kadinlarin rey verme haklari olmadigi gibi; seilemezler de". grenci itirazinda hakli idi, ama ben gretmen olarak su telkinde bulunmayi uygun buldum. "Bu grendikleriniz ilerisi iin sizlere lzumlu olacaktir. Kadinlarimiz da yakinda rey hakki kazanacaktir." dedim. Fakat bu szlerimin erkek grenci karsisinda gretmenlik otoritesinin tesine gemeyecegi muhakkakti. Iste bylece grencilerimden birinin bu itirazi ve sorulari beni kadin haklari zerinde alismaya tesvik etti. Ayni gn Gazi Orman iftligi'ndeki Marmara Ksk'nde Atatrk ile Iisleri

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Bakani Skr Kaya'ya bu olayi ve Trk kadini olarak rey hakkina malik olmadigimizdan duydugum znty anlattim. Atatrk bana bu konuda alismami ve baska memleketlerde meselelerin nasil halledilmis oldugunu tetkik etmemi tavsiye etti. Itiraf edeyim ki o siralarda ben bu hususta hemen hi bilgi sahibi degildim. Fakat kiz ve erkek grencilerimin karsisina, bu haklardan mahrum olan bir gretmen olarak da ikmak istemiyordum. ok severek basladigim gretmenlik hayatindan ve vazifesinden ayrilmak da bana agir gelecekti. Bununla beraber Atatrk'e sunu sylemekten de kendimi alamadim: ''Hi olmazsa erkek grencim kadar bir hak sahibi olmadan o sinifa ders veremeyecegim'' dedim. Bu sirada Iisleri Bakani Skr Kaya; BM Meclisi'nde bir yildan beri mzakere edilmekte olan Belediye Kanunu'nda bu isin ele alinabilecegini ifade etti. Atatrk dsnyordu. Birden ''Basvekille konusuruz, fakat bu meselede hazirlikli olmak ve mnakasa etmek lazimdir'' dedi. Kendisi o aksam ankaya Ksk'ne devlet adamlarindan, Hukuk Mektebi (o zaman henz faklte degildi) hocalarindan ve daha baska bu meseleleri konusabilecek kimseleri davet ettirdi. Konu aildigi vakit, kadinlarin rey hakkina taraftar olanlar bulundugu gibi buna karsi olanlarin fikirleri de tartisilmaya baslandi. Ben heyecanli idim ama, tam inandirici deliller bulamiyordum. Fakat o gnden sonra birok kitap okumaya basladim. Diger memleketlerdeki durum hakkinda bilgi sahibi olduka bu mnakasalar benim iin daha istifadeli oluyordu. Simdi BM Meclisi zabitlarinda bu meseleyi tetkik edecek olursak durumu syle tespit edebiliriz: 20 Mart 1929 tarihinde Basvekil Ismet (Inn) imzasiyla hkmet teklifi olarak BM Meclisi'ne verilen tezkerede sunlar yazilidir: ''Dahiliye Vekleti'nce hazirlanan ve Icra Vekilleri Heyeti'nin 6.3.1929 tarihli itimainda yksek Meclis'e arzi kararlastirilan Belediye Kanun layihasi (tasarisi) esbabi mucibesiyle (gerekesiyle) birlikte takdim olunmustur.'' Bu kanun tasarisinin uzun gereke kisminda kadinlarin rey verme meselesi teklif edilmemistir. Fakat tam bir yil sonra 20 Mart 1930'da kanunun mzakeresi iin BM Meclisi'nde mstaceliyet (ivedilik) karari aliniyor. 22 Mart 1930 Cumartesi, 24 Pazartesi, 27 Persembe, 29 Cumartesi ve 31 Mart Pazartesi bu kanun zerine esitli ynlerden mnakasa ve mzakereler oluyor. Nihayet 3 Nisan 1930 Persembe gn 164 maddeli Belediye Kanunu kadinlara da rey verme ve seme hakki vererek kabul edilmis oluyor. Ayni gn Trkocagi salonunda Atatrk'n de hazir bulundugu bir toplantida ilk konferansimi Kadin Haklari zerine vermistim. Yurt Bilgisi'nin programina gre diger konular da bu yukarida aikladigim tarzda hazirlanirdi. Ben bunlari ders planima uygun olarak tertip ederdim (dzenlerdim). Bir kismini ise brosr olarak bastirir, grencilerime dagitirdim. Fakat bu konularin asil ilgi ekici yn, Atatrk'n toplantilarinda bulunanlarin arasinda tartismalarin yapilmasi idi. Devlet adamlari, askeri erkn, hukukular, edipler ve gnn diger aydin kisileri arasinda konu ortaya atilir, herkes fikrini ve bilgisini aiklamak firsatini bulurdu. Kara tahta yemek odasinin baslica mobilyalarindan biri idi. Bunun zerine konusanlar, icap ederse (gerekirse) yazarak veya izgilerle fikirlerini anlatma yolunu tutarlardi. Konusmalar, muntazam ve usulne gre, ya Atatrk tarafindan idare edilir veyahut bu idareyi baska bir arkadasina verirdi. Bu konusmalar ok faydali ve bilhassa benim iin ok gretici idi. Elimde daima kgit kalem bulundugu iin de hemen her seyi not ederdim. Ayrica bir tarif veya bir mesele zerinde daha etrafli konusulmasini temin iin sorular yazdirilir ve davetlilerin ertesi aksama hazirlikli gelmeleri temin edilirdi. Devlet adamlarimizin Atatrk'n zel ktphanesinden okumalari iin birer kitapla iktiklari ok olurdu. Bu vesile ile devlet teskilatimiz ve kanunlar zerinde konusulur ve gnn ihtiyalari gz nnde tutuldugu gibi medeni icaplarin sosyal bnyemizdeki yararli olabilecek prensipleri grslrd. Tabii bu arada gnn siyasi olaylari, memleket meseleleri, tarihi konular da konusma konusu olurdu. Simdi bu aiklamalardan sonra ''Medeni Bilgiler'' adini verdigimiz Yurt Bilgisi'ne ait belgelerin elimde olanlarini syle siralayabilirim:

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html 1- Tercmeler ve esitli notlar. 2- El yazilariyla ilk msveddeler (Bunlar Atatrk'n, Tevfik Biyikoglu ve benim) zerinde dzeltmeler, ilaveler ve ikarmalar vardir. 3- Tape edildikten sonra yeniden ilave dzeltmeler olan kisimlar. 4- Btn devlet ve hkmet teskilatindan toplanmis olan bilgileri iine alan dosyalar (Bunlar sonradan Recep Peker'e verilmis ve onun hazirlamasiyla Medeni Bilgiler'in II. cildi basilmistir. Iste btn bu yazilardan sonra yayimlanan brosr ve kitaplar ise syle siralanabilir. 1- Brosr ve risale seklinde ''Trk ocuklarina Yurt Bilgisi Notlari'' Ankara 1929. 2- Her konu iin ayri kitap olarak: Intihap 72 sayfa, Askerlik Vazifesi 77 sayfa, Sirketler ve Bankalar 172 sayfa, Vergi Bilgisi 98 safya. Bu drt kitap 1930 yilindan Istanbul'da basilmistir (3). 3- Btn bu konularin toplu olarak bir arada basilmis kitabi (141 sayfa) ''Vatandas iin Medeni Bilgiler'' adini tasir. Istanbul 1930. 4- ''Vatandas Iin Medeni Bilgiler'' adi altinda orta okullara okutulmak zere basilmis olanlar ise su tarihlerdedir: Mariif Vekleti Milli Talim ve Terbiye Dairesi'nin 7.IX.1931 tarih ve 2297 sayili emriyle 7.VI.1932 ve 1908 (191 sayfa). 27.VI.1933 tarih ve 3113 sayili emriyle (302 sayfa). Bu kitaplar pek ok adette basilmistir. Ancak her basilista yeniden zerinde dzeltmeler, ilaveler yapilmis veyahut bazi kelimeler ikarilmistir. Mesela 1930'da ikan kitapta ''Mutedil Devletilik'' (s. 79) konmus iken sonradan ''mutedil'' kelimesi silinmistir. Bu kitabin ilk sayfasinda ''Vatandas iin medeni bilgiler neden bahseder?'' basligi altinda Atatrk'n el yazisi ile ilaveler vardir. ''Iste vatandaslara gerek devlet ve hkmetle ve gerek aralarindaki mnasebete nazaran mevcut vazifeleri ve haklari ve umumiyetle devlet teskilatini greten bilgiler, medeni Bilgiler nami altinda toplanmistir.'' S. 11 Istanbul 1930. Yukarida da izah ettigim gibi btn bu konular zerindeki alismalar ve Atatrk'n muhitinde olan mnakasalar daima ok ilgi ekici olmustur. Ancak, bu kitabin didaktik yani gretim usulne uygun bir tertip iinde olmasi ve slubunun sadelestirilmesi lazimdi. Bu bakimdan okullarda okutulmasina devam iin bazi alismalarim oldu ise de, zamanimi tamamen tarihi konulara ve Cenevre'de niversite tahsiline verdigim iin bu is neticelenmemistir. Bu kitaplar iin hazirlanan msveddelerde Atatrk'n el yazilari vardir. Bunlarin hemen hepsini bir kitabimda yayimladim (4). Bu kitapta birkaini rnek olarak veriyorum. Simdi bazi meseleler zerinde durmak istiyorum. Mesela ''Millet'' bahsi iin toplanan notlar syledir: Hukuku Esasiye: 1. Siyasi varlikta birlik, 2. Irk birligi, 3. Lisan birligi, 4. Din birligi. Mehmet Emin Bey: 1. Mazi birligi, 2. Lisan birligi, 3. His birligi, 4. Gaye birligi, 5. Menfaat birligi, 6. Irk birligi, 7. Toprak ve iklim birligi. Ansiklopedi: 1. Mense birligi, 2. Cismani benzeyis, 3. Ahlak karabeti, 4. Tarih yauht siyasi karabet, 5. Ayni memlekette sakin olmak. Btn bu notlardan ve daha baska okunan kitaplardan ikan netice syle formle edilmistir: ''Millet dil, kltr ve mefkre (lk) ile birbirine bagli vatandaslarin teskil ettigi siyasi ve itimai bir heyettir.'' Bu mnasebetle o tarihte yrrlkte olan anayasamiza (Teskilati Esasiye) dayanarak Atatrk'n notu sudur: ''Bizim telakkimize gre siyasi kuvvet milli irade ve hakimiyet, milletin vahdet (birlik) halinde msterek (ortak) sahsiyetine aittir, birdir, taksim ve tefrik (ayrilmaz) ve ferag olunamaz. Hkimiyet bahsinde ise su cmlelerin nemine isaret etmeden geemeyecegim: ''Artik bugn demokrasi fikri daima ykselen bir denizi andirmaktadir. XX. asir birok mstebit hkmetlerin bu denizde boguldugunu gstermistir. Demokrasi prensibi, hkimiyeti istimal eden (kullanan) vasita ne olursa olsun esas olarak milletin hkimiyete sahip olmasini ve sahip kilinmasini icap ettirir.'' (gerektirir). Hak ve vazife zerine olan yazilar ayri bir baslik altinda yazilmistir. Atatrk diyor ki: ''Haklarin en birincisi yasamak hakkidir'' diger btn haklar ve bu haklara mukabil vazifeler hep yasamak hakkina dayanir. Sphe yok

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html ki insanin yasamak hakki onu digerlerinin yasamak hakkina riayet etmek vazifesiyle baglar. Bir insanin hakki diger bir insan iin vazife olur. Hakkin bulundugu yerde vazife ve vazifenin bulundugu yerde hak vardir... Insanlar itimai hayatta haklardan ve vazifelerden rlms bir sebeke iinde tasavvur olunabilir.'' Bu ifadelerden sonra diger nemli bir izah da, hak ve vazifeyi hukuk kaidelerinin tayin ettigi ve bunun devlet tarafindan tatbik edildigidir. Atatrk'n yazisi aynen syle: ''Tabiaten her insan iinde yasadigi cemiyette hayatin en mesut, en kolay, en tatli, taraflarinin kendisine dsmesini ister ve en kuvvetli olan kendisinden zayif olanlari hie sayar. Bunun neticesi huzur, skn, emniyet ve intizam iinde yasamak imknsizdir. Iste insanlar arasinda kavga yerine birbirine yardim, karsilikli hrmet, intizam koyan, herkese haklarini ve vazifelerini tanitan hukuk kaideleri ve kuvvetin bulunmasi sayesinde kabildir. Devlet herkesin hakkini ve vazifelerini tayin eder. Hi kimse tayin edilen hudut haricinde bir hak iddia edemez. Bunun gibi kendisi de fazla hibir vazife ile mkellef tutulamaz.'' Bu bahsin sonuna eklenen fikir ise, bu haklarin ihlali ve vazifelerin ihmali halinde zarara ugrayan hem fert hem de cemiyet olduguna gre bunun tatbiki ve kontrolnn devlet messesesine ait olacagidir. Bu mnasebetle Atatrk'n zerinde en ok kitap okudugu ve bizleri alistirdigi mefhum (kavram) da ''Hrriyet'' kelimesi olduguna isaret etmeliyim. Bunun iin kitapta yayimlananlardan gayri elimdeki notlarin mahiyeti ok ilgi ekicidir. Hrriyet bahsi iin tercmeler oldugu gibi ayrica da Atatrk bazi arkadaslarindan hrriyetin tarifini istemis. Mesela Erzurum mebusu Tahsin (Uzer) 25.1.1930 tarihindeki yazisinda syle bir tarif veriyor: ''Ferdin, memleketinde btn hukukuna malikiyetidir.'' Diger bir kgitta yazisini taniyamadigim bir sahsin su izahi var: ''Fertlerin cemiyete ihtiyarlariyla terk ettikleri haklarindan mtebakisini (kalani), diledikleri gibi kullanabilmeleridir.'' Ayni kgidin arkasinda baska bir yazi ile su not var: 1- Hrriyet kendini bizzat kendi iinde yok eden bir mefhumdur. Bu kk kgitlarin iinde Atatrk'n el yazisi ile olan tarif ise ok kisa ''Hrriyet, insanin mutlak olarak dsndgn yapabilmesidir.'' Bu notlardan sonra Atatrk'n ''Hrriyet'' zerine uzun yazilari vardir. Bu yazilarin kaleme alindigi tarih 1930 yilinin Ocak ve Subat aylaridir. Bu notlardan hrriyete ait genis izahat verilmistir. ''Hrriyet insaninin dsndgn ve diledigini baska birinin hibir tesir ve mdahalesi olmaksizin mutlak olarak yapabilmesidir. Bu hrriyet kelimesinin en genis tarifidir. Insanlar bu manada hrriyete hibir zaman sahip olamamislardir ve olamazlar. nk malumdur ki insan tabiatin mahlukudur. Tabiatin kendisi dahi mutlak hr degildir. Kainatin kanunlarina tabidir.'' Bundan sonraki aiklamalarda ise tarihi seyre gre mutlak idarelerde fertlerin hriyetlerinin tamamen hkmdarin elinde oldugu ve asirlar boyunca fertlerin sahsi hrriyetleri iin mcadele ettikleri anlatilir. Atatrk'n yazisinda netice olarak su hkm var: ''Ferdi haklar nazariyesinin temeli syle kuruldu: Her trl hakkin mensei (kkeni) ferttir. nk se'ni (kt) hr ve mes'ul olan mahluk yalniz insandir. Fakat diger taraftan insanlarin itimai ve siyasi tesekkller halinde bulunmasi da tabii ve lzumludur. Bu tesekkler ise kismen zaruri mukadder kanunlar ahkamina gre tekabl eder'' diye kaydedildikten sonra, ferdi hrriyeti ve hakki temin eden devletin mtekmil (gelismis) bir messese (kurum) olacagi ileri srlyor. Bununla beraber Atatrk'n bundan sonraki aiklamalarinda ferdi hrriyete dayanan itimai ve medeni insan hrriyetini temin eden kuvvetin ise devlet bnyesinde mevcut olmasi lazim geldigi ve devletin millete karsi esas vazifesinin bu oldugu kabul ediliyor. Diger taraftan ''Ferdi hrriyet derecesi devlet faaliyetini zaafa (zayif) dsrmemek lazimdir. Devletsiz bir cemiyet veyahut zayif bir devlet hayatinin neticesi herkesin herkese karsi mcadelesidir. Bu mcadele ekseriyetin hrriyetini bogmayacak sekilde tadil olmak (degistirmek) lazimdir. Tadil keyfiyeti ferdin mesuliyeti tesebbsne ve inkisafina halel verecek dereceye

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html gtrlmemelidir. Teskilati Esasiye m. 68'de ''Her Trk hr dogar hr yasar'' maddesinin tekrarindan sonra Atatrk su hkm veriyor: ''Trkler demokrat, hr ve mesul vatandaslardir.'' ''Trk cumhuriyetinin kuruculari ve sahipleri bizzat kendileridir.'' Bu cmlesiyle Atatrk millet btnne deger vermenin nemine isaret ediyor. ''Hrriyet mefhumu iinde ''medeni vatandas'' olmanin esaslari ve prensipleri bylece aiklanmis oluyor. Mesela yine ''Bir milletin kltr (hars) ykseldike ferdi hrriyetin tatbikat safhalari (uygulama evreleri) genisler ve ogalir. Muhtelif sekilde birbirinden ayri ve mstakil ferdi hrriyetler meydana ikar. Bu hrriyetler mahiyet (nitelik) ve tabiatlarina gre iki grubu ayrilirlar: 1- Sahsi hrriyet. 2- Itimai hrriyet. Bu ikinci grupta bilhassa basin hrriyeti ve basinin efkri umumiye zerindeki rol olduka uzun bir sekilde izah edilmistir. Ancak esas fikir su cmlede zetlenmistir: ''En byk hakikatler ve terakkiler, fikirlerin serbest ortaya konmasi ve teati edilmesi (karsilikli alinmasi, verilmesi) ile meydana ikar ve ykselir.'' Fakat yine btn bu yazilarda vatandasin her trl medeni haklari karsisinda vazife mesuliyetinin oldugu fikri paralel olarak ifadesini bulmustur. Onun iin ''Vatandaslarin tesebbs ve mesuliyet hisleri ne kadar inkisaf ederse (gelisirse) devlet iin o kadar iyidir'' diyor Atatrk. Hrriyetin bir neticesi olarak vatandaslarin esit haklara sahip olmalarini anayasanin esasli bir hkm olarak kabul eden Atatrk, ''Esitlikten maksat; kanun nndeki haklarda esitliktir.'' Atatrk'n bu ''medeni bilgiler'' vesilesiyle kaleme aldigi ve bizleri de alistirdigi konularda, cumhuriyetimize temel olan prensiplerinde kanuna ve asrimizin umumi hukuk kaidelerine uyan esaslar bulunmaktadir. O, Trk vatandaslarina hak tanidigi yerde bir vazife karsiligini koymak istemistir. ''Tembellik btn fenaliklarin anasidir'' atasz karsisinda alismanin ferdi ve itimai vazife oldugunu belirtmistir. Vatandas, milletin bir ferdi olarak aile ve cemiyete karsi vazifelidir. ''Milletin, medeni beseriyetin bir ailesi olmasi bakimindan btn insanliga karsi vazifeleri'' oldugu zerinde bilhassa durulmustur. Bylece Atatrk, Trk vatandasinin medeni lemde, hr, esit vazife ve hak sahibi, mesuliyetlerini mdrik kisiler toplulugu olarak millet btnn teskil etmesinde en byk medeni vasfi bulmustur. Iste bundan sonraki konularda K. Atatrk'n hem bu alismalarindan ve el yazilarindan bazi rnekler verirken, hem de onun esitli konular iin sylemis oldugu cmleleri bir araya getirdim. Bu rneklerle bir devlet adaminin entelektel yasantisindan bazi rnekleri vermis oluyorum.

1. M. KEMAL ATATRK'TEN NOT ETTIGIM KISA CMLELER Insanlarin hayatina, faaliyetine hkim olan kuvvet yaraticilik (ibda) ve icat kabiliyetidir. 1930 Akil ve mantigin halletmeyecegi mesele yoktur. Inkilap (devrim). Trk milletini son asirlarda geri birakmis olan messeseleri yikarak yerlerine, milletin en yksek medeni icaplara gre ilerlemesini temin edecek, yeni messeseleri koymus olmaktir. 1933 Cumhuriyet rejimi demek demokrasi sistemi ile devlet sekli demektir. Biz cumhuriyeti kurduk, o on yasini doldururken demokrasinin btn icaplarini sirasi geldike tatbikata koymalidir. Kadin haklarini tanimak da bunun bir icabi olacaktir. Msterih olunuz. 1933 Inkilap milleti ve sosyal evreyi hazirlayarak yapilir. Inkilap hareketlerinde dikkat edilecek nokta, insan cemiyetlerinin emellerini, fikirlerini teshis ettikten sonra, onlara yenilikleri kabul ettirebilmektir. Inkilabi ikmal etmek (tamamlamak) lazimdir.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Tarihi yasadigimiz gibi yazdik, fakat gelecegi cumhuriyete inananlarla, onu koruyanlara ve yasatacaklara emanet etmek lazimdir. Bir ocugun, normal gretim ve egitim devrelerinden geerek yetismis olmasi sarttir. grenci, her ne yasta ve sinifta olursa olsun, onlara gelecegin bykleri gzyle bakacak ve yle muamele edeceksin. 1930 Genligi yetistiriniz. Onlara ilim ve irfanin mspet fikirlerini veriniz. Gelecegin aydinligina onlarla kavusacaksiniz. Hr fikirler tatbik mevkiine kondugu vakit Trk milleti ykselecektir. Bir insan, hayatinda byk bir muvaffakiyet (basari) kazanabilir, fakat yalniz onunla vnerek kalmak isterse, o muvaffakiyet de unutulmaya mahkmdur. Onun iin alismak ve daima muvaffakiyet aramak, herkes iin esas olmalidir. Bir insan hayatinda muvaffakiyetli bir is yapmissa, o is tarihe ve millete mal olmustur. O sahis sadece onunla vnerek kalmak isterse, bu insani tembellige gtrr ve yeni muvaffakiyetlerden yoksun kilar. Hayat bir ilerleme ve dinamizm kaynagidir. Insan ona kendini uydurmak mecburiyetindedir. Muvaffakiyetlerde gururu yenmek, felaketlerde mitsizlige mukavemet etmek (direnmek) lazimdir. 1930 Byk devletler kuran ecdadimiz byk ve smull (kapsamli) medeniyetlere de sahip olmustur. Bunu aramak, tetkik etmek Trklge ve cihana bildirmek bizim iin bir bortur. Milletlerde oldugu gibi sahislarda da gemis bir temel ise onun zerine binayi kurmak ve teferruat zerinde islemek gerekir. Bu binalar insanin medeniyet seviyesine gre ykselmeli, saglam ve dayanikli olmalidir. Yeni daima yeni seylerden ve insanlarin medeniyet yolunda ilerlemelerinden bahsedelim. Bu bize gelecek iin hiz ve kuvvet verecektir. Sizin sizce en byk eseriniz hangisidir sorusuna cevap: Benim yaptigim isler biri digerine bagli ve lzumlu olan seylerdir. Fakat bana yaptiklarimdan degil yapacaklarimdan bahsedin. Biz Bati medeniyetini bir taklitilik yapalim diye almiyoruz. Onda iyi olarak grdklerimizi kendi bnyemize uygun buldugumuz iin dnya medeniyet seviyesi iinde benimsiyoruz. Devlet armasi iin izilen kurt basli semboller iin: Bunlarin hibiri bugnk dnyamizin iinde kurulan yeni bir devletin armasi olamaz. Devlet armasini, sembolik bir insan basi olarak temsil etmeli. Bu dnyada her sey insan kafasindan ikar. Bir insan basinin ifade etmeyecegi hibir sey tasavvur edemiyorum. Insan btn tarih boyunca tabiatin bazen esiri, bazen de hkimi olmus ve bu hal insan cemiyetlerinin medeniyette ilerlemeleri nispetinde gelismistir. 1919 yilinda Anadolu'nun dag baslarini tekerleklerini uvalla doldurdugumuz kirik dkk otomobillerle asarken, su marsi syletmeyi yanimda bulunanlara det ettirmistim. Dag basini duman almis Gms dere durmaz akar Gnes ufuktan simdi dogar Yryelim arkadaslar Bu gk deniz nerede var Nerede bu daglar taslar Bu agalar gzel kuslar Yryelim arkadaslar Sesimizi yer gk su dinlesin Sert adimlarla her yer inlesin Istanbul'un byk agalarini grdg vakit: Bunlar da gzel, ama biz yapraklarinin ve dallarinin, her yil nasil bydgn grdgmz Ankara'nin agalarinin ogalmasini istiyoruz.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Bir dal badem baharini vazo iinde grdgnde: Bahar gelmis ne gzel, dedi ve hemen ilave etti: Fakat bu gzel iekler meyve vermeden solacak ve sade bizim birka gnlk gz zevkimizi tatmin edebilecek, ne yazik! 1938. Orman iftligi'nde bir igde agacinin skldgn grnce: Igde eski ve elimsiz bir agati. Fakat yasayan ve baharda hos kokularini etrafa saan, gzel bir agati. Onu yeniden yetistirmek gerek. 1937 Bana memleketimizin ormanlik gzel yerlerinden tanidiklarini anlat, oralara gidelim, agalar altinda dolasabileyim, basit bir hayata kavusalim, arzum yesillik ve agalik, fakat yaz kis yesil duran agalar arasinda olmaktir. 1938 Dnyanin bir genel savasa dogru gittigi bu devirde, bizim ekonomik ynden ok daha kuvvetli olmamiz lazimdir. Hkmet, ekonomik plani gereklestirmeye en nde yer vermelidir. 1938 Millete ekonomik ynden kuvvetli olarak gelecegin tehlikeli gnlerine hazirlanmaliyiz. 1938 z dilimizde henz bir istikrara varamadik, daha ok ve pek ok alismak gerekir. 1938 Mskller karsisinda yilmamak lazimdir. Ben binbir mskl karsisinda yilacak bir insan olsa idim byk islerin rehberliginde, milletim beni yalniz ve yaya birakirdi. Milletimin hsnniyetine daima minnettarim. 2. M. KEMAL ATATRK'TEN YAZDIKLARIM ok partili sistem zerine: ''Insanlarin tarihten alabilecekleri mhim dikkat ve intibah (uyanis) dersleri; bence devletlerin umumiyetle siyasi messeselerin tesekkllerinde, bu messeselerin mahiyetlerini tebdilde (degistirmede) ve bunlarin inhill (dagilma) ve inkirazlarinda (yikilislarinda) messir olmus olan sebepler ve millerin tetkikinden ikan neticeler olmalidir. Mesela, Osmanli Imparatorlugu'nun dogmasini mucip olan (gerektiren) sebep ve millerin tetkikinden ikan netice, mhim oldugu gibi, bu imparatorlugun batmasi sebep ve millerinin tetkikinden ikacak netice de o kadar mhimdir. Bu tetkiklerde, sphesiz siyasi messeseyi kuran milletlerin her nokta-i nazardan harslari derecesi mtalaa olunur; sahislarin mspet veya menfi tesirleri nazari dikkate alinir. Siyasi messeselerin degismesine misal olarak bugnn bir hadisesini de tahlil edebiliriz. Malum olan sebepler ve millerin tesiri altinda, Trkiye Cumhuriyeti tesekkl etti. Mdafaai Hukuk Cemiyeti esas olmak zere siyasi bir firka vcuda geldi (Cumhuriyet Halk Firkasi). Bu firkanin karsisinda teskil edilmek (olusturulmak) istenilen bazi siyasi zmreler, cumhuriyetilik ruhuna malik olmadiklarindan yasamak hakki bulamadilar. Cumhuriyet Halk Firkasi memlekette tek kaldi. Byk Millet Meclisi'nin umumi heyeti, bu firkanin mensuplarindan ibaret oldu. Reisicumhur ve hkmet ricali bu firkanin erknindan, bu firka mebuslar heyetinin intihap (setigi) ve itimat ettigi zatlar oldu. Cumhuriyet Halk Firkasi'nin esas prensipleri ve bu prensipler icabini tatbik eden bugnk hkmet, cumhuriyet temelini saglamlastiracak vasiflarda ve mahiyettedir. Bunun byle oldugu senelerden beri grlen tavri hareket ve eserlerden kolaylikla anlasilabilir. Fakat bu vaziyetin devamindan hatira gelen ve grlen mhim mahzurlar vardir. Ilk sylenebilecek mahzur, Meclis yalniz bir firka mensuplarindan olunca, o firkanin iktidar mevkiinde tuttugu hkmetin icraatinin kfi derecede mnakasa ve tenkit edilmemis olmasidir. Bu noksan iki sebepten neset edebilir (meydana gelebilir). Birincisi Meclis'in kendi firkasindan olan reisicumhur ve onun intihap ettigi basvekil ve arkadaslarina ok itimadi olabilir. Bu sebeple meclisten geen ve gemeyen isleri, uzun uzadiya tetkike lzum grmeyebilirler. Ikincisi, ayni firka arkadasi olmak, arkadaslikta lzumsuz ve zararli bir hassasiyet uyandirabilir. Tenkit ve muaheze (ikisma) ile birbirini gcendirmemek gibi bir vahime (kuruntu) uyanabilir. Bunlardan baska sebepler de inzimam eder (katilabilir); yavas yavas hkmet ve onu intihap eden reisicumhur, meclisten aldiklari ve

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html bazi mhim ve heyecan verici hdiseler mnasebetiyle alabilecekleri selhiyetleri tenkitsiz tatbike alisirlar. Bu hal det derecesinde kklesebilir. nk az tenkitli veya tenkitsiz is grmek, her hareketi tenkit grecegi dsnerek hareket etmekten daha kolaydir; zamanla bu vaziyetin nasil bir sekil alacagini kestirmek gtr. Devlet riyasetine gelen zat, bilhassa muktedir (gl), faal olur, devlet ve millete kendi sahsina muhabbet ve takdir kazandiracak byk hizmetler yaparsa, zahiren (grnste) Meclis vaziyetine ve cumhuriyet sekline gayet hrmetkr ve itaatkr grnrse, tehlike byr. Istenmedigi halde devletin hakikatte mahiyeti (niteligi) degisebilir. Bu yeni mahiyetin yeni ismini takinmasi zaman meselesi olur. Iste, bu esasli mtalaaya mebni (dayanmis) olmalidir ki, Reisicumhur Gazi'nin tensip ve tesvikiyle oldugu anlasilan yeni bir firka, Serbest Cumhuriyet Firkasi tesekkl etmis bulunuyor. Temiz fikirler etrafinda tesekkl eden ve tabii bir surette Cumhuriyet temeli stne ykselecek olan bu firkanin mevcudiyeti, hatira gelen mahzurlarin vcut bulmamasi iin, esasli bir tedbirdir. Memlekette Cumhuriyet Halk Firkasi ve Serbest Cumhuriyet Firkasi birbirini kontrol edecek, birbirinin fikirleri, niyetleri, hareketleri hakkinda efkr-i umumiyeyi tenvir edecektir (aydinlatacaktir). Bu sayede sahsi selhiyetlere dayanarak, sahsi hareketler milletin gz nnde bulundurulacaktir. Milletin sahislara, kendini unutacak ve kendini kaptiracak kadar meclup (bagli) olmasi, iyi netice vermez. Bunun tarihte misalleri oktur. Oktav'in elinde bes yz seneden beri devam eden Roma Cumhuriyeti, sessiz sedasiz, yavas yavas hemen mutlak bir hkmdarliga dnd. Oktav daima Senato'ya dikkat ve hrmet ederdi. Zevahiri (durumu) kurtarmaya alisirdi. Hrriyet taraftarlarini hosnutsuzluga sevk etmezdi. Oktav, hayat kaydi sartiyla konsllg reddetti; diktatrlg asla kabul etmedi. Ogst herkesin iyiligine alisirdi. Efkr-i umumiye kendisiyle beraberdi. Senato'ya kendisini ok sevdirdi, her ne vakit iktidardan ekilmek istediyse. Senato rica ile kendisine iktidari muhafaza ettiriyordu. Senato Oktav'a Ogst unvanini verdi. Bu unvan o zamana kadar yalniz mabutlara (tanrilara) verilirdi. Oktav bu yeni unvanla bir nevi kudsiyet inkisap etti. Iste btn bu tevcihler Oktav'i askeri ve sivil btn iktidar ve selhiyetleri, yavas yavas nefsinde (kendinde) toplamaya sevk etti. 44 sene devam eden bir Ogst devri, cumhuriyetin unutulmasina kfi geldi. Ogst'ten sonra, ilerinde Neron dahi bulunan imparatorlar Roma devletini yikincaya kadar Roma'da taht sahibi oldular.'' (1930) Medeniyet ne demektir? ''Medeniyetin ne oldugunu baska baska tarif edenler vardir. Bence medeniyeti harstan ayirmak gtr ve lzumsuzdur. Bu nokta-i nazarimi izah iin hars ne demektir tarif edeyim: a) Bir insan cemiyetinin devlet hayatinda, b) Fikir hayatinda, yani ilimde, itimaiyatta (sosyal hayatta) ve gzel sanatlarda, c) Iktisadi hayatta yani ziraatte, zanatta, ticarette, kara, deniz ve hava mnakaltiliginda (ulasimciliginda) yapabildigi seylerin muhassalasidir (toplamidir). Bir milletin medeniyeti dendigi zaman hars nami altinda saydigimiz nevi faaliyet muhassalasindan hari ve baska bir sey olmayacagini zannederim. Sphesiz her insan cemiyetinin hars, yani medeniyet derecesi bir olamaz. Bu farklar devlet, fikir, iktisadi hayatlarin her birinde ayri ayri gze arptigi gibi bu fark nn muhassalasi zerinde de grlr. Mhim olan muhassalalar zerindeki farktir. Yksek bir hars, onun sahibi olan millette kalmaz diger milletlerde de tesirini gsterir. Byk kitalara samil olur. Belki bu itibarla olacak, bazi milletler yksek ve samil (kapsamli) harsa, medeniyet diyorlar. Avrupa medeniyeti, asri hazir medeniyeti gibi. Hars mefhumunda (kavraminda) milletlerin g ve ge degisen bazi irk, fitr hasletlerine (yaratilis zelliklerine), karakterlerine hasrederler ve buna ok kiymet ve ehemmiyet verirler. Mesela, Istanbul'un zapti hadisesini mtalaa ederken, diyenler vardir ki: Bizanslilar Trklerden daha medeni idiler, fakat

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Trklerin harsi kuvvetli oldugu iin galip ve muvaffak oldular. Bu telkki ve izah dogru degildir. Hakikatte Trkler Bizanslilardan hem daha medeni idiler, hem de irk karakterleri onlardan yksekti. Medeniyet dedigimiz harsin, mhim unsurunu gz nnde tutarak hadiseyi mtalaa edersek, fikrimiz kolaylikla izah edilmis olur. Istanbul'u zapteden Trkler devlet hayatinda elbette Bizans Imparatorlugu'ndan ok yksekti. Trklerin Istanbul fethinde insa ve icat ettikleri gemiler, toplar ve her nevi vasitalar, gsterdikleri yksek fen iktidari, bilhassa koca bir donanmayi Dolmabahe'den, Hali'e kadar karadan nakletmek dehasi, daha evvel Bogazii'nde insa ettikleri kaleler, aldiklari tedbirler Bizans'i zapteden Trklerin fikir ve fen leminde ne kadar ileri olduklarinin yksek sahitleridir. Bizans Prenslerinin Trk ordughlarinda staj yaptiklari, her hususta ders aldiklarini da hatirlatmak isterim. Daha Atill zamaninda Sark Roma Imparatorlugu'nun Trklerin haragzri olacak kadar siyasette ve askerlikte dn (asagi) mertebede bulundugu malumdur. Bizans'i zapteden Trklerin iktisadi hayatta Bizanslilarin ok ilerisinde oldugunu izaha ise hacet grlmez. Hlasa, medeniyet harstan baska bir sey degildir. Hars medlln seciye diyebilecegimiz karakter mefhumuna indirmemelidir. Bu arz ettigim telkki birbirinden ayrt edilmesi g olan, medeniyet ve harsin tarif, izah ve anlasilmasinda kolayligi da mucip olur.'' (1930) Kltr ne demektir? ''Eger cumhurreisi olmasam, maarif vekilligini almak isterdim'' demistir. Atatrk kltr de syle aiklamistir: ''Trkiye Cumhuriyeti'nin temeli kltrdr. Bu sz burada ayrica izaha lzum grmyorum. nk bu, Trkiye Cumhuriyeti'nin okullarinda birok vesilelerle eser halinde tespit edilmistir. Kltr; okumak, anlamak, grebilmek, grebildiginden mana ikarmak, intibah almak, dsnmek, zekyi terbiye etmektir. Yine insan, enerjisiyle ve fakat tabiatin ona iltifat edildike tkenmez yardimiyla, ykselen, genisleyen insan zeksi, hudutsuz kavrayis anlaminda ''insanim'' diyen bir vasf-i mahsusu olur. Insan, hareket ve faaliyetin, yani dinamizmin ifadesidir. Bu byle olunca kltr, yukarida isaret ettigimiz, insanlik vasfinda insan olabilmek iin bir esasi unsurdur. Bunu kisaca izah edelim. Kltr, tabiatin yksek feyzleriyle mesut olmaktir. Bu ifade iinde ok sey mndemitir (vardir). Temizlik, saflik, ykseklik, insanlik vb... Bunlarin hepsi insanlik vasiflarindandir. Iste kltr kelimesini mastar sekline soktugumuz zaman, tabiatin insanlara verdigi yksek vasiflari kendi ocuklarina, hafidlerine (torunlarina) ve tisine (gelecegine) vermesi demektir. Buraya kadar anlatmak istedigimiz, bugnk Trkiye Cumhuriyeti ocuklari, kltrel insanlardir. Yani hem kendileri kltr sahibidirler, hem de bu hassayi (zelligi) muhitlerine ve btn Trk milletine yaymakta olduklarina kanidirler.'' Tarihi hadiselerin milleri nelerdir? ''Tarihi hadiselerin milleri baslica siyasi, askeri, itimai ve iktisadi olabilir. Ekseriya bu amiller karisik olarak tesirlerini gsterir. Sphe yok ki, btn bu amiller ok mhimdir. Fakat bence bir milletin dogrudan dogruya hayatiyla, ykselmesiyle, dsknlgyle alakadar olan en mhim amil, milletin iktisadiyatidir. Bu, tarihin ve tecrbenin tespit ettigi bir hakikattir. Bu hakikat bizim milli hayatimizda ve milli tarihimizde de tamamiyla grlmektedir. Trk tarihi tetkik olunursa birok sebeplerin basinda btn itil (ykselme) ve inhitat (dss) sebebinin iktisat meselesinden baska bir sey olmadigi anlasilir. Bu mnasebetle diyebiliriz ki, Trkiye Cumhuriyeti'ni layik oldugu mertebeye ikarabilmek iin, iktisadiyatimiza birinci derecede ehemmiyet

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html vermek lazimdir. Zamanimizin bir iktisat devri oldugu dsnlrse, bu ehemmiyetin derecesi kolaylikla meydana ikar. Iktisadiyatin inkisafinda (gelismesinde) baslica lzumlu olan, yollar, demiryollari, limanlar, kara ve deniz nakliye vasitalari milli mevcudiyetin maddi ve siyasi kan damarlaridir. Refah ve kuvvet vasitasidir.'' (1930) Ilk medeniyetler ''Beseriyetin (insanligin) tas devirlerini bir tarafa birakalim. Maden devrinde muhtelif madenlerden, kemiklerden yapilan eserler her nevi aletler ve ss esyalari idi. amurdan tugla, anak, mlek ilk insanlarin yaptigi eserlerdendir. Hayvanlari ehlilestirmek, onlardan muhtelif suretlerle istifade etmek, hayvanlari srler halinde bulundurmak insanlarin ilk yaptiklari islerdendir. Ziraat de byledir. Bundan baska insanlar bulunduklari mintikaya gre kerpiten, tugladan veya tastan binalar da yaptilar. Kanallar aarak, batakliklari kurutmak, muhtelif tarzda sulama usulleri de insanlarin ilk bulduklari seylerdendir. Gnesi ve yildizlari msahede (gzleme) sayesinde takvimin esasini koyan, tabiatin en byk kuvvet oldugunu kesfeden binlerce sene evvel yasamis eski insanlardir. Gemi insa eden ve denizlerde dolasmak kabiliyetini de gsteren, ticaret etmesini grenen bu insanlardir. Ilk demokrasi esasina mstenit (dayanan) cemiyet ve devlet messeseleri vcuda getiren de onlardir. Btn bu saydiklarimiz dnyada ve btn beseriyette ilk medeni eserlerdir. Trklerin ana yurdu Orta Asya yaylasidir.'' Dil ve Tarih-Cografya Fakltesi'nin ailisi mnasebetiyle ilk dersim iin bana yazdirdigi: Seslerin ayrimi ''Tabiatta, bilirsiniz ki, hibir sey yok olmaz. Ne bir ses, ne bir sz, ne bir hareket... oldugu ag ne kadar eski veya yeni olursa olsun, btn bu oluslar olduklari andaki gibi tabiat iindedir. Bu dalgalanmada, zaman ve mesafe mefhumu yoktur. Bugn dnyanin herhangi bir ksesinde sylenen sz veya akis yapan hareketleri yine dnyanin herhangi bir ksesinde ayni anda isitmek, dinlemek zaptetmek mmkn oldugunu gryoruz. Yarin bizi saran tabiat unsurlari iinde, binlerce ve binlerce sene evvel sylenmis szleri, oldugu gibi toplayip tespit etmek imknina elbette varilacaktir. Tabiatin bugn iin esrar dolu sinesine girecegi muhakkak grlen insan zeksi, beklenilen hakikatleri ortaya koyacaktir. Yine bu insan zeksidir ki, bekledigimiz neticeyi elde etmemis olmakla beraber, bugnk arastirici zeklari tatmin edecek ve tarihi aydinlatacak yeni metotlar ve ilimler bulmustur. Iste arkeoloji ve antropoloji, o ilimlerin basinda gelir. Tarih bu son ilimlerin buldugu belgelere dayandika temelli olur. Tarihi bu belgelere dayanan milletlerdir ki, kendi aslini bulur ve tanir. Iste bizim tarihimiz, Trk tarihi, bu ilim belgelerine dayanir. Yeter ki, bugnn mnevver genligi, bu belgeleri vasitasiz tanisin ve tanitsin.'' Ayni konu iin diger bir yazi ''Tabiatin esrar dolu sinesine her gn daha ok girmekte olan insan zeksi, realiteye kavusmak iin alisanlari tatmin edecek ve insanlik tarihini aydinlatacak ilimler bulmus ve tespit etmistir. Tarih bakimindan arkeoloji ve antrolopoloji, bu ilimlerin basinda gelir. Tarih, bu ilimlerin bulup meydana ikardigi belgelere dayandika temelli olur. Tarihi bu belgelere dayanan milletlerdir ki kendini, aslini bulur ve tanir. Iste bizim tarihimiz, Trk tarihi, bu ilim belgelerine dayanir. Onun iindir ki, bizim tarih belgelerimizin her parasi, klasik sayilan kltr eserlerinin de anasidir.'' (*) (Ocak 1936) Edebiyat zerine

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html

''Osmanli devrinde ve bugne kadar geen Cumhuriyet aginda ve bundan evvelki Trk kltrel aglarinda ve hatta btn kltrl medeni cemiyetlerde edebiyat denildigi zaman su anlasilir: Sz ve manayi, yani insan dimaginda yer eden her trl bilgileri ve insan karakterinin en byk duygularini, bunlari dinleyenleri veya okuyanlari, ok alakali kilacak suretle sylemek ve yazmak sanati. Bunun iindir ki, edebiyat, ister nesir halinde olsun, ister nazim seklinde olsun, tipki resim gibi, heykeltraslik gibi, bilhassa musiki gibi gzel sanatlardan sayilagelmektedir. Beseriyette en mspet ilim ve en ince teknik esaslarina dayanan hayatla ve kanla karsilasmak kendileri iin mukadder olan askerlik gibi yksek bir idealist meslek dahi, kendini iinde bulundugu itimai heyete anlatabilmek ve bu byk insanlik ve kahramanlik yolculugunu hazirlayabilmek iin, uyandirici, hedeflendirici, yrtc ve nihayet fedakr ve kahraman yapici, vasitayi edebiyatta bulur. Bu itibarla, edebiyatin her insan cemiyeti ve bu cemiyetin hal ve istikbalini koruyan ve koruyacak olan her tesekkl iin, en esasli terbiye vasitalarindan biri oldugu kolaylikla anlasilir. Bunun iindir ki, Trkiye Cumhuriyeti Kltr Bakanligi (Milli Egitim), edebiyat tedrisinde (gretiminde) su noktalara bilhassa ehemmiyet ve kiymet vermelidir. a) Trk ocugunun kafasini, fitri yaratilisindaki dikkat ve itinaya gre tekevvn ettirmek (olusturmak). Bu, cumhuriyetin sihhi dzeni ile alkadar olan vekalete de tevecch eden bir vazifedir. b) Gzel muhafaza edilen, Trk kafa ve zeklarini amak, yaymak, genisletmek. Bu, bilhassa Kltr Bakanligi'nin vazifesidir. Bununla birlikte olarak, mstait Trk ocuk kafalarina mspet ilim ve maddi teknik mefhumlarini, yalniz nazari olarak degil, ayni zamanda pratik vasitalar ile de yerlestirmek. c) Bir taraftan da, Trk kafalarindaki kabiliyetleri, Trk karakterindeki saglamliklari, Trk duygularindaki ykseklik ve genislikleri, kendilerini hi zorlamadan, natrel bir tarzda ve oldugu gibi ifadeye onlari alistirmak. Bunlar yapilinca, netice su olacaktir: Trk ocugu konusuken, onun beyan ve anlatis tarzi, Trk ocugu yazarken onun ifade slubu, kendisini dinleyenleri, onun yrdg yola gtrebilecek bu kabiliyeti sayesinde, Trk ocugu kendisini dinleyen veya yazisini okuyanlari, pesine takarak yksek Trk lksn iletebilecek, ulastirabilecektir. Bu edebiyat telakkisi, byle bir edebiyat tedrisi sayesindedir ki, edebiyat medllnden anlasilan gayeye varmak mmkn olabilir.'' (1937) ITIMAI HEYETIN YKSEK KIYMETI VE YENILMEZ KUVVETI NEDIR? Bir itimai heyette kiymet ve kuvvet onu kuran fertlerin kendilerini kiymet ve kuvvet telakki etmelerindendir. Ancak, bu gibi fertlerden vcut bulmus olan itimai heyetlerdir ki, yekpare kiymet kudret manzarasi arz edebilirler. Sphesiz, ayri fertlerin kiymet ve kuvveti olabildigi gibi, kiymetsizlik ve kuvvetsizligi de olabilir; bu gibiler daha kl (mecmu) kiymetin ve kuvvetin iinde bulunduka kendilerini byk ve samil klden hissedar sayabilirler. Gayesi fert degil, kitle terbiyesi olanlar, bu hakikati bilmemekle beraber, bu hakikate siginabilecek olanlarin dahi kusurlarina bakmaksizin, onlari tipki o byk itimai heyetin en aziz uzuvlari ve unsurlari gibi grmekte ve gstermekte tereddt etmemelidirler. Byle gren ve gsteren insanlar yanilmis, hata etmis sayilmazlar; bilakis bunlar kendilerinin de mensup olmakla iftihar duyacaklari itimai heyetin iinde, herkesin, her sereften yalniz hisseyab oldugunu degil, hatta bizzat o serefin sahibi oldugunu dahi gstermis bulunmalarindan memnun olmalidirlar. Ben bu hakikati, derece derece takip ettigim okullari bitirdikten sonra, hayata fiilen dahil oldugum zaman duydugumu sylemeliyim. Bunu kisa ve ameli misallerle izah etmek daha kolay olacaktir benim iin... Mesela, bir tabur iinde, bir alay iinde, isterseniz bir kolordu, bir ordu iinde yapilmis olan bazi tatbikatlarda, bazen bir blk kumandani, bazen bir kesif kolu zabiti,

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html bazen de bir hakem olarak bulundugum vaki olmustur. Tatbikat veya manevra muvaffak oldugu zaman, etrafima bakmaksizin, derhal kendi kendime vndgm hatirlarim; nk btn bu tatbikat veya manevranin parlak neticesini ben hazirlamisimdir. Hakikatte ben, belki de bana tevcih edilen (verilen) bu vazifeyi byk dikkatle takip etmis ve ondan muvaffak olmusumdur; fakat btn kitlenin muvaffakiyetini kendime atfetmek cesaretini kendimde grms isem, bu da affolunmalidir; nk o umumi hareket ve faaliyet iinde, benim gibi vazifesini dikkatle ve namuskrane yapmis binlerce insanin mevcut oldugunu dsnelim, bunlarin her birinin ayri ayri, benim gibi dsnms oldugunu da elbette kabul edelim ve fakat ne benim, ne o binlerce namuskr ve fedakr insanlarin alismalari bir makamda ve bir kafada merkezlestirilmemis olsaydi, hi birimiz yaptiklarimizla iftihar duymak cesaretinde bulunamayacaktik. Insanlar, dnya yznde insan sifatini aldiklari tarihten nceki zamandan bugne kadar, yalniz yasayamayan ve behemehal itimai halde yasamak nasibi tabiisinde yaratilmis olduklarini bilmelidirler. Iste bu itibarla hepimiz syleriz, hepimiz serefleniriz, hepimiz bu serefi kendimize atfedebiliriz; fakat hakikat sudur ki, her ferdi seref ve haysiyet ve kahramanlik hibir ferdin degildir, btn bu fertlerden mrekkep olan (olusan) itimai heyetindir. Bu heyet iinde bilhassa seref kademeleri yapmak hatadir, kuvvet kademeleri yapmak bu ise o itimai heyetin yapabilecegi sey degildir, o itimai heyetin suuru haricinde, onun dogurabileceginde ve dogurabileceklerinde tecelli eder ise, cemiyet kendinden mevlt (dogmus) olan bu vaziyetlere karsi yadirgamaz.'' SPOR VE GEIT RESIMLERI IIN ''Her ulus ocuklarinin sihhatli ve grbz olmalari iin yasadiklari blgenin sihhi sartlarini temin etmek, devlet halinde bulunan siyasi tesekkllerin en birinci devidir. Ondan sonra en kk yastan en son yasa yani insan mrnn vasati sresince derece derece beden faaliyeti nemli yer tutar ve tutmalidir da. Beden hareketlerinde esas, nesilden nesile intikal (geen) eden detlerdir. Yirminci asirda btn dnya milletleri iin spor esaslarinin teknigi bundan dogmustur. Trk ocuklari her kavmin ocuklari gibi, dogduklari andan itibaren tabiatin kendilerinde yarattigi hareket ve faaliyete ellerini, kollarini, bacaklarini hareket ettirmekle baslarlar, sonra ocuk byynce bulundugu muhitin sartlarina gre tarlalarda, bayirlarda, tepelerde kayaliklar iinde, ormanlarda kosar, yrr, hi de yaptiginin ne oldugunu dsnmeksizin bugnk ilim dnyasinin spor dedigini kendiliginden yapar. Gresir, ata biner, atlar, cirit oynar ve daha birok milli sporlari yapar. Trk kyl ocugunun bu yapagelmekte oldugu tabii ve milli sporlar bugnk medeni addedilen dekor iinde belki en az muvaffakiyet gsteren bir haldir. Fakat Trk itimai bnyesinde spor hareketlerini tanzime memur olanlar, Trk ocuklarinin spor hayatini ykseltmeyi dsnrken, sadece gsteris iin herhangi bir msabakada kazanmak emeliyle bir spor yapmazlar. Esas olan, btn her yastaki Trkler iin beden egitimini saglamaktir. ''Saglam dimag, saglam vcutta bulunur'' szn atalarimiz bosuna sylememislerdir. Trk ocuklarina sporun bugnk teknigini gretmek ve bunlarin bir kismini bazi trenlerde ve bayramlarda dekor olarak ortaya koymak gerekir. Buna lzum var mi, yok mu? gibi soruya syle cevap verilebilir: Esasen yoktur; fakat hakikati gremeyen cihan nazarinda, mevcut ve muhakkak bir hakikati ufak bir rnekle ispat edebilmek iin lzumlu grlebilir. Bunu baska bir misalle izah edelim: Bir milletin ordusu mkemmel ordu mudur, bunun tezahr (belirtisi) nedir? Byle bir sorunun cevabi sudur: Orduyu asil dsman karsisinda grmek lazimdir. Bunun ise bir millet iin herhangi bir zamanda gsterilebilmek imkni olmaz. Bunu muharebe sahasinda gstermek firsatini bulabilecekler azdir; bu nasibelerden mahrum bulunanlara, millet ordusunun kuvvetini, kudretini, hasmetini gstermek umumiyetle birtakim gz alici hareketler, askeri nizamlar kabul olunmustur. Bu nizamlar ve bunlarin gsterileri birtakim gz kamastirici ve gnl alici grevlerdir. Bir

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html orduda esas disiplini bu parat sekillerine degil, tabiat sekillerine uydurmak mecburiyeti anlasildigi gnden beridir ki, ordularin talim ve terbiye programlarinin hakiki azimet (gidis) noktasi tespit edilmistir. Iste bu itibarla, Trk ordusunun geit resimlerinde ve yine Trk genliginin top oyunu ile buna benzer sporlarda kusurlari grlebilir. nk bu kusurlarin biraz dikkat ve biraz da talim ile ortadan kalkmasi mmkndr. Buna o kadar ok fazla ehemmiyet vermemelidir. Bizler iin asil olan Trk ocuklarinin sporu sevmeleri ve fiziki kuvvetlerini yerinde kullanabilmeleridir. Bu ocuklar asker olduklari zaman onlarin muharebe meydanlarinda muvaffak olmalari iin lazim gelen talim ve terbiyeye bilhassa ehemmiyet vermeliyiz. Buna gre bir geit resminde, bir tarafta ordumuzun gsterisi pek parlak olmayabilir; biz bunu, bu telakkiyi ordumuzun yksek harp kabiliyetine l ve isaret olarak telakki etmemeliyiz. Gen Trk ocuklari top oyunlarinda, herhangi bir millet ocuklari kadar talimli ve mmareseli (yatkin) grnmeyebilirler, bundan da mteessir olmaya lzum ve mahal yoktur. Biz ocuklarimizi hakiki kuvvet, kudret ve zek msabakalarinda, her gn her yerde ve hatta her kyde grmekteyiz. Bunu gremeyenlerdir ki, alayisli (gsterisli) isleri yapamiyor gibi grnen Trk genligine endise ile bakmaktadirlar. Bunlara mteselli olmalari iin haber verelim ki, hakikat onlarin grebildikleri gibi degildir. Trk milleti ve onun kk ve byk yastaki ocuklari elikten yapilmis heykellerdir; onlarin ne olduklarini anlamak iin onlarla savas meydanlarinda boy lsmek lazimdir. Iste byle bir tesebbstr ki, Trk genliginin binlerce sene evvelden beri taninmis olan yksek kiymet, kuvvet, kudret ve yenilmez zeksinin imtihani olur. Trk milleti her an ve her kiminle olursa olsun byle bir imtihana hazirdir'' (1937)

3) M. KEMAL ATATRK'N EL YAZILARIYLA ESITLI KONULAR Vatanimiz, Trk milletinin eski ve yksek tarihi ve topraklarinin derinliklerinde mevcudiyetlerini muhafaza eden eserleriyle yasadigi bugnk siyasi sinirlarimiz iindeki yurttur. Vatan hibir kayit ve sart altinda ayrilik kabul etmez bir kldr (btndr). Trk milletinin teesssnde messir oldugu grlen tabii ve tarihi vakialar sunlardir: a) Siyasi varlikta birlik, b) Dil birligi, c) Yurt birligi, d) Irk ve mense birligi, e) Tarihi karabet, f) Ahlaki karabet (yakinlik). Milletin umumi tarifi: Bundan sonra, msterek milli fikrin, ahlakin, hissin, heyecanin hatira ve ananelerinin millet etrafinda (bireylerinde) meydana gelmesini ve kklesmesini temin eden msterek (ortak) mazinin, birlikte yapilmis tarihin, vicdanlari ve zihinleri dogrudan dogruya birlestiren msterek dilin, milletlerin tesekklnde en mhim amiller (etkenler) oldugunu bir defa daha kaydettikten sonra millet hakkinda, ikinci derecede unsurlari kaale (dikkate) almayarak mmkn oldugu kadar her millete uyabilecek bir tarifi biz de alalim: a) Zengin hatira mirasina sahip bulunan; b) Beraber yasamak hususunda msterek arzu ve muvafakatte samimi olan; c) Ve sahip olunan mirasin muhafazasina beraber devam hususunda iradeleri msterek olan insanlarin birlesmesinden vcuda gelen cemiyete millet nami verilir. Bu tarif tetkik olunursa bir milleti teskil eden insanlarin rabitalarindaki kiymet, kuvvet ve vicdan hrriyetiyle insani hisse gsterilen riayet, kendiliginden anlasilir. Filhakika, maziden msterek zafer ve yeis mirasi; Istikbalde tahakkuk ettirilecek ayni program;

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Beraber sevinmis olmak, beraber ayni mitleri beslemis olmak; Bunlar elbette bugnn medeni zihniyetinde diger her trl sartlarin fevkinde (stnde) mana ve sml alir. Bir millet tesekkl ettikten sonra, efradinin devlet hayatinda, iktisadi ve fikr hayatta mstereken alismak sayesinde vcuda gelen milli harsta (kltr) sphesiz milletin her ferdinin alisma hissesi, istiraki hakki vardir. Buna nazaran bir harstan olan insanlardan mrekkep (olusan) cemiyete millet denir dersek milletin en kisa tarifini yapmis oluruz. Milliyet prensibi: Bir milletin diger milletlere nispetle tabii veya mktesep hususi karakterler sahibi olmasi, diger milletlerden farkli bir uzviyet teskil etmesi, ekseriya onlardan ayri olarak, onlara muvazi inkisafa sai bulunmasi keyfiyetine milliyet prensibi denir. Bu prensibe gre, her fert ve her millet kendi hakkinda hsnniyet, topraklarina bizzat kayitsiz tesahp (koruma) talep etmek hakkina ve hrriyetine maliktir. Bu dstur (kural), bize hangi milletlerin hr, hangilerinin hrriyetinden su veya bu sekilde mahrum olduklarini, yani millet namini tasimaya layik olmadiklarini kolaylikla gsterir. Trk milliyetiligi: Trk milliyetiligi, terakki (ilerleme) ve inkisaf (gelisme) yolunda ve beynelmilel temas ve mnasebetlerde, tm muasir (agdas) milletlere muvazi ve onlarla bir ahenkte yrmekle beraber Trk itimai heyetinin hususi seciyelerini ve baslibasina mstakil hviyetini mahfuz (sakli) tutmaktir. Devlet: Muayyen mintikada yerlesmis ve kendine has bir kuvvete sahip olan fertlerin mecmu (toplam) heyetinden ibaret bir mevcudiyettir. DEVLETIN VAZIFELERI Milletin kurdugu devletin ve hkmet teskilatinin vatandaslara karsi, mkellef (sorumlu) oldugu vazifeleri ve selhiyetleri vardir. Bu vazifelerin mahiyetleri tetkik olunursa, syle bir sira yapilabilir: a) Memleket iinde, asayisi ve adaleti tesis (saglamak) ve idame ederek (srdrmek), vatandaslarin, her nevi hrriyetini, masun bulundurmak (korumak). b) Harici siyaset ve diger milletlerle mnasebetleri iyi idare ederek ve dahilde her nevi mdafaa kuvvetlerini, daima, hazir bulundurarak, milletin istiklalini emin ve mahfuz bulundurmak. Bu iki nevi vazife, devletin, en esasli, vazifelerindendir. Denilebilir ki, devlet teskilinden maksat, bu iki vazifenin ifasini temin etmektir. nk bu vazifeler, vatandaslarin fert olarak, yapmaya muktedir olamayacaklari islerdir. Hatta, vatandaslarin bu vazifeleri kismen dahi yapmaya kalkismalari caiz degildir; zira, o zaman anarsi olur; devlet kalmaz. Mesela; bir vatandas kendi kendine bir ecnebi devletle siyasi bir temas ve mnasebette bulunamaz. Bir vatandas, memleket mdafaasinda basina toplayabilecegi birtakim kimselerle baslibasina harekete mezun (yetkili) degildir. Bir vatandas, kendi hrriyet ve hakkini, kendi maddi kuvvetine dayanarak temine (saglamaya) kalkisamaz; Bu hususlar, fertlerin kuvvet ve tesebbsleri ile degil, milletin iradesini haiz olan devletin kudret ve nfuzuyla temin olunabilir. Bu iki nevi vazifeden baska, devletin alakadar oldugunu isaret ettigimiz vazifeleri de, basladigimiz sira ile syleyelim. c) Yollar, demiryollari vs. gibi nafia isleri, d) Maarif isleri,

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html e) Sihhiye isleri, f) Itimai muavenet (sosyal gvenlik) isleri, g) Ziraat, ticaret, sanata ait iktisadi isler. Bu son saydigimiz isleri, devletin yapmamasi fertlere terk etmesi lazim geldigi iddiasinda bulunanlar vardir. Bu nazariyeyi tasvip ve takip edenlere "Ferdiyeti" derler. Milletin, umumi ve msterek menfaatlarina, ait, siyasi, fikr islerde oldugu kadar iktisadi her nevi islerin, fertlere birakilmayip devlet tarafindan yapilmasi daha mnasip olacagi nazariyesini mdafaa eden "Devleti"ler de vardir. Biz, devletimizce tatbiki mnasip (uygun) olan prensibi, tespit iin, "Ferdiyeti" ve "Devleti"lerin istinat ettikleri (dayandiklari) noktalari ve bir de demokrasinin bariz vasiflarini, gz nnde tutarak, kisa bir muhakeme yapalim: "Malumdur ki, Trkiye Cumhuriyeti, demokrasi esasina mstenit (dayanan) bir devlettir. Demokrasi ise, esas itibariyla, siyasi mahiyettedir; fikridir, ferdidir, msavatperverdir. Demokrasinin, bu esas noktalarina gre vatandasin siyasi hrriyet ve mesaisini (alismasini) temin etmek ve vatandasin ilmi, itimai, sanat, ahlak inkisafini temin ile alakadar olmak, vatandasin ve milli hkimiyete usul dairesinde istirak (katilma) hakkini ve btn vatandaslarin ayni siyasi haklari haiz olmalarini temin eylemekten ibaret olan noktalar devletin, vatandasa karsi, baslica vazifelerinin hududunu gsteren isaretlerdir. O halde, demokrasi esasina mstenit bir devlet; bir itimai muavenet sistemi, veyahut bir iktisadi teskilat sistemi degildir. Bunun iin, bu sahalara ait islere devletin karismamasi btn bu mahiyetteki isleri fertlere veya fertlerden mrekkep sirketlere birakmasi mmkndr. Bu imkninin derecesini anlamak iin, devletin, millete ve memlekete karsi ifasina mecbur oldugu esasli vazifelerinin ikinci derecede grlen vazifelerle mnasebet ve irtibatlarini dsnmek lazimdir. Devlet asayisi temin etmek iin, memleketi mdafaa eylemek iin, sihhati yerinde grbz ve anlayislari, milli hisleri, vatan muhabbetleri yksek vatandaslar ister. Devlet, dahilde ve harite millet islerini grdrecek yksek kabiliyetli vatandaslara muhtatir. Devlet, btn vatandaslarinin devletin kanunlarini anlayip onlara riayet lzumunu takdir etmelerini, memleketin asayisi ve mdafaasi iin ehemmiyetli grr. Devlet, umumiyetle vatandaslarin herhangi sanat ve meslekte, zamanimiz terakkilerinin icap ettirdigi derecede muvaffak olmasiyla alakadardir. Bu sebepledir ki, vatandaslarin, tahsili, terbiyesi, sihhati ile alakadar olmak mecburiyetindedir. Devlet, memleketin asayis ve mdafaasi iin, yollarla, demiryollariyla, limanlarla, deniz vasitalariyla, telgrafla, telefonla, memleketin hayvanlariyla, her trl nakliye vasitalariyla, milletin umumi servetiyle yakindan alakadardir. Memleket idaresinde ve mdafaasinda, bu saydiklarimiz toptan, tfekten, her nevi silahtan daha mhimdir. Bilhassa para, her trl vasitanin stnde, bir mevcudiyet silahidir. Bu saydigimiz sahalardaki islerden iktisadi olanlar, dogrudan dogruya devletin zaruri vazifelerinden grnmemekle beraber, o vazifelerin ifasinda messirdirler. Bu sahalardaki isleri fertlere veya sirketlere tamamen birakabilmek iin; bu islerin, devlet mdahalesi ve muaveneti olmadigi halde, devletin esasi vazifelerini ifada msklata ugratmayacagina emin olmak lazimdir. Grlyor ki, iktisadi ve bazi itimai isler, bir taraftan fertlerin menfaatleri ile alakadardir. Bunun iindir ki, ferdiyetiler, bu islere memleketin karismasini sahsi hrriyete tecavz gibi grrler. Fakat bu isler iinde, dolayisiyla, btn milletin msterek menfaatine temas ve taalluk eden noktalar da vardir. Bu sebeple, devletilerin hakli olduklari noktalari kabul etmek muvafik olur.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Hususi menfaat, ekseriya umumi menfaatla tezat halinde bulunur. Bir de, hususi menfaatler en nihayet, rekabete istinat eder. Halbuki, yalniz bununla iktisadi nizam tesis olunamaz. Bu zanda bulunanlar, "kendilerini bir serap karsisinda, aldanilmaya terk edenlerdir". Fertler, sirketler, devlet teskilatina nazaran zayiftirlar. Serbest rekabetin, itimai mahzurlari da vardir; zayiflarla, kuvvetlileri msabakada karsi karsiya birakmak gibi... Ve nihayet fertler, bazi byk msterek menfaatleri, tatmine muktedir olamazlar. Bu gibi islerde, fertlerin tesisine imkn bulamayacaklari genis ve kuvvetli teskilat icap edebilir, yalniz bu gibi islerde, fertler kfi menfaat elde edemeyecekleri iin, o islerden vazgeerler. Halbuki, o isler, millete hayati bir ehemmiyeti haiz olur ve devlet onu yapmak mecburiyetinde bulunur. Herhalde milletlerde, hrriyet ve medeniyet inkisaf ettigi nispette devletin vazifeleri ve mesuliyetleri ogalir; "hayat ogaldigi nispette vasita da ogalir." ok vasita ok ve byk kuvvetle idare olunur. Kuvvet ogaldika kaideler de ogalir. Bir cemiyetin vasita ve kaidesi ise devlettir. Bundan baska devletin, ferde nazaran hirsi baska mahiyettedir. O umumun msterek menfaatini ve terakkisini dsnr. Fertleri hususi menfaat hissinden ne dereceye kadar uzaklastirmak mmkn olacagi tetkike deger. Herhalde devletin siyasi ve fikri hususlarda oldugu gibi bazi iktisadi islerde de nazimligini prensip olarak kabul etmek caiz grlmelidir. Bu takdirde karsi karsiya kalinacak msklat sudur: Devlet ile ferdin karsilikli faaliyet sahalarini ayirmak... Devletin, bu husustaki faaliyet hududunu izmek ve bu hususta istismar edecegi kaideleri tespit etmek; diger taraftan, vatandasin ferdi tesebbs ve faaliyet hrriyetini tehdit etmemis olmak, devleti idareye selahiyettar kilinanlarin dsnp tayin etmesi lazim gelen meselelerdir. Prensip olarak, devlet ferdin yerine kaim olmalidir. Fakat, ferdin inkisafi iin umumi sartlari gz nnde bulundurmalidir. Bir de ferdin sahsi faaliyeti iktisadi terakkinin esas membai olarak kalmalidir. Fertlerin inkisafina mani olmamak, onlarin her noktai nazardan oldugu gibi, bilhassa iktisadi sahadaki hrriyet ve tesebbsleri nnde devlet kendi faaliyetiyle bir mani vcuda getirmemek demokrasi prensiplerinin en mhim esasidir. O halde diyebiliriz ki, ferdiyet inkisafinin, mani karsisinda kalmaya basladigi nokta, devlet faaliyetinin hududunu teskil eder. Buna nazaran, "umumiyetle, zaman ve meknda daimi bir hususi vasif gsteren, iktisadi bir isi devlet zerine alabilir". Mesela; bir is ki, byk ve muntazam bir idareyi icap ettirir ve hususi fertler elinde inhisara dar olmak tehlikesini gsterir veyahut umumi bir ihtiyaca tekabl eder, o isi devlet zerine alabilir. Madenlerin, ormanlarin, kanallarin, demiryollarinin, deniz seyrsefer sirketlerinin, devlet tarafindan idaresi ve para ihra eden bankalarin millilestirilmesi; kezalik su, gaz, elektrik ve saireye ait islerin mahalli idareler tarafindan yapilmasi, yukarida izah ettigimiz neviden islerdir. Bu izah ettigimiz mana ve telakkide, "devletilik, bilhassa itimai, ahlaki ve millidir". Milli servetin tevziinde, daha mkemmel bir adalet ve emek sarfedenlerin daha yksek refahi; milli birligin muhafazasi iin sarttir. Bu sarti daima gz nnde tutmak, milli birligin mmessili olan devletin mhim vazifesidir. Umumi menfaata hizmet eden umumi messeselerin ogaltilmasi devletin, ehemmiyetle gz nnde tutacagi bir meseledir. Bu sayede sirf menfaatperest faaliyetler tahdit olunur. Bu, vatandaslar arasinda ahlaki tesandn inkisafina yardim eden mhim bir amildir. Memlekette her nevi istihsalin ziyadelesmesi iin, ferdi tesebbsn devlete elzem oldugunu da ehemmiyetle kaydettikten sonra, beyan etmeliyiz ki, "Devlet ve fert birbirine muariz degil, birbirinin mtemmimidir." Devlet ve fert dedigimiz zaman bu kelimelerin mcerret manasini degil; yegne hakikat olan "itimai insan", yani cemiyet iinde yasayan fertleri murat ediyoruz. Iste bu insanin iki trl menfaatleri vardir. Bu menfaatlarin bir kismi sahsidir. Diger kisim menfaatler msterektir. Cemiyetin hayatini

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html muhafaza eden bu msterek menfaatlardir. Iyice dsnlrse bu iki nevi menfaat birbirine muadildir. nk, itimai insanin hayati iin her iki menfaat ayni derecede lzumludur. Buna nazaran bizce devlet ve fert kelimeleri, umumi veyahut hususi menfaatlarda biri dsnldgne gre ve fakat her iki halde de itimai insani ifade ve izah eden iki tabirdir. Yani demek istiyoruz ki, yalniz basina fert ve fertlerden mcerret devlet dsnmyoruz. Devlet, fertlerin teskil ettigi milli cemaatin gze grnen seklidir. Ancak fert emeginin gelirini; devlet de ictimai inkisaftan hasil olan geliri almak mecburiyetindedir. Bu mlahazalarin bizim halimize daha yakindan alakasini dsnelim. Cumhuriyetimiz henz ok gentir. Maziden kendine miras kalan btn hayati isler zamanin mecburiyetlerini tatmin edecek derecede degildir. Siyasi ve fikr hayatta oldugu gibi iktisadi islerde de fertlerin tesebbsleri neticesini beklemek dogru olamaz. Mhim ve byk isler, ancak milletin umumi servetine ve devletin btn teskilat ve kuvvetine istinat ederek; milli hkimiyetin tatbik ve icrasini tanzim ile muvazzaf olan hkmetin mmkn oldugu kadar zerine alip basarmasi tercih olunmalidir. Diger bazi devletlerin ikinci derecede grebilecegi ve fertlerin tesebbslerine terk olunmasinda beis olmayan islerden birogu bizim iin hayatidir ve birinci derecede mhim devlet vazifeleri arasinda sayilmalidir. Hlasa Trkiye Cumhuriyeti'ni idare edenlerin, demokrasi esasindan ayrilmamakla beraber Devletilik prensibine uygun yrmeleri bugn iinde bulundugumuz hallere, sartlara ve mecburiyetlere uygun olur. Bizim takibini muvafik grdgmz Devletilik prensibi; btn istihsal ve tevzi vasitalarini fertlerden alarak, milleti bsbtn baska esaslar dahilinde tanzim etmek gayesini takip eden sosyalizm prensibine mstenit kolektivizm yahut komnizm gibi hususi ve ferdi iktisadi tesebbs ve faaliyete meydan birakmayan bir sistem degildir. alismak: alismak, umumi kanundur, irat sahipleri zenginler dahi, bu kanundan hari kalamazlar; mevcut servetini milli servetin ziyadelesmesine yardim edecek surette kullanmalidir. Bir zengin bedeni alismadan vareste kalabilir; fakat bu takdirde faaliyetini fikir mesguliyetine tevcih etmelidir. Neticesiz ugrasmak, alisma sayilmaz. Hibir sey yapmamak veyahut neticesiz, manasiz seyler yapmak, alisma kanununa karsi byk kabahattir. Insan, alistigi isin, eli altinda veyahut kafasinin iinde eserini byltmekte ve ykseltmekte grdg zaman ne byk zevk duyar. alisma, insanlarin cismani kuvvetlerini inkisaf ettirir ve hayat iin elzem olan seyleri temin eder. alismaksizin fikri inkisaf ve ahlaki tekaml de mmkn degildir. ''Tembellik, btn fenaliklarin anasidir.'' DEMOKRASI PRENSIBININ MUHTEVIYATI Demokrasi esasi, bugn, asri teskilati esasiyyenin, umumi farikasi gibi grnmektedir. Hkmdarlik ve oligarsi, artik zamani gemis, arizi sekillerden baska bir mahiyette telakki edilemezler. Geri, henz baslarinda hkmdarlar bulunan devletler vardir. Fakat, bunlarin hemen hepsi demokrasi prensibini kabul etmektedir. Artik hkimiyetin sahibi oldugunu iddia cesaretinde bulunabilecek hkmdar enderdir. Bir milletin, ameli olarak demokrasi prensibini ilan etmesi, o milletin ekseriyetinin, itimai kuvvetinin bir neticesidir. Millet, kfi derecede kuvvetli olunca, kuvvet ve kudreti eline alir. Bu hadise bazen ihtilal ile ve bazen de hkmdarla mslihane bir anlasma ile husul bulur. Artik, bugn demokrasi fikri, daima ykselen bir denizi andirmaktadir. Yirminci asir, birok mstebit hkmetlerin bu denizde boguldugunu grmstr.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Rus arligi, Osmanli Padisahligi ve Hilafeti, Almanya ve Avusturya Macaristan Imparatorluklari bunlarin baslicalarindandir. Bundan baska demokrasi ile idare olunan Portekiz gibi mutedil hkmdarliklarin demokrasisinin daha bariz bir sekilde tatbikini tazammun eden, cumhuriyet muvacehesinde silindigi grld. En nihayet bugn, Ingiltere, Belika gibi byk eski demokrasilerin, daha bariz ve daha iyi tanzim olunmus bir demokrasinin tahakkuk ettirilmesi yolunda alistiklari grlmektedir. Demokrasi fikri, asri teskilati esasiyenin bir farikasi oldugu halde fikir ok eskidir. Demokrasi fikrinin muhteviyatini ve manasi bakimindan layikiyla tenevvr iin, onun kisaca tarifini hatirlatmak faydali olur. Demokrasi prensibinin tarihi inkisafi: Bundan yedi bin sene evvel, Elcezirede, beseriyetin ilk medeniyetini kuran Smer, Elam ve Akat kavimlerinde demokrasi prensibi tatbik olunmustur. Filhakika, bu kavimler, mttehit bir devlet teskil etmislerdir. Bundan sonra Atina ve Isparta gibi Yunan sehirleri, bir nevi demokrasi ile idare olunurlardi. Roma dahi demokrasi hayati yasamistir. Trk milleti, en eski tarihlerinde, meshur kurultaylariyla bu kurultaylarda, devlet reislerini intihap etmeleriyle demokrasi fikrine ne kadar merbut olduklarini gstermislerdir. Son tarih devirlerinde, Trklerin teskil ettikleri devletlerde baslarina gelen padisahlar, bu usulden ayrilarak mstebit olmuslardir. Krallarin ve padisahlarin istibdadina, dinler mesnet olmustur. Krallar, halifeler, padisahlar, etraflarini alan papazlar, hocalar tarafindan yapilmis tesviklerle ilahi hukuka istinat etmislerdir. Hkimiyetin, bu hkmdarlara Allah tarafindan verilmis oldugu nazariyesi uydurulmustur. Buna gre hkmdar, ancak Allaha karsi mesuldr, kudret ve hkimiyetinin hududu, yalniz din kitaplarinda aranabilir. Ilahi hukuka mstenit bu mutlakiyet kaidesi nnde, demokrasi prensibinin ilk aldigi vaziyet mtevazidir. O evvela hkmdari devirmeye degil, onun yalniz kuvvetlerini tahdide, mutlakiyeti kaldirmaya alisti. Bu alisma 400-500 sene evvelinden baslar. Evvela kuvvetin milletten geldigi ve kuvvet gayri muktedir bir ele dserse onu istirdat edebilecegi bir kuvvetin milletin vekillerinden mrekkep meclis tarafindan kullanilmasi lazim gelecegi ifade olundu. XVI. asirda demokrasi prensibi, hkmdarlarin nfuzunu kirmak iin siyasi mcadele vasitasi olarak kullanildi. Bu mcadelelerde en nihayet ortaya atilan fikirler, sunlardan ibaretti: Kuvvet millete aittir. Onu kanun dairesinde bir hkmdara vermistir. Bazi ahvalde geri alabilir. XVIII. asirda idi ki, demokrasi fikri mukavemet olunamaz bir kuvvet ve cereyan halini aldi. Demokrasi prensibi, hkimiyeti milliye prensibi sekline girdi ve hukuku esasiyeye geti. Artik milletle hkmdar arasinda mukavele fikri kayboldu. Ortaya, ''Hkimiyet tecezzi ve ferag edilemez'' fikri ikti. Bu fikri syle izah ettiler: Hkimiyet, fertlerin iradeleri fevkinde, fertlerin teskil ettikleri, milletin msterek maseri sahsiyetine raci umumi iradedir. Binaenaleyh, hkimiyet birdir, czlere ayrilamaz ve hkimiyetin ifade ettigi maseri irade onun sahibi olan, msterek sahsiyet, millet tarafindan hibir vakit, baskasina devir ve ferag edilemez. Demokrasi prensibinin bariz vasiflari: Demokrasi prensibi, hkimiyeti istimal eden vasita ne olursa olsun, esas olarak, milletin hkimiyete sahip olmasini ve sahip kalmasini icap ettirir.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html

Bu noktayi, birka kelimeyle izah edelim: a) Demokrasi, esas itibariyla siyasi mahiyettedir. Demokrasi, bir itimai muavenet veya bir iktisadi teskilat sistemi degildir. Demokrasi, maddi refah meselesi de degildir. Byle bir nazariye, vatandaslarin siyasi hrriyet ihtiyacini uyutmayi istihtaf eder. Bizim bildigimiz demokrasi siyasidir, onun hedefi, milletin, idare edenler zerindeki murakabesi sayesinde, siyasi hrriyet temin etmektir. b) Demokrasinin birinci hassasiyla msterek, esas itibariyla ikinci bir hassasi daha vardir. O da sudur: demokrasi fikridir. Bir kafa meselesidir. Herhalde bir mide meselesi degildir. Hkmet prensibi de bir adalet muhabbetini ve ahlak fikrini icap ettirir. Demokrasi, memleket askidir, ayni zamanda babalik ve analiktir. c) Demokrasi, esasinda ferdidir; bu vasif vatandasin hkimiyete, insan sifatiyla istirak etmesidir. d) En nihayet demokrasi msavatperverdir. Bu vasif, demokrasinin ferdi olmasi vasfinin, zaruri bir neticesidir. Sphesiz btn fertler, ayni siyasi haklari haiz olmalidirlar. Demokrasinin, bu ferdi ve msavatperver vasiflarindan umumi ve msavi rey prensibi ikar. CUMHURIYET Baslarinda, hl Allah'in vekili, glgesi sifatini muhafaza etmekte bulunan hkmdarlar bulundurmakla beraber, hkimiyetini kazanmis milletler oldugundan bahsetmistik. Filhakika, bu milletlerin mensup olduklari devletler, milletin intihap ettikleri, vekillerin teskil ettikleri meclislere maliktir. Milletin hkimiyetini bu meclisler temsil eder. Hkmdar devleti temsil eder, hkmeti teskil eden vatandas, nazari olarak hkmdar tarafindan intihap olunur. Fakat hakikatte, hkmet reisi, milletin itimat ettigi kuvvetli, siyasi firkalarin, liderleridir; bunlarin teskil ettikleri hkmetler, millet ve memleketi idare ederler ve meclise karsi mesuldrler. Bu izah ettigimiz, hkmetler temsilidirler, hakikatte demokrasi prensibi caridir, fakat bunlar tam manasiyla demokrat hkmetler degildir. Demokrasinin btn manasiyla ideali milletin heyeti umumiyesinin, ayni zamanda idare eden vaziyette bulunabilmesini, hi olmazsa devletin son iradesini yalniz milletin ifade ve izhar etmesini ister. Maatteessf, milletlerin byklg, fikri terbiye dereceleri, idealin tatbikinde, bsbtn idealden mahrumiyeti mucip olabilecek ihtiyatsizliklardan ictinabi muciptir. Binaenaleyh, demokrasi prensibinin, en asri ve mantiki tatbikini temin eden hkmet sekli cumhuriyettir. Cumhuriyette son sz, millet tarafindan mntahap meclistedir. Millet namina her trl kanunlari o yapar. Hkmete itimat eder ve onu iskat eder. Millet, vekillerinden memnun olmazsa muayyen zamanlar nihayetinde baskalarini intihap eder. Millet, hkimiyetini; devlet idaresine istirakini ancak zamaninda, reyini kullanmakla temin eder. Cumhuriyette hkmeti bir usul ve tarzda mahdut bir zaman iin mntehap, bir reisicumhura itimat olunur. Basvekili o gsterir. Hkmet heyetini, teskil edecek vkelyi, basvekil itimat ettigi mebuslardan intihap eder. Dnyada devletlerin sekilleri yekdigerine nazaran bazi farklarla ok degisir, bununla beraber, cmlesi mtalaa ettigimiz sekillere irca olunabilir. Hkmdarlik; oligarsi; halk cumhuriyeti. Kendine hususi bir din izafe eden (teokratik) devlet vardir. Rus arligi ile Osmanli saltanati byle idiler. ar kilisenin reisi, Sultanlar da halife unvanini takinmislardi. Kezalik, dini siyasetten ayirmis, laik hkmetler vardir. Amerika, Fransa, Trkiye Cumhuriyetleri gibi... Hkmdarliklarda devlet riyaseti makamina veraset tarikiyle gelinir. Cumhuriyet, milletvekillerinden mrekkep meclisi ve mahdut zaman iin mntahap

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html devlet reisi ile hkimiyeti milliyenin mahfuziyetini en iyi zemindir. Cumhuriyette meclis ve cumhurbaskani ve hkmet baskani halkin hrriyetini, emniyetini ve rahatini dsnmek ve temine alismaktan baska bir sey yapmazlar. nk bunlar bilirler ki kendilerini iktidar ve selahiyet mevkiine, muayyen bir zaman iin getiren irade ve hkimiyetin sahibi olan millettir ve yine bunlar bilirler ki iktidar mevkiine saltanat srmek iin degil, millete hizmet iin getirilmislerdir. Millete karsi vaziyet ve vazifelerini suiistimal eyledikleri takdirde, su veya bu tarzda milli iradenin, kendi haklarinda dahi tecellisine maruz kalabilirler. Millet tarafindan, millet namina devleti idareye mezun bulunanlar iin icabinda millete hesap vermek mecburiyeti, laubalilik ve keyfi hareketle telif kabul edemez. Halbuki kuvvetinin ve selahiyetinin Allah'tan geldigini ve yalniz ona karsi ahirette, hesap verebilecegini farz eden devleti memleketi mevrus bir malikane kabul eyleyen bir hkmdar, her trl kayittan kendini vareste grr. Byle bir idarede, milletin benligi, hrriyeti mevzubahis dahi olamaz. Binaenaleyh, selahiyeti mahdut dahi olsa, hkmdarlik sekli demokrasiye hkimiyeti milliye prensibine mutabik degildir. Hkmetin, mahdut insanlarin, siniflarin elinde bulunmasi dahi millet mevcudiyetinin asla kabul edemeyecegi bir keyfiyettir. Btn milletin, ekseriyetle devlet idaresine, istirakine mani olan bu (oligarsi) usul de bir zmrenin kendi menfaatlerini temin iin umum millete ait hkimiyeti gasptan baska bir sey degildir. DEMOKRASIYE MUHALIF ASRI CEREYANLAR Bizim devlet teskilatinda esas prensibimizi teskil eden demokrasinin, evsafi farikasini tarif ettik. Demokrasinin bu mefhumu bazi nazariyelerin hcumuna maruz bulunmaktadir. I- Bolsevik nazariyesi, II- Ihtilalci siyasi sendikalizm nazariyesi, III- Menfaatlerin temsili nazariyesi. Bu nazariyelerin, demokrasi nazariyemize hcumda ne kadar haksiz olduklarini kisaca izah edelim: I- Bolsevik nazariyesinin Rusya'da tatbik olunmus sekline bakalim, btn Rus milleti iinden amele, deniz ve kara kuvvetlerinden ibaret bir ekalliyet, iktisadi esaslara mstenid, komnist partisi nami altinda birleserek, bir diktatrlk vcuda getirmislerdir. Gayelerinde milli degildirler. Sahsi hrriyet ve msavat tanimazlar. Halk hakimiyetine riayetleri yoktur. Dahilde ekseriyeti cebir ve tazyik ile noktai nazarlarina itaate mecbur tutarlar, harite, propaganda ve ihtilal teskilati ile btn dnya milletlerine kendi prensiplerini tesmile alisirlar. Halbuki hkmet teskilinden gaye, evvela ferdi hrriyetin teminidir. Bolsevik tarzi hkmetinde istibdat mahiyeti grlmektedir. Bir cemiyetin, bir kisim insanlarin noktai nazarlarinin, zorla, esiri ve zebunu yasatmak sekline de, tabii ve makul bir hkmet sistemi nazariyla bakilamaz (*). II- Ihtilalci siyasi sendikalizm nazariyatilari da her trl siyasi tesekklleri, yalniz, kendi menfaatleri lehine yaptirmak ve nihayet siyasi kuvvet ve hkimiyeti ellerine geirmek isteyen isi gruplaridir. Bunlar, maksatlarini zorla istihsal firsatina intizar ederken zaman zaman umumi grevler yaparak, hkmet adamlari zerinde messir oluyorlar ve bazi isleri kendi lehlerine hallettiriyorlar; yavas yavas mevcudiyetlerini ihsas ediyorlar. Bunlar Ingiltere, Fransa ve Almanya'da tesirlerini gstermektedir. Almanya'da, bu nazariyatilari az ok tatmin iin, millet meclisi yaninda, iktisadi mahiyette, azasi onlardan olmak zere bir meclis yapmislardir. Bizde de l iktisat meclisi vardir. Fakat bu herhangi bir tazyik zerine degil, dogrudan dogruya hkmetin, faydali grmesinden istisari mahiyette, vcuda getirdigi bir heyettir. III- Menfaatlarin temsili nazariyesi; muhtelif meslek, sanat ve isadamlari, cemiyeti iinde ayri ayri birer zmre birer kk cemiyet halinde dsnlrse, her bir zmrenin birbirinden farkli menfaatlari vardir. Binaenaleyh diyorlar ki, her hususi menfaat sahibi gruplar, ayri ayri Meclis'te kendilerini temsil etmelidirler. Bu takdirde, intihap, millet efradinin ekseriyeti tarafindan

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html degil, gruplar tarafindan ve gruplarin haiz oldugu menfaat derecesinde vuku bulacaktir. Meclis'te bu gruplardan birkai birlesip, iktidar mevkiine geince, yalniz kendi menfaatlari lehine alisacaklardir. Buna kim mani olacaktir. Iste bu sebeplerden dolayidir ki, biz bu ve bundan evvelki nazariyeleri, memleket ve milletimiz iin muvafik grmyoruz. Biz, memleket halki efradinin ve muhtelif sinif mensuplarinin yekdigerine yardimlarini, ayni kiymet ve mahiyette gryoruz; hepsinin menfaatlerinin ayni derecede ve ayni msavatperverlik hissiyle teminine alismak isteriz. Bu tarz milletin umumi refahi devlet bnyesinin tanzimi iin daha muvafik oldugu kanaatindeyiz. Bizim nazarimizda ifti, oban, amele, tccar, sanatkr, asker, doktor velhasil herhangi bir itimai messesede faal bir vatandasin hak, menfaat ve hrriyeti msavidir. Devlete, bu telakki ile azami nafi olmak ve milletin emniyet ve idaresini, mahalline sarf edebilmek, bizce, bizim anladigimiz manada, halk hkmet idaresi ile mmkn olur. HRRIYET Hrriyet, insanin dsndgn ve diledigini mutlak olarak yapabilmesidir. Bu tarif, hrriyet kelimesinin en genis manasidir. Insanlar, bu manada, hrriyete, hibir zaman sahip olamamislardir ve olamazlar. nk, malumdur ki, insan tabiatin mahlukudur. Tabiatin kendisi dahi, mutlak hr degildir; kainatin kanunlarina tabidir. Bu sebeple, insan, ilk nce tabiat iinde, tabiatin kanunlarina, sartlarina, sebeplerine, amillerine baglidir. Mesela, dnyaya gelmek veya gelmemek insanin elinde olmamistir ve degildir. Insan, dnyaya geldikten sonra da, daha ilk anda, tabiatin ve birok mahlukatin zebunudur. Himaye edilmeye, beslenmeye, bakilmaya, bytlmeye muhtatir. Iptidai insanlarin, tabiatin her seyinden; gk grltsnden, geceden, tasan bir nehirden ve vahsi hayvanlardan ve hatta birbirlerinden korktuklarini biliyoruz. Ilk his ve dsncesi korku olan insanin her dsnce ve diledigini, mutlak surette yapmaya kalkismis olmasi dsnlemez. Iptidai insan kmelerinde, ata korkusu ve nihayet byk kabile ve kavimlerde, ata korkusu yerine kaim olan Allah korkusu, insanlarin kafalarinda ve hareketlerinde hesapsiz memnular yaratmistir. Memnular ve hurafeler zerine kurulan bir ok detler ve ananeler, insanlari dsnce ve harekette ok baglamistir. O kadar ki, sahsi dsnce ve hareket serbestisi gibi bir hak mefhumu malum olmamistir. Cemaatlerin basina geebilen adamlar, cemaati Allah namina idare ederdi. Her trl hak ve selahiyet onlarda idi. Ferdin hakki mevzubahis degildi. Buraya kadar olan mtalaalarimizi syle bir neticeye baglayabiliriz: insan evvela tabiatin esiri idi, sonra buna, semadan kuvvet ve selahiyet alan birtakim adamlara esir olmak zam oldu. Insan cemiyetleri bydke ve devlet haline geldike, fertler zerindeki siklet o kadar ogaldi. Devletin basinda bulunan adamin hakki hudutsuz, kayitsiz, sartsiz mutlak bir kudret olarak kabul ediliyordu. Devletin sekli imparatorluk veyahut cumhuriyet olsun bunun ehemmiyeti azdi, ferdin, sahsi bir hakki yoktu. Eski zamanlarda, insanlarin yapabildikleri medeniyetlerinin en yksek devirlerinde vaziyet byle idi. Ferdin hakki, hkmdarin menfaatina olarak, ilahi hak iindeydi. Bu hakka istinat ederek, hkmdar, tebaasinin hrriyetini istedigi gibi tasarruf edebilirdi; bu, ferdin hakkina tecavz sayilmazdi. Hkmdarin, kudreti iin, dinlerden ikan huduttan baska bir hudut taninmiyordu. Hkmdarin yapmamasi lazim gelen sey Allah'in men ettigi sey olacaktir. Insanlar, fikri inkisafta ilerledike, kendi menselerini daha aik dsnmeye basladilar; yavas yavas onun byklgn daha iyi anlamaya ve takdir etmeye muktedir oldular. Tabiatin, her seyden byk ve her sey oldugu anlasildika, tabiatin ocugu olan insan kendisinin byklgn ve haysiyetini anlamaya basladi. Iste, insanlar, bu idrak derecesine ykseldikten sonradir ki, tabiatin insanda

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html yarattigi btn kabiliyetler, faaliyetlerini serbest olarak yapmak ve inkisaf etmek lazimdir. Bu lzum tabiidir; tabiatin verdigi haktir, fikrine vardilar. Artik, bundan sonra fert ile hkmdar ve devlet arasinda hak davasi ve hak mcadelesi baslar. Bu mcadele, devletlerin dahili inkisaflarinin tarihidir. 16'nci asirda, ileri srlen fikirler syle idi; hkmdar, emirleriyle, kanunlariyla ilahi hakki oldugu gibi tabii hakki da bozamaz. Tabii hak dahi, Allah tarafindan tesis olunmus gibi kabul edilmek lazimdir. Hareket noktasi bu fikir kaldika, hkmdar kudreti hududunun temelini, uluhiyeti fikri ve ilahi irade teskil etti. nk tabii haklar da, ayin temele baglanmisti. Hkmdar, bu hududa riayet ediyor idiyse, bu riayeti, dini bir vazife telakki ettigindendi, yoksa, ferdin, hkmdara karsi metalipte bulunabilecegi hibir hak taninmis degildi. Ferdi haklar nazariyesi, tabii hak fikri, ulhiyet fikri temelinden, semadan koparilarak arz zerine indirildikten sonra meydana ikabilmistir. Ferdi haklar nazariyesinin temeli syle kuruldu: Her trl hakkin mensei ferttir. nk, seeni, hr ve mesul olan mahlk, yalniz insandir. Buna nazaran, ferdin yalniz tabii hak ve ahlaki mesuliyet ile mukayyet olan mutlak istiklali, btn medeni tesekkllerden evvel, ilk hal olarak azimet noktasi gibi kabul olunuyor. Fakat, diger taraftan insanlarin, itimai ve siyasi tesekkller halinde bulunmasi da, tabii ve lzumludur. Bu tesekkller ise, kismen zaruri, mukadder kanunlar ahkamina gre tekaml eder. Bir mukadderatin mevcudiyeti nispetinde ve zeknin bu mukadderatin seyrini ve istikametini takdir edebildigi nispette, insanlarin hrriyet ve idareleri, bu mukadderata mtavaat mecburiyetindedir. Insanlar, hareketlerini bu mukadderatin seyir ve istikametine uydurmak zaruretindedir. Bu mecburiyet ve zaruret hali, hakikatte, itinabi kabil olmayan bir neticeyi, daha mkemmel ve daha ahenkli yapmaktir. Tabiatin ve tarihin mahsul olan bir milletin fertleri, daima bu hakikatle karsi karsiya bulunur ve ona hrmet eder. Byle bir milletin kurdugu devletin dahi temeli ve gayesi, ferdi hak olur. Ferdin birinci hakki, tabii kabiliyetlerini serbeste, inkisaf ettirebilmesidir. Bu inkisafi temin iin ise en iyi vasita, ferde digerin muadil hakkini izrar etmeksizin, tehlike ve zarar kendine ait olmak zere, ona, kendi kendini istedigi gibi sevk ve idare etmeye msaade etmektir. Iste bu serbest inkisafi temin etmek, ferdi haklarin teskil ettigi muhtelif hrriyetlerin tamam gayesidir. Bu haklara hrmet etmeyen siyasi cemiyet, esasli vazifesinde kusur etmis olur ve devlet, mevcudiyetinin hikmetini ve manasini kayip eder. Asri demokraside ferdi hrriyetler, hususi bir kiymet ve ehemmiyet almistir, artik ferdi hrriyetlere devletin ve hi kimsenin mdahalesi mevzubahis degildir. Ancak bu kadar yksek ve kiymetli olan ferdi hrriyetin, medeni ve demokrat bir millete neyi ifade ettigi, hrriyet kelimesinin mutlak surette dsnlebilen manasiyla anlatilamaz. Mevzubahis olan hrriyet, itimai ve medeni insan hrriyetidir. Bu sebeple, ferdi hrriyeti dsnrken, her ferdin ve nihayet btn milletin msterek menfaati ve devlet mevcudiyeti gz nnde bulundurulmak lazimdir. Anlasiliyor ki, ferdi hrriyet mutlak olamaz, digerin hak ve hrriyeti ve milletin msterek menfaati ferdi hrriyeti tahdit eder. Ferdi hrriyeti tahdit devletin de adeta esasi ve vazifesidir. nk, devlet ferdi hrriyeti temin eden bir teskilat olmakla beraber, ayni zamanda, btn hususi faaliyetleri, umumi ve milli maksatlar iin birlestirmekle mkelleftir. ''Hrriyet baskasina muzir olmayacak her trl tasarrufta bulunmaktir'' denildigi zaman vatandas hrriyetinin, yalniz bunun gaye oldugu, devletin bu gayeyi temin iin bir vasita telakki edildigi ifade edilmis olur. Fakat bu vasitadir ki, milletin umumi menfaat ve gayesini muhafaza edecektir. O halde ferdi hrriyete hudut olarak baskalarinin hrriyet hududunu gsterirken ferdi hrriyetin, milletin umumi menfaatinin icap ettirdigi dereceden daha fazla, tahdit edilemeyecegi kabul edilmis oluyor. Bu fikir basittir; fakat tatbiki ok gtr. nk, ferdi hrriyet derecesi, devlet faaliyetini zaafa dsrmemek lazimdir. Devletsiz bir cemiyet veyahut zayif bir

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html devlet hayatinin neticesi, herkesin herkese karsi mcadelesidir. Bu mcadele, ekseriyetin hrriyetini bogmayacak surette, tadil olunmak lazimdir. Bu tadil keyfiyeti, ferdin mesuliyetine, tesebbsne ve inkisafina halel verecek dereceye gtrlmemelidir. Vatandaslarin tesebbs ve mesuliyet hisleri ne kadar inkisaf ederse, devlet iin o kadar iyidir. Ferdi hrriyetin ne kadarindan feragat edilmesi lazim gelecegi, iinde bulunulan zamana ve memlekete gre degisir. Mstesna zamanlar, mstesna tedbirler icap ettirilir. Bir de, hrriyetin suiistimali, hrriyetin muvakkat, lakin genis mikyasta tahdidini icap ettirebilir. Btn bu tedbirleri ve tahditleri tanimak lzumu, devlet fikir ve mefhumunu ifade eder. Bu hususlardaki tedbirlerin siddetini ve hudutlarinin genisligini lmek byk bir sanattir. Devlet sanati iste budur. Bu sanatta isabetin derecesi, hrriyetlerin hudutlarini izen kanunda grlebilir. nk ''Bu hudut ancak kanun marifetiyle tespit ve tayin edilir'' herhalde. Vatandaslarin, umumi hrriyet ve saadeti iin, fertlerden, ancak devlet iin zaruri olan bir kisim hrriyetlerinin birakilmasi istenebilir. Trk milletinin tarihini gz nne getirelim hemen daha dne kadar, altinda ezildigi istibdadi, esaret ve zulmn kara, kanli penesini hisseder gibi olmamak mmkn degildir. Trk, istibdat ve esaret zincirlerini paralayabilmek iin, dahili ve harici dsmanlar karsisinda, hayatini ortaya atti; ok kanli ve tehlikeli mcadelelere girdi; sayisiz fedakrliklara katlandi; muvaffak oldu; ancak ondan sonra hrriyetine sahip oldu. Bu sebeple hrriyet Trk'n hayatidir. Artik Trkiye'de ''her Trk hr dogar, hr yasar.'' Trk'n bugnk milli ve siyasi terbiyesi ve yksek kiymeti onun gayesini ve vaziyetini tespit etmistir. Trkler, demokrat hr ve mesul vatandaslardir; Trk Cumhuriyeti'nin kuruculari ve sahipleri bizzat kendileridir. Trk ferdi hrriyetinden ve menfaatlarindan Teskilati Esasiye Kanunu'nda tayin olundugu kadarini cumhuriyete birakmistir. Cumhuriyet ferdin ona biraktigi bu kisim hrriyeti, ferdin ve Trk milletinin, dahilde hrriyetini ve harice karsi istiklalini temin iin kullanir. HRRIYETIN MUHTELIF SEKILLERI Bir milletin harsi ykseldike, ferdi hrriyetin tatkibat sahalari genisler ve ogalir, muhtelif sekilde birbirinden ayri ve mstakil ferdi hrriyetler meydana ikar. Bu hrriyetler, mahiyet ve tabiatlarina gre iki gruba ayrilirlar. Birinci grup iinde sayabilecegimiz hrriyetler, baslica ferdin maddi menfaatlarina tekabl eder ki sunlardir: 1- Kelimenin dar manasiyla, sahsi hrriyettir; yani, serbest gitmek, gelmek, milli topraklarda kalmak, yahut oradan ikmak hakkina malik olmaktir. (Seyahat ve ikamet hak ve hrriyeti.) Bununla beraber, keyfi tevkiflerden, hapisten ve cezadan masun olmak emniyetidir. 2- Meskenin taarruzdan masuniyetidir. Bu hak sahsi emniyetin mabadi ve temadisidir. Insan, evinin sahibidir ve oraya ancak istedigini sokar. Bir insanin evine, hkmetin mdahalesi, yalniz kanunun tayin ettigi hallerde ve surette olabilir. 3- Ferdi mlkiyettir. Bir insanin emegi mahsul olan her seye sahip olmasi, devletin mdahale edemeyecegi ferdin yksek haklarindandir. Insan namuskrane, sahip oldugu mal ve mlkne, istedigi gibi tasarruf eder, satabilir, satmayabilir, istedigine verebilir, onlari mahvedebilir, yikabilir. Eski zamanlarda byle degildi; aksi idi, insanlari muvafakatlari olmadigi halde, aileleriyle oturduklari yerle beraber satabilirlerdi. Ferdi mlkiyet hakkini yegne tahdit eden, umumi menfaatler iin istimlaktir Bununla beraber, hkmetin, belediyelerin, mahalli idarelerin, ne gibi lzum ve mecburiyetlerle ve ne usl ve sekilde istimlak edebilecekleri istimlak kanunlariyla tanzim olunmustur. Fikir ve kalem mahsul olan her eser dahi sahibinin hakkidir. Bu hak, ''Hakki Telif Kanunu'' ile meyyettir.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html 4. Ticaret, sanayi ve sanat hrriyetidir. Insan hayatini kazanmak iin, istedigi iste meslekte ve sanatta alisabilir, bu hususta serbesttir. Ancak bu hrriyet umumun iyiligi iin makul olarak, birtakim kanuni kayitlar ve sartlara baglidir. Mesela, bir st, bir ekmeki birtakim sihhi nizamlara riayete mecburdur. Bir tccar yabanci memleketlerden getirecegi mallari gmrk vermeden memlekete sokamaz. Herkes memlekette, istedigi gibi muallimlik, avukatlik, doktorluk yapamaz, bunun iin kanunen birtakim evsafi haiz olmasi lazimdir. Bunlardan baska devletin, siyasi veyahut umumun menfaat ve emniyeti maksadiyla inhisari altinda bulundurdugu isleri baskalari yapamaz. Btn bu manilerle beraber de insan iin daima kfi bir alisma ve iktisat hrriyeti vardir. Ikinci gruba dahil olan hrriyetler, daha ok dogrudan dogruya ferdin fikri hayatindaki hrriyet haklaridir. Bunlardan, 1- Vicdan hrriyeti: Her fert istedigini dsnmek, istedigine inanmak, kendine mahsus siyasi bir fikre malik olmak, intihap ettigi bir dinin icaplarini yapmak veya yapmamak hak ve hrriyetine maliktir. Kimsenin fikrine ve vicdanina hkim olunamaz. Vicdan hrriyeti, mutlak ve taarruz edilmez. Ferdin tabii haklarinin en mhimlerinden taninmalidir. Medeniyetin geri oldugu cehalet devirlerinde, fikir ve vicdan hrriyeti tahakkm ve tazyik altinda idi, insanlik bundan ok zarar grmstr. Bilhassa din muhafizligi kisvesine brnenlerin hakikati dsnebilenler, syleyebilenler hakkinda reva grdkleri zulm ve iskenceler, insanlik tarihinde daima kirli facialar olarak kalacaktir. Trkiye Cumhuriyeti'nde, her resit dinini intihapta hr oldugu gibi, bir dinin merasimi de serbesttir, yani ayin hrriyeti masundur. Tabiatiyla ayinler, asayis ve umumi adaba mugayir olamaz; siyasi nmayis seklinde de yapilamaz. Mazide ok grlms olan bu gibi hallere, artik Trkiye Cumhuriyeti asla tahamml edemez. Bir de, Trkiye Cumhuriyeti dahilinde bilumum tekkeler ve zaviyeler ve trbeler kanunla set edilmislerdir. Tarikatlar lagvolunmustur. Seyhlik, dervislik, elebilik, halifelik, falcilik, byclk, trbedarlik vs. memnudur. nk bunlar irtica menbai ve cehalet damgalaridir. Trk milleti, byle messeselere ve onlarin mensuplarina tahamml edemezdi ve etmedi. 2- Itima hrriyeti. 3- Matbuat hrriyeti. Bu iki hrriyet, ayni prensipten ikar. O prensip, insanlarin fikirlerini serbest sylemek ve nesretmek hakkidir. Vatandaslar, kendi talim ve terbiyeleri iin ve umumun menfaatlari noktasindan, fikirlerini teati etmelidirler, dsndklerini istedikleri gibi syleyebilmelidirler. En byk hakikatler ve terakkiler, fikirlerin serbest ortaya konmasi ve teati edilmesi ile meydana ikar ve ykselir. Itima insanlarin beraber dsnp konusmak veyahut birinin szlerini dinlemek maksadiyla muvakkat olarak bir araya gelmeleridir. Itima hrriyeti, Teskilati Esasiye Kanunu'muz mucibince fertlerin haklarindandir, fakat Itimaati Umumiye Kanunu dairesinde vuku bulur. nk asayis, itimai ve siyasi nizami muhafaza ile mkellef olan hkmetin icap eden tedbirleri alabilmesi iin, itimain gn ve yeri hakkinda, vaktiyle usul dairesinde haberdar edilmesi lazimdir. Itima insanlarin, bir seyi beraber grmek iin toplasmalarindan veyahut insanlarin msterek hareket iin, daimi bir surette birlesmeleri halinden ayirt edilmelidir. Itima isimle ve sahsi bir davet zerine olan hususi toplanma da degildir. Memleketin huzur ve sknunu bozacak surette ve yerlerde toplanmak, tabiatiyla memnudur. Itima hrriyeti, matbuat hrriyetinden eskidir. Fakat matbuat hrriyeti, matbaanin ve gazeteciligin terakkisi sayesinde, daha byk bir ehemmiyet kazanmistir. 4- Cemiyet teskili hrriyetidir. 5- Tedris hrriyetidir.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Cemiyet, muteaddit sahislar tarafindan, malumatlarini veya mesailerini daimi surette birlestirmek maksadiyla teskil edilen heyettir. Himayei Etfal, Hilliahmer Cemiyetleri, Trk Ocaklari, Kadinlar Birligi gibi kulpler dahi cemiyetler kabilindendir. Tedris, bir kimsenin kendi ilmini baskalarina gretmesidir. Buradaki tedristen maksat, aile iinde yapilan tedris ve tederrs degildir. Bir messese aarak umumi tedrisatta bulunmaktir. Cemiyet ve tedris hrriyetleri, diger ferdi hrriyetlerden farklidir. nk bunlar msterek bir faaliyetin daimi tatbikatini icap ettirir. Bu sebeple yalniz ferdi haklar gibi mtalaa olunamazlar. Cemiyetler, bir taraftan itimai heyeti takviye eder, fakat bir taraftan da, tesekkl eden cemiyetler, devlet iin de basli basina birer teskilat ve birer kuvvet olacaklarindan devlet iin tehlikeli de olabilirler. Bu sebeple, cemiyet teskili Teskilati Esasiye Kanunu'muzda fertlerin tabii haklarindan taninmis olmakla beraber, cemiyet teskili ayrica bir kanunla kayitlanmistir. Cemiyetler kanununa gre: a) Cemiyet, teesssn mteakip, behemehal hkmete, usul dairesinde bildirilmek lazimdir. b) Mevcut kanunlara, umumi adaba mugayir, gayri mesru bir esasa veya devletin istiklalini, hkmetin seklini bozmak ve muhtelif insanlari birbirinden ayirmak maksatlariyla cemiyetler teskil edilemez. c) Kavmiyet ve cinsiyet esas ve imknlariyla siyasi cemiyetler teskili memnudur. d) Cemiyet azasinin on sekiz yasina dahil olmus bulunmasi sarttir. e) Hafi cemiyetlerin teskili katiyen memnudur. f) Cemiyetlerin toplandiklari yerde, her nevi silah memnudur. Yalniz kulplerde, zabitanin malumati altinda me talimine ve avciliga mahsus silahlardan lzumu kadari bulunabilir. Tedrise gelince, bu da ok mhim ve naziktir. Devlet vatandaslarin tahsil ve terbiyesiyle ok alakadardir. Bir defa, ilk tedrisati mecburi tutar ve umumiyetle tedrisat, hkmetin nezareti altinda ve onun programlari dairesinde olur nk, tedris hrriyeti, mahiyeti itibariyla muhteliftir. Bir taraftan, ferdi hrriyetin icabidir, fakat msterek teskilata dayanir. Onun iin, tedrisin kanunla, hususi bir nizam altina alinmasi lazimdir. Teskilati Esasiye'de buna dair olan madde sudur: ''Hkmetin nezaret ve mrakabesi altinda ve kanun dairesinde her trl tedrisat serbesttir.'' Tevhidi Tedrisat Kanunu'na gre ''Trkiye dahilindeki btn messesati ilmiye ve tedrisiye Maarif Vekaleti'ne merbuttur''. Yalniz harbiye mektebine mense olan askeri liseler, milli mdafaa vekaletine birakilmistir. Ihbar ve sikyet hakki ''Trkler, gerek sahislarina, gerek ammeye mteallik olarak kanun ve nizamata muhalif grdkleri hususatta merciine ve Trkiye Byk Millet Meclisi'ne mnferiden veya mctemian ihbar ve sikyette bulunabilirler. Sahsa ait olarak vukubulan mracaatin neticesi mstediye tahriren teblig olunmak mecburidir.'' (T.E.M. 82) Bu sikyet hakki, zikrolundugu gibi bir haksizliga karsi sikyet mahiyetinde olursa, ferdi hak olur. Fakat, kanunlardan sikyet ve kanunlarin tebdiline ait teklif mahiyetinde olursa, bu cihet vatandasin siyasi tesebbs demek olur ki, bunun sekil ve hududu kanunla muayyendir. ''Kanun teklif etmek hakki meclis azasina ve icra vekilleri heyetine aittir.'' Bunun haricinde siyasi meramini gstermek isteyen vatandas kitap yazarak ve matbuattan istifade ederek arzusunu tatmin eder. Efkri Umumiye'ye riayetkr olan hkmetler veya meclisler bunlari nazari itibara alir. FERDI HAK VE SIYASI HAK Ferdi hak, siyasi hak demek degildir. Ferdi haklara, medeni haklar yahut amme veya cemaat haklari gibi isimler verenler olmustur. Isim ne olursa olsun, ferdi haklar siyasi haklar dedigimiz seylerden baskadir. Siyasi haklar, vatandaslarin hkmete istirakini temin eden haklardir, Bunun

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html en aik ve belli misali, siyasi intihaptir. Siyasi haklardan ancak kanunun, bu haklari kendilerine verdigi vatandaslar istifade edebilir. Siyasi haklar cins, yas ve kabiliyet farki olmaksizin milletin her ferdine verilmemistir. (TEM 10) Ferdi haklar ise prensip olarak cinsleri, biimleri ve kabiliyetleri ne olursa olsun, milleti teskil eden her ferde aittir. Bu haklarin bir kismi dahi, grdgmz vehile birtakim kayitlara tabidir. Bunun sebebi ikidir: 1. Bu haklar, tatbiklerinde siyasi bir faaliyet teskil edebilirler; bu faaliyet hkmete bilvasita istirake varir. Matbuat hrriyeti, cemiyet teskili hrriyeti, itima hrriyeti ve hatta mstakbel vatandaslar yetistiren tedris hrriyeti gibi. 2. Ferdi hrriyetini henz fiilen kullanmaya muktedir olmayanlarin himayesi mevzubahis olur. Mesela syi hrriyeti bazi ahvalde tahdit olunur. Hrriyetlerin muhafaza ve meyyideleri Asr teskilati esasiye kanunlarinda, ferdi haklar ve vatandasin siyasi haklari tespit olunmustur. Fakat bu haklarin, fiilen kullanilmasi iin, onlarin nasil kullanilacagini ve hudutlarini tanzim eden kanunlar da lazimdir. Byle kanunlar olmazsa, Teskilati Esasiye Kanunu'nda temin olunan haklar kullanilamaz; birer vait halinde kalir. Bu sebeple haklarin kullanilmasini tanzim etmek elzem bir kaidedir. Teskilati Esasiye Kanunu ve bu kanun muhteviyati hkmlerinin tatbiklerini tanzim eden kanunlar, vatandaslarin tabii ve siyasi hak ve hrriyetlerinin meyyideleridir. Fakat asil meyyide hkmettir. Vatandas hrriyeti taniyan, ona hrmet eden, onun temin ve muhafazasini en birinci vazife bilen siyasi idare ise, tabiatiyla, demokrasi esasina mstenit cumhuriyettir. Eski devirde, hrriyetlerin muhafazasi gibi bir mesele mevzubahis degildir. nk hrriyet yoktu. Biliyoruz ki bir devletin temeli, ulhiyet fikrine, ilahi iradeye dayandika o devlette her hak, Allah'in vekilinde ve peygamberin halifesindedir, ferdin hakki mevzubahis degildir. Matbuat hrriyeti Vatandasin, gndelik veya vakit vakit ikan gazetelere, risalelere yazacagi yazilar veya yapacagi resimler vasitasiyla ve nesredecegi kitaplarla fikrini serbeste tamim etmesidir. Tiyatro, sinema, gramofon ve radyo, telgraf da fikirlerin nesri ve tamimi iin ok mhim ve messir vasitalardir. Bir insanin, herhangi bir mahalde syledigi szler orada kalir, tesiri ani ve mahduttur. Fakat bu szler radyo ile sylenirse, btn dnya isitebilir. Telgraf da fikirlerin nesrinde en seri vasitadir. Fakat, sz bir gramofon plagina geerse, bilhassa bir gazeteye, bir kitaba geerse fikir tespit edilmis olur, btn dnyada okunur; tabiatiyla gelecek nesillere intikal eder. Muhtelif vasitalarla tespit olunan ve seri bir surette nesrolunan fikirler, btn insanligin terakkisine ve tarihe byk hizmet ifa eder. Efkri Umumiye Milli hkimiyet esasina mstenit temsili bir hkmette efkriumumiye byk bir rol oynar. Matbuat ve itima hrriyetleri olmadan ve umuma ait isler genis bir tenkit sahasi birakilmadan efkriumumiye vazifesini ifa edemez. Milli hkimiyet ve temsili hkmet fikrinin yayilmasi ve ykselmesi ancak efkriumumiyenin faaliyeti ile mmkndr. Hkmetin fikri memleketin fikrini temsil etmelidir. Hkmet memleketin fikrini anlayabilmek iin, bu fikrin tezahr etmesine vesile olan vasitalara malik olmalidir. Geri hkmet intihap zamanlarinda milletin fikirlerine vakif olur; intihap olunan meclisler dahi milletin fikrini temsil ederler. Fakat intihap zamanlari milletin izhar ettigi fikirler sabit kalmaz.

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Bu sebeple meclislerin bu fikirleri temsil edebilmesi ok zaman devam etmez. efkriumumiye milletin iinden tasan bir mtenessi fikirler denizidir. O denizde muhtelif cereyanlar, muhtelif mnakasa dalgalari vcuda getirir. Efkriumumiye ruhi bir lemdir. Orada cereyan eden fikir mcadelesi dikkatli gzlerden gizli kalamaz. Eski demokrasilerde bu fikir mcadelesi btn vatandaslarin her gn bir arada toplanarak vcuda getirdikleri itimalarda vuku buluyordu. Bugn vatandaslarin adeten oklugu ve medeni hayatin vatandaslara tahmil ettigi yevmi isler onlarin maddeten ve her gn bir arada toplanmalarina imkn birakmamistir. Bu sebeple efkriumumiye ideal bir lem olmustur ki, bu lemde umuma ait islerin tenkidi, su mahiyetleri gsterir: a) Tenkit ve mnakasa tamamen hrdr. Bu hrriyet herkes tarafindan hi kimsenin tesiri olmadan kendi kendine kullanilir. Hkmeti ve meclisi dikkatli bulunduran efkriumumiyenin tenkit hrriyetidir. b) Efkriumumiyenin tenkit hrriyeti baslica birok nesriyat ile olur. Nesriyat suiistimallere mani olur ve hkmet vasitalarini vazifelerini dogru yapmaya mecbur eder. Nesriyat en messir kontrol vasitalarindandir. Bu noktada tenkidin kolay ve fakat yapmanin g oldugu hakikati unutulmamasi lazimdir. Onun iin, c) Umumun iyiligi fikri her trl tenkitlere ve mnakasalara daima hkim ve esas tutulmalidir. Iltizam olunan fikirler umumun iyiligi namina ortaya atilmalidir. Bu fikir hareket noktasi olunca tenkit ve mnakasanin devletin iyiligi namina yapilmasi ve vatandaslarin itimai ve siyasi terbiyelerini ykseltmeye hizmet etmis olmasi lazimdir. d) Umuma ait isleri tenkit hrriyeti hkmet ile millet arasinda bir anlasma zemini vcuda getirir. Hkmet nesriyat vasitasiyla efkriumumiyeyi anlar ve icabinda lzumlu olan vesikalarla onu tenvir eder. Hkmetin milleti ve milletin hkmeti anlamasi bunlarin tek vcut olmalarini ve kalmalarini temin eder. Efkriumumiyenin, kendi kendine teskilatlanmasi hkmet tavir ve hareketini tanzim iin efkriumumiyeye ehemmiyet verince, efkriumumiye teskilatlanir. Efkriumumiyenin daima istifade olunabilecek, hazir bir halde bulunabilmesi, onun bir teskilata malik olmasiyla mmkndr. Bu teskilat serbest tenkit ve mnakasa sahasidir. Bu saha daima aik olmali ve daima mtenessi fikirlerle beslenmelidir. Bu ise matbuatin gayreti ve menfaati umumiyenin her gn yeniden yeniye mnakasa edilmesiyle olur. Efkri umumiyenin cari oldugu bir memlekette gazeteler intisar etmezse ahali saskin ve ilgin bir hale gelir. Bahsettigimiz bu fikir teskilatinda su hususiyetler grlr: 1- Fikir teskilati bir ekalliyetin veyahut birtakim gzide insanlarin mahsuldr. Sphesiz halk kitlesi bu teskilata istirak eder. Fakat baska seylerde oldugu gibi bunda da halk kitlesinin rol faal degildir. Geri halk, nesriyati aksettirir, fikirleri toplar, fakat fikirleri ortaya atan ve nesriyatin merkezlerini teskil eden halk degildir. 2- Muasir fikir teskilatinda, hakikatte iki seme zmrenin faaliyeti vardir. Bu siniflardan biri matbuat tesebbslerini vcuda getiren ve idare edenlerdir. Matbuat fikirleri ortaya atmak ve nesretmek iin lazim vasitalardir. Siyasi fikirleri de imal eden matbuattir. Matbuat tesebbsleri, gazeteler, mecmualar, kitap tablari ile olur. Matbuatin siyasi fikirler imalindeki rol daha ok baska mahiyettedir. nk siyasi fikirleri ortaya atan daima siyasi gruplar ve zmreler gibi fikir cemiyetleridir. Esas olarak kabul olunmak lazimdir ki siyasi fikirler, siyasi firkalarin menfaatina olarak onlar tarafindan ortaya konur. Yoksa halk kitlesi iinde kendiliginden meydana ikmaz. Ayrica bilinmek lazimdir ki, gazeteler mektep kitaplari degildir. Asagi insanlarin para ile yaptirdiklari matbuat mcadeleleri vardir. En adi yalanlari is'arda matbuatin kullanildigi vakidir. Matbuatla fikir hrriyetinin maruz kaldigi baska tehlikeler de vardir. Matbuatin ve hatta fikir cemiyetlerinin milli hkmetin tesirinden kurtularak siyasi veya iktisadi gizli maksatlara alet olmasindan korkulur. Matbuatin para ile satin

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html alinabilmesi, beynelmilel yksek para leminin matbuat zerinde gizli tesiri veyahut sadece ecnebi devletlerin tahsisati mesturelerinin tesiri, iste bunlarin efkri umumiyeyi igfal ve taglit etmesinden bilhassa korkulur. Fakat hrriyetten ikacak bu fenaliklar asla aresiz degildir. Evvela matbuat serbestisine mesru bir hudut izilir. Saniyen gazeteler, hususi bir teskilat yaparak bununla kendi zerlerinde ahlaki bir tesir icra ederler. Ilk zamanlarda, bir kazan isinden baska bir sey olmayan gazetecilik itimai bir messese haline gelebilir. Bundan baska, halkin fikri ve siyasi terbiyesi de bir teminattir. Halk, mteaddit gazeteleri okumaya ve onlari birbirleriyle kontrol etmeye ve gazeteci yalanlarina inanmamaya alisirlar. Btn bunlarin fevkinde her seyin aik olmasi sayesinde hsnniyet sahibi insanlarin daima ekseriyet teskil edeceklerini kabul etmek muvafik olur. ''nk her zaman dnyanin yarisini ve bir zaman dnyanin hepsini aldatmak mmkndr. Fakat btn dnyayi her zaman aldatmak mmkn degildir.'' Tecrbeler gstermistir ki, her seyi sylemekten insanlari men etmek asla mmkn degildir. Fakat milli terbiye ve byk manevi kuvvetlere karsi hkmetin mnasip tarzi hareketi sayesinde isyankr fikirlerin inkisafina msaade etmeyecek itimai bir muhit yaratmak mmkndr. Fakat her halde her seyin sylenmesine msaade etmek ve bunun karsisinda syleyenlerin fiile gemesine intizaren tedbir almakla iktifa etmek manasizdir. Btn halkin fiile getigi gn onlari tevkif edecek kuvvet yoktur. Tibbi bir hifzissihha oldugu gibi itimai bir hifzissihha da vardir. Her ikisi ayni prensibe istinat eder. Maddi mikroplari yok etmek mmkn olmadigi gibi manevi mikroplari da yok etmek mmkn degildir. Fakat sahsin vcudunda cismani bir sihhat yaratmak mmkn oldugu gibi itimai bnyede de manevi bir sihhat yaratmak, bu suretle bir mukavemet zemini hazirlamak mmkndr. Gazeteler: Trkiye Cumhuriyeti'nde gazete ikarmak, bir kitap nesretmek, matbaa amak iin riayet olunmasi lazim gelen, merasim matbuat kanunu ve matbaalar kanununda tespit olunmustur. Muzir nesriyat ve sahislara tecavz halinde yapilacak muamele de bu kanunlarda ve ceza kanununda yazilidir. Bu hususta bizce sylenecek szler syle hlasa edilebilir. Matbuatin umumi hayatta, siyasi hayatta ve cumhuriyetin terakkiyat ve tekamlatinda haiz oldugu vazifeler yksektir. Matbuatin tam ve vasi hrriyeti hsn istimal etmesi hususunun nazik oldugu kayda sayandir. Her trl kanuni kayitlardan evvel bir sahibi kalem ilme, ihtiyaca ve kendi siyasi telakkilerine oldugu kadar, vatandaslarin haklarina ve memleketin her trl hususi telakkilerin fevkinde olan yksek menfaatlerine de dikkat ve hrmet etmek manevi mesuliyetindedir. Bu mecburiyettir ki, umumi intizami temin edebilir. Maahaza matbuat serbestisinden meydana gelecek fenaliklari ortadan kaldiracak messir vasita, asla mazide oldugu gibi matbuat hrriyetini baglayan baglar degildir. Bilakis, matbuat hrriyetinden tevellt edecek mahzurlarin izale vasitasi yine binnefis matbuat hrriyetidir... TAASSUPSUZLUK ''Hrriyet, ihtimal ki, zorla tesis olunur; fakat herkese karsi taassupsuzluk gstermekle ve aldirmamazlikla muhafaza edilir.'' Hrriyetin, vicdan ve din hrriyetlerinin ne oldugunu biliyoruz. Trkiye Cumhuriyeti'nde herkes Allah'a istedigi gibi ibadet eder. Hi kimseye din fikirlerinden dolayi bir sey yapilamaz. Trk Cumhuriyeti'nin resmi dini yoktur. Trkiye'de, bir kimsenin fikirlerini zorla baskalarina kabul ettirmeye kalkisacak kimse yoktur ve buna msaade edilmez. Artik samimi mutekitler, derin iman sahipleri, hrriyetin icaplarini grenmis grnyorlar. Btn bunlarla beraber, din hrriyetine, umumiyetle vicdan hrriyetine karsi, taassup kknden krnms mdr? Bunu anlayabilmek iin taassupsuzlugun ne oldugunu tetkik edelim. nk bu

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html kelimenin delalet ettigi manayi, zihniyeti, herkes kendine gre anlamaya ok meyillidir. Dini hrriyeti bir hak telakki etmeyen acaba kalmadi mi? Vicdan hrriyetini, insan ruhunun, Allah'in li hkm ve nfuzu altinda, dini hayati idare iin malik oldugu haktan ibaret oldugunu bellemis olanlar, acaba bugn nasil dsnmektedirler? Bu gibiler kendisi gibi dsnmeyenlere ilerinden olsun kizmiyorlar mi? Bu saydigimiz zihniyette bulunduguna ihtimal verilen kimselere hr mttefiklerimiz, acaba bir teessr hissiyle esefle bakmiyorlar mi? Bu saydigimiz gibi muhtelif inanisli kimseler, birbirlerine kin, nefret besliyorlarsa birbirlerini hor gryorlarsa ve hatta sadece birbirlerine aciyorlarsa, bu gibi kimselerde taassupsuzluk yoktur; bunlar mtaassiptirlar. Taassupsuzluk o kimsede vardir ki, vatandasinin veya herhangi bir insanin vicdani inanislarina karsi hibir kin duymaz; bilakis hrmet eder. Hi olmazsa baskalarinin, kendininkine uymayan inanislarini bilmemezlikten, duymamazliktan gelir. Taassupsuzluk budur. Fakat hakikati sylemek lazim gelirse diyebiliriz ki hrriyeti, hrriyet iin sevenler, taassupsuzluk kelimesinin ne demek oldugunu anlayanlar, btn dnyada pek azdir. Her yerde umumi olarak cari olan taassuptur. Her yerde grlebilen sulh manzarasinin temeli, taassup ile hr fikrin birbirine karsi kin ve nefreti stndedir; temelin devrilmemesi, kin ve nefret zeminindeki muvazeneyi tutan fazla kuvvet sayesindedir. Bu sylediklerimizden su netice ikar ki, aramizda hrriyet hailelerinin zail olduguna, bizim gibi dsnen ve hissedenlerle birlikte yasadigimiza hkm vermek mskldr. O halde grlen, taassupsuzluk degil zaafin dermansiz biraktigi taassuptur. Sphesiz, fikirlerin itikatlarin baska baska olmasindan sikyet etmemek lazimdir. nk btn fikirler ve itikatlar, bir noktada birlestigi takdirde bu hareketsizlik alametidir, lm isaretidir. Byle bir hal elbette arzu edilmez. Bunun iindir ki, hakiki hrriyetiler, taassupsuzlugun umumi bir haslet olmasini temenni ederler. Fakat hatta hsnniyetle dahi olsa, taassup hatalarina karsi dikkatli olmaktan vazgeemezler. nk hsnniyetle, hibir zaman, hibir seyi tamir edememislerdir. Insanlarin, ruhun selameti iin yakildiklarini biliyoruz. Herhalde bunu yapan Engizisyon papazlari hsnniyetlerinden ve iyi is yaptiklarindan bahsederlerdi; belki de cidden, bu szlerinde samimi idiler. Fakat bir hamakati, yahut bir hiyaneti iyi bir is kalibina uydurmak g degildir, en nihayet bu, bir isim degistirmek meselesidir. Iste bu sebepledir ki aldirmamazligi, kayitsizlik derecesine kadar gtrmemek mhimdir. Geri hr olmak herkesin hakkidir ve bunun iin hakiki hrriyetiler, hrriyeti olmayanlara karsi da genis davranilmasini isterler. Fakat bunlarin hibir zaman elleri ayaklari bagli oldugu halde kurbanlik koyun vaziyetine razi olacaklari asla kabul olunmamalidir. Unutmamalidir ki bazi insanlar istikbali, mazinin arasindan grmekte musirdirlar. Bunlar, alakamizi kestigimiz ananelere karsi behemehal, sadakatin iadesini isterler. Bu gibi insanlar, kendi itikat ettigi gibi itikat etmeyen kimseleri istedikleri gibi ezemezlerse, kendilerini, cenderede hissederler. Herhalde, taassupsuzlugun arzu edildigi gibi umumilesmesi, huy haline gelmesi fikri terbiyenin yksek olmasina baglidir. BAGLILIK ''Ilim, cemiyetlerin byklgnn sirrini, insanlara amistir; bu sir insanlarin birbiriyle olan baglaridir.'' Btn insanlar, bir itimai vcudun azalaridir ve bu sebeple birbirine baglidir. Bir de insanlar, llerin karsi varisleri olduklarindan, aralarindaki baglar her zaman ve her mekna smildir. Bu baglar; tabiidir, itimaidir ve iktisadidir. Tabii bagin bize grettigi

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html sudur; bilhassa isblm ve harsi varislik yznden, herkes malik oldugu seyin ve hatta kendi sahsi varliginin en byk kismini atalara ve bir zamana yasadigi insanlara borludur. Eger byle ise yani eger her yerde insanin insana karsi bir borcu varsa, btn borlar gibi bunun da denmesi lazimdir. Bu borlar, kimin tarafindan denmelidir? Insanlar arasindaki tabii ve itimai bagdan istifade ederek servet kazananlar tarafindan! nk eger gelmis gemis ismi bilinmeyen binlerce bagli insanlar olmasaydi, zaten bir servet olmazdi. Kime denmeli? Tabii ve itimai bagdan zarar grenlere! Geri bu alacaklilarin sahsen bilinmelerine imkn yoktur; fakat bunlarin mmessilleri vardir. Devlet veyahut birok itimai muavenet messeseleri. Nasil denmeli? - Bir defa devlete vergi, bilhassa artar vergi olarak ve sonra bagli ve birbirine yardimci olmalarindan bag ve yardim messeselerine verilebilir. Bu sylediklerimizden, insanlarin mazinin ve halin nimetlerinden ayni derecede istifade edememis ve edememekte olduklari anlasiliyor. Bu msavatsizligi gidermek iin bir kisim insanlardan diger bir kisim insanlar iin adeta tazminat isteniyor. Bu farkli istifadenin baslica sebebi, sphesiz ki insanlarin muhtelif vasiflar ve kabiliyetler yznden birbirlerine benzememeleridir. Bu noktada, syle bir nazariye sylenmektedir. Tekmln gayesi, insanlari birbirine benzetmektir; dnya birlige dogru yrmektedir; insanlar arasinda sinif, derece, ahlak, elbise, dil, l farki gittike azalmaktadir. Tarih, yasamak kavgasinin din, irk, hars, terbiye, yabancilari arasinda oldugunu gsterir. Birlige dogru yrys, sulhe dogru da yrys demektir. Baglilik hakkinda bir fikir edinmeye en msait olan dsns ve grs bu son mtalaa olabilir. Fakat, birer fikir olarak aldigimiz baglilik nazariyeleri tatbikatta "Itimai teminler" adi altinda toplamak kabildir. Bu itimai teminlere devlet sosyalistligine yaklasarak varilabilir. Bu yol, kanun yoludur. 1. Is kanunu, 2. Sehirlerin ve atlyelerin saglik kurumu kanunu, 3. Sari hastaliklara karsi korunma kanunu, 4. Amelenin ihtiyarligi ve kazalara karsi sigortasi, 5. Hasta ve ihtiyar yoksullara mecburi yardim, 6. ifti sendikalari, 7. Yardim cemiyetleri kurulmasi, 8. Ucuz evler yapilmasi, 9. Mektep ocuklari iin mekteplerde bakkallar, 10. Btn bu gibi cemiyetlere devlet btesinden yardim bu ve buna benzer hususlari temin iin kanunlar. Bagliligin saydigimiz sekilde tedbirleri oktur; fakat bu tatbikler fikri her yerde tevecch grms degildir; ok tenkitlere ugramaktadir. Bilhassa baglilik nazariyesinin tatbiklerini, ferdin mesuliyet duygusunu zayiflatan veyahut yok eden bir hareket grenler vardir. Diyorlar ki, aczimizi, kusurumuzu, ayiplarimizi cemiyetin stne atmak ferdi mesuliyeti kaldirmaktir. Halbuki ahlak kanununun temeli ferdi mesuliyettir. Bu tenkitler zorla ve hukuki bir sekilde itimai bor fikrini bir yana biraktirmaya kfi gelebilir. Bagliligin ahlaka esas teskil edecegi de saglam bir iddia olmayabilir. Fakat bagliligin ameli olarak sunlari grettigi de grlmektedir. 1. Baskasina olan bir iyilik bize de iyiliktir. 2. Baskasina olan ktlk bize de ktlktr. Bu sebeple iyiligi sevmek ve ktlkten kainmak lazimdir. 3. Yaptigimiz isler etrafimizda sevin veya acilar halinde akisler uyandirir; bu hal bize vicdani vazifeleri duyurur. 4. Baglilik bizi baskalari iin msamahakr yapar. nk baskalarinin

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html kusurlarinda bizim de istemeyerek ekseriya beraber sulu oldugumuzu gsterir. Hlasa, baglilik "herkes kendi iin" yerine, "herkes herkes iin" dsncesini koyar. Bu dsnce itimaidir, millidir, genis ve yksek manasiyla insanidir. III - M. KEMAL ATATRK'N MUVAFFAKIYET SIRLARI O, bir gazetecinin "Mesut musunuz?" sz zerine: "Mesudum, nk muvaffak oldum..." diyor (21 Haziran 1935). O halde bu muvaffakiyetin sirlari nelerdir? Bence su esaslar siralanabilir: M. Kemal Atatrk, her iste basari saglamayi prensip edinmistir. Fakat bunun kaynagini iki esasta bulmustur: Bilgi, ilim, vatan ve millet sevgisi. O manevi kuvvetin bunlardan beslendigine inanmis, bilgili ve muhakeme kudreti salim olan insanlara deger vermistir. Zeknin sadece bir insani geici muvaffakiyetlere gtrecegi, halbuki akil ve bilginin kudretiyle elde edilen basarinin srekli olacagini sylemistir. Bunun iin agimiz insaninin alisarak bir emek karsiligi basari elde etmesi gereklidir. Simdi bunlari bir siraya koyalim. Vatan mefhumu: Mustafa Kemal 1919'a kadar asker kumandan olarak o zamanin, vatan topraklari addedilen sinirlarinda arpisti ve ordular idare etti. Trablusgarp'a giderken, genliginin en heyecanli devri iinde; bir vatan parasini kurtarmaya kosmustu. Birinci Dnya Savasi'nda bir an nce vatan mdafaasinda vazife grmeye baslamak iin, bulundugu atasemiliterlikten kurtulmaya alisti. M. Kemal iin vatan topraklari korunurken, hayat feda etmenin fiili rnekleri gzleri nnde cereyan etmisti. Nice vatan evlatlarinin savas meydanlarindaki lm iniltilerini O, kulaklariyla isitmis, gzleriyle grmstr. Devlet sinirlarini terk etmenin acisini byk hznle hissetmistir. Balkan Savasi esnasinda Trablusgarp'tan dnsnde Misir'a geldigi vakit, Makedonya'nin dsman eline dstg haberini almisti. Bu haberden en byk aciyi hissettigini daima sylerdi. Dogdugu, bydg ve inkilp fikirlerinin beslendigi sehir (Selanik) iin, hayatinin sonuna kadar hasret ekmistir. En canli hatiralari, ocuklugunun masum olaylari, genliginin en atesli anlari o evrede gemisti. Atatrk, hisleriyle, hatiralariyla daima bu sehrin bir ocugu idi; en ok anlatmasini sevdigi hatiralari hep o blge iinde geenlere ait olurdu. Hatta lmnden nceki gnlerde heyecanli bir rya grdgn anlatirken, Selanik'te bir komitecilik vakasinin cereyani esnasinda Salih Bozok ile beraber bulunduklarini sylemisti. Bu olaylari anlatmaktaki maksadim sudur: M. Kemal'in, birok Trk ailesinin yerlesmis oldugu Osmanli Imparatorlugu'nun bu blgesine, derin hislerle ve genliginin canli hatiralariyla bagli bulunduguna isarettir. Baskumandan Maresal Gazi M. Kemal, Izmir'e muzaffer ordusu ile girdigi vakit, nnde kaan dsman ordusunu kovalamak, Makedonya'ya el uzatmak isteyebilirdi. Nitekim o sirada byle bir hareketin yapilmasi iin bazi szler de gememis degildi. Fakat, M. Kemal daha eyleme gemeden nce kuvvetli olabilecek bir Trk vataninin sinirlarini asmamak azmi ile bu ise baslamisti. Zafer nesesi, Baskumandani istila hirsi ve hisleriyle hareket ettirmemisti. O "Milli hudut dahilinde vatan bir kldr" cmlesini (23 Temmuz 1919) Erzurum Kongresi'nde tespit ettirmis bulunuyordu. Misakimilli ile tayin edilmis olan bu Trk vatanini dsman istilasindan kurtarmak gayesiyle vatan evlatlarinin kani dklmst. Iste M. Kemal Atatrk'te vatan fikri byle sekillenmis ve bugnk vatanimizin her bir sinirinda savasmis bir insanin grgs ve kuvvetiyle, Trk iin bir

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html vatan btnlg tespit ve kabul etmisti. Ilk Cumhurbaskani M. Kemal Atatrk, bu vatanin "hibir kayit ve sart altinda ayrilik kabul etmez bir kl" oldugunu diger devletlere de kabul ettirmistir. Atatrk, kendi zamaninda yasayan ve milletleri iin imparatorluklar pesinde kosan, devlet ve hkmet reislerinin ideallerini asla benimsemedi. Hayaller kurmadi ve byle hayal olabilecek fikirleri hibir zaman bizlere telkin etmedi. Sinirlarini, en son Trk nesillerinin kanlariyla yogurup izdigi bu Trk vataninda, o vatan mefhumunu manalandirdi. O, bir lm haberi karsisinda, yurt topragi iin bana su cmleleri yazdirmisti: "Yurt topragi! Sana her sey feda olsun. Kutlu olan sensin. Hepimiz senin iin fedaiyiz. Fakat sen Trk milletini ebedi hayatta yasatmak iin feyizli kalacaksin Trk topragi! Sen, seni seven Trk milletinin mezari degilsin Trk milleti iin yaraticiligini gster". (1930) Atatrk bu hitaplariyla yurt topragina kuts hviyetini verirken, onun yaraticilik ve hayatiyet mefhumlari zerinde duruyor. Iste, Atatrk'n sinirlandirdigi bu vatan topraklari mukaddestir. Onun zerinde dost elleri sikilir, fakat dsman ayaklarini bastirmamaya azimli oldugumuzu, btn dnya bilir. Millet sevgisi: Atatrk, vatan topraklarinin zerinde yasayan, milletinin sevgisiyle is basarma yolunu tutmustur. O, bu sevgiyi su szleriyle izah ediyor: "Millet sevgisi kadar byk sevgi yoktur. Istiklal harbinde benim de milletime ettigim birtakim hizmetler olmustur zannederim. Fakat, bunlardan, hibirini kendime mal etmedim. Yapilanin hepsi milletin eseridir dedim. Aranacak olursa dogrusu da budur. Mazide sayisiz medeniyet kurmus bir irkin ve milletin ocuklari oldugumuzu ispat etmek iin, yapmamiz lazim gelen seylerin hepsini yaptigimizi ileri sremeyiz. Bugne ve yarina birakilmis daha birok byk islerimiz vardir. Ilmi arastirmalar da bunlar arasindadir. Benim arkadaslarima tavsiyem sudur: Sahsimiz iin degil, fakat mensup oldugumuz millet iin elbirligi ile alisalim. alismalarin en byg budur." Atatrk'n bu szlerinde hepimiz iin btn bir program mevcuttur. Millet sevgisi kaynagindan ilhamini alan her fert, o byk varlik iin, birok hizmetler yapmak kudretini kendinde bulur. Sahsi menfaatlarin stnde elbirligi ile alisarak vcuda getirilen isler, milletin btn iin faydali neticeler verir. Atatrk'n bu szlerindeki kuvveti benimseyerek kendimize rehber yaparsak milletimiz iin deger sayilacak islerin yapicilari oluruz. Atatrk fikirleri ve prensipleri tatbik mevkiinde grdg zaman huzura kavusurdu. O, millet sevgisinden ilhamini aldigi iin, byk isler basarabilmisti. Sahsiyetini, bu varligin byklgnde bulmustu. O aynen syle diyor: "Bizim yolumuzu izen, iinde yasadigimiz yurt, bagrindan iktigimiz Trk milleti ve bir milletler tarihinin binbir facia ve istirap kaydeden yapraklarindan ikardigimiz neticelerdir." Atatrk'n bu kisa cmlesinde neler ifade edilmek istenmemistir? Tarihte Trkler ve medeniyetleri: Iinde yasadigimiz yurdu baskumandan olarak kurtaran Atatrk, bagrindan iktigi Trk milletini daima haliyle gznn nnden ayirmadi: Gemiste Trk varligi, yasayan Trk milleti, gelecekte Trk. Gemiste Trk varligini arastirdigi zamanlarin yakin sahidi ve beraber alisani oldum. nk tarihte Trk medeniyetini bilmek, yasayan Trk milleti iin bir temel zerinde bina kurmak demektir. Atatrk iste bu temelin derinliklerine nfuz etmek istemistir. nk, kendisinde bir soru dgm olan, altiyz yillik tarih, Trk varligi iin kfi temel sayilamazdi. Bilhassa eski aglara kadar gidebilen yeni tarih ufuklarinin bizim kavmimiz iin de ailmis

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html olmasi lazimdir. Tarihi devirlerde esitli cografi blgelerde bir varlik gstermis olan Trk kavimlerinin, daha eski devirlere giden kkleri olmamasi imknsiz grlyor. Bugn millet mefhumu altinda tesekkl etmis bir Trk varliginin, kavim olarak yasadigi devirler elbette ki olmustur. Iste Atatrk, bu devirlerdeki Trk kavminin, tarihi aglarda oldugu gibi, ana-yurttan akinlarla yayilma izlerini belgelere dayanarak tarihilerin incelemesini istedi. Bu esit belgeler inceleyenlerce bilinmektedir ki, en son ikan eserlerde dahi ele alinarak izah edilmektedir. Bunlari yakindan inceleme firsatini elde edemeyen bazi vatandaslarimiz bu geregi yanlis anlama yoluna gitmislerdir. Mesela, ana-yurttan vukubulan bu akinlari gz nnde bulundurarak "Dnyayi Trk yapiyorsunuz'' demislerdir. Bu grs, yakinen biliyorum ki, Atatrk'n esas fikri degildir. Bunu syle izah etmek isterim: Tarihi devirlerin Trk varligini, nasil ki bazen devlet kurmus olarak, bazen kabile akini halinde baska devletlerin iine girmis bir halde tespit edebiliyorsak, ondan nceki devirlerde de durum byledir. Tarihi devrin akinlariyla dnya Trk olmadigina gre, ondan nceki devirlerde de Trk varliginin izlerini bulmak mmkndr. Iste Atatrk'n kafasinda dgmlenen sorularin cevabi bu idi. Trkn bugnden geriye giden tarih halkalarinda bosluklari tamamlamak ve mmkn oldugu kadar derin temellerinde bu mevcudiyeti bulmak, ilmi yollarla arastirmaktir. ''Byk devletler kuran ecdadimiz byk ve sumull medeniyetlere de sahip olmustur. Bunu aramak, incelemek Trklge ve cihana bildirmek bizler iin bir bortur'' diyen Atatrk, tarihi statik olmaktan kurtarmak istemis, daima dinamik bir karakterle yeni nesillerin yurt ve millet tarihinin zerinde alismasini istemistir. O demistir ki: ''Trk ocugu ecdadini tanidika daha byk isler yapmak iin kendinde kuvvet bulacaktir. Bu hali herkes nefsinde tecrbe edebilir. Cedlerimize ait medeni bir eser karsisinda, duydugumuz milli heyecan zerinde dsncelerimizi teksif edelim. Burada sunu belirtmek isterim. Dnyanin en gzel medeni eserleri karsisinda duydugum hayranlik yaninda, milletime ait eserlerden bsbtn baska bir heyecan duymusumdur. Birincilerini, gzel bir insanin zevkiyle seyrederim. Halbuki ikincisini, benimseyerek ve onda milletimin msterek vasiflarini bulan milli bir gurur ve heyecanli hislerle grrm. Iste bylece tarihimizin yakin gemiste ve daha eski aglarda, milli benligimizi aramak, bilmek ve onu yasatmakla, bugn idrak etmis oluyoruz. Yalniz bir de bu vesile ise suna isaret etmek isterim ki, tarihte hatali grdgmz seylerden bir intibah dersi almaliyiz. Mesela Atatrk, son Osmanli devletinin kme sebeplerini bilmekle, iyi dersler almistir. Fakat yine Osmanli devletinin ykselis devri iin, hayranlik ve muhabbet beslemistir. Onun iin, Fatih sadece bir Trk byg degil, cihan tarihinde de en byk adamdir. Devleti kuran Osman ve Orhan'da buldugu karakterler zerinde bilhassa hassasiyetle durmustur. Fakat asil Trk varligina; maddi manevi eserleriyle katkida bulunan kisilerin tanitilmasi ve tarihi degerlerinin ortaya ikarilmasini ngrmstr. nk medeniyet eserleridir ki tarihte bir kavme esas yerini buldurur. Bununla beraber, o, rasizmi (irkilik) benimsememistir. stn irk nazariyesini Atatrk telkin etmekten daima ekinmistir. Trk milletinin irk vasiflarinin, bugnk ilmi metotlarla tespit edilmesini isterken, sadece hakiki durumun meydana ikmasini istemistir. Yoksa kendi zamanindaki diger memleketlerdeki politika cereyanlarinda gdlms olan ''rasizm'' fikri bizde asla yer almamistir. O, her millete deger vermis ve onlari hrmete layik addetmistir. Ancak, kendi mensup oldugu milletin de hakiki degeriyle taninmasini hedef tutmustur. Atatrk, milli siyaseti devlet reisi olarak syle izah etmistir: ''Milli hudutlarimiz iinde, her seyden evvel kendi kuvvetlerimize dayanarak mevcudiyetimizi muhafaza etmek, millet ve memleketin hakiki saadet ve umranina alismak, alelitlak tl emeller pesinde milleti isgal ve igfal etmemek, medeni cihanda medeni ve insani muameleye ve mukabil dostluga intizar etmek.''

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Milli ve insani his: M. Kemal, kurtulus hareketine en byk milli his kuvvetiyle girismistir. Bunu sonralari zaman zaman hatirladika O, ilk hislerinin hi eksilmeyen heyecanini duymustur. Atatrk iin daima, millet mevcudiyeti esas olmustur. nk, her maddi manevi yoklugu var eden Byk Tanri'nin insana verdigi kuvvet ve kudretle milli hislerin ulviyetine dayanilarak, btn islerin basarilabilecegine iman etmek lazimdir. Atatrk bu meselede su suretle telkinlerde bulunmustur. ''Milletin itimai nizam ve sknunu, hal ve istikbalde refahi, saadeti, selameti ve masumiyeti medeniyette terakki ve tealisi iin insanlardan her hususta alaka, gayret, nefsin feragatini ve icap ettigi zaman seve seve nefsinin fedasini talep eden milli ahlaktir. Mkemmel bir millete, milli ahlakiyat icaplari o millet efradi tarafindan adeta muhakeme edilmeksizin vicdani, hissi bir sevkle yapilir. En byk milli heyecan iste budur.'' Bu fikirlerin tatbikati olarak ve bu yksek milli hisleriyle hareket etmis olan Atatrk, muvaffak olmus bir insandir. O, 1923 yilinda Afyonkarahisar'da genlere hitap ederken; aynen syle diyor: ''Bende fazla tesebbs grldyse bu benden degil, milletin muhassalasindan ikan bir tesebbstr. Sizler olmasaydiniz, sizlerin vicdani temayltiniz bana istinat noktasi teskil etmemis olsaydi, bendeki tesebbslerin hi biri olmazdi.'' Atatrk'n her vesile ile syledigi btn szleri tetkik edildigi zaman, milli hisleri daima esas telakki ettigi grlr. ''Ilham ve kuvvet menbai milletin kendisidir'' fikrini daima tekrar eden Atatrk, en basta milli hisleri kuvvetli olan vatandaslarin mevcudiyetine nem vermistir. Fakat ayni zamanda, o medeni ve insani hislere byk deger verilmesini telkin etmeyi asla ihmal etmemistir. Milli hissin yaninda, insani hissin seref payi ok byktr. nk Atatrk iin, dnya milletleri iinde Trk milleti, medeniyet sahasinda paralel yrdg zaman byk milli bir kudrettir. Milletler, fertlerin ayri ayri alismalariyla vcuda getirdikleri eserlerle ve byk adamlarinin hangi sahada olursa olsun basardigi muvaffakiyetlerle tarihe geerler ve yasayan varliklarini korurlar. Bu esaslara gre tarihte byk taninmis sahislarin fikir hazinesinden daima istifade etmek lazimdir. Iste bu bakimdan bizim Kurtulus Savasimizin emperyalizme karsi basarisindan sonra Dogu milletleri Atatrk' hr ve bagimsiz bir varlik olmanin ncs sembol addetmislerdir. Cesaret: M. Kemal cesurdur. nk yapacagi islerde muvaffak olmak iin btn sartlarin hazirligini tamamlayarak ve karsisindakinin neler yapabilecegini hesap ederek, onlara karsi tedbirli hareket etmeyi nceden kararlastirmistir. rnegin Byk Taarruz'a karar verdigi zaman planlarini tespit ettirirken, dsman kuvvetlerinin mukabil ne gibi hareketler yapabilecegini hesap ettigi ve en kt ihtimallere gre dahi tedbirler almayi nceden dsndgn sylerdi. Mesuliyet: O, daima mesuliyeti zerine almistir. nk herhangi bir iste mesuliyeti mdrik kimselerin basarilarina inanmistir. Atatrk'n mesuliyet bahsinde telkin ettigi fikir sudur: ''Mesuliyeti zerine almak cesaret ve hevesi her iste en ok lazim olan bir haslettir. Birok insanlar, mesuliyetin baskalarinda oldugunu bildikleri zaman, en cesur ve cretkr olurlar, fakat eger mesuliyet kendilerinde olursa, bu cesaret ve cretin azaldigi ve ekingen olduklari grlr. Halbuki mesuliyeti bilerek, hesaplayarak zerine alan insanlar, kk ve byk, aldiklari islerde basari gsterir.'' Iste bu fikirlere gre bilhassa demokratik nizamda, mesuliyeti mdrik olmak ne

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html kadar lzumlu bir haslettir. Aile, cemiyet ve is hayatimizda, her fert bu mesuliyet duygusu ile mspet ve basarili olabilir ve medeniyet dnyasinda millet olarak alacagimiz mevkii ancak bu suretle elde edebiliriz. Atatrk, en mskl sartlar iinde mesuliyeti zerine aldigi vakit, daima milletin umumi menfaatina hizmet etmek iin ugrastigindan muvaffakiyetli isler grmstr. II. Dnya Savasi'ndan sonra memleketleri umumiyetle ikiye ayirmak det olmustur ve su deyimler kullanilir. Az gelismis veya ekonomik ynden gelismekte olan lkeler, Trkiye bir taraftan Birlesmis Milletler toplulugundaki (UNESCO), Avrupali sayilirken diger taraftan az gelismis lkeler arasina konmaktadir. Bana birok zamanlar Atatrk sag olsaydi bugnk belirli meseleler zerinde nasil davranirdi diye sorarlar. Bunlara cevabim su oluyor: Istediginiz yorum benim fikrim olur, fakat eger Atatrk'n davranislari ve fikirleri gz nnde bulundurulursa, tarihimizin en kritik devrinde dahi O, hem kendisine hem de milletine gvenini hi kaybetmemistir. Daima manevi kuvveti yksek tutmustur. Onun iin bugn sag olsaydi 'az gelismislik' deyimini ne kendisi kullanir ne de bize millet olarak kullandirirdi'' diyorum. Bu bakimdan milletimiz iin byle bir deyimin kullanilmasi ve benimsenmesi fertlerin kendilerine gvensizligi demek oldugundan bunu reddetmek lazimdir. Evet, endstri ilim ve teknik alanlarinda geri kaldigimiz taraflarimiz var, fakat yurdumuzun zengin dogal kaynaklarini isleterek bugn dnyanin eristigi ilim ve teknige deger vererek agdas medeniyetin iinde bulunmamiz elbette mmkndr. M. Kemal Atatrk, Trk milletine en byk nasihatini su kelimede zetlemistir: Trk! gn, alis, gven! Bu szleri Ankara'daki Gvenlik Aniti iin yazdirirken yaninda bulunmus ve aiklamasini dinlemistim. O, diyordu ki: Trklk esastir. Bu varligi, tarih iinde arastirmak, tespit edilecek Trk medeniyeti ile vnmek yerinde olur. Fakat, bu vnmeye layik olmak iin bugn alismak lazimdir. Her sahada, bilhassa medeniyet leminde eser vermek iin aliskan olmayi hedef tutmalidir. 26 Mart 1937'de ise O, genlere hitap ederken syle diyor: ''Yorulmadan beni takip edeceginizi sylyorsunuz. Fakat arkadaslar, yorulmadan ne demek? Yorulmamak olur mu? Elbette yorulacaksiniz. Benim sizden istedigim sey yorulmamak degil, yoruldugunuz zaman dahi, durmadan yrmek, yoruldugunuz dakikada da dinlenmeden beni takip etmektir. Yorgunluk her insan iin tabii bir haldir. Fakat insanda yorgunlugu yenebilecek manevi bir kuvvet vardir ki, iste bu kuvvet yorulanlari dinlendirmeden yrtr. Sizler, yeni Trkiye'nin gen evlatlari! Yorulsaniz dahi beni takip edeceksiniz... Dinlenmemek zere yrmeye karar verenler, asla ve asla yorulmazlar. Trk genligi gayeye, bizim yksek idealimize durmadan yorulmadan yryecektir.'' Iste Atatrk, aliskan fertlerin teskil ettigi bir milletin gelecege gvenebilecegini dsnmstr. Tarihiyle vnebilen, alismasina dayanabilen milletler, gelecegine gvenle bakmakta elbette hakli olacaklardir. SONU Bu kitabimi bitirirken gnmzde zerinde durulan konulara deginerek Kemalizm=Atatrklk deyimlerinden anladiklarimi aiklamak istiyorum. Ben bu kitabimda M. Kemal Atatrk'n biyografisini, fikri hayatindan bir kismini belgeleriyle verirken, asil Trk Devrimi'ni belirli bir sira iinde ele almadim. Halbuki gnmzde bu deyimlerin her bakimdan aikliga kavusmasi gerekir. M. Kemal Atatrk, Ikinci Cihan Savasi arifesinde Trkiye Cumhuriyeti 15 yasini doldurdugu yil, tarihi grevini lmyle sona erdirmistir. Yarim asrini doldurmus bu tarihi devremizin karakteristik vasfini iki blmde incelemek gerekir. Birincisi 1918-1922 yillari arasinda yurdumuzu istila eden dsmana karsi

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html savunma ve belli sinirlar iinde bagimsiz Trk devleti. Ikinci devre 1922-1938. Bu zamani M. Kemal ''Trk Devrimi'' diye adlandirir ve devrimi de syle tarif eder: ''Mevcut messeseleri zorla degistirmek.'' Biraz daha aiklik vermek iin su cmle ile tamamlar, ''Trk milletini son asirlarda geri birakmis olan messeseleri yikarak, yerlerine milletin en yksek medeni icaplara gre ilerlemesini temin edecek yeni messeseleri kurmus olmaktir.'' Iste bu tarife gre Trk Devrimi'nin birinci blm, devlet seklinde ve messeselerinde yapilanlari kapsar. Monarsik, teokratik Osmanli devletinden, demokratik laik Trkiye Cumhuriyeti Devleti messeselerinin bu yeni sekle gre degistirilmesi gerekmistir. Bunu bir btn olarak almakla beraber, devlet messeselerinin zorla degismesi yaninda daimi bir ilerleme halinde olan sosyal bnyede elbette gnn sartlarina uygun gelismeler kaydedilmistir. Cumhuriyet'in ilk devirlerinde sosyal yasantimizda byk nemi olan aile hukuku ve milletin yari nfusunu teskil eden kadina siyasi alanda esit hak taninmasi elbette bir devrim hareketidir. Bunu diger dnya devletlerindeki durumla mukayese edersek byk bir ileri hamle olarak tespit ederiz. Kiyafet ve sapka giyimini asrimizin medeni bir icabi olarak telkki etmekle beraber, kiyafet her devrede yeniliklere degisikliklere uyar. Ancak Osmanli devletinin kme devrinde Trk'e kiyafet bakimindan gayri medeni bir grnm vermesine sebep oluyordu. O zamanki kati geleneksel dzenin gelismesiyle elbette fayda temin edilmistir. nk bunlar bir geri zihniyetin temsilcisi idi. Entelektel alanda en verimli ve cezr olani ise harf degisikligidir. Bu elbette byk bir devrimdir. Atatrk bu hareketin basi olarak gelisimi ve yavas yavas tatbikini degil kanun yolu ile birdenbire eskiden yeniye ve hem de kolayca dnmeyi saglamak istemistir. Bu devrim sphe yok ki her evrede okuma-yazma nispetini ogaltmistir. M. Kemal Atatrk ilke olarak sunlari tespit etmis ve aiklamalarini bizzat kendisi yapmistir. Cumhuriyetiyiz, diyor ve devlet sekli olarak milli egemenlige dayanan sistemin demokratik usullerin gelismesine bagli olarak islemesini ngryor. Milliyetilik, Trk milliyetiligini esas alarak Osmanliligi ret ederek, mmet ve Turancilik ideolojilerini milli siyasetimiz iin uygun bulmuyor. Milliyetiligin esasi Trk adinda sembollesiyor. Halkilik, prensibi ise tamamen demokratik bir ifadedir. nk kanun nnde herkesin esit olmasi ve sinif stnlg taninmamasidir. Bylece de yine prensip olarak sinif mcadelesi kabul edilmiyor. Trkiye'de is blmne gre Trk halki vardir. Devletilik, bu deyim tamamiyla ekonomik bir anlayisin ifadesidir. Bu mesele iin aynen su aiklamalar yapilmistir: ''Kisinin alismasi esas olmakla beraber, mmkn oldugu kadar az zaman iinde milleti refaha ve memleketi gelistirmeye eristirmek iin milletin genel ve yksek menfaatlarinin icap ettirdigi islerde zellikle ekonomik alanda devleti fiilen alakadar etmek mhim esaslarimizdandir.'' Bu tarif iin Atatrk ve o zamanki devlet adamlarimiz arasinda pek ok konusmalar ve aiklamalar yapilmistir. Bu prensibe gre devletlestirilen ekonomik kurullar oldugu gibi endstri alaninda dogrudan dogruya devlete ait olanlara, bir plan geregince nem verilmistir. Laiklik, din ile dnya, din ile devlet islerinin ayrilmasi anlamina gelir. Devlet idaresinde btn kanunlarin ve usullerin agdas ilim ve fenne dayanmasi ve gnn ihtiyacina cevap verecek durumda olmasini temin etmenin zaruretine inanarak dini inanlarla bir tutulmasi kabul edilmistir. Bu ilkelere son olarak eklenen Inkilapilik=Devrimciliktir. Bu kelimenin de bir tarifi yapilmistir ve denir ki: ''Milletimizin birok fedakrliklarla yaptigi devrimlerden dogan ve gelisen prensiplere sadik kalmak ve mdafaa etmek esastir.'' Fakat asil bu deyimin zerinde Atatrk'n konusmalarindan isittiklerim syledir: Bu koydugumuz prensipler, bugnn icaplarina gre milletimizin medeniyet yolunda gelismesi iin faydali bulduklarimizdir. Ancak sosyal bnye daima

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html gelisen ve tekmle ynelmesi zaruri olan bir durumdadir. Ilim ve teknik ise her an yeniliklere, icatlara aiktir. Iste bu durum karsisinda insanlarin istek ve ihtiyalari hem maddi hem manevi sahada daima ogalan bir sekilde gelisir. Tarihin seyri iinde hibir prensip dogmatik bnyesini muhafaza edemez. Onun iin Trk milleti yasadigi agin medeniyet seviyesinin icaplarini yerine getirmek mecburiyetindedir. Iste bu inkilapilik prensibine bagli olduka Trk toplulugu medeniyet leminde geri kalmama yolunu bulacaktir. Ancak bunda da daima gz nnde tutulacak nokta, milli btnlgmz ve milli menfaatimizi en titiz bir itina ile muhafazadir. Bylece Inkilapilik=Devrimcilik prensibi Cumhuriyetimizin ilk devrinde birtakim kkten degisikliklere konu olmus, ayni zamanda Trk milletinin gelecegi iin de bir yol gsterici prensibi kabul etmistir. Bir de bu mnasebetle sunu kaydetmek isterim ki, her ideal addedilen nazariye, btn milletlere uygulanamaz. Milletlerin ancak kendi bnyelerini iyi taniyan ve ilerinden ikabilecek nderleri ve idarecileri, agdas bilim verilerinden faydalanma sartiyla toplumu ileri gtrebilme yetenegine sahip olurlar. Devrim, her seyi sadece devirerek degil, yapici-kurucu oldugu zaman bir deger tasir. Mustafa Kemal Atatrk'n su sz ile kitabimin bu sonu kismini kapatiyorum. ''Insan, hareket ve faaliyetin, yani dinamizmin ifadesidir.'' IV- M. KEMAL ATATRK'N EL YAZISIYLA NOTLARI C'in Kltr Hizmeti Atatrk Atatrk'n Yazdigi Yurttaslik Bilgileri Blent Tanr Kurtulus (Trkiye 1918-1923) Kurulus (Trkiye 1920 Sonralari) Prof. Dr. Sina Aksin Ana izgileriyle Trkiye'nin Yakin Tarihi I Ana izgileriyle Trkiye'nin Yakin Tarihi II Prof. Dr. Macit Gkberk Aydinlanma Felsefesi, Devrimler ve Atatrk Yunus Nadi Trkiye'yi Sokakta Bulmadik Falih Rifki Atay Bas Veren Inkilapi (Ali Suavi) Bki z Kurtulus Savasi'nda Alevi-Bektasiler Prof. Dr. Tarik Zafer Tunaya Devrim Hareketleri Iinde Atatrklk Sabahattin Selek Milli Mcadele (Byk Taarruz'dan Izmir'e) Ismail Arar Atatrk'n Izmit Basin Toplantisi Prof. Dr. Niyazi Berkes 200 Yildir Neden Bocaliyoruz I 200 Yildir Neden Bocaliyoruz II Ceyhun Atuf Kansu Devrimcinin Takvimi Paul Dumont-Franois Georgeon Bir Imparatorlugun lm (1908-1923) Ali Fuat Cebesoy Sinif Arkadasim Atatrk I Sinif Arkadasim Atatrk II Abdi Ipeki Inn Atatrk' Anlatiyor

c c c c c c c c c c c c c c c c c c c

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html Paul Dumont Atatrk'n Yazdigi Tarih: Sylev Kili Ali Istikll Mahkemesi Hatiralari Prof. Dr. Niyazi Berkes Baticilik, Ulusuluk ve Toplumsal Devrimler I Baticilik, Ulusuluk ve Toplumsal Devrimler II S. I. Aralov Bir Sovyet Diplomatinin Trkiye Hatiralari I Bir Sovyet Diplomatinin Trkiye Hatiralari II Sabahattin Selek Ismet Inn'nn Hatiralari Nurer Ugurlu Atatrk'n Yazdigi Geometri Kilavuzu George Duhamel Yeni Trkiye Bir Bati Devleti Blent Tanr Trkiye'de Yerel Kongre Iktidarlari Prof. Dr. Suna Kili Atatrk Devrimi-Bir agdaslasma Modeli Falih Rifki Atay Atatrk'n Bana Anlattiklari Resit lker Atatrk'n Bursa Nutku Prof. Dr. Tarik Zafer Tunaya Islamcilik Cereyani I Islamcilik Cereyani II Islamcilik Cereyan III M. Sakir lktasir Atatrk ve Harf Devrimi Kili Ali Atatrk'n Hususiyetleri Mustafa Kemal Anafartalar Hatiralari Ecvet Gresin 31 Mart Isyani Dogan Avcioglu 31 Mart'ta Yabanci Parmagi Metin Toker Seyh Sait ve Isyani Sleyman Edip Balkir Eski Bir gretmenin Anilari Yunus Nadi Birinci Byk Millet Meclisi Kemal Slker Dnyada ve Trkiye'de Isi Sinifinin Dogusu Prof. Dr. Neda Armaner Islam Dininden Ayrilan Cereyanlar: Nurculuk Fazil Hsn Daglarca Destanlarda Atatrk, 19 Mayis Destani

c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c c

Yunus Nadi c Mustafa Kemal Pasa Samsun'da Ismet Zeki Eyuboglu c Irticanin Ayak Sesleri Nuri Conker c Zbit ve Kumandan Mustafa Kemal c Zbit ve Kumandan ile Hasbihal Ismet Zeki Eyuboglu

ABC Amber Text Converter Trial version, http://www.processtext.com/abctxt.html c Islam Dininden Ayrilan Cereyanlar: Naksibendilik Ord. Prof. Dr. Yusuf Hikmet Bayur c Ermeni Meselesi-I c Ermeni Meselesi-II Talt Pasa c Hatiralar Prof. Dr. Tarik Zafer Tunaya c Hrriyet'in Ilani Ismet Inn c Lozan Antlasmasi I c Lozan Antlasmasi II Sami N. zerdim c Yazi Devriminin yks Nurer Ugurlu c Atatrk'n Askerlikle Ilgili Kitaplari c Atatrk'n Askerlikle Ilgili eviri Kitaplari Halide Edip Adivar c Trkn Atesle Imtihani I c Trkn Atesle Imtihani II c Trkn Atesle Imtihani III Prof. Dr. Muammer Aksoy c Atatrk ve Tam Bagimsizlik Prof. Dr. Serafettin Turan c Atatrk ve Ulusal Dil Johannes Glasneck c Kemal Atatrk ve agdas Trkiye I c Kemal Atatrk ve agdas Trkiye II c Kemal Atatrk ve agdas Trkiye III Ismet Inn c Cumhuriyet'in Ilk Yillari-I Gazi Mustafa Kemal c Yarin Cumhuriyet'i Ilan Edecegiz (Nutuk'tan) c Yarin Cumhuriyet'i Ilan Edecegiz (Sylev'den) Fazil Hsn Daglarca c Gazi Mustafa Kemal Atatrk Eylemde/10 Kasimlarda Rusen Esref naydin c Atatrk' zleyis I Rusen Esref naydin c Atatrk' zleyis II Cavit Orhan Ttengil c Atatrk' Anlamak ve Tamamlamak