SETA-Suriye'de Aktorler Rejim, Muhalefet, Dini Yapi Ve Medya

S U R Y E D E A K T R L E R : R E J M , M U H A L E F E T, D N YA P I V E M E D YA
seta
KM KMDR?
S E TA | S i y a s e t , E k o n o m i v e To p l u m A r a t r m a l a r V a k f | w w w. s e t a v. o r g | u b a t 2 0 1 2
SURYEDE AKTRLER: REJM, MUHALEFET, DN YAPI VE MEDYA

Editrler: UFUK ULUTA, SELN M. BLME
1
S E TA K M K M D R ?
seta
KM KMDR?
S ay: 3 | u bat 2 0 1 2
SURYEDE AKTRLER: REJM, MUHALEFET, DN YAPI VE MEDYA
EDTRLER UFUK ULUTA SELIN M. BLME YAZARLAR SELIN M. BLME UFUK ULUTA GLAH NESLIHAN DEMIR ZEHRA SENEM DEMIR MJGE KKKELE FURKAN TORLAK SALIHA ZIYA
S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I V A K F I Nenehatun Caddesi No:66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | Fa k s : + 9 0 3 1 2 . 4 0 5 6 9 0 3 | w w w. s e t a v. o r g | i n f o @ s e t a v. o r g S E TA | Wa s h i n g t o n D. C . O f f i c e 1 0 2 5 C o n n e c t i c u t Av e n u e, N . W. , S u i t e 1 1 0 6 Wa s h i n g t o n , D. C . , 2 0 0 3 6 U S A Te l : + 1 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | Fa k s : + 1 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 | w w w. s e t a d c . o r g | i n f o @ s e t a d c . o r g
2
2 0 1 2 Ya y n h a k l a r m a h f u z d u r
NDEKLER
TAKDM | 4 REJM | 7 BEAR ESED | 10 ENISA MAHLUF | 15 MAHIR ESED | 17 ASIF EVKET | 20 RAMI MAHLUF | 22 ALI MEMLK | 24 MUHAMMED NASIF HAYIRBEK | 26 ABDULFETTAH KUDSIYYE | 27 HIAM BAHTIYAR | 28 ALI HABIB MAHMUD | 29 BEHET SLEYMAN | 30 MUSTAFA ABDLKADIR TALAS | 32 FARUK EL-ARA | 34 VELID MUALLIM | 36 BUSEYNE ABAN | 37 ABDULLAH EL AHMAR | 39 BAAS PARTS | 40 SURYE STHBARATI | 43 EBBHA | 45 MUHALEFET | 47 SURYE ULUSAL KONSEY | 50 BURHAN GALYUN | 53 ABDULBAST SEYDA | 56 RIAD SEYF | 58 MUHAMMED FARUK TAYFUR | 60 ABDULAHAT STEYFO | 62 AHMED RAMAZAN | 64 BESMA KODMAN | 66 SEMR NEAR | 68 GEORGE SABRA | 70 RIDVAN ZYADE | 71 YEREL KOORDNASYON KOMTELER | 73 MER DLB | 74
MSLMAN KARDELER | 76 MUHAMMED RIYAD UKFA | 76 ALI BEYANUN | 78 VELID SEFUR | 80 ULUSAL DEMOKRATK DEM N AM DEKLARASYONU | 81 GASSAN NECCAR | 82 FIDA HURANI | 83 RIYAD EL-TRK | 84 ZGR SURYE ORDUSU | 85 RIYAD MUSA EL-ESAD | 87 KRT PARTLER | 89 DEMOKRATK AUR ORGANZASYONU | 94 ADALET VE KALKINMA HAREKET | 96 ENES EL-ABDE | 98 DEMOKRATK DEM N ULUSAL KOORDNASYON KOMTES | 99 HASAN ABDLAZIM | 101 HEYSEM MENNA EL AVDAT | 103 MIEL KILO | 105 SALIH MSLIM MUHAMMED | 107 ARIF DELILE | 109 FEYIZ SARA | 111 MILLI DEIIM HAREKETI | 112 AMMAR KURABI | 112 SURIYE IN MILLI ALIMA KOMITESI | 114 HEYSEM EL-MALH | 114 KURTULU VE BINA OLUUMU | 117 NEVAF BEIR | 117 ESK REJM-YEN MUHALEFET VE NEO-CON | 119 FERID GADRI | 119 RIFAT ESED | 120 ABDLHALIM HADDAM | 121 DN AHSYETLER VE YAPILAR | 123 NUSAYRLER | 126 MUHAMMED SAID RAMAZAN EL-BUTI | 128 AHMED BEDRETTIN HASSUN | 130 MUHAMMED ABDULSETTAR EL-SEYYID | 132 MUHAMMED ALI EL-SABUNI | 134 MUHAMMED MURAD EL HAZNEVI | 136
IGNATIUS ZAKKA I IVAS | 137 GREGORIOS ELIAS TABE | 139 MEDYA | 141 GAZETELER | 142 TIRIN (EKIM) GAZETESI | 142 EL BAAS (UYANI) GAZETESI | 142 ES SEVRE (DEVRIM) GAZETESI | 142 EL CEMAHIR GAZETESI | 143 EL VAHDE (VAHDET) GAZETESI | 143 ARAPILIK (EL URUBE) GAZETESI | 143 FIDA (FEDA) GAZETESI | 143 EL FURAT (FIRAT) GAZETESI | 144 SPORTIF DURU (EL MEVKIFUL RIYAZI) GAZETESI | 144 EL TTIHAD (BIRLIK) GAZETESI | 144 EL NUR GAZETESI | 144 HALKIN SESI GAZETESI | 144 KASYUN GAZETESI | 145 EL VATAN GAZETESI | 145 BELEDUNA GAZETESI | 145 TELEVZYONLAR | 145 SURIYE UYDU KANALI | 145 SURIYE DRAMA KANALI | 146 AM TV | 146 EL DNYA TV | 146 ORIENT TV | 147 AJANSLAR | 147 SURIYE ARAP HABER AJANSI | 147 CHAM PRESS | 147 HABER SITELERI | 148 EKLER | 149 EK 1: 99LAR BILDIRGESI | 150 EK 2: 1000LER BILDIRGESI | 151 EK 3: ULUSAL DEMOKRATIK DEIIM IN AM BILDIRGESI | 156 EK 4: 1980 SENELI 49 SAYILI KANUN* | 160
TAKDM
Tunusta balayp Msra srayan ve btn Ortadouyu saran isyan dalgasnn son dura Suriye oldu. Her ne kadar bu lkelerin halklar baskc, adaletsiz rejimleri altnda yllardr ezilmek gibi ortak bir kaderi paylayor olsalar da her lke kendi i dinamiklerini tayor. Bu nedenle, isyann srad her yeni lkede gelimelere ve izleyen gnlerdeki srece ilikin salkl ngrlerde bulunabilmek iin, ncelikle o lkenin tarihinden kltrne, ekonomik ilikilerinden uluslararas ilikilerdeki yerine kapsaml bir okuma yapmak gerekiyor. Tarihsel bilgilere ulamak nispeten kolayken, asl sorun gncel i dengelerin takip edilmesinde yaanyor. Bunun ncelikli nedenlerinden biri bu bilgileri ieren yaz ve makalelerin Trke bir yana Arapa ve ngilizcede bile olduka kstl olmas. Bir dier nedeni ise olaylarn hzla patlak vermesinin bir neticesi olarak btnlkl bir ekilde siyasi dengeleri dorudan analiz eden gncel yaz ve raporlarn kaleme alnmam olmas. Bu durum aslnda Suriyede olduu gibi rejimin kapal yapsnn dourduu bir sonu. Souk Savatan kmam brokratik yaps, tahakkm altndaki medyas, farkl istihbarat ve polis rgtleri ile rlm gvenlik a her dnem Suriye hakknda bilgi edinmeyi zora sokarken, lke iinde yaayanlarn bile mahkm olduu bu bilgisizlik Suriyedeki dengelerin salkl olarak okunmasn ve deerlendirilmesini engellemekte. Bu artlara bir de Suriye gibi isyanlarn takip edilmeye alld lkelerde dne kadar yabanc olunan pek ok ismin gndemimize girmi olmasn eklemek gerekiyor. Bu konuda kanlmaz olarak youn bir bilgi kirlilii de yaanyor. Derinlemesine aratrmalarn eksiklii medyay nemli bir bilgi edinme arac haline getirirken, bu kanalla gelen bilgilerde sklkla elien ifadeler yer alabiliyor veya nemli siyasi figrler gz ard edilebiliyor. Btn bu karkln bir nebze nne geebilmek ve lke iindeki siyasi dengeleri alglayabilmek adna hem rejim yanls hem de muhalif nemli figrlerin gemilerini, konumlarn, glerini, etnik/dini kkenlerini ieren bilgilerin derli toplu olarak verilmesinin ya-
rarl olaca kanaatindeyiz. Ayrca siyasi, toplumsal ve dini yapnn, bu yapnn iinde yer alan geleneksel ve isyana paralel ortaya kan yeni kurum ve yaplarn da bilinmesi nemli bir gereklilik. Ancak bu bilgilerin nda lke ii dengeleri takip edebilmek ve salkl gelecek ngrlerinde bulunabilmek mmkn olacaktr. Bu amala hazrladmz Suriyede Kim Kimdir balkl almann yaynland Haziran ayndan bugne Suriyede nemli deiimler yaand. Rejim ve muhalefet cephesindeki aktrlere yeni isimler eklenirken, yeni yaplanmalar dodu. Ayrca ordunun, medyann, din adamlarnn, toplumsal hareketlerin Suriyede yaadklar blnme ve srece etkileri onlar da byle bir almaya dhil etmeyi zorunlu hale getirdi. Bu durum Suriyede Kim Kimdir almasnn gzden geirilerek geniletilmesi ihtiyacn dourdu. Elinizdeki alma bu haliyle Suriye hakknda hazrlanm olan en kapsaml kim kimdir almasdr. Bu almada rejim yanls ve muhalif hemen hemen tm nemli isimler hakknda temel bilgilerin verilmesine dikkat edilmitir. alma hazrlanrken, literatr taramasnn yannda sahaya da inilmi, Suriyeye yaplan ziyaretlerdeki verilerden yararlanlm aratrmalar yaplm, Suriyeli aktrlerle, ilgili akademisyenlerle, Suriye tecrbesi olan farkl lke diplomatlar ve gazetecilerle derinlikli mlakatlar gerekletirilmi, blge lkelerine ziyaretler yaplm, bu yolla hem bilgi toplanm hem de eldeki bilgilerin denetlenmesine ve dorulanmasna allmtr. Bununla birlikte zellikle istihbarat kkenliler ve baz muhalifler bata olmak zere baz isimler hakknda doru, eliik olmayan bilgilere ulamada yaanan sknt almaya belli snrlamalar getirmitir. Ayrca muhalefetin gn getike genilemesi tm isimlere yer vermeyi de imknsz klmtr. Buna karn, n planda yer alan isimlerin hepsi alma kapsamna alnmtr. Sz konusu snrlamalara karn elinizdeki alma bugn Suriye siyasi ve toplumsal hayatndaki tm nemli figrler ve temel yaplar hakknda bilgi edinebileceiniz kaynak bir eser niteliindedir. Talip Kkcan D Politika Direktr
REJM
Suriyedeki mevcut rejimin temelleri Mart 1963 darbesiyle iktidara gelen Baas Partisi tarafndan atlmtr. 1966da partinin radikal kanad parti ierisinde ynetimi ele geirmi, 1970 ylnda ise Hafz Esed parti ierisinde tam bir kontrol salamtr. Bu tarihten itibaren 2000 ylna kadar lkeyi Hafz Esed ynetmi, Arap milliyetilii ve Sovyetler Birliinden esinlenmi devletin merkezi planlama rol lkede egemen olmutur. Hafz Esed, Baas Partisi zemininde bata ailesi, aireti ve dier Nusayri gruplarn da desteini alarak bir iktidar a rm, bu iktidar a ierisinde ordu ve istihbarat kurumlarn iktidarn balca hamisi haline getirmitir. Ayrca rejim ierisindeki kliklere kendi milis glerini kurma izni verilmi, bu durum resmi gvenlik glerine paralel silahl bir yap dourmu ve ebbiha denilen bu glerle lke ierisindeki gayr- meru karanlk ilikiler a ynetilmitir. Hafz Esed iktidarn sadece Nusayri kesime dayandrmamtr. ktidarn salamlatrmak isteyen Hafz Esed, iktidar bileenlerini toplumsal tabanda Snni evrelere doru geniletmitir. Bu anlamda ncelikle sekler Snni isimlere gerek brokrasi gerek sermaye iinde alan amtr. Bylece Hafz Esed ordu, istihbarat ve Baas Partisi ierisinde grev verdii bu Snni kesimlerin de desteini kazanmtr. Nitekim Hafz Esedin, Snni evrelerle kurduu iktidar ilikileri kardei Rfat Esedin darbe giriiminin baarsz olmasnda rol oynamtr. Bunun yansra Hafz Esed, rejime tehdit olabilecek Mslman Kardelerin etkisini krmak iin sadece silahl mcadele vermemi, dindar Snni kesimlerle de ilikileri gelitirmitir. Snni Arap ve Krtler nezdinde etkinlii olan am ve Halep ulemasnn desteini alacak ekilde eyh Ahmed Kuftaro ve eyh Ramazan el Buti gibi isimlerin nn am ve bunlarla ibirlii yapmtr. Hafz Esed, bu erevede am ve Halepte dini eitim veren kurumlarn almasna ve bu kurumlarda rejimle bark bir dindarlk anlaynn gelimesini salamtr. Hafz Esedin 30 ylda ina ettii bu rejim kendisinden sonra olu Bear Esede kalm, iktidarn devir srecinin sorunsuz gereklemesi iin her trl nlem bizzat baba Hafz Esed tarafndan alnmtr. Nitekim Bearn iktidara geliine rejim ierisinde nemli bir meydan okuma olmam, bilakis bata ordu ve istihbarat olmak zere devletin kritik kurumlar oul Esed iktidarnn glenmesini desteklemitir. Hafz Esedin lmyle birlikte Esed ailesinin merkezinde bulunduu iktidar bileenleri ierisinde anne Enise Esed ne km, Mahir Esed, Asf evket, Rami Mahluf gibi isimler aile balar sebebiyle iktidar gcnn nemli payda olmay srdrmtr. Bu arada
Hafz Esed dneminden miras kalan rejimin bekileri Ali Memlk, Muhammed Nasif, Abdulfettah Kudsiyye, Hiam Bahtiyar, Ali Habib Mahmud ve Behet Sleyman gibi gvenlik brokrasisi de Esedin manevra alann belirleyen ve onu ynlendiren roller oynamlardr. Snni bir Arap ile evli olan Bear Esed, amdaki Snni sermaye evrelerinin palazlanmasnn nn am, yine Snni arlkl Halep sermayesinin lke ekonomisindeki baat roln koruyup gelitirmesine izin vermitir. Bear Esed, Snni din adamlar evreleriyle de ilikilerini glendirilmi, Vakflar Bakanl ve Cumhuriyet Mftlne rejimin merulatrlmas noktasnda nemli bir rol verilmitir. Tm bu srelerde medya da zerinde den grevi yapm, rejimin kontrol dnda zel medya teebbsne izin verilmeyen lkede gndem bizzat devletin kontrolnde ekillendirilmitir.
BEAR ESED
Devlet Bakan, 47
11 Eyll 1965te amda doan Bear Esed, Hafz ve Enisa Esedin nc ocuudur. Kendinden be ya byk ablas Bra ve ya byk abisi Basil ile beraber bymtr. Daha sonra erkek kardeleri Mahir ve Macit domutur.1 Hrsl, da dnk ve parlak Bra ve atak, otoriter ve karizmatik bir portre izen Basilin yannda Bear, Suriye halk tarafndan kibar, biraz snk, tipik bir ortanca ocuk olarak grlm ve kardelerinin baskn karakterleri arasnda sivrilmek iin kendisine akademik bir kariyer setii yorumlar yaplmtr.2 Bear Esed, okul arkadalar tarafndan da Esedin dier oullarna gre akademik yn en gl olan, okumaya merakl ve sessiz birisi olarak hatrlanmaktadr.3 Bear Esedin ocukluk yllar babas Hafz Esedin ynetimi yeni ele geirdii ve ardndan srail ile savaa girilen yllara denk gelmektedir. 1973 Sava srasnda srail kuvvetlerinin ama dayanmas ile aile dalk blgelere snmtr. Bu dnemin Bear Esedin kiilii zerinde etkili olduu sylenmektedir. 4 Hafz Esedin halef olarak Basili grmesi nedeniyle Bear Esed tp eitimi almaya karar vermi ve genliinde kendisi de bir doktor olmak isteyen babas tarafndan bu karar memnuniyetle karlanmtr.5 1982de girdii am niversitesi Tp Fakltesindeki eitimini 1988 ylnda tamamlayan Bear Esed, ardndan askere gitmi ve burada doktor olarak grev almtr. Askerliin ardndan 1992de gz ihtisas yapmak zere ngiltereye gitmitir. Londrada geen bu dnemin Bear Esedin dnya grn nemli lde
1. Eyal Zisser, Commanding Syria: Bashar al-Asad and the first years in power, London: I.B.Tauris, 2007, s.20. 2. Flynt Leverett, Inheriting Syria: Bashars Trial by Fire, Washington D.C: Brooking Institution Press, 2005., s.58-59. 3. 4. 5. Leverett,a.g.e, s. 59. Zisser, a.g.e, s.20. Leverett,a.g.e, s.59.
10
etkiledii yorumlar yaplmaktadr. Hafz Esed ailesinden ve yakn evresinden kimsenin Bear Esed kadar uzun sre bir Bat lkesinde kalmad hatrlanrsa bu etki daha iyi anlalabilir.6 Basil Esedin 1994 Ocak aynda bir trafik kazas sonucunda ani lmnn ardndan Bear Esed, apar topar Suriyeye dnmek zorunda kalmtr. Babas tarafndan hi bir zaman halef olarak grlmemi olan ve kendisi de bu pozisyona talip olmayan Bear Esed bir anda kendini yeni halef olarak bulmutur. Bundan sonra Bear Esedin Cumhurbakanl koltuu iin Hafz Esed tarafndan hazrland 6,5 senelik dnem balamtr. Dnnn ardndan Zrhl Birlikler Okulunda kurmay binbala getirilen Bear Esed, 1996da yarbay, 1999da albay rtbesine ykseltilmi ve ksa bir sre sonra da Cumhuriyet Muhafz Alaynn bana getirilmitir. Hafz Esedin bir tercihi olarak bu dnemde Bear Esed kendini zora sokabileceinden dolay karmak i siyasete ilikin konulardan uzak tutulmu, bunun yerine d politika alannda kendisini gelitirmesine ncelik verilmitir. Bu karar dorultusunda bir yandan Lbnan meselesi ile ilgilenirken, dier yandan rdn, Bahreyn, Kuveyt, Birleik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistana ziyaretlerde bulunmutur.7 Bu srete Bear Esed, sadece devlet ve ordu iinde hzla ykseltilmemi, ayn zamanda iktidara gelmesine muhalif olabilecek ordu ve istihbarat iindeki isimler Hafz Esed tarafndan makamlarndan uzaklatrlmlardr.8 Ancak bu dnem iinde Hafz Esed kamoyuna Bear Esedin halefi olduunu aklamamtr.9 Hafz Esedin 2000 ylnda lmnden sonra parlamento toplanarak cumhurbakanl iin gerekli olan 40 ya snrn 34 olarak deitirmi ve Bear Esede Suriye Cumhurbakanl yolu almtr. 10 Geirilen youn evresel ve kiisel hazrlk dnemine karn, greve geldiinde Bear Esedin henz bu makam iin hazrlklarnn tamamlanmad kanaati hkimdir.11 Buna karn Bearn iktidar, Esed ailesi iinde, yakn evrelerinde, orduda veya gvenlik birimlerinde her hangi bir muhalefetle karlamamtr.12 Bearn halef olarak seilmesinde bu durumun da etkili olduu kanaatini tayanlar vardr. Ken-
6. 7. 8. 9.
Leverett,a.g.e, s. 60. Zisser, a.g.e, s. 33. Leverett,a.g.e, s.62-63. Zisser, a.g.e, s.33.
10. Semihe Abdulhalim, Riyahut tayir ve tarihus sevrati fi Suriye, Egynews, 21 Mays 2011, http:// www.egynews.net/wps/portal/profiles?params=126625, eriim tarihi: 07 ubat 2012. 11. 12. Leverett,a.g.e, s.63 Leverett,a.g.e, s.68
11
disinin siyaset ve ordu iinde bir gemiinin olmamas iktidar etrafndaki g odaklarnn hi biri tarafndan bir tehdit olarak alglanmamasn salam ve bu durum onu ideal bir aday haline getirmitir.13 Ayn zamanda Bearn karar verme mekanizmasnda ne lde etkin olduu her zaman sorgulanm ve bata annesi Enisa olmak zere, rejimin bekilerinin kritik kararlarn alnmasnda Bear zerinde ok etkili olduu vurgulanmtr. Bear Esedin ksa sreli de olsa Londrada eitim alm olmas, modern duruu, ak grl ve reform yanls olduu ynndeki algy ortaya karm ve kendisini ksa zaman iinde baz Bat lkelerinden ve Suriye halknn belli kesimlerinden destek gren bir lider haline getirmitir. Bear Esedin o dnemde gerekten reform yapma isteinde olduunu bugn de paylaanlar olmakla birlikte, aslnda bu algnn yanltc olduu ve temelde babasnn kurmu olduu sistemi deitirmek istemedii tezi daha makuldr. nk Esed nceleri, daha nce hkmette grev almam ve Batda eitim alm bir takm arkadalarn eitli vazifelere getirdiyse de14; ilerleyen yllarda Hafz Esed dneminde de etkili olan isimleri nemli noktalara getirmi veya bu isimlerin grevlerine devam etmesini salamtr. Benzer ekilde babas gibi Bear da yakn evresinin byk ounluunu akrabalarndan ve Nusayri ailelerden semitir. Dier bir deyile lkede gcn konsolide ederken, imkan olmasna ramen evresini rejimin bekileri ile doldurmutur. 2001 ylnda annesinin itirazlarna ramen Esma el-Ahras ile evlenmitir. 1976 doumlu olan Esma Esed, dnya apnda bir kardiyolog ve uzun yllar Londra Kings College Tp Fakltesinde grev yapm olan Dr. Faris al-Ahrasn kzdr. El-Ahras ailesi Humusun sekin Snni ailelerinden biridir. Ancak Esma Esed ngiltere domu, bym ve btn eitimini burada almtr. 1996da Kings College niversitesi Bilgisayar Bilimi blmnden mezun olduktan sonra Deutsche Bankta almaya balam ve bu dnemde Bear Esed ile tanmtr. kullanlmtr. Bear Esed greve gelmesinin ardndan zellikle ekonomide, kamu ynetiminde, yolsuzlukla mcadelede reforma ynelik admlar atmtr fakat bu reformlar lkede nem15
Esma, modern grnts ve Nusayri olmamas sebebiyle Bear
tarafndan byk ounluu Snni olan Suriye halk iin bir nevi reklam arac olarak
13. Syria Under Bashar (II): Domestic Policy Challenges, International Crisis Group Middle East Report, No:24, 11 February 2004, s.4-5. 14. 15. Leverett,a.g.e, s.72-73. Leverett,a.g.e, s.74.
12
li dzelmelere sebep olmam ve yzeysel kalmtr.16 ktidarnn Baas rejimine kkten bal olmas siyasi alanda deiimin nn tkam ve bu alanda yaplan cesaretlendirici aklamalar ise sonrasnda yerlerini tutuklamalara brakmtr. Esedin iktidara geldii ilk gnlerde verdii szlerin yaratt greli zgrlk ortamnda Suriyenin nde gelen aydn ve aktivistleri tarafndan Esed ynetiminden Olaanst Hal Yasasnn da kaldrlmasn ieren bir dizi reform talebinde bulunan 99lar Bildirgesi imzalanmtr.17 Bunu 1000ler Bildirgesi izlemitir.18 Bear Esedin ilk tutumu cesaretlendirici olsa da bu ksa srm ve st dzey yetkililerin muhalif hareketlerin Baas rejimini zayflatt ynndeki eletirileri kabul grmtr.19 2005 Ekimde yaynlanan am Bildirgesi sonrasnda ise rejimin basks iyice artm ve Bear Esedin reform yapacana ilikin beklentiler kaybolmaya balamtr. Bu srete bata kendilerine potansiyel bir ortak olarak grdkleri Bear Esede ynelik genel alg deimeye balam ve kendisinin Baas rejimine babasndan daha bal olduu ynnde eletiriler yaplmaya balamtr.20 zellikle ABDnin Irak igali sonrasnda eitli platformlarda sert ekilde eletirdii Amerikan ynetimi ile Esedin aras bu dnemden sonra iyice almtr.21 2005te Lbnan Babakan Refik Haririnin bir suikast sonucunda ldrlmesi ve bu suikast ile bir dizi Suriyeli st dzey yetkilinin balantl olduunun BM tarafndan hazrlatlan Mehlis Raporunda ifade edilmesinden sonra Bear Esedin ABD bata olmak zere Batl lkeler ile ilikisi iyice bozulmutur.22 2007de yaplan referandum sonucunda Bear Esedin Cumhurbakanl ikinci kez yedi yllk bir dnem iin onaylanmtr.23Arap Baharnn patlak vermesinin ardndan ilk balarda Suriyeye olaylarn sramayaca ngrsnde bulunan Bear Esed, Mart aynda gstericilerin sokaklara dklmesinin ardndan bir sre sessizliini korumutur. 30 Mart 2011de halkn karsna ilk kez kan Bear Esed konumasnda gsterileri byk bir komplonun paras olarak deerlendirirken, Suriyenin srailin hedefine uygun olarak
16. Syria Under Bashar (II), s.7. 17. Syria Under Bashar (II), s.7. 18. Spring time in Syria, Al Ahram Weekly, No.526, 22-28 Mart 2001. 19. Syria Under Bashar (II), s.8. 20. Syria Under Bashar (II,) s.5. 21. Syria Under Bashar(II), s.5. 22. Mehlis Raporunun tam metni iin bkz. Report of the International Independt Investigation Commission Established Pursuant to Security Council, Resolution 1595 (2005), http://www.un.org/news/dh/ docs/mehlisreport/, eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 23. Syrians Vote For Assad in Uncontested Referendum, Washington Post, 28 Mays 2007.
13
blnmesinin amalandn, d glerin kendilerini zayflatmaya altn sylemitir. Kt bir hatip olan Bearn bu konumas, hem tarz hem de ierigi sebebiyle tatmin edici olmam ve aksine Suriyede gsterilerin artmasna sebep olmutur. Bunun zerine 16 Nisan 2011de yeni kabineye hitap etmek zere krsye bir kez daha kan Bear Esed, Olaanst Hal Yasasnn kaldrlmas iin almalarn balayacan duyurmu ancak reform ynndeki admlar muhalifler tarafndan yetersiz bulunmutur.24 21 Haziran 2011de halka nc kez seslenen Bear Esed konumasnda olaylar d glere balarken, Kaddafinin gstericileri farelere benzettii konumasna benzer bir konuma konuma yapmtr. Esed konumasnda gstericiler iin kulland Mikroplar gibi srekli orada burada ryorlar. Gstericiler mikrop gibi hem iimizde hem de dmzdalar. Komplolar, Suriyeyi sadece daha gl yapar25 szleri muhalif halkn tepkisinin daha da artmasna yol amtr. Drt ay sonra halkn karsna bir kez daha kan Esed, 10 Ocak 2012de yapt son konumasnda istifa etmeyi dnmediini sylemi ve Suriye halknn kendisine desteinin srdn ve yakn zamanda zafer ilan edeceklerini belirtmitir.26
24. Sufyan Sabit, Vuudul Esed caet muteahhireten, France 24 Arabic, http://www.france24.com/ ar/20110325-najeeb-ghadban-pledges-freedom-syria-demonstration-protest, eriim tarihi: 07 ubat 2012. 25. Taraifus Suriyyin bade htabil Esed, Al Bayan, 19 Temmuz 2011, http://albayan.co.uk/article. aspx?id=1019, eriim tarihi: 07 ubat 2012. 26. Esaddan Erdoana sava mesaj, Milliyet, 10 Ocak 2012.
14
ENISA MAHLUF
Hafz Esedin Ei ve Bear Esedin Annesi, 78
1934 ylnda Lazkiyede doan Enisa Mahluf, Hadad kabilesine mensup Nusayri kkenli Mahluf ailesinden gelmektedir. 1958 ylnda Hafz Esed ile evlenen Enisann bu evlilikten daha sonradan vefat eden toplam alt ocuu bulunmaktadr. lk ocuklar Bra doumdan ksa bir sre sonra, Basil 1994 senesinde trafik kazasnda, en kk ocuklar Mecid ise 2009 senesinde vefat etmitir. Hayatta olan en byk ocuklar Bra, Suriye rejiminin kilit isimlerinden Genelkurmay Bakan Yardmcs Asf evket ile evlidir. Bear Esed Suriye Devlet Bakanl, Mahir Esed ise Bakanlk Muhafz Komutanl grevlerini srdrmektedir. Muhammed ve Fatma isminde iki kardei olan Enisa, Hafz Esed ile evlendikten sonra Mahluf ailesine iktidarn imknlarn am ve aile yelerinin ou ynetici snfn iinde yer alarak zenginlemitir.27 Enise Mahlufun kk kardei olan Muhammed, ordu ierisinde nemli pozisyonlarda yer alm, kamu irketlerinde ve zel sektrde yneticilik yaparak byk bir servet elde etmi ve Hafz Esedin finansal danmanl grevini yrtmtr.28 Muhammed Mahlufun olu Rami, Suriyenin en byk i adamlarndan birisidir. Rami, Suriye ekonomisinin nemli bir ksmn kontrol etmekte ve rejimin finansrlerinden kabul edilmektedir.29 Enise Mahluf, ok medyatik bir figr olmamakla beraber Esed ailesi ierisindeki etkinlii ile bilinmektedir. Bu etkinlik sebebiyle Bear Esedin ei Esma Esedin halen First Lady
27. Enise Mahluf, al Alamiya, 14 Eyll 2011, http://www.alamiya.org/index.php?option=com_content &view=article&id=2293&catid=13, Eriim tarihi: 3 ubat 2012 28. Wikileaks Belgesi, 2 Ocak 2006, http://wikileaks.org/cable/2006/01/06DAMASCUS3.html#, Eriim tarihi:2 ubat 2012 29. Rami Mahluf, Al Siasi, 25 Nisan 2011, http://www.alsiasi.com/index.php/2010-03-07-11-5512/28824-2011-04-25-09-40-23, Eriim tarihi 3 ubat 2012.
15
lakabn kullanamad bilinmektedir.30 Asf evket ve Mahir Esed arasndaki ekime de dhil olmak zere aile ii anlamazlklarn zmnde etkin olduu ve Esed ailesinin ekonomiyi byk oranda kontrol eden Mahluf ailesiyle ilikilerini yrten kii olduu iddia edilmektedir. Ayn zamanda Suriyeli muhalifler, Enisann Bear Esed zerinde olduka etkili olduunu dile getirmektedir. Enise Mahluf, Hafz Esed vefat ettikten sonra daha da nemli bir aktr haline gelmi ve birok muhalifin deyimiyle ailenin glge reisi olmutur. Benzer ekilde Suriyedeki olaylar 1982deki Hama olaylarna benzeten Enisa, Bear Suriyeli muhalifleri bastrmak iin iddet kullanmas gerektii konusunda ikna ettii iddia edilmitir.31 Rejimin hem siyasi hem de ekonomik kanadnn birleme noktasnda yer almas Enisay rejimin hayatta kalabilmesi iin her trl tedbirin alnmas gerektii inancna itmitir.
30. Ferri Sreyya, Enise Mahluf el Esed, 27 Eyll 2011, http://the-syrian.com/archives/42346, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 31. Cajsa Wikstrom, Interactive: Assads inner circle, Aljazeera, 23 Ocak 2012.
16
MAHIR ESED
Bakanlk Muhafzlar Komutan, 44
Hafz Esedin en kk ocuu olan Mahir Esed, 1968 ylnda amda domutur. Rejimin Bear Esed gibi Snni bir e tercih eden Mahir Esed, Deyri Zorun bilinen Snni ailelerinden birisine mensup olan Manal Cadaan ile evlidir. Sadece aznlkta olan Nusayrilerin destei ile rejimin zayf kalacann bilincinde olan Esed ailesi lkede ounluu oluturan Snni kesimin desteini yanlarnda tutabilmek iin Baba Esed dneminden itibaren eitli yollar izlemitir. Bu balamda, Hafz Esedin hayatta olan iki olunun da Snni e semesi son derece nemli bir politik karardr. Makine mhendislii eitimi alm olmasna ramen askeri kariyeri seen Mahir Esed, abisi Basil Esedin emri altnda temen rtbesiyle uzun sre grev yapmtr ve zellikle fevrilii ve gaddarlyla abisine benzetilmektedir.32 1994 ylnda Basil Esedin trafik kazasnda lmnn ardndan Mahir Esedin ad ksa sreliine de olsa Cumhurbakanl iin gndeme gelmi ancak hem gen olmas hem de dengesiz kiilii sebebiyle Bear Esed bu makama daha uygun bulunmutur.33 Bear Esedin Cumhurbakanlna gelmesinin akabinde general rtbesine ykseltilen Mahir Esed, ayn dnemde Baas Partisinin Merkez Yrtme Kurulu yeliine de atanmtr. Mahir Esed, Suriye ordusu iindeki etkin konumu ile n plana kmakta ve Bear Esede en yakn isimlerden birisi olarak bilinmektedir. Cumhurbakanl Sarayn ve am korumakla vazifeli olan Cumhuriyet Muhafzlarnn34 ve Suriye ordusunun elit 4. Mekanize Tmeninin komutandr.35
32. Al-Watan al-Arabi, 22 Temmuz 2001. 33. Eyal Zisser, Commanding Syria: Bashar al-Assad and the First Years in Power (New York: I.B. Tauris, 2007), s.21. 34. Robert G. Rabil, Syria, the United States, and the War on Terror in the Middle East (London: Praeger, 2006), s.192; Bashar al-Assads inner circle, BBC, 29 Nisan 2011. 35. Al-Jazeera, 30 Nisan 2011.
17
Mahir Esedin, Bear Esedin greve gelmesinden sonra am Bahar diye tabir edilen lkedeki nispi zgrlk dneminin sona ermesinde ve akabinde yaanan bask dneminde etkili olduu dile getirilmektedir. 2003 ylnda srail ile bar grmelerini devam ettirmek amacyla srailli yetkililerle Ammanda grt iddialaryla gndeme gelmitir.36 Eski Lbnan Babakan Refik Hariri suikastn inceleyen Birlemi Milletler komisyonunun hazrlad Mehlis Raporunda enitesi Asf evket ile birlikte suikastin sorumlusu olarak gsterilmitir. Aslnda Mahir Esed ile Asf evket arasnda evketin Bra Esed ile evlenmesine dayanan bir husumetten sz etmek mmkndr. zellikle rol model olarak ald aabeyi Basil Esedin evlilie kar kmas37 ve ardndan yaanan aile ii g atmalar Asf-Mahir ikilisinin arasnda tansiyonun her zaman yksek olmasna sebep olmutur. Rfat Esed ile ilgili bir tartma sonucunda Mahir Esedin Asf evketi karnndan vurduu iddia edilmektedir.38 Bear Esedin, Asf evketi yakn halkasna dhil etmesi ve Askeri stihbarat Bakanl ve Genelkurmay Bakan Yardmcl gibi etkin grevlere atamasnn aile iinde Mahir Esedin iddetli eletirilerine neden olduu ileri srlmektedir. Bear Esedle yaad bu atmalara karn Mahir Esed, greve geldiinden beri Bear Esede sadakatiyle bilinmektedir ve kardeinin ordu ierisindeki nfuzunu artrma konusunda byk katklarda bulunmutur. Mart 2011de Derda balayan ve yaylan gsterilerin bastrlma abalarnda kilit rol stlenen Mahir Esed, Golan Tepeleri snrnda bulunan 4. Tmeni gsterilerin yaand ehirlere sevketmitir. Dzenli orduya ek olarak Mahir Esedin Lazkiye, Tartus, Cable ve Banyas gibi ehirlerde ebbiha ad verilen ve Nusayri genlerden oluan eteleri gstericilerin zerine srd, hatta baz ehirlerde ebbihann gvenlik gleriyle de att zellikle Suriye muhalefeti tarafndan dile getirilmektedir.39 Gsterilere mdahaledeki etkin rol Mahir Esedi hem muhalefet hem de uluslararas camiann hedefi haline getirmitir. Suriyede artan lmlerin ba sorumlusu olarak grlen Mahir Esed, gsteriler srasnda atlan rejim kart sloganlarn da odak noktas haline gelmitir. ABD, Avrupa Birlii ve Arap Birlii yaptrm kararlar erevesinde Mahir Esedin mal varlklar dier Suriyeli st dzey isimler ile birlikte dondurulmutur.40 Babakan Recep Tayyip Er-
36. Maariv, 13 Mays 2003. 37. Flynt Leverett, Inheriting Syria: Bashars Trial by Fire (Washington, D.C: Brookings Institution, 2005), s. 248. 38. Al-Watan, 1 Aralk 2000. 39. Es-Sevra es-Suriya, 26 Mart 2011, http://syrianrevolution.org/?p=961 Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 40. Al-Arabiya, 25 Mays 2011
18
doan da bir televizyon programnda Mahir Esedi ismen zikredip kendisini Suriye halkna kar insani davranmamakla sulamtr.41 Suriye rejiminin baskc yznn sembol olan Mahir, ordunun st kademesinin rejime olan balln devam ettirmesinde de kilit rol oynamaktadr. Muhaliflere kar askeri operasyonlar yrten Mahir Esedin, aabeyi Bear Esed tarafndan ubat ay itibariyle operasyon grevinden alnd Arap basnna yansmtr.42
41. Esad ailesi insani davranmyor, Yeni afak, 11 Haziran 2011. 42. Muhammed air, El Muarazatis Suriyye temuddul Ahram bi malumatin muserrebe, Al Ahram, 3 ubat 2012, http://www.ahram.org.eg/Arab-world/News/128804.aspx, eriim tarihi: 7 ubat 2012.
19
ASIF EVKET
Genelkurmay Bakan Yardmcs, 62
Hafz Esedin kz Bra ile evli olan Asf evket 1950 ylnda Tartusta domutur. Orta snf bir Nusayri aileden gelen evket, am niversitesinde hukuk okuduktan sonra 1970lerin sonunda Suriye ordusuna katlmtr. Bra Esed ile evlenene kadar sradan bir askeri kariyeri olan evketin evlilik sonras ordu ierisindeki ykselii hzlanmtr. Bra ile nerede ve nasl tant bilinmemekle birlikte Asf evketin Brann zel korumaln yapt ve bu esnada tantklar iddia edilmektedir. Bata Basil Esed ve Mahir Esed olmak zere Esed ailesinin baz yelerinin evlilie kar kt, hatta Mahirin Bra ve Asf ayrmak iin urat ileri srlmektedir.43 Basil Esedin 1994te lmesinden bir sene sonra Hafz Esedin izniyle Bra Esed ile evlenen Asf evketin Mahir Esed ile ilikisi uzun yllar gerginliini korumutur. Suriye toplumu iinde siyasi ve dini bir taban olmayan evket, kariyerini byk lde Esed ailesine borludur. Mahir Esed ile ilikileri sorunlu olsa da Bear Esed ile ilikilerini gl tutmaya alan Asf evket, Bear Esedin Cumhurbakan olmasnn ardndan rejim iinde kilit bir konum elde etmi ve Bra-Asf ifti lkede nemli bir g yaplanmasn temsil eder hale gelmitir. Mahir Esedin itirazlarna ramen Bear Esed, Asf evketi nce Askeri stihbarat Bakan Yardmclna, Refik Hariri suikastinden 4 gn sonra 18 ubat 2005te de Bakanlna atamtr. Bu dnemde evket, Bear Esedin ordu ierisindeki nfuzunu artracak mdahalelerde bulunmutur. Suriyenin Lbnandaki varlnda kilit rol oynam olan evket, ABD ile Suriye arasndaki Terrle Sava erevesindeki ksa sreli istihbarat paylam dneminde Amerikan istihbarat ile yakn ilikiler kurmutur. Ancak Asf evketin Mehlis Raporuna gre balants olduu ileri srlen Hariri suikastinin44 neden olduu sorunlar, Hizbullah liderlerinden mad Mugniyenin 2008 ylnda amn merkezinde urad bombal saldr, pei sra Asf evketin Bear Esede darbe
43. Leverett, s.248. 44. An-Nahar, 22 Kasm 2006.
20
planlad ynndeki sylentiler ve srailin nkleer reaktr ina ettii iddiasyla Suriye topraklarna gerekletirdii saldrnn Asf evketin gzden dmesine neden olduu ileri srlmtr.45 Mugniyenin ldrlmesi sonrasnda evketin ev hapsinde tutulduu46 ve Brann Fransaya snd47 haberleri Arap basnnda ska ilenmitir. Bu nedenle 2009 ylnda Asf evket Genelkurmay Bakan Yardmclna terfi ettirildiinde, bu terfi bir baar olarak grlmemi ve evketi istihbarat mekanizmasndan koparma amacyla yapld iddialar gndeme gelmitir. Bununla birlikte evketin stihbarattan sorumlu Genelkurbay Bakan Yardmcl grevine getirilmesi de dikkate alnmaldr. Bununla birlikte evketin bu dnemde Bear Esed ile ilikileri zarar grmtr, buna Mahir Esed ile arasnda hi bir zaman tam olarak giderilemeyen gerginlik ve Bra Esed ile Bearn kars Esma Esed arasndaki anlamazlklar48 da eklemek gerekmektedir. Asf evket Suriyede gsterilerin balamasndan itibaren medyada grnmemi ve sessizliini korumutur. Aralk aynda Suriyeli muhalifler tarafndan Asf evketin Genel stihbarat Bakan General Ali Memlk tarafndan aralarndaki bir tartma sonrasnda vurularak ldrld iddias ileri srlm, ancak Suriye rejimi bu bilgiyi teyit etmemitir.49 stelik bu tarihten sonra Asf evketin muhaliflerle ilgili eitli mzakerelerde bulunduu Arap basnna yansmtr.50 Asf evket, Suriyeli muhalifler arasnda rejimin arka planda derin ilerini yrten karanlk yz olarak kabul edilmektedir.51
45. Asf evket fil igametil cebriye bil Lazigyye , el Hizbud Tegaddumi el tiraki, 9 Haziran 2008, http://www.alsafahat.net/blog/?p=2446, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 46. Al-Mstakbel, 6 Nisan 2008. 47. As-Sharq al-Awsat,10 Nisan 2008. 48. Asf evket fil igametil cebriye bil Lazigyye, el Hizbud Tegaddumi el tiraki, 9 Haziran 2008, http://www.alsafahat.net/blog/?p=2446, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 49. Magtel shrul Esed el Ceneral Asf evket dahle mektebihi bi Dimeg, Al Saha, 11 Aralk 2011, http://www.alsaha.com/sahat/4/topics/298399, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 50. Suriye: Huduun fiz Zebedani bade hudnetin maal munaggin, Al Hayat, 19 Ocak 2012, http:// international.daralhayat.com/internationalarticle/352232, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 51. Suriye Mslman Kardeleri Genel Sekreteri Riyad el-ukfa ile yaplan zel mlkat. 7 Aralk 2011.
21
RAMI MAHLUF
adam, 43
1969 doumlu Rami Mahluf, Bear Esedin anne tarafndan birinci dereceden kuzeni ve Suriyenin en gl i adamdr. Sahibi olduu Ramak Holding bnyesinde lkenin ana GSM operatr SyriaTele, bir bankaya, inaat ve havayolu irketine, serbest ticaret alanlarna, duty free mazalarna sahip olan Mahluf, lks araba ve ttn ithalatnn yan sra Suriyenin en byk zel irketi olan am Holding bakan yardmcln yrtmektedir ve iki zel televizyon kanalnn sahibidir.52 Ayrca Al Mashrek Global Invest Ltd. aracl ile ngiliz petrol irketi Gulfsand Petroleumun %6sna sahiptir.53 Mahlufun zenginliinin kkeninde iki Nusayri aile arasnda kan bann tesine geen ilikiler yatmaktadr. Rfat Esed ve Hafz Esed arasndaki rekabet srasnda Hafz Esedden yana alan tavr alan Mahluf ailesi karlnda zenginlik ve g elde etmitir.54 Hafz Esedin Mahluf ailesi aracl ile amn gl Snni iadamlar ile Nusayri aznlk arasnda bir ittifak kurma ve bu yolla rejime Snni ounluun desteini salama politikas Mahluf ailesine Suriyede ok zel ve ayrcalkl bir konum kazandrmtr.55 Bir anlamda, Mahluf ailesinin Suriyede kurduu iktisadi imparatorluk, Esed ailesinin Suriyedeki hkimiyetinin boyutlarn da yanstmaktadr. Ailenin bu konumu Rami Mahluf tarafndan sonuna kadar kullanlmtr. Yolsuzluktan adam kayrmaya kadar pek ok suun merkezindeki isim haline gelen Rami Mahlufun onay olmadan yabanc bir irketin Suriyede i yapamamas kendisini lkenin en zen52. Whos who in Syrias leadership, BBC, 3 Mart 2005, Bashar al-Assads inner circle, BBC, 18 Mays 2011. 53. Zina Moukheiber, Target of Deadly Protests In Syria Has US Investments, Forbes, 22 Mart 2011. 54. Cecile Hennion Syria: Is Assads Clan Turning Against Him?, Le Monde, 22 Nisan 2011. 55. Suriyeyi yakan Bay yzde 10, Yeni afak, 2 Mays 2011.
22
gin ve gl figr haline getirmitir. Bu dorultuda Mercedesin Suriye acenteliine el koymaya alm, fakat baaramamas zerine Mercedes marka aralarn ithalat zerine kstlamalarn getirilmesini salamtr. Benzer ekilde BMW acenteliini ele geirmi ve Savunma Bakanl ile uzun sreli ve balayc anlamalar imzalamtr.56 Yabanc irketlerden ald iddia edilen %10luk rvet nedeniyle Bay yzde on diye anlan Mahluf,57 ABD irketlerinin Suriye pazarna girmesinin nndeki en byk engel haline gelince 2008 ylnda ABD Maliye Bakanl Amerikal irketlerin veya ahslarn kendisiyle i yapmasn yasaklamtr. Yaplan aklamada Mahluf, Suriye yarg sistemini maniple etmekle, Suriye istihbarat tekilatn rakiplerini sindirmek iin kullanmakla, bu yollarla yabanc irketleri temsil iin gerekli olan lisanslar ele geirmekle sulanm ve Mahlufun ABDde bulunan mal varlklar dondurulmutur.58 Mahluf, Suriyede protestolarn balad gnden itibaren fkenin yneldii hedef isimlerin banda gelmitir. Derdaki protestolar srasnda ilk olarak saldrlan yerlerden biri Hrsz Mahluf sloganlar arasnda SyriaTelin blgedeki ubesi olmutur.59 Muhalefet tarafndan Rami Mahlufun Suriyede ve darda dzenlenen hkmet yanls gsterilerde katlmclara bayrak, yemek ve para salayarak destek olduunu ileri srlmtr.60 Reform abalar kapsamnda Esedin yabanc yatrmlara yer aacak ekilde Syriatelin de bal olduu holdingdeki irketlerin bir ksmn brakmas iin Mahlufa bask yapt ileri srlmtr.61 Mahluf, Haziran 2011de yapt aklamayla i hayatndan ekildiini ve hayatn hayr ilerine adayacan sylediyse62 de bu aklamas Suriye halk ve uluslararas toplum nezdinde bir karlk bulmam ve takip eden aylarda AB ve Arap Birlii tarafndan hazrlanan yaptrmlar listesinde ad yer almtr.63
56. Men huve Rami Mahluf El Murabitun, http://www.al-mourabitoun.com/content/view/1440/9/, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 57. Syrian Businessman Becomes Magnet for Anger and Dissent, New York Times, 30 Nisan 2011. 58. Rami Makhluf Designated for Benefiting from Syrian Corruption, The U.S. Department of the Treasury, 21 ubat 2008. 59. Syrian Businessman Becomes Magnet for Anger and Dissent, The New York Times, 30 Nisan 2011. 60. Bashar al-Assads inner circle, BBC, 18 Mays 2011. 61.A.g.e. 62. Rami Mahluf min etTicareti liamalil-hayr, El Cezire, http://www.aljazeera.net/NR/exeres/ C6425FAE-3678-4EF7-828F-87A1BCAE2E6A.htm, Eriim tarihi: 15 Ocak 2012. 63. Anthony Shadid, Reviled Tycoon, Assads Cousin, Resigns in Syria, The New York Times, 16 Haziran 2011; Massoud A. Derhally, Flavia Jackson ve Caroline Alexander, Assad Detachment From Syria Killings Reveals Life in Cocoon, Bloomberg, 14 Aralk 2011, http://mobile.bloomberg.com/news/2011-12-13/assad-s-detachment-reveals-life-in-cocoon Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
23
ALI MEMLK
Genel stihbarat Bakan, 67
Suriye ynetiminin en nde gelen isimlerinden birisi olan Ali Memlk, Muhaberat olarak bilinen Suriye istihbaratnn bakanln yrtmektedir. Aslen skenderunlu, Snni bir aileden gelen Ali Memlk, 1945 ylnda amda domutur. stihbaratn deiik kademelerinde 1970lerden beri alan Memlk, Lbnanda askeri istihbaratta ve hava kuvvetleri istihbaratnda altktan sonra 2005 ylnda u anki grevine getirilmitir. 1970li yllarda henz ya kk olmasna ramen bizzat baba Esed tarafndan Suriye hava istihbarat tekilatnn kuruluunda kendisine grev verilmesi Suriyedeki rejimin Memlke ne kadar gvendiine dair fikir vermektedir.64 stelik Memlke olan gven oul Esed dneminde de artm, Memlk Genel stihbarat Bakanlnn yan sra Baas Partisi Merkez Ynetim Kurulu yesi de olmutur. Memlk ayrca Ulusal Gvenlik Brosu Bakanl grevine de getirilmi, bir yandan onure etmi, dier taraftan da Memlk zerinden Genel stihbarat tekilatnda askeriyenin etkinliinin de artrlmas hedeflenmitir.65 Memlk hem Suriyedeki deiik istihbarat yaplanmalar ile hem de zellikle Arap dnyasndaki istihbarat rgtleri ile iyi ilikilere sahiptir. Bu durum kendisini Suriye istihbarat sisteminin ke talarndan birisi haline gelmitir. Suriye adna pek ok istiare heyetinde yer alm ve Suudi Arabistan ve ABD ile yaplan grmeleri bizzat yrtmtr. Wikileaksin yaynlad 2007 ylnda yaplan bir grmeye ait notlarda da belirtildii gibi Ali Memlk bakanlndaki istihbarat rgt, Suriye iinde saylar zaten az olan
64. Men humul mesulunes selase, Asharq Al Awsat, 1 Mays 2011, http://www.aawsat.com/details.as p?section=4&article=619612&issueno=11842. 65. Echizetul emni fi Suriye tetecessesu ala baziha, el Bilad, http://www.elbilad.net/archives/26563.
24
sivil toplum kurulularnn ve muhalefetin bastrlmasnda ve kontrol altnda tutulmasnda kilit rol oynamaktadr. Derda balayan ve lkeye yaylan gsterilerin iddet yolu ile bastrlmasnda da belirleyici rol olan Memlk, Suriyeye uygulanan ekonomik yaptrm kararlarna tabi tutulan Suriyeli yneticiler arasnda yer almaktadr.66 Aralk aynda baz kaynaklar Memlkn Asf evketi vurarak ldrdn iddia etmitir.67 Ancak Asf evketin Ocak aynda muhaliflerle ilgili eitli mzakerelerde bulunduu Arap basnna yansmtr.68
66. An-Nahar, 29 Nisan 2011. 67. Magtel shrul Esed el Ceneral Asf evket dahle mektebihi bi Dimeg, Al Saha, 11 Aralk 2011, http://www.alsaha.com/sahat/4/topics/298399, Eriim tarihi: 3 ubat 2012. 68. Suriye: Huduun fiz Zebedani bade hudnetin maal munaggin, Al Hayat, 19 Ocak 2012, http:// international.daralhayat.com/internationalarticle/352232, Eriim tarihi: 3 ubat 2012.
25
MUHAMMED NASIF HAYIRBEK

Gvenlik lerinden Sorumlu Bakan Yardmcs Vekili, 75
Hama vilayetine bal Misyaf kynde 1937 ylnda Esed ailesinin de mensubu olduu Kelbiye Kabilesinden fakir bir Nusayri ailenin ocuu olarak dnyaya gelmitir. Ailesinin maddi durumu nedeniyle lise eitimini tamamlayamam, bunun yerine orduya katlmtr. Ordu ierisindeki ykselii ise Hafz Esedin darbe ile iktidara gelmesi sonras hz kazanmtr. Hafz Esed dneminden beri Suriyede gvenlik ilerinde nde gelen yetkililerden birisi olan Muhammed Nasf, Lbnanda grev yapt srada ii lider Musa Sadr ile temasta olmu, bu srete Nusayrilikten iilie getii iddia edilmitir. Nitekim Hafz Esedin Lbnanl iilerle ilikilerini danman sfatyla yneten isim de uzun sre Nasf olmu ve Nasf bu konumu oul Esed dneminde de korumutur.69 Hafz Esedin yakn evresinde yer alm ve Bear Esed zamannda da etkisini srdrmeye devam eden sayl isimlerden birisi olan Muhammed Nasf, baba Esed dneminde danmanlk ve Umumi Gvenlik leri Bakan Vekillii yapmtr. 2006 ylnda Gvenlik lerinden Sorumlu Bakan Yardmcs Vekilliine atanan Muhammed Nasf, 2007de ABD tarafndan uluslararas terrizmi ve kitle imha silahlarn engelleme politikas kapsamnda, Iraktaki rol sebebiyle yaptrmlara tabi tutulmutur. Suriyenin ran ile ilikilerinde kilit isimlerden biri olarak bilinmektedir. Iraktaki son hkmetin kurulmas srecinde Suriye Bakanlk Saray adna Irakl gruplarla grm ve Maliki hkmetinin kurulmasna olur vermi bir isimdir. Nasf emeklilik yana gelmi olmasna ramen kendisi hakknda ilgili prosedr iletilmemi ve grevine devam etmesi salanmtr. Muhammed Nasfn olu Nasf da Suriyenin nde gelen istihbaratlarndan birisidir.70
69. Eref el Mikdad, el Hewar, 2 Aralk 2010, http://www.ahewar.org/debat/show.art.asp?aid=236924. 70. Six Cronies who are accomplices to Assad, 15 Haziran 2011, http://www.syrianemergencytaskforce.org/tag/muhammad-nasif-kheirbek/ Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
26
ABDULFETTAH KUDSIYYE
Askeri stihbarat Bakan
1950 doumludur. Suriyenin en nemli istihbarat rgt olan Askeri stihbarat ubesinin banda olan Abdulfettah Kudsiyye, daha nce de Hava Kuvvetleri stihbaratnn bakanl grevini yrtmtr. Askeri istihbarat ats altnda sadece askeri meselelerle deil, lke ii gvenlik meseleleri ile de ilgilenmektedir. Kudsiyye baba Esed dneminde Cumhuriyet Muhafzlar Birlii Komutanl grevinde bulunmutur. Bear Esedin zel kalem mdrln de yapan Kudsiyye, Asf evketin gvenlik zaafna neden olduu gerekesi ile darda tutulduu mad Mugniye suikastini soruturmakla grevli komitenin de bakanln yapmtr. Dier birok istihbarat efi gibi Nusayri olan Kudsiyye, ABDnin yaptrm uygulad Suriyeli yetkililer arasnda yer almaktadr. 71
71. Ahed Al Hendi, The Structure of Syrias Repression, Forreign Affairs, 3 Mays 2011, http://www. foreignaffairs.com/articles/67823/ahed-al-hendi/the-structure-of-syrias-repression?page=show Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
27
HIAM BAHTIYAR
Ulusal Gvenlik Konseyi Bakan, 70
Suriyedeki istihbarat rgtlerininin almalarn koordine etmekle grevli Baas Partisinin Ulusal Gvenlik Konseyi Bakan olan Hiam Bahtiyar, daha nce Bear Esedin zel danmanl ve askeri istihbaratta birim eflii grevlerinde bulunmutur. 2001-2005 yllar arasnda Genel stihbarat Bakan olarak grev yapmtr. Ulusal Gvenlik Konseyinin bandaki isim olarak Hiam Bahtiyar, Bear Esede gvenlik ve siyaset alanlarnda danmanlk yapmaktadr. ABD tarafndan terr rgtlerine verdii destek sebebiyle yaptrmlara tabi tutulmutur. Gvenlik brokrasisinde yer alan ou isim gibi Nusayri olan Bahtiyar, rejimin Mslman Kardeler ile mcadelesinde n plana kmtr.72 Hiam Bahtiyar, zellikle rejim asndan tehlikeli grd Snni isimlerin filenmesi, sivil-akademik brokrasiden uzaklatrlmas noktasnda nemli bir rol oynamtr. ran ve Suriyedeki iilerle rejim arasndaki ilikilerin yrtlmesinde rol olduu ifade edilmektedir. Bahtiyar ayrca 1982den sonra Mslman Kardeler ile Avrupada yaplan ksa sreli mzakerelerde Suriye rejimini temsil eden heyete bakanlk etmitir.
72. Syria: EU releases the names of those nine that have been added with Bashar al-Assad to the sanction list, 24 Mays 2011, http://othersuns.wordpress.com/2011/05/24/syria-eu-releases-the-names-ofthose-nine-that-has-been-added-together-with-bashar-al-assad-to-the-sanction-list/ Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
28
ALI HABIB MAHMUD

Eski Savunma Bakan, 72
Ali Habib, 1939da Tartusta domutur. 1959da orduya katlan Habib, 1962de Harp Akademisinden mezun olmutur. Esed ailesi gibi Nusayri bir aileden gelen Ali Habib, askeri kariyeri boyunca zel Kuvvetler Komutanl, Genelkurmay Bakan Yardmcl ve Genelkurmay Bakanl grevlerinde bulunmutur. 1973 Savanda ve srailin 1982 Lbnan igalinde sraile kar savaa katlmtr. Irakn Kuveyt igali sonras oluturulan koalisyon gleri erevesinde Suriyeyi temsilen komutanlk yapmtr.73 Baas Partisinin Merkez Yrtme Kurulu yesi olan Habib, 3 Haziran 2009 tarihinde Savunma Bakanl grevine getirilmitir.74 14 Nisan 2011de Adil Sefer bakanlnda kurulan kabinede pozisyonunu koruyan drt bakandan birisi olarak yer almtr.75 Ancak 2011 yl Austos aynda grevinden ayrlm, yerine Davud Raciha Savunma Bakanlna getirilmitir. Bu srete Ali Habibin Esedin kriz ynetimine kar kt iddia edilmi ve grevden ayrldktan birka gn sonra ldrld haberleri yaylmtr.
73. Bashar al-Assads inner circle, BBC, 18 Mays 2011, http://www.bbc.co.uk/news/world-middleeast-13216195. 74. SANA, 3 Haziran 2009 75. Vezir Jedid LidDifaa fi Suriya, BBC Arabic, 3 Ocak 2009, http://news.bbc.co.uk/hi/arabic/middle_ east_news/newsid_8080000/8080907.stm Eriim tarihi: 17 Ocak 2012
29
BEHET SLEYMAN
Eski stihbarat, 67
Suriyede istihbarat elinde tutan Nusayri halkann yelerinden biri olan 1944 doumlu General Behet Sleyman, Askeri stihbarat ve stihbarat Bakanlklar grevlerinde bulunmutur. Hafz Esedin Basil, Bear ve Mahirin eitiminden sorumlu tuttuu Behet Sleymann, karde zerinde etkili olduu bilinmektedir. 1980lerde Hafz Esedin iktidar ele geirmeye alan kardei Rfat Esedin ktasnda grev alm ve Rfat Esedi desteklemitir. Kendisini Bear Esed dneminde daha nemli bir figr haline getiren ise Hafz Esedin halefinin kim olacann tartld dnemde arln Beardan yana koymas ve Hafz Esedin lmden birka saat sonra Bear Esedi yerini almas iin lkeye armasdr.76 stihbaratn iindeki gl bir isim olarak verdii bu destek, Bear Esedin baa gemesinde hayati olarak deerlendirilmitir. Bu dnemde, uzun yllar askeri istihbaratn banda kalm bir isim olarak Behet Sleymana bal 251 istihbarat ubesinin bulunduu hatrlanrsa Suriye siyasetinde sahip olduu etki daha iyi anlalabilir. Bu durum kendisini Suriye siyasetinin en gl figrlerinden biri haline getirirken grevde bulunduu dnemde, rejimin sa kolu olarak alm ve demokratik taleplerde bulunan entelekteller, yazarlar, sanatlar ve rgtler zerinde byk bir bask oluturmutur. 77 Sleymann ad, Hariri suikastnn soruturulduu Mehlis Raporunda Mahir Esed, Asf evket, Hasan Halil, Rstem Gazale ile birlikte pheliler arasnda gemitir. Suriyenin Lbnandan ekilmesinin ardndan Baas Partisinin 2005 ylnda gerekletirilen kongresi ile kabul edilen istihbarat tekilatndaki yeniden yaplanma ile birlikte Behet Sley76. Mutez Ahmed, Behcet Suleyman reculu Suriye el gaviy, Al Arab, 28 Temmuz 2011, http://www. alarab.qa/mobile/details.php?issueId=1320&artid=143651, eriim tarihi: 7 ubat 2012. 77. Sobhi Hadid, What kind of change from within does, Washington want in Syria?, World People, 15 Mart 2006.
30
man 1998de Hafz Esed tarafndan atand stihbarat Bakanl grevinden alnm ve yerine General Fuad Nasf Hayrbek getirilmitir.78 Behet Sleyman, Suriye ile srail arasnda Trkiyenin arabuluculuunda yrtlen bar grmelerinin kesilmesinin ardndan, grmelerin rdnde srdrlecei haberinin gndeme geldii 2009 ylnda Bear Esed tarafndan Suriyenin Amman Bykeliliine atanmtr. 79 Behet Sleymann Haydar ve Mecit adnda iki olu vardr. Mecit Sleyman, Bear Esedin 2001 ylnda bamsz gazeteler zerindeki yasa kaldrp, yerine olduka ar snrlamalar ieren bir basn kanunu karmasnn ardndan yayn hayatna balayan iki zel gazeteden birinin sahibidir ki dier gazete Bear Esedin kuzeni Rami Mahlufundur.80 Arapa yayn yapan Beleduna gazetesinin yan sra sahip olduu United Group81 bnyesinde eitli dergiler karan Mecit Sleyman medyay kontrol eden en nemli isimlerden biri olarak gsterilmektedir. 82
78. Bashar al-Assads inner circle, BBC, 18 Mays 2011. 79. Ahmedinecad Trkiyeye destek iin amda, CNN Trk, 7 Mays 2009. 80. Syria slammed on human rights, Aljazeera, 16 Temmuz 2010. 81. United Group web sitesi iin bkz; http://www.ug.com.sy/chairman-letter.html. 82. Human Rights in Syria during Bashar al-Asads First Ten Years in Power, Human Rights Watch, 16 Temmuz 2010; http://www.hrw.org/en/node/91580/section/4#_ftn32. Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
31
MUSTAFA ABDLKADIR TALAS

Eski Savunma Bakan, 79
1932 ylnda Humus yaknlarndaki Al-Rastanda doan Babakan Eski Yardmcs Mustafa Talas, Esed ailesinin yakn evresindeki Nusayri olmayan birka isimden biridir. 1952de girdii Humus Askeri Akademisinde Hafz Esed ile tanm, 1963te Baas Partisinin iktidara gelmesi ile darbede rol almamasna karn Esedin yardm ile Baas Askeri Komitesinde yer edinmitir. 1966 ubatnda Hafz Esed ve Salah Cedidin gerekletirdii Nusayrilerin iktidar ele geirdii darbe sonrasnda etkinlii artmtr. 1967 Sava sonrasnda Cedid ile Esed arasndaki kan anlamazlk sonrasnda Esed tarafndan 1968de Cedide bal Ahmed Suveydani yerine Genelkurmay Bakanlna atanm ve ayrca Savunma Bakanl yardmclna getirilmitir.83 Talas, 1971de Kara Eyll sonrasnda rdn Kral Hseyin ile FK lideri Yaser Arafat arasndaki grmelere bakanlk etmi ve 1972de Savunma Bakan, Suriye Ordusu Bakomutan Yardmcs ve Askeri likilerden Sorumlu Babakan Yardmcs olarak atanmas ile lkenin en etkili isimlerinden biri haline gelmitir. 1984te Hafz Esedin kardei Rfat Esed tarafndan yrtlen darbe giriiminin bastrlmasna yardmc olmutur. 30 sene boyunca Savunma Bakanl grevini yrten Talasn hzl ykselii Hafz Esede olan yaknl kadar, Esedin btn kilit pozisyonlara Nusayrileri getirmesinin Snni ounluk iinde yaratt tepkiyi yumuatma abas olarak grlmtr. 84 Bir Snni olarak kendisine amn Snni eliti iinde yer edinen Talas, Halepin aristokrat snfndan gelen ei Lamia el-Cebiri sayesinde bu pozisyonunu salama alarak, soysal
83. Mustafa Talasn Kiisel Web Sayfas: Es Siyretuz zatiyye, El madul evvel Mustafa Talas, http://www. moustafatlass.org/index.php?m=327, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 84. Whos who in Syrias leadership, BBC, 3 Mart 2005.
32
hayatta da nemli bir figr haline gelmitir. 1990lar boyunca etkisini koruyan Talas, bunu Hafz Esedin lmnden sonra da devam ettirmeyi baarmtr. Esedin lm sonrasnda Bearn pozisyonunu salamlatrmasna yardmc olmu ve kendisinin en yakn yardmclarndan biri haline gelmitir. 72 yana geldii 2002de Savunma Bakanl grevinden emekli olmas gerekirken Bear Esed tarafndan emeklilii iki yl ertelenmitir.85 Bununla birlikte Talasn lkedeki eski tutucu kadrolarn ban ektii ve bu erevede 2004 ylnda Savunma Bakanlnn yansra Baas Partisindeki tm grevlerinden de ayrlmak zorunda brakld ifade edilmektedir. Mustafa Talasn askerlikten, edebiyata ve anlarna kadar pek ok konuda kitabnn yansra Dar el-Talas isimli bir de yaynevi bulunmaktadr. Talasn her iki olu da Suriyede nemli isimlerdir. ki olundan byk olan ve Pariste eitim alan Firas Talas bugn Suriyenin eker tekelini elinde tutan en byk gda tccarlarndan biridir.86 Askeri bir kariyer izleyen dier olu Menaf Talas ise araba kazas sonucunda len ve Hafz Esedin yerini almas beklenen Basil Esedin en yakn arkadalarndan biri olmu daha sonra Bear Esedle benzer bir dostluk kurmu ve sa kolu haline gelmitir.87
85. Profile: Mustafa Tlas, BBC News, 22 Eyll 2003. 86. Could the Assad regime fall apart?, The Economist, 28 Nisan 2011. 87. Lt. Gen. Mustafa Tlass, Middle East Intelligence Bulletin, Vol 2, No 2, 1 Temmuz 2000, http://www. meforum.org/meib/articles/0007_sd2.htm Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
33
FARUK EL-ARA
Cumhurbakan Yardmcs, 73
10 Aralk 1938 doumlu olan Cumhurbakan yardmcs Faruk el-ara 20 sene boyunca Suriye diplomasisine yn veren isim olarak bilinmektedir. Sekler bir Snni olmasna ramen ara, Hafz Esede sadakati ile n plana km ve Baas Partisi iinde hzla ykselmitir. ara 1984ten 2006 ubatnda Bear Esed kendisini Haddamn yerine cumhurbakan yardmcs olarak atayana dek Dileri Bakanl grevini yrtmtr. ngiliz Dili ve Edebiyat mezunu olan ara, uzun sre Suriye Havayollarnda almtr. Dileri Bakan olmadan nce Roma Bykelilii, Enformasyon Bakanl ve daha sonra Dileri Bakan Yardmcl grevlerini stlenmitir.88 arann Esed ailesine yaknl brokraside teaml d yollarla ykselmesine olanak salamtr. zellikle srail ve ABD kart sert eletirileri ile tannmaktadr. ran-Irak Sava srasnda Suriyenin ran destekleyen politikasn savunduysa da Irak ile 1990larda ilikilerdeki soukluun giderilmesine n ayak olmutur. 1990larn banda srail ile yaplan gizli grmeleri yrtm, daha sonra 2000de ABDde gerekletirilen bar grmelerinde Suriye delegasyonuna bakanlk etmitir. Grmeler kesildiinde arann, srail Golan Tepelerinden ekilmedike Suriyenin grmelere yeniden balamayacan ifade ettii aklamas hatrlanmaktadr. 2003 Irak Sava srasnda ABD, Suriyenin Irak yanls propagandasndan aray sorumlu tutmutur.89 Hariri Suikasti soruturmasna dayanan Mehlis Raporunun hazrlanmasnda BM mfettilerine yalan sylemekle sulanmtr.90 ara, i politikaya ok mdahil olmamakla birlikte yine de etkili bir siyasi isimdir. zel-
88. Whos who in Syrias leadership, BBC, 3 Mart 2005. 89.A.g.e. 90. Ester Pan, Syrias Leaders, CFR, 10 Mart 2006, http://www.cfr.org/syria/syrias-leaders/p9085 Eriim tarihi: 11 Ocak 2012.
34
likle Derl olmas kendisini isyanla birlikte daha nemli hale getirmitir. Derdaki protestocularn oluturduu delegasyonla 12 Nisan 2011de bir araya gelen ara, burada talepleri alm ve Bear Esede iletmitir.91 27 Nisan 2011de ou Derdan 200 Baas Partisi yesinin istifasnn ardndan Faruk arann da izleyen gnlerde rejimle ters debilecei yorumlar yaplmtr.92 Yine arann Derada gstericilere ate almasna tepki vermesi zerine Mahir Esed tarafndan vurulduu iddialar Arap basnna yansmtr.93 arann ismi ayn zamanda Bear Esedin grevi brakmas karlnda muhalefetin kabul edecei ngrlen bir ara forml erevesinde de gndeme gelmi, bu formle gre arann geici bakan sfatyla gei dnemini idare edebilecei iddia edilmitir.
91. Syrian security forces attack village, Aljazeera, 13 Nisan 2011. 92. Could the Assad regime fall apart?, The Economist, 28 Nisan 2011. 93. Muhammed air, El Muarazatis Suriyye temuddul Ahram bi malumatin muserrebe, Al Ahram, 3 ubat 2012, http://www.ahram.org.eg/Arab-world/News/128804.aspx, eriim tarihi: 7 ubat 2012.
35
VELID MUALLIM
Dileri Bakan, 70
1941 ylnda amda doan Dileri Bakan Velid Muallim, zellikle srail ile gerekletirilen bar grmeleri ile tannm tecrbeli bir diplomattr. amn kkl Snni Arap ailelerinden birisinden gelmektedir. lk olarak 1991de Madrid Konferansnda Suriye adna grmeleri yrten heyette yer alm, 1994ten 2000de tamamen kesilinceye kadar ise bar grmelerinde Suriye heyetine bakanlk etmitir. sraillileri grmelerde zorlayan tavr ve diplomatik yetenei ile dikkat ekmitir. Velid Muallim, 1990-1999 yllar arasnda Suriyenin Washington Bykelisi olarak grev yapm ardndan 2000 ylnda Dileri Bakan Yardmcl grevine getirilmitir. Lbnan Babakan Refik Haririnin lm sonrasnda, 2005 ylnda, Lbnan ile ilikilerin yrtlmesi srecinden sorumlu olmu ve bu nemli grevin ardndan 11 ubat 2006da Faruk el-arann Cumhurbakanl yardmclna getirildii kabine deiiklii srasnda Dileri Bakan olarak atanmtr.94 D politikadaki tecrbesi ve Bear Esedin evresindeki yakn isimlerden biri olarak dikkat ekmesine karn Velid Muallim, hem daha ok Esedin kararlar dorultusunda ekillenen Suriye d politikasnda, hem de i siyaset zerinde ok belirleyici bir isim deildir. Genel manada rejimin i halkas tarafndan ekillenen Suriye d politikasnn uygulaycs ve savunucusu grevini yerine getirmektedir. Protestolar srecinde d basnda daha ok yer alan Muallim, Suriyede yaananlar rejimi ykmak isteyen unsurlarn protestocularn iine szmalarna ve polise ate amalarna balam, protestocular lkeyi iddete ve kaosa srklemekle sulayarak Esed ynetiminin izledii politikay savunmutur.95 Siyasi bir figr olarak gc snrl olmas nedeniyle Muallim, dorudan protestolarn hedefindeki isimlerden biri haline gelmemitir. Nitekim Esedin 14 Nisan 2011de gerekletirdii son kabine reformu sonrasnda yerini koruyan nadir isimlerden biridir.96
94. es Siyretuz zatiyye li adail hukumetil cedide, es Sevre, 12 ubat 2006, http://thawra.alwehda.gov. sy/_archive.asp?FileName=70762027820060211154743, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 95. EU condemns ongoing violence against Syrian protesters, Deutsche Welle, 10 Nisan 2011, http:// www.dw-world.de/dw/article/0,,14979060,00.html Eriim tarihi: 17 Ocak 2012; Syrian forces fire at mourners after mass funeral, Reuters, 9 Nisan 2011. 96. Assad keeps Moualem as foreign minister in new government, Reuters, 14 Nisan 2011.
36
BUSEYNE ABAN
Bear Esedin Siyasi ve Medya Danman, 59
Buseyne aban 1953 ylnda Humusta domutur. Nusayri bir aileden gelmektedir. Irak asll Halil Cevad ile evli ve ocuk annesi olan aban, lisans derecesini am niversitesi ngiliz Edebiyat Blmnden, yksek lisans (1977) ve doktora (1982) derecelerini ise Warwick niversitesi ngiliz Edebiyat Blmnden almtr.97 1982-84 yllar arasnda Cezayirdeki Constantine niversitesinde retim grevlisi olarak alan Buseyne aban, ayn greve 1985-2002 yllar arasnda am niversitesinde devam etmitir. aban, 1988den 2002 ylna kadar Suriye Dileri Bakanlnda danmanlk; 2000-2005 yllar arasnda Arap Yazarlar Birlii Bakan Yardmcl ve 1993-2003 yllar arasnda ise Suriye Cumhurbakanna tercmanlk yapmtr. 2002-2003 ylnda Dileri Bakanl Medya Dairesi Bakan olarak alan aban, 2003-2008 yllar arasnda ise Diaspora Bakanlna getirilmitir. 2008den bu yana Suriye Cumhurbakan Bear Esedin Siyasi ve Medya Danman olarak almaktadr.98 2005 ylnda Arap Birlii tarafndan Kamu Grevindeki En Sekin Kadn (The Most Distinguished Women in Governmental Position) dlne layk grlm ve 2005 Nobel Bar dl iin dnya apnda aday gsterilen 1000 kadndan birisi olmutur.99 Buseyne aban, Londradan yayn yapan Asharq al Awsat gazetesinde de ke yazlar kaleme almtr. Buseyne abann Esed ailesinden olmamasna ramen rejim ierisindeki ykselii kendisinin Bear Esedin ablas Bra Esed ile yakn dostluuna balanmaktadr.100 Suriye
97. es Siyretuz zatiyye li adail hukumetil cedide, es Sevre, 12 ubat 2006, http://thawra.alwehda.gov. sy/_archive.asp?FileName=70762027820060211154743, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 98. Bouthaina Shaaban Kiisel Web Sayfas, http://www.bouthainashaaban.com/bouthaina.html Eriim tarihi:10 Ocak 2012. 99. A.g.e. 100. Mohamad Daoud, Dossier, Bushra Assad,Mideast Monitor, Vol.1, No.3 (September-October 2006), http://www.mideastmonitor.org/issues/0609/0609_5.htm Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
37
hkmeti adna szclk yapan aban, bazlar tarafndan Suriye rejiminin makyz olarak nitelendirilmektedir. Bear Esed veya dier yetkililerin ok seyrek aklamada bulunmasna karn abann sklkla beyanat vermesi, rejimin reform ynndeki szlerini ssl ve ikna edici ifadelerle anlatabilme kabiliyetine balanmaktadr.101 Nitekim aban, Birleik Arap Emirliklerinde yaymlanan el-Halic gazetesine verdii beyanatta gsterilerde binlerce kiinin ldrlmesine ve tutuklanmasna deinmeden, bu srete lkede ok kkl reformlarn yapldn ileri srmtr. Olaanst hal yasasnn kaldrlmasnn, seim ve partiler yasasnda deiikler yaplmasnn ve anayasada deiiklikler yaplmas iin komisyon kurulmasnn Suriyelilerin tahayyl edemeyecei kadar kkl reformlar olduunu belirtmitir.102 aban, Suriyeye uygulanan yaptrmlarn yan sra Amerikann kiisel yaptrm uygulad103 alt Suriyeliden birisidir.104
101. Hussein Shobokshi, A resounding no to al-Assad, Sharq Al Awsat, 16 Eyll 2011, http://www. asharq-e.com/news.asp?section=2&id=26598 Eriim tarihi 10 Ocak 2012. 102. BMde Suriyeye kar yeni giriim, Yeni zgr Politika, 29 Eyll 2011, http://yeniozgurpolitika. org/index.php?rupel=nuce&id=2328 Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 103. Yaptrmlar Amerika ierisindeki hesaplarn dondurulmasn ynndedir ve Amerikayla ihracat veya ithalat yaplmasn engeller. 104. Robert Fisk, The army was told not to fire at protesters, Independent, 28 Ekim 2011.
38
ABDULLAH EL AHMAR
Baas Partisi Genel Bakan Yardmcs, 75
6 Haziran 1936da amn krsal kesimlerinde bulunan et Tel kentinde dnyaya gelmitir. Arap Sosyalist Baas Partisinin Genel Bakan Yardmcsdr ve Genel Bakan Bear Esed, Cumhurbakanl grevini yrttnden tr fiili olarak partinin ynetimiyle ilgilenmektedir. 1964 ylnda am niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmutur. Baas Partisine 1950li yllarda katlm, 1967-1969 yllar arasnda Hama Valilii yapmtr. 1969 ylnda Edlib Valiliine atanan Abdullah Ahmar, 1970 ylnda Hafz Esed parti ierisinde darbe yapana kadar bu grevde kalmtr. Mays 1971de dzenlenen Baas Partisi 5. Ulusal Kongresinde Parti Ynetimine girmitir. Baas Partisindeki grevinin yansra Ulusal Aratrmalar Heyeti Bakanl yapmaktadr. 1971 yl Eyll aynda ise partinin Genel Bakan yardmcs seilmitir. Evli, 6 erkek ve 3 kz ocuun babasdr.105
105.
Gyadatul Baas, el Refig Abdullah Ahmar, http://bit.ly/zt6wXW
39
BAAS PARTS
Resmi adyla Arap Sosyalist Baas Partisi 7 Nisan 1947de kurulmutur. Suriyede Mart 1963 darbesiyle iktidara geen Baas Partisi, Sosyalizm ve Arap milliyetiliini benimseyen sekler bir partidir. 1966 darbesiyle partinin radikal kanad ynetimi ele geirmi ve partinin kurucular olan eski isimler tasfiye edilmitir. 19702000 yllar arasnda Hafz Esed tarafndan ynetilmitir. Suriyeli bir Hristiyan Miel Eflak ile Suriyeli Snni Selahaddin Bitar tarafndan kurulmu olan Baas Partisi bata Irak, rdn ve Lbnan olmak zere pek ok Arap lkesinde destek bulmutur. Ancak 1990lardan itibaren parti Sosyalizm ve Arap birlii fikirlerini geri plana atmtr. Baas Partisinin egemen olduu yasama organnn bamsz bir yetkisi yoktur. Milletvekilleri, hkmet politikalarn eletirebilir ya da taslak yasalar deitirebilir, ancak yeni yasa oluturamazlar. Nitekim yrtme erki yasama srecinde tam bir kontrole sahiptir. Suriye devlet sisteminde ve toplumunda lider rol Anayasann 8. maddesi106 ile garanti altna alnan Baas Partisi, Suriye meclisinde te iki ounlua sahiptir. 250 sandalyelik parlamentonun 167 sandalyesi Baas Partisinin de iinde bulunduu Milli lerleme Cephesi (MC) koalisyonuna ayrlmtr. Milli lerleme Cephesi, Hafz Esed tarafndan 1972 ylnda rejime daha fazla kesimi entegre ederek ballklarn kazanmak amacyla Baas Partisi liderliinde dier kk partilerle kurulmu bir koalisyondur. Koalisyona katlan dier partiler Baas Partisinin anayasal gvence altna alnm nceliini kabul etmilerdir. Koalisyonun iinde Baas Partisi dnda, Arap Sosyalist Hareketi, Arap Sosyalist Birlii, Halit Bekta liderliindeki Suriye Komnist Partisi, Yusuf Faysal liderliindeki Suriye Komnist Partisi, Sosyal Demokratik Birlik Partisi, Sosyalist Birlik Partisi, Suriye Sosyal Milliyeti Parti, Demokratik Sosyalist Birlik Partisi, Arap Demokratik Birlik Partisi ve Milli Ant Partisi olmak zere 11 parti yer almaktadr.
106. Suriye Anayasasnn 8. Maddesinde Devletin ve toplumun tek hakimi Baas Partisidir yazmaktadr. Buna gore toplumu ve devleti ynetme hakk paylalmaz ve tek olan Baas Partisi ideolojik ats altnda mmkndr.
40
1972den bu yana yalnzca MCe katlan partilerin Suriyede yasal olarak faaliyet gstermesine izin verilmitir. MC ierisindeki partiler geleneksel olarak sosyalist ve Arap milliyetisi eilimindedirler. MC aslnda Suriyede ok partili bir sistem varm imaj yaratmak iin kurulmutur. Baas Partisinin koalisyon ierisindeki ncelikli konumu ve dier partilerin bu ncelii kabul etmesi nedeniyle MC, farkl kesimlerin taleplerini dile getiren bir koalisyon olmaktan ziyade bu kesimleri siyasal srece katarak onlar rejime sadk hale getiren bir ara niteliindedir. Baas Partisinin rgtsel yapsna bakldnda en stte Milli Komitenin olduu grlmektedir. 21 yeden oluan Komitenin yelerinin yarsn Suriyeli Araplar dier yarsn ise Irak, rdn, Lbnan ve Filistin Araplar oluturmaktadr. Komite birleik bir Arap devleti kurulmas halinde hkmet ilevi grmesi ngrlm bir kurumdur, ancak Arap Birlii fikrinin cazibesini yitirmesiyle birlikte sembolik bir ileve brnmtr. Baas Partisinin asl icra organ ise 21 yeden oluan Blge Komitesidir. Suriye, Baas Partisinin Arap toplumlar iindeki bir blgesi olarak grlmesi nedeniyle Blge Komitesi olarak anlan bu yap partinin en nemli organdr. Blge Komitesinin hiyerarik olarak bir altnda ise Merkez Komite bulunur. Blge Komitesiyle yerel branlar arasndaki koordinasyon ve iletiimi salamak amacyla kurulmu Merkez Komitenin ye says 95tir. Merkez Komitenin altnda Blge Komitesine bal 19 tane yerel ube rgtlenmeleri vardr. Vali, emniyet mdr, belediye bakan ve dier yerel grevlilerin ye olduu parti ubelerinin byklkleri bulunduklar vilayetin nfus oranna gre ayarlanmtr. ubelerin altnda ise Baas partisinin gemiteki gizli rgtlenmesinin gnmzdeki kalnts olan ve ila yedi yeden oluan parti hcreleri bulunmaktadr. Sk bir rgtlenmeye sahip Baas Partisinin Blge ve Merkez komitesinin yeleri drt ylda bir seilmektedir. Parti ubelerinin delegeleri tarafndan seilen merkez komite, blge komitesi yelerini semektedir. Sivil rgtlenmesine paralel bir askeri rgtlenmeye de sahip olan Baas Partisi bu iki kanadn blge komitesinde bir araya getirmektedir. Tabura kadar inen bir askeri rgtlenmeye sahip askeri kanadn banda siyasi rehber bulunmaktadr. Ordunun tm yeleri parti yesi olmamakla birlikte, orduda ykselebilmek iin parti rgtlenmesi iinde yer almak bir n art olarak kabul grmektedir. Baas partisinin toplumsal uzants da olduka genitir. lkokuldan balayan rejim ideolojisini vatandalara alama sreci, ocuklar iin yaz kamplarndan devrim genlii rgtne, renci birlii ve sendikalara kadar uzanr. Bunun dnda parti yllardr kyl ve iilerin desteini salamak iin iindeki ii ve kyl snfndan temsilcilerin saylarn artrmaya ynelik aba sarf etmektedir.
41
Suriyede Baas Partisine anayasal stnlk salayan anayasann 8. maddesinin kaldrlmas talebi uzun sredir muhalefetin en nemli taleplerinden birini oluturmaktadr. Protestolarn balamasyla birlikte Esed Austos aynda Suriyede baka partilerin kurulmasna izin veren kanun hkmnde kararnameyi imzalamtr. Ancak Baas Partisinin anayasal stnln koruyan maddenin kaldrlmamas Esedin bu reform hamlesini anlamsz klmaktadr. Nitekim muhalefet de talepleri sertletirerek vurguyu reformdan, Baas rejiminin sonlandrlmasna kaydrmtr. Ancak artan iddete ramen Baas rejimi kendisine bal kesimlerin sadakatini korumaktadr. Zira rejimin iddetini protesto ederek muhalefete katlan sivil ve askeri brokratlarn says olduka snrl kalmtr. zelikle st dzeyde rejimden byle bir kopu neredeyse olmamtr. Baas rejiminin salam yaps hala kendini korumakla birlikte, iddetin sonlandrlamamas Baas Partisini ubat 2012de acil bir konferans yapmaya itmitir. Tek partili sistemden ok partili ve oulcu bir sisteme geiin ele alnaca konferans rejimin Suriyedeki durumu kontrol altna almaya ynelik ataca son admlardan biri olarak nitelendirilmektedir.
42
SURYE STHBARATI
Suriye halknn, rejimin halk sindirme politikalarnn en nemli uygulaycs olarak grd el-Muhaberat, Suriye istihbarat tekilatlarna verilen genel isimdir. Suriyenin Siyasi Gvenlik, Genel stihbarat, Askeri stihbarat ve Hava stihbarat olmak zere nde gelen drt istihbarat kurumu bulunmaktadr. Bu istihbarat birimleri Devlet Bakan Hafz Esedin 19702000 yllar arasnda iktidarn korumasn salam ve lm sonrasnda da iktidarn Bear Esede geiine yardm etmitir.107 Fransz modeline gre kurgulanan Suriye istihbarat kurumlar, Sovyetler Birlii sisteminden de etkilenmitir.108 Siyasi Gvenlik Direktrlnn temel grevi lkedeki muhalif siyasi aktiviteleri takip etmektir. D ve i gvenlik departmanlar bulunan bu direktrlk, gzalt merkezlerini kontrol etmekte ve tm medya faaliyetlerini izlemektedir.109 Genel stihbarat Direktrl ise d istihbarat kolu olan ve lke apnda da etkinlik gsteren bir sivil istihbarat servisidir. Bu kurumun faaliyet alan daha genel olmakla birlikte Siyasi Gvenlik Direktrl ile de paralellikler tamaktadr. CIA benzeri faaliyetleri olan bu kurumun Filistin Masas adl birimi Suriye ve Lbnandaki Filistinli gruplar izlemekten sorumludur.110 Askeri stihbarat ubesi ise geleneksel askeri istihbarat faaliyetlerinin dnda Filistin, Lbnan ve blge lkelerindeki rgtleri desteklemekte, yurt dndaki Suriye muhaliflerini izlemektedir. Bu kurumun merkezi amda bulunan Savunma Bakanlndadr.111 Hava stihbarat Direktrl ise en gl ve korkulan istihbarat birimi olarak ne k107. Syria, Intelligence and Security, Encyclopedia of Espionage, Intelligence, and SecurityEspionage, http://www.faqs.org/espionage/Sp-Te/Syria-Intelligence-and-Security.html. 108. Andrew Rathmell, Syrias Intelligence Services: Origins and Development, The Journal of Conflict Studies, K, 1996, http://www.lib.unb.ca/Texts/JCS/bin/get.cgi?directory=J97/ articles/&filename=RATHMELLwp1.htm Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 109. Syrias terror Networks, The Washington Times, 19 ubat 2007. 110. Syria, Intelligence and Security, http://www.faqs.org/espionage/Sp-Te/Syria-Intelligence-andSecurity.html Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 111. Intelligence profile: Syria, Le Canard Volant Non Identifie, 3 Haziran 2003, http://www.cvni.net/ radio/nsnl/nsnl061/nsnl61sy.html Eriim tarihi: 11 Ocak 2012.
43
maktadr. Bu gcnn arkasnda Hafz Esedin hava kuvvetlerinden gelmesi yatmaktadr. Baba Esed kendi dneminde bu birimi iyice glendirmi ve kendi ahsi operasyonel gc olarak kullanmtr.112 Suriye Askeri stihbarat ubesinin banda Nusayri kkenli Abdulfettah Kudsiyye, Suriye Hava stihbarat Direktrlnn banda yine bir Nusayri olan Cemil Hasan, Siyasi Gvenlik Direktrlnn banda Snni Diyb Zeytun ve Suriye Genel stihbarat Direktrlnn banda ise Snni kkenli Ali Memlk bulunmaktadr. Bear Esed 2010 ylnda rana yakn olduu sylenen isimlerden Zheyr Hamad Ali Memlkn yardmclna getirmitir. Bu drt istihbarat birimi General Hiam Bahtiyar bakanlndaki Ulusal Gvenlik Konseyine bal olarak almakta, General Bahtiyar dorudan Esede raporlarn sunmaktadr.113 Bununla birlikte bu kurumsal yap iinde, zellikle de Esed ailesine yakn olan subaylarn, yetkilerini aan ekilde daha etkin hareket edebildii dnlmektedir. rnein Suriye Genel stihbarat Direktrlnde Ali Memlke bal olarak alan Esedin kuzeni Hafz Mahlufun Memlkten daha etkili olduu ifade edilmektedir.114 Gvenlik glerindeki benzer akrabalk ilikilerine ramen Esedin srekli olarak bu kurumlardaki grevlilerin yerini deitirdii ve bylelikle hibirinin belirli bir kurum ierisinde kendi iktidarn oluturmasna izin vermedii belirtilmektedir.115 Suriyeyi genel manada bir istihbarat devleti olarak tarif etmek mmkndr. stihbarat rgtlerinin okluunun ve birbirleri arasnda irtibatlarnn zayf olmasnn Suriye halk zerinde birok olumsuz etkileri grlmektedir. rnein, Askeri stihbarat tarafndan sorgulanan ve ikence gren bir Suriyelinin akabinde ayn pheden dolay Hava Kuvvetleri stihbarat tarafndan da ayn muameleye tabi tutulmas ska grlen bir olaydr. stihbarat rgtlerinin gnlk hayattaki varl, Suriyelilerin bazen kendi aile fertlerinden bile phe duymalarna sebep olmaktadr.116
112. Syria, Intelligence and Security, http://www.faqs.org/espionage/Sp-Te/Syria-Intelligence-andSecurity.html Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 113. Ahed Al Hendi, The Structure of Syrias Repression, Foreign Affairs, 3 Mays 2011, http://www. foreignaffairs.com/articles/67823/ahed-al-hendi/the-structure-of-syrias-repression?page=show Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 114. A.g.e. 115. The Syrian President Reshuffles Security, Intelligence Leaders, Middle East Transparent, 28 Eyll 2011, http://www.metransparent.com/spip.php?article11370 Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 116. Suriye Ulusal Konseyi yesi Mahmud Osman ile yaplan zel mlkat. 12 Aralk 2011.
44
EBBHA
ebbiha, kelime anlam ile hayalet ve hortlak szcklerine karlk gelmekte, Arapada oka su ileyen anlamnda kullanlmaktadr.117 Suriyede halk arasnda grece eski kullanma sahip olan bu kelime ile hukuksuz iler yapan ama gvenlik gleri ve devlet ierisindeki gl balantlar nedeniyle yaptklarnn hesabn vermeyen kiiler kastedilmektedir.118 Hafz Esed dneminde de aktif olan ebbiha, Suriyede gsterilerin balamasyla birlikte gstericilere ve muhaliflere ynelik tasfiye operasyonlar yrten, onlara dorudan ate aan sivil, paramiliter eteler olarak n plana kmtr.119 Kendilerine ok hzl ve grnmeden su iledikleri iin bu adn verildii de sylenmektedir.120 Hafz Esedin daysnn olu Nemir Esed tarafndan rgtlendii sylenen ebbihadan 1975te Suriye ordusunun Lbnana girmesiyle birlikte Hafz Esedin abisi Malik Esed tarafndan ilk defa aka bahsedilmeye balanm, 1982de ise Rfat Esed tarafndan ebbiha ilk defa ayaklanmalara kar kullanlmtr. Hafz Esed ise ebbiha glerinden zellikle Lbnan ve Suriyedeki siyasi hasmlar tasfiye iin yararlanmtr. Saylar 9 ila 10 bini bulan bu gler Esed ailesinden Mnzir Esed, Hilal Esed, Harun Esed, Emir Esed, Hafz Esed, Ali Esed, Muhammed Esed, Smer Esed, Suvar Esed ve Fevaz Esed tarafndan komuta edilmektedir.121 Bu gruplarn yelerinin eitimsiz, fazla dnmeyen, gz kara, iri csseli kiilerden hatta azl mahkmlar arasndadan seildii sylenmektedir. Grubun kendi ierisinde
117. Mahmud Selim, e ebbihatu fi Suriye: Luaten ve stlahen, al Moslim, 29 Eyll 2011, http:// almoslim.net/node/153437 Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 118. Necah ueh, Taifetu ebbiha fi Suriye, Al Bayan, 26 Mays 2011, http://albayan.co.uk/article. aspx?id=861 Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 119. A.g.e. 120. Miliiyat el ebbiha: Guvvat hassa fevkal kanun, Ashaq Al Awsat, 12 Nisan 2011, http://aawsat. com/details.asp?section=4&issueno=11823&article=616865&feature= Eriim tarihi: 13 Ocak 2012. 121. Mahmud Selim, e ebbihatu fi Suriye: Luaten ve stlahen, al Moslim, 29 Eyll 2011, http:// almoslim.net/node/153437 Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
45
liderlerini muallim retmen diye ard ve bunun Suriye istihbaratnda ube mdrne verilen bir ad olduu ifade edilmektedir.122 Suriyedeki birok gayr- meru faaliyetlerde rol ald ifade edilen grubun, kendilerine kar mcadele verdii gerekesiyle Basil Esede suikast tertip ettii ve trafik kazasndan sorumlu olduu da iddia edilmektedir.123 ebbiha, Mart aynda patlak veren isyan ile birlikte Baas Partisi rejimi tarafndan muhalifleri yldrmak ve gzlerini korkutmak amacyla kullanlmaktadr. Tamam Nusayri ailelere mensup olan ebbiha yeleri, 124 gsterilerde polis ve ordu glerinin yan sra konulanmakta, sokaklara, evlere ve kylere basknlar dzenlemektedir. Dzenli bir rgtsel yaps olmayan grubun zellikle sahil blgelerinde byk etkinlik gsterdii bilinmektedir.125
122. 123.
Ag.e. Ag.e.
124. Vefa Zeydan, E ebbiha: Balaticetin nizamis Suriy, Al Masryoon, 31 Mart 2011, http://www.almesryoon.com/news.aspx?id=52886 Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 125. sabat bi ismi ebbiha tenurul fevza fil Lazkiyye, Moheet, 27 Mart 2011, http://bit.ly/xmzeFh Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
46
MUHALEFET
47
Baskc Esed rejimine kar muhalefet, siyasi faaliyetleri snrl olsa da gerek Suriye ierisinde gerekse diasporada her zaman var olmutur. Muhalefet kontrol altnda tutulmaya allm, siyasi sulu kabul edilen pek ok muhalif hapse atlrken pek ou da yurt dnda yaamak zorunda kalmtr. Farkl siyasi, etnik ve dini gruplarn yannda bamsz pek ok figr rejim muhalifleri safnda yer almtr. Rejim btn muhalif gruplara kar baskc bir politika izlese de Suriye Mslman Kardelerine kar yrtt politika dierlerinden daha sert ve kanl olmutur. 1963 ylnda Mslman Kardelerin siyasi faaliyetleri yasaklanm, iki taraf arasnda 70li yllarda devam eden atmalar 1982 ylnda ounluu Mslman Kardeler yesi yaklak otuz bin insann Hama ehrinde rejim tarafndan ldrlmesiyle sonulanmtr. Bu katliamn btn muhalif gruplar zerinde ok olumsuz etkileri olmu, sesi zaten ok ksk olan muhalefetin rejim karsnda rgtlenme cesareti iyice krlmtr. Haziran 2000de Hafz Esedin lm Suriyede deiim umudu dourmutur. Siyasi tartmalarn ve rejime kar eletirilerin artmasna sebep olan bu olayn balatt sre 2001 yazna kadar youn bir ekilde devam etmitir. Farkl siyasi fikirlere sahip aktivistlerin ve diasporadaki entelektellerin fikirlerini ve eletirilerini alenen dile getirdikleri, tartmalarn yaplmasna daha fazla imkn salayan sivil toplum kurulular kurduklar bu ksa dnem am Bahar olarak adlandrlmtr. Bu sreci balatan olay rejim muhalifi 99 entelektel, sanatkr ve meslek erbabnn bir araya gelerek Eyll 2000de 99lar Bildirgesini yaynlamas olmutur. Bildirgede Esed rejimine kar direkt bir eletiri getirilmeden, gecikmi olduuna inanlan siyasi reformlarn bir an nce hayata geirilmesi gerektii ifade edilmitir. Takip eden srete, 99lar Bildirgesinin devam niteliinde olan 1.000ler Bildirgesi yaynlanmtr. 9 Ocak 2001de yaynlanan ve 1.000 kii tarafndan imzalanan manifesto, bir ncekindeki taleplerin tesine giderek tek parti iktidarnn sona erdirilerek ok partili demokrasiye geilmesi gerektiini savunmutur. Miel Kilo, Burhan Galyun ve Sadk Celili el Azm gibi tannm isimler her iki manifestonun da yazlmasnda nemli roller stlenmilerdir. Muhalefetin zgrlklerin geniletilmesi adna att bu admlar Bear Esedin banda olduu rejim tarafndan tehdit olarak alglanm ve rejimin sivil toplum zerindeki basksn arttrmasyla sonulanmtr. Rejimin sert tepkisi sonucunda aralarnda Riad Seyf, Mamun el Humsi, Riad Trk ve Arif Delilenin de olduu sekiz nemli muhalif figr ve sivil toplum kurulularnn liderleri tutuklanm, muhalefete ait yaynlar durdurulmu ve muhaliflerin bir araya gelerek tartmalar yapt salonlar kapatlmtr. am Bahar, muhalefeti rejim karsnda baarya ulatrmasa da farkl muhalif gruplar bir araya getirmeyi baarmtr.
48
am Baharna benzetilen ikinci sre Lbnan Babakan Refik Haririnin ldrlmesinin ardndan Suriyenin Lbnandan ekilmesiyle balamtr. 2005in baharnda Araplar ve Krtler bir araya gelerek Temel Hak ve zgrlkleri Savunmak iin Ulusal Koordinasyon Komitesini kurmu, Suriye sivil toplumunun farkl kesimleri arasnda diyalog balatmlardr. Ayn yln Nisan aynda Sivil Toplumu Canlandrma Komitesi Mslman Kardeler dhil muhalefetin btn gruplarna diyalog ars yapan bir belge yaynlamtr. Bu ar Ekim 2005de oulculuk, pasif direni, muhalifler arasnda birlik ve demokratik deiim ilkeleri zerine ina edilen am Deklarasyonunun yaynlanmas ile sonulanmtr. Be siyasi parti ve dokuz nc entelektel tarafndan imzalanan deklarasyon slami gruplardan, liberallerden, Krtlerden, Araplardan ve Aurilerden geni destek almtr. Fakat rejim muhalefetin bu giriimlerine yine sert bir ekilde cevap vermitir. 2005 ylnn Aralk aynda bakan yardmcs Abdulhalim Haddam, Suriyeyi Refik Hariri suikastna karmakla sulam, bu Haddamn Suriyeyi terk ederek Parise yerlemesi ve muhaliflerin safna gemesine neden olmutur. Haddam, Mart 2006da Mslman Kardeler rgt ile beraber Ulusal Kurtulu Cephesini kurmutur. Ortadouyu saran isyan dalgas 2011 Martnda Suriyeye de ulam, rejimin halkn taleplerine iddetle karlk vermesi sonucunda dank halde olan Suriye muhalefeti bir araya gelerek siyasi bir zm arayna girmitir. Muhalifler aralarndaki gr farkllklar, koordinasyon eksiklii, diasporadaki muhaliflerle i muhalefetin birbirine gven sorunu ve muhalif gruplarn siyasi partilerinin olmamas muhalefetin Esed rejimi karsnda ortak bir duru sergilenmesini zorlatrsa da birlik admlar atlmtr.
49
SURYE ULUSAL KONSEY

Suriyede protesto hareketlerinin patlak vermesinin ardndan Esedin gsterileri kanl bir ekilde bastrmas lke ve lke dnda bulunan muhalif hareketleri bir araya gelerek at bir konsey oluturmaya itmitir. 20 Austos 2011 tarihinde stanbulda kurulan Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ksa srede genileyerek ye saysn 310a karmtr. Suriye halknn taleplerini uluslararas topluma aktarmak ve Esed rejimini sona erdirmek amacyla kurulan SUK, ierisinde pek ok fraksiyondan muhalif hareketi barndrmaktadr. Suriyeli Mslman Kardeler, Ulusal Demokratik Deiim iin am Deklarasyonu Hareketi, Auriler, baz Krt, sekler ve bamsz muhalifler ile yerel koordinasyon komiteleri tarafndan desteklenen Konseyin bana Eyll aynda Pariste yaayan Suriyeli akademisyen Burhan Galyun daha sonra uzatlabilecek aylk bir sre iin seilmitir. SUKun Genel Kurul, Sekreterlik ve cra Kurulu olarak temel organ bulunmaktadr. 310 yeden oluan Genel Kurulun ierisinde muhalefetin birok grubu temsil edilmektedir. Bu gruplar arasnda am Deklarasyonu, Mslman Kardeler, Demokratik Auri rgt, Milli Blok, am Bahar, bamszlar ve halk hareketleri yer almaktadr. Bunun yan sra Genel Sekreterlii oluturan 33 yeden 10u yerel koordinasyon komitelerini, 5i teknokratlar, 4 am Deklarasyonunu, 5i Mslman Kardeleri, 4 Krtleri, 4 bamszlar ve 1i Aurileri temsil etmektedir. Bunlar dnda cra Kurulunda balangta saylar 8 olan ancak zamanla yeni yeler iin alan pozisyonlarla saylar artan ve siyaset, d politika, devrim, medya, insan haklar, maliye, kalknma ve lojistikten sorumlu brolar bulunmaktadr. cra Kurulunun banda Burhan Galyun olmakla birlikte, bakann cra Kurulu yeleri arasnda rotasyonla her ayda bir seimle belirlenmesine karar verilmitir.126 stanbulda kurulan konsey toplantlarn farkl lkelerde de gerekletirmektedir. Nitekim konsey son olarak kurumsal yaplanmasn ele ald toplanty Tunusta yapmtr. Suriye ile Arap Birliinin, gzlemcilerin Suriyeye gitmesine izin veren anlamay imzaladklar gne denk gelen Tunus toplantsnda konsey, gerek kurumsal yaplanmay gerekse Suriyede Esed dnemi sonrasna ilikin programlarn masaya yatrmtr. Bu anlamda kurumsal dzeyde muhalefeti oluturan kesimlerin SUKa katlmn kolaylatran pek ok dzenleme yaplmtr. Dier yandan konsey, Esed sonras dnemde Suriyede demokratik, hukukun stnln temel alan ve oulcu sivil bir devlet ina etmeyi hedeflediklerini ifade etmitir. Ayrca uluslararas toplumun rejime artk reform yapmas ynnde arda bulunmamas gerektiini vurgulayan Konsey, Suriyede bir an nce BM kapsamnda uua yasak ve gvenli bir blge oluturulmasn talep etmitir.
126.
Bkz Syrian National Council internet sitesi http://www.syriancouncil.org/en/about.html.
50
Kendini Suriyenin resmi temsilcisi olarak uluslararas arenada kabul ettirmek isteyen Ulusal Konsey bu anlamda uluslararas toplumla temaslarn artrmtr. u ana kadar devlet seviyesinde sadece Libya tarafndan resmi olarak tannm olan Konsey, Tunus ve Msrdan baz siyasi partiler tarafndan tanm, ayn zamanda Katar ve Suudi Arabistan gibi lkelerle de yksek dzeyde temas kurmulardr. Ayn ekilde Fransa, spanya, talya ve Bulgaristan, Ulusal Konseyi diyalog iin muhatap olarak tanmlar, AB ise konseyin kurulmasn memnuniyet veren bir gelime olarak nitelendirmitir.127 Bunun yan sra Konsey ile st dzeyde temas kuran Amerikan Dileri Bakan Hillary Clinton, Konseyi barl bir demokratik gei talep eden Suriyelilerin meru temsilcisi olarak grdklerini ifade etmitir.128 Konseyin Trkiye ile temaslar ayr bir neme sahiptir. Konseyin stanbulda kurulmasna izin veren Trkiye, daha sonra da muhaliflerin pek ok toplantsna lojistik destek vermi, ayn zamanda Dileri Bakanl araclyla resmi temas da kurmutur. Ulusal Konsey aslnda kurulduu ilk gnden bu yana eletirilere maruz kalmtr. zellikle Suriye iinde faaliyet gsteren dier bir muhalif kanat olan Demokratik Deiim iin Ulusal Koordinasyon Komitesi (UKK) tarafndan dile getirilen eletiriler, Konseyin Suriyede mcadele yrten gruplarla balantsnn dk seviyede kald ve iinde slami gruplarn baskn olduu noktalarnda younlamtr.129 Bu nedenle daha fazla muhalif grubu kapsama amacyla hareket eden Ulusal Konsey, gerek mahalli komitelerle gerekse de zgr Suriye Ordusu ile temaslarn artrmtr. rnein Ulusal Konsey heyeti, zgr Suriye Ordusu lideri Riyad Esad ile 28 Kasmda Hatayda grerek iki yap arasndaki koordinasyonu sklatrma ve geniletme karar almtr.130 Konsey, farkl ideolojik ve siyasi bloklar iinde barndrmasnn bir btn olarak hareket etmesini engelledii ynndeki eletirileri kabul etmektedir. Bu noktada Esed rejimini devirmek amac etrafnda birletikleri ifade edilse de bu temel hedefin varl farkl bloklar arasndaki gr ayrlklarn gidermemitir. Nitekim UKK ile Aralk aynda bir anlamaya imza atan Konseyin ierisinde atlaklar olumutur. Bu atlan sebeplerinin banda Konsey Bakan Galyunun Konseyden bamsz hareket etmesi ve UKKnin liderlii ierisinde Esed rejiminin yklmas konusunda baz ekincelere sahip isimlerin yer almas gelmektedir. Suriye Ulusal Konseyi tm sorunlara ramen Suriye muhalefetinin en gl organizasyonudur ve temsil kabiliyetleri de olduka yksektir. SUKun lider tabakas genel manasyla akademisyenler, entellekteller, yazarlar ve kk-orta lekli iadamlarndan olumaktadr. Esed rejiminin siyasi oluumlara izin vermemesi ve birok siyasi figrn senelerdir Suriye dnda srgnde yaamas, konseyin karizmatik lider karamamasnda nemli rol oynamtr.
127. Syrian National Council member: We are electing our leadership in Istanbul, Todays Zaman, 16 October 2011. 128. Clinton meets with Syria opposition, The Washington Post, 6 Aralk 2011. 129. Khaled Yacoub Oweis, Syrias Council unveils post-Assad plans, Reuters, 21 Kasm 2011. 130. Evvel ligain tensigiy fi Turkiye beynel meclisil vatani vel ceyis Suriy el hur, Al Hayat,2 Aralk 2011, http://www.daralhayat.com/portalarticlendah/334929, Eriim tarihi: 12 ubat 2012.
51
52
BURHAN GALYUN
Suriye Ulusal Konseyi Bakan ve ada Dou almalar Merkezi Mdr, Profesr, 67
Sorbonne niversitesinde siyaset sosyolojisi profesr ve ada Dou almalar Merkezi Mdr olan Galyun,131 1945 ylnda Humusta domutur. Galyun 13 yana kadar Humusta yaam, daha sonra ailesi ile birlikte lise ve niversite eitimi ald ama yerlemitir. Genlik yllarnda dnemin siyasi atmosferini yanstan Arap milliyetilii, Nasrclk, Marksizm ve demokrasi dncelerinin etkisinde kalmtr.132 Hafz Esedin iktidar ele geirdii 1971 ylnda, tek partili sisteme dayanan mevcut baskc rejimde siyasi faaliyet yrtemeyeceini anlayarak Suriyeden ayrlm, hayatnn uzun bir blmn geirecei Fransaya yerlemitir.133 Fransada siyaset sosyolojisi zerine tamamlad doktorasnn ardndan, kariyerine am niversitesinde devam etmek zere 1974te Suriyeye dnm, ancak Baas rejiminin basks altnda Suriyede akademisyenlii srdremeyeceine karar vererek bir kez daha lkesinden ayrlmtr.134 1976da Cezayirde akademisyenlie balayan Galyun, burada yaynlad Demokrasi in Manifesto kitab ile tannmtr. Kitabnda, Arap ulusal bamszlk hareketleri sonucunda ortaya kan rejimlerin, siyasi ve ekonomik adan baarl ynetimler ortaya koyamadklarna deinmi, sz konusu rejimleri toplumda tam demokratik siyasi katlm gerekletirebilmek iin reform yapmaya arm ve Arap dnyas iin demokrasinin tarihsel bir zorunluluk olduuna vurgu yapmtr135.
131. Men hve Burhan alyun reisul meclisil vatani el intikali, El Camiatul Arabiyye lid demogratiyye, http://arabsfordemocracy.org/democracy/pages/view/pageId/831, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 132. Amal Hanano, Portrait of a Leader: Burhan Ghalioun, Jadaliyya, 31 Ekim 2011, http://www.jadaliyya.com/pages/index/3016/portraits-of-a-people Eriim tarihi: 3 Ocak 2012 133. Is Burhan Ghalioun Syrias new hero?, AlArabiya, 7 Kasm 2011, http://www.alarabiya.net/articles/2011/11/06/175763.html Eriim tarihi: 3 Ocak 2011 134. Amal Hanano, Portrait of a Leader.., Jadaliyya, 31 Ekim 2011. 135. Basheer al-Baker, Burhan Ghalioun: Opposition from Exile or at Home?, 13 Eyll 2011, http:// english.al-akhbar.com/content/burhan-ghalioun-opposition-exile-or-home Eriim tarihi: 3 Ocak 2012
53
Demokrasi iin Manifesto kitabnn yaynlanmasnn ardndan Galyunun Baas rejimine kar dmanl daha ok bilinir hale gelmitir. Ayn dnemde Suriyenin Lbnan igaline kar taknd tavrla rejimin hedefi haline gelmi ve Suriye vatandal tehlike altna girmitir. Hakknda yakalama karar kartlan Galyun Fransaya dnm ve burada muhaliflerden Riad Seif ve Miel Kilo ile irtibata gemitir. Uzun sre Suriyeden uzak yaamak zorunda kalan Galyun, babasnn vefat zerine 1996da ald zel izinle yirmi yl sonra ilk kez Suriyeyi ziyaret edebilmitir. 136 Burhan Galyun, 1980lerde siyasi parti faaliyetlerinden uzak durmu ancak yrtt dnsel faaliyetlerle Suriye rejiminin nemli muhaliflerinden biri olmutur. 1982 Hama Katliam sonrasnda, Suriye diasporasnn kurduu Esed rejimi kart Suriye Kltrel ve Sosyal Forumunun uzun yllar liderliini yapan Galyun, 1983te kurulan Arap nsan Haklar rgtnn kurucu yeliini yrtmtr137. Burhan Galyun, Bear Esedin 2000de iktidara gelmesinin ardndan sosyal ve siyasal sorunlarn eitli oturumlarda tartld am Bahar dneminde Suriyeye giderek muhaliflerle temaslarda bulunmutur. Ksa bir sre sonra amdaki bu siyasi tartma ortam rejim tarafndan yasaklannca, Galyun siyasi faaliyetlerine Suriye dnda devam etmitir. 2005 ylnda Suriye muhalefetini bir araya getirmek iin liberallerin, iadamlarnn, Krt gruplarn, airetlerin ve STKlarn imzalad am Deklarasyonu iin faaliyetlerde bulunmu, Suriye gvenlik glerinin kard zorluklara karn Suriyedeki ziyaretlerine devam etmitir.138 Suriyede Esed rejimine kar balatlan deiim yanls muhalif harekette yer alan Galyun, 16-17 Temmuz stanbul Konferansnn ardndan 29 Austos 2011de Suriye Ulusal Konseyinin geici bakanlna getirilmitir.139 Galyun, Suriye Ulusal Konseyinin lkedeki tm muhalif gruplar bir araya getiren yap olarak uluslararas toplumun iletiime geecei yegne kurum olduunu ifade etmitir.140 Silahl mcadele yerine siyasi mcadeleyi savunan Galyun, Esed rejimi sivillere ynelik iddeti artrnca BMye ar yaparak Suriyeye uluslararas mdahale talep etmitir.141 Suriyenin d politikada ranla yakn136. Amal Hanano, Portrait of a Leader: Burhan Ghalioun, Jadaliyya, 31 Ekim 2011, http://www.jadaliyya.com/pages/index/3016/portraits-of-a-people Eriim tarihi: 3 Ocak 2012 137. 138. Basheer al-Baker, Burhan Ghalioun, al- akhbar, 13 Eyll 2011. A.g.e.
139. Josef Olmert, The Syrian Opposition Is Changing Course, 2 Aralk 2011, http://www.huffingtonpost.com/dr-josef-olmert/syria-iran_b_1125507.html Eriim tarihi: 3 Ocak 2012 140. Zeina Karam, Syria opposition launches national council, The Guardian, 2 Ekim 2011. 141. Burhan alyun, eblaa meclisel emn teyidehut tedahhulel askeri fi Suriye, Day Press Arabic, 14 Aralk 2011, http://www.dp-news.com/pages/detail.aspx?articleid=106042, Eriim tarihi: 7 ubat 2012.
54
lamasna kar tavr taknan Galyun, verdii bir mlakatta Suriye rejimini devirmeleri durumunda Suriyenin ran ve Hizbullahla yakn ilikilerine son vereceklerini aklamtr. Galyun ayrca, Arap dnyasnda ran modelinin iflas ettiini, artk herkesin Trk modelini takip etmek istediini sylemitir.142 Siyasal hayat boyunca Nasrc, Marksist ya da slamc rgtlerin iinde yer almayan Galyun, Suriyede demokrasi temelli sivil bir ynetim kurmay hedeflediklerini sylemitir. Mart 2011 ncesinde yapt ve slami hareketleri ar bir ekilde eletiren konumalar mevcuttur. Suriye Ulusal Konseyinin hareket noktasnn slami eilimlerden ziyade Suriye halknn milli projesi olduunu ifade eden Galyun, Esed sonras kurulacak rejimin sivil, demokratik, btn din ve mezheplere eit mesafede olacan syleyerek bu dorultuda Trk modelini hedeflediklerini beyan etmitir. 143 Galyun, SUK Bakan sfatyla, Suriyeli dier muhalif grup olan Demokratik Deiim iin Ulusal Koordinasyon Komitesi ile Aralk ay sonunda Kahirede bir anlama imzalam, SUK ierisinde byk tartmalara sebep olan bu anlama ile Suriyedeki rejimin devrilmesi durumunda olas gei srecine ynelik siyasi mutabakat salanmtr.144 srail Parlamentosunun eski Arap milletvekillerinden ve El-Cezire televizyonuna yaknl ile bilinen Azmi Biarann da yakn arkada olan Galyun, Fransa ve Katar ile gl bir diyaloa sahiptir. SUKtan bamsz hareket etmesi ve Suriye ierisinde herhangi bir siyasi karlnn olmamas sebebiyle eletirilmektedir.
142. Burhan Galyunla rportaj, Syria Opposition Leader Interview Transcript, The Wall Street Journal, 2 Aralk 2011. 143. alyun: Nemuzecil slami el rani teracea li maslahatin nemuzecit Turkiy, Al Ghad, 25 Temmuz 2011, http://www.alghad.com/index.php/article/230148.html, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 144. Muhalifler Esada kar anlat, Radikal, 31 Aralk 2011.
55
ABDULBAST SEYDA
Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi, 56
1956da Suriyede Krtlerin younluklu yaad Haseke vilayetinde doan Abdulbasit Seyda, 1994ten beri svete srgn hayat yaamaktadr. Dou Bilimleri ve Asuroloji alannda doktora derecesi bulunmaktadr. 2003te yaynlad Suriyede Krt Sorunu kitabyla da tannan Seyda, Ulusal Krt Blokunu temsil etmektedir, Suriye Ulusal Konseyinin 26 yeli Genel Sekreterliindeki drt Krtten biridir ve Konseyin cra Kurulu yesidir. 145 Ilml kiilii ve liberal grleri ile n plana kan Seyda,146 konsey ierisindeki uyumu ve birlikte alma ruhunu glendiren isimlerden birisidir. Abdulbasit Seyda, Suriye Ulusal Konseyi olarak Krt Ulusal Konseyi ile gl ilikiler kurduklarn ve Esed sonrasnda yaplacak yeni anayasada Suriyeli Krtlerin haklarnn gzetileceini sylemitir. Krt sorunun ancak demokratik yollardan zlebileceine inanan Seyda, Suriyedeki Krtlerin taleplerini Suriye Ulusal Konseyinin gndeminde tutan isimlerin banda gelmektedir.147 Seyda, Suriye rejiminin yaanan atmalar Nusayri-Snni atmas olarak lanse etmesini knayarak lkede her mezhepten, her gruptan insann bask rejimine kar bir araya geldiini vurgulamtr. Seyda ayrca Esedi zaman kazanmak iin szler verdii ancak bu szleri tutmad gerekesi ile eletirmekte Arap Birliinin Esed ynetimine uygulad yaptrm kararn olumlu bir adm olarak deerlendirmektedir.148
145. There is no agreement between the Syrian National Council and the Turkish government, http://kurdwatch.org/html/en/interview7.html Eriim tarihi: 3 Ocak 2012 146. Abdulbasit Seyda ile yaplan zel mlkat. 27 Nisan 2011. 147. Muarizun Kurdiyyun Suriy: htiyaru azail meclisil vatani es Suriy hazaa li zurufin istisnaiyye, Al Arabiya, 26 Kasm 2011, http://www.alarabiya.net/articles/2011/11/26/179320.html, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 148. Syria spilling over into sectarian violence, Channel4, 4 Kasm 2011, http://www.channel4.com/ news/syria-spilling-over-into-sectarian-violence Eriim tarihi: 3 Ocak 2012.
56
Seyda, Irak, Lbnan ve rdn, Suriyeli muhaliflerin toplantlarna izin vermezken, Trkiyenin salad zgrlk ortam sayesinde nemli kararlarn alnabildii deerlendirmesini yapmaktadr. Ayrca Seydaya gre Suriye Ulusal Konseyinin Trkiye ile sahip olduu iyi ilikiler gelecekte Suriye Krtlerinin sorunlarnn zmne de engel tekil etmeyecektir.149
149. There is no agreement between the Syrian National Council and the Turkish government, http://kurdwatch.org/html/en/interview7.html Eriim tarihi: 3 Ocak 2012.
57
RIAD SEYF
Eski Parlamenter ve adam, 65
1946 doumlu olan Riad Seif, Ulusal Diyalog Forumunun kurucusudur. Liberal kiilii ile tannmaktadr. 1994 ve 1998 yllarnda bamsz olarak parlementoda yer almtr. Suriyede tannm bir iadam olan Riad Seyf, i hayatna 1960l yllarda gmlek reterek balamtr. 1993 ylnda Yeni Adidas irketi ad altnda Adidas firmasnn temsilciliini alarak Suriyede bir ilke imza atmtr. Hafz Esedin lmnden sonra Seyf, Suriyenin siyasi sisteminin nn nasl amalyz sorusunu tartmak amacyla Suriyeli aydnlarn ve bamsz figrlerin bir araya gelmesine liderlik etmitir. Aydnlardan oluan bu grup her aramba Seyfin evinde toplanmaya balam ve nihayetinde bu toplantlardan Ulusal Diyalog Forumu domutur. Grubun tartma konular arasnda insan haklar, oulculuk, basn zgrl ve sivil toplum inas gibi balklar yer almaktadr. Seyf, 2001 ylnda Baas Partisine kar yeni bir parti kuracan deklare etmitir. Bu srete Suriye rejimine kar sylemini sertletirmitir. Suriyede yeni kurulan GSM operatrlerinin tekelinin Hafz Esedin kars Enissa Mahlufun elinde olduunu syleyen Seyf, bu durumun byk bir skandal olduu ve Suriyeye byk zarar verdiini dile getirererek, sorunu bamsz milletvekili olduu parlamentoya tam ve konunun aratrlmasn istemitir. Muhalefetini artrmasnn ardndan Seyf tutuklanarak devleti reddetmek ve hukuk d yollardan anayasay deitirmek suundan yarglanm ve 5 yl hapse mahkm edilmitir. Bu sre sonrasnda Seyf gazetecilere, Suriye istihbarat tarafndan kendisinin ve ailesinin yabanc diplomatlarla grmemesi ynnde tehdit edildiini sylemitir. Nihayetinde Seyf, basklara dayanamayarak milletvekilliinden istifa etmi ve diyalog toplantlarnn son bulduunu duyurmutur. Suriyedeki muhalefetin nemli bir ismi olan Seyf, bir sredir prostat kanseri ile mcadele etmektedir. Rahatszlna ramen lkede ayaklanmalar baladndan bu yana
58
protesto gsterilerine katlmaya devam etmekte olan eski milletvekili, 6 Mays 2011de Cuma namazndan sonra Al Hassan Camiinin yaknlarnda yaplan protestolarda protesto yasan deldii gerekesiyle tutuklanm150 ve on gn sonra baka muhaliflerle birlikte serbest braklmtr151. Bu olaydan sonra hakknda karlan yurtdna k yasa nedeniyle, eiyle birlikte tedavi amal Almanyaya giderken am havalimannda durdurulup geri evrilmitir.152 Austos 2011de Ankarada aklanan, ancak sonradan geri ekilen Yeni Ulusal Konseyin 94 yesinden biri olarak ismi gemitir.153 Daha sonra stanbulda kurulan Suriye Ulusal Konseyinin yeleri arasnda yer almtr.154 7 Ekim 2011de, Krt siyasi lider Tammonun ldrld gn, Seyf de Al Hassan Camii civarnda gvenlik gleri tarafndan dvlerek hastanelik edilmitir.155 Suriye, Esed ailesinin deil, Suriyelilerin olmaldr diyen Seyf, tek isteinin lmeden nce Suriyede deiimi grmek olduunu sklkla dile getirmektedir.156
150. Syria, Libya and Middle East unrest live updates, The Guardian, 6 Mays 2012. 151. el fracu an Riyad Seyf ve aharin, Syrian Steps, 16 Mays 2011, http://www.syriasteps. com/?d=144&id=67961, Eriim tarihi: 12 ubat 2012. 152. Syria opposition leader Seif held at Damascus airport, MSNBC, 1 Austos 2011, http://www. msnbc.msn.com/id/43975740/ns/world_news-mideast_n_africa/t/syria-opposition-leader-seif-helddamascus-airport/#.TwSJrWHK0n0. Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 153. Can it get together?, The Economist, 3 Eyll 2011. 154. Wendell Steavenson, Unbowed in Damascus, The New Yorker, 10 Ekim 2011. 155. More than 100,000 protest against Assad during funeral of Kurdish opposition figure, Al Arabiya, 8 Ekim 2011. 156. In hiding with Syrian protesters on the run in Damascus, BBC, 21 Haziran 2011.
59
MUHAMMED FARUK TAYFUR

Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi ve Suriye Mslman Kardeler Tekilat Siyasi Bro efi
Suriye Mslman Kardeler Tekilat Siyasi Bro efi ve Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi olan Muhammed Faruk Tayfur, Hama ehrinde domutur. Halep niversitesi Mhendislik Fakltesinden mezun olmutur. 1975 senesinde Mslman Kardelerle balants sebebiyle Suriyeden ayrlmak zorunda kalan Tayfur, son iki yldr stanbulda ikamet etmektedir. Tayfur hem Beyanuni dneminde hem de ukfa dneminde Mslman Kardeler tekilat ierisinde birok vazifelerde bulundu. Tayfur, Suriye Mslman Kardelerinin ukfa ile birlikte en etkin iki isminden birisidir. Tayfur, Mslman Kardeler adna yapt aklamalarda Suriyedeki deiimin gereklemesinde her trl silahl eylemden uzak kalnmas abas iinde olduklarn belirtmekte ve 1982deki Hama katliamnn intikamn alma peinde olmadklarna vurgu yapmaktadr. Esed rejiminin lkeyi mezhep savana srklemeye altna dikkat eken Tayfur, Mslman Kardeler olarak bu tuzaa dmemek iin zen gsterdiklerini sylemektedir.157 Rejime kar verilen mcadelede btn etnik unsurlarn, dinlerin ve mezheplerin yer aldn syleyen Tayfur, Esed rejiminin devrilmesi sonrasnda demokratik, sivil ve btn halkn eit olduu bir Suriye hedeflediklerini dile getirmektedir. Suriyedeki rejim kartlnn mezhepsel temelli olmad vurgulayan Tayfur, muhalefetin zgrlk, demokrasi ve ak ynetim hedefi nceliinde bir araya geldiini ifade etmektedir.158
157. Esedin Bittiinin Resmi, Bugn, 26 Aralk 2011, http://www.bugun.com.tr/haber-detay/179285esed-in-bittiginin-resmi-haberi.aspx Eriim tarihi 158. Naibul muragibul hvan: et Tedarruf lem yezhar illa badema teselleme hazan nizam el hukm, Al Ahram, 12 Ocak 2012, http://aawsat.com/details.asp?section=4&issueno=12098&article=658615&featu re=, Eriim tarihi: 12 ubat 2012.
60
Bu dorultuda Suriyede yaananlar devrim olarak nitelendiren Tayfur, muhaliflere yaplan d destek iddialarn reddederek hareketin tamamen ulusal olduunun altn izmektedir.159 Yapt bir aklamada Tayfur, Esed rejiminin siyasi olarak sona erdiini ancak askeri gcn kullandn akladktan sonra Suriyede sivillere ynelik uygulanan iddetin sonlandrlmas iin Batl glerin yerine Trkiyenin mdahalesine olumlu baktn sylemi, hava sahasnn kapatlmas ve tampon blge oluturulmas konusunda Trkiyenin rol oynamasnn gerektiini belirtmitir.160 Faruk Tayfur, BM Gvenlik Konseyinden Esed ynetimine kacak yaptrm kararn veto eden in ve Rusyay ve Suriye rejimine askeri destek veren ran ise Suriye halknn dman olarak deerlendirmektedir.161
159. Suriye hvanndan stanbulda asp?id=426818 Eriim tarihi: 4 Ocak 2012.
basn
toplants,
http://www.timeturk.com/m/haber.
160. Syrias Muslim Brotherhood open to Turkish intervention, 17 Kasm 2011, http://english.ahram. org.eg/NewsContent/2/8/26813/World/Region/Syrias-Muslim-Brotherhood-open-to-Turkish-interven. aspx Eriim tarihi: 3 Ocak 2012. 161. Faruk Tayfur ile yaplan zel mlkat. 12 Aralk 2011.
61
ABDULAHAT STEYFO
Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi
Suriye Ulusal Konseyi Yrtme Kurulu yesi olan Abdulahat Steyfo, Suriyenin Haseke vilayetinde domutur.162 Ana dili Suryanice olan Steyfo etnik olarak Auri, dini olarak Hristiyandr.163 Steyfo, Ulusal Konseyde Demokratik Auri rgtn164 temsil etmektedir ve kendisi bu rgtn Avrupa kolu sorumlusudur. 30 yldan daha uzun bir sredir faal olan Demokratik Auri rgt, Auri Sryanileri temsil eden en eski ve en byk organizasyon olarak bilinmektedir.165 Steyfo, Konseyin aralarnda ABD Dileri Bakan Hillary Clinton, Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrov, Trkiye Dileri Bakan Ahmet Davutolu, Arap Birlii Genel Sekreteri Nebil el Arabiyle gerekletirilen grmeler dahil olmak zere st dzey grmelerinde yer alm ve Suriye muhalefetinin uluslararas destek aray abalarnda rol almtr. Bu amala, Suriye Ulusal Konseyinin Libya, talya, Almanya, Fas ve Tunusa gerekletirdii ziyaretlerde bulunmutur. Washington ziyaretinin ardndan aklama yapan Steyfo, ele alnan temel konunun Suriyeli sivillerin Suriye gvenlik glerinin katliamlarndan korunmas olduunu sylemitir.166 Steyfo, Moskova ziyaretinde Rusyaya Arap Birliinin Suriye konusundaki tu-
162. Barry Rubin, Obama Empowers Islamist Leadership for Syria, Rivka Shpak Lissak, 21 Ekim 2011, http://rslissak.com/content/obama-empowers-islamist-leadership-syria-profbrubin, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 163. Abdulahat Steyfo lil Cezire: Ligauna maa Klintn tenavele ebad min tenahhil Esed ve eddedna ala himayetil medeniyyin, ADO World, 6 Aralk 2011, http://ar.ado-world.org/2/3/article/1686, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 164. rgtn internet sayfalar iin bkz. http://ar.ado-world.org/, http://en.ado-world.org/ 165. Abdulahat Steyfo min Istanbul: badul Eb Bavlo ihanetun li kullil Mesihiyyin es Suriyyin, ADO World, http://ar.ado-world.org/2/3/article/new-article-1661, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 166. Abdulahat Steyfo lil Cezire, ADO World, 6 Aralk 2011.
62
tumunu benimsemesi ars yapm ve Rusyann Suriye halknn yannda yer almas gerektiini sylemitir.167 Trk, Rus, Katar ve Arap Birlii inisiyatiflerinin Suriye rejim nezdinde baarl olamayacan syleyen Steyfoya gre zm iin Suriye dosyasnn BM Gvenlik Konseyi gndemine tanmas gerekmektedir.168
167. Abdulahat Steyfo aiyyete ligai Lavrov: er Rus gad yetlubune muhle li intigalis sulta, ADO World, 14 Kasm 2011, http://ar.ado-world.org/2/3/article/1619, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 168. Abdulahat Steyfo: en Nizamu yuraviu vel mubaderetil Arabiyye setuaccilu min sugutih, ADO World, 5 Kasm 2011, http://ar.ado-world.org/2/3/article/1583, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012.
63
AHMED RAMAZAN
Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi ve El-Kuds Haber Ajans Genel Mdr
Ahmed Ramazan, 1992 ylnda Londrada btn Arap dnyasyla ilgilenen ve Arap lkelerinde brolar ve temsilcileri olan Al Quds Uluslararas Haber Ajansn kurmutur. Ramazan, halen bu ajansn genel mdrln yapmaktadr.169 Suriye Ulusal Konseyinde ounluu Suriye dnda yaayan bamsz slamclarn tekil ettii Suriye iin Milli alma Gurubunu temsilen yer alan Ramazan, konseyin en etkin birimi icra komitesinde de bulunmaktadr. SUKun kurulma aamasnda aktif olarak yer alan ve mzakereci kiilii ile n plana kan Ramazan, Hamasn Beyruttan yayn yapan El-Aksa Televizyonunun haber direktrln de yapmtr. Ahmed Ramazana gre Suriye muhalefeti ok farkl gruplardan olumasna ramen Esed rejiminin iddetli saldrlar ve yaanan lmler muhalefette bir birlik duygusu oluturmu durumdadr. Bundan dolay Suriye Ulusal Konseyi ats altnda muhalefetin btn gruplar beraber yer alabilmilerdir.170 Ahmed Ramazan yapt aklamalarda, SUKun Suriyede rejim deiiklii iin d mdahale istemediini, Libyadaki senaryonun Suriye iin iyi olmayacan vurgulamaktadr. Ramazana gre krlgan ve zayf olan Esed rejimi insanlarn dndnden daha abuk devrilecektir.171 Ramazan, rejimin yklmas iin ncelikle blnmesine ihtiya duyulduunu ve zellikle ordu saflarnda meydana gelecek blnmenin rejimin kn hazrlayacan belirtmektedir.172
169. Biography for Ahmed Ramadan, Silobreaker, 15 Ocak 2009, http://www.silobreaker.com/biography-for-ahmed-ramadan-5_2259912697669746698_4, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 170. After Istanbul meeting, Syrian dissidents form national council to oust Assad, Al Arabiya, 23 Austos 2011, http://www.alarabiya.net/articles/2011/08/23/163729.html, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 171. Thaer Abbas, Ankara may impose new painful sanctions on Syria Turkish presidential adviser, arkul Avsat, 2 Aralk 2011. 172. Ahmed Ramazan ile yaplan zel mlkat. 13 Ekim 2011.
64
Suriye muhalefetinin rejimi tecrit etmek iin ekonomik, siyasi ve diplomatik olmak zere farkl koldan alma yrttn syleyen Ramazan, Esed rejiminin bu dlanmaya dayanamayacan savunmaktadr.173 Bu noktada Suriyedeki ayaklanmann baarsnn Esed rejiminin uluslararas toplum tarafndan tecrit edilmesine de bal olduu zerinde duran Ramazan, rann tavrn eletirmekte ve rejim deiiklii olduunda rana kar tutumun belirlenmesinde bunun hatrlanacan ifade etmektedir.174 Suriyede deiimin barl yollarla olmasna zen gsterdiklerini sklkla belirten Ramazan, zgr Suriye Ordusu (SO) Kumandan Riyad El Esadla yaptklar toplant sonrasnda SOnun rejime kar herhangi bir saldrda bulunmayacan ve sadece sivilleri korumakla grevli olduunu aklamtr.175 Muhalefet iindeki tavrn sadece Suriye ile snrl tutmayan Ramazan, Suriye muhalefetinin Hamas dhil dier Filistinli glere de genel olarak destek vermesi gerektiini savunmaktadr. Ramazan, Filistinlilerin mcadelesine destek verilmesi ynndeki kanaatini ve igal edilmi topraklarn Filistinlilere geri verilmesi gerektiini yapt konumalarda dile getirmektedir.176
173.
A.g.e.
174. Syria: two European countries preparing for the departure of el-Assad, WReporter, 29 Aralk 2011, http://www.wreporter.com/world/syria-two-european-countries-preparing-for-the-departureof-el-assad/, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 175. pek Yezdani, Dissidents from Syria Reveal Action Strategy and more from the Turkish Press, Hrriyet Daily News, 30 Kasm 2011. 176. Ahmed Ramazan, Facebook, 29 Aralk 2011, https://www.facebook.com/photo.php?fbid=33021 6933669866&set=pu.278537872171106&type=1&theater, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012.
65
BESMA KODMAN
Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi ve Paris niversitesi retim yesi, 53
29 Nisan 1958de Suriyede doan Besma Kodmani, Fransada srgnde yaamaktadr. Kodmani, doktora derecesini Fransadaki Sciences-Po niversitesi Siyaset Bilimi Blmnden almtr,177 1981 ylnda Institut Franais des Relations Internationales (IFRI)da Ortadou Programn kurmu ve 1998 ylna kadar bu programn direktrln yrtmtr. 1990-1998 yllar arasnda Marne-la-Vallee ve Sorborne niversitelerinde doent olarak grev yapan Kodmani,178 1996-1998 yllar arasnda Fransz Dileri Bakanlnda danmanlk grevinde bulunmutur. Kodmani 1999 ylndan 2005 ylna kadar ise Kahiredeki Ford Vakfnda Ynetim ve Uluslararas birlii Programn yrtmtr.179 Besma Kodmani, Orta Doudaki atmalar, blgesel gvenlik problemleri, Filistin meselesi ve Mslman dnyadaki dini ve siyasi otoriteler arasndaki iliki zerine yaynlad kitaplar ve makaleler ile tannmaktadr.180 Kodmani, Ortadouya ilikin yapt almalardan tr 2011 ylnda Raymond Georis Yeniliki Filantropist dlne181 layk grlmtr.182 Milliyeti-sol eilimleri ile tannan Besma Kodmani her zaman Esed rejimi muhaliflerinin safnda yer almtr. Bear Esed dneminde hareketlenmeye balayan Suriye muhale177. 2011 Georis Prize recipient:Bassma Kudmani, The Mercator Fund, http://www.mercatorfund.net/ modules/global_philanthropy/prize/Kudmani, Eriim tarihi: 3 Ocak 2012. 178. CV, Bassma Kudmani, GDNet, http://depot.gdnet.org/gdnshare/pdf/Fourth_Annual_Conference/parallels4/RoleofStateGlobalizingWorld/Kudmani_bio.pdf, Eriim tarihi: 3 Ocak 2011. 179. 180. A.g.e. A.g.e.
181. Yeniliki fikirler gelitirmi ve toplumda derin etki brakmay baarm kii ve vakflara verilen bir dldr. 182. 2011 Georis Prize, The Mercator Fund.
66
fetine ilikin olarak ok eitli ve blnm olmasna ramen muhalefetten her kesimin birleerek rejime kar olgun ve makul bir strateji izledii yorumunu yapmtr.183 Kodmani, 2005 ylnda yaynlad bir yazsnda Suriye muhalefetini barl yollardan deiimi talep eden, gvenlik temelli devleti sivil ve siyasi bir devlete dntrmeye alan vatansever bir grup olarak tanmlam, muhalefetin d mdahale olmadan rejim deiikliini baaryla gerekletirmeye muktedir olduunu belirtmitir.184 Kodmani, szcs olduu Suriye Ulusal Konseyi iin de aynsnn sz konusu olduunu ve SUKun gndeminin blgesel ya da uluslararas hibir yabanc g tarafndan belirlenmediini ve SUKun asl gndeminin Suriye sokaklarndaki krizi zmek ve rejimi kontrol etmek olduunu belirtmektedir.185
183. Bassma Kudmani, Who rules in Damascus?,Bitterlemon International, 17 Kasm 2005, http:// www.bitterlemons-international.org/previous.php?opt=1&id=108#436, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 184. A.g.e. 185. Ahmed Eleiba, SNC spokesperson: Syrian opposition not driven by foreign agendas, Ahram Online, 17 Kasm 2011.
67
SEMR NEAR
Suriye Ulusal Konseyi cra Kurulu yesi, 67
Semir Near 1945te Halepte domutur. Lisansn ticaret ve iktisat alannda tamamlamtr. Ticaretle urat Halepte aydnlar arasnda demokratik diyalog toplantlar tertip eden el Kevakibi Platformunu kurmutur. 2003 ylnda Olaanst Halin 40. Yldnm balkl bir panel organizasyonuna katlmaktan dolay tutuklanm, daha sonra serbest braklmtr. Liberal kimlii ile tannan Near, Suriyede liberal ve demokratik eilimli birok muhalif gurubun ierisinde yer almtr. Near, 2005 yl Ekim aynda kurulan Ulusal Demokratik Deiim iin am Deklarasyonu koalisyonunun bakanln yapmtr.186 Liberal eilimli Near, 2005te kurulan Suriye zgr Ulusal Parti Szcln yrtmtr. 25 Mart 2006 tarihinde Washington DCde muhaliflerin dzenledii bir toplant dn bir kez daha tutuklanm, ancak tutuklanmasna kar gsterilen sert tepkiler sonucu gn sonra, 28 Martta serbest braklmtr. Ancak Nearn zerindeki bask son bulmam, 2007 ylnda arabasna bir saldr dzenlenmi ve kendisine ynelik yldrma abalar devam etmitir.187 Suriye Ulusal Konseyi cra Kuruluna seilen muhaliflerden birisi olan Near, konseyde am Deklerasyonu koalisyonunu temsil etmektedir. Near Suriyenin toprak btnln savunmakta ve lkedeki tm vatandalarn eit artlarda ve eit haklara sahip olmas gerektiini dile getirmektedir. Ayrca Near, Suriyede kat bir merkezi ynetimin bulunmasn, vilayetlerin ynetimini ilevsiz kld gerekesi ile eletirmektedir.188
186. Semir Near: Yecibu en yahsalel Ekrad ala nefsil hugugilleti yetemettau bihal aharun, Kurd Watch, 18 Austos 2011, http://kurdwatch.org/html/ar/interview3.html, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 187. El tida ala mumtelekat muarizin Suriyyin, ANHRI, 21 Ocak 2008, http://www.anhri.net/syria/ nohrs/2008/pr0121.shtml, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 188. Semir Near: Yecibu, Kurd Watch, 18 Austos 2011.
68
Near, Suriyedeki gsterilerin halkn meru taleplerinin karlanmamasnn doal bir sonucu olduunu sylemekte, d mihraklardan bahseden Suriye rejiminin halk kmsediini ifade etmektedir.189 Lbnandaki Hizbullahn Suriyedeki krize ilikin tutumunu eletiren Near, rgtn Suriye halknn kendisine verdii destee kar kadirinas davranmadn belirtmektedir.190 Near, Esed rejiminin gayr-i meru olduunu ve Bear Esedin ynetimi brakmasnn lkeyi askeri bir mdahaleden kurtaracan dile getirmektedir.191 Arap Birliinin Suriyeye gzlemci heyeti gndermesinin bir faydas olmayacana inanan Near, bu noktada Arap Birliinin tarihi boyunca benzeri sorunlar zmede herhangi bir rol oynayamadna dikkat ekmekte ve Suriye dosyasnn BM Gvenlik Konseyine gtrlmesi gerektiini savunmaktadr.192
189. Semir Near yasiful mezaim zdda Bender bin Sultan vel Hariri bienneha muhavele baise, Al Weeam, 15 Nisan 2011, http://alweeam.com/archives/38658, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 190. Semir Near: La nuride ehadeten bil vataniyye min Nasrallah vehuve nakirun lil cemil, Al Watan Voice, 7 Aralk 2011, http://www.alwatanvoice.com/arabic/news/2011/12/07/225283.html, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 191. Semir Near: Bearul Esed reisun ayru eri ve tenahhihi yecnubu Suriye ettedahhulul askeri, El Nashra, 1 Aralk 2011, http://bit.ly/tt26nF, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 192. Semir Near: La cedva lillecnetil muragabe ve nutalibu bi ihaletil melef ila meclisil emn, El Nashra, 2 Ocak 2012, http://bit.ly/wFML0G, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012.
69
GEORGE SABRA
Suriye Ulusal Konseyi yesi, 65
1947 ylnda amda doan George Sabra, 1967 ylnda amdaki retmen okulundan ve 1971 ylnda am niversitesi Corafya blmnden mezun olmutur. Etim teknolojileri zerine Indiana niversitesinde yksek lisans yapan Sabra, uzun yllar Suriyede ilkokul ve ortaokul retmenlii ve idarecilii yapm, televizyonlarda eitime ynelik programlar hazrlamtr. Birok eitim dergisinin kurulmasna da nclk eden Sabra, zellikle ocuklar iin yazd ksa hikyeler ve denemelerle de tannmaktadr. 1970li yllarda Suriye Komnist Partisi Siyasi Brosunda grev alan Sabra, 1980de rejimin parti zerindeki bask ve toplu tutuklama kampanyas erevesinde uzun sre gvenlik glerince aranm, seneyi lke ierisinde saklanarak geirmitir. 1985 ylnda Halk Partisinin Merkez Komitesine seilmi, ancak 1987 ylnda tutuklanarak Devlet Gvenlik Mahkemesi tarafndan sekiz sene hapse mahkum edilmitir. 1995 ylnda serbest kalan Sabra, Milli Demokratik ttifakta partisini temsilen yer alm ve 2005 ylnda yine partisini temsilen am Deklarasyonunun hazrlan safhalarnda bulunmu ve deklarasyonun genel sekreterliinde grev almtr. Suriyede gsterilerin balad Mart 2011den sonra da muhalif hareket ierisindeki etkinliini devam ettiren Sabra, Temmuz 2011de gvenlik glerince devletin maneviyatn zayflatmak rejim kart gsterileri tahrik etmek sulamasyla tekrar tutuklanmtr. 19 Eyll 2011de serbest braklan Sabra, lkeyi terketmi ve Suriye Ulusal Konseyinin Genel Sekreterliine dahil edilmitir.193 Suriye muhalefeti ierisinde uzun yllar devam eden rol, Hristiyan olmasna ramen slami referanslar kullanmas, liberal kimlii ve Suriye ierisindeki bilinirlii Sabray ksa srede Suriye Ulusal Konsey ierisinde nemli bir figr haline getirmitir. Sabrann ismi Burhan Galyun sonrasnda konseyin geici bakanln yrtecekler arasnda gemektedir.
193. Muaradha Suriyyun... Corc Sabra, The Syrian, http://the-syrian.com/archives/60775, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012.
70
RIDVAN ZYADE
Suriye Ulusal Konseyi yesi
Rdvan Ziyade, Suriyede am nsan Haklar Merkezini kurucudur. Ayn zamanda Washingtondaki Suriye Siyaset ve Stratejik almalar Merkezinin kurucu ortaklar arasnda yer alm ve yneticiliini yapmtr.194 Hala am nsan Haklar Merkezinin direktrln ve George Washington niversitesindeki misafir retim grevliliini srdrmektedir. Ziyade, 2001-2002 yllarnda Tyarat Dergisinin ba editrln ve Suriye effaflk rgtnn (Syrian Organization for Transparency) sekreterliini yapmtr. BM Kalknma Programnn Suriye 2025 projesinde aratrmac olarak almtr. 2004 ylnda rdndeki Abdulhamid oman Vakf tarafndan Arap dnyasndaki en iyi siyaset bilimi aratrmacs ve 2009da Ortadou almalar Birliinin Akademik zgrlk dlne layk grlmtr. 2007-2008 yllarnda Washingtonda USIPde aratrmac olarak alan Ziyade, 2008-2009 eitim ylnda da Londrada Chatham Houseda aratrmac ve Carr Center for Human Rights Policy, Harvard Kennedy Schoolda misafir retim grevlisi olarak bulunmutur.195 Rdvan Ziyadenin yazar olarak ok sayda kitab bulunmaktadr, ayrca be kitabn da editrln yapmtr. Ziyade bunun yansra ok sayda aratrma projesi hazrlam, analizler yaynlam ve Arapa, ngilizce, Franszca ve spanyolca dillerinde yaynlar yapmtr.196 Ziyade, Eyll 2000de Suriyeli entelekteller, muhalif liderler ve sivil aktrler tarafndan Suriyede siyasi reform yaplmas, olaanst halin kaldrlmas ve sivil toplumun ge194. Google Profiles: Radwan Ziadeh, https://profiles.google.com/radwan.ziadeh/about, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 195. Dr. Radwan Ziadeh, Syrian Center for Political&Strategic Studies, http://www.scpss.org/index. php?pid=51&lng=en, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 196.A.g.e.
71
liebilmesi adna rejime yaplan bir ar niteliinde olan am Deklarasyonunda yer almtr.197 2007 ylnn Ekim aynda Suriyeden ayrlan Ziyade hakknda 2008 ylnda Suriye Hkmeti hakknda tutuklama karar kartlm, annesine ve kz kardeine lke dna kma yasa getirilmitir.198 2011 Martnda Suriyedeki halk ayaklanmasyla birlikte zellikle srgndeki ya da yurtdndaki muhaliflerle pek ok toplantya katlm ve Suriye Ulusal Konseyinin kuruluunda yer almtr. Ziyade, SUKta ok eitli fikirlerin olmasna ve zaman zaman anlamazlklar yaanmasna ramen Esed Rejiminin dmesi temsil edilen btn gruplarn ortak fikri ve amac olduunu belirtmekte ve kendisinin bu gruplardan hi birisine dhil olmadn, bamsz olduunu ifade etmektedir.199 Rdvan Ziyade, Suriyeye NATO mdahalesine scak bakmakta ve bunun zgr Suriye Ordusunun NATO tarafndan zelikle havadan desteklenmek suretiyle yaplmasnn uygun olduunu dnmektedir.200 Liberal kimlii ile bilinen Ziyade, ABD ynetiminin grt muhalifler arasndadr. Daha nce ABDnin kkl kurumlarnda almas ve Avrupal ve ABDli yetkililer ve kurumlarla sahip olduu iletiim baz muhalifler tarafndan phe ile karlanmaktadr.
197. Syria Radwan Ziadeh, Frontline Defenders, http://www.frontlinedefenders.org/node/2046, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 198. Yonca Poyraz Doan, Syrian National Council member: We are electing our leadership in stanbul, Todays Zaman, 16 Ekim 2011. 199. A.g.e. 200. Disparate views within the Syrian National Council, Syria Revolts, 29 Aralk 2011, http://syriarevolts.wordpress.com/2011/12/29/disparate-views-within-the-syrian-national-council/, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
72
YEREL KOORDNASYON KOMTELER

Suriyede halk ayaklanmasnn balamasyla birlikte lkenin deiik yerlerindeki ayaklanmalar e zamanl olarak organize edebilmek iin yerel koordinasyon komiteleri oluturulmaya balamtr. Zamanla deiik ehirlerdeki komiteler201 ortak hareket etme adna emsiye bir organizasyon oluturmular ve bu oluum Yerel Koordinasyon Komiteleri adn almtr. YKK ayaklanmann asl amacnn rejimi deitirmek olduunu, bunun ilk aamasnn ise devlet bakann deitirmek olduunu sylemektedir.202 Suriye rejiminin gsterileri iddetle, ikenceyle ve ldrerek durdurmaya almasn eletiren YKK, Suriye halknn bu krizden kurtulmas iin iki senaryo ngrmektedir.203 Birinci senaryo diyaloa dayal ve barl yollardan oulcu bir demokrasiye gei ki bu zgr ve bamsz seimler yaplmasn, monariye benzer bir cumhuriyet olan rejimin bertaraf edilmesini, devlet adna kamu mallarnn alnmasna son verilmesini ve gerekleri yanstmayan medyada reform yaplmasn gerektirmektedir.204 kinci senaryo ise Esed rejiminin kendi halkn ldrmeye devam etmesi halinde sivil atmann kmas ve d mdahale ihtimalinin artmasdr.205 YKK, devrimin asl amacnn siyasal sistemi deitirmek olduunu belirtirken, hangi siyasi fikre, hangi dine ve hangi rka mensup olursa olsun btn Suriyelilerin bunu dnerek hareket etmesi gerektii arsnda bulunmakta ve ikinci senaryonun olmamas iin ortak irade gsterilmesi gerektiinin altn izmektedir. YKK, siyasal sistemi deitirme yolunda drt neri sunmaktadr: (1) iddete, ikenceye ve sistematik olarak muhaliflerin ldrlmesine son verilmesi gerekmektedir, (2) ulusal bir birlik kurulmal ve birliin zgrlk, eitlik ve hukukun stnlne dayal, gven ve bar iinde alt aydan uzun olmayacak bir gei srecini ynetmeyi garantilemesi gerekmektedir, (3) Suriye ynetiminde sz sahibi Suriye halk olmal, veraset sistemi veya tek parti ynetimi olmamaldr, (4) halk devrimi siyasi meruiyetin ana kaynadr ve insanlarn zgrlk, eitlik ve onuruna yakan bir ynetim olana kadar mcadelenin devam etmesi gerekmektedir.206 Gvenlik dolaysyla liderlerinin isimleri aklanmayan YKK, Suriye Ulusal Konseyine destek vermektedir.
201. ehir komiteleri Der, Humus, Banyas, Sarageb, dlib, Hasaka, Kaml, Deyrzzur, Suriye Sahili, Hama, Suveyda, am, am Banliylerinde bulunmaktadr. Bkz: About the LCCS, LCC Syria, http://www. lccsyria.org/about, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 202. Vision of the Local Coordination Committees (LCC) for a political solution in Syria, LCC Syria, 12 Haziran 2011, http://www.lccsyria.org/751, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 203. A.g.e. 204. A.g.e. 205. A.g.e. 206. A.g.e.
73
MER DLB
Suriye Yerel Koordinasyon Komiteleri Temsilcisi, 52
1960ta Humusta doan mer dlibi, uzun yllardr Esed rejimine kar muhaliflii ile tannan bir airdir. am niversitesi Hukuk Fakltesi mezunu olan dlibi hibir dnem avukatlk yapmamtr. Bunun yerine gazetecilii tercih eden dlibi, Kuveyt gazetesi el-Awanda alm, bu sre zarfnda lkesinde iir kitaplarn yaynlamtr. Daha nceki yllarda da Esed kart bir aktivist olduunu, ancak Suriyede hibir eyin deimeyeceini grerek vaz getiini belirten dlibi, Tunusta rejim kart protestolarn balamasnn hemen ardndan lkesine dnerek aktif muhalefete balamtr.207 Suriye hkmetinin muhalifler zerinde uygulad bask politikas younlanca Lbnana kamay baaran dlibi, muhalif hareketi buradan koordine etmeye devam etmektedir. dlibi Beyruta ulatnda defalarca lm tehdidi alm, birka ay sonra ise Lbnan askeri istihbarat birimleri tarafndan sorguya ekilerek Suriye-Lbnan ilikilerini zayflatmakla sulanmtr. dlibi, Beyrutta Suriye muhalefeti ile balantl olarak medya kurulularna bilgi ak salamakta ve Suriyedeki insan haklar ihlallerini bildirmektedir.208 dlibinin temsilcisi olduu yerel komiteler, insan haklar aktivistlerinden olumaktadr. Bu aktivistler, Suriyenin her ehrinden bilgi toplayp hzl bir ekilde bu bilgileri edit etmekte ve sonrasnda ngilizceye tercme ederek basna datmaktadr. mer dlibi, bu komitelerin Lbnan temsilcisi olarak grev yapmaktadr. Bilgi aknn salanmas iin uydu ve pek ok teknolojik destee ihtiyac olduklarn syleyen dlibi, bu konudaki yardmn Suriye diasporasndan geldiini de ifade etmitir.209
207. 209. Rima Marrouch, Omar Edelbi: Broadcasting Syrias Uprising, Al Akhbar English, 5 Ekim 2011. Rima Marrouch, Reflections on the Syrian Revolt, Al Akhbar English, 5 Ekim 2011.
208. Syrian activists dangerous haven in Lebanon, Al Jazeera, 11 Kasm 2011.
74
mer dlibi, Yerel Koordinasyon Komitelerinin d mdahaleye ve d destee kar olduunu belirtmi, ancak Suriyedeki atmalarn n alnamaz bir mezhepsel bir atmaya dnmesi halinde BM mdahalesinin bir seenek olabileceini ifade etmitir. Suriyede dini gruplar aras ilikilerin Lbnan ve Iraktaki gibi atma halinde olmadn, Suriye kltrnn mezhepsel farkll ayrmcla dntrmediini, tam da bu yzden Suriyedeki atmalarn mezhepsel savaa dnmesinden endie duymadklarn kaydetmitir.210 Arap Birlii Genel Sekreteri Nebil El Arabinin Suriyedeki gzlemci heyetinin kesin bir kanya ulaamad aklamasn sert bir dille eletiren mer dlibi, gzlemcilerin Suriyeye ulamas sonrasnda 390 kiinin Suriye gleri tarafndan ldrldn sylemitir.211
210.
A.g.e.
211. Syrian oppositionist says Arabis statements very dangerous, NowLebanon, 2 Ocak 2012, http:// www.nowlebanon.com/NewsArchiveDetails.aspx?ID=348201, Eriim tarihi: 6 Ocak 2012
75
MSLMAN KARDELER
MUHAMMED RIYAD UKFA

Suriye Mslman Kardeleri Genel Sekreteri, 68
Austos 2010da, ura Meclisi tarafndan Suriye Mslman Kardeleri Genel Sekreterlii grevine seilen Muhammed Riyad ukfa, 1944 ylnda Hamada domutur. naat mhendislii eitimi alm olan ukfa, 1980li yllarda Suriye rejimine kar verilen askeri mcadelede nemli roller stlenmitir.212 Mslman Kardeler yesi olmann idamla yarglanmay gerektirdii Suriye Ceza Kanununun 49. Maddesi sebebiyle 26 yl Irakta srgn hayat yaamtr.213 2003 ylndaki Amerikan igali srasnda aracnn iinde suikasta urayan ukfa, hayatta kalm ve bu olaydan sonra Iraktan Yemene ve bir sre sonra da Suudi Arabistana gemitir.214 Suriye Mslman Kardeleri Genel Sekreterliine seildikten sonra 20 Ocak 2011de yapt aklamada ukfa, Suriye ynetiminden siyasi dzenle ilgili reform beklediklerini ve bu dorultuda parti kurma hedeflerinin olduunu aklamtr.215 Suriyede patlak veren isyann ardndan rejim kart gsterileri desteklediklerini syleyen ukfa, ancak amalarnn salt rejimi devirmek olmadn, genel anlamda zgr bir Suriye grmek
212. Aron Lund, The Syria Muslim Brotherhood: Leadership transition from Bayanouni to Shaqfa, Syria Comment, 21 Austos 2010, http://www.joshualandis.com/blog/?p=7037, Eriim tarihi: 17 Ocak 2012. 213. 1980 Seneli 49 Sayl Kanun iin bkz. Ek 4. 214. hvan Esad rejimine bar elini uzatt, Dnya Blteni, 16 Ekim 2010. 215. Syrias MB Controller: Many Concessions have been made for reconciliation with the Regime, Ikhwan Web, 20 Ocak 2010, http://www.ikhwanweb.com/article.php?id=27887, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012.
76
istediklerini ifade etmitir.216 ukfa Suriyede dklen kandan Bear Esed rejiminin sorumlu tutmakta ve kendilerine eer bir lkeyi model alacaklarsa bu lkenin ran deil Trkiye olduunu sylemektedir.217ukfa, aznlklarn gvencelerinin kendileri olduklarn, Suriyede Esed ncesinde herhangi bir mezhepsel atma olmadn ve Suriyedeki mcadelenin insani ve hukuk mcadelesi olduunu dnmektedir.218
216. Khaled Yacoub Oweis, INTERVIEW-Muslim Brotherhood supports anti-Assad protests, Reuters, 11 Nisan 2011. 217. Suriye hvan: Esadn vaadleri birer yalan, Dnya Blteni, 1 Nisan 2011. 218. Riyad el-ukfa ile yaplan zel mlkat. 12 Aralk 2011.
77
ALI BEYANUN
Suriye Mslman Kardeleri Eski Genel Sekreteri, 74
Ali Beyanuni 1938 ylnda Halepte domutur. Suriye Mslman Kardeleri Genel Sekreteri olarak 1996dan Austos 2010a kadar grev yapan Beyanuni, Mslman Kardeler ile ortaokul yllarnda tanmtr. Aslnda Avukat olan Ali Beyanuni Mslman Kardeler iindeki faaliyetleri sebebiyle bir sre hapiste kalm, 1979 ylnda Suriyeden ayrlp rdnde ikamet etmeye balam, ancak bir sre sonra bu lkeyi de terk etmek zorunda braklmtr. Beyanuni halen 2005 ylnda siyasi mlteci olarak kabul edildii ngilterede srgn hayat yaamaktadr. Buna karn kulland eitli iletiim kanallar vesilesiyle Suriye iinde halen nemli bir etkinlie sahiptir.219 2005 ylnda Suriyedeki muhalif sekler gruplarla birlikte am Deklarasyonu220 olarak bilinen bildiriye imza atan Beyanuni, 2006 ylnda ise Eski Bakan Yardmcs Abdlhalim Haddam ile birlikte Baas Partisine kar Milli Selamet Cephesini kurmutur. Oluumda yer alan her iki tarafn da temel argman Suriyede oulcu ve serbest seimlerin yaplabilmesi olmutur.221 Ali Beyanuni, 1996 ve 2002 yllarndan sonra 2006 ylnda nc kez 4 yllna Suriye Mslman Kardelerine Genel Sekreteri olarak seilmitir.222 Grev sresinin dolduu
219. Esther Pan, Syrias leaders, CFR, 10 Mart 2006, http://www.cfr.org/syria/syrias-leaders/p9085, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 220. Detayl bilgi iin bkz. The Damascus Declaration for National Democratic Change, 16 Ekim 2005, http://www.peaceworkmagazine.org/damascus-declaration-democratic-national-change, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 221. Garry C. Gambill, Dossier: The Syrian Muslim Brotherhood, Mideast Monitor, Vol.1, Say.2, Nisan/ Mays 2006, http://www.mideastmonitor.org/issues/0604/0604_2.htm, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 222. Syria: Bayanoni Reelected MB Chairman with Majority, IkhwanWeb, 25 Austos 2006, http:// www.ikhwanweb.com/article.php?id=3634, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012.
78
2010 Austos aynda yerini Muhammed Riyad ukfaya devretmitir. Suriyede isyann patlak verdii ilk aylarda Bear Esedden reform ynnde umutlu olduunu ifade eden Beyanuni, buna karn Bear Esedi imdiye kadar babas Hafz Esedden ok da farkl bir yol izlemedii gerekesi ile eletirmitir.223 Beyanuni, temel talepleri olduunu dile getirmektedir. Bunlar; tutuklu bulunan binlerce Mslman Kardeler yesinin serbest braklmas, srgndeki kiilerin lkeye dnmelerine izin verilmesi ve Mslman Kardelerin siyaset yapma yasann kaldrlmasdr.224
223. Beyanuni: Suriyede deien bir ey yok!, TimeTurk, 12 Nisan 2010, http://www.timeturk.com/ tr/2010/04/12/beyanuni-suriye-de-degisen-bir-sey-yok.html, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 224. Ali Beyanuni ile yaplan zel mlkat. 12 Austos 2011.
79
VELID SEFUR
Suriye nsan Haklar Komitesi Bakan
Merkezi Londrada olan Suriye nsan Haklar Komitesinin bakan ayn zamanda Suriye Ulusal Konseyi yesi de olan Velid Sefur, Suriye Mslman Kardelerine yaknlyla bilinmektedir. Pek ok kez Suriye gvenlik gleri ve istihbarat kurumlar tarafndan tutuklanm, ikence grmtr. Suriye nsan Haklar Komitesi, Suriye zerine alan nde gelen bir insan haklar izleme organizasyonudur. 1997 ylnda Suriyede siyasi zgrlkler, olaanst hal ve siyasi tutuklularla ilgili hazrlad raporlarla faaliyete geen organizasyon, 2001 ylndan bu yana Suriyede yaplan ihlallerle ilgili yllk raporlar yaynlamaktadr.225 Suriyede yasakl olduu iin lkede ofis aamayan organizasyon, faaliyetlerini ngiltereden srdrmekte olup226 adn zellikle Hama katliam ile ilgili hazrlad raporlarla duyurmutur.227 Suriye nsan Haklar Komitesi Suriyede ayaklanmalarn balad Mart 2011den bu yana faaliyetlerini artrm ve lkede yaplan ihlalleri yakndan takip eden en nemli izleme kurulularndan birisi olmutur.
225. About Us, The Syrian Human Rights Committee, 5 Aralk 2003, http://www.shrc.org/data/aspx/ d8/358.aspx, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 226. Suriyede hvan Olmak!, Dnya Blteni, 12 Ocak 2010. 227. Bkz. rnein: Massacre of Hama (February 1982) Genocide and A crime against Humanity, The Syrian Human Rights Committee, 14 ubat 2006, http://www.shrc.org/data/aspx/d5/2535.aspx, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012.
80
ULUSAL DEMOKRATK DEM N AM DEKLARASYONU

2005 ylnda be siyasi parti (Suriye Ulusal Demokratik Gruplamas, Suriye Krt Demokratik ittifak, Sivil Toplumu Canlandrma Komiteleri, Suriye Krt Demokratik Cephesi ve Gelecek Hareketi) ve dokuz muhalif figrn (Riyad Seyf, Cevdet Said, Abdurrezzak d, Semir Near, Fida Horani, Adil Zakkar, Abdulkerim el-Dahhak, Heysem el-Malih ve Nayf Kaysiyye) bir araya gelmesiyle imzalanan am Deklarasyonu, totaliter ideoloji ve iddetin reddi ve ulusal bir demokratik rejimin kurulmas ilkelerinden yola km ve bu tarihten itibaren Suriyenin en geni katlml muhalif gruplarndan birisine dnmtr. lerki yllarda yeni katlmlar olmu, dier taraftan da bata Krt gruplar olmak zere baz gruplar koalisyondan ayrlmlardr.228 am Deklarasyonu, diyalog yoluyla ulusal bir demokratik rejim kurmay, bamsz seimler yoluyla zgrlk, halkn egemenlii ve kurumsal devlet anlaynn n planda olduu demokratik bir hayata gemeyi amalamaktadr. Ayrca, halk ile devlet arasnda yeni bir sosyal szlemenin yaplmas gerektiini ifade eden Deklarasyon, oulculuu, barl geii ve hukuk devletinin kurulmasn savunmaktadr.229 am Deklarasyonunda ilan edilen temel ilkeler erevesinde hareket eden muhalif koalisyon, 2007 ylnda amda 200 akn katlmc ile gerekleen ulusal konsey toplants ile liderlik kadrosunu semi ve koalisyonun organizasyon emasn belirlemitir. Toplantnn zerinden henz bir hafta gemeden koalisyonun kilit yelerinden 12si tutuklanm ve bazlar 3 sene tutuklu kalmlardr. 2011 ylnda Suriye Ulusal Konseyinin kurulmasnda kilit rol oynayan am Deklarasyonu, konseyde 21 ye ile temsil edilmektedir. am Deklarasyonunun lideri Semir Near Konseyin cra Komitesinde, Suriye dndaki temsilcisi Enes el-Abde ise Konseyin Genel Sekreterliinde yer almaktadr. Ayrca Suriye muhalefetinin nde gelen isimlerinden Fida Horani, Riyad el-Trk, Gassan Nejjar gibi isimler de am Deklarasyonunda yer almaktadrlar.
228. Men Nahnu, lan Dimek litaayyir elVatani elDemokrati , http://nidaasyria.org/ar/?page_ id=168, Eriim tarihi: 15 Ocak 2012. 229. lan Dimek litaayyir elVatani elDemokrati, http://bit.ly/GDnsdu. Eriim tarihi: 15 Ocak 2012.
81
GASSAN NECCAR
nsan Haklar Aktivisti, 73
Makine Mhendislii eitimi alm olan Gassan Neccar, halen Halep niversitesinde retim grevlisi olarak bulunmaktadr. slami Demokrasi Hareketi isimli bir gruba liderlik yapan Neccar, Suriyedeki slami hareketin nc isimlerinden birisidir. slamc-Demokrat kiilii ile bilinen Neccar, 20 yl nce Mslman Kardelere ye olduu sulamasyla tutuklanm ve 11 yln siyasi tutuklu olarak hapishanede geirmitir. Neccar, Msrda isyanlar yaygnlatktan sonra Suriyede halk benzer protestolara aran liderler arasndadr. lkede olaanst halin kaldrlmas ve zgrlklerin geniletilmesi iin halk protestolara aran konumalar nedeniyle 4 ubat 2011de yeniden tutuklanmtr. Hapishanede alk grevine balayan ve bu sebeple birka gn sonra hastaneye nakledilen Neccar, ciddi salk sorunlar olduu iin 14 ubatta serbest braklmtr. Neccar gibi bir sembol bir ismin hapisteyken lmesinin Suriye ynetimi asndan sorun yaratacak olmasnn bu kararda etkili olduu yorumlar yaplmtr. Serbest braklmasna karn 6 Nisan 2011den itibaren Halepteki evi kuatma altnda tutulan Neccara yaplan uygulamalar, New York merkezli nsan Haklar zleme rgtnn Suriye ubesi tarafndan ok sert bir dille eletirilmitir. 230
230. Khaled Yacoub Oweis, Syria Frees Man on Hunger Strike, Leader Post, 16 ubat 2011; Bill Spindle, Turmoil in Egypt: Syrian Security Forces Crack Down on Rallies, Wall Street Journal, 07 ubat 2011.
82
FIDA HURANI
am Deklarasyonu Ulusal Konseyi Bakan
Milliyeti-Sosyalist kimliiyle tannan Fida Hurani, 1956 ylnda amda dnyaya gelmitir. Kadn hastalklar doktorudur. Arap Sosyalist Partisinin kurucusu ve daha sonra da bu partiyi Miel Eflak ve Salah el Baytarn kurduu Baas Partisi ile birletiren Ekrem Huraninin kzdr. Baas Partisinin iktidara gelmesi sonucu Ekrem Hurani dlanm, rdnn bakenti Ammanda 1996da vefat edene kadar yaamtr. Ekrem Huraninin kurduu Arap Sosyalistler Hareketi bu dnemden sonra blnm, bir kanad iktidarla uzlam, dier kanad ise muhalif olarak varln srdrmtr. am Deklarasyonu Ulusal Konseyi Bakan olan Hama asll Fida Hurani, daha nce Arap Ulusal Kongresinde de genel sekreter olarak grev yapmtr. Huraninin bu greve seilmesi, Suriyedeki kadnlarn durumu ve kadn haklarnn gelimesi asndan nemli bir adm olarak kabul edilmitir. Ancak 16 Aralk 2007 tarihinde Hurani, bakan seildii am Deklarasyonunun ilk toplantsndan sonra tutuklanmtr. Ksa bir sre sonra Filistinli bir doktor olan kocas da mdrln yapt Hurani Hastanesindeki ofisinde tutuklanm ve Suriyede oturma izni iptal edilerek rdne srlmtr.231 Hurani, am Deklarasyonunu imzalayan 12 aktivist ile beraber Ekim 2008de devlete zarar vermek suundan 30 ay hapis cezasna arptrlmtr. 1996dan beri kanser tehisiyle tedavi gren Hurani cezas dolmadan Haziran 2010da serbest braklmtr.232
231. Bkz. http://www.nidaasyria.org/en/members/people/11. 232. What are US tech firms doing in Damas? NeoCon dreams of regime change, Syria Comment, 19 Haziran 2010, http://www.joshualandis.com/blog/?p=6690, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
83
RIYAD EL-TRK
Komnist Parti Eski Lideri
Suriyedeki Komnist Partinin eski lideri olan Riyad el-Trk, zaman zaman Suriyenin Mandelas olarak,233 bazen de Suriye muhalefetinin yal adam olarak234 nitelendirilmektedir. 1970li yllarn banda blnen Suriye komnist hareketinde ayr bir fraksiyon olarak Suriye Komnist Partisi-Politik Broyu kurmutur. 1980 ylnda tutuklanarak 18 yl hcre cezasna arptrlmtr. 30 Mays 1998de serbest braklan el-Trk235, Suriyede rejim karsnda genel olarak slamclar (Suriye Mslman Kardeleri) ve sekler gruplar eklinde ikiye blnen muhalif kesim iinde, bu iki kanadn diyalog kurmas gerektiini savunan komnist liderlerden biridir. Uluslararas arenada tannan isimlerden biri olan el-Trk, Eyll 2001 ile Kasm 2002 arasnda tutuklu kalmtr. Zaman zaman kendi partisi iinde de Mslman Kardelere kar yumuak tutumu nedeniyle sulanan Trk, muhalif gruplarn Mslman Kardeler ile ayn masa etrafnda buluabilmesi hususunda olduka aba gstermitir.236 2006 ylnda Londrada am Deklarasyonunun imzalanmasnda Riyad el-Trkun bu abalarnn nemli katks vardr.237 Komnist hareketin lkedeki en nemli ismi olan Trk, uzun seneler devam eden muhalefeti boyunca fikri alanda deiimler yaam ve liberal demokrasiye doru bir kay gstermitir.
233. Suriye muhalefetinde kim kimdir?, Dnya Blteni, 30 Nisan 2011. 234. Robin Wright, Dreams and Shadows, the Future of the Middle East (New York: Penguin Press, 2008), s.213. 235. Washington Post, 2 Mart 2008. 236. Tony Badran, Divided They Stand: The Syrian Opposition, Mideast Monitor, Vol.1, No.3, EyllEkim 2006, http://www.mideastmonitor.org/issues/0609/06093.htm. 237. Emad Mekay, Winds of change reach Syria, Al Jazeera, 8 Nisan 2011.
84
ZGR SURYE ORDUSU

zgr Suriye Ordusu, halka silah dorultma emrine kar ktklar iin Suriye ordusundan ayrlan ve daha ziyade dk rtbeli muhalif askerlerin Suriye rejimine kar silahl mcadele yrtmek amacyla kurduklar rejim muhalifi bir silahl gruptur. Amalarn Suriye halknn rejime gsterdikleri muhalefetin askeri ayan oluturmak olarak aklamlardr.238 Grup ilk olarak Temmuz 2011in son gnlerinde yedi askerin grnd bir video ile ortaya kp kurulularn ilan etmi239 ve grubun lideri Riyad El Esadn Agence France-Pressein (AFP) Lefkoa temsilciliini aramasyla tannmaya balanmtr.240 Grubun lideri Albay Riyad El Esad ve nde gelen dier ordu mensubu yeleri lm tehlikesi nedeniyle Trkiyeye snmlardr ve Antakyada zel bir kampta kalmaktadrlar.241 Grup yelerinin tamam Snn olmakla beraber, El Esad bir rportajnda Nusayri ve Hristiyan kardelerimizin de [ordudan] ayrlmalarn bekliyoruz ki, Suriyeyi zgrletirip geleceimizi birlikte kuralm ynnde arda bulunmutur.242 Esed rejimi zgr Suriye Ordusunun slamclarla balants olduunu iddia etse de, grup yeleri siyasi herhangi bir balantlarnn olduunu reddetmektedirler.243 Ordunun sahip olduu asker says ve gc ile ilgili kesin tespitlerde bulunmak mmkn deildir. Albay El Esad, ilk bata yzlerce olduunu syledii Suriye ierisindeki zgr
238.
Ruth Sherlock, 15.000 strong army gathers to take on Syria, The Telegraph, 3 Kasm 2011.
239. lan tekil el-Ceyu el-Suri el-Hur http://www.youtube.com/watch?v=SZcCbIPM37w&feature= player_embedded#! 240. Michael Weiss, Assad sends in his death sqauds. Students of Lebanon and Rwanda, take note, The Telegraph, 31 Temmuz 2011. 241. Asl Aydntaba, Albay Asaad Bear Esada Kar, Milliyet, 7 Kasm 2011. 242. Elizabeth A. Kennedy ve Zeina Karam, Army defectors threaten to transform Syrian uprising into civil war, MSNBC.MSN, 21 Kasm 2011, http://www.msnbc.msn.com/id/45390188/ns/world_newsmideast_n_africa/t/army-defectors-threaten-transform-syrian-uprising-civil-war/, Eriim tarihi: 6 Ocak 2012. 243. Asl Aydntaba, Albay Asaad Bear Esada Kar, Milliyet, 7 Kasm 2011.
85
Suriye Ordusuna bal asker saysnn zamanla 15 bine ulatn iddia etmitir.244 Ayrca Suriye ierisinde rejim ile silahl atmaya giren her grup zgr Suriye Ordusundan olmad gibi lke ierisinde zgr Suriye Ordusu ismini kullanan tm gruplarn aktiviteleri de merkez kararghtan sevk ve idare edilmemektedir. Lbnan snrndaki Zabadani kentini kurtarlm blge ilan eden zgr Suriye Ordusu, Suriye rejimi saflarnda grev alan ranl askerleri esir aldn aklamtr. zgr Suriye Ordusu, son aylarda Suriye ordusu ile zellikle dlib, Humus ve Der ve evresinde birok atmaya girmi ve her iki taraf da birok kayp vermitir. Suriye iinde ve dndaki muhalif gruplar, zgr Suriye Ordusunu zellikle protestolarn barl havasn zedelememeleri ynnde uyarmtr.245 zgr Suriye Ordusu ile Ulusal Konsey arasnda organik bir ba bulunmasa da son aylarda ordu konsey ile ilikilerini artrm ve konsey zgr Suriye Ordusunu desteklediini ilan etmitir.246
244. Q&A: The Free Syria Army, BBC News, 16 Kasm 2011. 245. A.g.e. 246. Ulusal Konsey yesi Mahmud Osman ile yaplan zel mlkat. 25 Aralk 2011.
86
RIYAD MUSA EL-ESAD

zgr Suriye Ordusu Komutan
Trke yazlnda oluan soyad benzerliine ramen Esed ailesiyle hi bir ba olmayan Riyad El Esad (elif deil ayn harfiyle), Snn bir hava kuvvetleri albaydr ve Trkiye snrna yakn bulunan dlibin bdita blgesindendir.247 19 yanda Suriye Hava Kuvvetlerine katlm ve mhendis olarak grev yapmtr.248 Suriye ordusunda 31 yl grev yaptktan sonra halk ayaklanmalarnn balamasyla yukardan gelen emirlere uymayp halka silah dorultmaynca Temmuz 2011de249 son grev yeri olan Idlibde ordudan ayrlm ve dier muhalif askerlerle birlikte kurduu zgr Suriye Ordusunun bana gemitir. Ayaklanmalarn btn lkeye yaylmasyla El Esad, Snn olduu iin ska Halepteki Muhaberat tarafndan arldn, kendi memleketinde de protestolar balaynca sorgulanp Hamaya gnderilmek istendiini ve daha nce ayn ekilde gnderilip yolda ldrlen arkadalar olduu iin areyi Trkiyeye kamakta bulduunu sylemitir. Antakyaya 14 km uzaklktaki Apaydnda250 sivil mlteci kamplardan ayr olan ve yalnzca zgr Suriye Ordusuna mensup mlteci askerlerin yaad kampta yaamaktadr.251 El Esad, ismini ilk olarak Temmuz 2011de Fransz AFP haber ajansnn Lefkoa temsilciliini arayarak yapt aklama ile duyurmutur. El Esad bu aklamasnda kendisini zgr Suriye Ordusu adl grubun lideri olarak tantm ve Suriye ordusunun Deyrizurda dzenledii operasyonlar srdrmesi halinde yzlerce askerden oluan birliklerini or247. Liam Stack, In Slap at Syria, Turkey Shelters Anti-Assad Fighters, The New York Times, 27 Ekim 2011. 248. El Akid el muneg Riyad el Esad: El Harbu hiyel hyarul vahid, al Arab, 8 Ekim 2011, http://www. alarab.qa/details.php?issueId=1393&artid=153925. 249. 250. 251. Zeina Karam, Syrian dissident colonel takes refuge in Turkey, The Guardian, 5 Ekim 2011, John Simpson, Suriyeli muhalif lider Trkiyede beklemede, BBC Trke, 25 Kasm 2011. Asl Aydntaba Albay Asaad Bear Esada Kar,Milliyet, 7 Kasm 2011.
87
dunun stne salaca sylemitir.252 El Esad, Beir Esedin ikna yoluyla gideceine inanmadndan, rejim deiikliinin ancak kaba kuvvetle geleceini dnmektedir. Bu balamda El Esad, uluslararas kamuoyuna, kendilerine daha iyi silahlarn salanmas yoluyla destek verilmesi ynnde arlarda bulunmaktadr.253
252. Michael Weiss, Assad sends in his death sqauds. Students of Lebanon and Rwanda, take note, The Telegraph, 31 Temmuz 2011. 253. Liam Stack, In Slap at Syria, The New York Times, 27 Ekim 2011.
88
KRT PARTLER
Suriyede Krtleri temsil eden yaklak 14 parti vardr. simleri ve programlar ciddi benzerlikler gsteren bu partilerin byk bir ounluu 1957 ylnda kurulan ve 1970lerde kanada ayrlan Krt Demokratik Partisinin iinden kmtr. Suriye Krt hareketini Irak ve Trkiyedeki Krt hareketlerinden ayran temel zellik Suriyeli Krtlerin, Krtlerin haklarna ilikin taleplerini iddete bavurmadan dile getirmi olmasdr. Nfus iindeki oranlar Trkiye ve Iraka kyasla daha az olan Suriyeli Krtlerin ounun, bamsz bir Krt devleti ve blgesel bir Krt Federasyonunun paras olma hayalleri yoktur.254 Ulusal kimlik bilinleri dini eilimlerden daha gl olan Suriyeli Krt partilerinde slami bir ynelim bulunmamaktadr. Baz Krt partileri bir eit otonomiden bahsetmekle birlikte, bu kavramdan tam olarak neyi kastettikleri belli deildir. Bu anlamda ou partinin zerinde birletikleri nokta Suriyenin toprak btnlne saygl bir ekilde Krt sorununa demokratik bir zm bulunmasdr.255 Bunun dnda tm partiler, Krtlerin kltrel haklarnn anayasal gvence altna alnmasn talep etmektedirler. Bu anlamda vatandalk haklarndan mahrum braklan Krtlerin vatandalklarna kavumas, 2004te anayasaya eklenen 41. maddenin kaldrlmas gibi temel talepleri vardr. Ayrca demokratik sistem, gler ayrl, serbest seimler, kadn-erkek eitlii, din ve devlet ilerinin birbirinden ayrlmas ve ifade zgrl de talepler arasnda yer almaktadr.256 Krt partileri arasndaki bu benzerliklere karn partilerin Krtlerin Suriye toplumundaki yerine ilikin farkl pozisyonlar bulunmaktadr. Aada liste halinde belirtilen partilerden Yeniliki Parti, Abdulhakim Bearn Partisi, Yetiki Partisi, Azadi Partisi, Demokratik Yetiki Partisi, Sol Parti, Gelecek Hareketi ve Demokratik Birlik Partisi dier Krt partilerine nispeten daha aktif ve yksek sayda yesi olan partilerdir. 1. Krt Demokratik lerici Partisi: lerici Parti adyla da bilinen partinin banda 1965ten beri Abdlhamid Hac Dervi bulunmaktadr. Parti Krtleri Suriye ulusal yapsnn bir paras olarak grmekte ve Krtlerin kltrel, sosyal ve siyasi haklarn gerekletirme amacn gtmektedir.
254. Abdulbasit Seyda ile yaplan zel mlkat. 27 Nisan 2011. 255. Abdulbasit Seyda ile yaplan zel mlkat. 27 Nisan 2011. 256. Detayl analiz iin bkz. Who is the Syrian- Kurdish opposition? The Development of Kurdish l Parties, 1956-2011,KurdsWatch Report N. 8. Aralk 2011, http://kurdwatch.org/pdf/kurdwatch_parteien_en.pdf, Eriim tarihi: 5 Ocak 2012.
89
2. Krt Demokrat Vatansever Partisi: 1998 ylndan beri Tahir Sadun Sifukun liderliini yapt parti ayn zamanda Vatansever parti olarak da bilinmektedir. 3. Krt Demokratik Eitlik Partisi: 1992den beri Aziz Davudun liderliini yrtt parti ayn zamanda Eitlik Partisi olarak da bilinmektedir. 4. Krt zgrlk Partisi: 2011 ylnda kurulmu olup liderliini Mustafa Hdr Oso yrtmektedir. 5. Krt Sol Partisi: 1998 ylnda kurulduundan beri liderliini Muhammed Musa yrtmektedir. Parti Krtlerin Suriyedeki nfus oranna gre yasama, yrtme ve yarg kurumlarnda temsil edilmesi gerektiini savunmaktadr. 6. Krt Demokratik Birlik Partisi: smail Umarn 2010da lmnden beri yeni bir lideri yoktur. 1993ten beri parti genel sekreterliini Muhittin Ali yrtmektedir. Parti dierlerine oranla daha geni destee sahiptir 7. Krt Birlik Partisi: 2010dan beri liderliini smail Hami yrtmektedir. Ksaca Yekiti Partisi olarak bilinen Krt Birlik Partisi Krtlere yaadklar blgelerde kendi kendini idare hakkn talep etmektedir. Yine Sol Parti gibi Krtlerin toplam nfustaki oranna gre yasama, yrtme ve yarg kurumlarnda temsil edilmesi gerektiini vurgulamaktadr. Parti Suriyedeki en geni tabana sahip Krt partilerinden birisidir. 8. Krt Demokratik Partisi: Abdulhakim Bearn 2007den beri liderliini yrtt parti Iraktaki KDPnin karde partisidir. Desteinin dier partilere oranla geni olmasna ramen grnrl az olan partilerdendir. Krt Demokratik Partisinin halefi olarak grlen parti, KDP ile ilikisinden dolay Krtler arasndaki Molla Mustafa Barzani efsanesinden de istifade etmekte ve halk arasndaki desteini salamlatrmaktadr. 9. Suriyeli Krt Demokrasi Partisi: Cemal Muhammed Bakinin 1997 ylndan beri liderliini yrtt partidir. 10. Suriye Krt Demokrasi Partisi: Nasruddin brahimin 1997den beri liderliini yrtt parti Krtlerin sosyal, siyasi ve kltrel haklarnn salanmas amacn tamaktadr. 11. Krt Demokrasi Partisi: Abdurrahman Alujinin 2004ten beri liderliini yrtt partidir. 12. Krt Gelecek Partisi: Meal Tammu 2005ten ldrld 2011 ylna kadar parti liderliini yrtmtr. Dier Krt partilere kyasla daha keskin sylemi olan Gelecek Partisi Krtlerin Krdistan blgesine ait olduklarn savunmaktadr. Yine Krtlerin Suriye nfusuna oranla yasama, yrtme ve yarg kurumlarnda temsil edilmesi gerekti-
90
ini vurgulayan parti ayrca Suriye muhalefetine en yakn Krt grubudur. Bu anlamda Krtlere gsterilere katlma arsnda bulunmutur. 13. Demokratik Birlik Partisi: Salih Mslm Muhammedin 2010 ylndan bu yana liderliini yrtt parti, Trkiyedeki BDPye paralel olarak demokratik zerklik istemektedir. Federlizm ve konfederlizm gibi ynetim biimlerini reddeden parti klasik iktidar anlayn benimsememektedir. Parti PKKnn Suriye uzantsdr. Bu anlamda faaliyetlerini Suriyedeki Krtlerin durumundan ziyade Abdullah calann serbest braklmas zerine younlatrmtr. Partinin etkili olduu Afrin blgesinde neredeyse hibir gsterinin olmamas partinin ve PKKnin blgedeki etkinliine balanmaktadr. Meal Tammo suikast ile balants olduu dnlen parti, blgesinde Krtleri sessiz klarak rejime bal olduu sinyalini vermekte, bunun karlnda ise bir takm beklentileri dile getirmektedir. Rejimin kendilerine kar saldrda bulunmadn bu yzden kendilerinin de rejime kar bir harekete girimediini belirten parti lideri Salih Mslm Muhammed, bu tavryla Suriye muhalefetinden belirgin bir ekilde ayrlmaktadr. Ayrca Esed rejimi ile dirsek temasn srdren ve yakn zamanda Krt younluklu ehirlerde rgtlenmesine izin verilen parti, Esed rejimi ile PKK arasndaki yaknlamann da kilit aktrdr.257 Parti yelerinin muhaliflerin dzenledii gsterilerine katlanlara kar tedhi eylemlerine kart ve Esed yanls gsteriler dzenleyerek bu gsterilerde Abdullah calan ve Bear Esed afilerini tadklar ifade edilmektedir.258 14. Suriyeli Krt Demokratik Uzlama Partisi: Demokratik Birlik Partisinden 2004ten ayrlarak kurulan partinin liderliini Fevzi Aziz brahim yrtmektedir. Krtlerin Suriyedeki paral ve blnm yaps, lkedeki siyasi etkinliklerinin potansiyelin altnda kalmasna sebep olmutur. Bunun farknda olan baz Krt partileri tek sesle konuabilme arzusuyla eitli birleme abalarnda bulunmu, ancak bu abalar ciddi bir ittifak douramamtr. Bu anlamda ilk giriim 2009 ylnda yaplm, Demokratik Birlik Partisi, Abdurrahman Alujinin Partisi, Rekeftin Partisi ve Krt Demokrasi ttifaknn yeleri olan Yekiti ve Yeniliki Parti dnda kalan tm Krt partiler bir araya gelerek Krt Siyasi Konseyini oluturmulardr. Bu giriimin yan sra Esede kar protesto hareketlerinin balamasnn ardndan Krt Demokratik ttifak, Demokratik Birlik Partisi ve 2009 ylnda kurulan Krt Siyasi Kon257. 258. Krtler Arap muhalefetine nasl bakyor?, Frat Haber Ajans, 18 Aralk 2011. Radikal Gazetesi, 6 ubat 2011.
91
seyinin aralarnda bulunduu ve yaklak 12 Krt partisini kapsayan eitli hareketler Krtlerin taleplerini gl bir ekilde dile getirebilmek iin Mays 2011de Krt Vatanseverler Hareketini oluturmulardr.259 calana yaknlyla bilinen Demokratik Birlik Partisi 2004 ylnda kendisinden ayrlan Fevzi Azil brahim liderliindeki Suriyeli Krt Uzlama Partisinin harekete katlmn engellemitir. Ayrca ttifaka katlmndan ksa bir sre sonra ittifakn Suriye muhalefetini yeterince desteklemediini ileri sren Krt Gelecek Hareketi ittifaktan ayrlmtr. Ayn ekilde ttifak ise Krt Gelecek Hareketini Krtlerin haklarndan ziyade devrim hareketini temsil ettiini ileri srerek dlamtr. Her ne kadar bir araya gelmi olsalar da ittifakn iindeki Krt temsilcilerin farkllklar ittifakn gcn kstlar durumdadr.260 Bununla birlikte protesto hareketlerinin balamasnn ardndan Suriye rejimi Krtlere ynelik olumlu admlar atmtr. Bu olumlu admlarn arkasnda rejimin, muhalefet ile Krtlerin koordinasyonunu engelleme arzusu yatmaktadr. Suriye hkmeti gsterilerin patlak vermesinden ksa bir sre sonra Krtlere vatandalk vermitir. Ayn ekilde Krtleri hibir zaman pazarlkta bir taraf olarak grmemi olan Suriye rejimi, Haziran aynda yaplan diyalog toplantlarna ilk kez Krt temsilcileri de davet etmitir. Fakat Krtler, rejimin baz Krtleri bu davetten dlayarak Krt hareketini zayflatma arzusu tadn iddia ederek daveti reddetmilerdir. Krtlerin dier Arap muhaliflerle ilikisi de inili kl olmutur. 2005te am Deklarasyonuna katlan Demokratik Yekiti Partisi, Vatansever Parti, Eitlik Partisi, Yeniliki Parti, Abdulhakim Bearn partisi, Nasruddin brahimin partisi, Sol Parti ve Rekeftin Partisi gibi baz Krt partiler dier Krt hareketlerin eletirisine maruz kalmtr. Deklarasyonun Krtlere ilikin pozisyonunu yeterli bulmayan Krtler, deklarasyonda Krtler ve Araplarn eit bir millet olarak nitelendirilmediini dile getirmilerdir. Krtler arasndaki blnmlk Demokratik Deiim iin Milli Gler Birlii Koalisyonuna katlmda da ba gstermitir. Ayrca rejim kart muhalif harekete dier Krtlere oranla daha yakn olan Krt Gelecek Hareketi ise Suriye muhalefetinin stanbuldaki Milli Kurtulu toplantlarna katlmtr. Ancak toplantda Krtlere ilikin dile getirilenlere sonu bildirisinde yer verilmemesi Krt Gelecek Hareketinin toplanty terk etmesiyle sonulanmtr.261
259. Christian Sinclair ve Sirwan Kajjo, The Evolution of Kurdish Politics in Syria, Middle East Report, 31 Austos 2011, http://www.merip.org/mero/mero083111, Eriim tarihi: 5 Ocak 2012. 260. Maria Fantappie, Assassination so Far Fails to Unite Syrias Conflicted Kurds, Carneige Endowment, 16 Ekim 2011, http://www.carnegieendowment.org/2011/10/16/assassination-so-far-fails-tounite-syria-s-conflicted-kurds/8l7o, Eriim tarihi: 5 Ocak 2012. 261. Syrian opposition struggles to unite as protests swell, The Guardian, 17 Temmuz 2011.
92
Suriyede Krt hareketinin Krt Vatanseverler ttifak altndaki grnrl artm olmakla birlikte, ittifakn rejimin gidip gitmemesi konusunda yaad ikilem eletirileri beraberinde getirmektedir. Bu konuda 26-27 Ekimde Suriyede dzenledikleri ve Demokratik Birlik Partisi dnda Krt Vatanseverler ttifaknn tm partilerinin katlmyla gerekletirdikleri Krt Vatanseverleri konferansnda rejimin gitmesi gerektii eklindeki ifade, yaplan oylamada reddedilmitir. Onun yerine bir an nce oulcu sisteme geilmesi arsnda bulunulmutur. Bununla birlikte ttifakn yurt dndaki tannrl da artmtr. 22 Kasmda Arap Birlii Sekreteri ile gren ittifak temsilcileri Esed sonras dnemde Krtlerin haklarnn Suriyenin toprak btnl iinde gvence altna alnaca bir siyasal sistemin kurulmas gerektiini vurgulamlardr.
93
DEMOKRATK AUR ORGANZASYONU

Mtakasta ismiyle de bilinen Demokratik Aur Organizasyonu 1957 ylnda Suriyede kurulmu olup Suriye ve Avrupann en byk Aur organizasyonu olmasnn yansra262 hl aktif olan en eski Aur milli ve siyasi oluumudur. Balarda milli bir oluum olarak ortaya kan organizasyon, sre ierisinde siyasi bir organizasyona evrilmitir. Genelde gizlice faaliyet gsteren organizasyonun ortaya k, 1950lerde Suriye, Lbnan ve Irak gibi lkelerde uygulanmaya balanan Araplatrma ve bask politikalarna karlk Aur milliyetiliinin ortaya kmas ve bir organizasyon ihtiyacnn hsl olmasna dayandrlmaktadr.263 Organizasyon kendini, Aur halknn varlnn ve siyasi, kltrel ve ynetimsel meru isteklerinin koruyucusu olan milli, siyasi ve demokratik bir hareket olarak tanmlamaktadr.264 Organizasyon ideolojisini, Aur halknn birliine, diline, tarihine, anavatanna ve nihai hedefleri olan zerklik fikrine dayandrmakta ve amalarnn ancak demokrasi ve bamszlkla elde edilebileceini savunmaktadr.265 Demokratik Aur Organizasyonu Suriye haricindeki lkelerde -zellikle Irak, ran ile Almanya ve sve gibi Avrupa lkelerinde- yeni Aur organizasyonlar ve siyasi partilerinin kurulmasna nayak ve yardmc olmutur. 1990 ylnda Aur olan Beir Saadinin Suriye parlamentosuna milletvekili seilmi olmas organizasyonun nemli faaliyetlerinden biri olarak grlmektedir.266 Suriyedeki protestolara Mays 2011 itibariyle Aurlerin de dhil olmasnn ardndan Demokratik Aur Organizasyonunun Kamldaki merkezlerine Suriye gvenlik gleri
262. The Assyrian Democratic Organization Rejects Iraqs Constitution, Assyrian International News Agency, 4 Eyll 2005. 263. Abdulmesih BarAbrahem, A National School, Assyrian Information Management, http://www. atour.com/~ado/docs/ns.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 264. About ADO, ADO World, http://en.ado-world.org/about-ado/article/about-ado-1332, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 265. Abdulahat Steyfo ile yaplan zel mlkat. 12 Aralk 2011. 266. Abdulmesih BarAbrahem, A National School, Assyrian Information Management.
94
tarafndan baskn dzenlenmi267 ve baz yeleri tutuklanmtr268. Bu durum bundan sonraki srete de devam etmitir.269 Organizasyonun resmi websitesinde Suriyede yaayan Aurlerle ilgili gelimelerle birlikte Lbnan, Irak ve Trkiyedeki Aurlerle ilgili haberlere de yer verilmektedir.270 Demokratik Aur Organizasyonu stanbulda kurulan Suriye Ulusal Konseyini oluturan on organizasyondan birisidir.271
267. Live Blog: Syria, Al Jazeera, 20 Mays 2011. 268. Dozens of Assyrians Arrested in Syria, Assyrian Information Management, http://www.aina.org/ news/20110520143754.htm, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 269. Bkz. rnein: Assads Security and Intelligence Agents Attack the Assyrian Democratic Organizations Headquarters in Qamishly, ADO World, 8 Ocak 2012, http://en.ado-world.org/news/assyriannews/article/assad-s-security-and-intelligence, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 270. Bkz. News, ADO World, http://en.ado-world.org/news/, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 271. Sam Dagher, An Arab Winter Chills Christians, Wall Street Journal, 5 Aralk 2011, http://online. wsj.com/article/SB10001424052970203710704577053221510203422.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
95
ADALET VE KALKINMA HAREKET

2006 ylnda Londrada kurulan Adalet ve Kalknma Hareketi, Suriyede insan haklar ile siyasi ve ekonomik istikrarn salanmas iin demokratik ve barl bir deiimi savunmaktadr. 29 Nisan 2011de kurulan ve Suriye dndaki muhalifleri bir at altnda toplamak iin ilk giriim olan Deiim in Ulusal nisiyatif Vakfnn kurucu rgtlerinden biridir.272 Hareket, deiimin gereklemesi ve demokratik bir yapnn inasn mmkn klmak iin be prensip belirlemitir: Protestolarda iddet kullanlmamas; din ve aile gibi yerel boyutta nemi yksek olan kurumlarn dikkate alnmas; deiik siyasi, etnik ya da dini gruplarn srece dhil edilmesi; siyasette merkezi bir yol izlenmesi; blgesel ve uluslararas lekte bundan sonra baka lkelerin deil de Suriyenin karlarnn gz nnde bulundurulmas.273 Adalet ve Kalknma Hareketi bakan Enes El Abde, hareketi Trkiyedeki AK Parti tecrbesinden yola karak kurduklarn sylemitir.274 El Abde, 2005 ylnda Suriye muhalefetini bir araya getiren am Deklarasyonu yeleri arasnda yer almaktadr.275 Nisan 2011de Washington Times, WikiLeaks belgelerine dayandrd haberinde ABDnin Adalet ve Kalknma Hareketiyle balantl olan Barada TV kanal iin 2006 ylndan bu yana yaklak alt milyon dolar para aktardn ileri srmtr. Szkonusu belgelerde hareketin liderleri, eski Mslman Kardeler yesi olan liberal ve lml slamclar olarak nitelendirilmitir. Suriyede ayaklanmann balamasndan bir ay sonra yaplan bu haber, Suriyeli muhalifler ABD desteiyle mi bakaldryor? ynnde tartmalara neden ol-
272. Jonathan Spyer, The Syrian Opposition Before and After the Outbreak of the 2011 Uprising, GLORIA Center, 27 Ekim 2011, http://www.gloria-center.org/2011/10/the-syrian-opposition-before-andafter-the-outbreak-of-the-2011-uprising/, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 273. What We Stand For, Movement for Justice and Development, http://www.forsyria.org/What_westandfor.asp, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 274. Adalet ve Kalknma Hareketi Genel Bakan Enes Abdullah ile yaplan zel mlkat. 1 Haziran 2011. 275. Mona Alami, Syria opposition fights for survival, USA Today, 18 Nisan 2011, http://www.usatoday.com/news/world/2011-04-18-syria-protests.htm, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
96
mutur. Barada TVnin haber mdr olan Malik El Abda, hareketin bakan olan Enes El Abdenin kardei276 ve Adalet ve Kalknma Hareketinin kurucularndandr.277 Konuyla ilgili aklama yapan Malik El Abde, bir bilgisi olmadn ve TV kanalnn finansmannn Suriyeli bir iadam tarafndan salandn belirtmi ve kendisinin hareketin siyasi heyetinde olduunu kabul etmi olmasna ramen Barada TV ile Adalet ve Kalknma Hareketi arasnda bir ba bulunduunu inkr etmitir. Barada TVnin ABD devleti tarafndan Bear Esed rejimini ykmak zere finanse edildii, ABDli yetkililer tarafndan da reddedilmitir.278 Bununla birlikte, WikiLeaks tarafndan aklanan bir dier belgede ise, Adalet ve Kalknma Hareketinin bir temsilcisinin ABDli bir yetkiliyle yapt bir konumada Mslman Kardelere olan antipatilerini belirttii ve Mslman Kardelerin am Deklarasyonu ierisinde yer almasndan tr duyduklar rahatszl ifade ettii yazmaktadr.279
276. Craig Whitlock, U.S. secretly backed Syrian opposition groups, cables released by WikiLeaks show, The Washington Times, 18 Nisan 2011. 277. Mark Colvin, At least four dead after Syrian army attacks protesters, ABC News, 23 Mart 2011, http://www.abc.net.au/pm/content/2011/s3171833.htm, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 278. Elise Labott vd., U.S. denies support for Syrian opposition tantamount to regime change, CNN, 18 Nisan 2011. 279. Movement for Justice and Development Seeking to Expand Role in Syria, The Washington Post, 3 Kasm 2009.
97
ENES EL-ABDE
Adalet ve Kalknma Hareketi Lideri, 45
El Abde, 1967 ylnda amda dnyaya gelmitir ve halen ngilterede yaamaktadr.280 Mslman Kardelerden ayrlan Abde, liberal slami eilime sahiptir. 1988 ylnda Yermk niversitesinin Jeoloji Blmnden mezun olmu ve yksek lisansn ngilterede University of Newcastleda yapmtr. 1991-1997 yllar arasnda biliim alannda alm ve 2006 ylnda Adalet ve Kalknma Hareketini kurarak aktif siyasete ynelmitir. am Deklarasyonunun yurtd temsilciliini281 ve genel sekretarya bakanln yrtmektedir.282 Antalyada gerekletirilmi olan Deiim in Suriye Konferans katlmclar arasnda yer almtr. Ayrca, am Deklarasyonu temsilcisi olarak Suriye Ulusal Konseyi yesidir.283
280. Anas al-Abdah, Syrian National Council, http://syriancouncil.org/en/members/item/79-anas-alabdah.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 281. Syria Anas Al Abdah, Dialogue on Reform in the Arab World, http://draw.freedomhouse.org/ bios, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 282. Suriyeli muhalifler Antalyada buluuyor, CNN Trk, 31 Mays 2011. 283. Anas al-Abdah, Syrian National Council, http://syriancouncil.org/en/members/item/79-anas-alabdah.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
98
DEMOKRATK DEM N ULUSAL KOORDNASYON KOMTES

Suriye ierisindeki muhalefetin bir ksmn temsil etmekte olan Demokratik Deiim iin Ulusal Koordinasyon Komitesi (UKK), geleneksel olarak Baas rejimine kar olan siyasi birimler, kiiler, akademisyen ve bilim insanlar tarafndan 30 Haziran 2011de Suriyede milli ve demokratik bir deiimi salamak amacyla284 kurulmutur. Bakanln Hasan Abdulazimin yapt UKKnn yelerinin pek ou daha nce siyasi sebeplerle hapse atlm muhaliflerdir.285 Miel Kilo, Feyiz Sara, Heysem El Malih286 gibi nde gelen muhalifler bunlardan bir kadr. UKK bnyesinde Suriyede faaliyet gsteren aralarnda Suriye milliyetilerinin ve bamszlarn da olduu 15 ayr kesimin yansra yurtdnda faaliyet gstermekte olan ounlukla liberal, Marksist ve Krt partileri barndrmaktadr.287 6 Ekim 2011de amda dzenlenen bir basn toplantsyla UKKnn icra komitesi ve ynetim yaps aklanmtr. Komitede Hasan Abdulazim, Heysem el Menna, Salih Mslim Muhammed, Arif Delile ve Feyiz Sarah gibi isimler yer almaktadr.288 Ayn toplantda UKKnn Drt Hayr ilkesi de aklanmtr. Bunlar; (1) Bask ve kt ynetime hayr; (2) askeri d mdahaleye hayr; (3) mezhebe dayal kkrtmalara hayr ve (4) iddete ve bar halk ayaklanmasnn silahlandrlmasna hayrdr.289
284. Syria Live Blog, Aljazeera, 30 Haziran 2011. 285. Riad Awwad ve Dumitru Chican, Latest Developments in Syria. Opposition Actions and Expectations, Geostrategic Pulse, 20Aralk, 2011, https://www.ingepo.ro/download-materiale/500/SuplimentBuletin112En051211.pdf, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 286. Daha sonra UKKdan ayrlmtr. 287. Syrian opposition groups plan for post-Assad era, States Times, 31 Aralk 2011, http://www.statestimes.net/2012/12/syrian-opposition-groups-plan-for-post-assad-era/, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 288. cra Komitesinin tamam: Ahmed Faiz el-Fevaz, Bassam el-Malak, Cemal Molla Mahmud, Hasan el Avat, Raid el-Nakibendi, Recar el-Nasr, kr el-Mahamid, Tark Ebu el Hasan, Abdulaziz el Hayr, Adnan Vehba, Muhammed el-Haris, Muhamed Seyid Rassas, Muhamed el-Samadi, Muhammed el-Ammar, Muhammed Flitani, Muhammed Musa Muhammed, Mahmud Murey, Munzer Haddam, Mansur el-Atai, Munir el-Bitar, Mais Kredi, Nayif Sallum, Nasreddim brahim. Ulusal Koordinasyon Komitesi, Facebook, https://www.facebook.com/Syria.National.Coordinating, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 289. Two main blocs for the Syrian opposition and the differences between them, Syria Revolts, 10 Aralk 2011, http://syriarevolts.wordpress.com/2011/10/10/two-main-blocs-for-the-syrian-oppositionand-their-differences/, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012.
99
Suriye muhalefetinin iki byk kanadndan birisi olan UKKnn gvenilirlii, bnyesinde mehur muhalif figrleri barndrmasna ramen yelerinin bazlarnn Suriye gvenlik gleri ve istihbarat servisleriyle balantl olabilecei ve hatta bazlarnn muhbir olabilecekleri iddialar nedeniyle tartmaldr.290 UKKnn Suriye ierisinde, zellikle sokaktaki gstericiler nezdindeki gvenilirlii ve inanlrl da ok zayftr. Zira sokaktaki gstericilerin UKKnn Esed Rejimine hizmet ettii ve rejimle mzakereler sonucu iktidarda yer edinmeye alt ynnde pheleri bulunmaktadr.291 UKK, rejim ve devlet bakan deiiklii konusunda Bear Esedin bakanlkta kalmasna kar kmamakta fakat rejimin dier yelerinin deimesini istemektedir. Buna gereke olarak ise Bear Esedin devrilmesi halinde lkenin d mdahaleye maruz kalacan ve i sava ihtimalinin artacan ileri srmektedir. UKK Bakan Hasan Abdulazim tarafndan da devletin iddetten vazgeerek sorunlar zebilecei sylemi zerinde durulmaktadr.292 UKK, Suriye Ulusal Konseyinden (SUK) farkl olarak Suriye Devriminin kesinlikle Suriye snrlar ierisinde gereklemesi ve d mdahalenin her trlsne kar klmas gerektiini savunmaktadr. SUKu Suriye halkn temsil etmemekle, baz protestolara ismini vererek mcadeleyi tekelletirmeye almakla sulayan UKK, 30 Aralk 2011de SUK ile Kahirede biraraya gelerek Esed Rejiminin devrilmesi halinde yaanlacak gei srecine ilikin bir anlama yapmtr. UKK Bakan Hasan Abdulazim Suriyede btnsel bir deiime gtren, askeri mdahalenin tehlikelerini nleyerek bar bir devrimin amalarn gerekletiren ortak bir siyasi vizyon iin Suriye iinde ve dndaki muhalif oluumlarn g birliine gitmeleri gerektiini vurgularken293, anlamada SUKu Burhan Galyun, UKKy da Heysem el Menna temsil etmitir. UKK imzalanan anlamayla Suriyenin demokratik bir devlete doru gei sreci iin, demokratik mcadelenin prensiplerini tanmladn belirterek anlamann son halinin verildildiini ifade etmitir.294 SUK yetkilileri ise kendi ilerinde daha sonra tartmalara neden olan bu anlamann sadece bir taslak olduunu ifade etmilerdir.
290. Riad Awwad ve Dumitru Chican, Latest Developments in Syria. Oppositionial Actions and Expectations, Geostrategic Pulse, 20 Aralk 2011, https://www.ingepo.ro/download-materiale/500/SuplimentBuletin112En051211.pdf, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 291. A.g.e., s.4. 292. Two main blocs for the Syrian opposition and the differences between them, Syria Revolts, 10 Ekim 2011, http://syriarevolts.wordpress.com/2011/10/10/two-main-blocs-for-the-syrian-oppositionand-their-differences/ , Eriim tarihi: 9 Ocak 2012. 293. Muhalifler Esada kar anlat, Radikal, 31 Aralk 2011. 294. Syrian opposition groups plan for post-Assad era, States Times, 31 Aralk 2011, http://www.statestimes.net/2012/12/syrian-opposition-groups-plan-for-post-assad-era/, Eriim tarihi: 9 Ocak 2012.
100
HASAN ABDLAZIM
Demokratik Deiim in Ulusal Koordinasyon Komitesi Genel Koordinatr, 80
1932de doan Hasan Abdlazim, 1957de Hukuk Fakltesini bitirdikten sonra avukat olarak almaya balamtr.295 nce Sosyalist Birlik Hareketine katlan Abdlazim, 1964te Cemal Attasinin Arap Sosyalist Birliini kurmasnn hemen ardndan bu partide aktif olarak yer almtr. 1985te partinin genel sekreter yardmclna seilen Abdlazim, 2000de Cemal Attasinin lmnn ardndan parti genel sekreteri olmutur.296 Hasan Abdlazim, Bear Esedin muhalif liderlerle kurduu Ulusal Diyalog Topluluunun szcln de yapmtr ve bu diyalog toplantlar srasnda Suriye anayasasnn deimesi gerektiini dile getirmitir. Abdlazim, Mays 2011de muhalif demokratik ulusal partiler ve alt Krt partisiyle Demokratik Deiim in Ulusal Koordinasyon Komitesini (UKK) kurmutur.297Hasan Abdlazim, bir mlakatnda Suriyeye d mdahaleyi kabul etmediini, d mdahalenin nn aacak uua yasak blge uygulamasna ve Suriyenin Arap Birlii yeliinin askya alnmasna kar olduunu sylemitir. Rejimi silah kullanmadan barl yollardan kertmek istediklerini syleyen Abdlazim, bu dorultuda on aydr silaha bavurmadan rejim kart gsteriler yapmaya devam eden Yemenlileri rnek gstermitir. Abdlazim, 1960lardan bu yana Suriyedeki yolsuzluk ve tiranlkla mcadele ettiklerini syleyerek, hedeflerinin lkedeki herkesin faydalanaca demokratik bir rejim kurmak olduunu ifade etmitir.298
295. Hasan Abdlazim, Al- Jazeera, 3 Ekim 2004.
296. The release of a prominent Syrian opposition figure Hassan Abdel-Azim, Islammemo, 10 Mays 2011, http://www.islammemo.cc/akhbar/arab/2011/05/10/123815.html?lang=en-us, Eriim tarihi: 6 Ocak 2012. 297. Lawyer Hassan Abdel-Azim: Reform and Dialogue are National Need in Syria, DP News, 5 Temmuz 2011. 298. A talk with Syrian Oppositionist Hassan Abdel Azim, Asharq Alawsat, 12 Ekim 2011.
101
UKK Aralk 2010 sonunda Kahirede Burhan Galyunun liderliini yapt Suriye Ulusal Konseyi (SUK) ile Suriyede gei srecinin yrtlmesine dair bir n metin imzalamtr.299 Ancak muhalif iki grup arasnda Suriyeye her trl yabanc mdahaleyi reddeden anlamann imzalanmasnn ardndan, SUK iinde iddetli tartmalar balam ve SUKtaki baz isimlerin sz konusu anlamay reddetmesi zerine Hasan Abdlazim, Suriye Ulusal Konseyini gei dnemi kurallarn ieren anlamaya riayet etmemekle ve Suriye muhalefeti arasndaki birlii bozmakla sulamtr.300
299. Muhalifler Esada kar anlat, Radikal, 31 Aralk 2011. 300. Ulusal Konsey, d mdahale konusunda srarl, Yakn Dou Haber, 2 Ocak 2011, http://www. yakindoguhaber.com/HD9693_ulusal-konsey-dis-mudahale-konusunda-israrli.html, Eriim tarihi: 6 Ocak 2012.
102
HEYSEM MENNA EL AVDAT

Akademisyen ve nsan Haklar Aktivisti, 61
Dr. Heysem Menna 1951 ylnda Der ehrinde domutur. Babas Yusuf Nasr El Avdat, Suriye muhalefetinin nemli isimlerindendir ve yaklak 18 sene muhalif aktiviteleri sebebiyle hapisanede yatmtr. am niversitesinde ve Fransada Mary-Pierre Curie niversitesinde tp ve sosyal bilimler okumu, ardndan Fransada uzun yllar eitli niversitelerde eitim alm ve grev yapm, doktorasn da Antropoloji alannda bu lkede tamamlamtr. 1978 senesinde Suriyeden ayrlmak zorunda kalan Menna, 25 sene lkesine dnememitir. Birok uluslararas insan haklar kuruluunda grev almtr. Bunlarn arasnda Suriye nsan Haklar ve Demokratik zgrlkler Komitesi, Uluslararas nsan Haklar FeDersyonu, Arap nsan Haklar Aktivistleri Komsiyonu gibi kurumlar bulunmaktadr. Liberal ve sekler eilimlere sahip olan Menna, halen Arap nsan Haklar Komisyonu Szcs olarak grev yapmaktadr301 ve Ulusal Koordinasyon Komitesi ats altnda hareket etmektedir. 1992 ylnda nsan Haklar zleme rgt tarafndan dllendirilen Mennann insan haklar zerine Arapa, ngilizce ve Franszca kaleme ald birok kitab bulunmaktadr. Bu ynyle Suriyedeki insan haklar savunucular arasnda entelektel ynyle ne kan isimlerden biri olarak dikkat ekmektedir. slam ve insan haklar, kadn haklar, demokrasi ve slam gibi temel alanlarda almalarna devam etmektedir. Heysem elMenna, 31 Mart 2011de Guardianda yaymlanan makalesinde am ynetiminin eski bildik yntemlere bavurmaya devam ettiini ve bu ekilde deiim iradesini gsteremeyeceini ifade etmitir.302
301. Heysem el-Menna ile ilgili detayl bilgi iin kendi kiisel web sayfasna baklabilir; www. haythammanna.net. 302. Haytham Manna, Syria must change or be changed, The Guardian, 31 Mart 2011.
103
Muhalif faaliyetlerini Ulusal Koordinasyon Komitesi ats altnda srdren Menna, zellikle d mdahale konusunda Suriye Ulusal Konseyi ile gr ayrlna sahiptir ve konseye bu ynde eletiriler yneltmitir. UKK adna SUK ile yaplan anlama metnine imza atan Menna, yine UKK adna st dzeyli ziyaretlerde bulunmu ve zellikle rana gerekletirdikleri ziyaret dier muhalif gruplar tarafndan oka eletirilmitir.
104
MIEL KILO
Gazeteci-Aktivist, 72
1940 ylnda Lazkiyede Hristiyan bir aileye mensup olarak dnyaya gelen Miel Kilo, eitimini burada tamamladktan sonra Suriye Kltr Bakanlnda almaya balamtr. Daha sonra gazetecilie ynelen Kilonun, El-Hayat, El-Safir, El-Kuda, El-Arabi ve El-ttihad gibi gazete ve dergilerde yazlar yaynlanmtr. Kendisinin tercme ettii birok kitap bulunmaktadr.303 Geimini gazetecilikten salayan Kilonun bir dnem Bat Almanyada eitim grm olmas daha ok Alman meslektalaryla iletiim kurmasna neden olmutur. Bu nedenle Kilonun almalar arlkl olarak Alman kaynaklarda referans bulmaktadr.304 1980li yllarda Hafz Esed rejimi tarafndan tutuklanan ilk gazetecilerdendir. Serbest kalmasnn ardndan bir sre Fransada yaamak zorunda kalmtr.305 Suriye Gazetecilik ve Gazetecileri Savunma iin zgrlk Merkezi ad altnda rgtlenmi sivil toplum kuruluunun direktr306ayn zamanda Sivil Toplumun Canlan ve am Deklarasyonu Komitesinin aktif yesidir.307 Son olarak Demokratik Deiim iin Ulusal Koordinasyon Komitesinin bamsz yeleri arasnda yer almaktadr.308 am Bahar srecinde pek ok byk faaliyetin iinde yer almtr. Miel Kilo, Eyll 2000de yazarlar, dnrler, sanatlar, profesrler, avukatlar ve gazetecilerden oluan 99 aydnn reform taleplerini ieren 99lar Bildirisinin; Ocak 2001de yaynlanan ve ilkinin devam niteliinde olan 1000ler Bildirisinin hazrlanmasnda kilit rol oynamtr.309 Bu iki bildiriyle muhalefet, skynetim uygulamalarnn kaldrlmas, siyasi tutuklulara
303. IPU Assembly: ARTICLE 19 welcomes resolution on freedom of expression and right to information, International Freedom of Expression Exchange, 25 Mays 2009, http://www.ifex.org/international/2009/05/25/ipu_foe_resolution/, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 304. Joshua.M.Landis, Syria Blog, 5 Mays 2006. 305. Reporters Without Borders, 14 Nisan 2011. 306. Q&A: Syrian journalist Michel Kilo after prison, Committee to Protect Journalists, 26 Mays 2009, http://cpj.org/blog/2009/05/qa-syrian-journalist-michel-kilo-after-prison.php, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 307. PEN International, 27 Mays 2009. 308. Profiles: Syrian opposition figures, Al Jazeera, 27 Haziran 2011. 309. Farid N. Ghadry, Syrian Reform: What Lies Beneath, Middle East Quarterly, Winter 2005, s. 61-70.
105
af karlmas, toplant, basn ve ifade zgrlnn salanmas ve sivil zgrlklerin geniletilmesi taleplerini dile getirmitir. kinci bildiride bir ncekindeki taleplere ok partili hayata gei ve demokratik seimlerin uluslararas bir kuruluun denetiminde yaplmas gibi talepler eklenmitir. Kilo, Ekim 2005teki am Deklarasyonunun yaynlanmasnda zellikle de Mslman Kardelerin deklarasyonun bir paras olmasnda da ok nemli rol oynamtr. Kilonun isminin ne kt bu bildiri, ncekilerden farkl olarak Esed rejimini, aka otoriter ve totaliter olarak itham etmekte ve barl, uyuma dayal, diyalog zerine ve herkesin birbirini tand reform talebinde bulunmaktadr. 310 am Deklarasyonunun yaynlanmasndan sonra Mays 2006da tutuklanan Miel Kilo, sene sonra Mays 2009 ylnda serbest braklmtr. Kilo, Suriyedeki olaylarn balamasndan itibaren Lbnann El-Sefir gazetesindeki yazlarnda lkedeki sorunlarn giderilmesi iin siyasi bir zmn gerekliliine ve rejim deiikliinden ziyade daha nce yaynlanan bildirilerde de ifade edildii gibi gerekli reformlarn yaplmasna vurgu yapmaktadr.311 Protestolarn yaylmas ve Esed rejiminin basklarnn artmasyla, Kilo da dilini sertletirmeye balamtr.312 Mays 2011de Esedin danman abann grt muhalifler arasnda yer alan Kilo,313 Libyada olduu gibi Suriyeye yaplacak bir d mdahaleye kar kmaktadr. Kilo, bu gre daha yakn olduunu iddia ettii Suriye Ulusal Konseyini bu duruu nedeniyle ve Suriyeye dardan mdahil olmaya almaktan tr ciddi anlamda eletirse de, iki muhalif grubun arasnda byk bir farkn olmadn sylemektedir.314 zellikle dardaki ve ierideki muhalefetin fikir ayrmalar konusunda dikkatli davranp Esedin eline koz vermemesi gerektiini ok sk vurgulamtr.315 Bunun yansra, ayrlklk ve silahl ayaklanmaya kar oka fikir beyan ederek, silah kullanlrsa zgrlk iin yaplan bu savan kanl bir barbarizme dneceini316 ve lkeyi bir i savaa srkleyebileceini sylemitir.317 Kilo, rejim ile ancak gvenlii nceleyen tavrn bir kenara brakp, siyasi zm iin hazr olup, tutuklular serbest brakp, insanlarn protesto hakkn tanmaya karar vermesinin ardndan grlebileceini savunmaktadr.318
310. Syria Monitor, 1 Kasm 2005. 311. As-Safir, 16 Nisan 2011. 312. 313. 314. 315. David Kenner Whos Who in the Syrian Opposition, Foreign Policy, 29 Nisan 2011. Profiles: Syrian opposition figures, Al Jazeera, 27 Haziran 2011. John Irish Syrian opposition must avoid splits: activist, Reuters, 11 Ekim 2011. A.g.e.
316. Basheer al-Baker Michel Kilo: A Voice of Courage in Syria, MRzine, 9 Ekim 2011. Eriim tarihi: 04.01.2012, http://mrzine.monthlyreview.org/2011/baker091011.html. 317. Syrian dissident Kilo fears civil war, Al Arabiya News, 30 Eyll 2011. 318. Michel Kilo Syrian activist: Regime making political solutions impossible, Peoples World, 28 Temmuz 2011, http://peoplesworld.org/syrian-activist-regime-making-political-solutions-impossible/, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012.
106
SALIH MSLIM MUHAMMED

Demokratik Birlik Partisi Genel Bakan
PKKya yaknlyla bilinen Demokratik Birlik Partisi Genel Bakan olan Salih Mslim Muhammed, Suriyenin kuzeyinde Aslanta kynde domutur. lkokulu Kubanide tamamlayan Salih, Ortaokulu amda, Liseyi ise Halepte bitirmitir. Ana dili Krte olan Salih, Arapay gittii okullarda renmitir. stanbul niversitesinde yksekrenimini tamamlayan Salih, 1977de Kimya Mhendislii blmnden mezun olmutur. Trkiyedeki eitimi sonras ngiltereye giden Salih, daha sonra 12 yl alaca Suudi Arabistana tanmtr.319 Salih, bir rportajnda PKK ile ilk kez Suudi Arabistanda 1980de bir PKK yesi araclyla irtibata getiini anlatmaktadr. Marksist Leninist ilkeler ekseninde Krt hareketinin rgtlenmesi gerektiine inandn syleyen Salih, ilk kez Abdullah calanla 1984te grtn, bu tarihten itibaren calan desteklediini ve onu Krt hareketinin lideri olarak grdn ifade etmektedir.320Abdullah calann felsefesini ve ideolojisini benimsediklerini belirten Salih, calann Suriye Krdistan iin en iyi zm sunduunu sylemekte ancak kimseden de emir almadklarn ifade etmektedir. 321 Salih, PKKdan dorudan emir almadklarn sylemesine ramen Genel Bakan olduu Demokratik Birlik Partisinin internet sitesinin Arapasnda liderin grme ve aklamalar blm yer almakta, bu blmde Abdullah calana ilikin haberlere yer verilmektedir.322 Salih, Trkiye ile Suriye arasndaki Adana Anlamas sonras PKKnn Suriyede dalma srecine girdiini ve bu ortamda Demokratik Birlik Partisini kurduklarn sylemektedir.
319. Salih Mslim Muhammed: Nerfuzut tedahhulil ecnebi fi Suriye, al Intiqad, http://www.alintiqad. com/essaydetails.php?eid=50568&cid=76. 320. A.g.e. 321. Turkeys henchmen in Syrian Kurdistan are responsible for the unrest here, Kurd Watch, 20 Ekim 2011, http://www.kurdwatch.org/html/en/interview6.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 322. Ligaat ve tasrihatul gaid, Democratic Union Party, http://www.pydrojava.net/ara/index.php.
107
323
Salih hem d mdahaleye hem de Esed rejimine kar olduklarn, Suriyedeki reji-
min ieride kriz yaarken, Krtlere kar yeni bir cephe amak istemeyeceini dnerek lkesine geri dndn ne srmektedir. Ulusal Koordinasyon Komitesine Krt halknn haklarnn kabul edildii bir anlama sonucu katldklarn ve bu dorultuda muhalif Arap liderlerle ibirliine gittiklerini ifade eden Salih,324demokratik idari zerklii savunmakta, anayasada Krtlerin ikinci millet olarak tannmasn istemektedir.325 Bu balamda Salih, rejimin sahibinden ok rejimin yapsnn deimesiyle ilgilendiklerini vurgulamakta, Suriye Mslman Kardeler Cemaatinin Krtleri tanmadn ve bu konuda Trkiyeyle tam bir anlama ierisinde olduunu ne srmektedir. Suriye Ulusal Konseyine katlan Krtleri, Trkiye ibirlikisi olmakla sulayan Salih, Krt Yekiti Partisi ile Krt Azadi Partisinin de bu konseyden ekilmesini istemektedir.326 Bununla birlikte Salih Mslim, El Cezire televizyonuna verdii demete rejimi desteklemediklerini savunmu, dier muhalefet cephesiyle ara ve yntemlerde farkllatklarn ileri srmtr.327 Salih Mslm Muhammed, Krtlerin gsterilere katlmamas ve muhalefetle birlikte hareket etmemesinde de kilit rol oynamaktadr. Bu dorultuda silahla tehdit ve adam karma gibi eylemlerle Suriyeli Krtler zerinde bask kurmaktadr. Krt hareketi ierisinde Esedin grevi brakmas konusunda en net ifadelere sahip olan Mial Tammonun ldrlmesinde de nemli rol oynad dnlmektedir. Salih Mslm Muhammed, Esed rejimi ile PKK arasndaki ilikinin kilit ismidir.
323. Salih Mslim Muhammed: Nerfuzut tedahhulil ecnebi fi Suriye, al Intiqad. 324. A.g.e. 325. Turkeys henchmen in Syrian Kurdistan are responsible for the unrest here, Kurd Watch, 20 Ekim 2011. 326. A.g.e. 327. Mr. Saleh Mohammed the Head of the Democratic Union Party said in an interview with al Jazeera, Democratic Union Party, http://www.pydrojava.net/en/index.php?option=com_ content&view=article&id=94:mr-saleh-mohammed-the-head-of-the-democratic-union-party-said-inan-interview-with-al-jazeera&catid=34:news&Itemid=53, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
108
ARIF DELILE
Ekonomi Profesr, 69
Lazkiyeli doumlu bir Ekonomi Profesr olan Arif Delile, am niversitesinde ktisat Fakltesi Dekan iken 1998de rejimin ekonomi politikalarna ynelik eletirileri sebebiyle niversiteden ihra edilmitir. Kapatlan El-Dumari Gazetesinde ekonomik liberallemeyle alakal pek ok yaz kaleme alan Delile, muhalefetteki sayl Nusayrilerden birisidir. Nusayri olmasna ramen aka Esed rejimi karsnda yer almas Delilenin muhalefet arasndaki itibarn artrmtr. Eyll 2001de demokrasi ve effaflk zerine verdii bir konferans nedeniyle Suriye rejimini deitirmek, toplumda ayrlk yaratacak bilgiler yaymak ve halk silahl isyana tevik etmek sulamalaryla 10 yllk hapis cezasna arptrlmtr. Delilenin tutuklanmasnn ardnda yatan asl sebep, am Deklarasyonu olarak adlandrlan siyasi hareketin ncln yapmasdr. Hareketin dier dokuz nde gelen ismiyle birlikte tutuklanmasna karn dierleri bir sre sonra serbest kalrken, Delile hapiste en uzun kalan isim olmutur. 10 yllk mahkmiyetini doldurmadan, yedi yl sonra Austos 2008de, Cumhurbakan zel affyla serbest braklmtr.328 Suriyede ayaklanmalarn balamasndan sonra i muhalefetin zellikle akademik/entelektel kanadnda nemli rol oynayan Delile, Mays aynda Esedin danman Buseyne abann grt muhalif isimlerden biridir.329 Delile bu grmeyi, iktidarn kendi istedii muhaliflerle grerek dier muhalifleri darda brakt iin iktidar hl btn iplerin kendi elinde olduunu zannediyor diyerek eletirmitir.330 te yandan Suriyeli
328. Andrew England, Damascus Spring Fades from Memory, Financial Times, 13 Eyll 2008; Syria Frees Democracy Activist, Aljazeera, 14 Austos 2008; Syria: Dissident Is Freed After Almost 7 Years, New York Times, 08 Austos2008. 329. Profiles: Syrian opposition figures, Al Jazeera, 27 Haziran 2011. 330. Dalia Haidar & Muhammad Atef Fares Time to Talk?, Syria Today, Haziran 2011.
109
muhaliflerin iktidarla grmeye yaklamamalarn da Suriyeliler biraraya gelip, konuup, fikirlerini ya da ideolojilerini tehlike olmakszn beyan edemedikten sonra, diyalogdan bahsetmek mmkn mdr? Kamu meselelerine itirak iin bunlarn garantiye alnmas gerekir szleri ile eletirmitir.331
331. Syrian troops fire on Eid demonstrators, Al Jazeera, 6 Kasm 2011.
110
FEYIZ SARA
Demokratik Deiim in Ulusal Koordinasyon Komitesi yesi, 62
nl bir gazeteci ve yazar olan Fayez Sara 1950de amda domutur.332 Pek ok Arap dergi ve gazetesinde yazlar yaynlanan Sara, am nsan Haklar Merkezinin ve Sivil Toplumun Canlandrlmas Komitesi kurucu yesidir.333 Sara, olaanst halin kaldrlmas ve ifade ve toplant hrriyeti arsnda bulunduu iin Ocak 2008de amdaki gvenlik ofisine arlm, ardndan iki yl hapiste tutulmutur. 334 Yazd yazlarda Bear Esed ynetiminin yolsuzluk ve yanl planlamaya dayanan politikalarnn Suriyedeki ekonomik ve sosyal yapy daha da kt duruma gtrdn vurgulayan Fayez Sara,335 am Deklarasyonu Ulusal Konseyinin toplantsna katlmasnn ardndan Nisan 2011de tutuklanmtr. am Mahkemesi tarafndan devletin itibarna saldrmak, ulusun moralini kertmek iin doru olmayan raporlar yaynlamak ve etnik- mezhepsel ayrm krklemek suuyla yarglanarak iki buuk yl hapse mahkm edilmi, ancak bir ay sonra serbest braklmtr.336
332. Itikal Fayez Sara, Arab Commission for Human Rights, 4 Ocak 2008, http://www.achr.nu/newa19. htm, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 333. Poverty in Syria, Syrian Center for Political & Strategic Studies, 22 Austos 2011, http://www.scpss. org/index.php?pid=162, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 334. Syria Jails More Activists, APS Diplomat News Service, 7 Ocak 2008, http://www.highbeam.com/ doc/1G1-173239302.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.; Syria: Human rights defenders arrested in recent crackdown, others in hiding, AlKarama, 6 Mays 2011, http://en.alkarama.org/index.php?option=com_ content&view=article&id=728:syria-human-rights-defenders-arrested-in-recent-crackdown, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 335. Syrian Policy on Combating Poverty: Failures and the Future, Souria Houria, 1 Eyll 2011, http:// souriahouria.com/2011/09/01/syrian-policy-on-combating-poverty-failures-and-the-future-dr-fayezsar/, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 336. Profiles: Syrian opposition figures, Al Jazeera, 27 Haziran 2011.
111
MILLI DEIIM HAREKETI
AMMAR KURABI
nsan Haklar in Arap Organizasyonu, 42
Ammar Kurabi 1970 ylnda Cezayirde, Halep blgesinden gelen Suriyeli bir ailenin ocuu olarak dnyaya gelmitir. Meslei di doktorluu olan Kurabi, eitimini Halep niversitesinde tamamlamtr. 1985 ile 1999 yllar arasnda yasakl Arap Sosyalist Partisi yelii ve Halep blge bakanl yapmtr. Bunun yansra birok insan haklar organizasyonunda aktif olan Kurabi, Arap nsan Haklar Organizasyonunun337 kurucu yesi ve szcs ve nsan Haklar in Arap Komisyonunun338 yneticisi olarak grev yapmtr. Ayrca nsan Haklar Komitesi ile nsan Haklar zleme rgt gibi kurumlar ile de almtr. nsan haklar konusunda birok yayn mevcut olan Kurabi, Suriyede insan haklar sular ile ilgili raporlarn tutulmas konusunda da nemli bir rol oynamtr. 2006 ylnda, bir at kurum olan nsan Haklar in Arap Organizasyonunun339 Suriye temsilciliinin szcs olarak yurtdnda katld insan haklar toplantlarndan sonra ama dndnde havalimannda tutuklanm ve bu olay uluslararas basnda byk yank bulmutur.340 2007 ylnda ise hakknda seyahat yasa karlmtr.341 Suriyede ayaklanmalarn balamasndan itibaren uluslararas basna ska Suriye ierisindeki gelimelerle ilgili nemli bir bilgi kayna olmutur. Kurabinin 2006 ylnda
337. The Arab Organization for Human Rights-Syria (AOHRS), http://www.aohrs.org/ 338. 339. Arab Commission for Human Rights, http://www.achr.nu/ Arab Organization for Human Rights, http://www.aohr.net/
340. SYRIA: Dr Ammar Qurabi, Amnesty International, 15 Mart 2006. 341. Prevention Dr. Ammar Qurabi from traveling 24-11-2007, NOHR Syria, 23 Kasm 2007, http:// www.nohr-s.org/new/2007/11/24/prevention-dr-ammar-qurabi-from-traveling-24-11-2007/, Eriim Tarihi: 10 Ocak 2012.
112
kurduu ve bakanln yrtt Suriyede nsan Haklar in Ulusal Organizasyon,342 ayaklanmalar esnasndaki ikence, yaralama, ldrme gibi insan haklar sularnn raporlanmas konusunda nemli bir rol oynamaktadr.343 Kurabi, Haziran 2011de Antalyada bir araya gelen Deiim in Suriye Konferansna katlan muhalifler arasnda yer almtr.344 Ayrca Eyll aynda Rus sivil toplum rgtlerinin davetlisi olarak Moskovaya giden Suriyeli muhalif heyetin bakanln yapmtr.345 Bununla birlikte her hangi bir muhalif grubun iinde yer almay reddetmitir. imdiye kadar eitli gruplarla ibirlii yapmakla birlikte bireysel olarak muhalefetini srdrmeyi tercih eden Kurabi, Suriye Ulusal Konseyini eitli ekillerde eletirmitir. Son olarak kendisi Milli Deiim Hareketi ad altnda bir muhalif platform kurmutur.346
342. 343.
National Organization for Human Rights in Syria, http://www.nohr-s.org/ Kurumun resm websitesi: http://www.nohr-s.org/new/.
344. Muhalifler, Esada barl yollardan ekilmesi iin son kez ar yapt, Zaman, 2 Haziran 2011. 345. Syrian opposition lobbies Russia for support, Ahram Online, 9 Eyll 2011. 346. Milli Deiim Hareketi Resmi Sitesi: http://www.nccsy.com. Detayl bilgi iin bkz: Shane Farrell, Nadine Elali, A new Syrian Opposition Party: Opportunity or Threat, Now Lebanon, 13 ubat 2012, http:// www.nowlebanon.com/NewsArticleDetails.aspx?ID=364208&MID=0&PID=0.
113
SURIYE IN MILLI ALIMA KOMITESI
HEYSEM EL-MALH
Avukat ve nsan Haklar Aktivisti, 80
Heysem El Malih 1931 ylnda amda domutur. Suriye muhalefetinin en eski isimlerinden birisidir. slami grleri ile tannsa da rejim kart muhalefetini daha ok demokratik-liberal vurgularla yrtmtr.347 Yargya ynelik eletirileri sebebiyle ilk kez 1951 ylnda tutuklanmtr.348 Malih, 8 Mart 1963te iktidara gelen yeni hkmetin olaanst hal yasasna kar kt iin grevine son verilene kadar 10 yl sreyle hkimlik yapmtr.349 1970li yllarda insan haklar savunucusu olarak almaya devam eden Malih, 1978 ylnda alma arkadalaryla birlikte anayasal reformlar yaplmas, olaanst hal yasasnn kaldrlmas ve siyasi tutuklularn serbest braklmasn talep eden bir bildiri hazrlamtr. Malih, Avukatlar Barosu Birliindeki bu sivil toplum faaliyetlerinden dolay 1980 ylnda tekrar tutuklanm ve 1987 ylna kadar cezaevinde kalmtr.350 Heysem El Malih, 7 Mays 2001de kurulan Suriye nsan Haklar Derneinin bakan seilmitir. 2002 ylnda Arab Program for Human Rights Activists tarafndan Yln En yi nsan Haklar Savunucusu dlne ve 2006 ylnda Hollandada Geuzen Madalyasna351 layk grlmtr.352 Rejime daha ok insan haklar, yargnn bamszl ve anayasann stnl ile ilgili konularda muhalefet etmitir.353
347. Olu yas el-Malih ile yaplan zel mlkat. 27 Nisan 2011. 348. Sharif Abdel Kouddous, A Lifetime of Resistance in Syria, The Nation, 1 Eyll 2011. 349. Heysem el Malih Siyretun zatiyye ve kifahun siyasi, Al Jazeera, 4 Haziran 2004, http://www. aljazeera.net/Channel/archive/archive?ArchiveId=90735, Eriim tarihi 7 ubat 2012. 350. Sharif Abdel Kouddous, A Lifetime of Resistance, The Nation, 1 Eyll 2011. 351. Geuzen Madalyas Nazilere kar yaplan Hollanda merkezli Geuzen Direni Hareketi Onuruna 1940-45 Geuzen Direni Vakf tarafndan insan haklar ve demokrasi yanls, ayrmcla ve rkla kar mcadele eden kiilere verilen bir dldr. 352. Who is Haitham Maleh, Haitham Maleh Foundation, 2010. 353. A.g.e.
114
Aralk 2003te Alman Parlamentosunda yapt konumasnda Suriye rejimini faist diktatrlk olarak tanmlad iin Suriyeye dndnde kendisine seyahat yasa getirilmitir.354 14 Ekim 2009da rejimi eletirdii gerekesiyle bir kez daha tutuklanm ve 4 Temmuz 2010 tarihinde milli hassasiyetleri zayflatc yalan haber yaymak suuyla 78 yandayken 3 yl hapis cezasna arptrlmtr.355 Suriyede 80 yanda bir insan haklar savunucusunun hapiste olmas uluslararas camiada tepkilere sebep olmu, Malihin Amerikada srgnde olan olu yasn nclnde, aralarnda Uluslararas Af rgt ve nsan Haklar zleme rgtnn de bulunduu 11 insan haklar rgt Malihin serbest braklmas iin Bear Esede mektup gndermilerdir.356 Malih, 8 Mart 2011de Bear Esedin 70 yan zerindeki tutuklulara af ilan etmesinin ardndan serbest braklmtr.357 Heysem El Malihin 23 Haziran 2011de seyahat yasa kaldrlm ve kendisi 10 Temmuz 2011de uzun yllardan sonra Avrupaya seyahat edebilmitir.358 Suriyeden ayrlmadan nce Ulusal Koordinasyon Konseyinin (UKK) kuruluunda rol alan Malih, daha sonra UKKnn rejimin devrilmesi arsnda bulunmadn ve Suriye devrimini yanstmadn ileri srmtr. Malih UKK ile birlikte almay brakmasn UKK Bakan Hasan Abdulazimle fikir ayrlklar olduu ve kendi arkasndan i evrildiini belirterek gerekelendirmitir.359 Heysem El Malih, Esed rejimine kar muhaliflerin stanbulda dzenledii Milli Kurtulu Konferansnda Esed rejiminin devrilmesi ihtimaline binaen alternatif bir glge hkmet kurma nerisinde bulunmutur. El Malihin nerisi reddedilse de muhalefetin btn kesimlerini iine alacak bir yapnn kurulmasna karar verilmitir.360 Malih glge hkmetin Suriyedeki ayaklanmayla organik ba bulunmamas fakat te yandan gstericilerin taleplerini kabul ederek onlar destekleyici bir grev stlenmesi gerektiini savunmutur.361
354. Syria bans activist from travel, BBC, 11 ubat 2004. 355. Syria jails elderly government critic for 3 years, Reuters, 4 Temmuz 2010. 356. Haitham Al-Maleh, Freedon Now, http://www.freedom-now.org/campaign/haitham-al-maleh/, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 357. Lina Sinjab,Syrian activist Haitham al-Maleh freed under amnesty, BBC, 8 Mart 2011. 358. Travel ban on veteran Syrian campaigner lifted,Amnesty International, 18 Temmuz 2011. 359. Ernest Khoury, Haitham al-Maleh: Yes to International Intervention in Syria, Al Akhbar English, 14 Ekim 2011. 360. Syrian opposition conference in Istanbul and the formation of a joint council, Syria Revolts, http://syriarevolts.wordpress.com/tag/haitham-al-maleh/, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012. 361. The indispensability of Bashar al-Assad, Syria Revolts, 14 Temmuz 2011, http://syriarevolts.wordpress.com/2011/07/14/the-indispensability-of-bashar-al-assad/, Eriim tarihi: 4 Ocak 2012.
115
Malih, mdahalenin igale dnmemesi adna BMnin roln nemsediini belirtmektedir. 362 Suriye Ulusal Konseyinin cra Komitesinde yer alan Malih, Suriyeye NATO mdahalesinin yaplmasna kar iken Birlemi Milletler mdahalesinden yana tavr almaktadr. nk Malihe gre, NATO Amerika ile etir, fakat BM Gvenlik Konseyinin mdahalesi, Suriyenin de dhil olduu uluslararas toplumun mdahalesi saylmaldr.363 Heysem El Malih, sokaktaki gstericilerin silahlanmasndan ve bunun mezhepsel bir atmay krkleyerek ayaklanmann i savaa dnmesinden korktuunu ifade etmi, bu sebeple serbest brakldktan hemen sonra Humusa giderek Nusayriler ve Snniler arasndaki atmay zmeye altn belirtmitir.364 Aznlk gruplar arasndaki korkunun ve anlamazln rejim tarafndan ortaya karldn savunan Malih, Suriyede demokratik bir sistem olduu dnemde byle sorunlar olmadn ve babakannbir Hristiyan olduunu buna rnek gstermektedir.365 Bizim insanlarmz mezhep ayrmcl yapan yobazlardan deildir diyen Malih, gstericiler arasnda mezhep anlamazlklarnn olumasnn rejime yarad iddiasn savunmaktadr.366 Heysem el Malih, zgr Suriye Ordusuna her trl destein verilmesi gerekliliinin altn izerek, SUKtan ayrlp Suriye in Milli alma Komitesini kurmutur.
362. 363. 364.
A.g.e. Ernest Khoury, Haitham al-Maleh, Al Akhbar English, 14 Ekim 2011. A.g.e.
365. Faris el Huri, 14 Ekim 1944- 1 Ekim 1945 ve Ekim 1954 - 13 ubat 1955 yllar arasnda babakanlk yapmtr. 366. Ernest Khoury, Haitham al-Maleh, Al Akhbar English, 14 Ekim 2011.
116
KURTULU VE BINA OLUUMU
NEVAF BEIR
El Bakkara Aireti Reisi
Suriyenin en byk airetlerinden El Bakkara airetinin lideri olan Nevaf Beir, Deyri Zorda domutur. Uzun sreden beri Esed ynetimine olan muhalefetiyle bilinen Beir, 2005te kurulan am Deklarasyonu koalisyonunun da yesidir. 367 Nevaf Beir, rejime muhalefeti nedeniyle defalarca sorgulanmasnn ardndan Temmuz 2011de tutuklanmtr368. amda Siyasi Gvenlik Direktrl tarafndan 72 gn hapiste tutulan Beir, bu srenin 20 gnn hcre hapsinde geirmitir. Bu sre zarfnda Deyri Zorda ailesinin bulunduu ev Suriye ordusuna ait tanklarla evrilen Beir, ailesinin hayat ile tehdit edilmitir.369 Hapiste iken Suriyeli yetkililer tarafndan silah zoruyla televizyona kartlan Nevaf Beir, Bear Esedin reformlarna ilikin rejim lehine bir konuma yapmasnn ardndan serbest braklm ve Suriyeden kaarak Trkiyeye snmtr. Trkiyede dzenledii basn toplantsnda, Trkiyeye aktif muhalefet yapabilmek iin geldiini sylemi ve Suriye televizyonunda tehdit altnda yapt yorumlardan dolay halkndan zr dilemitir.370 Suriye Parlamentosunda Deyri Zor milletvekili olan Beir, Humus milletvekili Imad Galyunun ardndan Suriyeden kaarak muhalif harekete katlan ikinci Suriye milletvekili olmutur.371
367. Mohammed Al-Shafey, Syrian tribal leader praised Assad at gunpoint, 18 Ocak 2012, http:// asharq-e.com/news.asp?section=1&id=28142 Eriim tarihi: 19 Ocak 2012. 368. Itikal Esshaikh Nawaf El Bashir, 31 Temmuz 2011, http://el-wasat.com/portal/News-55629113. html Eriim tarihi: 19 Ocak 2012 369. Mohammed Al-Shafey, Syrian tribal leader praised Assad at gunpoint, 18 Ocak 2012, http:// asharq-e.com/news.asp?section=1&id=28142 Eriim tarihi: 19 Ocak 2012. 370. Silah zoruyla Esad lehine konutum, Sabah, 18 Ocak 2012 371. Syrian legislators join anti-Assad uprising, Al Jazeera, 16 Ocak 2012
117
Nevaf Beir, Arap Birliinin Suriye ynetimine sre vermesini ve gzlemci heyet gndermesini, lkedeki kan durduracak samimi giriimler olmamas nedeniyle eletirmitir.372 Beir, Suriye parlamentosundaki pek ok milletvekili ile temasa getiini ve bu milletvekillerine, muhalefet safna gemeleri endiesiyle ynetim tarafndan yurtd seyahat yasa konulduunu bildirmitir.373 Nevaf Beir, 2012 yl Mart ay ierisinde Kurtulu ve Bina Oluumunu kurmu ve dier bamsz muhalif guruplardan bazlaryla ittifak arayna girmitir.
372. Suriyeli Muhalif Lider: Bama Silah Dayayp Esed Lehine Konuturdular, 17 Ocak 2012, http:// www.haberler.com/suriyeli-muhalif-lider-basima-silah-dayayip-esed-3276275-haberi/ 19 Ocak 2012. 373. Mohammed Al-Shafey, Syrian tribal leader praised Assad at gunpoint, 18 Ocak 2012, http:// asharq-e.com/news.asp?section=1&id=28142 Eriim tarihi: 19 Ocak 2012.
118
ESK REJM-YEN MUHALEFET VE NEO-CON

FERID GADRI
Suriye Reform Partisi, 57
1954 Halep doumlu olan Ferid Gadri, ailesiyle birlikte 8 yanda Lbnana, 11 yanda da oradan ABDye g etmitir. 1982 ylnda ABD vatanda olan Ferid Gadri, Snni bir aileden gelen ve demokrasi yanls biri olduunu ifade ederek, kendisini sekler-liberal bir alternatif olarak sunmaktadr.374 Gadri, 11 Eyll sonrasnda Suriye rejimine kar ABDdeki Suriyelileri bir araya getirmeyi amalayarak 2001 ylnda Suriye Reform Partisini375 kurmu ve Mart 2009a kadar bu partinin genel bakanln yapmtr. ABDdeki Yahudi lobisine yaknlyla bilinen ve birok Yahudi yayn organnda makalesi yer alan376 Gadri, 2007 ylnda srail Parlamentosu Knessette yapt bir konuma sebebiyle resmen Suriye vatandalndan karlmtr.377 Gadri, sraile olan yaknln dile getirmekten ekinmediini, bunun Suriye ile srail arasnda bir barn mmkn olabileceini gstermesi bakmndan nemli olduunu sylemektedir. Nitekim kendisi ayn zamanda, ABDdeki nemli Yahudi kurulularnn banda gelen AIPACin de yesidir.378 Kiisel web sitesinden yazd yazlarda379 Suriyedeki Baas rejiminin mutlaka devrilmesi gerektiini savunmaya devam etmektedir.380 Birou yerli zelliiyle n plana kan Suriye muhalefetinin aksine ABD ve srail lobisi yakn ilikiler kuran ve Esed rejimini bu iki odan sylemlerini kullanarak eletiren Gadri, muhalifler arasnda destek grmemekte ve birlikte hareket edecei mteber ortaklar bulamamaktadr.
374. Political CV of Farid Ghadry, Reform Party of Syria, http://www.reformsyria.org/farid-ghadry/ political-cv-of-farid-ghadry-dp1. 375. Parti ile ilgili detayl bilgi iin bkz. Reform Party of Syria, http://www.reformsyria.org. 376. Bunlara bir rnek olarak bkz. Farid Ghadry, From Hama to Hamas: Syrias Islamist Policies, InFocus Quarterly, The Jewish Policy Center, Bahar 2009, http://www.jewishpolicycenter.org/830/from-hama-tohamas-syrias-islamist-policies. 377. Assad revokes citizenship of politician who visited Knesset, Haaretz, 15 Eyll 2007. 378. JPost Pedia: Farid Ghadry, Jerusalem Post, http://newstopics.jpost.com/topic/Farid_Ghadry, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 379. Bkz. www.ghadry.com. 380. Son dnemdeki yazlarna bir rnek olarak bkz. Farid Ghadry, If Egypt falls, Syria must fall, Reuters, 28 Ocak 2011.
119
RIFAT ESED
Hafz Esedin Kardei, 75
1937 doumlu Rfat Esed, Hafz Esedin kk kardei ve Bear Esedin amcasdr. Uzun yllar Suriyede iktidar ele geirme abalarna ramen bir sonu elde edememitir. Orduya girdikten sonra 1970lerde kendisine bal birlikleri elit bir askeri g haline getirmi ve bu askeri gc 1982 ylndaki Hama Katliam srasnda kullanmtr. Hama Katliamnda oynad bu rol kendisine Hama Kasab lakabn kazandrmtr. 1983 ylnda Hafz Esedin kalp krizi geirmesini frsat bilen Rfat Esed, askeri bir darbe giriiminde bulunmu ancak baarsz olmutur. Hafz Esed, iyileip grevinin bana dnnce Rfat Esedin elindeki tm askeri yetkileri alm ve kendisini bakan yardmcsndan biri olarak atayarak sembolik bir greve getirmitir.381 Bu dnemde elindeki gc artrmak iin eitli giriimlerde bulunan Rfat Esedin abalarnn ortaya kmasnn ardndan, kendisi bu sefer uzun bir sreliine diplomatik gezilere karlm, bir bakma srgne gnderilmitir. Hafz Esedin lmnn ardndan kendisini bakan aday olarak ilan etmesine karn arad destei bulamayan Rfat Esed, mevcut Bear Esed ynetimi tarafndan her zaman bir tehdit olarak grlmtr.382 Halen Londrada yaayan Rfat Esedin Suudi Arabistanla yakn ilikileri vardr. Bu yaknlkta Rfat Esedin Suudi Kral Abdullahn einin kardei ile evli olmas da etkilidir.383 Baz kiilerce Hariri suikastnn arkasndaki isimlerden biri olarak nitelendirilmesine karn Rfat Esedin ismi Mehlis Raporunda gememektedir. Esed son dnemde Suriyede yaanan olaylar ile birlikte serbest seimlerin yaplmas gerektii ve rejimin demokratik admlar atmaktan baka aresi olmad ynnde baz grler dile getirmitir. Rfat Esedin olu Smer Esed, 1990l yllardan beri Londra merkezli Arab News Network (ANN) zerinden Suriyedeki rejime kar muhalefet yrtmektedir. Smer Esed, Bear Esed rejimi tarafndan dorudan tehdit olarak grlmese de izlenen muhalif isimler arasnda yer almaktadr.
381. Profile: Rifaat al-Assad, BBC News, 12 Haziran 2000. 382. Esther Pan, Syrias leaders, CFR, 10 Mart 2006, http://www.cfr.org/syria/syrias-leaders/p9085, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 383. Rfat ve Cemil el Esed, Al Quds Al Arabi, http://www.asharqalarabi.org.uk/center/mutabaat-jamil. htm, eriim tarihi: 7 ubat 2012.
120
ABDLHALIM HADDAM
Eski Bakan Yardmcs, 80
1932 doumlu Abdlhalim Haddamn kendisi Snni kkenli bir aileden gelmekle birlikte ei Nusayridir. Hafz Esedin okul yllarndan arkada olan Haddam, uzun yllar Suriye liderinin sa kolu olarak grlm ve glgedeki asl g olarak nitelendirilmitir.384 1970-1984 yllar arasnda Dileri Bakan olarak, 1984-2005 yllar arasnda ise bakan yardmcs olarak grev yapmtr. Hafz Esedin 2000 ylnda lmesinin ardndan ksa bir sreliine geici olarak bakanlk grevini de yrten Haddam, Bear Esedin bakanlnn nn aan dzenlemeleri yaptktan sonra koltuu ona devretmitir.385 Baas Partisinin kuruluundan beri nemli mevkilerde yer alan ve uzun yllar rejime en st dzeyde hizmet eden Haddamn, Baas rejiminin en gl savunucularndan biri olduu bilinmektedir. Hatta rejim eletirileri karsnda devletin istikrarna ve srail ve dier yabanc unsurlarn dmanca planlarna vurgu yaparak rejimi savunmutur.386 Ancak Bear Esed ile iine dt anlamazlk Haddam ynetimden uzaklatrmtr. Esed ile Haddam arasndaki ipleri tamamen koparan gelimeler Refik Hariri Suikasti arkasndan yaanmtr. Bakan Yardmcl dneminde Refik Hariri ile yakn ilikiler kuran Haddam, Haririnin ldrlmesinden am ynetimini sulu tutan Mehlis Raporunun ardndan Bear Esedin bu iten sorumlu olduu ynnde aklamalar yapmtr. Bunun zerine Haziran 2005te Bakan Yardmcl grevine son verilerek srgne gnderilmitir.387
384. Eyal Zisser, Commanding Syria (London: I. B. Tauris, 2007), s. vi.x 385. Garry C. Gambill, Dossier: Abdul Halim Haddam, Mideast Monitor, Vol.1, Say 1, ubat 2006, s. 206. 386. Whos who in Syrias leadership, BBC, 3 Mart 2005. 387. Esther Pan, Syrias leaders, CFR, 10 Mart 2006, http://www.cfr.org/syria/syrias-leaders/p9085, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
121
Parise yerleen Haddam uzun sre Hariri ailesinin ehirdeki lks maliknesinde misafir edilmitir. Bu gelimelerle muhalefet kanadna geen Haddam, Mart 2006da Mslman Kardeler ile birlikte Milli Selamet Cephesini kurduklarn aklamtr.388 Rejimi en iyi bilen isimlerden olan Haddamn muhalefete geii Baas rejiminde nceleri ciddi bir endieye neden olmutur. Ancak Bear Esedin etkinliini ortaya koymas ve uzun seneler Suriye rejiminin ketalarndan birisi olan Haddama Suriyeli muhaliflerin pheyle yaklamas nedeniyle Haddam gl bir muhalefet ortaya koyamamtr. Suriyedeki nfuz alannn buna paralel olarak daralmasyla birlikte Hariri ailesi ile aralarndaki yakn iliki de bozulmaya balamtr. 389
388. Tony Bardan, Divided They Stand: The Syrian Opposition, Mideast Monitor, Vol. 1, No.3, Eyll-Ekim 2006, http://www.mideastmonitor.org/issues/0609/0609_3.htm, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 389. Al-ntikad, 16 Nisan 2010.
122
DN AHSYETLER VE YAPILAR
123
Suriye nfusunun yaklak % 75i390 Snnilerden olumaktadr.391 Suriyedeki Snnilerin tamamna yakn itikatta Maturidi ekoln, fkhta ise yarsna yakn Hanefi, dier yars ise afii mezhebini benimsemektedir.392 zellikle afiilik Suriyede hem Krtler hem de Araplar nezdinde yaygndr. Suriye Mfts Ahmed Bedreddin Hassun afii mezhebine mensuptur ve Hassun gibi bir nceki mft eyh Ahmed Kuftaronun da afii mezhebine mensup olduu bilinmektedir. Suriyenin yzyllar boyunca devam eden bir am Ulemas gelenei vardr. am ulemasndan kiiler zellikle Hadis ilimleri konusundaki derinlikleriyle bilinmektedir. Ayrca gerek Takiyyuddin bni Teymiyyenin Selefilik yorumu gerekse Muhyittin bni Arabinin tasavvufi yorumunun amda etkinlik gstermi olmas ve her iki ekole mensup slam dnyasnn ileri gelen isimlerinin amda ikamet etmesi, bu ehri n plana karmtr. Ancak bu noktada am limleri ile Halep limleri arasnda ince bir rekabetten sz etmek de mmkndr. Bu nedenle Suriye Mfts Ahmed Bedreddin Hassunun Halep kkenli olmas am limleri nezdinde belirli bir honutsuzluk dourmutur. Suriyede zellikle son dnem Snni limlerin geneli, belirli bir tasavvuf bilinci ierisinde yetimitir. am ulemas ierisinde Kadiri tarikat gelenei Salih el Farfur nclndeki bir grup lim tarafndan temsil edilmi, merhum eyh Ahmed Kuftaro ve ailesi ise Nakibend tarikatnn nde gelen temsilcilerinden olmulardr.393 Suriyeli Krtler nezdinde en etkili din adamlar olarak Nakibend tarikatna mensup Haznevi ailesi eyhleri ne plana kmlardr. 2005 ylnda Muhammed Mauk el Haznevinin Suriye gvenlik gleri tarafndan ikence altnda ldrlmesi sonras aile ile Suriye rejimin arasnda sorunlar bagstermitir.394 Suriyede 2011 ylnda balayan gsterilere ilikin din adamlar ilk bata keskin bir tavr almam, limler ilk olarak taraflara iddete son vermeleri ars yapm, ayn zamanda devletin gstericilere kar gvenlik algs ile yaklamasna kar kmlardr.395 Ancak bir sre sonra, kutuplamann da iyice artmasyla, din adamlar nezdinde iki farkl tavr belirginlemitir. Bir ksm din adamlar rejime kar eletirilerinin tonunu artrrken,
390. Suriye bil ergam, Merkezud Dirasatil Strateciyye, c.1, s. 124, c. 2, s. 128. 391. The Levant Religiouss Statistics, Columbia University, http://gulf2000.columbia.edu/images/ maps/Levant_Religion_lg.jpg, Eriim tarihi: 11 Ocak 2012. 392. El Mezhebus Sunni: Furuuhu ve emakin intiarihi ve eheru ricalatih, Al Jaml, 19 Eyll 2006, http://www.aljaml.com/node/6783, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 393. Sleyman b. Salih el Hurai, Hagigatus Sufi Ahmed Kuftaro, el Beyan Dergisi, Say: 164. 394. sam Huri, el Medresetul Hazneviyye fi Suriye, Al Hewar, 30 Temmuz 2009, http://www.ahewar. org/debat/show.art.asp?aid=179542, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 395. 20 min ulemai am yestenkirunel unfe ve iragatid dima, Syria News, 2 Austos 2011, http:// syria-news.com/readnews.php?sy_seq=135742, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
124
zellikle resmi grevleri de bulunan baz din adamlar ise rejim yanls bir duru benimsemilerdir. Rejim kart tavrlaryla ne kan limler daha ok Muhammed Ali Sabuni bakanlndaki Suriye limler Birlii ad altnda rgtlenmitir. Suriye limler Birlii, halkn rejim kart gsterilere katlmasn desteklemi, Vakflar Bakanl nclnde baz din adamlarnn taknd rejim yanls tavr knamtr. Yaynladklar bildiride gstericilerin amalarnn meru olduu dile getirilmi, Uluslararas Mslman limler Birlii Bakan eyh Yusuf el Karadavinin gsterilerden yana olan tutumu savunulmu, Suriye rejiminin baz grevlilerinin gstericilerin taleplerini meru saymasnn yeterli olmayaca, reformlarn hayata geirilmesinin gerekli olduuna vurgu yaplmtr. Bu bildiriyi am, Halep, Humus, Hama, Der, Kaml, dlib, el Cezire, Banyas, Deyri Zor ve Lazkiyeden toplam 53 lim imzalamtr.396 Buna karlk zellikle Suriye Vakflar Bakan eyh Muhammed Abdulsettar el Seyyid, Suriye Mfts Ahmed Bedreddin Hassun ve Emevi Camii mam Hatibi eyh Muhammed Said Ramazan el Buti gibi isimler Esed rejimi yannda yer almlardr. Rejimin d komplo sylemini benimseyen bu limler, halk fitneye kar uyarm ve kontrollerindeki dini kurumlar ve takipileri araclyla muhalefetin etkisini kontrol altnda tutmaya almlardr. Bu erevede, am ve Halepte rejim kart byk apl gsterilerin henz balamamasnda bu kurumsal yapnn nemli etkisi olduu sylenebilir. Esedin Hamada katliamlarn yaand Ramazan aynda verdii iftar yemeine katlan Suriyenin farkl illerinden gelen mft ve imam-hatiplerden olan ulema Esede ballklarn bildirmilerdir.397 Bu nedenle Esed yanls din adamlar bata eyh Yusuf el Karadavi olmak zere slam dnyasnn nde gelen eitli isimleri tarafndan knanmlardr.398
396. Ulemai Suriye yueyyidune intifadati aab, Al Moslim, http://almoslim.net/node/145055, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 397. Er Reisul Esed yugimu medubete iftar lis sadetil ulema ve ricalid din, SANA, 25 Austos 2011, http://www.sana.sy/ara/2/2011/08/25/365955.htm, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012. 398. Yasir ez Zeatire, e eyh el Buti ven Nablusi ve ulemai Suriye fil mamaa, Paltimes, 3 Temmuz 2011, http://bit.ly/AwA7zc, Eriim tarihi: 12 Ocak 2012.
125
NUSAYRLER
ii mezhebinin en ayrks inanlarndan biri olarak anlan Nusayrilik, adn inancn kurucusu olan Muhammed Bin Nusayrden almtr. Ancak Nusayriler, dini bir arm olan Nusayri adndan ziyade kendilerini ii mezhebinin iine dhil eden Alevi adn kullanmay tercih etmektedirler. Bu ekilde kendilerine yneltilen slam d iddialarnn nne gemeye almaktadrlar. Kkenleri 9. yzyla dayanan Nusayriler iin Alevi tanmnn kullanm 20. yzyln ilk yarsna denk dmektedir. 1931de Franszlar tarafndan ayr bir Nusayri devleti kurma giriimi her ne kadar baarszlkla sonulansa da, devletin Alevi devleti olarak adlandrlm olmas Nusayrilerin o dnemden sonra Arap Alevileri olarak tannmasnda etkili olmutur. Ancak Nusayriler gerek tarihi anlamda gerekse itikad anlamnda Anadolu Alevilerinden ciddi farkllklar gsterirler.399 Suriye nfusunun yaklak %10unu oluturmalarna ramen, Nusayriler ordu ve siyasette olduka etkili gce sahiptirler. Younlukla Nusayri veya Alevi Dalar adyla bilinen blgede yaamalarna ramen, zellikle ekonomik zorluklar nedeniyle 20. yzylda kentlere g etmeye balamlardr. Nusayriler, Suriyenin ky eridinde bulunan Lazkiye, Banyas ve Tartus ehirlerinde younlamaktadr. Nusayriler tarihleri boyunca baskya uram olmalarna ramen 20. yzylda nfuslaryla orantsz bir siyasal gce kavumulardr. Bu sre Franszlarn ayr bir Nusayri devleti kurma giriimleriyle balam, Nusayrilerin Franszlarn desteiyle orduda kilit noktalara alnmasyla devam etmi ve 1963 Baas Darbesiyle ve 1970te kendisi de bir Nusayri olan Hafz Esedin devlet bakan olmasyla ordu ve siyasette bir tahakkme dnmtr. Hafz Esed devletin bana geer gemez gerek Suriyedeki Hristiyanlar ve ii mezhebinin dier ayrks inanlaryla gerekse bir takm ehirli Snni elitle geni bir koalisyon kurarak, rejimin varln garanti altna almaya almtr. Bu amala ordu ve Baas Partisinde kendisine sadk grd bu gruplara ayrcalkl bir muamele gstererek, nemli pozisyonlara getirmitir. rnein, 1963 Baas darbesini takiben atanan st dzey ordu grevlilerinin %90n Nusayridir. (Kaynak)Mevcut durumda ordudaki subay ve st dzey komutanlarn %70inin Nusayri olduu tahmin edilmektedir. Nusayriler dnda rejimin dier destekilerinden Drziler, Hristiyanlar ve rejimle ittifak halinde olan Snniler de Suriye ordusunda nemli grevler stlenmilerdir.400
399. 400.
Bkz. Matti Moosa (1988), Extremist Shiites: the ghulat sects, New York: Syracuse University Press. Reva Bhalla, Making Sense of the Syrian Crisis, STRATFOR, Mays 5, 2011.
126
Ordu dnda siyasetin temel kurumlarndan olan Baas partisinde de Nusayrilerin younluu gze arpmaktadr. 1963 Baas darbesinden sonra 700 kadar partili grevden uzaklatrlrken, boalan pozisyonlarn yarsna yakn Nusayrilerle doldurulmutur. Nusayri ve dier aznlklarn oluturduu partinin radikal kanad daha sonra 1966da parti ynetimini ele geirmitir. 1970deki Hafz Esed darbesinden sonra ise gerek Nusayrilerin gerekse dier aznlklarn Baas partisindeki etkinlikleri artmtr.401 Esedin aznlklar ittifakyla srdrd Suriye rejimi gnmzde de desteini byk lde bu ittifaktan almaktadr. Nitekim olaylarn patlak verdii 2011 ylnn Mart ayndan itibaren, Hristiyan liderler Esedi destekleyen aklamalar yapm, ayn ekilde Drzi ve smaillerin ounlukta olduu Sveyda, Selamiya ve Masyaf gibi ehirlerde rejim kart gsteriler olduka snrl kalmtr.
401. Nikolaos Van Dam (1979), The Struggle for Power in Syria: Secretariansim, Regionalism and Tribalism in Politics, 1961-1978, London: Croom Helm Ltd., s. 43.
127
MUHAMMED SAID RAMAZAN EL-BUTI

Din Adam, 83
Muhammed Said Ramazan el Buti, 1929da Trkiyede, rnakn Cizre ilesinde domutur. Babas Molla Ramazan el Buti ile henz drt yandayken ama g etmitir. slami ilimler konusunda ilk eitimini babasndan grmtr. Lise eitimini slami Yneli Enstitsnde tamamlamtr. 1955te el Ezher niversitesi Hukuk Fakltesinden mezun olmu, 1965te slam Hukuku Metodolojisi alannda doktorasn tamamlamtr. Yine 1965te am niversitesi eriat Fakltesinde retim grevlisi olmutur. Buti, Ammandaki Kraliyet slam Medeniyeti Aratrmalar Grubu, Oxford Yksek Akademik Konseyi, Ebu Dabideki Taba Kurumu Yksek stiare Konseyi yesidir. Trke, Krte, Arapa ve ngilizce bilmektedir. 60dan fazla ilmi eseri yaynlanmtr.402 Buti, zellikle kelam ilmi konusundaki grleriyle ne kmaktadr. Eari kelam ekoln benimseyen Buti, bu zeminde Selefilie kar eletirileri ile bilinmektedir. Fkh ekol olarak ise afii mezhebini benimsemektedir. Bu erevede Suriyedeki geleneksel Krt tabannda ve afii mezhebini benimseyen muhafazakr tabanda etkinlie sahiptir. Buti, Hafz Esed zamanndan beri Esed ailesine yakn isimlerden birisidir. Nitekim Hafz Esedin cenaze namazn bizzat kendisi kldrmtr. Nitekim oul Bear Esed ile de iyi ilikiler kurmutur. Bu yaknln neticesinde Buti, Suriyede nemli bir dini paye olarak deerlendirilebilecek Emevi Camii mamlna getirilmitir. Hama olaylarnda Mslman Kardelere kar bir tavr alm olan Buti, sylemlerinde limleri siyasete girmemeye ve siyasetten uzak durmaya armaktadr.403
402. Daiye e eyh ed Doktor Muhammed Said Ramazan el Buti hayatuhu ve asaruhu, MSJIDOBA, http://www.msjidoba.com/vb/showthread.php?t=63. 403. El Buti yutalibud duat biterkis siyase mustehiden bi mesatil irhab bil Cezair, Champress, 10 Mays 2006, http://www.champress.net/index.php?q=ar/Article/view/7116, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
128
Buti, Suriyede kan son krizde de halk gsterilerine kar km,404 halka kendilerini sapkn yuvalara yneltmek isteyenlerin peine dmemeleri arsnda bulunmutur.405 Suriyedeki gsterileri destekleyen Mslman limler Birlii Bakan Yusuf el Karadaviyi ise Kargaa yntemi, lkedeki fesad dzeltmek yerine daha byk fesatlara yol aar szleri ile eletirmitir.406 Suriyedeki son olaylara ilikin Esed rejiminin d komplo sylemini benimseyen Ramazan el Buti,407 Suriyedeki gsterileri byk haramlardan saym ve halk gsterilerden uzak durmaya armtr.408
404. Yaser ez Zeatire, e eyh el Buti ven Nablusi ve ulema Suriye fil muammaa, Addustour, 3 Temmuz 2011, http://www.addustour.com/ViewTopic.aspx?ac=\OpinionAndNotes\2011\07\OpinionAndNotes_issue1359_day03_id338579.htm#.TwX_KzVLbgU, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 405. El Doktor el Buti: yyakum ves seyr verae men yuridu idhalekumul aa el muzlle, From Syria, 24 Mart 2011, http://www.fromsyria.com/index.php/syria-news/9250.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 406. El Buti: el Gyadetis Suriye istecabet li tlagil hurriyyat ve inhai suldatil hizbul vahid, Al Rai, http://www.alraimedia.com/Alrai/Article.aspx?id=267560&date=07042011, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 407. Ma agbahu sugutul ulema, As Sabeel, 23 Mays 2011, http://bit.ly/yKH4K8, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 408. El Buti yufti: et Tezahurat fi Suriye batet tueddi ila envail muharramat ve yecibul imtinai anha, Syrian News Station, 25 Haziran 2011, http://sns.sy/sns/?path=news/read/36439, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
129
AHMED BEDRETTIN HASSUN

Suriye Mfts, 63
Ahmed Hassun 1949 Halep doumludur. Babas Halepin nde gelen limlerinden Allame eyh Muhammed Edip el Hassundur. Arap Edebiyat zeri lisans yapmtr. El Ezher niversitesinde afii Fkh zerine doktorasn tamamlamtr. 2002de Halep Genel Mfts olarak atanan Hassun, Suriye Yksek Fetva Konseyi yeliine getirilmitir. Halepte farkl camilerde imam-hatiplik yapm, son olarak el Ravza Camiinde grev almtr. Suriye Mfts eyh Ahmed Kuftaronun lm sonras 2005 yl Temmuz aynda Suriye Genel Mftl makamna getirilmitir.409 Hassun, 7. ve 8. dnem Suriye parlamentosuna bamsz milletvekili olarak seilmitir. 1990-1998 yllar arasnda D ilikiler ve rad komisyonunda almtr. Merkezi randa bulunan slami Mezhepler Aras Yaknlatrma Birlii, merkezi rdnde bulunan Kraliyet Ehl-i Beyt slam Dncesi Kurumu ve Filistin ntifadasn Destekleme Kurulu yesidir.410 Hassun, 2008 ylnda Kltrleraras Diyalog erevesinde Avrupa Parlamentosunda konuma yapmtr. Hassun, sigara ve nargile imenin haram olduuna dair verdii fetva ile tannmaktadr.411 Alman Parlamentosunda 2007 ylnda gerekletirdii konumada laiklik din kart bir ey deildir. Ben de laik bir Mslmanm szleri ile dikkatleri zerine ekmi-
409. Es Siyretuz zatiyye li Ahmed Bedreddin Hassun, Dr. Hassoun, http://www.drhassoun.com/category.aspx?catid=9, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 410. A.g.e. 411. Mufti Suriye yuharrimut tedhin, Al Hayat, 9 Nisan 2009, http://ksa.daralhayat.com/ksaarticle/5082, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
130
tir.412 Sivri ve cesur klar ile bilinen Mft Hassunun Eer Muhammed Peygamber benden insanlar ldrmemi isteseydi sen peygamber deilsin derdim szleri fazlas ile tepki ekmi ve tartlmtr. Hassun ayn konumasnda Mslman ve Hristiyan din adamlarn siyasetilerin oyunca olmakla sulamtr.413 Hassun, 2011de Suriyede kan halk ayaklanmalar konusunda Suriye rejiminin d glerin komplosu sylemini benimsemitir.414 Hassunun bu tavr Uluslararas Mslman limler Birliinin Bakan Yusuf el Karadavi tarafndan knanm, bu knanmaya Hassun da Karadaviyi hedef alan Suriye limleri Aklamas balkl yaz ile yant vermitir.415 Hassun, 27 Haziranda yapt konumada Suriyedeki gsterilere Msr, Suudi Arabistan ve dier lkelerden gelen radikallerin katldn savunmutur.416 Bu srete Hassunun olu Sariye ldrlm, Suriye makamlar bu suikasttan muhalifleri sorumlu tutmutur.417 Hassun en son ABD ve ABde intihar saldrlar gerekletirme tehdidinde bulunmutur.418
412. Mufti Suriye el evvel: el Ilmaniyyetu leyset zddad din ve ene muslimun lmaniy, Deutsche Welle Arabic, 1 Kasm 2007. 413. Mufti Suriye: Lev ennen nebiyye Muhammed emereni bigatlin nas legultu lehu ente leste nebiyyen, Deutsche Welle Arabic, 19 Ocak 2010. 414. Mufti Suriye: Eyadi hariciyye verae ahdasi Der, Al Wafd, 26 Mart 2011, http://bit.ly/zB42du, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 415. uyuh Suriye yeteraegune bil beyanati maal Karadavi, CNN Arabic, 1 Mays 2011. 416. Mufti Suriye: Mutedarrifun min duvelin Arabiyye yuarikune fi amali aab bi Suriye, Russia Today Arabic, 28 Haziran 2011. 417. Patrick J. McDonnell, Syria government blames terrorist group for killing muftis son, Los Angeles Times, 3 Ekim 2011. 418. Syria grand mufti threatens attacks on U.S. and E.U., The Daily Star, 11 Ekim 2011.
131
MUHAMMED ABDULSETTAR EL-SEYYID

Vakflar Bakan, 54
1958 ylnda Suriyenin Tartus kentinde dnyaya gelen Muhammed el Seyyid, 1980 ylnda am niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi ktisat Blmnde ilk lisans eitimini, 1989da el Ezher niversitesi Tefsir Blmnde ikinci lisans eitimini tamamlamtr. 1997de slam eriatnda tihat balkl teziyle yksek lisans, 2000de de Kurumlarn tihad ve ada Fkhi Kurumlar balkl teziyle doktora derecesi almtr.419 Muhammed El Seyyid, Tartus l Mftl ve Tartus l Vakflar Mdrl grevini stlenmi, 25 Haziran 2006 ylnda Vakflar Bakan Yardmcl grevine getirilmitir. 8 Aralk 2007de ise Vakflar Bakan olarak atanan El Seyyid, 2007 ylndan bu yana Suriye Yksek Hac Kurulu Bakanl grevini de srdrmektedir.420 El Seyyid, Vakflar Bakanl tarafndan kartlan Nehcul slam Dergisinin Genel Yayn Ynetmenlii yapmtr. Seyyid bakanl dneminde Suriyede ilahiyat fakltesi mezunlarnn dorudan imam-hatip olmalarn kaldrm, ilgili faklte mezunlarnn bir de ulusal bir kurstan geirilmesi gerekliliini yrrlle koymutur.421 Vakflar Bakan Muhammed el Seyyid, Suriyede gsterilerin balamasndan bu yana Esed rejiminden yana tavr koymutur. Camilerin hogr ve Allaha arma evi olduunu, ama gstericilerin camilerin sembolik deerine saldrdn ne sren el Seyyid, Suriyeli limlerin komplolara kar halkn en bilinli kesimi olarak tavr koyduklarn
419. 420.
Vuzerail evgaf, The Ministry of Awqaf, http://mow.gov.sy/. A.g.e.
421. Abdurrahman Celilati, Et tendid bi devri vezirel evgaf Muhammed Abdulsettar el Seyyid, This is Syria, 20 Kasm 2008, http://www.thisissyria.net/2008/11/20/forum/04.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
132
sylemitir.422 Gsterileri er glerin komplosu olarak deerlendiren el Seyyid, halk bu komploya kar tek safta kar koymaya armtr.423 Muhammed el Seyyid, Suriyeli genleri gsterileri katlmaya davet eden Yusuf el Karadaviye de tepki gstermi, Karadavinin slami ahlakn snrlar dna ktn savunmu ve Suriyenin eriata hizmet eden bir numaral lke olduunu ileri srmtr.424 Karadavi ise kendisini Suriyenin iilerine karmakla sulayan Muhammed el Seyyide cevaben onun kaln kafal ve olgunlamam biri olduunu sylemi ve Mslman limlerin halk zulmden madur olan Suriye gibi tm lkelerle ilgilenmesi gerektiini savunmutur.425
422. Vezirul evgaf: el Hurucu bit tezahurati minel mesacid hedefuhu darbu remziyyeti emakinil ibade, Syria News, 5 Aralk 2011, http://www.syria-news.com/readnews.php?sy_seq=132567, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 423. Dimeg tueyyiu gatlat tefcirat vel ihvan yenfune teverrutahum, Raya, 25 Aralk 2011, http://bit. ly/w8wjIU, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 424. Vezirul evgaf: el Garadavi harece anil adabil slamiyye, u li Ahbar, 28 Mays 2011, http://www. whatsup-sy.com/news/?p=913, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 425. El Karadavi bakiyen: Vezirul evgafis Suriy eblehun ve abit, Elaph, 23 Nisan 2011, http://www. elaph.com/Web/NewsPapers/2011/4/649069.html, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
133
MUHAMMED ALI EL-SABUNI

Suriye limler Birlii Bakan, 82
eyh Muhammed Ali El-Sbun 1930da Halepte domutur. Babas Halepin nde gelen limlerinden birisi olan Sbun, temel slami ilimler eitimini babas eyh Cemilden almtr. lkokulda Kuran- Kerimi hfzeden Sbun, Halepin nde gelen din limlerinden dersler alm bunun yan sra eitli camilerde derslere katlmtr.426 Sbun, ilkokuldan sonra Ticaret Medresesine gitmi bir yl sonra orada faize dayal ticaret rettikleri gerekesiyle Halepteki Hasraviye eriat Okuluna balamtr. Okuldan birincilikle mezun olduu iin Vakflar Bakanl Sbunyi burslu olarak El Ezher niversitesine gndermitir. 1952de slam Hukuku Fakltesinden mezun olan Sbun, 1954te yarg alanndaki eitimini tamamlayarak Halepe dnm ve sekiz yl boyunca deiik okullarda retmenlik yapmtr. 427 Ali El- Sbun daha sonra Suudi Arabistana g etmi ve Mekkedeki Ummul Kura niversitesine atanm ayn zamanda Kral Abdulaziz niversitesi Eitim Fakltesinde de 28 yl boyunca ders vermitir. Derslerin yannda niversitede Akademik Aratrmalar yapm ve Akademik Aratrmalar ve slam Mirasn Koruma Merkezinde nemli slami eserleri yayna hazrlamtr.428 Krkn zerinde eseri olan Sbun 2008 ylnda slama olan katklarndan tr Dubai Uluslararas Kurn- Kerim dlne layk grlmtr.429 Sbun, Suriyedeki halk ayaklanmasyla ilgili olarak hak yolunda mcadele ettiklerine inand gstericilere Asla elinize silah almayn, nk Baas rejimi sizi tuzaa dr426. Shaykh Shoab Ahmad, Shaykh Muhammad `Ali al-Sabuni, Marifah, http://marifah.net/articles/ muhammadal-sabuni-shoaybahmad.pdf, Eriim tarihi: 13 Ocak 2012. 427. 428. cilt). A.g.e. Bu eserlerden bazlar: mam Cafer El-Nahhasn 4.yyda kaleme ald Meanil Kuran adl eseri (6
429. Yln lim Adam: E-eyh Muhammed Ali es-Sbn, slam ve Tasavvuf, 5 Nisan 2008, http:// www.islamvetasavvuf.org/node/12599?page=6, Eriim tarihi: 13 Ocak 2012.
134
mek istiyor! Direnin, mcadeleye devam edin arsnda bulunmutur.430 Sbun, ayrca Esed rejiminin halkn taleplerini dinlemek yerine ynetimi devrald gnden bu yana bask uyguladn ve u an Suriyede mezhepsel atmay krklediini ifade etmitir.431 Suriye rejimi kart tavrlaryla ne kan limlern banda gelen Sabuni, bakanln yapt Suriye limler Birlii ats altnda yapt aklamalarla Suriye rejimini ve ona destek veren din adamlarn knam ve muhalif harekete dini argmanlarla destek kmtr.
430. Suriye slam limleri Birlii Bakan Muhammed el Sabuni: Silah kullanmayn, lahiyat Haber, 21 Haziran 2011, http://www.ilahiyathaber.com/haber.php?haber_id=1670, Eriim tarihi: 13 Ocak 2012. 431. El-Sabuni ile yaplan zel mlkat. 27 Nisan 2011.
135
MUHAMMED MURAD EL HAZNEVI

Suriyeli Krt Din Adam
2005te Suriye istihbaratnn gzaltnda ldrd din adam Muhammed Mauk El Haznevinin olu olan Muhammed Murad El-Haznevi, babasnn lmnn ardndan Erbile yerlemi Nakibendi bir din adamdr.432 2005te babasnn rejim glerince ldrmesinin ardndan Esed ynetimine kar muhalefetini Iraktan srdren Haznevi, Suriyeli Krtlere eit haklar verilmesini ve bu haklarn anayasa tarafndan korunmasn talep etmektedir. Haznevi ayrca, Krtler olarak zerk blge talep etmediklerini, tek istediklerinin eit vatandalk haklarna sahip demokratik ve laik bir ynetim olduunu sylemitir. Haznevi, demokrasiyi ve din ve devlet ilerinin ayrlmas anlamndaki laiklii kabul ettiklerini, bu adan Mslman Kardelerden ayrtklarn ifade etmitir. Haznevi Suriyedeki Krtlerin Bat ya da NATO mdahalesine de kar olduunu belirtmitir.433 Muhammed Murad El Haznevi ehitlerin eyhi, Diyalog, Balama ve Dinin Yenilenmesi Kurumu Bakanln yrtmektedir. Haznevi, Antalyada Suriyeli muhaliflerin dzenledii Deiim in Suriye Konferansnda halkn uluslararas topluma sesinin duyurulmasnda grev yapacak idari komite yeleri arasnda yer almtr.434 Haznevi bu toplantda, Suriyede Esed sonras kurulacak sistemin bir slam devleti sistemi olmasna kar olduklarn, tm Suriyelilerin eit demokratik haklara sahip olaca liberal bir rejimden yana olduklarn ve Krtlerin de dierleri gibi bir halk olarak tannmasn istediklerini sylemitir.435
432. Kurdish unrest erupts in Syria, BBC, 6 Haziran 2005. 433. Muhammed Murat El Haznevi ile yaplan zel mlkat. 1 Haziran 2011. 434. Muhaliflerden Esada son ar: ekil, Dnya Blteni, 3 Haziran 2011. 435. Suriyeliler Antalyay kartrd, Hrriyet, 2 Haziran 2011.
136
IGNATIUS ZAKKA I IVAS

Sryani Ortodoks Patrii, 79
1933de Musulda doan Ignatius Zakka Ivas I, ortarenimini St. Thomas Sryani Ortodoks Okulunda tamamlamasnn ardndan eitimine Musuldaki Mor Ephrem lahiyat Okulunda devam etmitir.436 Teoloji, felsefe ve tarih eitimi ald bu okuldan 1954te mezun olan Zakka Ivas, New Yorkta teoloji eitimine devam ederek yksek lisans eitimini tamamlamtr.437 1963te Musul Bapiskoposu ve 1969da Badat Metropoliti olan Ignatius Zakka Ivas I, Dnya Kiliseler Birlii yelii de yapmtr. Kilise meclisi tarafndan 1980de Sryani Ortodoks Patrii olarak seilen Zakka Ivas, bu tarihten beri ayn grevi srdrmektedir. Hristiyan mezhepleri ve dinler aras diyalogda ne kan bir dini lider olan Ignatius Zakka Ivas, Dnya Kiliseler Birliinin de bakanln yrtmektedir.438 Zakka Ivas, Mart 2011de Trkiyeyi ziyaret ederek Cumhurbakan Gl ve Babakan Erdoan ile birer grme gerekletirmitir. Sryani Ortodoks Patrii bu grmelerde, Trkiyedeki Sryani Ortodoks nfusun gz ard edilmemesini ve Sryanilerin mecliste de temsil edilmesini talep etmitir. 439 Suriyede deiimin ve reformun gerekliliine inandn kaydeden Sryani Ortodoks Patrii, Suriyenin 10 yl ncesine gre ilerleme kaydettiini, bunun da Bear Esed tarafndan baarldn sylemi, Suriyedeki deiimin Esed eliyle olduu takdirde Suriyedeki Sryanilerin desteini alacan belirtmi-
436. Extracts from H.H.s Biography, http://www.syrianorthodoxchurch.com/front_patriarch.htm Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 437. Patriarchs of Antioch, http://www.soc-wus.org/patriarchate/Ignatius%20Zakka%20I%20Iwas. htm Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 438. Patriarch Mor Ignatios Zakka I Iwas, Sryani Ortodoks Kilisesi Resmi Web Sitesi, http://sor.cua.edu/ Personage/PZakka1/index.html Eriim tarihi: 10 Ocak 2012. 439. Erdoan Sryani Patrii ile Grt, 31 Mart 2011, http://www.suryaniler.com/haberler. asp?id=749 Eriim tarihi: 10 Ocak 2012
137
tir.440 Patrik Ignatius Zakka Ivas, Suriyede yaayan dier patriklerle Aralk 2011de yapt ortak aklamada lkede devam eden kargaadan duyduu tedirginlii dile getirmi ve hem Esed ynetimini hem de muhalefeti iddetten kanmaya armtr. Ignatius Zakka Ivas ayrca, her trl d mdahaleyi reddettiklerini belirtmitir.441
440. Suriyede Trkiyeye gre daha zgrz, Milliyet, 5 Nisan 2011, http://www.milliyet.com.tr/Gundem/HaberDetay.aspx?aType=HaberDetay&ArticleID=1373866&Date=11.04.2011&Kategori=gundem &b=Suriyede%20Turkiyeye%20gore%20daha%20ozguruz Eriim tarihi: 10 Ocak 2012 441. Syrian patriarchs call for peace, reject foreign intervention, Catholic Culture, 16 Aralk 2011, http:// www.catholicculture.org/news/headlines/index.cfm?storyid=12703&utm_source=feedburner&utm_ medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+CatholicWorldNewsFeatureStories+%28Catholic+World+N ews+%28on+CatholicCulture.org%29%29, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
138
GREGORIOS ELIAS TABE

Sryani Katolik Kilisesi am Bapiskoposu, 71
1941de Suriyede doan Gregorious Elias Tabe, Lbnan ve Mardin piskoposluunun ardndan nce amda yardmc metropolit olmu, ardndan 2001 ylnda am Bapiskoposluuna getirilmitir.442 Suriyede rejim kart protestolarn balad dnemden itibaren Esed yanls tavr alan Hristiyan cemaat liderlerinin banda Sryani Katolik Kilisesi am Piskoposu Gregorious Elias Tabe gelmektedir. Suriyedeki Hristiyan aznln geleceinin Esed sonras dnemde belirsiz olduuna inanan Bapiskopos Tabe, Hristiyan aznln huzuru iin protestolara kar olduklarn aklamtr. Tabe ayrca, Esedi aydn bir lider, sokaktaki gstericileri ise terrist olarak tanmlamtr.443 23 milyonluk Suriyede hibir yasann herkesi tam anlamyla memnun edemeyeceini syleyen Tabe, her lkede %10luk bir kesim kurban edilmektedir eklinde konumutur.444
442. Metropolitan Archdiocese of Damas, http://www.gcatholic.com/dioceses/diocese/dama1. htm#3074 Eriim tarihi: 10 Ocak 2012 443. Bastian Berbner, Syrias Christians Side with Assad Out of Fear, Der Spiegel, 30 Kasm 2011. 444. Brendan Giusti, Christians in Syria, Amid Alleged Threat of Violence, Side With President Assad, Christian Post, 1 Aralk 2011, http://www.christianpost.com/news/christians-in-syria-amid-allegedthreat-of-violence-side-with-president-assad-63724/, Eriim tarihi: 10 Ocak 2012.
139
MEDYA
141
Suriye medyas youn olarak Suriye gvenlik glerinin kontrol altnda olan, zel teebbse ok snrl imkn tanyan bir yap sergilemektedir. zel sektrn snrl varlnda Suriye stihbarat Siyasi Gvenlik Direktrl tarafndan medyann tamamen kontrol altnda tutulmas belirleyicidir. Ayrca Suriyede kazanlarn iktidar eliyle paylatrlmas ve reklam sektrnn zayf olmas da medyay zel sektr iin cazip klmamaktadr. lke apnda gerek yerel gerek ulusal bir muhalif gazete bulunmamakta, muhalifler uydu kanallar, internet siteleri, facebook ve twitter gibi sosyal medya imknlar zerinden kendilerini anlatma frsat bulmaktadrlar.
GAZETELER
Suriyede yayn yapmakta olan balca gazeteler unlardr;
TIRIN (EKIM) GAZETESI

Ulusal dzeyde datm bulunan, Arapa yaynlanan gnlk siyasi gazetedir. amda bulunan Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://tishreen.info/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
EL BAAS (UYANI) GAZETESI

Ulusal dzeyde datm bulunan, Arapa yaynlanan gnlk siyasi gazetedir. ktidardaki Sosyalist Arap Baas Partisinin resmi szcs konumundadr. Yayn kurulu Mdr Dr. Abdullatif mran, yayn ynetmeni Muhammed Kenayisidir. Gazetenin yaynlar http://www.albaath.news.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
ES SEVRE (DEVRIM) GAZETESI

Ulusal dzeyde datm bulunan, Arapa yaynlanan gnlk siyasi gazetedir. Genel yayn ynetmeni Esad Abbuddur. amda bulunan Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://thawra.alwehda.gov.
142
sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir. Ayrca Gazetenin gnlk kltr sanat eki Mulhak es Segafi ad altnda yaynlanmaktadr.
EL CEMAHIR GAZETESI
Halepte Arapa yaynlanan gnlk resmi siyasi yerel gazetedir. Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. 25 Kasm 1964ten beri yaynlarn srdrmektedir. Gazetenin yaynlar http://jamahir.alwehda.gov.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
EL VAHDE (VAHDET) GAZETESI

Lazkiyyede Arapa olarak yaynlanan gnlk resmi siyasi yerel gazetedir. Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://wehda.alwehda.gov.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
ARAPILIK (EL URUBE) GAZETESI

Humusta Arapa olarak yaynlanan gnlk resmi siyasi yerel gazetedir. Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. lk olarak 1954te 15 gnlk bir gazete olarak yaynlarna balamtr. Gazetenin yaynlar http://ouruba.alwehda.gov.sy adresi zerinden takip edilebilmektedir.
FIDA (FEDA) GAZETESI

Hamada Arapa olarak yaynlanan gnlk resmi siyasi yerel gazetedir. Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. lk olarak 1961 ylnda yayn hayatna balamtr. Gazetenin yaynlar http://fedaa.alwehda.gov.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
143
EL FURAT (FIRAT) GAZETESI

Deyri Zorda Arapa olarak yaynlanan gnlk resmi siyasi yerel gazetedir. Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://furat.alwehda.gov.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
SPORTIF DURU (EL MEVKIFUL RIYAZI) GAZETESI

Cumartesi gnleri amda Arapa olarak yaynlanan haftalk yerel spor gazetesidir. amda bulunan Basn Yayn Neriyat Birlii Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://riadi.alwehda.gov.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
EL TTIHAD (BIRLIK) GAZETESI

Cumartesi gnleri 8 sayfa (10 bin adet), Sal gnleri ise 4 sayfa (3 bin adet), Arapa olarak yaynlanan yar-haftalk ulusal spor gazetesidir. 10 Ekim 1982den beri yaynlarn srdrmektedir. Spor Birlii Genel Kurumu tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://alitihad.org/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
EL NUR GAZETESI
Arapa olarak yaynlanan haftalk siyasi ve kltrel gazetedir. 1955ten bu yana Suriye Komnist partisi tarafndan yaynlanmaktadr. Gazetenin yaynlar http://www.an-nour. com adresi zerinden takip edilebilmektedir.
HALKIN SESI GAZETESI

1937den bu yana amda yar aylk olarak Arapa yaynlanmaktadr. Suriye Komnist Partisinin resmi szcs olan gazete Marksist-Leninist izgide yayn yapmaktadr. Gazetenin yaynlar http://www.syriancp.org/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
144
KASYUN GAZETESI
Suriye Komnist Partisi tarafndan amda kartlan yerel bir gazetedir. Adn amdaki Kasyun dandan almaktadr. Gazetenin yaynlar http:// www.kassioun.org/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
EL VATAN GAZETESI
Ulusal dzeyde datm olan gnlk siyasi gazetedir. Sahibi Rami Mahluftur. zel bir gazete olmasna ramen iktidarn resmi sylemlerini benimsemektedir. Arapa yayn yapan gazetenin yaynlar http://www.alwatan.sy adresi zerinden takip edilebilmektedir.
BELEDUNA GAZETESI
Ulusal dzeyde datm olan gnlk siyasi ve kltrel gazetedir. Sahibi eski istihbarat Behet Sleymann olu Mecit Sleymandr. Mecit Sleyman Beleduna gazetesinin yansra eitli dergiler karan United Groupun da sahibidir. Arapa yayn yapan gazetenin yaynlar http://www.baladnaonline.net adresi zerinden takip edilebilmektedir.
TELEVZYONLAR
Suriyede ilk televizyon yayn 23 Temmuz 1960da balamtr. Suriye Radyo Televizyon Genel Kurulu (http://www.rtv.gov.sy/ ) resmi devlet televizyonlarnn at kuruluudur ve bu kurulua bal olarak yayn yapan eitli kanallar bulunmaktadr. Ulusal dzeyde yayn yapan 1. Kanal, 2. Kanal ve Nurul-am kanallarnn yan sra uluslararas yayn yapan iki resmi kanal daha bulunmaktadr:
SURIYE UYDU KANALI

Arab-Sat, Nile-Sat ve Hot-Bird zerinden uluslararas yayn yapan resmi televizyonlardan biridir. Merkezi amda bulunmaktadr. Haber, dizi ve e-
145
itli programlar yaynlamaktadr. Arapa yayn yapan kanaln baz programlar ngilizce yaynlanmaktadr. Ayrca kanaln ngilizce, Franszca, spanyolca ve Rusa haber yayn bulunmaktadr.
SURIYE DRAMA KANALI

1 Ocak 2009da yayna geen resmi uydu kanallarndan birisidir. Suriyenin drama trnde baarl olan filmlerini Arap dnyasnda desteklemek amacyla kurulmutur. Arap dnyasn ilgilendiren toplumsal, kltrel, siyasi ve ekonomik meselelere dikkat ekmektedir. zel sektrle ibirlii halinde almaktadr.
AM TV
Suriyedeki ilk zel uydu kanaldr. adam ve eski milletvekili Muhammed Ekrem el Cundiye aittir. Yayn 8 ay srm, 2006 ylnda izinsiz yayn yapt gerekesiyle kapatlmtr. Bu tarihten itibaren am TV yurt dndan yaynlarn devam ettirmeye almtr. Suriye rejimi muhalifi bir yayn politikas benimsemektedir.
EL DNYA TV
Bear Esedin kuzeni iadam Rami Mahluf tarafndan kurulan zel uydu kanaldr. 2007 ylnda amda yayna giren kanaln programlarnn neredeyse yars haber programlardr. Bununla birlikte kltr-sanat, spor vb. yaynlar da vardr. Kanaln ortaklar arasnda Muhammed Habe bulunmaktadr. Her ne kadar zel bir kanal olsa da Suriye rejimine yakn isimlere ait olmas itibariyle yaynlar resmi sylemi yanstmaktadr. Arapa yayn yapan kanaln internet yayn http:// www.addounia.tv adresi zerinden yaplmaktadr.
146
ORIENT TV
Birleik Arap Emirliklerinde ikamet eden Suriye vatanda Muhammed assan Abbud tarafndan kurulmutur. 2009 ylnda Suriye topraklarndan yayna balayan kanal gnlk haber blteninin yan sra kltr, sanat ve elence programlar da yaynlamaktadr. Arapa yayn yapan kanaln internet yayn http://orient-news.net/ adresi zerinden gerekletirilmektedir. Suriye ekonomisinde reklam sektrnn paynn ok az olmas ve resmi makamlarn basklar nedeniyle hareket alan olduka dar olmutur. 2011deki gsteriler srasnda Suriyedeki brolar byk basklarla kapatlan kanal muhalefet yanls yayn yapmaktadr.
AJANSLAR
SURIYE ARAP HABER AJANSI
1965 ylnda Enformasyon Bakanlna bal olarak yayn hayatna balamtr. Arapa, Trke, ngilizce, Franszca, spanyolca, Rusa ve ince yayn yapmaktadr. Merkezi Suriyenin bakenti amdadr. Gnlk 500 civarnda Arapa haber, 150 civarnda fotoraf yayn yapmaktadr. Yaynlar http://www.sana.sy/ adresi zerinden takip edilebilmektedir. Kurumun banda 20 Nisan 2011 tarihinden bu yana Ahmed Dava bulunmaktadr.445
CHAM PRESS
nternet zerinden ngilizce ve Arapa yayn zel bir haber ajansdr. Genel yayn ynetmeni skender brahim el Mahmud bulunmaktadr. Suriye rejiminin resmi sylemlerini benimseyen haberler yapmaktadr. Yaynlar http://www.champress.net/ adresi zerinden takip edilebilmektedir.
445. SANA hakknda bkz.: http://www.sana.sy/eng/article/27.htm.
147
HABER SITELERI
Suriye rejimine yakn izgide yayn yapan zel internet haber siteleri unlardr; Syria News (http://www.syria-news.com) Damas Post (http://www.damaspost.com/) Cham Times (http://www.chamtimes.com/) Cham Post (http://www.cham-post.com)
Suriye muhalefetini destekleyen veya muhalefete kontrol edilen internet siteleri unlardr; Free Syria (http://www.free-syria.com/), ngilizce ve Arapa yayn yapmaktadr. All Syria (http://www.all4syria.org), ngilizce ve Arapa yayn yapmaktadr. Al Hadatha (http://www.hadatha4syria.com/) ngilizce, Almanca ve Arapa yayn yapmaktadr. Levant News (http://www.levantnews.com/), Arapa yayn yapmaktadr. Asharq Al Arabi (http://www.asharqalarabi.org. uk/) Arapa yayn yapmaktadr. Al Rae (http://www.arraee.com), Arapa yayn yapmaktadr.
148
EKLER
EK 1: 99LAR BILDIRGESI
27 Eyll 2000
Demokrasi ve insan haklar bugn insanlar daha iyi bir gelecee sahip olma umutlar etrafnda bir araya getiren ortak bir dili temsil etmektedir. Baz nde gelen lkeler bunlar politikalarn ve karlarn gelitirmek iin kullansa da insanlar arasndaki etkileim, hkimiyete ve siyasi dikteye neden olmamaldr. Gemite halkmz bakalarnn deneyimlerinden etkilenmi, bakalarnn deneyimlerine katklarda bulunabilmi ve bylece kendi ilerine kapanmadan ayrt edici zelliklerini gelitirebilmilerdir. Gelecekte de bu byle olacaktr. Bugn 21. yzyla girerken Suriyenin bar, adalama ve d dnyaya alma konusunda ortaya kabilecek glklerin stesinden gelebilmek iin, btn vatandalarnn glerini birletirmesine ihtiyac var. te bu yzden halkmz Suriyenin bugnnn ve geleceinin inasna katkda bulunmaya aryoruz. Bu tarafsz ihtiyala ve milli birliimiz konusunda duyduumuz endieyle, lkemizin geleceinin bir sonraki nesille kurulamayacana inanan, herkesin dnce ve ifade zgrlnn olduu bir cumhuriyet sisteminin vatandalar olarak aada imzas bulunan bizler, yetkilileri aadaki talepleri yerine getirmeye aryoruz: 1963 ylndan bu yana yrrlkte olan skynetim ve olaanst hal yasalarnn kaldrlmas; Btn siyasi tutuklulara ve siyasi dnceleri nedeniyle yarglananlara af karlmas ve srgn edilmi kiilerin lkeye geri dnnn salanmas Hukuk devletinin kurulmas; siyasal zgrlklerin verilmesi; siyasal ve entelektel eitliliin, toplant, basn ve ifade zgrlnn tannmas; Toplumun (kstlayc) yasalardan, snrlamalardan ve uygulanan (eitli) sansrlerden arndrlmas; bylece vatandalarn her birinin lkenin kalknmas ve refahna katkda bulunmasn salayacak ekilde toplumsal uyum, barl rekabet ve kurumsal bir yap erevesinde farkl fikirlerini ifade etmelerine izin verilmesi.
Toplumumuzu gvenli kylara gtrecek sz konusu bu siyasi reformlar olmadka gerek ekonomik gerek kurumsal gerekse hukuki hibir reform lkede huzuru ve istikrar salayamayacaktr.
150
EK 2: 1000LER BILDIRGESI
9 Ocak 2001
Suriyenin, toplumsal, siyasi, ekonomik ve kltrel durumunun ktye gitmesini takiben ve kresellemenin, ekonomik entegrasyonun ve Arap-srail atmasnn beraberinde getirdii halkmzn ve ulusumuzun kar karya kald ve tehlikeleriyle yzlemesi gerektii glkler karsnda, getiimiz yllardan ders almak ve geleceini ekillendirmek iin nesnel bir ekilde dnmeye hi olmad kadar ihtiyac vardr. lkemize, halkmza ve halkmzn yaratc kapasite ve yaam gcne duyduumuz iten gven ve reform uruna bulunulan tm nemli giriimlerle etkileim iinde olma isteimizden yola karak bizler, bireylerin zgrlklerine, insan haklarna ve vatandala dayal bir sivil toplumun oluturulmas ve herhangi bir kayrma ya da istisna olmadan herkesin gurur duyduu, herkese ait bir adalet ve hukuk devletinin kurulmas iin; btn vatandalar, toplumun her kesimi, siyasi gler, entelekteller, reticiler ve yaratc insanlar arasnda bir diyalogun oluturulmas gerektiine inanyoruz. Sivil toplumun zayfl son yllarda lkemizin kalknmasn ve topluma aktif ve olumlu olarak katlamayan nemli ulusal kapasitelerin gelimesini engellemitir. Bugn lkemizin sivil toplumu yeniden canlandrmak iin vatandalarmzn abalarna ihtiyac vardr. Sivil toplumun tanm konusunda gemiimiz ve modern tarihimizde yaadmz eitli demokratik deneyimlerden kaynaklanan belirsizlik, ne sivil toplumun lkemizdeki varln, ne de onun hareketli bir kltre ve zgr basnn, derneklerin, siyasi partilerin, sendikalarn, anayasal meruiyetin olduu, gcn barl yollarla devredildii modern bir topluma tereddtle ilerliyor olmasn yadsyabilir. Tm bunlar Suriyeyi Arap lkelerinin en gelimii olmasa bile- en az geride kalm lkelerinden biri yapmaktadr. Bu yol, anayasal meruiyet yerine devrimci meruiyetin douraca ani bir kesintiye kadar toplumumuzun ulusal balln artrmtr. Sivil toplumu tekiletirmek devleti, bireyi ve konumunu hie saymak, devleti tek bir partiyle, tek bir renkle ve tek bir dnceyle resmetmektir. Sivil toplumu tekiletirmek, toplumun bir kesimi, kendi zelliini kabul etmeyen ancak kendisini halk temsil ediyormu ve devleti ve toplumu ynlendiriyormu gibi gsteren bir kesimi, iin bir devlet yaratmaktr. Vatandalk bir partiye ve bir sadakat bana ait olmaya indirgenmiti. Toplumun bu kesimine gre nfusun geri kalan bir srden ibaretti. Devletin ve kurumlarnn varl, lkenin kaynaklar ve sivil toplum kurulularnn kaynaklar destekilere ve ynetime sadk kimselere datlan feodal varlklar haline gelmiti. Hukukun yerini hamilik, haklarn yerini teberru ve adam kayrma, halkn karnn yerini kiisel karlar ald. Toplum saygszla urad, varl yamaland ve kaderine basknn sembol haline gelenlerce el konuldu. Her bir vatandaa istenildiinde tutuklanacak bir pheli ya da bir sulu gzyle bakld. Rejim, insanlara ihmal edilmi, emrine amade bir kitle; nemsiz, kabiliyetsiz ve zan altnda kalm kiiler olarak davrand. Hkmet, halkn fikrini ifade etmek ya da haklarn talep etmek konusunda bulunduu en ufak bir giriimde onlar vatana ihanetle sulamaya kadar ileri gitti. unu belirtmeliyiz ki sivil toplumu tekiletirmek devletin tekiletirilmesine, ikisi
151
arasndaki biri olmadan dierinin var olamayaca organik ilikinin vurgulanmasna neden olmutur. Sivil toplum modern devletin zn oluturur. te yandan devlet ise sivil toplumun siyasi ifadesidir. Bylece sivil toplum ve devlet hkmetin demokratik sistemini meydana getirirler. Smrgecilie kar milli devrimleriyle ve siyasi baskya kar siyasi hareketiyle, vatansever ve milliyeti ruhunu aa karan, zgrlk ve ilerleme konusunda gayretli ve zgrlk ve adalet uruna ehitler vermi ve fedakrlkta bulunmu, imdiye kadar sabrn korumu toplumumuz; toplumsal ve siyasi hayatn yeniden kurabilecek ekonomisini ve kltrn modernliin ve kalknmann gereksinimlerine gre yeniden ina edebilecek gtedir. Toplumumuz bilimsel ve teknolojik ilerleme yolunda ilerleyebilir, despotlua yol aan, emperyalizm ve ulusal paralanmayla i ie olan ilikilerin ve yaplarn stesinden gelebilir. Sosyalizm adna siyasi demokrasiye kar gerekletirilen darbelerin sonular aikr. Sovyet modelinin ve Dou Avrupa ve nc Dnyadaki uzantlarnn kyle sosyalizmi kurmann ya da siyasi demokrasi olmadan toplumsal demokrasiyi kurmann mmkn olmad ortaya kt. Sovyet deneyimi ayn zamanda meruiyetini sivil toplumdan almayan bir devletin ve meruiyetini halktan almayan bir otoritenin ne kadar krlgan olduklarn gsterdi. Ayn ekilde halk devrimci iradenin zneleri olarak grmenin ve bir toplumun toplumsal, kltrel ve siyasi eitliliini ve her bir kesiminin farkl karlarn inkr etmenin yetersiz olduu da bir o kadar aikrdr. Sovyet deneyimi; kamu dzeninin ve devletin temelinin ve ayn zamanda vatandalarla toplumsal gruplar arasnda ortak olan her eyin hukuki bir ifadesi olarak hukukun stnlnn gerek bir milli birliin temelini oluturacak karlar ve farkl gruplar arasndaki tarihi bir uzlama olduunu inkr etmenin sonularn vurgulad. Kresel kalknma hzndan etkilenen toplumun gelimesiyle ayn dorultuda olan anayasa ve yasalar meydana getiren bu tarihi uzlamadr. te bu yzden anayasalar sz konusu kalknmann ihtiyalarna gre srekli deitirilir, gelitirilir. En azndan corafi olarak ait olduumuz dnyada 1970lerde yeniden ortaya kan sivil toplum kavram; toplumsal varolu gereini temsil etmitir ve etmektedir. Toplumsal varolu kavramn iste insanolunun doadan topluma yani insann inasna ve Orta a dnemi tarihilerinden Arap tarihi Ibn-i Haldunn deyimiyle medeni politikaya geii olarak tanmlayabiliriz. Sivil toplum kavramndan diktatrlerin, krallarn ve hkmdarlarn iddia ettii ilahi hakkn aksine toplumsal szlemeyi salayan bir takm kavramlar ortaya kar. Bu toplumsal szlemenin gelitirilmesi, insanolunu insan bilgisinin merkezine koyan mantn zaferinin siyasi akranndan baka bir ey deildir. Modern toplumlar ve modern dnme, pratikte yasalarla tanmlanan, sorumlulukla belirlenmi ve yartc giriim, bilgiye duyulan sevgi ve daha geni bir grup iin alma isteiyle sslenmi bir zgrl benimseme erevesinde din ve inan zgrln ve hr dnmeyi gvence altna alan modern sivil devleti meydana getirmitir. Btn bu nedenlerden dolay bugn btn gc elinde bulunduran yrtme organ ve gvenlik biriminin hkimiyetinden kurtulmu toplumsal kurumlar yeniden kurmaya ihtiyacmz var. Bu kurumlar, ncelikli zgr, bilinli ve yapc grevi olarak siyaseti toplumda yeniden kurmak ve toplumla devlet arasndaki nemli dengeyi kurmak bu balamda toplum ve devletin faaliyetlerini koordine etmek ve zgrlk, eitlik ve adaleti salamak iin airetilik ve mezhepilik gibi her trl toplumsal ba, iliki ve yapdan bamsz olmaldr. Bylece
152
milli birlik ve ayn zamanda devletin onuru ve egemenlii glenir. Hukukun stnl son sz syler. Sadece sivil toplumda herkesin yarar iin geni kitlelerin katlmn tevik etmek amacyla ifade ve konuma zgrlnn ve farkl fikirlere saygnn olduu kapsaml bir ulusal diyalog kurulabilir. Hibir toplumsal ya da siyasi grup kendi bana lkenin ulusal karlarn ve bu karlara ulamak iin yaplmas gerekenleri belirleyemez. uan iktidarda olan grup dhil olmak zere tm gruplar kendi fikirlerini, grlerini ve planlarn tartmaya ve diyaloa amaldr. Dnce ve ifade zgrl, zgr siyasi partiler ve sendikalar, zgr bir basn, zgr toplumsal rgtler ve gerekten tam anlamyla insanlar temsil eden bir meclis olmadka diyalogdan bahsedemeyiz. Kapsaml bir ulusal diyalog olmadan reformdan sz edemeyiz nk diyalog her zaman herkesi ilgilendiren yeni gerekler ortaya karr. Diyalogun olduu yerde gerein, vatanseverliin tekelini elinde bulundurma veya dier tekeller sz konusu deildir. te bu yzden btn anlamazlklar uzlama ve mutabakat yoluyla zmek iin diyalog ilkesinin, yapc eletirinin ve barl kalknmann benimsenmesi arsnda bulunuyoruz. Bu sivil toplumun en nemli zelliklerinden ve avantajlarndan biridir. Sivil toplumun gcn, demokratik seime dayal, medeni haklar ve zgrlkleri gvence altna alan hukukun stnlnn ve adaletin kurulmasn amalayan gnll, bamsz sivil toplum kurulularnn kurulmasnda aka grmek mmkndr. te bu yzden bizler sivil toplumu savunduumuzda devleti ve sz konusu devlette gc elinde bulunduran otoriteyi savunuyoruz. Ekonomik reformlarn ve yolsuzlua kar alnan tedbirlerin baarl olmas iin kapsaml siyasi ve anayasal bir reform paketi gereklidir. Aksi takdirde bu reformlar hedeflerine ulaamayacaklardr. Ekonomik ve yolsuzlua kar reform sreci bu yzden halkn katlmn tevik eden ve hem devlet kurumlarnn hem de zel sektrn dzenli olarak denetlenmesini destekleyen daimi yasal bir mekanizma ortaya karmaldr. Tm bunlar btn toplumsal gruplara, glere ve siyasi partilere planlama, hazrlk, uygulama ve dzeltme srelerine etkin bir ekilde katlma frsat tanyan bir effaflk ortam erevesinde gerekletirilmelidir. Bu ayn zamanda hatalarn, israfn ve yolsuzluun zamannda belirlenmesini ve yarg sisteminin ve denetleyici organlarnn bunlar yapanlar yarglamasn salayacaktr. Ksmi ve semece tedbirler reformu salamayacaktr. Felsefemiz ve eylemimiz aadakileri gz nnde bulundurmaktadr: - nsanolunun varoluu kendi iinde bir amatr. - Kalknma ve ilerlemenin hedefleri, zgrlk, onur, refah ve mutluluktur. - Milli birlik ve kamu menfaati btn politikalarn ve uygulamalarn mihenk talardr. - Btn vatandalar kanun nnde eittir nk eitsizlik ayrcalkl kiileri ve haklardan yoksun olan kiileri ortaya karr ve bylece ayrmcln ve blnmln tohumlarn eker; toplumsal ilikilerin seviyesini drr. Felsefemizin ve eylemimiz unlara dayanr: - Siyasetin doru uygulanmas kiisel karlardan ok vatansever, ulusal ve insani karlara dayanr.
153
- Ulusal baarlar bireylere deil halklara atfedilebilir. - Sosyal gruplar ve siyasi partiler btn ulusun sosyal nitelikleriyle tanmlanr. - Btn gler kaynan halktan alr. Bizler bu yzden siyasi reformun gerekli olduuna ve uan ki durgunluk ve gerileme dneminden kmann ve genel ynetimi uyuukluk halinden karmann tek yolunun siyasi reform olduuna inanyoruz. Bizler siyasi reformu gerekletirmek iin aadakilerin en ksa zamanda yerine getirilmesi gerektiine inanyoruz: 1. Yrrlkte olan olaanst hal kanununun yrrlkten kaldrlmaldr. Skynetim yasas dzenlemeleri, olaanst hal mahkemeleri ve benzer dier tm tedbirler derhal ortadan kaldrlmal ve yllar boyunca sebep olduklar zarar telafi edilmelidir. Siyasi tutuklular serbest braklmal, zel mahkemeler ve yasalarca medeni ve ii haklarndan yoksun braklanlara haklar geri verilmelidir. Srgndekilerin lkeye geri dnmesi salanmaldr. 2. Dnce ve ifade zgrl bata olmak zere siyasi zgrlklere izin verilmelidir. Siyasi partilerin, derneklerin ve sivil toplum rgtlerinin zellikle devlet kurumlarna dnmeleri nedeniyle kurulu amalarn ksmen ya da tamamen kaybeden sendikalarn faaliyetlerini dzenleyen demokratik yasalarla sivil ve siyasi hayat denetlenmelidir. 3. olaanst hal kanunun yrrlkten kaldrd basn zgrln gvence altna alan basn kanunu yeniden yrrle konmaldr. 4. Toplumun btn kesimlerinin adil bir ekilde temsil edilmesini salayacak ekilde her kademedeki seimleri dzenlemek iin demokratik bir sein kanunu karlmaldr. Seim sreci bamsz bir yarg tarafndan denetlenmelidir. Bu srecin sonunda seilen meclis, halkn iradesini gerekten temsil eden, herkes iin en yksek yetkili merci ve halkn lkeye aidiyetini ve lkenin nasl ynetilmesi gerektii konusunda olumlu katklarn temsil eden hakiki bir kanun koyucu ve denetleyici kurum olacaktr. Devletin btnln kanun koyucu bir kurum ve yargnn bamszl ve btnl dnda daha ak bir ekilde ifade eden baka bir ey yoktur. 5. Ynetenlere ve ynetilenlere adil bir ekilde uygulanan yasalarla yargnn bamszl ve btnl salanmaldr. 6. Vatandalara, ounluu anayasada yer alan ekonomik haklar tannmaldr. Anayasayla gvence altna alnan nemli yasalar: (i) milli refahn ve gelirin adil bir ekilde paylatrlmas; (ii) uygun istihdamn ve onurlu bir yaamn salanmas ve (iii) gelecek nesillerin lkenin refahndan adil bir ekilde yararlanma ve temiz bir evrede yaama haklarnn gvence altna alnmasdr. Adaletsizlii ortadan kaldrmay, alma ve yaam koullarn insancl klmay ve isizlik ve fakirlikle mcadeleyi amalamadka ekonomik ve sosyal kalknmann bir anlam yoktur. 7. Ulusal lerici Cepheye (PNF) bal olan partilerin Suriye toplumundaki en nemli glerini temsil ettii, onlarn bugn Suriyedeki boluu doldurduu ve lkenin Ulusal lerici Cephenin yeniden diriliinden baka bir eye ihtiyacnn olmad konusunda srar etmek toplumsal ve ekonomik durgunluu ve siyasi felci ktletirmekten baka bir eye yaramayacaktr. Ulusal lerici Cephenin hkmet ile olan ilikisini yeniden gzden geirmek, top-
154
lumda hkim olan parti ve devlet kavramn yeniden ele almak ve halk siyasi yaamdan hari tutan dier her trl kavram yeniden gzden geirmek zaruridir. 8. Kadnlara yaplan ayrmclk ortadan kaldrlmaldr. Toplumsal kalknma ve reform srecine yapc bir biimce katkda bulunma isteiyle bizler sivil toplumun dostlar kavramnn srdrlmesi ve gelitirilmesi iin Suriye yaamnn btn sektrlerindeki sivil toplumu canlandrmak zere komitelerin kurulmas arsnda bulunuyoruz. Milli sorumluluk ve bamszlk duygusuyla bizler bu komitelerin olumsuzluk ve moral kntsnn stesinden gelme konusunda stlerine deni yapacan ve Suriyeyi uluslararas kalknma hzna kyasla gerilemesini iki misli artran durgunluktan ekip karacan mit ediyoruz. Bu komiteler sayesinde Arap ulusu iin daha iyi bir gelecek salayacak bir rnesans temellerini atmada rol oynayacak zgr, bamsz ve demokratik bir toplum iin bir adm atmay umuyoruz.
155
EK 3: ULUSAL DEMOKRATIK DEIIM IN AM BILDIRGESI

16 Ekim 2005
Suriye bugn, rejimi srdrmek iin uygulanan politikalar ile ulusal gvenlii tehdit eden ve insanlarn kaderi iin endie yaratan politikalar nedeniyle hi olmad kadar bask altndadr. Suriye bugnlerde bir dnm noktasndadr ve bu yzden kendi durumunu deerlendirmesi ve hi olmad kadar tarihi deneyimlerinden faydalanmas gerekmektedir. Yetkili makamlarn 30 yldan fazla sregelen tekeli; devlet ileriyle ilgilenmeyen ve politikaya ilgisini gitgide kaybeden bir topluma sebep olan otoriter, totaliter ve hizipi bir rejim yaratt. Bu rejim beraberinde lkeye Suriyeli insanlarn ulusal toplumsal dokusunu paralayan bir ykm, lkeyi tehdit eden bir ekonomik k ve her alanda gittike artan krizler getirmitir ve dahas bu rejimin lkenin Arap dnyasnda zellikle de Lbnan zerindeki ykc, tehlikeli, gelecei olmayan politikalar lkenin yalnzlamasna yol amtr. Bu politikalar istee bal oluturulmu ve ulusal karlar hesaba katlmamtr. Btn bunlar ve dier btn meseleler, bamszln ve birliini glendirebilsin ve halk lkenin dizginlerini elinde tutsun ve lke ilerine zgrce katlsn diye lkeyi gvenlik devleti kalbndan karp siyasi devlet kalbna sokmak iin Suriyenin, vatann ve halknn, harekete gemesi gerektiini gsteriyor. Yaplmas gereken deiimler devlet, yetkili makamlar ve toplum dhil olmak zere hayatn farkl alanlarn etkiliyor ve yurtii ve yurtdndaki Suriye politikalarnn deimesine yol ayor. Bildirgeyi imzalayan taraflara gre mevcut durum lkeyi iinde bulunduu zayflktan ve lkedeki mevcut siyasi hayat zehirleyen ve ufukta beliren tehlikeleri artran bu bekleyiten kurtaracak cesur ve salam bir ulusal duru gerektiriyor. Toplumun eitli kesimlerinin hemfikir olduu belirgin, btncl ve bu aamadaki demokratik bir deiimin hedeflerini yanstan bir izgi, Suriyeli insanlarn iradesi ve karlar dorultusunda byle bir deiimi baarmasnda nemli bir yere sahiptir ve toplumsal olaylarda yaanan frsatl ve arcl nlemeye yardmc olmaktadr. Tm bunlar nda taraflar aadaki konularda uzlamaya varmtr: Ulusal demokratik bir rejimin kurulmas deiim plannn ve siyasi reformun temel hedefidir. Bu rejim; barl, aamal olmal; uzlamaya, diyaloga ve bakalarn tanmaya dayanmaldr. Totaliter dnceden saknlmal ve gerek tarihi gerekse gereki her trl bahane altnda dlama, gzetim altnda bulundurma ve imha planlar ortadan kaldrlmaldr. Siyasi faaliyetlerde iddete bavurulmamal ve her hangi bir tarafn gerekletirdii her trl iddet engellenmelidir. Yce gayeleri, yce deerleri ve hogrl eriat kanunu ile ounluun dini ve ideolojisi olan slam, ulusun ve halkn en nemli kltrel deeridir. Arap medeniyeti ise; fikirleri,
156
deerleri, etii, toplumumuzdaki dier ulusal ve tarihsel kltrlerle etkileimi ile lmllk, hogr, karlkl etkileim erevesinde banazlktan, iddetten ve dlamadan uzak; yeni ve ada kltrlere kar dini, fikri ilikileri ne olursa olsun bakalarnn inanlarna, kltrne ve zel niteliklerine sayg duyan bir erevede olumutur. Hibir parti veya akm istisnai bir hak iddia edemez. Hi kimsenin bakasn dlamaya, ac ektirmeye ve lkesinde bulunma, zgr ifade ve katlm hakkna el koymaya hakk yoktur. Evrensel deerlere ve temellere dayanan, halkn zgrl ve egemenlii ilkelerini benimseyen, halkn iktidardakileri hesap verebilir klmas ve deitirebilmesini salayacak adil ve dzenli seimler yoluyla g transferinin saland modern bir sistem olarak demokrasi benimsenmelidir. Siyasi sistemi yeni toplumsal szlemeye dayal; rka, dine, kkene, mezhebe veya kavme bakmakszn ayn haklar paylaan ve ayn grevlere sahip vatandalarn olduu bir devlette vatandal yaknlk lt sayan, oulculuu, iktidarn barl yollarla el deitirmesini ve hukukun stnln benimseyen modern demokratik bir Anayasas olan modern bir devlet kurulmaldr. Tm Suriye halkndan, entelektel akmlarndan, sosyal snflardan, siyasi partilerden, kltrel, ekonomik ve sosyal faaliyetlerden yardm alnmal; onlara grlerini, menfaatlerini ve isteklerini ifade etme ans verilmeli ve deiim srecine zgrce katlmlar salanmaldr. Anayasa ve hukukun stnl erevesinde haklara sayg duyan ve haklar koruyan bir devlet ile bireylerin, gruplarn ve ulusal aznlklarn kendilerini ifade etme zgrlklerini garanti altna alnmal; onlarn toplumdaki rolleri, kltrel ve dilsel haklarn gvence altna alnmaldr. Suriyedeki Krt sorununa Suriyenin ve halknn birlii iin Suriyeli Krt vatandalarn vatandalk haklar, kltr, milli dillerini renme ve dier anayasal, siyasi, sosyal ve yasal haklar bakmndan dier btn vatandalarla eit olmasn gvence altna alacak ekilde bir zm bulunmaldr. Ulus ve vatandalk haklarndan yoksun olanlara bu haklar geri verilmelidir. Suriye ulusal birliinin btnl, gvenlii ve emniyeti salanmal; sorunlar diyalog yoluyla zlmeli; her koulda vatann ve halkn btnl korunmal; igal edilen topraklarn serbest braklmasna bal kalnmal; vatan iin Golan Tepelerini tekrar ele geirilmeli ve Suriyenin etkin, olumlu bir Arap politikas ve blge politikas yrtmesi salanmaldr. Olaanst hal yasasn kaldrlmal; toplumda her trl dlanma engellenmeli; skynetim yasas ve olaanst hal mahkemeleri kaldrlmal; 1980 ylnda kartlan 49 sayl kanun dhil olmak zere ilgili btn yasalar kaldrlmal; btn siyasi hkmller serbest braklmal; yasal teminatlarla istei dhilinde veya zorla srgn edilmi kiilerin gven iinde lkeye geri dnlerine izin verilmeli ve kincilii ortadan kaldrarak ve tarihte yeni bir sayfa aarak her trl siyasi ikenceye son verilmelidir. Ordu glendirilmeli; ordunun profesyonel tabiat korunmal; ordu siyasi atmalarn ve demokratik oyunlarn dnda tutulmal; ordunun grevleri lkenin bamszln korumak, anayasal sistemi gvence altna almak ve vatan ve halk korumakla snrlandrlmaldr.
157
Halk rgtleri, federasyonlar, sendikalar, ticaret odalar, sanayi ve tarm devlet, parti ve gvenlik hegemonyas gzetiminden kurtarlmaldr. Toplumsal zgrlklerin n almal; modern parti yasasyla siyasi bir yaam organize edilmeli; medya ve seimler zgrlk, adalet ve herkes iin eit frsatlar sunan modern yasalar erevesinde dzenlenmelidir. Suriyeli halka dini, ulusal ve sosyal ilikilerinde siyasi alma haklar tannmaldr. Suriyenin Arap dzenindeki yeri vurgulanmal; Arap Dzeni ile en geni ibirlii a kurulmal; Arap ulusunu n birliini salayan stratejik, siyasi ve ekonomik balar glendirilmelidir. Lbnan ile olan ilikiler dzeltilmeli ve bylece iki lke arasndaki ilikiler zgrlk, eitlik, egemenlik ve her iki lkenin ve lke halklarnn ortak karlar zerine kurulmaldr. Btn uluslararas anlamalara, szlemelere ve Evrensel nsan Haklar Beyannamesine uyulmal; uluslararas toplumla ibirlii iinde ve Birlemi Milletler erevesinde bar ve karlkl kar ilkelerine dayal, ihlalden kanan, uluslarn igale kar kma haklarn koruyan ve sivillere ynelik her trl terrizme ve iddete kar kan daha adil bir Dnya Dzeni kurmak iin allmaldr. Bu bildiriyi imzalayan taraflar deiim srecinin baladna; lkenin bu deiime ihtiyac olduuna ve bu nedenle bu srecin hibir ekilde ertelenemeyeceine inanyorlar. Bu sre hi kimseye kar deildir; aksine herkesin abasn gerektirmektedir. Burada lkemizin Baas vatandalarn, farkl siyasi, kltrel, dini ve gruplardan dier vatandalarmz bize katlmalar, endie veya phe duymamalar arsnda bulunuyoruz. nk istenilen deiim herkesin yararnadr ve yalnzca sulara ve yolsuzlua karanlar bu deiimden korkmaktadr. Bahsedilen deiim sreci ise aadaki gibi organize edilebilir: 1. Toplumun btn kesimi ve sosyal, siyasi ve ekonomik gruplardan Suriyeliler arasnda aadakiler dikkate alnarak her alanda kapsaml ve adil ulusal bir diyalog kurulmaldr: lkedeki kkl deiim ihtiyac ve yzeysel, ksmi veya ihtiyati reformlarn reddedilmesi. Banazlk zihniyeti, intikam, arclk ve demokratik deiime kar kmann getirebilecei olas bir k, anariyi ve yozlamay engellemek iin zm bulunmas. lkenin bamszln ve toprak btnln korumak iin lkeyi yalnzla, tehlikeye, olumsuz durumlara veya huzursuzlua itmeden ve ada dnyada olan biten eitli siyasi gelimelerle lke iinde ve dnda yaananlar arasndaki balantnn tarafszlnn ve gerekliinin farknda olarak dardan gelen deiimin reddilmesi. 2. Toplumun siyasetle ilgilenmesini salamak, insanlarn kamu meselelere olan ilgisini artrmak ve sivil toplumu harekete geirmek iin giriimlerde bulunulmaldr. 3. lke apnda veya blgesel olarak kltrel, sosyal, siyasi ve ekonomik faaliyetler dzenlemek ve bunlarn ulusal bilinci gelitirmede ve deiim hedefinin dnda kalan insanlar bir araya getirmedeki roln artrmak iin eitli komiteler, forumlar ve topluluklar oluturulmaldr. 4. Dnm iin gerekli admlar ve gelecein demokratik Suriyesinin zelliklerini gsteren ortak ve bamsz bir muhalif gler program konusunda kapsaml ulusal bir uzlama salanmaldr.
158
5. Rejimdekiler dhil olmak zere deiimi arzulayan btn glerin, kapsaml ve demokratik ulusal koalisyon temeline dayanan ve bu bildirgede bahsedilen uzlamalar temel alan demokratik ulusal bir rejim kurmaya katkda bulunabilecei ulusal bir konferans dzenlenmelidir. 6. Dolandrclar ve arclar engelleyen, gler ayrmn gvence altna alan, yargnn bamszln koruyan ve vatandalk ilkesini glendirerek ulusal btnl amalayan yeni bir anayasa hazrlayacak bir Kurucu Meclisin seimi konusunda arda bulunulmaldr. 7. Siyasi ounluun grn ve bu ounluun programn temel alan, yrrlkteki kanunlara ve Anayasaya uygun olarak lkeyi yneten tamamen yasal ve ulusal bir rejim ortaya karacak zgr ve gvenilir bir parlamento seimi dzenlenmelidir. Btn bunlar grdmz zere, Suriyenin ihtiya duyduu ve Suriye halknn arzulad bir demokratik deiim plan iin atlan kapsaml admlardr. Bu plan siyasi partiler, siviller ve sivil topluluklar ile siyasi, kltrel ve profesyonel ahslar dhil ulusal btn glerin katlmna aktr. Ayrca bu plan btn bu glerin sorumluluklarn, ykmllklerini kabul etmektedir ve siyasi almalarn btnln ve bunlarn etkin toplumsal gcn artrmak iin gzden geirilmeye aktr. Zorbalk dnemini sonlandrmak iin alacamza sz veriyoruz. Bu ama iin gereken tm fedakrlklar yapmaya ve demokratik deiim srecinin balamasn salamak, btn vatandalarn bamszln salamak iin ne gerekiyorsa yapmaya hazrz.
159
EK 4: 1980 SENELI 49 SAYILI KANUN*

Anayasann hkmleri ve Halk Meclisinin 7.7.1980 tarihli oturumunda onaylad zere; Madde 1- Mslman Kardeler Cemaatine mensup herkes sulu kabul edilir ve idamla cezalandrlr. Madde 2- a) Bu veya herhangi bir dier kanunda belirtilen cezadan sulanan bu cemaate mensup herkes, bu kanunun yrrle girmesinden itibaren bir ay ierisinde cemaati braktn ilan ederse affedilir. b) Cemaati brakma ilan, valiye veya bu yasann k tarihi itibariyle yurt dnda bulunanlar iin bykeliye yazl olarak ahsen yaplacak bir bavuru ile gerekletirilecektir. Madde 3- Mslman Kardeler Cemaatine ye olanlarn cemaatin hedeflerini gerekletirme amacyla bu kanun yrrle girmeden nce iledii cinai sularnn cezas,bu kanunun kmasndan sonra lkede bulunuyorsa bir ay ierisinde lke dndaysa iki ay ierisinde teslim olmas durumunda hafifletilir. Bu ceza hafifletme ilemi u ekilde yaplr: a) Eer eylem idam veya mebbet ar i hapsi veya mebbet hapis gerektiriyorsa, ceza en fazla be seneye indirilir. b) Eer eylem baka bir cezai sua yol amsa bir yldan yla kadar hapis cezas verilir. Madde 4- Bu kanun yrrle girmeden nce Mslman Kardeler Cemaati rgtnn hedeflerini gerekletirmek iin cemaate ye olanlarn iledii hafif sularn cezas, bu kanununun yrrle girmesinden sonra lke ierisinde iseler bir ay ierisinde lke dndaysalar iki ay ierisinde teslim olmalar durumunda affedilir. Madde 5- Bu kanunda belirtilen cezai indirimden ve belirtilen aflardan hlihazrda tevkif olunmu veya yarglanmakta olanlar yararlanamaz. Madde 6- Bu kanun resmi gazetede yaynlanr ve yaynland tarih itibariyle yrrle girer. Nitekim bu kanun 29 sayl resmi gazetede 22.7.1980 tarihiyle yaynlanmtr.
* Kaynak: Arap Avukatlar Forumu, http://www.mohamoon.com/montada/default.aspx?Action=Displa y&ID=111383&Type=3
160
161
Tunusta balayp Msra srayan ve btn Ortadouyu saran isyan dalgasnn son dura Suriye oldu. Her ne kadar bu lkelerin halklar baskc, adaletsiz rejimleri altnda yllardr ezilmek gibi ortak bir kaderi paylayor olsalar da her lke kendi i dinamiklerini tayor. Bu nedenle, her lkede gelimelere ilikin salkl ngrlerde bulunabilmek iin, ncelikle o lkenin tarihinden kltrne, ekonomik ilikilerinden uluslararas ilikilerdeki yerine kapsaml bir okuma yapmak gerekiyor. Tarihsel bilgilere ulamak nispeten kolayken, asl sorun gncel i dengelerin takip edilmesinde yaanyor. So uk Savatan kmam brokratik yaps, tahakkm altndaki medyas, farkl istihbarat ve polis rgtleri ile rlm gvenlik a her dnem Suriye hakknda bilgi edinmeyi zora sokarken, lke iinde yaayanlarn bile mahkm olduu bu bilgisizlik Suriyedeki dengelerin salkl ola rak okunmasn ve deerlendirilmesini engellemekte. Bu artlara bir de dne kadar yabanc olunan pek ok ismin gndemimize girmi olmasn da eklemek gerekiyor. Bu konuda kanlmaz olarak youn bir bil gi kirlilii yaanyor. Btn bu karkln bir nebze nne geebilmek ve lke iindeki siyasi dengeleri alglayabilmek adna hem rejim yanls hem de muhalif nemli figrlerin gemilerini, konumlarn, glerini, etnik/dini kkenlerini ieren bilgilerin derli toplu olarak verilmesinin yararl olaca kanaatindeyiz. Ayrca siyasi, toplumsal ve dini yapnn, bu yapnn iinde yer alan geleneksel ve isyana paralel ortaya kan yeni kurum ve yaplarn da bilinmesi nemli bir gereklilik. Ancak bu bilgilerin nda lke ii dengeleri takip edebilmek ve salkl gelecek ngrle rinde bulunabilmek mmkn olacaktr. Bu amala hazrlanan, elinizdeki alma bugn Suriye siyasi ve toplumsal hayatndaki tm nemli figrler ve temel yaplar hak knda bilgi edinebileceiniz kaynak bir eser niteliindedir
S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I VA K F I Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | F a k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0 w w w. s e t av. o rg | i n fo @ s e t av. o rg S E TA | W a s h i n g t o n D . C . O f f i c e 1 0 2 5 C o n n e c t i c u t A v e n u e , N . W. , S u i t e 1 1 0 6 Washington, D.C., 20036 Te l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | F a k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 w w w. s e t a d c. o rg | i n fo @ s e t a d c. o rg
162

SETA-Suriye'de Aktorler Rejim, Muhalefet, Dini Yapi Ve Medya

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

SETA-Suriye'de Aktorler Rejim, Muhalefet, Dini Yapi Ve Medya

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

S U R Y E D E A K T R L E R : R E J M , M U H A L E F E T, D N YA P I V E M E D YA

SURYEDE AKTRLER: REJM, MUHALEFET, DN YAPI VE MEDYA

SURYEDE AKTRLER: REJM, MUHALEFET, DN YAPI VE MEDYA

Esma, modern grnts ve Nusayri olmamas sebebiyle Bear

MUHAMMED NASIF HAYIRBEK

ALI HABIB MAHMUD

MUSTAFA ABDLKADIR TALAS

Gyadatul Baas, el Refig Abdullah Ahmar, http://bit.ly/zt6wXW

SURYE ULUSAL KONSEY

Bkz Syrian National Council internet sitesi http://www.syriancouncil.org/en/about.html.

MUHAMMED FARUK TAYFUR

159. Suriye hvanndan stanbulda asp?id=426818 Eriim tarihi: 4 Ocak 2012.

YEREL KOORDNASYON KOMTELER

208. Syrian activists dangerous haven in Lebanon, Al Jazeera, 11 Kasm 2011.

MUHAMMED RIYAD UKFA

ULUSAL DEMOKRATK DEM N AM DEKLARASYONU

ZGR SURYE ORDUSU

RIYAD MUSA EL-ESAD

DEMOKRATK AUR ORGANZASYONU

ADALET VE KALKINMA HAREKET

DEMOKRATK DEM N ULUSAL KOORDNASYON KOMTES

HEYSEM MENNA EL AVDAT

SALIH MSLIM MUHAMMED

331. Syrian troops fire on Eid demonstrators, Al Jazeera, 6 Kasm 2011.

MILLI DEIIM HAREKETI

SURIYE IN MILLI ALIMA KOMITESI

362. 363. 364.

KURTULU VE BINA OLUUMU

ESK REJM-YEN MUHALEFET VE NEO-CON

MUHAMMED SAID RAMAZAN EL-BUTI

AHMED BEDRETTIN HASSUN

MUHAMMED ABDULSETTAR EL-SEYYID

Vuzerail evgaf, The Ministry of Awqaf, http://mow.gov.sy/. A.g.e.

MUHAMMED ALI EL-SABUNI

MUHAMMED MURAD EL HAZNEVI

IGNATIUS ZAKKA I IVAS

GREGORIOS ELIAS TABE

TIRIN (EKIM) GAZETESI

EL BAAS (UYANI) GAZETESI

ES SEVRE (DEVRIM) GAZETESI

EL VAHDE (VAHDET) GAZETESI

ARAPILIK (EL URUBE) GAZETESI

FIDA (FEDA) GAZETESI

EL FURAT (FIRAT) GAZETESI

SPORTIF DURU (EL MEVKIFUL RIYAZI) GAZETESI

EL TTIHAD (BIRLIK) GAZETESI

HALKIN SESI GAZETESI

SURIYE UYDU KANALI

SURIYE DRAMA KANALI

445. SANA hakknda bkz.: http://www.sana.sy/eng/article/27.htm.

EK 3: ULUSAL DEMOKRATIK DEIIM IN AM BILDIRGESI

EK 4: 1980 SENELI 49 SAYILI KANUN*

* Kaynak: Arap Avukatlar Forumu, http://www.mohamoon.com/montada/default.aspx?Action=Displa y&ID=111383&Type=3

You might also like