Demir Kkaydn Ortadou in Demokrasi Manifestosu

Yaynlar

Orta Dou in Demokratik Manifesto

indekiler

Ortadou in Demokratik Manifesto ........................................................................................ 4 Ulusuluk Hayaleti ................................................................................................................. 4 Orta Dounun Tarihteki Yeri ................................................................................................ 4 Ulusuluk ve Orta Dou ......................................................................................................... 6 Ulusuluk ve Dier Uygarlklar ............................................................................................. 7 Ulusuluk ve Dil..................................................................................................................... 9 Ulus ve Ulusuluk Nedir? .................................................................................................... 10 Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar ................................................................................. 11 Ulusuluk ve Din .................................................................................................................. 12 Demokratik ve Gerici Ulusuluk.......................................................................................... 14 Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk .......................................................... 15 Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii.................................................................................... 16 i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk ............................................................................... 17 Devrimci Marksistler ve Ulusuluk ..................................................................................... 19 Tarih ve Ulusuluk ............................................................................................................... 20 Osmanl ve Ulusuluk .......................................................................................................... 20 Trk Ulusuluu ................................................................................................................... 21 Blge in Sonu .................................................................................................................. 22 Demokratik Ulusuluun kili Karakteri .............................................................................. 23
2

Globalleme ve Ulusuluk ................................................................................................... 25 Deien Roller ...................................................................................................................... 26 Demokrasinin Koullar ....................................................................................................... 27 Seenler ve Seilenler .......................................................................................................... 28 Ordu ve Polis ........................................................................................................................ 29 Demokrasi ve Refah ............................................................................................................. 30 Demokrasi ve Eitim ............................................................................................................ 31 Demokrasinin Kayna ................................................................................................... 32 Politik slam ve Demokrasi .................................................................................................. 33 Brokratik Oligari ve Burjuvazi ......................................................................................... 34 Gler ................................................................................................................................... 35 iler .................................................................................................................................... 36

Ortadou in Demokratik Manifesto

Ulusuluk Hayaleti
Bundan yz elli alt yl nce, Avrupay kasp kavuracak 1848 devrimlerinin arifesindeki gnlerde, Marks ve Engels adl, henz otuzuna varmam iki gen, daha sonra Komnist Manifesto adyla nlenecek bildirilerine Avrupada bir hayalet dolayor, Komnizm hayaleti szleriyle balyorlard. Ama yirminci yzyln ve gnmzn hayaleti, Komnizm deil Milliyetilik oldu. Bu gn yazlacak bir bildirinin ilk szleri: Dnyada bir hayalet dolayor, Milliyetilik Hayaleti olabilir. Bu hayalet, bu gn grnd biimiyle, tam da Komnizm Hayaletinden sz ederek balayan bildirinin yazld gnlerde dodu. Ve bu hayalet, iinde bulunduumuz u gnlerde, yz yldan fazladr fel edip bld Orta Douyu, yeni kan deryalarna sokmaya hazrlanyor. Bu gn, tm Orta Dou, Kafkaslar, yani bu Byk Ortadou ya da, Verimli Hilal de denen blge, tarihindeki en byk yol ayrmlarndan biriyle kar karya bulunmaktadr. Blge, ya etnilerin, dillerin, dinlerin, kltrlerin, uluslarn birbirini boazlad bir mezbahaya dnecektir ya da bu diller, etniler, kltrler, dinler, yepyeni bir atlm iin bir birikim ve zenginlik, blgeyi yzlerce yldr ektii aclardan kurtaran bir zemberek olacaktr. Blge binlerce yldr insanln kaderinde oynad tayin edici olumlu veya olumsuz rolleri bir kez daha oynamaya aday grnmektedir. nsanln geleceinin nasl ekilleneceinde, nmzdeki yllarda Orta Doudaki mcadelelerin sonular byk bir nem tayacaktr.

Orta Dounun Tarihteki Yeri

Bundan on bin yl nce, ancak Sanayi Devriminin keifleriyle ve dnmleriyle kyaslanabilecek, Neolitik Devrim denen, mlekilikten dokumacla; hayvanlarn ve bitkilerin ehliletirilmesinden ilk madenlerin ilenmesine kadar, saylmakla tkenmeyecek bir bulular manzumesi, o muazzam altstlk, kadn eliyle bu blgede gerekletirildi. Bundan be bin yl nce, ilk kez insanlar srekli ktlk tehlikesinden kurtaran dzenli tarma ilk gei ve ilk kentlerin kuruluu da yine burada gerekleti. Tarmn salad zenginlikle ve bollukla birlikte, o artk rn farelerden koruyan kediler, o fazla rn iin topraklar srmeye yarayan kzler ilk kez buralarda birer tanr oldular.

Tarm sayesinde ilk kez dzenli art rn burada ortaya ktndan tesadfi artklarn lenleri yerine, dnemsel ve dzenli kutlamalar olan bayramlar ve tatil gnleri ilk kez burada dodu. Tanr alt gnde evreni yarattktan sonra yedinci gnde dinlenmeyi ilk kez burada akl etti. Doann bahardaki uyan burada bayramlatrld. Ktlk ekonomisindeki ocuk kurbanlarndan hayvancln bolluk ekonomisine uygun hayvan kurban etmeye ilk kez burada geildi ve bu devrimler ilk kez burada bayramlatrlarak insanln hafzasna kaznd. Ama tarm ekonomisine gei insanl sadece ktlktan kurtarmakla kalmad, bunun bir de kefareti oldu: bu ayn zamanda uygarln yani snflarn, parann, devletin, yaznn da ortaya kmas demekti. Yaz, yani bilgi aacnn meyvesi, yani uygarla gei ayn zamanda masumiyetin yitirilii, cennetten kovulma idi. nsanolu Cennetten kovulup, yeryz cehennemine burada dt. Yine burada Habil ve Kabil adl kardeler arasndaki ilk cinayetin bir tarlada ilenmesi bir rastlant deil; gerek tarihin drst ve ocuksu bir saflkla anlatmdr. Tarmla birlikte ilk kez ehirler, yaz, rahipler, ticaret, para, tccarlar, snflar, devlet, ordular, siyaset, din, yani zetle uygarlk da ilk kez bu topraklarda ortaya kt. Bu gn Avrupann Avrupa Uygarlnn temeli olarak kendine mal etmeye alt Klasik Yunan Felsefesi bu topraklarn rn ve zirvelerinden biridir. Yunan matematikileri, doa bilimcileri, filozoflar, o zamanlar henz isimleri bile olmayan, yerlerinde bo bataklklar ve ormanlardan baka bir ey bulunmayan, Roma, Paris, Londra, Brksel veya Berlinde deil; skenderiyede, Babilde geziyorlar, alyorlar, tartyorlar ve bilgilerini zenginletiriyor; oralarda birikmi bilgileri snflandryorlar; o bilgilerden hareketle genellemeler yapyorlard. Daha sonra Avrupada doan kapitalizmle birlikte tm dnyaya yaylan, Orta dou ve Akdeniz uygarlk alannn byk tek tanrl dini, Musevilik, Hristiyanlk ve slam bu topraklarda dodu ve geliti. brahim ve Muhammet bu topraklarda kervanclk yapyor, bu topraklarn binlerce yllk geleneklerinden szdkleriyle peygamberleiyorlard. Romann evrensel boyutlarnn yanss ilk evrensel din, sa araclyla bu topraklarda douyordu. Bu topraklar in, Hint ve ran uygarlklarnn yan sra binlerce yl boyunca, en byk uygarlk beiklerinden biri oldu. Dicle Frat ve Nil nehir boylarnda doan uygarlk, binlerce yl boyunca, tpk su yzndeki bir ya damlas gibi yava yava yayld. Tm Akdenizin Dousu, Afrikann kuzeyi ve Avrupann Gneyini kaplad. Bu bakmdan Akdeniz bu uygarln bir yayldr. Akdeniz binlerce yl boyunca, kapitalizmin dou anda Atlantik Okyanusunun ve bu gn giderek artan bir lde Pasifik Okyanusunun dnya ekonomisindeki tayin edici roln oynad. Buna bal olarak blgenin siyasi biimi olan, ticaret yollarnn emniyetini salayan imparatorluklar, nceleri sadece Nil ve Dicle-Frat nehirleri boyunca yaylrken, daha sonra btn dou Akdenizi, yksek yarmadalar (Anadolu, Yunanistan, talya) ve nehir boylarn kaplar hale geldi. Romallar Akdenize Mare Nostrum (bizim deniz) derlerdi; gerekte ise Roma Akdenize aitti. Blgenin iktisadi birlii, imparatorluklar yaratyor; imparatorluklar da blgenin birliine siyasi ve kltrel bir boyut verip onu glendiriyordu. Roma mparatorluunun snrlar, aa yukar, Bizans ve Osmanlnn da snrlar idi. Bu imparatorluklar, iyi kt bu uygarlk beiinde bir dzen salayabiliyor, tarihsel ve corafi ola5

rak bir btn olan blge binlerce yl boyunca, insanln uygarlk beiklerinden ve zirvelerinden biri olma zelliini koruyabiliyordu. Bylece bir zamanlar Babil'in asma bahelerinin olduu yerlerde binlerce yl sonra bile, Abbasiler dneminde Badatta olduu gibi, yeni ykseliler yaanabiliyordu. Fakat blge bu gn, bu gz kamatrc gemiiyle tam bir ztlk iinde yoksulluk, gerilik, atmalar ve perspektifsizlik iindedir. Doann ona bahettii petrol ve su gibi zenginlikler onun en byk felaketi olmutur. Ama sadece doa tarihinin ona bahettikleri deil, insanlk tarihinin ona bahettii zenginlikler de, yani binlerce yllk kkleri olan kltrler, diller, dinler de, yani bizzat kendi tarihi de onun bir felaketi olmutur. Blge, sadece maddi zenginliklerinin soyulmas karsnda deil, tarihinin alnmas karsnda bile tarihini savunamaz durumdadr. Bu zengin tarih uluslar tarafndan yama edilmektedir. Bu topraklarn ocuu olan Hristiyanlk, bu topraklarn binlerce ylk tecrbe ve bilgi birikiminin bir sentezi olan Klasik Yunan Felsefesi ve bilimi ve sanat, Bat ve yeni yaratlan Avrupa ulusu tarafndan Avrupalln bir bileeni olarak blgenin tarihinden ve bilincinden alnmaktadr. Hristiyanl ve Yunan Felsefesini Avrupaya brakarak, blgeyi slam ile tanmlayarak yoksullatranlar; blgenin bu manevi soyuluunun su ortakln yapmaktadrlar. brahim ve Musa Siyonist ulusularca; Muhammet Arap ulusularnca; sa Avrupa ve baka Hristiyan nfuslu ulusularca alnmtr. nsanln tarma geiini sembolize eden bayram olan Newroz, Krt ulusuluunun bayram olmutur. yonyal ya da Atinal veya Egeli Filozoflar Yunan ulusunun mlkiyetine geirilmitir. Saddam Nabukadnezarn Irak, Trkler Smer ve Hitit ve Osmanllarn Trk; Msrdaki yneticiler Neferetit ya da Ramsesin Msr ulusundan olduuna yemin etmektedirler. Blgenin tarihi uluslar ve ulusular tarafndan alnmakta, kendilerini dine, dile, etniye gr tanmlayan uluslarn mlkiyetine geirilmektedir. Blge, kendi tarihini mlkiyetine geiren bu gerici ulusuluklar mlkszletirmeden, kendi tarihiyle barmadan; Muhammeti Araplarn, Musa ve brahimi srailli Siyonistlerin; say Avrupallarn; Sokrat, Aristo, Arimet veya Sofoklesi Greklerin ve Avrupallarn; Nabukadnezar Saddam veya Irakllarn; Kavay veya Selahaddini veya Newrozu Krtlerin; Smerleri, Hititleri, Osmanly ya da Krolunu Trklerin mlkiyetinden kurtarmadan tekrar tarihine uygun bir kimlie kavuamaz.

Ulusuluk ve Orta Dou

Nasl oldu da, blge maddi ve manevi zenginliklerinin byle soyulmas karsnda suskun ve aresiz kald ve bu soyguna su orta oldu? Bu srrn anahtar, blgeyi kurt dalam srye eviren, onun tarihini yama eden, yirminci yzyln hayaleti ulusuluktadr. Uluslarn birbirini boazlamasna ve her dil, din veya etninin bir ulusal devlet oluturmasna karlk den Balkanlama kavramnn bu blgedeki bir yarm adann, ayn zamanda da blgenin son imparatorluklar olan Bizans ve Osmanlnn kalbi olan blgenin adn tamas rastlant deildir. Din, dil ve airetlerin birbirleriyle att kaos ortamlarn tanmlamakta
6

kullanlan Lbnanlamann da yine dnn bu uygarlk beiinden bir blgenin adn tamas da rastlant deildir. Ve bu gn Orta Dou, yeniden bir Balkanlama ve Lbnanlama felaketine doru dolu dizgin yol alyor. Bu gidii tersine evirmenin tek yolu, blgeyi byle Balkanlama ve Lbnanlama felaketlerine srkleyen tarihsel mekanizmay anlamaktan geer. Bu blge, in ve Hint gibi dier klasik uygarlk beiklerinin tersine, blgede modern kapitalist ilikilerin gelimesiyle birlikte ortaya kan dile, dine, etniye dayanan ulusuluk karsnda hibir savunma mekanizmas bulamamtr. Bu mekanizmay bulamad srece de para para olmaya ve kanamaya mahkumdur.

Ulusuluk ve Dier Uygarlklar

Dier uygarlk beikleri karsnda blgeye klasik alarda g veren her ey onun gszlnn nedenleri haline gelmitir. Hibir uygarlk beii, Modern kapitalizmin ve ulusuluun saldrs karsnda, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk beii kadar zayf ve savunmasz olmamtr. in uygarl bir kyaslama olana salar. Orada onlarca farkl dilde ve lehede halk bulunmasna ve bu diller ve halklar arasndaki farklar Orta Doudaki dillerin ve halklarn farklarndan hi de az olmamasna ramen, Orta Douyu paralayan, neredeyse her dilin ve her dinin bir ulus oluturmas gibi bir sre inde yaamamtr. indeki diller, halklar ve dinler, dine, dile, soya, etniye gre uluslarn olumasna bak (erbetli) kalmlardr. Ulusuluk mikrobu inde bir hastala yol amam, in uygarlk alannn blnmesini getirmemitir. inde ulusal hareketler sadece Uygurlar ve Tibetliler gibi, farkl alfabe kullanan halklarda grlmektedir. Niin? nk inin seslere deil, ekillere dayanan arkaik yazs, farkl dillerin ayn ekillerle anlamasn mmkn klyordu. Bylece farkl dillerin farkl alfabeler ve yaz dilleri dolaysyla da farkl entelijansiyalar ve uluslar yaratmasnn maddi ve teknik koullar ortaya kmyordu. Bylece, in uygarlk alan, alfabesinin, Akdeniz uygarlk alannn seslere dayanan alfabesinden ok daha ilkel olmas sayesinde, ulusuluun kendisini kurt dalam srye dndrmesinden korunmu oluyordu. Orta Douda ise, hepsi de seslere dayanan, Latin, Yunan ve Arap alfabeleri, tam tersine bir gidi iin olaanst uygun koullar sunmutur. Bu sayede her dil, ayr bir yaz diline ve dolaysyla da bir millet yaratma olanana sahip olmutur. Orta Douya in karsnda kvrakln veren seslere dayanan alfabe, ulusuluk mikrobu karsnda gszlnn koullarndan biri olmutur. Ama sadece in deil, Hint alt ktas da ulusuluk karsnda inden daha az erbetli deildir. Hindistanda da yzlerce halk ve dil bulunmasna ramen, bunlarn hi biri ayr bir ulus oluturmaya kalkmad. Bu ulusuluk, sadece kendini dinle tanmlayan ulusuluk biiminde,

Hint alt ktasnn kuzeyinde, Pers ve slam uygarlnn etkisinde kalm blgelerde (Pakistan, Bengalde) bir varlk gsterebildi. Bunun nedeni de yine, Hint alt ktas uygarlnn arkaik karakterinde gizlidir. Tpk ktalarn hareketleri sonucu dier ktalardan izole olan Avustralya ya da Madagaskarn dier trlerin etkilerine kapanmas nedeniyle, oradaki canllarn yaayan fosiller olarak kalmalar gibi, Hindistan da, Himalaya dalarnn oluturduu almaz doal set nedeniyle, benzer bir sosyal izolasyon yaam, bir tr yaayan fosil zellii kazanmtr. D etkilerin ve baka halklarn istilalarnn bin ylda bir kere yaanmas nedeniyle; kapitalizm ncesi uygarlklarn temel eilimi olan kastlama orada en u noktalara varmtr. Byle bir sistemde, her etni, her dil, her halk ayn zamanda bir kast oluturmutur. Bu ise, her biri ayr halklardan oluan kastlarn ayr uluslar olarak ekillenmesinin, ayr bir burjuvazi ve entelijansiya karmalarnn maddi koullarn ortadan kaldrmtr. Buna karlk, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alan ise, tarihin yol geen han gibidir. Srekli barbar halklarn istilalar ve imparatorluklar yklar, kastlama eiliminin gelimesine hibir zaman fazla olanak tanmamtr. Kast yaps, sadece belli ilerde belli blgelerin veya halklarn uzmanlamas eilimi olarak dou halinde kalm, Hindistandaki gibi bir geisizlik, bir dokunulmaz paryalar kast hibir zaman olmamtr. Bizzat kendileri blgenin bu zelliinin bir yansmas olan Hristiyanlk ve slam gibi toplumsal sistemi dzenleyen dinler de, byle bir kastlama eiliminin nnde bir engel olmulardr. Kastlama eilimi sadece Yahudiler ve Romalar biiminde varln toplumun gzeneklerinde srdrebilmitir. Hemen grlecei gibi, Orta Dou ve Akdeniz uygarlk alanna kvraklk veren kastlamama, yani farkl dillerin ve halklarn belli snflar ve meslekler biiminde, jeolojik katmanlar gibi talamamas da ulusuluk karsnda onu savunmasz brakmtr. ran Pers uygarlk alan ise, ulusuluun bu meydan okuyuuna, Pers, Sasani uygarlk birikiminin ve kltrnn slam altnda devam eden biimi olan iilikle; ulusu, yani siyasi olan, iilikle tanmlayarak cevap vermitir. Ulusun, dile, soya, kltre gre tanmlanmas karsnda, dine, ama ran uygarlk alannn dinine gre tanmlanmasnn, bu uygarlk alannn birliini ne kadar srdrebileceinin cevab henz ortada durmaktadr. Orta Dou ve Akdeniz ise bu soruya henz cevab bulabilmi deildir. Akdenizin kuzeyi ve Avrupann Gneyi bu cevab Orta Dou, Akdeniz alanndan Avrupa alanna geerek, yani kaderini blgenin kaderinden ayrarak en azndan kendisi iin ksmi zm bulmaktadr. Afrikann Kuzeyi, Mezopotamya, Anadolu ve Kafkaslar ise kanamaktadr ve byle giderse daha ok da kanayacaktr. Soyut bir olaslk olarak, blge iinden bir lkenin, yani Trkiyenin de, dier Gney Avrupa yarmadalar gibi yaparak, ulusu Avrupa yurttalyla tanmlayan Avrupa Birlii erevesinde Balkan Halklaryla yeni bir birlie ynelmesi belki, sadece bu lkenin yangndan kamasn salayabilir. Bizans ve Osmanlnn kalbinin Balkan ve Anadolu olmas byle bir olasl artrmaktadr. Ama yangn ve kanama blgeyi tketmeye devam edecektir. Ne var ki, somutta, bu giri, ancak, Krdistann dta kalmas ve bylece Trkiyenin Avrupann en byk ve kalabalk lkesi olmaktan kmasyla ve buna bal olarak Devlet Brok8

rasisinin iktidarn byk lde yitirmesiyle olabilir. Bu gnk Trkiyenin sahilleri ve bats ve ortasnda yaayan Trkler yanan evden kam olurlar. Yani imdi Kbrsllarn yapmaya altn veya Dou Almanlarn veya Dou Avrupallarn yaptn yapm olurlar. Ama bu da blgeye ilikin sorunu ortadan kaldrmaz. Eski uygarlklarn siyasi biimlerine tekrar dnmek mmkn deildir. Modern uygarln biimi olan etniye, dile dine dayal ulusal devletler ise, blgenin parampara olmasna, ulusal basklara, ulusal ve dinsel katliamlara, srekli atmalara yol amaktadr. Katliamlar ve zorla nfus deiimleri ve asimilasyon ile etnik ve dilsel snrlar ile siyasi snrlarn akmas salandnda bile, bunun yol at dmanlklar ve ortaya kan kk devletler ekonomik gelime iin ok byk bir engel oluturmaktadr. Blge sadece sava ve atma zamanlarnda deil, bar zamanlarnda da yoksulluk iinde kalmaktadr. Bu da, dnyann en byk petrol ve su rezervlerinden birine sahip olan blgenin, byk glerin bask ve oyunlar karsnda tam bir av alanna dnmesine yol amaktadr. Ve byk glerin mdahaleleri de tekrar yoksulluu, blnml ve byk glerin egemenliini pekitirmektedir. Yani kendi kendini besleyen ksr bir dng ortaya kmaktadr. Bu kmazdan nasl klr? Bu kmazdan kn bir yolu var mdr? Evet vardr. Eer bu baarlrsa, sadece blge iin deil, tm insanlk iin de bir atlm salanabilir. Bu are yine bizzat ulus ve ulusuluk denen modern fenomenin srrnda yatmaktadr.

Ulusuluk ve Dil
inin ve Hintin gsterdii gibi, ulusun ve ulusuluun dinle, dille, etniyle, soyla hibir ilikisi bulunmamaktadr. Eer olsayd, bu gn bu eski uygarlk beiklerinde dile, dine, etniye dayanan onlarca devlet olmas gerekirdi. Ama sadece in ve Hint deil, ulusuluun ilk douu ve ilk modern uluslar da, ulusun dille, dinle, etniyle, soyla, tarihle bir ilikisinin olmadn kantlar. Kuzey Amerikada ilk uluslardan biri olan ABDyi kuranlar, gp geldikleri ngiltere'dekilerden baka bir dil ve soy ya da dinden deildiler. Gney Amerikann uluslarn kuran criollolar, kendilerine kar savatklar spanyollarla ayn dili, gemii ve dini paylayorlard. Fransz devriminin ve ulusunun bayra olan renk, dile, etniye, kltre ya da dine ilikin en kk bir arm iermiyordu. lk uluslarn douunda bu ok aktr, ayn dili, dini, kltr paylatklarna kar sava iinde oluan Amerikan uluslarnn kendilerini dile, dine, soya gre tanmlamalar dnlemezdi bile. Ayn dilden ve dinden asillere ve krala kar sava iinde oluan Fransz ulusu kendini etnik, dilsel veya dinsel olarak tanmlamamt. Balangta, ulusal olan, siyasal olana gre tanmlanyordu. Siyasal olan ise feodal ayrcalklara ve egemenlie veya smrgecilie kar olua ve zgr yurttalara gre. Yurttan haklar ise, dil, din, cins, rktan bamsz nsan Haklarna gre. Bylece, ulus smrgeci ya da feo9

dal ayrcalklara kar tanmlanm siyasal birimin haklar insan haklaryla tanmlanm yurttalarndan oluuyordu. Bu ulus, hem ierii bakmndan devrimci ve demokratikti, hem de dil, soy, kltr tpk din karsnda olduu gibi zel alana, politik alann dna atyor ve ilke olarak devletin onlar karsnda tarafszln savunuyordu. Politik olann, yani devletin, nasl dini olmuyorsa, dili, etnisi, kltr de olmuyordu. Ortak konuma dili ise sonradan dile dayanan ulusuluktakinden ok farkl bir anlama sahipti. Politik olann tanmlamasnn arac deil, teknik bir sorunun zm olarak bir anlam tayordu ve dier dillerin baka uluslar olarak tanmlanmasna yol amyordu. Alsas Lorenin Almanca konuanlar, kendini eitlik, zgrlk, kardelik ile tanmlam Fransz ulusundan ayr bir siyasi tanmlama iinde deildiler. Btn bu rnekler, bizlere ulusun ve ulusuluun znn dil, din, soy, etni, kltr, rk, tarihsel ortaklkta deil baka yerde aranmas gerektiini gsterir. Onun z politik olan tanmlamasndadr.

Ulus ve Ulusuluk Nedir?

Nasl Allaha inananlarn Allah hakknda anlattklarndan Allahn ne olduu anlalamaz ise, Ulusularn Ulus hakknda anlattklarndan da ulusun ne olduu anlalamaz. Nasl insanlar Allah kendileri yaratm olmalarna ramen, Allah tarafndan yaratldklarna inanrlarsa; ulusular da uluslar kendileri yaratmalarna ramen, uluslar var olduu iin kendilerinin var olduuna inanrlar. Ve inananlarn Allah tanmlamas gibi Ulusu tanmlarlar. Bu tanmlama, her ulusta ve ulusulukta, tpk farkl tanr inanlarnda tanrnn tasvirinin deimesi gibi deiir. Ulusular, ulusal olan dnda bir var olu dnemediklerinden, ulusuluu da ulus gibi, tanmlarlar: her hangi bir ulusun karlarn ne almak olarak. Bu tanm ulusuluun ne olduunu deil, ulusularn ulusuluk hakkndaki tanmlarn gsterir. Halbuki yntemsel ve mantki olarak, ulusuluk, ancak, kendi dndakine gre tanmlanabilir. Ulusuluk, ulusal olanla politik olann akmas gerektii anlaydr. Ama bu politik olann rnein zel olandan ayr olarak politik olan diye bir alan olduu anlayn var sayar. Yani ulusuluk, rnein politik olann, zel olandan ayr olmayaca gibi bir anlaya gre tanmlanabilir. Ya da rnein politik olann ulusa gre tanmlanamayacan ve zel olana ait olduu, bir inan ve vicdan sorunu olduunu savunan bir anlaya gre. Ulusularn ulusuluk tanmlar, aslnda ne olduu kantlanmas gereken eyi, bir kant ve k noktas olarak ele almakta, kendini reten, iine kapal bir daire oluturmaktadr. nsanlar ulusal karlar ne almamak gerektiine inanabilirler ama ulusal olan ile politik olann birlii dncesini savunuyorlarsa yine de ulusu olabilirler. Bu anlamda, enternasyonalistlerin hepsi ulusudur. Zaten bu sayede, yirminci yzyl boyunca ulusuluk zafer yryn enternasyonalizm bayrayla gerekletirmitir.

10

Ulusuluk ve Politik - zel Ayrmlar

Ulusuluun iki n koulu vardr. Toplumda, politik, yani devlete ilikin olan olarak tanmlanm ayr bir alann varlnn var saym. Yani, zel, Ticari, Kamusal gibi bir de Politik bir alann varlnn kabul ulusuluun n kouludur. Ama bunun da n koulu, bunlarn ayr alanlar olduunu dnmektir. Yani zel ve Politik gibi kavramlar olmadan ulusuluk olamaz. Ancak bu kavramlar ortaya ktnda, zel olan nedir, politik olan nedir ve neye gre belirlenir gibi sorunlar ortaya kar. Ulusuluun ikinci koulu bu ayrm ortaya ktktan sonra, politik olann tanmnda kar. Politik olan ister yurttalkla, ister dille, ister dinle, ister etniyle, ister belli bir blgede yaayanlarla snrlayan ve onlarla akmas ilkesine dayanan her anlay ulusuluktur. Bunlardan hangisinin geerlik kazanacan tarihsel ve ekonomik durum, snflar, onlarn ilikileri ve gleri belirler. Ulusuluk, ancak, nasl tanmlanrsa tanmlansn,(yani ister bir devletinin yurttalarnn haklaryla, ister etniyle, dille, rkla, dinle tanmlansn) ulusal olann zel, inan alanna, yani ulusuluun dinleri att yere ve kendisinin de gerekte ait olduu yere atlmasyla, yani politik olanla akmas ilkesinin reddedildii yerde biter. Ulusuluu, dine, dile, etniye gre tanmlamaktan vazgemek ulusuluun ve ulusal devletin sonu deil, ulusuluun bir biiminin sonudur. Ulusuluk, nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann belli bir ekilde snrlanmas olduunda daima var olur. Ulusu politik alann dna itmek bile, tpk hak eitlii gibi, hala burjuva toplumunun ufku iindedir. Bu henz, zel, ticari, kamusal ve politik gibi ayrmlarn kabuln var sayar. Henz bu ayrm amamakta, kabul etmekte, ama o ayrm erevesinde politik olan snrlamay reddetmekte ya da ulusal olan zel ve inan alanna koymaktadr. Bu tpk, henz zenginliklerin grl grl akmad, herkesten emeine gre ilkesinin geerli olduu bir toplum gibidir. Ancak zel, politik, kamusal gibi ayrmlarn ortadan kalkmas, bunlarn hepsinin bir tek toplum veya komn iinde kaynamas herkesten yetenei kadar, herkese ihtiyacna gre ilkesinin geerli olduu bir topluma karlk der. Uluslarn douunda politik olan ulusal olan deil, ulusal olan politik olan belirliyordu. Ulus politik olann kapsad yurttalardan oluuyordu. Politik olan ise, balangtaki devrimci ve demokratik ulusulukta, dil, dine, soya, kltre gre deil, btnyle tesadfi denebilecek, krallk ya da smrge idaresinin snrlarna gre belirlenmekteydi. spanyollarn Gney Amerikadaki idari blmlemeleri, Gney Amerika uluslarnn snrlarn oluturmutur. Ayn ekilde Kuzey Amerika uluslar da ngiliz smrge idaresinin izlerini tar. Fransz ulusu Krallnn egemenlik alanndaki yurttalar oluturuyordu. Bunun somut tarihte hibir zaman bu mkemmellikte gereklememi, baz arplmalara uram olmas bu zn deitirmez. Yani balangta ulusal olann snrlar kendini politik olann snrlarna gre belirlerken, sonradan ortaya kan dile, etniye, dine dayanan gerici ulusulukta, bunlara gre tanmlanm ulusun snrlarnn politik olannn snrlarn belirlemesi gerektii gibi bir sonuca ulalm ve bu n yarg bu gn tartlmaz bir yaygnlk kazanmtr.
11

Ve bu gn artk insanlar uluslar olduu iin ulusularn var olduu dncesine, yani tpk insanlarn kabul ve bilinlerinden bamsz snflar gibi uluslar olduu ve nasl snflar olduu iin snf bilinci varsa, uluslar olduu iin de ulusuluun var olduu ve ulusal bilincin olutuu dncesine alm ve bunu hi sorgulamadan kabullenmi bulunuyorlar. Bylece, balangta ve demokratik karakterli dnemde, ulus politik olana gre belirlenirken ve din, dil, soy, rk, tarih vs. onun belirleyenleri deilken, gerici dnemde politik olan ulusa gre belirleniyor gibi grnmeye ve kabul edilmeye balar. Ulusular olduu iin uluslar ortaya karken; uluslar olduu iin ulusular varm gibi grnr. Tpk tanrlar yaratan insann, kendini tanrlarn yarattna inanmas gibidir bu. Uluslar yaratan ulusular; uluslarn kendilerini yarattna inanmaktadrlar.

Ulusuluk ve Din
Ulusuluk modern an dinidir, ulus da modern an tanrs. Eski uygarlklarda politik, toplumsal ve zel gibi ayrmlar yoktu. Politik olan dine veya soya gre belirlenirdi. Ulusuluk, bunlar alr, politik olann dna, inan alanna atar; zel alan dedii gettoya kapatr ve orada zorla tutar. Kendisi onlarn ilevini stlenir. rnein toplumdan yani kamusal olandan ayr bir devleti, siyaseti, zeli tanmayan, komnn kendisinden baka bir ey olmayan Alevilik, ben silahl adamlar tanmyorum, bende yaz yok, ben vergi memuru tanmyorum, ben bir inan deil, toplumun kendisiyim, onun dzeniyim diyemez. Dara kmann yerini mahkemeye kmak alr. Szl kltrn yerini zorla okula gidip yazy renme. Vergisiz ve silahsz bir toplumun yerini, vergiler, askerlik hizmeti alr. Byle davranmay kabul etmeyen imha edilir. Bir inan olmaya zorlanr. Aleviler de Aleviliin bir inan olduun kabullendikleri an artk, politik olann ayr olmasn ve politik olann ulusa gre belirlenmesini kabul etmiler demektir. Yani artk birer milliyetidirler. Sorun artk sadece nasl bir milliyeti olacaklarnda, yani politik olann neye gre tanmlanacandadr. Ayn ey, klasik uygarlklarn toplumsal ve siyasal dzenlerini salayan dinler iin de geerlidir. Mslman, ben eriat mahkemesinde yarglanp onun kararna uymak istiyorum; bu gnk devlete deil, o kadlarn maan karlayacak devlete vergi vermek istiyorum diyemez. Dedii an yok edilir. Bylece Mslmanlk da ayn ekilde, zel olan, inan olarak tanmlanm gettoya tklr. Klasik uygarlkta slam'n stlendiini bu sefer ulus stlenir. Mslmanlar, slamiyet'in bir inan olduunu kabul ettikleri takdirde, politik olann dnda bir inan olarak var olabilirler. Mslmanln bir inan olduunu kabul eden her Mslman, aslnda politik olann ulusa gre tanmlanmasn kabullenmi bir milliyetidir de artk. Bu nedenle slami dzen hedefi, kendi iddiasnn aksine, baka bir uygarlk ve deerler sistemi deil, bu gnk ulusulua dayanan burjuva uygarlnn yaygnlatrlmasdr. Politik slamda dile gelen eriat devleti talepleri, eski uygarla ve onun politik biimine bir dn deil; randa veya dier eriat devletlerinde grld gibi, politik olann, yani ulusun, slamn belli bir yorumuna gre tanmlanmasndan baka bir ey deildir. Yani etnik veya dile
12

dayanan gerici ulusulukla, rnein Trk ulusuluuyla ayrl zden deil, ulusun neye gre tanmlanaca noktasndadr. Etnik milliyetilik veya dile dayanan milliyetilik nasl etniyi veya dili politik alann tanmlamasnda kullanr ve etnik ve dilsel basklarn yolunu aar ve rnein dini zel alana hapsetmeye yararsa; politik slam da dini politik alann tanmlamasnda kullanp dier dinlerin, dinsizlerin ve laiklerin zerinde bir basknn yolunu amaya buna karlk rnein etniyi veya dili zel alana hapsetmeye ve rnein randa olduu gibi, bylece bir ok etniyi ve dili bir arada tutmay denemeye. Bu anlamda dine ve onun belli bir yorumuna dayanan ulusuluk, dile, soya, rka dayanan demokratik olmayan gerici ulusuluun deiik bir versiyonudur. Bu anlamda, Molla oligarisinin veya Trkiyedeki Devlet oligarisinin ayrl modern ve gerici ayrm deil; ulusun hangi ayrmc kritere gre tanmlanaca zerinedir. Trk egemenleri, dile ve soya, ran egemenleri (veya Politik slam) dine dayanarak egemenliklerini srdrebileceklerini dnyorlar. Milliyetiliin ya da ulusuluun zaferi, eski toplumlarn yaamn dzenleyen dinlerin, birer inan, yani zele ait, politika d oluunun kabulyle balar. Bu anlamda, bu gn inan denerek, zel olann gettosuna tklan dinler, kapitalizm ncesinin milletleri ve milliyetilikleri; bu gn onlarn ilevini yklenen milliyetilik de, modern an dinidir. Milliyetiliin cezas suunun cinsinden olmaldr. O nasl eski alarda bu gn ulusuluun yapt ii yapanlar inan gettosuna kapattysa, ona da ayn ceza verilmelidir. Ulusuluun cezas, onun politik alnn dna srmek olmaldr. Ne var ki, milliyetilii, en demokratik veya en gerici biimleriyle, dier dinlerin yanna, inanla tanmlanm zel olan gettosuna atmak henz bu burjuva uygarl ve toplumunun ufku iindedir nk, zel, kamusal, siyasi ayrmlarn kabullenmekte ama henz onlarn ieriini ve neye gre tanmlanacaklarn tartmaktadr. Burjuva uygarlnn ve ufkunun tesi ise, zel, politik, kamusal gibi alanlarn ayrmlarn ald noktada balar. Bir snf mcadelesi arac olarak devlet olduu srece, politik olan ve dolaysyla da zel olan ve dolaysyla bunlarn nasl tanmlanaca sorun olacaktr. Ulusal olan zel olanda tutmak ayn zamanda politik olan ulusal olanla tanmlamak isteyen karsnda bir diktatrlk demek olacaktr. Snf mcadelesi arac olarak devletin ortadan kalkmas, ayn zamanda politik olann da yok olmas anlamna gelir. Ancak politik olan yok olduunda, onun neye gre tanmlanaca sorunu da ortadan kalkar. Ve nasl, snf mcadelesinin bir arac olarak devlet ortadan kalktnda, bir kamu gc olarak, herkesten emeine gre ilkesini yani burjuva hak eitliini salamak bu gnk kamusal olana denk dyorsa ve bu da hala zal ve kamusal gibi bir ayrm var sayyorsa, burada hala burjuva uygarlnn ufku geerlidir. Bu ufkun tesine, yani zel, kamusal ayrmlarnn tesine, ancak zenginliklerin grl grl akt ve toplumun bayraklarna herkesten yetenei kadar herkese ihtiyacna gre diyebildii; demokrasi aleminin, zorunluluklar aleminin tesindeki zgrlkler aleminde geilmi olur.

13

Demokratik ve Gerici Ulusuluk

Hemen grlebilir ki, soyut bir olanak olarak Amerika ve Fransann devrimci ve demokratik ulusuluu; rnein Osmanl Topraklar zerinde yaayan tm dinlerden, dillerden halklarn padiahn ve devletin egemenliine kar mcadele iinde, sonraki blnme ve aclara uramadan; dinler, diller etniler karsnda tarafsz; ulusu demokratik devletin yurttalar ve onlarn hak ve grevleriyle tanmlam tpk ABDde olduu gibi bir ulusun ortaya kmasna yol aabilirdi. O zaman, bu orta Dou Uygarlk alan da, tpk in veya Hindistan gibi tarihsel btnln koruyabilir; halklarn boazlamalar ve katliamlarna uramadan yaayabilirdi. Yani, demokratik ve devrimci bir ulusuluk bile, bu uygarlk alannn tpk in veya Hintte olduu gibi btnln korumasn salayabilirdi. Bu olmad. nk, ulusuluun devrimci olduu, politik olann sultanlarn, asillerin veya brokrasinin imtiyazlarna, keyfiliklerine ve ayrmclklarna kar demokratik ve zgrlk taleplere gre tanmlanp, diller, diller, etniler karsnda tarafsz olduu zamanlarda, henz bu topraklarda kapitalizm gelimemi; bir burjuvazi ortaya kmam; ulusuluk henz buralara gelmemiti. Ama daha sonra artk kapitalist ilikilerin yaygnlat ve bir burjuvazinin ortaya kt ada ise, artk dnyada burjuvazi ilerici deildi ve devrimci ve demokratik ulusuluun yerini gerici soya, dile, dine gre tanmlanan ulusuluk almt. rnein ulus artk Padiahn ve devletin yetkilerine, keyfiliine ve dinler karsndaki ayrmclna kar insanlarn haklaryla deil, u veya bu soydan veya dilden veya dinden olmaya gre tanmlanyordu. Peki bu devrimci ve demokratik ulusuluun yerini sonra niin ve nasl oldu da dine, dile, soya, kltre hatta rka dayanan ulusuluk ald. Niin artk hi kimse bu ilk devrimci ve demokratik ulusuluu hayal bile edemez oldu? Burjuvazinin on dokuzuncu yzyl ortasnda, ezilen snflardan korkusundan eskinin egemen snflaryla uzlamaya ynelmesi ve devrimci demokratik karakterini yitirmesine bal olarak, politik olan, feodal ayrcalklara kar yurttalarn haklarna gre deil, soya, kana, dile, dine gre tanmlamaya balad. Bu gerici milliyetiliin hayaleti komnizm hayaletiyle birlikte ayn topraklarda (Almanya ve Orta Avrupada), ayn olaylar iinde ve ona bir cevap olarak ortaya kt. Yani dnyada gerici Ulusuluk Hayaletini ortaya karan Avrupadaki Komnizm Hayaletiydi Bylece burjuvazi hem demokratik grevler hedef olmadan bir modern devlet kurma olana elde ediyor hem de geni emeki kitleler demokratik hedeflerden uzak tutulup aralarnda atma yaratlabiliyordu. Bu bakmdan, etniye, dile, soya dayanan milliyetilik, burjuvazinin ezilenleri kendi ideolojik egemenlii altna almak iin bulduu en etkili silahtr. Dolaysyla bir snf mcadelesi aracdr. Tarihin snflar mcadelesi olduu gerei, kendini tarihin uluslar mcadelesi olduu biiminde gstererek hkmn srdryordu. Yani Tarih tam da snflar mcadelesi olduu iin, uluslar mcadelesi olarak grnmektedir. Uluslar mcadelesi, burjuvazinin ezilen snflara kar mcadelesinin bir biimidir. Devrimci ve demokratik ulusuluk, bundan sonra her yerde gerici ulusuluk karsnda birbiri pei sra yenilgiler almaya balad. Devrimci Demokratik ulusuluun son ykselii ve baar14

s, Amerikada Kuzeyin Gneye kar zaferinde grld. Bu gn hala Amerika modern uygarln modeli ve ideali olmaya devam ediyorsa, bunu, siyahlar ulusun tanmndan dlayan gerici ulusulua kar savamay gze alp bu zaferi kazanmasna borludur. Amerikann ulat refah ve zgrlklere ulamak isteyen her toplum ve blge, ulusu dile, dine, soya, rka gre tanmlayan gerici ulusulukla savamay gze almak ve ona kar zafer kazanmak zorundadr. Bu gn bile Amerikaya meyden okumak isteyen Avrupann yapmak zorunda olduu, bunu Prusya yolundan, yukardan gerekletirmekten baka bir ey deildir.

Uluslarn Kaderini Tayin Hakk ve Gerici Ulusuluk

Burjuvazinin dnm ve gerici milliyetiliin kesin zaferi Amerikann politikalarnda son derece ak olarak grlebilir. Ulusu, beyaz adamla, yani rkla tanmlayan gneyin gerici ulusuluu ve ulusu byle tanmlayan eyaletlerin ayrlmas karsnda Kuzey, bu uluslarn kendi kaderini tayin hakkdr, ulusu neyle tanmlayacaklarna onlar kendileri karar verirler demedi; (geri Kuzeyin burjuvazisine kalsayd bunu demeye de hazrd) ulusun byle tanmlanmasna kar bir sava balatt. Ama ayn Amerika, yirminci yzyln banda, Wilson Prensipleri ile ulusun sadece dile, etniye, kltre, yani gerici burjuvazinin gerici ulusuluuna gre tanmlanmasn evrensel bir kural haline getiriyordu. Bir zamanlar Gneye kar, topraklar kle sahibine fahielik deil, gmen kyllere karlk yapsn diye savaan Amerika, tm dnyaya, burjuvazinin dine, dile, soya dayanan milliyetiliine fahie olmay dayatyordu. Hibir devletin, dil, din, rk, soy ayrmcl yapamayaca gibi bir ilkenin yerini (nk gneye kar sava bu ilkede gerekesini buluyordu), uluslarn kaderini tayn hakk ilkesi, yani btn devletlerin dine, dile, soya, rka gre tanmlanmasnn meruiyeti almt. zgr kyllerin demokratik ulusuluunun yerini gerici bir emperyalizmin gerici ulusuluu almt. Bu gn de durum deimi deildir. Globalizmin hayranlar; Ulus Devletin sonunun geldiinden sz edenler; ABDnin Iraka zgrlk getirdiinden sz edenler bir eyi unutuyorlar, eer iddia edildii gibi Amerika hala o devrimci demokratik geleneklerini korusayd, askeri ve ekonomik gcn, tpk Gneye kar savanda yapt gibi, ulusun ve politik olann, dile, dine, soya, kltre, dine gre tanmlanmasna ve tanmlayan devletlere ve hareketlere kar kullanmas gerekirdi. Bu ise, nesnel olarak iilerin ve yoksul kyllerin desteklenmesi ve savunulmas anlamna gelir. nk byle bir ulusuluktan kar olan tek toplumsal kesim onlardr. Ama o Afganistanda, Nation Bildungun (Ulus inas) eriata gre yaplmasn onaylamakta ve tevik etmekte; Irak geici hkmetini, tm dinlerden, milliyetlerden dengelere ve etnik, dilsel ve dinsel llere gre kurmakta ve bu tr milliyetilie bir atlm vermekte; Trkiye gibi ulusu etni ve dille hatta dinle tanmlayan, srail gibi din ve soyla tanmlayan rk devletlere en byk destei sunmakta; demokratik bir orta dou projesini ve ulusun tanmndan dili, dini, etniyi dlamay savunan Krt ulusularna kar, Ulusu Krtlkle tanmlayan Barzani ve Talabaniyi desteklemektedir.
15

Bylece yerli egemen snflar ve ABDnin karlar, ulus tanmlar tencereyle kapa gibi birbirine uymaktadr. Aralarndaki sorun, ulusun neye gre tanmlanacanda deil, hangi etniye ve dine veya dile gre tanmlanacandadr. karlar bu noktada atmaktadr. ABD bylece yeni boazlamalarn yolunu amaktadr. Buna ihtiyac vardr, imparatorluk ancak, dinlere, dillere, etnilere gre blnm bir dnyada kurulabilir ve srdrlebilir nk. Dile, dine, etniye dayanan gerici ulusulukla, emperyalizm ve imparatorluk planlar etle trnak gibi birbirini tamamlar. O halde blgedeki mcadele, ister blge gericiliklerine, ister ABDye kar mcadele olsun, bunlar kesinlikle, dine, dile soya dayanan gerici milliyetilikle bir mcadele olmak zorundadr. Daha dorusu, devrimci ve demokratik bir ulusuluk iin mcadele, otomatikman ABDye ve Blge gericiliklerine kar bir mcadele de olur. Onlarn ayrl, ulusun dile, dine, soya gre tanmlanmasnda deil; hangi dine, hangi dile ve soya gre tanmlanacandadr. Elbette ezeni de ezileni de dine, dile, soya dayanan iki ulusuluk karsnda ezileni desteklemek gerekir. Ama bu destek bir politik destek olmaldr. Bu destek ayn zamanda byle bir ulusulua kar ideolojik ve teorik bir eletiri ile ve onun politik alternatifinin yaratlmas abalaryla birlikte yrtlmelidir. Aksi yndeki her dnce ve davran son durumada, gerici ulusuluk anlayna bir teslimiyet, devrimci ve demokratik hedeflerin yitirilmesiyle sonulanr.

Gerici Ulusuluun Kendi Dinamii

1848 devrimlerinde ilk kez Almanyada kan, soya, dile, etniye dayanan bu gerici ulusuluk, dier lkelerin burjuvazisi de ayn gerici zellikler tadndan hzla yayld. Ama onun kendisini reten bir dinamii de vardr. Bir ulus bir kere kendini byle tanmlad m, dier devletler, halklarla ilikisini de bu kritere gre tanmlamaya balar. Yani bakalarn baka dilden, dinden, olduklar iin bask altna alr veya onlarla o nedenle iliki kurar. O zaman, rnein bu baskya kar ama yine kendini dil ile tanmlayan bir ulusuluu dourur ve retir. Ama bu sefer o yani olan ve kendini ayn kriterlerle tanmlayan ulus da ayn eyi yapar ve bu bylece gider. Bu sre ve dinamik, bir bakma, iinden hayatn doduu var saylan organik orbada ilk kendi kopyasn reten molekln harekete geirdii, canllar yaratan, yeni hareket biiminin ortaya kna benzer. Bu ulusuluk karsnda, Antik tarihten ve tarih ncesinden gelen btn dil, din, kltr, etni bu yeni ulusuluun kendi ablonuna gre kolaylkla dizebildii proteinlerin yap talar olan amino asitler gibidirler. Gerici ulusuluk, biraz da bu kendi harekete geirdii, kendini reten dinamii nedeniyle bir kere ortaya ktktan sonra, bu dile, soya, etniye, dine dayanan gerici ulusuluk bir saman yangn gibi tm dnyay kaplamtr. Ulusuluk zafer yryn devrimci ve demokratik deil bu gerici ulusuluk zerinden yapmtr ve bu gn artk dnyada bir ulusa ait olmayan bir tek santimetre toprak; bir tek insan kalmamtr.

16

Ama bu gerici ulusuluun ilerleyiine ve tarihsel zaferine en byk katk ayn zamanda ii hareketinden ve sosyalistlerden gelmitir; bu ulusuluk zafer yryn asl enternasyonalistlerin eliyle gtrmtr. Burjuvazinin demokratik ve cumhuriyeti ulusuluu terk etmesinden sonra da, onun devrimci ve demokratik dneminin ideallerini savunan iiler ve sosyalistler bunu demokratik cumhuriyet biiminde bir sre savunmaya devam ettiler.

i Hareketi ve Demokratik Ulusuluk

Birinci Enternasyonal ve i hareketi Amerikan savanda, Gney karsnda Kuzeyi karsnda en kk bir tereddt duymadan desteklerken, ayn zamanda bu demokratik ulusuluu gerici ulusuluk karsnda savunmu oluyordu. Bu anlay erevesinde daha sonra uluslarn kendi kaderini tayin hakk olarak tanmlanan ey, kendini rnein bir etniye gre tanmlayan bir ulusun kendi kaderini tayn hakk olarak deil; ulusu etniye veya dile gre tanmlamay reddedenlerin bir hakk olarak alglanyordu. Yani eer kendini, gerici ulusuluun kriterleriyle tanmlamyor, btn dillerin, dinlerin, kltrlerin eitliine dayanan, bunlarn politik bir anlamnn olmad bir Demokratik Cumhuriyette, isteyen bir ky bile, bunlar savunduu takdirde ayrlabilirdi. Cumhuriyet zgr komnlerin birlii olarak anlalyordu ve bunu engelliyecek bir mekanizme olmamalyd. Engels, rnein mehur Alman Sosyal Demokrat partinin program taslann eletirisinde syle yazyordu: "O halde, merkezi cumhuriyet. Ama, l798'de kurulmu, imparatorsuz imparatorluktan baka bir ey olmayan bugnk Fransz Cumhuriyeti anlamnda deil. l792'den l798'e kadar, her Fransz ili, her komn (Gemeinde), Amerikan modeline gre, tam idari zerkliine sahipti; bizim de aynen sahip olmamz gereken ey budur. Bu zerkliin nasl rgtlenebileceini ve brokrasiden nasl vazgeilebileceini, Amerika ve Birinci Fransz Cumhuriyeti bize gstermi bulunuyor." Yani Uluslarn kaderini tayin hakk, Demokratik cumhuriyetin otomatik sonucu idi. Daha sonra anlam kaymasna urayaca gibi; kendini etniye, dine, soya gre tanmlayanlarn ayrlmalaryla ortaya kacak bir sonu deildi ve bu sonu da zaten tarihin de gsterdii gibi Demokratik Cumhuriyet olamazd. Ne var ki iki kanaldan bu demokratik ulusuluk ii hareketine egemen ikinci ve nc enternasyonal partilerince terk edildi. Daha Birinci Dnya Sava ncesinde, Bat Avrupann neredeyse btn sosyalist partileri, burjuvazilerinin emperyalist yaylmaclnn bile destekisi olmulard. Elbette bunun ardnda, o zamanki Sosyalist ve i hareketinin ekirdeini ve esas byk blmn oluturan lkelerin smrgelerden aldklar karlardan krntlarla iileri ve sendikaclar kendi zafer arabalarna balamalar vard. Yani bu dnyadaki ii hareketinin imtiyazl bir zmresi haline gelenlerin kendi zmre ve ksa vadeli karlarn savunmalaryd. Bu temelde, Kapitalist lke17

lerdeki btn Sosyal Demokrat partiler fiilen, bu gerici milliyetiliin savunucular haline gelmiler ve devrimci ve demokratik program terk etmilerdi. Elbette, bu kolay zaferde, bir ulus teorisinin ve uluslara ilikin bir programn olmamas kadar; sosyalist teorinin iindeki, onun organik bir bileimi olmayan ama iinden kt Aydnlanmann kalnts olan ilerlemeci tarih anlaynn ve Avrupa merkezciliin etkileri buna bal olarak ezilen uluslarn ve smrgelerin bir mcadele znesi olarak grlmemesi de bu gericiliin ii hareketine egemen olmasn kolaylatrmtr. Ne var ki, 1917devrimininden sonraki gelimeler, balangta sava ve devrim dneminde bu milliyetilie kar mcadele iinde ekillenmi nc Enternasyonal partilerine de egemen oldu. Bunun nedeni, geri lkede balayan devrimin, ileri lkelere yaylamamas, bu tecrit ve sava ve i sava sonucu olarak da Rus i snfnn fiili yok oluu koullarnda, bir Brokratik tabakann bu devleti ve bunun prestiji ve rgtsel gcyle de nc Enternasyonali ele geirmesiydi. Bu da bir kere balaynca kendini besleyen bir sre yaratt. Brokrasinin milliyeti, dier lkelerdeki partileri ve ii hareketini Sovyet diplomasi ve d politikasnn bir avadanl olarak deerlendiren stratejileri pe pee kapitalist lkelerde ve geri lkelerde yenilgilere yol ayor, bu yenilgiler de bizzat gericiliin egemenliini glendiriyordu. Bylece rnein 1929 buhran gibi, tarihin grd en byk ve kapsaml buhranlar, hibir baar kazanlmadan ve Almanyada olduu gibi tayin edici yenilgilerle ve moral bozukluklaryla sonulanyordu. Faizm ve kinci Dnya sava bu gnahlarn kefareti ve cezas olarak gerekleebilmiti. ktidarn her trl demokrasiden uzak, brokratik, merkezi devlet aparatna borlu olan bir brokrasi, demokratik bir cumhuriyeti savunamazd. Bylece kapitalist lkelerde burjuvazinin ve Sosyal Demokrat partilerin yaptn bu sefer Sovyetler ve nc Enternasyonal partileri de yapyordu. yle ki en kt durumda bile, her trl dil, din, etni, kltr politik tanmlamadan dlamas ve tm dillere, kltrlere eitlik sunmas gereken Sovyetler Birlii topraklarnda, dillere, soylara dayanan uluslar ve milliyetler yaratlyordu. Sovyetler Birlii adnn ve bayrann her trl dile, etniye, dine ilikin armdan azade; politik olan ulusal olandan dlayan ve snrlar tanmayan gndermeleri bile unutulmu bulunuyordu. Ama bu brokrasinin zarar sadece ii hareketine olmad, smrgelerde ve geri lkelerdeki devrimci demokratik karakterdeki Komnist Partilerdeki ideolojik etkileri ve idari dayatmalar araclyla, devrimci bir kyl tabanna dayanan devrimci demokrasinin de, devrimci demokratik geleneklere ve programa yabanclamasna, Fransz devriminden bile daha geri bir ulusuluk anlayna ve brokratik devletlere yol ayordu. Nerede bu hareketler baarya ulatysa (Yugoslavya, in, Kba) Sovyet brokrasisine ramen oldu. Sovyet brokrasisinin tek etkisi, kendi gerici ideolojisini ve brokratik devlet ve burjuvazinin devrimci dnemi kadar bile olsun demokratik karakteri kalmam gerici milliyetilik hastaln onlara bulatrmak oldu. Bylece ne ileri lkelerin ii hareketlerinde, ne geri lkelerin kurtulu savalarnda ne de bizzat o Sosyalist denen lkelerde, burjuvazinin devrimci dnemindeki kadar olsun ilerici, yurttala dayanan bir ulusuluk ve demokratik bir program olmad. Hep kendini dile, soya, kltre gre tanmlayan uluslar kuruldu. Ulusal tarihler yazld ve ulusuluk vld.
18

Btn bu nedenlerle, Tarihin garip alay, Ulusuluk hayaletinin dnyaya egemen olmasnn en byk sulusu bizzat Komnistler olmutur. Bylece, devrimci ve demokratik ulusuluu savunacak hibir modern snf kalmyordu. Burjuvazi de, iiler de gerici ulusuluun savunucularna ve yayclarna dnyordu. Hibir ezilen snf kalmyor, Balkanlarn, inin devrimci kyll ayn gerici ulusuluu savunan partilerin nclnde hareket ediyordu. Dnyadaki, kendini dile, soya gre tanmlayan uluslarn ou kendine sosyalist diyenler tarafndan kuruluyordu. Ama sosyalist hareket bu gerici ulusulua dayannca bu sefer burjuvazinin de kendini sosyalist olarak tanmlamamas iin bir neden kalmyor ve gerici milliyetilik kendini sosyalizm olarak ifade ediyordu. Bylece dnn milliyetilerinin kolayca sosyalist olmalar ve sosyalist bir sylem bir gelecek vaat etmediinde de ayn kolaylkla tekrar saf milliyetilere dnmelerinde hi de alacak bir yan kalmyordu. Bu nedenle btn dnyada, dine, dile, soya, kltre dayanan milliyetiliin en militan savunucularnn eski sosyalistler veya sosyalizm yknden kurtulmu eski sosyalistler olmas hi de artc deildir. Bu yle yerlemi bir gerici ulusuluk anlaydr ki, rnein Avrupa Birliinde olduu gibi, ABDnin rekabetine kar ortak bir siyasi irade oluturabilmek iin, Avrupada dine, dile, dayanmayan bir ulusun, yukardan reformlarla kuruluuna veya globallemenin ve post Fordist retim yntemlerinin ve elektronikteki devrimin bir sonucu olarak burjuvazinin btnyle ekonomik kayglarla, ok kltrllkten, ana dilde eitim hakkndan, yani u szde ulus devletin sonundan sz edilmesine ve bu yndeki reformlara bile kar kmaktadrlar. Bylece, kendi sosyal konumlar veya znel istemleri ne olursa olsun, en gerici oligarilerin en militan destekileri haline gelmektedirler.

Devrimci Marksistler ve Ulusuluk

Ama btn bu gerici milliyetilik karsnda milliyeti sosyalizm anlayna kar mcadele edip, sosyalizmin devrimci geleneklerini savunma abasnda olmu kk radikal sosyalist akmlar da daha iyi bir durumda deildirler. Onlar bir kere, tarihin bu geri gidiinin nesnel koullar haline geldiini, yani dnya iilerinin yz yl nce kat ettikleri yolu, bu sefer dizlerinin zerinde kat etmesi gerektiini grememekte, demokratik bir cumhuriyet hedefini hor grp, gereklikle ilikisi olmayan, gelimi lkelerde bir buhran dneminde ii hareketinin kendi deneyleriyle bir ikili iktidara varmasnn yolunu amaya ynelik Geisel Talepleri tekrarlamakla yetinmekte, ama gerekte bir karl olmad iin de pratikte tipik sendikal-ekonomik mcadeleye gmlerek, iileri gerici Ulusulua kar devrimci ve demokratik bir mcadeleden uzak tutmakta, fiilen gerici milliyetilie hizmet etmekte ve iileri tecrit etmektedirler. Ama bunlar ayn zamanda, gerici bir ulusuluu da savunmaktadrlar. nk en iyi durumda, yani her ikisi de etniye ve dile gre tanmlanm ulus ve ulusal hareket karsnda, sadece
19

Uluslarn Kaderini Tayin Hakkn savunarak, ulusun neye gre tanmlandn hi problematize etmeyerek ve gerici ulusulua kar bir ideolojik mcadele ve politik program gelitirmeyerek, fiiliyatta ok devrimci bir grnm altnda gerici ulusuluu da savunmu olmaktadrlar.

Tarih ve Ulusuluk
Devrimci demokratik bir ulusuluun yani Demokratik bir Cumhuriyetin ulusunun etnisi, dini, dili, soyu olmad gibi, tarihi de olamaz. Hem genel olarak uluslarn tarihi yoktur, hem de etniye, soya, dile, dine dayanan ulusuluun aksine, demokratik bir cumhuriyetin yurttalarndan oluan bir ulusun tarihe de ihtiyac yoktur. Halbuki, an sosyalistlerin yazlarna bakn, hepsi, o etniye, dile, soya gre tanmlanm uluslarn tarihlerinden, onlardaki demokratik geleneklerden sz etmektedirler. Uluslarn demokratik geleneklerinden ve tarihlerinden sz etmenin kendisi gerici bir ulus anlaynn ifadesinden baka bir ey deildir. Ancak soya, dile, dine, kltre dayanan ulusuluklarn bir tarihe ihtiyac vardr. Demokratik ve devrimci bir ulusuluun, hibir dile, dine, soya, kltre dayanmad iin bir tarihe de ihtiyac da yoktur. Devrimci ve Demokratik bir ulusuluk bir tarih yaratmaz ve yaratamaz. Tarihi onun kendisiyle balar. Ve gerekten devrimci ise, onun ilk grevi kendisinin bir an nce sonunu getirmektir. Tpk ezilenlerin iktidar arac olacak bir devletin esas grevinin kendisinin snn hzlandrmas gibi. Byle bir ulusuluk da ilk planda, ulusal olan ile politik olann akmasn, yani snrlar amay, ne kadar demokratik olursa olsun ulusal devletlerin sonunu hedeflemelidir. En eski ulus olan Amerikan ulusunun bir tarihi yoktur. Ama gerici ulusuluun diyalektii yledir ki, gerici ulusulua dayanan btn uluslarn nedense yzlerce ve binlerce yllk tarihleri vardr. Gerekte bu tarih yoktur yaratlmtr. Bu tarih insanln tarihi yama edilerek ina edilmektedir. Ve bunun en byk sulularndan biri de, demokratik, ilerici ve hatta heretik ulusal tarihler yaratan ve yazan sosyalistlerdir. En byk gericilik, en devrimci tarihilik biiminde grnmektedir. Orta Dou, ancak tarihi kendisiyle balayan, tpk, dilsiz, dinsiz, soysuz, kltrsz ve geleneksiz olduu gibi tarihsiz bir ulus veya uluslar olduu takdirde tarihine uygun davranm olur.

Osmanl ve Ulusuluk
te, Roma, Bizansn devam olan, Orta Dou Akdeniz uygarlk alannn imparatorluu olan Osmanlnn ulusuluk karsnda nasl kurt dalam srye dndnn anahtar ulusuluun bu biiminde gizlidir. Ulusuluun henz devrimci olup, ulusu yurttalk haklaryla tanmlayan biiminin rzgarnn estii zamanlar; o topraklarda ne modern kapitalist ilikiler ne de byle bir ulusuluu bayrak
20

edecek burjuvazi vard. Bunlar ortaya ktnda ise, artk ne burjuvazinin byle cesareti kalmt ne de byle bir ulusuluun rzgar. Keza onda byle devrimci ve demokratik bir ulusuluu savunacak gte bir ii snf da yoktu. Byle bir snf ortaya ktnda ise, o snfn btn partileri oktan Stalinizmin ayn gerici ulusuluunun egemenlii altna girmi bulunuyordu. Orta Douya dier uygarlklar karsnda gcn veren, halklarn ve dillerin kastlamamas ve seslere dayanan bir yaz gibi zellikler, onun para para olmasnn ve gszln temelini oluturdu. Bylece blgenin son imparatorluu olan Osmanl hem Mslman devlet snflar hem de ezilen Hristiyan halklarn burjuvazisi tarafndan gerici bir ulusuluun batana ekildi. Demokratik ve Cumhuriyeti ulusuluun sadece ok clz yanklar grlebildi. Uluslar dile, dine, soya gre tanmlayan gerici ulusuluk, ulusu ayn ekilde tanyan egemen ulus veya o dinden ve dilden olanlar bask altnda tutan bir arkaik rejime kar nesnel olarak ilerici ve kurtuluu bir ilev grebilir, ama bu onun gerici zn ortadan kaldrmaz. Bu anlamda Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklarnn ulusuluu nispi bir ilericilik tamsa da, kendi benzeri Osmanl egemen devletiliinin nce dine ve sonra etniye, dile ve rka dayanan ulusuluunun ortaya kmasna ebelik de yapmtr. Kendilerini dile ve etniye gre tanmlam Balkan uluslar Osmanl egemenliine kar mcadeleleriyle nesnel olarak ilerici bir ilev grdlerse de; demokratik ve devrimci bir ulusulua dayanmadklar iin, sadece Osmanl egemenlerini deil, Mslman ahaliyi de Balkanlardan srdler. Eer gerekten demokratik karakterde olsalar ve byle zgrlkler getirselerdi, o Mslman ahali kolayca, keyfi ve baskc Osmanl egemenliine kar kazanlabilir veya tarafszlatrlabilirdi. Yani Balkanlardaki ulusal hareketler, bir Fransz devriminin Alsas Lorendeki Almanlara salad zgrlkleri salama yoluna girmeyerek, o gerici ulusuluun kendisinin benzerlerini yaratmasnn yolunu at. Bylece Balkanlardan atlan Mslman ahalinin ayn gerici ulusuluunu ortaya kard. Anadolunun Hristiyan halklarn katleden ve srenlerin nemli lde Balkanlardan kaan Mslmanlar ve onlara dayanan devlet snflar olmas rastlant deildir. Keza, Balkanlardaki gerici ulusulua dayanan devletler de kurulduklar andan itibaren dayandklar ulusuluun gerici zelliklerini birbirlerine kar da gstermilerdir. Her biri tanmn, etniye, dile, soya, dile gre yaptndan, her devletin topraklarnda yaayan dier din, etni, ve dillerin tasfiyesi ve dolaysyla bunun iin atmalar, katliamlar ve srgnler gndemden dmez olmutur. Bunun en son rnei, Yugoslavyann paralanmasnda grld. Balkanlama gerici ulusuluun bir rndr.

Trk Ulusuluu
Bir yandan gerici ulusuluk rneine gre, dier yandan bizzat Mslman devlet snflarnn egemenliklerini korumak iin kendilerine bir ulus yaratmak zorunda olmalar nedeniyle ekillendiinden, yani bir devlet snflarnn egemenliini korumann arac olduundan,Trk ulus21

uluu bandan beri en kk bir ilerici ve kurtuluu zellik tamamtr. Balkan ve dier Hristiyan uluslarn ulusal hareketleri kadar olsun nesnel olarak ilerici bir karakteri bile olmad. Trk ulusuluu, Balkan ve Anadolunun Hristiyan halklara dayanan ulusuluunun aksine, onlar gibi Osmanlnn egemenliinden kurtuluun bir arac deil, Osmanlnn egemen kastnn egemenlii ve imtiyazlarn korumasnn bir aracyd. Bu ulusuluk Alman emperyalizminin Hint yolunu amak ve Rusyay arkadan kuatmak iin gelitirdii Panislamizm ve Pantrkizm ideolojilerinin de etkisiyle her zaman emperyal ve rk bir karakter de tad. Ama ayn zamanda bu ulusuluun en byk destekileri, Rum ve Ermeni burjuvazisi karsnda Mslman ahaliden bir Trk ulusu yaratarak kendine dayanaca bir ulus yaratma ihtiyac iindeki Yahudi ve Sabetayc liman ehirleri burjuvazisinin de karlarnn da bir ifadesiydi. Kendine Trklerin atas diyen ve kelimenin gerek anlamnda da yle olan (Trklerin atas o ise ondan nce Trkler diye bir ey de olmamas gerekir, ki aslnda yoktur da) Atatrk, Osmanl devlet snflar ile Levantn Yahudi burjuvazisinin karlarnn bu akmasn sembolize ediyordu. O Selanikte Sabetayclarn modern okullarnda eitim grm bir Osmanl generaliydi. Bylece Mslman Osmanl devlet brokrasisi ve liman ehirlerinin Yahudi ve Sabetayc burjuvazisi, tpk Allahn insan kendi suretinde yaratmas gibi Trk ulusunu kendi suretinde yaratt. Ama kendisi, slam zrhyla zrhland iin dil ve din haricinde, bizzat Yunan ve Ermeni uygarlklarnn mirasn srdren Bizans tarafndan kltrel olarak fetih edilmi bir snf ve kastt. Bylece yaratlan Trk ulusu, Kltrel olarak Bizansl, yani Rum ve Ermeni; dil olarak Trke, din olarak slam oluyordu. Hafzasn yitirmi bir Rumluk ve Ermenilik; uydurulmu bir dil (Trk Dil Kurumu), uydurulmu bir Tarih (Trk Tarih Kurumu) ve uydurulmu bir slamiyete (Diyanet leri) gre tanmlanan bu ulus tam anlamyla izofrenik bir varlktr artk. Ama nasl Balkan ulusuluu Trk ulusuluunu kendi rneine gre yarattysa; Trk ulusuluu da Krt ulusuluunu kendi rneinde yaratt. Kendi btn hastalklarn ona da aktard ve ona aktard hastalklarn yaratt zaaflarla egemenliini srdrd.

Blge in Sonu
Ulusu, soya, dine, kana, dile gre tanmlayan gerici ulusuluklarn hi birisinin blgenin sorularna bir zm getiremeyecei ok aktr. Yaplmas gereken, ulusun tanmndan dili, dini, soyu, kltr, dili dlamaktr. Dili, dini, ulusu, soyu, ve tarihi olmayan; ulusu yurttalara; yurttalar haklarna gre tanmlayan bir demokratik ve cumhuriyeti yap bir k sunabilir. Blgede, Devrimci ve Demokratik dnemin kaynaklarna dnerek; ABDnin ve blge egemenlerinin ihtiyac olan gerici, dle, dine, etniye, tarihe dayanan ulusulua kar, tpk Amerikadaki Kuzey eyaletlerinin Gney eyaletlerine kar savat gibi savaacak, gerici ulusuluk karsnda demokratik ve cumhuriyetilie dayanan bir ulusuluk gerekmektedir.

22

Bu gn var olan uluslarn ve ulusularn hepsi byle demokratik bir ulusuluun karsndadr. Amerika bu gerici ulusuluun en byk tevikisidir. O halde, Trklerin, Krtlerin, Araplarn, iilerin, hasl tm dillerden, kltrlerden, dinlerden ve soylardan insanlarn, ulusu dile,dine, soya, kltre gre tanmlamaya kar kanlarnn bir araya gelmesi gerekmektedir. Trkiyeli iiler ve halk, ulusu Trk soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Trklerle blnmeden, Krdistanl iiler ve halk, ulusu Krt soyu, dili ve kltr ve tarihiyle tanmlayan Krtlerle blnmeden; Irakl, Suriyeli veya baka lkeli iiler ve halk; ulusu Arap soyu, dili, kltr ve tarihi ile tanmlayan Araplarla blnmeden; Yahudiler ulusu Yahudi soyu, dini, kltr ve tarihiyle tanmlayan Yahudilerle blnmeden ne her hangi bir lke demokratikleebilir ne de blgenin paralanml ve kanamas durdurulabilir.

Demokratik Ulusuluun kili Karakteri

Bu devrimci ve demokratik ulusuluun genel olarak dnya ekonomisi ve zengin lkeler; zel olarak blge ve geri lkeler bakmndan ok farkl anlamlar vardr. Bu gn amzda, globalleme ylesine gelimitir ve zengin ve fakir lkeler arasndaki fark ylesine almtr ki, ileri lkelerdeki, en demokratik ulusuluk bile, dnya apndaki bir rk ayrmclnn, dnya apndaki bir apartheit sisteminin arac olmaktadr. Amerika ya da Avrupa m, bunlar kendi ilerinde, ulusun tanmndan btn dinsel, dilsel tanmlar dlarlarken, dayandklar ulusuluk, dnyann yoksullarnn bu hudutlarn dnda kalan gettonun duvarlar iinde tutulmasnn arac olmaktadr. Bu, en ilerici tanmlara dayanan, btnyle demokratik karakterdeki ulusuluun ve ulusal snrlarn bile retici glerin bu gnk gelimilik dzeyinde gerici karakterinin bir yansmasdr. Klasik uygarlklar anda, dnya ticareti henz ok kk ve lks mallarla snrlyken bile, ticaret yollar in, Hint, ran ve Orta Dou-Akdeniz alanlarnda imparatorluklar gerektiriyordu. Bu gn ise globalleme akl almayacak boyutlara ulamtr. Mallarn ou dnyann baka lkelerinden gelmekte ve bizzat o mallarn kendileri de baka lkelerde retilmi mallardan olumaktadr. Byle bir dnyada, ne kadar byk olursa olsun ve ne kadar demokratik kriterlere gr tanmlanm olursa olsun, ulusal devlet hibir zaman sorunlara bir zm getiremez. Ulusal devletlerin olduu bir dnyada tek zm, dnya apnda bir imparatorluk olabilir. Kapitalizmin ve emperyalizmin zm nerisi budur. Ama bu zmn kendisi bir elikidir. mparatorluk ancak bakalar paralanm ve blnm, glerini birletiremez durumdaysa mmkndr. Yani dnyay bir imparatorluun egemenlii altnda birletirmek onu olabildiince kk, iradesiz ve gsz paralara blmekle olur. Bu eilim ister Avrupann ABD tarafndan eski ve yeni diye blnmesi giriimlerinde, ister Irakta siyasi olann dinler, diller ve etnilere ve onlarn dengelerine gre tanmlanmasnda aka grlmektedir. Bu hibir zaman bir zm olamayaca gibi, ayn zamanda ok kan ve ac demektir.
23

Buna cevap ise, mrn oktan doldurmu ve bu imparatorluun stratejisine hizmetten baka bir ie yaramayan, dile, dine gre tanmlanm uluslar hi olamaz. Bunun bir tek cevab vardr: politik olann tanmndan ulusal olan kaldrmak. Tm ulusal snrlar havaya uurmak. nsanlarn hak ve grevlerine gre olumu demokratik bir dnya cumhuriyeti. gcnn serbest dolam. Bu cumhuriyet ancak, burjuva uygarlnn, siyasal, zel, kamusal, ticari ayrmlarn kaldrp, toplumun ve insann birliinin yolunu tekrar aabilir. Bu bakmdan, gerek dnya apndaki sorunlar gerek zengin lkelerin iileri bakmndan, en demokratik bir ulusuluk bile bir gerici programdr. nk, artk o Ulusuluk, tm mallar ve sermaye serbest dolarken, i gcnn serbest dolamnn nnde bir engeldir. Dolaysyla dnya apndaki apartheit sisteminin bir arac olarak, zengin lkelerden olmayan insanlar yoksullarn topland bir rezervatta tutmann arac olarak ilev grmektedir. Dnya apnda ve ileri lkeler asndan program, ulusun tanmndan dili, dini, soyu dlamak deil (ki zengin lkelerde bu byk lde gereklemitir), nasl tanmlanrsa tanmlansn, politik olann ulusal olana gre tanmlanmasna son vermek ve ulusuu, layk olduu yere, dinlerin arasna, inan alanna, zel alana yollamaktr. Bu pratik olarak btn snrlarn kalkmas anlamna gelir. Aslnda dnyann yoksullar imdiden ayaklaryla bu programa oy veriyorlar. Denizlerde, da doruklarnda, nehirlerde; yayan ya da derme atma kayklarla, gemi ambarlarnda, trlarla bin bir yoldan o ulusal snrlar ve duvarlar amaya, hapsedildikleri rezervattan ya da dev Bantustandan kamaya alyorlar. Bu anlamda dnya apnda i gcnn serbest dolam; gittii yerde alan ve vergi verenin tm sosyal ve siyasal haklara sahip olmas, her demokrat ve sosyalistin, her iinin savunmas gereken asgari bir programdr. Ama zaten bu program, fiilen, ulusal devletlerin sonu ve ulusal olann zel ve inan alanna tklmasndan baka bir ey de deildir. Ne var ki, byle bir program, zengin lkelerin emeki ve iilerince savunulmamaktadr. Savunulmamasnn nedeni de udur: Byle bir programn gereklemesi, zengin lkelerin dzeyinde belirli bir dmeye yol aar. Hem zengin lkeler ile yoksul lkeler arasndaki eitsiz mbadeleden doan deer transferi son bulur; hem de zengin lkelerde i gcnn fiyatnn dmesine yol aar. Kimse daha kt sonular iin mcadele etmeyecei hatta onlara kar direnecei iin, gelimi lkelerin iileri byle bir sosyalist programa kar durma eilimindedirler. Ama zengin lkelerin iileri ve cretlileri istemedike yer yznden kapitalizm kalkmayacandan, bu ayn zamanda insanln kmazn da gstermektedir. Yoksul lkelerin iileri dnya apnda eitliki bir dzeni; ulusal snrlarn kaldrlmasn isteyebilir ama yapamaz; zengin lkelerin iileri ise yapabilir ama istemez. Bu amaz, dnyadaki ezilenlerin karsnda bulunduu en byk amazdr ve bu amaz zlmedike, brakalm sosyalizmi insanln yaamas bile mmkn grlmemektedir. * Ama nc dnyada, yani zengin lkelerin dnda, mparatorluun blme ve gszletirme stratejisine kar, devrimci ve demokratik ulusuluk hala bir savunma mevzii olarak ve birletirme potansiyeliyle, emperyalizmin bl ve hkmet stratejisini bo drmek iin ilerici ve
24

kurtuluu bir ileve sahiptir. rnein, Orta douda, ABD veya Avrupa gibi bir Demokratik Cumhuriyetler birlii, hem blgenin insanlarna daha byk bir refah, daha kansz bir yaam sunar; hem de ABD ve dier emperyalistlerin planlarna kar koymak iin daha byk bir g ve irade birlii salar. Ve o zaman belki Tarih byle daha uzun bir yoldan, bu gnk yaam dzeyleri ve gelirler arasndaki derin blnmle bir son verip, dnyann cretlilerinin ortak bir programda birlemesinin koullarn yaratabilir.

Globalleme ve Ulusuluk
Dnya apnda globallemenin ve i gc glerinin etniye, dile, dine gre tanmlanm uluslar belli bir zorlamas bulunmaktadr. Kendini dile, dine gre tanmlayan devletlerin ve uluslarn giderek ekonomik gelimeyi engelleyici bir ilev grd ortaya kmaktadr. rnein, ana dilde eitimi reddetmek ve zorla asimilasyon, hem toplumsal atmalar kesinletirmekte, hem i gcnn gereken eitimi salanamamakta, burjuvazi rekabet gcn yitirmesi sonucunu vermektedir. Bunun iin iki farkl ulusuluk anlaynn damgasn tayan bir rnek alnabilir. rnein, Franszca bile konuamayan Zidaniyi Fransz milli takmna almakta bir kompleks gstermeyen Fransa, Zidaninin att gollerle dnya ampiyonu olurken; Almanyada doup bym ve Almancaya Trkeden daha hakim Trkiye kkenli futbolcularna, soya, kana, dile dayanan ulusuluunun gelenekleri nedeniyle ykselme ve milli takma girme olanaklar tanmayan Alman futbolu gerilemektedir. Almanyann bu gerici milliyetiliinin kurban olan bu futbolcular ise, yine ayn milliyetilik kanalndan Trkiyeyi dnya ncs yapmaktadr. Ya da ana diline hakim olamayanlarn baka dilleri renemedii bunun ise i gcnn eitimini zorlatrd ve kalitesini drd bilinen bir gerektir. Btn bu gibi nedenlerle, burjuvazi, dnyada genel olarak, milletin tanmndan dili, dini, etniyi dlama eilimine girmi bulunmaktadr. ok kltrllk ya da ulus devletin sonu sylemlerinin yaygnlamas, aslnda burjuvazideki bu deiimin bir ifadesidir. Bunun yan sra, imdi Avrupa Birliini oluturanlar gibi, bir zamanlar kendini genellikle soya, dile gre tanmlam uluslardan oluan devletlerin, ABDye rekabet edebilmek; kk devletlerin ulusal pazarlarnn bukalarndan kurtulmak iin birleme eilimine girmeleri ve Avrupa ulusu erevesinde bu kimlikleri, ar ekimle, yukardan ve Prusya yoluyla giderek politik alann dna itmek zorunda olmalar gibi eilimler de zellikle, Trkiyede, devlet snflar karsnda burjuvazinin dile, soya, dine dayanmayan bir ulusulua geme eilimi gstermesine yol amaktadr. Bu her ne kadar eski gerici milliyetilie gre bir ilerleme anlamna gelirse de, demokratik ve cumhuriyeti olmaktan ok uzaktr. Demokratik Cumhuriyet sadece ulusun tanmndan dili, dini vs. dlamaktan ibaret deildir. O ayn zamanda pahal, baskc, brokratik olmayan, ulusun ounluunun iradesine kar kullanlamayacak bir cihaz demektir ve bu nedenle bu
25

gnk pahal, baskc, brokratik cihazlarn paralanmasn gerektirir. Burjuvazi ise i buralara gelince son derece korkaktr ve buralara gelir diye korkmakta ve Brokratik oligariye kar tutarl bir tavra girmemekte srekli onunla uzlama yollar aramaktadr. O gl devletten, demokrasiyi engelleyen mekanizmalardan hi de vazgemek niyetinde deildir

Deien Roller
Ama btn bunlara ramen, ister globalizmin yaratt eilimlere ve Avrupa ile entegrasyon abalarna; ister siyasi iktidar elinde tutan brokratik oligariye kar bir cevap olarak olsun Trkiye politikasnda, ulusuluk sz konusu olduunda, burjuvazi ulusun tanmndan dili, dini, etniyi karmaya daha eilimliyken, Sosyalistler aksine var olan yapy sorgulamaktan kanmakta ve var olan ulusuluk anlaynn savunuculuunu yapmaktadrlar hem de anti emperyalizm ve anti kapitalizm adna. Bylece, devrimci demokratik hedefler gden sosyalistler ve devrimci demokratlar iin, Burjuvazi ve liberaller en azndan taktik ittifaklar yaplabilecek yol arkadalar haline gelirken, var olan btn sosyalist rgtler ve bunlarn etkisi altndaki ii hareketi; kar cephede yer almakta; gerici ulusuluun bir savunucusu olarak ortaya kmaktadrlar. Bu da onlarn egemen brokratik oligarinin en byk destekisi olmasna yol amaktadr. Pek ok kiinin kafasn allak bullak eden bu fenomenin srr ite yine Stalinizm kanalndan sosyalizme sinmi bu gerici ulusuluk anlayndadr. Bu durumda, var olan sosyalistler artk, devrimci demokrasi mcadelesinin mttefikleri deil, onun karsndadrlar. Onlar sosyalist ve anti emperyalist bir sylem iinde gerici milliyetiliin savunuculuunu yapmaktadrlar. Ve onlar iiler arasndaki almalar ve etkileriyle, ii hareketinin gerici milliyetiliin bir destekisi olarak ilev grmesine yol amakta; demokratik hedefleri bayrak yapm, tm gayr memnunlar birletirecek bir politik ii hareketinin olumasnn nne en byk engel olarak kmaktadrlar. Bylece devrimci demokrasi bakmndan eski ablonlara uymayan bir durum ortaya kmaktadr. rnein Trkiyede, kinci Cumhuriyetiler de denen, Liberal ve demokrat burjuvazinin eilimlerini yanstanlar; aznlklar, en azndan birer geici yol arkada olarak; sosyalistler ve onlarn kontrolndeki ii rgtleri ve hareketi ise kendisine kar mcadele edilecek gerici milliyetiliin birer savunucusu olarak ortaya kmaktadr. likilerin bilinen hibir ablona smayan bu ters yz oluu, aslnda demokratik mcadelenin nemini hi de kk grmeyen; gerici milliyetilikle de ba pek ho olmayan bir ok sosyalistin bile, kendinden ve pozisyonundan korkarak; var olan sosyalist ve ii rgtleriyle bir kopumaya gitmesini ve devrimci ve demokratik bir muhalefetin saflarnda birlemesini engellemektedir. Bu ters yz olular nedeniyle bir rastlant deildir, Krtlerin, ezilenlerin mcadelelerinin en iyi savunucularnn sosyalizme uzak duran liberallerden ve kinci Cumhuriyetilerden k-

26

mas; buna karlk sosyalizmi dilinden drmeyenlerin bu mcadeleleri ve sorunlar gndemden uzak tutanlar olmas. Sosyalistlerin byk bir ounluu iin bu tam anlamyla elikili bir durumdur. Onlarn ou bu sistemin kurbanlar, znel olarak milliyetilie zerrece sempati duymayan insanlar olmalarna ramen, bu gn iinde bulunduklar nesnel konumlaryla kendi znel niyetlerine kar durmaktadrlar. Onlarn bu elikiyi zebilmeleri iin, ulus teorisinin Marksist bir aklamasnn ve bu ynde ideolojik mcadelenin hayati bir nemi bulunmaktadr.

Demokrasinin Koullar
Ulusun, yurttala gre; gerici milliyetilik karsnda olua gre tanmlanmasndan sz ettik. Peki byle demokratik bir cumhuriyetin yurttalar iradelerini nasl gerekletirebilirler? Bunun temel art snrsz bir dnce ve rgtlenme zgrldr. Yani her trl dnce ve rgtlenme zgrl ortamnda tm farkl grlerin rgtlenmesi ve ounluu kazanmak iin eite, idari veya ekonomik kayrma veya basklara uramadan dierleriyle yarmas. Ama bu yetmez. O farkl fikirler tm topluma kendini nasl duyuracaktr? Fikirlerin, programlarn doruluunun gc sermayenin veya devletin gcn nasl ap da geni kitlelerin bilgisi ve bilincine ulaacaktr? Bunun iin, tm basn ve haberlemenin sermayenin, iktidarlarn ve devletin denetimi ve manplasyonlarndan azade olmas arttr. Yurttalarn tm olgular ve grler hakknda, o grler hukuki, siyasi veya ekonomik bir engellemeye uramadan bilgi sahibi olabilmesi, doru kararlar verebilmesi; doru seimler yapabilmesi ve yanl seim ve kararlarn deitirebilmesi iin olmazsa olmaz bir kouldur. Nasl, hava, su olmadan yaamak mmkn olmaz ise, medya zerinde sermaye ve devletin her trl kontrol ortadan kaldrlmadan demokrasinin gereklemesi mmkn deildir. O halde, var olan btn yayn olanaklarnn; matbaalarn, katlarn, frekanslarn ve kanallarn kesinlikle devlet ve sermayenin kontrol dnda olmas yani bu alanda zel mlkiyetin ve devletin sz hakknn kaldrlmas, demokrasinin gereklemesinin modern toplumda olmazsa olmaz kouludur. Devlet ya da hibir zel mlk sahibi hibir yayn organnn sahibi olmamaldr. Tpk su, toprak ve hava gibi, haberleme olanaklar da tm topluma ait olmaldr. Bunlar, tm nfus arasnda, rgtlerin, cinslerin, snflarn, eilimlerin nfus iindeki oranlarna; aldklar oy oranlarna veya ye saylarna gre bltrlmelidir. Devlet sadece bu datmn teknik yanlarn zmekle grevli ve yetkili olmaldr. Biz medya zerinde devlet ve sermaye kontrolnn olmamasn; hukuki, siyasi ve iktisadi engellerin yok edilmesini demokrasinin gereklemesinin olmazsa olmaz koulu olarak gryoruz. Son yllardaki btn kritik gelimeler, medyann nasl bir manplasyon arac olarak kullanldn gstermitir. Bundan kurtuluun bir tek yolu. Medyann btn toplum kesimleri ve rgtler arasnda paylatrlmasndan geer. Sonsuz bir bolluk olmadndan, nasl herkese
27

emeine gre ise, herkese yesi veya ald oy veya nfus iindeki oran kadar ilkeleri, bu dalm belirleyen ilkeler olabilir.

Seenler ve Seilenler
Ama gerek bir demokrasi iin sadece bu yetmez. Demokrasi, prensip olarak aznln ounlua uymasn ilke olarak kabul eden, yani ounluun kararna uyulmad takdirde uymayanlara zor uygulamay kabul eden, usulne uygunsa bunu meru gren bir rejimdir. Ama byle bir demokrasi pek ala gerici bir milliyetiliin de arac olabilir. Nfusun byk ounluu, biz ounluk Mslmanz, o halde madem ki demokrasi aznln ounlua uymasn gerektirir, o halde biz ounluk olarak okullarda slam dini okunmasn kararlatryoruz veya kimsenin ba ak dolamamasn kararlatryoruz diyebilir. Ya da ounluk, ounluk Trke konuuyor, o halde demokrasiye gre aznlk da ounlua uyup Trke konumak zorundadr diyebilir. Genel olarak demokrasi, yani aznln ounlua uymasn ilke olarak benimseyen rejim, kendi bana gericilikle elimez pek ala gericiliin arac olabilir. Bu bakmdan bizlere lazm olan, zel trden, aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasidir. Aznlklarn haklarn garantiye alan bir demokrasi olmadan demokrasi ilerici bir ilev gremez. Dil, din, kltr vs.nin eitlii ve siyasi alnn dnda tanmlanmas, yani devletin bu alanlardaki kesin tarafszl ve karar yetkisinin olmamasnn, aznlklarn haklarnn korunmas ve garantiye alnmas bakmndan nemi burada da ortaya kmaktadr. Nfusun ya da bir toplantya katlanlarn ounluu sigara iiyor diye kapal yerlerde sigara iilmesine izin verilmesi gerici bir demokrasidir rnein. lerici, aznlk haklarn gzeten bir demokrasi, bir tek kii bile sigara imiyorsa ve iilmesine raz gelmiyorsa, o bir tek kiinin bakalarnn zehirleriyle zehirlenmeme hakkn savunan demokrasidir; bir tek ocuk iin bile, ana dilde eitimi salayan bir demokrasidir. kiinin anlad bir dil iin bile, dier dillerle eit haklar tanyan; hatta aznlkta olduu iin, her zaman olacak fiili eitsizlii gidermek iin onu kayran, pozitif ayrmclk uygulayan demokrasidir. kiinin inand bir dine bile, milyonlarca insann inand bir dinle ayn eit haklar tanyan bir demokrasidir. Evet, tam bir hukuki zgrlkler ortamnda; medyann devletin ve sermayenin kontrol ve manplasyonlarnn dnda olarak tm bilgilerin edinildii bir ortamda; aznlklarn haklarn garanti altna alm zel bir demokraside bile hala halkn iradesinin nasl gerekleecei sorunu zlm olmaz. nk, demokrasi, temsili olarak uygulanabilir. Bir kyde veya gebe airetindeki dorudan demokraside olduu gibi, milyonlarca insann bir araya gelip bir karar almas ve aldn yine kendilerinin uygulamas fizik olarak mmkn deildir. nsanlar ancak belli temsilciler araclyla bu ilikiyi temsili organlara devrederek demokrasiyi gerekletirebilirler. Ama byk nfus ve alanlarn ortaya kard bu sorunun zm baka sorunlar da beraberinde getirir. rnein temsili organlar belli der blgeler iindeki oranlara gre mi yoksa olabildiince byk birimler seilerek nfus iindeki oranlara gre mi temsil edilmelidirler? Ve28

ya bu temsilcilerin kendini seenlerin iradesinden bamszlamas ve kendisini seenlerin deil de rnein bakalarnn veya kendisinin karlarn savunmasnn nne nasl geilebilir? Demokrasi bu sorunlara da ak cevaplar vermelidir. rnein elbette gerek ounluun iradesinin yansmas iin nispi temsil biimleri gerekir. Ama bu takdirde, kimin hangi blgenin temsilcisi olaca, hangi blgeye gre grevini yerine getirmedi diye geri alnabilecei nasl belirlenecektir? Her blgeden bir tek kiinin seilmesine dayanan sistemler ise bu sorunu zer ama, nfus iindeki grlerin gerek oranlarda yansmasn engeller. Btn bu sistemlerin mahzurlarna minimuma indiren, hem nispi temsili salamaya ynelik, hem de seilenlerin srekli denetimini salayan ve geri almasn mmkn klan mekanizmalara ihtiya vardr. Bu mekanizmalardan bazlar unlardr: rnein partisinden istifa edenin ayn zamanda temsilcilikten de ekilmi olmaldr. nk, temsili demokraside, sistemli grleri ve programlar olan siyasi partiler, grlerin ve oranlarnn belirlenmesinin olmazsa olmaz kouludur. Seimler aslnda kiiler deil, grler arasndadr. Bir baka mekanizme, siyasi konularda kesin bir dokunulmazlktr. Bir baka mekanizma, kendisini seenlerin eilimlerine denk davranmad takdirde seenlerin temsilcilerini geri alabilme hakkdr. Bir baka mekanizma, seilenlerin kendilerini seenlerin yaam ve sorunlarndan uzaklamamalar iin, ortalama bir ii cretinden yksek bir cret almamalardr.

Ordu ve Polis
Ama btn bunlar da yetmez. Devlet demek ordu, polis, mahkemeler, hapishaneler, vergi memurlar demektir. Bu cihazn kendisi silahldr ve ok gldr, bu cihaz oluturanlarn, ulusun ve onun temsilcilerinin iradesine hizmet eder durumda kalmasnn, onlardan bamszlamamasnn garanti altna alnmas gerekir. Tm toplumlarn tarihi, devletin siyasi iradeden bamszlama, onu bask altna alma veya onun yerine geme veya onu kendi karlar dorulusunda manple etme eiliminde olduunu gstermektedir. O halde bu mahzurlar giderecek mekanizmalar gerekir. Bunlar neler olabilir? lk elde, ordunun, hele Trkiye gibi Osmanldan kalma politikay belirleme geleneinin olduu bir lkede, batan baa yeniden rgtlenmesi gerekir. Bunun ilk koulu, dzenli ordunun lavdr. Radar, uak, gemi gibi zel ve kendi halkna kar kullanlamayacak gler hari, dzenli ordu kalkmal, onun yerini tpk svirede olduu gibi, tm vatandalardan ve alan insanlardan oluan milis almaldr.

29

Byle bir ordu sadece demokrasinin gereklemesi iin deil, ayn zamanda onun halka kar kullanmann da nnde bir engeldir. Btn deneyler gstermektedir ki, dzenli ordular siyasi iktidarlar tarafndan da ezilenlere kar kullanlmaktadr. Byle silahl alan yurttalardan oluan bir ordu ezilenlere kar kullanlamaz. Ama byle bir ordu ayn zamanda en iyi savunmadr da. Byle btn halkn her zaman birka saat iinde milyonlarca kiilik tm lke sathna yaylm bir ordu haline dnebilecei bir lkeye kimse saldrmaya cesaret edemez. Byle bir ordu, en korkun silahlara, en gl dmanlara kar en etkili cevaptr. Byle bir lke, ancak bir nkleer saldryla tmden yok edilerek ele geirilebilir ama yle ele geirilmi bir lke de ele geirenin de iine yaramaz. Ama byle bir ordu, ayn zamanda, baka lkeleri tehdit potansiyeli de tamaz. Silahl yurttalardan oluan ordular iyi savunma aracdrlar ama ok kt bir saldr aracdrlar. Bu nedenle, lkenin komularyla ilikisinde onlara korku salmaz ve onlar askeri masraflar ykseltme, fakirleme ve demokrasiden uzaklama ynnde deil aksine olumlu ynde etkiler. Ama bunlar kadar nemli olan bir sonucu da udur: byle bir ordu ayn zamanda ucuz bir ordudur. lke savunmas ulusal haslann ok kk bir blmn alacandan, bte aklarna ve enflasyona yol amas sz konusu bile olmaz. Bylece dzenli bir ordunun harcamalarndan yaplan tasarruflar, yatrmlara ve sosyal harcamalara aktarlabilir. ssizlik azalr ve refah ykselir. sizlik azalp refah ykseldike de bir orduya olan ihtiya azalr, demokrasi pekiir, yurttalarn lkelerine ball artar ve saldr tehlikesi azalr. Ama sadece bunlar yetmez. Btn karar alc memurlarn her dzeyde seilmesi gerekir. Tpk, Amerikan filmlerinde olduu gibi, Jrilerin, Polis amirlerinin, yerel idarecilerin de seimle gelmesi gerekir. Osmanl kalnts kaymakamlk valilik gibi makamlarn kaldrlmas gerekir. Ulus topluluklarn zgr iradeleriyle birlemesinden oluur. Her dzeyde otonomi ve zgr iradeyle, ekonominin kendi yasalarnn gerei olarak bir birlik temel olur. Ama bu da yetmez. Ayn zamanda, seilmi memurlarn emri altndaki dier memurlarn da, her zaman ortaya kabilecek keyfi emirlere direnecek gc olmas gerekir. Bunun iin, memurlarn tayin, terfi gibi ilemlerinin, yine bu memurlarn bamsz memur sendikalarnn tuttuu sicillere gre belirlenmesi gerekir. Devlet memurlarnn btn ayrcalklarna son verilmesi gerekir. Onlarn imdi ordu evlerinde veya ayrlm blgelerin yazlk veya lojmanlarnda olduu gibi, toplumun gzlerinden uzak bir kast gibi yaamalarna son verilmesi gerekir. Ancak btn bu gibi koullarn birlii iinde bir demokrasiden ve demokratik cumhuriyetten sz edilebilir.

Demokrasi ve Refah
Trkiyeye egemen brokratik oligari, demokrasiyi bu lkenin insanlarna hibir zaman layk grmemektedir. Onlar demokrasi ile toplumun ilikisini alt st etmektedirler. Bunun iin ne mantken ne de olaylarca kantlanamayacak varsaymlar vardr.
30

Bunlarn birincisi, demokrasinin ancak belli bir refaha ulatktan sonra mmkn olacadr. Bu gerekeyle, batdaki kadar refah olmadna gre o kadar da demokrasi olmayaca sylenmektedir. Bu tarihin en byk yalanlarndan biridir. Bu gn demokrasinin beii olarak grlen Kuzey Avrupa lkelerinin hi biri, bu gnk demokrasinin temeli olan kurallar getirdiklerinde zengin lkeler deillerdi. O zamanlar Osmanl, Hint, in ok daha zengindi. sve, zengin olduu iin demokrasi olmad. Yoksul sve, demokrasi olduu iin zenginledi. Kald ki, sistemin mant ile de bu sonuca ulalabilir. Demokrasinin olmamas daima gl bir devlet cihaz, bu da retici olmayan militer ve brokratik harcamalarn ykseklii, dolaysyla yatrmlarn azalmas; genellikle enflasyon, dolaysyla pahallk ve issizlik demektir. Ve pahallk nedeniyle ortaya kan memnuniyetsizlii ve tepkileri bastrabilmek iin daha az demokrasi ve daha gl ve pahal devlet cihaz gibi bir fasit daire ortaya kar. Demokrasinin olmamas ayrca yoksullarn ve ezilen snflarn aleyhine alr her zaman. Demokratik haklarn olmad yerlerde iiler ve yoksul kesimler rgtlenip haklarn savunamazlar. Bu da toplumda eitsizliklerin artmasna yol aar. Bu eitsizlikler de tekrar bunlarn yol at patlamalar bastracak gl cihazlara ve bunlar da demokrasinin giderek azalmasna doru bir gidi yaratr. Ama sadece bu kadar da deildir. Demokrasinin yokluu burjuvazinin bile aleyhine alr uzun vadede. Demokrasi olmayp ezilenlerin ve iilerin haklarn savunamad yerlerde, sermaye art deeri arttrmak iin modern teknik kullanmak gereini duymaz. Art deeri, daha uzun ve youn alma, daha dk cret zerinden salayarak dier kapitalistlerle rekabet etmenin yolunu bulur. Ama bu da geri teknoloji kullanmn besler ve emek retkenliinin dk kalmasn dolaysyla lkenin geriliini pekitirir. Yani teknik ilerleme ve emek retkenliinde bir art iin de demokrasi olmazsa olmaz koullardan birisidir. Dnyann en gelimi lkelerinin ayn zamanda en demokratik lkeler olmas bu nedenledir. i haklarn savunanlar baya maddecilikle sulayanlarn, demokrasi sz konusu olduunda, demokrasiyi zenginlemenin sonucu olarak grmeleri ve demokrasiyi topluma layk grmemeleri, bizzat kendilerinin baya maddeciliinin kantdr. O halde, gerek teknik ilerleme, gerek toplumsal eitlik ve gerek demokrasinin pekimesi iin demokrasi biricik zm ve balang noktasdr. lkeler zengin olduklar iin demokratik olmaz, demokratik olduklar iin zengin olur; toplumlar sosyal eitsizlik az olduu iin demokratik deildir, demokratik olduklar iin sosyal eitsizlikler azalmtr.

Demokrasi ve Eitim
Brokratik oligarinin bir dier yalan da, demokrasinin ancak eitimle elde edilebileceidir. Bunlar, aslnda ne kadar ilerici olduklarn syleseler de lanetledikleri Abdlhamitin demokrasiye kar argmannn tekrarlamaktadrlar. O da , kullanmasn bilmeyen cahil halka de31

mokratik haklar vermek; ocuun eline bir silah vermek gibidir, tutar babasn vurur diyordu. Suya girmeden nasl yzme renilemez ise, demokrasi iinde yaamadan da demokrasi renilemez. Demokrasinin eitimi yine demokrasidir. Kald ki burada, nemli olan halk demokrasi konusunda eitmekle kendilerini yetkili ve grevli grenlerin kendilerinin demokrasi konusunda eitilmeleri gerektiidir. Eiticileri kim eitecektir? Onlar yine ancak halk kendisi eitebilir. Hasl, halka demokrasi konusunda eitim vermeye kalkanlarn aslnda kendilerinin eitilmeye ihtiyalar vardr. Ve bu demokrasi retmenlerinin ilk renmeleri gereken de, demokrasi eitiminin ancak demokrasi iinde renileceidir.

Demokrasinin Kayna
Bu gn niin Trkiyede demokrasi mcadelesi bylesine zayftr? Trkiyede niin hibir zaman demokrasi gelimemitir? Btn dnyada, demokrasinin kayna vardr. Birincisi kanda toplumun demokratik gelenekleri. kincisi, henz devrimci ve demokratik dneminde bir burjuvazinin varl. ncs ii hareketidir. Dnyann en demokratik lkelerinde bu nn srayla bir bayrak yar gibi demokrasi bayran ele geirdiini grr. rnein ngilterede ilk Magna Karta, krala kafa tutan airet eflerinin iidir. Yani kanda toplumun gelenekleri. Tam bunlar artk Krala kar glerini yitirdiklerinde, bu sefer burjuvazi, demokratik mcadelenin bayran ele alr. Burjuvazi demokratik barutunu tkettiinde ise ii hareketi. Trkiyede bu koul da hibir zaman olmamtr. Binlerce yllk mutlak devletilik, batdaki senyrler gibi krala kafa tutacak bir tabakann ortaya kmasna olanak salamamtr. rnein ilk yllarnda Osmanl sultanlar bir bakma, eitler arasnda birinciydiler. Ama uygarlatka derhal kle kap kullarna dayanmlar ve dier zerk beylere yaama yans vermemilerdir. Bu Dounun binlerce yllk devlet geleneinin en lanetli sonucudur. Kandalk demokrasisi, sadece siyasi bir gc temsil etmeyen muhalif tarikatlar ve devlet gcnn ulaamad yerlerde, rnein da balarndaki Alevi kylerinde komn olarak yaayabilmitir. Burjuvazi, doduunda, oktan devrimci barutunu yitirmiti ve zaten tam bu nedenle de demokrasi bayrayla deil, gerici ulusuluun bayrayla egemenlik mcadelesi vermiti. Kald ki, Ermeni katliamlar ve mbadeleler ile Anadoludaki bu zayf burjuvazi bile tasfiye edildi.

32

Onlarn tasfiyesiyle demokrasinin en byk dman derebeylik ve tefeci bezirganlk glendirildi. i hareketi ise, Sovyet d politikasnn bir arac olarak kald. Sadece altm ve yetmilerin kitlesel kabarnda biraz demokrasiyi gelitirecek eler vard. Ama bu hareketin nesnel demokratik karakterine karlk, ideolojisiyle demokratik deildi ve ilham ald brokratik kastlarn da etkisiyle demokrasiyi burjuva diye kmsyor, anti demokratik yntemleri kutsuyordu. Bylece nesnel olarak demokratik karakterdeki ii ve yoksul tabakalara dayanan hareketler bile bir demokratik etki ve gelenek bile brakmyorlar, demokrasiye kar alyor, kedi iplerini ekiyorlard. Ayn zamanda bu hareketler hepsi de gerici bir milliyetilii desteklediklerinden, devletin yapsn hibir ekilde tartma konusu yapmyorlar, gerici ulus tanmlar karsnda devrimci ve demokratik, yurttala ve haklara dayanan bir ulus tanm iin mcadele etmiyorlard. Ancak 1990larn banda Sovyet brokrasisinin ve onun o muazzam ideolojik arlnn kmesi, eski demokratik hedeflere geri dnn koullarn yaratt. Bu bile, globallemenin ideolojisinin, yani ok kltrllk ve ulus devletin sonu gibi ideolojik kavramlarn egemenlii altnda, yani bir ideolojik gericilik ikliminde; sivil toplum kurulularnn demokrasi mcadelesinden kan rts olduu; yar resmi devlet ya da sermaye destekli arpalklar ilevi grdkleri koullarda batan arpk bir biimde olutu. Bylece, iten demokrasi zlemleri bile Sivil toplum, ok kltrllk, ulus devletin sonu gibi, aslnda dnya apnda bir ideolojik gericiliin sylemleri biiminde ortaya kt bu da sosyalistlerin demokrasi mcadelesinden uzak durmalarn pekitirdi ve bir zeleiri srecine girmelerini engelleyici, onlar talatrc bir etki yapt. Bylece, demokrasi sahipsiz kald. En tutarl demokrasi savunucusu olmas gereken sosyalistler demokrasiye uzak ve bunu kmseyen bir konumda kalyor; demokrasi zlemleri ise globalizmin gerici ideolojik saldrsnn kavramlar iinde kendini ifade edebiliyordu.

Politik slam ve Demokrasi

Politik slamda ifadesini bulan ve yoksul iilerin memnuniyetsizliini kendi yedeine alan Anadolu burjuvazisi ve Mslman burjuvazi demokrasiden korkmaktadr. Dini olan zel olan, inan olan olarak tanmlama ve devletin gerek bir laikliinin deil; Kemalizmin resmi devlet slam karsnda kendi slamn devletin resmi slam yapmann kavgasn vermektedir. rnein Diyanet ilerini kapatmak; btn imam ve mezzinlerin, btn din adamlarnn o cemaatlerin gnll balaryla geinmesi; dinle ilgili btn resmi okullarn kapanmas ve dini eitimin cemaatin kendi olanaklarna braklmas; okullardan din derslerinin kaldrlmas gibi gerek bir demokrasinin olmazsa olmaz koullar iin hibir giriimde bulunmamaktadr. Byle davrandka da modern ehir hayatn yaayan orta snflar ve Alevileri, buna kar tek garanti grdkleri anti demokratik karakterdeki devlet oligarisinin kollarna atmaktadr. Halbuki bir para tutarl demokratik tavr ile yani devleti inanca ilikin olandan tamamen dlayan
33

ve tarafszlatran; inanc politik alann dna atan gerek bir laiklik ile btn ehir orta snflarn ve Alevileri yanna kazanp en azndan tarafszlatrabilir ve iktidar gcnn ordu ve brokrasiden parlamentonun ve seilmi temsilcilerin eline geiini salayabilir. Ama bunu yapmamaktadr. nk gerici zn korumakta, tutarl bir demokrasinin kendisine kar alacan bilmektedir. Politik slam, ayn tutuculuu ve demokrasi korkusunu ulus tanmnda gstermektedir. Ulusun tanmndan, dil, din, etniyi dlayacak ve bylece tm dillere ve kltrlere eitlik salayacak ve bylece rnein Krtlerin ve dier aznlklarn desteini kazanabilecek, bylece Ordu ve brokrasiyi tamamen tecrit edecek yerde; bir zamanlar insanlarn yer ekiminin olmadna inanmalar halinde dmeyeceklerini savunanlarn mantyla Krt sorununu yok sayarsanz yok olur diyerek, Trkiyedeki en byk demokrasi gcn karya itmekte. Dile, etniye dayanan rk milliyetilie destek vermektedir.

Brokratik Oligari ve Burjuvazi

Burjuvazinin bu korkakl sayesinde Brokratik oligari, aslnda her biri demokratik zlemlerin ifadesi olan hareketleri, birbirine kar kullanma olana elde etmektedir. Bu nedenle Trkiyedeki rejimin bu dengelere dayanan ilgin bir Bonapartist karakteri vardr. Brokratik oligarinin egemenliinin ve gcnn devam iin, Anadolu burjuvazisinin slam' bayrak etmesinin ve demokratik zlemlere cevap vermemesinin ve demokrasi konusundaki korkaklnn hayati bir nemi vardr. Eer, Anadolu burjuvazisi olmasa, devlet oligarisi egemenliini byle srdrp hala bu gnk gibi gcn koruyamaz. Ama bu brokratik oligari de olmasa, Anadolu burjuvazisi, geni gayr memnun emeki kesimleri byle kendi politik slam bayra altnda toparlayamaz. Bu burjuvazi, slam', yar resmi devlet dini yapmak istedii ve gerek bir laiklikten kat iin btn ehir orta snflarn ve Alevileri brokratik oligarinin bir yedei haline getirmektedir. Brokratik oligarinin byle glenmesi karsnda, onun dayatmalarndan bezmi emeki kesimler ve hatta byk ehir burjuvazisi bile bu sefer politik slamn ardnda saf tutmaktadr. Kemalist brokratik oligari ile politik slam' bayrak yapm burjuvazisi, birbirinin can dman gibi grnmelerine ramen birbirlerinin en byk i birlikileridir. Gerek bir demokratik hareket kt an onlar, onun karsnda derhal birleeceklerdir ve o zaman onlarn arasndaki zdelik ok daha iyi grlecektir. * Ayn zdelik blgedeki uluslar aras gler bakmndan da geerlidir. Bu gn sanki ABD ile blgenin brokratik ve molla oligarileri; ABD ile iiler kar gler gibiymi gibi grnmektedirler. Halbuki, politik olann tanmndan her trl dini, dili, kltr dlayan gerekten demokratik bir hareket karsnda bunlarn hepsi ayn gerici milliyetiliin savunucusu olarak ortaya karlar.
34

te her eyden nce talar yerli yerine oturtmak iin, blgenin ve Trkiyenin bu gn iinde bulunduu sefalete son vermek iin; eiinde bulunulan kanl gelimelerden kurtulmak veya en azndan bir zm alternatifi karmak iin bir AILIM gerekmektedir. Bu AILIM yukarda ksaca ifade ettiiniz, gerekten demokratik ve cumhuriyeti bir programla olabilir.

Gler
Peki byle bir program ykseltecek hangi gler var bugn? u an byle bir program olan biricik g Krt hareketidir. Krt hareketi de, en ykseldii zamanlarda, demokrasi dman ve ulusu soya, dile kana gre tanmlayan geleneklerin etkisi altndayd. Ne ulusal baskya kar, ulusun tanmndan dili, dini dlayan demokratik ve cumhuriyeti bir programa sahipti ne de kendisinin ve hedeflerinin demokratik bir karakteri vard. Onun demokratik karakteri, gerici bir milliyetilie kar yine ayn milliyetilik anlayna dayanmasna ramen, ezilen bir ulusun hareketi olmasndan kaynaklanyordu. Kendisinden ve taleplerinden ziyade mcadelesinin nesnel sonular demokratik karakterdeydi. Yine de bu hareket belli zellikler tayordu. Onun sosyalizmden kaynaklanan ideolojik gelenekleri ve yoksullara dayanan yaps, iinde bir demokratik ulusuluun oluup gelimesine de olanak sunuyordu. PKK tm etnilerden, kltrlerden, dillerden ve dinlerden insanlar iinde barndryordu. PKKnn kendisi tam anlamyla laik ve dil, din, kltr ve soyu politik olann tanmndan dlam bir rgtt. Taraftarlar iinde Mslmanlar kadar Ezidiler, Aleviler ve Hristiyanlar; Krtler gibi Trkler bulunuyordu. PKK hibir zaman bir Krt rgt deil, her zaman bir Krdistan rgt olmutu. Bu sadece Trkiyede deil, Orta douda bile pek grlen bir zellik deildir. Yani PKK, politik olandan dili, dini, soyu, kltr dlam; demokratik bir ulusuluun prototipi zellikleri kendi yapsnda tayordu. Hem bu zellikleri, hem yoksullara dayanan plebiyen yaps; hem Sovyetlerin knn onun ideolojik bukalarndan kurtarmas; hem de tm dnya lkelerinin kendilerine kar bir cephe oluturup en kk bir savunma olana bile brakmad koullarda, bu hareket, ilk kez, Ulusuluun ilk ortaya kt an demokratik ve devrimci ulusuluunu el yordamyla yeniden kefetti. Ne var ki bu kefedi ve formlasyon, ar bir darbenin alnd ve byk bir tecridin yaand koullarda, bir imhay engellemek iin yaplan taktik manevralarn ve diplomatik sylemlerin iinde ifade edildiinden onun bu zgl nitelii bizzat kendi taraftarlarnca bile yeterince kavranamad ve onun ifade edildii taktik biimler ve ilk kez el yordamyla kefedilmi olmasnn zorunlu kld kavramsal belirsizlikler; iinde tad gemiin izleri kadar ideolojik iklimin moda kavramlarnn etkileri onun znn ve neminin kavranmasn engelledi. Bylece onun ifade edili biiminin zellikleri bahane edilerek herkes tarafndan dland. Liberaller onu eski stalinist kalntlar nedeniyle anlamad; Stalinistler kulland terminoloji
35

nedeniyle bir ideolojik gericilie teslimiyet olarak grdler; demokratlar diplomasi ve taktik zellikleri nedeniyle Kemalizmle bir uzlama ve teslimiyet olarak grdler; Krt burjuvazisi de byle bir pazarlk veya kandrmaca olarak anlad ve yle uygulamaya kalkt. Btn bunlarn yan sra, zaten demokratik cumhuriyet unutulduu ve Trkiyenin sosyalistleri demokratik olmayan bir milliyetiliin savunucusu olduklarndan, program ve ars hi bir zaman bir yank bulamad ve karlksz kald. Bu karlkszlk srerken, ABDnin Irak igali PKKnn projesinin btn ikna ediciliini ve ekiciliini Krtler arasnda bile yitirmesine yol at. PKKy destekleyen veya zaten mecburen desteklemek zorunda olan Krtlerin hepsi, dile, soya, dayanan milliyetilie doru muazzam bir kay yaad. Bu kay, bizzat PKK ve devamcs rgtlerin bile, calann byk prestijine ramen bu gidiin akntsna kaplmalarna yol at. Projeyi bizzat kendi rgt bile savunamaz ve savunamaz oldu. Bylece devrimci ve demokratik bu ulusulua gre tanmlama denemesi, daha doup ayaklar zerinde durma frsat bile bulamadan yok olma tehlikesiyle kar karya geldi.

iler
Bu koullarda bizler politik olann tanmndan dili, dini, soyu, kltr, tarihi dlayan Demokratik Cumhuriyet hedefiyle ortaya kyoruz. Bu program sadece Trkiyenin deil blgenin sorunlarna biricik zmdr. Programmzda, iiler iin, kyler iin ekonomik veya zel istemleri arayanlar bulamayacaklardr. nk ancak bir demokratik cumhuriyette iiler hedeflerini ve istemlerini en ideal biimde savunma olana elde edebilirler. Bu koullar olmadan, bu koullar varmasna talepler sunmak sadece kafa karklna ve siyasi belirsizlie yol aar. iler bu gnk ekonomik mcadelelerin bitiricilii iinde yok olmak istemiyorlarsa, demokratik cumhuriyet bayran ykseltmelidirler. Ancak, yukarda aklanan Demokratik Cumhuriyet bayran ykselten iiler bamsz bir politik hareket oluturabilir ve tm gayr memnunlar bir cephede toplayp bu gnk gibi tecrit durumlarna son verebilirler. Fabrikasnda, i kolunda veya genel olarak cret dzeyindeki bir dzelme iin sava sadece iileri ilgilendirir ve dier gayr memnunlar kazanamaz: bu da iilerin tecridine ve yenilgilerine yol aar. Ama eer iiler, demokratik bir politik hareketin ban ekerlerse, o Alevilerin, Krtlerin, Kyllerin, ehir orta snflarnn, blge halklarnn ve hatta burjuvazinin belli kesimlerinin bile desteini kazanabilir. Brokratik oligarinin keyfiliinden ve ilkel milliyetiliinden bkm; demokratik bir ulusuluun salayaca geni olanaklar gren hi de kmsenmeyecek bir burjuva kesimi bile bulunmaktadr.
36

Ama ancak bylesine geni kesimler birletirilerek, blge oligarilerinin egemenliine son verilip, Amerikann blgeyi dine, dile, soya dayanan kk devletlere blme ve onlar birbirine kar kullanma planlarna bir cevap verilebilir. Ancak bylece blge iine itildii mezbahadan kurtulabilir. iler ancak demokrasi bayran ykseltirlerse iktisadi durumlarnda bir gelime salayabilirler Ama bunun iin ilk art, iilerin ncelikle kendilerinin politik olan dile, dine, soya, tarihe dayanan ulusulukla blnmesidir. Biz balarsak bakalar bizi izleyecektir. 10 ubat 2004 Sal demiraltona@hotmail.com http://www.comlink.de/demir/

37