VRB Tez

T.C.
SLEYMAN DEMREL NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS
VANADYUM VE NKELN
ATIK KL VE KULLANILMI ENDSTRYEL
KATALZRLERDEN KAZANIMI
Aslhan Tuba ZTRK
Danman: Do. Dr. Ata Utku AKIL
YKSEK LSANS TEZ

MADEN MHENDSL ANABLMDALI
ISPARTA 2008
NDEKLER
Sayfa
NDEKLER ............................................................................................................. i
ZET........................................................................................................................... iv
ABSTRACT ................................................................................................................. v
TEEKKR ................................................................................................................ vi
EKLLER DZN.................................................................................................... vii
ZELGELER DZN .............................................................................................. xii
SMGELER ve KISALTMALAR DZN ............................................................. xviii
1. GR ....................................................................................................................... 1
1.1. Motivasyon ve Ama ............................................................................................ 1
1.2. Kapsam .................................................................................................................. 3
2. KAYNAK ZETLER ............................................................................................ 6
2.1. Vanadyum ............................................................................................................. 6
2.1.1. Tarihsel Geliimi ................................................................................................ 6
2.1.2. Vanadyumun Fiziksel ve Kimyasal zellikleri ................................................. 8
2.1.3. Vanadyum Kaynaklar, Rezervleri ve Fiyat trendi .......................................... 11
2.1.4. rnler ve Kullanm Alanlar .......................................................................... 16
2.1.4.1. VRB (Vanadyum Redoks Pilleri) ................................................................. 18
2.1.4.2. Vanadyum Metali .......................................................................................... 19
2.1.4.3. Anhidrit Vanadyum (Vanadyum Pentoksit) (V2O5) ..................................... 20
2.1.4.4. Ferrovanadyum (FeV) ................................................................................... 21
2.1.4.5. Dier Bileikler ............................................................................................. 23
2.1.5. evresel Etkileri ............................................................................................... 23
2.2. Nikel .................................................................................................................... 25
2.2.1. Tarihsel Geliimi .............................................................................................. 25
2.2.2. Nikelin Fiziksel ve Kimyasal zellikleri ......................................................... 26
2.2.3. Nikel Kaynaklar ve Rezervler ......................................................................... 29
2.2.3.1. Slfit Cevherleri ............................................................................................ 31
2.2.3.2. Oksit Cevherleri ............................................................................................ 31
2.2.4. rnler ve Kullanm Alanlar .......................................................................... 34
2.2.5. evresel Etkileri ............................................................................................... 37
2.3. Vanadyum ve Nikelin eitli Atklardan Kazanmna likin Literatr

zetleri ................................................................................................................ 39
2.3.1. Uucu Kllerden Kazanm ............................................................................... 39
2.3.2. Atk klden Kazanm ....................................................................................... 44
2.3.3. Kullanlm Katalizr Atklarndan Kazanm .................................................. 47
3. MATERYAL ve YNTEM................................................................................... 59
3.1. Materyal ve Karakteristik zellikleri.................................................................. 59
3.2. Yntemler............................................................................................................ 64
3.2.1. Analizler ........................................................................................................... 65
3.2.1.1. zndrme ve Analiz.................................................................................. 65
3.2.1.2. X-Inlar Krnm (XRD) Analizi ............................................................... 65
3.2.2. Nem Kayb, Uucu Madde Miktar Analizleri ve Kavurma ............................ 66
3.2.3. Li Deneyleri .................................................................................................... 66
3.2.3.1. Asit lii (H2SO4) Deneyleri ........................................................................... 69
3.2.3.2. Alkali Lii (NaOH) Deneyleri ...................................................................... 75
4. BULGULAR ve TARTIMA ................................................................................ 78
4.1. Arlka Nem Kayb ve Uucu Madde Miktar Analiz Sonular ..................... 78
4.2. Asit Lii (H2SO4) Deney sonular ..................................................................... 79
4.2.1. Kullanlm Katalizr ile Yaplan Ksmi Faktriyel Deney Sonular ............ 79
4.2.2. Atk kl ile Yaplan Ksmi Faktriyel Deney Sonular .................................. 93
4.2.3. Kullanlm Katalizr ile Yaplan Tam Faktriyel Deney Sonular ............. 107
4.2.4. Atk kl ile Yaplan Tam Faktriyel Deney Sonular .................................. 119
4.3. Alkali Lii (NaOH) Deney Sonular ............................................................... 129
4.3.1. Atk kl ile Yaplan Alkali Lii (NaOH) Deney Sonular............................ 129
4.3.2. Kullanlm Katalizr ile Yaplan Alkali Lii (NaOH) Deney Sonular ...... 139
4.4. Teknik ve Ekonomik Analiz Sonular ............................................................. 144
4.4.1. Akm emasnn Oluturulmas ..................................................................... 144
4.4.2. Ekonomik Sre Analizi ................................................................................ 147
4.4.2.1. Malzeme ve Enerji Bilanosu ..................................................................... 150
4.4.2.2. Maliyet analizi............................................................................................. 154
5. SONU ................................................................................................................ 161
6. KAYNAKLAR .................................................................................................... 165
ii
TEEKKR
Bu aratrma konusu seiminde ve Erasmus deiim program iin beni ynlendiren,
karlatm zorluklar bilgi ve tecrbesi ile amamda yardmc olan deerli
Danmanm Do. Dr. Ata Utku AKILa teekkrlerimi sunarm. talyada
yrtm olduum deneysel almalarmda ve aratrmalarmda bana yardmc olan
deerli hocam Prof. Dr. Francesco VEGLIya, laboratuvar almalarmda
yardmlarn
esirgemeyen
arkadalarm
Ide
DE
MICHELIS,
Martina
GUARDIANIye teekkrlerimi sunarm. Manevi olarak byk desteini grdm

Universita Degli Studi DellAquila Kimya Mhendislii Blmndeki laboratuar
teknisyeni Fabiola FERRANTEye, dier tm laboratuar personeline ve XRD
okumalarnda yardmlarn esirgemeyen Sayn Prof. Dr. Giuliana TAGLIERIye
teekkr ederim. Kullanlm katalizr atklar ile atk kl numunelerinin teminini
salayan ORIM S.p.A. (talya) ve preparatlarn temininde yardmc olan Francesco
FERELLAya teekkr ederim.
Bu aratrmay yrtrken ve talyada bulunduum sre ierisinde hem maddi hem
de manevi olarak byk desteklerini benden esirgemeyen sevgili aileme ve yksek
lisans eitimimin her aamasnda beni yalnz brakmayarak manevi ynden bana
destek olan deerli dostlarm Erkin Malkondu, Sibel Ergl, Gizem nc ve daha
adn burada sayamadm birok meslektama ve arkadalarma sonsuz sevgi ve
sayglarm sunarm.
1529-YL-07 Nolu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Sleyman Demirel
niversitesi
Bilimsel
Aratrma
Projeleri
Ynetim
Birimi
Bakanlna
teekkrlerimi sunarm.
Maden Mhendisi
Aslhan Tuba ZTRK
ISPARTA, 2008
iii
EKLLER DZN
ekil 2.1.
Vanadinit kristalleri (Anonim) ................................................................ 6
ekil 2.2.
Vanadyum kristalleri (Mineral Information Institute, 2007) .................. 9
ekil 2.3.
a)Karnotit, b)Vanadit, c)Patronit, d)Boksit............................................ 11
ekil 2.4.
Vanadyum ve dier nemli metallerin yerkabuundaki dalm

(Mefos, 2006) ......................................................................................... 12
ekil 2.5.
Vanadyumun balca kaynaklar (Mefos, 2006) ................................... 14
ekil 2.6.
Ekim 2005-ubat 2007 tarihleri arasnda gzlenen vanadyum fiyat

trendi (The Northern Miner, 2007) ....................................................... 15
ekil 2.7.
Vanadyumun endstrideki kullanm ekillerinin dalm

(Mefos, 2006) ......................................................................................... 16
ekil 2.8.
Anhidrit vanadyum kristalleri (Mineral Information Insttude, 2007)... 20
ekil 2.9.
Garnerit, Milerit, Nikolit, Pentlandit, Laterit (soldan saa srasyla) ... 29
ekil 2.10. Ekim 2005-ubat 2007 tarihleri arasnda gzlenen nikel fiyat trendi
(London Metal Exchange, 2007) ........................................................... 34
ekil 2.11. Nikelin endstrideki ilk kullanm alanlar (Vale Inco, 2003) ............... 35
ekil 2.12. Nikelin endstrideki son kullanm alanlar (The Weinberg Group
LLC, 2003) ............................................................................................. 36
ekil 2.13. Ar petrol uucu kl ve Orimulsion uucu klnden vanadyumun
kazanm sreci (Vitolo vd., 2000) .......................................................... 41
ekil 2.14. n-yakma aamas sonrasnda vanadyumun ar uucu klden
kazanm sreci (Vitolo vd., 2001) .......................................................... 42
ekil 2.15. Asit lii, alkali li ve zeltiden metal kazanm srelerini ieren
iki aamal srecin btnlemi akm emas (Navarro vd., 2007) ........ 44
ekil 2.16. a) Atk kln slfrik asitli basn lii sreci ve b) Standart
kavurma-li srecinin malzeme dengesini gsteren akm emas
(Amer, 2002) ........................................................................................... 45
ekil 2.17. Msr atk klnden vanadyum ve nikel kazanm iin
gelitirilmi slfrik asit basn lii srecinin akm emas
(Amer, 2002) ........................................................................................... 46
ekil 2.18. Katalizrden NaOH lii ile slfat, sodyum vanadat ve sodyum
molibdat kazanm akm emas (Villarreal vd., 1999) .......................... 49
ekil 2.19. Katalizrden NH3 lii ile vanadyum pentoksit ve alminat
iv
kazanm akm emas (Villarreal vd., 1999) ......................................... 50

ekil 2.20. Kullanlm katalizr numunesinden (NiO/Al2O3) nikelin kazanm
srecini gsteren akm emas (Al-Mansi ve Abdel Monem, 2001)...... 52
ekil 2.21. Kullanlm katalizrn amonyak lii atklarndan Mo ve V kazanm
srecini gsteren akm emas (Chen ve arkadalar, 2006) .................. 55
ekil 2.22. Kullanlm nikel katalizr numunesinin kazanm sreci akm
emas (Matkovic ve arkadalar, 2006)................................................. 56
ekil 2.23. Slfrik asit zeltisine eitli oksitleyici reaktiflerin ilavesinin metal
kazanmna olan etkisi (Mulak ve arkadalar, 2006) ............................ 57
ekil 2.24. Oksalik asit zeltisine eitli oksitleyici reaktiflerin ilavesinin metal
kazanmna olan etkisi (Mulak ve arkadalar, 2006) ............................ 58
ekil 3.1.
Deneylerde kullanlan atk kl numunesinin grnm ........................ 59
ekil 3.2.
Deneylerde kullanlan kullanlm katalizr numunesinin grnm ... 60
ekil 3.3.
Atk kl numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin uygulanan

XRD analizi sonucu ............................................................................... 62
ekil 3.4.
Kullanlm katalizr numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin

uygulanan XRD analizi sonucu.............................................................. 63
ekil 3.5.
ISCD BSD/D Dubnoff kartrmal su banyosu iine yerletirilmi

erlenler.................................................................................................... 67
ekil 3.6.
Santrifj iin numune alm ................................................................... 67
ekil 3.7.
Santrifj cihazna yerletirilen numuneler ............................................. 68
ekil 3.8.
Santrifj (kat-sv ayrm) sonras rnekler ........................................... 68
ekil 3.9.
AAS okumasna hazr numuneler .......................................................... 69
ekil 4.1.a. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim .. 83
ekil 4.1.b. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ............ 84
sonucunda belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim ... 85
ekil 4.2.b. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre V kazanmndaki deiim ............. 86
sonucunda belirlenen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim .. 87
ekil 4.3.b.
Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci

v
sonucunda belirlenen zamana gre Fe kazanmndaki deiim ........... 88

ekil 4.4.
Kullanlm katalizr-asit lii- ksmi faktriyel deney sonular ......... 92
ekil 4.5.a.
Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

elde edilen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim ................. 97
ekil 4.5.b.

elde edilen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ............................ 98
ekil 4.6.a.

elde edilen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim .................. 99
ekil 4.6.b.

elde edilen zamana gre V kazanmndaki deiim ........................... 100
ekil 4.7.a.

elde edilen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim ............... 101
ekil 4.7.b.

elde edilen zamana gre Fe kazanmndaki deiim .......................... 102
ekil 4.8.
Atk kl-asit lii- ksmi faktriyel deney sonular ........................... 106
ekil 4.9.a.
Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci

sonucunda belirlenen zamana gre Ni konsantrasyonundaki
deiim ............................................................................................... 110
ekil 4.9.b.
Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci

sonucunda belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ......... 111
ekil 4.10.a. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki
deiim ............................................................................................... 112
ekil 4.10.b. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre V kazanmndaki deiim .......... 113
ekil 4.11.a. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Fe konsantrasyonundaki
deiim ............................................................................................... 114
ekil 4.11.b. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Fe kazanmndaki deiim ......... 115
ekil 4.12.
Kullanlm katalizr-asit lii-tam faktriyel deney sonular........... 118
ekil 4.13.a. Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci sonucunda
belirlenen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim ................. 121
ekil 4.13.b. Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci sonucunda
vi
belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ........................... 122

belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim .................. 123
belirlenen zamana gre V kazanmndaki deiim ............................ 124
belirlenen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim ................. 125
belirlenen zamana gre Fe kazanmndaki deiim ........................... 126
ekil 4.16.
Atk kl-asit lii-tam faktriyel deney sonular ............................... 129
ekil 4.17.a. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li sreci

sonucunda belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim 132
ekil 4.17.b. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li sreci
ekil 4.18.a. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim134
ekil 4.18.b. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li sreci
sonucunda belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ......... 135
ekil 4.19.
Atk kl-alkali lii-ksmi faktriyel deney sonular ......................... 138
ekil 4.20.a. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel alkali li sreci
sonucunda belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim 140
ekil 4.20.b. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel alkali li sreci
ekil 4.21.
Kullanlm katalizr-alkali lii-tam faktriyel deney sonular ....... 143
ekil 4.22.
Vanadyum ve nikelin atk kl ve kullanlm katalizr

atklarndan kazanm iin gelitirilen slfrik asit lii sreci akm
emas ................................................................................................. 146
ekil 4.23.
Kullanlm katalizr ve atk klden metal kazanm iin

gelitirilen asit lii prosesinin simlasyonu ....................................... 148
ekil 4.24.
Reaktr ve ekipmanlara ait girdilerin oluturulmasn gsteren

program ekran ................................................................................... 150
ekil 4.25.
Yatrm ve maliyet faktrlerini gsteren program ekran .................. 155
ekil 4.26.
retim maliyet faktrlerini gsteren program ekran ........................ 156
ekil 4.27.
Simlasyonda grlen akmlarn tesis giri ve klarna gre

vii
snflandrlmasn gsteren program ekran ...................................... 157

ekil 4.28.a.
Ekonomik parametreleri gsteren program ekran .......................... 157
ekil 4.28.b.
Ekonomik parametreleri gsteren program ekran ......................... 158
ekil 4.29.
Vanadyum ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren

program ekran ................................................................................... 159
ekil 4.30.
Nikel ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren

program ekran ................................................................................... 160
viii
ZELGELER DZN
izelge 1.1.
Tez Kapsam ......................................................................................... 4
izelge 2.1.
Vanadyumun karakteristik zellikleri (Wikipedia Enclopedia, 2007,

Ullmanns Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007a) ..................... 10
izelge 2.2.
Vanadyumun oluturduu en nemli mineraller (Habashi, 1997b) .... 13
izelge 2.3.
Vanadyumun dnya apndaki ekonomik rezervleri (t), Ullmanns

Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007a) ....................................... 15
izelge 2.4.
Vanadyum uygulamalar (Mefos, 2006) ............................................. 17
izelge 2.5.
Vanadyum bileikleri iin geerli olan toksikolojik veriler

(Habashi, 1997b) ................................................................................. 24
izelge 2.6.
Nikelin karakteristik zellikleri (Wikipedia Enclopedia, 2007,

Ullmann Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007) .......................... 28
izelge 2.7.
Nikelin oluturduu en nemli mineraller (Habashi, 1997a).............. 30
izelge 2.8.
Nikelin dnya apndaki ekonomik rezervleri (t), (Ullmanns

Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007a) ....................................... 33
izelge 2.9.
Nikelin ticari kullanm ekilleri (Habashi, 1997a) .............................. 37
izelge 2.10. Nikele ait akut zehirlilik verileri (Habashi, 1997a) ............................ 38
izelge 3.1.
Numunelerin kimyasal ierikleri......................................................... 60
izelge 3.2.
Ksmi faktriyel deneylerde aratrlan faktrler ................................ 69
izelge 3.3.
Yates iaretleme yntemine gre ksmi faktriyel deney tasarm ..... 70
izelge 3.4.
Tam faktriyel deneylerde aratrlan faktrler .................................. 70
izelge 3.5.
Yates iaretleme yntemine gre tam faktriyel deney tasarm ........ 71
izelge 3.6.
Kullanlm katalizr numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin

yrtlen birinci asit lii ileminde aratrlan faktrler ve faktr
aralklar .............................................................................................. 71
izelge 3.7.
Kullanlm katalizr at numunesinden vanadyum ve nikel kazanm

iin yrtlen birinci asit lii ilemi iin hazrlanan ksmi faktriyel
deney tasarm ..................................................................................... 72
izelge 3.8.
Atk kl numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen

birinci asit lii deneyleri prosesinde aratrlan faktrler ve faktr
aralklar .............................................................................................. 72
izelge 3.9.
Atk kl numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen

birinci asit lii deneyleri iin hazrlanan ksmi faktriyel deney
tasarm ................................................................................................ 73
ix
izelge 3.10. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii deneylerinde
aratrlan faktrler ve faktr aralklar ............................................... 74
izelge 3.11. Kullanlm katalizr numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin
yrtlen ikinci asit lii prosesi iin hazrlanan tam faktriyel deney
tasarm ................................................................................................ 74
izelge 3.12. Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii deneylerinde aratrlan
faktrler ve faktr aralklar ................................................................ 75
izelge 3.13. Atk klden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen ikinci asit lii
ilemi iin hazrlanan tam faktriyel deney tasarm .......................... 75
izelge 3.14. Atk kl ile yaplan alkalin lii deneylerinde aratrlan faktrler ve
faktr aralklar .................................................................................... 76
izelge 3.15. Atk klden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen alkalin lii
ilemi iin hazrlanan deney tasarm .................................................. 76
izelge 3.16. Kullanlm katalizr ile yaplan alkalin lii deneylerinde aratrlan
faktrler ve faktr aralklar ................................................................ 77
izelge 3.17. Kullanlm katalizrden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen
alkalin lii ilemi iin hazrlanan tam faktriyel deney tasarm ........ 77
izelge 4.1.
105oCde 24 saat sresince kurutulan katalizr ve atk kl

numunelerinin hesaplanm nem kayb yzdeleri .............................. 78
izelge 4.2.
200oCde 4 saat sresince uygulanan kavurma sreci sonrasnda

katalizr ve atk kl numunelerinin hesaplanm uucu madde kayb
yzdeleri .............................................................................................. 78
izelge 4.3.

yzdeleri .............................................................................................. 78
izelge 4.4.

yzdeleri .............................................................................................. 79
izelge 4.5.
Ksmi faktriyel asit lii sreci sonrasnda kullanlm katalizrden

elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri ..................... 80
izelge 4.6.

elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ............ 81
izelge 4.7.

elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm deerleri ................... 82
izelge 4.8.a. Ortalama nikel konsantrasyonu verilerine gre elde edilen ANOVA
sonular ........................................................................................... 89
izelge 4.8.b. Ortalama vanadyum konsantrasyonu verilerine gre elde edilen

ANOVA sonular ............................................................................ 89
izelge 4.8.c. Ortalama demir konsantrasyonu verilerine gre elde edilen
ANOVA sonular ............................................................................. 90
izelge 4.9.a. Ortalama nikel kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA
sonular ........................................................................................... 90
izelge 4.9.b. Ortalama vanadyum kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA
sonular ........................................................................................... 91
izelge 4.9.c. Ortalama demir kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA
sonular ........................................................................................... 91
izelge 4.10.
Ksmi faktriyel asit lii sreci sonrasnda atk kl

numunesinden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm
deerleri............................................................................................ 94
izelge 4.11.

numunesinden elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm
deerleri............................................................................................ 95
izelge 4.12.

numunesinden elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm
deerleri............................................................................................ 96
izelge 4.13.a.
Ortalama nikel konsantrasyon verilerine gre elde edilen

ANOVA analizi sonular .......................................................... 103
izelge 4.13.b.
Ortalama vanadyum konsantrasyon verilerine gre elde edilen

izelge 4.13.c.
Ortalama demir konsantrasyon verilerine gre elde edilen

izelge 4.14.a.
Ortalama nikel kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA

analizi sonular ......................................................................... 104
izelge 4.14.b.
Ortalama vanadyum kazanm verilerine gre elde edilen

izelge 4.14.c.
Ortalama demir kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA

analizi sonular ......................................................................... 105
izelge 4.15.
Tam faktriyel asit lii sonrasnda kullanlm katalizr

numunesinden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm
deerleri....................................................................................... 108
xi
izelge 4.16.

numunesinden elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm
deerleri....................................................................................... 108
izelge 4.17.

numunesinden elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm
deerleri....................................................................................... 109
izelge 4.18.a.

izelge 4.18.b.

izelge 4.18.c.

ANOVA analizi sonular ........................................................... 116
izelge 4.19.a.

analizi sonular ......................................................................... 117
izelge 4.19.b.

izelge 4.19.c.

analizi sonular ......................................................................... 117
izelge 4.20.
Tam faktriyel asit lii sonrasnda atk kl numunesinden

elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri ................ 119
izelge 4.21.

elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ....... 120
izelge 4.22.

elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm deerleri .............. 120
izelge 4.23.a.

izelge 4.23.b.

izelge 4.23.c.

izelge 4.24.a.

analizi sonular ......................................................................... 128
xii
izelge 4.24.b.

izelge 4.24.c.

analizi sonular ......................................................................... 128
izelge 4.25.
Ksmi faktriyel alkali lii sreci sonrasnda atk klden

elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri ................ 130
izelge 4.26.
Ksmi faktriyel alkali lii sreci sonrasnda atk klden

elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ....... 131
izelge 4.27.a.

izelge 4.27.b.

izelge 4.28.a.
Ortalama nikel kzanm verilerine gre elde edilen ANOVA

analizi sonular ......................................................................... 137
izelge 4.28.b.

izelge 4.29.
Tam faktriyel alkali lii sreci sonrasnda kullanlm

katalizrden elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm
deerleri....................................................................................... 139
izelge 4.30.a.

izelge 4.30.b.

izelge 4.31.
Simlasyon akm emasnda gzlenen akm isimlerine gre

malzeme ve akm miktarlar girdileri .......................................... 149
izelge 4.32.a.
Malzeme ve enerji bilanosu 1 .................................................... 151
izelge 4.32.b.
Malzeme ve enerji bilanosu 2 ................................................... 151
izelge 4.32.c.
izelge 4.32.d.
Malzeme ve enerji bilanosu 4 ................................................... 152
izelge 4.32.e.
izelge 4.32.f.
izelge 5.1.
Deneyler sonucunda elde edilen maksimum V ve Ni kzanmlar ile

bu deneylerde kullanlan eitli faktr deerleri .............................. 162
xiii
SMGELER ve KISALTMALAR DZN

AAS
Atomik absorbsiyon spektrofotometresi
ANOVA
(Analysis of Variance) Varyans Analizleri
/t
bir ton rnnn Euro cinsinden ederi
/kg
bir kilogram rnnn Euro cinsinden ederi
g/L
konsantrasyon birimi
mg/L
konsantrasyon birimi
kavurma scakl, li scakl
li scakl
molarite- asit, baz konsantrasyon birimi
normalite- asit, baz konsantrasyonu
HDS
Hidrodeslfrizasyon
dev/dk
Dakikada dnen devir says, kartrma hz
K/S
Kat/sv oran
Kavurma esnasnda saatteki scaklk art
C/sa
bar
gaz basn birimi
sa
(saat) zaman birimi
dk
(dakika) zaman birimi
Cla
%95 gven aral
XRD
X-n krnm
S.E.
Spesifik Etki
M.S.
(Mean square) Aritmetik ortalamann karesi
F.
ki farkl dizinin standart sapmasnn karlatrlmas iin yaplan

F- deneyi
Toplam
xiv
df
Deiken faktr says
IRR
(Internal return) kazanmdan elde edilen kar yzdesi
ROI
(Return on Investment) yatrm kazanc
xv
1. GR
1.1.
Motivasyon ve Ama
Dnya vanadyum rezervleri toplam 56,3x106 ton olarak tahmin edilmektedir (Mefos,
2006). Vanadyumun yer kabuundaki dalm ortalama 150g/tdur. Bu orana gre
vanadyumun yer kabuunda en fazla bulunan elementler arasnda 22. srada yer
ald ve 50den fazla vanadyum mineralinin bulunduu bilinmektedir (Habashi,
2002).
Nikel metalinin deerli bulunmasnn en nemli nedeni, oluturduu alamlarn
geni scaklk aralklarnda sertlik ve korozyon dayanmlarn artrmasdr. Nikel,
demir ve elik endstrisi iin gerekli bir metaldir ve nikel alamlar uzay endstrisi
iin byk neme sahiptir (Habashi, 1997a).
Vanadyum ve nikel endstriyel olarak geni bir kullanm alanna sahiptir. Atk kl,
g istasyonlarnda alev tabakasnn altnda bulunan atk deposunda ya da kaynatma
tpnn dndaki atk deposunda depolanmakta olan bir petrol atdr (Mefos,
2006). Atk kller yksek miktarda vanadyum ve nikel iermesinden dolay olduka
nemli bir ekonomik potansiyele sahiptir.
Gemite vanadyum ve nikelin kullanlm katalizr atklarndan ve petrol uucu
kllerinden kazanm konusunda birok alma yaplm olmasna ramen atk kl
atklar zerinde snrl sayda alma mevcuttur (Mulak vd., 2005; Vitolo vd., 2001;
Abdel-latif, 2002)
Vanadyumun demire gre seimli olarak kazanmnda genellikle alkali li yntemi
uygulanmaktadr ancak bu yntem vanadyum ile bir miktar silikann da znmesine
neden olmaktadr. Ayrca kullanlan reaktifler ynnden olduka maliyetli ve
masrafl bir yntem olarak bilinmektedir (Ho, 1994). Slfrik asit liinde silikann
znmesi nispeten snrldr ancak nikel ve vanadyumun birlikte kazanmlar iin
(seimli kazanm mmkn deil) ucuz ve etkili bir yntem olarak bilinmektedir (Ho,
1994).
Dnyada metaller iin artan talep dk tenrl cevherlerden ve/veya kullanlm
katalizr, uucu kl ve atk kl gibi ikincil kaynaklardan metallerin kazanmn
gerekli klmaktadr.
Slfitli nikel cevherleri zenginletirilmeden fiziksel yntemlerle kolay ve dk
maliyetli olarak deerlendirilir. Oksitli nikel cevherleri ise kimyasal bir
zenginletirme sreci gerektirmektedir. Ancak son zamanlarda slfrl nikel
cevherlerinin azald ve madencilik maliyetlerinin gittike artt grlmektedir.
Nikelin oksitli cevherlerden kazanm, slfrl cevherlerden kazanmna gre 2 ya da
3 kat daha fazla enerji gerektirmektedir. Nikelin oksitli cevherden kazanmnda enerji
maliyetleri olduka nemlidir. evresel ve ekonomik nedenlerden dolay nikelin
petrol uucu kl, atk kl, kullanlm katalizr gibi yksek nikel ierikli atklardan
kazanm srelerinin gelitirilmesi byk nem arz etmektedir.
Vanadyum ve nikelin atk kl, uucu kl, kullanlm katalizr atklar ve dier
atklardan hidrometalurjik sreler ile kazanm nemli bir gerekliliktir. Bunun
nedenleri ksaca u ekilde sralanabilmektedir:
1. Vanadyum ve nikel zehirlilik dereceleri yksek olan ancak evreye zararl
olduu bilinen metallerdir (Habashi, 1997a,b)
2. Vanadyum ve nikel ierikli atklar evresel kirliliin kontrol altna alnmas
asndan hidrometalurjik problemlere neden olmaktadr (Amer, 2001).
3. Piro-metalurjik sreler boyunca kimyasal olarak SO2, CO2 ve dier gaz
emisyonlar gereklemektedir.
4. Bu tr atklar zehirlilik derecesi yksek olan yapya sahiptir (Marafi ve
Stainlaus, 2003). Bu atklarn ieriinde bulunan V, Ni, Mo ve Co gibi
kimyasallar atk olarak brakldklar blgede akarsular tarafndan doal
nedenlerle kendine kendine li eklinde kimyasal reaksiyona girerek evreyi
kirletmektedir (Furimsky, 1996).
5. V, Ni, Co ve Zn gibi temel metalleri ieren atklarn kazanm bu atklarn

deerlendirilmesinde ekonomik bir seenek olarak dnlebilir.
6. Ayrca atk olarak braklan bu maddeler ierisinde yksek oranlarda Ni, V,
Mo, Co gibi metallerin varl tespit edilmitir. rnein atk kl numunesinde
vanadyum ierii olduka fazladr (Mefos, 2006). Bu nedenle bu metallerin
kazanm asndan nemli saylabilecek kaynaklar oluturmaktadrlar.
Bir atk kl ve kullanlm katalizr numunesinden vanadyum ve nikelin
kazanlmasna ynelik olan bu aratrmann yrtlmesindeki ama:
Atk kl ve kullanlm katalizrlerden vanadyum ve nikelin slfrik asit ve
sodyum
hidroksit
lii
ie
kazanmnn
aratrlmas
ve
uygun
bir
hidrometalurjik srecin gelitirilmesi,

Kavurma ileminin, reaktif konsantrasyonunun (H2SO4 ya da NaOH),
scakln, pulp konsantrasyonunun ve H2O2 eklentisinin li ilemine, nikel ve
vanadyum kazanmna etkilerinin deneysel tasarm yntemleri (fraksiyonel ve
tam faktriyel deneyler) ile belirlenmesi,
Aratrlan
faktrlerin
vanadyum
ve
nikel
verimlerine
ve
konsantrasyonlarna etkilerinin Yates ve ANOVA yntemleri ile belirlenmesi,

Elde
edilen
veriler
nda
belirlenen
hidrometalurjik
srecin
simulasyonunun (Super Pro Designer program ile) oluturulmas ve

ekonomik olarak uygulanabilirliinin aratrlmasdr.
1.1.
Kapsam
Yksek lisans tez almas kapsamnda 5 farkl fazda almalar yrtlmtr
ve almalarn kapsam zet halinde izelge 1.1de sunulmutur.
izelge 1.1. Tez kapsam
Faz
No
Bulgular ve
Tartma
Ksmnda
lgili Balk
No
4.2.1.
4.2.3.
4.2.2.
4.2.4.
Ama
Slfrik asit retiminde kullanlm
atk katalizrlerden slfrik asit lii
ile vanadyum ve nikel kazanmnn
aratrlmas. Farkl faktrlerin
kazanm performans zerine
etkilerinin belirlenmesi.
Petrol rafineri at olan atk klden

slfrik asit lii ile vanadyum ve
nikel kazanmnn aratrlmas.
Farkl sre faktrlerinin kazanm
performans zerine etkilerinin
belirlenmesi.
Kapsam
Kullanlm katalizrn minerolojik ve elementel ieriinin belirlenebilmesi iin
kimyasal analizler ve XRD analizi yaplmtr.
Kavurma scaklnn (200oC, 400oC, 600oC) kazanma olan etkisinin aratrlmtr.
Li deneyleri 2 aamada gerekletirilmitir:
1.) Ksmi faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 25-600oC, pulp konsantrasyonu:
%5-20, H2SO4 konsantrasyonu: 1-4M, li scakl: 40-80oC, H2O2
konsantrasyonu: 0-10g/L)
2.) Tam Faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 200-400oC, pulp konsantrasyonu:
%10-20, H2SO4 konsantrasyonu: 0,3-0,6M, li scakl: 80oC)
Li deneyleri sonucunda elde edilen verile nda ANOVA hesaplamalar yaplm
ve faktr etkileimleri belirlenmitir.
Atk kln minerolojik ve elementel ieriinin belirlenebilmesi iin kimyasal
analizler ve XRD analizi yaplmtr.
Kavurma scaklnn (200oC, 400oC, 600oC) kazanma olan etkisi aratrlmtr.
Li deneyleri 2 aamada gerekletirilmitir:
1.) Ksmi faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 25-600oC, pulp konsantrasyonu:
%5-20, H2SO4 konsantrasyonu: 1-4M, li scakl: 40-80oC, H2O2
konsantrasyonu: 0-10g/L)
2.) Tam Faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 200-400oC, pulp konsantrasyonu:
%10-20, H2SO4 konsantrasyonu: 3-5M, li scakl: 80oC)
4.3.1.
4.3.2.
4.4.
Slfrik asit retiminde kullanlm

atk katalizrlerden sodyum hidroksit
lii ile vanadyum ve nikel
kazanmnn aratrlmas. Farkl
faktrlerin kazanm performans
zerine etkilerinin belirlenmesi.
Kavurma scakl faktrnn kazanma olan etkisinin aratrlmas iin her deney iin
deney planlarnda belirlenen scaklklarda (200oC, 400oC, 600oC) elektronik frnda
kavurma ilemi yaplmtr.
Li deneyleri tek aamada gerekletirilmitir:
Tam faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 25-600oC, pulp konsantrasyonu: %520, H2SO4 konsantrasyonu: 1-4M, li scakl: 40-80oC, H2O2 konsantrasyonu: 010g/L)
Petrol rafineri at olan atk klden
Kavurma scakl faktrnn kazanma olan etkisinin aratrlmas iin her deney iin
sodyum hidroksit lii yntemi
deney planlarnda belirlenen scaklklarda (200oC, 400oC, 600oC) elektronik frnda
kullanlarak vanadyum ve nikel
kavurma ilemi yaplmtr.
kazanmnn aratrlmas. Farkl
Li deneyleri tek aamada gerekletirilmitir:
sre faktrlerinin kazanm
Tam faktriyel li sreci (Kavurma scakl: 25-600oC, pulp konsantrasyonu: %5performans zerine etkilerinin
20, H2SO4 konsantrasyonu: 1-4M, li scakl: 40-80oC, H2O2 konsantrasyonu: 0belirlenmesi.
10g/L)
Btn sreler gze alnarak teknik
Teknik ve ekonomik sre analizleri: Btn srelerden elde edilen veriler bir araya
veriler dorultusunda bir kazanm
getirilerek vanadyum ve nikelin kullanlm katalizr ve atk kl atndan birlikte ve
akm emas oluturulmas ve bu
ekonomik olarak kazanlmas iin en uygun sre tespit edilmi ve bu srecin akm
ema dorultusunda srecin
emas oluturulmutur. letme koullar da gz nnde bulundurularak Supe Pro
bilgisayar simlasyonun hazrlanmas
Designer simlasyon program kullanlarak srecin simlasyon akm emas
ile ekonomik bir uygulanabilirliinin
oluturulmu ve gnmz piyasa koullar da dikkate alnarak ekonomik bir sre
aratrlmas.
analizi uygulanmtr.
2. KAYNAK ZETLER
2.1.
Vanadyum
2.1.1. Tarihsel Geliimi

Vanadyumun varl ilk kez 1801 ylnda, spanyal mineralojist Manuel Del Rio
tarafndan Meksikada, kurun vanadat cevheri zerinde yaplan aratrmalar
sonucunda kefedilmitir. Manuel Del Rionun vanadyuma verdii ilk isim
kahverengi kurun (Brown lead) olarak kaytlara gemitir. Manuel Del Rio daha
sonra bu elementin stldnda krmz bir renge dntn kefetmi ve
kahverengi kurunu krmz anlamna gelen eritronyum (erythronium) olarak
yeniden
adlandrmtr.
ekil
2.1de
vanadinit
kristallerinin
genel
yaps
grlmektedir.
ekil 2.1 Vanadinit kristalleri (Anonim)
1831 ylnda sveli fizikokimyac Nils Gabriel Sefstrom, demir elik cruflarnda
vanadyumun varln farketmi ve skandinavya mitolojisinde ad geen gzellik ve
bereket tanras Vanadisden esinlenerek bu metalin adn vanadyum (vanadium)
olarak deitirmitir. Henry Roscoe, 1867-1869 yllarnda vanadyum di kloritden
(VCl3) hidrojen ile indirgeyerek toz vanadyum metali elde etmitir. Metalik
6
vanadyumu dier vanadyum trlerinden ayran ve metalik vanadyumu kefeden ilk

kii olmas ile literatrde yerini almtr.
Marden ve Rich vanadyum pentoksiti (V2O5), kalsiyum metaliyle indirgeyerek ilk
dktil yapdaki vanadyumu elde etmilerdir.
Vanadyum-alaml elik retim ilk kez 1903 ylnda ngilterede 18 ton kapasiteli
bir tesiste gerekletirilmitir (Sage, 1981).
1900l yllarn banda vanadyum yalnzca peruva patronitinden elde edilmekteydi.
Bu yataklar tketildiinde Gney Afrikada, Namibya ve Zambiyada bulunan
deskloyizit yataklar iletilmeye balanmtr. 2. Dnya savandan sonra Colorado
Platosunda bulunan ve karnotit ieren karasal sedimanter uranyum yataklar ile
denizel sedimanter vanadyum ierikli fosfat yataklar nem kazanmtr. Ayrca
Yeelliriede, Bat Avustralyada ve Fergana Havzasnda, Krgzistan, Tacikistan ve
zbekistanda uranyum ve vanadyum rezervleri bulunmaktadr. 1950li yllarn
ortalarna doru titanomagnetitlerin bulunarak ilenmeye balamas ile vanadyum
kazanmnda byk bir art balamtr. Bu tr hammaddelerden vanadyum,
dorudan kazanm yntemleriyle kazanlmakta, ya da vanadyum ierii yksek olan
cruflar, vanadyum ierikli pik demir retimi iin kullanlmaktayd. Bu gelime
ncelikli olarak Finlandiyada uygulanmaya balanm, daha sonra bunu Gney
Afrika ile Norve ve ili gibi kk reticiler izlemitir. 1960 ve 1970li yllarn
balarna kadar srasyla Sovyetler Birlii ve in gibi lkelerde de byk miktarlarda
titanomagnetit retimi gereklemitir. Vanadyum ierikli titanomagnetit yataklar
mamatojenik merkezli yataklardr ve dnyanin birok blgesinde oluumlar
gzlenmektedir. u ana kadar ilenen en nemli yataklar Gney Afrikadaki
Bushveld maden yata, Rusyada Ural Dalarnda bulunan Katschkanor yata,
inin Sichwan eyaletinde bulunan Lanshan ve Chienshan yataklar ve Yeni
Zelandada bulunan bir yatak oluturmaktadr. Ural dalarndaki ve Sichwanda
bulunan titanomagnetitler paleozoik kompleks yapdaki cevherlerdir (Ullmanns,
2007a)
1905 ylnda Henry Ford vanadyum eliinin avantajlarn aratrm ve otomobil

konstrksiyon malzemesi olarak kullanmn tevik etmitir. Gnmzde vanadyum
elik ve titanyum alamlarnda bir alam bileeni ve kimyasal reaksiyonlarda
katalizr olarak olduka byk bir neme sahiptir.
1980li yllardan itibaren petrol retimindeki mineral atklar ikinci hammadde olarak
nem kazanmaya balamtr. Ham petroln 10 ppm (Orta dou)-1400 ppm (Merkez
Amerika) arasnda deien miktarlarda vanadyum ierdii bilinmektedir. Petrokimya
tesislerinde rafinasyon ilemi srasnda yakmadan sonra geride kalan atk kller ve
uucu klde %40a varan oranlarda vanadyum biriktii gzlenmitir. Bu miktar
gnmzdeki
dnya
vanadyum
tketim
deerlerini
karlamaya
fazlasyla
yetmektedir (Ullmanns, 2007a).

2.1.2.Vanadyumun fiziksel ve kimyasal zellikleri
Vanadyum, V, atom numaras 23 olan 5 B grubunda yer alan bir elementtir. Doal
51
50
oluan vanadyum 2 tane kararl izotopa ( V (99,76 %) ve V (0,24 %)) sahiptir.

50
V yapsnda olan, hafif radyoaktiftir ve 3,9x1017 yldan fazla yarlanma mrne
sahiptir (Bauer, 2002). Relatif atomik arl 48,49 ve 52 olan kararsz izotoplarnn
yarlanma mrleri 4 dakikadan 600 gne kadar deiiklik gstermektedir. Elektronik
konfigrasyonu 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d3 4s2dir.
Vanadyum hafif mavimsi elik grisi bir renge sahiptir. Kolay paralanabilen bir
yapya sahiptir, dvlerek ekil verilebilmekte tel ve levha haline getirilebilmektedir.
Yksek ergime ssna sahiptir ve korozyona kar dayanm yksektir. 300oC nin
zerindeki scaklklarda oksitlenme gzlenmektedir. Yksek scaklklarda (500oC ye
kadar) hidrojen vanadyumun kafes yapdaki boluklarna szarak absorbe olmaktadr.
Bu nedenle metal kolayca paralanabilen ve toz haline gelebilen bir yapya
dnmektedir. Ancak vakum ierisinde 600-700oC de stlrsa, hidrojen kolayca
uzaklatrlabilmektedir. Vanadyum nitrat oluumu iin nitrojen ile 800oC de
reaksiyona girmektedir. 800-1000oC karbonla reaksiyona girerek karbitleri oluturur.

Hidroklorik, fosforik ve seyreltik slfrik asite kar dayankldr. Ancak nitrik asitte
ve hidroflorik asitte znebilmektedir. %10luk sodyum hidroksit zeltisine kar
dayankldr ancak scak potasyum hidroksit zeltisi ile etkileim gstermektedir
(Ullmanns, 2007a). ekil 2.2de vanadyum kristallerinin yaps grlmektedir ve
izelge 2.1de vanadyumun eitli karakteristik zellikleri sralanmtr.
ekil 2.2. Vanadyum kristalleri (Mineral Information

Institude, 2007)
izelge 2.1. Vanadyumun karakteristik zellikleri (Wikipedia, 2007, Ullmanns,

2007a)
VANADYUM
sim, Sembol, Atom numaras
Vanadyum, V, 23
Kimyasal seri
Gei metalleri
Grup, Periyot, Blok
5, 4, B
Younluk
6110 kg/m3
Atom arl
50,9415 g.mol-1
Atomik ap (hes.)
135 (171) pm
Kovalent ap
125 pm
Van der Waals ap
Elektronik konfigrasyonu
[Ar]3d34s2
Enerji seviyelerindeki e- dizilimi
2,8,11,2
Oksidasyon yaps
5,3 (anfoterik oksit)
Kristal yaps
Kbik ktle merkezli
Madde faz
Kat (ferromagnetik)
Erime noktas
2175 K
Kaynama noktas
3682 K
Molar hacim
8,32*10-6m3/mol
Buharlama ss
0,452 kJ/mol
Ergime ss
20,9 kJ/mol
Buhar gerilimi
3,06 Pa (2075 Kde)
Elektronegatiflik
1,63 ( Pauling skalas)
Spesifik s
490 J/(kg/K)
Elektrik iletkenlii
4,89*106/(m*ohm)
Is iletkenlii
30,7 W/(m*K)
Balang iyonizasyon enerjisi
650,9 kJ/mol
Ses hz geirgenlii (ince ubuk)
(20oC) m/s
Young modl
128 GPa
Shear modl
47 GPa
Zehirlilik oran
0,37
Mohs sertlik deeri
7,0
Vicker sertlik deeri
628 Mpa
Gerilme Dayanm
245-450 (Orta Saf.), 180 (Yk. Saf.)
10
2.1.3.Vanadyum kaynaklar, rezervleri ve fiyat trendi

Dnyadaki vanadyum rezervlerinin 56,3x106 ton olduu bilinmektedir (Mefos,
2006). Vanadyumun yerkabuundaki konsantrasyonu ortalama 150 g/t dur. Bu
orana gre vanadyumun dnyada en fazla bulunan elementler arasnda 22. srada
yerald ve 50den fazla mineral trnn ieriinde bulunduu bilinmektedir
(Habashi, 2002). Yerkabuunda Ni, Zn, Cu, ve Pb gibi ana metallerden daha fazla
bulunmaktadr (Mefos, 2006). ekil 2.4. de Vanadyum ve dier nemli metallerin
dnya zerindeki bulunma yzdeleri grlmektedir. izelge 2.2. de en nemli
vanadyum mineralleri sralanmaktadr. Vanadyum seyrek olarak geni alanlara
yaylm olmasna ramen doada hibir zaman saf halde bulunmamakta; karnotit,
roskolit, vanadinit, motramit, boksit ve patronit gibi vanadyum metalinin nemli
kaynaklarndan oluan eitli mineral trleri ile bileik halinde bulunmaktadr
(Peron, 2001). ekil 2.3.a,b,c,dde vanadyum ieren en nemli mineraller
grlmektedir.
a)
b)
c)
d)
ekil 2.3. a)Karnotit, b)Vanadinit, c)Patronit, d)Boksit
11
log (konsantrasyon), ppm
4
3
12
2
1
0
Al
Fe Mg Ti
Zr
Ni Zn Cu Nb Pb Ta Sn W
ekil 2.4. Vanadyum ve dier nemli metallerin yerkabuundaki dalm (Mefos, 2006)
izelge 2.2. En nemli vanadyum mineralleri (Habashi, 1997b)
Mineral
Vanadyum
Kimyasal Forml
ierii (%)
V2O5
ierii Oluum
(%)
Uranyum-vanadyum
Roscoelite
(Roskolit)
[KV2(OH)2/AlSi3O10]
11,2-14,0
20-25
cevherlerinde; rn.,
Colorado Platosu,
U.S.A.
Montroseite
(Montroseyit)
Carnotite
(karnotit)
Tyuyamunite
(Tuyuyamunit)
Francevillite
(Fransvillit)
Corvusite
(Korvusit)
(V,Fe)OOH
45,4
81,0
K2[(UO2)2/V2O8].3H2O
10,3
18,3
Ca[(UO)2/V2O8].5-8|H2O
11,1
19,8
(Ba,Pb)[UO2)2/V2O8].5H2O 9,9
17,7
V2+4.V12+5O34.nH2O
72,8
40,8
Pb, Zn, Cu vanadat

Vanadinite
(Vanadinit)
Pb2[Cl/VO4)3]
10,2
18,2
cevherlerinde; rn.,
Otavi Dalar,
Namibya
Descloizite
(Deskloizit)
Mottramite
(Motramit)
Patronite
(patronit)
Magnetite
(Manyetit)
Pb(Zn, Cu)[OH/VO4]
12,7
22,7
Pb(Cu, Zn)[OH/VO4]
10,5
18,8
VS4 ya da V2O5
16,8
Hes.
Asfaltitlerde; rn.,
30
Mina Ragra, Peru.

Titanomagnetit
Fe2+2.Fe+3O4
<0,5-1,5
<1,2-
cevherlerinde; rn.,
Max. 2,8
Max 5,0
2,7
Bushveld, Gney
Afrika Cumhuriyeti
13
Vanadyumun balca kaynaklar cevher, konsantre, metalurjik cruf ve petrokimya

endstrisi atklar olarak sralanabilir (ekil 2.5) (Reese, 2001, Mefos 2006).
izelge 2.3.de dnya rezervlerinin lkelere gre dalm, ekil 2.6da ise Ekim
2005-ubat 2007 arasndaki vanadyum fiyatlar grlmektedir.
TITANIFERRIT EREN
MAGNETT
1.6% V2O5
(1,6% V O )
DEMR
6-24% V2O5
Al2O3 6-20%
V 2O 5
BOKST
(0.05-0.1% V2O5)
5-40%
V 2O 5
V2O5
veya
FeV
HAM PETROL
PETROL (350 ppm V)

5-10% V2O5
FeP
Balca vanadyum kaynaklar

Titaniferrit ieren magnetit
% 46
Ham petrol
%9
Fosfat
% 39
FOSFAT
(0.35-0.54% V2O5)
ekil 2.5. Vanadyumun balca kaynaklar (Mefos, 2006).
14
izelge 2.3. Vanadyumun dnya apndaki ekonomik rezervleri (t), (Ulmanns,

2007a)
TOPLAM REZERV
(ton)
170000
2000000
5000000
3000000
45000
-
2400000
164000
1100000
25000
3000000
100000
270000
7000000
12500000
4000000
90000
445000
10215000
31094000
/kg
AVUSTRALYA
BREZLYA
KANADA
L
N
FINLANDYA
YEN ZELANDA
RUSYA
GNEY AFRKA
A.B.D.
VENEZUELA
DER
LKELER
TOPLAM
LETLEBLR
EKONOMK REZERV
(ton)
ekil 2.6. Ekim 2005- ubat 2007 tarihleri arasnda gzlenen vanadyum fiyat trendi
(The Northern Miner, 2007)
15
ekil 2.6. deki grafik vanadyumun Ekim 2005-ubat 2007 tarihleri arasndaki fiyat
trendini gstermektedir. Grafik incelendiinde V2O5 ve FeV fiyatlarnn giderek
azalan bir trend izledii ve ubat 2007de V2O5 fiyatnn 11 /kg, FeV fiyatnn ise
25/kg olduu grlmektedir (Deneysel ksmda yaplan ekonomik maliyet
hesaplamalarnda bu fiyatlar kullanlmtr.
2.1.4. rnler ve Kullanm Alanlar
Balca vanadyum rnlerinin en nemli kullanm alanlar ekil 2.7de
grlmektedir. rnlere gre kullanm alanlarn ksaca zetlemek gerekirse:
FeV-Alam, ncelikle elik endstrisinde
V2O5, ncelikle katalizr olarak ve FeV-retiminde
V2O3, zellikle FeV-retiminde
VN, V ve Nnin dorudan alam maddesi olarak.
V-Metali, Al-V-Ti iin alam maddesi olarak kullanlmaktadr.
DER
(%2)
KMYASAL
(%5)
ELK
(%84)
DEMR
ERMEYEN
ALAIMLAR
(%9)
ekil 2.7. Vanadyumun endstrideki kullanm ekillerinin dalm

(Mefos, 2006).
16
izelge 2.4de balca uygulamalar ve kullanlan rn baznda vanadyumun eitli

kullanm alanlar sralanmtr.
izelge 2.4. Vanadyum uygulamalar (Mefos, 2006).
Uygulama alan
Balca uygulamalar
Kullanlan rn
Karbon elik
Dayankl kolon
FeV
Yksek dayanml, dk
alaml elikler
Konstruksiyon, petrol hatt ve gaz

hatt
FeV
Yksek alaml elikler
FeV (80%)
Titanyum kaplama
Petrol hatlar iin balayc para

Paralar kullanma dayankl
malzemeler
Uaklar: Motor paralarnda vs.
Kimya
Katalizatr
V2O5
elik malzemeler
FeV
Al-V
Vanadyumun en nemli ticari uygulamalar :

eitli alamlarda kullanlmaktadr:
zel paslanmaz elik, rn. Cerrahi malzemeler.
Paslanmaya ve yksek hza dayankl malzeme elii
Jet uaklar ve yksek hzl uak malzemelerinde kullanlan titanyum

alamlar
Vanadyum elik alamlar aks, krank mili, dili(vites) ve dier nemli

malzemelerin retiminde kullanlmaktadr.
elik retiminde karbit stabilizatr olarak kullanlmaktadr.
apraz ntron blnmesinin dk olmas nedeniyle vanadyumun nkleer

uygulamalar mevcuttur.
Vanadyum folyolar titanyum elik kaplamada kullanlmaktadr.
Vanadyum-galyum manyetik band sper-iletken mknats (175 000 gauss)

retiminde kullanlmaktadr.
17
Vanadyum pentoksit (V2O5) slfrik asit ve maleyik anhidrit retiminde

katalizr olarak kullanlmaktadr. Vanadyum pentoksit ayrca seramik
retiminde de kullanlmaktadr.
Vanadyum dioksit belirli bir scakla kadar kzltesi nlar engelleme(ve

geirmeme) zellii nedeniyle cam kaplamada kullanlmaktadr.
Vanadat elektrokimyasal dnm kaplamalarnda kullanlmaktadr.
Elektrik santrallerinde ve vanadyum redoks bataryalar gibi depolama

bataryalarnn retiminde kullanlmaktadr.
2.1.4.1. VRB (Vanadyum Redoks Pilleri)

Vanadyum redoks (ve redoks akm) pilleri (slfrik asit elektroliti yapsnda) 1986
ylnda Avustralyada New South Wales niversitesinde retilmi ve ilk patent
hakk elde edilmitir (Skyllas-Kazacos vd., 1986). Vanadyum redoks pilinde iki
yerine yalnzca bir elektro-aktif element mevcuttur ve bu pilin retiminde
vanadyumun
farkl
Oksidasyon
deerliinde
bulunabilme
zelliinden
yararlanlmaktadr.
a. Avantajlar:
1) Geni enerji depolama alanlar ile ok uzun sreli kullanm imkan
sunar.
2) Dearj edilerek doaya braklmasnn evreye herhangi olumsuz bir
etkisi bulunmamaktadr.
3) Uygun bir g kayna bulunmad zamanlarda elektrolitin
deitirilmesi ile kolayca arj edilebilmektedir.
4) Eer elektrolitler yanllkla kartrlacak olursa batarya kalc bir
hasara maruz kalmamaktadr.
5) Pil voltaj solar izolasyon farkllna gre ortam koullarnn
deiimini salayan ykl hcreler tarafndan kontrol edilmektedir.
6) Kapasite ve SOC ak-devre hcresi tarafndan grntlenmektedir.
7) Kapasitenin artmasyla Maliyet/kWh deeri azalmaktadr (US $ 15
gibi dk bir deer)
18
b. Dezavantajlar:
1) Olduka dk enerji/hacim oranna sahiptir.
2) Standart depolama pillerine gre sistemi olduka karmaktr.
2.1.4.2. Vanadyum Metali (V)
Vanadyum metalinin dier metallerle kolaylkla bir arada bulunma durumu nedeniyle
saf vanadyumun elde edilmesi olduka zor gereklemektedir. Saf metalin retimi
iin gerekli sreler kalsiyum indirgemesi, termal ayrma, zc ile kazanm ve
elektrolitik kazanm gibi eitli kazanm yntemlerini iermektedir ( Moskalyk ve
Alfantazi, 2003). inde, Rusyada ve Gney Amerika nn baz blgelerinde
titanyumdemir ierikli manyetit cevherleri (FeTiO3(ilmenit)) metalik vanadyum
kazanmnda en nemli besleme stoklarn oluturmaktadr. Saf vanadyum metalinin
retimi iin vanadyum pentoksit hem alminyum hem de kalsiyum ile metalotermik
olarak indirgenmektedir. Alminyum tozu vanadyum pentoksit ile kartrldktan
sonra hem elektrik frnna arj edilmekte hem de baryum peroksitin reaksiyonu
hzlandrc madde olarak kullanlmas ile refrakter astarl frn ierisinde
yaklmaktadr. Daha sonra elektron nl ergitme yntemine gre saflatrlarak yar
artlm vanadyum klesi elde edilmektedir. Deliksiz teknede ekzotermik reaksiyon
iinde ak olarak CaCl2nin kullanld alternatif bir yntem de mevcuttur.
Vanadyum metali damlack ya da boncuk eklinde aktarlmaktadr. Kalsiyum sreci
yksek miktarda indirgeyici gereksinimine neden olurken, %75-80 gibi dk metal
verimleri ile sonulanmaktadr. Masif yar artlm vanadyum klesi (regulus)
oluturabilmek iin hem ak hem de termal tututurucu olarak iyodin kullanmn
ieren bir gelime de mevcuttur (Moskalyk ve Alfantazi, 2003).
Vanadyum lityum iyon bataryalarn ve yksek iletken mknatslarn retiminde katk
maddesi olarak kullanlmaktadr (Moskalyk ve Alfantazi, 2003).
19
2.1.4.3. Anhidrit Vanadyum (Vanadyum Pentoksit ) (V2O5)

Vanadyum pentoksit (ekil 2.8), vanadyumun oluturduu en nemli bileik olarak
bilinmektedir. Istldnda havaya doru tersinir olarak oksijen kaybetmektedir.
Oksijenin havadan slfr dioksit, benzen ve naftalin gibi baz bileiklere datmn
katalize etme zellii; sulfrik asit, maleyik anhidrit ve pitalik anhidritin retiminde
katalizr olarak endstriyel amal kullanlmasnn temelini oluturmaktadr. Yksek
oksidasyon derecesi nedeniyle hem amfoterik oksit hem de oksitleyici madde zellii
gsteren, zehirleyici ve turuncu renkli bir katdr. Birok metal oksite kar suda hafif
znme zelliine sahiptir (Wikipedia Enclopedia, 2007).
Dnyann vanadyum pentoksit retimi 6x104 metrik tpa olarak hesaplanmtr.Bunun
%25ini in, %20sini Rusya ve %40n Gney Afrika oluturmaktadr (ACTED
Consultants, 2003).
ekil 2.8. Anhidrit vanadyum kristalleri (Mineral Information Instutude, 2007)

Ferrovanadat retimi sresince hazrlanan eitli cevherler, iyodit termal ayrma
rnleri, petrol atklar ve metalurjik cruflar ufalanmakta, kurutulmakta ve son
olarak
tlmekte ve sodyum
tuzuyla kartrlarak
kavurma aamasna
gnderilmektedir. Sodyum metavanadat olarak adlandrlan, ara rne daha sonra
20
slfrik asit ilave edilerek vanadyum pentoksitin kelmesi salanmakta ve ardndan

kurutulmaktadr (Moskalyk ve Alfantazi, 2003). Vanadyum pentoksit retimi iin
karmak sodyum tuzuyla kavurma srecinin detaylar Bradbury tarafndan
aklanmtr (Bradbury, 2002). Gney Afrikada manyetit cevherlerinden vanadyum
pentoksit retimi iin crufun bir ksmnn ferrovanadyuma dntrlmesi srasnda
bir kavurma-li yntemi uygulanmaktadr. Alkali kavurma vanadyum pentoksitin
vanadyum cruflarndan kazanlmasnda kullanlan balca srelerden biridir.
Vanadyum pentoksitin en nemli kullanm alan slfrik asit retimidir. V2O5
havadaki oksijen ile etkileimiyle slfr dioksitin slfr trioksite dnmn
ekzotermik bir reaksiyon ile hzlandrmaktadr (katalitik etki gstermektedir):
2SO2(g) + O2(g)
2SO3(g)
(2.1)
Bu basit reaksiyondaki V2O5in en etkili katalizr olarak yer almasyla ortaya

karlan bu bulu gnmzde slfrik asitin ucuz ticari bir kimyasal olarak kabul
grmesini
nemli
lde
etkilemitir.
Reaksiyonun
400oC-620oC
arasnda
gerekletirilmesi nerilmektedir. 400oCnin altnda V2O5 katalizr olarak aktif

olmamaktadr ve 620oCnin zerinde paralanmaya balamaktadr.
2.1.4.4. Ferrovanadyum (FeV)
DIN 17 563 (1965) e gre ferrovanadyum uygun hammaddelerin ya da
konsantrelerinin indirgenmesi ile retilen en az %50 vanadyum ierikli en nemli
vanadyum alamdr (Moskalyk ve Alfantazi, 2003).
Demirin ortamdaki varl ile vanadyumun aktiflii azaltmakta bylece vanadyum
oksitlerin indirgenmesi kontrol altna alnmaktadr. Ayrca dk erime noktasna
sahip olmas nedeniyle vanadyum-demir ortamndaki oksijenin znrl saf
vanadyum ortamndaki oksijenin znrlnden daha dktr (Schmidt, 1969).
Bu nedenle vanadyum oksitler karbon, silikon ve alminyum ile demirin bulunduu
ortamda indirgenmekte ve ferrovanadyum rn elde edilmektedir. elik
21
alamlarnda ticari olarak %40, %60 ve %80 vanadyum ierikli ferrovanadyum elde
edilmektedir. Dk tenrl olanlar silikon indirgeme teknii ile elde edilirken
yksek tenrl olanlar elektrik frnlarnda alminotermik indirgeme yntemi ile
elde edilmektedir.
Vanadyumun karbon ile bileik oluturma eilimi, karbit oluumuna nclk
etmekte ve bu nedenle karbotermik indirgeme yalnzca, dk karbon ierikli
vanadyuma gereksinim duyulmad zamanlarda kullanlmaktadr. Union Carbide
Corporation %10-13 C ieren, V2/C-ierikli, Carvan (UCC,1962) adyla bilinen bir
alam oluturmak amacyla farkl bir sre gelitirmitir (Roethe, 1974).
Bugnn koullarnda V2O5 retimi iin, silikotermik indirgeme, srecin ok fazla
aamadan olumas ve dk-vanadyum ferrovanadyum yapsnda dk miktarlarda
verim elde edilmesi nedeniyle genel olarak kazanl bulunmamaktadr. Bu sreteki
vanadyum kayplar %10-25 arasnda deimektedir (Smetana, 1972).
Vanadyum oksitlerin alminotermik indirgenmesini takibeden vakumla artma
yntemi ile zel alamlar elde edilmektedir. Ekonomik zorunluluk gerektiren baz
durumlarda ferrovanadyumun yerine ferroniyobiyum kullanlmaktadr. Elektrik g
santrallerinin buhar kazanlarnda hidrokarbon ierikli yaktlar kullanlmaktadr ve
vanadyumun bu yaktlarn uucu ve atk kl atklarnda bulunduu bilinmektedir.
Konsantrasyondan sonra bu malzeme crufun silikon ile indirgenmesi sonucunda
ferrovanadyuma dntrld frnlara gnderilmektedir (Moskalyk ve Alfantazi,
2003).
elik
rafinelerindeki
elik
matriksine
%0,1-0,5
gibi
dk
konsantrasyonlarda vanadyum ilave edilmekte ve vanadyum alam ierisinde

bulunan karbon ile birleerek karbitleri oluturmaktadr. Ferrovanadyum retimi iin,
eitli elik trlerinin retiminde katk malzemesi olarak kullanlan vanadyumun
%80-85i tketilmektedir (Moskalyk ve Alfantazi, 2003). retilen vanadyum
pentoksitin (V2O5) byk bir ksm elik alamlarnda kullanlmak zere
ferrovanadyum (FeV) retiminde kullanlmaktadr.
22
Alminotermik sre vanadyum oksidi, ferrovanadyumu oluturmak amacyla eriyik

demir ierisinde znebilen metale indirgemektedir. hmal edilebilir miktarlarda
karbon ieren Ferrovanadyum retimi iin genel olarak kabul grm alminotermik
srecin incelenmesini ieren bir alma mevcuttur (Gupta, 2002).
2.1.4.5. Dier Bileikler
Amonyum vanadat vanadyum kimyasallarnn retiminde kullanlan temel rndr.
En
nemli
vanadyum-alminyum
alamlar
vanadyum-ierikli
titanyum
alamlarnn retimine kullanlmaktadr (rn. TiAl6V4). Vanadyum ierikli

katalizrler ve hidrokarbon atklar (rn. Petrol); genellikle indirgeyici koullar
altnda slfrdioksit enjeksiyonu yardmyla, slfrik asitle zmlenmektedir. Elde
edilen zelti empritelerin uzaklatrlmasndan sonra oksitlenmekte daha sonra
paral
ntralizasyon
ile
polivanadatlar
ve/veya
kalsiyum
ve
ya
demir
ktrlmektedir (Bauer, 2002).

2.1.5. evresel etkileri
Bilinen antropolojik bir kirlenmenin bulunmad blgeler dahil olmak zere havada
vanadyum bulunmaktadr (Hillard, 1994). Vanadyum insanlarn ve hayvanlarn
vcuduna genellikle solunum yolu ile girmektedir. Kayalarn doal yollarla
paralanmasyla havadaki toz miktarlarnn artmas ve dier doal nedenlerden
dolay kirlenmemi hava ierisindeki vanadyum konsantrasyonlar 1 ng/m3e
ulamaktadr (Habashi, 1997b). Yksek konsantrasyonlar genellikle kentsel yerleim
alanlarnda kaydedilmitir. Bunun en nemli nedeni petrol yalarnn ve kmrn
yakt olarak kullanlmasdr. Ancak gnmzde yksek konsantrasyon miktarlarnda
kullanlan hava filtreleme sistemlerine bal olarak bir azalma gzlenmitir.
Endstriyel aktiviteler vanadyum ile havann kirlenmesinde nemsiz ve blgesel bir
neden olarak grlmektedir.
Vanadyum su ierisinde ounlukla pentavalent yapda bulunmaktadr. Akarsularn
vanadyum ierikleri 0,1-220g/L aralnda farkllk gstermektedir. Akarsu
23
yataklar kenarndaki kayalarda bulunan vanadyum, su ierisinde bulunan

pentavalent yapdaki vanadyum ile reaksiyona girmektedir. Deniz suyu 0,3-29g/L
vanadyum iermektedir (Habashi, 1997b). Akarsulardan denizlere vanadyum
szntsnn keltme ve biyokimyasal sreler uygulanarak nlenmesi ile denizlerde
vanadyum
birikimi
nemsenmeyecek
engellenmektedir.
sklklarda
Vanadyum
gereklemektedir.
ile
sularn
Vanadyumun
kirlenmesi
kirli
sudan
uzaklatrlmas iin demir ya da kirele tek ya da ok aamal keltme yntemleri

uygulanmaktadr.
Baz vanadyum bileikleri iin geerli olan zehirlilik verileri izelge 2.5de
grlmektedir. Veriler oksitlenme derecelerine ve znrlk deerlerine gre bir
zehirlenme korelasyonu gstermektedir. Zehirlilik oksitlenme derecesinin azalmas
ve znrln azalmas ile azalmaktadr.
izelge 2.5. Vanadyum
(Habashi,1997b)
bileikleri
iin
Az yolu LD50
(14gn), mg/L
vcut arl
deer
V2O5, teknik
deer
Amonyum
metavanadat
Potasyum
metavanadat
BiVO4-BiMo4
olan
etkileim LC50
(14gn), mg/kg
V2O5, analitik
geerli
toksikolojik
veriler
Deri LD50 (14d),

mg/kg vcut
arl
470 (erkek)
467 (kadn)
11,09 (erkek)
4,3 (kadn)
>2500 (erkek)
>2500 (kadn)
8713 (erkek)
5639 (kadn)
>6,65 (erkek)
>6,65 (kadn)
>2500 (erkek)
>2500 (kadn)
218 (erkek)
141 (kadn)
2,61 (erkek)
2,43 (kadn)
>2500 (erkek)
>2500 (kadn)
318 (erkek)
314 (kadn)
1,85 (erkek)
4,16 (kadn)
>2500 (erkek)
>2500 (kadn)
>5000
>5,15
eitli parametreler gz nnde bulundurularak bir endstriyel tesiste almakta

olan ve iiler arasnda V2O5in eitli konsantrasyonlar ile toksikolojik aratrmalar
yaplm ve sonu olarak kirli ortama maruz kalan ya da kalmayan iiler arasnda
24
tbbi olarak bir farkllk gzlenmemitir (Habashi, 1997b). Almanyada gnlller

zerinde yaplan aratrmalar sonucunda vanadyum pentoksit iin bir maksimum toz
limit deeri (0,5 mg/m3) ve bir ince maksimum toz limit deeri (0,05 mg/m3)
belirlenmitir (Habashi, 1997b).
2.2. Nikel
2.2.1. Tarihsel Geliimi
Nikel ya da Kupfer Nickel kelimesinin ilk kez ortaada Almanyann
dousunda yer alan Saxony blgesinde yaayan madencilerin bakr cevheri olduuna
inandklar, gerekte nikel arsenit cevheri olan Nikkolite (NiAs) verdikleri aykr bir
terimden tretildiine inanlmaktadr. Saxonyli madenciler ilgin bir ekilde kt
ruhlarn ya da Yal Nick in btn sorunlarnn nedeni olduuna inanrlard. Nikel,
ilk kez 1751 ylnda sveli minerolojist Axel Kronstedt tarafndan svein Los
kentinde gersdorfit (NiAsS) cevheri zerinde yaplan aratrmalar sonucunda
kimyasal olarak izole edilmitir. Nikelin bir element olarak varl 1775de
Bergmann ve arkadalar tarafndan ispatlanmtr, saf metal haline dntrlmesi
ve temel zelliklerinin belirlenmesi ise ancak 1804 ylnda Richter tarafndan
gerekletirilmitir. Kronstedtin buluundan nceki yllarda nikel ierikli alamlar
kullanlmaktayd. Yzyllar boyunca inliler d grn gme benzeyen pai
tung ya da beyaz bakr (%40 Cu, %32 Ni, %25 Zn, ve %3 Fe) adn verdikleri bir
alam retmekteydiler. 1700l yllarn sonuna doru Avrupada da bu malzemenin
retimine baland. 1830lu yllarn banda bakr-nikel-inko alam Alman gm
olarak bilinmeye balam ve daha sonralar nikel-gm ad altnda Almanya ve
ngilterede nemli miktarlarda retilen ve ticari olarak yaygn bir rn durumuna
gelmitir (Ullmanns, 2007a).
1800l yllarn ortalarnda nikel Almanya, Norve, sve ve Rusyadaki slfr
cevherlerinden elde edilmekteydi (Ullmanns, 2007a).
Parkes, Marbeau ve Rileyin, nikelin alaml eliklerde kullanmn kefetmelerinin,
Fleitmannn dvlebilir demiri oluturmay baarmasnn ve elektrolitik nikel
25
kaplamann baarl bir ekilde gelimesinin ardndan 1870-1880 yllar arasnda

nikele olan talepte ani bir art yaanmtr. lk nikel-elik zrhl kaplama 1885
ylnda Fransada retilmi ve hemen arkasndan talyada, ngilterede ve A.B.D.de
retimleri balamtr. 1863de Garnier New Kaledonyann nikel oksit cevherlerini
kefetti ve 1875 ylndan itibaren Fransaya ait olan bu ada dnyann en nemli nikel
reticisi haline gelmi ancak daha sonra 1905 ylnda bu pozisyonu Kanadaya
brakmak zorunda kalmtr. Kanada, Ontorio, Sudbury Havzasnda bulunan slfrl
cevherlerin iletilmesi 1886 ylnda balam ve bu cevher yataklar 20. yy boyunca
dnyann en nemli nikel cevher oluumlar olarak kalmtr. 1980den itibaren nikel
20 den fazla lkede iletilir, zenginletirilir ve rafine edilir hale gelmitir (Ullmanns,
2007a).
I. Dnya savann sonuna kadar, nikel zel askeri amalar iin kullanlm ancak,
dnya savalar arasndaki srete endstriyel olarak dier alanlarda kullanmna
ynelik youn aratrmalar, yeni uygulamalara k tutmutur.
2.2.2. Nikelin Fiziksel ve Kimyasal zellikleri
Nikel, Ni, gm beyaz renkte, periyodik tablonun VIII. Grubunda yer alan ve
elektronik konfigrasyonu 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d8 4s2 olan bir metaldir. Nikelin 5
kararl izotopu ile karm ekildeki oluum sreci doal olarak gereklemektedir.
Kararl izotoplarnn atom numaralar 58 (%67,84), 60 (%26,23), 61 (%1,19), 62
(%3,66) ve 64 (%1,08)tr.
Nikel metalinin deerli bulunmasnn en nemli nedeni, oluturduu alamlarn
geni scaklk aralklarnda sertlik ve korozyon dayanmlarn artrmasdr. Nikel,
demir ve elik endstrisi iin gerekli bir metaldir ve nikel alamlar uzay endstrisi
iin byk neme sahiptir (Habashi, 1997a).
Nikelin fiziksel zelliklerinin byk bir ksm nikelin saflk derecesine, metalin
fiziksel haline ve kimyasal oluum etkileimlerine bal olmaktadr. lenmi metal,
26
sertlii ok dk ve kolayca ekil verilebilen bir yapda ve birok ortamda

korozyona dayanm yksek olan bir yapya sahiptir.
Nikel kimyasnda nikelin +3 ve +4 oksitlenme derecelerine sahip olduu bilinse de
+2, nikelin bilinen en nemli oksitlenme derecesidir. Sulu alkali zeltide nikel (II)
tuzu zeltilerinin klorin, bromin ya da perslfat ile oksitlenmesiyle, znmeyen
nikel (III) oksit -NiO(OH) olumaktadr. Nikel (IV) oksit NiO2.nH2O, nikel (II)
hidroksitin perslfat ile oksitlenmesi sonucunda olumaktadr. Kobalt ve Demirden
farkl olarak nikel normal olarak yalnzca sulu zeltilerde +2 oksitlenme
derecesinde kararldr. Nikel(II) iyonlar ok kolay bileik oluturmaktadr.
Maksimum koordinasyon numaras 6dr. Nikel (II) tuzlarnn ve bunlarn sulu
zeltilerinin yeil renkli yaps oktahedral Ni(H2O)6+2 katyonunun varlyla
ilikilidir. Nikel(II) iyonunun amonyak ile bileikler (Ni(NH3)6+2 ya da Ni
(H2O)2(NH3)4+2 gibi) oluturmadaki yksek eiliminden eitli kazanm srelerinde
yararlanlmaktadr. Nikelin en farkl zellii binary karbonil bileiini oluturmak
iin karbonmonoksit ile dorudan reaksiyona girebilme yeteneidir. Karbonmonksit
metalik nikel ile 60oCde reaksiyona girdiinde (volatil) nikel tetrakarbonil, Ni(CO)4
olumaktadr.
o
60 C
Ni+4CO
Ni(CO)4
(2.2)
180oC
Bu reaksiyon, nikelin buharlatrma ile rafinasyonunun temelini oluturmaktadr.

Ortalama scaklklarda nikel havaya, deniz suyuna ve oksitleyici olmayan asitlere
kar yksek korozyon dayanmna sahiptir. Nikelin bir dier farkl zellii de
alkalilere kar korozyon dayanmna sahip olmasdr. Nikel metali bu nedenle kostik
sodann retiminde ve elde edilmesinde kullanlmaktadr. Ancak buna karlk nikel
sulu amonyak zeltileriyle reaksiyona girmektedir. Nikel ince tldnde
hidrojeni absorbe etmektedir ve hidrojen absorbsiyonu scakln ykselmesi ile art
gstermektedir (Ullmanns, 2007b). izelge 2.6da nikelin baz karakteristik
zellikleri sralanmtr.
27
izelge 2.6. Nikelin karakteristik zellikleri (Wikipedia Enclopedia, 2007, Ulmann

Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007)
NKEL
sim, Sembol, Atom numaras
Nikel, Ni, 28
Kimyasal seri
Gei metali
Grup, Periyot, Blok
10, 4, d
Younluk
8908 kg/m3
Atom arl
58,71 g.mol-1
Atomik ap (hes.)
135 (149) pm
Kovalent ap
121 pm
Van der Waals ap
163 pm
Elektronik konfigrasyonu
[Ar]3d84s2
Enerji seviyelerindeki e- dizilimi
2,8,16,2
Oksidasyon yaps
2,3 (hafif bazik oksit)
Kristal yaps
Yzey merkezli kbik
Madde faz
Kat (ferromagnetik)
Erime noktas
1728 K
Kaynama noktas
3186 K
Molar hacim
6,59*10-6m3/mol
Buharlama ss
370,4 kJ/mol
Ergime ss
17,47 kJ/mol
Buhar gerilimi
237 Pa (1726 K)
Elektronegatiflik
1,91 Pauling skalas
Spesifik s
440 J/(kg/K)
Elektrik iletkenlii
14,3*106/(m*ohm)
Is iletkenlii
90,7 W/(m*K)
Balang iyonizasyon enerjisi
737,1 kJ/mol
Ses hz geirgenlii (ince ubuk)
(r.t.) 4900 m.s-1
Young modl
200 GPa
Shear modl
76 GPa
Zehirlilik oran
0,31
Mohs sertlik deeri
4,0
Vicker sertlik deeri
638 Mpa
28
2.2.3. Nikel Kaynaklar ve Rezervler

Nikel dnya zerinde %0,008 konsantrasyonda bulunduundan elementlerin dnya
zerindeki bulunma sralamasnda 24. srada yer almaktadr. Nikel yerkabuunda
birok elementten daha fazla bulunmasna ramen ticari olarak nemi olan nikel
cevheri yataklar bu elementlerin yataklarndan daha az bulunmaktadr. Ekonomik
neme sahip nikel cevherleri iki farkl gruba ayrlmaktadr: Slfrl cevherler ve
oksitli cevherler (silikatlar). Nikel doada saf metal halinde bulunmamaktadr.
Nikel yataklarnda bulunan en nemli mineraller izelge 2.7.de grlmektedir.
Bazlar olduka nadir bulunmaktadr ve sadece pentlandit, garnerit ve nikel ierikli
limonit ekonomik olarak nem tekil etmektedir. ekil 2.9da grlen Garnerit,
ounlukla geni kompleks yataklanmalarda nikel ieren silikat serilerine verilen
genel bir isimdir. Bu seriler koloidal silika karmlar ve nikel hidroksit de
ierebilmektedir. Nikel ierikli limonit, en nemli ierii gtit (- FeO.OH) olan
zayf kristalin yapda nikel yatakl ferik oksitlerin adlandrlmasnda kullanlan bir
terimdir.
ekil 2.9. Garnerit, Milerit, Nikolit, Pentlandit, Laterit (soldan saa srasyla)
29
izelge 2.7. Nikelin oluturduu en nemli mineraller (Habashi, 1997a)
Mineral
Kimyasal Forml
Nikel erii
(%)
Slfitler (Sulphides)
Pentlandit (Pentlandite)
(Ni,Fe)9S8
34,22
Millerit (Millerite)
NiS
64,67
Hezlevodit
Ni3S2
73,30
Polidimit (Polydymite)
Ni3S4
57,86
Sigenit (Siegenite)
(Co,Ni)3S4
28,89
Violarit (Violarite)
Ni2FeS4
38,94
Nikkolit (Niccolite)
NiAs
43,92
Ramelsberjit
NiAs2
28,15
NiAsS
35,42
(Heazlewoodite)
Arsenitler (Arsenides)
(Rammelsbergite)
Gersdorfit (Gersdorffite)
Antimonitler (Antimonides)
Brathoptit (Breithauptite)
NiSb
32,53
Silikatlar ve Oksitler (Silicates and Oxides)

Garnerit (Garnierite)
(Ni,Mg)6Si4O10 (OH)8
47
Nikel ierikli limonit
(Fe,Ni)O(OH).nH2O
eser
(Nickeliferous Limonite)
30
2.2.3.1. Slfrl Cevherler

Slfrl nikel cevherleri, genel olarak nikel ierikli pirotin (Fe7S8), pentlantit (Ni,
Fe)9S8 ve kalkopirit (CuFeS2) iermektedirler. Minr nikel ierikli ancak nemli
miktarlarda oluan dier mineraller ise magnetit (Fe3O4), ilmonit (FeTiO3), pirit
(FeS2), kbanit (CuFe2S3) ve volarit (Ni2FeS4)den olumaktadr. Slfrl cevherler,
tipik olarak %0,4-2,0 Ni, %0,2-2,0 Cu, %10-30 Fe ve %5-20 S iermektedir. Ayrca
silika (SiO2), magnezya (MgO), almina (Al2O3) ve kalsiyum oksit iermektedir.
Pentlandit, en sk karlalan nikel mineralidir ve nikel retiminin ~%60n
karlamaktadr. Nikel ierikli pirotit bir nikel cevherinde en ok bulunan faz olarak
bilinmektedir. Bazen az miktarda kbanit iermesine karn kalkopirit en nemli
bakr minerali olarak bilinmektedir. Btn byk slfrl nikel cevher yataklarnn
ieriinde bulunan ana mineraller ayn olsa da pirotin, pentlandit ve kalkopirit
miktarlarnda deiiklik gzlenmektedir. Bu mineralin yatakta bulunma miktarlar
sre seiminde etkili olmaktadr. Nikel retimine ilave olarak slfrl nikel
cevherlerinden bakr, kobalt, platinyum grubu metaller, altn, gm, selenyum,
tellr, slfr ve demir ieren ok sayda yan rn de elde edilebilmektedir. En nemli
slfrl nikel cevher yataklar Kanadada, Gney Afrikada, Avustralyada,
Zimbavide ve Finlandiyada bulunmaktadr.
2.2.3.2. Oksitli Cevherler
Nikelin oksitli cevherleri peridodit kayacnn lateritik iklimsel etkileimine bal
olarak oluan bir kimyasal konsantrasyon sreci sonucunda meydana gelmektedir.
Peridotit genellikle olivin ve % 0,3e varan oranlarda nikel ieren magnezyum demir
silikat iermektedir. Birok kayata peridotit, iklimsel etkileimler sonucunda
serpantin, hidratl magnezyum silikata altere olmu halde bulunmaktadr. Olivin ve
serpantin, karbondioksit ieren yeralt suyu ile etkileerek zlebilen magnezyum,
demir ve nikel ve kolloidal silikay oluturmaktadr. Demir hava ile oksitlenmekte ve
hidroliz yolu ile kelerek cevher tabakasnn yzeye yakn yerlerinde kalan gtit ve
hematiti oluturmaktadr. znm nikel, magnezyum ve koloidal silika zeltinin
asidik olmas nedeniyle zelti iinde ok uzun sre kalarak laterit tabakasndan
31
aaya doru szlmektedir. zelti kaya ve toprak ile girdii reaksiyon sonucu
ntralize olduunda nikel, silika ve bir miktar magnezyum hidratl silikat eklinde
kelmektedir (Habashi, 1997a).
Demir ve nikelin farkl tabakalara doru tamamen ayrmas mmkn deildir.
Nikelin byk bir ksm st tabakada kalmakta ve bu nedenle bu tabakann demir ve
nikel ierii zenginlemekte ancak magnezya (MgO) ve silika (SiO2) ierii
tkenmektedir. ounlukla demirli oksit mineralleri ieren byle malzemeler
limonitik olarak adlandrlmaktadr. Bu trdeki bir cevher tipik olarak dier nikel
ierikli cevher trlerine gre kobalt ve krom ynnden zengin olarak bilinmektedir.
Buna karn silikat minerallerinde demir ve nikelin tamamen ayrtrlmas
mmkndr ve silikat mineralleri iinde nikel yksek magnezya ierikli olarak
bulunmaktadr. Limonitit ve silikat mineralleri arasndaki farkllklar nikel kazanm
iin kullanlacak yntem seimini etkilemektedir. Kimyasal ve mineralojik olarak
heterojen olan ve kazanm iin ok esnek yntemler gerektiren silikatlarn normalde
pirometalurjik sreler ile reaksiyona girmeleri salanmaktadr. Dier bir yandan
limonitler ise genellikle kimyasal oluum ve mineraloji olarak homojen bir yapda
bulunmakta ve hidrometalurjik srelere daha uygun olduklar bilinmektedir. Oksitli
nikel cevherleri genellikle Avustralya, Brezilya, Kba, Dominik Cumhuriyeti,
Yunanistan, Endonezya, Filipinler, Yeni Kaledonya, Eski Yugoslavya ve ABDde
bulunmaktadr. Bilinen dnya nikel kaynaklarnn %80inin oksitli cevherlerden
olutuu bilinse de retimin yalnzca %40 bu yataklardan karlanmaktadr. Bu
durum birok politik, jeografik, teknik ve ekonomik faktrlerden kaynaklanmaktadr.
Slfit cevheri yataklar majr nikel marketlerine yakn olan ve politik olarak gl
olan lkelerde yer almaktadr. Oksitli cevherler kimyasal olarak bir etkileim sreci
gerektirmekte iken slfrl cevherlerin nikel ierikleri fiziksel yntemlerle kolay ve
dk maliyetli olarak zenginletirilmektedir. Ancak son zamanlarda nikelce zengin
slfr cevherlerinin azald ve yeralt madencilii maliyetinin (zellikle laboratuar
maliyetlerinin) gittike artt grlmektedir. Bu nedenle ak ocak eklinde
kazanm mmkn olan oksitli cevher yataklarna olan ilgi gn getike artmaktadr.
Nikelin oksitli cevherlerden kazanm, slfrl cevherlerden kazanmna gre 2 ya da
3 kat daha fazla enerji gerektirmektedir. Nikelin oksitli cevherden kazanmnda enerji
32
maliyetleri olduka nemlidir. evresel ve ekonomik nedenlerden dolay nikelin

petrol uucu kl, atk kl, kullanlm katalizr gibi yksek nikel ierikli atklardan
uygun kazanm srelerinin gelitirilmesi byk nem arz etmektedir (Habashi,
1997a).
En nemli nikel kaynaklar ve dnya rezervleri izelge 2.8.de grlmektedir.
izelge 2.8. Nikelin dnya apndaki ekonomik rezervleri (t), (Ulmanns, 2007a)
LETLEBLR
EKONOMK REZERV
MMKN REZERV
BREZLYA
670000
6000000
KOLOMBYA
560000
1100000
DOMNK CUM.
1000000
1300000
AVUSTRALYA
3700000
7300000
YEN KALEDONYA
4500000
15000000
KANADA
5300000
15000000
A.B.D.
43000
2500000
3700000
7900000
ENDONEZYA
3200000
13000000
FLPNLER
410000
11000000
BOTSWANA
780000
830000
GNEY AFRKA
2500000
11800000
ZMBAV
240000
260000
YUNANSTAN
450000
900000
RUSYA
6600000
7300000
KBA
5500000
23000000
DER
450000
12000000
TOPLAM
39603000
1361900000
33
/t
ekil 2.10. Ekim 2005- ubat 2007 tarihleri arasnda gzlenen nikel fiyat trendi
(London Metal Exchange, 2007)
ekil 2.10da nikelin Ekim 2005-ubat 2007 tarihleri arasndaki fiyat trendini
gstermektedir. Grafik incelendiinde Ni fiyatlarnn giderek artan bir trend izledii
ve ubat 2007deki Ni rn fiyatnn 28 /kg olduu grlmektedir. (Deneysel
ksmda yaplan ekonomik maliyet hesaplamalarnda bu fiyat gz nnde
bulundurulmutur.)
2.2.4. rnler ve Kullanm Alanlar
Nikelin en nemli hammadde olarak kullanm alanlar ekil 2.11de grlmektedir.
Nikel hammaddelerinin kullanmnn %70lik byk bir ksmn paslanmaz elik
retimi, %8lik ksmn demir iermeyen alamlarn retimi oluturmaktadr. %3lk
ksm dkmhanede kullanlmaktadr. Elektro kaplama yalnzca %11lik nikel
tketimini gerektirmektedir. Nikel kullanmnn son kullanm ekilleri detayl olarak
ekil 2.12de grlmektedir. Paslanmaz eliklerin yksek dayanm, arlnn az
olmas ve bakm giderlerinin dk olmas konstrksiyon ve makinecilikte tramvay
ve tank rmorklarnn gelimekte olan kullanmlarna byk katk salamtr
(Habashi, 1997a). zellikle paslanmaz eliklerdeki ok sayda uygulama iin kimya
34
endstrisi nikel iin 4. byk marketi oluturmaktadr. Paslanmaz eliin evresel bir
kontrol ekipman ve yemek retim malzemesi olarak kullanlmasndan dolay mimari
uygulamalardaki paslanmaz elik kullanm giderek yaygnlamaktadr.
Dkmhane (%3)
Kaplama Malzemesi (%11)
Demir iermeyen alamlar (%8)
Paslanmaz elik ve Alam elii (%70)
Dier (%8)
ekil 2.11. Nikelin endstrideki ilk kullanm alanlar (Vale Inco, 2003)
Elektronik
endstrisindeki
nikel
kullanm
her
yl
%10dan
fazla
art
gstermektedir. Bakr-nikel-tin alam, C72500, yay ve makas retiminde

kullanlmakta iken demir-nikel alam, alam 42, kurun erevelerde yaygn bir
ekilde kullanlmaktadr. G sanayisinde nikel ierikli paslanmaz elikler yaygn bir
ekilde nkleer g istasyonlarnda kullanlmaktadr ve petrol ve kmr yakma g
istasyonlarnn uucu gazlarndan slfr dioksitin uzaklatrlmas iin kurulmu
fralama nitelerinde kullanm gittike artmaktadr. Nikel ierikli malzemeler
petrol endstrisinde kazc ulardan borulara kadar deien uygulamalarda
petrokimyasal
tesislerin
sre
kanallarnda
ve
retim
platformlarnn
konstrksiyonunda kullanlmaktadr. Denizcilik rnleri kategorisinde nikel ierikli

malzemeler
gemilerde
ve
tuz
retim
35
tesislerinde
kullanlmaktadr.
Uzay
endstrisinde nikel 1000oC ve zerindeki scaklklarda bask ve korozyona dayanm

nedeniyle sper alamlar olarak adlandrlan malzemelerdeki anahtar element olarak
bilinmektedir. Nikel kimyasallar sebze yalarnn hidrojenasyonunda, ar ya
rafinerisinde elektro kaplamada nikel tuzlar olarak kullanlmas iin nikel
katalizrlerinin retiminde kullanlmaktadr. Tarih ncesi devirlerden beri gnmze
kadar gelen sre ierisinde ve gnmzde bile nikel ierikli bozuk para alamlar
kullanlmaktadr (Habashi, 1997a)
Havaclk (%17)
Otomotiv Endstrisi (%6)
CD ve DVD kaplama (%8)
Tbbi malzemeler, Diilik Malzemeleri ve hastane malzemeleri
(%3)
Ticari Mutfak Malzemeleri (%13)
Eczaclk (%4)
Kimya Endstrisi (%4)
Yiyecek ve ecek endstrisi (%32)
Endstriyel ve Denizcilik gaz trbinleri (%8)
ekil 2.12. Nikelin endstrideki son kullanm
alanlar (The Weinberg Group LLC, 2003)
36
izelge 2.9. Nikelin ticari kullanm ekilleri (Habashi, 1997a)

erik (%)
rn
Ni
Co
Cu
Fe
Tr
Snf I:
Katotlar
>99,90
0,005
0,002
0,01
0,001
Pelet
>99,97 10-5
0,001
0,0015
<0,10
0,0003
Toz
99,74
<0,10
<0,10
<0,010
Briket
99,90
0,03
0,001
0,01
0,01
0,0035
Rondel
99,25
0,37
0,046
0,022
0,022
0,004
Ferronikel
20-50
1-2
kalan
1,5-1,8
<0,3
Nikel
76,0
1,0
<0,15
0,042
Snf II
0,75
0,30
0,006
kalan
oksit
2.2.5. evresel Etkileri

evresel olarak zararl olan bir dier bileik ise nikel oksit yapsnda bulunan
nikeldir. kinci kategoride dere sularnda bulunmasna izin verilen maksimum
konsantrasyonu 0,05 mg/Ldir. Bu nedenle depolamada evresel olarak nemli
tedbirler alnmasn gerektirmektedir (Matkovic vd., 2006). Nikel belirli bitki
eitleri legm gibi.) iin gerekli bir elementtir. %35 kuru arla kadar nikel ieren
nikel toleransl bitkiler baz serpantin topraklarnda bulunmaktadr. Nikel bitkisel
hayat iin ayn zamanda zehirleyici olarak da bilinen bir metaldir. M.E. Farago ve
M.M. Cole ye gre doal bymede %50lik bir indirgemeye neden olan etkili doz
trlere bal olarak deiiklik gstermektedir (rnein, Rye imi iin etkili doz 0,18
ppm dir ve alfalfa iin 5 ppmdir) (Habashi, 1997a). Yksek seviyelerde nikel ieren
gbreler topraa serpildiklerinde zararl olabilmektedir. Bunun nedeni metalin
dayankll ve topraktan uzaklatrlmasnn g olmasndan kaynaklanmaktadr.
37
izelge 2.10. Nikele ait akut zehirlilik verileri (Habashi,1997a)

Kimyasal Yaps
LD50,
LD50,
Birleik Tepki
erkek
kadn
LD50
Cla
(mg/kg)
(mg/kg)
(mg/kg)
(mg/kg)
210
175
200
186-214
NiO, siyah, asitte zlebilir >5000
>5000
>5000
NiO, yeil, Yksek scaklk
>5000
>5000
>5000
Nikel Tozu
>5000
>9000
>9000
Ni3S2
>5000
>5000
>5000
NiSO4.6H2O
325
275
300
Ferronikel (%30 Ni)
>5000
>5000
>5000
Ni(OH)2
1500
1700
1600
NiS, amorf
>5000
>5000
>5000
NiCO3.xH2O
1305
840
1044
822-1281
Ni(NH4)2(SO4)2
440
400
420
340-1281
Ni5As2
5840
6800
6300
5140-7470
NiCl2.6H2O
201-399
1176-2024
znmeyen nikel gastrointestinal sistemde ok az miktarlarda absorbe olmaktadr

bu nedenle zehirlilii dktr. izelge 2.10. nikelin akut zehirlilik verilerini
gstermektedir.
38
2.3. Vanadyum ve Nikelin eitli Atklardan Kazanm

Vanadyum ve nikelin kazanlmasnda hidrometalurjik ve piro+hidrometalurjik olarak
eitli yntemler uygulanmaktadr. Bunlardan en ok uygulananlar dorudan asit
lii, dorudan alkali lii, kavurma sonras asit lii, kavurma sonras alkali lii ve
kavurma sonras su liidir (Mefos, 2006).
Alkali lii vanadyumun demirden seimli olarak ayrlmasnda olduka etkili bir
yntem olarak bilinmektedir ancak, bir miktar silikann znmesine neden
olmaktadr. Kimyasal reaktifler bakmndan olduka maliyetli ve masrafl bir
yntemdir (Ho, 1994). Slfrik asitte silikann znmesi gibi bir durum sz konusu
deildir ancak nikel ve vanadyumun birlikte kazanlmasnda hem etkili hem de ucuz
bir yntemdir, seimlilik iin alkali lie gre daha zayftr (Ho, 1994).
Aada uucu kl, atk kl, kullanlm katalizr atklar gibi eitli atk trleri
zerinde gnmze kadar yrtlm olan almalara ait geni apl bir literatr
aratrmalar zetlenmitir.
2.3.1. Uucu Kllerden Kazanm
Tsai ve Tsai (1998) tarafndan Taiwanda gzenekli yanmam karbon, vanadyum,
nikel oksit ve suda znebilen slfat ieren uucu kl (oil-fired fly ash) numuneleri
zerinde 3 farkl li reaktifi aratrlmtr. Slfrik asit, sodyum hidroksit ve
amonyakl su reaktifleri ile yrtlen deneyler sonucunda uucu kln 0,5 Nlik
slfrik asit zeltisinde li srecine tabii tutulmas ile %65 vanadyum, %60 nikel
ve %42 demir kazanmlar elde edilmitir. 2 Nlik sodyum hidroksit zeltisi ile
yaplan deneylerde %80 vanadyum kazanm elde edilirken nikel kazanm
nemsenmeyecek miktarlarda kalmtr. Amonyakl su ile li ilemine tabii
tutulduunda amonyan sudaki konsantrasyonunun artmas ile nikel kazanmnda
bir art gerekletii gzlenmitir. 4Nlik amonyakl su zeltisinde nikel kazanm
%60 iken, vanadyum kazanm slfrik asit ya da sodyum hidroksit lii sonucundaki
kazanm deerinin olduka altndaki bir deerde kazanlmtr. Elektrostatik olarak
39
ktrme ilemine tabii tutulmu olan uucu kl 0,25 N amonyakl su zeltisi ve 2N

amonyum slfat zeltisinde li ilemine tabii tutulduunda nikelin seimli kazanm
salanm ve %60 nikel ile %8 vanadyum kazanmlar elde edilmitir.
Vitolo ve arkadalar (2000) tarafndan Orimulsion yanm uucu kllerinden ve ar
petrol uucu kllerinden vanadyumun kazanm amacyla 3-aamal bir sre
gelitirilmitir. Bu sre asit lii, oksidasyon ve vanadyum pentoksitin keltilmesi
aamalarndan olumaktadr. keltinin safl iin zc ile kazanmdan
kanlm bunun yerine empritelerin (tipik olarak Cu, Co, Na, K, S ve P)
giderilmesi ve keltinin FeV-alamlar retiminde kullanmna uygun bir hale
getirilmesi iin farkl bir ykama sreci uygulanmtr (ekil 2.13). Ar petrol uucu
kl numunesi sv/kat oran 3 mL/g olan 1M H2SO4 ile Orimulsion uucu kl
numuneleri ise sv/kat oran 4 mL/g ve 3 mL/g olan (srasyla) 2M ve 3Mlk H2SO4
zeltileri ile li ilemi uygulanmtr. Li srecinin rn karbonatl atktan
filtrasyon srecinden geirilerek ayrldktan sonra atk malzeme ierisinde kalan
kazanm zeltisini kazanmak amacyla atk; su (150 mL/aama) ile 3 aamal bir
ykama srecinden geirilmektedir. Oksidatif ktrme sonucunda kelti zeltiden
filtrasyon ile ayrlarak pH 2 olan (sv/kat=10 mL/g) H2SO4 zeltisi ile 3 aamal
bir ykama srecine tabii tutulmaktadr. Ykama sreleri sonrasnda emprite
kontrol salanm ve % 85e varan V kazanmlar elde edilmitir. Ykama
sonrasnda kabul edilebilir miktarda (% 6,6) V kayplar gzlenmitir.
40
Li zeltisi
Uucu Kl
H2SO4 L
Kazanm zeltisi
Su
1. YIKAMA
Ykanm Filtrat
NaClO3
NaCO3
Su
2. YIKAMA
V2O5 KTRME
Ykanm Filtrat
Ham Krmz Kek

H2SO4 zeltisi
Su
1. YIKAMA
3. YIKAMA
Ykanm Filtrat
Ykanm Filtrat
H2SO4 zeltisi
2. YIKAMA
Karbonatl atk
H2SO4 zeltisi
Ykanm Filtrat
3.YIKAMA
Ykanm Filtrat
Ykanm krmz kek
ekil 2.13. Ar petrol uucu kl ve Orimulsion uucu klnden

vanadyumun kazanm sreci (Vitolo vd., 2000)
Yine Vitolo vd. (2001) tarafndan nceden yaklm, yksek karbon ierikli ar
petrol uucu kl atklarndan vanadyumun kazanm amacyla 4 aamal bir sre
gelitirilmitir. Bu sre karbon ierikli ksm azaltmak amacyla bir n-yakma
aamas, asit lii ve vanadyum pentoksitin oksidatif keltilmesi aamalarndan
olumaktadr. n-yakma aamas uucu kln deformasyon balang scaklnn
(IDT) altndaki scaklk deerlerinde, 650-1150oC arasnda, gerekletirilmitir.
950oCnin zerindeki scaklklarda vanadyum kazanmn azaltc ynde etki eden
eitli durumlar ortaya kmtr (fzyon, vanadyumun buharlamas, V-Ni refrakter
bileiklerinin olumas). 850oC optimum scaklk olarak belirlenmi ve bu scaklkta
%83 vanadyum kazanm ile kelti ierisinde arlka %84,8 V2O5 elde edilmitir.
Srecin blok diyagram ekil 2.14de grlmektedir. n-yakma aamas kuru
rnein, farkl scaklklarda (650, 750, 850, 950, 1150oC), karbon ierikli ksmn
41
arlka %90-95inin yanmas iin geen zaman kadar bir sre frnda tutulmas ile
gereklemitir. Asit lii ve oksitleyici keltme aamalar atmosferik basn altnda
yrtlmtr. Asit lii slfrik asit (2M) ile, zeltinin kaynama noktasnda
(yaklak 100oC), 1 saat sresince, 7mL/g sv/kat oran ve 50 g numune kullanm
ile gerekletirilmitir. Li zeltisi katdan vakum filtrasyonu yntemi ile ayrlarak
vanadyum pentoksitin kelti olarak elde edildii oksitleyici keltme aamasna
gnderilmektedir. En son aama zeltinin kaynama noktasnda vanadyum
oksitleyici kimyasal olarak NaClO3n kullanlmas ve pHn 2,1 civarnda tutulmas
ile gerekletirilmektedir. V+4n H+nn serbest kalmas ile V+5e oksitlenmesi
nedeniyle keltme aamas sresince uygun pH elde edebilme ve pH sabit
tutmak amacyla ortama Na2CO3 ilavesi yaplmaktadr. Vanadyumun kelmesi
yaklak olarak 1 saat sonrasnda tamamlanmaktadr.
Uucu kl
KONTROLL SICAKLIKTA YAKMA
H2SO4 zeltisi
AST L
Yanm Atk
FLTRASYON
Na2CO3
Kat Atk
VANADYUMUN OKSDATF
KELTLMES
NaClO3
FLTRASYON
zelti
Ham V2O5 keltisi

Su
YIKAMA
Ykanm zelti
Ykanm V2O5 keltisi
ekil 2.14. n-yakma aamas sonrasnda vanadyumun ar uucu klden

kazanm srecini gsteren blok diyagram (Vitolo vd., 2001)
Mintek Kuruluu Oxbow Carbon and Minerals kuruluu ibirlii ile petrol uucu
klnden vanadyum ve nikelin kazanm ve bu malzemenin evreye olan zararlarn
42
en aza indirmek iin en uygun olan srecin belirlenmesi amacyla 2 yl sren bir
aratrmaya
nclk
etmilerdir
(Abdel-Latif,
2002).
eitli
alternatifler
aratrldktan sonra basit bir akm emas gelitirilmitir ve bu akm emas srecin
en nemli nitelerinin gelitirilmesi iin gerekli olan deneysel almalarn
belirlenmesinde ve yrtlmesinde temel olarak ele alnmtr. Sre, pirometalurjik
zenginletirme olarak dnlmtr. Akm emas 150oC gibi ortalama bir
scaklkta
kurutma
aamas,
de-karbrizasyon
ve
de-slfrizasyon
(n
zenginletirme) aamas ve DC ark frnnda eritme aamasndan olumaktadr. Bu

aratrma sonucunda %89dan fazla vanadyum kazanmlar elde edilmitir.
G santrallerinden kan petrol uucu klnn, atk olarak doaya braklmasna
bal olarak ortaya kan evresel sorunlarn azaltlmas iin ve bu atk malzemenin
zararsz hale getirilmesi iin vanadyumun atktan ayrtrlmasna ynelik iki aamal
farkl bir sre gelitirilmitir (Navarro, vd., 2007). Bu sre birinci aamada li
ilemi (asidik ve alkali), ikinci aama olarak zeltiden metal kazanmn (zc ile
kazanm ve selektif keltme) iermektedir. Dk li verimine ramen (slfrik
aside gre) vanadyum iin daha selektif olduundan (dier gei metallerine kar)
vanadyum
lii
iin
sodyum
hidroksit
seilmitir.
kinci
aamann
gerekletirilmesinde (a) daha selektif olmas, zeltiden saf amonyum vanadat

yapsnda tam bir vanadat kazanm elde edilmesini salamas (b) ykl organik fazn
syrlmasnn (zc ile kazanm srecinde) etkili olmamas durumunda ktrme
yntemi tercih edilmitir. ktrme iki aamada gerekletirilmitir (a) ncelikle
alminyum pH 8 de keltilmitir (b) daha sonra vanadyum keltmesinin
gereklemesi iin pH 5te amonyum klorit ilavesi gerekletirilmitir. Malzemenin
kimyasal analizler sonucunda belirlenmi olan ierii arlka %1,6 V, %0,01 Cu,
%0,64 Al, %1,7 Fe, %0,85 Ni, %0,2 Ca ve %0,14 Mgdir. Li ilemi oda
scaklnda, 200 dev/dk kartrma hznda, 24 saatlik bir zaman dilimi ierisinde,
sv/kat oran 4mL/g alnarak ve H2SO4, NaOH ve Na2CO3 gibi eitli li reaktifleri
kullanlarak gerekletirilmitir. Sonu olarak vanadyum kazanm nicel olarak
beklenen deerlerde grnse de alminyumun kazanm yeterli bulunmamtr.
Vanadyum ve alminyumun ykl organik fazdan syrlmas alkali ve asidik
zclerin kimyasal etkileimlerini yksek derecede snrlamaktadr. Bu nedenle
43
alkali liinden sonra son etkileim olarak selektif keltme sreci terci edilmitir.
ekil 2.15de srecin btnlemi akm emas grlmektedir.
Alkali lii (NaOH)

V: %61, Al: %49
Petrol uucu kl
Selektif keltme
zc ile kazanm
Organik
Syrma
(NH4OH/NH4Cl)
V: %48, Al: %0
Kat atk
zc ile kazanm
(pH 3, Aliquat 336)
V: %99, Al: %24
Sv
Sorbsiyon (pH 3, Chitosan)

V: %70, Al: %0
Alminyum keltme (pH 8)

Al: %100, V: < %1
Vanadyum keltme (pH 5, NH4Cl)

V: %99
ekil 2.15. Asit lii, alkali li ve zeltiden metal kazanm srelerini ieren iki
aamal srecin btnlemi akm emas. (Navarro vd., 2007).
2.3.2. Atk klden kazanm
Amer (2002) Msrda atk kl numunesi zerinde yapt eitli deneyler sonucunda
basn liinin geleneksel piro-hidrometalurjik yntemlere alternatif olabileceini
ortaya karmtr. Deneylerini ekil 2.16da malzeme denge diyagramlar grlen
piro-hidrometalurjik deneyler ve basn lii deneyleri olarak 2 aamada yrtmtr.
1. aama 800oC kavurma, H2O lii (80oC, 120dk), ntralizasyon ve kalsinasyon
aamalarn, 2. aama ise basn lii (60 g/L H2SO4, 200oC, kat/sv 1.0, PO2 15 bar,
60 dk), nikelin elektrotilik ayrm, ntralizasyon ve kalsinasyon aamalarn
iermektedir. Slfrik asit ile yrtlen basn lii srecinin akm emas ekil
2.17de grlmektedir. Deneyler sonucunda optimum basn lii koullar 200oC
scaklk, 15 bar ksmi oksijen basnc, 60 g/L slfrik asit konsantrasyonu ve 15 dk
li sresi olarak belirlenmi ve basn liinin ekonomik ve sellektif kazanm
asndan piro-hidrometalurjik ynteme alternatif bir sre olduu belirlenmitir.
44
Atk kl (1-0)
Soda
(0,5)
H2SO4 (0,6)
H2O (10,0)
Kaynam
kl
(1-0)
Basn Lii,
200oC, PO2 15 bar, 60 dk
ppt
(0,9)
Li zeltisi (10,7)
V2(SO4)3
NiSO4
Alkali-kavurma,
800oC,15 dk
Kavrulmu
Kaynam
kl
(1,1)
H2O
(10,0)
Li,
80oC, 120 dk
Elektroliz
(Nikel Ayrm)
NH4OH
V2(SO4)3
(Ni %44) ppt

(Fe %10) (0,9)
Li zeltisi
Na3VO4 (10,2)
Ntralizasyon,
pH (1,5-2)
Ntralizasyon
V(OH)3
V(OH)3
Basn Lii,
200oC, PO2 15 bar, 60 dk
Kalsinasyon
a)
CO2
V 2O 5
b)
V 2O 5
ekil 2.16. a) Atk kln slfrik asitli basn lii sreci ve b) Standart kavurma-li
srecinin malzeme dengesini gsteren akm emas (Amer, 2002).
45
ATIK KL
Geri-dnm
suyu
SLFRK AST
BASIN L
H2SO4
o
200 C, 60 g/L H2SO4

K/S 1,0, PO2 15 bar
FLTRASYON
YIKAMA
Bazik demir slfat
zelti
V2(SO4)3 & NiSO4
HDROLZ
Fe ierikli atk
KELTME
H2SO4
V2(SO4)3 At
pH 2-3
NiSO4 zeltisi
NTRALZASYON
V(OH)3
NH4OH
ELEKTROLZ
H2O
Ni-Metal
Slfat
ndirgeme
ekil 2.17. Msr atk klnden vanadyum ve nikel kazanm iin gelitirilmi,
slfrik asit basn lii srecinin akm emas (Amer, 2002).
46
2.3.3. Kullanlm Katalizr Atklarndan Kazanm

Ivascan ve Roman (1975) bir kullanlm katalizrden slfrik asit lii ile nikelin
kazanm hakknda yaptklar almalarda NiSO4 yapsnda %99 nikel kazanm elde
edilmitir.
Chaudhary ve arkadalar (1993) tarafndan, 80oCde %28,8 HCl ile yrtlen
deneyler sonucunda %17,7 nikel ieren bir kullanlm katalizr atndan, nikel
oksit yapsnda %73 maksimum nikel kazanm elde edilmitir.
ki farl eit tlmemi ve dk scaklkta kalsine edilmi (Co/Al2O3 ve MoNi/Al2O3-SiO2) HDS katalizr numunesinden Ni, Mo ve Co metallerinin seimli
olarak kazanm amacyla iki aamal bir alkali-asit sreci ortaya atlmtr (Angelidis
vd., 1995). Aratrma sresince reaksiyon zaman, li reaktifleri konsantrasyonu ve
reaksiyon scakl gibi srecin kinetiini belirlemeye ynelik eitli parametreler
aratrlmtr. Sonu olarak sodyum hidroksit ve slfrik asit gibi dk maliyetli ve
kolay elde edilebilen reaktiflerin kullanm ile ayr zeltilerde %97 Mo ve %90-93
Ni ya da Co kazanmlar elde edilmitir.
Nikel kazanmn gelitirmek amacyla klorin gaz yntemi gelitirilmitir ancak
henz kabul edilmi bir uygulamas mevcut deildir. Klorin lii haricinde kullanlm
katalizr atklarndan nikelin kazanm iin alternatif gelitirme amal, eitli, farkl
li sreleri ortaya atlmtr (Furimsky, 1996).
Villarreal ve arkadalar (1999) kullanlm PEMEX petrol katalizrnden
katalizrn ncelikle CS2 ya da organik zcler ile n-zenginletirmeye tabii
tutulmas ardndan sulu NH3 ve NaOH zeltilerinin kullanld li sreci ile
sodyum vanadat ve molibdat yapsnda vanadyum ve molibden kazanmn ieren iki
aamal
bir
sre
gelitirmilerdir.
NH3
ve
NaOH
zeltilerinin
farkl
konsantrasyonlar ve sre koullar aratrlmtr. Reaktiflerin kullanm ile daha

sonra yeniden kullanlabilen bileikler eklinde %88den %99a varan vanadyum ve
molibden kazanmlar elde edilmitir. Bu metaller PEMEX iin ekonomik olarak
47
avantaj olan kabul edilmi farkl teknikler ile selektif olarak kazanlabilmektedir. XRay difraksiyonu sonularna gre katalizr: %39,62 Al2O3, %27,28 V2O5, %3,17
NiO, %1,92 MoO3, %3,27 C, %6,55 SO3, %0,48 SiO2, % 0,08 Fe2O3, %0,07 MgO,
%0,75 Na2O, %0,36 K2O, %0,13 P2O5 ve %0,01 TiO2 iermektedir. ncelikle
katalizr ethanol, benzene, ve CS2 gibi farkl zcler ile ykanmadan nce petrol
ierikli malzeme katman ile kaplanmaktadr. zc, katalizr ierisinde akmle
olmu nemli miktarlardaki slfrn kazanlmasn salamaktadr. Sfrl zc
daha sonra tekrar kullanlmak zere distile edilmektedir. tlm katalizrn (her
zcden 100 mL/10 gr katalizr) kapal bir tank ierisinde, oda scaklnda, 12
saat boyunca kartrma ile kimyasal reaksiyona girmesi ve rnn oda scaklnda
filtrasyonu ve kurutulmas salanmtr. Ykanan katalizr daha sonra elektrikli
frnda farkl scaklklarda stlarak CO2 ve SO2 gaz k sonucunda slfr ve
karbon ieriklerinden tamamen arndrlmtr. Scaklk 100oCden 300oCye
50oClik aralklarla ykseltilmitir. Daha sonra rn 350oCde 1saat tutulmu ve
ardndan 25oC/salk artlarla 450oCye stlmtr ve 450oCde 24 saat
bekletilmitir. Oda scaklna soutulduktan sonra sar-yeil toz eklindeki rn li
srecine alnmtr. Li srecinde 4 farkl yntem kullanlmtr:
1. Stokiyometrik miktarda seyreltilmi NaOH (%10) kullanlmas
2. Basn altnda (23,8 atm); stokiyometrik miktarda seyreltilmi NaOH
kullanlmas
3. Konsantre NaOH (%40) zeltisinin kullanlmas
4. Sulu zeltide NH3 (%28) kullanlmas
NaOH ve NH3 srelerini gsteren akm emalar ekil 2.18. ve 2.19da
grlmektedir. Deneyler sonucunda sulu NaOH (%10) etkili bir reaktif olduu ve
pH8 de uygulanmas ile en iyi V ve Mo kazanmlarnn elde edildii belirlenmitir.
Ayrca amonyan sulu zeltilerinin kullanlmas vanadyumun kullanlm
katalizrden selektif olarak kazanlmasn salamtr. Ama molibden ve
vanadyumun birlikte kazanlmas ise NaOH zeltisi tercih edilmelidir. NaOH
zeltisinin
basn
altndaki
optimizasyonu
48
daha
detayl
bir
aratrma
gerektirmektedir. Farkl basn, pH, scaklk ve zaman deerlerinde deneyler

yaplmaldr.
Kullanlm Katalizr
Ufalama
Ykama (CS2)
Kat/sv ayrm
zelti
Kat
CS2
Yava buharlatrma ve CS2

kazanm
hava
Istma 450oC
H2SO4
Petroln ayrtrlmas ve
slfr kazanm
Li (NaOH)
Ntralizasyon
petrol
slfr
Kat/sv ayrm
Kat
zelti
Kalsinasyon
(1400oC)
Buharlatrma 70-90oC
Almina
Sodyum slfat
Sodyum vanadat
hava
Sodyum molibdat
ekil 2.18. Kullanlm Katalizrden NaOH lii ile sodyum slfat, sodyum vanadat
ve sodyum molibdat kazanm akm emas (Villarreal vd., 1999).
49
Kullanlm Katalizr
Ufalama
Ykama (CS2)
Kat/sv ayrm
zelti
Kat
Yava buharlatrma ve CS2

kazanm
Istma 450oC
Petroln ayrtrlmas ve
slfr kazanm
CS2
hava
Li (NH3.H2O)
slfr
Kat
Kat/sv ayrm
Kat
kelti
Su ile ykama
hava
kat
petrol
Kat/Sv ayrm
Kat/Sv ayrm
Istma 700oC
Kalsinasyon
(1400oC)
Al2O3
zelti
Hava
Buharlatrma
70-80oC
NH4VO3
Istma
450oC
V2O5
ekil 2.19. Kullanlm Katalizrden NH3 lii ile vanadyum pentoksit ve alminat
kazanm diyagram (Villarreal vd., 1999).
Vanadyum ierikli slfrik asit retiminde kullanlan katalizrden dorudan
depolama ya da atk halinde doaya brakmadan kanlarak ok aamal bir
endstriyel sre gelitirilmitir (Lozano ve Juan, 2001). Sre iin li srecini
etkileyen slfrik asit konsantrasyonu, kat/sv oran, kartrma hz ve scaklk gibi
50
eitli
parametreler
aratrlm
ve
sre
difzyon
kontroll
olarak
gerekletirilmitir. ncelikle tanelerin K80 boyutu 2-4 mm arasnda li

reaksiyonlarna uygun olacak ekilde ufalanmas salanmtr. Optimum li
scaklnn belirlenmesi iin 25oC-65oC arasndaki scaklk aral esas alnmtr.
Sonu olarak slfrik asit katalizrnden vanadyum elde edebilmek iin uygun
scaklkta H2SO4 kullanm ile elde edilen aktivasyon enerjilerine gre difzyon
kontrol salanmtr. Balangtaki kullanlm katalizr ktlesinden aamal ters
akml sre uygulamas ile %99 V kazanm elde edilmitir. Son atklar test edilerek
biyolojik deerler gz nnde bulundurularak atk svlarnda genotoksik
kimyasallarn bulunmad tespit edilmitir.
Al-Mansi ve Abdel Monem (2001) su buharnn (H2/H2O) yeniden oluumu iin
gerekli olan buhar geridnm srecinin rn olan kullanlm katalizr
(NiO/Al2O3) numunesinden nikelin kazanmnn mmkn olduunu ortaya
karmtr. Nikel kazanmnda etkili olan parametreler asit konsantrasyonu, scaklk,
tme sresi, K/S oran, tanecik boyutu ve kartrma hz olarak belirlenmitir.
Nikel dorudan kristalizasyon yntemi ile slfat tuzu eklinde dorudan
kazanlmtr. %50 slfrik asit konsantrasyonunda, (arlka) 1:12 K/S orannda, 500m tane boyutunda, 100oCde 800 dev/dak kartrma hznda 5 saat sonucundaki
dnm %99 olarak gereklemitir. Srecin akm emas ekil 2.20de
grlmektedir:
51
KULLANILMI
KATALZR
(NiO-Al2O3 )
UFALAMA
ELEME
H2SO4 (%50
ierikli)
L REAKSYONU
NiSO4+H2SO4
BUHARLATIRMA
H 2O
Konsantre NiSO4
KRSTALZASYON
H 2O
NiSO4 Kristalleri
ekil 2.20. Kullanlm katalizr numunesinden (NiO/Al2O3) nikelin kazanm

srecini gsteren akm emas (Al-Mansi ve Abdel Monem, 2001).
Khorfan vd. (2002) tarafndan vanadyum pentoksitin kullanlm sulfrik asit
katalizr atklarndan kazanmn amalayan asit lii, oksidasyon ve ktrme
srelerinden oluan 3 aamal kazanm sreci ortaya karlmtr. Yksek
konsantrasyonlarda vanadyum kazanm ve dk asit tketimi iin K/S oran yksek
tutulmu, ktrme srecinde 1mol/L konsantrasyonunda sodyum karbonat zeltisi
kullanlmtr. Deneyler sonucunda %70 V2O5 kazanm elde edilmitir.
Abdel-Aal ve Rashad (2004) kullanlm nikel oksit katalizrnn slfrik asit ile
liini kinetik olarak incelemi ve nikel kazanm oranna kullanlm katalizr tane
boyutu, slfrik asit konsantrasyonu ve reaksiyon scakl gibi eitli parametrelerin
etkilerini aratrmlardr. Sonulara gre -200+200 mesh tane boyutunda, 85oC
reaksiyon scaklnda, 150 dakika reaksiyon sresince ve %50 slfrik asit
konsantrasyonu ile %94 Ni kazanm elde edilmitir. Kat/sv oran 1:20g/ml olarak
52
sabit tutulmutur. Li kinetiine gre tanelerin yzey alannda oluan kimyasal

tepkimenin reaksiyon sresince oran-kontroll bir sre olduu anlalmtr.
Aktivasyon enerjisi yaklak 9,8 kcal/mol (yzey kontroll bir sre iin karakteristik
bir zellik olan) olarak belirlenmitir.
Petrol rafinerilerinde slfrn uzaklatrlmas srecinden elde edilen HDS
katalizrlerinden nikelin kazanm iin bir amonyum slfat ((NH4)2SO4) lii sreci
nerilmitir (Yoo vd., 2004). Bu aratrmada kullanlm olan katalizrn yapsnn
almina matrisine bal olan slfit yapda vanadyum ve nikelden olutuu
belirlenmitir. Kimyasal analizler sonucunda ieriinde arlka %18,6 V, %1,36
Mo, %4,74 Ni, %0,88 Fe, %14,1 S, %5,0 C ve % 25,4 Al olduu tespit edilmitir.
Deneyler 1,3-3,3 mol/dm3 lk (NH4)2SO4 zeltisi ve 298-368 K scaklk aral
eklinde uygun deney koullarnda ayarlanan kartrmal grup reaktrlerde
yrtlmtr. 90 dakika sren 368K de 2,6 mol/dm3 (NH4)2SO4 zeltisi ile
yrtlen li deneyi sonucunda yaklak %94 nikel kazanm elde edilmitir. Nikel
kazanmnn aklanmasnda Shrinking core modeli kullanlmtr. Bu modelin li
sistemlerinin kinetik olarak aklanmasnda kullanld baka aratrmalar da
mevcuttur rnein Vegli ve arkadalar (2001) mangan ierikli cevherler zerinde
yaptklar aratrmalarn aklanmasnda bu modeli kullanmlardr. Lozano ve Juan
(2001) katalizr numunesi ile yaptklar slfrik asit lii ile vanadyum kazanm
almalarnn aklanmasnda, bu modeli kullanmlardr. Nikel lii kl tabakas
difzyonu nedeni ile engellenmitir. Nikel liinin aktivasyon enerjisi 16,2 kJ/mol
olarak belirlenmitir.
Mulak vd. (2005), slfrik asit zeltilerindeki nikel oksit katalizrnn
(NiO/Al2O3) kinetii aratrlmtr. Yaplan deneyler srasnda kartrma hz,
slfrik asit konsantrasyonu, scaklk, tane boyutu gibi eitli parametrelerin
kazanma etkisi aratrlmtr. eitli deneysel koullar iin elde edilen li verilerinin
kinetik analizleri sonucunda reaksiyonun 16,60,9kJ/mollk aktivasyon enerjisi ile
katalizr alarndaki difzyon ile kontrol edilebildii ortaya karlmtr. Ayrca hz
sabitinin balang tane apnn karesi ile ters orantl olduu ve sv fazda
reaksiyonun difzyon ile kontrol edilmemesinden dolay nikel kazanm iin
53
kartrma hznn etkili bir parametre olmad ortaya karlmtr. Ayrca 1-5 M
slfrik asit konsantrasyon deerleri ile yaplan li deneyleri sonucunda bu aralktaki
slfrik asit konsantrasyon farknn nikel kazanmna belirli bir etkisinin olmad
tespit edilmitir.
Chen vd. (2006); %2,05 Mo, %0,42 V, %65,6 Al2O3 ve %10,7 SiO2 ieren
kullanlm bir katalizrn amonyakl li atndan molibden ve vanadyumun geri
kazanlmas iin soda karbonat ile atn kavrulmas ve ardndan kavrulan rnn
hidrometalurjik kimyasal sreten geirilmesini ieren alternatif bir sre
gelitirmilerdir. ekil 2.21de srecin aamalarn gsteren akm emas
grlmektedir. Kavurma srecinde yklemenin 0,15 sodyum karbonat miktar/
kullanlm katalizr miktar oranna uygun olarak yaplmas ve 750oCde 45 dk
sren kavurma sreci sonrasnda kavrulmu ktlenin kat/sv oran 2 alnarak 8090oCde 15 dakika sresine su liine tabii tutulmas sonrasnda, %91,3 deerinin
zerinde molibden ve %90,1den fazla vanadyum elde edilmitir. Li zeltisinin
artlmasndan sonra molibdenin ve vanadyumun li zeltisinden kazanlmas iin
hacimce %20 trialkilamin (N235, inde ticareti yaplmaktadr) ve slfonatl
kerosende znm hacimce %10 ikincil oktil alkol (faz deitirici) ieren kazanm
zeltisi kullanlmtr. Syrma kimyasal olarak arlka %10 amonyakl su
kullanlmtr.
Syrma zeltisine 30 g/L NH4NO3 ilave edilmesi ve pHn 7-8,5
aralna ayarlanmas ile %99dan fazla miktarda vanadyumun amonyum

metavanadat olarak kristallendii gzlenmitir. Amonyum metavanadat ve 500550oCde kalsine edilmi ve yaklak olarak %98,06 saflkta V2O5 elde edilmitir.
Proses sresince %87,1 vanadyum kazanm elde edilmitir.
54
Kullanlm katalizr at
Kavurma 750oC
Su lii 80-90oC
Filtrat
Li zeltisi
Amonyakl su
Artma
pH 10,1
Mg(NO3)2
HNO3
ken ksm
Artlm zelti
Atk su
kimyasal
sreci
Artlm
rn
zc ile kazanm
Syrma
Organik faz
Syrma zeltisi
30g/L NH4NO3
pH 8,2
Amonyum
Metavanadat
NH4VO3
keltmesi
HNO3
zelti
pH 2,5
Kalsinasyon
500oC
Amonyum
polimolibdat
V2O5
Kalsinasyon
500oC
Ana
zelti
MoO3
ekil 2.21. Kullanlm katalizrn amonyak lii atklarndan Mo ve V kazanm

srecini gsteren akm emas (Chen vd., 2006)
55
Matkovic vd. (2006) nikelin evresel etkileimini azaltacak ekilde kullanlm nikel
katalizr atndan nikel slfat kazanmn amalayan farkl bir kazanm sreci ne
srmlerdir. ekil 2.22de srecin akm emas grlmektedir. erik olarak %42,3
Ni, %0,0024 Zn, %0,0428 Fe, % 0,0292 Cu, %0, 790 Ca, %0, 325 Al ve %44,7
znmeyen atklardan oluan katalizr numunesi ncelikle TDA atndan ayrlmas
iin ykama ilemine tabii tutulmu daha sonra balang konsantrasyonu 225 g/L
olan iki aamal slfrik asitle zndrme blmne alnmtr. zndrme ve
filtrasyondan sonra numune NiSO4.7H2On kristallenmesi gerekleene kadar
buharlatrlmtr. Sonu olarak retilen nikel slfatn ticari ierii %21,0-22,0 Ni,
%0,005 Fe, %0,5 Co, %0,006 Zn, %0,002 Pb, %0,002 Cu, % 0,005 Cd ve %0,001
As olarak llm ve bu deerlerin evre iin belirli bir zarar tekil etmedii tespit
edilmitir. Ayrca optimum li parametreleri li scakl 70-80oC ve li sresi 3-5
saat olacak ekilde belirlenmitir.
Ykanm katalizr
Kullanlm Katalizr
H2O, H2SO4
H2O
Katalizrn znmesi
ok aamal
ykama
Filtrasyon
Ykama suyu
kelti
H2SO4, H2O
Filtrat
Buharlatrma
znen katalizrn at
Filtrasyon
Filtrasyon
kelti
ok-aamal ykama
Bazik zelti
Filtrat
Kurutma
Atk deposuna
giden kelti
NiSO4.7H2O
ekil 2.22. Kullanlm nikel katalizr numunesinin kazanm sreci akm emas
(Matkovic vd., 2006).
56
Mulak ve arkadalar (2006) ieriinde bulunan slfrn uzaklatrlmas iin bir

endstriyel HDS katalizr (Ni, Mo/-Al2O3) zerinde yaptklar li deneylerinde
hidrojen peroksit ilavesi ile oksalik asitin Ni, Mo, V ve Al kazanmna olan
etkileimini aratrmlardr. Katalizrn ierii fiziksel ve kimyasal olarak
uygulanan eitli analitik metotlarla belirlenmitir (XRD, elektron mikroskobu
analizi, elektron mikroprob analizi ve eitli kimyasal analizler). Kimyasal analizler
sonucunda katalizr numunesinin %5,08 Mo, %5,26 Ni, %5,36 V ve %24,57 Al ve
elektron mikroprob analizine gre %22,56 slfr ierikli olduu tespit edilmitir. Deneyler
sresince oksalik asit ve hidrojen peroksit konsantrasyonu ve kartrma hz gibi

eitli parametrelerin metal lii kazanmna etkileri aratrlmtr. Uygun oksitleyici
reaktifin bulunmas iin ncelikle H2O2, NaNO3, NH4NO3 ve (NH4)2S2O8 gibi eitli
kimyasallar slfrik asit ve oksalik asite ilave ederek metal kazanmna etkileri
aratrlmtr. Bu deneyde li scakl 70oC ve kartrma hz 600min-1 olarak
sabitlenmitir.
1- 2M H2SO4 2- 2MH2SO4+0,06M H2O2 3- 2M H2SO4+0.5M

NH4NO3 4- 2M H2SO4+0.5M NaNO3 5- 2M H2SO4+0.1M
Na2S2O8 6- 2M H2SO4+0.1M(NH4)2S2O8
ekil 2.23. Slfrik asit zeltisine eitli oksitleyici reaktiflerin ilavesinin

metal kazanmna olan etkisi (Mulak vd.,, 2006).
57
1- 0.5M H2C2O4 2- 0.5M H2C2O4+0.5M NH4NO3 3- 2M

H2SO4+0.1M (NH4)2S2O8 4- 0.4M H2C2O4+0.66M H2O2
ekil 2.24. Oksalik asit zeltisine eitli oksitleyici reaktiflerin ilavesinin

metal kazanmna olan etkisi (Mulak vd., 2006).
saatlik li ilemi sonrasnda eitli kimyasallarn kazanma olan etkileri ekil
2.23 ve 2.24de olduu gibi belirlenmitir. Elde edilen sonulara gre oksalik aside
ilave edilen 3Ma kadar H2O2 konsantrasyonlar metal liini nemli lde
hzlandrmtr ancak daha sonraki ilavelerde kazanm hznda sabitleme
gzlenmitir. 4 saat sren li sreci sonucunda katalizrden elde edilen en yksek
metal kazanmlar (3M H2O2 ilavesi ile 50oClik 0,5 M H2C2O4 zeltisinde) %90
Mo, %94 V, %65 Ni ve %33 Al olmutur.
58
3. MATERYAL VE YNTEM
3.1. Materyal ve Karakteristik zellikleri
talyann Universita Degli Studi DellAquila biyo-hidrometalurji laboratuvarlarnda
yrtlen deneylerde iki farkl endstriyel numune kullanlmtr: Atk kl (boiler
ash), ve kullanlm slfrik asit katalizr at (spent sulphuric acid catalyst). Her iki
numune de, talyann Macerata blgesinde kurulmu olan ORIM S.p.A.den temin
edilmitir. ORIM S.p.A. talyada 22/97 numaral kararname uyarnca enerji ve
malzeme temini amacyla atk malzemeleri ilk elde depolayan ve uygun kurululara
datm ilemlerini yrten bir kurulutur. Katalizatr at, slfrik asit retimi
yapan talyann Toscana blgesinde kurulmu Scarlino tesislerinin atk blmnden
elde edilmitir. Atk kl numunesi ise talyada bulunan bir petrol rafinerisinin petrol
atklar tesisinin gazifikasyon blmnden elde edilmitir. Numunelerin kimyasal
ieriklerinin belirlenmesinde eitli analitik yntemler kullanlmtr.
ekil 3.1. Deneylerde kullanlan atk kl numunesinin

grnm
59
ekil 3.2. Deneylerde kullanlan kullanlm katalizr

numunesinin grnm
ncelikle numuneler belirlenen arlklarda tartlarak 105oCde 24 saat sreyle
kurutulmu ve arlka nem kayplar belirlenmitir. Daha sonra numuneler, li
ilemleri ncesinde tme ve eleme ilemlerine tabii tutulmulardr.
Numunelerin vanadyum, nikel ve demir ieriklerinin belirlenebilmesi iin 3:1
orannda HNO3 ve HCl ieren kral suyu (aqua regia) (10ml) ile zndrme ilemi
uygulanm ve zeltiler Varian SpektrAA 200 marka AAS cihaz ile analiz
edilmitir (izelge 3.1).
izelge 3.1. Numunelerin kimyasal ierikleri
Katalizr numunesi
Atk kl numunesi
%V
3.5
25
%Ni
0.63
13
%Fe
7.9
14.6
Numuneler zerinde XRD analizleri yaplmtr (ekil 3.3. ve ekil 3.4.). Bu

sonulara gre katalizr numunesinin ieriindeki en nemli faz V2O3 ve V6O13 olup,
numune ierisinde ayrca V3Ni(SO4)4(H2O)24 ve Ni3S4 bileiklerinin varlklar da
60
tespit edilmitir. Atk kl numunesinde ise en nemli faz V2O3 olup numune
ierisinde Ni3S4, Ni3V2O8 ve FeS2 bileiklerinin varlklar da tespit edilmitir.
61
a)
b)
c)
d)
62
ekil 3.3. Atk kl numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin uygulanan XRD sonucu
V2O3
FeS2
Ni3S4
Ni3V2O8
a) V3Ni (SO4)4(H2O)24
b) V6O13
c) V2O3
d) Ni3S4
63
ekil 3.4. Kullanlm katalizr numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin uygulanan XRD sonucu
3.2. Yntemler
Deneysel almalarda kimyasal znrllk farkna gre zenginletirme (li)
yntemi seilmitir. Bu li deneylerinin amac FeV ve NiOnun atk kl ve
kullanlm katalizr numunesinden kazanlmas iin ekonomik bir sre gelitirmek
ve metallerin kazanmna etki eden faktrlerin belirlenmesidir.
Katalizr numunesi ve atk kl numunesi zerinde yrtlen deneysel almalar iki
aamada gerekletirilmitir. Numunelere ncelikle kavurma, sonrasnda asit lii
(H2SO4) ve alkali li (NaOH) uygulanm ve her bir faktrn metal kazanmna etkisi
aratrlmtr.
H2O2nin
oksitleyici
olarak
kavurmaya
alternatif
olarak
kullanlabilecei dnldnden, hem asidik hem de bazik li testlerinde H2O2nin

etkisi aratrlmtr.
Asit lii deneylerinde iki aamal deneysel tasarm yntemi uygulanm, birinci
aamada fraksiyonel faktriyel tasarm, ikinci aamada ise tam faktriyel tasarm
uygulanmtr. Bazik li deneyleri ise tek aamada gerekletirilmitir.
Deneysel koullarn etkilerinin belirlenebilmesi iin Yates iaretleme yntemi
kullanlmtr (Montgomery, 1991). ncelikle faktrlerin metal kazanmna olan
etkilerinin varyans analizleri ile belirlenebilmesi iin Yates iaretleme yntemi
kullanm ve literatr aratrmas sonrasnda belirlenen faktr aralklarna gre her
deneysel aama iin bir deney tasarm hazrlanmtr. Daha sonra numuneler
kavurma ve li aamas iin 105oC de 24 saat kurutularak, deirmende tlmtr.
Numuneler kurutulmadan nce ve sonra tartlarak bylece her numune trnn
ierdii nem miktar belirlenmitir. Ayrca numunelerin bir ksm XRD analizleri ve
kimyasal analizler iin ayrlm ve bu analizler sonucunda numunelerin kimyasal
ierikleri ve karakterizasyonlar belirlenmitir.
64
3.2.1. Analizler
3.2.1.1. zndrme ve Analiz
lk aamada hacimce HNO3:HCl=3:1 olacak ekilde 10 ml HCl ile 30 ml HNO3
kartrlarak ters kral suyu (aqua regia) zeltisi hazrland. Daha sonra numuneler
arlklar yaklak 0,15 g olacak ekilde tartld ve zelti ile numuneler 100 mllik
erlenler iine aktarlarak, 100oC de stlmaya brakld. Kaynama esnasnda krmz
gaz (NO2) k gzlendi ve NO2 gaznn zeltiyi terk etmesinden sonra deney
sonlandrld. Deneyler srasnda erlende kelti gzlendiinde 3 ml HF asit ilave
edildi. Daha sonra zeltiyi keltiden ayrmak iin filtrasyon (hortum, filtre ve ne
erleni) ilemi yapld. Filtrasyon bittikten sonra erlen ierisindeki sv 50 mllik balon
jojeye aktarld. Erlen, saf su ile iyice ykanarak balon jojeye ilave edildi. Balon joje
izgisine kadar saf su ile doldurulduktan sonra homojen hale gelmesi iin kartrld
ve sonra zelti, sv numune muhafaza kabna aktarld ve az kapatlarak AAS
lmne hazr hale getirildi. Numunelerde Varian SpektrAA 200 marka AAS ile
ayr ayr Ni, V, Fe lmleri yapld.
3.2.1.2. X-Inlar Krnm (XRD) Analizi
XRD analizi, mikroskopta optik zellikleri ile tanmlanamayacak kadar kk olan
minerallerin tanmlanabilmeleri iin uygulanmaktadr. XRD analizi yaplacak olan
numunenin mmkn mertebe tlerek toz haline getirilmi olmas gerekmektedir
ancak her ne kadar tlerek toz haline getirilmi olsa da toz haline getirilmemi
parasnn da analizler esnasnda incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle numuneler
kurutulduktan sonra tlerek toz boyutuna getirilmi (-1 m) ve numuneler
yaklak 2-4 g olacak ekilde tartlarak kat numune tplerine aktarlm, cihazn
kullanmna hazr hale getirilmitir.
XRD cihaz ile numune monokromatik X-
nlarna maruz braklarak, n radyasyonlar kaydedildi ve bunlar otomatik olarak

grafie aktarld. Analiz sonular ekil 3.3. ve ekil 3.4.de verilmitir.
65
3.2.2. Nem Kayb, Uucu Madde Miktar Analizleri ve Kavurma

Nem kaybnn belirlenmesi; numunenin nem ieriinin bilinmesi asndan, uucu
madde miktarnnn belirlenmesi ise; kavurma scaklnn etkisinin daha iyi
anlalmas ve hem deneysel hem de endstriyel apta malzeme iin ekipman
seiminde gerekli olan bir deneysel aamalardr. Nem kaybnn belirlenebilmesi iin
ncelikle numuneler krozelere aktarlm ve arlklar tartlarak belirlenmitir. Daha
sonra Termostabil K3 marka etv ierisine yerletirilerek, 105oCde 24 saat sresince
kurutulmaya braklmtr. Numuneler 24 saat sonrasnda etvden alnarak tekrar
tartlm ve bylece her bir numune trnn ierdii nem miktar belirlenmitir.
Kavurmann yaplmas ile znmeyen slfr ierikli metaller oksitli yaplara
dnerek li zeltisi iinde kolayca znr hale gelmektedir. Bu aamada
numuneler scakln homojen olarak dalmas iin granlometrik boyuta
tldkten sonra deney tasarmnda belirlenen scaklklara ulancaya kadar 4 saat
boyunca kavurma ilemine tabi tutulmutur. Her sre ncesinde numunelerin
arlklar Mettler PE 600 marka elektronik tart ile tartlarak sya dayankl
krozelere aktarld ve kavurma ilemi iin Gefran 400 marka elektronik frna
yerletirildi. Kavurma sonrasnda krozeler tekrar tartld ve bo kroze daralar
drlerek uucu madde ierik kayplar belirlendi. Burada numunelerin uucu
madde miktarlarnn belirlenmesi kavurma srecinin etkisinin belirlenebilmesi ve
sinterleme reaksiyonlarnn oluumunun tespit edilebilmesi iin gerekli grlmtr.
3.2.3 Li Deneyleri
ncelikle deneysel tasarm dorultusunda belirlenen konsantrasyon deerlerinde (1,
2, 4, 0.3, 0,45, 0.6, 3, 4, 5M) H2SO4 ve (0,5, 1,5, 2,5, 2, 3, 4M) NaOH zeltileri
hazrlanm, daha sonra yine deney tasarm dorultusunda belirlenen pulp
konsantrasyonlarna gre (%5, %10, %20) numuneler belirli miktarlarda tartlarak
Pyrex marka 250 mllik kapakl erlenler iine aktarlmtr. Gaz kn ve
buharlama kaybn kontrol altnda tutabilmek iin kapakl erlenler kullanlmtr.
Erlenlerin iine 100 mllik zeltiler ve ardndan deney tasarmna gre belirlenen
66
miktarlarda (0, 10 g/L) H2O2 pipet ile llerek aktarlmtr. Daha sonra erlenler
nceden uygun scakla getirilmi olan ekil 3.5de grlen ISCD BSD/D Dubnoff
kartrmal su banyosu iine yerletirilmi ve li deneyleri balatlmtr.
ekil 3.5. ISCD BSD/D Dubnoff kartrmal su banyosu iine

yerletirilmi erlenler
Kartrma hz btn li srelerinde sabit deerde tutulmutur (200 dev/dak). Li
deneyleri 6 saatlik bir sre sonucunda tamamlanmtr.
ekil 3.6. Santrifj iin numune alm
67
Deney sresince belirlenen zaman aralklarnda (0,5 saat, 1saat, 2saat, 4saat, 6saat)
erlenlerden 2 mllik numuneler alnarak kat sv ayrm iin OLE DITCH marka 157
MP mikrosantrifj cihazna yerletirilmitir.
ekil 3.7. Santrifj cihazna yerletirilen numuneler

Santrifj cihaznda 10000 dev/dak hzla 5 dakika (ayrma tamamlanmamsa 8
dakika) boyunca ayrtrmaya tabii tutulan numuneler santrifj sonrasndaki
halleriyle ekil 3.8de verilmitir.
ekil 3.8. Santrifj (kat-sv ayrm) sonras rnekler

Sonraki aamada ise numuneler 1:10 orannda seyreltilmek zere sv ksmdan
alnan 0,5 ml, daha nceden hazrlanm 4,5 ml asitli saf su ((pH 2), HNO3+saf su)
68
ile kartrlarak 5 ml lik deney tplerine aktarlarak kimyasal analiz iin hazr hale
getirilmitir. Daha nceden hazrlanan asitli saf suyun pH lm, kalibre edilmi
Mettler Toledo MP220 marka pH metre ile yaplmtr.
ekil 3.9. AAS okumasna hazr numuneler

Btn AAS okumalar birlikte yapldndan numuneler 4oC deki soutucuda
bekletilmitir. Daha sonra Varian SpektrAA 200 marka AAS ile numunelerden V, Ni
ve Fe okumalar yaplmtr.
3.2.3.1. Asit Lii (H2SO4) Deneyleri

Yates iaretleme yntemine gre vanadyum ve nikel konsantrasyon ve kazanmlarna
eitli faktrlerin (izelge 3.2) etkilerinin aratrlmas iin ksmi faktriyel
tasarmda toplam 19 deney (16 deney (e,a,b,ab) + orta noktalar iin (I,II,III) 3 adet
tekrarl kontrol deneyi) yaplmtr (izelge 3.3).
izelge 3.2. Ksmi faktriyel deneylerde aratrlan faktrler
Faktrler
Sembol
o
Kavurma scakl ( C)
A
Pulp konsantrasyonu (%)
B
H2SO4 (ya da NaOH) konsantrasyonu (M)
C
o
Li Scakl ( C)
D
H2O2 konsantrasyonu (g/L)
E
69
izelge 3.3. Yates iaretleme yntemine gre ksmi faktriyel deney tasarm
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
I
II
III
A
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
0
0
0
B
-1
-1
1
1
-1
-1
1
1
-1
-1
1
1
-1
-1
1
1
0
0
0
C
-1
-1
-1
-1
1
1
1
1
-1
-1
-1
-1
1
1
1
1
0
0
0
D
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
-1
1
1
1
1
1
1
1
1
0
0
0
ABCD=E
1
-1
-1
1
-1
1
1
-1
-1
1
1
-1
1
-1
-1
1
0
0
0
Tam faktriyel tasarmda ise toplam 11 deney (8 deney ((1), a, b, ab) + orta
noktalar iin (I, II, III) 3 adet replikasyon kontrol deneyi yaplmtr (izelge 3.5.)
izelge 3.4de tam faktriyel deneylerde aratrlan faktrler yer almaktadr.
izelge 3.4. Tam faktriyel deneylerde aratrlan faktrler
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
H2SO4 konsantrasyonu (M)
Sembol
A
B
C
70
izelge 3.5. Yates iaretleme yntemine gre tam faktriyel deney tasarm
1
2
3
4
5
6
7
8
I
II
III
A
-1
1
-1
1
-1
1
-1
1
0
0
0
B
-1
-1
1
1
-1
-1
1
1
0
0
0
C
-1
-1
-1
-1
1
1
1
1
0
0
0
Vanadyum ve nikel ierikli kullanlm katalizr atndan metal kazanmn

amalayan birinci aama H2SO4 lii ileminde aratrlan faktrler, deneylerde
kullanlacak en yksek, orta ve en yksek faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen
deneysel tasarm izelge 3.6 ve izelge 3.7de verilmitir. Her deneyde kk harfle
sembolize edilen faktrler iin en yksek aralk deerleri kullanlmtr, dk
deerde kullanlan faktrler sembolize edilmemitir (rnein; abe; 600oC kavurma
scakl, %20 pulp konsantrasyonu, 10g/L H2O2, 1 M H2SO4 ve 40oC li scaklnn
kullanld deney koullarn temsil etmektedir.
yrtlen birinci asit lii ileminde aratrlan faktrler ve faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
Li Scakl (oC)
Sembol
A
B
C
D
E
71
En
dk
25
5
1
40
0
Orta
300
15
2
60
5
En
yksek
600
20
4
80
10
izelge 3.7. Kullanlm katalizr at numunesinden vanadyum ve nikel kazanm

iin yrtlen birinci asit lii ilemi iin hazrlanan ksmi faktriyel deney tasarm
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
A
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
300
300
300
B
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
15
15
15
C
1
1
1
1
4
4
4
4
1
1
1
1
4
4
4
4
2
2
2
D
40
40
40
40
40
40
40
40
80
80
80
80
80
80
80
80
60
60
60
ABCD=E
10
0
0
10
0
10
10
0
0
10
10
0
10
0
0
10
5
5
5
Vanadyum ve nikel ierikli atk klden vanadyum ve nikel kazanmn amalayan

birinci aama H2SO4 lii ileminde aratrlan faktrler, deneylerde kullanlacak en
yksek, orta ve en yksek faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen deneysel
tasarm izelge 3.8 ve izelge 3.9da verilmitir.
izelge 3.8. Atk kl numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen
birinci asit lii deneylerinde aratrlan faktrler ve faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
Pulp Konsantrasyonu (%)
H2SO4 Konsantrasyonu (M)
Li scakl (oC)
H2O2 Konsantrasyonu (g/L)
Sembol
A
B
C
D
E
72
En
dk
25
5
1
40
0
Orta
300
15
2
60
5
En
yksek
600
20
4
80
10
izelge 3.9. Atk kl numunesinden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen

birinci asit lii deneyleri iin hazrlanan ksmi faktriyel deney tasarm
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
A
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
300
300
300
B
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
15
15
15
C
1
1
1
1
4
4
4
4
1
1
1
1
4
4
4
4
2
2
2
D
40
40
40
40
40
40
40
40
80
80
80
80
80
80
80
80
60
60
60
ABCD=E
10
0
0
10
0
10
10
0
0
10
10
0
10
0
0
10
5
5
5
Vanadyum ve nikel ierikli kullanlm katalizr atndan metal kazanmn

amalayan ikinci aama H2SO4 lii ileminde aratrlan faktrler, deneylerde
kullanlacak en dk, orta ve en yksek faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen
tam faktriyel deneysel tasarm izelge 3.10 ve izelge 3.11de verilmitir. Bu
deneysel tasarm birinci li ileminden elde edilen veriler nda oluturulmutur.
izelge 3.11e bakldnda ksmi faktriyel sre sonucunda elde edilen faktr
etkileimleri gz nnde bulundurularak li scaklnn 80oCde sabitlendii, H2O2
konsantrasyonunun elimine edildii ve H2SO4 konsantrasyon aralnn azaltld
gzlenmektedir.
73
izelge 3.10. Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii deneylerinde
aratrlan faktrler ve faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
Li Scakl (oC)
Sembol
A
B
C
D
E
En
dk
200
10
0,3
80
0
Orta
300
15
0,45
En
yksek
400
20
0,6

yrtlen ikinci asit lii prosesi iin hazrlanan tam faktriyel deney tasarm
A
200
400
200
400
200
400
200
400
300
300
300
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
B
10
10
20
20
10
10
20
20
15
15
15
C
0,3
0,3
0,3
0,3
0,6
0,6
0,6
0,6
0,45
0,45
0,45
Vanadyum ve nikel ierikli atk klden vanadyum ve nikel kazanmn amalayan

ikinci aama H2SO4 lii ileminde aratrlan faktrler, deneylerde kullanlacak en
dk, orta ve en yksek faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen tam faktriyel
deneysel tasarm izelge 3.12 ve izelge 3.13de verilmitir. Bu deneysel tasarm
birinci li ileminden elde edilen veriler nda oluturulmutur. izelge 3.13e
bakldnda ksmi faktriyel sre sonucunda elde edilen faktr etkileimleri gz
nnde
bulundurularak
li
scaklnn
80oCde
sabitlendii,
H2O2
konsantrasyonunun elimine edildii ve H2SO4 konsantrasyon aralnn artrld

gzlenmektedir.
74
izelge 3.12. Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii deneylerinde aratrlan
faktrler ve faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
Li Scakl (oC)
Sembol
A
B
C
D
E
En
dk
200
10
3
80
0
Orta
300
15
4
En
yksek
400
20
5
izelge 3.13. Atk klden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen ikinci asit lii
ilemi iin hazrlanan tam faktriyel deney tasarm
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
A
200
400
200
400
200
400
200
400
300
300
300
B
10
10
20
20
10
10
20
20
15
15
15
C
3
3
3
3
5
5
5
5
4
4
4
3.2.3.2. Alkali (NaOH) Lii Deneyleri

Bazik li deneyleri tek aamada gerekletirilmitir. Yates iaretleme yntemine gre
vanadyum ve nikel konsantrasyon ve kazanmlarna eitli faktrlerin etkilerinin
aratrlmas iin atk kl numunesinin faktriyel tasarmnda toplam 19 deney (16
deney (e,a,b,ab) + orta noktalar iin (I,II,III) 3 adet replikasyon kontrol deneyi)
yaplmtr. Ancak katalizr numunesi iin toplam 11 deney (8 deney ((1), a, b,
ab,) + orta noktalar iin (I, II, III) 3 adet replikasyon deneyi yaplmtr. Katalizr
numunesi iin daha nceden Na2CO3 ve NaOH karlatrmas amacyla n testler
yaplmtr. n testler sonucunda NaOH kullanm tercih edilmi, bu nedenle, NaOH
iin tam faktriyel bir tasarm uygulanmtr.
75
Vanadyum ve nikel ierikli atk klden metal kazanmn amalayan NaOH lii
ileminde aratrlan faktrler, deneylerde kullanlacak en yksek, orta ve en yksek
faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen deneysel tasarm izelge 3.14 ve izelge
3.15de verilmitir.
izelge 3.14. Atk kl ile yaplan alkali lii deneylerinde aratrlan faktrler ve
faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
Pulp Konsantrasyonu (%)
NaOH Konsantrasyonu (M)
Li scakl (oC)
H2O2 Konsantrasyonu (g/L)
En
dk
25
5
0,5
40
0
Sembol
A
B
C
D
E
Orta
300
15
1,5
60
10
En
yksek
600
20
2,5
80
20
izelge 3.15. Atk klden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen alkali lii
ilemi iin hazrlanan deney tasarm
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
A
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
25
600
300
300
300
B
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
5
5
20
20
15
15
15
C
0,5
0,5
0,5
0,5
2,5
2,5
2,5
2,5
0,5
0,5
0,5
0,5
2,5
2,5
2,5
2,5
1,5
1,5
1,5
76
D
40
40
40
40
40
40
40
40
80
80
80
80
80
80
80
80
60
60
60
ABCD=E
20
0
0
20
0
20
20
0
0
20
20
0
20
0
0
20
10
10
10
Vanadyum ve nikel ierikli kullanlm katalizr atndan vanadyum ve nikel

kazanmn amalayan NaOH lii ileminde aratrlan faktrler, deneylerde
kullanlacak en yksek, orta ve en yksek faktr deerleri ve bu sre iin belirlenen
deneysel tasarm izelge 3.16 ve izelge 3.17de verilmitir.
izelge 3.16. Kullanlm katalizr ile yaplan alkali lii deneylerinde aratrlan
faktrler ve faktr aralklar
Faktrler
Kavurma scakl (oC)
NaOH konsantrasyonu (M)
Li Scakl (oC)
Sembol
A
B
C
D
E
En
dk
25
10
2
80
0
Orta
200
15
3
En
yksek
400
20
4
izelge 3.17. Kullanlm katalizrden vanadyum ve nikel kazanm iin yrtlen

alkali lii ilemi iin hazrlanan tam faktriyel deney tasarm
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
A
25
400
25
400
25
400
25
400
200
200
200
B
10
10
20
20
10
10
20
20
15
15
15
77
C
2
2
2
2
4
4
4
4
3
3
3
4. BULGULAR VE TARTIMA
4.1.
Arlka Nem Kayb ve Uucu Madde Miktar Analiz Sonular
Nem kayb analizleri, 105oCde kurutulan, uucu madde miktar analizleri ise 200oC,
300oC, 400oC, 600oCde kavrulan atk kl ve katalizr numuneleri iin tartlarak
hesapland.
izelge 4.1. 105oCde 24 saat sresince kurutulan katalizr ve atk kl numunelerinin
hesaplanm arlka nem kayb yzdeleri
KATALZR
ATIK KL
ISIL LEM
NCES
(gr)
100
100
ISIL LEM
SONRASI
(gr)
80,26
66,29
AIRLIKA
KAYIP
(%)
19,74
33,71
izelge 4.2. 200oCde 4 saat sresince uygulanan kavurma ilemi sonrasnda

katalizr ve atk kl numunelerinin hesaplanm arlka uucu madde kayb
yzdeleri
KATALZR
ATIK KL
ISIL LEM
SONRASI
(gr)
48,1
89,77
ISIL LEM
NCES
(gr)
50,32
100
AIRLIKA
KAYIP
(%)
4
10,23

yzdeleri
KATALZR
ATIK KL
ISIL LEM
NCES
(gr)
50,9
100
ISIL LEM
SONRASI
(gr)
48,49
83,12
78
AIRLIKA
KAYIP
(%)
4,73
16,88

yzdeleri
KATALZR
ATIK KL
4.2.
ISIL LEM
NCES
(gr)
51
100
ISIL LEM
SONRASI
(gr)
48,12
77,06
AIRLIKA
KAYIP
(%)
5,65
22,94
Asit Lii (H2SO4) Deney Sonular
4.2.1. Kullanlm Katalizr ile Yaplan Ksmi Faktriyel Deney Sonular

Ksmi faktriyel tasarm ile uygulanan birinci H2SO4 li ilemi sonucunda
kullanlm katalizrden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri
izelge 4.5de, vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ise izelge 4.6 da
gsterilmitir.
izelge 4.5e bakldnda katalizr numunesi 600oCde kavrulduktan sonra 80oC
scaklkta, %20 pulp konsantrasyonu ve 1M H2SO4 ile li ilemine tabii tutulduktan
sonra maksimum %96 Ni kazanmnn elde edildii grlmektedir.
79
izelge 4.5. Ksmi faktriyel asit lii prosesi sonrasnda kullanlm katalizrden
elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0,5
112
158
240
716
103
195
499
943
203
201
643
1207
192
248
696
903
557
659
622
Ni konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
158
168
139
235
236
194
616
489
538
828
865
718
156
168
151
226
223
189
426
501
508
950
1005
832
221
246
194
207
229
190
460
655
730
868
941
787
205
175
181
233
210
215
455
509
598
768
742
772
405
393
406
425
428
457
454
410
443
6
145
201
633
702
173
179
555
784
198
202
785
768
190
229
656
818
398
448
441
0,5
36
50
19
57
32
62
40
75
64
63
51
96
60
78
55
72
59
70
66
Ni kazanm
(%)
1
2
4
50
54
44
74
74
61
49
39
43
66
69
57
49
53
48
71
70
60
34
40
40
75
80
66
70
77
61
65
72
60
37
52
58
69
75
62
64
55
57
74
66
68
36
40
47
61
59
61
43
42
43
45
45
48
48
43
47
6
46
64
50
56
54
56
44
62
62
64
62
61
60
72
52
65
42
47
47
izelge 4.6da ise 80oC scaklkta, %5 pulp konsantrasyonu ve 1M H2SO4 ile

yrtlen 6 saat sren li ilemi sonucunda maksimum %47 V kazanmnn elde
edildii grlmektedir.
80
elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0,5
541
400
1075
1032
509
423
2141
1196,5
582,5
454
1908
1586
548,5
528,5
1646
1709
1800,5
2164,5
2049,5
V konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
523,5
498,5
594
365
368,5
507
1954,5 1910,5
2588
1688,5 1702,5 2329,5
482,5
522
629,5
409,5
441
542
1937,5 1987,5 2557,5
1701,5
1613
1924
597
653
749
487
595
727
1722
2157,5
2800
1738
1906,5 2631,5
580
672
736,5
557,5
723
797,5
1757,5
2378
2501,5
1815,5 2436,5
2616
1677
2245
2211,5
1752,5
2250
2355
1829
2254,5 2407,5
6
672
574
2965
1939,5
692,5
581,5
2845
2219,5
826,5
803,5
3084
2939
781,5
809,5
2729,5
2939,5
2496
2544
2538,5
0,5
31
23
15
15
29
24
31
17
33
26
27
23
31
30
23
24
34
41
39
V kazanm
(%)
1
2
4
30 29 34
21 21 29
28 27 37
24 24 33
27 30 36
23 25 31
28 28 36
24 23 27
34 37 42
28 34 41
25 31 40
25 27 38
33 38 42
32 41 45
25 34 36
26 35 37
32 43 42
33 43 45
35 43 46
6
39
33
42
28
39
33
41
32
47
46
44
42
44
46
39
42
48
48
48
izelge 4.7de birinci asit lii ilemi sonrasnda elde edilen demir konsantrasyon ve
kazanm deerleri verilmitir. Bu deerlere bakldnda katalizr numunesi ile
600oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta, %5 pulp
konsantrasyonu ve 4 M H2SO4 ile yrtlen 6 saat sren bir li ileminin sonucunda
maksimum %71 Fe kazanm deeri elde edilebilmitir.
81
elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm deerleri
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0,5
1375
585
2620
1615
1245
565
3495
2105
1930
1375
4555
2905
1925
1215
4940
3375
3865
4685
4390
Fe konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
1490 1625 1690
650
800 1100
3635 5000 5900
2360 2720 3250
1345 1660 1850
725
885 1125
4630 5005 5590
2565 2995 3320
2025 2220 2380
1690 1985 2235
5060 6170 7780
4455 5420 7070
2015 2160 2655
1785 2045 2730
5270 5855 7155
3630 4415 6000
4810 4870 5855
5100 5605 6300
4940 5085 6395
6
2020
1375
7505
3805
2095
1410
6950
4180
2650
2425
9340
8580
2840
2815
8150
6535
6290
6640
6755
0,5
35
15
17
10
31
14
22
13
48
35
29
18
48
31
31
21
33
39
37
Fe kazanm
(%)
1
2
4
38
41
43
16
20
28
23
32
37
15
17
21
34
42
47
18
22
28
29
32
35
16
19
21
51
56
60
43
50
56
32
39
49
28
34
45
51
54
67
45
51
69
33
37
45
23
28
38
41
41
49
43
47
53
42
43
54
6
51
35
47
24
53
35
44
26
67
61
59
54
71
71
52
41
53
56
57
ekil 4.1a,b; ekil 4.2a,b ve ekil 4.3a,bde vanadyum ve nikelin kullanlm

katalizr atndan geri kazanm iin yrtlen birinci asit lii ilemi sonucunda
yukarda grlen izelgeler gze alnarak oluturulmu nikel, vanadyum ve demirin
konsantrasyon ve kazanm grafikleri verilmitir.
82
ekil 4.1.a Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi
sonucunda belirlenen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim
83
ekil 4.1.b. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi
sonucunda belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim
84
ekil 4.2.a. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi
sonucunda belirlenen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim
85
sonucunda belirlenen zamana gre V kazanmndaki deiim
86
ekil 4.3.a. Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi
sonucunda belirlenen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim
87
sonucunda belirlenen zamana gre Fe kazanmndaki deiim
Aratrlan faktrlerin nikel ve vanadyum kazanmlarna oluturduklar etkilerin
belirlenmesi ve bu etkileimlere gre faktr ve aralk tayininin gerekletirilmesi ve
ardndan optimizasyonun salanmas iin ANOVA yrtlmtr. izelge 4.8a,b,c
ve izelge 4.9a,b,cde nikel, vanadyum ve demir konsantrasyonlar ve kazanm
verileri dorultusunda ortalama kazanm ve ortalama konsantrasyon verilerine gre
oluturulmu ANOVA sonular yer almaktadr. izelgelere bakldnda %97den
fazla olan S.E. deerleri dikkate alnarak konsantrasyona ya da kazanma en fazla
etki eden faktr bileimleri gzlenmekte ve bu faktrlerin konsantrasyona ya da
kazanma yaptklar etkiler Etki deerleri olarak grlebilmektedir.
88
izelge 4.8.a. Ortalama Ni konsantrasyonu verilerine gre elde edilen ANOVA

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Ni
(mg/L)
151
210
553
762
164
197
521
874
212
207
724
832
182
218
588
777
7172
izelge 4.8.b.
sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
V
(mg/L)
633
541
2777
2135
661
562
2701
2072
788
765
2942
2785
759
804
2616
2778
26316
I
II
III
IV
361 1676 3432 7172
1315 1756 3740
982
361 1975
653 4089
1395 1765
329
734
419
268 1988 -130
1556
386 2100
241
400
103
468
-92
1365
226
267
210
60
954
80
308
208 1034 -210 -324
33 1136
118
112
352
964
123 -201
-5
149
80 -290
108
319 -172
5
36
114
171 -253
190
153
39 -131
543
3
df
S2
Etki M.S.
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
123
511
92
-16
30
-11
26
38
-41
14
-25
-36
1
-32
-16
60299
1044944
33712
1054
3622
524
2758
5923
6565
784
2521
5254
2
3988
1076
F.
S.E.
(%)
111
1924
62
2
7
1
5
11
12
1
5
10
0
7
2
100
100
100
74
92
60
89
95
96
68
88
95
4
93
75
Ortalama V konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA
I
1174
4911
1223
4773
1553
5727
1563
5393
-93
-642
-99
-630
-23
-157
45
162
S2
II
6085
5996
7280
6956
-735
-729
-179
207
3738
3550
4174
3831
-550
-530
-134
118
3990
III
12080
14236
-1463
28
7288
8005
-1080
-17
-89
-325
6
386
-187
-344
19
252
3
IV
26316
-1436
15293
-1096
-413
392
-531
271
2156
1491
717
1063
-236
380
-156
233
df
89
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
Etki
M.S.
F.
S.E.
(%)
-179
1912
-137
-52
49
-66
34
269
186
90
133
-29
48
-20
29
128836
14616763
75110
10673
9592
17606
4599
290454
138896
32153
70656
3474
9037
1526
3386
237
26908
138
20
18
32
8
535
256
59
130
6
17
3
6
100
100
100
98
98
99
94
100
100
100
100
91
97
81
91
izelge 4.8.c.
sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Fe
(mg/L)
1855
1238
6703
3528
1973
1268
6270
3750
2515
2330
8560
7825
2748
2773
7653
6268
67253
Ortalama Fe konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA
I
3093
10230
3240
10020
4845
16385
5520
13920
-618
-3175
-705
-2520
-185
-735
25
-1385
S2
II
13323
13260
21230
19440
-3793
-3225
-920
-1360
7138
6780
11540
8400
-2558
-1815
-550
-1410
70256
III
26583
40670
-7018
-2280
13918
19940
-4373
-1960
-63
-1790
568
-440
-358
-3140
743
-860
3
IV
67253
-9298
33858
-6333
-1853
128
-3498
-118
14088
4738
6023
2413
-1728
-1008
-2783
-1603
df
Etki
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
-1162
4232
-792
-232
16
-437
-15
1761
592
753
302
-216
-126
-348
-200
M.S.
F.
S.E.
(%)
5402719
71645644
2506285
214485
1016
764532
863
12403604
1402744
2266907
363760
186516
63441
483894
160500
77
1020
36
3
0
11
0
177
20
32
5
3
1
7
2
100
100
99
82
9
95
8
100
98
99
89
80
59
92
77
izelge 4.9.a. Ortalama Ni kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Ni
(%)
II
III
IV
50
70
46
63
55
66
43
73
71
69
60
69
61
73
49
65
983
120
110
120
116
140
130
133
114
20
17
11
29
-2
9
12
16
S2
230
237
269
247
37
40
7
28
-11
-4
-10
-20
-3
18
11
4
0,067%
466
517
78
35
-15
-30
16
14
7
-22
3
21
7
-10
21
-7
983
113
-45
30
-16
24
-3
14
50
-42
-15
-1
-29
17
-16
-28
df
Etki (%) M.S. F.

A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
90
14
-6
4
-2
3
0
2
6
-5
-2
0
-4
2
-2
-3
8,0
1,2
0,6
0,2
0,4
0,0
0,1
1,6
1,1
0,1
0,0
0,5
0,2
0,2
0,5
118,6
18,6
8,5
2,3
5,3
0,1
1,7
23,4
16,8
2,1
0,0
7,7
2,8
2,5
7,3
S.E.
(%)
100
98
94
77
90
20
72
98
97
76
9
93
81
79
93
izelge 4.9.b. Ortalama V kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
V
(%)
II
III
IV
42
36
46
36
44
37
45
35
53
51
49
46
51
54
44
46
714
78
82
82
80
104
95
104
90
-6
-11
-7
-10
-2
-3
3
3
S2
160
161
199
194
-17
-17
-4
6
4
-2
-8
-14
-5
-4
-1
0
0,020%
321
393
-34
2
2
-22
-8
-1
1
-5
0
10
-6
-6
1
1
3
714
-32
-21
-10
-4
10
-12
2
72
36
-24
7
-6
10
-1
0
df
Etki (%) M.S.

A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
-4,05
-2,59
-1,22
-0,49
1,19
-1,47
0,19
8,99
4,44
-3,00
0,88
-0,74
1,25
-0,08
0,02
0,66
0,27
0,06
0,01
0,06
0,09
0,00
3,23
0,79
0,36
0,03
0,02
0,06
0,00
0,00
F.
S.E.
(%)
33
14
3
0
3
4
0
164
40
18
2
1
3
0
0
99
97
82
47
81
87
19
100
99
98
70
63
83
8
3
izelge 4.9.c. Ortalama Fe kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
V
(%)
47
31
42
22
50
32
40
24
64
59
54
50
70
70
48
40
743
I
78
65
82
63
123
104
140
88
-16
-20
-18
-16
-5
-5
1
-9
S2
II
143
145
226
228
-36
-34
-9
-8
-14
-19
-19
-52
-4
2
0
-9
0,050%
III
288
454
-70
-17
-32
-71
-3
-9
2
1
2
1
-5
-33
6
-9
3
IV
743
-87
-103
-12
4
3
-38
-3
166
52
-38
-7
-1
-1
-28
-16
df
Etki (%)
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
91
-11
-13
-1
0
0
-5
0
21
7
-5
-1
0
0
-3
-2
M.S.
4,7
6,6
0,1
0,0
0,0
0,9
0,0
17,2
1,7
0,9
0,0
0,0
0,0
0,5
0,2
F.
S.E.
(%)
94,5
131,9
1,8
0,2
0,1
17,8
0,1
343,1
33,9
18,5
0,6
0,0
0,0
9,5
3,1
100
100
73
31
25
98
25
100
99
98
50
8
6
95
82
ekil 4.4. Kullanlm katalizr-asit lii-ksmi faktriyel deney sonular

ekil 4.21de kullanlm katalizr ile yaplan asit lii ksmi faktriyel sre
sonucunda elde edilen ANOVA verileri dorultusunda faktrlerin kazanma olan etki
deerleri grlmektedir. ekil 4.4e gre:
Faktr Ann (kavurma scakl) V kazanmna negatif bir etki ettii ancak Ni
kazanmnda pozitif bir etkisi olduu gzlenmektedir. Bu durum li ortamnda
bulunan refrakter bileiklerin varl ve nikelin stokiyometrik nedenlerden dolay
daha kolay oksitlenmesi (NiS=NiO) ile aklanabilmitir. Bu nedenle tam faktriyel
srete kavurma scakl azaltlmtr.
Faktr Bnin (pulp konsantrasyonu) her iki metalin de kazanmlarna negatif etki
ettii gzlenmektedir. Bu durum kartrma hznn yetersiz kalmasna bal olarak
olutuu dnlmektedir.
92
Faktr C (H2SO4 konsantrasyonu) kazanma nemli bir etki etmedii

grlmektedir. Bu nedenle tam faktriyel tasarm dizaynnda daha dk
konsantrasyonlarda H2SO4 kullanmna gidilmitir.
Faktr Dnin (li scakl) V ve Ni kazanmna pozitif bir etki ettii
grlmektedir. Bunun nedeni asitlerin kaynama noktasnn altndaki scaklklarda
znmeye etkisinin daha yksek olmas olarak aklanabilmitir. Bu nedenle tam
faktriyel deneylerde li scakl en yksek scaklkta sabit tutulmutur.
Faktr Enin (H2O2 konsantrasyonu) metal kazanmna herhangi bir etki etmedii
grlmektedir. H2O2nin oksitleyici olarak kullanlmasnn nedeni H2O2nin
kavurmaya alternatif olarak dnlmesi ve bunlarn kazanma olan etkilerinin
karlatrlmasdr. Kavurmann etkisinin pozitif olarak belirlenmesi nedenine de
bal olarak tam faktriyel tasarmda H2O2 kullanm elimine edilmitir.
4.2.2. Atk kl ile Yaplan Ksmi Faktriyel Deney Sonular
Ksmi faktriyel tasarm ile uygulanan birinci H2SO4 li ilemi sonucunda atk
klden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri izelge 4.10da,
vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ise izelge 4.11 de gsterilmitir.
izelge 4.10a bakldnda atk kl numunesi 600oCde kavrulduktan sonra 80oC
scaklkta, %5 pulp konsantrasyonu ve 4M H2SO4 ile li ilemine tabii tutulduktan sonra
maksimum %95 Ni kazanmnn elde edildii grlmektedir.
93
izelge 4.10. Ksmi faktriyel asit lii prosesi sonrasnda atk kl numunesinden elde
edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri
0,5
3308
e
575
a
10895
b
1756
abe
3490
c
1474
ace
9687
bce
2417
abc
3671
d
1565
ade
bde 11816
2676
abd
3332
cde
3025
acd
bcd 13948
abcde 6018
10895
I
11569
II
11778
III
Ni konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
4064 4122 4289
873
1504 2224
8472 8912 9656
2883 3630 4625
4436 4509 4541
2808 3674 4765
8280 9496 10800
5018 8000 11007
5178 5133 5273
2566 3078 3357
9244 9792 10040
4389 5901 6908
4303 4396 4386
4891 5613 5922
11164 11840 11628
6644 8764 10976
9132 8836 9740
9528 8992 9860
9404 9488 10092
6
4477
2670
9500
5191
4556
5135
10348
13395
5208
3992
9716
7994
4470
6183
11608
12244
9664
9772
10384
0,5
51
9
42
7
54
23
37
9
57
24
46
10
51
47
54
23
56
60
61
Ni kazanm
(%)
1
2
4
63
64
66
13
23
34
33
35
37
11
14
18
69
70
70
43
57
73
32
37
42
19
31
43
80
79
81
40
47
52
36
38
39
17
23
27
66
67
67
76
87
91
43
46
45
26
34
43
47
46
50
49
46
51
48
49
52
6
69
41
37
20
70
79
40
52
80
62
38
31
69
95
45
48
50
50
53
izelge 4.11de ise 600oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta,
%5 pulp konsantrasyonu ve 4M H2SO4 ile yrtlen 4 saat sren li ilemi
sonucunda maksimum %88 V kazanmnn elde edildii grlmektedir.
94
izelge 4.11. Ksmi faktriyel asit lii sreci sonrasnda atk kl numunesinden elde
edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0,5
7196
881
13157
1928
8443
3218
18697
2906
8093
2827
14561
1953
9027
5437
23704
10679
16780
15384
15731
V konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
6310
6200
6140
1282
1825
2410
10800 15110 16450
2288
3177
5484
7830
8190
10290
5274
5768
9234
20120 16910 28370
7454
8365
16071
8730
6690
9500
2580
3918
6158
12950 10840 15030
2227
3828
5563
7910
7170
9320
7880
8100
11000
21710 22110 26260
11740 12980 17720
16940 14550 19000
15140 14490 20140
15610 14400 18920
6
7840
3632
14990
6108
9750
8902
23660
18893
8700
5399
14880
5192
9040
10680
27230
15740
19270
18280
0,5
57
7
26
4
67
26
37
6
64
22
29
4
72
43
47
21
45
41
42
V kazanm
(%)
1
2
4
50
49
49
10
14
19
22
30
33
5
6
11
63
65
82
42
46
73
40
34
57
15
17
32
70
53
76
21
31
49
26
22
30
4
8
11
63
57
74
63
65
88
43
44
52
24
26
35
45
39
51
40
39
54
41
38
50
6
62
29
30
12
78
71
47
38
69
43
30
10
72
85
54
42
51
49
izelge 4.12de birinci asit lii prosesi sonrasnda elde edilen demir konsantrasyon
ve kazanm deerleri verilmitir. Bu deerlere bakldnda kullanlm kl numunesi
ile 600oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta, %5 pulp
konsantrasyonu ve 4 M H2SO4 ile yrtlen 4 saat sren bir li ileminin sonucunda
maksimum %100 Fe kazanm deeri elde edilebilmitir.
95
izelge 4.12. Ksmi faktriyel asit lii prosesi sonrasnda atk kl numunesinden elde
edilen demir konsantrasyon ve kazanm deerleri
0,5
5100
e
385
a
11015
b
1070
abe
6320
c
1865
ace
16210
bce
2460
abc
6400
d
2010
ade
bde 12595
2085
abd
6910
cde
5330
acd
bcd 25700
abcde 10050
14995
I
14970
II
13635
III
Fe konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
4310 5675 5875
695
1245 2280
12020
13000
1600 2210 3330
6830 7125 6875
3170 4580 6140
20240 23050 26325
4740 7650 11950
7710 7350 7550
3095 3775 4950
14110 13500 14250
3215 4750 6350
6670 6625 6625
7405 7375 7825
25210 28600 30850
13810 18275 25800
19850 18850 20975
19340 17975 20850
19080 15675 19400
6
6050
2955
13750
3960
6825
6985
22475
15025
7525
5575
14350
7775
6725
8175
28000
29500
21575
21000
20950
0,5
69
5
38
4
86
25
55
8
87
27
43
7
93
72
87
34
68
68
62
1
59
9
41
5
93
43
69
16
100
42
48
11
90
100
86
47
90
88
86
Fe kazanm
(%)
2
4
77
80
17
31
44
8
11
97
94
62
83
78
90
26
41
100
100
51
67
46
48
16
22
89
89
100
100
97
100
62
88
86
95
82
95
71
88
6
82
40
47
13
93
94
76
51
100
76
49
26
91
100
95
100
98
95
95
ekil 4.5a,b; ekil 4.6a,b ve ekil 4.7a,bde vanadyum ve nikelin atk klden geri
kazanm iin yrtlen birinci asit lii prosesi sonucunda yukarda grlen
izelgeler gze alnarak oluturulmu nikel, vanadyum ve demirin konsantrasyon ve
kazanm grafikleri verilmitir.
96
ekil 4.5.a Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi sonucunda
elde edilen zamana gre Ni konsantrasyonundaki deiim
97
ekil 4.5.b Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi sonucunda
elde edilen zamana gre Ni kazanmndaki deiim
98
elde edilen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim
99
ekil 4.6.b Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi sonucunda
elde edilen zamana gre V kazanmndaki deiim
100
elde edilen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim
101
ekil 4.7.b. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii prosesi sonucunda
elde edilen zamana gre Fe konsantrasyonundaki deiim
izelge 4.13.a,b,c ve izelge 4.14.a,b,cde nikel ve vanadyum konsantrasyonlar ve
kazanm verileri dorultusunda ortalama kazanm ve ortalama konsantrasyon
verilerine gre oluturulmu ANOVA sonular yer almaktadr.
102
izelge 4.13.a. Ortalama Ni konsantrasyon verilerine gre elde edilen sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Ni
(mg/L)
4383
2447
9578
4908
4549
4950
10574
12201
5241
3675
9878
7451
4428
6053
11618
11610
113542
I
6830
14486
9499
22775
8915
17329
10481
23228
-1936
-4670
402
1627
-1566
-2427
1625
-8
S2
II
21316
32274
26244
33709
-6606
2029
-3993
1617
7656
13277
8414
12748
-2734
1226
-861
-1633
79729
III
53590
59953
-4578
-2377
20933
21162
-1509
-2494
10958
7465
8635
5610
5621
4334
3960
-772
3
IV
113542
-6954
42094
-4002
18422
14244
9954
3188
6363
2201
229
-985
-3493
-3025
-1287
-4731
df
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
Etki
M.S.
F.
S.E.
(%)
-869
5262
-500
2303
1781
1244
399
795
275
29
-123
-437
-378
-161
-591
3022382
110744052
1001000
21210630
12680721
6192632
635209
2530486
302775
3278
60639
762566
571914
103523
1398898
38
1389
13
266
159
78
8
32
4
0
1
10
7
1
18
99
100
96
100
100
100
93
99
85
15
55
95
92
66
98
izelge 4.13.b. Ortalama V konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA

sonular
F.
S.E.
(%)
116920969
273927326
1466
3436
100
100
-3761
56576723
710
100
7590
230447580
2890
100
AC
1292
6671889
84
100
32285
BC
4036
65145077
817
100
-5665
ABC
-708
2005764
25
98
747
2230542
28
99
AD
438
767376
10
95
-5625
BD
-703
1977539
25
98
-3015
ABD
-377
568139
92
CD
-174
121452
70
190
143641
73
810
2621971
33
99
-302
363911
88
V
(mg/L)
6990
I
10011
II
31527
III
94112
IV
194198
2
3
3021
15720
21516
19088
62585
35211
100086
-23378
-43252
66203
A
B
-5407
8275
5796
43497
64875
-19874
-30087
AB
10020
14879
-13893
35914
60722
9068
20333
-9485
30289
10332
26015
20020
-12899
-13536
17482
44855
-6975
-16551
9100
-3969
11505
31058
5974
10
5779
-9924
24409
29664
3504
11
14955
-952
5454
4408
12
5378
-8533
24835
5924
13
9180
-3322
-5955
12904
-1394
14
10840
-9578
-7581
19381
1516
ACD
15
26745
1660
-6256
-1626
6477
BCD
16
18110
-8635
-10295
-4039
-2413
194198
S2
1364358
df
103
Etki
ABCD=E
M.S.
izelge 4.13.c. Ortalama Fe konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Fe
(mg/L)
5963
2618
13375
3645
6850
6563
24400
13488
7538
5263
14300
7063
6675
8000
29425
27650
182813
I
8580
17020
13413
37888
12800
21363
14675
57075
-3345
-9730
-288
-10913
-2275
-7238
1325
-1775
S2
II
25600
51300
34163
71750
-13075
-11200
-9513
-450
8440
24475
8563
42400
-6385
-10625
-4963
-3100
315833
III
76900
105913
-24275
-9963
32915
50963
-17010
-8063
25700
37588
1875
9063
16035
33838
-4240
1863
3
IV
182813
-34238
83878
-25073
63288
10938
49873
-2378
29013
14313
18048
8948
11888
7188
17803
6103
df
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
Etki
M.S.
F.
S.E.
(%)
-4280
10485
-3134
7911
1367
6234
-297
3627
1789
2256
1118
1486
898
2225
763
73262900
439714688
39289391
250331729
7476807
155454141
353282
52607822
12802979
20357016
5003610
8832041
3228760
19808063
2327532
232
1392
124
793
24
492
1
167
41
64
16
28
10
63
7
100
100
100
100
98
100
63
100
99
100
97
99
95
100
93
izelge 4.14.a. Ortalama Ni kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular
Ni
(%)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
68
38
37
19
71
77
41
47
81
57
38
29
69
94
45
45
855
II
III
IV
106
56
147
88
138
67
162
90
-30
-18
6
6
-24
-9
25
0
S2
162
236
205
253
-48
13
-34
25
-50
-59
-71
-72
12
0
15
-25
0,021%
398
458
-36
-9
-109
-144
12
-10
74
47
61
59
-9
-1
-12
-40
855
-44
-252
2
121
119
-11
-52
60
27
-35
-22
-26
-2
8
-28
df
104
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
Etki
(%)
M.S.
F.
S.E.
(%)
-6
-32
0
15
15
-1
-6
8
3
-4
-3
-3
0
1
-4
1,2
39,8
0,0
9,1
8,9
0,1
1,7
2,3
0,5
0,8
0,3
0,4
0,0
0,0
0,5
57,1
1867,5
0,1
427,1
419,1
3,3
79,1
106,8
21,5
35,5
14,6
20,4
0,1
1,8
23,4
100
100
20
100
100
83
100
100
98
99
97
98
22
73
98
izelge 4.14.b. Ortalama V kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular
V
(%)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
56
24
31
12
80
73
52
35
73
46
30
11
73
87
53
36
772%
II
III
IV
80
43
153
87
119
41
160
90
-32
-20
-8
-17
-27
-19
13
-17
S2
123
240
160
250
-52
-25
-46
-4
-37
-66
-78
-70
12
-9
7
-31
0,097%
363
410
-76
-50
-103
-149
2
-23
117
90
27
42
-29
8
-21
-38
3
772
-126
-252
-21
207
69
-21
-59
47
27
-46
-26
-26
15
37
-17
df
Etki
(%)
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
-15,75
-31,45
-2,58
25,84
8,58
-2,59
-7,42
5,84
3,32
-5,76
-3,20
-3,30
1,85
4,57
-2,08
M.S.
9,92
39,56
0,27
26,72
2,95
0,27
2,20
1,37
0,44
1,33
0,41
0,44
0,14
0,84
0,17
F.
S.E.
(%)
102
408
3
275
30
3
23
14
5
14
4
4
1
9
2
100
100
80
100
99
81
98
97
88
97
87
88
68
94
73
izelge 4.14.c. Ortalama Fe kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular
Fe
(%)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
82
36
46
12
94
90
84
46
103
72
49
24
91
110
101
95
%1134
II
III
IV
118
58
184
130
175
73
201
195
-46
-33
-4
-37
-31
-25
18
-6
S2
176
313
249
396
-79
-41
-56
12
-59
-54
-102
-6
13
-33
6
-24
%0,066
489
645
-120
-44
-113
-108
-21
-18
138
148
38
68
5
97
-46
-31
3
1134
-164
-221
-39
286
106
102
-77
156
77
5
3
10
30
91
15
df
105
Etki
(%) M.S.
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
-21
-28
-5
36
13
13
-10
19
10
1
0
1
4
11
2
16,9
30,5
0,9
51,0
7,0
6,5
3,7
15,1
3,7
0,0
0,0
0,1
0,6
5,2
0,1
F.
S.E.
(%)
256,3
463,4
14,3
774,4
106,4
98,5
55,6
230,0
55,7
0,3
0,1
1,0
8,6
79,2
2,2
100
100
97
100
100
100
100
100
100
37
22
61
94
100
77
ekil 4.8. Atk kl-asit lii-ksmi faktriyel deney sonular

Uygun koullarn belirlenebilmesi ve iletme koullarnn V, Ni ve Fe kazanmlarna
etkilerinin tahmin edilebilmesi iin yaplan ANOVA analiz sonular ekil 4.8de
gsterilmitir. ekil 4.8e gre:
Kavurma scaklnn (Faktr A) hem V hem de Ni kazanmlarna negatif bir
etkileimde bulunduu gzlenmektedir. Bu durum li ortamnda bulunan refrakter
cevherlerin varl ve yksek scaklklarda meydana gelen sinterizasyon oluumu ile
aklanabilmitir. Bu nedenle tam faktriyel srete daha dk bir kavurma scakl
tercih edilmitir.
.
Faktr Bnin (pulp konsantrasyonu) her iki metalin de kazanmlarna nemli
lde negatif bir etkileimde bulunduu gzlenmektedir. Bu durumun kartrma
hznn yetersiz kalmasna bal olarak olutuu dnlmtr.
Faktr Cnin (H2SO4 konsantrasyonu) hem V hem de Ni kazanmlar iin pozitif
ynde nemli bir etki oluturduu grlmektedir. Ancak V iin bu etkinin nemli bir
106
lde daha fazla olduu grlmektedir bunun nedeninin ise slfrik asitin
vanadyum kazanm iin nikele gre daha yksek bir stokiyometrik molaritede
kullanlmas ile ilikili olduu dnlmtr. Bu durumda tam faktriyel tasarmda
daha yksek konsantrasyonlarda H2SO4 kullanmna gidilmitir.
Faktr Dnin (li scakl) V ve Ni kazanmna az da olsa pozitif bir etki ettii
grlmektedir. Bunun nedeni asitlerin kaynama noktasnn altndaki scaklk
derecelerinde scaklk arttka znrlkle ilgili kinetik aktivitelerinin artmas
olarak aklanabilmitir. Bu nedenle tam faktriyel deneylerde li scakl en yksek
scaklk derecesinde sabit tutulmutur.
Faktr Enin (H2O2 konsantrasyonu) metal kazanmna herhangi bir etki etmedii
grlmektedir. Kavurmann etkisinin daha dk scaklklarda tekrar aratrlmas
iin tam faktriyel tasarmda H2O2 kullanm elimine edilmitir.
4.2.3. Kullanlm Katalizr ile Yaplan Tam Faktriyel Deney Sonular
Tam faktriyel tasarm ile uygulanan birinci H2SO4 li ilemi sonucunda kullanlm
katalizrden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri izelge 4.15de,
vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri ise izelge 4.16 da gsterilmitir.
izelge 4.15e bakldnda kullanlm katalizr numunesinin 400oCde kavurma ilemi
sonrasnda 6 saat boyunca 80oC scaklkta, %10 pulp konsantrasyonu ve 0,6M H2SO4 ile
li ilemine tabii tutulmasyla maksimum %86 Ni kazanmnn elde edildii
grlmektedir.
107
izelge 4.15. Tam faktriyel asit lii prosesi sonrasnda kullanlm katalizr
numunesinden elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
456
442
937
863
454
448
977
889
715
748
716
Ni konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
460
469
497
460
460
487
795
839
879
801
842
881
457
468
502
460
479
494
838
869
882
790
850
880
635
669
691
659
684
690
656
686
682
6
476
490
859
893
484
514
849
844
630
655
654
0,5
76
74
78
72
76
75
81
74
79
83
80
Ni kazanm
(%)
1
2
4
77
78
83
77
77
81
66
70
73
67
70
73
76
78
84
77
80
82
70
72
74
66
71
73
71
74
77
73
76
77
73
76
76
6
79
82
72
74
81
86
71
70
70
73
73
izelge 4.16da ise 400oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta,
%10 pulp konsantrasyonu ve 0.3M H2SO4 ile yrtlen 6 saat sren li ilemi
numunesinden elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
1437
1310
2258
2051
1461
1570
2525
2364
1804
1908
1854
V konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
1424 1451 1860
1496 1494 2023
2395 2530 3404
2124 2227 2773
1412 1423 1853
1578 1624 2093
2647 2400 3344
2600 2588 3796
2100 2123 1892
1835 2023 1917
1903 2072 1951
6
1645
2076
3179
2962
1854
2020
3509
4098
1981
1984
2016
0,5
48
44
38
34
49
52
42
39
40
42
41
V kazanm
(%)
1
2
4
47
48
62
50
50
67
40
42
57
35
37
46
47
47
62
53
54
70
44
40
56
43
43
63
47
47
42
41
45
43
42
46
43
6
55
69
53
49
62
67
58
68
44
44
45
izelge 4.17de tam faktriyel asit lii ilemi sonrasnda elde edilen demir
konsantrasyon ve kazanm deerleri verilmitir. Bu deerlere bakldnda
kullanlm katalizr numunesi ile 200oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda
108
80oC scaklkta, %20 pulp konsantrasyonu ve 0.6M H2SO4 ile yrtlen 6 saat sren
bir li ileminin sonucunda maksimum %84 Fe kazanm deeri elde edilebilmitir
numunesinden elde edilen demir konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
5010
4720
7690
7415
5050
4760
10190
8340
6380
7230
8080
Fe konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
5340 5735 6110
5410 5855 6195
9835 10540 10860
8935 9925 11540
5500 5895 6360
5345 5815 5960
10780 11710 12350
9120 11260 12180
7430 8500 8900
7980 8780 9060
8100 8530 8770
6
6590
6675
10640
11990
6645
6615
13220
12850
9210
9290
9040
0,5
63
60
49
47
64
60
64
53
54
61
68
Fe kazanm
(%)
1
2
4
68
73
77
68
74
78
62
67
69
57
63
73
69
74
80
68
74
75
68
74
78
58
71
77
63
72
75
67
74
76
68
72
74
6
83
84
67
76
84
84
84
81
78
78
76
ekil 4.9a,b; ekil 4.10a,b ve ekil 4.11a,bde vanadyum ve nikelin kullanlm

katalizr atndan geri kazanm iin yrtlen tam faktriyel asit lii ilemi
sonucunda yukarda grlen izelgeler gze alnarak oluturulmu nikel, vanadyum
ve demirin konsantrasyon ve kazanm grafikleri verilmitir.
109
ekil 4.9.a Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii prosesi
110
ekil 4.9.b Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii prosesi
111
112
113
114
izelge
4.18.a,b,c
ve
izelge
4.19.a,b,cde
nikel,
vanadyum
ve
demir
konsantrasyonlar ve kazanm verileri dorultusunda ortalama kazanm ve ortalama

konsantrasyon verilerine gre oluturulmu ANOVA sonular yer almaktadr.
115
izelge 4.18.a. Ortalama Ni konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Ni
(mg/L)
481
479
859
872
485
495
867
858
5395
I
959
1731
980
1725
-2
13
11
-9
S2
II
2690
2705
11
2
771
745
15
-20
48,5437
III
5395
13
1516
-5
15
-9
-26
-34
sd
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%6,967331
Etki
(%)
M.S.
F.
S.E.
(%)
3
379
-1
4
-2
-7
-9
21
287383
3
29
9
86
146
0
5920
0
1
0
2
3
45%
100%
18%
50%
31%
73%
82%

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(mg/L)
1652
1864
3038
2654
1710
1912
3084
3494
19409
I
3516
5692
3622
6578
212
-384
202
410
S2
II
9208
10201
-171
612
2175
2956
-596
207
375
III
19409
441
5131
-389
993
783
781
803
sd
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%19,37
Etki
(%)
M.S.
110
1283
-97
248
196
195
201
24273
3291323
18883
123173
76701
76180
80668
F.
S.E.
(%)
65
8773
50
328
204
203
215
100
100
99
100
100
100
100

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Fe
(mg/L)
6145
6242
10680
11152
6300
6130
12427
12097
71172
I
12387
21832
12430
24523
97
472
-170
-330
S2
II
34218
36953
568
-500
9445
12093
375
-160
17914,8
III
71172
68
21538
215
2735
-1068
2648
-535
sd
Etki
(%) M.S.
F.
A
17,0833333 584
0
B
5384,58333 57987475 3237
AB
53,75 5778
0
C
683,75 935028
52
AC
-267,08333 142667
8
BC
662,083333 876709
49
ABC
-133,75 35778
2
%133,8
116
S.E.
(%)
13
100
39
99
93
99
75
izelge 4.19.a. Ortalama Ni kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Ni
(%)
80
80
72
73
81
83
72
72
%611
I
160
144
163
144
0
1
2
-1
S2
II
304
307
1
1
-16
-20
1
-3
0,00
III
611
2
-35
-1
3
0
-4
-4
sd
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,01
Etki
(%)
S.E.
(%)
M.S.
F.
0
-9
0
1
0
-1
-1
0
2
0
0
0
0
0
1
259
0
2
0
3
3
54
100
37
74
11
83
83
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(%)
55
62
51
44
57
64
51
58
%442
I
117
95
121
110
7
-6
7
7
S2
II
212
230
1
14
-22
-11
-13
0
0,00
III
442
14
-33
-13
18
13
11
14
sd
Etki
(%)
M.S.
4
-8
-3
5
3
3
3
0
1
0
0
0
0
0
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,00
S.E.
(%)
F.
137
755
121
226
112
85
124
100
100
100
100
100
100
100
izelge 4.19.c. Ortalama Fe kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular.
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Fe
(%)
78
79
68
71
80
78
79
77
%608
I
157
138
157
155
1
3
-2
-2
S2
II
III
295
608
313
0
4
-21
-4
2
-19
18
-2
-8
2
16
0
-2
0,00013 sd
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,01
117
Etki
(%)
M.S.
0
-5
0
4
-2
4
0
0,0000000
0,0053815
0,0000416
0,0038651
0,0008924
0,0033979
0,0000361
S.E.
(%)
F.
0
42
0
30
7
27
0
1
99
39
99
92
99
37
ekil 4.12de kullanlm katalizr ile yaplan asit lii tam faktriyel sre sonucunda
elde edilen ANOVA verileri dorultusunda faktrlerin kazanma olan etki deerleri
grlmektedir.
ekil 4.12. Kullanlm katalizr-asit lii-tam faktriyel deney sonular

Buna gre:
ekil 4.12.ye bakldnda Kavurma scaklnn (Faktr A) V kazanm iin
pozitif etkili ancak Ni iin nemli bir etkileiminin olmad grlmektedir.
Faktr B, Pulp konsantrasyonunun hem vanadyum hem de Ni kazanmnda ok
nemli negatif bir etkileime neden olduu grlmektedir. Bu durumun karmn
yetersiz kalmasndan kaynakland dnlmtr.
Faktr Cnin (H2SO4 konsantrasyonu) V iin pozitif etkili ancak Ni iin nemli
saylabilecek bir etkiye neden olmad grlmektedir.
118
4.2.4.Atk kl ile Yaplan Tam Faktriyel Deney Sonular

Tam faktriyel tasarm ile uygulanan ikinci H2SO4 li ilemi sonucunda atk klden
elde edilen nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri izelge 4.20de, vanadyum
konsantrasyon ve kazanm deerleri ise izelge 4.21de gsterilmitir.
izelge 4.20ye bakldnda atk kln 400oCde kavurma ilemi sonrasnda 1 saat
boyunca 80oC scaklkta, %10 pulp konsantrasyonu ve 3M H2SO4 ile li ilemine
tabii tutulmasyla maksimum %96 Ni kazanmnn elde edildii grlmektedir.
izelge 4.20. Tam faktriyel asit lii prosesi sonrasnda atk klden elde edilen nikel
konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
8327
11831
19130
19462
9265
11954
15299
18920
16211
13973
17417
Ni konsantrasyonu
(mg/L)
4
1
2
9200
9315
9410
12335 11595 11480
18560 17920 18520
22900 22750 22160
9585
9385
9385
12280 11785 11335
17455 17570 16150
23040 22955 19395
17450 17245 15440
16330 17035 13540
17615 17170 15610
6
8050
9980
17305
20590
8605
10280
16660
20090
15690
14895
14680
0,5
65
92
74
75
72
93
59
73
84
72
90
1
71
96
72
89
74
95
68
89
90
84
91
Ni kazanm
(%)
2
4
72
73
90
89
69
72
88
86
73
73
91
88
68
63
89
75
89
80
88
70
89
81
6
62
77
67
80
67
80
65
78
81
77
76
izelge 4.21de ise 200oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta,
%10 pulp konsantrasyonu ve 5M H2SO4 ile yrtlen 0,5 saat sren li ilemi
119
izelge 4.21. Tam faktriyel asit lii prosesi sonrasnda atk klden elde edilen
vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
17370
19500
24900
25990
19780
18220
23600
23110
18460
17210
19460
V konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
4
17870 15920 16750
17590 19200 16880
23520 25260 21770
22850 22030 22350
17670 17710 16680
17320 16920 19150
24450 23740 22250
23080 23460 24840
18770 18850 17910
21030 20600 19410
21180 19870 19360
6
16110
15130
29890
28800
18280
18450
24410
23760
17910
21780
21220
0,5
69
78
50
52
79
73
47
46
49
46
52
V kazanm
(%)
1
2
4
71
64
67
70
77
68
47
51
44
46
44
45
71
71
67
69
68
77
49
47
45
46
47
50
50
50
48
56
55
52
56
53
52
6
64
61
60
58
73
74
49
48
48
58
57
izelge 4.22de tam faktriyel asit lii ilemi sonrasnda elde edilen demir
konsantrasyon ve kazanm deerleri verilmitir. Bu deerlere bakldnda atk kl ile
400oCde yrtlen kavurma ilemi sonrasnda 80oC scaklkta, %20 pulp
konsantrasyonu ve 3M H2SO4 ile yrtlen 4 saat sren bir li ileminin sonucunda
maksimum %75 Fe kazanm deeri elde edilebilmitir
izelge 4.22. Tam faktriyel asit lii ilemi sonrasnda atk klden elde edilen demir
konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
7275
9775
14350
15775
8775
10450
13625
16950
13850
12175
14650
Fe konsantrasyonu
(mg/L)
4
1
2
9100
9150
9400,0
10725 10500 10675,0
17750 18375 18950,0
18725 21125 22125,0
9050
9125
9200,0
10650 10450 10925,0
16675 18200 16850,0
20975 21550 19425,0
17250 17925 16250,0
15850 17725 16100,0
17750 17700 17175,0
6
8325
9750
17100
20075
8375
9950
17025
20025
15975
16550
16100
120
0,5
49
66
49
54
60
71
46
58
63
55
66
Fe kazanm
(%)
1
2
4
62
62
64
73
71
73
60
63
64
64
72
75
62
62
63
72
71
74
57
62
57
71
73
66
78
81
74
72
80
73
80
80
78
6
57
66
58
68
57
68
58
68
72
75
73
ekil 4.13a,b; ekil 4.14a,b ve ekil 4.15a,bde vanadyum ve nikelin atk klden geri
kazanm iin yrtlen tam faktriyel asit lii prosesi sonucunda yukarda grlen
izelgeler gze alnarak oluturulmu nikel, vanadyum ve demirin konsantrasyon ve
kazanm grafikleri verilmitir.
ekil 4.13.a Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii prosesi
121
ekil 4.13.b Atk kl ile yaplan tam faktriyel asit lii prosesi
122
123
124
125
izelge
4.23.a,b,c
ve
izelge
4.24.a,b,cde
nikel,
vanadyum
ve
demir
konsantrasyonlar ve kazanm verileri dorultusunda ortalama kazanm ve ortalama

konsantrasyon verilerine gre oluturulmu ANOVA sonular yer almaktadr.
126

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Ni
(mg/L)
8925
11018
17915
21833
9125
11133
16793
20813
117557
I
19943
39748
20258
37607
2093
3918
2008
4020
S2
II
59692
57865
6012
6028
19805
17348
1825
2012
245117,6
III
117557
12040
37153
3837
-1827
17
-2457
187
sd
Etki
(%) M.S.
F.
A
3010 18120200 74
B
9288 172546272 704
AB
959 1840001
8
2
C
-457 417089
0
AC
4 35
3
BC
-614 754401
0
ABC
47 4356
%495,0935
S.E.
(%)
100
100
93
72
1
82
10

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(mg/L)
16260
17070
25640
24393
17557
18173
23467
24020
166580
Etki
I
II
III
(%) M.S.
33330 83363 166580
50033 83217
733
A
183 67222
-437
28460 B
7115 101246450
35730
47487
1170
-2120 AB
-530 561800
810
16703
-147
C
-37 2689
-1247
11757
1607 AC
402 322672
617
-2057
-4947 BC
-1237 3058689
553
-63
1993 ABC
498 496672
1590711 sd
%1261,23
S2
F.
0
64
0
0
0
2
0
S.E.
(%)
15
100
41
3
32
74
38

sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Fe
(mg/L)
8958
10308
18142
21108
8900
10442
17358
20333
115550
I
19267
39250
19342
37692
1350
2967
1542
2975
S2
II
58517
57033
4317
4517
19983
18350
1617
1433
20208,3
III
115550
8833
38333
3050
-1483
200
-1633
-183
sd
Etki
(%)
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%142,1
127
2208,33333
9583,33333
762,5
-370,83333
50
-408,33333
-45,833333
M.S.
F.
S.E.
(%)
9753472
183680556
1162813
275035
5000
333472
4201
483
9089
58
14
0
17
0
100
100
100
97
35
97
32
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Ni
(%)
69
85
69
85
71
86
65
81
%611
I
155
154
157
146
16
15
16
16
S2
II
309
303
31
31
-1
-11
-1
0
0,00
III
611
63
-12
-1
-6
0
-11
1
sd
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,03
Etki
(%)
M.S.
F.
16
-3
0
-1
0
-3
0
5
0
0
0
0
0
0
75
3
0
1
0
2
0
S.E.
(%)
100
80
10
52
3
77
11
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(%)
65
68
51
49
70
73
47
48
%471
I
133
100
143
95
3
-2
2
1
S2
II
233
238
1
4
-33
-48
-6
-1
0,00
III
471
4
-81
-7
5
3
-15
4
sd
Etki
(%)
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,03
1
-20
-2
1
1
-4
1
M.S.
F.
0
8
0
0
0
0
0
0
73
1
0
0
2
0
S.E.
(%)
32
100
49
33
21
78
32
izelge 4.24.c. Ortalama Fe kazanm verilerine gre elde edilen ANOVA sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
Fe
(%)
61
71
62
72
61
72
59
70
%528
II
132
134
132
129
9
10
11
10
S2
266
262
19
21
2
-3
1
0
0,00004
III
528
40
-1
1
-5
1
-6
-1
sd
Etki
(%)
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,01
128
10
0
0
-1
0
-1
0
M.S.
F.
S.E.
(%)
0,0201544
0,0000111
0,0000037
0,0002908
0,0000225
0,0004278
0,0000206
478
0
0
7
1
10
0
100
36
21
92
48
95
47
ekil 4.16da atk kl ile yaplan asit lii tam faktriyel sre sonucunda elde edilen
ANOVA
verileri
dorultusunda
faktrlerin
kazanma
olan
etki
deerleri
grlmektedir.
ekil 4.16. Atk kl-asit lii-tam faktriyel deney sonular

Buna gre:
ekil 4.16.ya bakldnda Ni kazanm iin sadece tek bir faktrn, Faktr Ann
(kavurma scakl), etkili olduunu grlmektedir. Ancak V iin herhangi nemli
bir etkinin sz konusu olmad grlmektedir.
Faktr B, Pulp konsantrasyonunun V kazanmnda ok nemli negatif bir
etkileime neden olduu ancak Ni kazanmnda herhangi bir etkisinin olmad
grlmektedir. Bu durumun atk kln yksek V ve Ni (%25 V ve %13 Ni)
ieriinden dolay oluan stokiyometrik nedenlerden kaynakland dnlmtr.
129
4.3.
Alkali Lii (NaOH) Deney Sonular
4.3.1. Atk kl ile Yaplan Asit (NaOH) Lii Deney Sonular

Ksmi faktriyel tasarm ile uygulanan alkali li ilemi sonucunda atk klden elde
edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri izelge 4.25de, nikel
konsantrasyon ve kazanm deerleri ise izelge 4.26 da gsterilmitir.
izelge 4.25e bakldnda atk kln 600oCde kavurma ilemi sonrasnda 6 saat
boyunca 80oC scaklkta, %5 pulp konsantrasyonu ve 2,5M NaOH ile li ilemine tabii
tutulmasyla maksimum %93 V kazanmnn elde edildii grlmektedir.
izelge 4.25. Ksmi faktriyel alkali lii prosesi sonrasnda atk klden elde edilen
vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
V Konsantrasyonu
(mg/L)
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0
3338
945
1734
1741
3643
2436
6838
3738
1030
735
1997
781
2028
647
2066
1108
1111
1037
1196
0,5
2588
1440
1893
2275
5255
4302
10499
5505
2407
2304
3185
2109
7209
4780
14633
9262
7949
8706
9303
1
2422
1758
2087
2172
6921
4281
10709
6773
3137
2532
2916
2770
8417
5679
16739
11932
10239
9420
10063
2
3109
2166
2112
2833
8479
5528
13259
9611
4140
3578
2297
2527
9468
7928
16994
13675
10629
11027
11297
V Kazanm
(%)
4
3856
2573
1016
3565
9564
6251
16916
13630
4367
3439
1665
2919
9161
10378
20564
18900
12252
12334
13257
6
3411
3046
788
3430
8348
18709
6854
13505
4708
3969
1347
3235
9827
11768
20435
20481
14240
15034
12311
0
27
8
3
3
29
19
14
7
8
6
4
2
16
5
4
2
4
3
4
0,5
21
11
4
5
42
34
21
11
19
18
6
4
57
38
29
19
25
28
30
1
19
14
4
4
55
34
21
14
25
20
6
6
67
45
33
24
33
30
32
2
25
17
4
6
68
44
26
19
33
29
5
5
75
63
34
27
34
35
36
4
27
21
2
7
76
50
34
27
35
27
3
6
73
82
41
38
39
39
42
6
27
24
2
7
67
14
27
37
32
3
6
78
93
41
41
45
48
39
izelge 4.26da ise 80oC scaklkta, %20 pulp konsantrasyonu, 0,5M NaOH ve 20g/L
H2O2 ile yrtlen 6 saat sren li ilemi sonucunda maksimum %4,3 Ni
kazanmnn elde edildii grlmektedir.
130
izelge 4.26. Ksmi faktriyel alkali lii prosesi sonrasnda atk klden elde edilen
nikel konsantrasyon ve kazanm deerleri
Ni Konsantrasyonu
(mg/L)
e
a
b
abe
c
ace
bce
abc
d
ade
bde
abd
cde
acd
bcd
abcde
I
II
III
0
4,09
2,02
4,14
13,18
5,47
11,11
7,78
6,21
0,44
0
0,76
0
7,88
0
0
0,16
4,65
24,01
21,68
0,5
3,81
3,11
4,31
5,05
7,08
6,61
9,41
7,55
0,87
0
6,8
0
0
0
0
0
0
0
0
1
6,28
4,9
7,34
3,91
7,69
7,41
10,27
7,94
0
0
28,3
0
2,03
0
0
0
0
0
0
2
5,27
4,42
7,18
5,3
9,39
8,62
10,06
7,9
3,21
0
281,6
0,12
0
0
3,7
0
0
0
0,14
Ni Kazanm
(%)
4
8,46
4,57
6,05
13,35
12,37
16,12
16,13
0
0
965,5
0
0,26
0
0
0
0
0
0
6
12,54
3,1
23,75
0
1,1
0,53
0
0
0,87
0
1117
0
0
0
0,48
0
0
0
0
0
0,1
0,0
0,0
0,1
0,1
0,2
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,5
0,1
0,0
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
1
0,1
0,1
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
2
0,1
0,1
0,0
0,0
0,1
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
1,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
4
0,1
0,1
0,0
0,0
0,2
0,2
0,1
0,1
0,0
0,0
3,7
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
6
0,2
0,0
0,1
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
4,3
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
ekil 4.17a,b ve ekil 4.18a,b vanadyum ve nikelin atk klden geri kazanm iin
yrtlen ksmi faktriyel alkali li ilemi sonucunda yukarda grlen izelgeler
gze alnarak oluturulmu nikel ve vanadyumun konsantrasyon ve kazanm
grafikleri verilmitir.
131
ekil 4.17.a Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li prosesi

sonucunda elde edilen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim
132
ekil 4.17.b Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li prosesi

sonucunda elde edilen zamana gre V kazanmndaki deiim
133
ekil 4.18.a Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li prosesi

134
ekil 4.18.b Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali lii prosesi
izelge 4.27.a,b ve izelge 4.28.a,bde nikel ve vanadyum konsantrasyonlar ve
kazanm verileri dorultusunda ortalama kazanm ve ortalama konsantrasyon
verilerine gre oluturulmu ANOVA sonular yer almaktadr.
135

sonular
F.
S.E.
(%)
10555
10205
3380
3268
100
100
-50
10025
3211
100
-49
9612
3079
100
51
10223
3274
100
-50
10158
3253
100
50
9953
3188
100
Ni
(mg/L)
II
10
25
57
460
2
3
4
9
15
15
32
401
403
-8
-411
404
A
B
-51
51
17
-403
-401
AB
-7
-392
400
-1
398
404
AC
-401
-2
-403
BC
-2
-398
399
ABC
-3
346
10
-4
-398
-396
AD
11
400
399
392
BD
12
-1
-1
399
-396
ABD
13
-1
-1
-3
-405
CD
14
-400
-2
-400
393
ACD
15
-2
-399
-1
-397
BCD
16
-1
400
401
460
S2
III
IV
Etki M.S.
43
7495
2400
100
-49
9778
3132
100
49
9614
3079
100
-49
9781
3133
100
-51
10243
3280
100
49
9632
3085
100
-50
9852
3155
100
50
10057
3221
100
ABCD=E
df

sonular
V
(mg/L)
Etki M.S.
F.
S.E.
(%)
-1092
3031
4766581
36750875
1526630
11770488
100
100
154056
49341
100
324648324
103977639
100
5967028
1911106
100
4068
66190428
21199322
100
-863
2975625
953027
100
1721
II
III
IV
3483
5852
10615
52234
118234
2
3
2370
1564
4763
14911
41619
12466
66000
-6077
-8733
24249
3199
26708
53534
-2656
1570
9022
7762
522
10708
72072
5890
4704
-6599
13541
-9771
AC
-1221
15088
18468
-3
2413
32543
BC
11621
35067
-2653
-843
-6900
ABC
4254
-1113
-1089
31004
13766
10
3509
1635
11797
41068
3421
AD
11
1981
-3132
-3058
-7121
2833
BD
12
2723
-3467
16599
-2650
-3256
ABD
13
9315
-745
2748
12886
10064
CD
A
B
AB
196
9009
11843922
3793345
100
428
731453
234268
100
354
501618
160657
100
-407
662596
212215
100
1258
6330256
2027440
100
14
9153
742
-335
19657
4471
ACD
559
1249365
400144
100
15
18779
-162
1487
-3083
6771
BCD
846
2865403
917725
100
16
16288
-2492
-734
ABCD=E
-92
33672
10784
100
118234
S2
-2330
185524
-3817
3
df
136
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
Ni
(%)
II
III
IV
0,10
0,06
0,04
0,02
0,11
0,12
0,03
0,03
0,01
0,00
1,55
0,00
0,03
0,00
0,00
0,00
%2
0,2
0,1
0,2
0,1
0,0
1,6
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
-1,6
0,0
0,0
S2
0,2
0,3
1,6
0,0
-0,1
0,0
-1,6
0,0
-0,1
-0,2
1,5
0,0
0,0
0,0
-1,5
0,0
%0,00
0,5
1,6
-0,1
-1,6
-0,3
1,5
0,0
-1,5
0,1
-1,5
0,1
1,5
-0,1
-1,6
0,0
1,6
3
2,1
-1,7
1,2
-1,5
-1,5
1,6
-1,6
1,5
1,1
-1,5
1,8
-1,5
-1,6
1,5
-1,5
1,6
df
Etki M.S.
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
-0,21
0,15
-0,19
-0,18
0,20
-0,20
0,19
0,13
-0,19
0,22
-0,19
-0,20
0,18
-0,19
0,20
0,002
0,001
0,001
0,001
0,002
0,002
0,001
0,001
0,001
0,002
0,001
0,002
0,001
0,001
0,002
S.E.
(%)
F.
2049
1150
1668
1589
1916
1983
1721
867
1761
2394
1763
1953
1624
1672
1930
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
T
V
(%)
II
III
IV
28
19
3
6
72
47
30
23
34
28
4
5
75
73
38
33
518
47
10
119
53
62
9
148
70
-9
3
-25
-7
-6
1
-1
-5
S2
56
173
72
218
-6
-32
-4
-6
-37
-66
-53
-78
12
18
7
-4
%0,013
229
289
-38
-11
-103
-130
30
4
116
146
-26
-2
-29
-25
6
-11
3
518
-48
-233
34
263
-28
-54
-5
60
27
-27
-27
30
25
4
-17
df
Etki M.S.
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
D
AD
BD
ABD
CD
ACD
BCD
ABCD=E
137
-6,05
-29,18
4,26
32,84
-3,52
-6,69
-0,65
7,54
3,36
-3,39
-3,32
3,75
3,07
0,46
-2,14
1,46
34,06
0,72
43,14
0,50
1,79
0,02
2,27
0,45
0,46
0,44
0,56
0,38
0,01
0,18
F.
S.E.
(%)
111
2582
55
3270
38
136
1
172
34
35
33
43
29
1
14
100
100
99
100
99
100
66
100
99
99
99
99
99
52
97
ekil 4.19. Atk kl-alkali lii-ksmi faktriyel deney sonular

Uygun koullarn belirlenebilmesi ve iletme koullarnn V, Ni ve Fe kazanmlarna
etkilerinin tahmin edilebilmesi iin yaplan ANOVA sonular ekil 19da
gsterilmitir. ekil 19a gre:
Ni
iin
nemli
saylabilecek
hibir
faktr
etkileiminin
bulunmad
grlmektedir. Bu durum li ileminin seimliliini ortaya koymaktadr. Bu deneyde

Nikel kazanm iin uygun koullar salanamamtr. Vanadyum Nikele gre selektif
olarak kazanlmtr.
Kavurma scaklnn (Faktr A) V kazanmna negatif bir etkisinin olduu
grlmektedir.
Faktr Bnin (pulp konsantrasyonu) V kazanm iin nemli lde negatif bir
etkileimde bulunduu gzlenmektedir.
138
Faktr Cnin (NaOH konsantrasyonu) V kazanm iin nemli bir pozitif etki
oluturduu grlmektedir.
Faktr Dnin (li scakl) V kazanmna az da olsa pozitif bir etki ettii
grlmektedir.
4.3.2.Kullanlm Katalizr ile Yaplan Alkali Lii (NaOH) Deney Sonular
Tam faktriyel tasarm ile uygulanan alkali li ilemi sonucunda kullanlm
katalizrden elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri izelge
4.29da gsterilmitir.
izelge 4.29. Tam faktriyel alkali li prosesi sonrasnda kullanlm katalizrden
elde edilen vanadyum konsantrasyon ve kazanm deerleri
(1)
a
b
ab
c
ac
bc
abc
I
II
III
0,5
1363
1934
2134
3046
1467
2190
2930
3568
2938
2710
2718
V konsantrasyonu
(mg/L)
1
2
3
1550 1705 1747
2335 2538 2430
2695 3063 3269
3446 3694 3848
1655 1807 1837
2483 2742 2670
3262 3720 3808
3790 4576 4756
2960 3210 3520
3020 3194 3284
2776 3100 3074
4
1760
2570
3232
4218
1916
2646
3770
4880
3408
3226
3158
0,5
45
64
36
51
49
73
49
59
65
60
60
V kazanm
(%)
1
2
4
52
57
58
78
85
81
45
51
54
57
62
64
55
60
61
83
91
89
54
62
63
63
76
79
66
71
78
67
71
73
62
69
68
6
59
86
54
70
64
88
63
81
76
72
70
izelge 4.29a bakldnda kullanlm katalizrn 400oCde kavurma ilemi sonrasnda

2 saat boyunca 80oC scaklkta, %10 pulp konsantrasyonu ve 4M NaOH ile li ilemine
tabii tutulmasyla maksimum %91 V kazanmnn elde edildii grlmektedir.
ekil 4.20a,b vanadyumun kullanlm katalizrden geri kazanm iin yrtlen tam
faktriyel alkali li ilemi sonucunda yukarda grlen izelgeler gze alnarak
oluturulmu vanadyumun konsantrasyon ve kazanm grafikleri verilmitir.
139
ekil 4.20.a Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel alkali li

prosesi sonucunda elde edilen zamana gre V konsantrasyonundaki deiim
140
ekil 4.20.b Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel alkali li

prosesi sonucunda elde edilen zamana gre V kazanmndaki deiim
izelge 4.30.a,bde vanadyum konsantrasyonlar ve kazanm verileri dorultusunda
ortalama kazanm ve ortalama konsantrasyon verilerine gre oluturulmu ANOVA
sonular yer almaktadr.
141
izelge 4.30.a.
sonular
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(mg/L)
1737
2513
3188
3920
1853
2686
3766
4737
24401
Ortalama V konsantrasyon verilerine gre elde edilen ANOVA
I
II
III
4250 11358 24401
7108 13043 3311
A
B
4539 1507 6822
8503 1804
95
AB
C
775 2858 1685
732 3964
297
AC
833
-43
1106
BC
971
139
182
ABC
%134,47
S2 18081 sd
Etki
(%) M.S.
828
1706
24
421
74
277
45
F.
1370616
5817461
1136
354763
11001
152905
4140
76
322
0
20
1
8
0
S.E.
(%)
100
100
18
98
51
94
34
1
2
3
4
5
6
7
8
T
V
(%)
58
84
53
65
62
90
63
79
%553
I
142
118
151
142
26
12
28
16
S2
II
260
293
38
44
-23
-10
-14
-12
0,00
III
553
82
-33
-25
33
6
14
2
sd
Etki
(%) M.S.
A
B
AB
C
AC
BC
ABC
%0,03
20
-8
-6
8
1
3
1
8
1
1
1
0
0
0
S.E.
(%)
F.
94
15
9
15
0
3
0
100
97
94
97
46
79
18
ekil 4.21de kullanlm katalizr ile yaplan alkali lii tam faktriyel sre
sonucunda elde edilen ANOVA verileri dorultusunda faktrlerin kazanma olan etki
deerleri grlmektedir.
142
ekil 4.21. Kullanlm katalizr-alkali lii-tam faktriyel deney sonular

Buna gre:
ekil 4.21.e bakldnda V kazanm iin sadece tek bir faktrn, Faktr Ann
(kavurma scakl), nemli lde pozitif bir etkileim oluturduu grlmektedir.
Faktr B nin yani pulp konsantrasyonunun V kazanmnda negatif bir etkileime
neden olduu grlmektedir.
(Faktr C) NaOH konsantrasyonunun, V kazanmna pozitif bir etki yapt
grlmektedir.
143
4.4.
Teknik ve Ekonomik Analiz Sonular
4.4.1. Akm emasnn oluturulmas

Btn sreler ve iletme koullar gz nnde bulundurulduunda elde edilen
veriler sonucunda vanadyum ve nikelin atk kl ve kullanlm katalizr atklarndan
birlikte kazanm teknik ve ekonomik olarak en uygun srecin asit lii sreci olduu
dnlm ve bu sre iin 4 aamal bir asit lii proses akm emas gelitirilmitir.
Asit lii prosesinin tercih edilmesinin nedeni kullanlan reaktiflerin alkali lie gre
daha ekonomik olmas, vanadyum ve nikelin teknik olarak beraber kazanmn
mmkn klmasdr. Prosesin basit akm emas ve prosesin her bir aamasnda
gerekleen kimyasal reaksiyonlar ekil 4.22 ve ncesinde sunulmutur.
Akm emasnda da grld gibi atk kl ve kullanlm katalizr at ncelikle
kavurma srecine gnderilmektedir. Kavurma ile malzeme ierisindeki slfr ve
dier
li
srecini
etkileyen
maddeler
uucu
gazlar
(SO2,
CO2)
ile
uzaklatrlmaktadr. Kavurma sonrasnda znr hale getirilen metal ierikli

malzeme li reaktrne gnderilmektedir. Burada H2SO4 ve su ilavesi ile metaller li
zeltisine alnmakta ve sre srasnda buharlama ile ortaya kan uucu gazlar
(SO2) uzaklatrlmaktadr. Li sreci sonrasnda birinci filtrasyon aamas ile kat
atk zeltiden uzaklatrlmaktadr. Daha sonra zelti oksidasyon/keltme
srecine gnderilmektedir. keltme srecinde pH 3te tutularak vanadyum ve
demirin V2O5 ve Fe(OH)3 eklinde keltilmesi salanmaktadr. Sonraki ikinci
filtrasyon aamas ile V2O5 ve Fe(OH)3 zeltiden ayrlmakta ve indirgeme
aamasna
gnderilmektedir.
zelti
ksm
ise
elektro-kazanm
aamasna
gnderilmektedir. ndirgeme aamasnda indirgeyici olarak karbon kullanlmakta ve

rn Fe-V metali olarak kazanlmaktadr. Elekto-kazanm aamasnda Ni ykl
zeltiden ayrlarak ikinci rn oluturmaktadr ve ykl zelti tekrar li srecine
kazandrlmaktadr.
144
Li ilemi
Li Reaksiyonlar
V2 O3 + 3H 2 SO4 V2 (SO4 )3 + 3H 2 O
(4.1)
NiO + H 2 SO4 NiSO4 + H 2 O
(4.2)
Fe + 2 H 2 SO4 FeSO4 + SO2 + 2 H 2 O
(4.3)
Ktle Reaksiyonlar
150V2 O3 + 294 H 2 SO4 390,18V2 (SO4 )3 + 18 H 2 O
(4.4)
74,7 NiO + 98 H 2 SO4 154,7 NiSO4 + 18 H 2 O
(4.5)
55,84 Fe + 196 H 2 SO4 151,84 FeSO4 + 64 SO2 + 36 H 2 O
(4.6)
Oksidasyon/keltme ilemi
V2 (SO4 )3 + H 2 O + 2 H 2 O2 V2 O5 + 3H 2 SO4
(4.7)
H 2 SO4 + 2 NaOH Na 2 SO4 + 2 H 2 O
(4.8)
Fe 2 (SO4 )3 + 6 NaOH 2 Fe(OH )3 + 3 Na 2 SO4
(4.9)
Elektro-kazanm ilemi
NiSO4 + H 2 O = Ni + H 2 SO4 + 1 O2
2
(4.10)
ndirgeme ilemi
Fe(OH )3 + V2 O5 = FeaVb + RNB
145
(4.11)
ATIK KL
(KATALZATR)
KAVURMA
SO2, CO2
L SREC
(H2SO4)
L
ZELTS
FLTRASYON
KATI ATIK
ZELT
NaOH
H 2O 2
ELEKTROKAZANIM
OKSDASYON/KELTME
pH=3
ZELT
FLTRASYON
V 2O 5,
Fe(OH)3
Ni
NDRGEME
KARBON
Fe-V
ekil 4.22. Vanadyum ve nikelin atk kl ve kullanlm katalizr

atklarndan kazanm iin gelitirilen slfrik asit lii prosesi akm emas
146
4.4.2. Ekonomik Sre Analizi

Simulasyonun oluturulmas iin tesis dizayn balang srecinde oluturulan basit
akm emas dikkate alnm ve Super Pro Designer simlasyon programndan
faydalanlmtr. Super Pro Designer deneysel almalar sonucunda elde edilen
veriler nda kurulacak yeni bir tesisin teknik ekipman kullanm ve ekonomik
uygulanabilirliinin aratrlmas iin kullanlan farkl bir simlasyon programdr.
ncelikle konsantrasyon-kazanm sonular ve kimyasal ktle reaksiyonlar
kullanlarak reaktr ve malzeme girdileri oluturulmu, simulasyon akm emas
oluturulmu, daha sonra tahmini kapasite hesaplamalar ve dier girdiler nda
srecin ekonomik analizi oluturulmutur.
Kullanlm katalizr ve atk klden metal kazanm iin tesis dizayn
simlasyonunun oluturulmasnda deneyler sonucunda elde edilen konsantrasyon ve
kazanm deerleri ile ANOVA sonularndan elde edilen faktr etkileimleri gz
nnde bulundurulmutur. Ayrca her bir tesis aamasnda geen reaksiyon bilgileri
dikkate alnmtr. ekil 4.23de Super Pro Designer Program ile oluturulan asit lii
sre simlasyonu sunulmutur. Ekipman seimi esnasnda scaklk, kullanlan
kimyasal malzemeler bunlarn asit-baz etkileimleri ve evresel etkileri dikkate
alnm ekipmanlar bu deerlere gre korozyona, s transferine ve herhangi bir
akntya kar dayanm yksek olan ve ekonomik olan malzemelerden seilmitir.
147
FIRIN
L
REAKTR
FLTRASYON
1
OKSDASYON/KELTME
REAKTR
148
KARBON LE
NDRGEME
SREC
FLTRASYON 2
ELEKTROLZ HCRES
ekil 4.23. Kullanlm katalizr ve atk klden metal kazanm iin gelitirilen asit lii prosesinin simlasyonu
Ekonomik analizler iin literatr ksmnda yer alan (ekil 2.6. ve ekil 2.10.) Ni ve
V fiyat trendi grafiklerinde gsterilen 2007 fiyatlar gz nnde bulundurulmu ve
hesaplamalar buna gre yaplmtr. izelge 4.31. proseste kullanlan en nemli
kimyasal reaktiflerin ve malzemenin simulasyon akm emasnda gzlenen akm
isimleri ve akm miktarlar girdilerini gstermektedir.
izelge 4.31. Simulasyon akm emasnda gzlenen akm isimlerine gre malzeme
ve akm miktarlar girdileri
Akm
Bileik
Akm miktar (kg/h)
S-101
Atk madde
260
(Atk Kl ya da
Kullanlm Katalizr)
S-102
Hava
1169
S-105
H2SO4
290
S-114
NaOH
128
S-117
H2 O2
22
S-123
Karbon
10
ekil 4.23de li reaktr iin simulasyon girdilerini oluturulmasn gsteren

pencere verilmitir. Her bir proses aamas iin deneylerden elde edilen veriler
dorultusunda vanadyum, nikel ve demir kazanm iin uygun reaktrler ve ekipman
seilmi ve reaksiyon girdileri oluturulmutur.
149
ekil 4.24. Reaktr ve ekipmanlara ait girdilerin oluturulmasn gsteren program

ekran
4.4.2.1. Malzeme ve Enerji Bilanosu
Daha sonra bu girdiler dorultusunda malzeme ve enerji bilanosu verilerini gsteren
akm raporu oluturulmutur. Akm raporuna gre izelge 4.32a,b,c,d ve ede her bir
akm iin elde edilen malzeme ve enerji bilanosu gzlenmektedir.
150
izelge 4.32.a. Malzeme ve enerji bilanosu 1

Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar (T)
Akm Miktar
Hava
Emisyon
Fe
NiO
Steril
SO2
H2SO4
V2O3
Su
C
bar
g/L
kg/h
m3/h
kg/h
S-102
Hava
25
1
1.4
1169
843.9649
1000
169
0
0
0
0
0
0
0
S-103
Emisyon
25
1
1.4
1169
843.9649
1000
169
0
0
0
0
0
0
0
S-104
V2O3
25
1
1000
260
0.26
0
0
38.142
42.666
83.512
0
0
95.68
0
S-106
SO2
80
1
2.2
32.7868
14.8322
0
0
0
0
0
32.7868
0
0
0
S-105
H2SO4
25
1
1771.7
290
0.1637
0
0
0
0
0
0
284.2
0
5.8
S-107
Ykl
zelti
80
1
1001.8
1957.2132
1.9538
9.5355
77.7867
8.5332
70.6873
83.512
7.7381
174.1376
28.704
1496.5787
S-111
Kat atk
izelge 4.32.b. Malzeme ve enerji bilanosu 2

Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar (T)
Akm Miktar
Fe
FeSO4
NiO
NiSO4
Steril
H2SO4
V2(SO4)3
V2O3
Su
C
bar
g/L
kg/h
m3/h
kg/h
S-108
Su
S-109
H2SO4+Su
S-101
Mineral
25
1
1000
1440
1.4400
0
0
0
0
0
0
0
0
1440
25
1
1078.8
1730
1.6037
0
0
0
0
0
284.2
0
0
1445.8
25
1
1000
260
0.26
38.142
0
42.666
0
83.512
0
0
95.68
0
151
80
1
1000.8
217.3050
0.2171
9.5355
3.7051
8.5332
3.367
83.512
0.3686
8.2945
28.704
71.2851
izelge 4.32.c. Malzeme ve enerji bilanosu 3

Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar (T)
Akm Miktar
Fe(OH)3
FeSO4
H 2O 2
Na2SO4
NiSO4
NaOH
H2SO4
V2(SO4)3
V2O5
Su
C
bar
g/L
kg/h
m3/h
kg/h
S-110
S-114
1.Filtrasyon NaOH
(Sv)
S-117
H2O2
S-118
NaOH
+H2O2
80
1
1001.9
1739.9082
1.7366
0
74.0816
0
0
67.3204
0
7.3695
165.8431
0
1425.2937
25
1
1000
22
0.022
0
0
22
0
0
0
0
0
0
0
25
1
1827.2
150
0.0821
0
0
22
0
0
128
0
0
0
0
25
1
2130
128
0.0601
0
0
0
0
0
128
0
0
0
0
S-116
keltme
sonras ykl
zelti
50
1
1000.2
1889.9082
1.8895
39.2857
0
0.3128
226.0893
67.3204
0.6257
0.1011
41.4608
58.0451
1456.6673
izelge 4.32.d. Malzeme ve enerji bilanosu 4

S-121
Su
S-122
Kat atk
S-123
Karbon
C
bar
g/L
kg/h
25
1
1000
15
47.6
1
1000.2
15
m3/h
0.015
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
15
0.015
0
0
0.0026
0
1.8923
0.5634
0
0.0052
0.0008
0.3470
0
12.1886
Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar
(T)
Akm Miktar
Karbon
Fe(OH)3
H 2O 2
rn Fe-V
Na2SO4
NiSO4
Atk
NaOH
H2SO4
V2(SO4)3
V2O5
Su
kg/h
152
25
1
1000
10
S-124
rn
Fe-V
100
1
1000
112.3314
S-119
2.Filtrasyon
(kat)
47.6
1
1000
139.0527
0.01
10
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0.1123
10
0
0
70.0101
3.3699
1.0034
27.284
0.0093
0
0.618
0.0367
0
0.139
0
39.2857
0.0047
0
3.3699
1.0034
0
0.0093
0.0015
0.618
58.0451
36.7151
izelge 4.32.e. Malzeme ve enerji bilanosu 5

Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar (T)
Akm Miktar
Fe(OH)3
H 2O 2
Na2SO4
Ni
NiSO4
Oksijen
NaOH
H2SO4
V2(SO4)3
V2O5
Su
C
bar
g/L
kg/h
m3/h
kg/h
S-125
V2O5+
Fe(OH)3
47.6
1
1000
102.3314
0.1023
39.2857
0
3.3699
0
1.0034
0
0.0093
0
0.618
58.0451
0
S-126
Atk Su
47.6
1
1000
36.7213
0.0367
0
0.0047
0
0
0
0
0
0.0015
0
0
36.7151
S-120
2.Filtrasyon
(sv)
50
1
1000.2
1750.8555
1.7505
0
0.3055
220.8271
0
65.7535
0
0.6112
0.0988
40.4958
0
1422.7636
izelge 4.32.f. Malzeme ve enerji bilanosu 6

Akm ad
Akkan
Scaklk
Basn
Younluk
Akm Miktar (T)
Akm Miktar
H 2O 2
Na2SO4
Ni
Oksijen
NaOH
H2SO4
V2(SO4)3
Su
C
bar
g/L
kg/h
m3/h
kg/h
S-129
Oksijen
50
1
1.2
6.8006
5.6364
0
0
0
6.8006
0
0
0
0
S-131
Ni
50
1
2000
24.9498
0.0125
0
0
24.9498
0
0
0
0
0
153
S-130
Atk su
50
1
1011.1
1719.1051
1.7002
0.3055
220.8271
0
0
0.6112
41.7526
40.4958
1422.7636
S-127
Katot k
S-128
Anot k
50
1
237.8
1750.8555
7.3616
0
0.3055
220.8271
24.9498
0
6.8006
0.6112
41.7526
40.4958
0
1415.1129
50
1
1010.9
1744.0549
1.7252
0
0.3055
220.8271
24.9498
0
0
0.6112
41.7526
40.4958
0
1415.1129
4.4.2.2. Maliyet Analizi

DFC tesisi olarak adlandrlan tesisin maliyet analizinin oluturulmas iin ekil
4.25de verilen yatrm maliyet faktrlerinden satn alma maliyet faktrleri (listede
yer almayan ekipman, boru tesisat, alet, yaltm, elektrik tesisat, tesis yaplar, arsa
geniletme, yardmc tesisat giderleri), DFC faktrleri (Mhendislik, Konstrksiyon)
ile toplam maliyet faktrleri (mteahhit creti, olaslk) ve ekil 4.26da verilen
retim maliyet faktrlerinden ii ve alma faktrleri (ii sigortas, denetim,
retim kaynaklar, laboratuar giderleri), DFC faktrleri (sigorta, blgesel vergiler,
fabrika giderleri) gibi eitli faktrler deerleri tahmini olarak ayarlanmtr. Daha
sonra ekil 4.27de verilen simlasyonda grlen akmlarn tesis giri ve klarna
gre snflandrlmalar ile ayarlar yaplmtr. Son olarak projeye etki eden
ekonomik faktrlerin ekil 4.28.ada verilen ilk ksmnda zaman faktrleri (analiz
yl, konstrksiyonun balama yl, konstrksiyon periyodu, proje balang periyodu,
enflasyon), DFC harcamalar, balang ve onay giderleri, amortisman ve NPV kar
eitlilii deerleri ile ekil 4.28.bde verilen ikinci ksmda telif hakk demeleri ve
sat masraflar, borlar, retim seviyesi ve allan anapara gibi deerler
ayarlanmtr. Bu ayarlamalar sonucunda ekil 4.29da sunulan vanadyum ve ekil
4.30da sunulan nikel iin ayr ayr ekonomik sre analizi zet izelgeleri elde
edilmitir.
154
ekil 4.25. Yatrm maliyet faktrlerini gsteren program ekran
155
ekil 4.26. retim maliyet faktrlerini gsteren program ekran
156
ekil 4.27. Simlasyonda grlen akmlarn tesis giri ve klarna

gre snflandrlmasn gsteren program ekran
ekil 4.28.a. Ekonomik Parametreleri gsteren program ekran
157
ekil 4.28.b. Ekonomik parametreleri gsteren program ekran
158
ekil 4.29. Vanadyum ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren program
ekran
Yllk birim retim giderleri 18.14 $/kg rn olarak hesaplanmtr.

rn Fiyat 25$/kg olarak alnmtr.
Maliyetin
geri deme zaman 1.40 yl olarak hesaplanmtr. Proje zaman 5
yldr.
Toplam yatrm iin 13368000 $ gerekmektedir. Proje gstergelerine gre 3 farkl
(%7.0, %9.0, %11.0) olumlu tutarl kar deeri gz nne alnarak NPV deerleri
belirlenmi ve hepsinden sonu olarak pozitif deerler elde edilmitir. Vergi ncesi
ve sonras IRR deerleri hesaplanm ve bunlarn da pozitif olduklar gzlenmitir.
ROI deeri hesaplanm ve pozitif olduu gzlenmitir. Geri deme zaman kabul
edilebilir deerdedir.
159
ekil 4.30. Nikel ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren program ekran
Birim retim maliyeti 112.51 $/kg rn olarak hesaplanmtr.

rn Fiyat 29$/kg olarak alnmtr.
Maliyetin geri deme zaman 2.12 yl olarak hesaplanmtr. Proje zaman 5

yldr.
Toplam yatrm iin 13911000 $ gerekmektedir. Proje gstergelerine gre 3 farkl
(%7.0, %9.0, %11.0) olumlu tutarl kar deeri gz nne alnarak NPV deerleri
belirlenmi ve hepsinden sonu olarak pozitif deerler elde edilmitir. Vergi ncesi
ve sonras IRR deerleri hesaplanm ve bunlarn da pozitif olduklar gzlenmitir.
ROI deeri hesaplanm ve pozitif olduu gzlenmitir. Geri deme zaman kabul
edilebilir deerdedir. talyada tehlikeli atk malzemelerin bertaraf edilmesi iin
gerekli olan ekonomik miktar Avrupa Birlii Tehlikeli Atk Ynetmelii uyarnca
atk malzeme reten kurululardan atk vergisi olarak temin edilmektedir.
Bu
nedenle atk malzeme iindeki zararl bulunan her madde daha ok vergi denmesini
160
gerektirmektedir. Burada birim retim maliyetinin fiyattan yksek olduu grlse de

vergilerden elde edilen kar dnldnde Ni iin de kazanmdan kar elde
edilmektedir. Bu veriler yalnzca atk kl numunesi iin geerlidir. Kullanlm
katalizr numunesi ile yaplan ekonomik analiz sonular da yaplm ve ekonomik
uygulanabilir olduu grlmtr. Sonu olarak kullanlm katalizr ve atk kl
numunesinden asit lii ile vanadyum ve nikel kazanm ekonomik ve teknik olarak
uygulanabilir bir sretir.
161
5.
SONU
Yksek lisans tezi almas birinci, ikinci, nc ve drdnc aamasnda elde

edilen temel sonular aada zetlenmitir.
Atk kl ve kullanlm katalizr atklarnn kimyasal ieriklerinin ve mineralojik
bileimlerinin belirlenebilmesi iin asit etkileimi ve XRD analizleri yaplmtr. Asit
etkileimi analiz sonularna gre kullanlm katalizr numunesinin %3.5 V, %0.63
Ni ve %7.9 Fe ierdii belirlenmitir. Atk kl numunesinin ise %25 V, % 13 Ni ve
%14.6 Fe ierdii belirlenmitir. XRD analiz sonularna gre katalizr numunesinin
ieriindeki en nemli faz V2O3 ve V6O13 olup, numune ierisinde ayrca
V3Ni(SO4)4(H2O)24 ve Ni3S4 bileiklerinin varlklar da tespit edilmitir. Atk kl
numunesinde ise en nemli faz V2O3 olup numune ierisinde NiS4, Ni3V2O8 ve FeS2
bileiklerinin varlklar da tespit edilmitir.
Deneyler sonucunda elde edilen maksimum V ve Ni kazanmlar ile bu deneylerde
kullanlan eitli faktr deerleri izelge 5.1de sunulmutur. Buna gre H2SO4 ile
yaplan deneyler sonucunda katalizr numunesinden maksimum %69 V ve %96 Ni,
atk kl numunesinden ise %88 V ve %96 Ni kazanmlar elde edilmitir. NaOH ile
yaplan deneyler sonucunda ise katalizr numunesinden maksimum %91 V, atk kl
numunesinden ise %93 V ve %4.3 Ni kazanmlar elde edilmitir.
162
izelge 5.1. Deneyler sonucunda elde edilen maksimum V ve Ni kazanmlar ile bu

deneylerde kullanlan eitli faktr deerleri
Deney No
Metal
A
B
C
D
E
(oC) (%) (M) (oC) (mg/L)
Maksimum
Kazanm
(%)
Asit Lii
Katalizr 1. Deney
(Ksmi Faktr)
Ni
600
20
80
96
25
80
47
Katalizr 2. Deney
(Tam Faktr)
Ni
400
10
0.6
80
86
400
10
0.3
80
69
400
10
80
91
Bazik Li
Kullanlm Katalizr
(Tam Faktr)
Deney No
Metal
A
B
C
D
E
(oC) (%) (M) (oC) (mg/L)
Maksimum
Kazanm
(%)
Asit Lii
Atk kl 1.Deney
(Ksmi Faktr)
Ni
600
80
95
600
80
88
Atk kl 2.Deney
(Tam Faktr)
Ni
400
10
80
96
200
10
80
79
Ni
25
20
0.5
80
20
4.3
600
2.5
80
93
Bazik Li
Atk kl
(Ksmi Faktr)
Deneysel sonular ve ANOVA sonular dorultusunda kullanlm katalizr ve

atk kl atklarndan vanadyum ve nikel metallerinin hidrometalurjik bir sre olan
li yntemi ile kazanmnn mmkn olduu ortaya karlmtr.
163
Asit lii (H2SO4 lii) ynteminin her iki metalin de birlikte ve yksek
konsantrasyon ve kazanm deerlerinde kazanlabilmesi iin hem etkili hem de
ekonomik bir sre olduu belirlenmitir. NaOHin vanadyumun seimli olarak
kazanmnda uygun bir li reaktifi olduu belirlenmitir.
H2O2nin belirlenen konsantrasyon aralnda kullanmnn li aamasnda hem Ni
hem de V kazanmna nemli bir etkisinin varl gzlenmemitir.
Kavurma scakl en etkili faktr olarak belirlenmi, V ve Ni kazanmnda
olduka gerekli bir sre olduu ortaya karlmtr. Ancak atk kl iin yksek
scaklklarda refrakter bileiklerin oluumu ya da sinterleme nedeniyle kazanma
negatif bir etki ettii belirlenmitir.
Yksek lisans almas beinci aamasnda btn sreler ve iletme koullar gz
nnde bulundurularak vanadyum ve nikelin atk kl ve kullanlm katalizr
atklarndan geri kazanm iin teknik ve ekonomik veriler dorultusunda bir asit lii
sreci gelitirilmi ve ekonomik uygulanabilirlii belirlenmitir. Elde edilen temel
sonular unlardr.
Drt aamal bir asit lii prosesi gelitirilmitir. Bu prosesin Supe Pro Designer
program ile bilgisayar ortamna aktarlmas ile simulasyon emas oluturulmu ve
yaplan ekonomik sre analizleri sonucunda vanadyum ve nikelin birlikte
kazanlmas iin olduka ekonomik ve teknik olarak mmkn bir sre olduu ortaya
karlmtr.
Nikelin kazanm iin toplam 13911000 $lk bir yatrm gerekmektedir. Proje
gstergelerine gre 3 farkl (%7.0, %9.0, %11.0) olumlu tutarl kar deeri gz nne
alnarak NPV deerleri belirlenmi ve hepsinden sonu olarak pozitif deerler elde
edilmitir (1634, 1040, 501 bin $). Vergi ncesi ve sonras IRR deerleri
hesaplanm ve bunlarn da pozitif olduklar gzlenmitir (%27.27, 13.05). ROI
deeri hesaplanm ve pozitif olduu gzlenmitir (%47.07). Proje zaman 5 yl
olarak alnmtr ve geri deme zaman kabul edilebilir deerdedir (2.12 yl).
164
Vanadyum kazanm iin ise toplam 13368000 $lk bir yatrm gerekmektedir.
Proje gstergelerine gre 3 farkl (%7.0, %9.0, %11.0) olumlu tutarl kar deeri gz
nne alnarak NPV deerleri belirlenmi ve hepsinden sonu olarak pozitif deerler
elde edilmitir (8319, 7374, 6509 bin $). Vergi ncesi ve sonras IRR deerleri
hesaplanm ve bunlarn da pozitif olduklar gzlenmitir( %61.33, 36.17). ROI
deeri hesaplanm ve pozitif olduu gzlenmitir (%71.32). Proje zaman 5 yl
olarak alnmtr ve geri deme zaman kabul edilebilir deerdedir (1.40 yl).
Elde edilen sonular erevesinde bu aratrmann eksik kalm yanlar ve daha
sonraki aratrmalar iin yaplmas gerekenler aada ksaca zetlenmitir.
Bu
li
deneyleri
bu
numuneler
iin
uygulanan
balang
deneylerini
oluturmaktadr. Bu nedenle laboratuar ortamnda yaplmtr ve kullanlan

kimyasallarn (H2SO4, NaOH, H2O2) ve aratrlan faktrlerin balang deneyleri
iin yeterli olduu belirgin olsa da srecin gelitirilmesi iin farkl kimyasallarn ve
farkl iletme faktrlerinin de aratrlmas gerekmektedir.
Bu deneylerde bu numuneler iin zc olarak kullanlan kimyasallar (H2SO4 ve
NaOH) znmede etkili olmulardr ancak, hem asidik hem de bazik li ile
kullanlm katalizr ve atk kl atklarndan metal kazanm iin dier li
reaktiflerindeki davranlarn belirlenebilmesi ve optimizasyonun salanmas iin bu
trdeki atklar ile daha detayl aratrmalarn yaplmas gerekmektedir.
Deneyler balamadan H2O2nin kavurmaya alternatif olarak dnlmesine karn

deneyler sonucunda bu numune iin H2O2nin belirlenen aralklarda kullanm ile
belirli bir etkileime neden olmad gzlenmitir. Ancak atk kl ve kullanlm
katalizrden V ve Ni kazanmnda H2O2 kullanmnn kavurma ilemine alternatif
olarak dlmesi iin H2O2 aralnn deitirilerek daha detayl aratrmalar
yaplabilir. Kavurmann maliyet ve evre asndan etkileri dnldnde H2O2
gibi kavurmaya alternatif olarak daha farkl kimyasallarn da kullanlabilirliinin
aratrlmas gerekmektedir.
165
Kavurma scaklnn metal kazanmnda olduka etkili bir faktr olduu

grlmtr. Ancak en optimum kavurma scaklnn tespiti iin her bir numune
zerinde TG-DTA (Termo-gravimetrik diferansiyel termal analiz) yaplmas
gerekmektedir. Ayrca kavurmann olduka maliyetli ve evresel olarak zararl bir
ilem olduu dnlrse kullanlm katalizr atklarndan ve atk klden metal
kazanm iin bu ileme alternatif olabilecek yeni ilemlerin aratrlmas ya da bu
ilemin olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi iin eitli aratrlmalarn yaplmas
gerekmektedir.
166
6. KAYNAKLAR
Abdel-latif, M.A., 2002. Recovery of vanadium and nickel from petroleum flyash.
Minerals Engineering, 15, 953-961.
Abdel-Aal, E.A., Rashad, M.M., 2004. Kinetics study on the leaching of spent nickel
oxide catalyst with sulfuric acid. Hydrometallurgy, 74, 189-194.
ACTED Consultants, 2003. Vanadium pentoxide and ferrovanadium. nternet Sitesi.
www.3p.chemlink.com. Eriim Tarihi: 08.03.2007.
Amer, A.M., 2002. Processing of Egyptian boiler ash for extraction of vanadium and
nickel. Waste Management, 22, 515-520.
Angelidis, T.N., Tourasanidis, E., Marinou, E., Stalidis, G.A., 1995. Selective
dissolution of critical metals from diesel and naptha hydrodesulphurization
catalysts. Resources, Conservation and Recycling 13, 269-282.
Bauer, G., Gther, V., Hess, H., Otto, A., Roidl, O., Roller, H., Sattelberger, S., 2002.
Vanadium and vanadium compounds. Wiley-VCH Verlag GmbH, Weinheim,
Germany. Except from Ullmanns.
Bradbury, S., 2002. The Production of vanadium pentoxide. In: Taner, M.F., Riveros,
P.A., Dutrizac, J.E., Gattrell, M., Peron, L. (Eds.), Vanadium, Geology,
Processing and Applications, Proceedings of the International Symposium on
Vanadium, Conference of Metallurgists, Montral, Canada, August 11-14, pp.
115-130.
Chaudhary, A.J., Donaldson, J.D., Boddington, S.C., Grimes, S.M., 1993. Heavy metals
in environment: Part II. A hydrochloric acid leaching process for the recovery of
nickel value from a spent catalyst. Hydrometallurgy 34, 137-150.
Gupta, C.K., 2002. The aluminothermic process for vanadium production. In: Tanner,
M.F., Riveros, P.A., Dutrizac, J.E., Gattrell, M., Perron, L. (Eds.), Vanadium
Geology Processing and applications, Proceedings of the International
Symposium on Vanadium, Conference of Metallurgists, Montral, Canada,
August 11-14, pp. 205-225.
Furimsky, E., 1996. Spent refinery catalysts: environment, safety and utilization.
Catalysis Today 30, 223-286.
Habashi, F., 1980. Principles of extractive metallurgy. Volume I. Gordon and Breach,
New York.
Habashi, F., 1997a. Handbook of extractive metallurgy. Vol. II: Primary metals,
secondary metals, light metals. Weinheim, New York, Chichester, Brisbane,
Singapore, Toronto. Wley-VCH 716-791
Habashi, F., 1997b. Handbook of extractive metallurgy. Vol. III:Precious metals,
refractory metals, scattered metals, radioactive metals, rare earth metals.
Weinheim, New York, Chichester, Brisbane, Singapore, Toronto. Wley-VCH
1471-1489
Habashi, F., 2002. Two hundred years of vanadium. In: Tanner, M.F., Riveros, P.A.,
Dutrizac, J.E., Gattrell, M., Perron, L.(Eds.), Vanadium, Geology, Processing
and Applications, Proceedings of the International Symposium on Vanadium,
Conference of Metallurgists, Montral, Canada, August 11-14, pp. 3-15.
Ho, E.M., Kyle, J., Lallence, S., and Muir, D.M., 1994. Recovery of vanadium from
spent catalysts and alumina residues. In IMM. Hydrometallurgy. Chapman
&Hall, London, 1994, pp 1105-1121.
Hillard, H.E., 1994. The materials flow of vanadium in the United States. Bureau of
Mines Information circular.
Vale Inco, 2003. Social Responsibility Report, 2003. nternet Sitesi. www.inco.com.
Eriim Tarihi: 08.03.2007.
Ivascan, S., Roman, O., 1975. Nickel recovery from spent catalyst. Buletinul institutului
Politehnic din lasi. Sectia II 21, 47-51.
Khorfan, S., Wahoud, A., Reda, Y., 2002. Recovery of Vanadium pentoxide from spent
catalyst used in the manufacture of sulphuric acid. Periodica Polytechnica Ser.
Chem. Eng. Vol. 45, No. 2, PP. 131-137
London Metal Exchange, 2007. Nickel Price. nternet Sitesi. www.lme.co.uk. Eriim
tarihi: 08.03.2007.
Lozano, L.J., Juan, D., 2001. Technical note leaching of vanadium from spent sulphuric
acid catalysts. Minerals Engineering, Vol. 14, No. 5, 543-546.
Marafi, M., Stainlaus, A., 2003. Options and processes for spent catalyst handling and
utilization. Journal of Hazardous Materials B101, 123-132
Matkovi, V., Markovi, B., Soki, M., Vukovi, N., 2006. Recycling of spent nickel
based catalysts. Acta Metallurgica Slovaca 12, 284-288
Mefos, Y.G., 2006. Recovery of Vanadium from LD slag, a state of the art report, Part
1-Facts and metallurgy of vanadium. Jernkontorets- (rapor)
Mineral Information Institute, nternet sitesi. www.mii.org . Eriim Tarihi: 08.03.2007.

Montgomery, D.C., 1991. Design and Analysis of Experiments. 3rd. ed., Arizona State
University, John Wiley & Sons.
Moskalyk, R.R., Alfantazi, A.M., 2003. Processing of vanadium: a review. Minerals
Engineering, 16, 793-805.
Mulak, W., Miazga, B., Szymczycha, A., 2005. Kinetics of Nickel leaching From spent
catalyst in sulphuric acid solution. Int. J. Miner. Process. 77, 231-235.
Mulak, W., Szymczycha, A., Leniewicz, A., yrnicki, W., 2006. Preliminary results of
metals leaching from spent hydrosulphurization (HDS) catalyst. Physicochemical
problems of Mineral Processing, 40, 69-76
Navarro, R., Guzman, J., Saucedo, I., Revilla, J., Guibal, ., 2007. Vanadium recovery
from oil fly ash by leaching, precipitation and solvent extraction processes.
Waste Management, 27, 425-438.
Nickel Institute, July, 2003. nternet Sitesi. www.nickelinstitute.com. Eriim Tarihi:
08.03.2007.
Perron, L., 2001. Vanadium, Natural Resources Canada, Minerals & Resources Sector,
Canada Minerals Yearbook, 59.1-59.7.
Reese, R.G., Jr., 2001. Vanadium, Domestic survey tables by A.A. Wario and world data
by R.G. Coleman, 81.1-81.2.
Roethe, G., Gocht, W., 1974. Handbuch der Metallmrkte, Springer Verlag, Berlin
Sage, A.M., 1981. Discovery and History of Vanadium and its Contribution to Life in
the Modern World, Metals Society.
Schmidt, W., 1969. Untersuchungen an Vanadiummetall und seinen aluminothermisch
hergestellten Legie-rungen mit Aluminium und Eisen, Ph. D. Thesis, RWTH
Aachen
Skyllas-Kazacos, M., Rychcik, M. ve Robins, R., 1986. in AU Patent 575247, Unisearch
Ltd.
Smetana, O., 1972. Ferrovanadin und Vanadinmetall, in Durrer-Volkert : Metallurgie
der Ferrolegierungen, 2nd ed., Springer Verlag, Berlin.
The Northern Miner, 2007. Vanadium Price. nternet Sitesi. www.northernminer.com.

Eriim Tarihi: 08.03.2007.
The Weinberg Group LLC, Socio-economic impact of nickel uses in the European
Union, A baseline analysis prepared for the European Nickel Forum, Brussels,
Belgium. December 12, 2003. nternet Sitesi. www.inco.com. Eriim Tarihi:
08.03.2007.
Tsai, S.L., Tsai, M.S., 1998. A study of the extraction of vanadium and nickel in oilfired fly ash. Resources, Conservation and recycling, 22, 163-176.
Union Carbite Corporation Patent, UCC, US 3 334 992, 1962.
Ullmanns Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007a. Vanadium and vanadium
compaunds, fifth ed., John Wiley & Sons Canada LTD, 36 sayfa.
Ullmanns Enclopedia of Industrial Chemistry, 2007b. Nickel and nickel compaunds,
fifth ed., John Wiley & Sons Canada Ltd., 170 sayfa.
Vegli, F., Trifoni, M., Pagnanelli, F., Toro, L., 2001. Schrinking core model with
variable activation energy: a kinetic model of manganiferous ore leaching with
sulphuric acid and lactose. Hydrometallurgy, 60, 167-179.
Villarreal, M.S., Kharisov, B.I., Torres-Martnez, L.M., Elizondo, V.N., 1999. Recovery
of vanadium and molbdenum from spent petroleum catalyst of PEMEX. Ind.
Eng. Chem. Res., 38, 4624-4628
Vitolo, S., Seggiani, M., Filippi, S., Brocchini, C., 2000. Recovery of vanadium from
heavy oil and Orimulsion fly ashes. Hydrometallurgy, 57, 141-149
Vitolo, S., Seggiani, M., Falaschi, F., 2001. Recovery of vanadium from a previously
burned heavy oil fly ash. Hydrometallurgy, 62, 145-150
Yoo, J.M., Lee, J.C., Kim, B.S., Lee, H.S., Jeong, J.K., 2004. Leaching of nickel from
hydrodesulphurization spent catalyst with ammonium sulfate. Journal of
Chemical Engineering of Japan, Vol. 37, No. 9, 1129-1134
Wikipedia Enclopedia, 2007. Free Enclopedia on the internet. Wikimedia Foundation
Inc.
EKLER
EK-1
MAJOR EQUIPMENT SPECIFICATION AND FOB COST (2007 prices)
=====================================================================
======
Quantity/
Description
Unit Cost
Cost
Stand-by
( $ )
( $ )
-------------------------------------------------------------------------1/0
250000
GBX-101
Separation GBX
250000
Throughput = 0.26 m3/h

1/0
50000
R-101
Well Mixed Reactor
50000
Volume = 8.77 m^3

Power = 3.73 kW
1/0
M-101
2-Stream Mixer
0
1/0
60000
PFF-101
Plate & Frame Filter
60000
Area = 6.95 m^2

Power = 0.11 kW
1/0
50000
R-102
Well Mixed Reactor
50000
Volume = 2.14 m^3

Power = 0.91 kW
1/0
M-102
2-Stream Mixer
0
1/0
60000
PFF-102
Plate & Frame Filter
60000
Area = 7.00 m^2

Power = 0.16 kW
1/0
GBX-102
Rxn GBX
0
1/0
250000
GBX-103
Separation GBX
250000

1/0
500000
GBX-104
Rxn GBX
500000

1/0
CS-101
Component Splitter
0
1/0
CS-102
Component Splitter
0
Cost of Unlisted Equipment
813000
40.0 % of Total
=====================================================================
======
TOTAL EQUIPMENT PURCHASE COST
2033000
=====================================================================
======
FIXED CAPITAL ESTIMATE SUMMARY (2007 prices)

=====================================================================
======
A. TOTAL PLANT DIRECT COST (TPDC)
(physical cost)
1. Equipment Purchase Cost

(PC)
2033000
2. Installation (summed over all units, inc. unlisted)
767000
3. Process Piping
(0.20 X PC)
407000
4. Instrumentation
(0.30 X PC)
610000
5. Insulation
(0.03 X PC)
61000
6. Electrical
(0.25 X PC)
508000
7. Buildings
(0.30 X PC)
610000
8. Yard Improvement
(0.20 X PC)
407000
9. Auxiliary Facilities (0.40 X PC)
813000
-----------------------TPDC =
6216000
B. TOTAL PLANT INDIRECT COST (TPIC)
10. Engineering
1865000
11. Construction
2176000
(0.30 X TPDC)
(0.35 X TPDC)
-----------------------TPIC =
4041000
C. TOTAL PLANT COST (TPDC + TPIC)
10257000
12. Contractor's fee
513000
13. Contingency
1026000
TPC
(0.05 X TPC)
(0.10 X TPC)
-----------------------(12+13) =
1539000
=====================================================================
======
D. DIRECT FIXED CAPITAL (DFC)
TPC + 12 + 13 =
11796000
=====================================================================
======
LABOR REQUIREMENT ESTIMATE SUMMARY

=================================================
Process
Number
Operator Hours
Step
of Units
Per Year
------------------------------------------------Total operator hours per year were specified by the user
Warehouse
2500.0
Packaging
2500.0
Quality Control
2500.0
Other
3000.0
------------------------------------------------TOTAL
50500.0
=================================================
RAW MATERIALS (2007 prices)

=====================================================================
=====
Input Stream
Unit Cost
Annual Amount
Cost
Name
($/kg )
( kg )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------S-105
2.500e-001
2296800.00
574000
S-101
3.000e-001
2059200.00
618000
S-114
6.000e-001
1013760.00
608000
S-117
1.000e+000
174240.00
174000
S-123
1.000e+000
79200.00
79000
------------------------------------------------------------------------TOTAL
2053000
=====================================================================
=====
VARIOUS CONSUMABLES (2007 prices)

=====================================================================
=====
=====================================================================
=====
TOTAL
0
=====================================================================
=====
WASTE TREATMENT / DISPOSAL (2007 prices)

a. SOLID WASTE
=====================================================================
=====
Stream
Unit Cost
Annual Amount
Cost
Name
( $/kg )
( kg )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------S-111
5.000e-001
1721055.45
861000
------------------------------------------------------------------------a. Subtotal (Solid Waste)
861000
=====================================================================
=====
b. LIQUID WASTE
=====================================================================
=====
Stream
Unit Cost
Annual Amount
Cost
Name
( $/kg )
( kg )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------S-122
5.000e-001
118800.00
59000
S-130
5.000e-001
13615312.24
6808000
------------------------------------------------------------------------b. Subtotal (Liquid Waste)
6867000
=====================================================================
=====
c. EMISSIONS
=====================================================================
=====
Stream
Unit Cost
Annual Amount
Cost
Name
( $/kg )
( kg )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------S-103
2.500e-001
9258480.00
2315000
------------------------------------------------------------------------c. Subtotal (Emissions)
2315000
=====================================================================
=====
=====================================================================
=====
WASTE TREATMENT/DISPOSAL TOTAL COST (a+b+c)
10043000
=====================================================================
=====
UTILITY REQUIREMENTS (2007 prices)

=====================================================================
=====
ELECTRICITY (10.0 /kWh)
------------------------------------------------------------------------Process Step
Power
Annual Amount
Cost
Name
( kW )
( kWh )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------GBX-101
200.0
1584000
158000
R-101
3.7
29521
3000
PFF-101
0.1
860
0
R-102
0.9
7202
1000
PFF-102
0.2
1257
0
GBX-102
200.0
1584000
158000
GBX-104
550.0
4356000
436000
Unlisted Equipment ( 30.0% of total )
378000
General Load ( 10.0% of total )
126000
------------------------------------------------------------------------SUBTOTAL
1260000
HEAT TRANSFER AGENT : Cooling Water
(25.00 $/10^6 kcal)
------------------------------------------------------------------------Process Step
Duty
Annual Amount
Cost
Name
( kcal/h )
(10^6 kcal )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------R-102
47188.4
374
9000
GBX-104
43021.9
341
9000
------------------------------------------------------------------------SUBTOTAL
18000
HEAT TRANSFER AGENT : Steam
(10.00 $/10^6 kcal)
------------------------------------------------------------------------Process Step
Duty
Annual Amount
Cost
Name
( kcal/h )
(10^6 kcal )
(
$/yr )
------------------------------------------------------------------------R-101
94229.0
746
7000
GBX-102
79940.8
633
6000
------------------------------------------------------------------------SUBTOTAL
13000
=====================================================================
=====
TOTAL
1291000
=====================================================================
=====
ANNUAL OPERATING COST (2007 prices)

=====================================================================
=====
1. DFC-DEPENDENT ITEMS (DFC = $
Depreciation
3735000
Maintenance Material
98000
Insurance
118000
Local Taxes
472000
Factory Expense
590000
11796000)
$
(summed over all units)

(0.01 X DFC)
(0.04 X DFC)
(0.05 X DFC)
--------------------5013000
2. LABOR-DEPENDENT ITEMS
a. Operating labor
1515000
b. Maintenance labor
85000
c. Fringe benefits
80000
d. Supervision
320000
e. Operating supplies
152000
f. Laboratory
227000
50500 h X 30.0 $/h)
(summed over all units)

(0.05 X (a+b))
(0.20 X (a+b))
(0.10 X a)
(0.15 X a)
--------------------2379000
3. ADMINISTRATION AND OVERHEAD EXPENSE (0.6 X (a+b+c))
1008000
4. RAW MATERIALS
2053000
5. OTHER CONSUMABLES
0
6. UTILITIES
1291000
7. WASTE TREATMENT/DISPOSAL
10043000
8. RUNNING R&D
0
9. RUNNING ROYALTIES
0
10. SALES COST
0
11. FAILED PROD. DISPOSAL COST
0
=====================================================================
=====
TOTAL ANNUAL OPERATING COST
Including Depreciation
21787000
Excluding Depreciation
18052000
=====================================================================
=====
PROFITABILITY ANALYSIS (2007 prices)

=====================================================================
=====
A. DIRECT FIXED CAPITAL
11796000
B. WORKING CAPITAL
1525000
C. STARTUP COST
589800
D. TOTAL INVESTMENT (A+B+C)
13911000
E. REVENUE STREAMS FLOWRATE

S-124
871871.56
S-131
193650.15
F. PRODUCTION (UNIT) COST
S-131
112.51
(kg/year)
($/kg)
G. SELLING PRICE
S-124
25.00
S-131
29.00
($/kg)
H. REVENUE
S-124
21797000
($/year)
S-131
5616000
I. ANNUAL OPERATING COST
21787000
J. GROSS PROFIT ( H - I )
5626000
K. TAXES (50 %)
2813000
L. NET PROFIT
( J - K + Depreciation )
6548000
=====================================================================
=====
GROSS MARGIN
0.21
RETURN ON INVESTMENT
47 %
PAYBACK TIME (years)
2.12
=====================================================================
=====
CASH FLOW ANALYSIS (thousand US $)

=====================================================================
==========================================
YR CAPITAL
DEBT
SALES
OPERAT.
GROSS
LOAN
DEPREC.
TAXABLE
TAXES
NET
NET
INVESTM
FINANCE
COST
PROFIT
PAYMENT
INCOME
PROFIT CASH FLOW
=====================================================================
==========================================
1
0
2
0
3
3735
4
3735
5
3735
-3539
0
-4718
0
-5064
0
-3539
0
-4718
11359
-2716
18052
6548
18052
8663
0
0
0
0
0
0
5626
2115
5626
0
2813
0
2813
0
0
13707
2348
27413
6548
27413
6548
2348
9361
9361
---------------------------------------------------------------------------------------------------IRR BEFORE TAXES = 27.266 %

9.0%
11.0%
IRR AFTER TAXES = 13.047 %
1040
501
INTEREST
7.0%
NPV
1634
---------------------------------------------------------------------------------------------------Depreciation Method:
DFC Salvage Factor :
Straight-Line
0.050
LOAN INFORMATION (thousand US $)

=====================================================================
=========
Direct Fixed
Working
Up Front
Up
Front
Capital
Capital
R&D
Royalties
Amount
11796
1525
(%)
100.0
100.0
100.0
(%)
0.0
0.0
0.0
(%)
9.0
12.0
12.0
10.0
6.0
6.0
0
Equity
100.0
Debt
0.0
Interest
12.0
Loan Time
6.0
(yrs)
=====================================================================
========
BREAKDOWN OF CAPITAL OUTLAY (US $)

=====================================================================
=========
YEAR
DIRECT FIXED
WORKING
UP FRONT
UP FRONT
TOTAL
CAPITAL
CAPITAL
R&D
ROYALTIES
=====================================================================
=========
1
3538800
2
4718400
3
5063800
4
0
5
2114800
-3538800
-4718400
-3538800
-1525000
589800
1525000
=====================================================================
========
BREAKDOWN OF LOAN PAYMENT (US $)

=====================================================================
==========
YEAR
DIRECT FIXED
WORKING
UP FRONT
UP FRONT
TOTAL
CAPITAL
CAPITAL
R&D
ROYALTIES
=====================================================================
==========
1
0
0
0
0
0
=====================================================================
EK-2
ENVIRONMENTAL IMPACT REPORT
**** LUMPED ENVIRONMENTAL STREAM PROPERTIES Section *****
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-102
S-103
S-106
S-105
S-108
SOURCE
INPUT
GBX-101
R-101
INPUT
INPUT
DESTINATION
GBX-101
OUTPUT
OUTPUT
M-101
M-101
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
25.0
PRES
1.0
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
mg
0.0
TSS mg
0.0
VSS mg
0.0
DVSS mg
0.0
TDS mg
0.0
VDS mg
0.0
DVDS mg
0.0
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
25.0
80.0
25.0
1.0
1.0
1.0
1.0
mg C/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg P/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
kg C/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
C
bar
DAILY THROUGHPUTS
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
kg
0.0
TSS kg
0.0
VSS kg
0.0
DVSS kg
0.0
TDS kg
0.0
VDS kg
0.0
DVDS kg
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg P/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-101
S-111
S-112
S-113
S-115
SOURCE
INPUT
PFF-101
INPUT
PFF-101
R-102
DESTINATION
GBX-101
OUTPUT
PFF-101
OUTPUT
OUTPUT
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
50.0
PRES
1.0
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
80.0
25.0
80.0
1.0
1.0
1.0
1.0
mg C/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
C
bar
TP
0.0
TS
0.0
TSS
0.0
VSS
0.0
DVSS
0.0
TDS
0.0
VDS
0.0
DVDS
0.0
mg P/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
kg C/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg P/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
DAILY THROUGHPUTS
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
kg
0.0
TSS kg
0.0
VSS kg
0.0
DVSS kg
0.0
TDS kg
0.0
VDS kg
0.0
DVDS kg
0.0
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-114
S-117
S-121
S-122
S-123
SOURCE
INPUT
INPUT
INPUT
PFF-102
INPUT
DESTINATION
M-102
M-102
PFF-102
OUTPUT
GBX-102
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
25.0
PRES
1.0
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
mg
0.0
TSS mg
0.0
VSS mg
0.0
DVSS mg
0.0
TDS mg
0.0
VDS mg
0.0
DVDS mg
0.0
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
25.0
25.0
47.6
1.0
1.0
1.0
1.0
mg C/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg P/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
2130000.0
0.0
0.0
349.2
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
2130000.0
0.0
0.0
349.2
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
kg C/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg P/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
3072.0
0.0
0.0
0.1
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
C
bar
DAILY THROUGHPUTS
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
kg
0.0
TSS kg
0.0
VSS kg
0.0
DVSS
0.0
TDS
0.0
VDS
0.0
DVDS
0.0
kg Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg Slds/d
3072.0
0.0
0.0
0.1
kg Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-124
S-126
S-129
S-131
S-130
SOURCE
GBX-102
GBX-103
CS-101
CS-102
CS-102
DESTINATION
OUTPUT
OUTPUT
OUTPUT
OUTPUT
OUTPUT
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
50.0
PRES
1.0
TOC
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
mg
359.5
TSS mg
0.0
VSS mg
0.0
DVSS mg
0.0
TDS mg
359.5
VDS mg
0.0
DVDS mg
0.0
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
100.0
47.6
50.0
50.0
1.0
1.0
1.0
1.0
mg C/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg O/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg N/l
0.0
0.0
0.0
0.0
mg P/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
83.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
83.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/l
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
0.0
C
bar
DAILY THROUGHPUTS
TOC
kg C/d
0.0
COD
0.0
ThOD
0.0
BODu
0.0
BOD5
0.0
TKN
0.0
NH3
0.0
NO3/NO2
0.0
TP
0.0
TS
kg
14.7
TSS kg
0.0
VSS kg
0.0
DVSS kg
0.0
TDS kg
14.7
VDS kg
0.0
DVDS kg
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg O/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg N/d
0.0
0.0
0.0
0.0
kg P/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.2
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.2
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
Slds/d
0.0
0.0
0.0
0.0
**** OVERALL BALANCE Section ****

ENVIRONMENTAL LOAD (per Hour)
=====================================================================
==========
Environmental Property
IN
OUT
(IN-OUT)
(kg/h)
(kg/h)
(kg/h)
=====================================================================
==========
TOC
0.000000
0.000000
0.000000
COD
0.000000
0.000000
0.000000
ThOD
0.000000
0.000000
0.000000
BODu
0.000000
0.000000
0.000000
BOD5
0.000000
0.000000
0.000000
TKN
0.000000
0.000000
0.000000
NH3
0.000000
0.000000
0.000000
NO3/NO2
0.000000
0.000000
0.000000
TP
0.000000
0.000000
0.000000
TS
128.000000
0.625736
127.374264
TSS
0.000000
0.000000
0.000000
VSS
0.000000
0.000000
0.000000
DVSS
0.000000
0.000000
0.000000
TDS
128.000000
0.625736
127.374264
VDS
0.000000
0.000000
0.000000
DVDS
0.000000
0.000000
0.000000
=====================================================================
==========
ENVIRONMENTAL LOAD (per Year)

Hours per Year =
7920.0
=====================================================================
==========
Component Name
IN
OUT
(INOUT)/IN
(kg/year)
(kg/year)
(%
Reduction)
=====================================================================
==========
TOC
0.000
0.000
0.000
COD
0.000
0.000
0.000
ThOD
0.000
0.000
0.000
BODu
0.000
0.000
0.000
BOD5
0.000
0.000
0.000
TKN
0.000
0.000
0.000
NH3
0.000
0.000
0.000
NO3/NO2
0.000
0.000
0.000
TP
0.000
0.000
0.000
TS
1013760.000
4955.833
99.511
TSS
0.000
0.000
0.000
VSS
0.000
0.000
0.000
DVSS
0.000
0.000
0.000
TDS
1013760.000
4955.833
99.511
VDS
0.000
0.000
0.000
DVDS
0.000
0.000
0.000
=====================================================================
==========
**** COMPONENT FATE Section ****

Component Allocation (Per Hour)
=====================================================================
==========
Component Name
TOTAL
OUT AS
OUT AS
OUT AS
IN
SOLID WASTE
LIQUID WASTE
EMISSION
(kg/h)
(kg/h)
(kg/h)
(kg/h)
=====================================================================
==========
Air
1000.000000
0.000000
0.000000
1000.000000
CARBON
10.000000
0.000000
0.000000
0.000000
EMISSION
169.000000
0.000000
0.000000
169.000000
Fe
38.142000
9.535500
0.000000
0.000000
Fe(OH)3
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
FeSO4
0.000000
3.705138
0.000000
0.000000
H2O2
22.000000
0.000000
0.308166
0.000000
Lega Fe-V
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
Na2SO4
0.000000
0.000000
222.719401
0.000000
Ni
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
NiO
42.666000
8.533200
0.000000
0.000000
NiSO4
0.000000
3.366980
0.563444
0.000000
Oxygen
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
RES.
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
Sodium Hydroxid
128.000000
0.000000
0.616410
0.000000
STERILE
83.512000
83.512000
0.000000
0.000000
Sulfur Dioxide
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
Sulfuric Acid
284.200000
0.368581
41.753420
0.000000
V
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
V2(SO4)3
0.000000
8.294524
40.842786
0.000000
V2O3
95.680000
28.704000
0.000000
0.000000
V2O5
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
Water
1460.800000
71.285056
1427.301454
0.000000
--------------- --------------- --------------------------Plant Totals
3334.000000
217.304980
1734.105081
1169.000000
=====================================================================
==========
Component Allocation (Per Year)
Hours per
Year = 7920.0
=====================================================================
==========
Component Name
TOTAL
OUT AS
OUT AS
OUT AS
IN
SOLID WASTE
LIQUID WASTE
EMISSION
(kg/yr)
(kg/yr)
(kg/yr)
(kg/yr)
=====================================================================
==========
Air
7920000.000
0.000
0.000
7920000.000
CARBON
79200.000
0.000
0.000
0.000
EMISSION
1338480.000
0.000
0.000
1338480.000
Fe
302084.640
75521.160
0.000
0.000
Fe(OH)3
0.000
0.000
0.000
0.000
FeSO4
0.000
29344.697
0.000
0.000
H2O2
174240.000
0.000
2440.673
0.000
Lega Fe-V
0.000
0.000
0.000
0.000
Na2SO4
0.000
0.000
1763937.658
0.000
Ni
0.000
0.000
0.000
0.000
NiO
337914.720
67582.944
0.000
0.000
NiSO4
0.000
26666.483
4462.480
0.000
Oxygen
0.000
0.000
0.000
0.000
RES.
0.000
0.000
0.000
0.000
Sodium Hydroxid
1013760.000
0.000
4881.965
0.000
STERILE
661415.040
661415.040
0.000
0.000
Sulfur Dioxide
0.000
0.000
0.000
0.000
Sulfuric Acid
2250864.000
2919.162
330687.086
0.000
V
0.000
0.000
0.000
0.000
V2(SO4)3
0.000
65692.633
323474.865
0.000
V2O3
757785.600
227335.680
0.000
0.000
V2O5
0.000
0.000
0.000
0.000
Water
11569536.000
564577.646
11304227.517
0.000
--------------- --------------- --------------------------Plant Totals
26405280.000
1721055.445
13734112.244
9258480.000
=====================================================================
==========
**** SARA 313 CHEMICALS Section ****

=====================================================================
==========
Component Name
IN
OUT AS WASTE
(IN-OUT)
(kg/h)
(kg/h)
(kg/h)
=====================================================================
==========
Sulfuric Acid
284.200000
42.122001
242.077999
------------------------------------------Plant Totals
284.200000
42.122001
242.077999
=====================================================================
==========

Hours per Year =
7920.0
=====================================================================
==========
Component Name
IN
OUT AS WASTE
(IN-OUT)
(kg/year)
(kg/year)
(kg/year)
=====================================================================
==========
Sulfuric Acid
2250864.000
333606.249
1917257.751
------------------ ----------------------------------Plant Totals
2250864.000
333606.249
1917257.751
=====================================================================
==========
**** 33/50 CHEMICALS Section ****

=====================================================================
==========
Component Name
IN
OUT AS WASTE
(IN-OUT)
(kg/h)
(kg/h)
(kg/h)
=====================================================================
==========
Water
1460.800000
1498.586511
37.786511
------------------------------------------Plant Totals
1460.800000
1498.586511
-
37.786511
=====================================================================
==========

Hours per Year =
7920.0
=====================================================================
==========
Component Name
IN
OUT AS WASTE
(IN-OUT)
(kg/year)
(kg/year)
(kg/year)
=====================================================================
==========
Water
11569536.000
11868805.164
299269.164
------------------ ----------------------------------Plant Totals
11569536.000
11868805.164
299269.164
=====================================================================
==========
**** SOLID WASTE Section ****
Part 1 : Stream By Stream
=====================================================================
==========
Composition
Component Flow
Annual
Comp.Flow
%
(kg/h)
(kg/year)
S-111
----------------Air
0.000000
0.000000
0.000
CARBON
0.000000
0.000000
0.000
EMISSION
0.000000
0.000000
0.000
Fe
4.388072
9.535500
75521.160
Fe(OH)3
0.000000
0.000000
0.000
FeSO4
1.705041
3.705138
29344.697
H2O2
0.000000
0.000000
0.000
Lega Fe-V
0.000000
0.000000
0.000
Na2SO4
0.000000
0.000000
0.000
Ni
0.000000
0.000000
0.000
NiO
3.926831
8.533200
67582.944
NiSO4
1.549426
3.366980
26666.483
Oxygen
0.000000
0.000000
0.000
RES.
0.000000
0.000000
0.000
Sodium Hydroxid
0.000
STERILE
661415.040
Sulfur Dioxide
0.000
Sulfuric Acid
2919.162
V
0.000
V2(SO4)3
65692.633
V2O3
227335.680
V2O5
0.000
Water
564577.646
----------------Totals
1721055.445
0.000000
0.000000
38.430780
83.512000
0.000000
0.000000
0.169615
0.368581
0.000000
0.000000
3.816997
8.294524
13.209085
28.704000
0.000000
0.000000
32.804152
71.285056
----------
--------------
100.000000
217.304980
-----------------------------Plant Totals
217.304980
1721055.445
=====================================================================
==========
Part 2 : Component By Component

=====================================================================
==========
Stream
Component Flow
Annual Comp.Flow
Prct
(kg/h)
(kg/year)
%
Fe
---------------S-111
9.535500
75521.160
100.0000
-------------- ------------------------Totals
9.535500
75521.160
100.0000
FeSO4
---------------S-111
3.705138
29344.697
100.0000
-------------- ------------------------Totals
3.705138
29344.697
S-111
8.533200
67582.944
100.0000
NiO
---------------100.0000
-------------- ------------------------Totals
8.533200
67582.944
100.0000
NiSO4
---------------S-111
3.366980
26666.483
100.0000
-------------- ------------------------Totals
3.366980
26666.483
83.512000
661415.040
100.0000
STERILE
---------------S-111
100.0000
-------------- ------------------------Totals
83.512000
661415.040
0.368581
2919.162
100.0000
Sulfuric Acid
---------------S-111
100.0000
-------------- ------------------------Totals
0.368581
2919.162
S-111
8.294524
65692.633
100.0000
V2(SO4)3
---------------100.0000
-------------- ------------------------Totals
8.294524
65692.633
28.704000
227335.680
100.0000
V2O3
---------------S-111
100.0000
-------------- ------------------------Totals
28.704000
227335.680
S-111
71.285056
564577.646
100.0000
Water
---------------100.0000
-------------- ------------------------Totals
71.285056
564577.646
100.0000
-------------- ----------------Plant Totals
217.304980
1721055.445
=====================================================================
==========
**** LIQUID WASTE Section ****

=====================================================================
==========
Composition
Component Flow
Annual
Comp.Flow
%
(kg/h)
(kg/year)
S-122
----------------Air
0.000000
0.000000
0.000
CARBON
0.000000
0.000000
0.000
EMISSION
0.000000
0.000000
0.000
Fe
0.000000
0.000000
0.000
Fe(OH)3
0.000000
0.000000
0.000
FeSO4
0.000000
0.000000
0.000
H2O2
0.017455
0.002618
20.737
Lega Fe-V
0.000000
0.000000
0.000
Na2SO4
12.615180
1.892277
14986.834
Ni
0.000000
0.000000
0.000
NiO
0.000000
0.000000
0.000
NiSO4
3.756296
0.563444
4462.480
Oxygen
0.000000
0.000000
0.000
RES.
0.000000
0.000000
0.000
Sodium Hydroxid
0.034914
0.005237
41.478
STERILE
0.000000
0.000000
0.000
Sulfur Dioxide
0.000000
0.000000
0.000
Sulfuric Acid
0.005643
0.000846
6.704
V
0.000000
0.000000
0.000
V2(SO4)3
2.313400
0.347010
2748.319
V2O3
0.000000
0.000000
0.000
V2O5
0.000000
0.000000
0.000
Water
81.257112
12.188567
96533.449
--------------------------------------Totals
100.000000
15.000000
118800.000
S-130
----------------Air
0.000
CARBON
0.000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
EMISSION
0.000
Fe
0.000
Fe(OH)3
0.000
FeSO4
0.000
H2O2
2419.936
Lega Fe-V
0.000
Na2SO4
1748950.824
Ni
0.000
NiO
0.000
NiSO4
0.000
Oxygen
0.000
RES.
0.000
Sodium Hydroxid
4840.487
STERILE
0.000
Sulfur Dioxide
0.000
Sulfuric Acid
330680.382
V
0.000
V2(SO4)3
320726.546
V2O3
0.000
V2O5
0.000
Water
11207694.069
----------------Totals
13615312.244
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.017774
0.305548
0.000000
0.000000
12.845470
220.827124
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.035552
0.611173
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
2.428739
41.752574
0.000000
0.000000
2.355631
40.495776
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
82.316835
1415.112887
----------
--------------
100.000000
1719.105081
-----------------------------Plant Totals
1734.105081
13734112.244
=====================================================================
==========

=====================================================================
==========
Stream
Component Flow
Annual Comp.Flow
Prct
(kg/h)
(kg/year)
%
H2O2
----------------
S-122
0.002618
20.737
S-130
0.305548
2419.936
0.8496
99.1504
-------------- ------------------------Totals
0.308166
2440.673
S-122
1.892277
14986.834
S-130
220.827124
1748950.824
100.0000
Na2SO4
---------------0.8496
99.1504
-------------- ------------------------Totals
222.719401
1763937.658
S-122
0.563444
4462.480
S-130
0.000000
0.000
100.0000
NiSO4
---------------100.0000
0.0000
-------------- ------------------------Totals
0.563444
4462.480
S-122
0.005237
41.478
S-130
0.611173
4840.487
100.0000
Sodium Hydroxid
---------------0.8496
99.1504
-------------- ------------------------Totals
0.616410
4881.965
S-122
0.000846
6.704
S-130
41.752574
330680.382
100.0000
Sulfuric Acid
---------------0.0020
99.9980
-------------- ------------------------Totals
41.753420
330687.086
S-122
0.347010
2748.319
S-130
40.495776
320726.546
100.0000
V2(SO4)3
---------------0.8496
99.1504
-------------- ------------------------Totals
100.0000
Water
----------------
40.842786
323474.865
S-122
12.188567
96533.449
S-130
1415.112887
11207694.069
0.8540
99.1460
-------------- ------------------------Totals
1427.301454
11304227.517
100.0000
-------------- ----------------Plant Totals
1734.105081
13734112.244
=====================================================================
==========
**** EMISSIONS Section ****

=====================================================================
==========
Composition
Component Flow
Annual
Comp.Flow
%
(kg/h)
(kg/year)
S-103
----------------Air
85.543199
1000.000000
7920000.000
CARBON
0.000000
0.000000
0.000
EMISSION
14.456801
169.000000
1338480.000
Fe
0.000000
0.000000
0.000
Fe(OH)3
0.000000
0.000000
0.000
FeSO4
0.000000
0.000000
0.000
H2O2
0.000000
0.000000
0.000
Lega Fe-V
0.000000
0.000000
0.000
Na2SO4
0.000000
0.000000
0.000
Ni
0.000000
0.000000
0.000
NiO
0.000000
0.000000
0.000
NiSO4
0.000000
0.000000
0.000
Oxygen
0.000000
0.000000
0.000
RES.
0.000000
0.000000
0.000
Sodium Hydroxid
0.000000
0.000000
0.000
STERILE
0.000000
0.000000
0.000
Sulfur Dioxide
0.000000
0.000000
0.000
Sulfuric Acid
0.000000
0.000000
0.000
V
0.000000
0.000000
0.000
V2(SO4)3
0.000
V2O3
0.000
V2O5
0.000
Water
0.000
----------------Totals
9258480.000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
0.000000
----------
--------------
100.000000
1169.000000
-----------------------------Plant Totals
1169.000000
9258480.000
=====================================================================
==========

=====================================================================
==========
Stream
Component Flow
Annual Comp.Flow
Prct
(kg/h)
(kg/year)
%
Air
---------------S-103
1000.000000
7920000.000
100.0000
-------------- ------------------------Totals
1000.000000
7920000.000
100.0000
EMISSION
---------------S-103
169.000000
1338480.000
100.0000
-------------- ------------------------Totals
169.000000
1338480.000
100.0000
-------------- ----------------Plant Totals
1169.000000
9258480.000
=====================================================================
==========
**** HAZARDOUS STREAMS Section ****

=====================================================================
==========
Composition
Component Flow
Annual
Comp.Flow
%
(kg/h)
(kg/year)
--------------
----------------Plant Totals
0.000000
0.000
=====================================================================
==========

=====================================================================
==========
Stream
Component Flow
Annual Comp.Flow
Prct
(kg/h)
(kg/year)
%
-------------- ----------------Plant Totals
0.000000
0.000
=====================================================================
==========
**** POLLUTION INDICES Section ****

****************************************
*
*
* Waste-to-Main-Revenue-Stream Indices *
*
*
****************************************
Main Revenue : S-131

Total Waste
------------------Main Revenue Stream
= 127.620
Solid Waste
= 8.887
Liquid Waste
= 70.922
Emissions
= 47.810
****************************************
*
*
*
Waste-to-Raw-Materials Indices
*
*
*
****************************************
Total Waste
--------------Raw Materials
4.395
Solid Waste
0.306
Liquid Waste
2.442
Emissions
1.646
EK-3
OPERATING COST PER PROCESS STEP (2007 prices)
=============================================================
Product Amount (kg/year)
= 193650.1
Annual Oper. Time (hours) = 7920
=============================================================
GBX-101
Oper.Hours = 7920.0 (h/yr), Oper.Days = 330.0
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
1e+005 3.6e+002
1.5e+001
6.13e-001
7.68
Capital Overhd
8e+005 2.3e+003
9.6e+001
7.57e+005
48.96
Raw Materials
6e+005 1.9e+003
7.8e+001
3.19e+000
39.95
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
2e+004 4.7e+001
1.9e+000
7.95e-002
1.00
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
4e+004 1.1e+002
4.7e+000
1.94e-001
2.42
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
2e+006 4.7e+003
2.0e+002
7.99e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------R-101
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
1e+004 4.3e+001
1.8e+000
7.36e-002
10.68
Capital Overhd
9e+004 2.8e+002
1.1e+001
9.09e+004
68.11
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
2e+003 5.6e+000
2.3e-001
9.54e-003
1.39
Utilities
2e+004 6.6e+001
2.8e+000
1.13e-001
16.45
Maintenance
5e+003 1.4e+001
5.7e-001
2.32e-002
3.37
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
1e+005 4.0e+002
1.7e+001
6.89e-001
100.00
--------------------------------------------------------------------M-101
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Capital Overhd
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Raw Materials
3e+005 1.0e+003
4.3e+001
1.78e+000
100.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
3e+005 1.0e+003
4.3e+001
1.78e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------PFF-101
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
2e+004 5.8e+001
2.4e+000
9.81e-002
1.88
Capital Overhd
1e+005 3.7e+002
1.5e+001
1.21e+005
12.00
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
2e+003 7.5e+000
3.1e-001
1.27e-002
0.24
Utilities
1e+002 2.9e-001
1.2e-002
4.93e-004
0.01
Maintenance
6e+003 1.8e+001
7.6e-001
3.10e-002
0.59
Waste Trtm/Disp
9e+005 2.6e+003
1.1e+002
4.44e+000
85.27
--------------------------------------------------------------------Subtotal
1e+006 3.1e+003
1.3e+002
5.21e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------R-102
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
1e+004 4.3e+001
1.8e+000
7.36e-002
11.72
Capital Overhd
9e+004 2.8e+002
1.1e+001
9.09e+004
74.72
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
2e+003 5.6e+000
2.3e-001
9.54e-003
1.52
Utilities
1e+004 3.1e+001
1.3e+000
5.24e-002
8.34
Maintenance
5e+003 1.4e+001
5.7e-001
2.32e-002
3.70
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
1e+005 3.7e+002
1.5e+001
6.28e-001
100.00
--------------------------------------------------------------------M-102
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
---------------------------------------------------------------------
Capital
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Capital Overhd
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Raw Materials
6e+005 1.8e+003
7.3e+001
2.99e+000
100.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
6e+005 1.8e+003
7.3e+001
2.99e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------PFF-102
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
1e+004 4.3e+001
1.8e+000
7.36e-002
8.33
Capital Overhd
9e+004 2.8e+002
1.1e+001
9.09e+004
53.13
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
2e+003 5.6e+000
2.3e-001
9.54e-003
1.08
Utilities
1e+002 4.2e-001
1.8e-002
7.21e-004
0.08
Maintenance
5e+003 1.4e+001
5.7e-001
2.32e-002
2.63
Waste Trtm/Disp
6e+004 1.8e+002
7.5e+000
3.07e-001
34.74
--------------------------------------------------------------------Subtotal
2e+005 5.2e+002
2.2e+001
8.83e-001
100.00
--------------------------------------------------------------------GBX-102
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Capital Overhd
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Utilities
5e+002 1.5e+000
6.1e-002
2.50e-003
100.00
Maintenance
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
5e+002 1.5e+000
6.1e-002
2.50e-003
100.00
--------------------------------------------------------------------GBX-103
(d/yr)
---------------------------------------------------------------------
Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
1e+005 2.9e+002
1.2e+001
4.91e-001
12.79
Capital Overhd
6e+005 1.8e+003
7.6e+001
6.06e+005
81.52
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
1e+004 3.7e+001
1.6e+000
6.36e-002
1.66
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
3e+004 9.1e+001
3.8e+000
1.55e-001
4.04
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
7e+005 2.3e+003
9.4e+001
3.84e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------GBX-104
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
5e+004 1.4e+002
6.0e+000
2.45e-001
9.45
Capital Overhd
4e+005 1.3e+003
5.3e+001
4.23e+005
84.23
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
9e+003 2.8e+001
1.2e+000
4.77e-002
1.84
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
2e+004 6.8e+001
2.8e+000
1.16e-001
4.48
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
5e+005 1.5e+003
6.3e+001
2.59e+000
100.00
--------------------------------------------------------------------CS-101
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Capital Overhd
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Waste Trtm/Disp
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
100.00
---------------------------------------------------------------------
CS-102
(d/yr)
--------------------------------------------------------------------Cost Item
$/yr
$/day
$/h
$/kg Prod
%
--------------------------------------------------------------------Capital
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Capital Overhd
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Raw Materials
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Consumables
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Labor Overhead
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Utilities
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Maintenance
0e+000 0.0e+000
0.0e+000
0.00e+000
0.00
Waste Trtm/Disp
7e+006 2.1e+004
8.6e+002
3.52e+001
100.00
--------------------------------------------------------------------Subtotal
7e+006 2.1e+004
8.6e+002
3.52e+001
100.00
---------------------------------------------------------------------
OPERATING COST PER PROCESS STEP ($/kg of Product, 2007 prices)

=====================================================================
==========================
Unit
Annlzd.
Capital
Raw
Other
Labor Labor Utilit.
Maint. Waste
Sub.
%
Name
Cap.Cost
Overhead Material Consum.
Ovehrd
Treat. Total
---------------------------------------------------------------------------------------------GBX-101
0.61
3.91
0.19
0.00
7.99 12.93
R-101
0.07
0.47
0.02
0.00
0.69
1.12
M-101
0.00
0.00
0.00
0.00
1.78
2.88
PFF-101
0.10
0.63
0.03
4.44
5.21
8.44
R-102
0.07
0.47
0.02
0.00
0.63
1.02
M-102
0.00
0.00
0.00
0.00
2.99
4.85
PFF-102
0.07
0.47
0.02
0.31
0.88
1.43
GBX-102
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
GBX-103
0.49
3.13
0.15
0.00
3.84
6.21
GBX-104
0.25
2.19
0.12
0.00
2.59
4.20
CS-101
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
CS-102
0.00
0.00
0.00
35.15
35.15 56.92
3.19
0.00
0.00
0.08
0.00
0.00
0.00
0.00
0.01
0.11
1.78
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.01
0.00
0.00
0.00
0.00
0.01
0.05
2.99
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.01
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.06
0.00
0.00
0.00
0.00
0.05
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
---------------------------------------------------------------------------------------------TOTAL
1.67
11.26
7.96
0.00
0.00
0.23
0.17
0.57
39.90
61.76 100.00
=====================================================================
==========================
NOTE: The operating cost displayed in the above table does not
include the following items:
LABOR COST FOR WAREHOUSING, PACKAGING, QC/QA, and OTHER;
RUNNING R&D, RUNNING ROYALTIES, SALES COST, and FAILED PRODUCT
DISPOSAL COST.
Those items are taken into account in the summary table below.
NOTE: The operating labor cost was not considered in the above table
because the user
selected to specify the TOTAL OPERATOR HOURS FOR THE ENTIRE
PLANT.
The operating labor cost is taken into account in the summary
table below.
OPERATING COST SUMMARY (2007 prices)
=======================================================
Product Amount (kg/year)
Operating Hours Per Year
Operating Days Per Year
= 193650.1
= 7920
= 330
Operating Cost
------------------------------------$/Year
= 13703820
$/Day
= 41527
$/kg of Product
= 70.766
Cost Item
$/Year
%
------------------------------------Capital
323000
2.36
Capital Overhead
2179713
15.91
Raw Materials
1542024
11.25
Consumables
0
0.00
Labor
840000
6.13
Labor Overhead
949200
6.93
Utilities
32800
0.24
Maintenance
109500
0.80
Waste Trtm/Disp
7727584
56.39
Running R&D
0
0.00
Running Royalties
0
0.00
Sales Cost
0
0.00
Failed Prod. Disp.
0
0.00
------------------------------------TOTAL
13703820
100.00
=======================================================
EXPLANATION OF OPERATING COST VARIABLES
Capital
equipment cost.
- It accounts for the depreciation of the installed
Capital Overhead - It accounts for the depreciation of the following

capital items:
Piping, Instrumentation, Insulation, Electrical,
Buildings, Yard Improvement,
Auxiliary Facilities, Engineering, Construction,
Contractor's Fee, and Congingency.
Labor
- In the process step tables, it only includes the
operating labor cost associated
with the corresponding process step. The
maintenance labor cost is considered as

part of the maintenance cost for that process
step. In the summary table, it also
includes the cost for Warehousing, Packaging,
QC/QA, and Other.
If the user decides to specify the TOTAL OPERATOR
HOURS FOR THE ENTIRE PLANT, then,
the labor cost is only considered in the summary
table above because its distribution
to process steps is not straightforward.
Labor Overhead
- In the process step tables, it accounts for the
overhead on operating and
maintenance labor, which includes: fringe
benefits, supervision, operating supplies,
laboratory, and administration (plus general
overhead). In the summary table,
it also accounts for the overhead on labor for
warehousing, packaging, QC/QA, and other.
Maintenance
- It accounts for materials and labor associated
with equipment maintenance. Please note
that the overhead associated with maintenance
labor is taken into account in Labor Ovehead.
EK-4
THERMODYNAMIC AND OTHER PROPERTIES OF CHEMICAL COMPONENTS
Number of Components = 23
Component
Full Name
Formula
-----------------------------------------------------------------------------Air
Air
Air
CARBON
CARBON
CARBON
EMISSION
EMISSION
EMISSION
Fe
Iron
Fe
Fe(OH)3
Fe(OH)2
Fe(OH)3
FeSO4
FeSO4
FeSO4
H2O2
H2O2
H2O2
Lega Fe-V
Lega Fe-V
Lega Fe-V
Na2SO4
Na2SO4
Na2SO4
Ni
Nichel
Ni
NiO
NiO
NiO
NiSO4
NiSO4
NiSO4
Oxygen
Oxygen
O2
RES.
RES.
RES.
Sodium Hydroxid Sodium Hydroxide
NaOH
STERILE
STERILE
STERILE
Sulfur Dioxide
Sulfur Dioxide
SO2
Sulfuric Acid
Sulfuric Acid
H2SO4
V
Vanadium
V
V2(SO4)3
V2(SO4)3
V2(SO4)3
V2O3
V2O3
V2O3
V2O5
V2O5
V2O5
Water
Water
H2O
Component
MW (g/gmole)
Part.Size (microns)
Density
(g/L)
-----------------------------------------------------------------------------Air
29.0
0.0
1000.00
CARBON
18.0
0.0
1000.00
EMISSION
18.0
0.0
1000.00
Fe
18.0
0.0
1000.00
Fe(OH)3
18.0
0.0
1000.00
FeSO4
18.0
0.0
1000.00
H2O2
18.0
0.0
1000.00
Lega Fe-V
18.0
0.0
1000.00
Na2SO4
18.0
0.0
1000.00
Ni
18.0
0.0
1000.00
NiO
18.0
0.0
1000.00
NiSO4
18.0
0.0
1000.00
Oxygen
32.0
0.0
1000.00
RES.
18.0
0.0
1000.00
Sodium Hydroxid
40.0
0.0
2130.00
STERILE
1000.00
Sulfur Dioxide
1000.00
Sulfuric Acid
1800.00
V
1000.00
V2(SO4)3
1000.00
V2O3
1000.00
V2O5
1000.00
Water
1000.00
18.0
0.0
64.1
0.0
98.1
0.0
18.0
0.0
18.0
0.0
18.0
0.0
18.0
0.0
18.0
0.0
Heat Capacity Data (Gaseous Cp (J/gmol-K) = a+bT+cT^2+dT^3 )

CompName
a
b*10^2
c*10^4
d*10^8
Liq/Sol Cp
--------------------------------------------------------------------------Air
31.150
-1.357
0.268
-1.168
100.000
CARBON
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
EMISSION
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Fe
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Fe(OH)3
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
FeSO4
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
H2O2
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Lega Fe-V
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Na2SO4
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Ni
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
NiO
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
NiSO4
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Oxygen
28.110
-0.000
0.175
-1.065
100.000
RES.
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Sodium Hydroxid
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
STERILE
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
Sulfur Dioxide
30.000
0.000
0.000
0.000
100.000
Sulfuric Acid
0.001
0.000
0.000
0.000
100.000
V
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
V2(SO4)3
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
V2O3
32.240
0.192
0.105
0.360
75.240
V2O5
75.240
Water
75.240
32.240
0.192
0.105
0.360
32.240
0.192
0.106
-0.360
CompName
Tb (K)
Pc (bar)
Tc (K)
Zc
Omega
-----------------------------------------------------------------------Air
77.400
34.650
126.250
0.2900
0.3440
CARBON
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
EMISSION
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Fe
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Fe(OH)3
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
FeSO4
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
H2O2
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Lega Fe-V
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Na2SO4
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Ni
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
NiO
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
NiSO4
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Oxygen
90.310
51.810
154.760
0.2880
0.0250
RES.
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Sodium Hydroxid
1830.000
221.200
647.340
0.2350
0.3440
STERILE
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Sulfur Dioxide
263.200
50.000
125.000
0.2290
0.0440
Sulfuric Acid
553.200
50.000
647.300
0.2290
0.3440
V
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
V2(SO4)3
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
V2O3
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
V2O5
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
Water
373.200
221.200
647.340
0.2350
0.3440
ANTOINE's and HENRY's CONSTANT
ANTOINE's Eq : log10(Psat) = a + b/(c+T) , T in Kelvin
CompName
a
b
c
Henry C (10^4 m3atm/gmol)
-----------------------------------------------------------------------------Air
6.49450
255.680
-6.650
0.0000
CARBON
8.14371
1746.150
-42.350
0.0000
EMISSION
8.14371
1746.150
-42.350
0.0000
Fe
Fe(OH)3
FeSO4
H2O2
Lega Fe-V
Na2SO4
Ni
NiO
NiSO4
Oxygen
RES.
Sodium Hydroxid
STERILE
Sulfur Dioxide
Sulfuric Acid
V
V2(SO4)3
V2O3
V2O5
Water
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
6.69140
8.14371
0.00000
8.14371
6.69170
0.00000
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
8.14371
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
319.013
1746.150
0.000
1746.150
255.000
0.000
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
1746.150
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-6.500
-42.350
0.000
-42.350
-6.000
0.000
-42.350
-42.350
-42.350
-42.350
-42.550
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
ENVIRONMENTAL PROPERTIES
CompName
Kmax
log10(POW)
Water Diff.
Air Diff.
Ks
(10**6 cm2/s)
(10**3 cm2/s)
(mg/g-h)
(mg/L)
---------------------------------------------------------------------------------Air
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CARBON
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
EMISSION
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe(OH)3
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
FeSO4
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
H2O2
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Lega Fe-V
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Na2SO4
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Ni
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
NiO
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
NiSO4
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Oxygen
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
RES.
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sodium Hydroxid
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
STERILE
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sulfur Dioxide
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sulfuric Acid
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V2(SO4)3
0.0000
V2O3
0.0000
V2O5
0.0000
Water
0.0000
0.0000
1.0000
0.0000
0.0000
1.0000
0.0000
0.0000
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CompName
TOC (gC/g)
COD (gO/g)
ThOD (gO/g)
BODu/COD
BOD5/BODu
------------------------------------------------------------------------------------Air
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CARBON
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
EMISSION
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe(OH)3
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
FeSO4
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
H2O2
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Lega Fe-V
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Na2SO4
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Ni
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
NiO
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
NiSO4
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Oxygen
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
RES.
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sodium Hydroxid
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
STERILE
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sulfur Dioxide
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Sulfuric Acid
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V2(SO4)3
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V2O3
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
V2O5
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Water
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CompName
TKN (gN/g)
NH3 (gN/g)
NO3-NO2 (gN/g)
TP
(gP/g)
------------------------------------------------------------------------Air
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CARBON
0.0000
EMISSION
0.0000
Fe
0.0000
Fe(OH)3
0.0000
FeSO4
0.0000
H2O2
0.0000
Lega Fe-V
0.0000
Na2SO4
0.0000
Ni
0.0000
NiO
0.0000
NiSO4
0.0000
Oxygen
0.0000
RES.
0.0000
Sodium Hydroxid
0.0000
STERILE
0.0000
Sulfur Dioxide
0.0000
Sulfuric Acid
0.0000
V
0.0000
V2(SO4)3
0.0000
V2O3
0.0000
V2O5
0.0000
Water
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CompName
Solid?
TS(gSolds/g)
TSS/TS
VSS/TSS
DVSS/VSS
VDS/TDS
DVDS/VDS
--------------------------------------------------------------------------------------Air
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
CARBON
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
EMISSION
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Fe(OH)3
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
FeSO4
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
H2O2
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Lega Fe-V
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
Na2SO4
No
0.0000
0.0000
Ni
No
0.0000
0.0000
NiO
No
0.0000
0.0000
NiSO4
No
0.0000
0.0000
Oxygen
No
0.0000
0.0000
RES.
No
0.0000
0.0000
Sodium Hydroxid Yes
0.0000
0.0000
STERILE
No
0.0000
0.0000
Sulfur Dioxide
No
0.0000
0.0000
Sulfuric Acid
No
0.0000
0.0000
V
No
0.0000
0.0000
V2(SO4)3
No
0.0000
0.0000
V2O3
No
0.0000
0.0000
V2O5
No
0.0000
0.0000
Water
No
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
1.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
BIOMASS DATA
Primary Biomass = (none)
WaterComponent = (none)
H2OInPrimBiomass= 0.000
STREAM ACTIVITY DATA
ActivityRefComp = (none)
ActivityBasis
= 0.000
MainRevenueStrm = S-131
(whole stream)
STREAM REPORT FORMAT
Material Balances = kg/h average
Overal Material Balances = kg/h averaged
OMIT STREAMS WITH ZERO FLOWRATE
COMBINE INTRACELLULAR WITH EXTRACELLULAR FLOWRATES
DO NOT DISPLAY MASS WEIGHT PERCENT OF VARIOUS COMPONENTS
INPUT STREAM DATA

StreamName
Temp
Press
Component
Air
EMISSION
= S-102
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
1000.00000
169.00000
Mass %
85.54
14.46
Extracell. %
100.00
100.00
StreamName
= S-105
Temp
= 25.00 degC
Press
= 1.01
bar
Component
Mass Flow (kg/hr)
Sulfuric Acid
284.20000
Water
5.80000
Mass %
98.00
2.00
Extracell. %
100.00
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
Water
= S-108
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
1440.00000
Mass %
100.00
Extracell. %
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
Fe
NiO
STERILE
V2O3
= S-101
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
38.14200
42.66600
83.51200
95.68000
Mass %
14.67
16.41
32.12
36.80
Extracell. %
100.00
100.00
100.00
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
= S-112
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
Mass %
Extracell. %
StreamName
= S-114
Temp
= 25.00 degC
Press
= 1.01
bar
Component
Mass Flow (kg/hr)
Sodium Hydroxid
128.00000
Mass %
100.00
Extracell. %
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
H2O2
= S-117
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
22.00000
Mass %
100.00
Extracell. %
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
Water
= S-121
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
15.00000
Mass %
100.00
Extracell. %
100.00
StreamName
Temp
Press
Component
CARBON
= S-123
= 25.00 degC
= 1.01
bar
Mass Flow (kg/hr)
10.00000
Mass %
100.00
Extracell. %
100.00
UNIT OPERATION DATA

Number of Process Steps = 12
Unit Name
= GBX-101
Unit Use
= KILN
-------------------------------------------------------------------------Calculation mode : Design
Operation mode
: Continuous
======================================
Component Name
Prct to Top Strm
-------------------------------------Air
100.00
CARBON
0.00
EMISSION
100.00
Fe
0.00
Fe(OH)3
0.00
FeSO4
0.00
H2O2
0.00
Lega Fe-V
0.00
Na2SO4
0.00
Ni
0.00
NiO
0.00
NiSO4
0.00
Oxygen
0.00
RES.
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
0.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
0.00
V2O5
0.00
Water
0.00
======================================
Cost was set by user to $250000
(in 2007) per unit.
Unit Name
= R-101
Unit Use
= WM_Reactor
Operation mode
: Continuous
Residence Time
= 4.000
Max Tot Volume
= 100.000
Liq / Total Vol = 0.85
Height / Diametr = 2.50
Agitation Rate
= 0.50
Vessel Temperat = 80.00
Design Pressure = 1.50
Vessel is constructed according to ASME standards.
REACTION DATA
Reaction : VANADIO
Seq. No : 1
Extent (%)
= 70.00
Rxn Temperat = 70.00
Enthalpy
= 0.00
Enthalpy Comp = (none)
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
0.00
100.00
0.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
0.00
FeSO4
0.00
100.00
0.00
H2O2
0.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
0.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
0.00
100.00
0.00
NiSO4
0.00
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
0.00
Sulfuric Acid
-294.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
390.00
100.00
0.00
V2O3
-150.00
100.00
0.00
V2O5
0.00
100.00
0.00
Water
54.00
100.00
0.00
=====================================================================
Reaction : NICHEL
Seq. No : 2
Extent (%)
= 80.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
0.00
100.00
0.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
0.00
FeSO4
0.00
100.00
0.00
H2O2
0.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
0.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
-74.70
100.00
0.00
NiSO4
154.70
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
0.00
Sulfuric Acid
-98.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
0.00
V2O3
0.00
100.00
0.00
V2O5
0.00
100.00
0.00
Water
18.00
100.00
0.00
=====================================================================
Reaction : FERRO
Seq. No : 3
Extent (%)
= 75.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
-55.84
100.00
0.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
0.00
FeSO4
151.84
100.00
0.00
H2O2
0.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
0.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
0.00
100.00
0.00
NiSO4
0.00
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
64.00
100.00
100.00
Sulfuric Acid
-196.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
0.00
V2O3
0.00
100.00
0.00
V2O5
0.00
100.00
0.00
Water
36.00
100.00
0.00
=====================================================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= M-101
Unit Use
= Mixer
Operation mode
: Continuous
Cost was estimated using system model for 2-Stream Mixer
Unit Name
= PFF-101
Unit Use
= Plate & Frame F
Operation mode
: Continuous
Pressure Drop
= 2.00
Power
= 0.11
Cake Porosity
= 0.40
Filtrate Flux
= 250.00
Max Filter Area = 80.00
==========================================
Component Name
Retention Coeff(%)
-----------------------------------------Air
0.00
CARBON
0.00
EMISSION
0.00
Fe
100.00
Fe(OH)3
0.00
FeSO4
0.00
H2O2
0.00
Lega Fe-V
0.00
Na2SO4
0.00
Ni
0.00
NiO
100.00
NiSO4
0.00
Oxygen
0.00
RES.
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
100.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
0.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
100.00
V2O5
0.00
Water
0.00
==========================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= R-102
Unit Use
= WM_Reactor
Operation mode
: Continuous
Residence Time
= 1.000
Max Tot Volume
= 100.000
Liq / Total Vol = 0.85
Height / Diametr = 2.50
Agitation Rate
= 0.50
Vessel Temperat = 50.00
Design Pressure = 1.50
Vessel is constructed according to ASME standards.
REACTION DATA
Reaction : Prec. V
Seq. No : 1
Extent (%)
= 75.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
0.00
100.00
0.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
0.00
FeSO4
0.00
100.00
0.00
H2O2
-68.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
0.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
0.00
100.00
0.00
NiSO4
0.00
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
0.00
Sulfuric Acid
294.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
-390.00
100.00
0.00
V2O3
0.00
100.00
0.00
V2O5
182.00
100.00
0.00
Water
-18.00
100.00
0.00
=====================================================================
Reaction : Neutralizzazione
Seq. No : 2
Extent (%)
= 99.90
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
0.00
100.00
0.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
0.00
FeSO4
0.00
100.00
0.00
H2O2
0.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
142.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
0.00
100.00
0.00
NiSO4
0.00
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
-80.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
0.00
Sulfuric Acid
-98.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
0.00
V2O3
0.00
100.00
0.00
V2O5
0.00
100.00
0.00
Water
36.00
100.00
0.00
=====================================================================
Reaction : Prec. Fe
Seq. No : 3
Extent (%)
= 100.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
=====================================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
% In Gas Outlet
--------------------------------------------------------------------Air
0.00
100.00
0.00
CARBON
0.00
100.00
0.00
EMISSION
0.00
100.00
0.00
Fe
0.00
100.00
0.00
Fe(OH)3
210.00
100.00
0.00
FeSO4
-396.00
100.00
0.00
H2O2
0.00
100.00
0.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
0.00
Na2SO4
426.00
100.00
0.00
Ni
0.00
100.00
0.00
NiO
0.00
100.00
0.00
NiSO4
0.00
100.00
0.00
Oxygen
0.00
100.00
0.00
RES.
0.00
100.00
0.00
Sodium Hydroxid
-240.00
100.00
0.00
STERILE
0.00
100.00
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
0.00
Sulfuric Acid
0.00
100.00
0.00
V
0.00
100.00
0.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
0.00
V2O3
0.00
100.00
0.00
V2O5
0.00
100.00
0.00
Water
0.00
100.00
0.00
=====================================================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= M-102
Unit Use
= Mixer
Operation mode
: Continuous
Cost was estimated using system model for 2-Stream Mixer
Unit Name
= PFF-102
Unit Use
= Plate & Frame F
Operation mode
: Continuous
Pressure Drop
= 3.00
Power
= 0.16
Cake Porosity
= 0.30
Filtrate Flux
= 250.00
Max Filter Area = 80.00
==========================================
Component Name
Retention Coeff(%)
-----------------------------------------Air
0.00
CARBON
0.00
EMISSION
0.00
Fe
100.00
Fe(OH)3
100.00
FeSO4
0.00
H2O2
0.00
Lega Fe-V
100.00
Na2SO4
0.00
Ni
0.00
NiO
100.00
NiSO4
0.00
Oxygen
0.00
RES.
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
100.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
0.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
100.00
V2O5
100.00
Water
0.00
==========================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= GBX-102
Unit Use
= Rxn GBX
Operation mode
: Continuous
Power
= 100.00
REACTION DATA
Reaction : Reaction #1
Seq. No : 1
Extent (%)
= 100.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Steam
==================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
-------------------------------------------------Air
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
CARBON
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
EMISSION
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Fe
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Fe(OH)3
-39.28
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
FeSO4
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
H2O2
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Lega Fe-V
70.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Na2SO4
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Ni
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
NiO
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
NiSO4
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Oxygen
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
RES.
27.28
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
STERILE
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Sulfuric Acid
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
V
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
V2O3
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
V2O5
-58.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
Water
0.00
100.00
50431548687278810000000000000000000000000000000.00
==================================================
Cost was estimated using system model for Rxn GBX
Unit Name
= GBX-103
Unit Use
= Separation GBX
Operation mode
: Continuous
======================================
Component Name
Prct to Bottom Strm
-------------------------------------Air
100.00
CARBON
0.00
EMISSION
100.00
Fe
0.00
Fe(OH)3
0.00
FeSO4
0.00
H2O2
100.00
Lega Fe-V
0.00
Na2SO4
0.00
Ni
0.00
NiO
0.00
NiSO4
0.00
Oxygen
100.00
RES.
100.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
100.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
0.00
V2O5
0.00
Water
100.00
======================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= GBX-104
Unit Use
= Rxn GBX
Operation mode
: Continuous
Power
= 50.00
REACTION DATA
Reaction : Reaction #1
Seq. No : 1
Extent (%)
= 100.00
Enthalpy
= 0.00
HX Agent
= Cooling Water
==================================================
Component Name
Stoich.Coeff.
ExtraCell %
-------------------------------------------------Air
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
CARBON
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
EMISSION
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Fe
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Fe(OH)3
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
FeSO4
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
H2O2
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Lega Fe-V
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Na2SO4
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Ni
58.70
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
NiO
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
NiSO4
-154.70
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Oxygen
16.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
RES.
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Sodium Hydroxid
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
STERILE
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Sulfur Dioxide
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Sulfuric Acid
98.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
V
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
V2(SO4)3
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
V2O3
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
V2O5
0.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
Water
-18.00
100.00
943501431793179400000000000000000000000000000000000000000000000000000
000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
00.00
==================================================
(in 2007) per unit.
Unit Name
= CS-101
Unit Use
= Comp Splitter
Operation mode
: Continuous
======================================
Component Name
Prct to Top Strm
-------------------------------------Air
0.00
CARBON
0.00
EMISSION
0.00
Fe
0.00
Fe(OH)3
0.00
FeSO4
0.00
H2O2
0.00
Lega Fe-V
0.00
Na2SO4
0.00
Ni
0.00
NiO
0.00
NiSO4
0.00
Oxygen
100.00
RES.
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
0.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
0.00
V2O5
0.00
Water
0.00
======================================
Cost was estimated using system model for Component Splitter
Unit Name
= CS-102
Unit Use
= Comp Splitter
Operation mode
: Continuous
======================================
Component Name
Prct to Bottom Strm
-------------------------------------Air
0.00
CARBON
0.00
EMISSION
0.00
Fe
0.00
Fe(OH)3
0.00
FeSO4
0.00
H2O2
0.00
Lega Fe-V
0.00
Na2SO4
0.00
Ni
100.00
NiO
0.00
NiSO4
0.00
Oxygen
0.00
RES.
0.00
Sodium Hydroxid
0.00
STERILE
0.00
Sulfur Dioxide
0.00
Sulfuric Acid
0.00
V
0.00
V2(SO4)3
0.00
V2O3
0.00
V2O5
0.00
Water
0.00
======================================
Cost was estimated using system model for Component Splitter
PROCESS SCHEDULING DATA
Plant Mode of Operation
CONTINUOUS
Annual Operating Time
= 7920.00
hours
OTHER UNIT OPERATION PARAMETERS

Unit Name
Number of
Material of
Material
Stand-By
Construction
Factor
---------------------------------------------------GBX-101
0
SS316
1.000
R-101
0
SS316
1.000
M-101
0
CS
1.000
PFF-101
0
CS
1.000
R-102
0
SS316
1.000
M-102
0
CS
1.000
PFF-102
0
CS
1.000
GBX-102
0
SS316
1.000
GBX-103
0
SS316
1.000
GBX-104
0
SS316
1.000
CS-101
0
SS316
1.000
CS-102
0
SS316
1.000
Unit Name
Maintenance
Installation
Factor
Batch
Labor
Coninuous
Labor
Maintenance.
Factor
Factor
Factor
Factor
(materials)
(labor)
------------------------------------------------------------------------------GBX-101
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
R-101
0.50
1.000
0.050
0.080
0.070
M-101
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
PFF-101
0.50
0.500
0.020
0.080
0.070
R-102
0.50
1.000
0.050
0.080
0.070
M-102
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
PFF-102
0.50
0.500
0.020
0.080
0.070
GBX-102
0.00
0.000
0.000
0.080
0.070
GBX-103
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
GBX-104
0.00
0.000
0.000
0.080
0.070
CS-101
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
CS-102
0.50
0.001
0.001
0.080
0.070
MULTIPLIERS FOR FIXED CAPITAL COST ESTIMATION
---------------------------------------------Piping
= 0.20
Instrumentation = 0.20
Insulation
= 0.03
Electrical
= 0.10
Buildings
= 0.30
Yard_Improvement = 0.15
Auxiliary
= 0.40
Engineering
= 0.25
Construction
= 0.35
Contractor
= 0.05
Contingency
= 0.10
MULTIPLIERS FOR OPERATING COST ESTIMATION
---------------------------------------------Fringe Benefits
= 0.05
Supervision
= 0.20
Operhead & Supplies = 0.10
Laboratory
= 0.15
Maintenance Material = 0.60
Insurance
= 0.01
Local Taxes
= 0.02
Factory Expense
= 0.05
DATA FOR LABOR COST ESTIMATION
---------------------------------------------Labor Cost
= 20.00 ($/hr)
Operator Hours
= 40000.00
(hr/year) (set by user)
Warehouse
= 0.00
(hr/year)
Packaging
= 0.00
(hr/year)
Quality Cntrl= 0.00
(hr/year)
OtherLabor
= 2000.00
(hr/year)
UTILITY UNIT COSTS
---------------------------------------------Electricity
= 0.10
($/kWhr)
Unlisted Utilities = 0.30
(x Total Electricity)
General Load
= 0.05
(x Total Electricity)
HEAT TRANSFER AGENTS
---------------------------------------------Chilled Water
= 35.00 ($/million kcal)
Cooling Water
Steam
ECONOMIC PARAMETERS
---------------------------------------------Year of Analysis
= 2007
Unlisted Equipment
= 40.0 % of total PC
Project Life
= 5
years
Construction Time (mo) = 24
months
Startup Time (mo)
= 4
months
Construction Start Up
= 2007
DFC Outlay
Year : 2007 DFC Fraction :
Loan Information
UpFront R&D
UpFront Royalties
DFC
0.30
0.40
0.30
Working Cap.
-------------------------------------------------------------------
Debt Fraction
=
0.00
0.00
Loan Payment Time (yrs) =
6.00
6.00
Loan Interest (%)
=
12.00
12.00
NPV Estimation Interest 1st:
Salvage Fraction
Tax Rate
Depreciation Type
Depreciation Time
Up-Front R&D
Running R&D (variable)
Running R&D (fixed)
Up-Front Royalties
Running Royalties
Sales Cost
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
Capacity Profile
Failed Production Frac

Failed Prod. Disp.Cost
0.00
0.00
10.00
6.00
9.00
12.00
7.00 %, 2nd:
9.00 %,
3rd: 11.00 %.
0.05 x Total Purchase Cost

50.00 %
Straight-line
3 years
0.00
0.00
$/kg-product
0.00
$/yr
0.00
0.00
$/kg-product
0.00
$/kg-product
Year
Capacity Fraction
----------------------------2010
1.0
2011
1.0
2012
1.0
=
2.0 %
= 0.00
Equip. Inflation Factor =
$/kg-scrapped product
4.0 %
PROFITABILITY ESTIMATION PARAMETERS

Working Capital Estimated to Cover Cost For:
30 days of labor.
30 days of raw
material.
30 days of
utilities.
30 days of waste
treatment/disposal.
0.00 of
miscalleneous expenses.
MAIN REVENUE AND OTHER REVENUE DATA
Main Revenue
= S-131
Number of Other Revenue Streams = 1
Revenue Stream Name
Price ($/kg)
Set By User
-----------------------------------------------------------------------------S-124
25.000
YES
S-131
30.000
YES
RAW MATERIALS
Input Stream Name
Purchasing Price ($/kg)
Set By
User
-----------------------------------------------------------------------------S-105
0.150
YES
S-101
0.300
YES
S-114
0.400
YES
S-117
1.000
YES
WASTE TREATMENT/DISPOSAL COSTS

a. SOLID WASTE
Waste Stream Name
Waste Treat./Disp. Cost ($/kg)
Set By
User
-----------------------------------------------------------------------------S-111
0.500
YES
b. LIQUID WASTE
Waste Stream Name
Set By
User
-----------------------------------------------------------------------------S-122
0.500
YES
S-130
0.500
YES
c. EMISSIONS
Waste Stream Name
Set By
User
------------------------------------------------------------------------------
EK-5
STREAM REPORT
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-102
S-103
S-104
S-106
S-105
SOURCE
INPUT
GBX-101
GBX-101
R-101
INPUT
DESTINATION
GBX-101
OUTPUT
R-101
OUTPUT
M-101
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
25.0
PRES
1.0
DENSITY
1771.7
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
25.0
25.0
80.0
bar
1.0
1.0
1.0
1.0
g/l
1.4
1.4
1000.0
2.2
1000.0000
1000.0000
0.0000
0.0000
169.0000
169.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
38.1420
0.0000
0.0000
0.0000
42.6660
0.0000
0.0000
0.0000
83.5120
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
32.7868
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
95.6800
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
COMPONENT FLOWRATES (kg/h averaged)

Air
0.0000
EMISSION
0.0000
Fe
0.0000
NiO
0.0000
STERILE
0.0000
Sulfur Dioxide
0.0000
Sulfuric Acid
284.2000
V2O3
0.0000
Water
5.8000
=====================================================================
==========
TOTAL (kg/h)
1169.0000
1169.0000
260.0000
32.7868
290.0000
TOTAL (m3/h)
843.9649
843.9649
0.2600
14.8322
0.1637
=====================================================================
==========
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-108
S-109
S-101
S-107
S-111
SOURCE
INPUT
M-101
INPUT
R-101
PFF-101
DESTINATION
M-101
R-101
GBX-101
PFF-101
OUTPUT
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
80.0
PRES
1.0
DENSITY
1000.8
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
25.0
25.0
80.0
bar
1.0
1.0
1.0
1.0
g/l
1000.0
1078.8
1000.0
1001.8

Fe
9.5355
FeSO4
3.7051
NiO
8.5332
NiSO4
3.3670
STERILE
83.5120
Sulfuric Acid
0.3686
V2(SO4)3
8.2945
V2O3
28.7040
Water
71.2851
0.0000
0.0000
38.1420
9.5355
0.0000
0.0000
0.0000
77.7867
0.0000
0.0000
42.6660
8.5332
0.0000
0.0000
0.0000
70.6873
0.0000
0.0000
83.5120
83.5120
0.0000
284.2000
0.0000
7.7381
0.0000
0.0000
0.0000
174.1376
0.0000
0.0000
95.6800
28.7040
1440.0000
1445.8000
0.0000
1496.5787
=====================================================================
==========
TOTAL (kg/h)
1440.0000
1730.0000
260.0000
1957.2132
217.3050
TOTAL (m3/h)
1.4400
1.6037
0.2600
1.9538
0.2171
=====================================================================
==========
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-110
S-114
S-117
S-118
S-116
SOURCE
PFF-101
INPUT
INPUT
M-102
R-102
DESTINATION
R-102
M-102
M-102
R-102
PFF-102
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
50.0
PRES
1.0
DENSITY
1000.2
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
80.0
25.0
25.0
25.0
bar
1.0
1.0
1.0
1.0
g/l
1001.9
2130.0
1000.0
1827.2

Fe(OH)3
39.2857
FeSO4
0.0000
H2O2
0.3128
Na2SO4
226.0893
NiSO4
67.3204
Sodium Hydroxid
0.6257
Sulfuric Acid
0.1011
V2(SO4)3
41.4608
V2O5
58.0451
Water
1456.6673
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
74.0816
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
22.0000
22.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
67.3204
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
128.0000
0.0000
128.0000
7.3695
0.0000
0.0000
0.0000
165.8431
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
1425.2937
0.0000
0.0000
0.0000
=====================================================================
==========
TOTAL (kg/h)
1739.9082
128.0000
22.0000
150.0000
1889.9082
TOTAL (m3/h)
1.7366
0.0601
0.0220
0.0821
1.8895
=====================================================================
==========
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-121
S-122
S-123
S-124
S-119
SOURCE
INPUT
PFF-102
INPUT
GBX-102
PFF-102
DESTINATION
PFF-102
OUTPUT
GBX-102
OUTPUT
GBX-103
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
47.6
PRES
1.0
DENSITY
1000.0
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
25.0
47.6
25.0
100.0
bar
1.0
1.0
1.0
1.0
g/l
1000.0
1000.2
1000.0
1000.0

CARBON
0.0000
Fe(OH)3
39.2857
H2O2
0.0047
Lega Fe-V
0.0000
Na2SO4
0.0000
0.0000
10.0000
10.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0026
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
70.0101
0.0000
1.8923
0.0000
3.3699
3.3699
NiSO4
1.0034
RES.
0.0000
Sodium Hydroxid
0.0093
Sulfuric Acid
0.0015
V2(SO4)3
0.6180
V2O5
58.0451
Water
36.7151
0.0000
0.5634
0.0000
1.0034
0.0000
0.0000
0.0000
27.2840
0.0000
0.0052
0.0000
0.0093
0.0000
0.0008
0.0000
0.0000
0.0000
0.3470
0.0000
0.6180
0.0000
0.0000
0.0000
0.0367
15.0000
12.1886
0.0000
0.0000
=====================================================================
==========
TOTAL (kg/h)
15.0000
15.0000
10.0000
112.3314
139.0527
TOTAL (m3/h)
0.0150
0.0150
0.0100
0.1123
0.1390
=====================================================================
==========
=====================================================================
==========
STREAM NAME
S-125
S-126
S-120
S-127
S-128
SOURCE
GBX-103
GBX-103
PFF-102
GBX-104
CS-101
DESTINATION
GBX-102
OUTPUT
GBX-104
CS-101
CS-102
=====================================================================
==========
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
0.0
TEMP
50.0
PRES
1.0
DENSITY
1010.9
U/ml
0.0
0.0
0.0
0.0
47.6
47.6
50.0
50.0
bar
1.0
1.0
1.0
1.0
g/l
1000.0
1000.0
1000.2
237.8

Fe(OH)3
0.0000
H2O2
0.3055
Na2SO4
220.8271
Ni
24.9498
NiSO4
0.0000
Oxygen
0.0000
Sodium Hydroxid
0.6112
Sulfuric Acid
41.7526
39.2857
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0047
0.3055
0.3055
3.3699
0.0000
220.8271
220.8271
0.0000
0.0000
0.0000
24.9498
1.0034
0.0000
65.7535
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
6.8006
0.0093
0.0000
0.6112
0.6112
0.0000
0.0015
0.0988
41.7526
V2(SO4)3
40.4958
V2O5
0.0000
Water
1415.1129
0.6180
0.0000
40.4958
40.4958
58.0451
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
36.7151
1422.7636
1415.1129
=====================================================================
==========
TOTAL (kg/h)
102.3314
36.7213
1750.8555
1750.8555
1744.0549
TOTAL (m3/h)
0.1023
0.0367
1.7505
7.3616
1.7252
=====================================================================
==========
=======================================================
STREAM NAME
S-129
S-131
S-130
SOURCE
CS-101
CS-102
CS-102
DESTINATION
OUTPUT
OUTPUT
OUTPUT
=======================================================
STREAM PROPERTIES
ACTIVITY
TEMP
PRES
DENSITY
U/ml
C
bar
g/l
0.0
50.0
1.0
1.2
0.0
50.0
1.0
2000.0
0.0
50.0
1.0
1011.1

H2O2
Na2SO4
Ni
Oxygen
Sodium Hydroxid
Sulfuric Acid
V2(SO4)3
Water
0.0000
0.0000
0.0000
6.8006
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
24.9498
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.0000
0.3055
220.8271
0.0000
0.0000
0.6112
41.7526
40.4958
1415.1129
=======================================================
TOTAL (kg/h)
6.8006
24.9498
1719.1051
TOTAL (m3/h)
5.6364
0.0125
1.7002
=======================================================
OVERALL MATERIAL BALANCE (kg/h averaged)

=====================================================================
=========
COMPONENT
IN
OUT
(OUT-IN)
=====================================================================
=========
Air
1000.000000
1000.000000
0.000000
CARBON
10.000000
10.000000
0.000000
EMISSION
169.000000
169.000000
0.000000
Fe
38.142000
9.535500
28.606500
FeSO4
0.000000
3.705138
3.705138
H2O2
22.000000
0.312829
21.687171
Lega Fe-V
0.000000
70.010144
70.010144
Na2SO4
0.000000
226.089318
226.089318
Ni
0.000000
24.949772
24.949772
NiO
42.666000
8.533200
34.132800
NiSO4
0.000000
4.933851
4.933851
Oxygen
0.000000
6.800619
6.800619
RES.
0.000000
27.283953
27.283953
Sodium Hydroxid
128.000000
0.625736
127.374264
STERILE
83.512000
83.512000
0.000000
Sulfur Dioxide
0.000000
32.786819
32.786819
Sulfuric Acid
284.200000
42.123509
242.076491
V2(SO4)3
0.000000
49.755293
49.755293
V2O3
95.680000
28.704000
66.976000
V2O5
0.000000
0.036672
0.036672
Water
1460.800000
1535.301647
74.501647
=====================================================================
=========
TOTAL
3334.000000
3334.000000
0.000000
=====================================================================
=========
ZGEM
Ad Soyad: Aslhan Tuba ZTRK

Doum Yeri ve Yl: Almanya/Grafelfing - 1983
Medeni Hali: Bekar
Yabanc Dili: ngilizce, talyanca, Almanca
Eitim Durumu
lkokul: Fevzi Atlolu lkokulu, Keiren, Ankara-1992
lkokul: Atatrk lkokulu, Dikili, zmir-1994
Lise: Bergama Akif Ersezgin Anadolu Lisesi, Bergama, zmir-2001
Lisans: Sleyman Demirel niversitesi, Isparta-2005
Yksek Lisans: Sleyman Demirel niversitesi, Isparta-2008
alt Kurum/Kurumlar ve Yl:
Newmont Ltd. Normandy Altn irketi Ovack Altn Madeni, Bergama, zmir,
(Ak Ocak-Yeralt), Temmuz-Eyll-2003
Eti-Madencilik irketi Genel Merkezi Krka Boron Madeni, Krka, Eskiehir,
(Cevher Hazrlama), Austos-Eyll-2004
Yaynlar (SCI ve dier makaleler)
1- Akl, A., ifti, H., ztrk., T., 2007. Altn kazanmnda Tiyoslfat Lii
Uygulamas, Madencilik, TMMOB Maden Mhendisleri Odas Dergisi, Aralk, Cilt
46, Say 4, 31-45.
2- Guardiani, M., Ozturk, A.T., Ognyanova, A., De Michelis, I., Ferella, F., Veglio,
F., 2007. Preliminary Results of Metal extraction from Spent sulphuric acid catalyst
by acid Leaching, SGEM 2007, International Scientific Conference, Modern
Management of Mine Producing, Geology and environmental Protection, Albena,
BULGARSTAN
3- Ozturk, A.T., Guardiani, M., Akcl, A., De Michelis, I., Ferella, F., Taglieri, G.,
Veglio, F., 2007. Recovery of Vanadium and Nickel from Boiler-ash by Sulphuric
Acid Leaching, VARIREI 2007, International Congress Valorization and Recycling
of Industrial Waste, LAquila, TALYA.

VRB Tez

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

VRB Tez

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

SLEYMAN DEMREL NVERSTES

Aslhan Tuba ZTRK

Danman: Do. Dr. Ata Utku AKIL

YKSEK LSANS TEZ

2.3. Vanadyum ve Nikelin eitli Atklardan Kazanmna likin Literatr

GUARDIANIye teekkrlerimi sunarm. Manevi olarak byk desteini grdm

Vanadinit kristalleri (Anonim) ................................................................ 6

Vanadyum kristalleri (Mineral Information Institute, 2007) .................. 9

a)Karnotit, b)Vanadit, c)Patronit, d)Boksit............................................ 11

Vanadyum ve dier nemli metallerin yerkabuundaki dalm

Vanadyumun balca kaynaklar (Mefos, 2006) ................................... 14

Ekim 2005-ubat 2007 tarihleri arasnda gzlenen vanadyum fiyat

Vanadyumun endstrideki kullanm ekillerinin dalm

Anhidrit vanadyum kristalleri (Mineral Information Insttude, 2007)... 20

Garnerit, Milerit, Nikolit, Pentlandit, Laterit (soldan saa srasyla) ... 29

kazanm akm emas (Villarreal vd., 1999) ......................................... 50

Deneylerde kullanlan atk kl numunesinin grnm ........................ 59

Deneylerde kullanlan kullanlm katalizr numunesinin grnm ... 60

Atk kl numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin uygulanan

Kullanlm katalizr numunesinin ieriinin belirlenebilmesi iin

ISCD BSD/D Dubnoff kartrmal su banyosu iine yerletirilmi

Santrifj iin numune alm ................................................................... 67

Santrifj cihazna yerletirilen numuneler ............................................. 68

Santrifj (kat-sv ayrm) sonras rnekler ........................................... 68

AAS okumasna hazr numuneler .......................................................... 69

Kullanlm katalizr ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci

sonucunda belirlenen zamana gre Fe kazanmndaki deiim ........... 88

Kullanlm katalizr-asit lii- ksmi faktriyel deney sonular ......... 92

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel asit lii sreci sonucunda

Atk kl-asit lii- ksmi faktriyel deney sonular ........................... 106

Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci

Kullanlm katalizr ile yaplan tam faktriyel asit lii sreci

Kullanlm katalizr-asit lii-tam faktriyel deney sonular........... 118

belirlenen zamana gre Ni kazanmndaki deiim ........................... 122

Atk kl-asit lii-tam faktriyel deney sonular ............................... 129

ekil 4.17.a. Atk kl ile yaplan ksmi faktriyel alkali li sreci

Atk kl-alkali lii-ksmi faktriyel deney sonular ......................... 138

Kullanlm katalizr-alkali lii-tam faktriyel deney sonular ....... 143

Vanadyum ve nikelin atk kl ve kullanlm katalizr

Kullanlm katalizr ve atk klden metal kazanm iin

Reaktr ve ekipmanlara ait girdilerin oluturulmasn gsteren

Yatrm ve maliyet faktrlerini gsteren program ekran .................. 155

retim maliyet faktrlerini gsteren program ekran ........................ 156

Simlasyonda grlen akmlarn tesis giri ve klarna gre

snflandrlmasn gsteren program ekran ...................................... 157

Ekonomik parametreleri gsteren program ekran .......................... 157

Ekonomik parametreleri gsteren program ekran ......................... 158

Vanadyum ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren

Nikel ekonomik sre analizi zet izelgesini gsteren

Tez Kapsam ......................................................................................... 4

Vanadyumun karakteristik zellikleri (Wikipedia Enclopedia, 2007,

Vanadyumun oluturduu en nemli mineraller (Habashi, 1997b) .... 13

Vanadyumun dnya apndaki ekonomik rezervleri (t), Ullmanns

Vanadyum uygulamalar (Mefos, 2006) ............................................. 17

Vanadyum bileikleri iin geerli olan toksikolojik veriler

Nikelin karakteristik zellikleri (Wikipedia Enclopedia, 2007,

Nikelin oluturduu en nemli mineraller (Habashi, 1997a).............. 30