MALAT YNTEMLER II

Prof.Dr. rfan AY
1
TEL VE UBUK EKME YOLU LE MALAT
TEL VE UBUK EKMENN TANIMI
Tanm: Tel ekme, kaln kesitli olan bir
telin, bir matris (kalb) iinden geirilerek
kesitini kltme ilemidir.Tel kesitleri
genellikle daireseldir. Ancak kare altgen
kesitlerde ekilebilmektedir. Dairesel kesitli
ubuklar ekilerek cvata, saplama gibi
elemanlarn retiminde kullanlrlar.
Dolaysyla daha byk kesit artrrlar.
Teller ise kablo, yaylarn retiminde kullanlrlar. Daha kk kesit artrrlar.
Tel ve ubuk ekme rnleri:


elik tellerin hammaddesi filmasin olurken demir d tellerin hammaddesi ekstrzyon rn
ubuklardr.ekme ilemi yalama bakmndan kuru ve slak olmak zere ikiye ayrlr. Kuru
ekmede gres veya sabun tozu kullanlrken, slak ekmede sv ya kullanlr.5 mm den kk teller
yalnzca ekme yolu ile elde edilirken 5mm den byk teller scak haddeleme ile elde edilirler.
MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
2
Sulu Tip Tel ekme Makineleri
Seri nce Tel ekme Tesisi 'nin zellikleri:
- Ana gvde, temel, ekme tamburu ve elmas
aynas ince taneli demir dkmden imal
edilmitir
- ekme tamburu ve elmas aynas su
soutmaldr.
- Dililer fosforik tuntan, helezon dililer yksek
karbonlu eliktendir.
- 8 mm veya 6 mm'lik ubuklardan 2 mm'ye kadar
ivi teli ekilebilmektedir.
- Dikenli tel ve tel rg teli gibi tel cinslerini de
ekilebilmektedir.
Tel ekme lemi Hazrlklar
1.Adm: nce filmainler kangal
halinde hammadde olarak getirilir.
zerleri pasl olduu iin, bu
paslarn giderilmesi gerekir. Pasl
haldeyken ekme yaplrsa kalp
anmas meydana gelir. Ayrca kan rnn yzeyinde kusurlar oluur. Pas ya mekanik yolla ya da
kimyasal yolla giderilir. Mekanik yolla pas gidermede birbirine dik iki makara zerinde kvrlan telin
MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
3
yzeyindeki oksit atlatlr. Daha sonra tel metal fralar arasndan geirilerek tel temizlenir. Dier bir
mekanik yntem ise metal bilya pskrtmektir. Bylece pastan kurtulunmu olunur.

Mekanik Pas Giderici
Kimyasal ilemle (dekapajla) oksit giderme ise slfirik asit
(H2SO4) ve hidroklorik asit (HCl) banyolarnda yaplr.
Filmain kangallar asit banyolarna daldrlr. Pas tabakasnn
kalnlna ve banyonun asitlik derecesine gre belli bir sre
banyoda tutulur. Banyoda fazla kalrsa asitteki hidrojen elie
nfuz eder ve elii krlgan yapar. Banyodan gereinden az
kalrsa pas kmaz.
2.Adm: Ykama lemi : Banyodan kartlan kangallar scak veya souk suda iyice ykanarak asit
kalntlarndan temizlenir.
3.Adm: Kire banyosuna Daldrma : Kire banyosuna daldrlan kangallar bylece son asit
kalntlarn da kirele ntralize etmi olurlar. Bu yzey paslanmalarna engel olur. Bazen fosfat
banyosuna da daldrlrlar. Bylece korozyona kar iyi bir koruyucu tabaka elde edilir.
MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
4
4.Adm: Kireli veya fosfatl filmainler su ile tekrar ykanrlar ve 100 C lik frnlarda
kurutulurlar.Bylece filmainler ekime hazr hale getirilirler.
Tel ekmede Yalama :
Souk tel ekme ileminde genellikle kuru ekme yaplyorsa toz eklinde sodyum sabunu ierisinden
tel geirilir ve bylece yalanm olur yada slak ekme yaplyorsa tel sv yan ierisinden geirilir.
Islak ekme sadece 0,5 mm den ince tellerde uygulanr. Baz metallerin souk ekilmesinde yalama
aadaki ekildedir.
rnek Kullanlan Ya
Alminyum ekmede Mineral Ya
Bakr ekmede Mineral Ya
Nikel ekmede Mineral Ya + Klorine parafin
Karbonlu elik ekmede Sabun
Paslanmaz elik ekmede Oksalat kaplama + Sabun +Klorine parafin + Mineral Ya

MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
5
Tel ekme Tezgah
ekilde grlen tezghta bir ekme arabas ucu sivriltilen teli matris deliinden geirilip zel kskacn
eneleri arasnda sktrdktan sonra ekmeye balar. ekme arabas mekanik veya hidrolik olarak
hareket eder. Bylece ekme ilemi gerekleir.
Isl lem
ekme ilemi souk ilem yapldktan sonra tel ilenemeyecek kadar sertleirse peklemenin
giderilmesi iin yeniden kristalleme tav yaplr.
Genellikle :
1) Scak haddelenmi ekilecek tel kolay ekilsin diye N TAV yaplarak tel ekme ilemine
balanr.
2) ekme ilemi yapldktan sonra malzeme pekleir ve ekilemez hale gelir. Tel ekmeye
devam edebilmek iin ARA TAV (Yeniden kristalleme-Rekristalizasyon) uygulanr.
3) Tel ekme ilemi bittikten sonra kullanlaca yerde alrken iinde gerilme olmamas iin
SON TAV yaplmaldr.Ayrca yay, halat ve mzik aletlerinde %0,40 dan fazla C ieren
elik tellere PATENTLEME ad verilen sl ilem uygulanr.
yle ki ;
Filmasinler 850-1050 C de tavlanr.
Pb veya tuz banyosunda ani olarak uygun hzda soutulur.
Telin i yaps NCE LAMELL PERLT hale dnr.
Bu yap tel ekme iin en uygun snek ve mukavemette olur.
Kesit daralmas en yksek seviyede yaplr.
MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
6

TEL VE UBUK EKME KALIBI
Byle bir kalp aada grlmektedir. Kalp 4 ksmdan olumaktadr.
1.Giri
2.Konik Ksm
3.Silindirik Ksm
4.k Ksm

Giri ksmnda telin hasar grmemesi iin keskin bir kenar bulunmamaldr. Kalbn bu ksm genelde
parlatlr fakat bunun pratikte bir faydas yoktur.
Konik ksm tam bir doru ve yzeyi kusursuz olmaldr. ekme kuvvetinin minimum olduu en
uygun kalp as o radyan olarak hesaplanabilir. Bu a 6 ile 15 arasnda alnr.
Silindirik ksm; da
Tel ekme gerilmesi hafife ykselir. Bunun azck sakncas olmasna ramen faydas ok daha fazla
olduundan nemsiz kabul edilir. Matris anmasnn az olmas, geri yaylanma etkisinin kk olmas
bu tip faydalardandr. Silindirik ksmn uzunluu kuru yalayc kullanlyorsa k apnn yars
kadar sv yalayc kullanlyorsa k apnn drtte biri kadar olmaldr.
2
1
1
0
1
0
1
0
opt
ln 2
ln 1
. ln 3
2
1
|
|
|
|
.
|

\
|
+
+
=
A
A
A
A
A
A

MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
7
k ksm
ekilen malzemenin kalptan rahata kmasn salayacak ekilde a geni tutulabilinir.
TEL EKMEDE hzlara gre farkl apta makaralar :
Kalp malzemeleri olarak ;
Alaml takm elikleri : rnek olarak 145 V12, 140 Cr V1, X130W5 ,145 Cr6 ,X210
CrW12 elikleri ubuklarla profillerin ekilmesinde
Dkme elikler : G-X270CrV15 ,G-X250cRWV26 Scak ekme ilemlerinde
Sert Metaller (Wolfram karbr ve kobalt esasl) : Tellerin ekilmesinde
Elmas : ap 5 m 1,5 mm arasndaki ok ince tellerin ekilmesinde
MALAT YNTEMLER II
Prof.Dr. rfan AY
8
BORU EKME
retilen borulara daha sonra
ou zaman ekme ilemi
uygulanarak daha kk apl
ve ince cidarl - hassas ll
borular retilebilinir. Boru
ekme esas olarak tel ekmeye
benzer. Bunun iin boru
kalptan ekilirken iine
mandrel yerletirilir.Buna gre;
a) i bo boru ekme
b) Silindirik mandrel ile boru
ekme
c) Konik-Yzen mandrel ile boru ekme
d) Hareketli ubukla boru ekme
Mandrel ile ekilen borularn aplar 12,5 mm ile 250 mm arasnda deiir.
Kaln cidarl borular ve ap 12,5 mm den kk olanlar ii bo ekilirler.
Ticari amal ii bo ekmeler yalnzca kk borularda uygulanr.
Boru ekmede rnn uzunluu arttka i apn hassas kontrol gleir. Bu nedenle yzen
malafa kullanlr. ap yzen malafa salarken kalbn k da borunun d yzeyini
ekillendirir.