DNYA KLASKLER DZS: 106

PENGUENLER ADASI II

PENGUENLER ADASI adl yapt Cumhuriyet Dnya Klasikleri Dizisi'nde Sn. Bekir Karaolu'nun izniyle baslmtr.

Yayna hazrlayan : Egemen Berkz Dizgi: Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Bask: ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.

Temmuz 2000

ANATOLE

FRANCE

PENGUENLER ADASI II
(L'le des Pingouins)

Franszcadan eviren: Bekir Karaolu

Hmanizma ruhunu anlama ve duymada ilk aama, n san varlnn en somut anlatm olan sanat yaptlarnn be nimsenmesidir. Sanat dallar iinde edebiyat, bu anlatmn d nce eleri en zengin olandr. Bunun iindir ki bir ulusun, dier uluslann edebiyatlarn kendi dilinde, daha dorusu kendi dncesinde yinelemesi; zek ve anlama gcn o yaptlar orannda artrmas, canlandrmas ve yeniden yarat mas demektir, ite eviri etkinliini, biz, bu bakmdan nem li ve uygarlk davamz iin etkili saymaktayz. Zeksnn her yzn bu trl yaptlarn her trlsne dndrebilmi ulus larda dncenin en silinmez arac olan yaz ve onun mima risi demek olan edebiyatn, btn kitlenin ruhuna kadar ile yen ve sinen bir etkisi vardr. Bu etkinin birey ve toplum ze rinde ayn olmas, zamanda ve meknda btn snrlar delip aacak bir salamlk ve yaygnl gsterir. Hangi ulusun ki tapl bu ynde zenginse o ulus, uygarlk dnyasnda daha yksek bir dnce dzeyinde demektir. Bu bakmdan evi ri etkinliini sistemli ve dikkatli bir biimde ynetmek, onun genilemesine, ilerlemesine hizmet etmektir. Bu yolda bilgi ve emeklerini esirgemeyen Trk aydnlarna kran duyuyo rum. Onlarn abalaryla be yl iinde, hi deilse, devlet eljyle yz ciltlik, zel giriimlerin abas ve yine devletin yar dmyla, onun drt be kat byk olmak zere zengin bir e viri kitaplmz olacaktr. zellikle Trk dilinin bu emeklerden elde edecei byk yarar dnp de imdiden eviri etkin liine yakn ilgi ve sevgi duymamak, hibir Trk okurunun elin de deildir. 23 Haziran 1941. Milli Eitim Bakan Hasan li Ycel 5

SUNU
Cumhuriyet'le balayan Trk Aydnlanma Devrimi'nde, dnya klasiklerinin Hasan li Y cel nclnde dilimize evrilmesinin, kuku suz nemli pay vardr. Cumhuriyet gazetesi olarak, Cumhuriyeti mizin 75. ylnda, bu etkinlii yineleyerek, Trk okuruna bir "Aydnlanma Kitapl" kazandr mak istedik. Bu erevede, 1940'l yllardan balayarak Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanan dnya klasiklerini okurlarmza sunmaya baladk. Byk ilgi gren bu etkinlii Milli Eitim Bakanl'nca yaynlanmam -ancak Aydn lanma Devrimi yarda kalmasayd yaynlanaca na kesinlikle inandmz- dnya klasiklerini de katarak srdryoruz. Cumhuriyet
7

PENGUENLER ADASI II (L'le des Pingouins)

BENC KTAP YAKIN A CHATILLON

I PEDER AGARIC VE CORNEMUSE Her ynetim dzeni mutsuzlar yaratr. Cumhuriyet, yani "kamu mal" ynetim dzeninde de byle oldu: Eski ayrcalklarn yitiren soylular giderek Draco hanedannn son yesi olan Prens Crucho'ya hayranlk ve umutla bak maya baladlar. Bu gen prenste srgnde olmann verdi i znl bir ekicilik vard. br mutsuzlarn banda, kkl ekonomik nedenlerle artk para kazanamayan kk esnaf geliyordu; bunlar nce destekledikleri cumhuriyeti za manla tm dertlerinin sorumlusu olarak grmeye ve ondan her gn biraz daha uzaklamaya balamlard. Hristiyanlar kadar Yahudi bankerler de, kstahlk ve agzllkleriyle, soyup aaladklar lkenin bana be la olmulard; her hkmet dneminde nlerinde bir engel olmadan ilerini yrtebileceklerinden emin olduklarn dan, hkmetlerin kalmas veya deimesini nemsemiyor lard. Ancak, onlarn da gnlnde krallk ynetimi yatyor du, bylece henz gen ve elimsiz olan sosyalist rakiple rinden daha iyi korunabileceklerdi. Giderek, yaam biim lerine ykndkleri soylularn politik ve dinsel dncele13

rini de benimsemeye baladlar. zellikle, havai ve gste ri seven banker hanmlar prensi seviyor ve onun sarayna konuk olabilmeyi dlyorlard. Fakat, cumhuriyetin de taraftarlar ve savunucular vard. Cumhuriyet kendi memurlarnn ballna gvenemiyorsa da, iiler vard: Geri onlarn zor yaam ko ullarn deitirememiti, ama ne zaman cumhuriyet teh likeye girse ta ocaklarndan, kulbelerinden ve zindanla rndan kapkara ve bakmsz yzleriyle kp alanlarda y ryorlard. Onun iin canlarn verirlerdi, nk cumhuri yet onlara bir umut vermiti. Theodore Formose'nin bakanl dneminde, Alca kentinin sakin bir varounda, yaamn ocuklar eiterek ve nikah kyarak srdren Agaric adnda bir rahip vard. Kendi okulunda, eskinin soylu fakat tm zenginliklerini yi tirmi ailelerin ocuklarna din, eskrim, ata binme dersle ri veriyordu. Sonra, ocuklar evlenecek yaa geldiklerin de bu gen adamlar, bankerlerin bol eyizli ama hl k msenen kzlaryla evlendiriyordu. Uzun boylu, zayf ve esmer olan Agaric, elinde tebi hi ve yznde dnceli bir anlatmla srekli okulun ko ridorlarnda ve bahelerinde dolard. rencilerine yal nzca eski din bilgilerini ve biimsel din kurallarn ret mek, sonra da onlar zengin kzlarla evlendirmekle kalmaz d. Onun ok daha byk politik niyetleri vard ve dev bir plann gereklemesi iin yayordu. Tm dncesi ve ya am amac cumhuriyeti devirmekti. Bunu kiisel kar iin istiyor deildi. Demokratik bir dzeni, kendini bede ni ve ruhuyla adad tanrsal toplum dzenine aykr g ryordu. Dier rahip kardeler de onun gibi dnyorlar14

d. Cumhuriyet din adamlan ve onlann topluluklaryla s rekli atma iindeydi. Kukusuz, yeni dzeni devirme d ncesi zor ve tehlikeli bir urat. Ama Agaric hi olmaz sa yaman bir darbe giriimi balatabilirdi. Din adamlar nn yksek snflarla ili dl olduu o dnemde, Alcal soylular zerinde bu rahibin derin bir etkisi vard. Yetitirdii genler, halk ynetimine kar yrmek iin ondan bir iaret bekliyorlard. Eskinin soylu aile ocuk lar sanat veya ticaretle uramyorlard. Cumhuriyete hiz met ediyor, ama onu sevmiyorlard; ejderha baln zlyorlard. Ve Yahudi gelinler, soylu Hristiyan saylabilecek leri umuduyla, kocalarnn bu zlemlerini paylayorlard. Bir temmuz gn, varotan krlara alan tozlu bir yolda yrrken, yosun tutmu bir ky kuyudan yardm ses leri geldiini iitti. Yakndaki bir kunduracdan rendii ne gre hrpani klkl bir adam "Yaasn cumhuriyet!" di ye barnca, oradan gemekte olan svari subaylar ada m yakalayp kuyuya atmlard. Agaric basit olaylarn de rin anlamlan olduuna inanrd. Bu adamn kuyuya atl masn, tm soylu ve asker snflarnn artk kvamna er diini ve harekete geme zamannn geldiini gsteren bir belirti olarak grd. Ertesi gn, Conil Orman iinde yaayan Peder Cornemuse' grmeye gitti. Bu byk din adamn laboratuvannda, imbikten altn renkli bir svy damtrken buldu. Peder Cornemuse ksa boylu, iman, krmz yanak l ve banda sa kalmam yal bir adamd. Gz kapak lan kobaylannki gibi krmzyd. Konuunu saygyla bu yur etti; ona kendi rettii ve satndan iyi para kazand Azize Pembekz urubu'ndan sundu. 15

Agaric urubu eliyle geri evirdi. Sonra, byk ayak lar zerinde dikilip buruuk apkasn gbeinin stnde sk sk tutarak sessizce bekledi. "Otursamza" dedi Cornemuse. Agaric topal bir tabureye iliti ama sessizliini boz mad. O konumaynca, Conil Orman'nm din adam ste ledi: "Ya gen rencileriniz ne yapyorlar? ocuklar iyi okuyorlar m?" - ok honutum," dedi Agaric. "in pf noktas te mel ilkeleri retmekte. Dnmeye balamadan nce iyi dnmeyi renmek gerekir. Sonra ok ge olur... ev remde avunacak ok ey buluyorum. Dorusu, zor zaman lar yayoruz. "Ne yazk ki yle!" diye iini ekti Cornemuse. "Kt gnler geiriyoruz." "Snama gnleri bunlar..." "Ancak, Cornemuse, kamuoyu sandmz kadar yoz lam deil." "Olabilir." "Halk kendisini sefil eden ve hibir ey yapmayan bu hkmetten bkm. Her gn yeni skandallar patlyor. Cum huriyet utan iinde bouluyor. Sonu geldi." "Tanr sizi iitsin!" "Cornemuse, Prens Crucho hakknda ne dnyor sunuz?" "Sevimli bir gen, ulu bir hanedana layk bir oul. Onun bu gen yata srgn acs ekmesine zlyorum. Srgndekiler iin baharda iekler amaz, gzn meyve16

1er olmaz. Prens Crucho doru yolda; din adamlarna say gl, tapnmm yerine getiriyor; ayrca benim urubumun da iyi bir tketicisi." "Cornemuse, yoksul veya zengin birok yuvada onun dn zleniyor. Bana inan, o geri gelecek." "Cppemi onun yoluna sermeden lmeyeyim!" diye i ekti Cornemuse. Onun bu duygularn renen Agaric, kendi alglad biimde halkn zlemlerini anlatt. Soylular ve askerle rin halk ynetiminden bktn, ordunun yeni aalama lara artk katlanmak istemediini, memurlarn ihanete ha zr, mutsuz halkn ayaklanp kilise dmanlarn Alca ku yularna atmaya hazr olduunu anlatt. Sonu olarak b yk bir darbe vurmann zaman geldiini syledi: "Penguen halkn," diye haykrd, "bu acmaszlardan ve kendi nefsinden kurtarp ejderha tacn yerine geri ko yabiliriz! Eski ulu devleti, inancn onurunu ve kilisenin be reketini geri getirebiliriz. stersek buna baarabiliriz. Ye terli servetimiz ve gizli yerlerde etkimiz var; gazetelerimizdeki ateli yazlarla kent ve kylerdeki din adamlarna ile tiler verebiliyor, onlarn inanlarn ayaa kaldracak ate i canl tutabiliyoruz. Onlar atele topluluklarn harlandracaklar. Ordunun en byk nderleri ve halkn nemli temsilcileriyle gizli balantm; ayrca, emsiye tccarlar, araplar, maaza tezgahtarlar, gazete rtkanlar, fa hieler ve polisler arasnda da bana bilmeden hizmet eden ler var. Gerektiinden fazla adammz var. Daha ne bekli yoruz? Harekete geelim!" "Ne yapmay dnyorsunuz?" diye sordu Cornemu se. 17

"Byk bir kalkmayla cumhuriyeti devirmek ve Draconit tahtna Crucho'yu geirmek istiyorum." Cornemuse dilini uzun sre dudaklar zerinde gez dirip iatl bir sesle yle dedi: "Elbette Draconiteri yeniden baa geirmek istene bilecek bir eydir, ben de btn yreimle isterim bunu. Cumhuriyete gelince, onun hakknda nc dndm bi liyorsunuz... Fakat, onu kendi yazgsyla babaa brakp znde var olan kt hastalktan lmesini beklemek daha doru olmaz m? Sizin nerdiiniz ey, sevgili Agaric, soy lu ve yiit bir yol. Bu byk ve talihsiz lkeyi kurtarp ilk gnlerindeki grkemine kavuturmak gzel olurdu. Ama, bir dnn: Bizler Penguen olmaktan nce Hristiyanz. Politik giriimlerle dinimizin adn lekelemeye kar ok dikkatli olmalyz." Agari hmla yant verdi: "Hi korkmayn. Komplonun tm ipleri elimizde ola cak, fakat bizler glgede kalacaz. Bizi grmeyecekler." "St iindeki sinekler gibi," diye mrldand Conil Orman'nn adam. Sonra krmz gzkapaklarn meslektann zerine dikip yle dedi: "Dikkat edin, sevgili dostum. Cumhuriyet sand nzdan daha gl olabilir. Sakn onu bu saatte uyuduu geveklik uykusundan uyandrmakla gcn artrm ol mayalm? O ok kurnazdr, saldnrsak kendini savunur. Yapt kt yasalar imdilik bize ilimiyor; ama korktu u zaman bizi ezecek yasalar koyar. Tylerimizi brakabi leceimiz bir savaa sorumsuzca kalkmayalm. Zaman uygun diyorsunuz, yle mi? Buna inanmyorum, nedeni18

ni size syleyeyim. Var olan ynetim dzenini aslnda pek kimse tanmyor. O kendisini halkn mal diye tantyor, halk buna inand iin demokrat ve cumhuriyeti olmay srdryor. Ama sabredin! Ayn halk bir gn cumhuriye tin gerekten kamu mal olmasn isteyecektir. Bu tr hal kn mal olma savlarn ne kadar sama ve kutsal dzene aykr bulduumu sylememe gerek yok. Ama halk ken disinin olan isteyecek ve alacaktr; bu da var olan yne tim dzeninin sonu olacaktr. Bu ann gelmesi pek yakn dr. te bizler, yce amalarmz iin, o zaman harekete gemeliyiz! Bekleyin! Ne acelemiz var? Varlmz tehli kede deil, yaammz katlanlmayacak kadar zorlamad. Cumhuriyet bize sayg gstermiyor, szmz dinlemiyor; rahiplere hak ettikleri payeleri vermiyor. Ama yaamam za izin veriyor. Ne kadar yaarsak o kadar gleniyoruz. Cumhuriyet bize dman, ama kadnlar bizi sayyorlar. Tvbekar bakan Formose ayinlerimize katlmyor, ama kars ve kzlar her pazar dizlerime kapanyor. ielerim den dzinelerce alyorlar. Soylular arasnda bile byle iyi mterim yok. unu aka itiraf edelim: Dnya zerinde kilise ve rahiplere bu kadar yararl baka bir lke yoktur. Baka hangi lkede bu kadar bol sayda ve bu kadar yk sek fiyata ifal merhemimizi, kuvvet macunumuzu, tes pihlerimizi, atklarmz, okunmu sularmz ve Azize Pembekz uruplarmz satabiliriz. Hangi lke halk eli mizle yaptmz bir ha iaretine, azmzdan kan bir ka duaya yz ek para der? Bana gelince, bu sevimli, sa dk ve uysal Penguenistan'da bir balya kekik otundan kardm bu uruptan kazandmn binde birini, Avrupa ve Amerika'nn en kalabalk lkelerinde krk yl boyunca 19

vaaz verip cierlerimi paralasam bile kazanamam. ten olalm, bir polis komiseri beni gelip gtrse ve Gece Ada lar'na srgne giden bir gemiye bindirse Penguenistan daha m mutlu olurdu?" Byle konutuktan sonra, Cornemuse ayaa kalkt ve konuunu byke bir iftlik yapsna gtrd. Orada, ma vi nlkler giymi yzlerce yetim ocuk ieleri paketli yor, kasalar akyor ve etiketleri yaptryorlard. eki lerin grlts ve raylarda ilerleyen ielerin nlamas ku laklar sar ediyordu. "Gnderimleri buradan yapyorum, dedi Cornemuse. Devletin orman iinden kapma kadar gelen bir demiryo lu yapmasn saladm. Grdnz gibi, cumhuriyet tm inanlar ykamam." Agaric bilge damtcy inandrmak iin son bir aba gsterdi. Baarnn kesin, abuk ve parlak olacam gs termeye urat. "Buna katkda bulunmak istemez misiniz?" diye ek ledi. "Kralnz srgnden kurtarmak istemez misiniz?" "nanl kiilere srgn tatl gelir," dedi Conil Orman'nn adam. Bana inanyorsanz, sevgili dostum Agaric, imdilik tasarnzdan vazgeersiniz. Bana gelince, pek d kurmuyorum. Beni nelerin beklediini biliyorum. Aran za katlmasam bile, siz yitirdiinizde bedelini deyenler arasnda ben de olacam." Peder Agaric dostundan izin isteyip ayrld ve sevin le okuluna dnd. "Cornemuse," diye dnd, "komployu nleyemeyeceini anlarsa, baarl olmasn ister ve gerek li paray verir." Agaric yanlmyordu. Gerekten de rahiple rin dayammas byleydi, ilerinden birinin eylemlerine t m katlrd. Huylarnn en iyi ve en kt yan da buydu. 20

PRENS CRUCHO Agaric vakit yitirmeden, eskiden yakn grt Prens Crucho'ya gitmeye karar verdi. afakla birlikte bir sr tccar klnda okulun yan kapsndan kt ve liman dan Aziz Mael gemisine bindi. Ertesi gn Foklar lkesi'nde karaya kt. Prens Crucho srgnn ac ekmeini bu konuksever lkedeki Chatterlings atosunda yiyordu. Agaric onu asfalt yolda bir otomobilde iki gzel kz la saatte yz otuz kilometre hz yaparken buldu. Onu g ren din adam krmz emsiyesini sallaynca prens araba sn durdurdu. "Siz misiniz, Agaric? Binin bakalm! Zaten kii yiz, ama biraz skabiliriz. Bu bayanlardan biri sizin ku canza otursun." Dindar Agaric arabaya bindi. "Haberler nasl, sayn pederim?" diye sordu gen prens. "Haberler byk," dedi Agaric. "Konuabilir miyim?" "Konuun. Bu bayanlardan hibir eyimi saklamyo rum." "Majesteleri, Penguenistan sizi istiyor. Onun ars n duymazdan gelemezsiniz. Agaric kamuoyunun son durumunu zetledi ve byk bir komplonun plann aklad. "Benim bir iaretimle," dedi, "tm yandalarnz ayak lanacaklar. Eli plesi rahipleriniz cppelerini svayp el lerine halarn alacak ve silahl kalabal Formose'un sa21

rayna yrtecekler. Dmanlarmzn ruhuna korku ve dehet salacaz. Tm bu uralarmz karlnda sizden tek isteimiz var: Bunlar boa karmayn. Gelip size ha zrladmz tahta kn." Prens yle dedi: "Alca'ya yeil bir at stnde gireecim." Agaric bu erkeke yant beendi. Geri, alk olma d biimde kucanda bir bayan vard ama, gen prense krallk grevlerine sadk olmay tledi. "Majesteleri," diye alayarak haykrd. "Bir gn sizi srgnden kurtarp halknza kavuturan, atalarnzn tah tna Draco'nun tacyla oturtanlarn din adamlar olduu nu anmsarsnz. Kral Crucho, annz ve onurunuz atanz Byk Draco kadar olsun!" Duygulanan gen prens koruyucusunu kucaklamak is tedi; ancak bu skk arabada iki gzel kzn arasndan ona ulamak kolay olmad. "Sayn pederim," dedi, "bu kucaklamaya tm Pengu enlerin tank olmasn isterdim." "Gerekten bu yaman bir grnt olurdu." Bir yandan kasaba ve ky sokaklarndan hzla geen araba, tavuk, kaz, hindi, rdek, ispen tavuu, kedi, kpek, domuz, ocuk, rgat ve kyl, ne karsa itahl tekerleri nin altnda ezip geiyordu. Bu arada Agaric aklnda byk planlarn sralyordu. Kzlarn arasndan zor iitilen sesiyle yle dedi: "Para gerekiyor, hem de ok para." "O sizin iiniz," dedi prens. Sonunda atonun demir kaps byk otomobilin nnde ald. 22

Akam yemei grkemli oldu. Kadehler Draco tac nn:;erefine, kalkt. Herkesin bildii gibi, az kapal bir kadeh egemenlik iaretidir. Nitekim, Prens Crucho ve ei Prenses Gudrune ayin kabna benzeyen kadehlerden iti ler. Prens Penguenistan'n beyaz ve krmz araplarndan bol bol tatt. Crucho gerek prenslere layk bir eitim grmt: Otomobil kullanmaktaki becerisi yannda, kendi tarihini de bilmiyor deildi. anl ailesinin antikalarn ve resimleri ni tanmakta usta olduu syleniyordu. Bu kltrnn bir kantm tatl srasnda verdi. nl kadnlarn ortak zel liklerinin konuulduu bir srada yle dedi: "Adn alm olduum Kralie Crucho'nun gbeinin altnda bir ben olduu dorudur." Agaric o akam prensin yal danmanyla ciddi bir grme yapt. Para iin, damadn kral grmek iste yen kaynpedere, soylular arasna girmeye istekli baz Ya hudi bayanlara ve Foklar lkesi'nin naip prensine bavur maya karar verildi. Bu sonuncusu, halknn tarihsel d man olan Penguenleri zayflatmak iin Crucho'nun tahta gemesinin yararl olacan dnyordu. yal danman aralarnda sarayn ba grevlerini paylatlar; mabeyinci, ba yarg ve haznedarlk grevle rinden geri kalanlar prensin karna uygun olarak baka larna datma grevini din adamna braktlar. "zveriyi dllendirmek gerekir," dediler danman lar. "haneti de," dedi Agaric. "ok doru," dedi darbeler uzman olan danman Marki Septplaies. 23

Sonra dans edildi. Balodan sonra Prenses Gudrune ye il giysisinin eteklerini yrtp kokartlar yapt; bunlardan bi rini kendi eliyle rahibin gsne ilitirirken din adamnn gzlerinden mutluluk ve minnet yalar akyordu. Hemen o sabah, prensin baseyisi M. de Plume yeil bir at bulmak iin harekete geti.

III
GZL GRME Penguenlerin bakentine dnen Peder Agaric dn celerini, Draco yanls grlerini bildii Prens des Boscenos'a at. Prens de Boscenos'un soylular arasnda iyi bir ad vard. Boscenoslu Torticol ailesinin soyaac Dindar Brian'a kadar uzanyordu ve krallk tarihinde yksek grev lerde bulunmulard. 1179'da Penguenistan'n byk ami rali olan Philip Torticol cesur, sadk, evketli ama kinci ol duundan, a olduu Kralie Crucho'nun kendisini bir ahr seyisiyle aldattndan kukulanarak La Crique lima nn ve tm Penguen deniz filosunu dmana teslim etmi ti. Boscenoslara o nl altn banyo kvetini bu byk kra lie armaan etmiti. Bu ailenin parolas 16. yzyldan kalmadr; nasl olduunu anlataym. Bir len gecesi, kra ln bahesinde havai fiek gsterisini izleyen nedimelerin kalabal arasna kansan Dk Jean des Boscenos, Skull Desi'ne yanat ve elini kadnn eteinin altna soktu. Soylu kadn sesini karmad; ama oradan gemekte olan kral onlar bu durumda grnce yle demekle yetindi: "Ha

24

yle, keyfiniz yerinde olsun." te, bu be szck Boscenoslarn parolas oldu. Prens dcs Boscenos atalar gibi yozlam deildi; Draconitlerin kanna tkenmez bir ballk besliyor, Prens Crucho'nun ve kendi yitik servetlerinin geri gelmesini ip le ekiyordu. Bu nedenle, rahip Agaric'in komplosunu he vesle benimsedi. Hemen din adamnn tasarlarna katld ve onu, yakn evresinde tand en ateli krallk yanlla r olan Kont Clena, Bay de la Trumelle, Vikont Olive ve Bay Bigourd ile ilikiye geirdi. Tm bu kiiler bir gece, Alca'nn iki fersah batsnda Dk Ampoule'un kr evinde toplanp yol ve yordam grtler. Bay de la Troumelle yasal eylemden yanayd: "Yasal snrlar iinde kalmalyz," dedi zetle. "Biz ler dzen adamlaryz. Umutlarmzn gereklemesi iin yorulmadan propaganda yapmalyz. lkenin kafa yaps n deitirmek gerekir. Davamz hakl olduu iin kazana caktr." Prens des Boscenos kar dncedeydi. Ona gre hakl davalarn hakszlar kadar, hatta daha da ok, g kul lanmaya gereksinimi vard. "iinde bulunduumuz durumda," diye aklad sakin bir sesle, " eylem yolu gzkyor: Kasap raklarn ya nmza ekmek, bakanlar ihanete zorlamak ve Bakan Formose'u karmak." "Formose'u karmak yanl olur," diye Bay de la Tru melle kar kt. "Bakan bizimle birlikte." Bir Draco yanlsnn bakan karmay nermesi ve baka bir Dracocunun onun dost olduunu ileri srmesi cumhurbakannn davran ve dncelerini yeterince 25

aklyordu. Formose, hayran olduu ve tavrlarna ykn d kralclara sempatiyle bakyordu. Ancak, Draco tacn dan sz edildiinde glmsyorsa, bu, onu kendi bana takmay dnd iindi. Kesin bir yetke ona ekici ge liyordu; bu yetkeyi kullanmaktan ok, yle grnebilmek houna giderdi. nl bir Penguen tarihinin dedii gibi, "o bir kazd". Prens des Boscenos elde silah parlamentoyu ve Formose'un sarayn basma dncesini steledi. Kont Clena daha da doluydu: "nce cumhuriyetileri ve tm yardaklarn kltan geirelim, boazlayalm ve barsaklarn dkelim. Gerisini sonra dnrz." Bay de la Trumelle lmlyd. Ilmllar iddete hep lmla kar karlar. Kont Clena'nn dncesinin soylu ve yiit bir duygudan kaynaklandn kabul ediyordu; ancak, utanga bir sesle bunun ilkelere aykr ve baz teh likeleri olduunu belirtti. Sonunda, tartmaya ak oldu unu syledi. "Halka bir ar yapalm," diye nerdi. "Onlara kim olduumuzu bildirelim. Merak etmeyin, ben bayram ce bimde tayacak deilim." Bay Bigourd sz ald: "Baylar, Penguenler yeni dzenden yaknyorlar, n k onun nimetlerinden yararlanyorlar; durumundan hep yaknmak insann doasnda vardr. Fakat, ayn zamanda dzen deitirmekten de korkarlar, yenilik onlar rktr. Bu halk Draco'nun deerini bilmedi; imdi arada bir onu zlediklerini sylyorlarsa onlara inanmayn: Ksa sre iinde, dnmeden konutuklarn anlayacaklardr. Bizim 26

hakkmzdaki dnceleri konusunda kendimizi aldatma yalm. Bizi sevmiyorlar. Soylulardan nefret ediyorlar; ya bize gpta ettikleri yahut da eitlik duygusunu sevdikleri iin. Bu iki duygu halkta bir araya geldiinde tehlikeli olur. Kamuoyu bize kar deil, nk bizi umursamyor. Ama, ne istediimizi rendii an, arkamz brakr. Demokra tik ynetim dzenini ykp yerine ejderha ban getirmek istediimizi belli edersek, yandamz kim kalr? Kasap raklar ve Alca esnaf. Hem bu esnafa da sonuna kadar g venebilir miyiz? Onlar imdi mutsuz, ama yreklerinin ii cumhuriyetidir. Crucho'yu yeniden grmektense, o ber bat mallarn mutsuz bir yzle satabilmeyi yelerler. A a karsak, onlar rktrz. Bizi sevimli bulmalar ve arkamzdan gelmeleri iin, bizim cumhuriyeti devirmek deil, tersine onu salamla trmak, temizlemek, gzelletirmek, sslemek, ksacas daha yce ve sevimli klmak istediimize inanmalar ge rekir. te bu nedenle kendi bamza hareket etmemeliyiz. Var olan dzenden yana olmadmz biliyorlar. Cumhu riyet dostu birine, hatta bu dzenin savunucusu birine ba vuralm. Bunlardan ortalkta ok var. En popler ve en cumhuriyeti olann seelim; onu iltifat ve verilmi sz lerle, zellikle szlerle, kazanalm. Verilmi szler daha ucuz ama daha etkilidirler; umut verirken daha ok ey ve rilmi olur. Onun kafas fazla alan biri olmas gerekmez. Hatta, zeki olmamasn yelerim. nk, budalalar hile cilikte esiz bir incelik gsterirler. Bana inann baylar, ka mu maln kamudan birine yktrn. Ama, enerjik olurken nlemi elden brakmayn! Bana gereksinme duyarsanz, her zaman buyruunuzdaym." 27

Bu sylev dinleyenler zerinde derin bir etki olutur makla kalmad. Din darrii Agaric zellikle yararland. Ama herkes gelecek sanlar ve onurlan dlyordu. Hemen, orada bulunanlarn tmnn yesi olduu, gizli bir hk met tasla hazrland. Takmn en byk para kaynakla rndan Dk Ampouie maliye bakan seildi ve propagan da giderlerini tek elde toplamakla grevlendirildi. Toplant sona ermek zereydi ki karanln iinden gr bir kyl sesi, eski bir halk arksn sylemeye balad: Boscenos iko bir domuzdur; Ondan sucuk yapacaz, Ve sosis ve jambon Yoksullarn noel gecesinde. Bu, Alca'da iki yz yldr bilinen bir arkyd. Prens des Boscenos bu arkdan nefret ederdi. Hemen veranda ya kt; ark syleyen adam kilisenin atsna arduaz ta deyen bir iiydi. Ondan, kibarca baka bir ark sy lemesini istedi. "Canm ne isterse onu sylerim," dedi adam. "Bakn, dostum, bana iyilik edin..." "Size iyilik etmeyi canm istemiyor." Prens des Boscenos genelde sakin biriydi, ama inat ve boa gibi glyd. . "Alak, in aa! yoksa ben oraya geleceim" diye grledi. atya ata biner gibi oturmu olan ii kmldamayn ca, prens hemen kulenin merdivenlerinden atya kadar k t ve arkcnn zerine atld. Onu bir yumrukta merdivcn28

lerden aaya yuvarlad. O srada, tavan arasnda almak ta olan yedi-sekiz kadar marangoz, arkadalarnn l zerine dan frladlar. atda prensi grnce, aa inme sini beklemeden yanna vardlar. O gece prens, yz otuz ye di basamakl merdiveni ba zerinde inmek zorunda kald.

IV VKONTES OLlVE Penguenler dnyann en gl ordusuna sahiptiler. Foklar da yle. br tm Avrupa lkelerinde de durum byleydi. Biraz dnlrse bu pek artc gelmemelidir. nk dnyann tm ordular en gldrler. Eer ikinci gl bir ordu var olsayd, oktan yenilip yok olmu olur du. Bu yzden tm lkelerin ordular en gldrler. Bu gerei bilen Albay Marchand Rus-Japon sava srasn da, Yalu rma geilmeden nce gazetecilerin bir sorusu zerine, hem Rus ve hem de Japon ordularnn en gl olduunu sylemiti. Bir ordunun en byk hezimete u ram olmas onu birinci konumundan aa indirmez. n k, her lke zaferlerini generallerinin zekasna ve askerle rinin cesaretine balar da, yenilgilerin hep ansszlktan kaynaklandn syler. Bunun tersine, donanma gc ge mi saysna baldr. Bir birinci, ikinci, nc donanma hep vardr. Bu nedenle, deniz savalarnn sonular nce den bilinir. Penguenler dnyann en gl ordusuna ve ikinci g l donanmasna sahiptiler. Bu donanmann komutan nl Amiral Chatillon idi. Amiral soylu bir aileden gelmiyordu; 29

Bu sylev dinleyenler zerinde derin bir etki olutur makla kalmad. Din adam Agaric zellikle yararland. Ama herkes gelecek sanlar ve onurlan dlyordu. Hemen, orada bulunanlarn tmnn yesi olduu, gizli bir hk met tasla hazrland. Takmn en byk para kaynakla rndan Dk Ampoule maliye bakan seildi ve propagan da giderlerini tek elde toplamakla grevlendirildi. Toplant sona ermek zereydi ki karanln iinden gr bir kyl sesi, eski bir halk arksn sylemeye balad: Boscenos iko bir domuzdur; Ondan sucuk yapacaz, Ve sosis ve jambon Yoksullarn noel gecesinde. Bu, Alca'da iki yz yldr bilinen bir arkyd. Prens des Boscenos bu arkdan nefret ederdi. Hemen veranda ya kt; ark syleyen adam kilisenin atsna arduaz ta deyen bir iiydi. Ondan, kibarca baka bir ark sy lemesini istedi. "Canm ne isterse onu sylerim," dedi adam. "Bakn, dostum, bana iyilik edin..." "Size iyilik etmeyi canm istemiyor." Prens des Boscenos genelde sakin biriydi, ama inat ve boa gibi glyd. "Alak, in aa! yoksa ben oraya geleceim" diye grledi. atya ata biner gibi oturmu olan ii kmldamayn ca, prens hemen kulenin merdivenlerinden atya kadar k t ve arkcnn zerine atld. Onu bir yumrukta merdivcn28

lerden aaya yuvarlad. O srada, tavan arasnda almak ta olan yedi-sekiz kadar marangoz, arkadalarnn l zerine dar frladlar. atda prensi grnce, aa inme sini beklemeden yanna vardlar. O gece prens, yz otuz ye di basamakl merdiveni ba zerinde inmek zorunda kald.

IV VKONTES OLlVE Penguenler dnyann en gl ordusuna sahiptiler. Foklar da yle. br tm Avrupa lkelerinde de durum byleydi. Biraz dnlrse bu pek artc gelmemelidir. nk dnyann tm ordular en gldrler. Eer ikinci gl bir ordu var olsayd, oktan yenilip yok olmu olur du. Bu yzden tm lkelerin ordular en gldrler. Bu gerei bilen Albay Marchand, Rus-Japon sava srasn da, Yalu rma geilmeden nce gazetecilerin bir sorusu zerine, hem Rus ve hem de Japon ordularnn en gl olduunu sylemiti. Bir ordunun en byk hezimete u ram olmas onu birinci konumundan aa indirmez. n k, her lke zaferlerini generallerinin zekasna ve askerle rinin cesaretine balar da, yenilgilerin hep ansszlktan kaynaklandn syler. Bunun tersine, donanma gc ge mi saysna baldr. Bir birinci, ikinci, nc donanma hep vardr. Bu nedenle, deniz savalarnn sonular nce den bilinir. Penguenler dnyann en gl ordusuna ve ikinci g l donanmasna sahiptiler. Bu donanmann komutan nl Amiral Chatillon idi. Amiral soylu bir aileden gelmiyordu; 29

halk ocuuydu ve halk kendi saflarndan kan birinin bu yksek oruna gelmesinden honut olup onu seviyordu. Chatillon yakklyd; mutluydu; hibir ey dnmyordu: Hibir tasa onun baklarndaki erinci karartmyordu. Aziz Peder Agaric, Bay Bigourd'un gerekelerine ka tlarak, cumhuriyeti ancak onun savunucularndan birinin eliyle ykabileceklerine inad ve dikkatini Amiral Chatillon'da younlatrmaya balad. Dostu peder Cornemuse'e gidip ykl bir bor istedi. Yal damtc iini ekerek pa ray verdi. Agaric bu parayla alt yz kasap ra tuttu ve onlara, caddelerden her geiinde amiralin atnn arkasn dan koup "Yaasn Amiral!" diye barmalarn syledi. Artk Chatillon ne zaman dar bir adm atsa alkla nyordu. Vikontes Olive ondan gizli bir randevu istedi. Amiral onu komutanlnda gemi demirleri, palar ve elbombalaryla ssl bir salonda karlad. Kadnn stnde gri mavi sade bir giysi, gzel sarn banda gllerle ssl bir apka vard. Yzndeki tln al tnda gzleri yakut gibi parlyordu. Soylular arasnda, ge imini Yahudi bankerlerden salayan bu kadn kadar g zeli yoktu. Uzun boylu ve gzel vcutluydu. "Amiral," dedi tatl bir sesle, "size olan duygularm artk saklayamyorum. Doaldr ki... kahraman bir suba ymz..." "ok naziksiniz, madam, Bu ziyaretinizi neye bor lu olduumu bana syler misiniz?" "Uzun zamandr sizi grmek, sizinle konumak isti yordum. Bu yzden, size bir ileti getirme grevini zeri me aldm." 30

"Ltfen, oturun." "Buras ne kadar huzur verici!" "Evet, sakin bir yerdir." "Kularn t duyuluyor." "Ltfen oturun, sayn madam." Kadn a kar bir sandalyeye oturdu: "Amiral, size ok nemli bir grevle geliyorum..." "Ltfen, szlerinizi aklayn." "Amiral, hi Prens Crucho'yu grdnz m?" "Asla." Kadn iini ekti. "Ne yazk! Oysa o sizi grmekten ok mutlu olurdu. Sizi beeniyor ve sayg duyuyor. alma masasnn stn de, annesinin resminin yannda sizin resminiz duruyor. Ah, birbirinizle tanmamanz ne kadar yazk! O ok iyi bir prens ve kendisi iin alanlar unutmayan bir nisan! Ne byk bir kral olurdu. Ama, olacak: Bundan kuku duymayn. O, sanldndan ok daha erken geri gelecek. Bana verilen grev, size iletmemi istedikleri de ite bu ko..." Amiral ayaa kalkt: "Bir szck daha etmeyin, sayn madam. Ben cum huriyetin saygsna ve gvenine sahibim. Ona ihanet et mem. Hem, neden ihanet edebilirim ki? ikbal ve onurlar la arlanyorum." "Ama ikbal ve onurlarnz, saygdeer amiralim, ger ek deerinizin ok altnda. Eer sizi laykyla dllendirselerdi, imdi bakomutan olur, hem kara ve hem de deniz ordularna komuta ederdiniz." "Her hkmet biraz iyilikbilmezdir." 31

"Evet, ama cumhuriyetiler sizi kskanyorlar. Bu adamlar tm stn insanlardan ekinirler. Hele, askerlere katlanamazlar. Ordu ve donanmayla ilgili her ey onlara iren gelir. Sizden korkuyorlar." "Olabilir." "Ama bu alaklar lkeye yazk ediyorlar. Penguenistan' kurtarmak istemez misiniz?" "Bu nasl olacak ki?" "Hkmeti tm bu dzencilerden temizleyerek." "Ne diyorsunuz, sayn madam?" "Kesinlikle olacak olan sizin yapmanz istiyorlar. Siz olmazsanz baka biri bunu yapacak. rnein, bako mutan tm bakanlar, milletvekillerini ve senatrleri deni ze dkp Prens Crucho'yu armaya hazr." "Ah! Alak adam!" diye bard amiral. "Onun size yapacan siz ona yapn. Prens hizmeti nizi dllendirecektir. Size mareal klc ve ykl bir ge lir armaan edecek. Ben bu arada, size onun dostluunun bir armaanm vermekle grevlendirildim." Kadn bunu syleyerek gsnden yeil bir kokart kard. "Nedir bu?" diye sordu amiral. "Crucho size armasn gnderiyor." "Ltfen, onu geri gtrr msnz?" "Gidip bakomutana sunsunlar diye mi? Hayr, asla! Amiralim, brakn onu kendi ellerimle anl gsnze ilitireyim." Amiral gen kadn yavaa uzaklatrmak istedi. Ama, son birka dakikadr onu ok ekici bulmaya balam t. Hele, iki gzel plak kol ve ellerinin pembe ayalar y32

zne dokunmaya balaynca bu heyecan daha da artt. Faz la direnmedi. Kokart takldktan sonra, kadn Chatillon'u yerlere kadar eilerek "bakomutanm" diye selamlad. Deniz adam yle dedi: "Her asker gibi, ben de hrslar olan biriydim, bunu saklamyorum. Belki hl yleyim; ama imdi sizi grdk ten soma, bir tek dileim var: Sizinle yreklerimizi birle tirmek." Kadn gzkapaklannn altnda parlayan yakut bak laryla onu szd: "Bu da olabilir tabii... Ah, ne yapyorsunuz, amiralim? "Yreinize giden yolu aryorum." Soma, amiralin yanndan kan Vikontes doruca pe der Agaric'e gidip rapor verdi. "Oraya yine dnmeniz gerekecek, sayn madam" de di ciddi rahip.

V PRENS DES BOSCENOS Draco hesabna alan gazeteler sabah akam Chatillon'a vgler sralyor, cumhuriyetin br grevlilerine knama ve aalayc szler yadryorlard. Alca caddelerinde Chatillon'un portresi dolatrl yordu. Kpr balarnda Chatillon bstleri satlyordu. Chatillon her akam, beyaz atnn stnde, sosyete nin gezinti yapt Kralie Park'nda bir gezinti yapyor du. Onun getii yollara Dracocular bir yn yoksul Pen gueni toplayp, "Bize Chatillon gerek!" diye banyorlar33

d. Satc kadnlar "Ne kadar yakkl," diye mrldanyor lar, lgn bir halk topluluu "yaa!" haykrlar arasnda, zengin kadnlar otomobillerini yavalatp ona pckler gnderiyorlard. Bir gn ttnc dkknna girdiinde, orada mektup atmakta olan iki Penguen Chatillon'u tanyp grtlaklarn yrtarcasna "Yaasn Amiral! Cumhuriyetiler aa!" di ye haykrmaya baladlar. Oradan geenler dkknn nn de toplandlar. Chatillon, apka sallayp alklayan coku lu yurttalarn nnde sakince durup purosunu yakt. Ka labalk giderek artyordu; sonunda o amirallik karargahna giderken, neredeyse tm kent halk onun peinden yrd. Amiralin uzun yllar birlikte alt ve grevini ok iyi yapan bir silah arkada vard. Altamiral Volcanmoule adndaki bu asker altn gibi mert, klc gibi sadk ve ak szl biriydi. Crucho yanllarna ve cumhuriyetin bakan larna raslad zaman, ne mal olduklarn her iki yana da sylemekten geri kalmazd. Ama, Bay Bigourd onun bir yandan brne laf gtrdn sylyordu. Gerekten de bu asker birka kez ak szllyle skandallar yaratm, ama her defasnda entrikalara yabanc bir askerin deneyim sizlii saylarak ho grlmt. Her sabah Chatillon'a urar, silah arkada olarak onunla senli benli konuurdu. "Eee, ite nl oldun, babalk," diyordu ona. "Sura tn pipolarn, arap ielerinin stnde grnmeye bala d, Alcal tm sarholar adn biliyorlar... Chatillon, Pen guenlerin kahraman! Chatillon, Penguenlerin anl tarihi nin savunucusu! Yahu, kim inanrd buna?" Ve kasklarn tutup glyordu. Sonra, sesinin tonu nu deitirip: 34

"aka bir yana, sen bu bana gelenlere biraz armyor musun?" "Hayr!" diyordu Chatillon. Bu arada Chatillon, Vikontes Olive ile buluabilmek iin, Johannes Talpa Soka'nda 18 numaral apartmann giri katnda ve bahe tarafnda bir daire kiralamt. Her gn buluuyorlard. Amiral onu lgnlar gibi seviyordu. Tm askerlik yaam boyunca, karada ve denizde, krm z, kara veya beyaz derili, bazlar da gzel olan ok kadn tanmt; ama bunu tanmadan nce bir kadnn ne olabi leceini bilmiyordu. Vikontes Olive ona "sevgili dostum" dedii zaman ba gklere ykseliyor, bazen da salarna birka yldz takld oluyordu. Kadn her zaman biraz ge geliyor, antasn komo dinin zerine brakp yle diyordu: "Ah yoruldum, yle kucanza biraz ilieyim." Ve peder Agaric'ten duyduu ipe sapa gelmez konu lardan sz ediyordu. Adamla konuurken, onu pckler ve i ekileriyle mest ediyor, sonra bazen bir memurunu grevden uzaklatrmasn, baka birini ie almasn veya filoyu oraya buraya gndermesini rica ediyordu. Sonunda yle diyordu: "Ah, ne kadar gensiniz, sevgili dostum!" Ve adam onun her isteini yapyordu; nk bu sade adam bakomutanlk klcn tamak ve ykl bir gelire ka vumak istiyordu, nk Penguenistan' kurtarabileceini dledii bu ikili oyun houna gidiyordu, nk akt. Bu enfes kadn ona, Crucho' nun karaya kmas plan lanan La Crique limann tm askerlerden boalttrd. By lece, prensin bir engelle karlamadan Penguenistan'a gir mesi salanm oluyordu. 35

Peder Agaric halkn kprdanm canl tutmak iin mi tingler dzenliyordu. Draco yanllar Alca'nn otuz iki ma hallesinde, zellikle yoksul kesimlerde her gn iki mi ting yapyorlard. Nfusun byk blmn oluturan k k insanlar ellerinde tutmak istiyorlard. zellikle, 4 Ma ysta eski buday pazarnda byk bir toplant yapld. Ev lerinin eiinde oturan kadnlar ve amurda oynayan o cuklar da izlediler. Cumhuriyetilere gre iki bin, Dracoculara greyse alt bin kii katlmt. Podyumda yer alan lar arasnda Prens ve Prenses des Boscenos, Kont Clena, Bay de la Tourelle, Bay Bigourd ve birka zengin Yahudi bayan yer alyordu. Ulusal ordunun bakomutan da gelmiti. Byk al k toplad. Konumaclar dikkatle seilmiti. nce halktan biri, sar sendikann genel sekreteri olan Bay Rauchin oturum bakan seildi. Kont Clena ile kasap ra Michaud ara snda krsdeki yerini ald. Bylece, birok ateli sylev arasnda, Penguenistan'n zgr istenciyle setii ynetim dzeni amur ve la m diye nitelendirildi. Bakan Formose'a dokunmadlar. Crucho ve rahiplerin ad hi gemedi. Toplantnn yansz olduu ilan edilmiti; ada dev letin ve cumhuriyetin savunucusu, el emekisi bir adam krsye ktnda bakan Rauchin yle dedi: "Sayn yurttalar, toplantmzda her grn olaca n sylemitik. Bizim szmz szdr; karmzdakiler gi bi yalanc deil, namuslu insanlarz. imdi, kar grte birine sz veriyorum, ama ne syleyeceini Tanr bilir! Sa yn konuklar, ltfen duyacanz szlerden alnmayn, nef ret ve tepkilerinizi sona brakn." 36

"Baylar..." diye balad konumac. Daha szn bitirmeden yuh sesleri altnda krsden aa yuvarland ve fkeli kalabaln ayaklan altna aln d; tannmaz duruma ge.len artklar salondan dar atld. Dinleyicilerin uultusu dinmemiti ki Kont CTena kr sye kt. Yuh sesleri alklara dnt ve sessizlik sa landktan sonra, konumac yle dedi: "Arkadalar, imdi damarlarnzda kan dolap dola madnz greceksiniz. Grevimiz cumhuriyetileri k ltan geirmek, boazlamak ve barsaklarn dkmektir." Bu sylev yle bir alk kopard ki eski buday han garnn pis duvarlar ve kurt yenii kirilerinden ykselen toz bulutlan ierdekilerin zerine yayld. Sonunda, hkmeti yere alan ve Chatillon'u ven bir bildiri kabul edildi. Dinleyiciler "Bize Chatillon gerek" ar ksn syleyerek oradan ayrlmaya baladlar. Eski buday hali yapsnn tek bir k kaps vard; el arabalar ve kmr uvallar dizilmi, amurlu bir avlu dan klabiliyordu. Aysz gecede souk bir yamur ise liyordu. ok sayda polis kapda nlem alm, Draco yan llarn kk topluluklar halinde dar salyorlard. O gn polis efleri lgn kalabaln hzn kesmek iin byle bir yol semilerdi. Avluda bekleen Dracocular yerlerinde sayarken "Bi ze Chatillon gerek!" diye mar sylemeyi srdryorlar d. Ksa sre iinde, nedenini bilmedikleri bu duraklama dan sabrszlanp ndekileri itmeye baladlar. Bu zorlama avlu boyunca ilerleyerek en ndekileri polislerin kuca na atyordu. Polislerin Draco yanllarna bir dmanl yoktu, hatta iten ie Chatillon'u severlerdi; ama, zorlama37

dan holanmazlar, iddete ayn biimde yant verirlerdi. Gller glerini kullanma eiliminde olurlar. te bu yzden, polisler nlerine kan Dracocular copluyorlard. Bylece, kalabalk ileri geri dalgalanmaya balad. lk ve svgler marlara karr oldu. "Katiller! Katiller!" "Bize Chatillon gerek!" "Katiller! Katiller!" Karanlk avluda akl banda birka kii "itmeyin," di ye uyaryordu. Bunlar arasnda, elimsiz kalabaln stn de, uzun boyu, geni omuzlan ve iri gsyle, Prens des Boscenos'un dingin, kararl vc salam yz grnyordu. Hogryle ve sessizce srasn bekliyordu. Sonra, polis lerin organize ettii dzenli k ilerledike, saflar seyrekleti, dirsek darbeleri azald ve soluk almak kolaylat. "Gryorsunuz, dedi bu iyi yrekli dev, sonunda biz de kacaz. Sabr ve nezaket..." Cebinden tabakasn karp azna bir puro ald ve kib ritini akt. Birden, alevin nda kars Prenses Anne' Kont Clena ile sarma dola bir durumda grd. Bunu gr mesiyle zerlerine atlmas bir oldu. Asasyla hem onlara, hem de yaknlarnda bulunan baka insanlara vurmaya ba lad. Elinden asas alnd ama ie yaramad; rakibinden ayr ma olana yoktu. Baygn prenses elden ele uzatlarak, ka labaln merak ve duygulu baklar arasnda arabasna ularken, iki adam kyasya dvyorlard. Kavgada Prens des Boscenos'un apkas, gzl, boyunba, zel ve si yasi mektuplar, dolu czdan yok oldu; ayrca peder Cornemuse'den alm olduu ifal madalyonlar da yitirdi. Ama, rakibinin karnna yle bir tekme indirdi ki darbenin id-

38

detiyle kont demir parmaklklar ap kmr dkknnn caml penceresinden ieri ba nde girdi. Kavga grltsne koan polisler prensin zerine y rynce etin bir direnmeyle karlatlar. Prens nce n yere uzatt; sonra yedi polisten birinin kafasn, birinin dudan yard, bir bakasnn kulam kopartt, brlerinin burnunu, kaval kemiini ve kaburgalarn krp kamaya zorlad. Ama sonunda yenildi, yz kan iinde ve giysileri paralanm olarak karakola gtrld. Gece boyu hcre sinde yerinde duramayp boa gibi barmay srdrd. Gstericiler sabaha kadar bekler halinde "Bize Chatillon gerek" diye marlar syleyip kent sokaklarnda y rdler, cumhuriyeti bakanlarn oturduklar evlerin cam larn taladlar.

VI AMIRALIN D O gece Draco hareketinin doruk noktas oldu. Artk krallklar zaferden kuku duymuyorlard. lerinden bir ou Crucho'ya kutlama telgraflar gnderdiler. Bayanlar ona atk ve terlik rmeye baladlar. Seyis Bay de Plume yeil at bulmutu. Peder Agaric bu iyimserlii paylayordu. Ama yine de prense yanda toplamay srdryordu. "Daha derin katmanlara ulamak gerekir," diyordu. Bu amala sendikac iiyle iliki kurdu. O ada sanatkarlar, Draco zamannda olduu gibi lonca yntemiyle almyorlard. zgrdler ama yarn39

ki kazan umutlan belirsizdi. Uzun yllar birbirlerinden ko puk, yardmsz ve desteksiz yaadktan sonra, sendikalar oluturdular. yelerin denti verme alkanl olmad iin bu sendikalarn kasalar botu. ye says otuz bin olan sendikalar vard; ama bin, be yz veya iki yz yeli sendikalar da vard. Hatta bazlar iki, veya daha az ye liydi. Fakat, ye izelgeleri aklanmadndan, byk sen dikalarla kkleri ayrt etme olana yoktu. Karanlk ve dolambal pazarlklardan sonra, peder Agaric bir gece La Galettc Kabaresi'nin bir salonunda Dagobert, Tronc ve Balafille yoldalarla buluturuldu. Her de sendika bakanyd; birinin on drt yesi, tekinin yirmi drt, sonuncunun da bir yesi vard. Agaric bu g rmede olaanst ustalk gsterdi. "Baylar," dedi, "birok bakmdan, ayn politik ve top lumsal grleri paylatmz sylenemez; ama zerinde anlaabileceimiz ok nokta olabilir. Ortak bir dman mz var. Hkmet sizi smryor ve sizlerle alay ediyor. Onu devirmek iin bize yardm edin; biz gerekli olana size vereceiz; stelik, sonunda minnettarlmz da gs tereceiz. "Anlald. Paray ulan bakalm" dedi Dagobert. Rahip, Conil ormanda gz yal peder Corncmuseden ald keseyi masann zerine brakt. "ak bakalm" diye arkada tokalatlar. Bu kutsal antlama byle mhrlendi. Rahip, derin katmanlar da hareketine ortak etmekten mutlu ayrldktan sonra, Dagobert, Tronc ve Balafille, so kakta bir iaret bekleyen kz arkadalar Amelie, Reine ve Mathilde'i slk alp yanlarna ardlar. Sonra, alt kii 40

el ele tutuup kesenin evresinde dans ederek eski bir halk arksndan uyarlayp sylediler: Bende ok para var; Sana vermeyeceim, Chatillon! Huu! huu! Canm takke! Sonra, bir ie arap smarladlar. O gece, alt ortak bu arky syleyip tm meyhane leri dolatlar. Bu ark benimsendi, nk sivil polis ajan lar raporlarnda bu arky syleyen ii saysnn her ge en gn arttn belirtiyorlard: Bende ok para var; Sana vermeyeceim, Chatillon! Huu! huu! Canm takke! Draco kkrtmas tara kentlerine yaylmamt. Pe der Agaric bunun nedenini merak ediyor, ama bir trl bu lamyordu. Sonunda, Peder Cornemuse onu aydnlatt: "Elimde kant var; Dracoculann maliyecisi Dk Ampoule, propaganda iin toplad paralarla Fok lkesinde yurtluklar satn alyormu." Parti para sknts ekiyordu. Prens des Boscenos kavgada czdann yitirince skntya dm ve arna gi den bir zorluk iinde geinmeye alyordu. Vikontes Olive onlara pahal gelmeye balamt. Cornemuse bu baya nn deneini azaltmay nerdi. "Bize ok yararl oluyor," diye kar kt Agaric. "Kukusuz," diye yantlad Cornemuse. "Ama, bizim cebimizi boaltrsa zarar da verebilir." 41

Derin bir ikilik Dracocular blyordu. Grmelerin de hep bu konuda tartma kyordu. Bir blm rahip Agaric ve Bay Bigourd'un politikasna uygun olarak, so nuna kadar cumhuriyeti glendirme grnts vermeyi srdrmek istiyorlard. Dierleriyse, uzun bir bekleyiten yorulmu, Draco tacnn ortaya karlmasn ve bu iaret altnda savam verilmesini istiyorlard. Bu sonuncular durumun netletiini, daha fazla rol ya plmasna gerek kalmadn ileri sryorlard. Nitekim, halk da alkantlarn hangi yne kaydn giderek grme ye balam, Amiral yanllarnn cumhuriyeti ykma niyet lerini anlamt. Prensin La Crique limannda karaya kaca ve ye il bir ata binecei sylentileri yaylmaya balamt. Bu sylentiler banaz rahipleri mest, yoksul soylula r mutlu ve zengin Yahudi bayanlar tatmin ediyor, kk esnafn iine umut veriyordu. Fakat bunlarn pek az, um duklar nimetleri toplumsal bir ykm veya kamu dzeni ni ykma pahasna elde etmeye razyd. Hele bu ie para larn, rahatlarn, zgrlklerini veya elencelerinden bir saatlerini ayrmaya raz olanlarn says ok daha azd. Bu na karlk iiler, her zaman olduu gibi, bir i gnlerini cumhuriyete feda edebiliyorlard; nitekim, varolarda uul tulu bir direni filizlenmeye balamt. "Halk bizimle birlikte" diyordu peder Agaric. Oysa, fabrika klarnda kadn, erkek ve ocuklar hep bir azdan yle baryorlard: Chatillon alaa! Huu! huu! Canm takke! 42

Hkmete gelince, tm hkmetlerin ortak zellikle rini, yani kararszlk, zayflk, geveklik ve ilgisizlii ser giliyor; yine hibirinin yapamad gibi, belirsizlie ve iddete tepki gstermiyordu. tmceyle sylersek, hi bir ey bilmiyor, istemiyor ve yapamyordu. Bakanlk Saray'nda Formose, kibirli yapsna uygun, kr, sar, dilsiz ve grnmez bir biimde oturuyordu. Kont Olive son bir yardm kampanyas amay ve Al ca kenti kaynyorken byk bir olay yaratmay nerdi. Kendi kendini semi olan bir yrtme komitesi Par lamento yelerini karmaya karar verdi; bunun iin yn temleri grmeye balad. Sonunda, 28 Temmuz gn harekete gemeye karar verildi. O gn, kentin zerine parlak bir gne domutu. Parlamento Saray'nn nnden ev kadnlar pazar torbalaryla geiyor; iportaclar elma, armut, eftali ve zm diye baryor; fayton beygirleri dinginlik iinde balar na geirilmi torbalardan yulaflarn yiyorlard. Kimse bir olay beklemiyordu; darbe gizli tutulduundan deil, ama duyanlar pek inanmyordu. Kimsenin inanmyor olmas kimsenin istemedii biiminde yorumlanabilirdi. Saat iki ye doru, her zaman olduu gibi, milletvekilleri Parlamen to kapsndan birer ikier girmeye baladlar. Saat te, hrpani klkl bir bek adam kapda birikmeye balad. buukta, yan sokaklardan kan kara giysili bir insan seli Devrim Alan'na boald. Bu geni alan ksa srede buru uk apkalarn oluturduu bir okyanus gibi dalgalanma ya, kpry ap gelen merakllarn da katlmasyla, uul tularyla yasama duvarna arpmaya balad. Barlar, homurdanmalar ve marlar dingin gkyzne ykseliyor-

43

du. "Bize Chatillon gerek! Milletvekilleri aa! Cumhu riyetilere lm!" Prens des Boscenos tarafndan yneti len Dracocularn kutsal korosu kendi kutsal arklarn sy lemeye balad: Yaasn Crucho, Yiit ve akll, Beikten beri Cesaret dolu! Ama, duvarn arkasndan bir ses, bir yant gelmiyor du. Bu sessizlik ve korumanlarn ortada grnmeyii ka labal hem yreklendiriyor, hem de korkutuyordu. Bir den, gr bir ses haykrd: "ileri!" Ve sivri ulu demir parmaklklarla korunan duvarn s tnde Prens des Boscenos'un dev cssesi grld. Onun ar kasndan yandalar saldrnca kalabalk da onlar izledi. Bir blm duvarda delik amak iin vuruyor, bir blm de parmaklklar skmek iin sallyordu. Bu koruma duvar yer yer ald. Ksa srede baz saldrganlar duvann stn den atlar. Prens de Boscenos byk bir yeil bayra sal lyordu. Birden kalabalk dalgaland ve uzun bir dehet l ykseldi. Sarayn tm kaplarndan ayn anda kan po lis korumanlar ve cumhuriyet jandarmalar duvann br yannda konulanmlard. Bir dakika kadar bekledikten sonra silah akrtlan iitildi ve polis korumanlar sng ta kp kalabaln zerine yrdler. Ve ok gemeden, bas ton ve apkalann yerlerde srnd bo alanda korkun 44

bir sessizlik egemen oldu. ki kez daha Draco yanllar to parlanp saldrya getiler, ikisinde de geri pskrtldler. Fakat, dman saraynn duvarnn stnde elde bayray la dikilen Prens des Boscenos bir blk koruman tek ba sma oyalyor, yaklaan deviriyordu. Sonunda, ayaklarn dan ekilip aa derken sivri ulu demirlere sapland, Draco bayran brakmadan bir sre asl kald. O gnn ertesinde, bakanlar ve milletvekilleri ener jik nlemler almaya karar verdiler. Ama bouna, bu kez Bakan Formose ayak diriyor, sorumluluk almak istemi yordu. Hkmet yeleri, devletin temellerini ykmak, vb. sular ilemi olan Chatillon'u tm grevlerinden alp y ce divanda yarglamak zere grme atlar. Bu haber zerine, daha dne kadar onu yreklendi ren eski silah arkadalar, sevinlerini saklamadlar. An cak, Alca'nm orta snf Chatillon'u hl seviyordu ve h l kent caddelerinde "Bize Chatillon gerek!" marnn sy lendii oluyordu. Bakanlar zor durumda kalmlard. Chatillon'u Yce Divan'da yarglamak istiyorlard. Ama, bunu nasl yapa caklarn bilemiyorlar, insanlar ynetmekle grevli olan lara zg bilgisizlik iinde bocalyorlard. Chatillon'u su lamak iin ar bir su maddesi bulamyorlard. Savcla kant olarak kendi casuslarnn gln yalanlarn veriyor lard. Chatillon'un komploya kart, Prens Crucho ile ilikide olduu yalnzca otuz bin Draco yanlsnn payla t bir giz gibiydi. Bakan ve milletvekillerinin kukulan ve emin olduklan eyler vard, ama kantlan yoktu. Ba savc adalet bakanna yle diyordu: "Genelde siyasal da valar amak iin elimde az bir kant olsa yeterdi; ama bu 45

davada hibir ey yok, bununla bir ey yapamam." ler y rmyordu. Cumhuriyet dmanlar krl kacakt. 18 Ey ll sabah Chatillon'un kat haberi Alca'da yayld. a knlk ve heyecan iyice artt. Haber kukuluydu, anlalr gibi deildi. te gerekte olup bitenin ksa yks: Bir gn raslant sonucu, ileri Bakan Barbotan'n alma odasnda bulunan yiit Altamiral Volcanmoule her zamanki akszllyle yle dedi: "Sayn Barbotan, bakan arkadalarnz bana biraz uyu uk gibi geliyor; denizlerde hi komuta etmedikleri kesin. Bu aptal Chatillon onlar hortlak gibi korkutuyor galiba." Bakan bayla hayr iareti yaparken, elindeki mektup ama ban ktlarn zerinden havaya doru sallad. "Glmeyin," dedi Volcanmoule. "Sizler Chatillon ile nasl baedileceini bilemiyorsunuz. Onu Yce Divan'a gndermeye cesaret edemiyorsunuz, nk yeterince ka nt topladnzdan emin deilsiniz. Ayrca, savunmasn Bay bigourd yapacaktr ve o usta bir avukattr... Hakls nz Sayn Barbotan, haklsnz. Bu dava tehlikeli olur..." "Ah! dostum," dedi bakan, "ne kadar rahat olduumu zu bilseniz... Valilerimden her gn iyi haberler alyorum. Penguenlerin saduyusu bir askerin evirdii dolaplarn s tesinden gelecektir. Dnebiliyor musunuz, byk, zeki, alkan, liberal kurumlara bal bir halkn..." Volcanmoule iini ekerek onun szn kesti: "Ah! vaktim olsayd, sizi amazdan kurtarrdm. Cha tillon'u bir ceviz gibi paketler, bir fiskede Foklar lkesi'ne postalardm." Bakan kulaklarn at. 46

"Bu zor bir i deli, diye srdrd denizci. Bir ma nevrayla sizi bu ahmaktan kurtarrdm... Ama, u sralar baka ilerim var.. Kumar masasnda ykl bir bor brak tm. Byk miktarda para bulmam gerek. Bilirsiniz, namus borcu her eyden nce gelir!..." Bakan ve altamiral bir sre sessizce baktlar. Sonra, Barbotan yetkesini kuanp yle dedi: "Altamiral Volcanmoule, bizi bu dzenci askerden kurtarn. Penguenistan'a byk bir hizmet yapm olacak snz ve iileri bakanl size kumar borcunuzu deme ola na verecektir." Ayn akam, Volcanmoule Chatillon'un yanna gitti; ona uzun uzun, gizemli bir acmayla bakt. "Neden byle tuhaf tuhaf bakyorsun?" diye sordu amiral kukuyla. O zaman, Volcanmoule zntl bir sesle yle dedi: "Ah, eski silah arkadam, her ey aa kt. Hk met yarm saat nce her eyi rendi." Bu szler Chatillon'u ykp bitirmeye yetti. Volcan moule srdrd: "Her an tutuklanabilirsin. Senin yerinde olsam kaar dm." Ve cebinden saatini karp bakt: "Yitirecek bir dakikan bile yok. "Ama hi olmazsa Vikontes Olive'i son bir kez gre bilirim, deil mi?" "Bu lgnlk olur," dedi Volcanmoule ve ona bir pa saportla bir gne gzl uzatp iyi anslar diledi. "Evet, ansa gereksinmem olacak," dedi Chatillon. "Glegle, kardeim!" 47

"Hoa kal ve teekkrler! Yaamm kurtardn..." "Sen de olsan ayn eyi yapardn." Bir eyrek saat sonra, yiit amiral Alca'dan ayrld. O gece, La Crique limanndan eski bir kotraya bine rek Foklar lkesi'ne yelken at. Fakat, sekiz mil akta, Kara Adalar Kraliesi'nin bayra altnda ve ksz seyre den bir korsan gemisi tarafndan yakaland. Bu kralie uzun zamandr Chatillon'u karlksz bir akla seviyordu.

VII SONU Nunc est bihendum (1). Korktuu eyden kurtulan ve byk bir belay atlam olmaktan keyifli olan hkmet Penguenistan'n yeniden canlan ve cumhuriyetin kurtu lu yldnmn kutlamak zere byk bir tren dzen lemeye karar verdi. Bakan Formose, bakanlar, Parlamento ve Senato ye leri bu trende yer aldlar. Penguen ordusunun bakomu tan da tren niformasyla oradayd. Byk alk ald. Yoksulluun kara bayrayla devrimin krmz bayra nn arkasnda ii temsilcileri, yzlerinde haklarnn bi lincinde olduklarn gsteren ciddi bir anlatmla yrdler. Bakan, bakanlar, milletvekilleri, brokratlar, yksek yarg yeleri ve subaylar, kendi adlarna ve halk adna, ya zgr yaayacaklanna ya da leceklerine bir kez daha ant itiler. Bu ikilemde kararlydlar. Ancak, zgr yaamay yelerdi. Oyunlar oynand, sylevler verildi, danslar edildi.
(1) imdi imek zamandr. (Latince zdeyi.)

48

Devlet temsilcileri ekildikten soma, yurtta kalaba l da yava ve dingin bir biimde dalrken yle ark sylyorlard: "Yaasn cumhuriyet! Yaasn zgrlk! Hu! hu! Canm takke!" Gazeteler bu mutlu gnde yalnzca bir tek zc ha ber getiler. Tren ktas Kralie Park'nn nnden geer ken Prens des Boscenos orada bir sraya oturmu purosu nu imekteydi. Prens bakanlarn arabasna yaklat ve grleyen bir sesle "Cumhuriyetilere lm!" diye bard. Po lisler onu hemen yaka paa gtrmek isteyince yine ya man bir direnile karlatlar. lerinden byk blm n ayaklarnn dibine serdi; ama sonunda yenilip kafas g z yarld, karsnn bile tanyamayaca bir duruma geti rildi ve en sokaklarda srklene srklene, karanlk bir zindana gtrld. Yarglar Chatillon davasn tuhaf bir biimde ele al dlar. Amiralin makamnda bulunan mektuplar Peder Agaric'in komplonun iinde olduunu kantlyordu. Kamuoyu hemen papazlara kar tavr ald; Parlamento da kilisele rin haklarn, ayrcalklarn, dokunulmazlklarn, vergi baklklarn, ube ama izinlerini kstlayan, azaltan, or tadan kaldran, ksacas onlara dnyay dar eden bir dzi ne yasa kard. Peder Agaric kendisini zellikle hedefleyen bu yasa larn ar sonularna ve neden olduu amiralin dne byk bir sabr ve metanetle katland. Kt talihine boyun emektense, bunu geici bir snama olarak gryor, ilkin den daha cesur yeni politik dolaplar evirmeyi tasarlamak tan geri kalmyordu. Bu tasarlarn yeterince olgunlatrdktan sonra, bir 49

sabah yeniden Conil Orman'nn yolunu tuttu. Aalarda bir karatavuk tyor, tal yoldan hamarat bir kirpi gei yordu. Agaric kendi kendine konuarak uzun admlarla yryordu. Uzun yllar orada Azize Pembekz'm altn urubunu damtm olan, dindar ve alkan imbikinin laboratuvanna geldiinde kaplar kapal ve her yeri terkedilmi bul du. Yaplar dolanrken arka tarafta peder Cornemuse' cppesini toplam, bir merdivenle duvara trmanrken gr d. "Siz misiniz, can dostum?" dedi. "Orada ne yapyor sunuz?" Conil Orman'nm adam Agaric'e ac dolu bir bak ve zayf bir sesle yant verdi: "Grdnz gibi," dedi, "evime gidiyorum." Gzkapaklarnda eskisi gibi yakut prltlar yoktu; gzleri bulutluydu, feri kamt. Yzndeki mutlu doy muluk anlatm da kalmamt. Parlak kafas baklar bylemiyordu; terli ve yer yer kzarklarla rtlyd. "Anlamadm," dedi Agaric. "Oysa anlamas o kadar kolay ki. Burada sizin komp lonuzun sonularn grmektesiniz. zerime gelen bir d zine yasann yarsn savuturabildim. Ama br yars be ni yok etti. Bu kinci adamlar laboratuvarm ve dkkn m kapattlar, ielerime ve imbiklerime el koydular, kap m mhrlediler. imdi evime pencereden girebiliyorum. Eer ilkel aralarla arada bir gizlice birka damla damtabilirsem kendimi mutlu duyumsuyorum." "Size yaplan eziyeti anlyorum," dedi Agaric. "He pimiz ayn durumdayz." 50

Conil rahibi elini alnna grrd: "Size sylemitim, Agaric karde; yaptklarnzn bi ze detileceini sylemitim." "Bu yenilgi geicidir," dedi Agaric. "ansszlklar y znden byle oldu. Chatillon budalann biriydi; kendi be ceriksizliinde bouldu. Beni dinle, Cornemuse karde. Yi tirecek bir anmz bile yok. Penguen halkn ayltmak, onu bu kyclardan kurtarmak ve kilisenin onuru, Katolik inan cn srmesi iin eski dzeni, Draco'nun tacn geri getir mek gerekiyor. Dinsiz demokrasiyi kimin eliyle ykabile ceimizi artk biliyorum. Bu kez sivil Gomoru'yu setim. Penguenler ona baylyorlar. imdiden bir tabak pirin u runa partisine ihanet etti. te bize gereken adam o!" Bu sylev daha balarken Conil Orman'nn adam pencereden girmi ve merdiveni yukar ekmiti. Burnu nu pencereyle ereve arasndan uzatp yle dedi: "Gryorum ki topumuzu bu gzelim, huzurlu ve tat l Penguenistan'dan srdrmeden rahat etmeyeceksiniz. yi akamlar, Tanr sizi korusun!" Agaric duvarn nnde dikilip aziz kardeinin biraz daha dinlemesi iin yalvard: "karnz bir dnn, Cornemuse! Penguenistan bizimdir. Onu fethetmek iin ne gerekir ki? Bir para a ba... Az bir para yardm..." Ama, Conil Orman'nn din adam daha fazla dinle meden penceresini rtt.

51

ALTINCI KTAP YAKIN A

53

SEKSEN BN BALYA SAMAN OLAYI Zeus Baba, Akhai oullarn bu karanlktan kurtar, Bize k ver ki gzlerimiz grebilsin, Eer bizi fkenle yok etmek istiyorsan da, Hi olmazsa bu, aydnlkta olsun! (Homeros, llyada, XVII. arkdan)

I SKULL DK GENERAL GREATAUK Amiralin kandan ksa bir sre sonra, serveti olma d iin soylularn arasna karamadma zlen Pyrot adnda bir Yahudi, lkesine hizmet etmeye karar verip Penguenistan ordusuna katld. Zamann sava bakan olan Skull Dk Greatauk bu subay hi sevmiyordu: alkan l, kanca burnu, gururu, hamaratl, etli dudaklar ve r nek alnacak davranlar generalin sinirine dokunuyordu. Ne zaman bir suun sorumlusu aranacak olsa Greatauk yle diyordu: "Bunu Pyrot yapmtr." 55

Bir sabah Genelkurmay Bakam General Panter Greatauk'a ok ciddi bir olay bildirdi. Svariler iin satm alnm olan seksen bin balya saman kaybolmutu; izini bu lamyorlard. Greatauk hemen haykrd: "Onlar Pyrot almtr!" Uzun bir sre dnceli durdu, sonra ekledi: "Dnyorum da, bu seksen bin saman balyasn Pyrot'nun aldndan kukum kalmyor. Nedeni ak: Sa manlar alp, ezeli dmanmz Foklara yksek fiyatla satmtr. Bu dpedz bir vatan hainliidir! "Bu kesin," dedi Panter, "geriye bunu kantlamak ka lyor." Ayn gn, bir svari klasnn nnden gemekte olan Prens des Boscenos, avluyu sprmekte olan svari erle rinin ark sylediini iitti: Boscenos iko bir domuzdur; Ondan sucuk yapacaz, Ve sosis ve jambon Yoksullarn Noel gecesinde. Prens, hem halk trks ve hem de devrimci bir mar olup alkantl gnlerde ortaya kan bu arky, askerin sylemesini disipline aykr buldu. Orada hemen, askerin moral kntde olduu yargsna varan prens, eski dostu Greatauk'u ac bir glmsemeyle dnd: Zavall Greata uk, yurt dman bir hkmetin kaprislerine boyun eip bu yce orduyu ne duruma getirmiti. Hemen, bu konuya el atmaya karar verdi.
56

"Bu tabansz Greatauk," diye sylendi, "uzun sre sa va bakan olarak kalamaz." Prens de Boscenos ada demokrasinin, zgr d ncenin ve Penguenlerin kendi setii ynetim dzeninin en barmaz dmanyd. Yahudilere kar derin bir kin besliyor, gece gndz demeden, gizli gizli Draconitleri ge ri getirmek iin urayordu. Onun krallk ruhu, her ge en gn bozulan parasal durumuyla birlikte daha da ate leniyordu; nk, Byk Draco veliahtnm Alca'ya girdi i gn para skntsnn da biteceine inanyordu. Evine dndnde, kasasndan bir deste eski mektup kard; efendisine ihanet eden bir uaktan ald bu mek tuplardan, eski dostu Skull Dk General Greatauk'un vaktiyle artrmalarda numara evirdii ve Maloury adn da bir sanayiciden az bir rvet ald anlalyordu. Oysa, rvet ufak olduu lde onu kabul eden bakann ayb daha byk saylrd. Prens bu mektuplar byk zevkle okudu, yine kasa ya kilitleyip Savunma Bakanlna kotu. Kararl.bir yap s vard. Bakann kimseyi kabul etmedii yantn alnca hademeleri bir yana savurdu, sivil ve askeri grevlileri ayaklar altna ald, kaplar krp Greatauk'un akn ba klar arasnda odaya girdi. "Az konualm, z konualm" dedi bakana. "Sen ya l bir alaksn. Ama bu bir ey saylmaz. Sana cumhuriyet ilerin akl hocas General Monchin'in kulan kopartma n sylemitim; yapmadn. Dracocular iin alan ve kii sel olarak borlu olduum General des Clapiers'e etkin bir grev vermeni istemitim,; yapmadn. Kumarda hileyle el li louis altnm alan, tutuklandmda Amiral Chatillon'un 5.7

tayfas gibi bana kelepe taktran ve Alca liman koruman birliine komuta eden General Tandem'i grevden almam istemitim; bunu da yapmak istemedim. Kepek ve yulaf ar trmasn bana vermeni istedim, yine yapmadn. Foklar lkesi'ne gizli grevle gnderilmek iin bavurdum; geri e virdin. Btn bu isteklerime olumsuz yant vermekle kal madn; hkmetteki arkadalarna benim tehlikeli biri ol duumu, hafiyelerce izlenmem gerektiini ispiyonladn. Alak ihtiyar! Senden artk hibir ey istemiyorum, sana yalnzca unu sylemek iin geldim: S.tir ol git, suratn faz la grdk! Senin yerine bizden birini semesi iin cumhu riyeti zorlayacaz. Bilirsin, ben sznn eri bir adamm. Eer, yirmi drt saat iinde istifan vermezsen, Maloury dosyasn gazetelerde yaynlatacam." Fakat, Greatauk istifini bozmadan yant verdi: "Sakin ol, ahmak. u anda bir Yahudiyi krek cehen nemine gndermek zereyim. Seksen bin balya saman al ma suundan Pyrot'yu askeri mahkemeye veriyorum." Prens des Bosccnos'un fkesi bir anda yelken gibi snd. Glmseyerek sordu: "Sahi mi?.." "Yaknda grrsn." "Kutlarm, Greatauk. Ancak, seninle baetmek zor olduundan, bu haberi hemen gazetelere duyuracam. Bu akam Alca'nn tm gazetelerinde Pyrot'nun tutukland okunacak..." Oradan ayrlrken yle mrldanyordu: "Ah bu Pyrot! Sonunun kt olacan biliyordum." Az sonra, General Panter Greatauk'un makamna k t. 58

"Sayn bakanm, seksen bin balya saman olayn in celedim. Pyrot'ya kar hibir kant yok." "Bulunsun, efendim," dedi Greatauk, "adalet bunu is tiyor. Derhal Pyrot'u tutuklayn."

II PYROT Pyrot'nun suu tm Penuenistan'da nefretle karlan d; ama te yandan, byle ihanet ve siyaset kokan ar bir suun zararsz bir Yahudi tarafndan ilenmi olmas on lar biraz rahatlatyordu. Bu duyguyu anlamak iin, kamu oyunun byk ve kk Yahudiler konusundaki tutumunu bilmek gerekir. Bu ykde daha nce birka kez belirtti imiz gibi, tm insanln nefret ettii ama tm lkelerde gl olan finans kapital Hristiyan ve Yahudi bankerler den oluuyordu. Tm nefret bu snfn bir paras olan zen gin Yahudiler zerinde toplanyordu. Bunlarn zenginlii snrsz olup Penguenistan servetinin bete birini ellerinde tuttuklar syleniyordu. Bu yaman snfn dnda, yaam koullar yoksul olan ok sayda kk Yahudi de vard; bunlar byklere duyulan nefretten paylarn alyorlar, ama onlardan ekinilmiyordu. Tm devlet dzenlerinde zel mlkiyet kutsal bir eydir; demokrasilerde ise tek kutsal ey odur. Penguen devleti demokratikti; cumhuriyet bakan larndan daha geni ve etkin bir gce sahip olan drt fi nans irketi bu bakanlar gizlice, para gcyle veya gz da vererek, kendi karlar dorultusunda ynlendiriyor, eer namuslu kalmakta inat ederlerse basnda amur ata rak i yaamlarn sndryorlard. Para antalar gizlice 59

el deitiriyordu ama, raslant sonucu aa kanlarn mik tar halkta nefret uyandrmaya yetiyordu. Fakat, irili ufak l Penguen orta snfnn tm, servet saygsyla doup b ym olduundan, byk servet olmadan kn olma yacann bilincindeydi. Bu yzden Hristiyan ve Yahudi milyarderlere kutsal bir sayg duyuyorlar, bu byk Yahu dilerin sann teline dokunmaktan rkyorlard. Ama k kleri sz konusu olduunda, gznn yama bakmyor lar, bunlardan birini yerde grdklerinde zerine basp i niyorlard. te bu nedenle, tm ulus hainin kk bir Ya hudi olmasndan rahatlamt. Onun kiiliinde, dzeni sarsmadan, tm srail soyundan alnabilecekti. Pyrot'nun seksen bin balya saman aldndan kim se bir an bile kuku duymad. Duymad, nk bu karan lk olayda bir neden yoktu. nsanlar nedensiz kolayca ina nrlar, oysa kukulanmak iin bir neden gerekir. Kuku duymadlar, nk her yerde yineleniyordu ve bir eyin s rekli yinelenmesi halka gre doru olduunu gsterir. Ku ku duymadlar, nk buna inanmak istiyorlard ve halk inanmak istedii eyi doru bulur. Ve en nemlisi, kuku duyma yetisi insanlar arasnda az bulunur; kafasn kullan may bilen kiilerde biraz filizlenir ama eitim olmadan gelimez. Kuku tuhaf bir eydir; zarif, felsefi, ahlak d, ze inen, korkun; kurnazlk dolu, insanlara ve mallarna zarar verebilen, polis devletinin ve imparatorluk serveti nin karsnda, insanla uursuzluk getirebilen, tanrlarn ykcs, ksaca yerlerde ve gklerde istenmeyen bir ey dir. Penguen halk kukuyu bilmiyordu; Pyrot'nun sulu olduuna inand ve bu inan ksa srede onun en nemli yurtseverlik ve milliyetilik gstergesi oldu. 60

Pyrot gizli oturumda yargland ve sulu bulundu. General Panter hemen gidip sava bakanna mahke me sonucunu bildirdi. "Bereket versin ki," dedi, "yarglar onun sululuu na inandlar, nk dosyada bir kant yoktu." "Kantlar," diye mrldand Greatauk, "kantlar neyi kantlar ki? Kesin ve rtlmez tek bir kant vardr: su lunun itiraflar. Pyrot itiraf etti, deil mi? "Hayr, generalim." "tiraf edecek; etmesi gerekir. Panter, bu ii zmle; ona kendi yarar iin itiraf etmesini syle, itiraf ederse ka zanl kacana, ceza indirimi uygulanacana szver; su unu kabul ederse aklanacan syle; ona madalya veri riz. Onun yurtseverlik duygularna seslen. Yurt, bayrak, d zen iin, emir-komuta zincirine sayg iin, sava bakanl nn zel buyruuyla, bir asker olarak... canm, itiraf et sin ite. Sahi, Panter? Hl itiraf etmedi diyorsun, ama sus kunluk kabul etme anlamna gelmez mi? Susuyorsa itiraf etmi demektir. "Fakat, generalim, susmuyor ki; bir kokarca gibi, su suz olduunu haykrp duruyor." "Bak Panter, bir sulunun itiraf bazen yalanlamas nn iddetinden anlalr. Barp yadsmak suu kabul et mektir. Pyrot itiraf etmi demektir; imdi suu kabul etti ini syleyen tanklar bulmalyz; adalet bunu gerektiri yor." Penguenistan'n dousunda La Crique adnda bir li man vard; koydan oluan bu liman eskiden gemilerle dolup taarken, o yllarda braklm, kumlar ve yosunlar la rtlm, pis kokularn yayld ve durgun sularnda 61

hastalklarn kol gezdii bir yer olmutu. Orada, deniz k ysnda kare biiminde ykselen bir kule vard. Eski Ve nedik'teki Campanile'yi andran bu kulenin kayalk tara fndaki duvarnn zerinden tahta bir kalas uzatlm, ucu na da zincirle bal elik bir kafes aslmt. Draconitler za mannda Alca Engizisyon Mahkemesi yarglar dinsizle ri bu kafese kapatrlard. Pyrot, yz yldr bo olan bu kafese kapatld. Kaleye yerletirilen altm beki de, onu gece gndz gzetlemek ve itiraflarn not edip sava ba kanna iletmek zere grevlendirildi; nk nlemli ve ti tiz olan Greatauk itiraflar istiyordu. Ahmak olarak bilinen bu bakan, gerekte bilge ve ileri grl biriydi. Fakat Pyrot, gnete kavruldu, sivrisineklere yem ol du, yamur, dolu ve karda sland, souktan dondu, frt nada beik gibi salland, kafesin zerine tneyen kargala rn uursuz sesleriyle karabasanlar geirdi; ama gmlein den kopard bez paralarnn zerine kanna batrd bir ple susuz olduunu yazmay srdrd. Bu bez para lar ya denize dyor ya da bekilerin eline geiyordu. Bunlardan birka halkn da eline geti. Ama, Pyrot'nun protestolar kimseyi etkilemiyordu, nk itiraflar gaze telerde yaynlanmt.

III KONT MAUBEC DE LA DENTDULYNX Kk Yahudilerin her zaman rnek olabilecek bir ya am biimleri yoktu, Hristiyan uygarlnn kt huylar n onlar da kapmt; eski alardan kalan yalnzca aile ba62

larnn gl oluu ve dayanma ruhlaryd. Pyrot'nun kardeleri, vey kardeleri, amcalar, daylar, kuzenleri ve yeenleri yedi yz kiiyi buluyordu; bunlar nce yedikle ri darbenin acsyla evlerine kapanp stlerine kl dkt ler ve krk gn oru tuttular. Soma, birer du alp susuz luundan hi kukulanmadklar Pyrot'nun hakkn sonu na kadar, yorulmak bilmeden ve her trl tehlikeye karn aramaya karar verdiler. Hem neden kukulanacaklard ki? Hristiyan Penguenler onun sululuundan nasl kuku lanmyorsa, onlar da ayn gerekelerle Pyrot'nun susuz olduuna inanyorlard. Pyrot soyadl yedi yz adam n lemi elden brakmadan ie koyulup derin aratrmalara gi ritiler. Onlar her yerdeydi; onlar hibir yerdeydi; Ulysse'in klavuzu gibi, yerin altndan gidebiliyorlard. Sava Bakan lnn brolarna girdiler, baka kimlikler altnda davann yarg, yazman ve tanklarna yaklatlar. te, o zaman Greatauk'un aklll anlald: Tanklar bir ey bilmiyor du, yarg ve yazmanlar bir ey duymamt. Pyrot'nun ka fesine kadar ulaan emin kiiler dalgalarn grlts ve kar galarn lklar arasnda onun ifadesini aldlar. Ama bo una: Tutuklu da hibir ey bilmiyordu. Yedi yz Pyrot savcln kantlarn rtcmiyorlard, nk kantlarn ne olduunu bilmiyorlard. Ortada olmayan kant rtlemiyordu. Ksacas, Pyrot'nun mahkum edilii bir bolu un zerine kurulmutu. te bu nedenle, akll Greatauk bir gn General Panter'e yle diyordu: "Bu dava bir ba yapttr, nk bolukta ayaklan zerinde duruyor." Yedi yz Pyrot bu karanlk olay aydnlatabilmekten umutlar n kesmek zereydiler ki bir gn, aldklar bir mektuptan, seksen bin balya samann hibir zaman var olmadn -

63

rendiler. lkenin en namuslu iadamlanndanbiri olan Kont Maubec onlan devlete satm, parasn alm, fakat mal teslim etmemiti. Eski Penguen toprak soylularndan olan Maubec de La Dentdulynx ailesinin elinde eskiden drt du kalk, altm kontluk, bin ikiyz markilik, baronluk, vikont tuk varken bugn avu ii kadar bile topraklan kalmam t, tapusu elinde olsa da bir tutam ot yolmas yasakt. ev re iftilerden veya tccarlardan saman alp devlete ver mesi de olanakszd, nk herkes Maubec'ten altm san tim para alabilmenin tan suyunu karmaktan daha zor olduunu bilirdi. Kont Maubec de la Debtdulynx'in parasal kaynakla rn dikkatle aratran yedi yz Pyrot bu adamn balca ge lirinin gzel bayanlarn alt bir randevuevi olduunu rendiler. Sonra, kamuoyuna susuz bir adamn mahkum edildii seksen bin balya samann gerek hrsznn o ol duunu akladlar. Maubec Draco yanls soylu bir ailenin ocuuydu. Doutan soylulua demokrasiler kadar deer veren ba ka bir dzen yoktur. Maubec Penguen ordusunda grev yapmt ve Penguenler ordularn taparcasna severlerdi. Maubec savata madalya almt ve bu, Penguenlerin g znde onur iaretiydi; bir madalya elerinin yataklanndan daha ekiciydi. Tm Penguenistan Maubec'ten yana tavr koydu, iftirac yedi yz Pyrot'nun iddetle cezalandrlma sn istedi. Maubec valye ruhlu bir adamd; yedi yz Pyrot'yu delloya davet etti; kl, tabanca veya tfek seme hakk n onlara brakt. nl bir mektubunda onlara yle sesleniyordu: 64

"Pis Yahudiler, sizler sa'y armha gerdiniz, imdi de benim postumu istiyorsunuz; ama size sylyorum, ben onun gibi tabansz olmayacam ve sizin bin drt yz ku lanz keseceim. Tekmemi poponuzda bilin." O zamanki hkmet bakan Robin Mielleux adnda bir kylyd; zengin ve gllere iyi, yoksullara kat dav ranan, yreksiz ve karndan baka ey tanmayan bir po litikacyd. Bir bildiri yaynlayp Maubec'in namusuna ve susuzluuna kefil olduunu ilan etti ve yedi yz Pyrot iin su duyurusunda bulundu; mahkemeler ksa srede bun lar karalayc olarak yarglayp ar para cezalan ve su suz kurbanlarnn steleyerek istedikleri byk dencelere mahkum ettiler. Bu gidile Pyrot kargalarn tnedii kafesinde ln ceye kadar kalacak gibiydi. Fakat, ortaya konan kantlarn yetersiz ve elikili olduunu gren baz Penguenler bu Yahudinin sulu olduunu bilmek ve kantlamak isteindeydiler. Genelkurmay subaylar youn bir alma iinde olup bazen nlemi elden braktklar oluyordu. Greatauk saygn sessizliini korurken, General Panter geveze sylevler ve riyor, her sabah gazetelerde mahkumun sululuunu ka ntlyordu. Oysa, bir ey sylememek daha doru olurdu; ak olan bir ey kantlanamaz. Bu kantlamalar kafalar kantryor, ama inanlar deitirmiyordu. Halka ne ka dar kantlanrsa daha fazlasn istiyordu. Bu kant bolluu pek zararl olmayabilirdi ama, her l kede olduu gibi, Penguenistan'da da zgr dnmeye, zor bir sorunu ak grllkle ele almaya ve felsefi kukuya ak insanlar vard. Saylan ok azd; akta konumaya ta raf deillerdi; zaten halk onlar dinlemek istemiyordu. Yi65

ne de karanndaki herkes sar deildi. Alca'nn byk Yahudi milyarderleri, Pyrot'dan sz edildiinde "Bu adam tanmyoruz" diyorlard; fakat iten ie onu kurtarabilme yi dlyorlard. Servetlerinin onlar balad nlemi el den brakmyorlar, ama daha az ekingen bakalarnn or taya kmasn diliyorlard. Bu dilekleri gerekleecekti.

IV COLOMBAN Yedi yz Pyrot'nun bozgunundan birka hafta sonra bir sabah ksa boylu, miyop, ask suratl, sa sakal birbi rine karm bir adam evinden elinde bir kutu yapkan, tanabilir bir merdiven ve bir paket afile kt, sokaklar dolap grd her duvara bunlar yaptrd. Bu afiler de iri harflerle "Pyrot masum, Maubec suludur " diye ya zyordu. Bu adamn ii afi yaptrmak deildi; ad Colomban olan ve Penguen sosyolojisi zerine yz altm cilt kitab bulunan bu adam, Alca'nn cn alkan ve en saygn yazaryd, uzun sre bu dava konusunda dnm, Py rot'nun susuzluundan emin olduktan sonra, imdi bu dncesini en etkili bulduu bir biimde yaynlyordu. Is sz sokaklarda birka afi ast, fakat kalabalk mahallele re geldiinde, ne zaman merdivenine kmak istese evre sinde bir merakl kalabal toplanyor, afii okuduktan sonra da aknlk ve fkeyle dilsizleip ona dmanca ba kyorlard. O bu baklar cesaret ve miyopluun verdii rahatlkla karlayabiliyordu. Onun ardndan kapc ve tez gahtarlar afileri yrtyorlar ama o, peine okula gitmeye

66

acelesi olmayan ocuklar, sepetlerini tayan dkkn raklarn takm, afilerini asmay inatla srdryordu. Sessiz protestolar giderek homurdanma ve barmalara dnt. Ama Colomban bunlar grmeye veya iitmeye deer bulmuyordu. Azize Pembekz Soka'nda afilerini asarken, fkeli bir kalabalk iddet iaretleri vermeye ba lad. Ona "hain, hrsz, alak, kahpe!" diye banyorlard. Bir ev kadn penceresini ap bandan aa bir kova bu lak suyu boaltt; alklar arasnda bir arabac krbacyla apkasn bandan uurdu; bir kasap ra merdivenini e kip onu, yapkan kutusu ve afileriyle birlikte amurun iine yuvarlad. Bu grntler Penguenlere ne kadar b yk bir lke olduklarn anmsatp gurur verdi. Colomban amurlar iinden st ba pislik iinde, ama dingin ve ka rarl bir yzle doruldu. "Kaba adamlar", diye omuzlarn silkti. Sonra, den gzln yerde elleri stnde arama ya koyuldu. O arada, ceketinin srtnn boydan boya skl m, pantalonunun yrtlm olduu anlald. Halkn tep kisi daha da artt. Sokan br yannda Azize Pembekz Bakkal var d. Yurtseverler bakkaln sergisinden ellerine ne geerse Colomban'n zerine atmaya baladlar; portakal, limon, reel kavanozlar, ikolata tabletleri, urup ieleri, sardalya kutular, cier ezmeleri, salamlar, tavuklar, ya iele ri ve fasulye torbalar zerine yad. Bu yiyecek yamuru altnda kafas gz yarlan adam, st ba yrtk ve amur iinde, gzleri grmez bir biimde kamaya balad; pe inden dkkn raklar, yeni yrmeye balayan ocuk lar, isizler, ig sahibi adamlar onu kovalarken "Haine 67

lm! Onu denize atn!" diye baryorlard. Bu adi insan seli kalabalk caddeler boyunca dolatktan sonra Aziz Mael Soka'na geldi. Polis grevini yapyordu: yan sokak lardan kan niformal polisler, sol elleri kllarnn kab zasnda, kovalayan kalabaln nnde kouyorlard. ri elleriyle Colomban' ensesinden tutmak zereydiler ki aya kayan adam, ak braklm bir mazgal deliinden d p ellerinden kurtuldu. Geceyi o karanlk delikte, pis sular ve iman san lar arasnda geirdi. Grevini dndke yrei genili yor, cesareti ve azmi artyordu. Ve, sabahn ilk klar de likten szmaya baladnda ayaa kalkp sylendi: "Bu zorlu bir kavga olacak." Ylmayan Colomban kaleme ald bir kitapkta, Pyrot'nun seksen bin balya saman alamayacan, nk Maubec'in parasn ald halde samanlar sava bakanl na teslim etmemi olduunu ak bir dille anlatt; sonra bu kitap Alca sokaklarnda dattrmaya balad. Halk bu nu okumak istemiyor, alp yrtyordu. Esnaf kaldrmda gr dkleri satclara yumruklarn gsteriyor, elleri sprgeli ev kadnlar onlar sokan bana kadar kovalyorlard. O gn halkn fkesi akama kadar yatmad. Gece serseri k lkl adamlar "Colomban'a lm!" diye sokaklarda tur at tlar. Yurtseverler datclarda grdkleri kitaplar zorla alp alanlarda yakyor, sonra da bu atein evresinde, etek lerini beline dolam kzlarla birlikte dans ediyorlard. En atelileri Colomban'n evine kadar gidip, adamn krk yl boyunca derin bir bar ve erin iinde alt evin camlarn taladlar. Mecliste de tepkiler oldu; milletvekilleri nergeler 68

verip Colomban'n ulusal ordunun onuru v Pengeru>tan'm gvenliine kar giriimleri konusunda hkmetin hangi nlemleri aldn sordular. Babakan Robin Miel leux Colomban'n kstah biri olduunu bildirdi ve, millet vekillerinin alklar arasnda, bu adamn mahkemelerde hesap vereceini ilan etti. Krsye kan sava bakannn yz ok deimiti. Eskiden kutsal bir kaz gibi kendinden emin olan Greatauk imdi rkek, surat ask, boynu eri bir grnm alm, lke dmanlarnn arasndaki akbabalara benzemti. Meclisin ulu sessizlii ortasnda yalnzca unlar sy ledi: " Pyrot'nun hain olduuna ant ierim." Greatauk'un bu and tm Penguenistan'a yayld vc kamu vicdann rahatlatt.

V PEDER AGARIC VE CORNEMUSE Colomban halkn tepkisini aknlk ve sabrla kar lyordu; ne zaman evinden ksa talanyor, bu yzden hi kmyordu. Odasnda yce bir inatla kafesteki susuz adam iin yeni kitapklar hazrlyordu. Bulduu az sayda okur, en fazla on-on iki kii, onun bak asnda etkilenip Py rot'nun sululuundan kuku duymaya baladlar. Bunu yaknlarna atlar, zihinlerinde uyanan evrelerine yaymaya baladlar. Bunlardan biri Bakan Robin Micllcux'ni'in arkadayd ve kukularn ona anlatnca, babakan bir daha onunla grmeyi kesti. Bir bakas bir ak mek-

69

tup yaynlayp sava bakanndan aklama istedi. Bir n cs de zehir gibi bir kitapk yaynlad; Kerdanic adnda bu adam en ekinilen tartmaclardan biriydi. Halk ar maya balad. Hainin bu savunucularnn byk Yahudi pa rasyla tutulmu olduu syleniyordu. Onlara Pyrotcu ad verildi ve yurtseverler onlarn kkn kazmaya ant itiler. Tm lkede en fazla bin veya bin iki yz Pyrotcu vard; am'a her yerde ortaya kyorlard; parklarda, meclislerde, sosyete salonlarnda, aile masasnda, hatta kar-kocann yatandaydlar. Nfusun bir yars br yarsndan kukula nyordu. Bu blnme Alca'nin ateini artrd. Oysa, kendi okulunda gen soylular eitmeyi srd ren Peder Agaric gelimeleri gergin bir bekleyile izliyor du. Penguen kilisesinin bana gelen ykm onu ykabilmi deildi; hl Prens Crucho'ya bal olup Penguenistan tah tna Draco veliahtn geirme umudunu koruyordu. Bu l kede ne tr bir gelime olursa olsun, bunun oluturaca ka muoyu ve kargaa, birdin adamnn derin bilgelii sayesin de ynlendirilir, yolundan evrilebilir ve cumhuriyeti yk maya, inanmlara byk dller sz veren Prens Crucho'yu geri getirmeye kullanlabilirdi. Bir gn geni kara apkasn giyip Conil Ormanf na, Azize Pembekz urubu reticisi Peder Cornemuse' grmeye gitti. Amiral Chatillon olaymda yedii darbeyle yklm olan yal rahip be lini yeni yeni dorultabiliyordu. Yine, ormann iinden bir tren sesi geliyor, hangarlarn altnda mavi nlkleriyle a lan kszler ieleri paketliyor ve akaslar akyorlard. Agaric arkadan frnn karsnda ve boynuzlu im bikler arasnda buldu. Yal adamn gz kapaklar eski ya kut ltsna kavumu, kafas parlamaya balamt. 70

Agaric nce onun laboratuvar ve iliklerinde yeniden balayan almalarn kutlad. "ler canlanyor," diye yantlad Conil Orman'nn adam, "bunun iin Tann'ya krediyorum. Ah! Agaric karde, neredeyse iflas etmitim. Burann ne duruma d tn siz de grdnz. Daha fazla sylemeyeyim." Agaric gzlerini evirdi. Cornemuse szlerini srdrd: "Azize Pembekz urubu yeniden sevilmeye balan d. Ama durumum hl riskli ve belirsiz. Beni ykan yasa lar hl yrrlkte, yalnzca askya alndlar..." Ve Peder Cornemuse yakut gzkapaklarn gkyz ne evirdi. Agaric elini onun omzuna koydu: "u gzelim Penguenistan'n dt acnacak duru ma bakn, Cornemuse! Her yerde dikballk, bamszlk, zgrlk! Kibirliler, marurlar ve isyanclar balarn kal dryorlar. Tanrsal yasalara uymadklar yetmiyormu gi bi, lmllerin yasalarna da kar geliyorlar, oysa iyi bir yurtta olmak iin nce iyi bir Hristiyan olmak gerekir. Colomban eytana yknyor. Bir sr su tohumu da arka sndan gidiyor; fkeleriyle her trl dizgini krmak, boyun duruklar atmak, en kutsal balan zmek ve en salam en gellerden kurtulmak istiyorlar. stediklerini alabilmek iin yurtlarna el kaldryorlar. Ama kendi kazdklar kuyuya d ecekler ve halkn nefreti, dmanl, fkesi altnda ezile cekler. te dinsizliin, zgr dncenin ve szde kendi akllaryla karar vermenin onlar srekledii uurum bu." "Kukusuz, kukusuz," dedi Peder Cornemuse ban sallayarak, "fakat urup damtrken gnlk olaylardan uzak kaldm. Tek bildiim Pyrot adnda birinden ok sz edildi i. Bir blm onun sulu, br blm de susuz olduu71

nu sylyor, ama ben bu insanlarn kendilerini ilgilendirme yen bir konuyla neden bu kadar uratklarn anlamyorum." Dindar Agaric hmla sordu: "Pyrot'nun sulu olduuna inanmyor musunuz?" "Bundan kukum yok, sevgili Agaric," dedi Cornemuse; "tanrsal olanlara aykr olmadklar srece lke yasala rna sagy duymamz gerekir. Hkm giydiine gre Pyrot suludur. Bu karardan yana veya ona kar bir ey syler sem, haa kendimi yarglarn yerine koymu olurum. Ay rca, Pyrot mahkum edildikten sonra, bunun bir yarar da yok. Suluyken mahkum edilmemise, mahkum edildii iin suludur, ikisi de ayn kapya kar. Yasalara saygl her yurtta gibi, onun sululuuna inanyorum ve yarg organ bana buyurduu srece inanacam, nk birinin susuz olduunu sylemek zel kiilerin deil yargcn hakkdr, insanlarn koyduu adalet, zndeki yetersizlikten kaynak lanan yanllaryla birlikte saygdeerdir. Bu yanllar d zeltilemez eyler deillerdir; yarglar bu dnyada dzelt mezlerse Tanr br dnyada dzeltir. te yandan, bu Ge neral Greatauk'a gvenim var; pek yle grnmese de, ken disine saldranlardan ok daha akll bir adam." "Sevgili Cornemuse," dedi Peder Agaric, "Pyrot ola yn, Tanr'nm izni ve gerekli parayla, istediimiz yne evirebilirsek ok yararl sonular elde edebiliriz. Penguen lere dinsiz cumhuriyetin ktln apak gstermekle kalmaz, onlarda Draco tahtn ve kilisenin ann geri ge tirme isteini de uyandrabiliriz. Ama bunun iin halk cp pelileri n safta grmelidir. Ordu ve onur dmanlarnn zerine yrrsek halk peimizden gelir." "Herkes gelirse fazla olur," diye mrldand Conil Or man rahibi. "Ama gryorum ki Penguenlerin can kavga 72

etmek istiyor. Onlarn bu kavgalarna karrsak, bizim sr tmzdan barr ve faturay bize detebilirler. te bu yz den, sevgili Agaric, bana inann ve kiliseyi bu maceraya kartrmayn." "Benim enerjimi bilirsiniz; nlemli olduumu da. Ki lisenin adn lekelemem... Can dostum Cornemuse, sizden yalnzca kampanyay balatabilmek iin gerekli kayna is tiyorum." Peder Cornemuse uzun sre, kt biteceinden emin olduu bu giriiminin giderlerini karlamay geri evirdi. Agaric kh rica, kh baskyla onun zerine gitti Sonunda rica vc gzdalarna dayanamayan Cornemuse ba nde, ayaklarn sryerek yoksul hcresine kt. Kirele boyan m bu sade odada, kutsanm bir al ynnn altnda ka sas vard. ini ekerek kasay at, ald bir deste para y titrek bir elle Agaric'e uzatt. Agaric paralan cppesi nin ceplerine yerletirirken yle diyordu: "Hi kukunuz olmasn, bu Pyrot olayn, Penguenistan'da kilisenin adn yceltmek iin, bize Tanr gnderdi." "Keke hakl olsanz!" diye iini ekti Conil Orma n'nn adam. Sonra, laboratuvarnda yalnz kaldnda uzun uzun, hznl gzlerle ocan vc imbiklerini seyretti.

VI YBD YZ PYROT Yedi yz Pyrot giderek halkta daha ok nefret uyan dryordu. Alca sokaklarnda her gn onlardan iki n 73

pataklyorlard. Biri halkn ortasnda dvld, br aya atld, bir ncs zifte bulanp tavuk, ty iinde yuvar landktan sonra, kahkahalar arasnda caddelere salnd, bir svari subay drdncsnn burnunu kesti. Artk, her za man gittikleri yerlere, tenise, at yarlarna kolay kolay gidemiyorlard, Borsa'ya saklanarak girebiliyorlard. Onla r bu sinmi durumda tutmak ve daha da bunaltmak gerek tiini dnen Prens des Boscenos bu amala Kont Clena, Bay de la Trumelle, Vikont Olive ve Bay Bigourd ile kafa kafaya verdi, birlikte Byk Anti-Pyrot Oca'n kurdu lar. Kent ve kasabalardan yzlerce, binlerce yurtta, blk blk asker bu dernee katldlar. Bir gn, genelkurmay bakannn makamna giden sava bakan, General Panter'in eskiden nerdeyse bo olan alma odasnn imdi her yannda drt katl klasrler, elik kasalar, her renk ve boyda dosyalar yl olduunu grd, tm bu belge yn birka gn iinde mantar gibi bitmiti. "Nedir bu?" diye sordu bakan aknlkla. "Pyrot'ya kar kantlar," diye mutlu bir yzle yant lad General Panter. "Onu mahkum ettiimizde elimizde bir ey yoktu, artk eksiimizi giderdik." Kap akt. Greatauk koridorda uzun bir kuyruk olu turan hamallarn, her an yeni belge paketleri getirip brak tklarn grd, dosyalarn arl altnda gcrdayan asan srn sesini iitti. "Ya bu gelenler?" diye sordu. "Bunlar Pyrot'ya kar yeni bulduumuz kantlar," dedi Panter. "Penguenistan'n tm kentlerine ve ordu bir liklerine, tm Avrupa saraylarna haber gnderip istedim, 74

ayrca Amerika'dan, Avustralya'dan ve Afrika'daki ube lerden gemiler dolusu dosya bekliyorum." Ve Panter grevini yapm bir kahraman gibi huzur lu ve ldayan yzn bakana evirdi. Fakat, Greatauk'un yz aslmt, bu dosya ynna endie ve umutsuzlukla bakyordu. "Pekl," dedi, "iyi etmisin! Ama, Pyrot davasnn o gzel sadeliini bozmandan korkarm. Ne kadar basitti, onun deeri kaya kristali gibi saydam oluundayd. Mercek le bile bir p, leke veya kusur arasanz bulamazdnz. Be nim ellerimden ktnda su gibi duruydu. Ben size bir in ci verdim, siz onu bir daa dntrdnz. Daha iyi i ya paym derken her eyi bozabilirsiniz. Kantlar! Elbette ka nt olmas iyidir, ama hi olmamas daha iyidir. Size daha nce sylemitim, Panter: rtlemez en iyi kant sulu nun (veya masumun, fark etmez) itiraflardr. Benim hazr ladm Pyrot davas eletiriye olanak vermiyordu, saldrabilecekleri bir a yoktu. Darbeler ona ilemezdi, nk gze grnmyordu. imdi tartmaya ak bir duruma ge tiriyorsunuz. Panter, size dosyalarnz dikkatli kullanma nz neririm. zellikle, gazetecilerle az iliki kurmalsnz. yi konuuyorsunuz, ama ok konuuyorsunuz. Syleyin bana, Panter, bu belgelerin arasnda sahte olan var m?" Panter glmsedi: "Eh, gerektii kadar var." "ok iyi! te buna sevindim. En iyileri bunlar. Kant olarak sahte belgelerden daha iyisi olamaz, bunlar smar lama yapldklar iin davaya en uygun olurlar, bu neden le doru ve adildirler. Ayrca, insan her eyin ideal oldu u bir dlem dnyasna gtrr, kusurlu gerek dnya75

uai uzaklatrrlar... Ama, Panter yine de hi kantmz ol mamasn yelerdim." Ant-Pyrot Ou'nn ilk ii hkmeti bu yedi yz Pyrot'yu ve ibirlikilerini yurda ihanet suundan yksek mahkemeye karmaya armak oldu. Ocan szcs olarak Prens des Boscenos Meclis krssne kt ve h kmetten bu konuda kararllk ve teyakkuz beklediklerini syledi. Sonra, tm bakanlarn elini skt, General Greatauk'ri yanndan geerken onun kulana fsldad: "Doru yr, alak, yoksa Maloury dosyasn akla rm." Birka gn sonra, hkmetin verdii bir nergeyi oy birliiyle onaylayan Meclis Anti-Pyrot Oca'n kamuya yararl dernek olarak tand. Ocak hemen Fok lkesinde Chitterlings atosunda srgn yaayan Crucho'ya bir kurul gnderdi ve yeleri nin prense ballklarn iletti. Fakat, Pyrotculann says giderek artyordu; imdi on bin kadar olmulard. Kentin bulvarlarnda toplatklar kendi kahveleri vard; onlarn karsnda yurtseverlerin da ha geni ve zengin kahveleri bulunuyordu. Her akam, bir kahvenin terasndan brne bardak, fincan, kllk, sra hi, sandalye ve masalar uuuyor, aynalar aa indiriliyor du. Karanlk saylarn eitsizliini rtyor, arlan polis ler hangi yanda olduuna bakmadan tm kavgaclar de mir ivili botlar altnda eziyorlard. Bu anl gecelerin birinde, Prens des Boscenos yann da birka yurtseverle birlikte kahveden karken, Bay de la Trumelle ona birini, gzlkl, sakall, apkasz ve kal drmda zorlukla yryen bir adam gsterdi: "Hey bakm! ite Colomban!" 76

Prens des Boscenos gl ama hogrl, sevecen bi riydi. Fakat, Colomban'm adn duyunca kan beynine s rad. Annda gzlkl adamn zerine atlp bir yumrukta onu yere serdi. O anda, Bay de la Trumelle bir yanllk yaptn, Colomban sand kiinin Anti-Pyrot Oca genel sekreteri, eski dava vekili, yurtsever Bay Bazile olduunu grd. Prens des Boscenos eskinin bklmez adamlarndand, ama yanlgsn kabul etmeyi bilirdi. "Bay Bazile," dedi adam selamlayarak, "sizin yz nz biraz incittim, ama bunu neden yaptm bilirseniz beni anlar, onaylar ve kutlarsnz. Sizi Colomban sandm." Bay Bazile kanayan burnunu mendiliyle siler ve yr tlan ceketini dzeltirken kuru bir sesle yle dedi: "Hayr, efendim, sizi anlamam, onaylamam ve kutla mam, nk davrannz ok gereksiz, hatta aryd. Bu akam kez beni Colomban sanp ona layk bir davran uygun grdler. Yurtseverler onun kaburgalarn ve sr tn benim zerimde krdlar. Artk yeterince dayak yedi imi dnyordum." Szlerini bitirmemiti ki gemekte olan bir grup Pyrotcu onlar grd; onlar da ayn yanll yaptlar: Yurt severlerin Colomban' dvdklerini sanan topluluk Prens des Boscenos ve arkadalarna baston ve krbalarla sal drdlar; onlar ksa srede yere serip kar kmasna aldrmakszn dava vekili Bazile'i omuzlarna aldlar, "Ya asn Colomban! Yaasn Pyrot!" sloganlaryla bulvarlar da yrye getiler. Sonra, polisler harekete geip onla r coplaryla kovalad, karakola srkleyip gtrd ve ora da dava vekili Bazile'in bir kez daha Colomban olarak i vili botlar altnda pestili karld. 77

VII BIDAULT-COQUILLE VE MANIFLORE - SOSYALSTLER Alca'da bir fke ve nefret frtnas yaptken, gkbilim cilerin en yoksul ve en mutlusu olan Eugne Bidault-Co quille, Draco zamanndan kalma bir itfaiye tulumbas ze rinde eski bir teleskopla gkyzn inceliyor, kayan yldz lar yan bozuk fotoraf filmleri zerine kaydediyordu. De hasyla aralarnn yanllarn dzeltiyor, bilim akyla filmlerin grntlerini yorumluyordu. Yorulmaz bir abay la gktalanm, meteorlar, asteroitleri, uzay tozlarn, dn ya atmosferini, ksacas uzayda bulunan her eyi gzlyor du; btn bu uykusuz gecelerinin dl olarak da halkn umursamazln, devletin iyilik bilmezliini ve bilim ku rumlarnn dmanln kazanyordu. Uzayn derinliklerin deki kazalar grmekten, yeryzndeki olaylar bilmiyor du; hi gazete okumazd ve yolda giderken, kafas kasm aynn asteroitleriyle dolu olduu iin, birka kez kr ku yulara dm, bir otomobil tekerleri altnda kalmt. Boyu da bilgisi kadar uzundu; kendine ve bakalar na saygsn souk bir kibarlkla ve ince siyah bir redingot, silindir apka giyerek belli ediyor, bu da ona ok zayf ve buharlam bir grnm veriyordu. Yemeklerini, kendi sinden daha az bilgili mterilerin oktan brakt bir lo kantada yerdi; oraya gittiinde yalnzca onun masas ha zr tutulurdu, ite bir akam bu lokantada, Colomban'n Pyrot yanls kitap gzne arpt; bir yandan fndklarm krarken onu okuyordu ve birdenbire, aknlk, dehet ve acma duygularyla bylenip meteorlar, yldz yamur78

lann unuttu; gzleri kargalann tnedii elik kafeste sal lanan susuz adamdan bakasn grmez oldu. Bu grnt onu brakmyordu. Sekiz gndr kafasn da susuz tutukluyla yaarken, bir gn lokantadan ktn da bir yurtta kalabalnn miting yaplan bir kahveye gir diklerini grd. O da girdi; bu, yansz bir toplantyd; in sanlar baryor, svyor, dumanl salonda birbirlerinin kafasn kryordu. Pyrot yanllar ve kartlar srayla al klanyor veya yuhalanyordu. Kukulu ve kark bir can llk dinleyicileri coturuyordu. Bidault-Coquille, utanga ve yalnz insanlara zg o cesaretle, sahneye frlad ve eyrek saat konutu. ok hzl ve dzensizdi, ama cokuy la ve gizemli bir matematikinin inancyla konuuyordu. Alkladlar. Krsden inerken uzun boylu, ya makyajn dan belli olmayan ve byk apkasnda tavus tyleri ta yan bir kadn onun zerine atld, duygulu ve ateli bir sa rlmayla pt, ona yle dedi: "Ne kadar yakklsnz!" O, her zamanki saflyla, bunda gerek pay olabile ceini dnd. Kadn yaamn Pyrot'nun savunmasna ve Colomban'n dncelerine adadn syledi. Adam onu gzel ve alml buldu. Maniflore adndaki bu yoksul kadn eski bir fahieydi; artk ie yaramayp unutulduktan sonra, bir den iyi bir yurtta olmutu. Kadn bir daha onun peini brakmad. Birlikte miting alanlarnda, kahvelerde, otel odalarnda, gazetelerin yaz ileri brolarnda unutulmaz saatler yaadlar. Adam ide alist olduundan, kadnda gzellikde, kibarlk da kalma dn gsteren birok ipucuna karn, onu hl gzel bu79

luyordu. Eski gzelliinden yalnzca hoa gitmeyi ve ilti fat etmeyi bilmesi kalmt. Fakat, itiraf etmek gerekir ki, tansklarla dolu bu Pyrot davas Maniflore'da da uygar bir deiime yol am, kadn adalet ve gerein simgesi olu vermiti. Ne Pyrot'ya kar olanlar, ne Greatauk'un savunucu lar, ne de ordunun dostlar arasnda Bidault-Coquille ve Maniflore'a kar hogrl veya alayc bir tutum vard. fkeli tanrlar bu adamlara o deerli glmseme yetisini bile ok grmlerdi. Ciddi yzlerle eski fahieyi ve gk bilimciyi casusluk, ihanet ve devlete kar komplo kur makla suluyorlard. Bidault-Coquille ve Maniflore bu ka raalna ve aalamalar karsnda daha da byyorlard. Penguenler uzun bir sredir ikiye blnmlerdi ve a lacak bir ey, sosyalistlerin daha bir partisi bile yoktu. On larn kesiminde dank, kopuk ve kafas kark el emek ileri bulunuyordu. Pyrot davas bu kesimin nder kadro lar iin tuhaf bir sorun yaratt: kimse bankerlerden veya ordudan yana grnmek istemiyordu. Kk ve byk Ya hudileri deimez dmanlar gibi gryorlard. Bu temel ilkeleri ve kiisel karlarn bu dava yznden deitirmek istemezlerdi. Fakat, tm Penguenistan'n kart bu olay da kavgadan uzak kalabilmek giderek zorlayordu. Bu nderlerin balcalar eytan Kuyruklu Aziz Mael Soka'ndaki federasyon merkezinde bulutular; iinde bulunduklar durumu ve gelecekte izleyecekleri yolu g receklerdi. Sz nce yolda Phoenix ald: "ren ve alaka bir adalet suu ilendi. stleri ta rafndan bask yaplan askeri yarglar susuz bir adam 80

korkun bir cezaya arptrdlar. Kurbann bizden biri ol madn sylemeyin; varsn gemite ve gelecekte bize hep dman olan bir snfn adam olsun. Bizler sosyal adaletiyiz; hibir hakszlk bize yabanc olamaz. Eer Colomban gibi bir kentsoyluyu, Kerdanic gibi bir kktenciyi veya lml baz cumhuriyetileri zorbalarn klc nnde yalnz brakrsak yuh olsun bize. Eer kur ban bizden deilse, onun cellatlar kardelerimizin cellat lardr; Greataukbu askere vurmadan nce grevci arkada larmz kuruna dizdirmiti. Yoldalar, zorlu bir savam, dnce ve ahlak gcy le Pyrot'yu aclarndan kurtarabilirsiniz ve bu soylu ii ya parken zerinizdeki zgrlk ve devrimci grevden sap m olmayacaksnz, nk Pyrot ezilmiliin ve tm sos yal eitsizliklerin simgesi oldu; bu eitsizliklerden birini devirirsek brlerini kknden sarsarz." Phoenix szlerini bitirdikten sonra yolda Sapor ko nutu: "Size asl grevinizi brakp sizi hi ilgilendirmeyen bir ie karmanz neriyorlar. Hangi yanda olursanz olun, do al ve deimez dmanlarnzla ayn safta olacanz bir kavgaya niin giresiniz? Bankerler size askerlerden daha m yakn? Kimin kasasn kurtaracaksnz? Sosyal savam nzda hep karnzda bulacanz yedi yz Pyrot'nun yard mna komak hangi ahmak ve sorumsuz kiilerin iidir? Sizden dmanlarnzn saflarn ve kendi sularyla bozduklar dzenlerini salamanz istiyorlar. yiliin bu derecesine baka bir ad vermek gerekir. Yoldalar, rezilliin topluma lmcl olduu bir aa ma vardr; Penguen kentsoylu snf kendi rezilliinin al81

tnda boulmaktadr ve sizden onu kurtarmanz, soluk al masn salamanz isteniyor. Bu, sizinle alay etmektir. Brakalm boulsun ve son rpnlarn glerek sey redelim. Tek tasamz, onun kirlettii bu topraklarda yeni bir toplumun temelini atarken bu kirlilii nasl temizleye ceimiz olmaldr." Sapor sylevini bitirdikten sonra yolda Lapersonne sz ald: "Phoenix bizi susuz dedii Pyrot'nun yardmna a ryor. Bence bu yeterli deil. Pyrot susuz olabilir, ama o tam bir askerdi ve balca grevi halkn zerine ate et mek olan her asker gibi grevini tam yapt. Bu gereke, halkn tm tehlikeleri gze alarak onu savunmas iin ye terli deil. Bana Pyrot'nun sulu olduunu ve ordunun sa mann aldn kantlayn, o zaman yryeyim." Sonra yolda Larrive sz ald: "Arkadam Phoenix ile ayn grte deilim; arka dam Sapor'la da ayn grte deilim; hakl deniliyor di ye bir davaya partimizin katlmas gerektiini dnm yorum. Burada szck oyunlar ve tehlikeli bir i var gibi me geliyor. nk, sosyal adalet devrimci adalet deildir. Bunlar her zaman karda olurlar: birine hizmet etmek b rne kar savamaktr. Bana gelince, ben seimimi yap tm: sosyal adalete kar devrimci adaletin yanndaym. Ama bu davada ekimser kalmay knyorum. Diyorum ki ans bize byle bir olay armaan etmise, ondan yararlan mamak budalalk olur. Nasl m? Bize militarizme iyi bir darbe vurma frsa t verilmitir. Kollarmz kavuturup seyredelim mi? Sizi uyaryorum, yoldalar: Ben hint fakiri deilim ve asla by82

lelerinin yannda olmam. Burada hint fakirleri varsa, on larn yannda olmam beklemesinler. Bir ey yapmadan gbeini seyretmek sonu vermeyen bir politikadr, ben bu nu asla yapmam. Bizim gibi bir parti her gn kendini snamaldr; ya amn srekli eylemle kantlamaldr. Pyrot davasna ka tlacaz ama devrimci tavrla katlacaz, iddet eylemi uy gulayacaz... Sizler iddetin modas gemi, at arabalar, kollu bask makinesi ve telli telgraf gibi rafa kaldrlmas gereken bir yntem olduunu mu sanyorsunuz? Yanlyor sunuz. Dn olduu gibi bugn de iddet olmadan bir ey alnmaz; en etkili ara budur; yalnzca kullanmasn bil mek gerekir. Biz nasl davranmalyz? Size bunu syleye yim: egemen snflarn birini brnn stne salmalyz; yani, orduyu bankerlerle, hkmeti yargyla, soylu ve din darlar Yahudilerle kaptrmal, birbirlerini yok etmeleri ni salamalyz. Hastay bitkin dren ate gibi, hkme ti zayflatan bu karkl srdrmeliyiz. Pyrot olay, eer kullanmasn bilirseniz, silahszlan ma, genel grev ve devrim gibi, sosyalist partinin byme sine ve ii snfnn gelimesine en az on yl kazandra caktr." Sonu olarak, bu konuan parti nderleri birbirlerin den ok farkl dnyorlard; byle durumlarda olduu gibi, her biri daha nce defalarca sylediklerini daha d zensiz ve lsz bir biimde yinelediler. Uzun sre tart ld ve kimse dncesini deitirmedi. Fakat, btn bu grler son incelemede iki bee ayrlyorlard: Sapor ve Lapersonne'un ekimser kalma dncesiyle Phoenix ve Larrive'nin kavgaya katlma dncesi. Ama her iki be83

in ortak yanlan asker eflerinin adaletinden nefret etme leri ve Pyrot'nun susuzluuna derin bir inan duymala ryd. yleyse kamuoyu, tm sosyalist nderlerin tehlike li Pyrotcular olduuna inanmakta haklyd. Bunlann adna konutuklan ve konumak ne kadar tem sil edebiliyorsa, temsil ettikleri byk halk ynlar, yani d ncesini syleyemedii iin anlamas pek zor olan ii s nf, Pyrot davasyla pek ilgilenmiyordu. Onlar iin bu dava fazla entelektel, klasik bir tad olan, yksek kentsoylu ve byk sermaye kokan bir olayd ve holarna gitmiyordu.

VIII COLOMBAN TN YARGILANMASI Colomban davas baladnda Pyrotcularn says otuz bini gemiyordu; ama her yerde, rahipler ve askerler arasnda bile bulunuyorlard. Onlara en ok zarar veren b yk Yahudilerin desteiydi. Buna karlk, saylarnn az oluu nedeniyle sempati topluyorlard ve ilerindeki aptal says rakiplerinden daha azd. Daha kolay toplanp daha abuk karar alabiliyor, uyumlu davranabiliyorlard; her bi ri elinden gelenin en iyisini yapma gereini duyuyor ve da ha ok gze batyorlard. Her ey onlarn daha da byye ceini, rakiplerininse, balangta tm halk yanlarna al dklar iin, artk yalnzca azalabileceklerini gsteriyordu. Colomban halka ak mahkemeye ktnda, yarg larnn pek merakl olmadn hemen grd. Azn at anda yarg ona, devlet yaran bakmndan susmasn sylyordu. Ayn gerekeyle, ondan yana olan tanklann 84

syledikleri de duyulamad. Genelkurmay Bakan Gene ral Panter niformas ve tm madalyalanyla ifade verme ye geldi. Syledikleri unlard: "Alak Colomban Pyrot'ya kar kantlarmz olma dn ileri sryor. Yalan sylyor: Kantlarmz vardr; be nim arivlerimde yedi yz otuz iki metrekare alan zerin de, her biri be yz kilo olmak zere, tam yz altm al t bin kilo kant var." Bu yksek rtbeli subay daha sonra zarif ve kolay an lalr bir dille kantlar hakknda bilgi verdi: "Her renk ve tonda kantlarmz vardr; her birinin bi imi deiiktir: su kab, apka, para, zm, gvercin yu vas, kartal vb. En k bir milimetre kare boyunda, en by ise yetmi metre uzunluunda ve doksan santi metre geniliindedir." Bu aklama zerine dinleyiciler dehetle titrediler. Grcatauk sras gelince tanklk etti. Daha sade giyin mi ve bu nedenle daha etkileyici bir havada, ellerini ar kasnda kavuturmu olarak konutu: "lkemizi ykmn eiine getirenbu davrannn so rumluluunu Colomban'a brakyorum. Pyrot olay devlet srrdr ve yle kalmaldr. Eer aklanrsa, en byk dert ler, sava, yama, doal afetler, yangn, toplu kym, bula c hastalklar annda Penguenistan zerine saldracaklar dr. Bir szck daha edersem kendimi yurduma ihanet et mi sayarm." Aralarnda Bay Bigourd'un da bulunduu, politika deneyimi olan birka kii sava bakannn bu sylediinin genelkurmay bakanmkinden ok daha akllca ve ustaca olduunu dndler. 85

Alboy Boisjoli'nin syledikleri byk etki yapt: "Sava Bakanl yapsnda bir gece, komu bir lke nin askeri ateesinin bana sylediine gre, lkesindeki bir svari alayn gezerken ok yumuak ve tatl yeil renkte, lezzetli bir saman grp 'Bunu nereden buldunuz?' diye sormu. Ona yant vermemiler, ama nereden geldiinden kukusu yokmu. Bu, Pyrot'nun ald samanm. n k bu yeil renk, yumuaklk ve koku lkemiz samanlar nn bir zelliidir. Komumuzun saman kl rengi ve k rlgandr; yabayla atlrken hrdar ve toz yapar. Bunun ne anlama geldiine siz karar verin." Temen Hastaing, yuh sesleri arasnda verdii ifade sinde, Pyrot'nun sulu olduuna inanmadn syledi. He men jandarma tarafndan tutuklanp, gzdalarndan da, vaatlerden de uzak kalaca, ylan ve bceklerle dolu izbe bir hcreye kapatld. Mbair seslendi: "Kont Pierre Maubec de la Dentdulynx." Salonda bir sessizlik oldu ve krsye doru yaklaan, giysileri yamal ama grkemli bir soylu adam grld; b yklar ge bakyor ve baklar ate sayordu. Colomban'a yaklap ona kmseyen bir gururla bakt, sonra: "Benim ifadem," dedi, "ite yle: sizin aznza s...aym!" Bu szler zerine tm salon alklarla inledi, yrek leri kaldran ve ruhlar ycelten bir huu iinde cotu. Ba ka tek szck etmeden Kont Maubec ekildi. O dar ktnda, tm dostlar peinden geldiler. Pren ses des Boscenos onun ayaklarna kapanm, bacaklarn
86

kucaklyordu; ama kont* mendil ve iek yamuru altnda arbal bir yzle yryordu. Boynuna sarlm olan Vikon tes Olive'i ayrmak mmkn olmad ve bu marur kahra man onu gsnde hafif bir earp gibi tayarak gtrd. Onun yznden ara verilen oturum yeniden balad nda, yarg bilirkiileri ard. nl yaz uzman Vermillard incelemelerinin sonu larn anlatt: "Pyrot'nun evinde bulunan belgeleri, zellikle harca malar defterini ve kuru temizleyici faturalarn, dikkatle in celedim; zararsz grnmleri altnda, ok gizli bir ifrey le yazlm olmalarna karn, onlar zebildim. Hainin yaptklar her satrda grlmektedir. Bu ifrede ' bar dak bira iin Adele'e yirmi frank' szleri 'komu bir l keye yirmi bin balya saman sattm' anlamna gelmektedir. Bu belgeyi incelediimde bu subayn satt samann t rn de belirledim: Nitekim, gmlek, yelek, klot, men dil, yaka, aperitif, ttn, puro szckleri yonca, buka, kabayonca, aptesbozan otu, yulaf, karamuk ve ayrotu anlamndadrlar. Bunlarsa, Kont Maubec'in orduya satt samann koku ve lezzetini oluturan bileenlerdir. te, Pyrot kimsenin anlamayacan sand bir dilde suunu by le kaydediyordu. Bu kadar sorumsuzluun byle bir kur nazlkla birlemi olmas artcdr." Colomban, hafifletici nedenler olmakszn, sulu olundu ve en yksek cezaya arptrld. Jri yeleri hemen bir yargtay dilekesi imzaladlar. Adalet Saray'nm nndeki alanda, bin iki yz yllk byk bir tarihi grm olan rman kysnda, elli bin ki i mahkeme sonucunu bekliyordu. Orada, Anti-Pyrot Oca87

'nn ileri gelenleri arasnda Prens des Boscenos, Kont Clena, Vikont Oliye, Bay de la Trumelle bulunuyordu; Pe der Agaric Aziz Mael Okulu'nun retmen ve rencile rini toplayp getirmiti; rahip Douillard ile Bakomutan Ge neral Caraguel kucaklayor, oluturduklar yce birlie ka tlmak zere, Pont-Vieux Kprs'nden geip gelen pazar c ve amarc kadnlar, ellerinde tokalar, amar suyu dolu kazanlaryla akn ediyorlard. Tun kaplarn nnde ve merdivenlerdeyse, Alca'da Pyrotcu olarak bilinen kim varsa toplanmt: Profesrler, gazeteciler, tutucu veya dev rimci iiler arasnda, buruuk giysileri ve sert baklary la Phoenix, Larrive, Lapersonne, Dagobert ve Varambille yoldalar grlyordu. Uursuz kara redingotu ve silindir apkasyla Bida ult-Coquille, Colomban ve Temen Hastaing iin matema tiksel duygularn haykryordu. Merdivenlerin en st ba samanda kahraman fahie Maniflore, hrn bir glm seyile parlyor, Leena gibi bir zafer ant veya Epicharis gibi tarihin vgsn kazanabilmek iin yaryordu. Limonata satcs, iportac, izmarit toplaycs ve anti-Pyrotcu klna brnm olan yedi yz Pyrot Adalet Saraymn evresinde dolanyordu. Colomban grndnde yle bir grlt koptu ki ha vann ve suyun kard sesle kular dallardan dt, ba lklar sudan frlayp karn st imenlere utular. Her yer den haykrlar geliyordu: "Colomban suya! Onu rmaa atalm!" Baz lklar da geliyordu: "Adalet ve gerek!" Hatta yle bir ses iitildi: 88

"Ordu alaa!" Bu ses korkun bir arbedenin iareti oldu. Binlerce kav gac merdivenlerde birbirine girdi; kalanlar da bu kalabal a katlp boazna sarlacak birini buluyordu. Kadnlar da ateli, sa ba dank, dii ve trnaklaryla erkeklere sald rrken yzlerinde o zamana kadar fark edilmeyen ve ancak yatak odalarnn lo nda grlebilen bir mutluluk oku nuyordu. Bunlar Colomban' yakasndan tutmu, srmak, bomak ve paralamak zereydiler ki ahane Maniflore, saf ve soylu bir grnt veren krmz tniiyle karlarna di kildi. Colomban kurtulmu gibiydi; yandalan Adalet Alan'nn ortasndan ona bir yol am ve Pont-Vieux kesin de bir arabaya bindirmilerdi. At hemen drt nala hareket etmek zereydi; ama Prens des Boscenos, Kont Clena ve Bay de la Trumelle arabacy tutup alaa ettiler, hayvanlar ge ri geri gitmeye zorlayp kprnn parmaklklarna dayad lar, son bir itelemeyle alklar arasnda rmaa yuvarladlar. Sular sesli bir grltyle fkrd; az sonra rman parlak yzeyinde ufak bir kprdanmadan baka bir ey kalmad. Hemen ayn sralarda, Dagobert ve Varambille'in adamlar, klk deitirmi yedi yz Pyrot ile birlik olup Prens de Boscenos'u bir amarc dubasna ba nde yu varlayp kt hrpaladlar. Sessiz gece Adalet Alam'na indiinde yerlerdeki ka lntlar dingin bir barla rtt. Ancak, kilometre te de, kprnn altnda, slanm bir adam topal bir atn ya nma bzlmt. Colomban halkn bilgisizlii ve anlay szl konusunda derin derin dnyordu. "Bu kavga dndmden daha zorlu olacak. Yeni engeller seziyorum." 89

Talihsiz hayvana yaklap yle dedi: "Sen onlara ne ktlk yapmtn, can dostum? Be nim yzmden bana neler geldi." Zavall hayvann boyuna sarlp alnndan pt. Sonra, dizginlerinden ekip kaldrd, topallayan hayvan yedeine ald ve kentin sokaklarndan geirip evine getirdi. Orada de rin bir uyku ikisine de insanlarn ktln unutturdu.

IX PEDER DOUILLARD Penguenistan'n yaad bu karanlk gnlerde, Tann'dan lkeyi paralayan bu karklklara son vermesi ve insanlarn Tann'ya ve inancn vekillerine kar iledikleri gnahlar balamas amacyla din nderleri, piskoposlar, rahipler ve keiler Alca Katedral i 'nde byk bir ayin ya plmasna karar verdiler. Tren 15 Temmuz gn yapld. Bakomutan Caraguel ve kurmay kurulu n saflarda bulunuyordu. Ayine ok sayda ve sekin bir kalabalk katlmt; Bay Bigourd'un dediine gre, hem sekin hem kalabalkt, ilk s ralarda Prens Crucho'nun mabeyincisi Bay de la Berthoseille dikkati ekiyordu. Aziz Francis tarikatndan peder Douillard'n kaca minberin yaknnda, kendilerinden gemi bir grntyle bastonlarna dayanm olan Anti-Pyrot Oca'nn ileri gelenleri, Vikont Olive, Bay de la Trumelle, Kont Clena, Dk Ampoule ve Prens des Bosccnos bulunuyordu. Peder Agaric, Aziz Mael Okulu retmen leri ve rencileriyle birlikte mihrabn nnde yer alm90

t. Sa koridor, sa armhta ban saa edii iin daha deerli olan sa yan, subaylara ve niformal askerlere ay rlmt. Kontes Clena, Vikontes Olive ve Prenses des Boscenos'un da aralarnda olduu soylu bayanlar balkonda yer almlard. Bu byk kilisede ve d avluda her renk cp peli yirmi bin din adamyla otuz bin inanm buluyordu. Balama ve yarhgama treni bittikten sonra, aziz pe der Douillard mimbere kt. Vaaz grevi nce peder Agaric'e verilmiti, ama tm yeteneklerine karn onun dinbilim ve diplomasi deneyimi az grlm, onun yerine, son alt aydr klalarda dolap Tanr ve dzen dmanlarna kar vaazlar veren, konuma yetenei iyi olan peder Do uillard seilmiti. Aziz peder Douillard Deposuit potentes de sede (2) ayetini esas alp, her tr dnyasal gcn Tanr'y ilke ka bul etmesi gerektiini, gciklerin ona izdii ve grevli kl d tanrsal yoldan saparsa uuruma gideceini anlatt. Bu kutsal kurallar Pcnguenistan ynetimine uygulan dnda, hkmetin dleyemeyecei kadar korkun, y kmlarla dolu bir tablo kard. "Bu sefalet ve utanlarn balca mimarn sizler iyi ta nyorsunuz, kardelerim. Bu canavarn ad bile yazgsn gs teriyor, nitekim Yunancada pyros szc ate demektir; tanrsal saduyu bu szckle bize, bir Yaludinin kendisine barn aan bu lkeyi atee vereceini anlatmak istiyordu." Onlara, kilise dmanlarnn eziyet ettii yurdun barndaki kanlarla "Ey ac! Ey yazg! sa'y armha geren ler benim barm deliyor!" diye inlediini gsterdi.
(2) Glleri tahtndan indirdi. (Latince.)

91

Bu szler kalabal byk bir dalgalanmayla titretti, Usta konumac, kibirli Colomban' gnahkar bede ninin dt o rman tm sularnn bile armdramayacam syleyerek, dinleyenleri daha da coturdu. Sonun da, Penguenistan'daki tm sorunlar, ykmlar ve kark lklar bir yumak yapp cumhuriyete ve onun babakanna sitem olarak gnderdi: "Bu babakan, Sal'n Gabaon'da Filistinlilere yap t gibi, yedi yz Pyrot ve yandalarnn kkn kazma yarak bir korkak olduunu gstermitir; Tanr 'nn ona ver dii yetkiyi kullanmaya layk olmadn gstermi, artk tm halkn gznden dmtr. Tanr kendisini km seyenlere hogryle bakar. Deposuit potentes de sede. Tanr korkak hkmdarlar indirir ve yerlerine, ona secde edecek glleri koyar. Sizi uyaryorum, beyler; sizi uya ryorum, askerler: Sizi uyaryorum Penguen ordusunun bakomutan: Vakit geldi! Tanrmn buyruklarna uymaz sanz, onun adna kafirleri tepelemezseniz, Penguenistan'n bana dinci ve gl bir hkmet getirmezseniz, Tanr kargladklarn yok eder, ama yine de kendi budu nunu kurtarr. Size karn, basit bir asker veya bir sanatkar gnderip kurtarr. Vakit gemek zere. Acele edin!" Bu ateli konumayla coan altm bin kii titreyerek yerlerinden frladlar, "Silaha! Silaha! Pyrotculara lm! Yaasn Crucho!" haykrlar arasnda rahipler, kadnlar, askerler, soylular, kentsoylular, uaklar gereklerin krs snden ykselen bu kollar tarafndan kutsanmak zere aya a kalktlar; "Penguenistan ' kurtaralm!" ilahisini syle yerek katedralden dar akmaya baladlar. rmak kysn dan Parlamento'ya doru yrye getiler. 92

Boalan kilisede yalnz kalan bilge Cornemuse kol larn gkyzne kaldrp kskn bir sesle yle yalvard: "Agnosco fortunam ecclesiaepinguicanae! (i) Tm bu olanlarn bizi nereye srklediini grebiliyorum." Kutsal kalabaln yasama binasna yapt saldn ge ri pskrtld. Alca korumanlar ve polislerin kar sald rs nnde saldrganlar dank bir biimde karken, va rolardan gelen yoldalar, balarndaki Phoenix, Dagobert, Lapersonne ve Varambille'in komutasnda bu kalabaln zerine ullannca, hezimet tamamland. Bay de la Trumelle ve Dk Ampoule karakola gtrldler. Prens des Boscenos, uzun sre yiite direndikten sonra, kaldrma d p kafasn yard. Zafer sarholuundaki yoldalar, aralarna karm gezgin satclarla birlikte, "Crucho'ya lm! Yaasn sos yalizm!" sloganlaryla, btn gece bulvarlarda yry yaptlar. Onlarn ardndan Pyrotcular gazete kulbelerini ve ilan panolarn devirerek getiler. Soukkanl bir akln alk tutamayaca ve sokakla rn dzenini salamay dert edinmi kiilerin zlecei bir grntyd bu; ama gnl adamlarn daha da zen bir ey vard: Her iki yandan eit uzaklkta kalmaya alan, dar belerden korunmak iin hamambcekleri gibi sinen kor kak adamlar; bunlar duygulannn soylu ve ruhlarnn y ce olduunu gstermek iin, gzlklerindeki yalar silip hafife ksrerek yle diyorlard: "Ey Penguenler, kar de kan dkmeyi brakn; ana yurdunuzun barn demek ten vazgein!" Sanki bir toplumda kavga ve atma olma-

(3) Penguen kilisesinin yazgsn bilemiyorum! (Latince.)

93

dan yaanrm gibi, sanki sivil karklklar ulusal yaam ve toplumun ilerlemesi iin gerekli deilmi gibi, hakly la haksz arasnda uzlama neren bu korkaklar, haklnn hakkna tecavz ederken, haksza da cesaret vermekten baka bir ey yapmyorlard. Bu korkaklardan biri olan zengin ve gl Machimel kaynaan alanlarda dikiliyor, gzyalar yerde ayaklarnn ucunda zehirli glckler olu turuyor ve i ekileri balklarn kayklarn sarsyordu. Bu alkantl gecelerde, eski tulumbann ucunda, bu lutsuz gkyznde kayan yldzlarn fotorafn eken gk bilimci Bidault-Coquille iten ie mutluydu. Adalet iin savayordu; yce bir akla seviyor ve seviliyordu. Aa lama ve karaalmalar ona dokunmuyordu. Gazete kulbe lerinde karikatrleri Colomban'n, Kerdanic'in ve Temen Hastaing'inkilerle birlikte yer alyordu; Anti-Pyrotcu ga zeteler onun byk Yahudi bankerlerden elli bin frank al dn yazyorlard. Askere yakn gazeteler onun bilimsel ura yaamm aratryor, devlet niversitelerindeki bil ginler onun yldzlar konusunda bir ey bilmediini, en sa lam bulgularnn yanl olduunu, en akll ve verimli var saymlarnn deersiz olduunu bildiriyorlard. Ama o, nefret ve kskanln darbeleri altnda mutlu oluyordu. Yldzlarn kk noktalarla deldii usuz bucaksz gkyzne bakarken, uyuyan kentin ne kadar ar uyku lar, ac uykusuzluklar, bo hlyalar, her zaman yoz zevk ler ve sonsuz yoksulluklarla ykl olduuna bakmadan yle dnd: "Hakl ve haksz, bu byk kentte sava veriyor." Bylece ok ynl ve baya bir gerein yerine sa de ve gzel bir iir koyuyor, Pyrot olayn hakllar ve hak94

szlar arasnda bir kavga olarak gryordu; haklnn zafe rini beklerken, karanln ocuklarn yenen k ocukla rndan biri olabilme dncesiyle ellerini outuruyordu.

X YKSEK YARGI CHAUSSEPIED O gne kadar korkudan gzleri kr olan cumhuriyet iler, Peder Douillard ve Prens Crucho'nun sokaa dkt ynlar karsnda ayldlar ve sonunda Pyrot davas nn gerek yzn grdler. Ama, iki yldr halk ynla rnn haykrlar nnde sinen milletvekilleri doru yolu da semediler; bir alakl bir bakasyla deitirip Ba bakan Robin Mielleux'akar dndler, hogrleriyle ce saret verdikleri, perde arkasndan elebalarn kutladkla r karklklardan onu sorumlu tuttular; onu zayf davra np cumhuriyeti tehlikeye atmakla suladlar. lerinden ba zlar da, kiisel karlarnn belki de Pyrot yanls olmak tan getiini dnmeye balad; bu dnceyle kafeste bakasnn yerine ac eken susuz adam iin gzya dk meye baladlar. stnn yerine gz dikmi olan Bakan Guillaumette, iktidar milletvekillerinden birine yle di yordu: "Gzlerime uyku girmiyor!" Bu yiit milletvekilleri kabineyi devirdiler ve cumhur bakan, Robin Mielleux'nun yerine Trinit adnda, sakal l ve doutan cumhuriyeti bir milletvekilini atad; bu ye ni babakan da, Penguenlerin ou gibi, Pyrot olayn anlamyordu, ama bu davada biraz fazla rahip cppesi grl dn dnyordu. 95

General Greatauk, sava bakanlndaki grevinden ayrlmadan nce, Genelkurmay Bakan Panter'e son t lerini veriyordu: ' "Gidiyorum, ama siz kalyorsunuz," dedi elini ska rak. "Pyrot davas benim kzmdr, onu size emanet ediyo rum; o sizin sevgi ve zeninize layktr; gzeldir. Ama unutmayn, gzellik lo yerleri sever, utanga yz tl ar kasnda olmay seer. Onun utangalna saygl olun. Da ha imdiden, grmemesi gereken gzler ona ilimeye ba lad... Panter, kantlar istediniz ve buldunuz. Ama, ok faz la kantnz var. Gereksiz karmalar ve tehlikeli meraklar olacam gryorum. Sizin yerinizde olsam, o dosyalan yok ederdim. Bana inann, en iyi kant hi olmayandr. O tartlmaz." Heyhat! General Panter bu tlerin deerini anlama d. Gelecek Greatauk'un ngrsn doru kard. Trini t babakanla admn atar atmaz Pyrot dosyasn istetti. Kendi sava bakan Pniche, ulusal savunmann yksek karlar adna dosyay vermeyi kabul etmedi; Babakana, General Panter'in korumas altndaki bu dosyann dnya nn en byk arivi olduunu fsldad. Trinit elinden gel diince duruma tutanaklanm inceledi, derinliine varama d ama ilem yanllklar buldu. Bunun zerine, yetkileri ni kulland ve durumann yeniden ele alnmasn buyru unu verdi. Sava bakam Pniche bunun orduyu aalama ve lkeye ihanet olacan syleyip bakanlk mhrn y zne frlatt. Yerine atanan bir ikincisi, bir ncs, ve ar dndan gelen yetmi tanesi ayn rnek davran gsterdi ler. Trinit kafasna isabet eden mhrlerin acsyla kvra nyordu. Sonunda, yetmi birinci sava bakan van Julep ma-

96

kamnda kald; soylu meslektalarndan farkl dnd iin deil, onlar tarafndan casus olarak grevlendirildii iin kald; grevi babakanna ihanet etmek, onu utandr mak ve dosyann gzden geirilme iini, Greatauk'un, ra hiplerin ve Crucho yanllarnn zaferine dntrmekti. General van Julep yksek bir askeri ahlaka sahip olup Greatauk'un zeki grlerine ve ustaca planlarna akl er mezdi. O da, General Panter gibi, Pyrot'ya kar kantlar olmas gerektiini, ne kadar ok olursa o kadar iyi olaca n dnyordu. Bu dncelerini Genelkurmay Baka nna at: "Panter," dedi, "yle bir noktaya geliyoruz ki daha bol kant gerekebilir." "Anladm, generalim," dedi Panter; "dosyalarm ta mamlayacam." Alt ay sonra Pyrot'ya kar kantlar sava bakanl nn iki katn doldurmutu. Bir gn, dosyalarn arlna dayanamayan demeler kt; devrilen kantlar altnda iki ube efi, on drt bro memuru ve yer katnda izme leri boyayan altm er ezildi. Bakanlk yapsnn duvarla rna destek konmas zorunlu oldu. Yoldan geenler eski den yce olan bu yapya abanarak irkinletiren dev kiri lere, yola kadar tap trafii zorlatran sevimsiz payanda lara akn akn bakyorlard. Pyrot'u mahkum eden yarglar gerek yarg deil, subaylard. Clomban' mahkum edenlerse gerek, fakat kk rtbeli yarglard; kiliseleri spren mezlerin giydii trden ayak cppeleriyle acnacak durumdayd lar. Bunlarn stnde, krmz cppelerinin yakalar kakm krkyle ssl yksek mahkeme yarglar bulunuyordu. 97

Bunlar, yasalar ve itihattan iyi bilen, bu nedenle de g cne korkuyla kank bir sayg duyulan bir kurul olutu ruyorlard. Adna krma mahkemesi (4) denir ve tm l kedeki mahkemelerin tepesinde eki gibi dururdu. Bu kurulun yelerinden biri olan Chaussepied adn da bir yarg Alca'nn varolannda kk bir evde alak gnll ve dingin bir yaam sryordu. Yrei temiz, y rei namuslu ve zihni akt. Dosyalarn inceleyip bitir dikten sonra keman alar ve bahesinde ektii smblle re su verirdi. Pazar akamlar komusu Helbivoire kzkardelerin evinde yemek yerdi. Ama son birka aydr dnceli ve zgn grnyor du; hele gazeteleri atnda neesi daha da kayor, pem be yznde ac krklklar oluuyordu. Bunlarn nedeni Pyrot idi. Yarg Chaussepied bir subayn dmana seksen bin balya saman satmak kadar alaka bir eylemi nasl ya pabildiini anlayamyor, hele onu savunmaya kalkacak ki ilerin ortaya kabileceine hi inanamyordu. Kendi yur dunda bir Pyrot, bir Hastaing, bir Colomban, bir Phoenix'in kabildiini dnmek ona smbllerini sularken, kema nn alarken veya Helbivoire kzkardelerde yemek yer ken hep ac veriyordu. Pyrot davas adalet bakannca yksek mahkemenin nne getirildiinde, n rapor hazrlama ve varsa usl ha talarn bulma grevi Chaussepied'e verildi. Her ne kadar drst ve titiz olsa da, imdiye kadar nne gelen tm dos yalara yansz ve nyargsz bakmsa da, bu dosyada somut ve tartlmaz kantlar bulma beklentisi iindeydi. Uzun
(4) Franszcada cassation szc hem yargtaya gndermek, hem de krmak anlamna gelir.

98

uralardan ve General van Julep'in saysz olumsuz yan tndan soma dosyay getirtebildi. Dosya, snflandrlm ve paraf edilmi on drt milyon alt yz yirmi bin yz on iki sayfadan oluuyordu. Yarg bunlar okurken srasyla a rd, hayran kald ve sonunda akl bandan gitti. Dosyada maaza ilanlar, gazete kesikleri, moda dergileri, bakkal ke sekatlar, eski ticari yazmalar, rencilerin okul defter leri, ambalaj ktlar, parkeleri silmek iin zmpara kt lar, iskambil desteleri, alt bin adet D Yorumlar kitab bulunuyordu; ama Pyrot'dan sz eden bir tek belge yoktu.

XI SONU Dava bozuldu ve Pyrot kafesinden indirildi. AntiPyrotcular yenildiklerini kabul etmediler. Asker yarglar Pyrot'yu yeniden yargladlar. Bu ikinci davada da Greatauk rnek bir davran sergiledi; durumadan yine mahku miyet karan karmay baard. Bu amala, mahkemeye su nulan kantlann bir ie yaramayacan, iyi kantlarn dev let srr olarak saklandn syledi. Uzmanlara gre bu ka dar ustalk hi grlmemiti. Salondan ktnda, merakhlann baklar arasnda mahkeme koridorlanndan geer ken, krmz giysili ve yz kara peeli bir kadn, elinde bir mutfak bayla onun zerine atld: "Geber, alak herif!" Bu kadn Maniflore'du. evredekiler ne olup bittii ni anlayamadan, General Greatauk onu bileinden yaka lad; gzle grlr bir nezaketle bileini skt ve ba ye re drd. 99

Sonra, yerden ald ba Maniflore'a uzatt: "Madam," dedi eilerek, "bir mutfak aygtnz dr msnz." Fakat kadnn karakola gtrlmesine engel olamad; daha sonra, onun hemen serbest braklmasn salad; son raki gnlerde kadn hakknda dava almasn nlemek iin tm etkisini kulland. Pyrot'nun ikinci kez mahkum edilmesi Greatauk'un son zaferi oldu. Eskiden askerleri ok seven ve onlarn adaletine say g duyan Yarg Chaussepied imdi askeri yarglara d man olmu, nne gelen askeri davalar ceviz krar gibi k ryordu. Pyrot davasn ikinci kez bozdu; gerekirse be yz kez bozmaya hazrd. Korkak davranp ikinci kez aldatldklarn ve alay edildiklerini gren cumhuriyetiler bu kez papaz ve rahip lere dndler; Mecliste kiliseye kar st ste yasalar karp, onlar evlerinden kardlar, mal ve mlklerine el koydular. Peder Cornemuse'n korktuu yine bana gel di. Bu iyi yrekli rahip Conil Ormanmdan kovuldu. Ma liye memurlar tm imbiklerine el koydular, alacakllar Azize Pembekz urubu ielerini aralarnda paylatlar. Rahip bu iten yllk milyon be yz bin frank gelirini yitirdi. Peder Agaric, okulunu laik ellere brakp srgn yo lunu tuttu. Besleyen devletten koparlan Penguenistan ki lisesi, kknden koparlm bir iek gibi soldu. Susuz adamn savunucular kendi aralarnda kavgaya tu tutular ve birbirlerine her trl karaalma ve aalamay yadrdlar. Usta konumac Kerdanic Phoenbc'in boazna sa rld. Byk Yahudiler ve yedi yz Pyrot, eskiden yardmlar n dilendikleri sosyalist yoldalardan yz evirdiler. Onlara: 100

"Biz sizi tanmyoruz," diyorlard. "Sosyal adaleti nizle kafamz iirmeyin. Sosyal adalet zenginleri savun mak demektir." Milletvekili seilen ve yeni iktidarn ba olan yolda Larrive, hem Parlamento'nun, hem de halkn onayyla babakan oldu. Pyrot'yu mahkum eden askeri mahkeme lerin ateli bir savunmaya balad. Eski sosyalist arkada lar, el emekileri ve devlet memurlar iin biraz adalet ve zgrlk isteyecek olsalar, gzel konuma sanatn kulla narak onlara yle diyordu: "zgrlk taknlk demek deildir. Dzenle karga a arasnda ben seimimi yaptm: Devrim gszlk de mektir; kalknmann en byk dman iddettir. iddetle hibir ey elde edemezsiniz. Baylar, benim gibi dzeltim yanllar her eyden nce, hastay bitkin dren ate gibi, hkmeti zayflatan bu karkla bir son vermelidirler. Namuslu insanlarn rahat etmesini salamalyz." Bu sylev alklarla karland. Cumhuriyet hkme ti yine byk finans irketlerinin denetimine girdi, ordu yi ne sermayeyi savunmay, donanma da byk fabrikalara artrmayla i vermeyi; yoksullar da, vergi vermeyi geri e viren zenginlerin yerine de vermeyi srdrdler. Bu arada, eski yangn tulumbasnn stnde, gecenin yl dzlarn seyreden Bidault-Coquille uyuyan kente zntyle bakyordu. Maniflore onu brakmt; adanacak yeni davalar ve zveriler arayan kadn gen bir Bulgar'n peinden, ada let ve aramak iin Sofya'ya gitmiti. Gkbilimci onu zlemiyordu; dava bittikten sonra, kadnn gzellii ve zekas nn dndnden daha az olduunu grmt. Ama, d nceleri ok baka alanlarda da deimiti. En acs, kendi sini artk pek o kadar yce biri olarak grmyor olmasyd. 101

"Kendini yce sanyordun," diye dnd, "oysa saf ve iyi niyetli olmaktan baka bir hnerin yoktu. Ne iin bykleniyordun, Bidault-Coquille? Pyrot'un susuz, Greatauk'un alak biri olduunu ilk grenlerden biri olduun iin mi? Oysa, yedi yz Pyrot'ya kar Greatauk'u savu nanlarn drtte bunun byle olduunu senden iyi bili yorlard. Sorun bu deildi. Neyinle vnyordun? Dn ceni aka sylemi olmanla m? Bu uygar cesarettir ve askeri cesaret gibi, dncesizliin bir sonucudur. Sen d ncesizlik ettin. Zarar yok, ama bunun iin vnmen ge rekmez. Dncesizliin ufak boyuttayd; seni ufak tehli kelere atyordu; kelleni ortaya koymuyordun. Penguenler eskiden balarn ortaya koyarak devrimler yaptklar gu rurlarn yitirdiler; bu, inanlarn ve zyaplarn gelime sinin bir sonucudur. Ufak bir noktada halkn yanldn sylemek, sana yce bir ruh verebilir mi? Korkarm ki, Bi dault-Coquille, uluslarn zihinsel ve ahlaki gelime koul larn anlamadn iin, bir bilim adamna yakmayacak biimde davrandn. Sen, sosyal eitsizliklerin bir tespih gibi dizili olduunu ve bunlardan biri koparldnda hep sinin deceini sanyordun. Bu ok saf bir grtr. Bir eylemle lkende ve tm evrende adaleti salayabileceini sandn. Cesur ve namuslu bir adamsn, fakat deneysel fel sefeyi pek bilmiyorsun. Ama, kendi iine bak, sen de kur nazlk ve eytanl elden brakmadn. Bu davada sen de ahlaki bir kazan peindeydin. Kendi kendine "ite, artk adil ve cesur oldum, artk halkn nnde ve tarih kitapla rnda bam dik yer alabileceim" demiyor muydun? im di dlerin ykld, hakszlklar yok etmenin o kadar ko lay olmadn ve her gn yeniden balamak gerektiini grdn. Yeniden yldzlarna dn. Ama dikkat et, BidaultCoquille, bu kez alakgnll ol!" 102

YEDNC KTAP YAKN A

103

MADAM CERES Dayanlabilecek eyler ancak ar olanlardr. Kont Robert de Montesquieu

I MADAM CLARENCETN SALONU Cumhuriyetin yksek brokratlarndan birinin dul ei olan Madam Clarence evinde arlar vermekten holan yordu: Her perembe gn orta snftan ve syleiden ho lanan dostlarn evinde bulutururdu. Oraya gelen her ya tan bayanlar ok ac ekmiler ve para sknts iinde ya yorlard, ilerinde iskambil falcs grnmnde bir d es ve des grnmnde bir falc kadn vard. Eski tan klklarn koruyabilecek kadar gzel olan Madam Cla rence yeni dostlar kazanabilecek kadar gzel deildi. G zel bir kz vard, ama eyiz paras olmayan bu kz konuk lan rktyordu; nk Penguenler eyiz paras olmayan kzlardan eytan grm gibi korkarlar. Evelyne Clarence nedenini bildii bu ekingenlii fark ediyor, ama aldr et105

meden ay servisini srdryordu. Zaten, ortalkta fazla grnmez, bayanlarla veya gen erkeklerle az konuurdu; onun ksa ve az kapal varl konuklarn syleilerini blmyordu, nk ya gen bir kzn bunlar anlamayaca n yahut da yirmi be yanda olduu iin her eyi iite bileceini dnyorlard. Bir perembe gn, Madam Clarence'n salonunda aktan sz almt; kadnlar bundan gururla, incelikle ve gizemle sz ediyorlard; erkeklerse bilmi ve kaba tavr larla konuuyorlard. Herkes konumaya kendi grn dinlemek iin katlyordu. Ortaya ok espri yapld ve ss l laflar edildi. Hele, Profesr Haddock syleve balayn ca herkesin kafas iti. "Ak konusundaki dncelerimiz," diyordu profesr, "dier konulardakinden pek farkl deildir; tm de kayna n unuttuumuz eski alkanlklara dayanr. Ahlak konu sunda, varlk nedeni oktan unutulmu kurallar, en yararsz davranlar, en rahatsz edici kstlamalar, karanlk eski a larn ne kadar derinliinden geliyorsa o kadar tartmasz, incelemesiz ve saygyla srdrlr. Cinsler arasndaki ili kilere ynelik tm ahlak kurallar u ilkeye dayanr: Bir er kekle ilikiye giren kadn, tpk at veya silahlar gibi, artk onun maldr. Bu yaam biimi artk bittii halde ad al kanlklar srer, rnein kadn evlilik gibi bir szlemeyle er kee verilir. Ancak, erkein giderek mlkiyet hakknn za yflamasyla szlemede birtakm kstlamalar getirilmitir. Bir kzn evlendii erkee bekaretini gtrme kural da, kzlarn ergen olduktan hemen sonra evden kovulduu eski alardan kalmadr. Bugn yirmi be veya otuz ya nda evlenen bir kzdan bu kurala uymasn beklemek g106

ln olur. Bunun kocasna sunduu bir armaan olduunu syleyebilirsiniz; oysa gnmzde erkeklerin evli kadn larn da peinden kotuu, dul kadnlarla da pekl evle nebildii grlmektedir. Bugn dahi kzlarn dinsel ahlaknda, tm bekaretle rin Tanr'ya ait olduu, ancak onun braktklarn insanla rn alabilecei gibi eski bir inan vardr. Dilimizdeki ba z gizemli deimecelerde grlen bu inan artk tm uy gar lkelerde braklmtr; ama hem dindar ailelerde, hem de zgr dnceli olduunu syleyen, ama hi dnme alkanl olmayan, ailelerde de kzlarn eitiminde bu inan srmektedir. Akll demek bilgili demektir. Bugn bir kzn hibir eyden haberi yoksa ona akll denir. Bu bilgisizliin sr mesi istenir. Oysa, bu yndeki tm abalara karn, en akl llar bile her eyi renir, nk onlara kendi doalarn, bedenlerini, istek ve duygularn saklama olana yoktur. Ama bildikleri yanllarla doludur. te dikkatli bir eiti min sonulan bunlardr..." Alca Defterdar Joseph Boutourle onun szn kesti: "Ama baym, gerekten masum kzlar da var ve en k ts de bu. Ben byle kz tandm; bu kzlar evlendiler ve nn de evlilii ok kt oldu. Birincisi, kocas ger dek gecesi yanna yanap sarlmak istediinde korkuyla yataktan frlayp cama kotu, "mdat! Beyefendi akln yi tirdi!" diye bararak yardm istedi. kincisi gerdek gece sinin sabah, gecelikle aynal dolabn tepesine bzlm olarak bulundu, aa inmek istemiyordu. ncs sesi ni karmadan katland, ama birka hafta sonra annesinin kulana yle fsldyordu: "Kocamla benim aramda ak107

lnzn alamayaca, size bile syleyemeyeceim eyler oluyor." Bu kadn ruhunu kurtarabilmek iin gnah kart t rahibe durumu at ve bunlarn doal olduunu ancak o zaman renebildi. "Dikkat ediyorum," dedi Profesr Haddock, "Avru pa'da ve zellikle Penguenistan'da spor ve otomobil mera k yaylmadan nce, insanlarn tek ura cinsellikti. D nldnden daha az nemi olan bir konu bu." "Nasl?" diye atld Madam Crcmeur. "Bir kadnn kendini tm bedeniyle teslim etmesi nemsiz midir diyor sunuz?" "Hayr, madam, nemi olabilir. Ama verdii eyin g zel bir iek mi, yoksa dikenli bir al m olduuna bak mak gerekir. Hem de "kendini teslim etme" deyimi biraz abartl deil mi? Kadn akta kendini teslim etmez, dn verir. rnein, gzel Madam Pensee..." "O annem olur," dedi gen bir adam. "Kendisine sonsuz saygm var, baym," dedi Profesr Haddock; "merak etmeyin, onun hakknda saygsz bir sz edecek deilim. Ama izin verirseniz, erkeklerin anneleri konusundaki dncelerinin de tutarsz olduunu syleme liyim: Annelerinin bir erkei sevdikleri iin anne olabil diklerini, hl da sevebileceklerini dnmezler. Oysa, bundan daha doal bir ey olamaz. Ama kz ocuklar da ha gerekidir; annelerinin yeniden sevebilme yetenekle rini kabul ederler, hatta kendilerine rakip grrler." Mnasebetsiz profesr daha uzun sre konutu, kr d potlar ve syledii budalaca grler, beceriksiz ve grgsz tavrlaryla birleince, artk kimse onu dinlemez oldu. 108

Bu srada, sade denmi odasnda, hznl bir bek leme odasn andran, tm gen kzlannki gibi bir odada Evelyne Clarence kulp ilanlarna ve hayr dernekleri bro rlerine bakyor, toplumu tanyabilecei kar bir yol ar yordu. Annesinin entelektel ve yoksul arkada evresin den hi kopmayacam, bu nedenle kznn gzde olabile cei bir ortam asla yaratmayacan biliyordu. Sakin, inat , hayal kurmayan, evlilii yalnzca topluma katlma ve serbeste gezebilme pasaportu olarak gren, karlaaca tehlikeleri de hesaba katan gereki bir arayla kendi iini kendi grmeye karar vermiti. Hoa gidecek ok ye tenei vard. Ama zayf yan soylu olan her eye gzleri kamaarak bakyor olmasyd. Annesiyle yalnz kaldnda ona yle dedi: "Anne, yann Peder Douillard'n ile odasna gidece iz." II AZZE PEMBEKIZ VAKFI Aziz Mael Kilisesi'ndeki Rahip Douillard'n ile oda s her aramba akam saat dokuzda Alca sosyetesi se kinlerinin buluma yeri olmutu. Prens ve Prenses des Bs cenos, Vikont ve Vikontes Olive, Bayan Bigourd, Bay ve Bayan de la Trumelle hibir akam karmyorlard; ora da soylularn krem tabakas ve gzel Yahudi baronesler gz kamatryordu, hem Alca'nm Yahudi baronesleri artk H ristiyan olmulard. Bu vakfn amac, tm dinsel vakflar gibi, zengin in sanlara ruhlarn kurtarmak iin huu iinde dnebile109

ekleri bir ortam yaratmakt; ayn zamanda, zengin ve ta nnm aile yelerinin, Penguenleri seven Azize Pembekz'm hayr duasn almalarn salyordu. Peder Douillard havarilere yakan bir abayla yce bir amaca hizmet edi yordu: Azize Pembekz'n adn yeniden Penguenistan'da yceltmek ve Alca'nm en yksek tepesine onun adna dev bir kilise yaptrmak. abalar byk ilgiyle karlanm, daha imdiden yz binden fazla mez ve yirmi milyon frank ba toplamt. Azize Pembekz'n emanetleri artk Aziz Mael Kilisesi'nin mihrabnda, yeni yaptrlan mcevherlerle ssl altn bir sandkta sergileniyordu. ite rahip Plantain'in yazd Alca'nn koruyucusu azizenin tansklar adl kitapta yazlanlar: "Eski sandk terr dneminde eritilmi, azizenin kut sal artklar Greve Alan'nda yaklan bir atee atlmt; an cak, Rouquin adnda dindar bir kadn gece yars yaam n tehlikeye atarak ateler arasndan azizenin yanm ke miklerinden birkan ve biraz kln toplayabilmiti; bun lar bir reel kavanozunda saklad ve inanlar zgr bra kldnda Aziz Mael Kilisesi rahibine teslim etti. mr nn son yllarn dine adayan Bayan Rouquin lnceye ka dar kilisede mum satp sandalye kiralad." Gerekten de, dinin geriledii alarda Rahip Princetau ve br dinbilimci eletirmenlerin etkisiyle iyice gz den dm olan Azize Pembekz tarikat, Peder Douillard zamannda artk doruluyor, eskisinden daha gr olarak yeeriyordu. imdi dinbilimciler sylencenin bir satrna bi le dokunmuyorlar, Rahip Simplicissumus'un aktard bi imde, eytan klna giren bir ejderhann onu maaraya 110

kapattn, ama aziz bakirenin onu yenip ktn gerek olarak kabul ediyorlard. Artk yer ve tarih elikilerine ya nt verme gerei bile duymuyorlard; nk bu yolun ne reye varacan biliyorlard. Kilise, k ve ieklerle parlyordu. Bir opera sanat s Azize Pembekz'm nl ilahisini sylyordu: Cennetin bakiresi, Gel, gel, kahverengi gecede, Ve zerimize ay gibi In gnder. Matmazel Clarence annesinin yannda ve Kont Clena'nn nnde yer ald, uzun sre sandalyesinde ba ne eik olarak oturdu; nitekim, dua duruu gen kzlara ok yakr ve beden hatlarn ortaya karr. Aziz Peder Douillard minbere kt. Gl bir konu macyd, duygulandrmay ve artmay biliyordu. Ama kadnlar, ahlaki gnahlar konusunda kulland szckle ri ve ok kat oluunu pek beenmiyorlard. Yine de onu ok seviyorlard. Rahip konumasnda Azize Pembekz'n yedinci s navndan sz etti. Bu iffet snavnda da Pembekz ejderha nn tm abalarn boa karmt. Konumac buradan gi derek, azizenin bize esinledii erdemlerle bizlerin de her gn karmza kan kuku, dinsizlik, unutkanlk gibi ej derhalar yenebileceimizi, onun yolunda gitmenin top lumsal dirili demek olduunu gsterdi. Sonunda, mez lerine ateli bir ar yapp tanrsal gcn bir paras, Azi ze Pembekz'm yaptlarnn destekisi ve besleyicisi olma111

lanr ve onun ycelip daha ok tansklar yaratabilmesi iin gerekli tm olanaklar salamalarn istedi. Tren bittiinde Rahip Douillard zel sorusu olanlar ve ya ba yapacaklar iin emanet odasnda hazr bekliyordu. Matmazel Clarence rahiple konumak istiyordu; Vikont Clena'nn da istei aynyd. ok kalabalk olduundan uzun bir kuyruk olumutu. Ho bir raslantyla, Vikont Clena Matma zel Clarence'n arkasmdayd ve biraz abanyordu. Evelyne, spor evrelerinde babas kadar tannm olan bu k genci fark etmiti. Clena da gen kz grm, gzel bulduu iin arka sndan gitmiti. Gen adam kz ve annesiyle nceden tan trld bahanesiyle onlar selamlad ve biraz konutu. Ertesi hafta Vikont Clena Madam Clarence'n evine geldi. Bu kadnn biraz patanlk ettiini sanyor, bun dan rahatszlk duymuyordu. Orada Evelyne'i yine grd nde yanlmam olduunu anlad; kz ok gzeldi. Vikont Clena Avrupa'nn en gzel otomobiline sa hipti. ay boyunca anne kz Clarence'lan arabasyla da, bayr, orman, vadi demeden gezdirip durdu; onlarla birlik te mzeleri ve atolar gezdi. Evelyne'e ne sylemek ge rekiyorsa, hatta daha da fazlasn syledi. Kz da onu sev diini saklamad, onu her zaman seveceini, baka birini sevemeyeceini syledi. Gen adamn yannda sessiz ve yrei arparak yryordu. Ama bu yce sevgisinin ardn dan, iffetinin tehlikede olduu durumlarda, almaz bir du var ekmesini de biliyordu. ay sreyle gen adam, onu arabaya bindirdi, indirdi, yine indirip bindirdi ve araba bo zulduunda kuytu ormanlarda gezdirdi. Ksa sre iinde onu otomobilinin direksiyonu kadar iyi tanyordu, ama hepsi o kadar. Srpriz taktikleri, servenler, ormanda ve-

112

ya gece kulpleri nnde ani durular hibir ie yaram d. ay nce balad yerdeydi. Adam bunun aptalca o l duunu dnp fkeleniyor, sonra arabasna atlayp b i r hendee yuvarlanma veya aaca arpma tehlikesine a l d r madan saatte yz yirmi hz yapyordu. Bir gn almaya geldiinde, onu her zamankinden da ha gzel ve daha kkrtc buldu. Bir gl kysna geldik lerinde, sazlar een frtna gibi, gen kzn zerine atld. Kz ho bir zayflkla eildi, bkld, bir saz gibi yirmi kez kknden sklecek, krlacak ve rzgrda uacak gibi ol du, ama yirmi kez dorulup direndi ve her defasnda san ki hafif bir rzgrda kalm gibi diri ve glmseyerek kalk t. Geri dndklerinde zavall adam kudurmak zereydi, aklnn te ikisini yitirip yolunu ard ve Madam Clarence'm yatak odasna dald; aynann nnde apkasn denemekte olan yal kadn kapp yatan zerine att, ka dn ne olduunu anlayamadan ona sahip oldu. Ayn gn aratrmalarn srdren Evelyne, Vikont Clena'nn uan kua borcu olduunu, yal bir fahienin parasn yiyerek geindiini ve bir otomobil fabrikasnn reklam iin dn verdii arabay kullandn rendi, iki gen anlaarak ayrldlar ve Evelyne annesinin aala rnda ay servisi yapmay srdrd.

III HIPPOLYTE CERES Madam Clarence'm salonunda aktan sz ediliyor ve gzel eyler anlatlyordu. 113

"Ak zveridir," diye iini ekti Madam Cremeur. "Size katlyorum" dedi Defterdar Boutourle. Fakat, Profesr Haddock o usandrc mnasebetsizliiyle yle dedi: "Bana yle geliyor ki Penguenler Aziz Mael'in yar dmyla memeli hayvana dntklerinden beri fazla gu rurlanyorlar. Oysa bu, gururlanacak bir ey deil: nekler ve domuzlar da ayn biimde yavrularn canl douruyor lar, hatta portakal ve limon aalan da yle, nk bu bit kilerin ekirdei tohum zarnda dllenmektedir." "Penguenlerin gururu bu kadar gerilere gitmez," de di Bay Boutourle; Aziz Mael'in onlar giydirdii gnden balar; stelik bunun nemi uzun sre, ada kent yaa mnda gzel giysiler ve moda balayncaya kadar anla lamad. Nitekim, Alca'mn iki fersah dna kn, kyl ka dnlarn gururla gezip gezmediini grrsnz." O gn Bay Hippolyte Ceres de arya geldi; Alca mil letvekili ve Parlamento'nun en gen yelerinden biriydi. Babasnn meyhaneci olduu syleniyordu, ama kendisi avukatt; iyi konuan, iri yapl, gsterili ve akll geinen biriydi. "Bay Ceres," dedi ev sahibesi, "siz Alca'mn en gzel blgesini temsil ediyorsunuz." "Ve giderek daha da gzelleiyor, sayn madam." "Fakat, artk rahata gezemiyoruz," diye sze kart Bay Boutourle. "Neden?" diye sordu Bay Ceres. "Bu otomobiller yznden." "Onlar ktlemeyin," dedi milletvekili; "onlar b yk ulusal sanayimizin rnleridir." 114

"Biliyorum, baym. Bugnk Penguenler bana eski M srllar anmsatyor. Tarihi Taine'in skenderiyeli Clement'dan arp aktardna gre Msrllar kendilerini yiyen timsahlara taparlarm; Penguenlerde onlar ezen otomobil lere baylyorlar. Kukusuz, gelecek bu demir hayvanlann a olacak, at arabalarna geri dnlmeyecek. Ve atlarn ta rih boyu sren klelii bitecek. Sanayicilerin kazan hrsy la, bir Jagernat (5) arabas gibi nmze koyduklar, aylak ve zppe takmnn imdilik hava atmak iin kulland bu aralar, yaknda halkn hizmetinde uysal ve alkan birer hizmetli olacaklar. Fakat, imdiki gibi ldrc ilevlerini brakp yararl olabilmeleri iin, onlara uygun yollar, teker lerinin bozamad, insanlarn cierine toz doldurmayan o seler yaplmas gerekir. Bu yeni yollar daha yava giden at arabalarna ve binicilere yasak tutmak, kprler ve durak lar yapmak, ksacas gelecein dzenli ve uyumlu yollarn tasarlamak gerekir. yi bir yurttan dilei budur." Madam Clarence sz yine Msy Ceres'in temsil et tii blgenin gzelletirilmesine getirdi; gen milletvekili y kmlar, tneller, inaatlar ve her trl gelimeden yanayd. "Gnmzde inaatlar mkemmel yaplyor," dedi, "her yerde gzalc caddeler alyor. Bu kemerli kprle rimiz ve kubbeli apartmanlarmzdan daha gzellerini gr dnz m?" Yal bir sanat olan Bay Daniset sze kart: "Ama tepesinde kavuna benzeyen bir an bulunan u yeni saray unuttunuz. ada bir kentin bu kadar irkin(5) Jagernat: Tann Krishna'nn dier ad (Hint Mitolojisi). Her yl onalt tekerlekli dev bir araba gezdirilerek kutsanr, baz inanmlar arabann n ne atlarak ezilirler..

115

letirilebilmesine hayran kaldm. Alca Amerikanlayor; her kede zgr, zgn, ll, alakgnll, geleneksel veya insancl kalabilmi ne varsa yok ediliyor; bazen s tnden aa dallan uzanan eski bir duvar, soluk alabilece imiz bir doa kesi, babalanmzn anlaryla dolu yerler kazlp irkin, korkun, lsz, gln kubbeli, yeni sa nat denen biemde yaplar uursuz siluetleriyle komu atlann arasndan ykseliyorlar. Yaplarn cephelerine koyduklan bombeli kntlara yeni sanatn rgeleri diyorlarm; ben baka lkelerde yeni sanat rnekleri ok grdm, onlar fantezi ve sevimliydiler, ama bu kadar sevimsiz de illerdi. Ancak bizim lkemizde bu kadar irkin bir mima ri grme ayrcalna sahibiz, aman ne ayrcalk!" "Ama, hi dndnz m," diye serte sordu Ms y Ceres, "bu olumsuz eletirmenler bakentimizi akn akn gezmeye gelen ve milyarlarca frank dviz brakan tu ristleri karmyorlar m?" "iiniz rahat olsun," dedi Msy Daniset; "yabanc lar bizim yaplannz deil, fahielerimizi, modaevlerimizi ve kabarelerimizi grmeye geliyorlar." "Bizim kt bir alkanlmz var," diye iini ekti milletvekili Ceres, "kendi kendimizin dedikodusunu yap mak." Madam Clarence iyi bir ev sahibesi olarak yeniden ak konusuna dnd; konuklardan Msy Jumel'e Leon Blum'un yeni kan kitab konusunda grlerini sordu. Ama Profesr Haddock daha nce davranp sz kapt: "Romann z u: Akld bir gelenek yznden ai le kzlar zevkle bir ak yaayamazken, serven heveslisi kadnlar bunu an ve zevksiz olarak yapyorlar. Bu, ger116

ekten zc bir durum, ama Bay Leon Blum fazla zl mesin; bu illet kk kentsoylu toplumumuzda dedii ka dar yaygnsa, baka evrelerde onu avutacak ok farkl g rnmlerle karlaabilir. Alt katmanlar, kasaba ve kyler deki gen kzlar rahata ak yapmaktan geri durmuyorlar." "Ama bu ahlakszlktr!" dedi Madam Cremeur. Ve masum gen kzlarn zarafet ve iffetini grgl bir dille vd. Ama, Profesr Haddock dinleyenleri utandran szlerle konumay srdrd: "Namuslu aile kzlar gzetim altnda korunmaktalar; drst erkekler bu durumdan rahatsz oluyorlar, nk byle bir gen kz batan karm olmak byk sorum luluktur ve vnlecek bir ey deildir. Ayrca, bu konu da fazla bir ey bilmiyoruz, sakl olan eyi nasl bilebili riz? te bir toplumun varoluu iin gerekli koul budur. Eer erkekler, olgun kadnlar yerine gen kzlarn pein den kosalard, ok daha baarl olurlard, iki nedenden dolay: nk kzlarn dlem gleri daha genitir ve me raklar vardr. Kocalar tarafndan zaten hrpalanm olan evli kadnlar ayn eyi baka biriyle yeniden balamaya pek istekli deildirler. Ben kendi giriimlerimde bu gl ok yaadm syleyebilirim." Profesr Haddock bu garip szlerini bitirirken Matmasel Evelyne Clarence salona girdi ve yzndeki umur samaz, ama ona bir doulu gzellii veren anlatmla, ay servisini yapt. "Ben, dedi Hippolyte Ceres, onu szerek, bu gen kzlarn yanndaym." Gen kz iinden, "Bu adam budalann biri" diye d nd. 117

O zamana kadar politika dnyasndan dar adm at mam olan Hippolyte Ceres Madam Clarence'n salonu nu beendi; ev sahibesini soylu, kzn tuhaf ama gzel bul du. Bylece eve srekli gelenlere katld, anne ve kzn pohpohlamaktan geri durmad. Bu ilgiden holanan anne onu beeniyordu; Evelyne ise ona yz vermiyor, tepeden bakyordu; gen adam onun bu kmser tavrlarm soylu ve kibar buluyor, sevgisi daha da artyordu. Bu mutlu adam onlarn houna gidecek eyler aryor ve bazen buluyordu. Meclisteki nemli oturumlara ar lklar, operadaki temsillere loca biletleri getiriyordu. Mat mazel Clarence' gzde klacak birok yere gtrd; bir keresinde bakanlardan birinin verdii ve sosyetenin ok be endii bir kr partisine gtrdnde gen kz orada b yk ilgi toplad. Bu partide Evelyne zellikle Roger Lambilly adnda gen bir diplomatn ilgisini ekti. Bu adam onu hzl sos yeteden biri sanp garsoniyerinde randevu verdi. Gen kz onu yakkl buluyor ve zengin olduunu sanyordu; bunin iin gitti. Orada, az daha bu cesaretinin kurban olu yordu; byk bir isten gcyle ve biraz da iddet kulla narak dn nledi. Gen kzn yaamndaki en byk delilik bu oldu. Artk bakanlarn ve babakann evresine girmi olan Evelyne bu ortama yle soylu ve kibar bir bava katyordu ki ksa srede demokratik ve din kart yksek brokrat kesimin sevgisini kazand. Hippolyte Ceres onun bu baa rsn ve kendisini onurlandrdn grnce, gen kz da ha ok sevdi ve ona lgnca ak oldu. O andan halayarak, gen kzda ona kar bir ilgi uyan118

d, adamn bu sevgisinin srp srmeyeceini merak edi yordu. Onu kaba, kt eitilmi, incelikten yoksun, fakat canl, iini bilen ve fazla skc olmayan biri olarak gr yordu. Hl kmsyor, ama ilgileniyordu. Bir gn adamn bu duygularn snamak istedi. Seim zamanyd ve gen adam ikinci kez seilme pe indeydi. Rakibi balangta zararsz, konumasn bilme yen biriydi, ama zengindi ve oylarn her geen gn artr d syleniyordu. Hippolyte Ceres zerindeki geveklii atp uyand. Onun en byk silah, halka ak toplantlar d, bu tartma toplantlarnda rakibini cier gcyle mat edebiliyordu. Seim kurulu kart grl adaylarn katl d bu tartmalar sal akamlar ve pazar le sonralar saat te dzenlemiti. Bir pazar le vakti Madam Clarence'n evine gittiinde Evelyne'i salonda yalnz buldu. Yirmi dakika kadar onunla syletikten sonra, saatini karp bakt, e eyrek kaldn grd. Gen kz sevimli, rkek, szler veren tavrlarn srdryordu. Ceres duygu lanmt, ama ayaa kalkt. Evelyne, "Ltfen, biraz daha kaim!" diye tatl, ama steleyen bir sesle rica edince yine koltua kt. Gen kadm zarif, gsz bir havayla ona ilgisini ar trd. Adam kzarp bozard, yeniden ayaa kalkt. O zaman, adam tutabilmek iin Evelyne baygn gz lerini ona dikti, gs inip kalkarak hi konumad. Adam lgna dnp onun ayaklarna kapand; sonra yeniden sa atini karp ayaa frlad ve yle sylendi: "Hay anasn! drde be var! gitmem gerek." Hemen merdivenlerden aa seyirtti. O gnden sonra gen kadn onu daha ciddiye ald. 119

IV BR POLTKACININ EVLL

Gen kadn onu sevmiyordu, ama adamn kendisini sevmesini istiyordu. Ona hep resmi davranyordu; yalnz ca iinden gelmedii iin deil, ak konularndaki kadn lara zg sezgilerinden, geleneklerden, onun zerindeki gcn deneme ve snrn lme isteinden ayn zaman da. nlemli olmasnn bir nedeni de, onun kaba biri oldu unu bilmesi, yaknlk grdnde itenlii artrp yla can, kadn bunu srdrmediinde de kabalaacan grebilmesiydi. Adam ii nedeniyle dine kar ve zgr dnce yan ls olduundan, kadn onun nnde dindar tavrlar takn yor, elinde krmz maroken kapl din kitaplaryla geziyor, onun gzleri nne Azize Pembekz Vakf'na yaplm ba makbuzlarn koyuyordu. Evelyne bunlar muziplik, aksilik olsun diye veya ona taklmak iin yapmyordu; bu biimde kendi zyapsm vurguluyor ve byyordu; mil letvekilinin cesaretini artrmak iin, Brunhild'in Sigurd'a alevlere sarlarak yapt gibi (6) kendini dinle sanyordu. Bu cretli davranlar ie yarad. Adam onu artk daha e kici buluyor, dindarln kadnlara bir incelik verdiini sylyordu. Byk bir ounlukla yeniden seilen Ceres bu defaki Meclisin daha ilerici, daha sol ve daha ok dzeltim is teyen bir havada olduunu grd. Bunun da aslnda dei(6) Alman mitolojisinde gl kiiliiyle tannan gzel prenses; Sigurd (Siegfried) ile evlenmek ister, baaramaynca onu ldrr.

120

im korkusundan ve hibir ey yapmama isteinden kay naklandn hemen fark etti; bunun zerine bu istekler dorultusunda bir politika izlemeye karar verdi. Dnem baladnda, krsden uzun bir sylev verdi; iyi hazrlan m ve ustaca dzenlenmi bu konumasnda, her dzelti min uzun bir olgunlatnlma sresi geirmesi gerektiini syledi. Ateli bir konumayd bu, lm neren kiinin ha raretli konumas gerektii ilkesine uygundu. Tm Meclis onu ayakta alklad. Babakanlk locasnda anne kz Clarencelar onu izliyorlard; Evelyne alklarn uultusuyla elinde olmadan titredi. Ayn locada bulunan Madam Pensee bu erkek sesinin titreimleriyle kendinden geiyordu. Krsden inen Hippolyte Ceres gmlek deitirme ye gitmeyip, alklar hl srerken Clarence ailesini loca larnda selamlamaya gitti. Evelyne onu baarl ve yakk l buldu; adam, mendiliyle boynunu silerken, hayranlar nn kutlamalarn saygl ve alakgnll bir yzle kabul ediyordu. Gen kz gz ucuyla baktnda, yan taraftaki Madam Pensee'nin yiit milletvekilinin ter kokusunu sar ho gibi kokladn, gz kapaklar arlam ve ban ge riye atm, baylacak bir durumda olduunu grd. Bunun zerine hemen Bay Ceres'e sevgiyle glmsedi. Alca milletvekilinin konumas byk yank uyandr d. Politik evrelerde ok doru bulundu. Byk bir lml gazete "Sonunda drst bir ses iitmi bulunuyoruz" diyor, meclis kulislerinde "Bu doru bir program" diye konuulu yordu. Herkes onun ok yetenekli olduunda birleiyordu. Hippolyte Ceres imdi kktenci, sosyalist ve din kar t partinin doal nderi gibi ortaya kmt; Mecliste en kalabalk olan bu parti onu Meclis grubu bakanlna se121

ti. tik yaplacak kabine deiikliinde bakan olmasna ke sin gzyle baklyordu. Evelyne Clarence, uzun bir duraksamadan soma, Bay Hippolyte Ceres ile evlenmeyi kabul etti. Onun beenisi ne gre, byk adam biraz kabayd; ayrca politikann b yk servet getirdii o noktaya gelmekten hl uzak gr nyordu. Ama gen kz yirmi yedi yana gelmiti ve bu yata fazla titiz veya seici olmamak gerektiini bilecek kadar yaamt. Hippolyte Ceres nl olmutu. Hippolyte Ceres mut luydu. Artk ok deimiti; giysilerinin kl, davranla rnn kibarl giderek artyordu; onun beyaz eldivenler tak tn gren Evelyne bu adamn belki de eski halini yele yebileceim dnd. Madam Clarence bu evlilii olumlu karlad; hem kznn geleceini ve hem de perembe gn leri salonuna gnderilen iekleri gvencede gryordu. Ama evlilik treni baz zorluklar kard. Evelyne din dard ve kilisede dini nikah istiyordu. Hippolyte Ceres ho grl, ama zgr dnceliydi ve yalnzca medeni nika h kabul ediyordu. Bu konu zerinde tartma kt, krc szler edildi. Son tartma gen kzn odasnda, arlk lar yazlrken oldu. Evelyne kiliseden gelinlikle kmazsa kendini evlenmi sayamayacan syledi. Nian bozmak, annesiyle yurt dna gitmek veya bir manastra kapan maktan sz etti. Sonra yalvard, inledi. Bu bakire odasn da her ey, beyaz yatan baucundaki imir dal ve kut sama kab, kk etajerdeki din kitaplar, mine zerin deki Azize Pembekz'm mavi beyazl yontucuu, her ey onunla birlikte inliyordu. Hippolyte duygulanp yumua maya balamt.

122

Yznde gzyalaryla ldayan gzleri, bileklerine dolanm lacivert tandan tespihiyle acdan daha da gzelleen gen kz birden yere kapanp Hippolyte'in ayak larna sarld, dizlerini perek yalvard. Pes etmek zere olan adam mrldanyordu: "Dini nikah, kilise nikah... Hadi semenlerime bunu kabul ettirebilirim, ama Meclis grubu o kadar kolay yut maz ki... Ho, bir denerim... hogr, toplumsal zorunlu luklar... Onlar da kzlarn din derslerine gndermiyorlar m?.. Bakanla gelince, vay anasn! Bana yle geliyor ki sevgilim, onu okunmu suda bomak zeresiniz." Bu szler zerine, gen kadn ayaa kalkt; ciddi, z verili, yazgsna raz ve yenilmi bir sesle: "Sevgilim, artk stelemiyorum" dedi. "yleyse, dini nikah yok, deil mi? Bu daha iyi, ok daha iyi olur!" "Yok, yle deil! Nasl yapacam bana brakn. Hem sizi, hem de beni mutlu edecek bir zm bulacam." Gen kadn Peder Douillard ile grp durumu an latt. Rahip onun beklediinden ok daha anlaylyd. "Kocanz zeki bir adam, dzen ve akldan yana; so nunda o da bize gelecektir. Onun ruhunu kurtarm olacak snz, nk Tanr ona Hristiyan bir gelini bouna gnder medi. Dinimiz evlilikleri kutsamak iin her zaman gste rili ve parlak trenlerde istemez. Hele imdi bask altn da olduu bu dnemde, onun bayramlar karanlk mahzen lere yakr oldu. Matmazel, resmi nikah bittikten sonra, kocanzla birlikte sivil giysilerinizle buraya, benim zel ta pnama gelin. Ba piskopostan gerekli izin ve mhrle ri alp hazrlayacam."

123

Hippolyte bu zm biraz tehlikeli buluyordu, ama iten bir sevinle kabul etti: "Ceket giyip giderim" dedi. Yine de smokin ye beyaz eldivcnleriyle gitti, orada da bolca yerlere kadar eildi.

V VISIRE KABNES Saygn ve gsterisiz Ceres ailesi yeni bir apartmann olduka gzel bir dairesine yerleti. Ceres karsn baba can ve dingin bir sevgiyle kucaklyor, ancak bte komis yonundaki ileri nedeniyle haftada en az gn eve ge geliyordu; zerinde alt posta ynetimi btesi rapo runun bir bayapt olmasn istiyordu. Evelyne onu yine ka ba buluyordu, fakat holanmyor deildi. Durumun kt yan, fazla paralar olmayyd; gelirleri ok azd. yle ina nld gibi, cumhuriyetin hizmetlileri onun buyruunda alrken zengin olmazlar. Armaanlar datan bir kral ol madndan beri, herkes elinden geldii ve bakalarndan artakald miktarlarda gtrd iin, fazla bir ey kal mazd. Demokrasi nderlerinin alakgnll yaamlar buradan kaynaklanr. Ancak byk devlet artrmalar za mannda zenginleirler ve o zaman olanaklar daha az olan uradalarnn kskanlyla karlarlar. Hippolyte Ce res yakm bir gelecekte byk artrmalar alacan ng ryordu; ve bunun geliini salayacak kiiler arasndayd; bu arada karsyla birlikte namuslu bir yoksullua katlan yordu. Evelyne'in bu yokluktan fazla etkilendii sylene-

124

mez; Rahip Douillard ve Azize Pembekz tarikat ile ili kilerini srdryor ve orada iine yarayabilecek nemli ki iler buluyordu. Bu kiileri semesini biliyor ve ancak g venebilecei kiilerle iliki kuruyordu. Vikont Clena ile otomobil gezilerinden bu yana deneyim kazanm, zel likle evli bir kadnn fiyatna erimiti. Milletvekili nceleri karsnn, ufak sansasyon gaze telerinin alay ettii bu dinsel etkinliklerinden kukuland; ancak kendi evresindeki demokrasi nderlerinin de soy lular ve kilise evreleriyle seve seve yaknlatklarn g rnce, ii rahat etti. lke, yine fazla ileri gidildiinin anlald bir d nemde bulunuyordu (bu dnemler ok sk geliyordu). Hip polyte Ceres bunu lmla kabulleniyordu. Onun izledii po litika hrn deil, hogrl bir politikayd. Bunun temel lerini dzeltim hazrl zerine yapt o byk konuma da atmt. Hkmet fazla ileri gitmiti; sermaye iin teh likeli olabilecek baz tasarlara girimiti; bankerler ona kar, dolaysyla tm gazeteler ona karyd. Tehlikenin bydn gren kabine tasarlarn, izlencesini ve g rlerini tmden terk etti, ama ok geti; yeni bir hkmet hazrd, Paul Visire'in bir soru nergesi hemen gvensiz lik nergesine dnt ve Hippolyte Ceres'in gzel bir ko numasyla hkmet drld. Cumhurbakan yeni kabineyi kurma grevini ayn Paul Visire'e verdi; ok gen olduu halde iki kez bakan lk yapm olan bu milletvekili kabarelerin ve tiyatro ku lislerinin vazgeilmez konuu, sanatsever, sosyetede tan nan, esprili, zeki ve dinamik bir adamd. Paul Visire bu nun "durup soluk alma ve kamuoyuna gvence verme" h125

kmeti olacan syledi ve Hippolyte Crs'i bu hkme te posta telgraf bakan olarak ald. Yeni bakanlar ounluk grubundaki tm partilerden ve her tr birbirine kart grl milletvekillerinden oluuyor du; ama tm de lml ve kararl tutuculard. Giden hk metin dileri bakan yerini korudu; Crombile adndaki bu kara kuru, byklk karmaas geiren adam gnde on drt saat alyor, kendi diplomatlarndan bile saklanyor, kim seyi kukulandrmad halde o herkesten kukulanyordu. Kamu inaatlar bakanlna sosyalist Lapersonne ge tirildi. Bu lkede en eski, en deimez ve diyebilirim ki en acmasz geleneklerden biri buydu; sosyalizme kar sava m veren bakanlklara bir sosyalisti getirmek; bylece, ser vet ve mlkiyet dmanlar kendilerinden birinin yaptk larndan utansnlar ve yarn kendilerini kimin cezaland racan kendi aralarnda arasnlar diye dnlrd. An cak insan ruhunun derinliklerini bilmeyenler, sosyalistler arasndan bunu yapacak birinin kmayacan dnrler. Yolda Lapersonne, Visire Kabinesine kendi isteiyle, hi bir bask altnda kalmadan girdi; kendi arkadalar arasn da bile onu onaylayanlar oldu, nk iktidar Penguenler arasnda saygnlk getiren bir makamd. General Dbonnaire sava bakanlna getirildi; ordu nun en zeki subaylarndan biri olarak tannyordu; fakat bir kadn tarafndan ynetiliyordu; soylu bayan Barones de Bildermann hl dolap evirecek yata ve gzellikte olup, komu ve dman bir lkenin karlarna hizmet ediyordu. Yeni deniz bakan, saygdeer Amiral Vivier des Mu rnes yetkinbir denizci olarak biliniyordu; bu bakann din dar oluu, laik cumhuriyet hkmetleri dinin deniz kuv126

vetlerinde gerekli olduuna karar verdiinden beri, tepki toplamyordu. Dinsel rehberi Peder Douillard'n nerile rine uyan Amiral Vivier des Murens, tm gemilerin Azi ze Pembekz adna kutsanmasn buyurdu, Alca bakiresi adna Hristiyan bestecilere yaptrd ilahilerin, deniz ban dolarnda milli mar yerine okunmasna karar verdi. Babakan Visire dinin politikaya karmasna kar, ama inanlara saygl olduunu bildirdi; o lml bir dzeltimciydi. Paul Visire ve alma arkadalar dzeltim isti yorlar, ama dzeltimleri tehlikeye atmamak iin hi dzel tim nermiyorlard; nk gerek politikaclar bir dzel timin nerildii anda suya deceini bilirlerdi. Bu hk met iyi karland, namuslu yurttalara gven verdi ve bor say ykseltti. Hkmet drt zrhl gemi smarlad, sosyalistlere kar davalar at ve gelir vergisi koyma nergelerine kar kacan kesin bir dille aklad. Maliye Bakan Terrasson'un seimi zellikle byk basn tarafndan alkland. Eskiden borsa speklasyonlaryla nl olan Terasson ran tiyecilere umut veriyor, ilerin alacan gsteriyordu. Uluslarn tekelcilik, hisse senedi oyunlar ve dolandrc speklasyon denen memesi stle dolacaa benziyordu. imdiden uzak lkelerde smrge kapma giriimlerinden sz ediliyor, en atak gazete yazarlar Nigristan lkesine as keri mdahaleyle manda tasars ortaya atyorlard. Henz kendini gstermemi olmasna karn, Hip polyte Ceres deerli bir bakan olarak grlyordu; ia damlar onu beeniyorlard. Her yandan, bakanlk sorum luluu iinde, an ular ve tehlikeli adamlarla ilikilerini kestii iin onu kutluyorlard. 127

Bakan eleri arasnda bir tek Madam Crs zarafetiy le parlyordu. Crombile mzmin bekard; Paul Visire, ku zeyli bir byk sanayicinin kzyla zengin bir evlilik yap mt; kars iyi yetimi, grgl bir kadnd, ancak sal bozuk olduundan, uzak bir ilde annesinin yannda ba km gryordu. br bakan eleri gzlere bayram olsun diye yaratlmamlard; rnein, gazetelerin sosyete say falarnda Madam Labillete'in cumhurbakanl balosuna banda cennet kulanyla geldii yazlmt. Amiralin ei iyi bir aileden, boyuna deil enine geni, yz boa, sesi iportac gibi bir hanm olup kendi bakkal alveriini ken disi yapyordu. General Dbonnaire'in ei uzun boylu, ss ka, yz sivilceli, gen subaylara bir trl doymak bilme yen, irkinlikte yitirdii saygnl trl trl skandalla yakalamaya alan biriydi. Madam Crs hkmetin zarafet ve kibarlk elisiydi. Gen, gzel ve ayb olmayan bu kadn zarif giysileriy le sekin sosyeteyi ve iten glyle halk ynlarn h kmete kazandryordu. Salonunda verdii arlar Yahudi banker elerinin aknna urad. Gen kadn cumhuriyetin en gzel bahe partilerini veriyordu; gazeteler bu arlarda giyilen tuva letlerin ayrntlarn yazyor, zaten byk modaevleri ka dndan giysilerinin cretini almyorlard. Kilise ayinlerine gidiyor, bylece hem Azize Pembekz tarikatn halkn d manlndan koruyor, hem de soylu ailelerin yreklerinde yeni umutlar yeertiyordu. Altn sars salar, keten grisi gz kapaklan, ince kv rak beliyle gerek bir gzeldi; namusunda hibir leke yok tu, sust yakalanmad srece de olmayacakt, nk bu ilikilerde usta, nlemli ve kendinden emin davranyordu. 128

Gelire vergi konulmas iin verilen nergenin gr lmesi hkmetin zaferiyle sonuland, Parlamento tati le girmeden nce, nerge alklar arasnda geri evrildi. Madam Ceres lkeyi ziyaret eden kral onuruna parlak bir len verdi.

VI GZDENN KANEPES Babakan tatil srasnda Bay ve Bayan Ceres'i sezon iin kiralad ve yalnz yaad da atosuna ard. Ba yan Visire'in sal gerekten de kocasna katlmasna izin vermiyordu; uzak bir ilde annesiyle kalyordu. Bu ato eskiden son Alca krallarndan birinin gzde metresinin mlk olmutu; salon eski mobilyalaryla ko runmu olup gzdenin kanepesi hl duruyordu. evre g zellii harikayd; atoya egemen tepenin eteklerinde mavi Aiselle rma akyordu. Hippolyte Ceres oltayla balk tut may seviyordu; bu tekdze ura srasnda en iyi siyasi taktikleri ve en gzel konumalar hazrlayabildiim sy lyordu. Aiselle rmanda alabalk kaynyordu, babaka nn onun buyruuna verdii bir sandalda sabahtan akama kadar balk tutuyordu. O arada Evelyne ve Paul Visire atonun bahesinde y rye kyorlard. Evelyne, onun kadnlar zerindeki e kiciliini biliyor, ama kendisine henz kur yapmadn g ryordu; art niyetsiz, bir salon adam olarak yzeysel ve ha val syleilerle yetiniyordu. Adam zevk sahibiydi ve onun gzel olduunu biliyordu; bakentteyken Meclis ve opera 129

kulisleri tm zamann alyordu; ama bu kk atoda Eve lyne'in keten grisi gz kapaklan ve ince beli paha biilmez deerdeydi. Bir gn Hippolyte Crs rmakta balk tutmak la urarken, adam onu gzdenin kanepesinde yanbana oturttu. Perdelerin aralndan gnein altn klan ak pe risinin oklar gibi Evelyne'in yzne dyordu. Beyaz muslin giysisinin altnda kadnn kvrak vcut hatlan belli oluyor, genlik ve zarifliini vurguluyordu. Kadnn nem li teni kesilmi ot gibi kokuyordu. Paul Visire bu durumda kendinden bekleneni yapt, kadn da sosyetenin ak ve raslant oyununa kar kmad. Kadn bu kaamaktan pek bir ey kmayacan dnyordu; ama yanlmt. Adam ona bir yk anlatt: "Eski bir Alman baladnda, bir kent alannn gne ta rafndaki duvar nnde, bir salkm aacnn yannda bir posta kutusu vard; bu gzel posta kutusu kantaron iei gibi mavi ve gleti. Bu posta kutusuna her gn byk takunyal kk es naf, zengin tccar, kentsoylu, tahsildar ve jandarmalar ge lir, i mektubu, fatura, ihbarname, vergi makbuzu ve asker celp ktlarn atarlard; o her zaman gle ve sessizdi. iftlik iileri, gndelikiler, hizmetiler, dadlar, mu hasebeciler, ofis memurlar, kucanda ocuuyla ev ka dnlar da neeli veya zgn, bu posta kutusuna gelirlerdi; doum veya lm haberlerini, evlilik arlklarm, nian l mektuplarn, e mektuplarn, analarn oullarna, oul larn analarna yazd mektuplar bu kutuya atarlard; o yine gle ve sessizdi. Hava karardnda, delikanllar ve gen kzlar gizlice ona ular, kimi gzyayla slanp mrekkebi akm, kimi 130

nereye pck kondurduunu belirten, ama tm de uzun olan mektuplarn kutuya brakrlard; o her zamanki gibi gle ve sessizdi. Zengin tccarlar, emin olmak iin, afakla birlikte er kenden ona gelirler, iinde para veya banka ekleri bulu nan, kaln ve drt be kez mhrlenmi zarflarn kendi el leriyle kutuya brakrlard; o yine gle ve sessizdi. Bir gn, posta kutusunun hi grmedii ve tanmad Gaspar adnda bir gen geldi, kutuya bir mektup brak t; iinde ne olduu bilinmiyordu, ama zarf apka gibi kat lanmt. O anda gzel posta kutusu deliye dnd. Artk yerinde duramyordu; sokaklarda, krlarda ve ormanlarda, st ba sarmak ve gllerle kapl olarak dolayordu; or man bekisi bir gn onu buday tarlasnda Gaspar'n kol larnda ve onu dudaklarndan perken grd." Paul Visire yeniden salon adam havasna brnd; Evelyne gzdenin kanepesinde, tatl bir aknlkla uzan mt. Dinbilimin ahlak dalnda uzman olan rahip Douillard, kilisenin gerileme dneminde gelien ilkeler gerei olarak inanyordu ki bir kadn para iin kendini veriyorsa byk bir gnah ilemi olur, ama bunu karlksz yapyorsa g nah ok daha byk olurdu; nk, birinci durumda ya amn srdrme zorunluluu hogrlebilir ve belki de Tanr'nn srsnden ayrlmazd. Tanr kendini ldrme yi hogrmez, kullarnn kendilerini yok etmelerini iste mezdi; yaamak iin kendini veren kadn bu iten belki de zevk almad iin gnah az olurdu. Fakat, karlksz ve ren kadn bundan zevk alr, bylece suuna katk ettii ehvet gnahn daha da attrrd.

131

Madam Ceres rnei bu ahlak gereklerinin derin an lamn doruluyordu. Kadn, o zamana kadar bilmedii, varlndan kukulanmad duygulan olduunu grd; ksa bir an sren bu bulu ruhunu ve yaamn derinden de itirecekti. nce, kendi vcudunu tanm olmaktan b ylenmi gibiydi. Eski felsefenin kendini tan ilkesi insan ruhuna uygulandnda bir ie yaramaz, nk insan ken di ruhunu tanmaktan zevk duymaz; ama her trl zevkin kayna olan bedensel varla uyguladmzda, bize yeni zevkleri retir. Kadn, kendim tanma frsat veren yol gs tericisine byk minnet duydu ve bu derinliklerin anahta rnn da yalnzca onu kefeden adamda olduuna karar verdi. Bu bir yanlg myd, altn anahtar bilen bakalar n bulamaz myd? Buna karar vermek zor; olup bitenleri daha sonra renen (ki birazdan greceimiz gibi, re nilmekte gecikmedi) profesr Haddock bunu deneysel bir aratrma makalesi olarak bilimsel bir dergide yaynlad; bu makalede profesr, Madam C.'nin Bay V...'nin bir ei ni daha ulabilme olaslnn 975.008'de 3,05 olduu so nucuna vard. Yani, hi bulamazd. Kadn bunu igdsy le bildii iin, adama lgnlar gibi baland. Bu olay, dnen ve felsefeye eilimli kiilerin ilgi lenebilecei tm ynleriyle anlattm. Gzdenin kanepesi tarih sayfalarna layk bir yerdir; orada byk bir ulusun yazgs izildi; ben ne diyorum, o kanepede olanlarn yan klan komu lkelere ve tm insanla yayld. Bu tr olay lar her zaman byk sonulara gebe olduu halde, tarih yazmaya soyunan yzeysel insanlarn gznden kaarlar. Bu nedenle, olaylarn gizli zemberei bizden saklanr; im paratorluklarn ykl, hanedanlarn deimesi bizi ar132

tir, altlarnda yatan ve her eyi balatan o gizli noktay bi lemediimiz iin bize anlamsz gelirler. Bu byk tarihin yazar kendi eksiklerini ve yetersizliklerini herkesten da ha iyi bilir, ama devlet ilerinin nemine layk bir ly ve ciddilii her zaman korumutur.

VII LK YANKILAR Evelyne Paul Visire'e hi byle bir ey yaamadn sylediinde adam ona inanmad. Kadnlar tanyor ve on larn erkeklerin houna gitmek iin byle szler etmeye al k olduklarn biliyordu. Bu nedenle, gemi deneyimleriy le gerei gremedi. Pek inanmad, ama gururland; kadna bir sevgi, hatta daha fazlasn duyar oldu. Bu hava nceleri onun zihinsel yeteneklerine yarad; seim blgesinde yap t parlak ve zarif bir konuma onun bayapt sayld. Meclisin al sakin oldu; tek tk hesaplamalar, he nz ekingen baz tutkular balarn karmak istediler. Fa kat, babakann bir glmseyii tm glgeleri datmaya yetiyordu. Kadnla gnde iki kez gryor, arada da mektuplayorlard. Adam gizli ilikilerde deneyimli ve usta ol duundan saklamay biliyordu. Evelyne lgn bir umur samazlk gsteriyordu; onunla arlarda, tiyatroda, Mec liste ve eliliklerde birlikte grnmekten ekinmiyordu; a kn yznde, baklarnn bulanklnda, glmseyen du daklarnda, yreinin arpnda, yrynde ve dirilen tm lgn kiiliinde tayordu. Ksa srede tm lke ili kilerini rendi; yabanc devletler bile bilgilendirildi, yal133

nzca cumhurbakan ve Evelyne'in kocas daha bilmiyor lard. Cumhurbakan yanllkla nne konulan bir polis raporundan rendi. I Iippolytc Ccrcs fazla duyarl veya nn gren biri de ildi, ama evliliklerinde bir eylerin deitiini fark ediyor du; eskiden kocasnn ileriyle ilgilenen, sevecenlik ve arka dalk gsteren kadn imdi uzak ve ilgisizdi. Eskiden de ok sk evden darda olduu, Azize Pembekz Vakf'na uzun zi yaretler yapt oluyordu; ama imdi her sabah erkenden ev den kp btn gn darda geiriyor, akam da yemee uyurgezer gibi oturuyordu. Kocas bu durumu ancak gln buluyordu; belki de hi renemeyecekti; kadnlar konu sunda derin bir bilgisizlik, kendi deerine ve ansna sonsuz bir gven, gerei sonsuza kadar ondan uzak tutabilirdi, ta ki aklar bilmesi iin neredeyse onu zorlayana kadar. Paul Visire Evelyne'in evine gidip de onu yalnz bul duunda, hem kucaklayor, hem de "Burada olmaz! Bu rada olmaz!" diye fsldayorlard; birbirlerine kar sr drdkleri bu ekingenlik deimez kural gibiydi. Ama bir gn, Paul Visire meslekta Ceres'e randevu verip onun evi ne geldiinde, kendisini Evelyne karlad: Posta bakan bir komisyon toplantsndan gelememiti. tki ak "Burada olmaz! Burada olmaz!" diyerek ku caklatlar. Onlar byle pp sanhrken Hippolyte Ceres ie ri girdi. Paul Visire kendini abuk toplad; Madam Ceres'e g zndeki dikeni karamayacan syledi. Bu yolla koca y inandrabileceini sanmyordu, ama grn ve kap dan kn kurtarabilirdi. 134

Hippolyte Ceres ykld. Evelyne'in davran ona an lalmaz geliyordu; karsna nedenini sordu. "Niin? Niin?" diye yineleyip duruyordu, "niin?" Kadn her eyi yadsd; onu inandrmak iin deil, nk kocas onlar grmt; ama hem uzun aklama lardan kanyordu, hem de can byle istiyordu. Hippolyte Ceres kskanln tm acsn yayordu; kendi kendine "Ben gl bir adamm; dardan gelecek lere kar zrhlydm; ama yaram ierde, yaram yreim de," diyordu. Sonra, hl yznde zevk izleri olan, gnahyla daha da gzellemi karsna dnp yle dedi: "Onunla yapmayacaktn." Haklyd; Evelyne hkmetten biriyle iliki kurmama lyd. Adam o kadar ac ekiyordu ki bir ara tabancasn al d, "O herifi ldreceim!" diye bard. Fakat, bir postatelgraf bakannn babakan ldremeyeceini dnerek tabancasn komodine geri koydu. Haftalar onun aclarn yattramadan geiyordu. Her sabah yarasn gl adamn zrhyla rtp kendini verdii iinde erin aryordu. Her pazar yontu, eme, artezyen ku yusu, sayrevi, dispanser, demiryolu, kanal, hal yaps, atk su, zafer ant, pazar yeri, kesimevi allar yapyor ve ateli sylevler veriyordu. Yorgunluk bilmeyen bir enerjiy le dosyalara saldryordu; sekiz gn iinde posta pullarnn rengini on drt kez deitirtmiti. Fakat, arada bir gelen ks kanlk ve fke nbetleri onu lgna eviriyor, bazen tm gn akln yitirdii oluyordu. zel bir irkette alyor ol sayd, onun bu durumu abuk anlalrd; fakat devlet b rokrasisinde delilik ve lgnl grebilmek zordur. 135

O sralarda, devlet memurlar da sendika ve federas yonlar oluturma abas iindeydiler; Parlamento ve kamu oyu bu hummal giriimlerden rkmeye balamt; zel likle posta grevlileri sendikal etkinliklerde ba ekiyor lard. Hippolyte Ceres memurlarna dolatrd bir yazy la bu tr giriimlerin yasal olduunu bildirdi ve izin ver di. Ertesi gn, ikinci bir yazyla, devlet memurlarnn her trl sendikal eyleminin yasad olduu gerekesiyle ya saklad. Yz seksen posta datcsnn iine son verdi, sonra yeniden ie ald, knama cezas verdi, sonra dllen dirdi. Bakanlar Kurulu toplantlarnda en ufak bir konuda fkeyle patlyordu; babakann varl olmasa belki de gr g snrlarnn dna kacakt; rakibinin boazna sarl ma olana bulamaynca, rahatlamak iin Sava Bakan General Debonnaire'i aalyordu; ama, general sar ol duu iin bunlar iitmiyor, bir yandan da Barones Bildermann'a iirler karalamay srdryordu. Hippolyte Ceres babakann yapt nerilerin tmne ayrt etmeksizin kar kyordu. Ksacas delirmiti. Tek bir yetenei bu l gnln dnda kalabilmiti; hl Parlamento sezgilerini koruyordu; ounluk arama, hizipleri kollama ve oyalama taktiklerini iyi yapyordu.

VIII YEN YANKILAR Meclis dnemi huzur iinde sona ermek zereydi ve ounluk grubu milletvekili sralarndan atlak ses gelmi yordu. Arada bir, Hristiyan ve Yahudi bankerlerin yurtse136

ver isteklerine araclk eden lml byk gazetelerde, Nigristan'a uygarlk gtrecek bir'askeri hareket veya elik te kelcilerinin lke kylarn korumak amacyla yeni zrhl gemiler sipari edilmesi istekleri yer alyordu. Sava dedi kodular dolayordu; bu tr dedikodular alize rzgrlar gibi her yl dzenli olarak eserdi; akl banda insanlar bunlara kulak asmaz, hkmetler de kendiliinden dinme lerini beklerdi; ancak dedikodular iyice artarsa, lkenin ha reketlenme olaslna kar hkmet ciddiye alrd. Ban kerler yalnzca smrge savalar istiyorlard; halk her tr savaa karyd; ama hkmetin de kabaday ve gl g rnmesini istiyorlard; Avrupa'da en ufak bir karklk ol sa, halkn tepkisi hemen Meclise yansyordu. Paul Visire rahatt; ona gre, Avrupa'da endie edilecek bir durum yoktu. Yalnzca manyak dileri bakannn sessizliine bir anlam veremiyordu; bu ufak tefek adam bakanlar kurulu na kendininkinden daha kaln bir dosyayla geliyor, hi ko numuyor, sorulara yant vermiyor, ok almann verdi i uykusuzluu ancak orada giderebildii iin, toplant s resince uyukluyordu. Bu arada Hippolyte Ceres gl adam kiiliine ye niden kavumutu; meslekta Lapersonne'la birlikte ba yan tiyatro oyuncularyla alemler yapyordu; bu ikisi ge ce yarlar en gzde gece kulplerinde gzel kadnlarla birlikte grlyorlard; silindir apkalar ve uzun boylaryla ksa srede bulvarlarn srekli gezginleri arasnda sayl maya balandlar. Eleniyorlar ama ac ekiyorlard. Lappersonne da zrhnn altnda bir yara tayordu; bir marki nin elinden alp evlendii manken kars bir srcyle ka mt. Onu hl seviyor ve yitirmi olmann acsn dindi-

137

O sralarda, devlet memurlar da sendika ve federas yonlar oluturma abas iindeydiler; Parlamento ve kamu oyu bu hummal giriimlerden rkmeye balamt; zel likle posta grevlileri sendikal etkinliklerde ba ekiyor lard. Hippolyte Ceres memurlarna dolatrd bir yazy la bu tr giriimlerin yasal olduunu bildirdi ve izin ver di. Ertesi gn, ikinci bir yazyla, devlet memurlarnn her trl sendikal eyleminin yasad olduu gerekesiyle ya saklad. Yz seksen posta datcsnn iine son verdi, sonra yeniden ie ald, knama cezas verdi, sonra dllen dirdi. Bakanlar Kurulu toplantlarnda en ufak bir konuda fkeyle patlyordu; babakann varl olmasa belki de gr g snrlarnn dna kacakt; rakibinin boazna sarl ma olana bulamaynca, rahatlamak iin Sava Bakan General Debonnaire'i aalyordu; ama, general sar ol duu iin bunlar iitmiyor, bir yandan da Barones Bildermann'a iirler karalamay srdryordu. Hippolyte Ceres babakann yapt nerilerin tmne ayrt etmeksizin kar kyordu. Ksacas delirmiti. Tek bir yetenei bu l gnln dnda kalabilmiti; hl Parlamento sezgilerini koruyordu; ounluk arama, hizipleri kollama ve oyalama taktiklerini iyi yapyordu.

VIII YEN YANKILAR Meclis dnemi huzur iinde sona ermek zereydi ve ounluk grubu milletvekili sralarndan atlak ses gelmi yordu. Arada bir, Hristiyan ve Yahudi bankerlerin yurtse136

ver isteklerine araclk eden lml byk gazetelerde, Nigristan' a uygarlk gtrecek bir askeri hareket veya elik te kelcilerinin lke kylarn korumak amacyla yeni zrhl gemiler sipari edilmesi istekleri yer alyordu. Sava dedi kodular dolayordu; bu tr dedikodular alize rzgrlar gibi her yl dzenli olarak eserdi; akl banda insanlar bunlara kulak asmaz, hkmetler de kendiliinden dinme lerini beklerdi; ancak dedikodular iyice artarsa, lkenin ha reketlenme olaslna kar hkmet ciddiye alrd. Ban kerler yalnzca smrge savalar istiyorlard; halk her tr savaa karyd; ama hkmetin de kabaday ve gl g rnmesini istiyorlard; Avrupa'da en ufak bir karklk ol sa, halkn tepkisi hemen Meclise yansyordu. Paul Visire rahatt; ona gre, Avrupa'da endie edilecek bir durum yoktu. Yalnzca manyak dileri bakannn sessizliine bir anlam veremiyordu; bu ufak tefek adam bakanlar kurulu na kendininkinden daha kaln bir dosyayla geliyor, hi ko numuyor, sorulara yant vermiyor, ok almann verdi i uykusuzluu ancak orada giderebildii iin, toplant s resince uyukluyordu. Bu arada Hippolyte Ceres gl adam kiiliine ye niden kavumutu; meslekta Lapersonne'la birlikte ba yan tiyatro oyuncularyla alemler yapyordu; bu ikisi ge ce yarlar en gzde gece kulplerinde gzel kadnlarla birlikte grlyorlard; silindir apkalar ve uzun boylaryla ksa srede bulvarlarn srekli gezginleri arasnda sayl maya balandlar. Eleniyorlar ama ac ekiyorlard. Lappersonne da zrhnn altnda bir yara tayordu; bir marki nin elinden alp evlendii manken kars bir srcyle ka mt. Onu hl seviyor ve yitirmi olmann acsn dindi-

137

remiyordu; bazen, glerek stakoz yiyen kzlarn ortasn da, iki bakan acyla gz gze geliyor ve birdenbire ala maya balyorlard. Hippolyte Ceres yreinden vurulmutu ama yklma y kabul edemiyordu. almaya karar verdi. Sal iyi olmad iin uzak bir ilde annesiyle kal makta olan Bayan Visire, bir gn imzasz bir mektup ald; mektubun yazdna gre, kendisiyle be parasz evlenen Bay Paul Visire, ald eyiz parasn evli bir kadn olan Madam E... C... (kim olduunu siz dnn!) ile yiyor, bu kadna otuz bin frank deerinde otomobiller, seksen bin frank deerince inci kolyeler alyor, her geen gn iflasa, onursuzlua ve ykma doru gidiyordu. Madam Visire, bunlar okuyunca sinir bunalmlar geirdi ve mektubu ba basna uzatt. "Ah, kocan olacak o alan kulaklarn keseceim," de di Bay Blampignon; "bu soytar, eer yola getirilmezse, se ni ortada brakr, isterse babakan olsun, ondan ekinmem." Bay Blampignon trenden iner inmez doruca baba kanla gitti ve hemen grmeye alnd. Babakann oda sna hmla girdi: "Size syleyeceklerim var, baym!" Ve imzasz mektubu uzatt. Paul Visire onu glmseyerek karlad. "Ho geldiniz, sayn kaynpederim. Ben de size yaza caktm... Evet, Legion d'honneur nianna aday gsterildiniz, bunu size kendim mjdelemek istiyordum. neriyi bu sabah yaptm." Bay Blampignon yerlere kadar eilip damadna teek kr etti ve ihbar mektubunu atee atp yok etti. 138

Taradaki evine dndnde kzna kt: "Kocan grdm; iyi bir adam. Ama su sende! Onu elinde tutmasn bilmiyorsun." O sralarda Hippolyte Crs dedikodu gazetelerinin birinden (bakanlar devlet ilerini hep gazetelerden re nirler), babakann her akam Folies Dramatiques Tiyat rosu oyuncularndan Matmazel Lysiane ile yemek yedii ni vc onunla pek sk fk olduunu rendi. imdi, kars akamlar eve ge geldiinde Hippolyte gizli bir keyif du yuyordu. Kadn yine her akam yemee ge dnyor, a rlara gitmek iin giyinirken yznde alm olduu zevkin dinginlii ve mutlu yorgunluu okunuyordu. Kocas gizlice ona da ihbar mektuplar gndermeye balad. Kadn bu mektuplar sofrada onun nnde oku yor, hi bir yorum yapmadan glmsyordu. Adam havadan dedikodularla dolu mektuplarn pek et kili olmadn dnerek, ona ihanetin somut kantlarn ve doru olup olmadn kendi bana denetleyebilecei bul gular vermeye karar verdi. Bakanlkta ulusal savunmaya ya rarl olabilecek gizli bilgileri aratrmakta ve komu bir dev letin posta ynetimine kadar szdrd ajanlar izlemekte kulland ok gvenilir adamlar vard. Bay Crs adam larna tm ilerini brakp babakann Matmazel Lysiane ile ne zaman ve nerelerde bulutuunu aratrmalarn buyur du. Bu ajanlar grevlerini titizlikle yaptlar ve bakana, ba bakann bir kadnla sk sk bulutuunu ama bu kadnn Matmazel Lysiane olmadn bildirdiler. Hippolyte Crs onlara gerisini sormad. Haklyd; Paul Visire ile Lysiane'n ak dedikodusu babakann kendisinin hazrlad bir do lapt; Evelyne daha rahat, daha karanlk ve daha gizli hare ket edebilmek iin bu dolab sevinerek onaylamt. 139

Ama aklar yalnzca posta ajanlar tarafndan izleni yor deillerdi; polis efinin ve babakann kendi ajanlar onlar gvenlikleri iin izliyorlard; ayrca kralc, emper yalist ve kilise yanls ajanlar, sekiz on ayr antaj rgt, birka amatr polis, kalabalk bir gazeteci ve fotoraf topluluu da onlar izliyor, serseri aklarn sndklar her yerde, byk oteller, kk oteller, garsoniyerler, a tolar, mzeler ve saraylarda pelerinde oluyorlard; bunun iin sokakta, evre evlerde, aa tepelerinde, duvar stle rinde, merdivenlerde, atlarda, komu dairelerde ve mi nelerde konulanyorlard. Babakan ve sevgilisi yatak odalarnn duvarlannda, kaplarnda matkapla alm de likler grmekten rahatsz oluyorlard. Bu abalar sonucu, Madam Crs'in i amarlaryla ve izmelerini giyerken bir fotorafn elde edebilmilerdi. Bu glkler karsnda Paul Visire bazen sinirlenip fkeleniyor, her zamanki neeli tavrlarn kaybediyordu. Bakanlar kuruluna surat ask geliyor ve o da, sava ala nnda yiit ama ynetimde gevek ve disiplinsiz olan Sa va Bakan General Debonanaire'e satayor, bazen hzm alamayp, gemileri giderek daha sk batan Amiral Viviers des Murnes'e de bulayordu. Lapersonne bunlar dinlerken gzlerine inanamyor, dilerini gcrdatp syleniyordu: "Hippolyte Crs'in karsn ald yetmiyormu gi bi, imdi onun huylarn da kapm." Bu satamalar, hem dedikodu yoluyla, hem de yal iki bakann, byle giderse bakanlk mhrn babakann su ratna atacaklarn syleyerek szlanmalar zerine yayld; ama iki bakan sevimli babakana zarar verecek bir davra140

nta bulunmadlar ve btn bu huysuzluklar Parlamento'da olumlu bir etki yapt; herkes babakann bu davranlarla or du ve donanmaya zel ilgi gsterdii sonucuna varyordu. ktidar ortaklarnn ve meclis ileri gelenlerinin kutla malar srasnda babakan kararl ve ksa konutu: "Benim ynetim biemim byledir!" Ve stne, yedi sekiz sosyalisti tutuklattrd. Dnem sona erdiinde, ok yorgun olan Paul Visire kaplcalara gitti. Hippolyte Ceres izne kmay geri evi rip telefoncu kzlar sendikasnn balatt boykot eylemi ni izlemek iin, bakanlkta kald. Kzlara grlmemi bir sertlikle davrand, nk artk kadn dman olmutu. Pa zar gn, meslekta Lapersonne ile krlara gidip, ban dan hi karmad silindir apkasyla balk tutuyordu, iki adam balklar unutup kadnlarn anlalmazlndan szlanyor ve aclarn paylayorlard. Hippolyte hl Evelyne'i seviyor ve ac ekiyordu. Ancak, yreine bir umut gelmiti. Kars bir sre dostun dan ayr kaldna gre, onu yeniden kazanabilirdi; bunun iin tm ustaln kulland; iten, sevecen ve duyarl ol du; yreinin ona syledii tm incelikleri kullanyordu. Vefasz karsna ho ve dokunakl szler ediyor, hatta onu insafa getirmek iin, ok ac ektiini itiraf ediyordu. Pantolonunun kemerini ekip gsteriyordu: "Bakn, ne kadar zayfladm." Bir kadnn houna gidebilecek her eyden, kr gezi lerinden, apkalardan ve mcevherlerden sz ediyordu. Bazen onu insafa getirebildiine inanyordu. Kadn ona eskisi gibi aldrmaz bir mutlulukla bakmyordu; oysa Paul'den ayr kalmann zntsn yayordu; ama koca141

s onu kazanmak iin giriimde bulunduunda kendini ge ri ekiyor, somurtkan ve zgn bir yzle iine kapanyor, gnahn altn bir kemer gibi kuanyordu. Adam bkmyor, zr diliyor ve yalvaryordu. Bir gn yal gzlerle Lapersonne'a gitti: "Onunla bir de sen konu!" Lapersonne zr dileyerek geri evirdi; arabuluculu un ie yaramayacan biliyordu. Ama, arkadana baka bir neride bulundu: "Sen de onu kskandr; baka birini sevdiini grr se sana geri dner." Bu yolu deneyen Hippolyte gazetelerde, her gn ope ra yldz Matmazel Guinaud ile bulutuu dedikodusunu yaynlatt. Eve ya ge geliyor ya da hi uramyordu. Evelyne'in yannda iinde kaynayan mutluluu saklayamyormu gibi davranyor, yemek srasnda cebinden kard parfm kokulu bir mektubu zevkle okumu gibi yapyor, dudaklaryla dlemindeki bir grnty pyordu. Ama bunlarn hibiri ie yaramad. Evelyne bu oyunun farkn da bile deildi. evresindeki her eyden uzakt, yalnzca kocasndan para istedii zaman aylyordu; eer kocas vermezse, ona nefretle ve sanki suunun kayna oymu gibi bakyordu, ilikisi baladndan beri giyimine daha ok para harcyordu ve tek para kayna kocasyd; bir tek para konusunda ona balyd. Sonunda adamn sabr bitti, fkeden kudurup taban casyla gzda verdi. Bir gn onun nnde annesi Madam Clarence'a yle dedi: "Sizi kutluyorum, bayan; kznz bir orospu gibi ye titirmisiniz." 142

"Anne beni eve gtr" diye haykrd Evelyne. "Bo anmak istiyorum!" Adam onu her zamankinden daha ok sever oldu. fkesiyle kudurmak zere olan Hippolyte karsnn gizli mektuplarn yakalamay dnd; tm posta rgt n greve ard; bu yzden lkede posta hizmeti aksa d; insanlar zel mektuplarn, Borsa mteri isteklerini alamaz oldu; ak randevularn kardklar, ileri bozulup iflas ettikleri iin insanlar intihar etti. Basnn bamsz ka nad halkn yaknmalarn dile getirdi. Hkmete yakm gazeteler, bu keyfi nlemleri hakl gsterebilmek iin, ka muya zararl ve krallk yanls bir komploya kar nlem alndn st kapal yazdlar. Daha dalkavuk baz gaze teler elli bin tfek yakalandn ve Prens Crucho'nun ka raya ktn duyurdular. lkede heyecan artyordu; cum huriyeti organlar Meclis'in ivedi toplanmasn istiyorlar d. Paul Visire tatilini yanda kesip Paris'e dnd, kabine sini toplad ve haber ajanslan kanalyla bir aklama gn derdi: Cumhuriyete kar bir komplonun gerekten var ol duunu, ancak hkmetin grev banda ve duruma ege men olup soruturma aldn bildirdi. Babakan hemen otuz sosyalistin tutuklanmasn bu yurdu; lke onu bir kurtanc gibi alklarken o, kendisini izleyen alt yz ajan atlatp Evelyne'i Kuzey Gan yak nnda kk bir otele gtrd ve btn geceyi onunla ge irdi. Onlar otelden ayrldktan soma, sabahleyin araf lan deitiren hizmeti kz, yatan baucundaki duvarda sa tokasyla izilmi yedi arp iareti grd. Tm uramasna karlk Hippolyte Ceres'in elde et tii tek bilgi bu oldu. 143

IX SON YANKILAR Kskanlk demokrat insanlar despotlardan koruyan bir erdemdir. Milletvekilleri giderek babakann elindeki al tn anahtar kskanmaya baladlar. Babakann gzel Ma dam Crs ile ilikisi bir yldr tm dnyada biliniyordu; haberlerin ancak dnya gne evresinde bir kez dndk ten sonra ulat tara illeri bile babakann yasal olmayan ilikisini renmiti. Tara ahlak konusunda tutucudur; ka dnlar orada daha erdemli olurlar. Bunun birka nedeni ol duu sylenir: Eitim, yaamn sadelii ve nlerindeki r nekler. Profesr Haddock ise tek bir nedeni olduunu sy lyordu: Ayakkab topuklarnn alak oluu. Revue anthro pologique dergisinde yaynlanan bilimsel makalesinde y le diyordu: "Kadnn uygar bir erkek zerindeki etkisi, ayak lar yatayla yirmi be dereceden fazla a yapmaya bala dnda erotik bir anlam tamaya balar. A otuz be de receye kt anda erotik etki en byk olur. Gerekten de, ayaklarn yere bas as vcudun deiik organlarnn, zellikle kalalar, bel ve bunlar destekleyen kaslarn ald konumlar belirler. Her uygar erkek, genlerindeki fesat ln etkisiyle, kadn ekiciliini ayaklarn yere gre duru una bal grr, ite bu nedenle, alak topuklu tara ka dnlar pek revata olmazlar ve iffetlerini daha kolay koru yabilirler." Profesrn bu tezi genelde kabul grmedi. Kar kanlar, Amerikan ve ingiliz etkisiyle bakentte de dz topuklu giyen bayanlarn arttn, ama profesrn szn ettii etkinin gzlenmediini ileri srdler. Aslnda, bakent ve tara kadnlar arasnda olduu sylenen ahlak farklar

144

belki de tmyle uydurmadr; gzlenen farkl davranlar da, byk kentlerin gnl servenlerine daha uygun bir or tam oluundan kaynaklanyor olabilir. Her neyse, tara kent lerinde de babakann skandal denebilecek yaamna kar bir kamuoyu olumaya balamt. imdilik tehlike hem var, hem de yoktu. Mecliste o unluk salam duruyordu, ama grup nderleri daha ask suratl ve daha beenmez olmulard. Belki de Hippolyte Ceres nefretini asla karlarnn stne karmayacakt. Fakat, kiisel servetini tehlikeye atmadan Paul Visire'e za rar verebileceini dnmeye balam, hkmet bakan na gizli gizli yeni zorluklar ve tehlikeler yaratmay srd ryordu. Bu konularda rakibinden daha az yetenekliydi, ama aradaki fark Mecliste kulis oyunlarndaki ustalyla kapatyordu. En deneyimli politikaclar, iktidarn Meclis teki nemli oylamalarda yenilgiye uramasn, onun e kimser oy kullanmasna balyorlard. Komisyonlarda, ba bakann asla kabul etmeyeceini bildii ve batmaya mah kum kredi isteklerini hemen onaylyordu. Bir gn, onun bu dncesizlii babakanla ilgili kurumun bte raportr arasnda byk ve iddetli bir kavgaya neden oldu. O za man Ceres rkt; hkmetin zamansz devrilmesine yol a mak yanl olurdu. Karanlk duygusuyla daha dolam bal yollar arad. Paul Visire'in kendisiyle ayn ad ta yan Celine Visire adnda yoksul ama fettan bir kuzini var d. Ceres bu kza araclk ederek onun sosyetede kt h retli erkek ve kadnlarla tanp ilikiler kurmasn sala d, tavernalarda arkclk etmesinin nn at. Kadn k sa sre iinde, Eldorado tr kabarelerde, yuh sesleri al tnda ak sak pandomimalar oynamaya balad. Bir yaz

145

gecesi, Champs-Elysees'deki ak hava sahnesinde, grl tc bir kalabaln nnde, erotik bir dans gsterisi yap t. Mziin sesi ve seyircilerin haykrlar, o srada ba bakann yabanc konuklara ar verdii babakanlk sa rayndan iitiliyordu. Visire adnn kant bu rezaletler gazete stunlarn, kent duvarlarn, kahvehane masalar n dolduruyor, bulvarlarda dev afilerle ilan ediliyordu. Kimse akrabasnn yaptklarndan dolay babakan so rumlu tutmuyordu; ama iten ie, slalesinde bylelerinin olmas rahatsz ediyor, devlet adam kiiliini sarsyordu. O srada bir tehlike yaand. Bir gn, Mecliste olaan bir soru nergesi zerine, Eitim ve Dinler Bakan Labillette, rahatsz olan karacieri ve dinsel evrelerin bitmeyen dolaplar yznden sinirlendi, krsden Azize Pembekz ta rikatn kapatma tehdidinde bulundu ve ulusal azize hak knda aalayc szler syledi, iktidar milletvekilleri g nlszce bakanlarn savunmak istedilerse de, sa partiler tek vcut halinde ayaklandlar: Bakan lkeye ylda otuz milyon gelir getiren bir tarikata ilimekten ekinmiyordu; san en lml adamlarndan Bay Bigourd tartmay bir g vensizlik nergesine dntrd ve kabineyi tehlikenin ei ine getirdi. Ancak, babakann yokluunda iktidar grev lerinin bilincinde olan Lapersonne, dinler bakannn krd potu dzeltmesini bildi. Krsye karak hkmetin, l keye bu kadar hizmet eden ve bazen bilimin zm olma d dertlere are olan azizeye saygl olduunu yineledi. Paul Visire, Evelyne'in kollarnn arasndan kp Meclise geldiinde, hkmet kurtulmutu. Ancak, baba kan egemen snflara birtakm dnler vermek zorunda kald; Meclise alt zrhl sava gemisi yaplmas iin ner146

ge verdi, kira ve rant gelirlerinden vergi alnmayacan yi neledi ve on sekiz sosyalisti tutuklatt. Fakat, babakan ksa sre sonra ok daha byk ykm larla karlaacakt. Komu lkenin anslyesi, lkesinin d ilikileri zerine yapt bir konumada, derin ve akll g rleri arasnda, byk bir devletin d politikasn aktan esinlenerek yrttn, alayc bir dille ima etti. Krallk y netimindeki bir lkede glmsemeyle karlanacak olan bu szler, rkek bir cumhuriyette tepkiler yaratt. Gerekten de, yaralanan ulusal gurur kzgnln babakana yneltti. Milletvekilleri ufak bir olay bahane ederek bu rahatszl aa vurdular: Bir tara kaymakamnn ei Moulin-Rouge kabaresinde danszlk yapmaya kalknca, Meclis babakan iin gvensizlik nergesi verdi; hkmet birka oy farky la kurtuldu. Genel kan Paul Visire'in hi bu kadar zayf, silik ve gevek olmad ynndeydi. Babakan, konumunu koruyabilmek iin puan topla yc birka byk i yapmas gerektiini dnd; bunun iin, bankerler ve sanayi patronlarnn oktandr istedii Nigristan seferine karar verdi. Bu operasyon, devlete sekiz milyar bor veren bankerlere, kendilerine byk orman alanlar alan kapitalist irketlere, rtbe ve madalya kaza nan ok sayda kara ve deniz subayna yarayacakt. Bala mak iin bir bahane yetti: sulular kovalamak isteyen alt zrhl, on drt kruvazr ve on sekiz nakliye gemisi Su Ay gr rma deltasndan gitmek istediler; alt yz yerli kay karaya asker karlmasn nlemek iin direndi. Amiral Vivier des Murenes'in top atlar yeri g inletti; siyah lar ok atarak kar koydular, yiitlik gsterdiler ama yenil mekten kurtulamadlar. Bankerlerin buyruundaki gazete-

147

lerin sndrlmasyla halk da cotu. Yalnzca birka sosya list bu barbar, anlamsz ve tehlikeli operasyona kar k tysa da, bu, tutuklanmalarndan baka bir ie yaramad. Bir anda zengin kapitalistlerin ve yoksul kitlelerin sevgilisi haline gelen babakann konumu artk sarslmaz gibiyken yalnzca bir kii, kin ve nefretin aydnlatt Hip polyte Ceres tehlikeyi gryordu. Rakibine sinsice gler ken iinden mrldanyordu: "imdi hap yuttun, serseri!" lke zafer ve kar sarholuuyla dans ederken kom u imparatorluk, Nigristan igalini protesto ediyor ve bu na kar ortak bir Avrupa gc oluturmaya alyordu. Bu protestolar giderek sklat, ileri youn olan gazeteler bu rktc gelimeyi okuyucularndan gizliyorlard; fakat Hippolyte Ceres tehlikenin bydn grebiliyor, gerek tiinde bakanlk koltuunu bile tehlikeye atacak biimde, rakibinin yok olmas iin gizlice alyordu. Kendi adam larna yazdrp babakann azndan km gibi gazete s tunlarna szdrd haberlerde hkmetin ne kadar sava yanls olduunu vurguluyordu. Bu yazlar, d lkelerde ciddi bir yank yapmakla kal myor, askerlerini seven fakat sava sevmeyen Penguenistan halkn da rktyordu. Mecliste, hkmetin d politi kas konusunda bir gvenoyu nergesi zerine Paul Visire rahatlatc bir konuma yapt, byk ulusa layk bir bar sa lama sz verdi. Dileri Bakan Crombile diplomatik dil le yazlm ve bu yzden hi anlalmayan bir bildiri oku du. Sonunda hkmet byk ounlukla yerinde kald. Fakat sava uultular kesilmiyordu; yeni ve tehlike li bir gvensizlik nergesini gze alamayan babakan Nigristan'da seksenbin hektar orman arazisini milletvekilleri ne paylatrd ve on drt sosyalist tutuklatt. Hippolyte Ce148

rs kulislerde ciddi bir yzle dolayor, kendi grubundaki milletvekillerine, kendisinin hkmeti bar yanls bir po litika izlemesi iin zorladn ama henz sonu alamad n yayyordu. rktc dedikodular halk arasnda her gn daha ok yaylyor, huzursuzluk ve endieyi artryordu. Paul Visire bile korkmaya balamt. Onu endielendiren dileri bakannn sessizlii ve ortada grnmeyiiydi. Crombile artk bakanlar kuruluna da gelmiyordu; sabah bete bakan lktaki odasna kapanyor, on sekiz saat alyor, sonunda hademeler onu ve ktlarn yerden topluyor, bakan evi ne gnderiyor, ktlar da komu lkenin askeri ateelerine satyorlard. Sava bakan Dbonnaire savan eli kulanda oldu una inanyor ve buna hazrlanyordu. Savatan korkmak bir yana, olmas iin dua ediyor ve umutlarndan Barones Bildermann'a sz ediyordu. Kadn bunu komu lkeye bil dirdii iin, onlar da hzl bir biimde bir seferberlie gi rimilerdi. Ykm balatan kii farknda olmadan maliye baka n oldu. Bakan o sralar borsada de oynuyordu, borsa da panik yaratmak iin savan her an balayaca dediko dusunu yayd. Bu dalavereden haberi olmayan komu im parator, topraklarnn saldrya uramasn daha fazla bek lemeden, ordularn ivedi snra srd. Dehete den Mec lis byk bir ounlukla (yedi oya kar yz on drt oy ve yirmi sekiz ekimser) Visire hkmetini drd. Ama, ok ge kalnmt; bu dle ayn gn iinde, komu l ke elisini geri aryor ve Madam Crs'in lkesinin s nrna sekiz milyon asker sryordu. Sava evrensel bir bo yut kazand ve tm dnya bir kan glne dnt. 149

X PENGUEN UYGARLIININ DORUU Anlattmz olaylardan yarm yzyl sonra Madam Ceres yetmi dokuz yanda, uzun sredir dul ve saygn bir hanmefendi olarak ld. Cenaze treni sade oldu ve kili se ocuklar ilahiler syleyerek onu uurladlar. lmeden nce, tm mallarn Azize Pembekz Vakf'na brakmt. Bu ba kabul ederken, rahip Monnoyer yle diyordu: "Heyhat! ektiimiz bunca para sknts iinde yal nzca bu cmert kadnn yardmmza komas ne byk ac. Zenginler ve yoksullar, okumular ve bilgisizler biz den yz eviriyorlar. Yolunu yitirmi kuzular doru yola ekebilmek iin gzdalar, szvermeler, tatl szler veya zorlamalar, hibir ey ie yaramyor. Penguenistan'da din grevlileri yalnzlk iinde inliyorlar; ky papazlarmz ya amlarn srdrebilmek iin en pis ileri stleniyor, takun yalarn sryp lapa yemekten baka i yapmyorlar. Y kntya dnm kiliselerimizde gklerin yamuru inan mlarn zerine yayor ve ayin srasnda kubbelerden ta lar dklyor. Katedralin an kulesi yan yatm, her an devrilebilir. Penguenler Azize Pembekz' unuttular, trbesi ni braktlar. Altn ve mcevher ssleri sklm olan kut sal sandnn zerinde imdi rmcekler sessizce alar n ryorlar." Bu yaknmalar dinleyen doksan sekiz yandaki Pierre Mille henz gl zekasn ve moral gcn yitirmemiti; Azize Pembekz'n bu utan verici unutulmuluktan bir gn kp kamayacan rahibe sordu.

150

"Bunu umduumu sylemeye dilim varmyor," dedi rahip Monnoyer. "ok yazk!" dedi Pierre Mille. "Pembekz ok eki ci biriymi ve sylencesinde ne ilgin ynler var. rnein, geen gn raslant sonucu onun yeni bir tansn ortaya kardm; Jean Violle tansn hi duymu muydunuz, Pe der Monnoyer? "Sizden duymak isterim, Bay Mille." "yleyse, 14. yzyldan kalma bir elyazmasnda bul duum yky anlataym: Pont-au-Change'da kuyumculuk yapan Nicolas Gaubert'in kars Cecile, namuslu ve drst, uzun yaamnn ortalarna yaklatnda, Greve Alan 'ndaki Paon kkn de oturan Kontes de Maubec'in gen ua Joan Violle'ye ak olur. ocuk henz on sekiz yandayd; ksa boyluy du ve sevimli bir yz vard. Duygularn bastramayan Ce cile akna teslim olmaya karar verdi. Delikanly evine a rp ona trl iltifatlar etti, ekerler verdi ve sonunda bir likte oldu. Ama bir gn, iki sevgili kuyumcunun yatanda bir likteyken, Nicolas Usta eve her zamankinden erken dn d. Kapy kilitli bulup kulak verdiinde karsnn ierden 'Hayatm! Bir tanem! Benim kk farem!' diye inlettii ni iitti. Karsnn bir adamla eve kapandndan kukula nan adam kapy yumruklayarak barmaya balad: 'Ah laksz kaltak, kapy a da senin burnunu ve kulaklarn ke seyim! ' Bu sesi duyan kadn panik iinde aresiz kalnca Azize Pembekz'a dua edip adak adad; eer kendisini ve odada plak bekleyen kk ua bu rezaletten kurtarr sa ona mum dikmeye sz verdi.

151

Azize bu dilei kabul etti. Hemen Jean Violle'yi k za dntrd. Onu byle gren Cecile rahatlad ve koca sna bard: Ah! Fesat, kskan adam! Amamz istiyor san kibarca iste.' Byle sylenerek dolaba kotu ve eski giysilerinden entari, bluz ve bir apka kapp dnme u ram ocua aceleyle giydirdi. Sonra, yksek sesle ona "Catherine, hayatm, Catherine, kk farem, git dayna kapy a; merak etme, aptal grnr ama kt deildir, sa na ilimez.' Kz olan Jean Violle dedii gibi yapt. Odaya giren Nicolas Usta hi tanmad bir gen kzla yataktaki karsn grd. Kars ona 'Koca budala,' dedi, 'grd ne arma. Karnm ard iin biraz uzanaym demitim, o srada on be yldr dargn olduum kz kardeim Jeanne'n kz beni grmeye geldi. Hadi uzatma da yeenimi zi p! pmeye deer hani.' Kuyumcu Violle'yi parlak ya naklarndan pnce hemen orada onunla yalnz kalp do ya doya pebilmekten baka bir ey dnmez oldu. Onu arap ve kek ikram etmek bahanesiyle alt kattaki salona g trd, orada sarlp okamaya balad. Azize Pembckz na muslu karsn uyarmasayd ii daha da ileri gtrecekti. Kadn aa indiinde yeenini kocasnn kucanda bul du, adama barp ard ve tokat att, yeenden zr di lemesi iin steledi. Ertesi gn Violle yine kz olmutu." Bu sylenceyi dinleyen Peder MonnoyerPierre Millc'e teekkr etti; sonra masasna geip o gnk at yarlarnda kazanacak atlarn kuponlarn doldurmaya balad, nk dinsel grevleri yansra at yar bayilii de yapyordu. Ama, Penguenistan halk lkenin zenginliiyle v nyordu. Yaam iin gerekli eyleri retenler bu eylerden yoksundular, retmeyenler deyse bolluk vard. Bir Ensti152

t yesinin dedii gibi "Bunlar kanlmaz ekonomik ger eklerdir." Byk Penguen ulusunun artk ne gelenei, ne entellektel kltr ve ne de sanat vard. Uygarln ge lime belirtileri yalnzca ldrc sanayi, utanmaz spek lasyon ve irkin lks dknl olmutu. Bakent de, br tm byk kentler gibi, karmakark bir finans mer kezine dnmt: Usuz bucaksz ve tekdze bir irkin lik egemendi. lke ok byk bir erinci yayordu. Penguenistan dorua ulamt.

153

SEKZNC KTAP GELECEK A

155

BTMEYEN YK Yoksulluk Yunanistan in hep bildii bir eydi, fakat er demi bilgelik ve salam yasalarla rendi. (Herodote, Tarihler, VII, cu) Demek onlarn melekler olduunu anlayamadnz. (Liber terribilis.) Bqsft tfusf tpvtusbjuf b mbvvupsjup eft spjtfu eft fnqfsfvst bqsft bxpjs qspdmbnfuspjtgpjt tb mjcfsufmb gsbodf tftu tpvnjft b eft dpnqbhojft gjobodjfsft rvj ejtqptbou eft sjdifttft ev qbztfu qbs mf npzfo evof qsfttfbdifuff ejsjhfbou mpqjojno qvcmjrvfjyfsdfou vofqvjttbodfb mbrvfmmfobuufjhojsfou kbnbjt mpvjt rvbusafpv obqpmfno. VO UFNPJO XFSJEJRVF. yle bir kimya biliminin eiindeyiz ki imdiye kadar ei grlmedik younlukta bir enerjiyi depolam olan maddelerin hal deiimlerini inceleyebileceiz. Sir William Ramsay.

157

Yaplar artk hep daha yksek yaplyordu; otuz krk katl yaplar ilerinde ofisler, maazalar, banka ubeleri, irket merkezleri barndryordu; topran iine doru, hep daha derine, mahzenler ve tneller kazlyordu. Dev kentte, gece gndz hi snmeyen projektrle rin nn altnda onbe milyon kii alyordu. Kenti ev releyen fabrikalarn dumanlarndan kente hi gn sz myordu; demir kprlerin arasndan grlebilen ve srek li isli bir yamur yaan kapkara gkyznde bazen krm z bir ember biiminde ksz bir gnein izi seiliyordu. Bu, dnyann en byk sanayi kenti ve en zenginiydi. Y netimi ok iyi gibi grnyordu; artk eski krallk veya de mokratik toplum yapsndan hibir iz kalmam, her ey kartellerin karlar dorultusunda dzenlenmiti. Bu or tam iinde antropologlarn milyarder dedii bir insan tr kt. Bunlar hem enerjik hem narin, en karmak zihinsel dolaplar evirebilen, ofislerinde saatlerce alabilen, ama yalar ilerledike kaltmlarndaki kusurlar daha da aa kan insanlard. Tm gerek soylular, cumhuriyeti Roma'nn yasa koyucular, eski ngiltere'nin lordlar gibi, bu gl adam lar da kat bir ahlak anlayn benimsemilerdi: Holding lerin ynetim kurulu toplantlarnda tral yzler, kk avurtlar, atk kalar ve gergin alnlar grnyordu. V cutlar daha zayf, yzleri daha san, dudaklar daha kuru ve baklan yal spanyol keilerinden daha kvmcml olan bu milyarderler banka ve sanayi ilerini tkenmez bir enerjiyle yrtyorlard. Birou, her trl elence ve din158

lenceyi kendine yasaklam, sefil yaamlarn havasz gn girmeyen, yalnzca elektrikli aygtlarla denmi oda larda geiriyor, bir omletle karnlarn doyuruyor ve kamp yataklarnda uyuyorlard. Metal bir dmeye basmaktan baka ii olmayan bu sofular yzn bile grmeyecekleri servetleri topluyorlar, karlayamayacaklar istekleri ger ekletirebilecek gc biriktiriyorlard. Bu zenginlik mezhebinin ehitleri de vard. Bu mil yarderlerden biri olan nl Samuel Box servetinden ufak bir para vermektense lmeyi yeledi. kazas geiren i ilerinden birine kk bir gvence akesi bile vermeyi ge ri evirince, ii hakkn mahkemede aramak istedi, fakat karmak yarg mevzuat iinde kaybolup daha da sefil du ruma dt; umutsuz kald bir gn tm kurnazlk ve ce saretini toplad, patronun bana tabancasn dayad; eer yardm etmezse onun beynini datacan bildirdi: Samu el Box hibir ey vermedi ve ilkeleri uruna ld. rnek yukardan gelirse izleyeni daha ok olur. Az ser maye sahibi olanlar (ki bunlarn says daha oktu) milyar derler katnda saylabilmek iin onlarn grenek ve dn celerini benimsemi gibi davranyorlard. Servetin by tlmesine veya korunmasna zarar verebilecek her trl d nce onursuzluk saylyordu; uyuukluk, tembellik, kar dnmeden aratrma istei, sanat sevgisi, zellikle de sa vurganlk tehlikeli birer zayflk gibi grlyor ve aypla nyordu. Halk ounlukla ehvet dknln beenmi yordu, ama ani bir iddetle doyurulan itah balanabilir gryordu: Nitekim, olumlu toplumsal enerjinin bir yz olarak alglanan iddet dzene zararl grlmyordu. Dev let ats iki byk kamusal erdem zerine kurulmutu:

159

Zengini saymak ve yoksulu aa grmek. Yoksullarn ac s karsnda duyarl insanlarn ikiyzllkten baka yapa bilecekleri bir ey yoktu; bu ikiyzllk de dzenin ve ku rumlarn srmesine yarad iin, olumlu karlanyordu. Bu yzden, zenginler arasnda topluma duyarllk yay gnd veya yle grnyordu; bazdan bunu izlemese de herkes bu ynde t veriyordu. Zenginler yaadklan zor luklara gurur veya grev bilinleriyle katlanyorlard. Ba zlar da gizli ve dolambal yollardan bu durumlardan kurtulabiliyorlard. Bunlardan biri, demir karteli sahibi Edouard Martin, baz gnler yrtk giysiler iinde bir k e banda dilencilik yapyor, gelen geenden azar iitiyor du. Bir gn kpr banda avu amken, gerek bir di lenciyle kapt, kavga srasnda adam bodu. Milyarderler tm zekalarn ilerinde kullandklar iin, elence konusunda fazla seici deillerdi. Eskiden ok ilgi gren tiyatro artk pandomima ve gln danslara d nmt. inde kadnlann olduu oyunlar kendiliinden yok olmutu, nk gzel kadn ve zarif giysilere olan d knlk bitmiti; artk soytarlarn dleri, Zenci mzii, sahnede boynunda prlanta kolyelerle geit yapan figran lar veya omuzlarda tanan altn kleler daha ok ilgi g ryordu. Zenginlerin kadnlar da ayn saygn yaam payla yorlard. Tm uygarlklara zg bir gelenek onlar halkn gznde yceltiyordu; servetleri ne kadar byk ve dokunulmazsa, o kadar tutumlu ve gsterisiz olmalar bekle niyordu. Eski gizli ak ykleri a bitmiti; eskinin sos yete apknlan yerlerini kasl masaj hocalarna veya hiz metilere brakmt. Ama, skandallar ok az oluyordu; l160

ke dna yaplan geziler her eyi rtyor, kartel prenses leri halktan sayg grmeyi srdryorlard. Zenginler kk bir aznlkt, ama her kesimden sa dk ibirlikileri vard. Bunlar iki snft: Ticaret ve banka memurlaryla fabrika iileri. Birinciler ok alyor ve yksek aylk alyorlard. lerinden bazlar kendi iini ku racak duruma bile gelebiliyordu; kamu zenginliinin s rekli art ve zel servetin hareketlilii, daha zeki ve gi riken insanlarn zengin olma umutlarn besliyordu. Ku kusuz memur, mhendis veya muhasebeci kesiminde ho nut olmayanlar, hatta kzgnlar bile vard; ama bu zengine saygl dzen onlarn beynine kendi demir disiplinini ka zmt. Anaristler bile bu disipline uyuyorlard. Fabrikalarda ve kent varolarnda alan iilere ge lince, onlarn fiziksel ve ruhsal knts ok daha byk t; antropolojinin yoksul tanmna denk dyorlard. Yap tklar ilere gre baz vcut kaslar gelimi olduundan, gerek salklar konusunda yanl bir kanya varlabilir di; oysa hastalkl ve gszdler. Boylar arpk, balan ufak ve cierleri dar olup daha birok fizyolojik zellik leri onlar zengin snflardan ayryordu. Bu yozlamann daha da hzlanaca kesindi, nk devlet ilerinde biraz gl olanlar hemen asker yapyordu; askerlerin sal da kla evresinde kmelenmi genelev kadnlanna fazla dayanamyordu. ilerin kafa sal da giderek bozulu yordu. Dnsel yeteneklerindeki bu azalma yalnzca ya am koullarnn bir sonucu deildi; patronlarn sistemli bir seim yapmasndan kaynaklanyordu. verenler, yasal haklann bilecek kadar akll olan iilerden ekiniyor, tr l yollarla bunlan eliyor ve yerlerine, zaten makinelerin ba-

161

sit ilemlere indirgedii ileri yapacak kadar akll ama haklarn istemeyecek kadar bilgisiz ve kafasz iiler bu luyorlard. Bu yzden iiler koullarn deitirebilecek hibir giriimde bulunamyorlard. Yaptklar grevlerle ancak c retlerini koruyabilmeyi beceriyorlard. Bu olanak da gide rek ellerinden alnmaya balamt. Kapitalist dzenin zel lii olan retimdeki dalgalanmalar nedeniyle birok sana yi kolunda yle bir isizlik yaanyordu ki grev ilan edil diinde hemen isizler greve alnyordu. Ksacas bu se fil reticiler hibir eyin enlendirmedii ve umut verme dii derin bir yozluu yayorlard. Sosyal devlet iin bu, dzenle uyumlu ve gerekli bir yaam biimiydi. Ksacas bu toplumsal dzen tarihte grlmedik ka dar salam ve oturmu bir dzendi; daha dorusu insanlk tarihinde, nk arlar ve karncalarn dzeniyle kyas bi le edilemezdi. nsan doasndaki en gl iki eye, kibir ve agzlle dayanan byle bir dzenin yklabilecei ni hi kimse dnemezdi. Oysa, ileri grl baz gz lemciler kuku duyulabilecek birok sorun grebiliyorlar d. En az grnen ama en nemli sorunlar ekonomideydi; uzun ve acmasz isizliklere yol aan, dolaysyla sanayi cilerin ii gcn zayflatmak iin kullandklar ar re tim vard. Daha nemli bir tehlike belki de tm halkn fiz yolojik durumundan kaynaklanyordu. Salk uzmanlar "Halkn sal neyse o; ama zenginlerin salkszl an lalr gibi deil." diyorlard. Oysa, bunun nedenlerini an lamak zor deildi. Kentte, yaam iin gerekli oksijen ye tersizdi; yapay bir hava solunuyordu; besin kartelleri en riskli kimyasal maddeleri kullanarak yapay arap, et, st,

162

meyve ve sebze retiyorlard. Bu rnlere dayal yemek alkanlklar mide ve beyinlerde ciddi rahatszlklara yol ayordu. Milyarderlerin on sekiz yanda salar dkl yor, bazlarnda ciddi bellek kayb grlyordu. Hasta, ku runtulu ve zengin milyarderler sayesinde, hamam ray ken birden terapi uzman veya ifa peygamberi diye orta ya kan baz uyanklar ksa srede zengin oluyorlard. Zenginler arasnda hasta says gn getike artyordu; ze ka ve duyarln hangi arlklara varabileceini gsteren, bazlar feci ve anlalmaz koullarda gerekleen intihar lar artyordu. Tm halk etkileyen bir baka uursuzluk daha vard. Artk dzenli aralklarla yinelenen, istatistiksel hesaplar yaplan ve gnlk yaamn bir paras olan bir ykmd bu. Her gn makineler patlyor, evler havaya uuyor, yk do lu trenler caddelere devrilip yzlerce insan eziyor, iki kat topran derinliindeki ilikleri kertip orada alan iileri yok ediyordu.

2. Kentin gney batsnda, hl eski adyla Fort-SaintMichel olarak bilinen tepenin eteinde, yal aalarn yapraklaryla rtl bir alan vard. Tepenin kuzey yama cnda kent peyzajcs mhendisler yapay bir alayan, burgah akntlarn dolat bir maara, gl ve adacklar kur mulard. Bu yamatan bakldnda tm kent sokaklar, caddeleri, trl trl atlar, kubbeleri, antenleri ve uza n etkisiyle sessizlemi bir dnyann insanlar grlebi163

liyordu. Bu yazlk alan bakentin en salkl kesiydi; du manlarn gkyzn karartmad bu alana ocuklar oy namaya getiriliyordu. Yazlan, evredeki bro veya laboratuvar grevlileri, le paydosunda bu sessiz alanda ka fa dinleyebiliyorlard. Bir haziran gn le vakti, Caroline Meslier adnda bir telgraf kz gelip kuzey yamacndaki bir banka otur du. Gzlerini biraz yeillikle dinlendirebilmek iin srtn kente dnmt. Esmer, gr kal, salkl ve dingin olan Caroline yirmi bele yirmi sekiz yalar arasnda grn yordu. Biraz sonra, elektrik kartelinde grevli bir teknis yen olan Georges Clair onun yanna oturdu. Sarn, ince yapl, atletik ve kadn inceliinde bir adamd; kzla ayn yalardayd ama daha gen grnyordu. Her gn bu sa atlerde bu bankta buluan iki gen yaknlayor ve birbir leriyle konumaktan mutlu oluyorlard. Fakat, konutuk lar ak gibi zel eyler deildi. Caroline gemite bu ko nularda ac deneyimleri olmasna karn, yreini aabi lirdi ama Georges her zaman ciddi ve uzak duruyordu; konumalann hep entellektel dzeyi yksek genel konular la snrlyor, her konuda en geni dnce zgrln sergiliyordu. Gen adam toplum dzeni ve alma koullarndan konumaktan holanyordu: "Zenginlik," diyordu, "mutlu yaama aralarndan yalnzca biridir; ama onu varln tek nedeni durumuna ge tirdiler." Ve iinde yaadklar durum onlara iren geliyordu. ounlukla, her ikisinin de sevdii bilimsel konula ra taklyorlard. 164

O gn, fizik bilimindeki yeni gelimelerden sz at lar. Georges Clair yle diyordu: "Radyumun helyuma dnt anlaldktan sonra, basit maddelerin deitirilmez olduu dncesi brakl d; artk basit oranlar veya maddenin korunumu gibi eski yasalar rafa kaldrld. "Ama," dedi gen kz, "fizik yasalar hl geerli." Kadn igds onu tutunacak bir eyler olmas ge rektii dncesine itiyordu. Gen adam srdrd: "Artk, bilimin elinde yeterince radyum elde edilebi lecek yntemler var; eskiden basit dediimiz cisimlerin as lnda bileik maddeler olduu ve bunlarn paralanmasy la byk miktarda enerji aa kt anlald." Bir yandan konuuyor, br yandan da kulara ekmek krntlar atyorlard; evrelerinde ocuklar oynuyordu. Soma baka bir konuya getiler: "u grdn tepe," dedi Clair, "drdnc jeolojik ada yaban atlarnn yaad bir yerdi. Geen yl, su bo rular demek iin yaplan kazlarda yaban eei kemik leri bulundu." Gen kz o eski ada insanlarn yaayp yaamad n sordu. "nsan atlar evcilletirmeden nce onlar avlyordu," dedi gen adam. "nsan nce avc, sonra oban, ifti ve sanatkar oldu... Ve tm bu evrim akim alamayaca kadar geni bir zaman aralnda gerekleti." Adam saatine bakt. Caroline "broya dnme zaman m geldi?" diye sordu. Georges Clair "hayr" diye yantlad; saat daha yarmd. 165

Bankn nnde kk bir kz ocuu kumdan yontu lar yapyordu. Yedi sekiz yalarnda bir olan ocuu zplayarak n lerinden geti; annesi komu bankta diki dikerken ocuk yalnz bana atlk oynuyor ve ancak ocuklarn dlem gcyle baarabilecei biimde, hem kaan hem de kova layan atlar oynuyordu. Kendini paralarcasna baryordu: "Deeh! Deeh! Yakalayn; benim atm ok yaman; onu kim se yakalayamaz!" Caroline unu sordu: "Eski alarda insanlarn daha mutlu olduunu d nyor musunuz?" Arkada yle yantlad: "lk alarda daha az ac ekiyorlard. Tpk u ocuk gibiydiler: Oyunlar oynuyorlard; sanatlk oynuyorlar, erdemlilik, fesatlk, kahramanlk ve dindarlk yapyorlar d; onlar elendiren dlerdi bunlar. ok grlt yapyor lard. Ama imdi...". Burada szn kesip yine saatine bakt. Komakta olan ocuk kumdaki kzn kovasna ar pnca akl talarnn stne dt. Bir an kmltsz uza np kald, sonra dirseklerinin zerinde doruldu, aln ka sld, azn yayp alamaya balad. Annesi yanna kotu, ama daha nce Caroline onu yerden kaldrm, mendiliy le gzlerini ve azn siliyordu. ocuk alamay srdrd; Georges onu kollarna ald: "Hadi! Alama, km! Sana bir masal anlataym: Vaktiyle, alarn denize atan bir balk bakrdan, a z tpal kk bir kap ekmi. Bayla tpasn atn da, gklere kadar ykselen bir duman km ve bu duman 166

younlap bir dev olmu; dev yle gl haprm ki tm evren yokolmu..." Georges Clair sustu, ac bir kahkaha atp ocuu an nesine verdi. Sonra yine saatini karp bakt ve bankn ze rine melip baklarn uzaktaki kente evirdi. Kk maketlere benzeyen evler, gz alabildiine, ufka kadar uzanyorlard. Caroline de ayn yne bakt. "Hava ne kadar gzel!" dedi gen kz. Gne parl yor, ufuktaki dumanlar altna dntryor. Uygarln en ac yan, gne ndan yoksun kalm olmak." Gen adam yant vermedi; baklar kentin bir nokta snda odaklanmt. Sessiz birka saniye sonra, rman tesinde ve ken tin en sekin mahallelerinden birinde trajik bir bulut yk seldi. Ksa bir an sonra da kulaklar sar eden bir patlama onlara ularken, duman bulutu dev bir aa gibi gklere ykseliyordu. Sonra, insan haykrlarndan oluan bir uultu evreye yayld. "Ne oldu? Ne patlad?" aknlk bykt; nk, her ne kadar patlamalar olaan hale geldiyse de, bu gte olanna ilk kez Taslan yordu ve herkes bu deiimin farkndayd. Ykmn olduu yre belirlenmeye allyordu; her kes tahminde bulunuyor, falanca sokak, filanca yap, ku lp, tiyatro veya maazann ad geiyordu. Georges Clair saatini cebine koyarken "elik karteli nin yaps havaya utu," dedi. Caroline gzlerine dolan aknlkla ona bakt. Son ra kulana fsldad: 167

"Siz biliyor muydunuz? Bunu bekliyor muydunuz?... Yoksa siz..." Gen adam ok sakin yantlad: "Bu kent yok olmal." Gen kz dte gibi onu tamamlad: "Ben de yle dnyorum." Ve ikisi de sakin bir yryle ilerine dndler.

3. O gnden sonra anarist eylemler bir hafta boyunca aralksz srd. ok sayda kurban vard; bunlar ounluk la yoksul kesimden insanlard. Bu cinayetler tm halk f kelendiriyordu. Ama zellikle, kartellerin yaamasna izin verdii kk esnaf, yani otelci, lokantac ve bakkallar arasnda nefret daha bykt. Kalabalk semtlerde ev ka dnlarnn dinamitilere en ar cezalar verilmesini isteyen haykrlar duyuluyordu. Piyasa birden durdu ve bundan ilk zarar gren kk esnaf oldu; bunlar anaristleri yaka larlarsa cezalarn kendi elleriyle vereceklerini sylyor lard. Fabrika iileri ya ilgisizdiler ya da iddet kullanl masna karydlar; ilerin yavalamasn yakn bir lokavt ve isizliin ncs gibi gryorlard; bu konuda, patron larla savamda en gl silah olarak grevi gren sendika larla kar karya geldiler; tm i kollar, afiiler dn da, i brakmak istemiyorlard. Polis ok sayda insan tutuklad. lkenin her yannda arlan askeri birlikler kartel yaplarn, milyarderlerin kklerini, kamu yaplarn, bankalar ve byk maaza168

lan korumakla grevlendirdiler. Onbe gn kadar bir sre patlama olmadan geti. Bundan, az sayda olduklar var saylan dinamitilerin tmnn ld veya kat sonu cuna varld. Huzur nce yoksullarda geri geldi. En yok sul semtlerde iki yz bin asker buralardaki ticareti canlandnnca "Yaasn asker!" diye tempo tutuldu. Korkuyu daha ge yaam olan zengin kesimin rahat lamas da daha ge oldu. Borsada ykselie oynayanlar bir iyimserlik havas yaratp d abalarn nlediler; piya sa yeniden canland. ok satl gazeteler bu devinimi des teklediler; yurtsever bir kalem gcyle, sarslmaz serma yenin birka apulcunun verdii gzdana boyun eme diini ve tm engellere karn kamu zenginliini artrma y srdrdn yazdlar. Patlamalar grmezden gelinip her ey unutulmaya alld. Pazar gnleri at yarlarnda, inci ve elmaslaryla arlam sosyete hanmlar tribn lerde yeniden boy gsterdiler. Kapitalistlerin olaylardan et kilenmediini grmek sevin yaratt. Milyarderler yine al klandlar. Ertesi gn Gney Gar, petrol karteli yaps ve yeni yaplm olan Morcellet katedrali havaya utu; otuz ev yan d; nhtmlarda balayan bir yangn sndrld. tfaiye i ileri byk zveri ve yiitlik gsterdiler. Uzayan elik merdivenlerini ustaca kullanyorlar, otuzuncu katta alev ler iinde kalm zavalllara ulaabiliyorlard. Askerler d zeni salamakta baarl olunca iki tayn bedeli aldlar. Fa kat, bu yeni sabotajlarn panie yol amasn nleyemedi ler. Paralarn alp gitmek isteyen milyonlarca insan ban kalarn nnde kuyruk oldu; bankalar iki gn deme ya pp sonra kepenkleri indirince ayaklanmalar oldu. Kaan169

lar bagajlaryla tren istasyonlarn dolduruyor, zorlayarak trenlere biniyorlard. Yiyecek stoklayp maaralara sn mak isteyen bazlar da marketlere akn edince askerler sng takp dkknlarn nne siper oldular. Kamu yne ticileri ok aba gsterdiler. Yeni tutuklamalar oldu, su lular iin gyabi tutuklama kararlar karld. Daha sonraki hafta boyunca bir ykm yaanmad. Opera yapsnda, hkmet konanda ve Borsa'da patlama m bombalar bulunduu sylentisi yayld. Sonra da, bun larn sorumsuz kiiler veya deliler tarafndan braklm konserve kutular olduu anlald. Yakalanan bir adam savc karsnda bombalama olaylarnn ba sulusu oldu unu ve tm yardaklarnn ldn syledi. Gazeteler de yaynlanan bu itiraflar halkn rahatlamasn salad. Fa kat, ancak soruturmann sonuna doru bu adamn ei g rlmemi bir yalanc olduu anlald. Mahkemelerce grevlendirilen bilirkiiler kullanlan patlayc trn saptayabilecek hibir para bulamadlar. Varsaymlara gre, yeni patlayc radyumdan aa kan bir gazd; fitil olarak bolukta yaylan elektrik dalgalar kul lanlyordu; ama en uzman kimyaclar bile kesin bir ey syleyemiyorlard. Sonunda bir gn, Meyer Oteli nnden gemekte olan iki polis memuru kaldrm kysnda yumur ta biiminde, tenekeden yaplm, bir ucunda fitil olan bir cisim buldular. Byk bir zenle yerinden alp Belediye laboratuvarma gtrdler... Uzmanlar bunu incelemek ze re evresinde toplandklar srada yumurta patlad, yap nn kubbesi laboratuvarm zerine kt. Aralarnda Top u Generali Collin ve nl Profesr Tigre de bulunan tm uzmanlar ldler. 170

Kapitalist toplum bu yeni ykmla yok o l m a y a kar direndi. Byk bankalar yine gielerini atlar, kredile rin yarsn altn, yarsn da devlet kadyla deyecek lerini bildirdiler. Hisse senedi ve mal borsalar, ilemler durma noktasnda olduu halde, seanslar ak tutmaya karar verdiler. Bu arada, ilk tutuklamalarn sorgusu bitmiti. Bunlar hakkndaki iddianame, baka koullarda yetersiz grle bilirdi, ama yarglarn alkanl ve kamuoyunun fke si aradaki fark kapatyordu. Durumann balamasndan bir gn nce Adalet Saray havaya utu; byk ounluu yarg ve avukat olan sekiz yz kii ld. fkelenen halk cezaevlerini bast, tutuklular lin etti. Dzeni salamak iin gnderilen birlikler ta ve tabanca kurunlaryla kar landlar; birok subay atlarndan yuvarlanp ayaklar al tna alndlar. Askerler ate at; ok sayda l ve yaral vard. Kamu gleri sonunda duruma egemen oldu. Erte si gn Merkez Bankas havaya utu. O gnden sonra, iitilmedik eyler oldu. Daha nce grev yapmak istemeyen fabrika iileri kundaklk yapan isizlere katldlar, devrimci marlar syleyerek kentte do latlar, limanda bulduklar petrol varillerini alevlerin ze rine eklediler. Patlamalarn ard kesilmiyordu. Bir sabah dev Posta Saraymn bulunduu yerde kilometre boyun da ve mantar biiminde dev bir duman bulutu ykseldi; ya p yok olmutu. Kentin yars alevler iindeyken, br yans olaan yaamn srdryordu. Sabahlar st arabalar teneke sesleriyle caddelerden geiyorlard. Issz bir sokakta yal bir sarho bir duvarn nne 171

oturmu, iesini bacaklarnn arasna alm, peynir ek mek yiyordu. Tm kartel bakanlar grevleri basndayd lar. Bunlardan bazdan kahramanca bir sadelikle ilerini y rtyorlard. ehit bir milyarderin olu olan Raphael Box eker kartelinin genel kurulunda tm ortaklarla birlikte havaya utu. Cenaze treni grkemli oldu; kortej yol bo yunca moloz ynlar arasndan gemek zorunda kald. Zenginlerin olaan ibirlikileri uak, memur, komis yoncu ve menacerlerin zenginlere olan sarslmaz gven leri sryordu. Havaya uan bankann memurlar yknt lar arasndan topladklar para, mcevher ve senetleri tm kentte dolap sahiplerine teslim etmeye altlar, bu uur da bir ksm alevler arasnda lp gitti. Fakat, artk gerei grme zaman gelmiti: grnmez bir g kentin efendisi olmutu. Patlama sesleri artk ola an duruma gelmiti. Sokak lambalar almaz olduun dan, geceleri tm kent karanla gmlyor, akl almaz id dette sular ileniyordu. Yalnzca, daha az hasar grm olan yoksul semtler direniyorlard. Oralarda gnll mi lisler dzeni salyor; yamaclar hemen kuruna diziliyor, her ke banda kan gl iinde, elleri arkadan bal, diz leri zerine km, gzleri mendille rtl ve karnnda suu yazlm cesetler grlyordu. Yknt kaldrmak ve lleri gmmek giderek zorlayordu. Ksa srede ceset kokulan dayanlmaz duruma geldi. Yaylan bulac hastalklar saysz l ve sakat b rakt. Geride kalanlann iini de alk gryordu. lk patlamadan yz krk bir gn sonra, sahra ve kuat ma birliklerinin kente girdii gnn akam, artk ateten bir emberle sanlm kentin yoksul bir mahallesinde, ayakta ka172

labilmi evlerden birinin atsnda, Caroline ve Georges el ele tutumu, kenti seyrediyorlard. Caddelerden en ark lar ykseliyor, akln yitirmi insanlar dans ediyorlard. "Yarn herey bitecek," dedi gen adam. "Bylesi da ha iyi." Salar dank ve yznde alevlerin izi yansyan gen kz evrelerini saran alev emberini ac bir glmsemey le seyrediyordu: "Evet, bylesi daha iyi," dedi o da. Ve sonra, yok edicinin kollarna atlp onu lgnca pt.

Federasyonun dier kentleri de bu karklk ve terr den etkilendiler. Sonra, dzen saland. Devlet kurumla rnda dzeltimler yapld; trelerde baz deiiklikler ol du; ama tm lke bakentin yok oluuna alamad ve es ki dirliini bulamad. Ticaret ve sanayi durdu; uygarlk, es kiden zellikle geldii bu lkeyi brakt. lke ksr ve has talkl bir lkeydi artk, onca yl milyonlarca insan doyu ran topraklar l olmutu. Fort Saint-Michel tepesinde ya ban atlan grnd. Gnler emelerin suyu gibi akt, yzyllar sarktla rn ucundaki sular gibi damlad. Avclar unutulmu kentin tepelerinde ay izi srmeye geldiler; obanlar koyunlarn, iftiler sabanlarn oraya srdler; bahvanlar armut aalarnn glgesinde marul baheleri atlar. Bu gelen ler zengin deillerdi; sanat bilmiyorlard; kulbelerinin 173