You are on page 1of 147

T.C.

STANBUL AYDIN NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LETME ANABLM DALI MAHALL DARELER VE YERNDEN YNETM BLM DALI

TRKYEDE YEREL YNETMLERN KLTR POLTKALARI ve KLTREL BELEDYECLK


Yksek Lisans Tezi

GRGN ZCAN

stanbul, 2011

T.C. STANBUL AYDIN NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LETME ANABLM DALI MAHALL DARELER VE YERNDEN YNETM BLM DALI

TRKYEDE YEREL YNETMLERN KLTR POLTKALARI ve KLTREL BELEDYECLK

GRGN ZCAN

Danman: YRD.DO.DR. KEMAL ZDEN

stanbul, 2011

sim ve Soyad Anabilim Dal Program Tez Danman Tez tr ve Tarihi Anahtar Kelimeler

:Grgn ZCAN :letme :Mahalli dareler Ve Yerinden Ynetim :Yrd. Do. Dr. Kemal ZDEN :Yksek Lisans, Haziran, 2011 :Kltr, Kent, Kltr Politikas, Yerel Ynetimler,

Kltrel Belediyecilik, Avrupa Kltr Bakentleri.

ZET

TRKYEDE YEREL YNETMLERN KLTR POLTKALARI VE KLTREL BELEDYECLK

Kltr, toplumlarn gemiten bugne biriktirdikleri bilim, dil, sanat, felsefe, rf ve adetlerin btnn ifade eder. nsan iinde yaad topluma balayan btn davran ve dn biimleri, tarih iinde oluan deer kalplar kltrn iinde kendine yer bulur. Fertlerin toplum halinde yaamas iin kurallar belirlenirken, gerek merkezi ynetim gerekse yerel ynetimler tarafndan kltr alann ekillendirecek kltr politikalarna da ihtiya duyulur. Belediyelerin sadece altyap faaliyetleri, yrten yerel rgtler olduu eklinde yerleik algnn deimesiyle bu konudaki toplumsal talepler de farkllamaya balamtr. Bu dorultuda belediyelerin sosyal ve kltrel alanlarda sunduu hizmetler eitlenerek art gstermi, fiziki ve sosyal belediyeciliin yannda kltrel belediyecilik de bir kavram olarak olumaya balamtr. Kltr, sosyal belediyecilik alannn bir alt bal olarak ele alan anlay yerini, kltrel belediyeciliin fiziki ve sosyal belediyecilii tamamlayan bir olgu olduu dncesine terk etmeye balamtr.

Bu almada yukardaki perspektiften baklarak kltr politikas, medeniyet ve kalknma kavramlar ele alnm, kent kltr balamnda yerel kalknma dinamii olarak kltrn nemi vurgulanmtr. Konuya giri tekil etmesi nedeniyle yerel ynetimlerin tarihi geliimi, bugnk durumu ve yerel ynetimlerde kltre ilikin yasal ereve ortaya konulmutur. Kltrel belediyecilik erevesinde belediyelerin kltrel faaliyetleri ana balklar halinde aklanmtr. AB yelik kltrel sreci Trkiyede kltr politikalarnn yerellemesini gerekli klmaktadr. ABnin kltr politikasnn merkezinde, kltrn yerellemesi, eitliliin desteklenmesi, toplumun btn kesimlerinin kltrel faaliyetlere eit katlmnn salanmas sanatn ve yaratcln desteklenmesi yer almaktadr. Trkiyenin yerel kltr politikalarna dorudan etkisi nedeniyle AB kltr mktesebat da almada ele alnmtr.

ii

Name and Surname Maine Branch Programme Thesis Advisor Thesis Type and Date Key Words

:Grgn ZCAN :Business Administration :Local Governments and Management :Asst. Prof. Kemal ZDEN :Master Thesis, Jun, 2011 :Culture, City, Cultural Policy, Local

Goverments, Cultural Municipalitism, European Capital Of Culture.

ABSRACT THE CULTURAL POLITICS OF LOCAL GOVERNMENTS IN TURKEY AND CULTURAL MUNICIPALITISM
Culture represents science, language, art, philosophy, and customs that societies cumulate from the past till today. All arguments and behavioural patterns that connect one to the society he lives within,and values that form without history find themselves a spot within culture. Central and local governments must determine their cultural politics to embody their cultures as an individual is in need policies in order to live within a society Local services that arent formed with this conscious are limited with the contribution they can give the city and those that reside in it. Since the thought that municipalities arent just bodies that implement infrastructural operations have changed, so has the demands of society. In accordance, besides the physical and social aspects of municipalities the cultural aspects have started to form about too. The cultural aspect of municipalities should be assesed as part of a whole with the physical and social aspects, rather than evaluated as a subtitle This paper use the above perspective to discuss cultural politics, civilisation and development and also focuses on the importance of culture in the local development dynamics.

iii

This thesis also touches upon the culturel policy, civilazation and development of local governments, their states today and the legal devolepment policies they have addressing culture. The cultural operations within the cultural municipalities are dealt with under main headings. Cultural services have been localised through the support of cultural differences, the localisation of cultures, the effort of creating people from all backgrounds to participate in cultural activities, and the importance that art and creativity has on the acceleration of Turkeys process to join the European Union. The EU cultural programs have also been mentioned in this thesis in terms of its effect on Turkish cultural politics.

iv

NDEKLER Sayfa No ZET .....................................i ABSTRACT ..............iii NDEKLER ........v TABLO LSTES ............x GRAFK LSTES ..........x KISALTMALAR ...............x

1. GR .................................................................................. 1 1.1. Konunun nemi ................................................................ 1 1.2. Aratrmann Amac ve Hipotez ........................................... 3 1.3. Aratrmann Kapsam ve Aratrma Dzeni .......................... 5 1.4. Aratrmann Yntemi ve Kaynaklar ..................................... 7 2. YEREL KALKINMA AISINDAN KLTR KAVRAMI ve KLTR POLTKALARI......................................................................... 8 2.1. Giri ................................................................................ 8 2.1.1. Kltr Kavramnn Tanm ve Tarihsel Geliimi ................. 8 2.1.2. Kltr Teorileri ve Kltr Tanmlarnn Gruplandrlmas .. 12 2.2. Kltr ve Medeniyet ........................................................ 15 2.2.1. Kent, Kltr ve Medeniyet .......................................... 15 2.2.2. Kavram olarak Kltr ve Medeniyetin Karlatrlmas .... 16 2.3. Kltr ve Kalknma .......................................................... 19 2.3.1. Genel Olarak ............................................................. 19 2.3.2. Kalknma Kavramnn Ekonomik Bymeden Ayrmas .. 19

2.3.3. Yeni Kalknma Karesi Anlay ...................................... 21 2.3.4. Kent Kltr ve Yerel Kalknma Asndan Kltr ........... 23 2.3.4.1. Kent Kltr ..................................................... 24 2.3.4.2. Yerel Kalknma Ynetimi Asndan Kltr ............. 26 2.4. Kltr Politikasnn Tanm ve Trkiyede Kltr Politikas ..... 29 2.4.1. Genel Olarak ............................................................. 29 2.4.2. Kltr Politikasnn Tanm .......................................... 30 2.4.3. Trkiyede Kltr Politikas ......................................... 31 2.4.3.1. Trk Anayasalarnda kltrle ilgili dzenlemeler ..... 35 2.4.3.2. Kltr Bakanlnn Kurulmas ve lgili Mevzuat ...... 39 2.4.3.3. Trkiyede Merkezi Ynetim Kltr Harcamalar ..... 41 3. YEREL YNETMLER ve YEREL YNETMLERDE KLTR

POLTKALARININ DAYANAKLARI ........................................ 44 3.1. Yerinden Ynetim ve Yerel Ynetim Kavram ....................... 44 3.1.1. Yerinden Ynetim ...................................................... 44 3.1.2. Yerel Ynetim ........................................................... 45 3.1.3. Trkiyede Yerel Ynetim Birimleri ............................... 47 3.2. Yerel Ynetimlerin Tarihsel Geliimi ................................... 47 3.2.1. Genel Olarak ............................................................. 47 3.2.2.Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi .............................. 48 3.3. Yerel Ynetimlerin Kltr Hizmetleri .................................. 50 3.3.1. l zel darelerinde Kltr Hizmetleri ........................... 51 3.3.2. Ky Yerel Ynetiminin Kltr levleri ........................... 53 3.3.3. Belediyelerde Kltr Hizmetleri ................................... 54 3.4. Belediyelerde Kltrel Faaliyetlerin Yasal dayanaklar .......... 55 3.4.1. 1580 Sayl Mlga Belediye Kanunu ............................. 55 3.4.2. 5393 Sayl Belediye Kanunu ....................................... 56 3.4.3. 3030 Sayl Mlga Bykehir Belediye Kanunu ............. 58 3.4.4. 5216 Sayl Bykehir Belediye Kanunu ...................... 58

vi

3.4.5. Ynetmelikler ............................................................ 59 3.4.5.1. Belediyelerde Kltrel Faaliyetlere Gnll Katlm . 59 3.4.5.2. Kltr ve Turizm Bakanlnca Yerel Ynetimlerin, Derneklerin, Vakflarn ve zel Tiyatrolarn Projelerine Yaplacak Yardmlara likin Ynetmelik ............................ 60 3.5. Merkezi Ynetim Kltr Hizmetlerinin Yerel Ynetimlere Devri Giriimleri ............................................................................. 61 3.5.1. Kamu Ynetimi Reform Kanunu Giriimi ....................... 62 3.5.2. Kltr ve Turizm Bakanlnn Baz Tara Kurulularnn l zel dareleri ve Belediyelere Devrine likin Kanun Tasars . 63 4. TRKYEDE KLTREL BELEDYECLK, UYGULAMA ALANLARI ve AB-TRKYE LKLERNN YEREL KLTR YNETMNE ETKS ............................................................. 64 4.1. Btncl Belediyecilik Kapsamnda Kltrel Belediyecilik ...... 64 4.1.1. Kltrel Belediyecilik ve Sosyal Belediyecilikten Ayrmas .......................................................................... 65 4.1.2. Kltrel Belediyecilii Gerekli Klan Sebepler ................. 70 4.1.3.Belediyelerin Kltrel Hizmetlerin Yrtlmesinde Karlat Sorunlar ............................................................ 71 4.2. Kltrel Belediyeciliin Uygulama Alanlar Olarak Belediyelerin Kltr Hizmetleri ................................................................... 76 4.2.1. Kltr Merkezleri ....................................................... 77 4.2.2. Ktphane Hizmetleri ................................................ 78 4.2.3. Mzeler .................................................................... 79 4.2.4. Kitap Fuarlar ve Yayn Faaliyetleri ............................... 79 4.2.5. Kltr gezileri ........................................................... 80 4.2.6. Sinema Etkinlikleri ..................................................... 81 4.2.7. Tiyatrolar ................................................................. 81 4.2.8. Sanat ve Meslek Edindirme Kurslar ............................. 83

vii

4.2.9. Kltr Sanat Festivalleri ............................................. 85 4.2.10. Dier Faaliyetler ...................................................... 85 4.3. Kltrel Belediyecilik rnei Olarak Sultanbeyli Belediyesi... 86 4.3.1. Giri ...................................................................... 86 4.3.2. Sultanbeylinin Tarihi Gemii ve Bugnn Panoramas.. 87 4.3.3. Sultanbeyli Belediyesinin Kltrel Faaliyetleri .............. 88 4.4. Yerel Ynetimlerin Kltr Politikas Asndan AB Trkiye likileri ................................................................................ 93 4.4.1. Avrupa Kentsel art .................................................. 94 4.4.2. AB lkelerinde Yerel Ynetimlerin Kltrel Hizmetleri ..... 97 4.4.2.1. Avrupa lkelerinin Kltr Bteleri ....................... 97 4.4.2.2. AB lkelerinde Yerel Ynetimlerin Kltr Hizmetleri ................................................................... 100 1. talya ................................................................. 100 2. Almanya ............................................................. 102 3. Belika ............................................................... 102 4. sve .................................................................. 103 5. Macaristan .......................................................... 103 6. Fransa ................................................................ 104 7. spanya .............................................................. 104 8. Bulgaristan ......................................................... 104 9. Hollanda ............................................................. 104 10. Norve .............................................................. 105 4.4.3. AB ile Trkiye Arasnda Katlm Mzakereleri ve Eitim ve Kltr Fasl ...................................................................... 105 4.4.4. Avrupa Birliinde Kltre likin Uygulamalar .............. 106 4.4.4.1. Avrupa Kltr Bakentleri (ECOC) ...................... 106 1. Genel Bak ......................................................... 106 2. stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Projesi .......... 107 4.4.4.2. Yerel Kltr Politikalar in Stratejiler Projesi ...... 111

viii

4.4.4.3. Avrupa Birlii Kltr Program ........................... 112 4.4.4.4. Avrupa Birlii Kltr dlleri ............................. 112 5. SONU ............................................................................. 114 KAYNAKA...........................................................................122

ix

TABLO LSTES
Tablo 1. Cumhuriyetin Balang Dnemi Kltrel Kronolojisi ................ 33 Tablo 2. dari Ve Fonksiyonel Snflandrmaya Gre Kltr ve Turizm Bakanlnn Genel Bteden Ald Pay (%) ......................................... 42 Tablo 3. Bykehir Belediyelerinin Yaygn Eitim Faaliyetleri (20052006) .................................................................................... 84 Tablo 4. Kii Bana Den Kltr Harcamalarnn Avrupa lkeleri le Karlatrlmas ................................................................................ 99

GRAFK LSTES
Grafik 1. Kltr ve Turizm Bakanlnn Genel Bteden Ald Pay ................................................................................................. 41 Grafik 2. Kltr ve Turizm Bakanl Btesinin Genel Bteye Oran ............................................................................................... 41 Grafik 3. Avrupa lkeleri ve Trkiyede Kltr Bakanlklarnn Bte Rakamlar ........................................................................................ 98 Grafik 4. Avrupa lkeleri ve Trkiyede Kii Bana Den Kltr Harcamas .......................................................................................98

KISALTMALAR
AB ABGS AKB APA Dernei) Bkz. bs. C. CRR ev. ECOC ed. hz. BB BF GE GR KTB M. md. MEB MESS M.. s. S.K. : Avrupa Birlii : Avrupa Birlii Genel Sekreterlii : Avrupa Kltr Bakenti : American Psychological Association (Amerikan Psikoloji : Baknz : Bask : Cilt : Cemal Reit Rey Konser Salonu : eviren : European Capital Of Culture (Avrupa Kltr Bakentleri) : Editr : Hazrlayan : stanbul Bykehir Belediyesi : ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi : nsani Gelimilik Endeksi : nsani Gelime Raporu : Kltr ve Turizm Bakanl : Miladi : Madde : Milli Eitim Bakanl : Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas : Marmara niversitesi : Sayfa : Sayl Kanun

xi

SBA TBB TBMM T.C. t.y. UNESCO

: Sosyal Bilimler Ansiklopedisi : Trkiye Belediyeler Birlii : Trkiye Byk Millet Meclisi : Trkiye Cumhuriyeti : Tarih Yok : United Nations Educational, Scientific and Cultural

Organization (Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kltr Kurumu) UNDP : United Nations Devolopment Programme (Birlemi Milletler

Kalknma Program)

xii

1. GR 1.1. Konunun nemi


Tarih ierisinde yaratlan bir anlam ve nem sistemi, inanlar ve adetlerin btnn ierecek ekilde insan yaamn anlamann ve dzenlemenin bir yolu olarak kltr (Parekh, 2002, s.184), toplumun iinde nefes ald atmosferi, hayatn srdrd gk kubbesidir. Fiziki evre konusunda duyarlln artrlmas iin youn abalar sarf edilen gnmzde, toplumun iinde nefes alarak canlln srdrd kltrel evre iin de benzer duyarllk alanlar oluturmak gerekmektedir. Gnmzde iletiim teknolojilerinde yaanan hzl deiim ve gelimeler sonucunda bilgiye eriim saniyelerle ifade edilecek derecede hzlanmtr. Ancak bu popler bilgi, kltrel alan slatrarak iinin boalmasna ve tanmnn zorlamasna neden olmaktadr. Bu nedenle yneticilerin, ait olduklar toplumun fertlerine, kendi inan ve deer yarglarndan beslenen kltr programlarn bulunmaktadr. Kltrn toplumsal kalknmann temel dinamiklerinden olmas, sunma ve kltrel duyarllklar artrma grevleri

yukarda belirtilen grevi daha da nemli klmaktadr. John Howkins, merkezinde ynetiim kavramnn bulunduu yeni kalknma karesinin tarafna, refah yaratmak iin ekonomi, oluan refahn datm iin sosyal gereklilikler ve iinde yaanlan fiziki evreye kar sorumluluklarmz yerletirirken; insani kalknma bilincinin artmas ve ynetimin tm katmanlar arasnda kpr grevi grmesi iin drdnc ve en nemli grevi kltre vermektedir (Toksz, 2010, s.186). Bu yaklamn doal sonucu olarak kltr, tm toplumsal gereksinimleri etkilerken, bunlarn toplum iindeki nem sralar ve konumlar hakknda belirleyici olmaktadr. Toplumun her katmann ve bireylerin yaam biimlerini nemli lde etkileyen kltrle ilgili kavramsal dzeydeki yaklamlarn ve tartmalarn nemi aktr. Kavramsal yaklamlarn yan sra foksiyonel adan kltr politikalarnn ne ekil alaca da bugnn dnyasnda nemli hale gelmitir. lgili literatrde kltr kavramnn tanm konusunda karlalan eitlilikten,

bu kavramn tanmnn ne derece zor olduu anlalmaktadr. Bu yzden kltr kavramn statik tanm kalplarnn parantezi iine almak yerine, toplum hayatnn somut ve yaayan dinamikleriyle yorumlamak daha doru bir yntem olarak belirmektedir. Toplum, btn halinde ve yaayan bir organizma olarak hayatiyetini srdrmektedir. Bu canl organizmann dier toplumlarnn kltrlerinden etkilenmesi veya onlar etkilemesi kanlmazdr. Farkl kltrlerin birbirini etkilemesi eklinde gerekleen kltrleme sreleri toplumlarn sahip olduklar kltrel zenginliin olumasnda nemli pay sahibidir. Bu erevede gndeme gelen kltr deimelerinin anlalabilmesi ve kltr politikalarnn oluturulmas iin folklor, mzik, resim, szl ve yazl edebiyat gibi pek ok arala birlikte, arkeolojik ve mimari kalntlar, gemiin yazya aktarlan resmi kaynaklar olarak ariv belgeleri ve ktphanelerden yararlanlmas nem arz etmektedir. Bu adan bakldnda, Anadolu yarmadas corafi konumu ile gei noktasnda bulunmas nedeniyle nemli bir kltrleme alan olarak gze arpmaktadr. Bin yllarla ifade edilen tarihi gemii barndran Anadolu corafyas, zaman iinde var ederek yaatt pek ok farkl kltr harmanlayarak bu gnlere aktarmtr. Trkiyenin sahip olduu bu muhteem kltr hazinesinin merkezi ynetimin brokratik anlam dnyas iinde ynetilmesi kolay grnmemektedir. Dolaysyla, gemiten bu gne devam eden bu kltrel ilerleme ve kltrel eitlilik yerel ynetimleri zorunlu olarak kltrle ilikili klmaktadr. Bu eitlilik ve zenginlii ieren kltrel alann canlln srdrerek gelimesi iin, yerelle doal olarak var olan balarnn kurumsal altyaplar oluturularak desteklenmesi gerekmektedir. Bu dorultuda toplumsal farkndalk yaratma ynnde yaplacak almalarda, demokrasinin beii kabul edilen yerel ynetimlere nemli grevler dmektedir. Hemerilerinin ynetime katlm iin deiik mekanizmalar sunabilen yerel ynetimler bu konunun asli muhataplar haline getirilmeli, bu yolla kltrel alanda toplumsal farkndalk bilinci ykseltilmelidir.

Yerel

ynetimlerin

kltrel

alandaki

ilevlerinin

yzeysellikten

kurtarlmas ve belli bir muhteva ve derinlik kazanmas iin konu hakknda yaplacak akademik aratrma ve almalarn artrlmas gerekmektedir. Yerel ynetimlerin genel fonksiyonlarn ele almann tesinde, zel olarak yerel ynetimlerde kltr politikalarn konu edinen makale dzeyini aan akademik alma bulunmamaktadr. Bu nedenle konunun gelien yeni yerel ynetim yerel anlaylar ve kltrel belediyecilik ve balamnda merkezi daha geni bu erevede ele alnmas gerekmektedir. Bu ihtiyatan hareketle Trkiyede ynetimlerin kltr politikalarnn ynetimlerin politikalar zerindeki vesayeti etkisinin aratrlmas, yeni bir kavramsal erevede kltrel belediyecilik tartmalarna zemin hazrlayacaktr.

1.2. Aratrmann Amac ve Hipotez


Gnmzn ynetim anlaynda, vatandalarn kendilerine en yakn birim araclyla hizmete erimesi eklinde tarif edilen subsidiarity ilkesinin genel kabul grmesi nedeniyle merkezi ynetimlerin yetkileri, yerel ynetimler lehine azalmaktadr. Trkiyenin yaklak asrdr srdrd batl ve modern bir toplum olma idealinin son adm olarak AB ile yrtlen tam yelik grmeleri ile tarama ve mzakere sreleri de yerel ynetimlerinin hzlandrmtr. Dier mzakere balklarnda olduu gibi eitim ve kltr alannda da AB yelik sreci Trkiyede kltr politikalarnn yerellemesini zorunlu klmaktadr. ABnin kltr politikasnn merkezinde, kltrn yerellemesi, kltrel eitliliin desteklenmesi, toplumun btn kesimlerinin kltrel faaliyetlere eit katlmnn salanmas sanatn ve yaratcln desteklenmesi yer almaktadr. Tm bu faaliyetler ncelikli olarak yerel ynetimlerin sorumluluundadr. Ekonomik gelimeyi ve toplum bilincinin olumasn tevik eden kltrel politikalar, eitimin de vazgeilmez bir parasdr. Kltrel almalar toplumsal ilikilere katlmda etkin rol oynarken, toplumun engelli ilevlerinin artrlmas yolunda yaplan giriimleri

kesimlerinin sosyal yenilenmesine yardmc olmaktadr. Kltr; kentsel politikalarn, insan haklarnn tesisinin ve kentlerde yaamn kalitesinin artrlmasnn temel tadr. Bu nedenle kentsel yaam yneten ve rgtleyen idari organlar olarak yerel ynetimler ve belediyeler bir takm kltrel ilevleri kanlmaz olarak yklenmelidir. Kent sadece bayndrlk eserlerinden ibaret mekansal bir alan

deildir. Kent iinde yaayanlarla birlikte organik ve kltrel bir varlktr. Kentli olmak ise kent kltrnn bir paras olarak o kltr yaatmay ve gelecee yanstmay gerekli klar. Kentin ve kentlinin bu zellikleri yerel ynetimlerin politika ve nceliklerinin belirlenmesinde dikkate alnmaldr. Yaplan tm yerel hizmetler, kltrel bir varlk olan kentin perspektifinden kentliye sunulmaldr. Bu bilinle retilmeyen yerel hizmetlerin kente ve kentliye katks snrl dzeyde kalacaktr. Belediyelerin sadece altyap faaliyetleri, imar ve zabta hizmetleri yrten yerel rgtler olduu eklinde yerleik algnn deimeye balamasyla bu konudaki toplumsal talepler de farkllamaya balamtr. Bu dorultuda belediyelerin sosyal ve kltrel alanlarda sunduu hizmetler eitlenerek art gstermitir. nceleri byk kentlerde ve kentin merkezi yerleim alanlarnda konumlanan kltr merkezleri, belediyelerin ve zel idarelerin ortak almalaryla kentin kenar semtlerinde de ina edilmeye balamtr. Bu ekilde alan kltr merkezlerinde yaplan kltrel faaliyetlerin artmasyla kltrel hizmetler belediyelerin nemli faaliyet alanlarn oluturur hale gelmitir. Kltr hizmetlerinin art balangta dk dzeyde olan bu hizmetlere olan talebin giderek artmasna sebep olmutur. Kltr fonksiyonel anlamda sadece kentin merkezinde yaayanlarn yararland bir alan olmaktan karan gelimelerle, fiziki ve sosyal belediyeciliin yannda kltrel belediyecilik de bir kavram olarak olumaya balamtr. Kltrel belediyecilik sosyal belediyeciliin alt kmesi deildir.

Kltrel belediyecilii sosyal belediyeciliin paras olarak alglamak yerine,

fiziki, sosyal ve kltrel belediyecilii birbirinden bamsz fakat birbirini btnleyen ynetim anlaylar olarak kabul etmek durumundayz. Kltr, sosyal belediyecilik alannn bir alt bal olarak ele alan anlayn dzeltilmesi ve kltrel belediyeciliin olmas gereken vurguyu ierecek ekilde btncl bir yaklamla, fiziki ve sosyal belediyecilii tamamlayacak ekilde ele alnmas gerekmektedir. Kltrel belediyeciliin sadece konserler dzenlemek, enlikler tertip etmek olarak da alglanmamas gerekir. Kltrel belediyecilik var olan kent kltrnn canlln korumas ve yeni kurulan kentsel mekanlarda bunun oluturulmas noktasnda nemli ilevlere sahiptir. Kltr, kentler iin fonksiyonel anlamda sosyal dokudaki zlmenin, kent kltr ve kentlilik bilincindeki anmann ve kayplarn giderilmesi boyutuyla ele alnmaldr. Ayrca Kltr ve kalknma kavramlar arasnda var olan organik ban sonucu olarak yerel kalknma tartmalarnn kltrle ilikisine de vurgu yaplmaldr. Yeni kalknma anlay gerei, evre sorunlarna kar duyarl sosyal ve ekonomik kalknma anlayn btnleyen bir unsur olarak yerel kltrel kalknmann zerinde durulmaldr. Halen yrrlkte olan yerel ynetim mevzuatnda bu konulara yeterince vurgu yaplmamakta, yerel ynetimlerin kltrel alana ilikin grevleri konusuna ksa atflarla yetinilmektedir. Oysa yerel ynetimlerde kltr politikasnn ve kltrel belediyeciliin yasal erevede daha salam referanslara ve ayrntl grev tanmlarna kavuturulmas gerekmektedir. Kent, kent kltr ve bunlarn yerel ynetimlerle ilikisinin teorik dzeyde ele alnmas hukuki erevenin zeminini oluturacaktr.

1.3. Aratrmann Kapsam ve Aratrma Dzeni


Aratrmann kapsamn, Trkiyede yerel ynetimlerin kltr

politikalar oluturmaktadr. Kltrn yerelle dolaysyla yerelin ynetimi ile ilikisi nedeniyle, yerel ynetimlerin kltr politikalar nem arz etmektedir. Bu genel ereve iinde belediyelerin kltrel hizmetlerinin daha ok ne kt grlmektedir. Dier yerel ynetim birimleri olan kyler ve zel

idarelerde kltrel ilevler belediyelere gre olduka snrl kalmaktadr. Bu nedenle genel deerlendirmelerden sonra zellikle belediyelerde kltrel hizmetler konusu zerinde durulmutur. Aratrmada, belediyelerde kltrel hizmetlerin yrtlmesinin

ynetim bilimi asndan kavramsal bir zeminini oluturmak zere kltrel belediyecilik ve kltrel belediyeciliin sosyal belediyecilikten ayrmas ele alnm, kltr kavramndan ve kltrle ilgili dier nemli kavramlardan hareketle kent kltr ve yerel kalknmada kltrn nemi aklanmtr. Birinci blmde konunun nemi, aratrmann hipotezi, aratrmann snrlar aratrma yntemi ve yararlanlan kaynaklar hakknda bilgi verilmitir. kinci blm balamaktadr. Bu kltr kavramnn kltrn tanm ve medeniyet tarihsel geliimi ve kalknma ile gibi

blmde

kavramlarla ilikisi ele alnm, Trkiyede kltr politikasnn anayasal kaynaklar ve kltr bakanlnn sre iinde gelien kuruluu anlatlmtr. Ayrca kltrn kent ve kent kltr ile kavramsal ilikisi ve yerel kalknmann ynetimi asndan nemi vurgulanmtr. nc blmde, yerel ynetim kavram erevesinde yerinden ynetim ve yerel ynetim kavramlar ve yerel ynetimlerin dnyada ve Trkiyede geirdii geliim sreci genel hatlaryla izah edilmi, yerel ynetimlerin kltr hizmetlerinin yasal dayanaklar aktarlmtr. Kamu ynetimi reform giriimleri kapsamnda merkezi ynetim kltr hizmetlerinin yerel ynetimlere devri konusu, bir yasama faaliyeti olmas nedeniyle nc blmn altnda bir alt balk olarak deerlendirilmitir. Drdnc blmde, belediyelerin kltr hizmetleri ile birlikte kltrel belediyecilik kavram ve kltrel belediyeciliin sosyal belediyecilikten ayrmas zerinde durulmutur. Bu blmde fiziki belediyecilik, sosyal belediyecilik ve kltrel belediyeciliin btncl bir yaklamla birbirini tamamlar ekilde uygulanmas gerektii konusu aklanmtr. Bu erevede

Trkiyede belediyeler tarafndan yrtlmekte olan kltrel faaliyetlere ana balklar altnda deinilmitir. Yine bu blmde, AB Trkiye ilikileri, Avrupa Kentsel art, Avrupa lkelerinde uygulama rnekleri, yelik mzakerelerinde kltr fasl, Avrupa Birliinin kltre ilikin uygulamalar yerel ynetimlerde kltr politikalar asndan deerlendirilmitir.

1.4. Aratrmann Yntemi ve Kaynaklar


Aratrmada ikincil verilerden yararlanlmtr. Bu kapsamda ncelikle konuyla ilgili kaynak taramas yaplarak kitap ve dergilerde yer alan basl materyallere ulalmtr. Konuyla ilgili kitap ve dergilerde bulunan bilgilerden eletirel kaynak incelemesi yntemi kullanlarak yararlanlmtr. Bir takm mevzuat bilgilerinin yannda, il zel idareleri ve belediyelerin faaliyet raporlarna, kurumlarn yapmakta olduklar kltrel hizmetlere, kurumsal bilgi ve belgelere ulamak amacyla dijital ada yer alan kaynaklara bavurulmutur. Yrrlkteki ve mlga mevzuatla ilgili, hukukularn mesleki

uygulamalarnda yararlandklar CORPUS mevzuat bilgi bankas programnn 2.1 srmnden yararlanlmtr. Kanun tasar ve tekliflerine TBMM internet sitesinden eriilmitir. Belediyelerin kltrel faaliyetleri konusunda kiisel gzlem ve

deneyimler aratrmann hazrlanmasnda yardmc olmutur. Bunun yan sra kiisel grmelerden elde edilen veriler de bu aratrmada kaynak olarak kullanlmtr. Aratrmaya hazrlk aamasnda, R. Altunk ve dierlerinin Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri ve M. Duvergerin Metodoloji Asndan Sosyal Bilimlere Giri kitaplarndan yararlanlmtr. Aratrmada kullanlan kaynaklara metin iinde yazar tarih (APA) sistemine gre atfta bulunulmutur.

2. YEREL KALKINMA AISINDAN KLTR KAVRAMI ve KLTR POLTKALARI 2.1. Giri


Yerel ynetimlerin kltr politikalar hakknda deerlendirme

yapabilmemiz iin ncelikle bir kavram olarak kltrn neyi ifade ettii zerinde durulmas gerekmektedir. nsanlarn belli bir mekana bal olarak toplu halde yaama gereksinimlerinin anlalmas ve birlikte yaamn snrlarnn neler olduunun belirlenmesi iin kltrn ne olduu izah edilmelidir. Kltr, tad nemle orantl ekilde tanm zor ve karmak bir kavramdr. Kltr konusunda herkesin kabul edecei ortak bir tanma ulamay zorlatran temel etken, kltrle ilgili bilimlerde alma yapan aratrmaclarn her birinin bu kavram yeniden tarif etmeye girimeleridir. Kltr daha ok sosyolojinin ve antropolojinin ilgilendii bir kavram gibi grnse de, dier sosyal bilimler tarafndan yaplan tm farkl yaklamlar kltr kavramna deiik bak alar getirmekte, her bilim dal kltre kendi yntemini yanstmaktadr. Antropolog, sosyolog, psikolog, psikiyatrist, vb. sosyal bilimciler tarafndan kullanlan 160 farkl tanm saptanmtr (SBA,1990, C.II s.430). Kltr terimini kullanan sosyal bilimciler, tanmlarn vurguladklar Bu biri her noktalar asndan adan farkl yaklamlar ortaya farkl kan bir ortaya eitli alann koymaktadrlar. farkl yaklamlar nedeniyle kltrn

fonksiyonel

aydnlatmaktadr. Bu ise beraberinde tanm eitliliinin yannda kavramsal derinlie sahip zengin bir alan ortaya karmaktadr.

2.1.1. Kltr Kavramnn Tanm ve Tarihsel Geliimi


Kltrn etimolojik olarak klt le alakas olduu ve her iki kelimenin de Hind-Avrupa dillerinde ortak bir kelime olan kwelden geldii ifade edilmektedir (zzetbegovi, 1987, 91). Latince cultus ve culture kkeniyle Bat dillerinde kullanlan kltr kelimesini karlamak zere Trkede balangta hars kelimesi kullanlmtr. Latince aslnda topra ileme

demek olan bu tabir, sonralar Bat Avrupa dillerinde kazand yksek umumi bilgi manasnda Trkede kltr kelimesiyle yaygn kullanm alan kazanmtr (Kafesolu, 1984, s.15). Ziya Gkalp kltr kelimesi ile birlikte ilk olarak hars kelimesini de kullanmtr. Gkalp kelimenin Franszca aslnda ift anlaml olduunu, bunlardan birinin hars dierinin tehzib olduunu belirterek, milli kltr ifade etmek zere hars kelimesinin kullanlmas gerektiini sylemektedir (1999, 104). Ziya Gkalp kltr veya milli kltr kavramlar yerine harsn kullanlmas nermekle beraber, onun kelimenin meneindeki ift anlamlln yarataca skntlar konusundaki endieleri gereklememi, kltr kelimesi Trk Dilinin ayrlmaz bir paras haline gelmitir. yle ki Gkalpn bu konulara deindii mehur eseri olan Trkln Esaslar kitabnn ilk basklarnda kltr yerine hars kelimesi kullanlrken (bkz. Turhan, 1997, s.39) sonradan yaplan basklarda hars kelimesi yerini tamamen kltre terk etmitir. Gkalpn hars veya bugnk yaygn kullanmyla kltr tanmna eletirel bir bak getiren Meri;
Ziya Gkalp () kltr kelimesiyle karlanca, mefhumu nasl ifade edebileceini dnd. Devrinin Frenke lgatlerine bir gz att: kltr, Latince culturadan geliyordu. ; cultura, colere mastarndan. Ekip bimek demekti colere: topra ekip bimek. std, Asmn firuzbd tercmesinde arad kelimeyi buldu: hars. Bu bedbaht, bu musikisiz kelime ttihad ve Terakkinin demektedir. yar resmi nazariyecisi tarafndan ortaya atld iin zamane aydnlarnn btn itirazlarna ramen uzun zaman yaayacakt (1986,s.13)

Meri

ayn

eserde

dilbilim

asndan

kltrle

irfan

kelimesini

kyaslamakta, kltr kelimesini kyasya eletirirken, bunun yerini almas gereken kelimenin irfan olduunu sylemektedir. Meriin bu konudaki yaklam yledir;

rfan, dncenin btn kutuplarn kucaklayan bir kelime, irfan, insanolunun hasbahesi. Ayrmaz, birletirir. Bu bahede kinler susar, duvarlar yklr, anlamazlklar sona erer. rfan kendini tanmakla balar. Kendini tanmak n yarglarn kleliinden kurtulmaktr. yalanlarn. Tecesss madde dnyasna ivilemeyen, n yarglarn ve zirvelere zekay

kanatlandran, uzun ve ileli bir nefis terbiyesi, irfan. Kemle alan kap, amelle talanan ilim. rfan bir Tanr vergisi. Cehidle gelien bir mevhibe. Kltr, irfana gre, kat, fakir ve tek buudlu. rfan, insan insan yapan vasflarn btn. Yani hem ilim, hem iman, hem edeb. Kltr, H omo Ekonomikusun kanl fetihlerini gizlemeye yarayan bir al. rfan, din ve dnyev diye ikiye ayrlmaz, yani her btn gibi tecezzi kabul etmez. Pierre Emanuelin adn koyamad bir ideal, ihtiyar dounun uzun zamandr ainas olduu irfann ta kendisi. Bat, kltrn vatandr. Dou irfann (1986, s.11)

Cemil Meriin bu itirazlar Trkede tam karln bulamamtr . Gerek aydnlarn kullanmnda gerekse halkn dilinde kelime mevcut haliyle yerleerek bu gne kadar gelmitir. Kltr kelimesinin tanmlanmasnda karlalan tanm eitliliinde ve anlamazlklarda bu tarz kart yaklamlarn da etkisinin olduu sylenebilir. ngilizcede iftilii n plana karan bir tabir olarak kltr 1420lerde ortaya kmtr. ngilizcede ilk kez 1865 ylnda Antropoloji deyimi olarak E.B.Tylor tarafndan kullanlm, sistematik olarak tanmlanm ve ayn yazar tarafndan alt yl sonra temel bir kavram haline getirilmitir. Buna gre kltr, etnografik anlamda bilgi, inan, sanat, ahlak, hukuk, gelenek ve insann toplumun bir yesi olarak elde ettii dier yetenekleri ve alkanlklar ieren karmak bir btndr (SBA, 1990, C.II s.430). Kltr, milletin iinde bulunduu medeniyet artlarna gre yaratt btn dil, ilim, sanat, felsefe, rf ve adetleri ve bunlarn mahsulleri, toplamdr. iftilikte kullanlan kltr kelimesi, ekilmemi bir tarlay ekip bimek iin hazrlamak manasna geldii gibi; mecazi olarak toplumsal bilinci beslemek ve yetitirmek demek olduu iin; milli kltr, milletin

10

yaratc kuvvetlerini gelitirebilmek iin yaplan hazrlklarn btn olacaktr (lken, 2008, s.10). Kltr, okuyan insann zevkini, eletirme ve hkm verme kabiliyetini gelitirmesidir. u halde bir milletin kltr, fertlerinin olaylar karsndaki tutumlarn belirleyen, tarih iinde meydana getirdikleri deer hkmleridir. Bu deer hkmleri, ilim, felsefe, sanat ve din tarafndan yaatlmaktadr. Her millet insan kainatn merkezi yapan btn bu meseleleri, kendi ruh kabiliyeti, kendi iradesiyle yourmu, her birine kendi karakterini vermitir. Kltr, onu yaratm olan milletin maldr (Topu, 2010, s.16). Kltr, balca amac haz olan iktisadi, toplumsal ve siyasal

alanlardan zerk olarak, genellikle estetik biimde var olan sanatla balantl uygulamalar anlamn da tar. Bu uygulamalarn iinde, popler bilgi birikimleri olduu gibi, etnografya, tarih, filoloji, toplumbilim ve edebiyat tarihi disiplinlerine ait uzmanlk bilgileri de vardr (Said, 2004, s.12). Kltr, fertlerin toplumun kollektif amalarna katlrken gelitirdikleri destanlar, gelenekler, ortak hafza, folklor ve ortak birikimlerle beslenen yetenek ve davranlarn tamamdr. Kltr, toplumun bilgiye ve bilginin kaynaklarna bak as dorultusunda, inanlarn ve dnyann ileyiine dair ortak deerlerini yanstan ortak grtr (Haider, 2008, s.721-722). Kltr tarihin, sosyal alkanlklarn, geleneklerin, inanlarn, tabiat artlarnn bir toplumda uzun srede meydana getirdii ve ekonomik altyapyla uyumlu olarak ekillendirdii temel deer yarglar, bak alar, dnya grdr(Cem, 1975, s.530). Kroeber ve Kluckhonn ada sosyal bilimcilerin ou tarafndan da olumlu eleri barndrd kabul edilen sentezinde, insan gruplarnn retimlerini ve belli bal kazanmlarn oluturan, sembollerle elde edilerek kuaktan kuaa aktarlan, ak ya da gizli davran kalplarndan oluan kltrn temelini geleneksel dnceler ve zellikle buna ilikin deerler oluturur. C.Levi-Straussun tanm ise kltr belirli bir zaman ve dnemde

11

bir insan grubu iinde gncel olan davran biimi kalplar seti olarak ifade etmektedir (SBA, 1990, C.II s.428-429).

2.1.2.

Kltr

Teorileri

ve

Kltr

Tanmlarnn

Gruplandrlmas
Yukarda belli bal kltr tanmlarndan rnekler aklanmtr. Tanmlarn eitlilii ve farkl yaklamlar iermesi nedeniyle belli bir gruplandrmaya tabi tutulmas kavramn anlalmasn kolaylatracaktr. Kltr aamasnda kavramn ncelikle ve iki toplumlar temel zerindeki tesirlerini inceleme ilki

yaklam

belirmitir.

Bunlardan

Evolsyonizm olarak adlandrlan evrimci yaklam dieri ise toplumlarn farkl gelime grafiklerinin olduu ve her bir toplumun dieri zerinde etkilerinin olacan iddia eden difuzyon teorisidir. Birinci yaklama gre medeniyet, ilk vahet devrinden bu gne kadar devaml bir ilerleme ve gelime gstermitir. Gelime ve ilerleme basitten karmaa doru yaanmtr. Belli bir uyumu ifade eden ekillerden uyumsuz ve orantsz doru olmak zere tek istikametli bir hat halinde, muhtelif aamalardan geerek meydana gelmitir. nsan ruhunun tekliini ve birbirine benzerliini kabul eden tekamlcler, muhtelif insan topluluklarnn eit artlar altnda birbirinden ayr ve yekdierine eit olmak zere ayn eyleri meydana getireceine ve ayn keifleri yapabileceine de inandklar iin bu yaklam mensuplarna ayn zamanda paralelciler de denilmektedir (Turhan, 1997, s. 18). Kltrn tarihsel geliim safhalar incelendiinde d aleme ilikin olan baka bir ifade ile zahiri alemle bantl olan ksmdaki geliimleri kolayca tespit edebilir bu adan toplumlar birbirleri ile kyaslayabiliriz. Ancak, dini inan, rf ve adet gibi alanlarda bir toplumun dierinden stn olduunun ileri srlmesi mmkn grnmemektedir.
Kltrn maddi ksmlarnda, bilhassa teknik sahada, noksan da olsa tarihi belge ve arkeolojik deliller bularak ksmi evrim aamalar tespit etmek

12

mmkn grnse bile bunu dier alanlara tatbik etmek, eitli sebeplerden dolay mmkn deildir. Kltrn maddi sahasnda muayyen bir ihtiyacn tatminine yarayan teknik bir unsur iin iptidai, basit, mtekamil ve bunlar ihtiva eden kltre de dierleriyle mukayese neticesinde, aa veya yksek, ileri veya geri vasflarn kullanmak mmkndr. Fakat ayn kltrler; sanat, dini itimai mnasebetleri tanzime yarayan rfler, adetler ve ahlak kaideleri bakmndan mukayese edildii takdirde yukardaki vasflar kullanmann kolay olmad hemen grlr. Bu sahalarda verilecek hkmler subjektif kalmaya mahkumdur. Geri her kltrde maddi ve teknik sahada vukua gelecek deime ve terakkiler, madd olamayan sahalar zerinde de messir olmaktaysa da hibir vakit bu sahann messeselerini ayn hizaya getiren neticeleri vermemektedir (Turhan, 1997, 19-20).

Yukarda belirtilen evrimci anlaytan farkl olarak, her toplumun birbirinden etkilenecei, zellikle corafi yaknlklar sonucunda komu toplumlarn birbirleri zerinde tesirlerinin olaca fikri de ileri srlmtr. Bu anlaya gre spesifik bir kltrn oluumunda esas tartlmas gereken konu farkl kltrlerin birbirlerini ne derecede ve hangi zaman zarfnda etkiledikleridir. Toplumlarn kltrel olarak evrimlemesinin sebeplerini, birinin dierinden zaman iinde iktibas ettii unsurlarda arayan bu gre Difuzyon temsilcilerine ise Difuzyonistler denilmektedir (Turhan, 1990, s.19).
Milli kltrlerin birbirlerinden farkl olmalar onlarn temeli olan teknik ve ilmin, dnya grnn bsbtn ayr olmasndan deil; bunlarn tatbik imkannn tabii artlara gre az ok- farkl olmasndandrlk ada bile Akdeniz medeniyetinde teknik vastalarn nasl hzla yayldn, Msrllarn Fenikelilere, onlarn Yunanllara ve Yunanllarn da Romallara hocalk ettiini pekla biliyoruz Radyonun, sinemann, tayyarenin, telsiz telgrafn hkm srd bir dnyada kendi iine kapanm, kimseye benzememeyi dstur edinmi bir kltrn manas olamaz. Orijinal olmak garabete dmekle deil, milletler medeniyetine yeni bir yaratla katlmak sayesinde mmkndr (lken, 2008, s.12).

Aklanan

her

iki

yaklamn

belirledii

ana

ereve

ierisinde

Antropoloji ve dier sosyal bilimlerin temel bir kavram olarak zamanla

13

tekrar tekrar retilerek oluan kltr tanmlar temel zellikleri asndan alt gruba ayrlabilir. Bunlar; tasvirci, tarihsel, kuralc, psikolojik, yapsal ve genetik tanmlardr. 1Tasvirci tanmlarn en belirgin zellii, kapsaml bir btn

olarak kltrn ve kltrn ieriinin birbirinden ayrm olmasdr. 2Kltr tarihsel adan ele alan ikinci grubun tanmlar, kltr

kendi bana tanmlamak yerine, sosyal miras ya da sosyal gelenekler gibi ynlerini dikkate almaktadr. 3nc grup, kltr gncel olandan hareketle yaanan an

yanstan belli bir yaam biimi veya dinamik gc olan kurallar ve onlarn ortaya kard sonular asndan tanmlamaktadr. 4Drdnc grup tanmlar daha ok insan merkeze almakta; ncelikle insanlarn ihtiyalarn

uyum salama, renme ve alkanlk gibi sreleri ele ald iin psikolojik tanmlar olarak adlandrlmaktadr. Kltr, karlamak, sorunlarn zmek, d evreye ve dier insanlara uyum salamak iin gereken ihtiyalar dizisi olarak grlr. 5arasndaki Yapsal organize gruptaki ilikileri tanmlar, kltrn ayrtrlabilir tanmlarda ynleri kltr,

vurgulamaktadr.

Bu

davranlara dayanan ve onlar yorumlayan, ancak kendisi bir davran olmayan soyut ve kavramsal bir modele dnmektedir. 6Genetik grupta yaplan tanmlar ise, kltrn nasl olutuu ve

kltr ortaya karan veya mmkn klan etmenlerin neler olduuna ilikin sorulara yant aramaktadr (SBA, 1990, C.II 429-430). Tm bu tanm gruplarnda belirgin olarak ortaya kan temel unsur, kltrn insan topluluklarnn spesifik yaam biimlerini ifade ettiine vurgu yaplmasdr. Sonu olarak kltr, insann sahip olduu tm inan ve deerlerin kendisi zerinde oluturduu tesirler sonucunda ortaya koyduu verimlerin tmn ifade eden bir kavramdr.

14

2.2. Kltr ve Medeniyet 2.2.1. Kent, Kltr ve Medeniyet


Kent, insann hayatn dzenlemek zere meydana getirdii en nemli, en byk fiziki rn ve insan hayatn ynelten, ereveleyen bir yapdr. Bu yapya biim veren tercihleri ise insan ve toplumlar, inanlarndan, dinlerinden hareket ederek belirlerler. Kent, toplumsal hayata ve insanlar arasndaki ilikilere dolaysyla kltre biim veren, sosyal mesafelerin en aza indii, bu ilikilerin en byk younluk kazand yerdir. Kent, ahlakn, sanatn, felsefenin ve dini dncenin ksaca bir btn olarak kltrn gelitii ortam olarak, insann bu dnyadaki vazifesini, en st dzeyde varlnn anlamn tamamlad ortamdr (Cansever, 2009,103109). Yerel ynetimin mekansal anlamda odanda yer alan kent kavram ile gerek kltr gerekse medeniyet arasnda gl ve anlaml balar bulunmaktadr. Pek ok farkl dilde, kent szc ile uygarlk veya medeniyet szckleri arasnda dilbilimi asndan balant bulunmaktadr. Uygarlk veya medeniyet teriminin kkenine bakldnda dilbilgisi asndan sabit bir noktay iaret etmek zor grnmektedir. Trkede medeniyeti karlamak zere kullandmz uygar szc, yerleik bir toplum hayat sren Uygurlardan esinlenerek tretilmitir. Uygarla e anlaml olan, kentlilemi, krsallktan kurtulmu manasnda kullandmz medeni kelimesi ise, Arapaya brani ve Arami dillerinden geen Medine kelimesinden gelmektedir. Benzer ekilde Franszca, civilisation, ngilizce civilization kelimeleri ile city kelimesi, Latincede yurttalarn oluturduu birlik anlamna gelen civitas ve civitate kelimeleriyle balantldr. ngilizce kibar anlamna gelen polite szc de Yunancada kentin karl olan polis teriminden tretilmitir (Meri, 2011, s.81-83; Ortayl, 2002, s.142).

15

2.2.2.

Kavram

olarak

Kltr

ve

Medeniyetin

Karlatrlmas
Kltr konusunda yaplan almalarda, Kltr ve medeniyet

arasndaki kavramsal ilikiye vurgu yapld dikkat ekmektedir. Genel anlamda medeniyet toplumun nesnel teknolojik ve bilgisel faaliyetlerinin alan olarak belirirken, kltr ise inan, felsefe ve sanatla ilgilidir. Mc. Iver tarafndan ileri srlen bu gr kltr gesini deitirebilir ve benzersiz olarak grrken uygarl biriken ve deimez bir olgu olarak ele almaktadr (SBA, 1990, c.II s.431). Thurnwaldn kltr ve medeniyet karlatrmas ise yledir;
Kltr, tavrlardan, davran tarzlarndan, rf ve adetlerden, dncelerden, ifade ekillerinden, kymet bimelerden, tesislerden ve tekilattan mrekkep yle bir sistemdir ki, tarihi bir mahsul olmak zere teekkl etmi ananeye bal bir cemiyet iinde onun medeni tehizat ve vastalar ile karlkl tesirler neticesinde meydana km ve btn unsurlarnn zamanla yekdierine kaynamas sayesinde ahenkli bir btn haline gelmitir. Buna mukabil medeniyet, birikmi bir bilgiye ve teknik vastalarna sahip olmay ifade eder. Bir formlle ifade edilmek istendii takdirde denebilir ki, kltr, taknlm bir tavr (Haltung) dr; medeniyet ise bilme ve yapabilmedir (Aktaran; Turhan, 1990, s.38).

Kltr terimine benzer ekilde medeniyet kavramnn da belli bir tarife sdrlmas zor grlmektedir. Trkiyede bu iki kavram devaml olarak birbirine kartrlm, her ikisi birden medeniyet ad altnda ifade edilmitir. Trk fikir adamlar arasnda kltr kavramn sosyolojik manada ilk defa kullanan Ziya Gkalp olmutur (Gngr, 1996, s.116-117). toplumunun deitirilmesi Bat ile karlamasnn btn yaratt kltr pratik ad istenmeyen deerleri Gkalp Trk endielerle, toplad.

altnda

Deitirilebileceini dndklerini ise medeniyete dahil eyler olarak gsterdi (Gngr, 2010, s.13). Trkln Esaslar adl eserinde bu kavramlar ele alan Gkalpe gre, milli kltr (Hars) ile medeniyet arasndaki birleme noktas ikisinin de dini, ahlaki, hukuki, rasyonel,

16

ekonomik,

dilbilim

ve

fen

alanlardaki

btn

sosyal

hayatlar

iine

almasndadr. Gkalp kltrn milli olduunu, medeniyetin ise ulus tesi bir kavram olduunu sylemektedir. Kltr bir ulusun din, ahlak, hukuk, sanat, estetik, dil ve ekonomi hayatnn uyumlu btndr. Medeniyet ise, yaam biimleri ve kltrleri ayn olmamakla birlikte birbirine benzeyen birok ulusun sosyal hayatlarnn ortak bilekesidir. Avrupallar arasnda, Amerika ve Avustralya gibi uzak ktalarda yer alanlarn da dahil olduu ortak bir Bat Medeniyeti vardr. Ancak bu medeniyetin iinde birbirinden ayr bir ngiliz kltr, bir Fransz kltr, bir Alman kltr mevcuttur (1999, s.30). Milli kltrle medeniyeti birbirinden ayran bir dier temel nokta, milli kltrn duygulardan, medeniyetin ise bilgilerden olumasdr. nsan duygular yntem ve iradeye bal deildir. Bir ulus, baka bir ulusun dini ahlaki ve estetik duygularn taklit edemez. Milli Kltre dhil olan eyler, bireylerin ayrk iradeleriyle olumamtr. Bitkilerin ve hayvanlarn organik hayat nasl kendiliinden ve tabii ekilde geliiyorsa, milli kltrn oluumu ve geliimi de tpk yledir. Mesel dil, bireyler tarafndan, belli bir yntem dahilinde yaplm bir ey deildir. stense bile dilin bir kelimesi deitirilemez, yerine baka bir kelime konulamaz (Gkalp, 1999, s.31,39). Yukarda aklanan yaklamn aksine kltr ve medeniyet

kavramlarnn farkl vurgular bulunduuna kar kan lken ise;


Bazlar kltr ve tekniin ayr ayr eyler olduunu sylyor. Onlara gre bir millet, kltrn kendi tarihinden; tekniini ise yabanclardan alr. Tekniksiz bir kltr z dnlebilir veya kltr, bir teknie muhta ise yine de ondan ayr bir karakteri vardr. Byle dnenler, medeniyet ile kltr keskin hatlarla ayrmak hatasna denlerdir. Bu ayr skolastik bir fikirden, yani madde ve suretin, esas ve eklin ayr ayr eyler olduunu zannetmek hatasndan ileri gelmektedir. Halbuki, gerekte maddesiz suret ve esassz ekil yoktur, byle bir ayr ancak zihinde yer bulabilir tezini ileri srmektedir (lken, 2008, s.10).

Bir dier adan kltr daha zel ve spesifik durumlara iaret ederken, medeniyet geneli ilgilendirmektedir. Medeniyet zel durumlar

17

olarak ifade ettiimiz kltrlerin bilekesidir. Bir kltrn varl bir ulusun veya topluluun varln bir topluluun varl da bir kltrn var olduunu gsterir. Kltrn douunda, corafi durum ve insan unsuru balca rol oynadndan ve topluluklar ancak yaadklar blge artlarnn etkisi altnda kendi kltrlerini kurabilir. Kltr alannda eski ve yeni tabirlerinin, iki ey arasndaki zaman farkn gstermekten te objektif bir deeri yoktur. Ak Veyselin Karacaolandan, Atilla lhann Nedimden daha iyi veya kt air olduunu syleyemeyiz. Kltr zaman iinde gerileyen bir olgu deildir (Gngr, 1996, s.118). Zaman asndan byle olduu gibi mekan asndan da farkl kltrler arasnda, ilerilik, ykseklik vb. gibi ayrmlar yapmak, bazlarn stn, bazlarn ilkel saymak bilimsel bir yaklam olarak kabul edilemez. Medeniyet ne bir lkenin ne de belli bir kavmin imtiyazndadr. Karlatrma ancak tek bir kltrn tarih iindeki yaad sreler ele alnrken veya ayn kltrn eitli tarihsel evreleri incelenirken yaplabilir. Kltrler temsil ettikleri toplumla birlikte, zaman ve evre artlarna uyarak sosyal deerler ortaya koyarak veya d etkiler yolu ile geliirler. Yaanan deimelere ramen her kltr z vasfn koruyarak geliir. Ana-kltr kalb belirli bir karakter halinde varln srdrmeye devam eder (Kafesolu, 1984, s.1617). Kltr teriminin yerine irfann kullanlmas gerektiini syleyen Meri, Medeniyetin de Reit Paa tarafndan dilimize sokulmu bir tabir olarak kksz ve yetersiz olduunu ifade ederek farkl bir kelime kullanmakta, medeniyetin veya tretilmi bir kelime olan uygarln dounun sesini ifade etmekten uzak olduunu syleyerek Umran kelimesini nermektedir. lk olarak bn-i Haldun tarafndan kullanlan Umran; bir kavmin yaptklarnn ve yarattklarnn btnn, itimai ve dini dzeni, adetler ve inanlaryla tarihi ve insan ifade eden bir kelimedir. Umran iki aamay ifade eder ilki badiye (ky) hayat olarak bedevilik. kincisi ise ehir medeniyeti anlamnda haderiyet. Umran hem bedevilii hem de haderilii kucaklar. Bu ise kltr ve medeniyetin kucaklamasdr (2011, s.86).

18

Kltr ve medeniyet arasndaki ilikiye dair sylenebilecek pek ok sz bulunmaktadr. Bununla birlikte birlik iinde eitlilik, eitlilik iinde birlik sz sanki medeniyet ile kltrlerin ilikisini dzenlemek iin sylenmitir. Bu ifadede yer alan birlik tek uygarl, eitlilik ise kltrleri simgelemektedir. eitlilik birlie katlmay nlememeli, birlik ise eitlilii kaldrmamaldr (Gven, 1997, s.100).

2.3. Kltr ve Kalknma 2.3.1. Genel Olarak


Fakllamann ve eitliliin mekanlar olarak kentler belli bir olgunluk seviyesi iinde ve bir btn olarak kltr, uygarl, kalknmay, gelimilii yanstan zgrlk adalardr. Bu yn ile kentlerin gerek kendi ilerinde gerekse bir btnn paras olarak kalknmas zerinde durulmaldr. Kavramsal olarak kltr ve kalknma arasnda var olan ilikinin kent perspektifinden fiziki, sosyal ve kltrel anlamda btncl olarak ele alnmas gerekmektedir. Uzun zamandr toplumlarn gndeminde olan ve byme gelime gibi birbirlerini yerine ikame edilen kavramlarla kullanlan kalknma konusu, nceleri iktisadi kalknma ekseninde deerlendirilmi ise de zamanla sadece ekonomik deil sosyal kltrel ve siyasal alanlar da iine almtr (ark, 2008, s.62). Toplumsal kalknmlk ve gelimeyi tarif etmek ve farkl toplumlar arasnda kyaslamalar yapmak iin, lkenin gayri safi milli geliri ve bunun kii bana den miktar zerinden deerlendirmeye gitmek kalknmann ne olduu konusunda btnsel verileri salamaktan uzaktr.

2.3.2. Ayrmas
Ekonomik

Kalknma

Kavramnn

Ekonomik

Bymeden

byme

ile

kalknma

genellikle

birbirine

kartrlan

kavramlardr. Ekonomik byme, ulusal gelir dzeyindeki ve kii bana den ulusal gelirdeki art iaret eder. Ekonomik kalknma ise yatrmlarn artmas, retim verimliliinin ykselmesi anlamna gelir. Ekonomik

19

kalknmann ardnda, insan gesine yaplan yatrmlar ve genel olarak yaam standartlarnn gelimesi vardr. Bu nedenle de gelimekte olan lkelerin kalknmas genellikle ekonomik kalknma ve gelime biiminde kullanlr. Matematiksel ifadelerle, bir ylda retilen tm mal ve hizmetlerin toplam anlamna gelen ulusal gelirin artmas, bunun nfus bana blndnde bulunan kii bana gelir ve bunun ykselmesi, genellikle ve yanl olarak kalknma olarak kullanlr. Oysa bu rakamlarn ifade ettii gereklik, kalknma deil bymedir. Aslnda sadece ulusal gelir art ya da kii bana den gelirin ykselmesi kimi zaman ciddi bir kalknma gstergesi bile olamaz. Eer, gelir dalm adaleti bozuluyorsa, lkenin eitim ve salk hizmetleri yaygnlamyorsa, konut ve sosyal gvenlik hizmetleri geriliyorsa, ulusal gelir topyekun artsa bile, bir kalknmadan sz etme olana yoktur. Gerek bir kalknmadan sz etmek iin, okur-yazarln ykselmesi, eitilmi ve uzmanlam igcnn artmas gerekir (Kongar, 2011). 1970li yllar ncesinde kalknma ve gelime, byk lde, ulusal gelirdeki artlarla eit grlmekteydi. Kalknmada temel ama, retim ve istihdam yapsn, tarmdan ziyade, sanayi ve hizmet sektrleri dorultusunda dntrmek olunca, bu yaklama uygun olarak lke refahndaki deiimlerin temel gstergesi olarak fert bana milli gelir kavram kullanld. Ancak, 1960lardan sonra meydana gelen gelimeler bu yaklamn yetersizliini vurgularken, 1970lerde kalknma kavramnn yeniden tanmlanmas ihtiyac belirmitir. Gelimeyi, insani, sosyal, kltrel, evresel ve mekansal boyutlaryla da tanmlama amac tayan yeni yaklam, ekonomik byme kavram yannda; yoksulluk, isizlik, gelir dalm ve blgesel dengesizliklerin de gelime tanmlarnn iinde deerlendirilmesini ne karmtr. Bir lkede milli gelir artnn yksek oluu o lkenin gelimi bir lke olarak adlandrlabilmesi iin yeterli deildir. Ekonomik adan kalknm birok lkede sosyal sorunlarn zlemediinin grlmesi zerine ekonomik byme ve insani gelime arasndaki ilikinin daha iyi kurulmas gerei

20

ortaya kmtr. Bu dorultuda, lkeleraras sosyo-ekonomik gelimilik dzeylerinin de ortaya konduu nsani Gelime Endeksi (GE), Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP) tarafndan ilk kez 1990 ylnda yaymlanan balanmtr. UNDP hazrlad sz konusu raporlarda, insani gelime kavramn, kii ba gelir hesaplarnn tesine giderek insan kaynaklarnn geliimini, insan insan yapan zgrlk, kiilik gibi unsurlar ve insann temel gereksinimlerine ulama dzeyini bir arada deerlendirmekte ve bylece kalknma iindeki insann roln ele almaya almaktadr (Demir, 2006, 1-2). nsani Gelime Raporu (GR) ile her yl yaynlanmaya

2.3.3. Yeni Kalknma Karesi Anlay


Klasik anlayta, kalknma ekenar bir genin her bir kenarnda yer alan unsurdan oluuyordu. 1.(Tabanda) evre sorumluluklar 2. Refah yaratmak iin ekonomi 3. Sosyal sorumluluklar ve paylama aralar Birlemi Milletler Kalknma Ajans UNDPnin danmanlarndan ve yaratc ekonomi dncesinin savunucularndan olan John Howkins tarafndan oluturulan yeni kalknma anlaynda ise, kltr kalknmann eit bir paras haline gelmi, bu haliyle kalknma geni yerini aadaki drt unsurun drt kenarnda yer ald kalknma karesine terk etmitir. 1.(Tabanda) evre sorumluluklar 2. Refah yaratmak iin ekonomi 3. Sosyal sorumluluklar ve paylama aralar 4. (Tavanda) Kltr

21

Kalknma kavramnn ald bu yeni ekilde, kltr insani kalknmada bilinci artrmann yannda, ynetim katmanlar arasnda kpr grevi grmek gibi bir ilevi de yklenmitir (Aktaran; Toksz, 2010, s.186). Kltrel kalknma teriminden ok genel olarak eitim dzeyinin ykselmesini, kltrel etkinliklerin ve bunlara katlan bireylerin artmasn, kltr ve tabiat varlklarnn korunmasn anlyoruz. Bu tanmdan da anlalabilecei gibi, ekonomik byme, hi bir biimde zorunlu olarak kltrel kalknmay iermez. Balangtaki yaklamlardan farkl olarak, kltr toplum

kalknmasnn temel dinamiklerinden biri olarak tarif eden kalknma karesi anlay, Anadolu kltrnde, fedakarlk, cmertlik, kanaatkarlk, gl aile balar vb. n plana kan temel kltrel zellikler olarak belirmektedir. Anadolu kltrnde maddi deerlere daha az nem verilirken, koruyucu bir ge olarak devlet kavram ve dzen fikri varln halen muhafaza etmektedir. Bu sav destekleyen Ceme gre; Trkiye halknn gelenekleri ve alkanlklar, onun, toplumcu bir kalknma yntemi yaratmasnda bir engel deil, kolaylatrc etken olarak belirmekte olup, halkn z karlarna uygun bir kalknma hamlesini balatp baarya gtrecek birikimler oluum halindedir (1975, s.547). nsani kalknmln yzeysel gstergelerinden birisi de bilim ve teknikte eriilen seviyedir. Tekniin ba dndrc ilerleme hz karsnda insani deerlerin nemsizlemesinin nne gemek iin, tekniin kltrle olan ilikisinin zerinde de ciddiyetle durulmaldr. Teknik veya daha geni anlamyla eya, insann hizmetinde olmak iin vardr. nsanlk, kendisine hizmet ettiini zannettii tekniin ve eyann esiri olmamak iin, uurda ve uuraltnda kkleerek yer eden insan odakl kltrel mirasnn farkna varmaldr.
Teknik, ilimlerin tatbikat demektir. Ancak gayesi deil sadece tatbikatdr. Kltrn ocuu olan tekniin, kltrn nne gememesi, onun

22

hakimiyetini tanm olmas lazmdr. Byle olmazsa ilim, sanat ve din iyi hep iyi yaamak ve zengin olmak hasretine feda edilir. Tekniin, kltrden vreste kalmas, evldn babay inkar etmesi gibidir. Teknik daima kltrn biraz gerisinde, onun emirlerini bekler vaziyette olmaldr. Kltrn iaretlerini dikkatle takip etmeyen teknikten kr ve ykc bir kuvvet doabilir (Topu, 2010, s.20).

Gnmzde yukarda belirtilen ngry dorularcasna yaanan evre felaketleri, nkleer ykmlar, korkun silahlarn ve savalarn yaratt insanlk dramlar bu an insannn gelecek vizyonunun nnde karanlk bir perde gibi durmaktadr. Kltr ekonomik ve siyasi yapy ekillendirirken, ekonomi ve siyaset de kltrn geliimi zerinde etki yaratrlar. Bu karlkl iliki nedeniyle kalknmann, kent ve kltr kavramyla birlikte yeniden harmanlanmas ve gerekirse yeni sentezlere ulalmas gerekmektedir.

2.3.4. Kent Kltr ve Yerel Kalknma Asndan Kltr


Yukardaki blmlerde kltr kavramnn kalknma ile balantsna ve kltrel kalknmaya deinildi. Merkezi ynetim lkenin fiziksel ve ekonomik kalknmasn salamak iin idarenin btnl erevesinde kararlar alp bunlar uygulamaya koymaktadr. Salk, gvenlik, eitim, yarg ve tm dier genel politikalar merkezde oluturulmaktadr. Ancak kltrn, kltrel kalknmann veya kltrle birlikte kalknmann yerel olanla, kentle dorudan ilgisi bulunmaktadr. Kltrn erevesinde, etimolojik kentler kkeninde ekinin tarm tarlas kavramyla akrabal Yerel

kltrel

mesabesindedir.

kalknmay fiziki bir atlm olmaktan ok zihinsel bir verim haline getirmenin yolu, kltrel verimin kayna kentleri, yani yereli kltr oda haline getirmekten geer. Burada odaa kenti koymakla beraber, kentlerin yaratt yada yaatt kltrlerin btn hali bir milletin yaratt kltr olarak ekillenecektir.

23

2.3.4.1. Kent Kltr


Farabi (lm 950 M.) El-Medinetl Fzla (Erdemliler ehri) adl eserinde, hayrn en erdemlisi ve olgunluun en stn ehirden uzak olan yerlerde deil ehirlerin snrlar iinde elde edilir (1989, s.79-80) demektedir. bn-i Haldun ise, uygar ve medeni bir yaam olarak ehir hayat ve yaam tarzn bedeviliin en ileri noktas olarak ifade etmektedir. Kentlileme, btn ilerin ve sanatlarn en gzel ekilde yaplmasyla ulalan ve bedevilikten sonra gelen bir aamadr (2004, s.507-510). Kentin erdemli bir hayatn yaanabilmesi iin ifade ettii neme yzyllarn gerisinden yaplan bu kuvvetli vurgular, kent hayatnn ve kent ynetiminin erdemliler topluluundan oluan bir toplumun olumas ve fertlerin her trl geliimlerinin salanmas iin tad nemi de ortaya koymaktadr. Kentin farkl bilim dallarnn yaklamlarnn yansmas olan eitli tanmlamalar yaplmaktadr. Ancak bu tanmlarn hepsi birbirini tamamlar niteliktedir. Byk organizasyon yaps altnda i blm, uzmanlama ve heterojen yap kentin sosyolojik zellikleri grlmektedir (zden ve Salur, 2009, 2). Kltr potas rol de kentlerin nemli fonksiyonlarndandr. zel kltrel varlklaryla ilerinde belli bir kimlik barndran kentler, cansz mekan ynlar deildir. Bu ynyle kentler hem yerel ve kresel iliki alarnn kesime noktasdr hem de bulunduklar yrenin kltr mirasn da yanstrlar (Toprak, 2006, s.287). Barndrdklar kltrel zenginlikler nedeniyle kentler insanlar iin her zaman ekici gelmitir. Bu ekicilie kaplp kente gelenler, eer hayatlarn srdrecek maddi imkanlar elde etmilerse ksa srede krsaldan getirdikleri tutumlar terk ederek yerleik kltre uyum salam, kentli olmulardr (Karatepe, 2005, s.271). Kentlerde yaanan kltrel hareketlilii kltr deimeleri kavramn kullanarak aklayan ve kyler ve kentlerin sosyal hayatlarnda yaanan

24

deiimleri karlatran Turhana gre, kyde yaayanlar arasnda ortak kolayca deimeyen bir deerler sistemi bulunmaktadr. Kyn kltrel deiimi ancak zaruretler ve ihtiyalar dorultusunda sk bir seime tabi tutularak gereklemitir. Kentlerde ise kentin btnn kapsayan ortak deer anlayn oluamamas nedeniyle zellikle otoriter ynetimlerin kent kltrn ekillendirmesi ve yn vermesi daha kolay olmutur (1997, s.204). Ky kltrn korunduu bir sera alan olarak n plana karan bu yaklamdan farkl olarak Pirenne, tarmsal uygarln kyly olaan durumu klelik olan bir insana dntrdn, kent uygarlnn ise sakinlerini zgrletirdiini sylemektedir. Ona gre zgr olmak iin kent topranda yaamak yeterlidir. Batda ayrcalkl bir snfn elinde olan zgrln tekeli ancak kentlemeyle krlmtr (Pirenne, 1990, s.98). Ky kavramnn yerine bedevi yaam veya badiyeyi kullanan bn-i Haldun; geimlerini ziraat ve hayvanclkla salayanlarn mecburen bedevi yaamna yneleceini syler. Kentlerde yksek konforla yaayan, geimlerini sanayi ve ticaretle salayan insanlar ise kentli anlamnda (hadari) medeni insanlardr. Ancak her iki yaam tarz da kanlmaz olarak tabii birer durumdur. Bedevilikten sonra hadariliin veya kentliliin arka arkaya gelmesiyle ortaya kan sre umran (medeniyet) ifade eder (2004, s.157-158). Kentlerde i blm ve uzmanlamann gelimesiyle krsal alanlarda yaayanlarnkinden farkl davran, dn ve yaay biimleri olumutur. Tm bu kurumlam tutum, davran, yaay ve inan biimlerinin sonucu olarak ortaya kan kent kltr, ky kltrne gre daha fazla ilenmi, incelmi ve karmaklam bir nitelik gsterir (Karatepe, 2005, 270). Sosyolojik anlamda kentlileme ky hayatndan farkl olarak insanlarn tanmadklaryla birlikte yaayabilme olgunluunu ifade eder. Kyde herkes birbirini tanr. Dostluklar ve dmanlklar bu tanklk zerinden ekillenir. Bu ortamda kapal bir sistem iinde ekillenen sosyal ilikiler treleir. Kentlilemek ok daha karmak ve belirsizliklerle dolu bir ortamda

25

yaayabilme becerisinin kristallemesidir. Ky ve kent farkl sosyal dokular ina etmeleri nedeniyle kendi balarna birer gerekliktir. Ancak kentler sahip olduklar ekonomik ve demografik potansiyel nedeniyle bilim, kltr ve sanatn yeerebilecei iklimleri sunar (Cokun, 2008, s.58-59). Kent yarmay, sra dl, yenilii, verimlilii ve yaratcl

zendirerek olduka farkllam bir nfusun ortaya kmasna neden olur. Kent farkl olma izni anlamnda zgrlk adasdr (Demirkan, 1996, s.17) . zgrlk adas olarak insan zgrletirici mekansal btnlkler olan kentler, kltrel etkileimlere ak yapsyla duraan olmayan canl alanlardr. Kentler bu deiim dalgalarnn ortasnda ksa zamanda kendi

zgn kimliine hzla ulama potansiyeline de sahiptir. Kentin sosyal, ekonomik veya siyasal hayatyla ilgili olduu dnlen pek ok ey aslnda dorudan doruya kltrle de ilgilidir. Bu kadar kapsaml ve dinamik bir alanda kent kltrnn ve kentte kltrn srekli canl tutulmas gerekir. Kltrn d etkilerle hzla deitii, yenilenerek ekillendii kent hayatnda, tutuculuk ve muhafazakarlk ekseninde kltr koruma abas yerine, kltrn kendisini znden kopmadan yeniden retmesine imkan verecek artlarn oluturulmas iin uygun ortamlarn hazrlanmas nemli bir seenek olarak gndemimizde bulunmaldr. Kent iinde yaayanlar birlikte hareket eden, insanlaryla konuan canl bir organizma gibidir. Bu canl organizmann kendi iradi ynelimlerinin ve farkl gelecek tasarmlarnn olmas doaldr. Odanda insan ve onun sahip olduu deerler bulunan kent organik varln gelitirerek btnln salayabilir. Bu btnln salanmas ve kentlilik bilincinin olumasyla, nce kltrel dinamizm meydana gelecek, ardndan yerel kalknmaya sra gelecektir.

2.3.4.2. Yerel Kalknma Ynetimi Asndan Kltr


Yerel ynetimlerin yetkilerinin ve icrac eilimlerinin artmas veya artrlmasna ynelik abalar yerel politika sahasnda yerel idarecilerin kltr de yerel lekte bir kalknma arac olarak grmeye balamasna

26

yol amtr (Aksoy, 2011, s.190). Yerel kalknma, blgede, yerelde yada yrede mevcut olan doal ekonomik, kltrel, teknolojik ve beeri kaynaklarn kullanlmas yoluyla yerel dzeyde sunulan frsatlar, yerel aktrlerin katksyla azamiye kartmaktr (ark, 2008, s.59). Bu tanm kalknmay pek ok unsurun bir araya gelmesiyle oluacak bir dinamizm olarak ele almaktadr. Ancak yerel kalknmann kltrle olan kuvvetli bana daha gl vurgu yaplmasna ihtiya bulunmaktadr. Kentler iin teknik ve fiziki
anlamda ilerleme kavramndan ok btncl anlamda kltrn kilit konumda olmas gerekir. Bu anlay kavramsal zeminde ele alan Franoise Choay, sanayi devriminin yaratt kentleme srelerinde oluan byk endstri kentlerini eletirerek ve alternatif olarak rnek kentler zerinden farkl bir kalknma anlayn ortaya atmtr. Nostaljik- Kltrralist yaklam veya sadece Kltralizm olarak ifade edilen bu dnceye gre endstri kenti hasta olarak nitelenirken hastaln ancak bir rnek kentle alabilecei ileri srlmtr. da Kltralizm, kar kapitalizme Bu olduu gibi teknie ve makinelemeye kmtr. ehircilik anlayn paylaan

dnrler, endstrilemeyle ortaya kan ve niceliksel yann ar bast, kaytszln hakim olduu bir dnya karsnda eski kentlerin organik birliini savunmulardr (Bumin, 1990, s.85). Bu dorultuda yerel kalknma, sahip olunan ortak tarihi birikim ve deerleri belli bir toprak parasnda paylaan insan topluluunun, var olan beeri kaynaklar sorumluluk bilinci iinde kullanarak gelecek iin mutlu ve mreffeh bir toplum yaratmas ideali olarak tanmlanabilir. Yerel kalknmay baarlmas gereken bir ideal olarak belirlerken, belli temel ilkelerden bahsedebiliriz. Bunlardan en nemlisi yerel kalknma insan odakl olmal, salt bymeyi ve ilerlemeyi nceleyen bir yaklam ifade etmemelidir. Yerel kalknma, kltrel oulculuu gz ard etmeden, yaknlatrc, birletirici ve sosyal ilikileri ve toplumu zenginletirici politikalar iermeli ayrc ve uzaklatrc olmamaldr. Kalknma, mmkn

27

olduunca eitliki ve kapsayc olmaldr. Kalknmann ncln stlenen yerel aktrler, zellikle belediyeler kalknmann toplumun deiik katmanlarn nasl etkilediini izlemeli, gerektiinde kalknma srecinden grece olarak az pay alabilen kesimleri gzeten, pozitif ayrmc yntemler uygulamaldr. Yerel kalknmann, ekonomik, sosyal, siyasal boyutlar olduundan bunlar arasndaki tamamlayclk etkisi gz ard edilmemelidir (Gymen, 2010, s.132-133). Yerel kalknma yaklamnn kavramsal zeminden karak uygulama zeminine kavumasnda Pendik Yerel Kalknma Platformu nc rol stlenmitir. Platform bu alanda Trkiyede ilk organizasyon olma zelliine sahiptir (Kaya, 2007, s.8; Gymen, 2010, s.134-140). Yerel kalknmann teorik anlamda modelletirilmesi almalarn balatan platform, zgn bir yerel kalknma konsepti gelitirmek zere bir araya gelerek yerel kalknma modelini alt temel argman zerine bina etmitir. Bunlar; 1. Altyap planlama ve denetim faaliyetlerini ieren fiziksel kalknma, 2. Kent ekonomisinin ve istihdamn gelitirilmesi iin planlama, tevik ve organizasyonlar ieren ekonomik kalknma, 3. Kentlilerin sosyal refah seviyelerinin artrlmas iin gerekli

tesisleme ve etkinlikleri ieren sosyal kalknma, 4. Kentin kltr hayatnn geliimi iin tesisleme ve etkinlikleri ieren kltrel kalknma 5. Siyasal hayatn geliimi iin, kentlilerin ynetime katlm

mekanizmalarnn gelitirilmesi ve katlma tevik abalarn ieren siyasal (demokratik) kalknma ve

6. Kent kaynaklarnn, etkin ve verimli kullanm iin kalite verimlilik


odakl, katlmc, performansa dayal ve stratejik planlamalarn yapld, yeni kamu ynetimi yaklamn ieren etkin ynetimdir (Kaya, 2007, s.8-9).

28

2.4. Kltr Politikasnn Tanm ve Trkiyede Kltr Politikas 2.4.1. Genel Olarak
Bir toplumun kltryle ekonomik, politik ve dier kurumlar yakndan ilikilidir. Hibir toplum nce kltrn sonra kurumlarn ya da bunun tersini gelitiremez. Ayakta kalabilmesi iin ikisi de ayn derece de nemli olup beraber geliir ve birbirlerinden etkilenirler (Parekh, 2002, s.194). Bu erevede ncelikle kltr politikasn ne kavramsal ve bir zemine oturtabilmek iin politikann olduunu hangi amalarla yapldnn

belirlenmesi gerekir. nsanlar yaradllar, sosyal ve ekonomik durumlar bakmndan deiik fikirlere ve deiik karlara sahiptirler. Aralarndaki dnce, kar ve psikolojik eilim farkllklarndan doan atma politikann temelini oluturur. Kart gr temsil eden dnrler, politikay herkesin yararna olan bir toplum dzeni kurma abas olarak tarif etmektedir. Bu iki zt gr badatrarak bir tanm yapan Duvergere gre ise, politika gerekte hem bir atma ve iktidar kavgasdr, hem de toplumun btn yelerinin yararna olabilecek bir dzen yaratma amacdr (Kapani, 1989, s. 17). Politika, gndelik hayatn aknda kullanlan anlamnn tesinde ve stnde bir kavram olarak, siyaset bilimi erevesi iinde bilimsel bir disiplin eklinde deerlendirildiinde, kamu ynetimi ve siyaset felsefesinin konusunu oluturmaktadr. Politika isimli kitabnda Epistemolojik bir bakla, politikay st bilgi olarak ele alan ve bilimler piramidinin zirvesine yerletiren Aristo, politika biliminin de ncs kabul edilmektedir. Aristodan sonra politika bilimi alannda genel bir ereve oluturulmak istendiinde, Farabinin ElMedinetl-Fazlas, Machiavellinin Hkmdar, bn-i Haldunun Mukaddimesi, Nizamlmlkn Siyasetnamesi de bu alanda yazlm temel eserler olarak belirtilebilir.

29

2.4.2. Kltr Politikasnn Tanm


nsan iin toplum halinde yaamann kanlmazl ile birlikte ortaya kan ilk ve temel ihtiyalar kltrn oluum srelerini balatrken, ortaya kan kltr de yeni ihtiyalarn ortaya kmasna sebep olmutur. Toplum, fertlerin veya kk gruplarn oluturduu basit bir kalabalk olarak alglanmamaldr. Toplum iinde yaayan bireylerin veya gruplarn ilikileri sonucunda ortaya kan atmalar veya ibirlikleri ve bunun yaratt etkiler, rf-adet ve ananelerden yasalara kadar pek ok dzenleyici ileme kaynaklk etmektedir. Toplum bir grup insanla ve bunlar arasndaki ilikinin yapsyla, kltr ise bu ilikilerin ierii ve onlar ynetip merulatran ilkelerle ilgilidir. Toplumun yeleri, kltrel anlamlarn ve onlar merulatran inanlar paylatklar iin rf ve adetlere ballk gsterirler (Parekh, 2002, 188). htiyalarn kltr, kltrn ise yeni ihtiya biimlerini belirlediini kabul ettiimizde bunun nasl olaca sorusunun cevaplanmas gerekmektedir. Bu sorunun cevabn ararken doal olarak kltr politikasnn alan iine girmi oluruz. Kltr kavramnn anlam eitliliinden kaynaklanan danklk,

politika kelimesi kullanlarak bir para toparlanabilir. Kltr politikalar ifadesi politikann iaret ettikleriyle daha kesin bir anlam kazanr. Kltr politikas da dier politikalar gibi bir grup tarafndan istenen ve bir otorite tarafndan hayata geirilen, beklentiler, hedefler ve aralar btnne dayanr (stel, 2009, s.9). Burada kullanlan haliyle politika, gndelik siyaset ve yada politikadan farkl olarak, ilkeler, programlar ve projelerden oluan, karmak ama yine de dzene konulmu bir btn ifade etmektedir (Ada, 2009, s.3). Kltr politikas, kltrleme, kltrlenme ve kltrleme srelerini ierecek ekilde, politikann atmac veya uzlamac ve toplum faydas ncelikli tariflerinden hareketle belirlenen bir olgu olarak karmza kmaktadr.

30

Kltrleme, toplumlarn kendisini oluturan bireylere belli bir kltr aktarma, kazandrma, toplumun istedii insan eitip onu denetim altnda tutma, bu yolla toplum bar ve huzurunu salama srecidir. Kltrleme var olan ilerletirken, kltrlenme (culturation) yepyeni kltr nvelerinde yeni filizleri yaratr ve besler. Kltrlenme birbirlerini etkileyen akran gruplar arasndaki kltr etkileimidir. Kltrleme (acculturation) ise toplumun kendi iinde gerekleen kltrlenme srecinin d dnyaya, yabanc dil ve kltrlere almasdr. Kelimenin ngilizce orijinalinde ift c olmasna ramen tek c ile yazlmas halinde (aculturation) yozlama anlamn vermesi de ilgin bir noktaya iaret etmektedir (Gven, 1997, s.85). Kltr politikasnn bu aklamalar nda toplum hayatnn bugn ve gelecei iin ne derece belirleyici ve ekillendirici aralar ierdii grnmektedir. Bu erevede, kamu ynetiminin politika aralarnn sralanmasnda, kltr politikalarnn grece olarak ihmal edilmilii ve geri planda kalml konusu zerinde ayrca durulmaldr. Toplumlar iin, savunma, salk, ulam veya tarm politikalarnn ncll yannda kltr politikasnn zihinlerde igal ettii nem srasnn gerilerde olmas zmlenmesi gereken temel bir paradoks olarak karmzda durmaktadr.

2.4.3. Trkiyede Kltr Politikas


Trkiye kltrel olarak, nemli zenginlik ve eitlilikleri barndran b ir toprak parasdr. Tarih boyunca pek ok deiik kavim bir eit kpr olan bu topraklardan geerken, bir ksm da Anadolunun yerleik unsurlar haline gelmilerdir. Yakn alarda Bat dnyas ve medeniyeti ile balayan kltrleme (acculturation) edilmelidir. Trkiyede baz alanlarda zlme belirtileri gstererek, yozlama ve kltrszleme eklindeki bozuk yapy yanstan Piyango Kltrnn ortaya ktn syleyen Cem, bu kltrn, topluma yerletirilen yanl deer srecinin, zihinlerde ve hayatn iinde zaman zaman kltrszleme (aculturation) olarak yansmalar oluturduu da ifade

31

yarglarnn

ve

Trkiyenin

deien

kiiliinin

bir

zeti

olduunu

sylemektedir. 19. yzyl sonrasnn Osmanl toplumunda Bat ekonomik sisteminin uygulanmasna allmaktadr. Batnn ekonomisiyle birlikte kltr de ithal edilmektedir. Ancak, znde ferdiyetilik, maceraclk gibi nitelikler tayan bu kltr Trkiyenin sosyal yapsndan ok deiik bir toplum eklinin rndr. Bat kltrnn Ekonomik zelikleri Anadolunun kltrne yabanc olduu iin bir noktadan sonra, kltrszleme durumu ortaya kacaktr (1975, s.531-533). Bat kltr, sahip olduu ileri teknoloji sayesinde stn bir medeniyet olduu iddiasn srarla srdrrken, oryantalist dezenformasyonun zihinlerde devam ede gelen etkisi ile teknik ve teknolojiyi medeniyet olarak alglama yanlgs da devam etmektedir. Avrupa ve ABDdeki antropoloji, tarih ve kltr incelemeleri ise, kendi tarihselletirici ve bilimselletirici gc sayesinde dnya tarihinin btnn, tarihi bulunmayan halklar ve kltrler iin ya tarih eksilten yada, smrgecilik sonras dnemde tarafndan grlebilir bir tarih tarih kuran bir tr batl stn-zne olarak ele almaktadr. Modern Bat

emperyalizmi ile bat kltr arasndaki ilikiye edebi metinler zerinden younlaan tam kapsaml eletirel yaklamlarn azl da ayrca dikkat ekmektedir (Said, 2004, s.80). Yukarda zetlenen bu tarihsel srecin olumlu ve olumsuz tesirlerinin dn olduu gibi, bugnn tartmalarnda ve gelecein kltr politikalarnda belirleyici etkisi olacaktr. Aada ele alnan Cumhuriyet dnemi kurucu kltr politikalarnn balang da bu tartmalar iinde erevesinde ekillendii Trkiye gzlemlenmektedir. lkemizde bugn var olan kltrel yaamn temellerinin Cumhuriyetin dnemleri atld sylenebilir. Cumhuriyetinin kltr politikas, Cumhuriyetten nce balayan ve onunla birlikte devam eden, ulus devlet olma anlamnda milliyetilik ve batllama eklinde iki ana eksende gelimitir (Gngr, 1995, s. 89). Hzl bir modernleme hamlesinin sonucunda ortaya kan ve gemite balayan srelerin devam olan bu deiikliklerin kronolojik listesi ana hatlaryla aaya kartlmtr.

32

Tablo 1. Cumhuriyetin Balang Dnemi Kltrel Kronolojisi 03 Mart 1924 Nisan 1924 Mart 1926 03 Ekim 1926 03 ubat 1927 01 Kasm 1928 15 Nisan 1931 12 Temmuz 1932 01 Austos 1933 1933 09 Ocak 1936 Austos 1936 17 Nisan 1940 Tevhidi Tedrisat Kanununun Kabul Musiki Muallim Mektebinin Kurulmas. Darlelhanda Alaturka Musiki Eitiminin Kaldrlmas stanbul Sarayburnunda lk Heykelin Yaptrlmas Ankara Etnografya Mzesinin Kurulmas Latin Alfabesinin Kabul Trk Tarih Cemiyetinin Kuruluu Trk Dili Tetkik Cemiyetinin Kuruluu Darulfnun Yerine stanbul niversitesinin Kuruluu Topkap Saraynn Mze Olarak Almas Dil ve Tarih-Corafya Fakltesinin Kurulmas Ankarada Devlet Konservatuar Kurulmas Ky Enstitlerinin Kurulmas Milli Eitim Bakanlnca Dnya Edebiyatndan Tercmeler Dizisinin Yaynlanmaya Balamas Ankarada Milli Ktphanenin Kurulmas Devlet Tiyatrolar Genel Mdrlnn Kurulmas

1940

1946 1949

Kaynak : Katolu, M. (1992) Cumhuriyet Trkiyesinde Eitim Kltr Sanat. M.Tunay ve dierleri (ed.).Trkiye Tarihi ada Trkiye 1908-1980 (C. 4, s.390-500). stanbul: Cem Yaynlar

33

Yukardaki tabloda Cumhuriyetin ilk eyrek yzyl iinde kltr alannda gerekletirilen icraatlar genel balklar halinde verilmitir. Bu konu bal bana ayr bir aratrmaya konu tekil ettiinden burada daha fazla ayrntya girilmemitir. Ancak yukardaki balklar Cumhuriyetle birlikte izlenen kltr politikasnn seyrini takip etmek iin fikir vermektedir. Trkiyede kltr politikalarnn oluumunda UNESCO tarafndan 2 Nisan 1998'de Stocholm'de kabul edilen Kalknma in Kltr Politikalar Eylem Plan raporlarnn da etkisinden bahsedilmektedir (Kongar,1998). Buna gre kltr sadece sanat ve edebiyat alanlarn deil, ayn zamanda bir yaam biimlerini, temel insan hak ve zgrlklerini, deer sistemlerini, gelenekleri ve inanlar da kapsar. Bu yaklamn, esas olarak, kltrel farkllklarn, demokratik bir ortam iinde temel insan hak ve zgrlkleri erevesinde, birlikte ve bar iinde yaamas ve ulusal kalknmada bu uyum iindeki farklln seferber edilebilmesi ideali zerine dayandrldn grmekteyiz (UNESCO, 1998). Bu aamada hem ulusal snrlar iindeki kltrel farkllklarn

korunarak ulusal btnln muhafaza edilmesi hem de ulusal kltrlerin, kreselleme karsnda korunarak gelitirilirken, farkl ulusal kltrlerin evrensel bir uyum iinde uluslararas arenada birlikte yaamalarnn ve ileri doru gelimelerinin salanmas sorun olarak karmza kmaktadr. UNESCO dokmannda srdrlebilir kalknma kavram ile kltrel gelimenin karlkl bamllklarna iaret edilmektedir. Konferansn bu ilkeler erevesinde kabul ettii gerekler arasnda, srdrlebilir kalknma politikalarnn mutlaka kltre duyarl olmas gerei, nmzdeki yzylda bilgi toplumuna herkesin katlmnn salanmas gerei, ulus duygusunun, ok ynl topluluklarn insanlarn ortak deerleri paylatklar bir ulusal birlik erevesi etrafnda gelitirilmesi gerei, sivil toplum rgtlenmelerinin hkmetlerce desteklenmesi gerei, "kltrel demokrasinin gelitirilmesi gerei", gibi neriler dikkati ekmektedir (Kongar, 1998).

34

Konferansn "ye lkelere nerilen Politika Hedefleri" blmnde, kltr politikalarnn, kalknma stratejisinin ana belirleyicilerinden biri yaplmas; yaratcln ve kltr yaamna katlmn gelitirilmesi; somut ve soyut, tanabilir ve tanamaz kltr mirasnn korunmas ve zenginletirilmesi ynndeki politikalarn ve uygulamalarn desteklenmesi ve kltrel endstrilerin gelitirilmesi; bilgi toplumu iinde ve bilgi toplumu kltrel gelime iin daha iin, kltrel ve dilsel eitliliin gelitirilmesi; 1998). Trkiye'nin 1960'l yllardan beri, kltr politikalarn kalknma

fazla insan ve para kayna tahsisi hedefler olarak nerilmitir (Kongar,

stratejisi iinde gren bir resmi gr benimsemi olduu, ama bu benimsemenin, henz yeterince verimli sonular verecek dzeye erimedii sylenebilir. Bir baka deyile, Trkiye, byk bir ileri grllkle UNESCO'nun 1998 ylnda kabul ettii "Gelime in Kltr Politikalar Eylem Plan" belgesinde ne srlen genel politikalar zellikle 1960'l yllarda lkenin resmi kalknma belgelerini temsil eden "Be Yllk Kalknma Planlar" iinde, genel kalknma stratejisinin vazgeilmez bir paras yapmtr. Fakat ne yazk ki bu hukuksal ve kuramsal durum, ayn biimde uygulamaya aktarlamam, her ne kadar devletin kltr ve sanat konusunda, Cumhuriyet dneminde oluturduu geleneksel destek politikalar bir lde srdrlmse de, hem insan ve para kaynaklar hem yaratcln ve katlmn gerekletirilmesi hem de zgrlklerin korunmas ve gelitirilmesi asndan zlenen hedeflere henz varlamamtr (Kongar, 1998).

2.4.3.1. Trk Anayasalarnda kltrle ilgili dzenlemeler


Cumhuriyetin ilk dnemlerinde kltr alann etkileyen politikalar ve icraatlar youn bir ekilde uygulamaya konulurken buna ilikin yasal ve anayasal erevede de bir takm deiiklikler ve dzenlemeler yaplmtr. Bu yasal dzenlemelerin bir ksm dorudan kltrel alan ilgilendirirken, dier bir ksm dzenlemeler kltrel alan etkileyen eitim ve benzeri dier konularda yaplan dzenleyici ilemlerdir. Bu blmde zellikle Trkiyede

35

kltr

ve

kltrel

alan

dorudan

etkiledii

dnlen

anayasal

dzenlemelerin genel bir deerlendirilmesi yaplacaktr. Trkiyede Anayasal gelimenin gemiine gz atldnda, 1808 ylnda merkezi hkmetin temsilcileri ile yan temsilcileri arasnda kabul edilip imzalanan Sened-i ttifak ilk adm olarak kabul edilmektedir. Tarada grev yapan ayanlarla merkezi hkmet arasndaki bir uzlamay ifade eden bu belgeye gre devlet ilerine resmi sfat haiz memurlardan bakas karamayacak, sadrazam iktidarn kullanlmasna katlacak ve bundan dolay sorumlu olacaktr (zbudun, 1989, s.3,4; akar, 1989, 314). 1876 ylnda kabul edilerek yrrle giren Kanun-u Esasi ise ilk Osmanl Anayasasdr. ki meclisli monarik bir ynetim sistemi getiren bu anayasada 1909 ylnda bir takm deiiklikler yaplmtr. Bu anayasann 12. maddesinde yer alan, matbuat kanun dairesinde serbesttir hkm ile her trl basm yaym faaliyetinin zgrlne vurgu yaplmtr. Eitim ve okullarla ilgili 16. maddesinde ise, Tebaai Osmaniyenin terbiyesi bir siyak ittihat ve intizam zere olmak iin iktiza eden esbaba teebbs olunacak dzenlemesi yer bulmaktadr (akar, 1989, s.288). Metinde geen Osmanl vatandalarnn terbiyesi kavramndan o gnn artlarnda eitim ve kltr faaliyetlerine nem verilmesine vurgu yapld anlalmaktadr. Yeni Trkiyenin ilk anayasas ise 1921 ylnda TBMM tarafndan kabul edilen Tekilt- Esasiye kanunu olup 23 maddeden olumaktadr. 1921 anayasas 1876 Kanun-i Esasisi ile kyaslandnda daha ksa ve genel hkmler ieren bir metin olduu grlmektedir. 20 Nisan 1924 ylnda kabul edilen anayasada ise daha kapsaml birtakm dzenlemeler getirilmitir. Bu anayasann 5. blm Trklerin Kamu Haklar bal altnda temel haklara deinmi, dnce ve vicdan zgrl (md.70), basn yaym zgrl (md.77) retim zgrl ve devi (md 77-87) gibi hususlar bu blm altnda ele alnmtr (akar, 1989, s.278-280).

36

Anayasa Mahkemesi, Dantay gibi Meclis iradesini ve idarenin eylem ve ilemlerini kontrol altna alacak yeni kurumlar ihdas eden 1961 anayasasnn, 1924 anayasasna gre temel hak ve zgrlkler alann genilettii, Trkiye Cumhuriyetinin nitelikleri arasna insan haklarna dayanan bir devlet olma zelliini de ilave ettii ifade edilmektedir (zbudun, 1989, s.24). 27 Mays askeri darbesi sonrasnda yrrle giren 1961 anayasasnn ikinci blmnde dzenlenen kii hak ve zgrlkleri ile; vicdan ve din hrriyeti (md.19), dnce hrriyeti (md.20), bilim ve sanat hrriyeti (md.21), kitap ve bror karma hakk (md. 24) anayasal erevede ele alnmtr. 21. madde ile Bilim ve sanat alann bir hrriyet alan olarak dzenlenmi, 50. maddenin son fkrasnda ise Devlet tarih ve kltr deeri olan eser ve antlarn korunmasn salar denilerek devletin kltr alannda grevli olduu bir cmle ile de olsa belirtilmitir. 1961 anayasasnn ktisadi ve Sosyal Hayatn dzeni balkl 41. maddenin ikinci fkrasnda kltrel kalknma kavramna da yer verilmi, ekonomik kalknma ile birlikte bu konuda yaplacak planlamalar devletin devleri arasnda saylmtr. Yine 129. madde ile iktisadi sosyal ve kltrel kalknmann plana balanacana ve kalknmann bu plana gre yaplacana vurgu yaplmtr (T.C. Anayasas, 1961). Son olarak 12 Eyll 2010 tarihinde yaplan halk oylamasyla nemli deiiklikler yaplan 1982 anayasasnn balang blmnde; Her Trk vatandann bu Anayasadaki temel hak ve hrriyetlerden eitlik ve sosyal adalet gereklerince yararlanarak milli kltr, medeniyet ve hukuk dzeni iinde onurlu bir hayat srdrme ve maddi ve manevi varln bu ynde gelitirme hak ve yetkisine doutan sahip olduu belirtilmektedir. Anayasann 2. maddesi insan haklarna saygy cumhuriyetin nitelikleri arasnda sayarken, 5. maddede insann maddi ve manevi varlnn gelitirilmesi iin gerekli artlarn hazrlanmas devletin temel amalar arasnda saylmtr. 1982 anayasasnn 2. ksm Temel Hak ve devler baln tamaktadr. Bu ksmda, temel hak ve hrriyetlerin dokunulmaz

37

ve devredilmez nitelii (md. 12), kii dokunulmazl ve maddi ve manevi varl (md. 17), din ve vicdan hrriyeti (md. 24), dnce ve kanaat hrriyeti (md. 25), dnceyi yayma ve aklama hrriyeti (md. 26), bilim ve sanat hrriyeti (md. 27), basn ve yayn hrriyeti (md. 28 ve dev.) dzenlemeleri yer almaktadr (T.C. Anayasas, 1982). 1982 anayasas ayr bir madde olarak 62. maddesi, devletin yabanc lkelerde yaayan Trk vatandalarnn kltrel ihtiyalarnn salanmas iin gerekli tedbirleri alacan belirtmektedir. Anayasann 63. maddesinde tarih ve kltr varlklarnn korunmasn dzenlemitir. Buna gre; Devlet, tarih, kltr ve tabiat varlklarnn ve deerlerinin korunmasn salar, bu amala destekleyici ve tevik edici tedbirleri alr. (T.C. Anayasas, 1982). 1982 anayasasnn 134. maddesi ile Atatrk dnceyi, Atatrk ilke ve inklaplarn, Trk kltrn, Trk tarihini ve Trk dilini bilimsel yoldan aratrmak, tantmak ve yaymak ve yaynlar yapmak amacyla Babakanla bal; Atatrk Aratrma Merkezi, Trk Dil Kurumu, Trk Tarih Kurumu ve Atatrk Kltr Merkezinden oluan, kamu tzelkiiliine sahip Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu kurulaca dzenlenmitir (T.C. Anayasas, 1982). Anayasann Planlama; Ekonomik ve Sosyal Konsey balkl 164. maddesinde ise; Ekonomik, sosyal ve kltrel kalknmay, zellikle sanayinin ve tarmn yurt dzeyinde dengeli ve uyumlu biimde hzla gelimesini, lke kaynaklarnn dkm ve deerlendirilmesini yaparak verimli ekilde kullanlmasn planlamak, bu amala gerekli tekilat kurmak devletin grevidir denilmektedir (T.C. Anayasas, 1982). Yukarda yer alan anayasal dzenlemelerde grld gibi 1982 anayasas dneminde kltre, gerek haklar dzeyinde gerekse kltrel kalknma balamnda daha kuvvetli vurgular yer almaktadr. Ancak gerek 1961 gerekse 1982 anayasalarnda, kltrel haklar temel hak ve hrriyetlerin altnda olarak dnlm, ayr bir balkla zikredilmemitir.

38

Kltrel kalknma kavramnn anayasalarda bulunmas olumlu olmakla beraber, bunun maddi ve ekonomik kalknmann altnda ona tabi bir alan olarak deerlendirilmesi nemli bir eksiklik olarak dikkat ekmektedir. Yaplacak yeni anayasa almalarnda kltrel kalknma baat ve ncelikli bir kavram olarak dnlmelidir. Kltrel kalknma olmakszn salt ekonomik refah ve kalknmann salanmas, bir toplumun birlik iinde yaayarak huzur refah ve mutlulua erimesi iin yeterli deildir.

2.4.3.2. Kltr Bakanlnn Kurulmas ve lgili Mevzuat


Trkiyede kltr ve sanat ileriyle ilgili merkezi rgtlenme yakn yllara kadar Milli Eitim Bakanl iinde olmakla birlikte, 1970 li yllardan sonra baz grevler Kltr Bakanlna devredilmitir. Bu erevede maddi ve manevi kltr miras, mzeler, ktphaneler ve baz yayn faaliyetleri, gzel sanatlar, sahne ve mzik sanatyla ilgili rgt yaps resmi kltr ynetimini oluturmaktadr (Katolu, 1992, s.497). 1923 ylndan 1935 ylna kadar Maarif Vekaleti ismini tayan Milli Eitim Bakanlnn ismi 1935-1941 yllar arasnda Kltr Bakanl olarak anlmtr (MEB, 2011). Mill Eitim Bakanl ierisindeki kltr hizmetlerini yrten birimler, 1965 ylnda Kltr Mstearlnn kurulmasyla kltrel alanla ilgili grevlerini bu kuruma devretmitir. Bu aamadan sonraki idari tekilatlanma kronolojik olarak aadaki ekilde gereklemitir; 1. 1971 ylnda Kltr Bakanl kurulmu ve Kltr Mstearl ile ilgili grevler bu Bakanla devredilmitir. 2. 1972 tarihinde yeni bir kararla sz konusu Bakanlk yeniden mstearlk haline getirilmi ve Babakanla balanmtr. 3. 1974 tarihinde Kltr Bakanl yeniden kurulmu ve ayn tarihte Kltr Mstearl'nn grevleri de yeni kurulan bu Bakanla verilmitir.

39

4. 1977 ylnda Kltr Bakanl kaldrlarak Mill Eitim ve Kltr Bakanl kurulmutur. Ayn yl ierisinde Mill Eitim ve Kltr Bakanl kaldrlarak yeniden Kltr Bakanl kurulmutur. 5. 1982 ylnda Kltr Bakanl kaldrlarak Turizm ve Tantma Bakanl ile birletirilmi ve ad da Kltr ve Turizm Bakanl olmutur. 6. 1989 tarihinde Kltr Bakanl, Kltr ve Turizm Bakanl'ndan ayrlarak yeniden Kltr Bakanl olarak faaliyetini srdrmtr. 7. 29 Nisan 2003 tarihinde kartlan 4848 sayl yasa ile Kltr ve Turizm bakanlklar birletirilmi, Kltr ve Turizm Bakanl kurulmutur (KTB, 2011). Bu tarihsel sreten anlald gibi Kltr Bakanlnn yaps ve idari yapnn iinde konumlandrlmas konusunda Trk idare sistemi henz son kararn vermi grnmemektedir. Bakanln geirdii sreleri gsteren kronolojinin son aamas olarak; Kltr ve Turizm Bakanlnn grevleri, kurulu amalar ve bal kurulularnn alma esaslar, 4848 sayl Kltr ve Turizm Bakanl Tekilat ve Grevleri hakknda yasa ile dzenlemitir. Halen yrrlkte olan bu yasa kapsamnda; mill, manev, tarih, kltrel ve turistik deerleri aratrmak, gelitirmek, korumak, yaatmak, deerlendirmek, yaymak, tantmak, benimsetmek ve bu suretle mill btnln glenmesine ve ekonomik gelimeye katkda bulunmak, ilgili kamu kurum ve kurulularn ynlendirmek, bu kurulularla ibirliinde bulunmak, yerel ynetimler, sivil toplum kurulular ve zel sektr ile iletiimi gelitirmek ve ibirlii yapmak, tarih ve kltrel varlklar korumak iin her trl yatrm, iletiim ve geliim potansiyelini ynlendirmek, tantma hizmetlerini yrtmek Bakanln kltrel alanla ilgili grevleri arasnda sralanmtr (Kltr ve Turizm Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun, 2003).

40

2.4.3.3. Trkiyede Merkezi Ynetim Kltr Harcamalar


Trkiyede merkezi ynetimlerce kltr iin yaplan bte harcamalar incelendiinde, da Kltr ve merkezi Turizm ynetimlerin Bakanl bu konuya gerekli idari ve hassasiyeti fonksiyonel gstermedii anlalmaktadr. Yllar iinde bte rakamlarnda art olmusa harcamalarnn, snflandrmaya gre genel bteden ald paylarn oransal olarak yaklak %0.4 rakamnda sabit kald anlalmaktadr (zbaran, 2004, s.126) . Aadaki grafiklerde ve tabloda Kltr ve Turizm Bakanlnn bteden ald paylarn yllara gre dalm ve genel bteye oran grlmektedir.

Bte Rakam (Milyon TL) 1200 1000 800 600 400 200 0 Bte Rakam 2001 231 2002 443 2003 539 2004 588 2005 632 2006 712 2007 809 2008 826 2009 1005 2010 1115 231 539 443 588 632 712 809 1005 826 1115

Grafik 1. Kltr ve Turizm Bakanlnn Genel Bteden Ald Pay


Genel Bteye Oran 0,48 0,4 0,38

0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 Bte Pay 1999 0,4 2000 0,38 2001 0,48

0,45 0,37 0,39

0,42

0,42

0,41

0,38

0,34

0,36

2002 0,45

2003 0,37

2004 0,39

2005 0,42

2006 0,42

2007 0,41

2008 0,38

2009 0,34

2010 0,36

Grafik 2. Kltr ve Turizm Bakanl Btesinin Genel Bteye Oran

41

Tablo 2. dari Ve Fonksiyonel Snflandrmaya Gre Kltr ve Turizm Bakanlnn Genel Bteden Ald Pay (%) YILI 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 BTE RAKAMI (Milyon TL) 231 443 539 588 632 712 809 826 1005 1115 BTEDEN ALDII PAY 0.40 0,38 0,48 0,45 0,37 0,39 0,42 0,42 0,41 0,38 0.34 0.36

Kaynak : T.C. Kltr ve Turizm Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl Yukardaki tablodan kltr harcamalarna ayrlan kaynaklarn yetersiz olduu grlmekle birlikte, merkezi ynetim brokrasisinin hantal ve verimsiz olmasnn da kltr politikalarnn gelimesini ve kaynaklarn gelitirilmesini engelledii sylenebilir. Nitekim daha fazla kaynak aktarlmasn salamak ve verimlilii artrmak amacyla kltr bakanl tara tekilatnn yerel ynetimlere devri giriimleri brokratik engellemeler

42

nedeniyle hala gerekletirilememitir. Bu olumsuz durumun yaratt eksikliklerin giderilmesi iin yerel ynetimlerin kltrel hizmetlerinin mali ve idari olarak desteklenmesi gerekmektedir. Kentin ve kentlinin ortak ihtiyalarn gidermek, sorunlarna zm bulmak iin rgtlenen yerel ynetimler, kltrn yaatlmas ve canlln korurken yenilenmesi iin vazgeilmez nitelikte idari birimlerdir.

43

3. YEREL YNETMLER ve YEREL YNETMLERDE KLTR POLTKALARININ DAYANAKLARI 3.1. Yerinden Ynetim ve Yerel Ynetim Kavram
Kltr hizmetlerinin en nemli paras olarak dnlmesi gereken ktphanecilik, mahalli mterek nitelikli bir hizmet olarak ncelikle yerel ynetimlerin konusunu oluturmaldr. Bu balamda yerel ynetimlerin kltr hizmetlerine gemeden, yerinden ynetim ve bunun alt kmesi olan yerel ynetim kavramlarndan ne anlalmas gerektiine ve tarihsel geliimine ksaca gz atmakta fayda bulunmaktadr.

3.1.1. Yerinden Ynetim


Adem-i merkeziyet veya desantralizasyon kavramlarnn karl olarak kullanlan yerinden ynetimin iki trnden bahsedilmektedir. Bunlardan birincisi siyasal yerinden ynetimdir. Federalizm olarak da adlandrlan siyasal yerinden ynetim daha ok federal devletlerde yerel birimlere tannan yar zerk ya da zerk statye dayanan bir ynetim biimidir Yerinden ynetimin ikinci tr ise idari yerinden ynetimdir. dari yerinden ynetimde devlet dnda egemenlik kullanan baka ynetsel birimler bulunmaz (Kele, 2009, s.22; engl, 2010, s.6). dari yerinden ynetim fonksiyonlarna gre ve corafi adan olmak zere iki temel ayrma tabi tutulmaktadr. Bunlardan dnda hizmet ayr yerinden kamu ynetim tzel olarak da isimlendirilen getirilmesi

fonksiyonel yerinden ynetimde, belli bir hizmetin grlmesinin devlet oluturulan kiilerince yerine amalanmaktadr (engl, 2010, s.10). ou demokratik lkelerdeki

niversiteler, radyo televizyon kurulular, haber ajanslar, ticaret ve sanayi odalar ve kamu iktisadi teebbslerinin yaptklar iler bir tr hizmet yerinden ynetimidir (Erylmaz, 2010, s.80; Kele, 2009, s.23; engl, 2010, s.10).

44

Yerinden ynetimin dier ayrm olan Corafi yerinden ynetimde ise, bir yrede yaayanlara ortak ve yerel ihtiyalarn karlayabilmek iin bunlar gerekletirecek organlar seme imkan ve zerklik tannmaktadr (Kele, 2009, s.23). Burada idari baz grevler merkezi idareye bal olmayan, karar organlar semenlerin oylaryla belirlenen blge, il, belediye ve ky gibi faaliyetleri belirli bir mekanla snrl olan ynetimlere verilmektedir (Erylmaz, 2010, s.82). Yerel demokrasiyi ilevsel hale getirmeleri ve lkenin btnnde demokrasiyi ayakta tutmalar nedeniyle Corafi yerinden ynetim kurulular olan yerel ynetimlerin siyasi nitelikleri n plandadr.

3.1.2. Yerel Ynetim


Yerel halkn ortak gereksinimlerini karlamak, sorunlarn zmek iin var olan yerel ynetim, halkn demokrasi deneyimini edindii, demokratik srelere katlmay rendii bir kurumdur (Geray, 1994, s.13). Demokrasi ilkesinin gerei ve trevi olarak halkn kendi kendini ynetme hakkn kullanmas eklinde beliren yerel ynetimler, bir arada yaayan fertlerin topluca kullandklar kamusal siyasi haklarn rn ve arac olarak saylmaldr (Duran, 1988, s.101). Yerel ynetim l, belediye veya ky

halknn ortak yerel ihtiyalarn karlamak zere rgtlenmi olan, karar organlar halk tarafndan seilen kamu tzel kiisini ifade eder. Yerel ynetimlerin ortak nitelikleri olarak; ayr bir tzel kiilie, belirli ve snrl bir corafi alana ve yerel seilmi organlara sahip olmalar, kendilerine ait tanr ve tanmaz mal varlklarn kullanarak yerel personel araclyla yerel hizmetleri grmeleri ve bu hizmetleri grrken yerel zerklikle hareket etmeleri saylabilir (engl, 2010, s.12-14). Yerel ynetimler yaptklar hizmetler ynnden olduu kadar, bir lkenin demokratik rejimi ynnden de byk nem tamaktadr. Bu ynetimlerin yaptklar hizmetler, insan yaamn etkileyen ve insanlarn en yakndan izledikleri ve deerlendirdikleri hizmetlerdir. Hizmet ynnden olduu kadar lkenin demokratik rejiminin ilerlii ve geerlilii asndan da

45

yerel ynetimler zerinde durulmas gereken kurululardr (Tortop, 1998; s.319). Yakn oluu nedeniyle, kendi arasndan oylaryla setii yerel

yneticileriyle, halkn scak ilikiler kurabilmesi, halkn yerel ynetime yabanclamasn nlerken yerel sorunlarn zmne halkn etkin ekilde katlmn kolaylatrmaktadr. Katlmclk, saydamlk, demokratiklik ilkelerinin yaama gemesi sonucunda, ortak sorun ve ihtiyalar olan yerel topluluklarn, ortak projeler evresinde toplanarak ibirlii yapmas, yerel kaynaklar harekete geirmesi mmkn olmaktadr. Bu, halkn demokrasiyi yaamasna, yerel ynetimine yabanclamamasna, demokrasi kltrn ve kentlilik sorumluluunu edinmesine yardmc olmaktadr (Geray, 1994, s.14). Halkn ynetim kanallarna kolayca katlmasna frsat salad iin yerel demokrasinin gelimesine ve yerlemesine katk salayan yerel ynetimlerin zerk olmas gerekir. Tzel kiilie sahip olan yerel ynetimlerde, karar organlarnn seimle ibana gelmi olmalar ve kendi ilerini kendi organlar eliyle grmeleri, bu kurululara demokratik ve zerk kurulu nitelii kazandrmaktadr (Kele, 2009, s.52). Yerel zerkliin doal sonucu olarak yerel ynetimler, merkezi idare karsnda karar ve uygulamalarnda serbest alanlara sahip olmaldr. Kamu hizmetlerinin tamamnn merkezden yrtmek mmkn

deildir. Kamu hizmeti yrten birimlerin, gerek corafi gerekse fonksiyonel anlamda faaliyet gsterdii alan ne kadar klrse, toplumun tercihlerini belirlemek ve ynetime katlmasn salamak da o derecede kolaylar. Hizmetlerin merkezden yrtlmeye allmas hizmetlerde verimlilii ve etkinlii katlma azaltaca kanallarn gibi, demokratik siyasi deerlerin gelimesini de engelleyecektir. Bu sebeple yerel ynetimlerin varl halkn ynetime geniletmekte, yneticilerin halk tarafndan denetlenmesini kolaylatrmaktadr (Erylmaz, 2010, s.131-133).

46

3.1.3. Trkiyede Yerel Ynetim Birimleri


1982 Anayasasnn 127. maddesinde dzenlenen Mahalli idareler; il, belediye veya ky halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzelkiileridir. Ky, il zel idaresi ve belediyeden oluan yerel ynetimler ile merkezi idare arasndaki ilikiler yerinden ynetim ilkesine gre ekillenir. Ancak idarenin btnlnn salanmas asndan merkezi ynetime yerel ynetimler zerinde vesayet denetimi uygulama yetkisi tannmtr. Anayasal ifadesiyle; Merkezi idare, mahalli idareler zerinde, mahalli hizmetlerin idarenin btnl ilkesine uygun ekilde yrtlmesi, kamu grevlerinde birliin salanmas, toplum yararnn korunmas ve mahalli ihtiyalarn gerei gibi karlanmas amacyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir (T.C. Anayasas, 1982).

3.2. Yerel Ynetimlerin Tarihsel Geliimi 3.2.1. Genel Olarak


Yeryznde yerel ynetim sistemlerinin olumasnda lkelerin kendi tarihsel srelerinin, sosyal ve ekonomik dinamiklerin yannda smrgeciliin nemli pay vardr. Tarihi srete bal dominyonlarnn says arttka ve corafi snrlar geniledike hkmdarlar kendisi adna otorite kullanacak ve bu otoriteyi her yerde geerli klacak yerel yardmclara ihtiya duymutur. lk yerel ynetim eklinin, askeri rgtlenme, devletin ulusal savunmas, sulular cezalandrma gibi gereklilikleri yerine getirmek zere bu ekilde olumaya balad belirtilmektedir (Kele, 2009, s.31-32). Avrupada yerel Ynetim geleneinin kkenini XII. yzyla kadar indirmek mmkndr. Eski Yunan ve Roma ehirlerinin ynetiminin, yerel ynetimlerin ilk ekli olarak tanmlayanlar bulunmakla birlikte, bunun zorlama bir benzetirme olduu belirtilmektedir. Zira Yunan ehirlerinin bizzat egemen siyasi bir yap (polis) olutururken, Roma ehirleri zerk grnmelerine ramen idari ve mali olarak merkeze balydlar (zvar ve Bilgin, 2008, 12).

47

Trkiyede kent ynetimi zerine ilk deerlendirmeleri yapan Ergin ise dnya leinde ehirciliin Cite, Municipe, Commune adlaryla dnemi olduunu belirtmektedir. Bunlardan medine veya ehir denilen Cite Yunanllar; serbest ve zerk kent denilen Municipe Romallar ve ortak ynetim denilen Commune Romallardan sonraki devirlere aittir. 1789da Fransz ihtilalndan sonra, yerel ynetimlerin zerklikleri azalarak merkezin vesayeti artm, kentlere sadece yerel hizmetlerde biraz serbesti verilerek bunun adna belediye (Municipalite) denilmitir (1936, s.4).

3.2.2.Trkiyede Yerel Ynetimlerin Tarihi


Trkiyede yerel ynetimlerin tarihi geliimi, genel olarak Tanzimat ncesi Tanzimat sonras olmak zere iki ana dnemde ele alnmaktadr. Osmanldan nce Anadoluda nemli bir ynetim gelenei miras brakan Seluklularda kent ynetiminin tepesinde kad bulunur, esnaf eyhleri, eyhlislam, idi ba ve gvenlik ilerinden sorumlu subalar tekilatlaryla birlikte kadya bal grev yaparlard. Genel ahlakn korunmas ve ticari denetimle grevli olan muhtesipler de kadya bal olarak alyorlard (Tabakolu, Ahilerin 2005 ciddi s.124; arl Akyz, ve 2005, s.257). ehir ynetimlerinde katks bulunmaktayd.

Seluklularda ahilik tekilat yalnz ehirlerde deil, kylerde ve snr boylarnda bile canl bir ekilde varlk gstermitir. Merkezi otoritenin zayflamasyla en tekilatl ve disiplinli kurum olarak ahiler kalm, gei dnemlerinde baz ehirlerde ynetimi dorudan stlenmilerdir (lgen, 1996, s. 25). Osmanlda ise Tanzimata kadar yerel hizmetler geleneksel kurumlar olan kad, vakf, loncalar ve kadya yardmc olan baz grevliler tarafndan yerine getirilmitir. Tanzimattan nce ehir ynetimlerinden kadlar sorumluydu. Kazann banda bulunan kad hem er-i hem adli yargnn ba, hem belediye bakan, hem de merkezi ynetimin temsilcisiydi. Kadlk kurumu Osmanl devlet idaresinde tara ynetiminin ve belediye hizmetlerinin temelini olutururdu. Nitekim Osmanl devletinin kurucu olan

48

Osman Gazinin ilk tayin ettii memur kad ve suba olmutu. lk koyduu vergi ise Bac- Pazar denilen ve belediyeye ait olan Pazar Resmiydi (Erylmaz, 2005, s.389). II. Mahmut devrinde yenieriliin kaldrlmas ve 1827 ylnda htisap Nezaretinin kurulmasyla Tanzimat devri yerel ynetimlerinin temeli atlm oldu. htisap Nezaretinin temel grevi esnafn teftii, vergilerin toplanmas, narh konulmas, gvenlik gibi konulardan oluuyordu. Bu dnemde idarenin her kademesinde ayrm gzetilmeksizin tm halkn katlaca Muhassllk Meclisleri, Vilayet, Liva, Kaza dare Meclisleri ve Ziraat Komisyonu gibi idareler oluturulmutur. Belirtilen yaplarda yerel halkn temsilcilerinin bulunmas, Osmanl toplumunda modern anlamda yerel ynetimin ekirdei olarak deerlendirilmektedir. 1854 ylnda Fransz komn idaresi rnek alnarak stanbul ehremanetinin kurulmasyla htisap Nezareti ortadan kaldrlmtr. Batl anlamda ilk belediye olan 6. Daire-i Belediye ise 1857 de Galata ve Beyolu blgesinde kurulmutur (Ortayl, 2005, s.70 ). Tarada ilk belediye ve bugnkne benzer il zel idarelerinin temeli 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile atlmtr. Bu nizamnameye gre her kazada belediye meclislerinin kurulmas ngrlse de uygulamada birok kazada bu meclisler kurulamamtr. Sonradan bu nizamnamede baz deiiklilikler yapldysa da bu konuda temel yasal dzenleme 1908 Merutiyet dzeninden sonra gerekletirilmitir. 1913 ylnda karlan dare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu Muvakkati adn tayan geici bir yasa, illerde genel ynetim yannda yerel ynetim niteliindeki il zel idarelerinin kurulu, grev, yetki ve ileyiine dair kurallar getirmiti. Bu geici yasann illerin genel ynetimine ilikin blm (ilk 74 maddesi) 1929 ylnda 1426 sayl yasa ile yrrlkten kalkm, 1946 ylnda ise bu yasann yerini 5442 sayl l daresi Yasas almtr. l zel idareleri hakknda 2005 ylnda kartlan 5302 sayl kanundan nceki dnemde yaplan son deiiklik 1987 ylnda yaplm, bu deiiklikle yasann ad, l zel daresi Kanunu olmutur (Geray, 1994, s.5).

49

Osmanlnn taraya ynelik olarak kard son kanun olan 1877 tarihli Dersaadet Belediye Kanunu ise 1930 ylnda 1580 sayl Belediye Kanunu yrrle girinceye kadar yrrlkte kalmtr (Ortayl, 2005, s. 86). Halen yrrlkte bulunan 5393 Sayl Belediye Kanunu genel kanun olup 2005 ylnda yrrle girmitir. 2004 Ylnda kabul edilerek yrrle giren 5216 Sayl Bykehir Belediyesi Kanunu ise 5393 Sayl yasaya gre zel kanun niteliindedir. Bu kanun adndan da anlald zere Bykehir Belediyelerini ilgilendiren ve Belediye Kanununda yer almayan zel dzenlemeleri iermektedir. Ky ynetimini cemaat esasna gre dzenleyen 1864 ve 1871 nizamnamelerinin 1913 tarihli Geici Kanunla yrrlkten kaldrlmasyla kyler yasal dayanaktan yoksun kalmtr. Ky ynetimleri ilk kez 1924 tarihli ve 442 sayl Ky Kanunuyla tzel kiilik kazanmtr. Bu kanunun kartlmasna kadar kyler geleneklerle ynetiliyordu. Sz edilen yasa ile kyler tzel kiilii haiz yerel ynetim birimleri olarak kabul edilmitir (Geray, 1994, s.6; engl, 2010, s.34-35).

3.3. Yerel Ynetimlerin Kltr Hizmetleri


Toplumdaki kltr gereksinmesi, yerel dzeyde daha etkin ve verimli olarak karlanabilir. Yerel ynetimler, kltr gereksinimlerini karlamak amacyla yerel toplumun deerlerini, geleneklerini yaatmak, gelitirmek, yenilerini yaratmak ilevini yklenebilir durumdadrlar. Ayrca byklklerine ve mali olanaklarna gre farkllklar olmakla birlikte, yerel ynetimler her basamaktaki kltr kurumlaryla ilgili sorumluluklar yerel halkn destek ve katklarn da salayarak daha nitelikli biimde karlayabilir. Merkezi ynetimin taradaki temsilcileri, vatandalarn tepki ve yaknmalarna gereken duyarll gstermediinden sorunlar giderek birikmektedir (ztaZengin, 2008, s.165). Belediye bakanlar seimle i bana gelmeleri nedeniyle halkn isteklerine kar daha duyarl olmaktadr. Seimle greve gelen yneticilerin sorumluluk ve hesap verme dncesinin, merkezi brokrasinin

50

temsilcilerine gre daha ileri seviyede olaca aktr. Tm bu nedenlerle yerel ynetimlerin kltrel fonksiyonlarnn desteklenmesi ve tevik edilmesi gerekmektedir. Yerel ynetimler sanat ve rekreasyon tesislerinin oluturulmasnda ve kltrel demokrasinin gereklemesinde yaamsal bir rol oynar. Bu nedenle yerel ynetimler kentin kltrel gelenei ve kent halknn kltrel zellikleri nda bir kltr politikas oluturma ve uygulama yetkisine sahip olmaldr (Kaya, 2007, s.158). Kltrn kalknma srecinde etkin bir rol oynayabilmesi iin merkezi ynetimin yannda yerel ynetimlere de nemli grevler dmektedir. Bu grevleri yerine getirmeleri iin yerel ynetimlerin yeterli maddi imkanlarn yannda uygun enstrmanlara da sahip olmas gerekir. Bu noktada oulculuu ne karan, herkesin kendisini diledii gibi ifade etmesine imkan veren, sanat ve yaratcl destekleyen, kltrel hayata toplumun her kesiminin kolay eriimini ve katlmn salayan kltr programlarnn ynetimi yerel ynetimlerin en nemli grevlerinden biridir (sen, 2007, s.16).

3.3.1. l zel darelerinde Kltr Hizmetleri


Yerel ynetim reformu kapsamnda 2005 ylnda yrrle giren 5302 sayl l zel daresi Kanununun 6. maddesi, l zel daresinin grevlerini dzenlemitir. Grevleri dzenleyen bu maddede kltr kelimesine de atfta bulunulmutur (l zel daresi Kanunu, 2005). Ancak kltrn ilevsel anlamda il zel idaresi organizasyonu ve grevleri asndan alm yaplmamtr. Daha ok yatrmc bir kurum grnts bulunan zel idarelerinin kendi bnyelerinde kltrel fonksiyonlar etkin ekilde icra etmedikleri gzlenmektedir. Trkiyede yerel rgtlenme kapsamnda nemli ilevleri bulunan il zel idareleri ve valilikler, stratejik plan hazrlamann tesinde somut ve canl kltr politikalarna sahip deildir (Erdoan, 2011, s.81). zellikle il snrlarnn bykehir snr olarak kabul edildii stanbul ve Kocaeli illerinde

51

(5538

Sayl

Kanun,

md.

26)

zel

dareleriyle

Bykehir

Belediyelerinin hemen hemen ayn ilevleri yerine getirmeleri nedeniyle, l zel dareleri youn kltrel faaliyet ve etkinlikler dzenlememektedir. Kltrel faaliyetler konusunda yeterince etkin olmamakla beraber, l zel dareleri, yeni kltr merkezleri ina edilmesi ve kltrel ve tarihi mirasn korunmas iin yaplan rleve, restitsyon ve restorasyon almalaryla n plana kmaktadr. Bu kapsamda 2006-2010 yllar aras faaliyet raporlar incelenen stanbul l zel daresinin bnyesinde Eitim, Kltr ve Sosyal ler Daire Bakanl ve Kltr ve Sosyal ler Mdrl yer almaktadr. stanbul l zel daresinin yukarda belirtilen zaman aralnda kltrel faaliyetler kapsamnda, kltr merkezleri ina ettii, kltrel ve tarihi mirasn korunmasna ilikin projeler yapt, halk ktphanelerine malzeme alm ile birlikte onarmlarn yapt, ayrca kltrel faaliyet olarak sadece okullarda tiyatro eseri sergilenmesi iin bte ayrd grlmektedir. stanbul 2010 Kltr Bakenti projesine yaplan katklar da faaliyetler arasnda saylmaktadr (stanbul l zel daresi, 2006-2010). nce tarafndan, yerel kltr politikalar konusunda Antakya, Kars ve anakkale illerinde yaplan saha aratrmasnda, il zel idarelerinin kltre ynelik faaliyetlerinin olduka kstl olduu tespit edilmitir (nce, 2009, s.229). nemli kentlerimizden olan Kocaeli l zel daresinin kurumsal organizasyon emas iinde kltrle ilgili bir birim ve grevlendirme yer almazken, Ankara, zmir, Adana, Konya, Antalya, Erzurum Trabzon gibi kentlerde daire bakanl yada mdrlk dzeyinde birimler bulunmaktadr. Trkiyede zel idarelerin kltrle ilgili faaliyetler kapsamnda genel olarak inaat alannda younlat gzlenmektedir. 5302 sayl l zel daresi Kanununun kltr konusunda ayrntl dzenlemeler iermemesi nedeniyle, bu alandaki faaliyetlerin arlkl olarak belediyelere brakld anlalmaktadr.

52

3.3.2. Ky Yerel Ynetiminin Kltr levleri


Cumhuriyetin ilk yllarna kadar geleneklerle ynetilen ky ynetimleri 1924 ylnda kartlan 442 sayl Ky Kanunuyla yerel ynetim birimleri haline gelmitir. Halen yrrlkte olan bu yasa kapsamnda ky ynetimlerine birtakm kltrel ilevler verilmitir. Ky Kanununun 13. maddesinde kyde yaplmas zorunlu olan grevler saylm 14. maddede ise kylnn istee bal yapabilecei iler belirtilmitir. Ky Yasasna gre; kylnn bilgisini artracak kitaplar getirmek, kyde gre, cirit, nian altrmalar gibi ky oyunlar yaptrmak kltrel ilevler olarak ky ynetiminin istee bal grevleri arasnda saylmtr (Ky Kanunu, 1924, md.14). Kyllerin giydii esvaplar kyde dokutmaa almak, kylden berber yetitirmek, kylden ayakkabc yetitirmek, kylden nalbant, demirci, arabac, kalayc yetitirmek gibi meslek edindirme faaliyetleri de 14. maddede belirtilen ihtiyari grevlerdendir. Mali imkanlarn olduka snrl olduu kylerde, sivil toplum

almalar, zel giriimler veya sponsorluk imkanlar salanarak kltrle ilgili almalarn yaygnlatrlmas salanmaldr. Bugnk kalknmasna niteliiyle destek verir ky yerel ynetiminin iin, lkenin ile topyekun ky

hale

gelmesi

leinde

muhtarlklarnn ve belediyelerin temsil edildii bir ile yerel ynetimi (ile zel ynetimi) kurulmas, nfusu 500 aan yerlerde Fransadaki krsal belediyelere benzer belediye rgtnn kurulmas nerilmitir (Geray, 1994, s.8). Trkiyede var olan belde belediyelerinin skntlar gz nne getirildiinde, yeterli mali imkanlar salanmadan bu ekilde rgtlenmelerin oluturulmasnn durumundadr. faydal olup olmayaca konusu ayrca tartlmak

53

3.3.3. Belediyelerde Kltr Hizmetleri


Belediyeler, halkn altyap, imar, trafik, temizlik, salk, eitim vb. fiziki ve maddi ihtiyalarn karlayarak sosyal ve ekonomik gelimeye katkda bulunmaktadrlar. Ancak kentte yaayanlarn bunlarn dnda hatta bunlardan nce gelmesi gereken kltrel ve sanatsal gereksinimleri bulunmaktadr. Belediyeler, snrlar iinde yaayan halkn ortak ihtiyalarn

karlamak zere kurulmu idari yaplardr. 5393 sayl yasann 14. maddesi belediyenin grev ve sorumluluklarn sayarken yukarda belirtilen ileve vurgu yapmak zere mahalli mterek nitelik tabirini kullanr. Belirtilen bu ortak gereksinimler arasnda kltr, sanat ve tantm hizmetlerinin yannda kltr ve tabiat varlklarnn, tarihi dokunun ve kent tarihi iin nem tayan mekanlarn korunmas da yer almaktadr. 14. maddede yer alan dzenleme, belediyelerin kltrle ilgili grevlerine yer vermekle beraber ok zayf bir vurgu yapmtr. Yasal erevenin kesin ve meyyideler ierecek ekilde dzenlenmemesinin de etkisiyle insanlarn deerlerine ve duygularna hitap eden kltrel ve sanatsal faaliyetler ncelikler sralamasnda ya gz ard edilmekte yada alt sralara yerletirilmektedir. Kltrel hizmetler verilirken toplumun eitim ve kltr anlaylar arasndaki farkllklar ve sosyal ve ekonomik stat ayrmalar da gzetilmelidir. zellikle byk kentlerin merkezlerinde ve gemiten gelen planl yerlerinde yaayan kesim ile varolarnda yaayan kitlenin kltrel ihtiyalarnn farkl olaca dikkate alnmaldr. Gler sonucu krsal alanlardan kentlere gelmi ve kentin salksz yerlerinde yerleen bu kesimin kente uyumda yaad zorluklar gz ard edilemez. Bununla birlikte kentte yaayan farkl kesimlerin, kent kltr, kimlii ve deerlerini iselletirerek kentlilemesinin yolunun kltrn yerelde fonksiyonel olarak kullanlmasndan getiini de unutmamak gerekir.

54

3.4. dayanaklar

Belediyelerde

Kltrel

Faaliyetlerin

Yasal

3.4.1. 1580 Sayl Mlga Belediye Kanunu


1877 tarihli Dersaadet Belediye Kanununun yerine 1930 ylnda kabul edilen 1580 sayl eski belediye kanununda belediyelerin grevleri tek tek saylmak suretiyle belirlenmiti. Grevlerin saylarak belirtilmesi nedeniyle bu kanunda yazl kltrel faaliyetler bu gn iin de belediyelerin kltrel alma alanlarn belirleyebilir. 1580 sayl yasann 15. maddesinde belediyenin vazifeleri bal altnda kltrle ilgili grevler aadaki ekilde belirlenmitir: Halk iin ktphane ve okuma salonlar amak, belediye baheleri, fidanlklar, ocuk baheleri, oyun ve spor yerleri yapmak, belediye korular yetitirmek, bunlar korumak ve iletmek (md.15/33). Fakir ailelerin ikiz ocuklarna, alelumum ksz, fakir, kimsesiz ocuklara para, hekim, ila, yeme, ime, giyinme, barnma, tahsil, terbiye cihetlerinden yardm etmek, fakir hastalara meccanen bakmak, ila vermek, fakir cenazelerini meccanen kaldrmak, alil, iten aciz olup ta bakacak kimsesi olmayanlara bakmak (md.15/34). Genler iin mahallin ihtiyacyla mtenasip stadyumlar tesis etmek ve iletmek (md.15/54). Belediyeye ait elence yerleri tesis etmek ve iletmek (md.15/55). Belediye tiyatrosu, sinemas, belediye oteli ve gazinosu, halk mzeleri ve hayvanat ve nebatat baheleri yapmak ve idame etmek ve yaptrp iletmek (md.15/59). Zabtai belediye memuru belediye fen memuru, yap kalfas ve yapc ve muhtelif meslek ustalar gibi beldenin ve belediye idaresinin muhta olduu meslekler erbab yetitirmek zere kurslar, dersler, gece ve hafta

55

tatili gn dershaneleri ve ikmal ve rak, ev kadn mektepleri amak ve idare etmek (md.15/72). Bu saylan grevlerden 33 ve 34. fkrada yer alanlar zorunlu dierleri istee bal yaplabilecek grevlerdendir.

3.4.2. 5393 Sayl Belediye Kanunu


Yerel ynetim reform giriimleri kapsamnda ilk olarak 24.12.2004 tarihinde 5272 sayl Belediye Kanunu TBMM tarafndan kabul edilerek yrrle girmiti. Ancak Anayasa Mahkemesinin bu yasay ekil ynnden Anayasaya aykr bularak iptal etmesi zerine, 03.07.2005 tarihinde bugn yrrlkte olan 5393 sayl Belediye Kanunu kabul edilmitir. 5393 sayl yeni belediye kanununda 1580 sayl yasadan farkl olarak belediyelerin grevleri karma bir yntemle hem genel yetki kural erevesinde hem de saylarak belirlenmitir. Eskisinden farkl olarak kltrle ilgili faaliyetler ise tek tek saylarak belirlenmemitir. kltr ve sanat hizmetleri denilerek bunun kapsamna girebilecek tm konularda belediyeler grevli klnmtr. Kanun teknii asndan bu yntem isabetli olmakla beraber, vesayet denetimi altnda grev yapan belediyeler, vesayet makamlarnn daraltc yorumlar nedeniyle, kanunda genel olarak belirtilen konularda hareket alanlarn geniletmekten ekinmekte yada kendilerini bu alanlarda grevli saymamaktadr. Bu nedenle yeni reform giriimlerinde belediyeleri kltrel alanda ynlendirici olacak ekilde dzenlemelerin yasalara konulmas veya bu konuda kartlacak ynetmeliklerle belediyelerin grevli klnmasnda fayda bulunmaktadr. Bu kanun ilk olarak 13. maddesinde hemehri hukuku bal altnda yer alan dzenlemede belediyeye, hemehriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapma ve bu almalarda niversitelerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve

56

uzman kiilerin katlmn salayacak nlemleri alma grevini vermitir. Yukarda saylan katlmclarla birlikte yerel bir platform eklinde organize edilecek bu almalar sayesinde, belediyeler kltrel ilikilerin korunmas ve kltrel deerlerin korunmas almalarn daha planl ekilde yapabileceklerdir. Belediyelerin yapmas gereken kltrel faaliyetlerden ise 14.

maddede belediyenin grev ve sorumluluklar bal altnda bahsedilmitir. Buna gre belediyeler, mahalli mterek nitelikte olmak artyla kltr ve sanat hizmetlerini yapar veya yaptrrlar. 14. maddenin ikinci fkrasnda ise belediyelerin kltr ve tabiat varlklar ile tarihi dokunun ve kent tarihi bakmndan nem tayan mekanlarn ve ilevlerinin korunmasn salayabilecei belirtilmitir. Kanunun 73. maddesine gre belediyeler, kentin tarih ve kltrel dokusunu korumak amacyla kentsel dnm ve geliim projeleri uygulayabilmektedir. Belediyelere lke snrlar iinde olduu gibi dnda da kltrel aktiviteler ve faaliyetler yrtme imkan tannmtr. Bu kapsamda 74. maddede bahsedilen karde kent ilikilerini farkl kltrlerin bir araya gelmesine ve birbirlerini tanmasna frsat salamas asndan belediyelerin kltrel fonksiyonlar arasnda sayabiliriz. Belediyelerin yurt iinde ve ileri Bakanlnn izniyle yurt dndaki belediyeler ve mahalli idare birlikleriyle karlkl i birlii yapmasna; karde kent ilikileri kurmasna; ekonomik ve sosyal ilikileri gelitirmek amacyla kltr, sanat ve spor gibi alanlarda faaliyet ve projeler gerekletirmesine kendi belediye meclisleri karar verebilmektedir (md.18/p). Belediyeler, kent konseyleri ve gnll katlm yoluyla kltrel faaliyetlerde bulunabileceklerdir (md.76, md.77). Belediye kanununun 60. maddesine gre belediyeler sosyo-kltrel, sanatsal ve bilimsel etkinlikleri belediye btesine gider yazabilecektir.

57

3.4.3. 3030 Sayl Mlga Bykehir Belediye Kanunu


Trkiye'de "Bykehir Belediyesi" ynetimleriyle ilgili ilk temel dzenleme 1984 ylnda Kanun Hkmnde Kararname olarak karldktan sonra ayn yl kanunlaan 3030 sayl Byk ehir Belediyelerinin Ynetimi Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin Deitirilerek Kabul Hakknda Kanun ile yaplmtr. Bykehirlerin ynetimi hakknda yrrlkten kalkan 3030 sayl kanunda bykehir belediyesinin kltrle ilgili grevleri ayrntl olarak belirtilmemitir. 5216 sayl kanunla birlikte yrrlkten kalkan bu kanuna gre, bykehir belediyesinin grevleri sadece sosyal ve kltrel hizmetleri yerine getirmek ifadeleriyle belirtilmitir (md.6/f).

3.4.4. 5216 Sayl Bykehir Belediye Kanunu


Bykehirlerin ynetimi esaslarn dzenleyen 5216 sayl Bykehir Belediye Kanununun 7. maddesinde ise kltr hizmetlerine verilecek desteklerden sz edilmitir. Bu erevede bykehirin btnlne hizmet eden sosyal donatlar, blge parklar, hayvanat baheleri, hayvan barnaklar, ktphane, mze, spor, dinlence, elence ve benzeri yerleri yapmak, yaptrmak, iletmek veya ilettirmek; gerektiinde amatr spor kulplerine malzeme vermek ve gerekli destei salamak, amatr takmlar arasnda spor msabakalar dzenlemek, yurt ii ve yurt d msabakalarda stn baar gsteren veya derece alan sporculara belediye meclis kararyla dl vermek Bykehir Belediyelerinin grevleri arasnda saylmtr (md.7/m). Ayrca Bykehir Belediyelerine kltr hizmetleri iin bina ve tesisler yapmak, kamu kurum ve kurulularna ait bu hizmetlerle ilgili bina ve tesislerin her trl bakmn, onarmn yapmak ve gerekli malzeme desteini salamak grevi verilmitir. Bykehir Belediye Kanununun 7. maddesine gre; belediyeler, kltr ve tabiat varlklar ile tarih dokunun ve kent tarihi bakmndan nem tayan meknlarn ve ilevlerinin korunmasn salayabilir; bu amala bakm ve onarmn yapabilir, korunmas mmkn

58

olmayanlar aslna uygun olarak yeniden ina edebilir. Bu grevler Bykehir snrlar iindeki ile belediyelerine de verilmitir. 5216 sayl Kanunun 15. maddesi Bykehir Belediyelerine zg ve belediye meclisi iinden oluturulacak be tane ihtisas komisyonu ngrmtr. Bu komisyonlar arasnda eitim, kltr, genlik ve spor komisyonu dikkat ekmektedir. Eitim kltr, genlik ve spor komisyonu yasada kurulmas zorunlu be komisyondan biri olarak saylmtr. Bu zorunluluk yasa koyucunun bykehirlerde eitim ve kltr konularna, imar, evre, ulam ve bte konular kadar nem verdiinin gstergesi olarak kabul edilebilir. Kanun, sosyal ve kltrel faaliyetlerin dier blgelere gre daha youn grld Bykehirlerde bu tr komisyonlarn kurularak daha etkin faaliyet gstermesini istemitir. Bykehir Belediye kanununun 24. maddesine gre belediyeler sosyal, kltrel, sanatsal ve bilimsel etkinlikleri belediye btesine gider yazabilmektedir.

3.4.5. Ynetmelikler 3.4.5.1. Katlm


Yeni Belediye Kanunu kltrel faaliyetleri salt kamu ynetiminin bir grevi olarak grmemi, bu kapsamda sivil toplum kurulular ve gnlllerin de bu alanlarda faaliyet yapmasna zemin hazrlamtr.

Belediyelerde

Kltrel

Faaliyetlere

Gnll

Gnlllk mekanizmas hem yerel ynetimlerin finansal sorunlarnn zmnde bir yntem olarak dnlm, hem de katlmc demokrasinin gerekletirilmesi iin yurtta-ynetim etkileiminin bir arac olarak grlmtr. Toplumda gl bir katlm, toplumsal refaha ynelme ve bireyin sosyal yaama kazandrlmas ve toplumla balarnn glendirilmesi, bir baka anlatmla, katlm, yurttalk ve yurtseverlik, gnlllk dncesinin temel belirleyicileridir (ukurayr, 2010, s.5).

59

Belediye Kanununun 77. maddesinde yer alan salk, eitim, spor, evre, sosyal hizmet ve yardm, ktphane, park, trafik ve kltr hizmetlerinde gnll katlma ilikin dzenlemenin kapsamn belirlemek zere 2005 ylnda l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm Ynetmelii kartlmtr. Belediyelerin ocuklara, kltrle ilgili gnll yallara, alma alanlar, zrllere, ve

kadnlara,

genlere,

yoksullara,

kimsesizlere

dknlere ynelik eitim, kltr, salk ve sosyal hizmetleri; ktphane, tiyatro, sinema gibi kltr hizmetleri; biliim, meslek edindirme kurslar, kre gibi eitim hizmetleri; park, bahe, kent estetii, evre dzenlemeleri ile kat atk gibi evre kirlenmesinin nlenmesine ynelik hizmetleri ve tarihi, kltrel mirasn ve tabiat varlklarnn yaatlarak korunmas hizmetleri olarak belirlenmitir (md. 5).

3.4.5.2.

Kltr

ve

Turizm

Bakanlnca

Yerel

Ynetimlerin, Derneklerin, Vakflarn ve zel Tiyatrolarn Projelerine Yaplacak Yardmlara likin Ynetmelik

Kltr Bakanl tarafndan 2007 ylnda kartlan bu ynetmelik; sivil toplum kurulularyla birlikte yerel ynetimlerin kltr, sanat ve turizmi gelitirmek ve tantmak iin hazrlanan projelerin deerlendirilmesi ve Kltr ve Turizm Bakanl btesinden maddi yardm yaplmasna ilikin esaslar dzenlemitir. Bu kapsamda, (md.1-2). Ynetmeliin 6. maddesine gre Bakanlk, Kltr, sanat ve turizm bykehir belediyeleri, belediyeler, mahalli idare birlikleri ve il zel idareleri bakanlktan proje destei alabilmektedir

deerlerini ve zenginliklerini yaatc, yayc, destekleyici, gelitirici ve tantc, yerel, ulusal ve uluslararas nitelikteki enlik, festival, anma gnleri, konser, sergi, gsteri, kongre, sempozyum, seminer, panel, gzel sanatlar, fuar ve benzeri etkinliklere ilikin projelere yardmda bulunabilmektedir (md. 6).

60

Ynetmelikte ayrca bakanla sunulacak projelerin hangi kriterlere sahip olmas gerektii, yardmn ne ekilde yaplaca ve yaplan yardmlarn denetlenmesine ilikin dzenlemeler yer almaktadr.

3.5.

Merkezi

Ynetim

Kltr

Hizmetlerinin

Yerel

Ynetimlere Devri Giriimleri


Trkiyede kamu ynetimi sisteminin yeniden yaplandrlmas ve devlet iindeki mali ve siyasal yetki paylam mekanizmalarn yeniden dzenlenmesi dorultusunda almalar 1960larda balamtr. O gnden bu yana be yllk kalknma planlarnda ve eitli komisyonlar tarafndan hazrlanan raporlarda kamu ynetimi ve yerel ynetimlerin sorunlar ele alnmtr. Bu raporlarn balcalar, 1963 ylnda hazrlanan Merkezi Hkmet Tekilat Aratrma Projesi (MEHTAP), 1971 ylnda hazrlanan dareyi Yeniden Yaplandrma: lkeler ve neriler projesi ve 1991 ylnda hazrlanan Kamu Ynetimi Aratrma Projesi (KAYA) olarak gsterilebilir (Gymen, 2004, s.33). Bu reform almalarnn yerel ynetimlerde de yansmalar olmu, 2004 ylndan sonra TBMM tarafndan yerel ynetim alannda yeni Belediye Kanunu ve l zel daresi Kanunu kabul edilmitir. Trkiyede yerel ynetimler yeniden yaplandrlrken gndeme gelen birok reform nerisinin ortak noktas, zerk, gl ve demokratik yerel ynetimler oluturulmasdr. Yerel zerklik kavram ile birlikte anlan, Avrupa Konseyi tarafndan 1985 ylnda kabul edilen ve Konseye ye 46 lkeden 41i tarafndan imzalanan ve onaylanan, 1 Nisan 1993 tarihinden itibaren Trkiyede de yrrlktedir(Ksecik, 2007, s.733). Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art yerel ynetimlerin zerklik alanlarnn snrlarn belirlerken, bu zerkliklerle ilgili olarak anayasal garantiler getirmektedir. lkemizde merkezi ve yerel ynetim alannda reform yapmak amacyla en nemli giriimlerden birisi de, Kamu Ynetiminin Temel lkeleri ve Yeniden Yaplandrlmas Hakkndaki Kanundur. 15.07.2004 tarihinde

61

Trkiye Byk Millet Meclisinde kabul edilen ancak Cumhurbakannca onaylanmad iin yrrle giremeyen 5227 sayl kanunla kamu ynetimi anlayna farkl bir bak getirilmek istenmitir.

3.5.1. Kamu Ynetimi Reform Kanunu Giriimi


Trkiyede 2000lere doru hzlanan ABye uyum sreci kltr politikalarnda harekete yerel idari zere, birimlerin kltr yeniden yaplanma iletme giriimlerini idare ve beraberinde getirmitir. Kltr ve Turizm Bakanl yerel potansiyeli geirmek kurumlarnn organizasyonunu yerel ynetimlere brakma karar almtr (Aksoy, 2009, s.189). Bu dorultuda hazrlanan Kamu Ynetiminin Temel lkeleri ve Yeniden Yaplandrlmas Hakkndaki Kanunun gerekeleri ve hedefleri yerellik ve yerindenlii glendirerek halkn katlmn artrmaktr. ABye yelik erevesinde hazrlanan bu yasa, yerel ynetimlerin idari yaplandrmalarnda, ilke ve rgtlenmelerinde yerinden ynetim ilkesine paralel deiimler gerekletirilmesini hedeflemektedir (nce, 2009, s.221223). Merkezi idarenin tara tekilatlarnn, yerel ynetimler bnyesinde faaliyetlerini srdrmesini ngren bu kanun kapsamnda Kltr ve Turizm Bakanlna ait sanat galerileri, mze ve ktphanelerin yerel ynetimlere devri ngrlmt. 5227 Sayl Kanunun Geici 1. Maddesine gre, bakanla bal ve ulusal nitelik tamayan ktphane, Devlet gzel sanatlar galerisi ve mzeler ile halk ktphaneleri ve kltr merkezlerinin, bina, ara, gere, tanr ve tanmaz mallarnn, alacak ve borlarnn, bte denekleri ve kadrolar ile birlikte olmak zere personelinin, dnda bulunmas halinde il zere kanunun belediye snrlar iinde snrlar belediyelere devredilmesi ngrlmt. Bu birimlerin belediye

zel idarelerine devredilmesi ngrlmt Cumhurbakan tarafndan onaylanmamas

(TBMM Birleim ve Komisyon Tutanaklar, t.y.). Ancak, yukarda da belirtildii

62

nedeniyle, Kltr ve Turizm Bakanlnn tara tekilatnn yerel ynetimlere devri ile ilgili bu giriim sonusuz kalmtr.

3.5.2. Kltr ve Turizm Bakanlnn Baz Tara Kurulularnn l zel dareleri ve Belediyelere Devrine likin Kanun Tasars
Kamu ynetiminin tamamnda tek bir kanun kartlarak reform yaplmas ynnde atlan admlarn sonusuz kalmas zerine, yerel ynetim reformuna ilikin kanunlarda olduu gibi, reform dnlen her idari alan iin ayr kanuni dzenlemeler yaplmaya balanmtr. Bu kapsamda hazrlanan Kltr ve Turizm Bakanlnn Baz Tara Kurulularnn l zel dareleri ve Belediyelere Devrine likin Kanun Tasars 2006 ylnda TBMMne sunulmutur. Bu tasarda da genel anlamda yukardaki blmde belirtilen hedef dorultusunda tara tekilatlarnn yerel ynetimlere devri ngrlmektedir. Tasarnn gerekesinde, kltrel miras ve kltrel deerlerin daha iyi korunabilmesi ve gelecee aktarlabilmesi iin bu miras ve deerlerin daha iyi tantlmasnn gerektii belirtilerek, bu hedefe ulamak ve ek kaynaklar oluturmak iin sz konusu hizmetlerin yerel ynetimlere devrinin amaland belirtilmektedir. Tasaryla, Bakanln tara tekilatnda bulunup belediye snrlar iinde yer alan, gzel sanatlar galerileri, mzeler, ktphaneler, kltr merkezleri ile danma brolar belediyelere, bunlardan belediye snrlar dnda kalanlarla birlikte, il halk ktphaneleri ve arkeolojik eser bulunan mzeler il zel idarelerine devredilecektir. 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklar Kanununda belirtilen ren yerleri ve ulusal mzeler ile yazma eser ktphaneleri kapsam dnda tutulmutur. Tasar 2010 ylnda Babakanlk tarafndan Tasarlar). yenilenmi fakat henz kanunlamamtr (TBMM Kanun

63

4. TRKYEDE KLTREL BELEDYECLK, UYGULAMA ALANLARI ve AB-TRKYE LKLERNN YEREL KLTR YNETMNE ETKS 4.1. Btncl Belediyecilik Kapsamnda Kltrel

Belediyecilik
Son yllarda belediyelerin altyap faaliyetleri, imar ve zabta hizmetleri yrten yerel rgtler olduu eklinde yerleik algnn deimeye balamasyla birlikte toplumsal beklentiler de farkllamtr. Bu dorultuda belediyelerin sosyal ve kltrel alanlarda sunduu hizmetler eitlenerek art gstermitir. Yerel hizmetlerle ilgili beklentilerin ykselmesi, btncl belediyecilik yaklam erevesinde fiziki belediyecilik, sosyal belediyecilik ve kltrel belediyecilik yaklamlarnn birbirleri ile olan ilikileri zerinde durulmasn gerektirmektedir. nceleri byk kentlerde ve kentin merkezi yerleim alanlarnda konumlanan kltr merkezleri, belediyelerin ve zel idarelerin ortak almalaryla artk kentin kenar semtlerinde de yer bulmaya balamtr. Bu ekilde alan kltr merkezlerinde faaliyetlerin artmasyla birlikte yukarda belirtilen toplumsal alg deimeye balam, kltrel hizmetler belediyelerin nemli hizmet alanlarn oluturur hale gelmitir. Kltr hizmetlere hizmetlerinin olan talebin art giderek balangta artmasna dk sebep dzeyde olmutur. olan bu

Kltr

fonksiyonel anlamda salt kentli zenginlerin yararland bir alan olmaktan karan bu gelimelerle, fiziki ve sosyal belediyeciliin yannda kltrel belediyecilik de bir kavram olarak olumaya balamtr. Aratrmann devam eden blmlerinde yukarda belirtilen

belediyecilik yaklamnn belediye hizmetlerinin sunulmas asndan nasl konumlandrlmas gerektii ve kltrel belediyeciliin gelimesinde oynad nemli rol nedeniyle, kltr perspektifinden AB-Trkiye ilikileri ele alnmtr. Aratrmann bu blmnde, Trkiyede yerel ynetimlerin kltr

64

politikalaryla

karlatrma

yaplmas

asndan

AB

lkelerinde

yerel

ynetimlerin kltre ilikin uygulamalar Trkiyeden sonra ele alnmtr. Konuya giri mahiyetinde olmas asndan yurtdndan rneklerin ncelikle ele alnmas gerekebilir. Ancak bu blmn sonunda, AB ile Trkiye arasnda eitim ve kltr fasl mzakereleri ile Birliin; Avrupa Kltr Bakentleri, kltr dlleri vb. kltre ilikin uygulamalar ele alnmtr. Ele alnan bu son blmlerle sk balants nedeniyle, AB lkelerinin yerel ynetim kltr uygulamalarna ilikin lke rnekleri blm banda deerlendirilmemitir.

4.1.1. Kltrel Belediyecilik ve Sosyal Belediyecilikten Ayrmas


Trkiyede son yllarda kentlerin fiziki ve mekansal ihtiyalarn odana alan belediyecilik anlaynda nemli aamalar kaydedilmitir. Klasiklemi ifadesiyle, yol, su, kaldrm vb. hizmetlerde baarl belediyecilik rnekleri ortaya konmutur. Fiziki evreden hareketle kavram bir ihtiya olarak belirmeye balamtr. Yerel ynetimler sadece kentlerin fiziki ihtiyalarn karlamakla grevli kamu kurumlar deildir. Kentte yaayanlarn medeni ihtiyalarn karlamakla da grevlidirler. Bu sebeple belediyeler, kentlilerin sosyal, kltrel ve ekonomik geliiminden de sorumludur (Kaya, 2007, s.13). organize olan belediyecilik anlaynn olgunlamaya balamasyla sosyal belediyecilik

Trkiyedeki ehirlerin gle gelenleri kent iinde yer alan kurumlar a ierisinde btnletirme ve hazmetme yeteneinden yoksun oluu kentleme ve kentlileme kavramlarnn ayrmasn gerektirmitir. Bu kavramlardan kentleme, kentsel nfusun sadece fiziksel varlna gnderme yapmaktadr. Kentlileme ise, kente gle gelen bireyin kentsel kaynaklara (arazi, konut, i) ve kentsel hizmetlere eriimini, kentsel deerleri benimsemesini ve kendini gerekletirme iin eit frsatlara sahip olmasn salayan srelere iaret etmektedir. Kentlileme, kent sakinini sadece gzlemci olmaktan kartmakta,

65

sorumluluk

stlenen

katlmc

bireyler

olmaya

ynlendirmektedir

(Gymen, 2010, s.214).


Trkiye 1950lerden sonra tarihinin en byk kentleme olayna tanklk etmitir. Bu tarihe kadar nfusun yzde sekseni krsal alanda yaarken, bu gn bu oran neredeyse tam tersine dnmtr. Yaanan bu kentleme sreci, salt nfusun mekanda yer deitirmesini aan bir deiim srecine iaret etmekte ve bu sre, ekonomik, politik, toplumsal ve kltrel dzeylerde bir dizi arpc deiimle birlikte yaanmaktadr (Ik ve Pnarcolu, 2005, s.95). stanbul, Ankara, zmir dnda kentlerin byk ounluu ie kapal kentler statsnde idi. Krda yaayanlar nce bu kente, ardndan gelimekte olan Eskiehir, Adana, Gaziantep, zmit, Antalya, Mersin, Diyarbakr gibi ara kentlere hcum ettiler (Szen, 2007, s.113). Sre iinde hzla artan kentsel nfusun kentlilemesinden nce gerekleen, merkezi ynetimlerin ba etmekte zorland ve seyirci kald arpk kentleme olgusu, zm karmak sosyal sorunlarn ortaya kmasna neden olmutur. Youn gle balayan kent yoksulluunun ehirlerin eperlerinden merkezine doru oluturduu toplumsal basn ve hareketlenme, artk sosyal belediyecilii yerel ynetimler olarak kanlmaz hale getirmitir. Trkiyede sosyal belediyecilik anlay yukarda belirtilen sosyolojik zorlamalarn da etkisiyle 1990larn ortalarndan itibaren yaygnlam, belediyeler blgelerindeki yoksullara ynelik aevi, erzak, yakacak, kira yardm, hastane, ila ve eitim giderlerine destek eklinde faaliyetlerinde bulunmaya balamlardr. Bu dorultuda, meslek edindirme kurslar, eitim retim faaliyetleri, dk kredili ve uzun vadeli konut temini, mikro kredi temini, kermes veya kadn emeini deerlendirmek zere sat stantlar temini gibi uzun dnemli katklar olarak saylabilir. Ayni ve nakdi yardmlar, salk yardmlar, snma evleri eklindeki ksa dnemli katklarda belediyelerin sosyal belediyecilik faaliyetleri kapsamnda ele alnmaldr (zden ve Arabac, 2007, s.838-839). Bu aamada sosyal belediyeciliin

66

ar bir anlam ve uygulama daralmasyla sadece ihtiya sahiplerine yardm yaplmas olarak alglanmas bir sorun olarak karmza kmaktadr. Oysa sosyal belediyecilikte asl ama, yardm yaplmas hedeflenen kitlenin sosyal rehabilitasyonu olmaldr (en, 2007, s.41). Sosyal belediyeciliin kanlmaz bir srete gerekletii kabul edilse de, kentlilemenin gereklemesi iin kentte btnlemeyi salamaya ynelik her abann ok boyutlu olmas ve kentin fiziksel ynlerinin yan sra toplumsal ve kltrel ynlerini de iermesi gereklidir (Gymen, 2010, s.214). Kltrel belediyecilik ise bir kavram ve ynetim tarz olarak

Trkiyede belediyelerin gndemine son zamanda youn olarak girmeye balamtr. Belediyelerin kltr hizmetlerinin yaygnlamasyla kltrel belediyecilik kavram yeni bir ynetim anlay olarak tartlmaya ve sosyal belediyecilik kavramndan ayrmaya balamtr. Yakn zamana kadar belediyelerde kltrel ilevler sosyal yardm ilevi gren mdrlkler altnda yer aldndan, kltr faaliyetleri ve sosyal yardm almalar ile ilgili kavramlar birbirine kartrlarak, ama ve hedefi belli olmayan sosyal etkinlik kavram ortaya kmtr (Yaam, 1996, s.284). Trkiyede pek ok belediye kltrel ve sosyal kavramlarn bir almak halinde birbirinin iinde deerlendirmektedir. Bykehir Belediyeleri dnda kalan belediyelerin kurumsal yaplar incelendiinde, ayr kltr mdrlkleri bulunmakla birlikte genellikle kltr ve sosyal iler mdrl ad altnda ynetim organizasyonlar oluturulmutur. Teorik alanda da benzer yaklamn takip edildii gzlemlenmektedir. Trkiyede Sosyal Belediyecilik balyla 2009 ylnda yaynlanan bir doktora almasnda, belediyenin tm eitim, kltr ve sanat faaliyetleri sosyal belediyecilik hizmetleri bal altnda sralanmtr (Beki, 2009, s.120-144). Yerel Siyaset ve Belediyecilik balkl bir dier yaynda da, belediyelerin kltr ve sanat hizmetleri sosyal hizmetlerin alt bal olarak anlatlmaktadr (Erdem, 2011, s.227-236).

67

Kltrel belediyecilii sosyal belediyeciliin altnda ve onun alt sektr olarak ele alma yaklam teorik dzlemde ve belediye uygulamalarnda halen yaygn olmakla birlikte artk bu kavramn dierlerini btnleyen ayr bir ynetim tarz olarak ele alnmas gerektii ileri srlmeye balamtr. Bu dorultuda ortaya kan btncl belediyecilikte, her belediyecilik yaklam belediyeciliin ayr birer aamas olarak kabul edilmektedir. Fiziki, sosyal ve kltrel belediyecilikten her biri dierlerinin vazgeilmez mtemmim czleridir (en, 2007, s.44). Kltrel belediyecilik sosyal belediyeciliin bir unsuru deildir. Kltr, sosyal belediyecilik alannn bir alt bal olarak ele alan anlayn dzeltilmesi ve kltrel belediyeciliin olmas gereken vurguyu ierecek ekilde ayrca ele alnmas gerekmektedir. Sosyal belediyecilik ulalmas gereken son aama deil, kltrel belediyecilie doru ilerlerken almas gereken bir aama olarak grlmelidir. Burada almadan kast ncekinin tamamen terk edilmesi deil, yeni aamann ncekini de kapsayacak ekilde gelitirilmesidir. Sosyal belediyecilik, fiziki hizmetlere dayanan belediyecilikle kltrel belediyecilik arasnda balayc, badatrc ve iletici bir aama olarak ele alnmal ve uygulanmaldr (en, 2007, s.42). 2006 ylnda dzenlenen Yerel Ynetimler Kltr urasnda sunu yapan Konya ve Samsun Bykehir Belediye Bakanlar Akyrek ve Ylmaz belediyeciliin; fiziki belediyecilik, sosyal belediyecilik ve kltrel belediyecilik olarak ayr sacayann olmas gerektiini savunurken, sosyal belediyeciliin yanl anlaldna vurgu yapmlardr (Akyrek, 2007, s.6; Ylmaz, 2007, s.9). Akyrek ayrca, kltrel belediyeciliin sadece belli programlar dzenlemek, kltrel faaliyetler yapmak, konserler dzenlemek, enlikler dzenlemek olarak adlandrlmasna itiraz ederek, kltrel belediyeciliin, kent kltrnn olumas noktasnda olduka nemli olduunu sylemektedir. Kltr, kentler iin fonksiyonel anlamda sosyal dokudaki

68

zlmenin, kent kltr ve kentlilik bilincindeki anmann ve kayplarn giderilmesi boyutuyla ele alnmaldr (Akyrek, 2007, s.7). Yerel ynetimlerde kltrn tartld bir dier nemli toplant 2007 ylnda stanbulda dzenlenmitir. 21. kltr stanbul Bykehir ve Kltr Belediyesinin Endstrileri kltrel nclnde dzenlenen Yzylda ehir kavram

Sempozyumunda,

endstrileri

erevesinde,

belediyeciliin kavramsal boyutunu oluturabilecek oturumlar dzenlenmi, yerli ve yabanc katlmclar tarafndan bildiriler sunulmutur. Toplam yedi oturumda tartlan kltr endstrileri veya yaratc endstriler; kentsel kalknma, Avrupa kltr bakentleri ve AB ilikileri, kentlerin marka olmas ve kentler iin yaratt frsatlar asndan ele alnmtr. Yaratc endstrilerin veya Kltr endstrilerinin kapsamna; mimarlk, reklamclk, antika ve sanat pazarlar, el sanatlar, tasarm, film, video, fotoraf sanatlar, mzik ve grsel sanatlar, gsteri sanatlar gibi pek ok faaliyet girmektedir. Bu sempozyumda sunulan bildiriler genel olarak deerlendirildiinde, kltrn; kentler, kentliler ve kenti ynetenler asndan fonksiyonel neminin bir kez daha vurguland gzlemlenmitir (21. Yzylda ehir ve Kltr Endstrileri Sempozyumu, 2007). Okan niversitesinin 2010 yl Aralk aynda dzenledii, izleyici olarak bulunduum Yerel Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar sempozyumunda daha ok sosyal belediyecilik zerinde durulurken, AB lkelerinde yerel ynetimlerin kltrel fonksiyonlar Toksz tarafndan sunulan bildiride ele alnmtr. Bu bildiride Avrupadaki belediyelerin gndemleriyle Trkiyede belediyelerin gndemlerinin rttne dikkat ekilmitir. Bu erevede kltr ve sanatn yaygnlatrlmas Avrupa belediyelerinin gndemindeki balca konulardan birisidir (Toksz, 2011, s. 183).

Marmara Belediyeler Birlii tarafndan 2011 Nisan aynda dzenlenen stanbulun ile belediyelerinde grev yapan Kltr ve Sosyal ler Mdrlerinin bir araya geldii alma toplantsnda da, sosyal belediyecilik

69

kltrel belediyecilik ayrm ve bu konuda yaanan sorunlar tartlmtr. Sorunun muhataplar olan belediye yneticilerinin bir araya geldii bu toplantda kltr sanat programlarna standart getirilmesinin gereklilii zerinde durulurken, stanbuldaki belediyelerin almalarnn bir lokomotif gibi Anadoludaki belediyelerin yapt kltrel faaliyetleri etkiledii belirtilmitir. Bu toplantda belediyelerdeki kltrel faaliyetlerin, sosyal iler almalar ve sosyal yardm konularndan ayr deerlendirilmesi gerektii, baz belediyelerde sosyal yardmlarn, Kltr ve Sosyal ler Mdrleri tarafndan yaplyor olmasnn skntlar dourduu konunun uygulayclar tarafndan vurgulanmtr (Marmara Belediyeler Birlii, 2011). Sonu olarak fiziki hizmetler ile sosyal ve kltrel hizmetler tek bir hizmetmi gibi grnmeli, bir btn ierisinde birbirini tamamlayan paralar olarak alglanmaldr. Kente katk salayaca dnlen, fiziki sosyal ve kltrel tm deerler btn olarak ele alnmal ve birbirini beseleyecek ekilde retilmelidir (en, 2007, s.42). Gerek kavramsal boyutta gerekse uygulayclar tarafndan dile getirilmeye balanan bu yeni yaklamlar, btncl belediyecilik talebinin karllk bulmas anlamnda umut vericidir.

4.1.2. Kltrel Belediyecilii Gerekli Klan Sebepler


Kentlerde g yoluyla younlaan nfusun kent kltrne katkda bulunmas ancak bu nfusun yaad evreye uyum salamas ile mmkndr. Kent kltr ancak, kentte yaayanlarn ortak bir kltrel atmosfer oluturmas ve ona katkda bulunma iradesi ortaya koymasyla oluur. Kentlerin kendi kimliklerini oluturmalar ve gelecek kuaklara aktarmalar ancak kltrn etkin kullanmyla mmkn olabilir. Canl bir kavram olarak yaamaya, deimeye ve gelimeye ak olabilmesi iin kltrn yerel kaynaklar ve sivil inisiyatifler tarafndan sahiplenilmesine ihtiya vardr. Merkezi ynetimler tarafndan oluturulan kltr politikas tek sesli, tek merkezli ve da kapal bir grnm arz eder. Oysa kltr oulcu, ok sesli ve etkileime ak bir yapyla zenginleebilir (sen, 2007, s.14).

70

inde yaadmz toplumun gemiten bugne aktard ortak bir verim olarak kltr yalnzca sekinlerin ilgi alanna giren bir kavram olmaktan kmaldr. Toplumun ekonomik ve sosyal olarak farkllam kesimlerinin tamamnn kltrel faaliyetlerden yararlanmasnn en pratik yolu belediyelerin bu hizmetleri yrtme konusunda cesaretlendirilmesinden gemektedir. Temel ekonomik sorunlarn zememi kitlelerin kltrel alanlara ilgisinin az olmas normal karlanmaldr. Ancak bu kesimlerde kltrel faaliyetlere talep yaratmann yolu yine kltr kitlelere yaknlatrmaktan gemektedir. Toplumun en u noktalarnda, varolarda yaamn srdren halkn yaatt kltr ile sekinlerin oluturduu kltr arasndaki farklar ortadan kaldrmak iin kltrel hizmetlerin yaygnlatrlmas nemli ilevler grebilir. Bu yolla varolarda yaayanlarn hissettii dlanmlk duygusu azalacak, sosyal huzursuzluu yaratan sebepler ortadan kalkacaktr. Ayrca hzl kentleme sonucu kentin kenarlarnda bir arada yaamak zorunda kalan inan ve deerler olarak farkl toplum kesimleri kltrel eitlilik ve farkllklarn yaatrken kentte bir arada yaama pratiini gelitirebilirler. . Kadnlar, ocuklar, yallar ve engelliler gibi grece zayf toplum kesimlerinin desteklenmesi iin kltrel faaliyet alanlarnda yaratc fikirler gelitirmek mmkndr. Yerel ynetimlerin kltr faaliyetlerinin ivme kazanmas sonucu kltrel belediyecilik, dier hizmetleri btnleyen vazgeilmez bir ge haline gelmektedir. Sonuta yerel ynetimler eliyle bamsz, yaratc ve kitlesel bir kltr anlay oluturulabilir. Kltrn insana hizmet etmesi asl olmakla birlikte, mekana kazandrd ilevsellikler, kent estetiiyle birlikte evresel duyarllklarda da ilerlemeler salayacaktr.

4.1.3. Belediyelerin Kltrel Hizmetlerin Yrtlmesinde Karlat Sorunlar


2000li yllarn bandan itibaren belediyeler tarafndan sunulan hizmet anlaynn gelimesiyle birlikte sosyal belediyecilik anlaynn da tesinde

71

yerel toplumun ekonomik, sosyal, kltrel ve fiziki geliiminden sorumlu belediyecilik anlay ortaya kmtr. Byk kentlerde sosyal yardmlarla balayan topluma duyarl belediyecilik anlay, yerel ekonomik, sosyal, kltrel ve fiziki kalknmadan sorumlu btncl belediyecilik anlayna doru bir dnm geirmitir. Gerekten, belediyeler kapsaml kltrel etkinlikler, sosyal yardm ve sosyal hizmet projeleri gerekletirdikleri gibi, tedricen de olsa blgelerinin ekonomik gelimesinde nemli roller stlenme eilimine girmilerdir. Ancak, Trkiyedeki 16 bykehir belediyesi ve snrl saydaki il ve ile belediyeleri dnda zellikle kk lekli birok il ve ile belediyesi ise temel kentsel hizmetleri dahi yeterince karlayamamakta ve kentlerin sosyal, kltrel ve ekonomik kalknmasna ilikin ok snrl etki yapabilmektedirler (Ersz, t.y.) Trkiyede sorunlarda belediyelerin denetiminin yansmas ekonomik gre refah seviyesinin olduu artmas ve demokratik Ancak vesayet birtakm

olgunluk anlaynn yaygnlamas sonucunda yerel kltrel hizmetlerle ilgili gemie mali dar olarak, azalmalar kstl gzlenmektedir. ve idari genel imkanlarnn kltr olmasndan yrtlmesi

yorumlanmasndan

kaynaklanan

problemlerinin

hizmetlerinin

srasnda

problemler devam etmektedir. Geray tarafndan 1994 ylnda yaynlanan bir makalede belediyelerin eitim ve kltr etkinliklerinde yaad sorunlar aadaki ekilde sralanmtr. 1. Belediyelerin kltr ve eitimle ilgili almalar bu konularda yeterli yetikinlik dzeyinde deildir. 2. rgn eitim kurumlaryla ibirlii salanamamakta, niversiteye hazrlk kursu almas talebi engellenmektedir. 3. Vali ve kaymakamlar, belediyelerin geleneklere ve Belediye Yasasna gre giritikleri etkinlikleri, Toplant ve Gsteri Yryleri Yasas Kapsamna sokarak engellemektedir.

72

4. Belediyelerin kltrel ve eitsel konulara eilmesi yerine temizlik, zabta, yol, su, kanalizasyon gibi konularda hizmet vermesini savunanlarn ar bast durumlarda bu kltrel hizmetler baarl olamamaktadr. 5. Radyo ve televizyon ile ilgili yasalar, belediyelerin yerel halkla ada kitlesel iletiim kurmasn yasaklamaktadr (1994, s.10). Belediyelerde kltrel alanda yaanan sorunlar yukardaki perspektifi de ierecek ekilde daha da genileterek ele alan Gne ise aadaki konulara vurgu yapmaktadr.
1. Belediyelerin Deneyimli, kltr ve eitimle personel ilgili almalar kendisini yeni yeterli kadrolara dzeyde ihtiya

deildir. Yetersizlik kalifiye

zellikle personel

asndan

gstermektedir.

saysndaki

yetersizlik,

duyulmas, kadro tekliflerinin brokratik engellerle karlamas gibi nedenler, bu hizmetlerdeki baary byk lde gletirmektedir. 2. Hizmet ii eitim ve seminer ihtiyac da belediyelerin hizmet baarsn etkileyen dier bir faktrdr. Bilindii gibi hizmet ii eitim, zel ya da kamusal iyerlerinde cretli veya aylkl olarak alanlarn grevlerinin gerektirdii bilgi, beceri ve tutumlarn gelitirmek amacyla yaplan eitim faaliyetlerini ifade etmektedir. 3. lkemizde belediye hizmetlerinin daha iyi yrtlmesi amacna ynelik olarak belediyecilik eitimi veren ok az sayda kurum bulunmaktadr. Ayrca verilen eitimin de zabta, saymanlk ve zlk ileri gibi alanlarla snrl kald sylenebilir. zellikle eitim ve kltr hizmetleri konusunda bir hizmet ii eitim kurumunun yokluu, bu hizmetlerdeki etkinsizliin nemli nedenlerindendir. 4. rgn retim kurumlar ile yeterli ibirlii salanamamaktadr. Bu konuda idari engellerin de karld grlmektedir. Kimi okullarda yoksul rencilere belediyelerin yardm talebinin geri evrilmesi, niversiteye hazrlk kurslar almasnn nlenmesi gibi olaylar bu duruma birer rnek oluturmaktadr. 5. Belediyelerin geleneklere ve yasalara dayanarak giritikleri eitli etkinlikler, mlki ynetim amirleri tarafndan "Toplant ve Yry Yasas" kapsamna sokulmak suretiyle yasaklanabilmektedir. 6. Yerel halk tarafndan belediyelerin ncelikli olarak daha ok, temizlik, yol, su, kanalizasyon, zabta gibi alanlarda hizmet vermesi gerektii

73

dnlmektedir.

Eitim ve kltr hizmetlerine eilmenin kaynak ve

zaman kaybna neden olaca ve bu hizmetlerle ilgilenilmemesi gerektii fikri de birok kii tarafndan savunulmaktadr. Bu fikrin ar bast durumlarda eitim ve kltr hizmetleri ile ilgili almalar baarl olamamaktadr. 7. Televizyon ve radyoya ilikin yasal dzenlemeler, belediyelerin yerel halkla ada dzeyde kitlesel iletiim kurmasn yasaklayc kurallar iermektedir. 8. Eitim ve kltr hizmetlerinin planlanma ve uygulanma aamalarnda halkn katlm gz ard edilebilmekte, yerel halkn talepleri ve bu alanlarda yrtlen hizmetler karsndaki tutumu yeterince nemsenmemektedir. 9. Belediye yneticilerinin eitim ve kltr konusuna bak alar ve yaklamlar, temel bir eitim ve kltr politikasna balanm deildir. Sz konusu sorunun en temel nedenlerinden biri, bu yneticilerin mensup olduklar siyasal partilerde birbirinden farkl politikalar retiliyor olmasdr. Sonu olarak da her ynetim deiikliinde eitim ve kltr hizmetleri, ierik ve verilen nem bakmndan farkllklar gstermektedir. 10. Eitim ve kltr hizmetlerinde kimi zamanlar, yerel halka deil de dardan gelenlere ynelinmektedir. En iyi rnekleri turizm sektrnn younluk kazand blgelerdeki belediyelerde grlen bu sorun, bir yandan halk ile ynetim arasndaki dayanmay azaltmakta, dier yandan da yerel halk kltrel bir i atmayla kar karya brakmaktadr.

11. Belediye btelerinde eitim ve kltr hizmetlerine ayrlan paylar olduka dk


dzeydedir. Altyap ve imar hizmetlerine daha fazla ilgi gsteren belediyeler eitim ve kltr hizmetlerine pek ncelik tanmamaktadrlar. Bu durum da hizmetlerin yeterli miktarda ve kalitede sunulmasn engellemektedir

(Gne,

t.y.). Belediyelerde kltr alannda yaand iddia edilen bu sorunlarn bir ksm halen devam etmekle beraber, toplumumuzun yaamakta olduu ekonomik, siyasal ve kltrel bir takm deiimler ve AB adaylk ve katlm mzakeresi srecinin yaratt demokratik ortam sonucunda kltr hizmetlerinin yrtlmesinde yaanan sorunlarn bir ksmnn bugn ortadan kalkt gzlemlenmektedir. Ancak kltr hizmetlerine btelerden ayrlan paylar halen dk dzeydedir. Altyap ve imar hizmetlerini henz tamamlayamayan belediyeler

74

kltr hizmetlerine ncelik tanmakta zorlanmaktadr. Bu paylarn dengeli ve srekli olarak artrlmas gerekmektedir. Bu durum kltrel hizmetlerin niteliini ve niceliini etkilemektedir (Erdem, 2011, 231). Kltr hizmetlerinin organizasyonunda yerel kltrn gerekliliklerine dikkat edilmemekte, bu nedenle halkn yeterli katlm salanamamaktadr. Yerel ynetimlerin kltr politikalar ve kltr programlar konusunda belli bir standart gelitirilememitir. Konunun muhataplar tarafndan yaplan toplantlarda bu husus dile getirilmektedir (Marmara Belediyeler Birlii t.y.). 2004 ylndan sonra yerel ynetim reformu beklentileri kapsamnda ilgili mevzuatta yaplan deiikliklerin de bu olumlu sreci hzlandrd kabul edilebilir. Yerel ynetim reformu kapsamnda yaplan dzenlemeler gemie gre ileri bir adm olarak kabul edilse de, mevzuatta konuyla ilgili dzenlemeler yeterli olmad gibi meyyidelere balanm da deildir. Vesayet denetimi yapan tefti makamlar bu konulardaki faaliyet eksikliklerini grmezden gelmektedir. Yerel kltr politikalar, belediye bakanlarnn konuya yaklamna veya ilgili yneticilerin yeteneine bal olarak ekillenmektedir. Hizmet ii eitim ve seminer ihtiyac da belediyelerin hizmet baarsn etkileyen dier bir faktrdr. Ancak son zamanlarda mahalli idare birliklerinin bu alandaki faaliyetlerinin artt grlmektedir. zellikle Mahalli idare birliklerinin bu konudaki almalar dikkat ekmektedir. Marmara Belediyeler Birlii bu konuda belediyelerle ortak protokoller yapmaktadr (Marmara Belediyeler Birlii, t.y.). Trkiye Belediyeler Birlii, belediye mevzuatnda yaplan deiiklikler ve dier rutin alma alanlarnda belediye akademisi ismi altnda eitim almalar belediyelerde yaparak alan bu konularda iin belediyeleri dzenlenen dzenli ngilizce olarak eitim bilgilendirmektedir. TBB tarafndan internet destekli ve interaktif olarak personeller programna 6000 civarnda bavuru olmu, 2010 ylndan balayarak bir yl sren bu program ilk sertifikal mezunlarn vermitir (TBB, t.y.).

75

stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans tarafndan, stanbul Bykehir Belediyesi ve ile belediyelerinin kltr kurum ve kurulular alanlarna ynelik 2010 ylnda dzenlenen, kltr ynetimi formasyon eitimi de bu kapsamda ele alnabilecek programlardandr (stanbul 2010 AKB, t.y.). Kltr hizmetlerinin yrtlmesinde karlalan sorunlarn nemli bir ksmnn alnacak kimi tedbirlerle giderilmesi mmkndr. Belediyelerin Kltr alannda sunulan hizmetlerinin uygun onlarn etkin bir ynetsel ve verimli bir ekilde gereklemesi, halk tarafndan benimsenmesi ve destek grmesi iin, hizmetlerin kabiliyetlerinin yrtlmesine artrlmas, ortamlarn ve mali salamas olanaklarnn gerekmektedir. eitli yasal dzenlemeler yoluyla belediyelerin hareket glendirilmesi, eitim ve kltrn nemi konusunda hem yerel halkn hem de yneticilerin yeterince bilinlendirilmesine ynelik politikalar gelitirilmesi ilk akla gelen zm yollar arasnda saylabilir (Gne, t.y.). Mevcut kanunlarda, yerel ve ortak nitelikli kltrel alanlarla ilgili olarak belediyelere genel yetki verilmitir. Kanun teknii asndan bu yntem gerekli olsa da belediye yneticileri, kanunda kltr ve sanat ibaresi kullanlarak genel olarak belirtilen bu konuda hareket alanlarn geniletmekten ekinmekte yada kendilerini bu alanlarda grevli saymamaktadr. Bu nedenle belediyelerin kltrel alandaki grev tanmnn bu konuda kartlacak ynetmeliklerle netletirilmesi gerekmektedir.

4.2. Kltrel Belediyeciliin Uygulama Alanlar Olarak Belediyelerin Kltr Hizmetleri


Belediyelerin kltrel faaliyet alann genel hatlaryla; kitaplk ve okuma salonlar amak, kitap bastrmak, kitap fuarlar dzenlemek, tiyatro ve sinema faaliyetleri yapmak, mze kurmak ant ve heykel yaptrmak, festival ve enlikler dzenlemek, orkestra, bando, folklor grubu kurmak, zel gnler gelitirmek, tarihi eserleri korumak, resim, heykel, mzik,

76

karikatr gibi gzel sanatlar desteklemek eklinde belirlemek mmkndr (Yaam, 1996, s.279-281). l zel idarelerinin ve belediyelerin yatrmlar sonucu alan kltr merkezlerinde yukarda belirtilen faaliyetlere ilave olarak, el sanatlar ve beceri kurslar, sergi, konser, seminer ve konferanslar da yaygn olarak dzenlenmektedir. Aadaki blmde belediyelerin kltr alanndaki faaliyetleri ana balklar altnda deerlendirilmitir.

4.2.1. Kltr Merkezleri


Belediyelerin kltr hizmetlerinde son zamanlarda meydana gelen artlarda yeni yaplan kltr merkezlerinin nemli etkisi olmutur. Bykehir belediyeleri ve ile belediyelerinin kendi imkanlar ile ina ettiklerine ilave olarak, arazi tahsisleri yaplarak il zel idareleri tarafndan da kltr merkezleri ina edilmektedir. Bir ok kltrel faaliyetin bir arada yapld bu merkezlerde sergi salonlar, ktphaneler, derslikler, okuma salonlar, meslek edindirme ve beceri kurslar, alma atlyeleri vb. yer almakta, sinema ve tiyatro gsterileri, konserler, opera ve bale gsterileri, konferans, seminer ve sempozyumlara ilaveten eitli sanatsal sergiler dzenlenmektedir. Bu merkezlerde hizmetler genel olarak cretsiz olarak sunulmaktadr. stanbul genelinde ile belediyelerinin dnda stanbul Bykehir Belediyesi bnyesinde faaliyetlerini srdren on bir kltr merkezi bulunmaktadr, Atatrk Kitapl, Yerebatan Sarnc, Cemal Reit Rey Konser Salonu gibi sekiz ayr mekanda da aylk dzende kltr etkinlii dzenlenmektedir. BB 2011 Mays ay kltr etkinlikleri incelendiinde, seminerler ve syleiler, konserler, ocuk tiyatrolar, sinema gsterileri, sergiler ve zel etkinlikler balklar altnda grupland grlmektedir (BB Aylk Kltr ve Sanat Blteni, 2011). Konya Bykehir Belediyesi tarafndan yeni ina edilen Mevlana Kltr Merkezinde daha nce kapal spor salonlarnda dzenlenen eb-i Arus

77

trenleri icra edilmeye balanmtr. Her yl 17 Aralkta Hz. Mevlanann lm yldnm vesilesiyle gerekletirilen bu trenlere, yurtiinden ve dndan katlm olmaktadr. Mevlevi ayinlerinin icra edilmesine olanak salayacak ekilde, dairevi merkezi bir salon etrafnda ina edilen bu yap, Anadoluda yeni ina edilen kltr merkezlerinin arpc rneklerindendir.

4.2.2. Ktphane Hizmetleri


Son yllarda belediyeler ktphane almas konusunda nemli

mesafeler kat etmitir. zellikle Bykehirlerde birok belediye ktphane ve okuma salonlar ina ederek amaktadr. Bu ktphanelere nemli kaynak eserler alnarak, kent sakinleri okumaya tevik edilmektedir. Yerel ktphaneler Atatrk ynetimlerin konusunda 200 dier da binden kltr stanbul fazla faaliyetlerinde ne kitapla olduu gibi

kmaktadr. okuyucularna

Kuruluu hizmet

Cumhuriyetin ilk yllarna kadar giden BB bnyesinde faaliyet gsteren Kitapl, vermektedir. Kadn Eserleri Ktphanesi ve Grme Engelliler Ktphanesi BB tarafndan kurulan ihtisas ktphaneleri olarak dikkat ekmektedir. Bunlarn dnda BBne ait stanbulun deiik ilelerinde faaliyet gsteren on ayr genel ktphane bulunmaktadr. stanbul Kitaps ise BB bnyesinde stanbulla ilgili tm kitap, dergi ve seli yaynlarn satn yapmaktadr. BB ayrca tm stanbul genelinde be arala yz ayr noktada gezici ktphane hizmeti vermektedir. Bu hizmetten ylda 100 binden fazla okuyucu yararlanmaktadr (BB Kltr Sanat Portal, 2011). TBMM gndeminde bulunan Kltr ve Turizm Bakanlnn Baz Tara Kurulularnn l zel dareleri ve Belediyelere Devrine likin Kanun Tasarsnn yasalamas halinde, kanun kapsamnda Bu il ve ile halk ktphaneleri belediyelere devredilecektir. yasa giriiminin

gereklemesi, belediyelerin ktphanecilik hizmetleri konusunda var olan faaliyetlerinin daha da artmasna vesile olacaktr.

78

4.2.3. Mzeler
Gnmzde mzeler vatandalk, kltrel katlm, kltrel demokrasi gibi kavramlarla dorudan ilikili grlmektedir. Kltr politikalar bu kavramlar zerine yaplandrlmakta, bu erevede yerel ynetimlere yetki aktarm, sivil toplumun ve yerel halkn karar srelerine dahil olmas nemsenmektedir. Toplumu mzenin merkezine oturtan bu yeni anlay katlmcla ve sosyal entegrasyona nem vermekte, talepkar bir vatandaziyareti profili zerine ekillenmektedir (nsal, 2009, s.152). Belediyelerin mzecilik alannda gemiten bu gne devam eden hizmetlerinin bu anlay dorultusunda gelitirilmesi gerekmektedir. Trkiyede belediyeler kent mzesi ad altnda veya belli ahs ve konularn tema olarak alnarak sergilendii mzelerle bu alanda hizmet vermektedir. Son yllarda eitli belediyeler, kavramn en geni anlamnda, ilk kent mzelerini kurmaya girimilerdir. Ana amac kent tarihine ilikin bilgi vermek olan bu ilk mzelerin kuruluu Konya, Kastamonu, Kayseri, Bursa ve zmirde gereklemitir. u anda Antalya, Samsun, Edirne, Mardin, Bartn ve Kzlcahamamda bu dorultuda kent mzesi kurma projelerinin var olduu bilinmektedir (Silier, 2006, s.13). stanbulda Bykehir Belediyesi bnyesinde ziyareti kabul eden Atatrk Mzesi, Mustafa Kemal Atatrkn kald evin mze olarak dzenlenmesiyle oluturulmutur. air Tevfik Fikretin evinin dzenlenmesiyle oluan Aiyan Mzesinin dnda, ehir Mzesi, tfaiye Mzesi, Karikatr ve Mizah Merkezi, Panorama 1453 Tarih Mzesi, Miniatrk Minyatr Trkiye Park, Yerebatan Sarnc stanbulda faaliyet gsteren belediye mzeleridir (BB Kltr Sanat Portal, 2011).

4.2.4. Kitap Fuarlar ve Yayn Faaliyetleri


Belediyelerin dzenledii kitap fuarlarna tek rnek Kocaeli

Bykehir Belediyesi tarafnda 2011 ylnda ncs dzenlenen Kocaeli

79

Kitap Fuardr. 315 yaynevinin yannda ilk olarak 35 sahafn da katld fuarda yazarlarla imza gnleri dzenlenmekte, seminerler verilmektedir. Fuar organizatr ile yaplan kiisel grmede, 2009 dzenlenen ilk kitap fuarna 83 yaynevi ve 18 STKnun katld, dokuz gn sren ve yzn zerinde etkinlik yaplan fuar 54 bin kiinin ziyaret ettii renilmitir. kinci yl 183 yaynevi ve 25 STKnun katld fuar 202 bin kii ziyaret etmitir. Yzden fazla yazar ve konusunda uzman konumacnn katld 250 etkinlik dzenlenmitir. Kocaeli Kitap Fuar ikinci ylnda Trkiyenin en byk nc kitap fuar olarak haberlere konu olmutur. 2011 ylnda dzenlenen fuar 300 bine yakn ziyaretinin gezdii belirtilmitir (A. Gnen, 2011, Kiisel Grme). Kitap fuar ile ilgili verilen rakamsal verilere gre organizasyona olan ilgi yllar iinde artarak devam etmitir. Bu durum yerel ynetimler tarafndan sunulan kltrel hizmetlerin toplum tarafndan kabul grdn ve kltrel faaliyet arznn zamanla kendi talebini ortaya karttn gstermektedir. Belediyeler genelde kendi yrelerinin tantmn yaptklar yaynlarn yannda nemli akademik eserlerde yaymlamaktadr. Birok belediye hem kendi faaliyetlerini duyurmak hem de blgede olan olaylarla ilgili kentlileri haberdar etmek iin dergi kartmaktadr. malzemeler cretsiz olarak datlarak Ayrca salk, eitim, kltr vb kent halknn bilgilenmesi ve hizmetlerin sunumuyla ilgili olarak hazrlanan kitapk, bror ve el ilan gibi bilinlendirilmesi salanmaktadr.

4.2.5. Kltr gezileri


Hzl kentleme sonucunda oluan yeni yerleim yerlerinde yaayan pek ok insan ehrin tarihi, kltrel ve turistik mekanlarndan habersiz durumdadr. Belediyeler bu olguyu dikkate alarak kltr gezileri dzenlemektedir. Bu gezilerle kent sakinlerinin yaadklar kenti tanmalar salanarak kente aidiyet duygusunun artrlmas amalanmaktadr. Kent ii tarihi mekanlarn yannda, Konya, anakkale, Urfa, Ankara gibi ehirler de yer alan kltrel ve tarihi mekanlara youn geziler dzenlenmektedir.

80

BBnin 2001 ylnda yapt stanbullu Olma Bilinci Aratrmasna gre kendini stanbullu olarak hissetmeyenlerin orannn %43, stanbulu zorunlu olarak yaanmas gereken bir ehir olarak grenlerin orannn ise %51 seviyesindedir. Kendini stanbullu hissetmek istemeyenlerin oran ise % 11 olarak kmtr. Kent ii kltr gezilerinin neden gerekli olduunu ortaya koyan bu aratrma, ehir sakinlerinin yaadklara kente aidiyet duygularn ykseltmenin nemini aka ortaya koymaktadr (BB stanbullu olma Bilinci Aratrmas, 2004, s.174).

4.2.6. Sinema Etkinlikleri


Belediyeler vizyonda olan veya klasiklemi filmleri gerek ak havada, gerek kltr merkezlerinde, gerekse okullarda izleterek bu alanda nemli bir hizmeti yerine getirmektedir. Son yllarda belediyeler tarafndan dzenlenen ak hava sinema gsterimleriyle gemiin sinema seyir kltr yaatlmaya allmaktadr. Belediyelerin izgi filmlerin sinema alannda ocuklara yaptklar datlmas, faaliyetler tarihi sadece

gsterimlerden ibaret deildir. Konulu ksa metraj film yarmalar, eitici hazrlanarak belgeseller hazrlanmas ve sponsorluk almalar belediyelerin bu alandaki faaliyetleri olarak saylabilir.

4.2.7. Tiyatrolar
Belediyelerde tiyatro almalar genel anlamda yeni bir alan olmakla birlikte stanbul Bykehir Belediyesi ehir Tiyatrolarnn temeli 1914 ylna dayanmaktadr. Osmanl ylda Belediye Evi Bakan anlamna farkl Cemil gelen (Topuzlu) Paa, Belediye Meclisinden kartt kararla, bugnk ehir Tiyatrolarnn temeli olan, Gzellikler Darlbedayi-i 500 bin Osmannin seyirciyle kurulmasn salar. ehir Tiyatrolar halen faaliyette olan 10 sahnesinde, 50nin zerinde oyunu yaklak buluturmaktadr (BB Kltr Sanat Portal, 2011).

81

stanbul, Ankara, zmir gibi byk kentlerin dndaki blgelerin seyircisi uzun sre tiyatro sanatn, nce zel tiyatrolarn, sonra denekli tiyatrolarn turne temsilleriyle tanmtr. Krkl yllardan bu yana, tiyatro gereksiniminin farkna varan baz yerel ynetimlerin kendi tiyatrolarn ama giriiminde bulunduklarn grrz. Kimi uzun, kimi ksa vadeli olan bu giriimlerin says giderek artmaktadr. 1946 ylnda alan zmir ehir Tiyatrosu drt yl sonra kapanm, 1954 ylnda Adana ehir Tiyatrosu alm ve etkinliklerini 1965 ylna kadar srdrebilmitir. Eskiehirde 1959da kurulmu olan Akademi Tiyatrosunun ve Eskiehir Oda Tiyatrosunun devam olarak 1963de kurulan Eskiehir Belediye Tiyatrosu ise 1965 ylnda Belediye Meclisinin kararyla kapanmtr. Ordu Belediyesi Karadeniz Tiyatrosu, yar amatr Genlik Tiyatrosunun uzants olarak ve stanbul ehir Tiyatrosunun katklaryla 1964 ylnda kurulmutur ve etkinliini srdrmektedir. Ankara, Gaziantep, Malatya, Balkesir, Diyarbakr, Samsun, Konya, Sivas, Denizli, Bartn, Giresun, Fatih, Saryer, Bahelievler, Kartal, orlu, Yataan, Salihli, Menemen, Aliaa, Bornova gibi il ve ilelerde belediyelere ait tiyatrolar bulunmaktadr. 1992de Antalyada Belediyeye bal olarak alan Atlye Sahnesi, 1997de alan zmit Bykehir Belediyesi ehir Tiyatrosu, 2001de alan Eskiehir Bykehir Belediyesi Tepeba Tiyatrosu, Diyarbakr Bykehir Belediyesi ehir Tiyatrosu, stanbulda Bakrky Belediye Tiyatrosu belediyelere bal tiyatrolar olarak gze arpmaktadr (Kltr ve Turizm Bakanl, 2011). Bu konuda Anadoluda yerel ynetimlerin yapt faaliyetlere ilikin dikkat ekici bir etkinlik olarak Giresun Tiyatro Festivali ne kmaktadr. Giresun Belediyesi tarafndan 2011 ylnda 17.si dzenlenen festival, uluslar aras tiyatro gruplarna da ev sahiplii yapmaktadr. Bunun yannda zellikle Bykehirlerde belediyelerinin tiyatro

kurslar bulunmaktadr. Bu kurslar eitim almalarnn yannda, ocuk ve

82

genlere kltrel, sosyal ve eitsel amal; ocuk tiyatrosu, gezici ocuk tiyatrosu, genlik tiyatrosu, kukla tiyatrosu dnda geleneksel Trk oyunlarndan olan orta oyunu ve meddah, Hacivat ve Karagz gibi glge oyunlar faaliyetleri sunmaktadrlar.

4.2.8. Sanat ve Meslek Edindirme Kurslar


Meslek ve beceri Bu edindirme ilk kurslarnn Ankara almas ok eskiye

dayanmamaktadr.

alanda

kurs

Bykehir

belediyesi

tarafndan 1994 ylnda, stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan 1995 ylnda almtr. Bu kurslarn almas sreci hzl bir ekilde devam etmektedir. Hala 16 Bykehir belediyesinin 12si meslek ve beceri kazandrma amacyla kurslar tertip etmekte ve ok snrl sayda il ve ile belediyesi tarafndan bu tr kurslar almaktadr. Nitekim 2005 yl itibariyle nfusu 50 bini aan 206 belediye zerinde yaplan bir alma ankete cevap veren 95 belediyenin sadece %30,5i hemehrilerine vasf ve beceri kazandrmak iin meslek kurslar dzenlediklerini belirtmilerdir (Ersz, t.y.). Sanat ve Meslek edindirme kurslarnda istihdama ynelik mesleki ve teknik eitim branlarnn yan sra, hobi ierikli el sanatlar ve geleneksel Trk el sanatlar eitimleri, bilgisayar ve dil eitimleri, salk-spor eitimleri, mzik eitimleri verilmektedir. Yerel ynetimlerin pek ok deiik branta dzenledii kurs ve eitim faaliyetleri, toplum tarafndan sanatn deerinin anlalmasna hizmet etmektedir. Mzik, tiyatro, resim, heykel gibi alanlardaki yaygn sanatsal faaliyetler kltrel kimlik oluumuna ve dier kltrlerin anlalmasna ve takdir edilmesine imkn salayabilir (Ersz, t.y.). Aadaki tabloda bykehir belediyelerinin am olduklar kurslarda 2005- 2006 ylnda alan branlar ve eitim alanlarn saylar verilmitir.

83

Tablo 3.

Bykehir Belediyelerinin Yaygn Eitim Faaliyetleri

(20052006) Bykehir Belediyesi stanbul SMEK: Kurslar Sanat ve Meslek stihdama Edindirme Ynelik 97 122.213 Dzenleyen Birim / Kurum Bran Says Kursiyer Says

YMEK:

Meslek Edindirme Kurslar Ankara BELTEK: Teknik Eitim Kurslar BELMEK: Kadnlara Ynelik El Becerisi ve Meslek Edindirme Kurslar Adapazar Antalya Bursa Diyarbakr Eskiehir Gaziantep Kayseri Kocaeli Konya Mahalle Merkezleri Eitim Faaliyetleri ASMEK: Sanat ve Meslek Eitimi Kurslar BUSMEK: Kurslar Gen Kzlara ocuk Bakcl Projesi (AB Destekli) Meslek Edindirme ve Eitim Kurslar GAMEK: Sanat ve Meslek Eitimi Kurslar KAYMEK: Meslek Edindirme ve Beceri Kurslar KO-MEK: Meslek ve Sanat Edindirme Kurslar KOMEK: Meslek Edindirme Kurslar Sanat ve Meslek Eitimi

86 10 41 39 1 17 11

19.830 753 6.000 6.000 60 671 1.120 200 2.303 1.569

11 42 10

Kaynak: Ersz, H.Y. (t.y.). Trkiyede Belediyelerin Meslek ve Beceri Edindirme Kurslar ve stihdam.

84

4.2.9. Kltr Sanat Festivalleri


Festivaller tarih boyunca gerekletirildikleri mekandaki sosyal ve fiziksel canlanmay salayan etkileri nedeniyle kentsel stratejilerde nemsenen etkinliklerden olmutur. Kentsel giriimciliin nemli bir boyutu olan festivaller kresel kente geite nemli rol oynamakta ve yarattklar cazibe merkezleri ile yeni snflara hitap eden ekonomik zeminler oluturmaktadr. Festivallerin yereli n plana kartarak, kentleri kresel eilimlere kar hazrlamas belirgin niteliklerinden birisidir (Erdoan, 2011, s.80). Belediyeler tarafndan dzenlenen festivallerin en nemli yan hedef kitlenin beklentilerinin karlanmas yannda yerel sanat evrelerinin katlmlarnn salanm olmasdr (Erdoan, 2011, s.88). Yerel tarm rnlerini tema olarak kullanarak dzenlenen festivallerin yannda, blgesel olarak belirginlemi deerleri n plana kartan festivaller de bulunmaktadr. Festivaller belediyeler tarafndan arlkl olarak mevsimsel koullar dorultusunda yaz aylarnda, amfitiyatro veya byk kent parklar gibi ak hava mekanlarnda dzenlenmektedir. rnek olarak deerlendirilebilecek festivallerden Bykekmece

Kltr ve Sanat Festivali 2010 ylnda 11. senesine girmitir. skdarda dzenlenen Uluslararas Katibim Kltr ve Sanat enliinin ise 22. si dzenlenmektedir. Festivallerde, heykel sempozyumu, fotoraf ve resim yarmas, el sanatlar ve resim sergileri, Anadolu ve Dnya lkeleri kostm sergisi, uluslar aras halk oyunlar ekiplerinin gsterileri gibi etkinlikler yer alabilmektedir (Erdoan, 2011, s.82).

4.2.10. Dier Faaliyetler


Belediyelerin yukarda saylan faaliyetleri dnda yaptklar kltrel ve sanatsal faaliyetleri de bulunmaktadr. Bir ok belediye tarafndan dzenlenen iir, hikaye, resim vb yarmalar sayesinde kent sakinlerinin bu

85

alana ynlendirilmesi, var olan yeteneklerin ortaya kartlarak tevik edilmesi amalanmaktadr. Belediyeler milli ve dini gnlerde programlar dzenlemektedir. iir gecesi, mzik dinletisi, konferans, seminer, panel, sempozyum, anma programlar eklinde faaliyetler dzenlemektedir. Belediyeler Ramazan aynda yaplan etkinliklerde tiyatro gsterimi, Hacivat, karagz, meddah, ramazan aynn ruhuna uygun konserler gibi birok program dzenlemektedir. Pek ok belediye folklor almalarn dorudan ya da dolayl desteklemektedir. Baz belediyeler tarafndan kurulan orkestralar eitli yer ve

zamanlarda konserler vermektedir. Bu kapsamda baz belediyeler mehter takm, mzik korolar kurarak farkl zaman ve meknlarda konserler vermeye devam etmektedir. stanbul Bykehir Belediyesi bnyesinde konserler dzenleyen Kent Orkestrasnn yannda, Belediye Bandosu da eitli etkinlikler dzenlemektedir (BB Kltr Sanat Portal, 2011). Ylda 250 ulusal ve uluslar aras konserin dzenlendii Cemal Reit Rey Konser Salonu ise kendi alannda zel bir yere sahip olup, stanbulda yerli ve yabanc mzisyenlerin konserlerine ev sahiplii yaparak yerel kltr anlamnda nemli bir hizmet grmektedir. Konser salonunda yer alan programlarda ad geen Cemal Reit Rey Senfoni Orkestras da bu kapsamda BB bnyesinde faaliyet gsteren bir belediye orkestras olarak faaliyetlerini srdrmektedir (CRR Etkinlik Bror, 2011).

4.3. Kltrel Belediyesi 4.3.1. Giri


Bir nceki

Belediyecilik rnei Olarak Sultanbeyli

blmde

belediyelerin

yapmakta

olduu

kltrel

faaliyetlerden rnekler konu balklar altnda snflandrlarak ele alnmtr. Ancak bu faaliyetlerin, somut zeminde nasl yapldnn izlenmesi asndan,

86

rnek bir belediye zerinden yaplan faaliyetlere gz atmakta fayda bulunmaktadr. Bu erevede farkl nfus ve gelimilik seviyesindeki belediyelerin yerel kltr politikas asndan yaklam ve faaliyetleri ve bu alana yaptklar harcamalar ayrca karlatrmal olarak ele alnabilir. Ancak aratrmann snrll asndan, bu blmde rnek belediye olarak yalnz stanbulun ile belediyelerinden Sultanbeyli Belediyesinin faaliyetleri ele alnmtr.

4.3.2. Panoramas

Sultanbeylinin

Tarihi

Gemii

ve

Bugnn

stanbulun Anadolu yakasnda bir yerleim yeri olan Sultanbeylinin tarihi ok eski dnemlere kadar uzanmaktadr. Sultanbeyli Roma ve Bizans imparatorluu dneminde, skdardan Gebzeye kadar olan blgenin Tekfurluk yani mlki idare merkezi olmutur. Bugn Sultanbeyli ilesinin snrlar ierisinde bulunan, tarihi Aydos Kenti ve Kalesiyle, Sultanbeylii Ovas civarndaki yerleim yerlerinin de dhil olduu corafi blge, antik a ve sonrasnda, kavimler yolu zerinde nemli bir ara istasyon durumundayd. Sultanbeyli 1328 (H.728) ylnda Orhan Gazinin emriyle, Aka Koca, Konur Alp ve Abdurrahman Gazi komutasndaki Osmanl ordusu tarafndan fethedilerek Osmanl topraklarna katlmtr (Sultanbeyli Belediyesi Kurumsal nternet Sitesi, 2011). 1957 ylnda Ky statsnde bulunan Sultanbeyli, nfus ve yerleim olarak hzl geliimini TEM otoyolunun yaplmaya balanmasyla 1985 sonrasnda yaamtr. 1985 ylnda yaklak 3.700 kiinin yaad Bu Sultanbeylinin nfusu, 1990 ylnda hzl bir artla 82.300e erimitir. Pnarcolu, 2005, s.209).

rakam yllk yaklak %60 orannda bir arta tekabl etmektedir (Ik ve lenin 2010 sonu itibar ile nfusu ise TK verilerine gre olarak 291 bin kiidir. 31 Aralk 1987 tarihinde Sultanbeyli Kynde belediye kurulmas karar alnarak ilk belediye seimleri 26 Aralk 1989 tarihinde yaplmtr. 1992 ylnda da Sultanbeyli idari olarak ile stats elde etmitir.

87

Benzerine az rastlanr ekilde hzl bir nfus art ile byk bir yerleim merkezi haline gelen ilenin, bu artn yaratt sorunlarla karlamas da kanlmaz olmutur. Gerek stanbul iinden gerekse Trkiyenin dier yerlerinden, zellikle de krsal blgelerden g almakta olan Sultanbeylide, fiziki belediyeciliin ve bayndrlk hizmetlerinin asgari gerekliliklerini salamakta yaanan zorluklarn yannda, kent yoksulluu da ncelikli bir sorun olarak yerel idarecilerin nne kmtr. Fiziki belediyecilik olarak adlandrdmz, altyap ve bayndrlk hizmetlerini salama konusunda bte yetersizlii nedeniyle sknt yaayan belediyenin, sosyal sorumluluklar erevesinde kent yoksulluuyla da mcadele etmesi konusundaki beklentiler, kltrel Sultanbeylide faaliyetlerin fiziki ve sosyal bir belediyecilii alan olarak ncelikli hale getirmitir. lk zamanlarda sosyal belediyecilik kavram iinde deerlendirilen zamanla ayr belirginlemesi, sre iinde Sultanbeylide kltrel belediyeciliin sosyal belediyecilikten ayrmaya baladn gstermektedir.

4.3.3. Sultanbeyli Belediyesinin Kltrel Faaliyetleri


Yukarda belirtilen zorluklara ramen ile belediyesinin son yllarda kltrel faaliyetleri de gndemine ald ve bu konuda youn bir almann iine girdii gzlemlenmitir. Bu kapsamda ilk olarak kltrel faaliyetler konusunda yaanan fiziki mekan sorununun giderilmesi iin admlar atlmtr. lede yapmna balanan iki byk kltr merkezinin ina faaliyetleri 2010 ylnda tamamlanm ve bu iki kltr merkezinde, eitli kltrel faaliyetler organize edilmeye balamtr. Kltr merkezlerinin faaliyete alnmasyla; ksa zamanda skender Pala, Selim leri, lber Ortayl gibi tannm dnrler; Sheyl Uygur, Behzat Uygur, Tuluyhan Uurlu, mer Faruk Tekbilek, Gksel Baktagir gibi sanatlar Sultanbeylide etkinliklere katlmlardr. stanbul Bykehir Belediyesinin finansman destei ile 2010 ylnda yapm tamamlanan Sultanbeyli Kltr Merkezi, 553 kiilik salonu ile ok

88

amal olarak kltrel hizmetlerde kullanlmaktadr. Bu salonda BB Kltr A.. organizasyonu ile yl iinde ok sayda, konser, tiyatro, sylei, seminer vb. etkinlik gerekletirilmeye balanmtr. (ehir ve nsan, 2010, s.30). 2011 yl iinde faaliyete alnan ilenin ikinci kltr merkezi Muhsin Yazcolu Kltr Merkezi ise toplam 10.805 metrekare alana sahip, nikh ve dn salonu, sergi salonu, ktphane, ok amal tiyatro ve konser salonu ile adet cep sinemasndan oluan bir kltr kompleksidir. Kompleksin kltr merkezi blm, 4605 metrekare kapal alandan olumaktadr. Sergi salonu 500 metrekare, 350 koltuklu ve 4 adet kulise sahip tiyatro salonu, 300 metrekare alan kapsamaktadr. Fuaye alan ise iki adet idari ofisten olumaktadr. 50 metrekarelik alanda 40 kiilik ve 30 metrekarelik alanda 20 kiilik olmak zere iki adet ok amal snf bulunan komplekste, 170, 160 ve 150 kiilik olmak zere 3 adet cep sinemas vardr (Sultanbeyli Belediyesi Kurumsal nternet Sitesi, 2011). Bu kltr merkezinde belediye bnyesinde hizmet vermeye balayan Aydos Ktphanesi; 300 metrekarelik ktphane salonu, 40 metrekarelik dijital ktphane salonu ve 100 metrekarelik 2 adet alma snfndan olumakta, ayn zamanda bilgi evi olarak da kullanlmaktadr. Toplam 18 bin basl, 7 bin dijital kitaptan oluan ktphane; ocuk kitaplar, mracaat kitaplar, genel kitaplar, Atatrk kitaplar, test kitaplar ve stanbul kitaplar olmak zere alt blmden olumaktadr. Kitaplar Dewey Onlu Snflandrma Sistemine gre dzenlenmi olup renklendirme yoluyla snflandrlmtr. Ktphanedeki tm kitaplarda RFID manyetik bantlar mevcuttur. Gvenlik, saym ve arama ilemleri RFID bantlar ve el terminali aracl ile hzl bir ekilde yaplabilmektedir (Sultanbeyli Belediyesi 2010 Faaliyet Raporu, 2011, s.149). stanbul genelinde olduu gibi Sultanbeylide de, BB bnyesinde faaliyet gsteren SMEK araclyla sanat ve meslek eitimi kurslar dzenlenmektedir. Bu almalara ile belediyesi mekan ve malzeme destei salayarak yardmc olmaktadr(Faaliyet Blteni, 2004-2009, s.95).

89

Sultanbeylide 2007 ve 2008 yllarnda dzenlenen Uluslar aras Halk Oyunlar Festivali de belediye tarafndan dzenlenen farkl bir etkinlik olarak dikkat ekmitir. Bu festivallere, aralarnda Yunanistan ve Hindistann da bulunduu toplam 12 lkeden halk oyunlar ekipleri katlmtr (Faaliyet Blteni, 2004-2009, s.105). Sultanbeyli Belediyesi tarafndan 2008 ylndan itibaren geleneksel olarak dzenlenen iir dinletisi programnn sonuncusu 2011 ylnda yaplmtr. 2011 ylnda 4. kez dzenlenen iir dinletisi stanbulensis iir Gecesi olarak isimlendirilmitir. Sultanbeyli Belediyesinin ambleminde ve kurumsal logosunda kullanlan ve sadece blgede yer alan Aydos danda yetien bir iein ismi olan Crocus Oliviera stanbulensis iir gecesine ilham kayna olmutur. 2011 de dzenlenen son programda Trkiye genelinde tannm on air dinleyicilere kendi iirlerini okumutur (Sultanbeyli Belediyesi Kltr Sanat Blteni, 2011). 2011 ylnda Sultanbeyli Kltr Merkezinde dzenlenen Aydos

Drtls programlarnda; her ay drt ayr oturumda tarih, edebiyat, kent kltr ve Mesnevi zerine kltr sohbetleri dzenlenmitir. Bu program erevesinde, Gncolu Trkiyenin ve Erhan Fatih tannm Afyoncu, tlak Sadk ve Yalszuanlar, tarihileri Sleyman Faruk katlan, moderatrlnde programlara kltr

edebiyat

merkezinde

Sultanbeylilerle bulumutur. Sultanbeyli Belediyesinin dzenledii bir dier uluslar aras etkinlikte, talyann Milano ehrine bal Vimercate Belediyesi ve Sultanbeyli Belediyeleri bir araya gelerek ortak bir program dzenlemilerdir. Program, stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans bnyesinde yrtlen stanbul Avrupal Kardeleriyle Buluuyor kapsamnda dzenlenmitir. Proje erevesinde 60 kiilik Vimercate Belediyesi Senfoni Orkestras, Civico Corpo Musicale Di Vimercate Sultanbeyli Kltr Merkezinde, dinleyicilere klasik mzik dinletisi sunmutur. Kurumsal nternet Sitesi, 2011). talyan orkestras ile Sultanbeyli ilk kez bir senfoni orkestrasna ev sahiplii yapmtr (Sultanbeyli Belediyesi

90

Yine

Sultanbeyli

Belediyesi

ve

stanbul

niversitesi

lahiyat

Fakltesinin Trk ve yabanc dnr ve akademisyenlerin katlmyla birlikte dzenledii Uluslararas Doudan Batdan Dnrler sempozyumu gn devam etmitir. lk iki gnn bildirileri Sultanbeyli Kltr Merkezinde sunulurken, son gnn oturumlar stanbul niversitesi lahiyat Fakltesi binasnda yaplmtr. Felsefe ve dnce younluklu byle bir programn, niversite ortaklyla le belediyesi tarafndan dzenlenebilmesi, kltrel faaliyetler konusunda yerel ynetimlere rnek tekil etmekte olup bu ynyle dikkat ekicidir. Uluslar aras olarak dzenlenen sempozyuma Trkiye, Irak, Pakistan, Bosna Hersek ve ABDden slam zerine almalar yapan dnrler katlarak bildirilerini sunmulardr (Sultanbeyli Belediyesi Kurumsal nternet Sitesi, 2011). Sultanbeyli Belediyesi, 2011 ylnda ikinci bir sempozyum olarak Aydosdan stanbulun Fethine Fetih-Fatih ve Aydos Kalesi Sempozyumu nu tertip edilmitir. Sempozyumda, Bizans ve Osmanlnn ilk dnemleri ile irtibatlandrlan Aydos Kalesinin ve blgenin tarihiyle ilgili bildirilerin yannda, Sultanbeyli Belediyesinin Kltr Bakanl kontrolnde yapt arkeolojik almalarn anlatld sunumlar yaplmtr. Sempozyumun ilk bildirisi nl tarihi Halil nalck tarafndan video konferans yntemi ile sunulmutur. Programa katlan Trkiyenin tannm tarihi ve akademisyenleri, hazrladklar bildirilerle konu hakkndaki almalarn izleyicilerle paylamlardr (Sultanbeyli Belediyesi Kltr Sanat Blteni, 2011). Tarihi ve kltrel mirasn korunmas kapsamnda, Sultanbeyli ile snrlar iinde yer alan Aydos Kalesi restorasyonu almalarnn bir belediye tarafndan yrtlerek finanse edilmesi, yerel kltrel fonksiyonlarnn ne kadar geni bir alan kapsayabileceine de rnek tekil etmektedir. Belediye tarafndan organize edilen bir dier projeyle, Sultanbeylide Sinemaya Gitmeyen ocuk Kalmasn anonsuyla ilede yaayan ve hi

91

sinema grmeyen ilkretim rencisi 30.000 renciye kltr merkezinde sinema gsterimleri dzenlenmitir. 2010 yl mays aynda dzenlenen bu etkinlikte, ilede yer alan ilkretim okullarnn rencileri, belediye getirilmi, pek tarafndan salanan aralarla Sultanbeyli Kltr Merkezine

ounun ilk kez sinema izlemesi salanmtr (Sultanbeyli Belediyesi 2010 Faaliyet Raporu, 2011, s.160). Sultanbeyli Belediyesi, ak havada yazlk sinema gsterimlerinin yannda, her iki kltr merkezinde vizyon filmlerinin cretsiz gsterimlerini de cretsiz olarak yapmaktadr. Bu blmde, kltrel belediyecilik asndan rnek belediye olarak alnan Sultanbeyli Belediyesinin kltrel faaliyetleri ana hatlaryla ele alnmtr. Sultanbeylide yerel ynetimin zmek zorunda olduu nemli fiziki ve sosyal belediyecilik sorunlar olmasna ramen, farkl kltrel faaliyetlerin de yaplmaya devam etmesi, aratrmada vurgu yaptmz btnclk belediyecilik yaklamnn yansmas olarak deerlendirilebilir. Youn kent yoksulluu ve yerleim problemlerinin yaand

Sultanbeyli, stanbulun 39 ilesinden en dk gelirli bteye sahip belediyeleri arasnda yer almaktadr. stanbul'un ileleri arasnda Fatih Belediyesi 291 milyonluk btesiyle ilk srada yer alrken, 260 milyon TL'lik btesiyle ili ikinci, 250 milyon TL'lik btesiyle de Kkekmece 3. srada yer almaktadr. Sultanbeyli Belediyesi ise 76 milyon TLlik btesi ile stanbulun ileleri arasnda, ile, atalca ve Adalarn ardndan sondan drdnc srada yer almaktadr (BB Kurumsal nternet Sitesi, 2011). Bu ilenin bir arada toplam nfusunun, Sultanbeyli ilesinin nfusunun yaklak te biri kadar olduu da dikkate alndnda, Sultanbeyli Belediyesi btesinin dier ilelere gre olduka dk olduu ortaya kmaktadr. Sultanbeyli Belediyesi rnei zerinde yaplan bu genel

deerlendirmeler nda, btncl belediyeciliin uygulanmasnda mali imkanlarn yeterli olmasnn yannda kaynaklarn verimli kullanlmasnn da nemli olduunu syleyebiliriz. Yerel yneticiler kstl imkanlara sahip olsalar bile, mevcut kaynaklarn verimli kullanarak, gereksiz harcama ve israftan kanarak kltrel faaliyetlerine bte ayrabilirler. Verimlilik

92

eksenindeki bu yaklamn yannda, yerel yneticilerin kltr alannda istekli ve vizyoner bir baka sahip olmasnn, belediyelerde kltrel faaliyetlerinin yrtlmesine, kltrel faaliyetlerin artmasna etkisi olacaktr.

4.4. Yerel Ynetimlerin Kltr Politikas Asndan AB Trkiye likileri


Avrupa Birlii, Avrupa halklarnn sosyal, ekonomik, politik ve kltrel alanlarda birbirleriyle kaynamasn ngren, Avrupa devletlerinin ve vatandalarnn bir araya gelerek oluturduu ok uluslu bir yapdr. Bu yap, ye devletler arasnda imzalanan uluslararas antlamalarla kurulmu ve ayn antlamalarla baz alanlarda karar alma ve dzenleme yetkisi ye devletler tarafndan AB'ye devredilmitir. Bylelikle insanlarn, mallarn, hizmetlerin ve sermayenin Avrupa Birlii snrlar iinde rahata dolamnn salanmas iin bir i pazar kurulmutur. Kurulu yllarnda sadece 6 yeden oluan Avrupa Topluluklar, deiik tarihlerde yeni yelerin katlm sonucu 27 yeden oluan bir Birlik halini almtr. Bugn itibariyle Avrupa ek Kbrs Birlii'nin Rum yeleri Almanya, Danimarka, Hollanda, Avusturya, Belika, Bulgaristan, Fransa, Gney Cumhuriyeti, Ynetimi,

Estonya, Finlandiya,

ngiltere, rlanda, spanya, sve, talya, Letonya, Litvanya, Lksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'dr. AB; Trkiye, Hrvatistan ve zlanda ile katlm mzakerelerini srdrmektedir. Ayrca AB, Makedonya ve Karada'a adaylk stats tanm olup iki lke ile katlm mzakerelerini henz balatmamtr (ABGS, t.y.). II. Dnya Sava sonrasnda siyasal sistemlerde yaanan deimeler, blgesel ve uluslar aras birlemeler bu arada Avrupa Konseyi ve Avrupa Birlii erevesinde yaplan almalarn yerel ynetim yaplarnn gelimesine nemli etkileri olmutur (Kele, 2009, s.77). Kltr, Avrupa projesinin kalbini oluturmaktadr ve gerek i pazar ve gerekse nihai Avrupa Topluluu iin kesinlikle temel zellikte olduu

93

dnlmektedir. Kltr, ekonomik ve toplumsal btnlemeden baka hedefleri de olan Avrupa Birliinin esasdr. Avrupa kltrel kimlii, oluturulacak tek ve byk pazarn gelimesi ve bunun yaam koullarna getirecei deiiklik iin gerekli dayanmann biridir ve bunun iin de halk destei salanabilmesi gereklidir (Morley, 1997, s. 112). Avrupa Birlii lkelerinde kltr alanndaki programlar kltrn yerellemesi, kltrel eitliliin desteklenmesi, toplumun btn kesimlerinin kltrel faaliyetlere eit katlmnn salanmas sanatn ve yaratcln desteklenmesi eklindeki genel prensipler erevesinde ncelikli olarak yerel ynetimlerin sorumluluundadr. Bu erevede kltrel hayatn en nemli unsuru olan mzeler, ktphaneler, sanat galerileri, ve kltr merkezleri gibi kurumlar zerindeki yetki ve sorumluluklar da yerel ynetimlerin ve sivil toplum kurulularnn uhdesindedir. Avrupa lkelerin arasnda merkeziyeti bir yapya sahip olmakla n plana km olan Fransa rneinde dahi son otuz yldr yerel ve blgesel otoritelerin kltre olan destekleri ve kltrel hayatta oynadklar rol giderek artmtr. Londra Belediyesinin 2005 yl btesinin yzde otuz eitim ve kltr faaliyetlerine ayrlmtr. Bu gvenlikten sonra en fazla para harcanan ikinci kalemdir (sen, 2007, s.17).

4.4.1. Avrupa Kentsel art


Avrupa Kentsel art, Avrupa Konseyinin 1980-1982 yllar arasnda Konseyce dzenlenen Kentsel Rnesans iin Avrupa Kampanyas kapsamnda gelitirdii kentsel politikalardan yola klarak oluturulmutur. Yerleimlerde yaamn iyiletirilmesini amalayan bu metin balca u drt temel konuya arlk vermitir. Bunlar, kentsel fiziksel evrenin iyiletirilmesi, konut stokunun iyiletirilmesi, yerlemelerde sosyal ve kltrel olanaklarn yaratlmas ile toplumsal kalknma ve halk katlmnn zendirilmesidir. artn nemle benimsedii temel iki ilke ise ibirlii ve dayanmadr. art, iddetten, her tr kirlilikten, bozuk ve arpk kent evrelerinden arnma hakk; yaad kent evresini demokratik koullarda

94

kontrol edebilme hakk; insanca konut edinme, salk, kltr hizmetlerinden yararlanma, dolam zgrl gibi temel kentli haklarnn olduu inancn esas kabul etmektedir. Avrupa kentsel art kentlerin ve kentte yaayanlarn kltrel haklar kapsamnda aadaki genel erevede hkmler iermektedir. Yerel ve blgesel ynetimler, gzel sanatlar ve elence faaliyetlerinin hazrlklarnda, kltrel aktivitelerin tantmnda ve kltrel demokrasiye erimede nemli bir yere sahiptirler. Bu nedenle ad geen ynetimler, yerleimin geleneksel, kltrel zellikleri ve nfusun kltrel karakteri nda, kltrel politikalar hazrlama ve uygulama kapasitesi ve hakkna sahip olmaldr. Mimari oluumlar, dil, gzel sanatlar, mzik, edebiyat, hepsi birden bir kentin ortak hafzasnn ve tarihinin birer ifadesini; yaam tarzlarnn, sosyal oluumlarn, kltrel mirasn ve yaanmln deiiminin barometresini olutururlar. Bir yrenin kendine has corafyas, topografyas, iklimi ve yaam koullar, yaayanlarn o yreyle btnlemelerini salayacak, zgn kltrel karakteri oluturur. Kltrel politikalarn, ekonomik ve sosyal kalknmaya da katks vardr. Daha kapsaml olarak ele alndnda, bu politikalarn oluumu; bireylerin yerleimlerini, Avrupayla iliki ve deiim andaki rol ve konumlaryla tanmalarna, tanmlamalarna ve btnleebilmelerine yol aar. Avrupa Kentsel art yukarda belirlenen ereve dorultusunda baz ilkeler tespit etmitir. Buna gre; Tm kent sakinlerinin kltrel faaliyetlerden faydalanma hakk vardr. Kltrel faaliyetler tm bireyleri ilgilendirir. Elit ve imtiyazl kk gruplarn inisiyatifindeki bir faaliyet olarak kabul edilmemeli, aksine tm sosyal gruplarn yaratclk ve hayal glerini teviki bir ara olarak grlmelidir.

95

Kltrel

demokrasinin

evrensel

olduu,

nsan

Haklar

Evrensel

Beyannamesinin 27. maddesinde belirtilmitir. Kltrel politikalar, ekonomik gelimeyi ve toplum bilincinin

olumasn tevik eder; en kk yatan balayarak, eitimin vazgeilmez bir parasdr; toplumsal ilikilere katlmda etkin rol oynar; toplumun engelli olan kesimlerinin sosyal yenilenmesinde yardmcdr. Bu nedenle kltr; karmak kent politikalarnn, insan haklarnn tesisinin ve kentlerde yaamn kalitesinin artrlmasnn temel tadr. Yerel ynetimler; kendi yerleimlerinin kltrel tecrbelerini

dierlerine aktarmakla, karlkl sayg ve anlayn artacann bilincinde olmaldr. Kltrel geliim yalnzca yerel ynetimlerin sorumluluu deildir. Bu ynetimler, eitli yntemlerle, rnein, mali teviklerle- sanatsal ve kltrel mahalle faaliyetleri himaye eden ticari toplum kurulularn birimlerinin artrlmas sorumluluk ve ve zendirilmesine yardmc olabilirler. Ayrca, kltrel yenilii hedefleyen topluluklarna, buradaki faaliyetlerini artrarak azami destei verebilirler. Kltrel aktivitelerin zenginlii; organize ve kurumsallam

yaplardan deil, onun doalama ve yaratc zelliinden kaynaklanr. Baarl bir kltrel geliim, toplumun belli gruplarnn gereksinimlerini ve dayanmasn hedeflemeli ve gz nne almaldr. Kltrel turizm, Avrupada giderek gelien bir endstri dal olarak tarihi yerleimlere ve kltr-sanat faaliyetlerine, gn getike artan saylarda ziyareti ekmektedir. Bu faaliyetlerin yerel ynetimlere katks aktr. Bunlar arasnda, ykselen refah seviyesi; yerel igc olanaklarnn artmas; inaat sektrnde deiik akmlarn olumas ve el sanatlar gibi yerleik nfus iin olumlu gelimelerin yaylmas; tm bunlarn tesinde farkl kltr ve topluluklar arasnda oluacak kltrel alverile hogrnn artmas saylabilir. Ancak bu faaliyetlerden yeterince yararlanmak ve oluabilecek olumsuz etkilerinden kanmak; yre halkn, zel sektr, turizm sektrn ve yerel ynetimleri kapsayacak bir kltrel ve turistik

96

ynetim plan gelitirmekle mmkndr (Avrupa Kentsel art, 1996; Kaya, 2007, s.159-160).

4.4.2. AB lkelerinde Yerel Ynetimlerin Kltrel Hizmetleri 4.4.2.1. Avrupa lkelerinin Kltr Bteleri
Avrupa Birlii Antlamasnn 151.maddesinde, Avrupa Birliinin, kltrleraras saygy tevik etmek ve kltrel eitlilii glendirmek iin tm eylemlerinde kltr boyutunu gz nnde bulundurmas gerei yer almaktadr. 2009 ylnda imza altna alnan Lizbon Antlamasnn 167.maddesine gre, Avrupa Birlii ve ye Devletler, Avrupa genilemesi erevesinde ortak lke ve blgelerle uluslararas ilikilerindekinin yan sra, kltrler aras diyalog ve bar iinde bir arada yaamaya katkda bulunulmas dorultusunda ticaret ve kalknma politikalar balamndaki kltrel boyutlarn glendirilmesiyle ykmldr. Ayrca, Avrupa Topluluunun da taraf olduu 2005 yl UNESCO Kltrel fadelerin eitliliinin Korunmas ve Tevikine ilikin Konvansiyon, bahse konu ilkeleri korumaktadr (MESS, 2010). Aday lke statsyle katlm mzakerelerini srdrdmz AB yesi lkelerdeki yerel ynetim birimlerinin kltr hizmetleriyle yaplan karlatrmada ilk gze arpan kii bana kltr harcamalarnn Trkiyeye gre olduka yksek olmasdr. Trkiyede kii bana yaplan kltrel harcamalarn Avrupa lkeleri ve Rusya ile karlatrldnda aadaki grafikler ve tabloda yer alan rakamlar ortaya kmaktadr.

97

Kltr Bakanl Btesi (Milyar Euro) 14 12 10 8 6 4 2 0 Bte Miktar 1,11 Trkiye 1,11 Almanya 8,3 Fransa 12 talya 6,12 spanya 5,1 ngiltere 8,8 Rusya 4,4 6,12 5,1 4,4 8,3 12

8,8

Grafik 3. Avrupa lkeleri ve Trkiyede Kltr Bakanlklarnn Bte Rakamlar

Kii Bana Den Kltr Harcamas (Euro) 250 200 150 100 50 15 0 Trkiye Harcama Miktar 15 Almanya 101 Fransa 197 talya 112 spanya 119 ngiltere 143 Rusya 30 Yunanistan 32 101 112 197

143 119

30

32

Grafik 4. Avrupa lkeleri ve Trkiyede Kii Bana Den Kltr Harcamas

98

Tablo 4. Kii Bana Den Kltr Harcamalarnn Avrupa lkeleri le Karlatrlmas LKE KLTR BAKANLII K BAINA KLTR HARCAMASI (Euro) 15 101 197 112 119 143 30 32

BTES (Milyar Euro) Trkiye Almanya Fransa talya spanya ngiltere Rusya Yunanistan 1.15 8.3 12 6.2 5.1 8.8 4.4 -

Kaynak

: Trkiye Avrupa Vakf

Tabloda da grld gibi Trkiyede kii bana kltr harcamas, en dk kii bana pay sahibi Rusya ve Yunanistann yars kadardr. Trkiyenin ekonomik kalknmlk ve zenginlik seviyesi, merkezi hkmetlerin kltr harcamalarn doal olarak etkilemektedir. Bununla birlikte mali ve idari esnekliin daha fazla olduu yerel ynetimlerin kltrel fonksiyonlarnn ok ynl olarak desteklenmesi halinde, hizmetlere eriim ve verimlilik asndan nemli ilerlemeler salanabilir.

99

4.4.2.2. Hizmetleri

AB

lkelerinde

Yerel

Ynetimlerin

Kltr

AB yelik sreci nedeniyle mzakere zemininde ilikilerimizin daha da younlat Avrupada, lkeden lkeye deien konular olmakla beraber belediyelerin gndemi Trkiye ile genel olarak rtmektedir. Bu erevede; Rekabet edebilirlik, yaratc Avrupa kent anlay, iklim deiiklii, ilgi katlmc alanlarn belediyecilik, eitim, isizlik gibi konularn yannda kltr ve sanatn yaygnlatrlmas belediyelerinin balca oluturmaktadr (Toksz, 2011, s.183). AB lkeleri ile Trkiye arasnda kltrel alanda paylalan ortak perspektife dikkat ekmek zere, aadaki blmde baz AB lkelerinde yerel ynetimlerin kltrle ilgili faaliyet ve ilevleri deerlendirilmi, genel bir ereve ierisinde Trkiyede yerel ynetimlerin kltr politikalarnn ve uygulamalarnn amalanmtr. AB lkelerinin kltrel hizmetleriyle karlatrlmas

1. talya
talyada yerel ynetimler blgeler, iller ve belediyelerden

olumaktadr. Yerel idarelerin, sanat ve mesleki renimi, fuar alanlar, mze ve ktphanelerin oluturulmas ile ilgili karar ve yasama ilemleri blgeler tarafndan yaplmaktadr. ller ise kendi alanlar iinde kltrel varlklarn korunmas ve deerlendirilmesinden sorumludurlar. Belediyelerle ibirliini ve programlar gz nne alarak blge dzeyindeki, turistik, sosyal, kltrel ve sportif sektrlerdeki faaliyetleri koordine ve tevik ederler. Belediyeler ise, sosyal hizmetler, askerlik ve nfus kaytlar, seim hizmetleri, ekonomik kalknma hizmetlerinden sorumludur (an, 2007). 2010 yl Haziran aynda, stanbul 2010 Kltr Bakenti Ajansnn destekledii stanbulun Avrupal Kardeleri projesi kapsamnda, Sultanbeyli Belediyesi tarafndan talyann Vimercate Belediyesine bir ziyaret dzenlenmitir. Bakan Danman sfatyla katldm bu gezide bir

100

talyan

belediyesinin

ne

tr

kltr

ilevlerinin

olduu

hususunda

gzlemlerde bulunulmutur. Vimercate talyann Lombardia blgesi iinde yer alan bir ile belediyesidir. Blgenin merkezi olan Milanoya 23 km uzaklktadr. Nfusu 25 bin olan ilenin tarihi erken Roma dnemine kadar gitmektedir. Belediye hizmetleri 1862 tarihinden itibaren, tarihi bir mekan olan Palazzo Trottide yrtlmektedir. Bina 17. yzyln ikinci yarsna tarihlenmektedir. Bina dnemin toprak senyrlerinden Kont Giovanni Batista tarafndan ina edilmitir. Binann tavanlarnda yer alan, barok ssleme ve resimler dikkat ekicidir. Bir belediye hizmet binasnn bu ekilde tarih mirasla i ie faaliyet gstermesi dikkat ekici bulunmutur (Belediye Bakan P. Brambilla ve Belediye Bakan Yardmcs R. Rampi ile Kiisel Grme, 2010). Belediye bnyesinde kltrel organizasyon olarak kent mzesi ve ktphane dikkat ekmektedir. Bunlardan Villa Sottocase olarak adlandrlan kent mzesinde, kente ait tarihi resimler ve tarihi belediye orkestrasna ait malzemeler yer almaktadr. Dnemim asilzadelerine ait bina 18. yzylda ina edilmitir. Binann sahipleri olan Sottocasa ailesinin fertlerine ait tarihi yal boya tablolar mze olarak kullanlan binann duvarlarn sslemektedir. 2004 ylnda belediye bnyesinde oluturulan koordinasyon ekibi ile restorasyon ve dzenleme almalarna balanan mze, talyanca Museo Del Territorio Vimercatese kelimelerinin (Vimercate Blge Mzesi) ksaltlmasyla MUST olarak isimlendirilmitir (Marchesi, 2007, s. 86-90). Kentte yer alan dier bir nemli kltrel alma ise ierisinde 80 bin kitab barndran Vimercate Ktphanesidir. Ktphane grevlisi sn. Agustoni ile yaplan grmede 1993 ylnda kurulan ktphanenin 12 bin yesinin bulunduu ve yllk 180 bin kitap deiiminin yapld renilmitir. Bu rakamlar 25 bin nfuslu bir ilede kitap okuma orannn olduka yksek olduunu gstermektedir. Ktphanenin toplam 3.5 milyon Avroya mal

101

olduu, on alannn bulunduu, yllk 500 bin Avro giderinin bulunduu ifade edilmitir. Ktphane grevlisi iledeki tm okullarla ibirlii halinde alarak farkl etkinlikler dzenlemektedir (Ktphane Grevlisi A. Agustoni ile Kiisel Grme, 2010). Civico Corpo Musicale Di Vimercate olarak adlandrlan Vimercate Kent Orkestras ise, mzik birikimi olan Vimercate sakinlerinin bir araya gelerek oluturduklar bir topluluktur. Genler ve rencilerden emeklilere kadar farkl sosyal statlerden gelenlerin oluturduu orkestra talya iinde ve dnda konserler vermektedir. stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti etkinlikleri kapsamnda, stanbulun Avrupal kardeleri vurgusu ile stanbula gelen bu orkestra, Sultanbeyli Belediyesi ile ortaklaa dzenlenen etkinlikte 2010 yl Ekim aynda Sultanbeyli Kltr Merkezinde konser vererek repertuarn Trk dinleyicilere sunmutur (Bandavimercate, t.y.).

2. Almanya
Almanya'da kentsel nfusun genel nfus iinde pay yaklak % 88.6'dr. Almanya'da yerel ynetimler gzel sanatlarla birlikte kltr hizmetlerini de yrtmektedir. Bu kapsamda mzeler, sanat galerileri ve film merkezleri gibi kurulular bulunmaktadr. Kent kitaplklarnn kurulmas, binalarnn yaplmas, kitap ve personel salanmas, bunlarn finansman ve ynetimi de yine belediyelerin grevlerindendir. Tiyatro, opera, orkestra ve mze alanlarnda hizmet retmek belediyelerin zerk yerinden ynetim grevleri arasnda yer almaktadr. Gnmzde nfusu 100.000'in zerinde bulunan 67 kentten 52'sinde belediye tiyatrosu, 12'sinde opera ve nemli bir blmnde de orkestra bulunmaktadr. eitli tr belediye mzeleri hizmetleri ise yaygn olarak yrtlmektedir (Gne, t.y).

3. Belika
Belika'da 3 blge, 9 il ve 589 belediye bulunmaktadr. Belika'da

Anayasa'da ngrlen genel kurala gre, il ve belediyeler yasalar baka biimde ngrmedike, yerel kararlar almak ve uygulamak konusunda en

102

geni yetkilere sahiptirler. Bu yetkiler geneldir ve teker teker saylmamtr. Kltr alanlarnda il ynetimlerinin son derece nemli grevleri bulunmaktadr. Bunlarn balcalar; tiyatro, konser ve sanat gsterileri, Mzeler ve kitaplklarn kurulmas sergiler, sanat galerileri ve grafik sanatlar salonlarnn almas kltr merkezlerinin oluturulmas almalar, sanatsal hizmetlerin tevik edilmesidir (Gne, t.y).

4. sve
sve'in kent nfusunun toplam nfus iindeki oran ise yaklak % 83'tr. sve'te iki tr yerel ynetim birimi vardr. Bunlar blgesel birim olan il meclisleri ve daha kk birim olan belediyelerdir. Mahallelerin faaliyetleri de yasa ile dzenlenmektedir. Yerel ynetimlerin deerinin giderek artt lkede bugn belediyeler ve il meclisleri, sve kamu toplam tketim ve yatrmnn 2/3'ne sahip bulunmaktadr. Kltr hizmetleri, bo zamanlarn deerlendirilmesine ynelik hizmetler, park yapm, gibi hizmetler yerel ynetimlerin grev alanlar iinde yer almaktadr (Gne, t.y).

5. Macaristan
Macaristan nfusunun % 62'si kentsel yerleim alanlarnda

yaamaktadr. Macaristan Cumhuriyeti bakent, iller, kentler ve kylerden olumaktadr. Bu birimlerde yaayan yerel semen topluluklar yerel ileri zgrce ynetme hakkna sahip bulunmaktadrlar. Ktphane, tiyatro ve eitim merkezlerinin de yaklak % 70'i yerel ynetimlerce iletilmektedir. Kltr, elence ve dinsel hizmetler yerel harcamalarn kk bir ksmn, % 4.6'sn oluturmaktadr. Kltr hizmetlerinin yerel ynetim harcamalar iindeki paynn dkln, kltr politikalarnn gvenlik, adalet ve diplomasi gibi ulusal bir karaktere sahip olarak kabul edilmesi ve merkezi ynetimin ulusal kltrn gelitirilmesi grevini kendi zerine almas eklinde yorumlamak mmkndr (Gne, t.y).

103

6. Fransa
Fransa ile Trkiye'nin ynetim sistemleri arasnda byk benzerlikler bulunmaktadr. Fransada yerel ynetimler; belediyeler (commune), iller (dpartement) ve denizar yerleim yerlerinden olumaktadr. Kltr ierikli hizmetlere ait grevleri byk lde devlet zerine almtr. Kltr programlar, kltr hizmetleri, kitaplklar ve mzeler devletin kontrol altndadr. Belediyeler ise, gerekten yerel saylabilecek, halka en yakn gnlk hizmetleri yerine getirirler. Kent ii ulam, ehircilik, kitaplk ve mze hizmetleri bunlara rnek olarak gsterilebilir (Gne, t.y).

7. spanya
Ynetim yaps belli lde Trkiye ile benzerlik gsteren Avrupa lkelerinden biri de spanya'dr. Belediyeler lkenin temel yerel ynetim birimleridir. Kltr hizmetlerinde spanya'daki yerel ynetimlerin yeterince etkili olduunu sylemek mmkn grnmemektedir (Gne, t.y).

8. Bulgaristan
Bulgaristan'da yerel ynetimlerin grev ve yetkileri saylmak suretiyle snrlandrlm, bunlarn dnda kalan tm grevlerin merkezi ynetim ve tara rgtlerine ait olduu kabul edilmitir. Kltr hizmetleri, belediye tiyatrosu, belediye mzesi gibi kurulularn oluturulmas ve iletilmesi grevinden, yeil alan, park, yeil kuaklarn yapm ve ynetimi grevine kadar birok grev de belediyelere verilmitir. Mze, ktphane, sanat galerileri ve elence merkezleri gibi hizmetleri ieren kltr hizmetleri, % 3'lk oranla toplam belediye harcamalar iinde ok dk bir paya sahip bulunmaktadr (Gne, t.y).

9. Hollanda
Hollanda'da, kentsel nfus % 86'lk bir paya sahiptir. lkede 3 kademeli bir ynetim bulunmaktadr. Bunlar; merkezi ynetim (hkmdarlk: kral/kralie ve meclisin altnda kabine), ara ynetim (13 adet

104

il) ve yerel ynetimdir (672 adet belediye). Hollanda'da eitim ve kltr hizmetleri ile ilgili grevlerin ynetim birimleri arasndaki dalmna bakld zaman, bu grevlerin iller ve belediyeler arasnda paylaldn saptamak mmkndr. Eitim, kamu kltr, spor ve rekreasyon hizmetlerinin belediyelerce yrtlmesine karlk; il ynetiminin de kltrel hizmetler, rekreasyon ve turizm hizmetlerini ieren grevleri bulunmaktadr (Gne, t.y).

10. Norve
Norve'te belediyelerin en nemli grevlerinden biri, yerel halkn 16 yana kadar olanlarnn eitim giderlerini karlamaktr. Ktphaneler kurmak ve kltrel almalarda bulunmak da belediyelerin grevleri arasnda bulunmaktadr (Gne, t.y).

4.4.3. AB ile Trkiye Arasnda Katlm Mzakereleri ve Eitim ve Kltr Fasl


Avrupa Birlii Devlet ve Hkmet Bakanlarnn 17 Aralk 2004 tarihli Zirvesinde ald karar dorultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lksemburg'da yaplan Hkmetler aras Konferans ile Trkiye resmen AB'ye katlm mzakerelerine balamtr. Katlm Mzakereleri, Trkiye'nin AB Mktesebatn ne kadar srede kendi i hukukuna aktarp, yrrle koyacann ve etkili bir ekilde uygulayacann belirlendii sretir. AB Mktesebat, AB Hukuk sistemine verilen addr. Yaklak 120 bin sayfadan olumaktadr. AB'yi kuran ve daha sonra deiiklie urayan antlamalar, aday lkelerin AB'ye katlrken imzaladklar katlm antlamalarn, Konsey, Komisyon, Avrupa Topluluklar Adalet Divan gibi Topluluk organlarnn kardklar tm mevzuat ifade etmektedir. Sz konusu mktesebat, Katlm Mzakereleri Fasllar erevesinde 35 balk altnda snflandrlmtr. Eitim ve kltr fasl 26. fasl olarak belirlenmitir. Herhangi bir teknik al kriteri bulunmayan bu faslda mzakerelerin balamas,

105

mzakere pozisyon belgesi sunulmasna ve teknik olarak almaya hazr olmasna ramen, baz ye lkeler tarafndan AB Mevzuat ile ilgili olmayan nedenlerle bloke edilmektedir (Avrupa Birlii Genel Sekreterlii, t.y.). retim, eitim, genlik ve kltr alanlar ye lkelerin grece olarak serbest hareket edebildii alanlardr. Kltrel eitlilikle ilgili olarak, ye devletlerin, Avrupa Topluluu Antlamasnn 151. maddesinde ngrlen prensiplere uymalar ve UNESCO ve Avrupa Konseyi tarafndan mzakere edilen ve kabul edilen konuyla ilgili uluslararas anlamalar desteklemeleri gerekmektedir. Bu faslla ilgili olarak yaynlanan tarama belgesinde yukarda belirtilen ana unsurlarn yannda, yerel ynetimlerin kltrel alanla ilgili ilevlerinin glendirilmesi gerektii zellikle vurgulanmaktadr (Screening Report Turkey Chapter 26, 2006).

4.4.4. Avrupa Birliinde Kltre likin Uygulamalar


Bu blmde AB kltr politikalar erevesinde belirlenen zel programlar ve spesifik olarak uygulanan baz projelerin kentler ve yerel kltr asndan deerlendirmesi yaplmtr. Bu uygulamalardan, Avrupa Kltr Bakentleri projesi, Avrupa Birlii Kltr Program ve Avrupa Birlii Kltr dlleri genel nitelik arz ederken, konuyla ilgisi nedeniyle bu blme aldmz Yerel Kltr Politikalar in Stratejiler Projesi ise Trkiyenin deiik kentlerinde yaplan saha almas erevesinde uygulamaya konulmu bir projedir.

4.4.4.1. Avrupa Kltr Bakentleri (ECOC) 1. Genel Bak


1984 ylnda Avrupa Birlii Kltrel Hedefler Deklarasyonun AB kltr bakanlar tarafndan kabul edilmesinden hemen bir yl sonra, Avrupa Kltr Bakentleri Projesi kabul edilerek uygulamaya konmutur. Bu unvan, 19852000 yllar arasnda ABye ye lkelerin kentlerinden birine verilmitir. 2000 ylna gelindiinde ise, yeni bin yl nedeniyle, Avrupa Kltr Bakenti unvan AB yesi olan veya AB aday olan lkelerin kentlerine verilmeye balanmtr (stanbul 2010 AKB, t.y.).

106

Avrupa

Kltr

Bakentleri

Giriimi,

Avrupa

kltrlerinin

ve

paylatklar deerlerin eitlilii ve zenginliinin vurgulanmas ve Avrupa vatandalar arasndaki ortak anlay dzeyinin tevikini hedefleyen bir Topluluk eylemidir 1985 ylndan beri, stanbulun da iinde bulunduu krktan fazla ehir, Avrupa Kltr Bakenti seilmitir. Avrupa Kltr Bakenti olmak isteyen ehirler, spesifik kriterleri karlayan bir kltr program hazrlamakla ykmldr. Bu programda; etkinliin Avrupa boyutunun yanstlmas, ilgili taraflarn katlmnn salanmas ve ehrin kltrel, ekonomik ve sosyal geliimi zerinde srdrlebilir ve uzun vadeli bir etkide bulunmas temel kriterler olarak aranmaktadr (MESS, 2010). Bu srelerini projede aslolan en seilen gn kentlerde ECOC kltr kalc kltrel Avrupa biri dnm leinde olduu

balatmaktr.

Bu

projesinin,

gerekletirilmi

baarl

projelerinden

dnlmektedir. Projenin 25. yl nedeniyle 23-24 Mart 2010 tarihlerinde Brkselde gerekletirilen deerlendirme konferansnda, hemen btn katlmclar projenin vatandalar nezdinde en prestijli projelerden olduunu ve kltr projeleri iinde en fazla ilgi greni olduunu belirtmilerdir (Baer, 2010, s.4-7).

2. stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Projesi


Trkiyenin tam yelik hedefi erevesinde AB ile yrtt mzakere srecinin toplumun yasal ve yaamsal her katmannda yarat etkiye paralel ekilde kltr politikalarnn belirlenmesine de etkisi olacaktr. Bu srete yaanan nemli etkileim alanlarndan birisi Avrupa Kltr Bakentleri Projesi kapsamnda, 2010 yl iinde stanbulun Avrupa Kltr Bakenti olarak ilan edilmesi olmutur. Avrupada kltr ve sanat alannda uzman yedi kiiden oluan seici kurul 2006 ylnda stanbulu Macaristann Pe ve Almanyann Essen kentleriyle birlikte 2010 Avrupa Kltr Bakenti olmaya hazr bulmutur. Avrupa Parlamentosunun grnn alnmasnn ardndan Avrupa Birlii

107

Kltr Bakanlar Konseyinin onayyla stanbulun, 2010 Avrupa Kltr Bakenti olduu ilan edilmitir (stanbul 2010 AKB, t.y.). Devam eden srete TBMM tarafndan, stanbulu 2010 yl Avrupa Kltr Bakenti olarak hazrlamak, 2010 ylnda yaplacak etkinlikleri planlamak ve ynetmek, kamu ve sivil kurum ve kurulularn bu amala yapacaklar almalarda koordinasyonu salamak zere stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajansnn kurulmasna ilikin kanun kabul edilmitir. kartlan kanunda, Ajansn grev ve yetkileri, alma usulleri ve gelir kaynaklarnn neler olduu gibi hususlara yer verilmitir. Ajansn faaliyetlerini yrtmesi iin, dier gelir kalemlerine ilaveten stanbul Ticaret Odas, stanbul Bykehir Belediyesi ve stanbul l zel daresinin btelerine denek konulmas ngrlmtr (5706 S.K. md.1-2-12). stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Projesinin 31.12.2010 tarihinde sona ermesinden sonra Ajans Yrtme Kurulunun alt ay iinde tasfiye ilemlerini tamamlamas gerekmektedir. Ajansn btesinde kalan denekler ise sre sonunda iki eit para halinde, kltr ve sanat etkinlikleri iin kullanlmak zere stanbul l zel daresi ve stanbul Bykehir Belediyesi btelerine aktarlacaktr (5706 S.K. md.20). stanbul, drt elementin ehri temasyla, 2010 Avrupa Kltr Bakenti seilmitir. stanbulun byk imparatorluun bakenti, semavi dinin ve birok medeniyetin buluma noktas olmasndan hareketle yaamn srlarn simgeleyen drt element olan toprak, hava, su ve ate simgesel olarak projelerin sunumunda ne karlmtr elementin oluturduunu savunan bu Milette gelien antik felsefenin rndr. (MESS, 2010). Evreni drt 2010 ylnda stanbulda dnce Anadolunun batsnda

gerekletirilen etkinlikler bu drt element teorisine uyarlanm ve yln drt mevsimine uygun programlamaya gidilmitir. Ocak Mart aylar arasnda gelenekler ve dnm temas ile dzenlenen etkinlikler ilhamn topraktan almtr. Haziran ayna kadar etkinliklerin ana konsepti gklerden gelen olup havayla simgelenmitir. Haziran Eyll arasnda su simgesinden hareketle kent ve deniz konulu etkinlikler dzenlenmitir. Aralk aynda sona eren

108

projenin son elementi olan ate ise deitiren, dntren ve yenileyen olarak gelecei biimlendirmek temal etkinlikleri simgelemitir (Snmez, 2008, s.19-209). Kentliler, birbirlerini kltr paylam araclyla daha iyi anlamakta ve daha iyi tanmaktadr. Kltrn gnlk yaama katlmas ve toplumun her kesimine yaylmas, giderek daha da byk nem kazanmaktadr. Bu kapsamda stanbulun 2010 Avrupa Kltr Sanat Bakenti olmasyla, kentte yeni kltr sanat merkezleri yaplmaya, festivaller dzenlenmeye, evrensel kltrel miras canlandrmak, ehrin kltr sanat altyapsn glendirmek, kltr ve sanat eksenli kentsel dnm gerekletirmek zere pek ok yeni projeye balanmtr. 2010 yl boyunca, stanbulda, grsel sanatlar, mzik, opera, sinema belgesel, animasyon, sahne ve gsteri sanatlar, geleneksel sanatlar ve edebiyat alanlarnda pek ok etkinlik dzenlenmitir. stanbulun 2010 Avrupa Kltr Bakenti olmasyla, sanatsal

mekanlarn ve altyaplarn zenginletirilmesi ve herkese eriilebilir klnmas baar olarak deerlendirilmitir. stanbulun baarl bir Avrupa Kltr Bakenti olmas, stanbullularn gerek yerel ynetimler dzeyinde gerekse kentte yaayanlar olarak bu projeyi benimsemeleri ve yaplan etkinlikleri geni katlmla desteklemeleri sayesinde olmutur (Baer, 2010, s.7). Bu etkinliklerden ilgi eken bir rnek olarak, stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti ajansnn katklaryla stanbulun 28 ile belediyesi, stanbul Avrupal Kardeleri ile Buluuyor projesinde Avrupa kentlerinden gelen katlmclarla deiik etkinlikler ve festivaller dzenlemilerdir (Bir ehir Bir ok Dil Proje Kitab, 2010). Bu etkinliklerle farkl kltr ve corafyalardan gelen farkl inan ve deerlere sahip insanlarn, AB kltr mktesebatnda ngrlen kltrel eitlilik iinde ibirlii ve kaynama ortamlarnn salanmas ngrlmtr. Projeye katlan stanbulun 28 ile belediyesinden birisi olan

Sultanbeyli Belediyesi, talyann Milano ile belediyelerinden Vimercate ile ortaklaa bir program dzenlemitir. Bu programda Vimercatenin yaklak

109

alm kiilik mzisyen grubundan oluan kent orkestras, Civico Corpo Musicale Di Vimercate, Sultanbeyli Kltr Merkezinde sahne alarak Sultanbeylide gerekletirilen ilk klasik mzik konserini icra etmitir. Bylece Sultanbeyli ilk kez bir senfoni orkestrasna ev sahiplii yapmtr (Bir ehir Bir ok Dil Proje Kitab, 2010, s.90). 2010 ajans tarihi ve kltrel mirasn korunmas amacyla da birtakm projeler yrtmtr. Bu kapsamda 2010 yl iinde pek ok tarihi eserin restorasyonuna balanm, Topkap Saray Mzesi, Kariye Mzesi, ehzade Trbeleri, Vorvotds Vorodman Kilisesi, Galata Mevlevihanesi, Beyolu Arap Camii, Kl Ali Paa Camii, Ayasofya Camii gibi byk lekli 96 tarihi eser bakm ve onarmdan geirilmitir (Star, 2011, s.21). Ajansn kent kltr asndan nem arz eden arpc bir projesi de Adalar Belediyesi ile ortaklaa alan Adalar Kent Mzesidir. stanbulun ilk ada kent mzesi olan Adalar Mzesi, Adalarn oluumundan bugne gelen hikayesini yzlerce obje, 20 bin belge, 6 bin fotoraf, yzlerce belgeleme ekimi, film ve szl tarih kaytlarndan oluan kurulu koleksiyonu ile ziyaretilerine sunmaktadr. Mze zellikle Adalarn kentsel tarihine odaklanan Osmanlca belge arivine sahiptir (Adalar Mzesi, 2010). Ajans ynetimlerde yukardaki grev faaliyetlere kltr ilave olarak, iin stanbulda kltr yerel

yapan

yneticileri

formasyonu

eitimleri dzenlemitir. Dzenlenen bu eitimlerle, yerel yneticilerin kltrel formasyonlarnn ykseltilmesi hedeflenmitir (stanbul 2010 AKB, t.y.). Avrupa Kltr Bakentleri projesinin nemine vurgu yapan Avrupa Birlii Blgeler Komitesi Bakan Brande; Yerel birimlere bir ky kadar ufak olsalar da deer verilmesi gerektiini belirterek, stanbulun kltr bakenti olmasnn Avrupal zihinlerde yer etmi olan ksmi imajlarn deimesine ve Avrupa ile var olan ortak kltr mirasnn ortaya kmasna vesile olduunu sylemektedir. Kltr bakenti projesi sayesinde, farkl toplumlar birbirlerini

110

daha

iyi tanma olana bulmakta, ortaklk

kurmak

isteyen taraflar

ortaklarn tanmaktadr (Brande, 2010, s.43). Kltr Bakenti olarak stanbulda dzenlenen etkinliklerin genel olarak Avrupa Kentsel artnn ilke ve nerileriyle rtt gzlemlenmektedir. Proje sayesinde yl boyunca kltrn ana tema olduu etkinlikler yoluyla stanbulda kltrel faaliyetlerin tas ykseltilmi, bilgi birikim ve tecrbe paylamlar gereklemitir.

4.4.4.2. Yerel Kltr Politikalar in Stratejiler Projesi


2004 ylnda stanbulda yaplan Kltr Politikalar Yuvarlak Masa toplantsnda, Avrupada ve Trkiyede kltr sektrnn kar karya bulunduu drt nemli sorun alan tespit edilmitir. Bunlar; kltrel idarenin yerelletirilmesi, kltr politikalarnn oluturulma srecinde katlmn artrlmas, finansman sorunlarnn zm ve kltrler aras iletiimin artrlmas olarak belirlenmitir (nce, 2009, s.219). Bu toplantnn ardndan, Anadolu Kltr Vakf, Avrupa Kltr Vakf, stanbul Bilgi niversitesi ve stanbul Kltr Sanat Vakfnn destekleriyle, Anadolu kentlerinden gelen katlmclarn istekleri dorultusunda yerel dzeydeki kltr politikalarnn oluturulmas ve kentlerdeki kltr sanat etkinliklerinin desteklenmesi amacyla almalar balatlmtr. Yerel Kltr Politikalar iin Stratejiler adn alan proje erevesinde n aratrma ve saha almalar ilk olarak Kars ve Kayseri illerinde balam, bunlar Antakya, anakkale ve Edirne kentleri takip etmitir. Projenin temel hedefi, kltr politikalar konusunda farkndal artrmak ve katlmc bir ekilde yerel kltr politikalarn gelitirme amacn desteklemek olarak belirlenmitir. Proje kapsamnda yaplan aratrmalarla, kentlerdeki kltr politikalar alanna ekil veren ve kent kltrn ynlendiren vilayet, belediye ve niversite gibi kurumlarn kltr politikalarna etkileri tespit edilmeye allmtr (nce, 2009, s.220).

111

4.4.4.3. Avrupa Birlii Kltr Program


Avrupa Birlii Kltr Program, 400 milyon Euroluk btesiyle, Avrupann kltrel eitliliinin korunmasna ynelik proje ve giriimlere katkda bulunmay ve kurumlar ve kltrel operatrler arasndaki snr tesi ibirlii olarak araclyla dnlmtr. Avrupann Bu kltrel mirasn glendirmeyi Avrupa hedeflemektedir. Programn sresi, 2007-2013 yllar arasnda yedi yl programa yaplacak bavurular Komisyonu bnyesinde yer alan Grsel-itsel Eitim ve Kltr Genel Mdrl tarafndan kabul edilmektedir. Kltr Programnn balca amalar, kltr alanyla ilgili taraflarn snr aan hareketliliinin desteklenmesi, kltrel ve sanatsal eserlerin snr tesi hareketliliinin ve yaylmasnn teviki ve kltrler aras diyalogun glendirilmesi olarak belirlenmitir. Kltr Program erevesinde fonlanan projeler ve faaliyetler, Avrupa Kltr Gndemi temelinde deerlendirilmektedir. Bununla birlikte kltrel projeler, MEDIA Program veya Yaamboyu renme Program gibi dier topluluk programlar veya ulusal dzeyde ynetilen yapsal fonlar tarafndan da fonlanabilmektedir (MESS, 2010). Trkiye Avrupa Kltr Programna ilk olarak 2006 ylnda dahil olmu, buna ilikin AB-Trkiye arasnda dzenlenen mutabakat zapt 2007 ylnda imza altna alnmtr. Kltr programnn Trkiyede yrtlmesi, tantlmas, eitim almalarnn gerekletirilmesi ve ilgili kurulularn program yesi dier lkelerdeki kurulularla irtibatnn salanmas amacyla Kltr ve Turizm Bakanl bnyesinde Kltrel rtibat Noktas oluturulmutur. Trkiye, AB Kltr Programna katlmak iin AB btesine her yl 1.490.000 Avro deme yapmaktadr (Kltr rtibat Noktas, 2011).

4.4.4.4. Avrupa Birlii Kltr dlleri


Avrupa Komisyonu ve Europa Nostra (Avrupa apnda sivil toplum kurulularn birletiren kltrel miras koruma rgtleri federasyonu)

112

tarafndan 2002 ylnda ortaklaa balatlan sz konusu dl, AB Kltr Program erevesinde verilmektedir (MESS, 2010). dln hedefleri; restorasyondan kentsel rehabilitasyona ve sanat koleksiyonlarna zen gsterilmesine dek uzanan kategorilerde ABnin kltrel miras konusundaki rnek giriimlerini desteklemek, kltrel mirasn korunmasna ilikin standartlarn teviki, kltrel miras alanndaki snr-tesi deiimlerin artrlmas ve Avrupa apnda kltrel mirasa ilikin aba ve projelerin desteklenmesi olarak belirlenmitir. Buna ilaveten, kltrel mirasa ilikin aratrma ve eitim projeleri de dllendirilmektedir.

113

5. SONU
Toplumlarn yaad sosyal ve ekonomik geliimlere paralel olarak insanlarn yneticilerden beklentileri de farkllamaya balamtr. Ekonomik gelimilie paralel olarak deien bireysel talepler, elence ve tketim alkanlklarn deitirmi, maddi refahn salanmas yannda kltre ilevsel anlamlar yklenmeye balanmtr. Kltr, toplumlarn kalknma ideallerini gerekletirmeleri yolunda ekonomik gelimilik, evre duyarll ve sosyal gerekliliklerin yannda bunlar tamamlayan fonksiyonel bir ara haline gelmitir. Snrlarnn belirlenmesi zor bir kavram olarak kltrn pek ok tanm yaplmtr. Konuyla ilgili yaplan benzer almalarda olduu gibi bu almada da tanmlama zorluu ile karlalmtr. Karanlk bir odada filin tarifine alanlarn yaad garip duruma benzer ekilde, kltr de parac yaklamlarla defalarca tekrar tekrar tanmlanm bir kavramdr. iftilikle balayan kltr, balantl bir kavram olarak ngilizcede kullanlmaya kullanlarak

Tylor tarafndan Antropoloji almalarnda

temel bir kavram haline getirilmitir. Kltr, milletin iinde bulunduu medeniyet artlarna gre yaratt btn dil, ilim, sanat, felsefe, rf ve adetleri ve bunlarn mahsulleri, toplamdr. Kltr, fertlerin toplum iinde gelitirdikleri destanlar, gelenekler, ortak hafza, folklor ve ortak birikimlerle beslenen yetenek ve davranlar la birlikte tarih iinde meydana getirdikleri deer hkmleridir. Kiilerin olaylar karsndaki tutumlarn belirleyen bu deer hkmleri, ilim, felsefe, sanat ve din tarafndan yaatlmaktadr. Her millet insan kainatn merkezi yapan btn bu meseleleri, kendi ruh kabiliyeti, kendi iradesiyle yourmu, her birine kendi karakterini vermitir. Yukarda genel hatlaryla snrlar belirlenmeye allan kltrn, farkl ekillerde tanmlanmasnn oluturduu karkl gidermek iin

114

kltr, dilbilgisi balamnda tamlama kalplar iinde kullanmak pratik bir zm olarak grnmektedir. Kltrn, Kent kltr, popler kltr, kltr deimeleri, yabanc kltr, tarm kltr, sanat ve kltr, kltrel miras, tketim kltr, alt kltr eklinde fonkisyonel kullanmlarnn kltrn tanmlanmasn ve kolaylatrc etkisinin olduu grlmektedir. Bu yaklamdan hareketle kltrn medeniyetle, kltrn

kalknmayla, kltrn irfanla birlikte kullanlmas ve bunlarla olan ilikisi zerinden tanmlanmas sreci kolaylatrmtr. Yine kent kltr, kltr politikas, yerel ynetimlerin kltr politikas, kltrel belediyecilik gibi kavramsal eletirmeler yoluyla tezin snrlar belirlenmi ve bu alan iinde kalarak aklamalar yaplmtr. Yaratc kentler kavramndan hareketle ortaya kan kltr endstrileri kavramnn yannda, kltr hakknda yaplan farkl almalarda kltrleme, kltrlenme ve kltrleme, kltralizm gibi kavramlarn kullanld grlmtr. Bu tr yeni kavramlatrma denemeleri, konunun muhataplar tarafndan kabul grd lde ilgili literatrde yerleik kullanm olana bulacaktr. Aratrmada kltrn kalknma ile balants zerinde durularak, toplumlarn maddi refaha ulamalarnn tek bana yeterli olmad vurgulanmaya allmtr. Kalknmay ve lkelerin gelimiliini kii bana den milli gelir rakamlar ile lme yaklam yerini giderek insani gelimiliin llmesine terk etmitir. Kalknmann insani gelimilik penceresinden tanmlanmas, toplumlarn kltre ve kltrel faaliyetlere olan ilgisini daha da nemli klmtr. Bu erevede aratrma srasnda karlalan nemli bir dier olgu da kalknmann yerel olanla ilikisi balamnda kltrn, merkezi idareden ok yerel ynetimlerin politika alanna girmesi gerektiidir. Yerel ynetimler katlmcla ve gnll almalara ak yaps gerei, brokratik adan esnek idari rgtlerdir. Bu yaplarn kltrel faaliyetleri yrtme konusunda farkl modeller ortaya koyma imkanlar bulunmaktadr. Mali skntlar ve

115

yneticilerin kltrel faaliyetlerin gerekli olup olmad konusundaki farkl yaklamlar yerel ynetimlerin nnde engel gibi durmaktadr. Buna ramen yerel ynetimlerin elindeki esnek ynetim enstrmanlar, kltr ve kltrel etkinlikleri toplumun btncl kalknmas yolunda nemli bir frsat alan olarak kullanmay kolaylatrmaktadr. Ynetilenlerle kurulan karlkl etkileime dayal yakn plan ilikisi nedeniyle yerel ynetimler, zellikle de belediyeler, Trk idari yapsnn nemli bir parasn tekil eder. 1864 tarihli Vilayet Nizamnamesi ile bugnkne benzer ilk belediye ve il zel idarelerinin temeli atlmtr. Bu nizamnameye gre her kazada belediye meclislerinin kurulmas ngrlmtr. Tanzimat dneminden bu gne kadar yerel idarecilerin farkl biimlerde de olsa seimle belirlenmesi nedeniyle, yerel ynetim organ olarak belediyeler halka hesap veren ve siyasi yolla denetlenen idari birimler olmutur. Demokratik kltrn yerlemesine salad katk nedeniyle de ayrca nemsenmesi gereken bu rgtler, ne yazk ki merkeziyetilik adem-i merkeziyetilik tartmalarnn yaratt kartlklar nedeniyle yakn zamanlara kadar hak ettii ilgiyi grememitir. AB ile yaanan adaylk srelerinin hzlandrc etkisiyle gerekletirilen reform almalar umut verici olmakla beraber henz istenen seviyede deildir. Yaplan bu yerel ynetim reform almalarnn kltrel hizmetler zerinde etkisi olmakla beraber, bunun ancak ksmi bir etki olduu sylenebilir. Trkiyede merkezi ynetim btelerinden kltre ayrlan bteyi rneklemesi asndan, Kltr ve Turizm Bakanl Btesinin dari ve Fonksiyonel snflandrmaya gre gene bteden ald paylar nemli veriler iermektedir. Son on yldr bte paynn miktar olarak artm olsa bile oransal olarak ortalama %0.4 rakamnda sabitlenmesi aratrmann bulgular asndan dikkat ekici olmutur. Aratrmada ortaya konulan bu rakamsal veri, merkezi ynetimin kltr alannda yeteri kadar etkin olmad ve kltre ayrlan kaynaklarn ideal seviyelerden olduka uzak olduunu gstermektedir.

116

Aratrmann karlatrmas

drdnc Bu

blmnde

Trkiyede da

genel

kltr kltr

harcamalar ve kii bana kltr harcamalarnn AB lkeleri ve Rusya ile yaplmtr. karlatrmada Trkiyenin harcamalar konusunda olduka geri seviyelerde olduu bulgusu dikkat ekmitir. Kii bana kltr harcamasnn en dk olduu Rusya, 30 Avroluk harcamayla Trkiyeden iki kat fazla kltr harcamas yapmaktadr. Bu rakamsal veriler de kltr harcamalarnn artrlmasnn Trkiyede acilen gndem yaplmas gereini ortaya koymutur. Kltr harcamalarna ayrlan kaynaklarn azl, hkmet tarafndan TBMMne sunulan Kltr ve Turizm Bakanlnn Baz Tara Kurulularnn l zel dareleri ve Belediyelere Devrine likin Kanun tasarsnn gerekesine de girmitir. 2006 ylnda TBMMne sunulan tasarda, kltre ayrlan kaynaklarn yetersiz olmas nedeniyle bu kaynaklarn artrlmas ve etkin kullanlmas iin yerel ynetimlere devrin istendii belirtilmitir. Kltr alannda zerinde durulmas gereken bir dier sorun, kamu ynetim reform almalar sonucu ortaya kan yeni yerel ynetim mevzuatnda kltr alanna yeteri kadar vurgu yaplmamasdr. Nitekim almada, yrrlkten kalkan 1580 Sayl mlga Belediye Kanunu gibi eski yasa metinlerinde bu alana ilikin kavramlarn ve grevlerin daha fazla olduu ve eitlilik arz ettii grlmtr. Her ne kadar yeni yasal dzenlemelerde, yerel ynetimler kltr alannda genel yetki kural erevesinde grevlendirilmise de, glendirilmesi gerekmektedir. rnek olarak, 5393 Sayl Belediye Kanununun 14. maddesinde nfusu 50.000'i geen belediyelerin grev ve sorumluluklar arasnda, kadnlar ve ocuklar iin koruma evleri amak saylmtr. Kadn ve ocuklarn zellikle kanun dikkate maddesinde ald zel olarak zikredilmesinden, Snma evleri bunlarn konusuna korunmas gereken sosyal gruplar olduu ve yasa koyucunun bu gruplar anlalmaktadr. belediyelerin yeteri kadar eilmemesi, idari vesayet makamlar tarafndan bu yaklamn gelitirilmesi ve genel

yetkinin yasa metinlerinde somut kltrel grev ve alanlara iaret edilerek

117

denetim dnemlerinde eletiri konusu yaplmaktadr. Kltrel belediyeciliin gelitirilmesi ve zellikle tara belediyelerinin bu konuya daha fazla nem gstermesini salamak asndan, yasal dzenlemelerde snma evlerine benzer ekilde balayc hkmler getirilmelidir. Bu yolla belediyelerin kltrel alanla ilgili almalarnn daha etkin hale getirilmesi mmkn olabilir. Reform almalarnn dinamik sreler olduu dikkate alnarak bu dorultuda yeni dzenlemelerin gndeme alnmas ve yerel ynetimlerin kltrel fonksiyonlarnn erevesinin ilgili kanunlarda balayc ve ayrntl olarak belirlenmesi faydal olacaktr. Kanunlarda yaplmas gereken bu dzenlemelerin yannda, alt

mevzuatta da yeni dzenlemelere ihtiya bulunmaktadr. Bu erevede yerel ynetimlerin kltrle ilgili fonksiyon ve grevlerinin ayrntl ekilde belirlendii ynetmeliklerin ilgili bakanlk tarafndan ivedi olarak kartlmas gerekmektedir. Bu konuda yerel ynetimlerin yasal at kurulular olan mahalli idare birliklerinin yapaca ynetmelik almalarn ilgili bakanlk nezdinde takip etmesi bu almalar hzlandracaktr. Yaplan bu almada kltrn yerel kalknma asndan nemi ortaya konulmakla birlikte, kltr almalarnn eitlenerek artrlmas ve neminin anlalmasnn, yerel ynetimlerin bte imkanlarnn yannda,

yneticilerin vizyonlarna da dorudan bal olduu tespit edilmitir. Gemite bu alanda yaanan sorunlarn bugnk mevcut durumla yaplan karlatrlmasnda, birtakm sorunlarn zm konusunda iyimser olmamz gerektirecek gelimelerin olduu grlmektedir. Yerel yneticiler kstl mali imkanlara sahip olsalar bile, bte kaynaklarn verimli kullanarak ve israftan kanarak kltrel faaliyetlerine bte ayrabilirler. Bunun yannda yerel yneticilerin kltr alannda istekli ve vizyoner bir baka sahip olmasnn, belediyelerde kltrel faaliyetlerinin yrtlmesine, kltrel faaliyetlerin artmasna etkisi olacaktr.

118

Yukarda

da

deinildii

gibi

bte

imkanlar

ve

yneticilerin

yaklamlar temel sorun alan olarak varln srdrse de, btncl belediyecilik yaklamnn yeni bir yerel ynetim anlay olarak uygulama zeminleri bulduu gzlenmitir. Belediyeler tarafndan yaplan sempozyum ve altaylarda btncl belediyecilik yaklamn giderek n plana kartlmas da bu durumu ortaya koymaktadr. 2006 ylnda Konya Bykehir Belediyesinin dzenledii, yerel ynetimler yapmlardr. urasnda stanbul bildiri sunan katlmclar bu konuya 2007 vurgu ylnda Bykehir Belediyesi tarafndan

dzenlenen, 21. Yzylda ehir ve Kltr Endstrileri sempozyumunda, yerli ve yabanc katlmclar tarafndan yaratc endstri kavram erevesinde kltrn nemini vurgulayan bildiriler sunulmutur. Son olarak 2010 yl Aralk aynda Okan niversitesinin dzenledii Yerel Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar sempozyumunda, isminden anlald gibi yerel ynetim anlaynda yeni anlaylar ele alnmtr. Belediye bakanlar, akademisyenler ve dier uygulayclar tarafndan sunulan bildirilerin; Avrupa Birlii, uluslararas sreler, kreselleme, dnya kentleri ve yaran kentler, yaratc kent ve yaratc endstri olgular erevesinde ekillendii saptanmtr (Yerel Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar Sempozyumu Sonu Bildirgesi, 2011, s.217). Bu sempozyumda ele alnan yaratc endstri kavram kltr

endstrilerine paralel anlamlar iermektedir. Bununla kastedilen; bireysel yaratclk, beceri ve yetenekten doan entelektel birikimin kullanlmas ve retime dntrlmesiyle ekonomik zenginlik ve istihdam yaratan her trl faaliyettir. Mimarlk, reklamclk, antika ve sanat pazarlar, el sanatlar, tasarm, film, video, fotoraf sanatlar, mzik ve grsel sanatlar, gsteri sanatlar gibi pek ok faaliyet yaratc kltr endstrilerinin kapsamna girmektedir (Toksz, 2011, s.187). lk olarak yaratc kentler veya kltr endstrileri eklinde ngilterede kullanlan bu yaklamn aratrma konumuzun odan oluturan, kent

119

ynetimi ve kltr asndan nemi bulunmaktr. Kltr kavramnn endstri ile badatrlarak kent literatr asndan farkl bir yaklam getirilmesi ilgi ekicidir. Ancak bu kavramlarn sadece maddi refah ve kalknmaya veya fiziki gelimilie gnderme yaplmas eksiklik olarak eletiri konusu yaplabilir. Yaplan bu sempozyumlarda zet olarak, fiziki ve sosyal

belediyeciliin, kltrel belediyecilikle bir btn olarak deerlendirilmesi gerektii vurgulanrken, ilk iki yaklamn kltrel belediyecilie geite yaanan aamalar olarak uygulamann iinden rneklerle anlatlmtr. Bu erevede zelikle bykehirlerde ve baz ile belediyelerinde kltrle ilgili altyap almalarnn artt yeni kltr merkezlerinin ina edilmesine nem verildii grlmtr. Ktphaneler, mzeler, kitap yaynlar ve fuarlar, tiyatro festivalleri ve, iir geceleri, tarih, sanat ve bilim alannda sempozyumlar, konser organizasyonlar, geleneksel ve modern sanatlara ilikin kurs ve sergiler, tiyatro ve sinema gibi grsel sanat etkinlikleri gibi pek ok etkinliin belediyeler tarafndan yaplan kltrel faaliyetlerdir. Tarmsal faaliyetin youn olduu yerlerde grev yapan tara belediyelerinin dzenledii tarm rnleri ile ilgili festivaller de ksmen kltrel etkinlik alannda deerlendirilebilir. Tm bu kltrel faaliyetler olduka eitli alanlarda yaplmakla beraber, belediyelerin kaynak sorunlar da dikkate alnarak tm Trkiyede yaygnlatrlmas konusunda almalar yaplmaldr. Yaplan programlarn toplumun talep ve duyarllklar gz nne alnarak dzenlenmesi, vatandalarn kltrel etkinliklere katlmlarn artracaktr. adalk idealinin mzakerelerinin de paras olarak Bat ile ynetimlerin kltrel yaadmz kltrel ilevlerinin artmas

etkileimlerin yannda, Avrupa Birlii ile teknik anlamda srdrlen adaylk yerel konusunda hzlandrc etkisi bulunmaktadr. Avrupa Kltr Bakentleri Projesi kapsamnda, stanbulun 2010 ylnda Avrupa Kltr Bakenti olarak kabul edilmesi bu konuda somut rnek

120

olarak gze arpmaktadr. Bu kapsamda Trkiyede kurulan ajans ats altnda gerekletirilen etkinlikler, stanbulda; l zel daresi, Bykehir Belediyesi ve le Belediyelerinin kltrel ilevlerinin ve faaliyetlerinin tasn nemli lde yukarlara karmtr. Belediyeler, sivil toplum kurulular ve dier paydalar tarafndan ajansa sunulan projelerden uygulanabilir olanlar ilgili komitelerce deerlendirilmi ve pratie geirilmesi almalar yaplmtr. 2010 ylnda stanbulda tarihi ve kltrel mirasn korunmas iin yaplan restorasyon almalarnn yannda, pek ok kltr-sanat etkinlii proje kapsamnda kabul edilerek uygulamaya konmutur. Proje 2011 ylnn ortasnda mali adan sonulandrlarak ajansn btesi yerel ynetimlere devredilecektir. stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti projesi, stanbulun 8 bin yldan beri biriktirdii tarihi ve kltrel miras yerli ve yabanc tm zihinlerde konsolide etmitir. stanbul 2010 projesi, Kltr-sanat etkinliklerinin fertlerin temel ihtiyalarndan ve toplumlarn esasl dayanak noktalarndan olduu konusunda toplumsal bilin dzeyinin ykseltilmesini salamtr. Sonu olarak, bilginin inanlmaz bir hzla dolama girdii ve dnyann kresel ky haline geldii zamanmzda, dier toplumlarla her alanda rekabet edebilmenin yolu, yaanan toprak paras zerinde gemile balar koparmadan bireysel geliimin ve toplumsal kalknmann salanmasndan gemektedir. Bu nedenle btncl kalknmann en nemli unsurlar arasnda olan kltrn, kent ve kentli birey balamnda yerel dzeyde nemi daha ok ne kmaktadr. Merkezi ynetimin erevesini belirleyecei genel kltr politikalar ve stratejilerinin ieriini doldurma grevi, yerel ynetimlere braklmaldr. Modern zamann ak iinde vazgeilmez bir olgu olarak kar karya bulunduumuz bir yaklam olarak yeni yerel kalknma anlay, teorik kavramlatrmalardan daha ok, kltrel kalknma zemininde belediye ve yerel ynetimlerin icraat ve uygulamalar ile gelitirilecektir.

121

KAYNAKA Kitaplar
Adalar Mzesi. (2010). Ada Sahillerinde Bekliyorum. stanbul: Adal Altunk, R., R. Cokun, , S. Bayraktarolu ve E.Yldrm. (2007). Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri SPSS Uygulamal (5. bs.). Sakarya: Sakarya Avrupa Kentsel art. (1996). (ev.) K.Arapkirliolu ve Z.Yener. Ankara: ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Beki, A. (2009). Trkiyede Sosyal Belediyecilik (mraniye Belediyesi rnei). stanbul: mraniye Belediyesi Bir ehir Birok Dil. (2010). Bir ehir Birok Dil stanbul Avrupal Kardeleriyle Buluuyor Proje Kitab. stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Ajans Bumin, K. (1990). Demokrasi Araynda Kent. stanbul: Ayrnt CANSEVER, T. (2009). slamda ehir ve Mimari. stanbul: Tima Cem, . (1975). Trkiyede Geri Kalmln Tarihi (5.bs.). stanbul: Cem Cokun, R. (2008). Kente ve Yerele Dair. stanbul: Okutan ark, A. (2008). Ulusal Kalknma in Yerel Teklifler. stanbul: ehir Duran, L. (1988). Trkiye Ynetiminde Karmaa. stanbul: ada Duverger, M. (1973). Sosyal Bilimlere Giri. stanbul: Bilgi Erdem, . (2011). Yerel Siyaset ve Belediyecilik. stanbul: lke ERGN, O. (1936). Trkiyede ehirciliin nkiaf. stanbul: stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi ktisat ve timaiyat Enstits Neriyat Erylmaz, B. (2010). Kamu Ynetimi (3.bs.). Ankara: Okutman

122

Farabi (1989). El-Medinetl-Fazla. stanbul: MEB Gkalp, Z. (1999). Trkln Esaslar. stanbul: MEB Gymen, K. (2010). Trkiyede Yerel Ynetiim ve Yerel Kalknma. stanbul: Boyut Gngr, E. (1995). Dnden Bugnden Tarih-Kltr-Milliyetilik (7.bs). stanbul: tken Gngr, E. (2010). Kltr Deimesi ve Milliyetilik (16.bs). stanbul: tken Gngr, E. (1996). Trk Kltr ve Milliyetilik (12.bs). stanbul: tken Gven, B. (1997). Kltrn ABCsi. stanbul: Yap Kredi Kltr Sanat Haider, S.G. (2008). slam Mimarisi ve ehircilik. E. hsanolu (ed.). slam Kltr (eitli Konular ile) slamda Kltr ve Bilgi (C. 5). Ankara: Kltr ve Turizm Bakanl Ik, O. ve M. Pnarcolu. (2005). Nbetlee Yoksulluk Sultanbeyli rnei (5.bs.). stanbul: letiim bn-i Haldun. (2004). Mukaddime (C. 1-2). (ev.) H.Kendir. stanbul: Yeni afak zzetbegovi, A. (1987). Dou ve Bat Arasnda slam. stanbul: Nehir Kafesolu. . (1984). Trk Milli Kltr. stanbul: Boazii Kapani, M. (1989). Politika Bilimine Giri (5.bs.). stanbul: Bilgi Kaya, E. (2007). Kent Ynetiminde Yeni Yaklam Yerel Kalknma Ynetimi (2. bs.). stanbul: Okutan Kele, R. (2009). Yerinden Ynetim ve Siyaset (6.bs.). stanbul: Cem Marchesi, A. (2007.) Vimercate Romanesque Churches, Gothic Frescoes and Pleasure Villas L. Beretta (ed.). A.G.BELLAVITE srl, Misaglia (Lc) Meri, C. (1986). Kltrden rfana. stanbul: nsan

123

Meri, C. (2011). Umrandan Uygarla (18. bs.). stanbul: letiim MESS. (2010). Eitim ve Kltr Hakknda AB Mktesebat Rehberi. (hz. Corporate & Public Strategy. Advisory Group CPS). Brksel,stanbul Morley, D. ve K. Robins. (1997). Kimlik Mekanlar Kresel Medya, Elektronik Ortamlar ve Kltrel Snrlar. stanbul: Ayrnt Ortayl, . (2002). Osmanl Mirasndan Cumhuriyet Trkiyesine lber Ortayl le Konumalar (2.bs.) T.Akyol (rportaj). stanbul: Ufuk Kitaplar zbudun, E. (1990). Trk Anayasa Hukuku (2.bs). Ankara: Yetkin Parekh, B. (2002). ok Kltrll Yeniden Dnmek Kltrel eitlilik ve Siyasi Teori. stanbul: Phoenix Pirenne, H. (1990). Ortaa Kentleri. (ev.) . Karadeniz. stanbul: letiim Said, E. (2004). Kltr ve Emperyalizm (2.bs.). stanbul: Hil akar, M. (1989). 1982 Anayasas ve nceki Anayasalar. stanbul: Beta engl, R. (2010). Yerel Ynetimler. Kocaeli: Umuttepe Tabakolu, A. (2005). Trk ktisat Tarihi. stanbul: Dergah TDK. (2008). Yazm Klavuzu. Ankara: Trk Dil Kurumu Toksz, F. (2010). ABde Yerel Ynetimler Nereye Gidiyor. B. Alas, H. Bostanc, M. Artu, V. Boztepe, Y. Karaku, . Sar (ed.). Yerel Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar Sempozyumu 16 Aralk 2010 (s.183-191). stanbul: Okan niversitesi Meslek Yksek Okulu Topu, N. (2010). Kltr ve Medeniyet (5.bs.). stanbul: Dergah Toprak, Z. (2006). Yerel Ynetimler (6.bs.). Ankara: Nobel

124

TORTOP, N. (1998). Yerel Ynetim Anlaynda Gelimeler ve Yerel Ynetimlerin nemi. H. Al ve D. Dursun (ed.). Trkiyede Ynetim Gelenei (s.319-327). stanbul: lke Turhan, M. (1997). Kltr Deimeleri Sosyal ve Psikoloji Bakmndan Bir Tetkik (3.bs.). stanbul: M.. lahiyat Fakltesi Vakf lken, H.Z. (2008). Millet ve Tarih uuru. stanbul: Trkiye Bankas Yaam, F.D. (1996). Belediye Ynetimi. Ankara

Sreli Yaynlar ve Dier Yaynlar


Ada, S. (2009). Bir Yeni Kltr Politikas in. S. Ada ve H.A. nce (ed.). Trkiyede Kltr Politikalarna Giri (s.81-110). stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Aksoy, A. (2009). Zihinsel Deiim? AKP ktidar ve Kltr Politikas. S. Ada ve H.A. nce (ed.). Trkiyede Kltr Politikalarna Giri (s.179-198). stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Akyrek, T. (2007). Yerel Ynetimler Kltr uras. M. Birekul (ed.) (s.5-10). Konya: Konya Kltr A.. Akyz, V. (2005). Seluklularda ehir Hayat ve Yerel Ynetim Hizmetleri. V. Akyz (ed.). ehir Hayat ve Yerel Ynetimler (C.1, s.253267). stanbul: lke Baer, G. (2010) Avrupann Kltr Bakentleri Essen stanbul Pcs. Varlk Aylk Edebiyat ve Kltr Dergisi (Say 2010/11-1238, s.4-7). stanbul Brande, L.V. (2010). yle Bir ehir ki Dnya inde Dnya. L.Uysal ve B.Aydn (rportaj). stanbul 2010 Dergisi (Say:2, s.17-21).

125

CRR Konser Salonu Nisan Mays Etkinlik Bror. (2011). BB Kltr ve Sosyal ler Daire Bakanl Kltr Mdrl ukurayr, M.A. (2010). Yerel Siyasette Gnlllk Mekanizmas ve Boyutlar. Yerel Siyaset Dergisi (Say: 38, s.5-7). stanbul Demirkan, T. (1996). Tarih Boyunca Kuatlan zgrlk Adalar; Kentler. Cogito (Say:8, 3.bs.). Erdoan, E.K. (2011). Hizmet, Giriim, Kltr Ekseninde stanbulda le Festivalleri. S. Ada (ed.). stanbulun Festivalleri (s.79-97). stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Erylmaz, B. (2005). Osmanl Yerel Ynetiminde stanbul ehremaneti. V. Akyz (ed.). ehir Hayat ve Yerel Ynetimler (C.1, s.389-411). stanbul: lke Faaliyet Blteni. (2004-2009). Sultanbeyli Belediyesi Faaliyet Blteni 2004-2009 Geray, C. (1994). Yerel Ynetimlerin Eitim ve Kltr levleri. ada Yerel Ynetimler Dergisi (C.3, Say:6, s.3-14). Ankara: TODAE GYMEN, K. (2004). Trkiyede Yerel Ynetim Reformu. Yerel Ynetimler Kongresi Bildiriler Kitab. Biga /anakkale: anakkale 18 Mart niversitesi Biga ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi BB Aylk Kltr Sanat Blteni. (2011). BB Kltr ve Sosyal ler Daire Bakanl Kltr Mdrl (Say: 44). BB stanbullu Olma Bilinci Aratrmas. (2004). stanbul Bykehir Belediyesi Kentim stanbul Sosyal Doku Projesi nce, H.A. (2009). Yerel Dzlemdeki Kamu dareleri ve Kltr Politikalar. S. Ada ve H.A. nce (ed.).Trkiyede Kltr politikalarna Giri (s.219-253). stanbul: stanbul Bilgi niversitesi sen, M. (2007). Yerel Ynetimler Kltr uras. M. Birekul (ed.). (s.5-10). Konya: Konya Kltr A..

126

stanbul l zel daresi. (2006-2010). Faaliyet Raporlar. stanbul Karatepe, . (2005). ehirler Sahibini Aryor. V.Akyz (ed.). ehir Hayat ve Yerel Ynetimler (C.2, s.269278). stanbul: lke Ksecik, M. (2007). Avrupa Birliine yelik Srecinin Trkiyenin Yerel Ynetim Yapsna Etkisi. H. zgr ve M. Ksecik (ed.). Yerel Ynetimler zerine Gncel Yazlar (C.II, s.691-735). stanbul: Nobel Yayn Datm M. (2006-2007). Lisansst Tez ve Proje Yazm Klavuzu (6.bs.). stanbul: M Sosyal Bilimler Enstits Ortayl, . (2005). Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Ynetim Gelenei. V.Akyz (ed.). ehir Hayat ve Yerel Ynetimler (C.2, s.69-91). stanbul: lke zbaran, M.H. (2004). Trkiyede Kamu Harcamalarnn Son Be Ylnn Harcama Trlerine Gre ncelenmesi. Saytay Dergisi (Say: 53, s.115-138). zden, K. ve A. Arabac. (2007). Yoksullukla Mcadelede Yerel Ynetimlerin Rol. IV. Uluslar aras Sivil Toplum Kurulular Kongresi Bildiriler Kitab Kresel Yoksulluk (s.831-845). anakkale: anakkale 18 Mart niversitesi Biga BF zden, K. ve Salur, . (2009). Modern Kentleme: Kimlik Bunalm ve Yabanclama. Akademik Aratrmalar Dergisi (Say: 41, s.1-12). zta, C. ve E. Zengin. (2008). Yerel Ynetimler ve Kltr Hizmetleri. Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi (Say: 54, s.155-180). zvar, E. ve A. Bilgin. (2008). ehir Ynetimi ve Tarihi zerine. E. zvar ve A. Bilgin (ed.). Selukludan Cumhuriyete ehir Ynetimi (s.1113). stanbul: Trk Dnyas Belediyeler Birlii SBA. (1990). Kltr Maddesi (C.2, s.428-432). stanbul: Risale Silier, O. (2006). Kent Mzeleri ve Trkiyede Bu Tr Mzelere Duyulan htiya. Melitadan Battalgaziye Tarih Arkeoloji Kltr - Sanat Gnleri, Tarih ve Arkeoloji Sempozyumu (s.1-16).

127

Snmez, A. (2008). 2010 Avrupa Kltr Bakenti stanbul. D. Gke (ed.). ki Kta Birok Kltr stanbul (stanbul: Two Continents-Many Cultures). Paris: (Richard Lellouche) RLC Szen, E. (2007). Plastik Kimlikler anda Kentin Yeni mkanlar ve Sorunlar. M. Birekul (ed.). Yerel Ynetimler Kltr uras (s.103-123). Konya: Konya Kltr A.. Sultanbeyli Belediyesi 2010 Faaliyet Raporu. (2011). Sultanbeyli Belediyesi Sultanbeyli Belediyesi Kltr Sanat Blteni. (2011). Sultanbeyli Belediyesi (Say:4) STAR. (12.05.2011). 520 Yllk Mevlevihane Artk Mze. s.21 AN, G. (2007). talyada Yerel Ynetimler. Yerel Siyaset Dergisi (Say: 20). stanbul en, M. (2007). Btncl Belediyecilik Yaklam Kltrel Belediyecilie Giden Yolda Bir Aama: Sosyal Belediyecilik. Sosyal Politikalar Dergisi (Say: 2, s. 40-44). ehir ve nsan. (2010). Sultanbeyli Belediyesi Yayn Organ. (Say:17) lgen, E. (1996). Ahilik Maddesi. Osmanl Ansiklopedisi (C.1, 24-25). stanbul: z nsal, D. (2009). Trkiyede Kltr Politikalar Asndan Mze Oluumlar. S. Ada ve H.A. nce (ed.). Trkiyede Kltr Politikalarna Giri (s.151-178). stanbul: stanbul Bilgi niversitesi stel, F. (2009). Kltr Politikalarna Bak: Sorunlar ve Tartmalar. S. Ada ve H.A. nce (ed.). Trkiyede Kltr Politikalarna Giri. stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yerel Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar Sempozyumu (2011). Sonu Bildirgesi. B. Alas, H. Bostanc, M. Artu, V. Boztepe, Y. Karaku, . Sar (ed.). Yerel

128

Ynetim Anlaynda Yeni Yaklamlar Sempozyumu 16 Aralk 2010 stanbul: Okan niversitesi Meslek Yksek Okulu Ylmaz, Y.Z. (2007). Yerel Ynetimler Kltr uras. M. Birekul (ed.). (s.5-10). Konya: Konya Kltr A.. 21. Yzylda ehir ve Kltr Endstrileri Sempozyumu. (2007). 21. Yzylda ehir ve Kltr Endstrileri Sempozyumu Bildiriler Kitab. stanbul: BB

nternet Kaynaklar
Avrupa Birlii Genel Sekreterlii. (t.y.). Eriim: 10.05.2011 http://www.abgs.gov.tr Bandavimercate. (t.y). Eriim: 25.05.2011 http://www.bandavimercate.it/galleria/ istanbul-30-ottobre-2010 Demir, S. (2006). Birlemi Milletler Kalknma Program nsani Gelime Endeksi ve Trkiye Asndan Deerlendirme. Eriim: 13.04.2011 www.dpt.gov tr Ersz, H.Y. (t.y.). Trkiyede Belediyelerin Meslek ve Beceri Edindirme Kurslar ve stihdam. Eriim: 15.05.2011 http://ismek.ibb.gov.tr/ismek-el-sanatlarikurslari/webedition/ file/documans/ halisyunusersoz.doc European Commission Culture (t.y.). History of the Capitals. Eriim: 10.05.2011 http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/doc443_en.htm Gne, . (t.y.). Belediyelerin Eitim Hizmetlerini Yrtmesinde Karlalan Sorunlar ve Gelimi ve Gelimekte Olan lkelerde Yerel Ynetimlerin Eitim ve Kltr Hizmetleri. Eriim: 09.05.2011

http://idari.cu.edu.tr./igunes/yerel/egitim7.htm

129

BB Kltr Sanat Portal. (2011). Eriim: 18.05.2011 http://www1.ibb.gov.tr/trtr/KulturVesanat BB Kurumsal nternet Sitesi. (2011). Eriim: 18.05.2011 http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/Pages/MeclisKarari.aspx?KararID=20238 stanbul 2010 AKB. (t.y.). Eriim : 09.05.2011 http://www.istanbul2010.org Kltr ve Turizm Bakanl. (2011). Eriim:20.04.2011. http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-42799/eski2yeni.html Kltr rtibat Noktas. (2011). Eriim: 18.05.2011 http://www.ccp.gov.tr/ Kongar, E.(2011). Ekonomik Byme Kltrel Kalknma. Eriim: 09.05.2011 http://www.kongar.org/makaleler/mak_mi.php Kongar, E. (1998). Kalknma ve Gelime Stratejilerinde Kltr Politikalarnn Yeri: Trkiye rnei. Eriim: 09.05.2011 http://www.kongar.org/makaleler/mak_ka.php Kltr ve Turizm Bakanl. (2011). Yerel Ynetimler ve Tiyatro. Eriim: 18.05.2011 http://www.kultur.gov.tr/TR/belge/1-24046/yerel-yonetimler-vetiyatro.html Kltr ve Turizm Bakanl Strateji Gelitirme Bakanl. (t.y.). Eriim: 09.05.2011 http://sgb.kulturturizm.gov.tr/belge/1-77954/2009-mali-yilibutcesi-sunumu.html Marmara Belediyeler Birlii. (t.y.) Eriim: 06.05.2011 http://www.marmara.gov.tr/ NewsDetail.aspx?newsId=1869 MEB. (2011). Milli Eitim Bakanlnn Ksa Tarihesi. Eriim: 20.04.2011 http://maol.meb.gov.tr/ Palabyk, H. (t.y.). Kentli Haklar ve Avrupa Kentsel art (s.1-11) Eriim: 11.105.2011 http://members.comu.edu.tr/hpalabiyik/makale/f9.pdf

130

Screening Report Turkey Chapter 26 (2006). Screening Report Turkey Chapter 26 Education and Culture. Eriim: 11.05.2011 http://www.abgs.gov.tr/files/ tarama/tarama_files/26/screening_report_26_tr_internet_en.pdf Sultanbeyli Belediyesi Kurumsal nternet Sitesi. (2011). le Tarihi. Eriim: 12.05.2011 http://www.sultanbeyli.bel.tr/icerik.aspx?KatID=57&ID=102 TBB. (t.y.). Eriim: 07.05.2011 http://www.tbb.gov.tr/ TBMM Birleim ve Komisyon Tutanaklar. (t.y.). Eriim: 27.11.2010 http://www.tbmm.gov.tr Trkiye Avrupa Vakf. (t.y.). Eriim: 09.05.2011 http://www.turkiyeavrupavakfi.org/index.php/genel-haberler/2383kultur.html UNESCO. (t.y.). Eriim: 09.05.2011 http://portal.unesco.org/culture/en/ev.phpURL_ID=18717&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html

Yasa ve Ynetmelikler
5393 Sayl Belediye Kanunu. (2005). T.C. Resmi Gazete. 25326. 13.07.2005 1580 Sayl Belediye Kanunu. (1930). T.C. Resmi Gazete. 1471. 14.04.1930 5216 Sayl Bykehir Belediyesi Kanunu. (2004). T.C. Resmi Gazete. 25531. 23.07.2004 3030 Sayl Bykehir Belediyesi Kanunu. (1984). T.C. Resmi Gazete. 18453. 09.07.1984 5538 Sayl Bte Kanunlar, Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun. (2006). T.C. Resmi Gazete. 26226. 12.07.2006

131

5302 Sayl l zel daresi Kanunu. (2005). T.C. Resmi Gazete. 25745. 04.03.2005 l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm Ynetmelii. (2005). T.C. Resmi Gazete 25961. 09.10.2005 5706 Sayl stanbul 2010 Avrupa Kltr Bakenti Hakknda Kanun. (2007). T.C. Resmi Gazete. 26700. 14.11.2007 Kltr ve Turizm Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun. (2003). T.C. Resmi Gazete. 25093. 29.04.2003 Kltr ve Turizm Bakanlnca Yerel Ynetimlerin, Derneklerin, Vakflarn ve zel Tiyatrolarn Projelerine Yaplacak Yardmlara likin Ynetmelik. (2007). T.C. Resmi Gazete. 26463. 15.03.2007 442 Sayl Ky Kanunu. (1924). T.C. Resmi Gazete. 68. 07.04.1924 T.C.Anayasas. (1961). T.C. Resmi Gazete. 10869. 20.07.1961 T.C.Anayasas. (1982). T.C. Resmi Gazete. 17863 Mkerrer. 09.11.1982

Kiisel grmeler
Agustoni, A. (2010). Vimercate Ktphanesi Yneticisi. Kiisel Grme. Haziran 2010 Vimercate/talya Brambilla, P. (2010). Vimercate Belediye Bakan. Kiisel Grme. Haziran 2010 Vimercate/talya Gnen, A. (2011). Kocaeli Kitap Fuar Organizatr. Kiisel Grme. Mays 2011 Kocaeli Rampi, R. (2010). Vimercate Belediyesi Bakan Yardmcs. Kiisel Grme. Haziran 2010 Vimercate/talya

132

You might also like