ANNESAATI

BANU YAAR (PSKOLOG & PSKOTERAPST)
(yasarbanu@yahoo.com)
1972 ylnda Amasyada dodu. lkokulu Samsunda, ortaokul ve liseyi stanbulda bitirdi. 1990da stanbul niversitesi Psikoloji blmne girdi. Okuldayken arlkl olarak klinik psikoloji zerine dersler ald. Stajlarn klinik psikoloji ve psikoterapi zerine yapt. ocuk psikolojisi, bireysel psikoterapi, evlilik danmanl, kognitif terapi, psikolojik test ve teknikler konusunda spervizyonlar ald. 1994 ylnda mezun olduktan sonra zel bir kolejde psikolojik danmanlk yapt. Bu srete eitli kurum ve kurulularda aile ii iletiim ve ocuk psikolojisine ynelik seminerler vermeye balad. Dikkat ve konsantrasyon gl eken ocuklarla dikkat eitimi zerine almalar yapt. 2002 ylndan beri zel okul ncesi kurumlarda psikolog olarak grev yapmaktadr. Ayn zamanda zel bir merkezde psikoterapist olarak aile danmanl, evlilik terapisi, bireysel psikoterapi ve ocuk ruh sal zerinde almalarn srdrmektedir. stanbul Bizim Radyoda (104.4) aile ve ocuk psikolojisi zerine radyo program yapmaktadr. Ulusal ve yerel olmak zere eitli gazete ve dergilerde yaz almalarna dzenli olarak devam etmektedir. 2010 ylnda Duygu Keifleri adnda yaynlanm bir kitab bulunmaktadr. Evli ve Eslemin annesidir.
Onlarn sadece yalar kk... Duygular, asla!
Anne Saati Geldi mi?
yayn no: 270 ANNE SAAT GELD M? Genel yayn ynetmeni: Ergn r Yaynevi editr: zkan ze Tashih: Emine Aydn i dzen/kapak:Zafer Yaynlar isbn: 978 975 261 175 7 Sertifika no: 14452 Mahmutbey mh. Deve Kaldrm cd. Gelincik sk. no:6 Baclar / stanbul, Trkiye Tel: (0 212) 446 21 00 Fax: (0 212) 446 01 39 www.zaferyayinlari.com / zafer@zaferyayinlari.com Copyright 2011 1. Bask: ubat, 2011 Bask-cilt:Vesta Ofset, 0 212 445 72 52
Banu Yaar
Psikolog-Psikoterapist
iindekiler
Sunu....................................................................... 7
Anne saati geldi mi?...................................................11 Baba zgvendir.........................................................15 Onun gibi retmek. ..................................................20 Camn ardndaki hayatlar..........................................24 Annemin annesi miyim?............................................27 Bir narsistin ocuu olmak.........................................33 Boanma ve ocuk. ......................................................41
ocuunuz argo kelime kullanyorsa..........................45 ocuklar srdanz olmasn........................................49 Duygularn deil davranlarn kstlayn...................53 yi ki bana verilmisin.................................................57 Babalar ve kzlar........................................................61 Sevmemekle brakp gitmekle korkutmayn. ...............65 Karde kskanl.......................................................69 Kim kime baml?.....................................................73 Kime benziyor?..........................................................78 Seni deil bu davrann sevmiyorum.......................83 Kariyerli tombul ocuklar yetitirmek.........................88 ocuunuzun hayali Arkada Varsa.......................92 ocuk resimleri ne Syler?.........................................97 Sorumlu olan sorunlu olmaz.....................................103 Genlerle iletiim nasl kurulur?...............................109 lm oyunu.............................................................113
sunu
ilk heyecanlar ve korkular bir ok erkek iin yaanm olsa gerek. Bir bebei tutmann acemiliini, aladnda ne yapacan bilememenin aresizliini hatrladka tatl bir duygu kaplar iimi.
BABA OLDUUM GNLERN
Bu acemilik ve bilmezlik sanrm her anne baba iin kanlmazdr. Bir ocua muhatap olmann, ahsen-i takvim srrnn ilk anlarna ahitlik etmenin tecrbesizlii ou kez bizleri ortak yanllara gtrr. Yanllarmz fark etmek ve davranlarmz deitirmekse, ocuklarmzla birlikte bizi de bytm olur aslnda. Onlarn hayatmza giriiyle dnyamz renklenirken, her eyin tad da deiir. ocuk aynasnda kendimizle yzleme frsatn yakalam oluruz. Bu yzlemeyle kendimizi tanmaya ve anne baba olmann esiz deneyimini yaamaya balarz. Bu deneyim salkl bir srete yaanm olursa aile yaps salam temellere oturmu olur. Bylece hayat yolculuu ben ve senin merkezinden uzaklar, bizlie ular.
A N N E S A AT G E L D M ?
te elinizde tuttuunuz bu kitap, biz olma yolculuunda nemli ip ular ieriyor. Kitabn sayfalar boyunca anne baba olarak bizlere ocuklarmzla birlikte salkl bymenin keyif veren taraflarn bulacaksnz. Onlarla ilikilerimizde dikte edici ve dayatmac yaklamlardan ziyade efkatli, onarc ve sevgi dolu yollarn varln kefedeceksiniz. ocuu terbiye etmenin nce kendimizi dzeltmekten getiini, ocuklarmzda grdmz sorunlarn zmnn, dtmz yerden kalkmamzla mmkn olduunu greceksiniz. ou yazda bir ocuun eliyle Rabbimizin bizi nasl terbiye ettiini ve Onun terbiye metodlarnn ipularn da farkedeceksiniz. Ksacas Anne saati gelmedi mi? yazsndaki efkatli soruyla balayp, lm oyunu yazsndaki dokunakl bir yaanmlkla nihayet bulan bu eseri bir solukta okuyacanz mid ederek sizleri kitapla babaa brakyoruz. Mehmet YAAR stanbul, 2011
Ben bu seksen sene mrmde, seksen bin zatlardan ders aldm halde, kasem ediyorum ki, en esasl ve sarslmaz ve her vakit bana dersini tazeler gibi, merhum validemden aldm telkinat ve mnev derslerdir ki, o dersler ftratmda, adeta madd vcudumda ekirdekler hkmnde yerlemi.... SAD NURS
Anne Saati Geldi mi?
almaya alan, sar sal bir erkek ocuu gzlerimin iine bakarak, Anne saati geldi mi? diye bana seslendi. Kck elleriyle elimi tutarken, gzleriyle de yreimi yoklarcasna sormutu bu soruyu Baz sorular herkese sormak istediin zamanlar olur, belki bir tanesi istediin cevab verir diye O da kendini hem okula altrmaya alrken, hem de annesinin geldii saate ne kadar kaldn renmek istiyordu. yle ya, her eyin bir saati vard Yemek saati, oyun saati, faaliyet saati, uyku saati ve Anne Saati
DRT YALARINDA anaokuluna
11
Kandrlmam, annesi babas tarafndan doru sylenerek bytlen ocuklar, onlarn verdii sze daha kolay inanr. Okula balayan, kandrlmadan bytlen bir ocua annesi akam gelip onu alacan sylediinde ona inanr ve bekler. Kendini iyi hissetmese bile annesinin ona verdii sz tutacan bilir ve anne saatini bekler. Peki hi dndnz m? Sizin anne saatiniz ne zaman gelir? Ne zaman kendinizi anne saatini bekleyen bir ocuk kadar yalnz hissedersiniz? Ka yanda olursak olalm, Ve kadar byrsek byyelim, Hep ocuk kalan, ocuka hisseden ve bir ocuk kadar incinen bir tarafmz var ya, ite o tarafmz konumaya balaynca, yanmzdaki en yetikin gibi grnen kiiye dnp, yreimizin istedii cevab vermesini istercesine sorarz; Anne Saati geldi mi? Ne zamanki hayat yorsa ve savrulsak uzaklara, Tm tandklarmza ve tanklk ettiklerimize ramen Kalabalklarn iinde yalnz bir bakn sahibi olsak,
Tm rendiklerimize ramen, her eyin yabancs gibi hissetsek, Ve yuva scaklnda bir bak, Emniyetli bir dokunu arasak imizden sessizce barmak gelir, Anne Saati geldi mi diye En masum ve en iddiasz tarafmz da bu ynmzdr aslnda. Ve en iddiasz olduumuz zamanlar, en iddial ve en gl olduumuz anlardr imi benliin karlp atld, fkenin ve hrsn frlatld zamanlarda gerek kendimizle yz yze geliriz En scak ve en samimi tarafmzla tanmann, masum olmann lezzetini fark ederiz imizdeki hi bymeden kalan ve srekli kandrdmz o tarafmz, o masum tarafmz tekrar hatrlasak bugn ncinmekten, krlmaktan ve savrulmaktan korktuumuz iin rdmz sahte, kaln duvarlardan bir kap asak ve ierideki ocua, Anne saati geldi diyebilsek Ve bu saati bekleyen ve bir ifac arayan herkes iin gerek teselli edenin, brakp da gitmeyenin,
12
13
her saat, her saniye ve her an yannda olann gerek ebeveynliine snsak, gerek gvenliine braksak kendimizi Ne gzel olurdu
Baba zgvendir
BABA OLMAK,
bir erkein hayatndaki dnm noktalarndan biridir. Birisinin evlad, ei, kardei ve arkada olmak dnda belki de en bytc roln baba olduktan sonra kazanr. lk gnlerde uyum salamakta ve almakta zorlansa da, zamanla alr. Toplumsal kltrmzde bebek doduunda babann kucana temkinli verilir. Dreceinden, yanl tutacandan korkulur. ocuk oyun ana geldiinde, baba onun hayatna dhil olmaya balar. Roln ve otoritesini ayarlamak konusunda glk yaar. Onunla hem oyunlar oynayan, green, akalaan hem de sz dinlenen bir baba olmak ister. Bu yzden bazen oyunun en
14
15
tatl yerinde, aniden barverir ocua... Bu ani tepkiler ocuun gven duygusunu zedeler. nk insan en ok korkutan belirsizliktir. Tepkinin ne zaman geleceini kestirememek, insan tedirgin eder. Her ey yolundayd, ne gzel oynuyorduk, ne oldu birdenbire diye anlam veremez. Bu sebeple ani tepkiler yerine, babann holanmad davranlar konusunda kararl, ciddi ve sakin bir dille ocukla konumas daha salkldr. ocuk babann hangi konularda hassas olduunu, snrlarn hissetmelidir, ama bu iddet ve fke tepkileri kullanarak deil, ciddi bir tavrla ve ba baa konuarak yaplmaldr. Baba ocuun hayatna giren ilk misafirdir. Anneyle kurulan fiziksel ve duygusal ilikiden sonra, ocuk babayla tanr. Doumdan sonra babayla ne kadar erken iliki kurmaya balarsa, baba ocuk ilikisinin temelleri daha salam atlr. leride yakn ve scak bir ilikileri olur. Baba d dnyay, dardaki hayat ve dier insanlarla iletiimi temsil eder. Baba zgvendir. Duygularn geliimi iin anneye, gereklerin renilmesi iin de babaya ihtiya vardr. Baba hayata kar duruu, yere salam basmay, kararl ve g-
l olmay temsil eder. Babasna gvenen ve onunla yaknlk kurabilen bir ocuk hayata daha zgvenli balar. Kendi art ve eksilerini bilerek byr. Kiilik asndan kompleksli deil, kendine gvenen bir yap gelitirir. Babasyla yakn olamayan, onunla salkl iliki kuramadan byyen ocuklar bydkleri zaman bile bunu eksikliini hissederler. Kiilik oluumunda bir eyler tamamlanmadan kalr. zellikle orta yalarda kendini sorgulamayla birlikte, gemiteki ilikiler tekrar hatrlanmaya balar. hesaplamalar sonucunda insan kendine, gemiine anne-babasna ve onlarla ilikisine dair birok bilgiye ular. Yaananlar tekrar elden geirir. Bazen onlar sular, bazen de kendini... En ok da anne baba sevgisi ve tutumlar sorgulanr. imdi yaad sorunlarda bu dnemin izleriyle karlar. fkeyle zlem arasnda gider gelir... Bir ocuun hayatna giren ilk kadn annesi, ilk erkek ise babasdr. Bundan sonra hayatna girecek olan insanlarla ilikisinde, bu ilklerin izi hep olacaktr. Bu sebeple onlarn hayatnda iyi izler brakabilmek iin ilikilerimizi daha salkl klmaya almalyz.
16
17
Mkemmel olmaya almak yerine, sevecen, samimi ve doal olmak daha iyi sonular douracaktr. ocuuna ar tepkiler verdiinde, suundan daha fazla bardnda ya da suu olmadan tepki gsterdiinde bununla yzleebilen, ocuuyla hatasn konuabilen, itiraf edebilen bir baba olmak her zaman iin daha gven vericidir. ocuun zgrlk kadar, snrlara da ihtiyac vardr. Allah, insana mubah dairesi sunarken, snrlar da belirler. zgrlk verdii gibi hudutlar da izer. Dengeli olarak konan snrlar gven verir. ocuk byrken, koar oynarken zgrln tadn alrken, anne babasnn koyduu otoriteyle snrlar renir. Bunu renirken onu sevdiklerini ve sevdikleri iin korumaya altklarn da hisseder. Genellikle ilk otorite kayna babadr. Onunla kurulan iliki daha sonraki yllarda hayatna giren tm otorite unsurlar ve kadere bak asnn da temelini oluturur. Babasna fke duyan, yaknlk kuramayan, ondan sadece korkan ve sevgisini ifade edemeyen ocuk, bydnde, otorite olan her eyle sorun yaayabilir. Tepki gsterir, sorun karr ya da dardan pasif ve silik, iinde fke tayan bir insan oluverir.
Babann arkadaln ve sevgisini alarak byyen ocuklar, hayata daha gvenle balar, bilir ki babas onun hep arkasnda ve destekisi olarak kalacak... Att admlarda ona gvendiini syleyecek, ona inanacak... Baba oul, erkek erkee dolamak ya da bir i yapmak en tatl anlar olarak kalacak zihninde... Onunla zdeim kuracak, onun gibi olmaya alarak erkeklerin dnyasn renmeye balayacak... Bir kz ocuu iin hayatndaki ilk erkek olan babasyla ilikisi e seimini, kendinden honut olup olmamasn bile etkileyecek... Onda grd davranlar dier ilikilerine de genelleyecek, evresini ve insanlar alglamasnda, yorumlamasnda temel oluturacak... Bu sebeple, zellikle ilk yalarnda ocuun byme serveni karlmamaldr. Bu yalara ahitlik ve tanklk etmek, kendi byme servenimiz ve olgunlamamz iinde gerekli olacaktr.
18
19
Onun Gibi retmek
ne kadar da ok uyarrz onlar, uyarlmay hi sevmediimiz halde Yapma, dokunma, syleme, atlama v.s. Ne kadar uyarrsak ve ne kadar ok sylersek, o oranda, iyi ve mkemmel anne-baba olacamz dnrz. Oysa kul olarak bizi Yaratann uyarlarna, ne kadar da kapal kulaklarmz Byklerin tecrbeleri bile, her zaman sklarak dinlediimiz masalms anlar gibi gelir kulaklarmza Yaamak ve denemek varken, denenmi ve yaanm anlar dinlemenin skcl
ASLINDA
O yzdendir ki, kkken reniriz, byynce anlarz Kul olarak eitimimizde, Onun metodu ne kadar da ekicidir aslnda Dorudan yasaklad davranlarn says snrldr, ama hayatn iinde sunar bilmecelerini Yaarken renirsin, hem de iliklerine kadar Srlsklam olana kadar slatr seni, anlayana kadar sorar sorularn Bir daha ve bir daha Cevaplar ve sonular ayn olan hikyelerin olur Neden hep ayn eyi yayorum, neden yollarn sonu hep ayn diye dndnde Yalvarrsn Kaderin Sahibine Ltfen yardm et ya da ipucu ver diye renemediinde ve anlayamadnda, tekrar tekrar sabrla anlatr sana Aka hazr vermez formlleri, ara ve bul der sanki nk arayan bulduunun ve kaybettiinin kymetini bilir. Hazr gelenin hazz da olmaz hmal etmez, imhal eder, sabrla ettiin dualarnn cevabn
20
21
retmek en byk Terbiye Edicinin elinden olunca, Ondan reneceimiz pek ok metot var aslnda ncelikle hatrlatmaya ve uyarmaya alkn olan bizlerin, kendimizi frenlememiz gerekecek Onlara gerekten zarar olacak eyler konusunda, karmza alp ciddi ciddi konumamz gerekecek Srekli kstlamalar ve uyarlar koyan kimliimizden de, vazgememiz gerekecek. Bizleri efkatiyle Terbiye Edenin yapt gibi, yaayarak grmesine ve renmesine frsat tanmamz gerekecek Yaptmz her hata hemen cezalandrlsayd, sanrm kafamza srekli bir eyler derdi Zamanla rendiimiz ey de ancak u olurdu; cezadan kurtul da ne yaparsan yap... Dayan retici olmamasnn sebebi de budur aslnda... Yaptnn sonucunda, dayak acsn yaarsn ve biter, ondan geriye kalan, sadece fkedir Srekli uyarmak yerine, ona doru sorular sormak, doru rehberlik yapmak Her zaman faydalanabilecei bir hayat felsefesi kazandrr. Karlat sorunlara kaln duvarlar ola-
rak deil, almas bir anahtara bal kaplar olarak bakmaya balar. Bu da ona retebileceimiz en nemli ipucudur aslnda
22
23
Camn Ardndaki Hayatlar

seyretmek hayat... Dokunamamak ellerinle, hissedememek yreinle Sadece hayal etmek ve hayat bir pencereden seyretmek Byle bir ey olmal, byk ehirde ocuk olmak Cam bir fanusun iinde, steril bir hayat yaamak Gnlnce koamadan, dizlerin bile kanamadan Dme riskine ramen bir aaca trmanmadan, bir aacn tepesinde evcilik oynamadan, ellerini srgan otlarna kaptrmadan, kedilere bir hayvanat bahesinde ancak gzlerinle dokunabildiin bir ocukluun ardndan, fazla korunmu bir zayflkla, doludizgin bir yetikinliin iinde bulmak kendini Hazrlksz ve deneyimsiz...
BR CAMIN ARDINDAN
zgrlk tutkusuyla doar bir ocuk, Sonsuzluk ister, sonunu dnmeden komak ister, Her bir eye nce elleriyle, sonra yreiyle dokunmak ister, Hi durmadan srekli hareket etmek ister Oysaki byk binalarn arasndaki hayat, hi de harekete yer brakmaz. Kocaman apartmanlarn iindeki kck yrekler ancak snrlar belli bir parka gittiinde koabilir zgrl ilk defa koarken fark eder insan Kollarnn arasndan tutmaya alan rzgrn inadna, kapatp gzlerini srekli komak ister. Etraf evrili bir yerde ne kadar hissedilir ki bu duygu... Bu dnyann ocuklar iin hayatn temposu erken balar. Sabahn serinlii iinde daha kckken kree giderler. Baba gibi annede alr, annede yorgundur buralarda Annenin vicdan, ocuun bakna saplanr da, kimsenin sesi kmaz. indekileri dinlerse, yapamayacan bilir annenin yrei Her sabah alar ocuk Gitmek zorunda olduunu bilmesine ramen yine de alar e yarama-
24
25
dn grdnde vazgeer barmaktan Orada arkadalaryla oynar, sosyalleir, becerileri geliir de u kouturmaca olmasa, her sabah ve her akam bir eylere yetime panii yaanmasa ne gzel olurdu. Hayat buralarda ne kadar da hzldr aslnda Bir sabah olur, bir akam Hzl olduu kadar, abuk da tkenir mr... Buralarda ocuklarn her eyi olur, kyafetler, oyuncaklar, boyalar ve renk renk kitaplar Gzel ve temiz elbiseler giymek gzel de, hi dnmeden kirletebilsem der ocuun yrei Annem her istediimi alyor ama keke bu kadar yorulmasa, bu kadar da bkkn olmasa baklar... Eve geldiimde bana kapy asa ya da camda beklese, bir de bana ikolatal kek yapsa ne gzel olurdu...
Annemin Annesi miyim?
ve roller buzdann alt kadar gizemli, onun kadar byk nem tar. Bilinen ve grnen yz sadece suyun stndeki alan kadardr. Anne baba olmak, ocuk olmak aile ii ilikilerde farkl anlamlar tayabilir, birbirinin yerine geen kavramlar halini alabilir. Bazen ocuktan ebeveyn olmas, onun ykn tamas, onun bildiklerine ahitlik etmesi istenir. Bazen de anne baba, bir ocuk kadar aresiz, onun kadar talepkr ve onun kadar srarc davranr. simler deimez ama rollerin tad kiiler deiir. ocuktan bir yetikin kadar olgun, anlayl ve
ALE LKLER
26
27
destekleyici olmas beklenir. Srtna yann tayamayaca anlamlar yklenir. Byrken aile iinde rendikleri, ahit olduklar ve yaadklar insan iin hayat ve kendisini anlamasnda ilk temeli oluturur. Farkna varmadan ve tam da anlamadan rendikleri, bydkten sonra yannda tad, kendinin de pek farknda olmad bir glge gibi onu takip eder. Yapt seimlerde, nne koyulanlar semesinde ve sorunlarla ba etmesinde hep onun tesirini yaar. Anne babayla iliki ve bu ilikide kendini nerede algladn o kadar nemlidir ki, bundan sonraki ilikilerinde de benzer tutum ve davranlar sergilersin. Ailede fazla sorumluluk alan, dier kardelere nazaran daha ok grev verilen bir roln varsa, muhtemelen ilikilerinde de ayn ortamlarn iine sokarsn kendini. Kimse daha vermeden, sen hemen atlarsn sorumluluk isteyen ilerin stne Yllarn ilerlemesiyle ikyet edersin, niye hepsini ben yapyorum, neden hep ben diye Oysa zamannda hepsini gnll aldn halde Yine, ailede koullu sevilmisen, sevilmen istedikleri gibi olmana bal olmusa, iyi ocuk olmadn zamanlar sevgisizlikle, sevilmemekle teh-
dit edilmisen eer, u an yaadn birok iliki ve arkadalkta da ayn ekilde olmaya devam edersin. Kaybetme korkusuyla yaprsn yanndakilere ylesine yaklarsn ve ylesine sevginle boarsn ki, karndaki nefes alamad iin uzaklar senden Adeta korkunu kendin gerekletirirsin Kendin gibi deil de, ancak onun istedii gibi olduunda sevilebileceini rendiin iin, onaylamasan da karndakine duymak istediini, grmek istediini verirsin Fakat yine olmaz, yine istediin kadar sevilmediini hissedersin nk karndaki ne kadar istese de ocukluk yaralarna merhem olamaz ki Bazen fkeyle byrsn, fkeyle bytlrsn ocukluunu dndnde anne babann kzgnln ve sinirli hallerini hatrlarsn Bir gnah keisi kadar suskun ocukluun gelir aklna Ve byrken kalbinde fkeyi de bytrsn, fkeyi de beslersin Sonra sen de fke duyarsn evrendekilere, birlikte yaadklarna ve kadere nsann ilk temel otorite ve gven ilikisini yaad aile ortam, onun ileride kader anlayn ve Rabbiyle ilikisini de etkiler. fkeyle bytlm bir ocuk yaadklarna ve yaadklarn yaratana
28
29
da fke duyar. Hep ikyet eder, serzenite bulunur. Kendini teslim edemez kaderin kollarna Gven ve emniyet hissedemedii iin hem korkar, hem de hrnlar. Bir de annesinin annesi, babasnn babas olarak bymek zorunda olan ocuklar vardr. Bir anne baba kadar olgun olmalar beklenir onlardan Annenin srda, arkada ve yol gstereni olma greviyle doarlar. Vaktinden nce annelerinin srda olurlar. Hatta onun mutsuzluunun ve hznl hayatnn tankln ve sadk dinleyiciliini yaparlar. Babayla yaanamam duygularn, babann vermediklerinin adeta telafi edicisi olurlar. Sanki anneyi mutlu etme ve kurtarma grevi onlara doutan verilmitir. Bu grev bilinciyle hemen bymek zorunda hissederler kendilerini Hemen byyp anneyi kurtarmak ve onun mutsuzluuna son vermek isterler. Kendi hayatlarn ve kendilerine zel anlar yaamak anneye hakszlk yaptklarn dndrr onlara O orada mutsuzken, nasl olurda kendisi mutlu olabilir Nasl olurda kendini dnebilir Adanm bir ocukluun sahibi olan yetikinler, daha sonraki seimlerinde de kendilerini adayacak-
lar yeni seimler yeni kiiler ve tercihler yapabilirler. Yetikin hikyelerinin yorduu bir ocukluun sahibi olmak Bu ocuklar bydklerinde ocukluklarn zlemez bile Bir gn dahi geri gitmek istemezler. O kadar erken bymek zorunda kalrlar ki, enerjileri abuk tkenir. Tekrar toparlanp ayaa kalkmalar kendileriyle yzlemelerini gerekli klar. Doru bildikleri, yllarca inandklar, bir depremle alt st olur. Bu sancl sreten kabildikleri yerde, zgrln ve sorumluluun nerede balayp nerede bittiini de fark ederler. Bir ocuun anne babasna olan sorumluluu nerede balar, nerede biter, kendi kulluunu yaamas nerede balar ve nerede biter htiyalarn karlamak, incitmemek sorumluluuysa, isteklerini elemek de kulluunu ve kendi hikyesini yaamas iin gerekli hale gelir. nk her nefis tayann istekleri de genitir. Kalbin ve ruhun istekleri olduu gibi, nefsin de istekleri vardr Her ey zamannda ve dozunda yaanmaldr. ocuk ocuk olarak, ebeveyn de anne baba olarak
30
31
yerlerini, snrlarn ve sorumluluklarn bilerek Kimse kimsenin rolnn altnda kalmadan, onun hikyesinin altnda ezilmeden bymelidir Kimse kimsenin kendi seimleri ve kendi zihninin rettii mutsuzluunun bedelini demek zorunda da kalmamaldr. Ve hibir ocuk annesinin annesi de olmamaldr
Bir Narsistin ocuu Olmak
NSAN bir yerde var olamadnda, bir baka yerde abartl bir biimde belirebilen bir varlktr der Engin Getan Hayatn ilk yllarnda annesi ve babas tarafndan salkl ve yeterli bir ekilde sevilmeyen, scak ve samimi duygusal iliki kurulmayan ocuklar bydklerinde, hep bu boluu doldurmak istercesine davranrlar. O koca boluk abartl davranlarla, sahte sunumlarla ve imi benliklerle doldurulmaya ve doyurulmaya allr. Gerekten yaanamayan her ey, sahtesiyle kar-
32
33
lanmaya allr. Sahte gsterilerle satn alnmaya uralr. Bu da abartl ve samimi olmayan iliki kurma abalarna dnr. Kabul edilme ve sahiden sevilme ihtiyac ylesine gereklidir ki, bunu ocukluk yllarnda alamamak, yoksun kalmak, hayat boyu telafi etmeye ynelik davranlara gtrr insan Narsisistik an, narsisistik anne babalar olmak Narsisistik bir srete bymeye almak, hayat renmek Sanrm ncelikle bu kiilik bozukluunu tanmlayarak ie balamak gerekiyor... Narsisist kiilik yapsndaki insanlar kendilerine hayran, kendine k diyebileceimiz bir yapya sahiptir. Karsndaki insan ve duygularn gremez, onun duygularn hissedemez ve anlayamazlar. Empati kurmak onlar iin neredeyse imknszdr. Onunla konuurken kendinizi anlatmaya alrken bazen bir duvara konuuyormu gibi hissedersiniz. Bazen bir duvara konumak bile, anlalmak adna daha mit verici gelebilir. Bir narsisist yaad her eyi kendi benliini beslemek iin kullanr. imi benliinin altnda ciddi
zgven sorunu yaayan, deersizlik duygusuna ok kolay kaplabilen, depresyona yatkn kk bir ocuk oturur. Tm abas o zayf tarafnn grnmemesi zerinedir. Bu yzden de hep parlak ve gsterili bir kiilik sunmaya alr. Eletiriye hi ak deildir. Hep vlmek ve pohpohlanmak ister. Kritik edildiinde ve eletirildiinde hrnlar, karsndakinin cann actr, incitir, zer. Karlksz sevmeyi beceremezler. Gerek ve samimi bir sevgi grmeden bytldkleri iin, evresinde onu seven insanlarn duygularn da kendi benliini beslemek iin kullanr. Narsisistin mazisi olmaz, yani yaadklarndan ders almaz, kendini deerlendirmez, hatalarn fark etmez. Narsisistin yce hatalar olur sadece Benim hatam sadece ona gvenmekti diye dnr. Baka bir sorumluluk ve hata da kabul etmez. Benliini besleyecek insanlar srekli kontrol altnda tutmak ister. Beenilme ve deerli olma duygusunu yaatabilecek insanlar ve onlarn duygularn kontrol altna almaya alr. Kendilerinden zgrlemesine, zgrce davranmalarna, karar almalarna tahamml-
34
35
leri yoktur. Kendini grmek iin kulland aynalarn kendisinden bamszlamasna fkeli tepkiler verirler. Bu yzden de evresindeki insanlar kendilerine baml edecek ilikiler kurmaya alrlar. Genellikle evrelerinde kendisi de onaylanma ve deerli olma ihtiyac olan insanlar bulunur. Narsisist kendini kutsayacak kiiye balangta ok iyi davranr. Zekice bir tutumla onun duymak istedii, zaaf ve ihtiyac olan kelimeleri syleyerek onu kendisine balamay baarr. Fakat ilikinin ilerleyen zamanlarnda ylesine kendini yaar ve ylesine kendine ynelik davranr ki, karsndaki, onun yannda varln hissedemez olur. Onun gznde kendi yokluunu fark eder. Bu ise insann ok kolay anlayaca, adn koyabilecei bir durum deildir. Tanmlayana kadar, zaten yeterince zarar grm olur Varlk ve hilik arasnda gidip gelirsin bu ilikide Bir narsisistin ei olmak ve bu kiiyle evlilii srdrmek kadar, bir narsisistin ocuu olmak da zordur. Kiilik bozukluklar ve patolojik kiilik zellikleri hayatmzda nemli bir yeri olan, dokunulmaz makamlara sahip olan insanlara ait olduunda bunu
anlamak ve tanmlamak, hatta kabullenmek daha zordur. Anne baba, ocuun kalbinde kutsal bir yere sahiptir. ok fazla sorgulamadmz, kendimizi ok kolay sulu hissedebileceimiz bir iliki tarzdr, anne baba ocuk ilikisi Anne babann her zaman doru olan ve ocuklarnn hayrna olan yapacana dair n kabulmz, sanki onlar tm ruhsal hastalklardan ve patolojik kiilik zelliklerinden azat eder. Anne babasyla sorunlar yaayan, akl banda birok gen nasl davranacan bilemez. Onlar hem krmamak gayreti hem de kendi kiiliini ve kulluunu yaama arzusu arasnda kalr. Narsisistik kiilik zellikleri tayan ebeveyni ile salkl iliki kuramaz. Tamamyla onun istedii gibi olsa, kendi hayatndan ve kararlarndan vazgemesi gerektiini hisseder. Bazen yle olur ki, bu sorunu yaad ebeveyninin istediini yaparsa evliliinden bile vazgemesi gerekecektir. Doru nedir? Diye dnr Onu krmann yanl olduunu bilir. Bunun manevi sorumluluunun sonucu olarak her an bir cezalandrma korkusuyla yaar. yle elikili bir
36
37
durumdur ki bu, gen doruyu kardn hisseder. Kendisi de salkl ve samimi bir sevgiyle bytlmedii iin hem bunun yoksunluunu, acsn, fkesini yaarken bir taraftan da doru davranmaya almann arln yaar. Kendinden, kimliinden ve tercihlerinden vazgemediin srece bir narsisistle anlamak neredeyse imknszdr. Onun varln kutsamadn srece seni siler, atar. Beslemediin zaman, sen de yok olursun. Yaptklarnn ve gemie dair verdiklerinin hibir kymeti kalmaz. Mazinin bir anlam olmaz. Narsisist iin her doan gn, yeni bir gndr. Her gn yeniden doar. Yeni bir kimlikle ve imi bir benlikle tekrar yeni hayranlar aramaya balar. Salkl iliki kurmann, yrekten sevmenin ve sevilmenin zor olduu bu iliki tarz, en ok da ocuk ebeveyn ilikisinde problemlidir. Sevgi arzusundaki ocuk, ka yana gelirse gelsin bu ihtiyacn karlamaya alr. Her boluk yanl ya da doru bir ekilde tamamlanmaya allr. Narsisist bir ebeveynin ocuu kk yatan itibaren scak ve doyurucu bir ekilde alamad sevginin hesabn sormak isterken, ayn zamanda da hala onaylanma arzusu tad iin onun istedi-
i gibi davranmaya da alr. Bu eliki onu adeta ldrr. Hem fkelidir, beni sevmedi diye... Hem de hala kk bir ocuk gibi deerli olmaya, takdir edilmeye urar. Bu dengesizlik onu da, enerjisi de tketir. te bu durumda arafta kalan birok gen insan nasl davranmaldr? Hem krmadan, hem de kendi hikyesini, kulluunu ve imtihann yaayabilmek iin nasl dnmelidir? ncelikle kendi ihtiyalarn ve zaaflarn fark ederek ie balayabilir. Benim deerli olma, sevilme, kabul edilme ve onaylanma anlamnda yaralarm, boluklarm var. Bu yzden de, bunlar telafi etme pahasna doruyu ve kendi kararlarm yaama zgrlmden vazgeiyorum. Bymem ve yetikin gibi davranmam gereken yerlerde, srf onaylanma ve sevilme ihtiyacm yznden kk bir ocuk gibi davranabiliyorum. Oysa bymem iin, ruhumun zgrlemesi iin tm hastalkl bamllklarmdan azat olmam gerekiyor. Bunu yaparken de krp dkmem gerekmiyor, sessizce ve kararl bir basiretle de baarabilirim bunu
38
39
Beni Yaratana ihtiyalarm sunarsam eer, eminim ki O gerek bir ebeveynin karlamas gereken birok duygu ve ihtiyacm karlayacaktr Gerek seven ve deerli klan beni de sevgisiyle glendirecektir. efkatiyle yaralarm da saracaktr. Bundan eminim Gizli ak tm ihtiyalar karlayann gerek merhametine snmak, insan sknetle glendirir
Boanma ve ocuk
zorluu ve ypratcl kadar, bu durumun ocuklara nasl anlatlaca da nemli bir konudur. Elerin yeni srece almalar, kabullenmeleri, psikolojik adan toparlanmalarnn yan sra, ocuklara bu durumun en salkl bir ekilde sylenmesi de konunun en hassas muhtevasn oluturur. Eler asndan allm olan hayat tarzndaki deiiklikler, ele yaanan tatsz ve actc olaylar, evrenin ve ailelerin mdahalesi, srekli sorulan sorularla ba etmek ve tekrar bir dzen kurmak gerBOANMA SRECNN
40
41
ekten zaman alr. Elerin yeni bir dzen kurmalar iin belli bir sreye de ihtiyalar vardr. lk zamanlar duygular kark olduu iin, salkl dnmekte ve karar vermekte glkler yaanabilir. ou zaman ortama, fke ve belirsiz duygular da hkimdir. Bu srecin eler ve ocuklar asndan zararsz atlatlmas pek mmkn deildir. Sonuta yaanan durumun kendisi zor ve travmatik bir nitelik tar. Eler, birbirlerine olan fkelerinden dolay, bazen ocuklar fark edemeyebilirler. Ya da verdikleri tepkilerle onlara zarar verebilir, korkularn arttrabilirler. ocuklarn yannda elerin birbirini ktlemesi, sulamas, olumsuz taraflarn ocuklara anlatmas, onlarn yreinde ve zihinlerinde kalc izler brakr. Oysa, ocuun taraf olmaz, ocuun tarafnda olunur. Ondan taraf tutmasn, tercih yapmasn beklemek ve talep etmek hakszlk olur. nk ocuklar anne ya da babalarndan birini tercih etmek zorunda kalmak istemezler. Her ikisini de grmek, her ikisini de sevmek ve her ikisi tarafndan sevilmek isterler.
Kaybetme korkusunun youn olduu okul ncesi yataki ocuklarda, boanma sonrasnda, baz davran bozukluklaryla birlikte kaybetme korkusu da yerleir. Birlikte yaad ebeveynin de bir gn onu terk edip gideceinden korkar ve kayg duyar. Okula ya da bir baka yere gitmek istemez. Bir yerde yatya kalmaya ekinir. Akl fikri bu duyguda olduu iin, yapt eylere konsantre olamaz. Hatta uykular bile sk sk blnr. Uyku ve yemek problemleri de yaanabilir. Korkulu ryalar grme, alayarak uyanmalar artabilir. ocuklara bu kararn nasl akland ve hangi kelimelerin kullanld da ok nemlidir. Aklama yaparken kullandmz kelimeler dier ee ynelik sulayc bir muhteva tamamaldr. Bu sebeple, ocukla konuurken, anne babann onu ok sevdii, her ikisi iin de onun ok zel olduu, hayat boyunca ihtiyac olduunda hep yannda olacaklar ncelikle sylenmelidir. Sonrasnda anne babann baz konularda anlaamad, bu yzden de artk ayn evde oturamayacaklar ifade edilmelidir. Arkasndan bunun kendisiyle hibir ilgisinin olmad, onun suu bulunmad, istedii zaman dier ebeveynini grebilecei, onunla vakit geire-
42
43
bilecei de dile getirilmelidir. nk okul ncesi yataki ocuklar boanma olayyla ilgili kendilerini sulayabilirler. Ben yaramazlk yaptm iin, onlar zdm iin boanyorlar diye dnebilir. Boanma sonrasnda ocuun yaad evde kalmas ve gnlk aktivitelerine aynen devam etmesi, srecin atlatlmasnda yardmc olacaktr. Okula gidiyorsa devam etmesi, arkadalaryla oynamas, faaliyet ve resim yapmas faydal olacaktr. Megul olan ocuk, acs ve korkularyla ba etmeyi daha kolay renir. ocuk iin dier ebeveynin evinde de bir oda ayrlmas salkl olur. ocuk gidip geldiinde oraya aidiyet konusunda zorlanmaz. Bu sre hem anne babann kendilerini toparlamalar, hem de ocuun korunmas asndan dikkatli davranlmas ve gl olunmas gereken bir zaman dilimidir.
ocuunuz Argo Kelime Kullanyorsa
her ya dneminde farkl eylere ilgi duyarlar. Bir ya nce hi ilgilerini ekmeyen bir konu, bir ya sonra ok fazla dikkat ekici olabilir. zellikle de okul ncesi dnemde bu durum ok belirgindir. Anneler ocuklarndaki bu hzl deiime almakta glk ekerler. Bu ocua ne oldu anlamyorum, geen sene byle huylar yoktu diye ikyet ederler. te bu yzden her yaa ait geliim zelliklerini bilmek olduka kolaylk salayacaktr. Ayn ekilde ocuklarda zellikle drt ya civarnda grlen, argo ve kfrl kelimelere ilginin
OCUKLAR
44
45
artmas da geliimle ilgili bir durumdur. Drt ya civarnda ocuklarn kelimelere ilgisi olduka artar. zellikle de yeni duyduklar kelimelere kar zel bir merak duyarlar. Anlamn bilmeseler bile bunlar tekrarlamak ok holarna gider. Kfr ve argo kullandklar zaman evrelerindeki insanlar arasnda, glmseme ve muzip baklar fark ederlerse, doru bir ey yaptklarn dnp bunu tekrarlarlar. Aslnda kfrl szn gerek anlamndan ocuk habersiz olarak kullanr. Yetikinler ise, hem anlamn bildiini dndkleri, hem de evrelerine kar mahcup olduklar iin sinirlenirler. Bazen de ocuklar dikkat ekmek iin kfr ve argo kullanrlar. Evde yaramazlk yapmad srece ocukla ilgilenilmiyorsa, srekli seslendii halde baklmyorsa ve ocukla kaliteli zaman geirilip oynanmyorsa, ocuk fark edilmek ve kendini gstermek iin anne babann holanmad davranlar ve szleri tekrar etmeye balar. ocuklar szle ifade edemediklerini ve ihtiya duyduklarn davranlaryla gstermeye alrlar. Sevgi ve ilgi ihtiyalar karlanmadnda olumsuz tutum ve davranlarla bunu ifade etmeye ve gstermeye alrlar. Bu sebeple ocuumuz kfrl
kelimeler kullanmaya baladysa, hemen kzp, barmak ve cezalandrmak yerine nce sebebini ve kaynan bulmamz daha salkl olacaktr. Srekli uyarld ve kzld zaman ocuk inatla ve anne babasnn gznn iine bakarak sylemeye devam edecektir. ocuun argo ve kfr kullandn fark ettiinizde, bu kelimelerin ho ve gzel szler olamadn, bunlar sylemesinden dolay rahatsz olduunuzu ve bakalarnn yannda sylendiinde insanlarn da rahatsz olaca sylenmelidir. Sonrasnda ocuk tekrarlamaya devam ederse, srekli uyarmak yerine ilgilenmemek ocuun srarn azaltacaktr. Seyredilen her oyunun sahnelenmeye devam etmesi gibi, ocuklarn olumsuz davranlarnn birka defa dnda srekli uyarlmas, bu davranlarn inatla yaplmasn salayacaktr. ocuklar zellikle de istekleri yaplmadnda ve anne babalarna tepkili olduklar zamanlarda, evde bakalar da varken, onlar mahcup edecek ekilde bu szleri sk sk tekrar etmeye balarlar. Bu sebeple srekli uyarmak hibir fayda salamayacaktr. nemli olan kaynan bulup, tedbir almaktr.
46
47
Evde kullanlyorsa, daha kalc bir ekilde ocuk tarafndan taklit edilerek renilir. Ama evde kullanlmyor ve ocuk bunu dardan duyduysa, kalc olmayacaktr. ocuun seyrettii film, dizi, tv kahramanlarna dikkat ve zen gsterilmelidir. Tvde sevdikleri ve seyrettikleri kiilerin kullandklar argo ve kfrler de ocuk tarafndan kopyalanarak alnacak ve kullanlacaktr. ocuklarn seyrettikleri konusunda seici olmak gerekir. Onu kontrolszce tv karsnda brakmak ve oyalanmasn istemek, ocuun yandan nce birok eyle karlamas anlamna gelmektedir. ocuun duyduu farkl kelimelere ilgisinin artt drt ve be yalarnda ona tekerlemeler, kelime oyunlar retilebilir. Sayma tekerlemeleri (portakal soydum, baucuma koydum ya da komu komu hu hu gibi..) ok holarna gidecektir. Ayrca ocua yatmadan nce kitap okumak, kitabn resimleri zerinde onunla konumak kelime hazinesi asndan faydal bir ynlendirme olacaktr. ocukla kurulacak salkl iletiim ve birlikte oyun oynamak baz olumsuz davranlarn almasnda ok yardmc olacaktr.
ocuklar Srdanz Olmasn
anne baba olmay, e olmay aile iinde renir. Hayata kar bak asn, iyimser ya da ktmser olmay, sevmeyi, nefret etmeyi, sorunlarla ba etmeyi de yine aile iinde renir. Aile ilk pratik yeridir. lk altrmalarn, ilk hayat tecrbelerinin yaand ortamdr. ocuun karlat bu ilkler, onun sonraki hayatnn ve nasl bir insan olacann da ilk temellerini oluturur. ou zaman fark etmeden reniriz. Anne babamzn birbiriyle ve bizimle ilikisini gzlemleyerek ve kopyalayarak adata kaydederiz. Bu sebeple
OCUKLAR, HAYATI
48
49
anne baba olduktan sonra davranlarmza zellikle dikkat etmeliyiz. Sylediklerimizin ve davranlarmzn onlarn ileriki hayatnda ok nemli sonular douracan bilerek davranmalyz. ou zaman kk zaten anlamaz diye dnlr, oysa ocuklar dinlemez gibi grndklerinde bile kayt halindedirler ve ok iyi dinlerler. Bir ocuun vaktinden nce, yani yana ve anlayna uygun olmayan yalarda onun iin gerekli olmayan bilgilere muhatap olmas onun iin bir yktr ve kalbine ar gelir. zellikle de anne baba arsndaki problemlere ahit olan, hatta onlar arasnda taraf olmaya zorlanan ocuklar iin hayat adeta 1-0 yenik balar. Kendi imtihanlarna yorgun adm atarlar. Erken yaanan duygular, bir dnemi yani ocukluu tam anlamyla yaanmadan geirtir. Anne baba arasndaki problemlere ve kavgalara ahit olan ocuklar, gven duygusundan yoksun olarak byrler. Hayatn onlara gzellikler sunacandan phelidirler. Ya fke duyarlar her eye ve herkese, ya da silik ve gvensiz bir kiilik olutururlar. Birok ocuk kendini sular, anne baba arasndaki birok problemin kaynan kendisi olarak alglar.
Anne babasn kavga ederken, birbirine barrken grdnde, her seferinde korkar, ayrlacaklarndan, yalnz kalacandan ve onlar kaybedeceinden korkar. Baz ailelerde ise ocuklar anne ya da babann srda olurlar. zellikle annelerin srda ilk kz ocuklardr. Paylam yle kuvvetlidir ki, anne kzndan akl ve nasihat bile alr. Adeta onun koruyuculuuna girer. Kim anne kim ocuk birbirine karr. Anne ocuuna ne kadar zarar verdiini fark edemez. Hatta onunla srlarn paylaarak, ona ayrcalk tandn bile dnr. Bu garip ittifakta en zararl kan yine ocuk olur. Dier ebeveynle yani babayla uzun mesafeler girer arasna fke duyar, uzak durur, bazen de birbirini tanmadan, oturup doru dzgn konumadan geen bir mr oluverir. Eler birbirine ne kadar fkelenseler de, bunun ypratcl ocuun yreindekine oranla daha azdr ve daha kolay tamir edilir. Kar koca arsndaki ilikinin nitelii atmalar kaprise evirebilir. Fakat ocuun yreinde derin yaralar alr. Onun kiiliini, kimliini ve tercihlerini etkiler. Bir kz ocuunun hayatnda tand ilk erkek
50
51
babasdr, onunla tanr erkeklerin dnyasn, erkeklerin ftratn Baba hayatta gvendir, gl olmaktr, arkanda kocaman bir da varm gibi gl hissetmektir kendini Annesinin srda olan kz ocuklar iin baba hep uzaklarda kalr. Annesini zdn dnd iin, babasna fke duyar, ona yaklaamaz. Babalar iin zaten zordur adm atmak, konumak ve duygularn paylamak O da atm atamaz Ayn evin iinde birbirini tanmayan iki insann garip ama ac hikyesi, kz ocuunun btn hayatn etkiler. E seimini, eiyle ilikisini ve hayatndaki ilikilerin niteliini de belirler. Salkl olmayan tepkiler gelitirir. te bu yzden zellikle anneler kendilerine srda olarak kzlarn semesinler. Kzlarnn srda olsunlar ama eleriyle yaadklar sorunlar kzlaryla paylamasnlar. Bunun onlarn hayat boyunca yaayacaklar ac bir tecrbenin sebebi olacan dnp, bu ekilde davranmaktan kansnlar.
Duygularn Deil Davranlarn Kstlayn
- Anne kardeimi kskanyorum -nsan hi kardeini kskanr m? -Anne arkadama ok kzgnm, ondan nefret ediyorum -nsan arkada iin hi yle dnr m, ok ayp, bir daha senden byle eyler duymak istemiyorum Gnlk hayatta ne ok duyarz bu kelimeleri ya da ne ok syleriz. ounlukla ne yapacamz ve ne syleyeceimizi bilemediimiz, nasl cevap vereceimizi kestiremediimiz zamanlarda bu tip cmleler kurarz.
52
53
Duygular kapatp rtersek yok olacaklarna ve kaybolacaklarna inanrz. Kardeini ya da arkadan kskanan bir ocuun sylediklerini dinlersek nn alamamaktan ve kontrol edememekten dolay endieleniriz. Bu sebeple de daha ifade edilmeye yeni balanmken, hemen kapatmaya, yokmu ve yle deilmi gibi evirmeye alrz. Oysa ifade edilmeyen duygular kaybolmaz ve yok olmazlar, sadece bastrlrlar. Farkl zaman ve durumlarda st rtl fke davranlarna dnerek ifade edilmeye ynelirler. Kardeini kskanan bir ocua, insan hi kardeini kskanr m demek, sylediin ok kt ve sylenmemesi gereken bir duygu, mesajn verir. inde bu hissi yaamaya devam eden ocuk anne babaya fark ettirmeden kardeine zarar vererek bu duyguyla ba etmeye alr. Kaza ss verilmi, sanki yanllkla olmu grntsnde davranlarla anne babaya olan fkesini kardeinin cann actarak karmaya alr. Aslnda kardeini ok sever, ona kimsenin dokunmasna izin vermez fakat iinde yaad duygudan da kurtulamaz. ki utaki duygular arasnda gider gelir. Hem sever, hem de kskanr. evresi kskanln ok kt bir ey olduu mesajn verdii iin, sululuk
hisseder. Bu durum onu hrnlatrr ve fkeli davranmasna yol aabilir. Sylenmesine izin verilmeyen, st rtlen masum duygular, zamanla gereksiz fkeli tepkilere yol aabilir. Kendini ifade edebilen, duygularn gzel bir dille sylemeyi renen bir ocuk, fkeyi yreinde bytmemeyi de renir. Bu duygular yaayan bir ocua, Seni anlyorum, hem kardeini ok seviyorsun hem de onu kskanyorsun. Bu gayet normal bir ey... O kk olduu iin bakm ve ilgilenilmesi gereken bir yata. Onunla son zamanlarda daha fazla vakit geiriyor olmamz senin byle dnmene yol am olabilir. Birok ocuk kardei olduunda bu duyguyu yaar. Ben seni ok seviyorum. Sen benim hediyemsin. Allaha seni bana verdii iin ok krediyorum. yi ki seni bana vermi ve iyi ki benim ocuum olmusun. Byle olduu iin ok mutluyum biliyor musun? eklinde bir konuma yapmak, birlikte oyun oynamak ve resim yapmak gibi faaliyetler, bu durumun salkl olarak atlatlmasnda yardmc olacaktr. te bu sebeple, ocuklarmzn kstlayacamz
54
55
yn duygular deil, olumsuz davranlar olmaldr. Ne zamanki, davranlar karsndakine zarar verecek bir nitelik kazanrsa, ite o zaman engellenmeli ve snr konulmaldr. Vurmaya alan bir ocuun elleri tutulabilir, davranna engel konulabilir Fakat duygularn syleyen bir ocua ifade etmesi iin frsat tannmal, ac cmlelerle anlatmasna izin verilmelidir. ou zaman ifade edilen duygular, olumsuz davranlara ve fke tepkilerine dnmeden halledilmi olur.
yi ki Bana Verilmisin
en ok duymak istedii ey nedir? En ok neyi duyabilmenin savan verir, neyi iitebilmek iin tm bedelleri demeye raz olur? Bir tutam sevgi, gram deerli olma tutkusuna m harcar yreindekileri... Seviliyor olmak, deerli grlmek, varlndan, var olmasndan dolay memnun olunduunu bilmek ne kadar iyi gelir insana... evresinde ve ailesindeki tek bir kii iin bile deerli ve seviliyor olmak, insann yaama gcn artrr. Srekli eksik ve yanllarnn sylenmesi, hatta suu ilemeden uyarlmaya
NSANIN
56
57
kalklmas bizim iin adeta toplumsal bir terbiye metodu haline gelmitir. yi tarafn sylersem marr, ciddiyetini koruyamaz diye dnlr. Bu yzden de hep eksii, hatas yzne sylenir. ocuklarn uykuda sevildii, uyurken plp kokland zamanlar ok da gerilerde kalm saylmaz. imdi ise onlar uyurken itiraf ediyoruz hatalarmz... Sesimizi gereksiz yere ve abartarak ykselttiimizi, onlara sadece uyurken syleyebiliyoruz. Dibine kadar piman olduumuzu, kendimize ne kadar kzdmz uyankken gzlerinin iine doru ifade edemiyoruz. Otoritemizin sarslmazlna zarar gelebileceinden korkuyoruz belki de... Bizi dinlemez, szmz gemez diye dnyoruz... Yeterince yksek karsa sesimiz, o kadar sayg duyulacana ve itaat edileceine inanyoruz. Gerek duygularmz yzlerine kar syleyemiyoruz. Belki de cesaret edemiyoruz. Gzlerinde klp, deersiz olacamzdan korkuyoruz. Kendi kurduumuz kabark anne baba ablonlarnn, aniden sneceini dnyoruz belki de... Kk adam ve kk kzlarn aslnda hayat bizden daha iyi yaadklarn, sylediklerimizi dinlemeleri iin, sadece sevilmeleri, sevildiklerini bil-
meleri ve kararl olduumuzu grmeleri gerektiini unutuyoruz. Korkularmz yznden panikliyoruz, ne yapmamz gerektii konusunda acemileip, sakinliimizi koruyamyoruz. Aniden kopan bir frtna gibi, kabaryoruz. nmze ne gelirse ykp, kryoruz. Bazen de oturup alyoruz, ne yaptm ben diye... Oysaki bir ocuk gerek anne baba ister. Sahte, krlmaz, sarslmaz, alamaz, kalpl, otoriter, sevgisini gsteremeyen bir anne baba yerine, sevdiini syleyebilen, piman olunca, hakszlk yaptnda itiraf edebilen, alayabilen, belli konularda ok kararl olduu gibi, baz konularda da esnek olabilen, ocuunun varlndan memnun olduunu hissettirebilen insanlar olmasn tercih eder. Bazen birka kelime bile o kadar deerlidir ki, hayat boyunca unutulmaz... Anne babann dilinden yi ki bana verilmisin, iyi ki benim ocuum olmusun, Allah iyi ki yaratm seni ve iyi ki bana vermi sz ocua birok pahal oyuncan salayamayaca sevinci yaatr. Annem babam beni seviyor, ocuklar olduum iin mutlular diye dnr. Bu da onun zgvenli, hayatndan ve kendinden memnun bir insan olmas
58
59
iin nemli bir admdr. Anne babayla ilk yllarda kurulan olumlu ilikiler ocuun ileride kaderle ve Yaratcsyla olan ilikisi ve bak asna da yansyaca iin bu yllarn ve davranlarmzn da nemi artmaktadr. Kk yalarda gven ve emniyet duygusunu yaayan, anne babasna gvenmeyi renen ocuk, ileride kadere ve Rabbine gvenmeyi de renir. Hayatn iinde kendini emniyette hisseder. yleyse bugn ocuumuzu yanmza alp, gzlerinin iine bakarak, onun ocuumuz olmasndan dolay ne kadar mutlu olduumuzu, iyi ki bize verilmi olduunu, bizim ocuumuz olduu iin ne kadar mutlu olduumuzu syleyelim... Eminim ok ie yarayacaktr...
Babalar ve Kzlar
BABASININ KIZI OLAN,
babasyla aras iyi ve olumlu olan, onunla oyun oynayabilen, koabilen, sarlan ve kucaklayabilen, onun sevgisini kocaman yreinde hissedebilen kzlara ne mutlu Onlar kapdan ieri girdiklerinde bile tanyabilirsiniz. Kendine gvenen, doal, gerek, gl ve ne istediini bilen bir yaplar vardr. Kendi kiilik zelliklerinden, kadn olmaktan ve byle yaratlmaktan memnundurlar. Kiilik zelliklerinin, eksik ve fazla yanlarnn da farkndadrlar. Kendilerini ancak olduklar gibi kabul edebildiklerinde deiebileceklerini de bilirler. Ne zaman korksalar ve ne
60
61
zaman ki hayat yorsa, babalar koca bir da gibi arkalarnda durur. Onlara yola devam etme gc verir. Bir ey yapmasa da varl, nefesi, ona gvenmesi ve efkati yeter. Kzlar iin erkeklerin dnyasna alan ilk kapdr baba O kapdan hayat, dier erkekleri, kendi gcn ve hayatn daha sahici yzn fark eder. Annesiyle kefettii duygular, yreini kullanma yetenei ve hislerinin gc, babasyla birlikte dardaki dnyayla tanr. Tekrar denemenin, yeniden balamann ve yola devam etmenin addr baba Babayla iliki kz ocuunun bundan sonraki tercihlerini ve dncelerini de etkiler. Eini seerken bile, ilk baba kz ilikisinin art ve eksileriyle yola kar. Ona gre erkekler nasldr diye sorulsa, babasnda yaadklar ve grdklerinin bilgisiyle cevap verir. Belli kalplar ve n yarglar oluturur. Erkekler yledir, onlar byledir diye Bu alglarnda annenin baba hakkndaki dnceleri de nemli bir kaynak oluturur. Anneye gre baba ve erkeklerin dnyas nasl bir yerdir? Annenin tanmlarnda ve szlerinde erkek figr nasl dnr, nasl hisseder?
Annenin genellemeleri, bak as kz ocuunun dnce ieriini ve seimlerini etkiler. Bazen babaya benzer, onun gibi halleri ve huylar olan bir e seer. Zihindeki baba imaj iyi ise pek fazla sorun olmaz ama babadaki olumsuz huy ve alkanlar tayan e semek daha bilinalt sreleri artrr. Baba gibi alkolik ya da baba gibi iddet eilimleri olan e seen birok gen kz vardr. Tandk bir ilikiyi tekrar yaar gibi ayn tarz bir tercihin iinde bulurlar kendilerini Bu seimin ardnda bazen de eski bir hesap yatar. Eskiden tedavi edilemeyen bir yara, yeni ilikide sarlmaya ve onarlmaya allr. Daha farkl davranarak, daha zverili olunarak bilinalt bu sre tamamlanmaya ve dzeltilmeye allr. nsan zellikle orta yalarna geldiinde anne babasn daha sk anmaya ve hatrlamaya balar. Yaad i hesaplamalarn ardnda onlarn davranlarn ve ilikilerini de sorgular. Otuzlu yalarna geldii halde hala kendinden honutsuz ve memnun olmayan bir yaps varsa, kklerini ilk temel aile ilikilerinin ince ayrntlarnda aramak gerekir. Babasyla ne kadar yaknd, byrken onun gcn ve sevgisini hissedebildi mi?
62
63
imdi geriye dnp baktnda minik ellerini tutan o koca adamdan neler kald? Camn ardndan bakan o yal adam, bir zamanlar onun kahraman olabildi mi? Yoksa hep korktuu, yaklaamad ve sarlamad bir grnt olarak m kald? Yaknndayken aslnda ok uzaklarda m hissederdi onu? Ne ok soru var ve ne ok yant, ne ok duygu Ama bir gerek var ki, o da babasyla iyi ilikileri olan, onunla oynayan, sevgisini, desteini, gvenini yannda hissederek byyen kz ocuklar daha zgvenli, daha mutmain oluyor. Kendinden, hayatndan, kaderinden ve yaad hayattan daha memnun oluyor. Sorunlarn iinde boulmaktansa, zmn peinde kouyor, bunun iin ter dkyor. Dse ve savrulsa, acyan yerlerini silip tekrar devam edebiliyor. Hayata daha kolay tutunabiliyor. Kadere fkelenmek yerine, onunla bark yaamay becerebiliyor? Ne mutlu babasnn kz olabilenlere!...
Sevmemekle Brakp Gitmekle Korkutmayn
kontrol edemediimiz zamanlarda isteyerek ya da farknda olmadan sarf ettiimiz baz kritik szler, onlar tarafndan tahmin ettiimizin stnde ciddiye alnr. Bizim o anda geici de olsa ie yaradn ve sknet saladn dndmz cmleler, ocuklarn zihinlerinde kalc hasarlar ve problemler oluturur. zgvenlerine de zarar verebilir. zellikle okul ncesi kurumlarda okula alamama problemlerinin temelinde ou zaman bir gven sorunu yatar. ocuk annenin onu tekrar okuldan gelip alacandan emin olamad iin annesini
OCUKLARI
64
65
brakmak istemez. Srekli kayg yaad iin oyuna odaklanamaz, srekli alar. Tedirgin ve kaygl bir ruh hali yaar. Bu durum bazen daha ksa srerken, bazen de aylarca devam edebilir. Bu farkllk, ocuun kiilik zellikleri ve anne ocuk ilikisinin niteliine gre deiir. Anne ve babasna gvenen, kandrlmayan ocuklar okula daha kolay almakta ve gven sorunu yaamamaktadr. ocuuna kzdnda ya da fkelendiinde, kontroln karan ve artk seni sevmeyeceim, bakalarnn annesi olacam, seni de bakalarna vereceim diyen bir anne, ocuu geici olarak sustursa bile, sonrasnda kendisi iin skntl sreler hazrlam olur. ocuk okul ana geldiinde okula almak ve anneyi brakmak istemez, hrn davranlar sergiler, uykusu ve itah bozulur. Kzdnda gitmekle ve onlar brakmakla tehdit eden bir anne, her an kaybedilebilecek biri olarak alglanaca iin, ocukta gven duygusunun olumasnda sorunlar yaanmasna sebep olur. Bazen ceketini alp kp gidiyormu gibi yaparak ocuklar kontrol altna almaya alan anneler
iin ocuklarn hrn, ama srekli anneye yapan kiilik gelitirmeleri-kanlmazdr. ocuk gven duygusunu daha ilk yllarda anne ve babasnn onu sevdiini, ihtiyac olduunda yannda olduklarn hissettiinde, onu hi brakmayacaklarna gvendiinde oluur. Her an kaybetme korkusu yaanan bir iliki ocuu hrnlatrr, saldrganlatrr. O an susturuyor gibi gzkse de, uzun vadede kalc problemlere yol aar. nsan nce anne babasna gvenmeyi renir. Sonra evresine, dier insanlara, kadere ve Kaderin Sahibine gvenmeyi renir. Korunacana dair hsn- niyet tamay renir. Her eyi dman ve tehlikeli olarak alglamaktan korunmu olur. Onu terbiye ve kontrol etmek iin bavurduumuz yanl yntem ve kandrmalar sadece gnlk hayatn deil, kader anlayn ve hayata bak asn da etkileyecektir. Bu sebeple ocuklarn davranlar kontrolden ktnda baka kontrol mekanizmalar gelitirilmelidir. Yana ve yapsna uygun snrlamalarla sakinletirme yoluna gidilmelidir. Ama asla sevmemekle, brakp gitmekle, annesi olmamakla cezalandrlmamaldr. Sevmemekle, sevgiden yoksun brakmakla terbiye yaplmaz. Bizi Yaratan, btn
66
67
hatalarmz ramen, bizi sevmekten asla vazgemez. Yine sever, kollar, gzetir Baka yollardan renmemizi, anlamamz salar. Bizim metodumuz da bu olmal diye dnyorum
Karde Kskanl
ve kskanln hikyesi, insanlk tarihi kadar eskidir. Sevgiyi paylama, ilgiyi ve zaman blebilme ancak yaanarak renilebilen bir duygudur. Dozunda yaand ve uzun yllara tanmad srece yaanmas ve tadlmas gerekli bir durumdur. Fakat ar yaanan ve ifade edilmesine izin verilmeyen kskanlk duygular bazen ylesine byr ki, ileriki yalara kadar devam eder. evrenizde ya da kendi ailenizde orta yalarn getii halde hala anne babas tarafndan dier kardei kadar sevilmediini dnen insanlara rastlayabilirsiniz. Onlarn
KARDELER ARASI REKABET
68
69
yaadklar ve hissettikleri ou zaman bir hezeyanda deildir. Anne babann ocuklar arasnda yaptklar kyaslamalar ve karlatrmalar genellikle bu sonucu dourur. Bitmeyen bir hikye, kesilmemi bir hesap gibi srekli hayatlarnn bir tarafnda varln srdrr. Genellikle bu duygularnn kkeni ok daha eskilerde, ocukluk yllarnda yatar. Anne babann yeni gelecek kardee byk ocuu nasl hazrlad, karde doduktan sonra onunla geirecekleri zamann nitelii bu durumun salkl atlatlmasnda olduka nemlidir. Karde doduktan sonra, sen byksn kardeini alatma, sen byksn ona ver gibi sylemlerin srekli tekrarlanmas, byk ocuun zaten var olan korkularn daha da artrr. Byn ezilmemesine dikkat etmek gerekir. Karde olduktan sonrada, onunla zel zaman geirmek, birlikte oyunlar oynamak, sen benim ilk hediyemsin, iyi ki benim ocuumsun eklinde konumalar yapmak, onun kkl ve bebeklii hakknda zel anlarn anlatmak, paylamak ie yarayacaktr. Oyun bile tek bana tedavi edicidir. Kardei olduktan sonra ocuk, anne ve babam benimle hala oynuyorlar bana olan ilgilerinde ve
ayrdklar zamanda ok byk deiiklik olmad, beni hala seviyorlar diye dnr. Oyun ila gibidir. ocuk en skntl zamanlarn oyun oynayarak atlatr. Oyunla yaralarn sarar, tedavi etmeye alr. Bir ocua yaklamak, onun yreine ulamak iin onunla oyun oynamak iyi bir admdr. evreden ve aileden kskanlk duygular tahrik edilmi ocuklar, normal atlatabilecekleri bu dnemi daha skntl geirirler. Yannda, onun duyabilecei ekilde kskanma senaryolarnn konuulmas, pabucunun dama atlaca eklindeki yorumlar, byk ocuu gerekten tedirgin eder. Kayglanmas gereken bir durum olduuna dair korkular gelitirir. Yine byk ocuk kskanmasn diye yaplan baz davran ekilleri de durumu daha iinden klmaz hale getirir. Kardeini sevmiyoruz, bak o hep beni zyor, hep alyor ve beni ok yoruyor eklinde konumak ii zeceine, daha da iinden klmaz bir hale getirir. Madem annemi zyorsa, neden geldi o zaman diye dnebilir ve kardeine zarar verebilir. Kk kardei karalamak, byn yannda onu kucaa almamaya almak gibi davranlar sorunu zmek yerine daha da zorlatrr. Bu konuda rahat olmak, gereki aklamalarda
70
71
bulunmak daha iyi sonu verecektir. Henz kk olduu iin kendi yiyemiyor ve senin gibi tuvaleti kullanamyor. Bu yzden bir sre onunla biraz daha fazla ilgilenmemiz gerekecek. Konuamad iin ihtiyalarn da syleyemiyor. Bu konuda sen de bana yardmc olursan ok sevinirim. Birlikte yapmak daha elenceli olabilir. Sonra da oyun oynarz seninle, istersen boyama da yapabiliriz eklinde konumak onun kaygsn ve korkularn da azaltacaktr. Anne babann bu konuda rahat olmalar ve birbirlerini desteklemeleri duygularn salkl geliimi asndan kolaylk salayacaktr. Zaman zaman byk ocukla duygular ve hissettikleri hakknda konumak iyi gelecektir. Kskandn sylediinde; - nsan hi kardeini kskanr m yerine, -Evet, seni anlyorum, insan bazen bu duygular yaayabiliyor, eminim kardei olan birok ocuk da ayn eyleri hissediyordur eklinde destekleyici konumak gerekir. Gzel bir dille ifade edilen duygular, abartlmadan ve daha salkl yaama imkn bulurlar
Kim Kime Baml?

(Bymesine frsat verilmeyen ocuklar)
her ne kadar kelime olarak birbirine benziyor olsa da, aslnda birbirinden farkl anlamlar olan kavramlardr. Ballk, salkl ve zaten olmas, yaanmas gereken bir duyguyu anlatrken, bamllk; salksz ve hastalkl bir duyguyu ifade eder. Hayatmz balad andan itibaren hep bir eylere ve birilerine balanrz. Onlarn hayatmzda olmalar bize iyi gelir, gven verir. Hayatmzda olmalarndan dolay mutlu oluruz, yaama sevincimizi ve gcmz arttrdklar iin onlar kaybetmek istemeyiz. Hayatmzdan kp gittiklerinde veya
BALILIK VE BAIMLILIK
72
73
kaybettiimizde ok zlrz, ama kendimizi toparlaynca da yolumuza devam ederiz. Bebekliimizde ilk balandmz annemiz olur. Onun varl, yaklam ve sesi gven verir. Kendimizi iyi hissederiz. Bydke dier aile bireyleri, kardelerimiz, arkadalarmz ve dier kiilere balanrz. Bu sre zaten yaanmas gereken ve zgven duygusu iin gerekli bir durumdur. Ne zaman ki, insan ballk duygusunu ap, onsuz yapamayacan ve o olmadan yaayamayacan dnmeye baladnda salkl sre yerini bamllk denen hastalkl bir duruma brakr. kisi arasndaki snr da ok hassas bir denge gerektirir. Kimin kime daha ok baml olduu ise, genellikle tartmal bir konudur. Genellikle birbirini besleyen bir sre yaanr. Anne ve ocuk ilikisinde yaanan bamllkta, ncelikle annenin bu ilikiyi besleme durumu sz konusudur. Anne ou zaman farknda olmadan ve bununla yzlemeye hevesli olmadan bu durumu yaar ve yaatr. Kendi ihtiyac olan ruhsal ihtiyalarn ocuuna ar bamllk gstererek karlamaya alr. ocuu hayatnn merkezine koymakla kalmaz, her eyine mdahale eder. Koruma duygusuyla, srekli
gz stndedir. Terlemesin, mesin, yorulmasn, dmesin diye, o kadar urar ki, ocuk kendi insiyatifini tamamen anneye brakr. Hayatn gerekten korkulacak bir yer olduunu dnmeye balad iin, yeni admlar atmaya, komaya ve oynamaya da ekinir. Annesinin her eyi en doru ekilde bildiini, kendisinin ise, tek bana hibir eyi baaramayacana inanmaya balar. Ne kadar byse de, yetikin olamayan, yetikin gibi davranamayan, kendiyle ilgili kararlar bile alamayan, bedeni byk, ruhsal ya kk bir ocuk olarak kalr. Anne ocuunun ondan kopmasna ve hayatn ekillendirmesine izin vermek istemez. Duygusal bask yapar. Onsuz yaayamayacan, onu brakp giderse nefes alamayacan ima eder, ya da aka syler. Bu tutum ok efkatli bir dille ifade edildii iin zaten hassas olan ocuk kar koyamaz. ou zaman annenin bamllk duygusu yaad ocuk, kardelerine oranla daha hassas, sorumluluk sahibi ve duyarl yapdadr. Bu tip ocuklar bamlla daha msaittir. Anne onun kendi hayatn kurmasna, ondan uzaklamasna duygusal olarak direnir. Tepki koyar. ocuk ise, anne dnda mutlu olma-
74
75
nn anneye hakszlk olduunu dnmeye balar. Annenin setii ve onayladklaryla grr, onlarla snrl ilikiler ve arkadalklar yaar. Anne ocuuna iyilik yaptn ve onu koruduunu dnse de aslnda onun bymesine ve kendi sorumluluunu almasna izin vermediinin farkna bile varmaz. Uyarlsa inkr eder, onu ok sevdii iin byle davrandn iddia eder. Oysaki her sevgi salkl deildir. Karmzdakini boarcasna bir yaknlkta duruyorsak eer, o artk kendi olmaktan kar. Baml bir ilikinin kurban olur. Okula gittiinde bile, evde annesinin ne yaptn, mutlu olup olmadn dnr, derse odaklanamaz Baml iliki genellikle anne ocuk arasnda yaanr. Eiyle doyumlu ve salkl bir ilikisi olmayan, einden istedii sevgi ve onay alamayan, ocukluunda anne babasndan onaylanma ve takdir alamayan annelerde, ocuklaryla bu tip baml ilikiler kurma eilimi daha fazladr. ocuklarmz byrken, tabi ki onlar koruyup gzeteceiz, ama deneyim yaamalarna da engel olmayacaz. Trmanarak renecekler dmemeyi, derek renecekler tekrar tekrar kalkabilmeyi
Kendi balarna kaldklarnda yaamaya devam edebilmeyi, ilerini biz olmasak da yapabilmeyi, insanlar onlar zdklerinde kendilerini koruyabilmeyi, ancak baml olmadklar zaman renebilecekler. Onlar artsz sevelim, bize verildikleri ve tam da byle olduklar iin Ama bize baml olmalar artyla deil...
76
77
Kime Benziyor?
davranlarnz konusunda sk sk pimanlk duyuyor musunuz? Neden onu ok fazla uyaryorum, neden ona ok baryorum, aslnda o kadarn da hak etmiyor, sonuta o bir ocuk, tabi ki yerinde duramad zamanlar da olacak Peki, ben ona kar neden dier ocuklarmdan daha sabrszm diyor musunuz? Neden ona daha ok kzyorum? Ve niye en ok ona fkeleniyorum diye kendinize sk sk sorduunuz oluyor mu?
OCUUMUZA
O uyurken baucunda pimanlktan aladnz halde, Ertesi sabah her ey ayn ekilde tekrarlanyor mu yeniden ve yeniden? Peki, o zaman sizce aadaki sorunun bir anlam olabilir mi? Ya da bu sorunun cevab sizin de cevabnz olabilir mi? ocuunuz kime benziyor? Ona bakarken kimi gryorsunuz? Hayatnzdaki insanlardan en ok kimi hatrlatyor? Ona sk sk kime benzediini sylyorsunuz? Onu benzettiiniz kiiyi seviyor musunuz? Ya da onu benzettiiniz kiiye dair gemi yaantlarnz nasl? ocuklarmza nasl davrandmz sz konusu olunca bunun birok sebebi olabilir. Kendi ocukluk anlarmz, anne babamz bir model olarak almz ve anne baba olmaya hazr oluumuz gibi faktrler, onlara olan davranlarmz zerinde olduka etkilidir. Anne baba olmay ilk nce kendi ailemiz iinde reniriz. Hi farknda olmadan zihnimize yerleen
78
79
anne baba kalplarn zaman gelince biz de kendi ocuklarmza uygularz. Kendini sust yakalamak gibi bir eydir bu En ok kzdn ve en ok yaralandn davran yaparken bulursun kendini? nsan ne garip bir sonutur. Ne bilinmez bir sebeptir Anne baba olmadmz srece bu yanmz hi kefedemeyiz belki de Anne baba olduktan sonra ocuumuza kar davranlarmz belirleyen en kmaz, en ad konmam sokaklardan biride, Onu kime benzettiimizle alakaldr Balangta belki size anlamsz gibi gelecektir ama bazen yle bilinalt sreler davranlarmza yn veriyor ki, insan bunu bilinli hayatnda asla fark edemiyor. Neden byle davranyorum, niye hep ona kar sabrszm, ona tahammlm neden daha az? Diye sorup dururuz kendimize Bazen onun bunu hak ettiini, zor bir ocuk olduu, sz dinlemedii iin daha ok uyardmz, daha ok sylendiimizi ve bardmz dnrz ve buna zamanla kendimiz bile inanrz. Uyardka yaramazl ve sz dinlememesi de artar. Sanki olumsuzluk olumsuzluu pekitirir. Bizim bile fark
edemediimiz durumu, o hisleriyle fark eder. Adn koymaktan bile kandmz duygumuzu hisseder, hrnlar ve fkelenir. Ve ne zaman ki bir ocuk hrnlar ve fkeli davranlar artarsa, ite o zaman daha az sevildiini hissediyordur. Sanki anne babasnn gzlerinde kendisi deil de, benzedii kiiyi grdklerini sessizce fark eder. ocuumuzdaki baz davranlar, baz miza zelliklerini hayatmzdaki sevmediimiz insanlara benzetebiliriz. Sanki onun davranlarnda dierini seyrediyor gibi oluruz. Bazen de kendimizde holanmadmz ve bir trl de brakamadmz taraflarmz onda grrz. Bu da ona daha tahammlsz ve sabrsz olmamza yol aabilir. Asl fkelendiimiz o olmad halde, iimizdeki zlmemi onca sorunun cevabn ondan bekleriz, ona sorarz. ocuumuzla aramzdaki iliki kmaz bir sokaa dnr. Ona yakn olmay isteriz ama beceremeyiz. Arada fkenin besledii hesaplar gizlenir. Sisli olduu iin adn koyamayz, yle olduunu kabul de etmeyiz. Ama bir itiraf etsek ve nce kendimize bir syleyebilsek En azndan ona neden daha fazla kzdmzn farkna varacaz. Ve asln-
80
81
da onunla hibir ilgisi olmadn greceiz. Olumsuz davranlarndan dolay kzmamz hak ettiini dndmz birok durumun, aslnda bizim davranlarmza bir tepki olarak gelitiini de fark edeceiz. Kime benziyor olursa olsun, o bizim bir paramz ve o bize verildi. O bizim ocuumuz, bizimle byyecek ve bizi taklit ederek anne baba olmay renecek rnek ald kii de yine anne babas olacak
Seni Deil, Bu Davrann Sevmiyorum
annesi ya da babas, Sen ne yaramaz bir ocuksun, ne kadar sorumsuzsun! Senden adam olmaz, ne zaman akll bir ocuk olacaksn... diye sylenmeye balar. Bu ekilde yetitirilen bir ocuk ciddi zgven sorunlar yaar ya da vurdumduymaz bir kiilik yaps gelitirir. Srekli eletirilen, kiilii aalanarak bytlen ocuklar kck yreklerinde fke bytrler. fke kaybolmaz, sadece ynlendirebilecei alana doru kanalize olur. Anne babaya kk olduu iin ifade edilemeyen kzgnlk duygular, kendinden
OCUK BR YARAMAZLIK YAPAR,
82
83
daha zayf ve gsz ocuklara ynlendirilir. O da fkesini gc yetene ynelterek boaltmaya alr. Bu durum her yaptn onaylayacak myz? Sonucunu karmaz tabi ki ocuklarn zgrlk kadar snrlara da ihtiyac vardr. Salkl snrlar koymak onun, yaadklarna, insanlara, kadere ve onun Yaratcsna gvenmesi iin gereklidir. Rabbimiz de bizi terbiye ederken, ayn yntemi kullanmyor mu? Bir mbah dairesi izerken, snrlarda belirliyor. Bu snrlar yaadmz dnyada yaarken bize gven veriyor, kendimizi gvende hissediyoruz. Ama bunun nasl ifade edildii, nasl retildii de nemli O bize retirken, gayet sabrl ve efkatli Zaman verip bekledii gibi, tekrar tekrar farkl ekillerde anlatarak anlaman kolaylatrr. Biz de ayn ekilde, ayn metotla ocuklarmza doru ve yanl, bunun snrlarn retmeye almalyz. Yapt bir hatada hemen kiiliine saldrmak, aalamak yerine ona davran zerinden anlatmaya almalyz. Kiiliini deil, olumsuz davrann beenmediimizi ve bu davrantan holanmadmz sylemeliyiz. Seni ok seviyorum, sen benim iin ok zel-
sin fakat bu yaptn davrantan hi holanmadm, bu davrann beni rahatsz etti. eklinde bir konuma tarz, kiiliini zedelemedii gibi olumsuz ve hatal davran zerinde dnmek iin ona zaman verir. Annem babam beni seviyorlar ama olumsuz ve gzel olmayan davranlarmdan da holanmyorlar, bunlar yapmam da istemiyorlar. Ayrca ikisi birlikte bu konuda olduka kararllar eklinde dnmeye balar. Kiilie saldrarak ve aalayarak yaplan konuma ve uyarlar genellikle ie yaramaz. Kk yalarda ocuu bastryor, susturuyor gibi dursa da, ya bydke ve gc yettike o da tepki vermeye balayacaktr. Cezadan kurtul da gerisi nemli deil diye dnr. Yap yanl davran dzeltmek anlamnda bir deiiklik de kazanamam olur. Bu durum aslnda her ya iin geerlidir. Elerin birbirinin kiiliine saldrarak konumaya almalar da bir sonu vermez. Daha ok saldrya ve savunmaya iter. Sen nasl bir adamsn, ne kadar sorumsuzsun, beceriksizsin, dncesizsin Demek yerine,
84
85
Seni ok seviyorum, aba gsterdiini de fark ediyorum ama bu ekilde davrandnda kendimi ok kt hissediyorum, byle davrandnda kendimi yalnz ve aresiz hissediyorum diye sylemek nefse daha az dokunur, nefsi daha az tetikler. Saldr ve dorudan eletiriyle balayan cmleler onu savunmaya ve kar saldrya iter. O da sizi eletirmeye ve sulamaya balar. Sonuta bu hale gelen bir konuma ekli zm yerine, zmszlk ve daha iddetli tartmalara yol aar. Karmzdaki ister ocuk, ister e ya da arkada olsun, kullandmz dil ve nasl sylediimiz ok nemlidir. Ne sylediimizden ok, onu nasl ve hangi kelimelerle sylediimiz daha nemlidir. ki kii znde ayn eyleri syledii halde, syleyi tarzlarna bal olarak farkl tepkilere yol aarlar. Bir yaklam tarz olarak, karmzdakine bir skntmz, ounlukla da ondan ve onun davranlarndan kaynaklanan bir sorunumuzu aklarken, konumaya alrken, nce onun bizim iin nemli ve deerli olduunu syleyerek ie balayabiliriz. - Sen benim iin gerekten ok nemli ve deerlisin. Deimek iin ne kadar abaladnn da farkndaym. Eskiden yapmadn birok eyi imdi
daha zenle yapyorsun. Yalnz u davrann konusunda skntlarm var. Byle olduunda kendimi iyi hissetmiyorum eklinde konuma tarzn hayatmza alkanlk haline getirmek kendimiz asndan da kolaylk salayacaktr. En son sylenecek eyin, birikim sonucu ilk nce sylenmesi ilikileri kmaza sokar. Haklyken haksz duruma getirir insan Zamannda gzel bir dille ifade edilemeyen her ey zamansz bir ekilde hrnca ifade edilir. Kalp ve mantk devreden kmadan, nefis ortam ele geirmeden nce, vaktinde duygular sylenebilmeli ve hayr denmelidir. Kalpten gelen, kalpte karln bulur, nefisten gelen yine nefiste bulur karln
86
87
Kariyerli Tombul ocuklar Yetitirmek
DEEN TOPLUMLA BRLKTE,
deerler ve ncelikler de deiti. Kendimize, hayata, geleceimize ve ocuklarmza ynelik alglarmz ve beklentilerimiz eskiye gre olduka farkllat. Eitim srecinin younluu, iyi bir liseye girebilme abas, hafta sonu dershane sreci, yaplan netlerin says ve srekli alnan kilolar Grtm birok anne eer ocuu kkse, yemek yemediinden, ocuk bykse de ders almadndan, test zmediinden ikyeti Sanki iyi anne baba olmann, kaliteli ocuk yetitirmenin tek gstergesi, yemek yeme problemi olmayan, testlerde iyi
net karan ocuklar bytmek olmu gibi Snav sorularn bile ezbere bilen, zm yollar zerinde srekli retmenle tartan, ocuktan ok netlerin saysyla kendi ilgilenen anne babalar o kadar ok ki Bu srete ocuklar ise, fazla hareket edememe, srekli oturma ve tam gn okul, dershane mesaisinde zaman geiriyorlar. Yaanmadan geen ocukluk yllarnn yan sra, sahip olduklar enerjiyi harcayamamann sonucu olarak srekli kilo alyorlar. evremize baktnzda birok ergenin kilolu ve mutsuz olduunu grrz. Yerinden kalkacak hali olmayan, doutan yorgun bir nesil mi bytyoruz acaba? diye dnmekten de alkoyamyorum kendimi Uzun mesaili bir ite almak gibi gnlerinin te ikisini ders alarak ve test zerek geiriyorlar. Spor yapmak ve baka aktivitelerle uramak iin hi vakitleri kalmad gibi arkada ilikilerine ve en nemlisi de yaama sevinlerinin kayna olan oyuna bile vakit ayramyorlar. Ftratn yaanmas gereken seyri bozulduunda ise ortaya gayri ftri durumlar kyor. Kilolu bir ergen neslinin olumasnda bunun olduka byk etkisi oluyor. Belki de biz yetikinlerin bile kaldramayacamz youn-
88
89
lukta bir alma dzenini, onlar bu yalarnda kaldrmaya ve tamaya alyorlar. Hayatnn kurtulmasnn tek gerek yolunun iyi bir liseye girmesi olduunu dnyoruz. Bu dncemizi eitim sisteminin yaps ve ynlendirmesi de destekliyor. yi bir niversite iin iyi bir lise, onun iin de, iyi bir SBS sonucu gerekiyor. Tm bunlarn yan sra anne baba olarak kendi baar tutkumuzu ocuklarmz zerinden salamaya almann getirdii zaaflarmzda eklenince sorun iki katna kyor. Zamann ve sistemin talepleri yeterince arken, snav sistemine kendi yklediimiz ekstra anlamlar da ii daha da gletiriyor. Sonuta bolca bilgi yklenmi ama hikmeti karlm ocuklar bytmenin sorumluluunu da zerimize alm oluyoruz Ona iyi bir liseye girmenin yollarn retirken, ruh sal yerinde, hayatndan memnun ve mutmain, karsndaki grebilen ve efkat edebilen bir yetikinin nasl olunacan retmeyi unutuyoruz sanrm Snavlarla ve testlerle rekabeti, bir soruyla ka bin kiinin nne geebileceini empoze ederken, ruhunu beslemeyi, hayatn ykne kar ruh saln nasl koruyacan retmeyi de ihmal
ediyoruz Farknda olmadan, kariyerini planlarken, iyi bir meslek sahibi olsun derken, onu bencilletirdiimizi ve isteklerini elde etmesinin yolunun bakalarn gemesine bal olduunu alyoruz. Eitim sistemi bunu ne kadar dayatyor olsa da, onlarn minik yreklerini ne kadar koruyabilirsek o kadar karl karz diye dyorum. nk kader insana her zaman ayn tarz sorular sormuyor, zdke yenileri daha farkl geliyor. Duygularnn bymesi ve hayat doru okuyabilmen iin yeni soru tarzlarn da renmen gerekiyor. te bu yzden, birer yetikin olduklarnda, karlarna kacak sorunlarda hemen depresyona girmeden, zme ynelik dnebilen, soruyu sulamak yerine, zm anlamaya ve grmeye alan bir insan yetitirmek istiyorsak, taleplerimizi ve tutumlarmz tekrar gzden geirmemiz gerekecek sanrm En azndan iyi bir balang iin
90
91
ocuunuzun Hayali Arkada Varsa...
OCUUNUZ, sizin gremediiniz ve yalnzca onun grebildii bir arkadandan bahsediyorsa, onunla oyunlar oynamaya baladysa armayn, endielenmeyin ve de korkmayn Bu durum tamamyla onun yayla ilgili bir durum ocuklar zellikle 2-5 ya arasnda hayali arkadalara sahip olabilirler. Kendi zihinlerinden rettikleri bu arkadala oyunlar oynar ve konuurlar. Bazen onunla kovalamaca oynarken bazen de evcilik oyununda onunla rolleri paylarlar. Yemekte sizinle masada oturabildii gibi, birok yere de sizinle gelen bir arkada olabilirler. ocuunuzun
yanna oturduunuzda panikle sizi oradan kaldrmak isteyebilir, nk arkadann stne oturmu olabilirsiniz. Anne babalar hayali arkada konusunda daha nce bir tecrbe yaamamlar ise, bu durum onlar iin hem artc hem de biraz rkc olabilir. ocuun grdn iddia ettii arkada konusunda endieye kaplrlar. Bizim gremediimiz ne gryor olabilir diye korku yaamalar da kanlmazdr. ocuunuz okul ncesi yalarda ise ve hayal gc kuvvetli ise, bu durum onun zihninin rettii salkl bir durum demektir. zellikle 2-5 ya aralnda hayal ile gerei ayrt edebilecek durumda olmazlar. Hayal ettikleri bir eyin gerek hayattakinden farkl olmadn dnrler. te bu yzden bazen gerekmi gibi size hayallerini anlatabilirler. Mesela ocuunuz bir gn arka bahede pembe bir fil grdn iddia edebilir. Bundan o kadar ok emindir ki, ona bunun gerek olmad sylemek ve inandrmaya almak hem doru deildir, hem de bo bir abadr. Bu gibi durumlarda ocuun hayali dinlenilmeli, onunla paylalmal fakat abartlmamaldr. O bahsetmedii srece anne baba bu konuyu zellikle amamaldr.
92
93
ocuklar hayali arkada olarak bazen bir baka ocuu bazen de bir hayvan tercih edebilirler. Hatta onlara isim bile koyarlar. Her ocuk hayali bir arkada edinecek diye bir koul yoktur. Olmas kadar olmamas da normaldir. Genellikle ilk ocuklarda karlalan bir durum olmasna karn, ok youn olmamakla birlikte sonraki ocuklarda da grlebilir. Peki, bu durum salk bir sre midir? Yoksa ocuun baz ruhsal sorunlarnn olduunu mu gsterir? Hayali arkada ocuun hayat ve insan ilikilerini anlamasnda ona pratik yapma imkn sunar. Onunla oynad oyunlarla gerek yaamn olaylarna ve sorunlarna ynelik tecrbe kazandrr. ocuk gerek yatlaryla oynamay tercih etmiyor, sadece hayali arkadayla oynamay seiyorsa, sosyalleme konusunda ekingenlik gsteriyorsa, anne babann bu noktadan itibaren dikkatli olmas gerekir. Oyun gruplarna katlmasn salamak, kendi ya grubundakilerle oyun oynamas ynnde tevik etmek ve ortam salamak durumun dzeltilmesinde katk salayacaktr. Haftada birka gn belli saat-
lerde anaokulunda oyun gruplarna katlmas onun ruh sal asndan faydal olacaktr. Hayali arkadalar bazen ocuun gnlk streslerle baa kmasnda da yardmc olabilirler. Aile iindeki olumsuz durumlar ya da hayatndaki baz deiikliklerde ocuk hayali arkadayla oyunlar oynayarak ve onunla konuarak bu durumu amaya alr. Onlar duygularn ve hznlerini dorudan cmlelerle ifade edemedikleri iin daha ok davranlaryla ve oyun srasndaki yanstmalaryla ifade etmeye alr. Bu sebeple davrann dilini iyi okumak gerekir. ocuun hayali arkadayla konumalar, onun duygular ile ilgili syledikleri bazen kendi duygularnn bir yansmas olabilir. Bu diyaloglar takip edildiinde ocuun korkular, endieleri ve hissettikleri konusunda ipular alnabilir. ocuklar her ya diliminde yeni davran modelleri gelitirirler. Bu ekilde hayat ve kendilerini kefetmeye alrlar. Hayali arkada konusu da onlar asndan byme servenlerine katkda bulunan bir sretir. zellikle be yandan sonra hayal ile gerei ayrt etmeye baladklar ve daha fazla sosyalletikleri za-
94
95
man hayali arkadalar da onlara ve yaad eve veda eder. nk ilevini tamamlamtr artk Bundan sonraki yalarda ocuk yeni bir geliim dnemine girer ve yeni davran modelleri kazanmaya balar.
ocuk Resimleri Ne Syler?
resimlerinde neler anlatr? Bu resimler nasl okunmaldr? Anne baba olarak onun resimlerinden kendimiz ve davranlarmz konusunda ipular alabilir miyiz? ocuun hangi zellikleri resim zerinden anlalabilir? Beyin gelitike, zihnin anlama ve alglama kapasitesi artka ocuun resimleri de geliir ve farkllar. Her ya diliminde resmin ierii, ilenen konular, kd kullanma biimi, ekiller ve renkler de deiir. 4 ya ncesinde karalamalar ve izgiler eklinde olan ocuk resimleri, drt yatan itibaren insan figrleri izilmeye balanr. nce bir kafa fiOCUKLAR
96
97
gr, sonra bu yuvarlaktan kan kollar ve bacaklar eklenir. Kafadan bacak dediimiz insan emalar zamanla daha ayrntl ve detayl unsurlar iermeye balar. Anne babalar ocuklaryla birlikte geirebilecekleri bir aktivite olarak birlikte resim yapma ve boyama faaliyetinde onlardaki bu deiimleri ok kolay fark edeceklerdir. Onun bu geliimine ahitlik etmek de olduka heyecan verici bir deneyim olacaktr. Her yeni rendii eyde bunu onunla birlikte yaamak ve o ana tanklk etmek anne baba olmann en gzel hediyesini sunacaktr. ocuk resmi ocuk hakknda bilgi verdii gibi, ayn zamanda tedavi edici olarak da kullanlmaktadr. ocuklar gnlk hayat iinde karlatklar sorunlar ve ailelerinde yaanan olumsuzluklar resim yaparak ve oyun oynayarak amaya ve onarmaya alrlar. Onlar kelime ve cmleleri kullanarak anlatamadklarn resmin diliyle ifade etmeye alrlar. Ailesi dalmak zere olan bir ocuk izdii aile resminde anne baba ve kardelerini izdikten sonra, onlar bir daire iine alarak, sanki aileyi korumaya ve kollamaya alr. Kk yreiyle anlatamadklarn ve kayglarn resmiyle anlatmaya alr. Bo-
anma srecinde kendileri ve anne babalaryla ilgili endieler yaayabilirler. Geleceklerine ve bundan sonraki hayatlarnn nasl olacana dair korkular olabilir. Bu srete yaptklar resimlerde bazen var olan blnmeyi anlatrlar bazen de herkesi mutlu ve bir arada izerek olmasn istedikleri durumu anlatmaya alrlar. Yine kardeinin doumuyla birlikte ailesinin kendisini eskisi kadar ok sevmediini dnen bir ocuk, izdii aile resminde kardeini henz domam ve hala annesinin karnnda yayormu gibi resmedebilir. Ya da domu kardeini bir arabaya bindirip, uzaklara yollayabilir. zgven sorunlar yaayan, sosyal beceriler konusunda zorlanan, arkada edinemeyen ekingen bir ocuk kt zerine izdii figrleri neredeyse grnmeyecek kadar kk izebilir. Bu onun hayatn iinde kendini nasl algladnn da bir ifadesi olur adeta Yatlarnn yannda bile yalnz ve endieli olduunun grntsn resmiyle dile getirir. Aile iindeki bireylerin farkl hayatlar yaadklar, birbirleriyle ortak ilikilerinin ok az olduu bir ailede yaayan bir ocuk izdii aile resminde, herkesi ayr ayr odalara yerletirir. Anne mutfakta,
98
99
baba televizyon banda, ocuk bilgisayaryla odasnda izilerek ailedeki kompartmanlama gzler nne serilir. ocuk aile iindeki yaadklarn ve hissettiklerini resim dilinin kelimeleriyle anlatma alr. Bazen aile bireyleri arasnda kocaman objeler izilir. Anne ocuk ya da anne baba arasna yerletirilen bir aa veya ev aradaki iletiimsizlii, iliki kopukluunu ifade edebilir. ocuk bu dengeleri tam olarak anlayamasa bile ailedeki bireylerin davranlarn, tepkileri hisleriyle ayrt edebilir, anlamlandrabilir ve buna uygun tepkiler verir. Hiperaktif ocuklarn resimleri ise adeta kendini yanstr. Hareketli ve dur durak bilmeyen kouturmalarn resimlerine de yanstr. Yapt izimler ve boyamalarda detaylar karlr. Kk blmleri boyamak onun iin bir ikence gibidir. O daha ok resmi toplu olarak boyamay tercih eder yani karalar. Bu durum okul ncesinde daha baskn ve belirgindir. ocuk resimlerinden onun duygusal dnyasn okumak dnda motor kas gelilimi hakknda da bilgi sahibi olabiliriz. zellikle erkek ocuklarda ince motor kas geliiminin tamamlanmas kzlara
oranla biraz zaman alabilir. Bu yzden zel yetenei olanlar dnda izimleri biraz daha kaln ve byk oranlar ierebilir. Ayrntlar izmek biraz alma gerektirebilir. El kaslarn glendirilmesi, hamurla oynama, makasla kesme almalar yapmak el becerilerini kuvvetlendirecektir. ocuk resmi ocuu anlama, onu tanma ve bazen de psikolojik problem durumlarnda tehis koyma srecince kullanlrken ok dikkatli olunmaldr. Sadece resme baklarak ve resim zerinden karar vermek, sonuca ulamaya almak yanltc olabilir. Anne babadan alnan ocua dair bilgiler dnda ocukla yaplan grme ve terapiler sonucunda hepsi birletirilerek ortak bir karar alnmaldr. Uzman olmayan kiilerin yapt yorumlar ve deerlendirmeler salkl sonular vermeyecei gibi yanl ynlendirmelere de sebep olabilir. Fakat anne baba ocuklarn takip ederken, onunla birlikte vakit geirirken, resim yaparken bu resimleri hakknda konuabilir. Resimlerdeki kiiler hakknda sohbet edebilirler. Bu da onlara ocuklarn tanma, duygular hakknda bilgi sahibi olma asndan ipular sunacaktr. Resim adeta ocuun kalbine ve iindekilere
100
101
kap aralamak gibi bir ilev grr. Onun gizemli, zel ve farkl dnyasn kefetmekte, alglamakta yardmc olur. Resim ocuun kendini ifade etme, sesini duyurma arac olduu gibi yaralarn onarma ilevi de grr
Sorumlu Olan Sorunlu Olmaz
sorumluluk duygusunu nasl vermeliyiz? leride kendi hayatlarnn gerektirdii davranlar onlara nasl kazandrmalyz? Ge kalmamak, sonradan sylenmemek, ikyet etmemek iin neler yapmalyz? Birok anne baba ocuklarnn en temel sorumluluklarn bile yapmadklarndan ikyeti Odasn toplamyor, eyalarn her yere geliigzel atyor ve bu danklktan da rahatsz olmuyor. Srekli ona hatrlatmaktan yoruldum, ama hep syleyerek nereye kadar Ben sylemeyince bardan bile alp mutfaa gtrmyor
OCUKLARIMIZA
102
103
Bu tip skntlar hepimiz iin olduka tandk Kendi hikyemizi anlatyor gibi adeta ocuklarmzla yaadmz sorunlardan belki de en temel olan, onlara sorumluluk duygusunu zamannda kazandramam olmamzdan kaynaklanmaktadr. zellikle ergen yalara geldiklerinde yapmalarn istediimiz, grmek istediimiz davranlar gremeyince kzyor ve sylenmeye balyoruz. Bu olay geriye doru sardmzda karmza kan ilk ey hormonlu efkatimiz oluyor. Kyamadmz iin, ar koruduumuz ve kolladmz zaman dilimleri Daha kk yapamaz, beceremez, yorulur diye yapmasna izin vermediimiz sorumluluklarn, bydkleri zaman hi zorlanmadan yapmalarn bekliyoruz. Kolay rendikleri zamanlar kardmz iin, zor renme zamanlarna kalyor sylenmelerimiz. Kk yalarda daha abuk kazanabilecekleri sorumluluklarn, birok eyi sorguladklar ve yapmak istemedikleri ergenlik alarna kadar erteliyoruz. Doru kullanamadmz efkatimiz ocuklarmzla ileriki yllarda sorunlar yaamamza sebep oluyor. O kadar emek verdiimizi, onun yapabilecei ileri bile kendimizin yaptn dnerek sylenmeye balyoruz. Bu durum ise ilikiyi
germekten baka bir ie yaramyor. Oysa okul ncesi yalarda ocuklar anne babalarn memnun etmeyi severler. Onlarn gzne girebilmek iin yaptklar olumlu davranlar grlsn, beenilsin isterler. Anne baba ocuun hayatnda ilk kahraman olduu iin, onlarn syledikleri ve yaptklar kanun gibidir. Okul dneminden sonra retmen bu rol zerine alr ve bundan sonra onun syledikleri ve yaptklar ocuk iin ncelik tar. Onlarn sevdii ve holand bir eyler yapmak ve takdir almak ok nemlidir. Bu sebeple bu yalar sorumluluk duygusunun verilmesi iin karlmamas gereken yalardr ki yatan itibaren dke saa da olsa yemeini kendi yemesine izin verilmeli, doymad dnlerek srekli anne tarafndan beslenmemelidir. Byle alan birok ocuk anaokuluna baladktan sonra, yemek saatinde yemei nnde retmenin ona yedirmesi iin oturup beklemektedir. Ailecek yenen yemeklerde ona da tabak konulmas, onun da masada bir yerinin olmas yemek yeme alkanl ve sorumluluunu kazanmasnda yardmc olur. Kendi yiyemez, yeterince doyamaz diye yemek saatinden nce tka baka doyurulan o-
104
105
cuk, bu alkanl kazanmakta zorluk eker. Birok temel becerinin yerleememesinde okul ncesinde bu davranlarn anne tarafndan yaplyor olmas en nemli etkendir. Temizlik alkanl, yemek yeme ve giyinme becerilerinin kazanlmas daha kk yalarda ocuun bunlar yapmaya balamas ve takdir edilmesiyle kazanlr ve yerleir. Srekli korunan, kollanan, dmeden, kalkmadan bysn denen ocuklar yrrken korkarak adm atarlar. Parka gittikleri zaman korktuklar iin kaydraktan kayamazlar. Trmanrken ayaklar titrer. Merdivenden inerken tedirgin olular. Tek bana olmak korkutur onlar nk her zaman yanlarnda birinin olmasna ve ilerinin onun yerine yapmasna almlardr. Kendi bana kalnca endielenir, yapamayacandan korkar. Kk yalarda sorumluluklarn zerimize alarak, ayn zamanda onlarn zafer duygularn da ellerinden alm oluyoruz. Trmanmaya alan bir ocuu zorlanmasn diye tutup kendimiz koyduumuzda kendi abasyla elde edecei mutluluu da elinden alm oluyoruz. ou zaman kyamamak, ar koruyucu ve kollayc olmak uraarak, abalayarak baarabileceklerini bile bizim yapmamzla
sonulanyor. Tirtn ve orabn ters de olsa kendi giymeye alan ocuk, baar duygusunu da tadar. Ben yeterince abaladmda yapabiliyorum, uratm ve bunu baardm duygusunu kazanr. Bu ise zgvenin ilk temellerini oluturur. abalayan, her eyi karsndakinden beklemeyen, en ufak bir baarszlkta hemen snacak bir ebeveyn aramayan ocuklar yetitirmek istiyorsak, onlar kk yatan itibaren baz ilerini yapmalarna tevik etmeliyiz. Bazen ocuklar kendilerinden istenen eyi nasl yapacaklarn bilemezler ya da tam anlamam olabilirler. Odan topla dendiinde bunu nasl yapacaklarn ve nereden balayacaklarn bilemeyebilirler. Eyalar bir yere sktrmak ya da dolaba depolamak onlar iin toplamak olarak da alglanabilir. te bu yzden ilk zamanlarda gel birlikte toplayalm eklinde yaklamak ve onun ii renmesini salamak gerekebilir. Toplanan odaya uzaktan bakp iyi i kardk, byle toplu olduunda odan ok gzel grnyor eklinde sylemek davran dllendirir, dzenli olmak konusunda ocuun estetik alglarn da pekitirmi olur. Gayreti takdir edilen ocuk sorumluluklarn
106
107
yapmaya devam eder. Annesi i yaparken, onun yannda toz alamaya alan bir ocua, sylenen gzel ve onaylayc szler davran pekitirir. Sanrm kzm gerekten bymeye balam, nk bana yardm ediyor demek bu davrann srekli tekrarlanmas iin sebep oluturur. Bazen ocuklarn yapt i yeterince temiz olmaz kaygsyla her ii zerimize almak ve kendimizin daha kolay ve abuk yaptmz dnmek, onlarn ergenlik alarna kadar bu davranlar kazanamamalar anlamna gelir.
Genlerle letiim Nasl Kurulur?
olmak zordur fakat ergenin annesi babas olmak, en az onun kadar zorlayc bir deneyimdir. Bu dnemin yaanmasnda ve younluunda bireysel farkllklar olabilmektedir. Baz genler, bu sreci daha sakin ve durgun geirirken, bazlar daha frtnal yaamaktadr. Fiziksel bymeyle beraber, hormonal deiimler de gencin kiilik yapsnda baz dengesizliklere yol amaktadr. Kiilik oturacak bir yer ararken, birbirine zt duygular da birlikte yaanr. Bazen ok zgr olmak ister, bazen de ok yakn ve derin ballklar arar. Hem gven duyaca, srlarn aaca ortamlar
ERGENLK AINDA
108
109
ararken, hem de krlma korkusundan dolay etrafna kar gvensizlik yaar. Yani sreklilii olmayan ve oturtulmaya allan kiilik yaps dolaysyla, kararl bir iliki kurmakta zorlanr. Bu srete kendini tam anlamyla ocuk gibi hissedemedii gibi, yetikin gibi de hissedemez. Bedensel geliim yani boy, kilo artna ramen, duygularn birou hala ocuksu olarak kalr. Adeta yetikin grnml bir ocuk gibi olur. Bu yzden de bazen ok olgun, bazen de ocuk gibi davranr. Anne babalar, onun byyen d grnne aldanp, beklentilerini ve eletirilerini artrrlar. Oysaki gen, eletirilmekten, kiiliinin rencide edilmesinden, aalanmasndan, bakalaryla kyaslanmasndan hi holanmaz. Daha ok hrnlar. Bu noktada, onunla ocukken kurduumuz iletiimin dilini deitirmemiz gerekir. Yani, onunla bir ocukla konuur gibi deil, fikirlerini dinleyip, istiare ederek muhatap olmaya almamz daha salkl olur. Onunla kardeleri dnda ba baa vakit geirmek, sohbet etmek, zel anlar paylamak, ona deerli olduunu hissettirecektir. Babasyla arasnda mesafeler varsa, yani iletiim kurmakta zorlanyorsa, bu onun zgven problemleri yaamasna bile
yol aabilir. Bu sebeple gencin, babayla geirecei salkl vakitlere de ihtiyac vardr. Onunla konuurken, eletiri yapmak, arkadalaryla, kardeleriyle kyaslamak ve nasihat etmek yerine, duygularn paylamasna ynelik konuulursa, anne babaya daha ok yaklaacaktr. Yaad bir olay paylaaca, size anlataca zaman, efkat hisleriyle hemen nasihat etmeye almamak gerekir. nce dinleyip, skntl noktalar iin soru sorarak ve duygularmzdan bahsederek anlatmaya almalyz. -Sence bunun sonucunda neler olabilir, sen ne hissedersin, neler yaanabilir -Seni ok seviyorum, incinmenden korkuyorum, bu durumun sonucunda zlrsn diye endie ediyorum diye kendisinin doruyu bulmasna ynelik samimi sorular sorabilirsiniz. Hazr cevaplar vermek yerine, zm onunla birlikte bulacanz sohbetler oluturabilirsiniz... Bu ekilde, fkeli tepkileri de sakinlemi olur. Ayn zamanda, boyu, kilosu artt diye onu ocuk gibi sevmekten vazgemeyin. Salarn okayn, hatta bazen gdklayn, pp, koklayn. Bu davrannz ona, ne kadar byse de anne babas tarafndan hala
110
111
ok sevildiini hissettirecektir. nsann kendinden ve hayattan honut olmas iin her zaman iin sevgiye ve sevildiini grmeye ihtiyac vardr. Ona kzmak ve fkelenmek yerine duygularnzdan bahsedin Onu ne kadar ok sevdiinizi, bir zarar gelmesinden ne kadar ok korktuunuzu, bu sebeple de bazen istemeden de olsa onu krdnz iin zgn olduunuzdan sz edin. Stresli olduunuz zamanlarda, olaylar abartabildiinizi ve fazla tepki gsterdiinizi ifade edin. Sizin bu yaklamnz ona da rnek olacaktr. nk duygular ifade etmek, kzp, barmaktan her zaman iin daha etkilidir. ocuklarmz byrken, biz de onlarla beraber tekrar byyoruz. Ayn zamanda bymeden kalan taraflarmzla da yzleiyoruz. Bu renme srecinde, kalbinizin sesi size yol arkada olsun
lm Oyunu
( Bir terapi yks )
oyun oynamay ok severdim. En ok da lm oyununu Ben silahm alr ve seni vurdum baba, bam bam diye barrdm. O da yere der, hareket etmeden lm gibi yapard. Sonra kalkp beni gdklard, gldrrd. Daha sonra o beni vurmu gibi yapard, ben de kendimi yere atardm. Sanki vurulmu gibi sesimi karmadan yere uzanrdm. Ama bu sefer yle olmad. Babam kalkmad. yle uzun yatt ki yerde, hi kalkmad. Baba diye seslendim, hadi oyun bitti, sra bende dedim ama beni duymad sanki...
BABAMLA
112
113
Eimle ge yata evlendik, dolaysyla ge ocuk sahibi olduk. O doduktan sonra hayatmz renklendi, her eyin tad deiti sanki. Eim olumuzla oynamay ok severdi. Ben iteyken onunla eim ilgilenirdi. Bir gvercin ailesi gibi nbetlee byttk onu. Anaokuluna baladktan sonra daha da ald olum, kendini daha gzel ifade eder oldu. Babasyla okulda rendii oyunlar oynamaktan zevk alrd. Ayrca kendi aralarnda rettikleri bir oyun daha vard. lm oyunu Birbirlerini vurmu gibi yapp, lm taklidi yaparlard Benim ite olduum bir gn eim ve olum evdeydi. Braktmda birlikte oyun oynuyorlard. O gn ie giderken iimde mthi bir sknt vard. Sebebini anlamadm bu duygu kalbimde daha da younlat. Evi aramak istedim. Telefonu be yandaki olum at. Anne biz lm oyunu oynuyoruz ama babam kalkmyor. Uyudu galiba Sra bende ama babam oynamyor diye syleyince bir eylerin yolunda gitmediini anladm Hemen eve kotum Eim hareketsiz bir ekilde yatyordu. Bu sefer oyun uzun srmt Olum hala oyun devam ediyor zannediyordu. Sanki eim onu bu oyunla hazrlamt lmn ani ve ac haline Bir oyunun
iinde aramzdan ayrlp gitmiti... Ambulans ardm ve eimi hastaneye kaldrdk. oktan hayatn kaybetmiti. Yaplacak bir ey kalmamt. Oluma o an syleyemedim. O da sanki anlam gibi hi soru sormad. Ona nasl anlatacaktm babasnn artk yanmzda olamayacan, artk onunla oynamayacan Son gnlerde ok sessizdi. Okulda arkadalaryla konumuyor, oyun oynamak istemiyordu. Eskiden retmenim diye koar sarlrd, ama imdi donuk baklarla bana bakyordu. Onun bu hali beni yle zyordu ki, yzne baktka, aresizliin dibini yayordum. lm ben anlayabilmi miydim ki, ona anlatabileyim, ben ac duyarken, onun acsn nasl dindirecektim Hi bu kadar aresiz hissetmemitim kendimi Ne syleyeceimi, ne yapacam bilemiyordum. Sadece onun yannda ve yaknnda olduumu hissettirmeye alyordum. Snf iinde sadece resim yapmak istiyordu Srekli izip boyarken rahatladn hissediyordum. Dier oyunlara katlmak istemiyordu. Duygusal bir tepkisi de yoktu. Belki alasa rahatlayacak diye dnyordum ama onu da yapmyordu. Sonra bir gn ocuklarla sohbet ederken, yan-
114
115
ma geldi ve biliyor musun retmenim, benim babam ld, ben bunu biliyorum... Kimse bilmediimi zannediyor ama ben biliyorum ite O artk hi gelmeyecek. Onu artk hi gremeyeceim diye konumaya balad. Bir taraftan da alyordu Bunu duyan dier arkadalar yalarnn stnde bir olgunlukla onu teselli etmeye altlar. Benim de dedem ld, gibi kendi hayatlarndan rneklerle sanki onu anladklarn hissettirdiler. Onlarn bu hali beni yle artmt ki, kendimi uzun sre toparlayamadm Ona skca sarldm Onu ok sevdiimizi, ok zldn anladmz ve her zaman yannda olacamz syledim lk zamanlar buna almann zor olacan, babasn ok zleyeceini ama zamanla bununla yaamay reneceini de ekledim Babasnn onu her zaman ok sevdiini, sevmeye de devam edeceini, lmn gerekten bir kayp olmadn, onun u an olduu yerde iyi ve mutlu olduunu, onunla konumak istediinde dua etmesini syledim Bu itiraf edi, sonraki gnlerde onun daha iyi olmasn salad. Yava yava oyunlara da katlmaya balad. Hala arada durgunlayor, hznleniyor. Byle zamanlarda onunla konuuyoruz. Babasn
ok zlediini, onunla oyun oynamay ok istediini anlatyor. Ben ise onu dinliyor ve anladm hissettirmeye alyorum Biliyorum ki, ifade edilen duygu, ne kadar ac olsa da, yine de iyi geliyor. Ars hafifliyor. stn kapatmann, bu konuda hi konumamaya almann daha zarar verdiini de biliyorum. Belki de zlemenin tek ifas da bu Syleyebilmek, ifade edebilmek
116
117
Banu Yaar
Psikolog-Psikoterapist
Ak Biter nsan Yorulur

Tketmeden sevmek ve sevilirken tkenmemek iin...
120

ANNESAATI

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ANNESAATI

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BANU YAAR (PSKOLOG & PSKOTERAPST)

Onlarn sadece yalar kk... Duygular, asla!

Anne Saati Geldi mi?

Anne Saati Geldi mi?

DRT YALARINDA anaokuluna

Onun Gibi retmek

Camn Ardndaki Hayatlar

Annemin Annesi miyim?

Bir Narsistin ocuu Olmak

ocuunuz Argo Kelime Kullanyorsa

ocuklar Srdanz Olmasn

Duygularn Deil Davranlarn Kstlayn

BABASININ KIZI OLAN,

Sevmemekle Brakp Gitmekle Korkutmayn

Kim Kime Baml?

Seni Deil, Bu Davrann Sevmiyorum

OCUK BR YARAMAZLIK YAPAR,

Kariyerli Tombul ocuklar Yetitirmek

DEEN TOPLUMLA BRLKTE,

ocuunuzun Hayali Arkada Varsa...

ocuk Resimleri Ne Syler?

Sorumlu Olan Sorunlu Olmaz

Genlerle letiim Nasl Kurulur?

Ak Biter nsan Yorulur

You might also like