1.

GEM DZAYNINDA GREV TANIMI VE GREV ANALZ Gemiler, belli bir faaliyeti yerine getirmek zere dizayn edilen ve retilen endstriyel yaplardr, yani baka bir deyile platformlardr. Genel olarak bir armatr veya gemi sahibi olacak bir otorite, aada sralanan gaye veya sebeplere benzer koullar altnda gemi dizayn yaptrmay dnr: Yalanm veya teknolojik olarak an doldurmu gemilerin yenilenmesi veya tadilat. Mevcut bir ticari rotada filo bytme veya gemi tadilat ile ticari kazan arttrma. Mevcut bir ticari rotada yeni servis sunma veya deiik yk tayarak pazar payn bytmek. Deien jeopolitik ve ekonomik artlarda yeni bir rota veya tama tr sunarak yeni pazarlar amak. Ak denizde mevcut veya endstriyel faaliyetleri gerekletirmek. Ticari veya endstriyel faaliyet gsteren gemi ve yaplarn destek gereksinimini karlamak. lke deniz savunma ihtiyalarna cevap vermek.

Bu anlay ierisinde gemileri, grev tanmlarna gre aadaki gruplar iersinde toplamak mmkndr: (1) Ticaret Gemileri: Ana grevleri yk ve yolcu tamak olan gemiler. (2) Endstriyel Gemiler: Denizdeki kaynaklarn incelenmesi veya deerlendirilmesi iin dizayn edilmi gemiler. (3) Servis Gemileri: Ticari ve endstriyel gemilerin almalarn destekleyen gemiler ile denizde can ve mal gvenlii salayan gemiler. (4) Sava Gemileri: lkenin savunma ihtiyalarn karlayan silahlandrlm gemilerle, lke sava filosunu destekleyen gemiler. Her gruba giren gemiler iin tipik rnekler Tablo 1.1de verilmitir. Bu tabloda verilen gemilerin byklk, grn ve aranjman ynnden ok byk deiiklikler gsterdii gze arpar. Bu deiikliin temel sebebi ise geminin grev tanmdr. rnein; Ticaret gemilerinde ana gaye yk (veya yolcu) tamak olduundan, tanacak ykn karakteristikleri dizayn ynlendirir. Dolaysyle baarl bir gemi dizayn iin ilk art grev veya gereksinim tanmnn doru ve anlalr olmasdr.

TABLO 1-1 Greve Tanmna Gre Snflandrlm Tipik Gemi rnekleri

Ticaret Gemileri Genel yk gemileri (General cargo ship) Konteyner gemileri (Container ship) Ham petrol tankerleri (Crude oil carrier) OBO (Cevher/Dkme/Petrol) tayc gemiler (Oil/Bulk/Oil) Feriler (Ferry) Roll-on Roll-off gemiler (Ro-Ro) Yolcu gemileri (Passenger ship) LNG/LPG tankerleri (LPG/LNG tanker) Yk atlar (barge) ve entegre at-itici sistemleri (Integrated tug-barge system) Kimyasal tankerler (Chemical tankers)

Endstriyel Gemiler Tarak gemileri (Dredger) Sondaj gemileri (Drill ship) Incinirator gemileri (Incinerator ship) Balk fabrika gemileri (Fish factory trawler) Aratrma gemileri (Research vessel) - Balklk (Fishing) - Oseonografik (Oceanograpic) - Hidrografik (Hydrographic) - Sismik (Sysmic)

Servis Gemileri Romorkrler (Tugs) Dal destek gemileri (Diving support ships) Yangn gemileri (Fire fighters) Pilot botlar (Pilot boats) Mrettebat tama gemileri (Crew Tenders) Temin edici gemiler (Supply boats) Deniz ambulanslar (Sea ambulance) Kaak takip botlar (Drug interdiction patrol boats) Denizde ya toplama gemileri (Oil skimmer)

Sava Gemileri Avc botlar (Patrol boat) Hcm botlar (Fast attack boat) Firkateynler (Frigate) Destroyerler (Destroyer) Denizaltlar (Submarine) Mayn gemileri (Mine counter measures or mine hunter) karma gemileri (Landing craft) karma destek gemileri (Landing support ships) Akaryakt destek gemileri (Naval oiler ship) Cephane destek gemileri (Naval Supply ships) zel harekat botlar (Special operation boats)

Grev analizinin temelini, gemi sahibi istekleri ve kstlamalarn belirlenmesinden sonra, yaplacak bir tekno-ekonomik analiz ve bu analizin gereki bir ekilde deerlendirilmesi oluturur. Bu kapsamda ticaret gemisi dizaynnda dnlmesi gereken unsurlar, en basit bir anlay iersinde, aadaki ekilde sralanabilir: A B Ekonomik Unsurlar Filo yaps ve dizayn dnlen gemi says. Dnlen ticari rota ve rotalar (tonaj ve servis hz). Dnlen alma ve yk profili (sa, belirleyici yk tanm, servis hz). Yk zellikleri ve kapasite tanmlar (birden fazla yk dahil). Ykleme-boaltma ve dier kargo sistemleri iin alternatiflerin belirlenmesi ve seim kurallarnn tanm. Gemi sevk sistemi alternatiflerinin ve seim kurallarnn tanm. Gemide uygulanmas dnlen otomasyon seviyesi ve personel politikas (mrettebat says). Ana gaye d kullanm olasl. Yatrm veya ilk maliyet snrlamalar. Tahmin edilen navlun oranlar ve navlun dalgalanmalar. Finansman paketi artlar (faiz, demesiz sre, toplam deme sresi, komisyonlar). Snrlamalar (Kstlamalar) Kullanlacak liman, rhtm ve kanallarn gerektirdii boy, genilik, su ekimi, hava draft gibi boyut snrlamalar. Liman ykleme-boaltma tesislerinin kapasite, hz ve ykseklikleri. Havuzlama tesisleri dolaysyle snrlamalar. allan limanlardaki gel-git zellikleri. Gemiden istenen denizcilik zellikleri ve allacak denizler. Uygulanacak klas kuruluu kurallar. Bal bulunaca liman ve bayrak devleti talepleri. Uluslararas kural, konvansiyon ve kaideler. - Tonaj ve fribord kurallar. - Stabilite standartlar. 3

- Yaral stabilite ve blmeleme gereksinimleri . - Titrreim ve grlt snrlar. - Deniz kirlenmesini nleme kurallar. - Tehlikeli ve patlayc yk tama ile ilgili snrlamalar. - Denizde haberleme ile ilgili tzkler. - Mrettebat ve yolcu-yaam mahalleri ile ilgili kurallar. vs. Bu veya daha kapsaml bir listedeki unsurlar kavram dizayn (=concept design) denilen bir yaklam ierisinde parametrik bir modelleme yntemiyle sistematik bir deerlendirmeye tabi tutulur.

TABLO 1-2 Kullanm Alanlarna Gre Gemilerin Snflandrlmas

KEND KENDN SEVK EDEBLEN DENZ TAITLARI ( SELF PROPELLED MARINE VEHICLES )

GL VE NEHRDE GDENLER (INLAND WATERWAYS)

AIK DENZDE GDENLER (SEAGOING)

Tamaclkta kullanlanlar (transport)

Tamaclkta kullanlmayanlar (non transport)

Dkme yk (Bulk cargo)

Genel Yk (General Cargo)

Yolcu (Passenger)

Balk (Fishing)

Servis gemileri ( Service crafts )

Askeri gemiler (Military )

Dier Deniz Tatlar (other marine craft)

Sv (liquid)

kuru (dry)

Balyalar, sandklar ambalajlar iine yerletirilmi dkme ykler ok Gverteli ilep (Multi deck freighter) Tek gverteli ( koster) Single deck (coaster)

Birim yk ( unit cargo )

Feribot (ferry) Sadece yolcu tayan gemi (cruise)

Av gemileri (catchers) Fabrika gemileri (factory vessels)

Romorkr (Tugs) Tarak gemisi (Dredger) Buz Krc tekne (Ice breaker) Sondaj Gemisi (Drill ship) Kreyn gemisi ( Crane Ship ) (Kablo gemisi ( Cable ship ) Aratrma teknesi ( Survey Vessel )

Uak gemisi (Aircraft Carrier) Destroyer (Destroyer) Eskort (Escort) Denizalt ( Submarine ) hcumbot ( Patrol craft ) Mayn tarama gemisi ( Mine craft ) cephane destek gemisi (Support craft) karma gemisi (Landing craft) ok tekneli byk yatlar (multi hull large yachts)

Sv gaz kimyasallar (liquid gas chemicals) Petrol Tankeri (Oil Tanker) (ham-rnler) (crude-products)

Kombine tayc (O.B.O) Combination carrier (O.B.O) Dkme yk tayc ( Bulk carrier )

Konteyner (container ) Ro-Ro Araba tayc ( car carrier ) Yk atlar tayc ( barge carrier)

Ambarlar soutuculu olan gemi (reefer ) Ar ykleri kaldrmak iin zel donanmlara sahip gemi ( Haevy lift ship)

1.1 Muhtelif tipte gemiler

ekil 1-1 ekil 1deki stteki resim CVN 71 tipi Teddy Roosevelt uak gemisine alttaki resim ise SSN 750 tipi denizaltya aittir .

ekil 2 ekil 2deki resim Trk Donanmasna ait PGM 71 snf avc botunu (gunboat) gstermektedir .

ekil 3 ekil 3deki resim 53 ton arlnda 43 knota kabilen kayc tekne tipinde hcum botu (patrol boat) gstermektedir .

ekil4te Amerikan Deniz kuvvetlerinde kullanlan SES (surface effect ship) tipi tekne gsterilmitir .

ekil 5de SWATH (small water-plane area twin hull) tipi tekne gsterilmitir .

ekil 6 ekil 6da katamaran tipi oseonografik aratrma gemisi gsterilmitir .

ekil 7 ekil 7de 50 yolcu kapasiteli 35 knot hza kabilen hava yastkl (hover craft) tekne gsterilmitir

ekil 8 ekil 8 , ky blgesinde alan 17.5 knot hz yapan yolcu gemisini gstermektedir .

ekil 9 ekil 9 , 293.5 m boyunda SS Queen Elizabeth 2 yolcu gemisini gstermektedir

ekil 10 ekil 10da yolcu gemisi gsterilmitir .

ekil 11 ekil 11de kargo gemisini gstermektedir .

ekil 12 ekil 12 , ham petrol tayan bir tankeri gstermektedir .

ekil 13 ekil 13de dkme yk gemisi grlmektedir.

10

ekil 14 ekil 14te genel yk gemisinin resmi gsterilmitir .

ekil 15 ekil15te Ro-Ro gemisi gsterilmitir .

ekil 16 ekil 16da yksek hzl konteyner gemisinin resmi gsterilmitir . 11

ekil 17 ekil 17de 16500 DWTluk petrol rn tayan gemi gsterilmitir .

ekil 18 ekil 18de LNG (sv doal gaz) tayan geminin resmi gsterilmitir .

12

ekil 19 ekil 19da yk atlar tayan geminin resmi gsterilmitir.

ekil 20 ekil 20de at itici sistemin resmi gsterilmitir .

13

ekil 21 ekil 21de 143 m. boyundaki bir sondaj gemisinin resmi gsterilmitir .

ekil 22 ekil 22de 1650 HP gcndeki 28 mlik bir romorkr (tug boat) gsterilmitir .

ekil 23 ekil 23de temin edici gemi gsterilmitir . 14

ekil 24 ekil 24de nehir tipi ekme gemisi gsterilmitir .

ekil 25 ekil 25de ky ar giden temin edici gemi gsterilmitir .

15

ekil 26 ekil 26da sismik aratrma gemisi gsterilmitir .

ekil 27 ekil 27de buz snf bir romorkr gsterilmitir .

16

ekil 28 ekil 28de Trkiye de inaa edilmi bir tanker gsterilmitir .

ekil 29 ekil 29da boyu 75 m olan 875 yolcu 250 araba kapasiteli %100 dolu durumda 37 knot hz yapabilen elikten yaplm SWATH tipi bir feribot gsterilmitir .

ekil 30 ekil 30da yarlarda kullanlan yksek hzl kayc tekne gsterilmitir . 17

ekil 31 ekil 31de h386 tipi bir yelkenli tekne gsterilmitir .

ekil 32 ekil 32de ham petrol tayan bir tanker gsterilmitir .

18

ekil 33 ekil 33te Zehra Kran isimli konteyner gemisinin resmi gsterilmitir .

ekil 34 ekil 34te Zehra Kran isimli geminin kaptan kk gsterilmitir .

19

ekil 35a

ekil 35 b ekil 35a ve 35bde 18000 DWTluk dkme yk gemisi gsterilmitir .

20

ekil 36 ekil 36da Petrobras-08 retim platformu gsterilmitir .

ekil 37 ekil 37de Transocean Sedco Forex irketine ait Discoverer Enterprise isimli sondaj gemisinin gsterilmitir .

21

ekil 38 ekil 38de deiik tipte gemiler ve platform gsterilmitir .

ekil 39a

22

ekil 39b ekil 39ada 3000 TEUluk konteyner gemisinin genel yerleim plan, ekil 39b de orta kesiti gsterilmitir .

ekil 40 ekil 40da hatvesi kontrol edilebilir pervene gsterilmitir .

23

ekil 41 ekil41de pervane g sistemi gsterilmitir .

24