You are on page 1of 107

Miamun

Genesis

Nan Adzera

Produced by the Adzera Translation Programme Published with funds from Braintrim Baptist Church Laceyville, Pennsylvania, U.S.A.

First edition of Genesis in the Adzera language, spoken by approximately 30,000 people in the upper Markham Valley of Morobe Province, Papua New Guinea

Print version published 20073000 copies Electronic version published 21 October 2009 at http://pnglanguages.org and http://tokplesbaibel.org Please see http://pnglanguages.org/terms.htm for terms of use. Print version ISBN: 9980 0 3342 8

GEN - Adzera Genesis

Miamun
1

1
1 1

Miamun bian ugu, gubu Anutu tainda gunuun da intap, da intap imi uta au. Da nam mimindan tritrian ibuafir mpui tsira sib, da Anutu Mara Payaman imi wagu gin ifa iba. 3 Da Anutu ini, Nam dzidziwandan nawa, da nam dzidziwandan iwa. 4 Da itsaan nam dzidziwandan igi iwa bini i maragan, da itsaf nam dzidziwandan i nam mimindan. 5 Anutu ifari nam dzidziwandan gubu da ifari nam mimindan idzia. Nam idzia iwa da gubnu ipis--nigi isu gubu da idzia miamun. 6 Da Anutu ini, Nam papanifan tsira bian dzara bida umpi nawa namunti wasa i mpui da natsaf mpui i mpui. 7 Ibinigi da Anutu itain nam dzaran bida umpi imunti isu ntia itsaf mpui mia wagu i mpui mia wara. Da nam igi iwa ibinigi. 8 Da ifari nam dzaran igi marauntu. Nam idzia iwa da gubu ipis-nigi isu gubu da idzia 2. 9 Da Anutu ini, Mpui mia marauntu wara nasiri ruan nampru namunti rugan da intap tsara nawa. Da nam igi iwa ibinigi. 10 Da ifari intap tsaraan intap da ifari mpui tsira uruts. Da araan itsaa nam igi iwa bini i maragan. 11 Da Anutu ini, Nam mara maran ntapan santan nantap intap, gai kapa nidzun da nam yaba bida sai da kapa nidzun mara maran bida dzakum. Da yamugan nantap nautus i ruan nabinigi. Da nam igi iwa ibinigi. 12 Nam kapa nidzun mara maran sib au iyab intap: gai kapa nidzun da nam yaba bida sai da kapa nidzun mara maran bida dzakum. Da araan itsaa nam igi iwa bini i maragan. 13 Nam idzia iwa da gubu ipis--nigi isu gubu da idzia 3. 14 Da Anutu ini, Nam puatsadan nawa nami marauntu wasa i tsafa gubu i idzia da santia gubu da udzuf da gan gubu gan mararam mara maran mia wasa gin, 15 da napuatsa nari nami marauntu i arida intap sib. Da nam igi iwa ibinigi. 16 Ibinigi da Anutu itain nam puatsadan tsira irurun, gubu i mpada taya gubu pisan da ukam i mpada taya idzia. Da itain antam narun impru ibinigi au. 17 Anutu itain nam puatsadan sib au igi imi marauntu i arida intap sib, 18 da mpada taya gubu da idzia, da tsafa dzidziwandan i nam mimin. Da araan itsaa nam igi iwa bini
1 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Anutu Nagan Taindan Miamun

4
1

Genesis

i maragan. 19 Nam idzia iwa da gubu ipis--nigi isu gubu da idzia 4. 20 Da Anutu ini, Mpui nasisu i apu marantaan mara maran, da marauntu nasisu i apu mara maran dzufan. 21 Ibinigi da Anutu itain apu marantaan mia uruts, tsira tsira impru da mara maran sib au, da itain apu mara maran dzufan. Da araan itsaa nam igi iwa bini i maragan. 22 Da Anutu ifinti da ini, Wasisu nami uruts da apu dzuf nasisu nami intap. 23 Nam idzia iwa da gubu ipis--nigi isu gubu da idzia 5. 24 Da Anutu ini, Apu mara maran nawa intap, marapagra da buman, tsira da isi, yuan da afafan. Da nam igi iwa ibinigi. 25 Anutu itain apu mara maran buman da pagra, tsira da isi, santan imi intap. Da araan itsaa nam igi iwa bini i maragan. 26 Da Anutu ini, Agi natip garam gar nasa maraganuga da natain i suda rinun i mpada taya yafas mpada uruts, da apu dzuf dzufa wagu, da apu yua intap mpruan da intap santan. 27 Ibinigi da Anutu itip garam gar isa maraganugan.a Itip garam da sagat ibi rugan. 28 Anutu ifinti ribaraan da ini ibiani, Agam warim narum ruas nayus i mpada saa intap da intap da suda rinun da mpada taya i yafas mpada uruts da apu dzufa wagu da apu yua intap mpruan da nam santan. 29 Da Anutu ini, Watsaan! Dzi tain nam santan ntapan kapa nidzun mara maran da gai kapa nidzun mara maran isu agam nagam gadan. 30 Da dzi tain puatsi da gai yafan isu apu marantaan santan mia intap da dzufan nagan gadan. Da iwa ibinigi. 31 Anutu itsaan nam araan taindan igi santan au iwa arubini bian imi i maragan. Nam idzia iwa da gubu ipis--nigi isu gubu da idzia 6. 1 Ibinigi da gunuun da intap da nam sib au Anutu taindan da mia gin ugu intsup ibi arunigi au. 2-3 Anutu intsup gum santan naan ugu sib, da waa gubu 7 da araan impa asap i gan guman santan araan taindan ugu. Ibinigi da ifinti gubu 7 da iraga isu gubu mararam. 4 Nam sib au taindan da waa mia gunuun da intap ugu nagan ibawa ibiarigi.
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

2
a

1:27 Anutu itip garam gar isa maraganugan: Anutu watip garam gar wafasa rugan santan u.

Genesis Garam Gar Miamun Anutu Taindan Mia Gum Iden


2

Gubu Anutu Yaweb tainda gunuun da intap 5 da waufwauf ma nam ntapan fain wantap intap u, i Anutu Yawe warim gami u da watain garam gar maan i rafa gum i intap u. Ima. 6 Da bitsinta mpui imi intap iyab da idadaum intap santan inufunuf. 7 Da Anutu Yawe iyu intap fain da itip garamin da igufi nifu pau rima marantaan yata garam yu-bampun da garam igi isu garam gar marantaan. 8 Da Anutu Yawe iraf gum arubini maan imi Iden imi gubu yaban da itain garam araan tipan ugu impa gin. 9 Anutu Yawe ina da gai mara maran dauman iyab intap, gai maran aridagin da nidzun dauman i gadan. Da mia gum igi wasa gan, araan itain gai rima marantaan ntian au da gai kupisa uwayant i nam bini da nam maisan. 10 Da mpui maran maan intuap iwa Iden da irunt imi wasa i gum igi i rima raara rutin, da ibatsaf isu mpui bain iru da iru. 11 Mpui miamun biangan Pison, da irunt iua iua imi wasa i garam Hawila intapan, da intap igi gol imi gin. 12 (Da gol mia intap igi arubini bian iyus, da gai gurun gauntan waa bini da tauf grigrian imi nigi impru.) 13 Mpui bain maan suda irurun gin biangan Gihon, irunt iua iua imi wasa intap Kus. 14 Mpui bain maan suda iru da bits biangan Taigris, irunt gamp Asur marafain gan mia bida gubu yaban. Da mpui bain maan suda iru da iru biagan Yufretis. 15 Da Anutu Yawe iyu garam da itain i gum mia Iden i naa gum gin da mpada taya gin. 16 Da ifai nan i araan ini ibiani, Gai nidzun mia gum ani sib au da u bu ayu da wagan, 17 da bitsinta gai bits rima uwayant i nam bini da maisan, agu anu gada i nidzugan u, i gubu aru u gadan igi da u bu amamp. 18 Da Anutu Yawe ini i ugan ini bina, Anu bini i garam runta au mpadan u. Dzi bu atip i gan sarimpan gan maan saa i rima araan sib. 19 Ibinigi da Araan iyu intap da itip apu yua intap da dzufan sib au gin da iyu iba da garam i tsaanda garam rima bian bida anu gin. Da bian idzuwai araan nua gin, da nigi isu i biagan. 20 Ibinigi da garam irim bian da apu dzuf da apu buman da marapagra mia intap sib au, da bitsinta apu igi gan bits anu
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

2:4b Anutu Yawe: Anutu biagan Yawe. Bian Yawe mia nan Hibru waigan ibi Araan impa ratar.

6
2

Genesis

ifasa i sarimpa garam igi da rima araan sib u. 21 Ibinigi da Anutu Yawe ina da garam igi marampru funub da itus araan dzabaran bits da irim iwa ifan, da itip yamits araan riniubit sib. 22 Da Araan iyu garam dzabaran da itip isu sagat da iyu iba da garam. 23 Gubu garam tsaandan da itsau tsira au da ini, Mai! Aruani da dzi ga maan saa dzi iwa. Uruugan iwa imi dzi uruuga; paigan iwa imi dzi paiga. Anutu itip araan iwa imi garamin, ibinigi da dzi nafari araan nabi sagat.c 24 I wain arunigi da garam ina da itain ramagan da rinagan rai da irut finigan impai isu nam wain bitsinta. 25 Da garam igi irut finigan impa ragi daunt da rinin wamia i ruan u.
2 2 2 2 3

3
3 3

Apu buman santan Anutu Yawe taindan ugu da mur isu apu mararuru tsira i nan umpur iyuan. Gubu maan da mur iwa da sagat da igutin, Ama! Nan nidzun i Anutu nidan da agam i anu gada gai nidzun santan mia gum ani? 2 Da sagat ini mur nifugan mua ibiani, Ima, aga sa i gada gai sib au muntida gum wasa ani nidzugan, 3 da bitsinta Anutu ifai nan babampafan i agai i gai bits muntida wasa i gum ani aga anu gadan ma gifan u, bida aga naa bidanigi da aga bu amamp. 4 Da mur ini bina, Ima! Nan umpur! Agam wasa i mampan u. 5 Anutu ini ibinigi i araan isrugin sib i bida agam gadan da agam maram bu antap ruan da agam bu asa Anutu i srua i nam bini da nam maisan. 6 Sagat itsaan gai nidzun igi iwa arubini bian i maragan da idaum au i gadan da uda mararuru. Ibinigi da araan ipis fain da igan, ida imus rima fain da gabugan igan impru ibinigi. 7 Gubu rib iru igi gada sib da su bian au maran intap ruan da irarab ruan ratar i mpada ragi daunt; ibinigi da ribaraan idain gai yafan tsirad impru ruan da irai sib i ruan. 8 Gubu nam nufan da ribaraan iriant i Anutu Yawe yua gum badan da ribaraan irunt ikup i Araan imi wasa i gai santan. 9 Da Anutu Yawe inu garam, U mpa aruanu?
1
3 3 3 3 3 3 3

Garam Gar Irua i Nam Maisan

2:23 ibinigi da dzi nafari araan nabi sagat: Mia nan Hibru da nan sagat da garam isa ruan. d 3:7 gai yafan tsira: Gai igi biagan fik.

Genesis
10
3

Da garam inu ini Anutu Yawe nifugan mua ba, Dzi riant i u yua gum wasa badan, ibinigi da dzi rat da dzi kup, i dzi mpa ragi daunt. 11 Da Anutu igutin, Maa ni da agu i u dauntan? U maga gai nidzun dzi paa agu gin ugu, ma? 12 Da garam itip ini Anutu Yawe nifugan mua ibiani, Sagat u taindan da dzi ugu irim gai igi nidzugan fain da dzi da dzi gan. 13 Da Anutu Yawe igut i sagat ini bina, U buna ibinigi iya? Da sagat ini Anutu Yawe nifugan mua ibiani, Mur isu umpur da dzi da dzi gan. 14 Ibinigi da Anutu Yawe ini da mur ini bina, U na nam bida ani da dzi bu apupuarap da agu nami wasa i apu marapagra da buman santan, agu bu asruak i waum da waga aruntsuaf da gubu sib au nasa u gubu gam mampan. 15 Dzi bu atain agu da sagat narim ipiap i ruam da nami wasa i agu yaigam da sagat yaigan. Da araan yaigan bu ayab i u gudzum, da u bu agara araan yaigan faga mutun. 16 Da ini da sagat ini bina, Dzi bu autus u barabin gam da agu nabiani: u bu awa da nam tsakiadan tsira bian da gubu u rima narum. U maram bu ari i suda wain i gabugame da bitsinta u gabugam bu asu gudzun i agu. 17 Da itip ini da garam ini bina, U riant i finigam nagan da u ga gai nidzun dzi paa agu gin ugu, da intap bu asu mais da agu. U bu ana gum tsira bian i waa da nagam gadan da gubu santan nasa u nagam mampan. 18-19 Sai titipu da gantsuats maradanta bu antap da nari u gumam sib da u bu aga nam ntapa puatsi. Da u bu ana gum uwats uwats tsira i waa da nam gadan gam, nasa u tipa fadan da intap aru dzi tipa agu gin ugu. I dzi tip agu i intap da gubu u mampan da u bu atip nafan da intap. 20 Da Adamf ifari finigan biagan Ifa (waigan ibi marantaan). I araan isu garam gar marantaan sib au rinagan. 21 Anutu Yawe rugan itip nam atsufan i apu rinigaan da irai sib i ribaraan.
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3

3:16 ma U waugam bu ayu gabugam nidzun au i ruta mprua ruan mpadan... f 3:20a Bian Adam mia nan Hibru ini garam.

8
22

Genesis Anutu Iwat Adam da Ifa Iwa Mana Sinu Gum Iden

Da Anutu Yawe ini ibiani, Watsaan! Garam ugu ibasa agi maan sib, isru i nam bini da nam maisan sib wa. Agi anu ru tusa mara i araan da uda gai rima marantaan nidzugan da gadan u, i ribaraan bu ampa ratar nanti i! 23 Ibinigi da Anutu Yawe iwat araan rai i gum Iden i naa gum i intap aru tipa araan gin ugu. 24 Iwat garam rai iwa sinu gum igi sib da Araan itain nam marantaan gunuun fain nida tserubimg da bainat bururuan marisa i ruan imi gubu yaban i gum Iden da imunti sib i gai rima marantaan.
3 3 3 4

Adam irut finigan Ifa impai da araan finigan iwaun da yapi Kein. Da Ifa ini, Yawe irim dzi sib da dzi yapi naru marub. 2 Raiyi da Ifa itip irim Kein raigan Abel. Gubu Abel yia sib da ina guman mpada taya dumpa da nuni, da Kein ina guman rafa gum. 3 Gubu maan da Kein iyu nam gadan fain imi guman da irim daki gin ifan da Yawe. 4 Da Abel ibinigi iyu apu bini imi dumpa gan fain narun miamun gin da isaf da iyu nagaran bini da irim isu daki ifan da Yawe. Yawe nugun inuf nidzun au i Abel impru da gan daki gan, 5 da bitsinta nugun wanuf i Kein da gan daki gan u. Ibinigi da Kein nugun itsakia nidzun da iguruur tsira bian. 6 Da Yawe igut i Kein, Wain idzuwai da u nugum itsakia? Wain idzuwai da u guruur? 7 Bida u naa nam bini da u nugum bu atsia. Da bitsinta bida u naa nam maisan da nam maisan itapatip sib u muantsi nifugam i prutsan da garada u funub. Ini suda wain i agu, da bitsinta wamunti babampafan i rasudan. 8 Da Kein ini da raigan Abel ini bina, Abel, agi yua rai rai au waa gum. Gubu ribaraan waa sib gum, da Kein yitam i ruan da yis raigan funub. 9 Raiyi da Yawe igut i Kein ini bina, Da u raigam Abel anu? Da araan ini, Dzi wasrugin u. Mai! Dzi masu wain i mpada taya raiga?
1
4 4 4 4 4 4 4 4 4

Kein da Abel Nangan

3:24 nam marantaan gunuun fain nida tserubim: Tserubim maran isa garam gar da nidzun isa laion isu inut. Wafari: Kis 25:19; 1 Sam. 4:4; 2 Sam. 6:2; 22:11; 1 Ki 6:23; 2 Ki 19:15; 1 Sto 13:6; Sng 18:10; 80:1; 99:1; Ais 37:16; Ese 1:5; 10:1,15; 28:14; KTH 4:6-8.

Genesis
10
4

Da Yawe ini, Ibianu da u buna sanab maisan ibiani i raigam? U raigam Abel bigan nifugan nuan mia intap iwa da dzi ibi nifun nuan i naa nam mua. 11 Aruani da maisan narut agu da napa agu rai i intap aru dagaa nifun da numa u raigam bigan u baigam yatsa rai ugu. 12 U nida rafa gum da intap wasa rima nam nidzun maan da agu u. Da u bu asu garam kupa i asub rampan au yuan saa intap au fadan. 13 Kein ini da Yawe ini bina, Dzi asuba mua gan u riman da dzi ani tsira bian iyus dzi. 14 Da wariantin! Aruani da u wat dzi rai i intap gum da gam maragam. Da dzi bu asu garam kupa i asub rampan au yuan, da bida maa tsaanda dzi da bu ais dzi funub. 15 Da bitsinta Yawe ini, Ima. Bida maa isa agu funub da bu abuari barabin mua maisan au nasa 7 nayus agu i mua gan. Ibinigi da Yawe irim ampap maan iyab i Kein i garam tsaandan ma waan da araan anu isa isa araan funub u. 16 Ibinigi da Kein itain Yawe maragan rai da ifa mpa intap Nodh imi gubu yaban i Iden.
4 4 4 4 4 4

Kein irut finigan impai da finigan iwaun da irim narugan marub Inok. Da Kein irim gamp tsira maan da ifari narun Inok bian iyabin. 18 Raiyi da Inok irim Irad. Da Irad irim Mehudzael. Da Mehudzael irim Metusael. Da Metusael irim Lamek. 19 Lamek iyu sagat irurun, Ada da Tsila. 20 Ada iwaun da irim Jabal. Jabal tafan rusan isu garam mpada taya apu pagra bida makau da dumpa da nuni da tumuaa uar tipa i apu rinigaan au yuan. 21 Jabal raigan biagan Jubal. Jubal isu garam rima musik i gita da yamu tafagan. 22 Tsila iwaun da irim narun marub biagan Tubal Kein. Araan garam baimurun i tipa nam mara maran i bras da ain. Da araan nafugan biagan Nama. 23 Gubu maan da Lamek itsarif rugan da finin rusan ibiani,
17
4 4 4 4 4 4 4

Kein Yaigan

Ada da Tsila, wariant i gabugam dzi, Lamek, nanga! Dzi bu ais garam maan funub bida rima bi da dzi. Da bu abinigi au bida mama rinifa maan intia dzi. 24 Bida garam maan isa Kein funub da araan bu abuari barabin nayus 7.
4

4:16 Bian Nod waigan ibi rampan au yuan.

10

Genesis

Da bida maa naa bain yaba i dzi, Lamek, da araan bu abuari barabin tsira au nayus 77. Raiyi da Adam itip irut finigan Ifa impai da finigan iwaun da irim narun marub, da ifari araan biagan Set (waigan ibi irim) da ini, Anutu irim mama narun maan da dzi i uda Abel fagagan aru Kein isa funub ugu. 26 Raiyi da Set irim narugan marub maan da ifari i biagan Inos. Mia araan gubu gan arigi da fadan da garam gar iyugin da nifun itsaf Anutu da ifari i biagan Yawe.
25
4 4 5

Ifa Itip Irim Narun Maan

Adam tafan rusan yaigan biagan ibiani. Mia gubu Anutu tipa garam gar da Araan itip ribaraan isa Rugan maraganugan. 2 Gubu tipa ribaraan da itip garam da sagat da ifinti da ifari ibi garam gar. 3 Gubu Adam mpada udzufan basaa 130, da irim narun marub isa rugan maraganugan, da ifari araan biagan Set. 4 Gubu Set waa sib, da Adam itip impa udzuf 800 da irim narun rusan marub da finam fain. 5 Mprua Adam udzufan mpada marata rutin da isa 930 da araan imamp. 6 Gubu Set mpada udzufan basaa 105, da araan irim narugan Inos. 7 Da gubu Inos waa sib, da Set itip impai udzuf 807 da irim narun rusan marub da finam fain. 8 Mprua Set udzufan mpada marata rutin da isa 912 da araan imamp. 9 Gubu Inos mpada udzufan basaa 90, da irim narugan Kenan. 10 Da gubu Kenan waa sib, da Inos itip impai udzuf 815 da irim narun rusan marub da finam fain. 11 Mprua Inos udzufan mpada marata rutin da isa 905 da araan imamp. 12 Gubu Kenan mpada udzufan basaa 70, da irim narugan Mahalalel. 13 Da gubu Mahalalel waa sib, da Kenan itip impai udzuf 840, da irim narun rusan marub da finam fain. 14 Da mprua Kenan udzufan mpada marata da isa 910 da araan imamp. 15 Gubu Mahalalel mpada udzufan basaa 65, da irim narugan Jaret. 16 Gubu Jaret waa sib, da Mahalalel itip impai udzuf 830, da irim narun rusan marub da finam fain. 17 Da mprua Mahalalel udzufan mpada marata rutin da isa 895 da araan imamp.
1
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Mia Adam Utupan Bawaa Noa

Genesis
18
5

11

Gubu Jaret mpada udzufan basaa 162, da araan irim narugan Inok. 19 Gubu Inok waa sib, da Jaret itip impai udzuf 800, da irim narun rusan marub da finam fain. 20 Mprua Jaret udzufan mpada marata rutin da isa 962, da araan imamp. 21 Gubu Inok mpada udzufan basaa 65, da araan irim Metusela. 22 Gubu Metusela waa sib, da Inok itsuwir Anutu i sanaban isa udzuf 300, da irim narun rusan marub da finam fain. 23 Da mprua araan udzufan mpada marata rutin da isa 365. 24 Inok itsuwir Anutu i sanaban isa gubu gan santan, da watip itsaa araan u, i Anutu iyu araan. 25 Gubu Metusela mpada udzufan basaa 187, da araan irim narugan Lamek. 26 Gubu Lamek waa sib, da Metusela itip impai udzuf 782, da irim narun rusan marub da finam fain. 27 Mprua Metusela udzufan mpada marata rutin da isa 969, da araan imamp. 28 Gubu Lamek mpada udzufan basaa 182, da irim narugan marub maan. 29 Da ifari i biagan Noa (waigan ibi asap) da ini, Araan bu arim asap da agi i gum nam gadan agi naa uwats uwats gin mia intap aru Yawe pupuarapa rutin ugu. 30 Gubu Noa waa sib, da Lamek itip impai udzuf 595, da irim narun rusan marub da finam fain. 31 Mprua Lamek udzufan mpada marata rutin da isa 777, da araan imamp. 32 Gubu Noa mpada udzufan basaa 500, da irim narun rusan iru da bits--Sem, Ham, da Yafet.
5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6

Gubu garam gar yusan da dzaraan mpada saa intap santan da rima narun ruas finam yusan, 2 da Anutu narun rusani itsaan garam intap narun rusan finam igi mara rifirif rugan au da iyu isu i finin rusan isa maragan aridagin. 3 Da Yawe itsaan da ini ibiani, Dzi nifu pau ga marantaan wasa i mia da garam gar ntian u, i ribaraan garam gar intap au. Da gan udzufan mpadan wasa i fayusa 120 u. 4 Mia gubu igi da yaba badan da garam yia maraurun tsira tsira bian impai intap. Garam igi Anutu narun rusan rima da sagat intap. Ribigi garam ifa ants nidzun da miamun bian ugu.
1
6 6 6 6

Garam Gar Nagan Maisan

6:2 Anutu narun rusan: Nan ani waigan anu idzidziwan u. Mani aira ma nam marantaan fain Anutu tainda mprua gunuun da intap ma garam gar fain.

12
5
6

Genesis

Da Yawe itsaan garam gar santan i nagan maisan naan da maran fura nam maisan nidzun au bida nam bini isu gudzufugun i ribaraan. 6 Da Yawe nugun ibarabin nidzun bian au da maran ifur, Dzi damami tipa garam gar mpada intap da madadaum. 7 Ibinigi da araan ini, Dzi bu asiat garam gar santan dzi taindan rai sinu intap, garam gar da apu marantaan santan mpada intap da dzufan. Dzi wau ibarabin i dzi tain ribaraan. 8 Da bitsinta Yawe nugun inuf i Noa au. 9 Noa nangan ani. Noa runta garam rururuan imi wasa i garam santan da gan gubu gan mpadan da garam watsaa sanab asub maan wayab i araan, da araan itsuwir Anutu i sanaban mararam. 10 Noa irim narun rusan iru da bits: Sem da Ham da Yafet. 11 Garam intap santan nagan maisan naan isu mais imi Anutu maragan. Da nam isa ruan idasa isa intap santan garam mpada gin. 12 Anutu irarab intap da itsaan nam maisan tsira suda gudzufugun i garam gar da tainda sanab bini rai. 13 Ibinigi da Anutu ini da Noa ibiani, Dzi mara ifur i siata garam gar santan rai, i ribaraan isu gudzu uris i ruan iyus. Hai, nan nidzun! Dzi bu asiat garam gar da nam santan mia intap nampru. 14-16 Ibinigi da watip madzuj i rugam i gai riniurun bini, da wasi kolta i wasa da mana. Da watip madzu igi gunti gan nasa 140 mitas da maradza gan 23 mitas da yaban gan 14 mitas. Warim i gudzun sib da warim pa wasa i gudzun da riampa gan nasa 45 sentimitas. Wais tiria farab nasa iru da bits, maa wara da wasa da wagu. Da wais mumai igi wasa farab farab in i apu mpada gin. Da warim muantsi nami i riampa gan. 17 Dzi bu atain mpui tsira nawa intap i isa nam marantaan sib au funub. Da nam sib au mia intap bu amamp. 18 Da bitsinta dzi bu autus i nan utusa i ruan gin da agu. Nabiani, warut finigam da narum rusam da gan finin rusan nata madzu. 19-20 Da apu santan marantaan mara maran sib au irurun, arapu da rinan, naba da agu da nata madzu nampru i mpada marata. 21 Wayu nam gadan mara maran santan da waufum nasa i agam da apu santan i gadan. 22 Noa ina nam sib au isa Anutu nangan nidan da araan.
6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6 6

6:14 Madzu igi ibi bugis garam mampan gia gin; gan sitia gan ma sel mia wagu ima.

Genesis
7

13 Mpui Furan Tsira Iwa

Gubu ibasu uts da Yawe ini da Noa ini bina, Dzi tsaa agu runta au garam rururuan imi wasa i garam gar sib au mpadan da gubu aruani. Ibinigi da u bu au utupam da warut wata madzu. 2 Wau apu Dzi mara aridagin i tsaradan suda daki maran ruga rugan arapu 7 da rinan 7 da apu bubumpuadan i Dzi maraga irurun rinan da arapu.k 3 Da nabinigi au i apu dzuf maran ruga rugan; wapiria arapu 7 da rinan 7. Wana wabinigi i apu igi ru mpada marata da utusa i ruan mia intap. 4 Mia aruani da fawaa gubu 7 da dzi bu atain gami namui nasa gubu 40 da idzia 40, da dzi bu asiat nam marantaan santan dzi taindan mia intap ani rai. 5 Ibinigi da Noa ina nam sib au isa Yawe nidan. 6 Noa udzufan isa 600 da gubu aru mpui furan tsira waa samada intap sib. 7 Noa irut finigan da narun rusan impru da finin rusan yata madzu i rima rugan sib i mpui tsira. 8-9 Da apu Anutu maran aridagin i tsaradan suda daki da apu bubumpuadan mia apu mara maran dzufan da yua intap rinan da arapu ifuari i ruan iru iru yata da Noa i madzu wasa ibi Anutu nidan da araan. 10 Da gubu 7 fada sib raiyi da mpui furan iwa intap santan. 11-12 Noa udzufan waa 600 igi, da mia ukam 2l gubu gan 17 arigi, da mpui santan mia intap wara ipururuts iyab, da gunuun idaga da gami tsira bian iru isa gubu 40 da idzia 40. 13 Da gubu arigi da Noa da finigan da narugan Sem da Ham da Yafet irut finin rusan impru ruan ataa madzu. 14 Da apu mara maran santan--marapagra da buman, tsira da isi, yua intap da dzufan-yata madzu impru da Noa da utupan. 15-16 Da apu marantaan mara maran sib au, arapu da rinan, ifuari ruan iru iru yata madzu da Noa ibi Anutu nidan. Yata sib da Yawe rugan itsuin muantsi sib in. 17 Da mpui tsira igi yusu iyab isa gubu 40 da ibuafir intap sib da imaga madzu iyab. 18 Da ru yusu iyab iyus nam sib au isa madzu mapa wagu au gin. 19-20 Da mpui igi ru yusu iyab iyus
1
7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7

7:2 apu Dzi mara aridagin...da apu bubumpuadan i Dzi maragan: Watsaa Wok Pris 11:1-23; Lo 14:3-20. l 7:11 ukam 2: Ukam idzuwai anu idzidziwan i agi u. Bida atsua Babilon kalenda gan da ini Mei, da bida atsua Hibru gan da ini Novemba.

14
7

Genesis

mamai gunti santan isa 7 mitas. 21 Da nam marantaan santan mia intap sib au imamp sib--apu mpada intap, marapagra da buman, yuan da afafan da dzufan, impru da garam gar. 22 Nam santan mpada intap tsara uda asap i yun sib au imamp sib. 23 Yawe isiat nam marantaan mia intap rai: garam gar da apu mpada intap da dzufa marauntu wasa. Noa runta au da utupan da apu ruta mpada madzu igi au ru impa marata. 24 Da mpui tsira igi ru imunti ibuafir intap santan isa gubu 150.
7 7 7 8

8
8

Da bitsinta Anutu maran rufur Noa da apu santan ru mpada madzu igi da itain manis irunt da igufi mpui tsira igi da isasari iru. 2 Da Anutu itsuin mpui bampun mia intap wara da mia gunuun wagu da gami intap ruan. 3-4 Gubu 150 naa i ntsupan da mpui isasari iru isa madzu iba mpa iyab mamai maan mia Ararat da ukam 7 gubu gan 17. 5 Mpui ru isasari iru da waa ukam 10 gubu gan 1 da mamai fain gudzun iwa. 6 Mamai fain gudzun iwa sib da gubu 40 maan ntsupan da Noa itus muantsi isi maan mia wagu 7 da itain ampua maan idzuf ifan. Da ampua igi idzuf iyu ifa iba isa mpui rian da intap waan. 8 Da Noa itip itain asabusir ifan i tsaanda bida mpui iri iru sib, ma ima. 9 Da bitsinta mpui ru imunti, ibinigi da asabusir isau gan mpada gin, da itip idzuf iba madzu da Noa yintsi bain iwa ifan da iyu apu araan yata ifan. 10 Araan itip impa isa gubu 7 fada sib da itip itain asabusir ifan. 11 Nam nufan da asabusir itip iba da Noa. Hai, mia asabusir nifun da Noa itsaa gai olif yafan fa, da araan isrugin ibi mpui iru sib wa. 12 Da araan itip impa isa gubu 7 fada sib da itain asabusir itip ifan. Da gubu igi da asabusir watip idzuf iba da Noa u. 13 Noa udzufan ibawa 601 sib. Da atupa udzuf fa ukaman 1 da gubu gan 1 da mpui iri sib. Noa ira i buari i nam buafira madzu gudzun gin da irarab nam santan iru da itsaan ibi mpui iri sib da intap iwa. 14 Da waa ukam 2 gubu gan 27 da intap itsara sib. 15 Ida Anutu ini da Noa ibiani, 16 Watain madzu rai da warut finigam da narum rusam da gan finin rusan nawa. 17 Wayu apu mara maran santan, apu dzufan da yuan da sruakan, ruta agu mpadan igi nawa mana i rima narun rusan da utusa i ruan da
1
8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8 8

Mpui Furan Tsira Iri Sib

Genesis
8

15

mpada saa intap santan. 18 Ibinigi da Noa itain madzu da irut finigan da narun rusan da narun rusan finin rusan impru ruan waan. 19 Apu mara maran yua intap da dzufan impru ruan i utup utupan da itain madzu rai da iwa.
8

Noa yantu tauf isu mumai mararam tsarada nam da Yawe gin. Da araan iyu apu fain imi apu mara maran yuan da dzufan Anutu maran aridagin i rima daki rutin, da itai isu dakim ifan da Yawe. 21 Yawe ituis Noa daki gan riman igi da gauntan iwa arubini iyus, da Araan ini i ugan ibiani, Dzi wasa i tipa wayada intap i garam gar nagan maisan mua gan u. Nan nidzun, mia ribaraan marafa gan da maran ifur nam maisan iyus au, da bitsinta dzi wasa i tipa siata nam marantaan sib au bida dzi naan ugu u. Ima.
20
8 8

Noa Itsara Nam da Yawe.

Da gubu intap ru mian, da bu awa gubu ntaa nam gadan da gubu yua nam gadan, gubu raara da gubu sasus, gubu fus da gubu gami, nam idzia da gubu pisan. Gubu mara maran gubu gan bidanigi wasa i ntsupan.
22
8 9

Anutu ifinti Noa da narun rusan i nan ani da ini ibiani, Warim narum rusam nayus, i gan yaigan utusa i ruan da mpada saa intap santan. 2 Apu marantaan mara maran sib au mpada intap, tsira da isi, dzufan da yuan da sruaka intap da mpada uruts wasa bu arat natsuarupin i agam da agam bu asu wain i ribaraan. 3 Apu santan igi da dzi tain da agam i agam gadan ibi bus yafan da nam gadan dzi riman da agam tafam rusam ugu. 4 Nam bitsinta dzi paa agamin ibiani: anu gada apu bi ru mia gin, i wain bi igi irim nam marantaan. 5 Da bida garam
1
9 9 9 9 9

Anutu Yudzu Sanab Fa Impru da Noa

8:20 itai isu daki: Sanab tsarada nam da Anutu ibiani: Yis apu funub, itsuwa i rinigaan, isaf fafarab, da yadzu sib da itai santan i dzaf isa dzaf gada sib da suda pap.

16

Genesis

maan ma apu maan yatsa garam maa bigan rai, da dzi bu arim nam mua da araan nasa i gan asuban naan. Bida maa yatsa garam maa bigan rai, da namamp i gan mua gan nami garam gar baigan, i araan iyats garam Anutu tipa saa maraganugan ugu bigan rai.
6
9

Mia agam da agam warim narum rusam nayus, i agam narum rusam yain rusan utusa i ruan da mpada sisua saa intap santan. 8 Da Anutu ini da Noa da narun rusan ibiani, 9 Wariantin! Aruani da dzi ruga dzi ni udzuda nanga utusa i ruan gin da agam da yaigam taptap 10 mpruan da apu mara maran, dzufan da mpada intap, pagra da buman, ruta agam mprua ruam waa madzu ba igi, nampru da apu santan narun rusan taptap nautus i ruan nami intap nabinigi. 11 Dzi tain nanga udzudan da agam ibiani: Dzi wasa i tipa tainda mpui tsira maan i wayada intap mpruan da nam marantaan santan u, ima. 12-13 Da Anutu ini, Dzi tain umpum impar i ruan imi maraum isu bir i nan utusa i ruan gin, dzi naa mia wasa i dzi da agam da gam yaigam taptap, mprua da apu sib au mia intap, da bu ami ratar nanti au. 14 Gubu dzi tainda maraum buafira intap da umpum bu ampar i ruan nami wasa, 15 da dzi mara bu afur dzi nanga udzudan mpruan da agam da apu marantaan, i wasa i mpui tsira tipa waan da wayada nam marantaan santan u. 16 Da bida gubu dzi tsaanda umpum waa maraum da dzi mara bu afur dzi nanga udzudan mia ratar tian aru mia wasa i dzi da nam marantaan mara maran sib au mpada intap. 17 Ibinigi da Anutu ini da Noa ibiani, Watsaan! Nigi Dzi bira nan utusa i ruan dzi taindan imunti wasa i dzi Anutu da nam marantaan sib au mia intap.
7
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9

Noa narun rusan ruta mprua ruan waa madzu ba ibiani, Sem, Ham da Yafet. (Da Ham isu Kanan ramagan.) 19 Da garam mpada saa intap sib au waigan iru Noa narun rusan iru da bits igi gin. 20 Da Noa garam rafa gum da isu garam miamun i ntaa gum wain. 21 Gubu maan da araan inum wain gurun araan rugan ntaan
18
9 9 9 9

Noa Narun Rusan

Genesis

17

da tipan da maran ididirunt da igi ragi daunt imi uaran wasa. 22 Ham, Kanan ramagan, yata ba da itsaa ramagan gia ragi daunt da itip iwa ifan da ini da rain rusan iru igi. 23 Sem da Yafet iyu bru da igif i barun da ifa barun barun gin da ibuafir ramagan sib. Tuasaraan irarab nam inti i anu tsaanda ramagan ragi daunt igi u. 24 Gubu Noa maran dzidziwandan da iriant i nan narun bampa sib, Ham, nagan tsaanda araan gia uta da fisagin. 25 Ibinigi da Noa ipupuarap da Ham narugan ibiani,
9 9 9 9

Barabin tsira nais mara wafir i Kanan nanti. Da bu asu rain rusan mama guman uta au.
26
9

Da itip ini,

Dzi natsarif Yawe, Sem Anutu gan. Kanan nasu Sem mama guman uta au. 27 Anutu nautus i Yafet yaigan nawa nasisu da gan yaigan narut Sem yaigan nampru ruan nampa bini, da Kanan nasu Yafet mama guman uta au.
9

Gubu mpui tsira ntsupan da Noa itip impa isa udzuf 350, 29 da mprua Noa udzufan mpadan da isa 950 da araan imamp.
28
9 9 10

10
2
10

Nani Noa narun rusan Sem, Ham da Yafet narun rusan rima mia bampan i mpui tsira.
1
10

Noa Tafan Rusan Biagan

Yafet narun rusan biagan ibiani, Gomer, Magok, Madai, Jawan, Tubal, Mesek da Tiras. 3 Gomer irim narun rusan ibiani: Askenats, Rifat da Togarma. 4 Jawan irim narun rusan: Elisa, Tarsis da Kit da Rodan. 5 Mia garam utup ani yain rusan da tafan rusan idzara impa intap ruga rugan ibafan imi uruts rian da intap isi isi mia uruts wasa da impa utup utup da ini nan nifun ruga rugan.
10 10 10

Yafet Tafan Rusan

Ham irim narun rusan ibiani: Kus, Mitsraim, Put da Kanan. 7 Kus irim narun rusan ibiani: Seba, Hawila, Sapta, Rama da Sapteka.
6
10 10

Ham Tafan Rusan

18
10

Genesis

Rama irim narun rusan irurun: Siba da Dedan. 8 Kus ibinigi irim narugan maan biagan Nimrod. Nimrod isu garam nampa da nifutsarif i ants gifan isu miamun imi intap. 9 Araan isu garam bai tati yua apu imi Yawe maragan. Ibinigi da garam nida tsarifa maan i bian tsira, da ina da ini bina, Garam igi isu bai tati yua apu imi Yawe maragan isa Nimrod. 10 Nimrod gampan miamun mpada taya gin ibiani: Babilon (nida Babel gin) da Erek da Akat, gamp santan igi imi intap Sinar (nida Babilonia gin). 11-12 I mia nigi da araan ifa Asiria da iraf gamp Niniwe, Rihobot-Ir da Kala, da Resen. I gamp Resen igi imi wasa i gamp Niniwe da gamp tsira Kala. 13-14 Mitsraim isu garam Lud da Anam da Lehap da Naftu da Patrus da Kaslu da Kaftor tafagan. Da garam Filistia iwa i tafan Kaslu. 15 Kanan narugan miamun Saidon, da rain rusan fain biagan ibiani: Hit 16 da Jebus da Amor da Girgas 17 da Hiwi da Arka da Sini 18 da Arwat da Tsemar da Hamat. Raiyi da utup Kanan igi idzara da impa ruga rugan ifan. 19 Rib Kanan intapan ampapan mpada gin imi gamp tsira Saidon da iragi uruts rian ifa iwa Gatsa da Gerar da ifa ibi gubu yaban da iwa Sodom da Gomora da Adma da Tseboim da ifa iwa Lasa. 20 Ribigi Ham tafan rusan yatsu utupan da nifu-nangan impru ruan impai intap ruga rugan isu utup utup.
10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

Sem ibinigi irim narun rusan fain da isu garam utup Eber tafagan, da araan raigan tsira Yafet. 22 Sem narun rusan biagan ibiani: Elam, Asur, Arfaksat, Lud da Aram. 23 Da Sem narugan Aram narun rusan ibiani: Uts, Hul, Geter da Mas. 24 Sem narugan Arfaksat isu Sela ramagan, da Sela isu Eber ramagan. 25 Eber irim narun rusan marub irurun, maan biagan Pelek, i mia araan gubu gan mpada intap, da garam intap ibra ruan idzara impa utup utup. Da araan raigan biagan Joktan. 26-29 Joktan isu Almodat, Selef, Hatsarmawet, Tsera, da Hadoram, Utsal, Dikla, da Obal, Abimael, Seba, da Ofir, Hawila da Jobap ramagan. 30 Garam utup igi intapan mpada gin imi Mesa da ifan iwa Sefar mia mamai gubu yaban. 31 Nigi Sem tafan rusan yatsu utupan da nifu-nangan impru ruan impai intap ruga rugan isu utup utup. 32 Rib utup mpada ruga rugan igi Noa tafan rusan. I mia
21
10 10 10 10 10 10 10 10 10

Sem Tafan Rusan

Genesis

19

ribigi, da garam intap santan au iwa da idzara impa isa intap sib au, da gubu mpui tsira ria sib.
11

11

Miamun ugu da garam intap santan ini nifu-nan bitsinta au. 2 Garam igi santan intsu impai iyu imi gubu yaban da iwa intap bump tsira bian mia intap Sinar (nida Babilonia gin) da sib au impru ruan impa nigi. 3 Da ribaraan ini da ruan, Ari! Wauri da agi nau intap gur da natip brik gin da natai i dzaf i babampafan. Ribaraan ina ibinigi da iwa da brik i rafa uar gin, da iyu kolta i amitsa brik mpruan da ruan. 4 Da itip ini da ruan ini bina, Ari! Wasiri wampru ruam waba, da agi naraf gampa tsira maan da narim uar gunti bian au, gudzun waa gunuun, i naa ruga biaga muntida piapan da anu dzaraan da mpada saa intap bafadan u. 5 Da bitsinta Yawe iru ba i tsaanda gamp tsira da uar gunti garam gar ru rima yaban igi. 6 Da Yawe ini, Aitsaan! Bida garam ani garam utup bitsinta da nifu-nan bitsinta da naa nam bida ani, da nam maan wasa i barabindan da ribaraan u, ima. Da pas au da bu ana nam mara maran i gan maragan furan. 7 Ari. Agi ruan da rintsuma ribaraan nifunangan da ribaraan anu srua i runifu nangan u. 8 Ibinigi da Yawe irintsum ribaraan i nifu-nan bitsinta nidan, da ina ribaraan idzara ifan isa intap da intap da wantsup gamp tsira riman ugu sib u. 9 I wain igi da garam ifari gamp igi biagan Babel (ma Babilon), da waigan ibi rintsuman, i Yawe irintsum garam gar igi nifu-nangan da ibra ribaraan imi nigi da idzara impa isa intap santan.
1
11 11 11 11 11 11 11 11 11

Yawe Irintsum Garam Gar Nifu-Nangan Imi Babel

Sem narun rusan biagan da nangan ntuaan. Udzuf iru aru mia bampan i mpui tsira rian ugu, da Sem udzufan iwa 100 da irim narugan Arfaksat. 11 Arfaksat waa sib, da Sem itip impa udzuf 500, da irim narun rusan marub da finam fain. 12 Arfaksat udzufan iwa 35 da irim narugan Sela. 13 Sela waa sib, da Arfaksat itip impa udzuf 403, da irim narun rusan marub da finam fain. 14 Sela udzufan iwa 30 da irim narugan Eber. 15 Eber waa sib, da Sela itip impa udzuf 403, da irim narun rusan marub da finam fain. 16 Eber udzufan iwa 34 da irim narugan Pelek. 17 Pelek
10
11 11 11 11 11 11 11 11

Sem Utupan Nangan Ragidan

20

Genesis

waa sib, da Eber itip impa udzuf 430, da irim narun rusan marub da finam fain. 18 Pelek udzufan iwa 30 da irim narugan Reu. 19 Reu waa sib, da Pelek itip impa udzuf 209, da irim narun rusan marub da finam fain. 20 Reu udzufan iwa 32 da irim narugan Seruk. 21 Seruk waa sib, da Reu itip impa udzuf 207, da irim narun rusan marub da finam fain. 22 Seruk udzufan iwa 30 da irim narugan Nahor. 23 Nahor waa sib, da Seruk itip impa udzuf 200, da irim narun rusan marub da finam fain. 24 Nahor udzufan iwa 29 da irim narugan Tera. 25 Tera waa sib, da Nahor itip impa udzuf 119, da irim narun rusan marub da finam fain. 26 Tera udzufan iwa 70 da irim narugan Abram da Nahor da Haran.
11 11 11 11 11 11 11 11 11

Nan ani intua Tera utupan nangan. Tera isu Abram da Nahor da Haran ramagan. Da Haran irim narugan marub Lot da narun rusan finam iru, Milka da Iska. Gubu Tera ru mpadan da narugan Haran imamp imi Ur, gan gampan wain mia Kaldia ugu. Nahor iyu Haran narugan finam Milka isu i gan finigan, da Abram iyu Sarai. 30 Da Sarai igi sagat yami da warim narun u. 31 Tera iyu narugan Abram da rumpugan Lot, Haran narugan, da bugan Sarai, Abram finigan, da itain gamp Ur mia Kaldia rai da intsu i fada Kanan. Da bitsinta gubu ribaraan yua fawaa Haran da ribaraan impai nigi. 32 Tera impa udzufan iwa 205 da araan imamp imi Haran.
27-29
11 11 11 11 12

Tera Yaigan Nangan Ragidan

12
2
12 12

Yawe ini da Abram ibiani, Watain gam intapam, da ribam, da ramagam utupan rai, da wauri wafa intap dzi nida santia agu gin.
1
12

Yawe Inu Abram i Atsua Araan

Dzi bu afinti agu da nana u yaigam nawa nasu utup tsira maan. Dzi bu ana u biagam nasu tsira, da agu bu asu sanab i mara-ampi. 3 Dzi bu afinti garam uda agu yaban, da bida maa pupuarapan da agu da dzi bu arim barabin maisan i mua gan rutin. Da mia agu da dzi bu afinti garam intap utup utup santan.

Genesis
4-5

21

Abram udzufan waa 75 sib da itain gamp Haran rai isa Yawe nangan nida rutin ugu. Da iyu finigan Sarai da raigan Haran narugan Lot da nam bunumpan da garam guman santan uda mia Haran ugu, da irut impru ruan ifa intap Kanan. Gubu ribaraan waa intap Kanan sib, 6 da Abram iyu itsuar intap igi ifan isa waa gai tsira mia mumai mararam biagan Moren mia gamp Sekem. Da mia gubu arigi da garam Kanan mpada intap igi ru impai, 7 da bitsinta Yawe iwa da Abram da ini da araan ibiani, Dzi bu arim intap aruani da u yaigam. Ibinigi da Abram yantu tauf isu mumai mararam tsarada nam da Yawe gin, i mia nigi da Yawe iwa da araan. 8 Raiyi da Abram itip intsu ifa mamai fain mia gubu yaban mia Betel da yari uar apu rinigaan i nigi imi wasa i gamp Betel da Ai. Gamp Betel imi gubu ruan da Ai imi gubu yaban. Da mia nigi da araan itip yantu tauf isu mumai mararam tsarada nam in da iyugin da nifun itsaf Yawe. 9 Impa nigi raiyi da itip yuri impa wasa wasa ifan isa waa intap Negeb, mia bida fi.
12 12 12 12 12

Raiyi da gubu fus tsira nam gadan maria sib iwa imi Kanan. Ibinigi da Abram yuri da itip intsu ifa intap Idzip i mpadan nigi pas au. 11 Naa i ataa intap Idzip da araan ini da finigan Sarai ibiani, Wariantin! U sagat mara rifirif bian iyus. 12 Da bida gubu agi ataa gamp Idzip da garam Idzip tsaanda agu da bu ayafi un i agu, da bu ani nabiani, Araan finigan igi, da bu ais dzi maragab funub da nagantsi agu. 13 Ibinigi da wani nabiani, Dzi nafuga igi, da ribaraan wasa isa dzi funub u; i agu au da bu agantsi dzi da dzi bu ampa bini. 14 Gubu Abram waa gamp Idzip da garam Idzip itsaa Sarai sagat mara rifirif bini bian. 15 Da garam gifa gum tsira mia ki maragan itsaa Sarai da itsau i araan da ki, ibinigi da ki ini da ribaraan ifa yu Sarai iba tain i ki uaran i suda i finigan maan. 16 Ki imaga Abram bini iyab i Sarai da irim nam ntsuman bida ani: dumpa da nuni da makau da doki da kamir impru da garam gum da sagat gum.
10
12 12 12 12 12 12 12

Abram Intsu Ifa Idzip

12:6 More: Nigi mumai rib Kanan idzaa fagan da nam intap.

22
17
12

Genesis

Da bitsinta Yawe itain nam rinin gian mara maran maisan iwa da ki da gan utupan da rib santan mpada i gan uaran, i wain iyu Abram finigan sinu. 18 Ibinigi da ki yaga Abram iba munti i maragan da ini, Ibianu da u iyu dzi? U sa nida nan wasi da dzi i u finigam Sarai, ma? 19 Wain idzuwai da u ni araan u nafugam da dzi yu araan isu dzi finiga? U finigam aruani! Wau ya warut wafan! 20 Ki yaga gan garaman i wata Abram rai mpruan da finigan da nagan santan au da tainda Idzip da tipa fada gan arun.
12 12 12 13

13

Ibinigi da Abram irut finigan da narugan Lot itumua nagan santan udan da mpada taya gin mia Idzip da itip ifa Negeb. 2-4 Araan itain gamp Negeb da intsu igi wasa wasa iba isa batipa waa mumai mia wasa i gamp Betel da Ai, mumai araan mpada gin da antua tauf suda mumai mararam tsarada nam in ugu. Mian nigi da araan iyugin da nifun itsaf Yawe. Abram isu garam nam bunump tsira i apu mpada taya gin, impru da silva da gol. 5 Da Lot, aru Abram ruta mprua ruan badan ugu, ibinigi isa ruan i apu mpada taya gin bida nuni da dumpa da makau impru da garam da sagat gum. 6 Abram da Lot isa ruan i apu ampibian au da intap sai wasa i rima rib iru igi apu gan sib i bida rumprua ruan mpadan u. 7 Ibinigi da ufuai imunti wasa i Lot da Abram garam guman mpada taya i ribaraan apu gan. Da gubu arigi da garam gamp Kanan da Peris ru impai imi intap igi. 8 Ibinigi da Abram ini da Lot, Agi bi bitsinta! Da agi anu suda ufuai da rua ma ufuai anu uria wasa i agu da dzi ma agi garam guma u. 9 Watsaan! Intap ani tsira bian imi uta au, da agi bu atain ruga rai. Ibinigi da wapiria nasa maragam aridan. Bida u nida fada bida bai yas, da dzi bu afa nabi bai bini, da bida u nida fada bida bai bini, da dzi bu afa nabi bai yas. 10 Ibinigi da Lot ira i maran da irarab ifan da itsaan intap bump Jordan da nam sib au mia fadan da waa gamp Tsoar. Intap igi da mpui irunt wasa gin da nam santan maran iraara ibi Yawe guman Iden ugu da isa intap Idzip mia uts da mpui Nail. (I gubu arigi da Yawe wawarip itias gamp Sodom da Gomora rai u.) 11 Ibinigi da Lot rugan ipiria intap bump santan mia Jordan mia gubu
1
13 13 13 13 13 13 13 13 13

Abram da Lot Itain Ruan Rai

Genesis

23

yaban da iyu nagan santan da irut utupan da gan garam guman da itain Abram rai da ifan. 12 Da Abram ru impai imi intap Kanan, da Lot ifa mpa wasa wasa i gamp fain mia bump Jordan, raiyi da ifamus arida uar apu rinigaan uts da gamp Sodom. 13 Da garam Sodom irim barun nidzun au da Yawe da ina nam maisan tsira tsira ampibian iyus. 14 Gubu Lot fada sib da Yawe ini da Abram ibiani, Watani tani da wararab nam santan mia gubu yaban da gubu ruan da dzra da fi. 15 Intap santan aru u tsaandan ani, dzi bu arim da agu da u yain rusam nanti au. 16 Da dzi bu ana u yaigam nawa nasisu nasa intap sasanuai, da bida maa saa i farisa sasanuai ida nafaris u yain rusam nabinigi. 17 Wafan da wayu watsuwar intap ani santan, i dzi bu arim da agu. 18 Ibinigi da Abram itawa uaran apu rinigaan da intsu ifan da impa uts au da Mamri gai tsira tsira gan mia gamp Hibron. Da araan yantu tauf tsarada nam da Yawe gin.
13 13 13 13 13 13 13 14

14

Mia gubu arigi da ki nampa 4, Amrafel mia Sinar, Ariok mia Elasar, Kedoraumer mia Elam, da Tidal mia Goim, yata i ruan 2 da impru ruan ifan i isa nam mpruan da ki gamp isi isi 5 bida ani: Bera mia Sodom, Birsa mia Gomora, Sinab mia Adma, Simeber mia Tseboim, da ki mia gamp Bela (gamp Bela igi biagan maan Tsoar). 3-4 I wain ibiani: ki gamp isi isi 5 igi impa wara i Ki Kedoraumer isa udzuf 12, da bitsinta bawaa udzuf 13 da intap ruan sinu araan da ifa mpru ruan imi Bump Sidim (aru uruts Sur mia gin da aruani). 5 Da waa udzuf 14, Ki Kedoraumer irut ki iru da bits ugu impru da gan garaman sia-ari impru ruan ifan da yis garam Refa mpada Astirot Karnaim, garam Tsuts mpada Ham da garam Em mpada Bump Kiriataim, 6 da garam Hur mpada mamai Seir, da idaru ribaraan ifan isa waa El Paran mia uts da nam dadauntan. 7 Ki Kedoraumer ruta ki fain ugu itip yitam i ruan da ifa gamp En Mispat (nida Kades gin) da yis garam mpada intap Amalek sib impru da garam Amor mpada Hatsatson Tamar. 8 Mia gubu arigi da ki mia gamp 5 ugu, Sodom, Gomora, Adma, Tseboim da Bela iyu garaman sia-ari santan impru ruan ifan da irants ruan imunti mu i isa nam mia Bump Sidim. 9 Ribaraan
1
14 14 14 14 14 14 14 14

Abram Iyu Narugan Lot Sinu Garam Ipiap Baigan

24

Genesis

irut ki nampa 4 ugu, Kedoraumer, Tidal, Amrafel, da Ariok, yis ruan. 10 Da mia Bump Sidim da ntsuf ampibian uda kolta gin imi gin. Da gubu ribaraan isa ruan da ki Sodom da Gomora irut garaman irunt sinu nam isan da gan garaman fain irua iru ntsuf da santan irunt sib iyab mamai. 11 Da ki 4 igi iyu garam Sodom da Gomora fain impru da nam bunumpan da nagan gadan santan da ifan. 12 Da gubu arigi da Lot impa Sodom da ribaraan iyu araan impru da nam bunumpan santan ibinigi. 13 Da Abram impai uts da Mamri gai gan tsira tsira ugu. Mamri igi garam Amur, Eskol da Anir raigan. Rib iru da bits igi yudzu nan maan impru da Abram i rima ruan sib. Da garam bits runta sinu adzia igi ibawa da Abram, garam Hibru, da ini rutin i ki 4 ugu idaru garam Sodom da Gomora rai sib da iyu Lot da ifan. 14 Gubu Abram uda nan i garam ipiap mpua Lot da uda fada sib, da inu gan garaman sia-ari 318 waa mia araan garam guman ruta mpadan ugu impru. Da imu i ribaraan ifan da idaru garam ipiap ifan isa waa gamp Dan. 15 Da idzia arigi, Abram irants gan garaman siaari imunti utup utup da ibra garam ipiap ruta nam runta fafun da idaru yis ribigi tita au ifa isa waa Hoba, mia dzra i gamp Damaskus. 16 Abram itip iyu nam bunump garam ipiap udan ugu impru da raigan narugan Lot da gan nam bunumpan impru da sagat da garam fain itip iba.
14 14 14 14 14 14 14

Gubu Abram isa Ki Kedoraumer da ki fain ugu da gan garaman sia-ari sib da tipa badan, da ki Sodom iba i tsaanda araan mia Bump Sawe (nida Ki Intap Bumpan). 18 Mian nigi Melkisedek, ki Salem, iyu bret da wain gurun iba i tsaanda Abram. Araan isu Anutu Garam Nampa Wain Wagu garam pumuan gan. 19 Melkisedek ifinti Abram da ini ibiani, Anutu Garam Nampa Wain Wagu tainda gunuun da intap nafinti agu. 20 Da agi natsarif Anutu Garam Nampa Wain Wagu aru rima agu sib i u yaba ragun i garam ipiap. Da Abram ibra nam santan uda mia nam isan ugu da ifab isa 10 da irim 10 igi gan bits ifan da Melkisedek.
17
14 14 14 14

Melkisedek Ifinti Abram

Genesis
21
14

25

Ntsupa sib da ki Sodom ini da Abram ibiani, Nam santan u udan ugu da nasu u gam, da bitsinta dzi ampaga au da watain naba da dzi. 22 Da bitsinta Abram ini da ki Sodom ibiani, Dzi tsaf rua da dzi ni nan nidzun imi Yawe, Anutu Garam Nampa Wain Wagu tainda gunuun da intap maragan, 23 i dzi wasa uda u nagam maan, bida fufuai udzuda fagagaka gin ma nam isi maan u, ima. Wain ibiani, u mani u naa dzi Abram suda garam nam bunump tsira i. 24 Dzi wasa uda nam maan u, da bitsinta nam gadan aru dzi garama gadan ugu au, nigi isu dzi ga. Da wana da garam rima dzi sib, Anir, Eskol, da Mamri nayu nam bunump igi nasa ruan.
14 14 14 15

15
15

Gubu nam igi ntsupa sib raiyi da Yawe ini nan da Abram i nam puafuban ibiani, Abram, agu anu ratan u. Dzi su u antsam da u nagam bini santan waigan. 2 Da bitsinta Abram ini bina, O dzi Nifutsarifa Yawe, u nagam bini u nida rima da dzi igi burima dzi sib bida anu i dzi garam yami bian ani? Da dzi garam guma Elieser, garam Damaskus ugu, bu asu wain i dzi nam bunumpa santan da gubu dzi mampan. 3 I Agu anu irim mama narun bits da dzi u, ibinigi da dzi garam guma maan bu asu wain i dzi naga santan. 4 Da Yawe nangan itip iba rutin ibiani, Garam gum arigi wasa suda wain i u nam bunumpam u; u bigam rururuan au bu asu wain i u nagam santan. 5 Da Yawe iyu Abram iwa ifa mana da ini rutin, Wadanta wayab gunuun da wafaris antam santan aga, bida u saa i farisa sib au fantsupan. Wariantin! U yaigam bu awa nabinigi. 6 Abram irim rugan santan da Yawe nangan nidan i bu awa nasu nidzun, ibinigi da Yawe ifari araan garam rururuan. 7 Yawe itip ini da araan ibiani, Dzi Yawe, Dzi aruani iyu agu sinu gamp Ur mia Kaldia ugu iba ani i rima intap ani da agu i suda u nagam rururuan. 8 Da bitsinta Abram ini, O dzi Nifutsarifa Yawe, dzi bu sruagin bida anu i dzi suda wain gin?
1
15 15 15 15 15 15 15

Yawe Ina Nagan Utusa i Ruan Gin da Abram

26
9
15

Genesis

Ibinigi da Yawe ini da Abram, Wayu apu bida ani: makau rinan naru fa maan da nuni rinan maan da dumpa arapu maan, udzufan suda iru da bits, nampru da asabusir da arumum naru fa maan--naba da dzi. 10 Abram iyu apu ibi Yawe nidan igi iba da Araan, da idumpu wasa farab ifa mua da mua da irants i marafain da marafain. Da apu dzuf iru igi isintu santan au. 11 Da watsawits idzuf iru i gadan da Abram idaru rai gin. 12 Gubu ina i ruan da Anutu ina da Abram igi marampru funub da itsaan nam mimin tritrian tsira bian ibuafir araan sib da irat funub au. 13 Da Yawe ini da araan imi nam puafuban ibiani, Wariantin! U yain rusam bu ampa nabi garam marawampua nami garam gamp maan intapan. Da garam intap igi bu arasu da nana i nagan mpadan namais, da nabuari gum barabin tsira nasa udzuf 400. 14 Da bitsinta dzi bu arim barabin tsira mua da garam intap igi naa yaba i u yain rusam. Da u yain rusam tainda intap igi rai da bu aba nanti da nam bunump tsira. 15 Da bitsinta Abram, u bu ampa gubu gunti bian ruta nan nufan bini nasa agu fufida funub da wamus mampan da narim agu. 16 Da udzuf 400 ba ntsupa sib da u yain rusam bu atip abau intap ani, da gubu bampan aga garam Amor nagan maisan bawaa ampapan da Dzi bu asiat ribaraan rai. 17 Da gubu rua sib da nam mimin tritrian da gur maan dugunt waa gin impru da dzaf bururuan iwa da iyu wasa i apu Abram safan ugu. 18 Da gubu arigi, Yawe ina nan utusa i ruan gin da Abram da ini, Dzi tain intap ani da u yain rusam, da ampapan imi mpui Idzip da ifawa mpui tsira Yufretis-- 19 intap garam Ken da Kenis, Kadmun, 20 Hit, Peris, Refa, 21 Amor, Kanan, Girgas da Jebus gin isu ribaraan nagan.
15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 15 16

16

Gubu aru Abram mpada Kanan saa udzuf 10 sib da araan finigan Sarai warim narun maan u. Ibinigi da Sarai ini da Abram ibiani, Yawe yudzu dzi wauga sib da dzi warim naru maan u. Da dzi rim Hagar, sagat Idzip dzi sagat guma ugu, da agu i u ruta gian. Da bida araan rima narun rusan da nigi bu autus i ruan i dzi biaga.
1-3
16

Hagar Irim Ismail

Genesis

27

Ibinigi da Abram iriant i finigan nangan da iyu Hagar isu i finigan 4 da irut igi da araan iwaun. Da gubu Hagar sruagin bida araan waundan, da itsarif rugan iyus da sagat gudzugan Sarai. 5 Da Sarai ini da Abram ibiani, Barabin waan da dzi isu u asubam. Hai, dzi ruga irim sagat guma igi da agu. Da bitsinta aruani da araan isrugin ibi araan iwaun sib da imus itsarif rugan da dzi. Yawe nararu maan i asub igi, dzi ma agu. 6 Da Abram ini, arubini bian! Da bitsinta wariantin, nigi u sagat gumam rururuan da imi da agu. U su wain gin. Nam u tsaanda bida dauman saa u maragam aridan, wana da araan. Ibinigi da Sarai ina Hagar nagan mpadan imais wasi, da araan irunt sinu Sarai. 7 Da Yawe aira gano iwa da Hagar imi mpui maran mia nam mana dadauntan sanab fada Sur. 8 Da ini, Hagar, Sarai sagat guman, u mi anu iba, da u ni fada bida anu? Da araan ini aira nangan mua ibiani, Dzi runt sinu sagat gudzuga Sarai. 9 Da aira ini, Watip wafan da rinugam Sarai da wata wara i araan nangan santan nidan. 10 Dzi bu ana u yaigam nawa nasisu nayus da wasa i farisa sib u. 11 Da itip ini,
16 16 16 16 16 16 16 16

Wariantin! U waun sib da u bu arim narun marub. Da wafari araan biagan Ismail,p i wain ibiani, Yawe iriant i u wau barabin gam sib. 12 Da u narugam igi bu ampa nabi doki buman maan, da wasa ataa wara i garam maan u. Araa bu ais garam santan, da garam santan bu ais araan nabinigi. Da wasa i ruta rain rusan mpada bini u.
16

Hagar ini da rugan, Ai! Dzi matsaa Anutu Aru Tsaanda Dzi sib ugu da dzi rumpa marata? Ibinigi da irim bian da Yawe aru nida
13
16

16:7 Yawe aira gan: Yawe isu aira maran iwa da Hagar. 16:11 Bian Ismail mia nan Hibru waigan ibiani: Anutu iriantin.

28
16

Genesis

nan da araan ibiani, Agu Anutu Aru Tsaanda Dzi.q 14 I wain igi da ifari mpui maran igi biagan Bir-Lahai-Roi, waigan ibiani Mpui Anutu Marantaan Tsaanda Dzi. Mpui maran igi rumi wasa i gamp Kades da Beret. 15 Impai raiyi da Hagar irim Abram narugan marub, da Abram ifari i biagan Ismail. 16 Iwa gubu arunigi da Abram udzufan isa 86.
16 16 17

17
17

Gubu Abram udzufan waa 99 sib, da Yawe iwa da araan da ini da araan ini bina, Dzi Anutu Garam Nampa Wain. Wata wara i dzi nidzun au da wayu sanab rururuan nami dzi maraga. 2 Dzi bu audzu nanga utusa i ruan gin nami wasa i dzi da agu da nautus u yaigam nawa nasisu. 3 Abram iriant i Anutu nangan igi da yidza faga gudzun da itauf maran iru intap, da Anutu ini da araan ibiani, 4 Dzi Anutu nanga udzudan mpruan da agu ibiani, u bu asu garam wain wain ampibian tafagan. 5 Da u biangam wasa i ru faria bida Abram u (ibi raman da bian tsira), ima. Da bu afari nabi Abraham (ibi ampibian ramagan),r i dzi rim agu isu garam wain wain ampibian tafagan. 6 Dzi bu autus u yaigam nawa nasisu nasu utup ampibian da utup ki bu awa nami agu gin nabinigi. 7 Dzi bu atain nanga utusa i ruan mia ntian namunti wasa i dzi da agu da gam yain rusam taptap. Da dzi bu asu agu da gam yain rusam Anutu gan. 8 Intap Kanan santan aru agu mpada gin suda marawampua ani da dzi bu atain nasu agu da tafam rusam gan nanti, da dzi bu asu ribaraan Anutu gan.
1
17 17 17 17 17 17 17

Naa Nan Utusa i Ruan Suda Nidzun

Da Anutu ini da Abraham ibiani, Agu wampa taya dzi nanga utusa i ruan gin, agu da yain rusam taptap nabinigi. 10-11 Da nan utusa i ruan gin igi sanaban ibiani: Agu da garam sib au ruta agu mpadan nasaf riniubit, da nasu bir i santia nan utusa i ruan gin nami wasa i dzi da agu. 12-13 Aruani da fada saa u yaigam taptap, mama marub sib au gubu gan suda 8 sib, da nasaf i riniubit. Agu da narum rusam da sagat gum narun rusan da garam
9
17 17 17

Sanab Safa Rini Ubit Isu Nan Utusa i Ruan Gin Maragan

q r

16:13 Anutu Aru Tsaanda Dzi: Nan Hibru--El-Roi. 17:5 Bian Abraham da Abram igi waigan iba imi nan Hibru.

Genesis

29

gum u uda mia rib fain da rima nam ntsuman gin sib au nasaf riniubit nasu bir nami nanti. 14 Bida garam maan mamida safa riniubit da araan yis dzi nanga utusa i ruan gin udzi da gan garaman nasiat araan rai. 15 Da Anutu itip ini da Abraham ibiani, Anu ru faria finigam biagan Sarai u. Ima. Aruani da wafari araan biagan Sara. 16 Dzi bu afinti araan da bu arim u narugam marub. Hai, dzi bu afinti araan da bu asu garam wain wain rinagan, da garam wain wain ki gan bu awa nami araan gin. 17 Abraham itauf maran iru intap da irubu da ini i ugan au, Mai! Isa garam fufi udzufan waa 100 sib rima narun? Da isa Sara rima mama narun da gan udzufan saa 90? 18 Da Abraham ini da Anutu ini bina, O Anutu Yawe, dzi mara ifur i Ismail i suda wain i u nangam ragadan da fintidan igi. 19 Da bitsinta Anutu ini bina, Ima. U finigam Sara bu arim agu narugam marub, da u bu afari araan biagan Isak (waigan irubu). Dzi bu autus i nanga utusa i ruan gin nampru da araan da gan yaigan taptap da bu ami ratar nanti au. 20 Da mia Ismail da dzi riant i u nangam nidan sib, da nan nidzun, dzi bu afinti araan da narim mama narun ampibian da araan, gan tafan rusan bu awa nayus au. Da araan bu asu raman i garam gudzun 12 da dzi bu ana araan utupan nawa garam utup tsira bian. 21 Da bitsinta dzi bu autus i nanga utusa i ruan gin da Isak, mama narun Sara bu arim da gubu bida aruani da udzuf maan aga. 22 Gubu Anutu ntsupa nangan nidan da Abraham, da itain araan rai da ifan. 23-27 Mia gubu arigi, da Abraham iyu narugan Ismail impru da gan garam guman da mama marub santan ruta araan mpadan--rib apia mia araan utupan da rib rima nam ntsuman gin--da isaf ribaraan riniubit ibi Anutu nidan da araan ugu. Da isaf Abraham impru ibinigi. Gubu arigi da Abraham udzufan isa 99, da narugan Ismail gan isa 13.
17 17 17 17 17 17 17 17 17 17 18

18

Gubu maan da Abraham impa uaran apu rinigaan muantsi maragan imi gai tsira tsira mia Mamri gin da gubu wasa da Yawe iwa da araan. 2 Abraham ira i maran da irunt
1
18 18

Garam Iru da Bits Iyu Ampi da Abraham

30

Genesis

fafun i tsaanda garam iru da bits bamuntidan. Da gubu tsaanda ribaraan da araan ira i ruan su au da irunt ifa rutin da yidza fagan da itatapua iru ribaraan maragan. 3 Da Abraham ini, O dzi nifutsarifa! Dzi su u mama gumam, da dzi mara yari iyus i agam bada dzi uara. 4 Wampa asap yau ani da mpui pas naba da agam wadzu fagamin. 5 Agam iba dzi maragab uara sib da waga nam isi pas wasuf i, ida wamus yua sanabam. Da rib iru da bits igi ini bina, Isa. Wana nabi u nidan. 6 Ibinigi da Abraham yata su au ifa uar apu rinigaan da Sara da ini da araan, Ari Sara! Su au! Wayu parawa bini 20 kg ugu da wamuat da watai bret fain. 7 Da araan irunt ifa makau gan mpada gin da ipiria makau narun fa bini maan da ini da mama guman i isa funub da tipa su au. 8 Gubu nam gadan nua sib da araan iyu tsiss da makau sisu gurun da makau tipan ugu iba, da irim da garam igi igan, da Abraham impa taya ribaraan imi yau wasa igi. 9 Tuasaraan igut i araan, U finigam Sara impa anu? Da Abraham ini, Rumpa uar wasa. 10 Da Yawe ini da Abraham, Waa gubu bida aruani da udzuf maan aga da dzi nida tipa badan da u finigam Sara bu api narun marub maan sib. Sara impa imi uar muantsi nifun mia garam igi barun da irim rian i nan igi. 11 Abraham da Sara ifufi sib da Sara gubu gan rima narun intsup sib. 12 Sara irubu da ini imi waugan ibiani, Mai, dzi da gabuga ifufi sib, da aga riniga irarai wa. Da aga bu waa da nam nugun tsiaan igi bida anu? 13 Da Yawe ini da Abraham, Ibianu da Sara irubu da ini, Dzi fufi sib da isa i dzi rima naru? 14 Nam maan wabarabin da Dzi, Yawe, i naan u. Ima. Da wariantin. Dzi bu aba da gubu aru Dzi nidan da agu da aruani da udzuf maan aga da Sara bu arim narun marub maan sib. 15 Da Sara irat da itu i ruan da ini, Dzi warubu u. Da bitsinta Yawe ini, Ima. U rubu.
18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18

Da gubu ribaraan uria i fadan da Abraham iyu ifan i tainda i sanab, da ifa munti da itsaan Sodom iru. 17 Mian nigi da Yawe ini i ugan ini bina, Dzi nani sisi i nam Dzi nida naan ani wasi da
16
18 18

Abraham Igampun Rugan Tsira Au da Yawe i Gamp Sodom

18:8 tsis: Itip nam gadan igi i makau ma nuni sisu gurun da ibabampaf.

Genesis
18

31

Abraham, ma? 18 Abraham tafan rusan bu awa nasu garam utup tsira maan ruta nampa, da mia Abraham da Dzi bu afinti garam intap wain wain sib au. 19 I dzi piria araan sib i santia Dzi sanaba da narun rusan da tafan rusan waa bampan i atsua gin da naa Dzi sanaba dauman da rururuan au. Da Dzi bu ana nam santan dzi ragada araan gin ugu nasu nidzun. 20 Ida Yawe ini da Abraham ini bina, Dzi riant i nam raan tsira ampibian i raruda garam Sodom da Gomora i uwayant maisan ampibian mia gamp igi. 21 Ibinigi da Dzi bu aru da natsaan i maraga i nam raan Dzi riantagin ani. Da Dzi bu atsaan da nasrugin. 22 Da garam iru igi itain Abraham rai da iyu ifa i waa gamp Sodom, da bitsinta Yawe rurut Abraham imunti. 23 Da Abraham iba su uts da Yawe da igutin ini bina, Nan nidzun? U bu asiat garam rururuan nampru da garam maisan, ma? 24 Bida anu i bida garam rururuan 50 mpada wasa i gamp igi, U bu asiat garam rururuan 50 igi nampru da garam maisan rai, ma isa U gantsida gamp igi i garam rururuan 50? 25 U Garam atsua sanampun rururuan au i raruda garam intap santan. Da anu isa u, i U siata garam rururuan mprua da garam maisan saa ruan au, yaba i garam naa asub nagan. Ima! 26 Da Yawe ini Abraham nangan mua ibiani, Bida Dzi tsaanda garam rururuan 50 mpada gamp Sodom da Dzi bu agantsi gamp i ribigi biagan. 27 Da Abraham ira i nifun da itip ini da Yawe, O Nifutsarif, wasiat dzi asuba nida nan babampaf da Agu. Dzi nam uta santan ibi aruntsuaf da pap. 28 Da bitsinta bida anu i garam rururuan 50 maan da 45 au mpada gamp igi, da U bu asiat sib au rai i garam 5 maan igi? Da Yawe ini, Bida Dzi tsaanda garam rururuan 45 mpadan, da Dzi wasa i siata gamp igi rai u. 29 Abraham itip igut i Yawe ini bina, Da bida U tsaanda garam rururuan 40 au mpadan nigi, da U bu asiat gamp igi rai, ma? Da Yawe itip ini, Bida Dzi tsaanda garam rururuan 40 mpadan, da Dzi wasa i siata gamp igi rai u. 30 Da Abraham itip ini, O Nifutsarif, nugum anu ruaa i dzi u, dzi ni ru guta i Agu, bida anu i garam rururuan 30 au mpadan, U bu asiat rai, ma?
18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18

32

Genesis

Da Yawe ini, Dzi wasa i siatan bida garam rururuan 30 au mpadan. 31 Da Abraham itip ini, Nifutsarif, wasiat dzi nanga ru rima udzu da Agu gin ani. Bida garam rururuan 20 au mpadan, da U bu ana nabianu gin? Da Yawe ini, Dzi wasa i siatan rai bida Dzi tsaanda garam rururuan 20 au mpada gamp igi. 32 Da Abraham itip ini, Nifutsarif, dzi ni gampun da rua da Agu da nugum anu ruaa i dzi u. Dzi ni tipa nida nan bits au bida ani, bida U tsaanda garam rururuan 10 au mpadan, da U bu ana nabianu gin? Da Yawe ini, Dzi wasa i siata gamp igi rai bida Dzi tsaanda garam rururuan 10 au mpadan. 33 Gubu Yawe ruta Abraham nida nan sib, da itain araan rai da ifan. Da Abraham itip iba gan gampan.
18 18 18 19

19

Da aira iru aru ruta Yawe da Abraham badan ugu iwa gamp Sodom da nam biibuan. Gubu arigi da Lot impai mumai mprua ruan gin mia gamp igi muantsi gan ataa gin. Lot ira i maran da itsaan aira iru igi da yuri ifan da yidza fagan da itatapua iru rib iru igi maran, 2 da yis yari gin ini bina, Agam garam tsira iru igi, waba ani, dzi gaib ruga da agam i ataa ba gam garam gumam dzi uara. Da adzua fagam da ruta dzi gian, da tata maratait da agam wayu sanabam da wafan. Da bitsinta rib iru igi ini da araan ibiani, Ima. Aga bu agi mumai mprua ruan gin ani. 3 Da bitsinta Lot irim udzu nidzun da rib iru igi isa ruta mprua ruan fada araan uaran. Araan itip nam gadan i rib iru igi, itai bret yis maa gin da irim da ribaraan igan. 4 Suda uts i gian da garam rinifa da tsira sib au mia gamp Sodom iba munti itsuafi uar igi sib. 5 Da inu Lot ini bina, Lot! Garam iru bada uaram da idzia aruani impai anu? Watain ribaraan nawa ba da aga narara gin. 6 Lot itus muantsi da iwa ifan da itsuin sib 7 da ini da ribaraan santan ibiani, Rai ruas, dzi gaib ruga da agam i anu naa uwayant maisan igi u. 8 Agam itsaan. Dzi naru rusa aruf iru rumpai. Garam maan wawa rutin u. Dzi natain nawa ba da agam
1
19 19 19 19 19 19 19 19

Yawe Itain Dzaf Tsira Iru Iga Gamp Sodom da Gomora Sib

Genesis

33

da wana wabi agam maram furan. Da agam anu naa nam maan i garam iru ani u, i ribaraan isu dzi ampi ga da dzi nampa taya gin. 9 Garam Sodom iriant i nan arigi da ini bina, Wafa mana i agai! Aga tus mara i agu garam gamp maa arigi da aruani da u ni naa rugam bida garam raruda agai i ga uwayanta. Wafa mana i agai! I aga bu awaya agu nidzun au nayus rib iru aga. Ribaraan iyut Lot rai da yusu ruan ifa i braa muantsi. 10 Da bitsinta garam iru mpada uar igi itus muantsi da idzu i Lot yata uar wasa da itsuin muantsi sib in. 11 Da ina garam santan rinifa da tsira muntida muantsi mana igi maran imimin da isau muantsi wasi. 12 Garam iru igi ini da Lot ini bina, Bida u narum rusam marub da finam ma bum rusam ma ribam fain mpada gamp ani mpruan, da wani rutin i ribaraan urian da tainda gamp ani rai, 13 i aga bu asiat gamp ani rai, i Yawe iriantin nam raan ampibian i raruda garam gamp ani i nagan maisan da itain agai iba i siata rai. 14 Ibinigi da Lot ifan da ini da garam iru ragada sib i uda i narun rusan finam iru ugu da ini bina, Yawe ini siata gamp ani rai, ibinigi da agam wauri da wawa sinu gamp ani su. Da bitsinta bun rusan igi ibuni araan nida nan umpurin. 15 Da maratait da aira yaga Lot ini ibiani, Wauri su! Wau finigam da narum rusam finam iru igi da watain gamp ani rai su, i agam bu antsup nampru da garam gamp ani da gubu Yawe siata rai. 16 Da bitsinta Lot wasu nugunugun i fadan u, ibinigi da aira impu ribaraan bain da itara iwa sinu gamp igi su, i Yawe maran intu ribaraan. 17 Aira uda ribaraan waa sib da gan maan ini bina, Agam wafa su au! Da anu tipa tanian da raraba fada gamp aga u, ma mpada asap maan mia bump ani u. Warunt su au nayab mamai aga i agam mantsup sib nampru i. 18 Da bitsinta Lot ini bina, O dzi nifutsarifa. Dzi maragab wasa naa bida u nidan igi u! 19 Agu na nam maran aridan tsira i rima gam garam gumam dzi sib, da bitsinta dzi wasa i fawaa su mamai aga u. Bida barabin igi waan da bu asiat dzi rai nami sanab. 20 Watsaa gamp isi arunaga. Isa i dzi runta fada gin i rima ruga sib in? Gamp igi isi au da bida u gantsidan da bu arim dzi maragab sib.
19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19 19

34
21
19

Genesis

Da aira ini, Isa, dzi bu atus mara i agu i u naa bidanigi da dzi wasa siata gamp u nifum gampan igi u. 22 Ari! Wafa su au, i dzi wasa naa nam maan nasa u waan nigi. (Lot ini gamp igi isi au, i wain igi da garam ifari gamp igi Tsoar, waigan ibi isi ma nam uta au.) 23 Gubu Lot waa gamp Tsoar da gubu ibarunt iyab. 24-25 Da Yawe itain dzaf tauf bururuan imui iru da iga gamp Sodom da Gomora sib impru da bump igi santan da garam gar da nam ntapan santan. 26 Da Lot finigan atsua araan itani da imunti isu tauf sur. 27 Tata maratait maan da Abraham yuri da itip ifa mumai aru muntidagin da ruta Yawe nida nan da ruan gin ugu. 28 Da irarab iru gamp Sodom da Gomora da bump santan iru da itsaa dugunt buaria ruan saa dugunt dzaf riman. 29 Gubu Anutu siata gamp santan mia bump sib da maran rufur Abraham i nagan gutagin ugu da irim Lot sib i runta sinu gamp igi.
19 19 19 19 19 19 19

Lot irat i mpada Tsoar da iyu narun rusan finam iru ugu da iyab mamai da impa tauf bampun. 31 Gubu maan mama finam miamun igi ini da raigan isi ibiani, Agi ramaga ifufi sib, da garam maan wampai imi ani i uda agi u bida garam gar sanaban uda ruan, ima. 32 Ibinigi da agi narim wain gurun da rama anum da maran nadidirunt da agi sa i ruta araan gian da araan isa i rima mama narun da agi da agi bu autus i ga yaiga. 33 Ibinigi da idzia arigi da ribaraan irim wain da raman inum da narun finam miamun yata irut igi. Wain yis araan funub au da araan wasru i nam idzuwai araan narugan miamun igi naa i araan u. 34 Pisa mai maan da narun finam miamun ini da rain isi igi ibiani, Idzia ugu da dzi rut rama igi sib wa. Idzia aruani da agi natip narim wain da rama nanum da agu sa i ruta gian bida dzi naan da mai ugu, da agi sa i utusa ga yaiga. 35 Ibinigi da ribaraan itip irim wain da ramagan inum da idzia arigi da narun finam isi yata da irut raman igi. Wain yis raman funub au ibi idzia mai maan ugu da araan wasru i nam idzuwai araan narugan finam isi igi naa i araan u. 36 I sanab narun ruas iru igi naan bidanigi, da ribaraan iwaun i ramagan Lot narugan. 37 Narun finam miamun irim narun marub
30
19 19 19 19 19 19 19 19

Lot da Narun Rusan

Genesis

35

da ifari i biagan Moab. Moab isu garam Moab tafagan ru farian da gubu aruani. 38 Da narun finam isi ibinigi irim narun marub da ifari i biagan Ben-Ami. Ben-Ami isu garam Amon tafagan ru farian da gubu aruani.
19 20

20
20

Abraham itain Mamri gampan rai da intsu iru Negeb da impa wasa i gamp Kadis da Sur. Raiyi da itip intsu ifan da impa Gerar. 2 Mia nigi da Abraham ini Sara igi araan nafugan. Ibinigi da Abimelek, garam Gerar ki gan, itain gan garam guman ifan da iyu Sara iba da araan. 3 Da bitsinta idzia maan da Anutu ini nan da Abimelek imi nam puafuban ibiani, Agu da u garam bini au i mampan, i sagat u yudan igi sagat gabun. 4 Abimelek anu iwarip isu uts da Sara u, ibinigi da araan ini bina, Nifutsarif, dzi garam asub maa gin da u bu asiat dzi da utupa santan? 5 Abraham rugan ini i sagat igi araan nafugan. Da sagat runi ibinigi i Abraham igi araan nafugan marub. Gubu dzi uda sagat igi da dzi mara ifur i dzi na sanab rururuan da dzi wana asub maan u. 6 Da Anutu itip ini da araan imi nam puafuban ibiani, Hai, dzi tsaa u sanabam rururuan bini igi da dzi aruani imunti sib i agu i anu naa nam maisan mia dzi maraga i anu ruta araan gian u. 7 Da watip watain Abraham finigan nafa rutin, i araan garam uda dzi nanga da atsua gin da bu augin i agu da u wasa i mampan u. Da bida u mamida tainda araan finigan fada rutin da agu da gam utupam santan bu amamp. 8 Da maratait bian da Abimelek yuri da inu gan garam guman santan impru da ini da ribaraan i nam santan Anutu nida rutin mia nam puafuban. Da ribaraan irat nidzun au gin. 9 Ibinigi da Abimelek ini da Abraham iba munti i maran da igutin, Wain idzuwai da u na nam bida ani da agai? Dzi na asub idzuwai da agu da u na uwayant bida ani da dzi da ga utupa iwa da asub tsira? Uwayant aru u naan igi anu idaum maan u. 10 Wain idzuwai da u na ibiani? 11 Abraham ini araan nangan mua ibiani, Dzi mara ifur i garam gamp ani wanatsarif Anutu u. Da bu ais dzi funub i uda dzi finiga. 12 Nan nidzun, Sara igi dzi nafuga. Dzi ramaga irim
1
20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20

Abraham Isu Umpur da Abimelek

36

Genesis

da rina maan, aga wampru rina u. Ida dzi yu isu dzi finiga. 13 Da gubu Anutu nidan da dzi i tainda ramaga gampan rai da fada intap maan da dzi ni da Sara ibiani, Bida u maram arida i dzi da agi nida fada gamp bida anu da wani da garam da sagat nabiani, Abraham igi dzi nafuga. 14 Gubu Abraham nida nan sib, da Abimelek irim dumpa da makau da garam da sagat gum impru da Sara ifan da Abraham. 15 Abimelek ini da Abraham ibiani, Watsaan. Intap ani dzi intapa. U maram fura i mpada anu da wafa mpa gin. 16 Da ini da Sara ibiani, Dzi rim 1,000 silvat da u nafugam i ntsuma barabin aru waan da agu ani, i rib santan ruta agu mpadan sruagin bida u wana asub maan u. 17 Da Abraham yugin da Anutu, da Abimelek rinin idaum da isiat barabin udzuda araan finigan da sagat guman santan waun i mamida rima narun ruas ugu. 18 I Yawe yudzu sagat santan mpada Abimelek uaran waun sib i wain iru, araan iyu Sara, Abraham finigan.
20 20 20 20 20 20 21

21

Da Yawe ina nam arubini iwa da Sara ibi araan nidan da ragadan ugu. 2 Ibinigi da Sara iwaun da irim Abraham narugan marub da gubu Anutu ragadan ugu. Da gubu arigi da Abraham ifufi sib. 3 Abraham inu mama narun igi biagan Isak (waigan irubu). 4 Gubu 8 ifa sib da Abraham isaf mama narun igi riniubit ibi Anutu nidan. 5 Abraham udzufan iwa 100 da finigan Sara irim araan narugan Isak. 6 Da Sara ini, Anutu irim nam rubuan da nugun tsiaan tsira da dzi, da rib santan riantagin da nugun bu atsia da narubu nampru da dzi. 7 Da araan itip ini ibiani, Mu ugu da maa wana da ini da Abraham ibi Sara isa i rima narun, ima. Da bitsinta dzi rim araan narugan marub da gubu araan fufidan.
1
21 21 21 21 21 21 21

Sara Irim Isak

Gubu mama narun yian da tainda sisun rai, da Abraham isu nam gadan tsira au gin. 9 Da Sara itsaan mama narun Abraham rima da sagat Idzip ugu rima umpur i Isak 10 da ini da Abraham, Wawat sagat gum araga da narugan rai. I araan narugan anu
8
21 21 21

Abraham Iwat Hagar da Ismail Rai

20:16 1000 silva: Nan Hibru ini 1000 sekel silva, da barabin gan isa 11 kilogram.

Genesis

37

uda u nagam marafain u, i u nam bunumpam santan ani nasu dzi naruga Isak nagan. 11 Sara nangan nidan ina Abraham waun ibarabin nidzun au, i Ismail igi araan narugan impru ibinigi. 12 Da bitsinta Anutu ini da Abraham ini bina, Waum anu barabinda yusan i narugam Ismail da rinagan Hagar, u sagat gumam, u. Watsu Sara nangan da wana nabinigi, i mia Isak da u tafam rusam yaigan taptap bu awa nautus i ruan nabi dzi nidan. 13 Da dzi bu autus i sagat gum narugan tafan rusan nasu garam utup tsira bian nabinigi, i araan u narugam. 14 Da tata maratait, Abraham yuri da iyu nam gadan da apu rinigaan rauda mpui gin sib da yantu iyab Hagar sias. Da itain narugan ifan da Hagar da iwat ribaraan rai. Ibinigi da Hagar ifan da iyu nam mana dadauntan Birsiba ifan. 15 Gubu mpui ntsupan da araan ifa tain mama igi rai imi gai isi maan marayau gan. 16 Da ifampa rugunti pas i mama igi, da ini da rugan, Dzi wani tsaanda mama igi mampan u. Hagar impai da ira igampun ruan tsira bian. 17 Anutu iriantin i mama raan da Anutu aira gan inu Hagar imi gunuun ini bina, Hagar! Ibianu? Agu anu ratan u. Anutu iriant i mama raan aga sib. 18 Wauri wafan da wagif mama aga bain da wara gin wayab, i dzi bu ana i gan yaigan nawa nasu garam utup tsira maan. 19 Da Anutu ina Hagar maran intap ruan da itsaan mpui rafan maan rumian. Da araan ifa rau i apu rinigaan da iyu iba rim da mama igi inum. 20-21 Anutu impa taya mama igi isa araan suda garam tsira. Araan impa nam dadauntan Paran da isu garam bai tati nidzun i dampa. Impai nigi da gan rinagan iyu sagat Idzip maan da araan isu i finigan.
21 21 21 21 21 21 21 21 21 21

Gubu maan da Abimelek (garam Gerar ki gan ugu) da Fikol, garaman sia-ari gudzugan, ifa tsaa Abraham da ini rutin, Dzi tsaa Anutu irut agu i nam santan u naan. 23 Ibinigi da mia Anutu maragan da wani nan nidzun da dzi i agu anu tipa suda umpur da dzi ma dzi naru rusa ma dzi tafa rusa u. Wasanti mara-ampi aru dzi naan da agu ugu da dzi, nampru da garam gar intap aru u bampada suda garam marawampua gin ani.
22
21 21

Nan Udzudan da Yuta da Ruan Mia Birsiba

38
24
21

Genesis

Da Abraham ini, Hai. Dzi ni nan nidzun bian da agu imi Anutu maragan. 25 Da Abraham isanti waugan barabindan wasi da Abimelek iyab i mpui gan rafan Abimelek garam guman suda wain gin da paa araan garam guman gin. 26 Da bitsinta Abimelek ini, Dzi wasrugin i maa na uwayant bidanigi. Aruani da u bu ini da dzi da nan igi isu fa da dzi. 27 Da Abraham iyu dumpa da makau fain da irim da Abimelek da rib iru igi yudzu nangan. 28 Abraham itsaf dumpa naru fa rinan 7 da irim imi Abimelek maran 29 da Abimelek igut i Abraham ini bina, Dumpa naru fa rinan 7 ani waigan ibianu? 30 Da Abraham ini araan nangan mua ibiani, Wau dzi dumpa ga naru fa 7 ani nayab i santian bida dzi raf mpui ga ani. 31 Ibinigi da ifari gamp igi biagan Birsiba (waigan ibi mpui udzuda nan ginu), i rib iru impru ruan yudzu-nangan. 32 Gubu nan udzudan da ruan mia Birsiba ntsupa sib, Abimelek da gan garam gudzugan sia-ari Fikol, itip ifa gan gampan imi intap Filistia. 33 Abraham inta gai maan nida tamaris gin imi Birsiba da iyugin da nifun itsaf Yawe, Anutu Mpada Ratar Ntian Au. 34 Da Abraham impa intap Filistia gubu gunti bian isu garam marawampua.
21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 22

22
22 22

Udzuf fain ifa sib raiyi, da Anutu yintsa Abraham nagan muarutsan i tsaanda bida araan ataa wara i Araan ma ima. Da inu araan ibiani, Abraham! Da Abraham itaga ruan da ini bina, Dzi rumpai. 2 Da Anutu ini, Wau narugam yampi bitsinta Isak aru u maram aridagin nidzun au ugu da wafa intap Moria. Da wais araan funub da watsara nasu daki naba da Dzi nami mamai maan Dzi bu asanti agu gin. 3 Tata maratait maan da Abraham yuri da idumpu gai mari taida nam tsaradan gin sib da idzur impru da nam bunump santan iyab doki gan. Da iyu mama guman iru impru da narugan Isak da iyu i fada mumai aru Anutu ntuaa rutin sib ugu. 4 Iyu ifan isa gubu suda iru da bits da Abraham ira i maran da itsaan mamai igi ifa rugunti. 5 Da ini da mama guman iru igi, Agam
1
22 22 22

Anutu Yintsa Abraham Nagan Muarutsan

21:31 Bian Birsiba waigan maan ibi mpui faria nida 7.

Genesis

39

wampa ani wampru da doki, da dzi bu arut mama aruani nafan. Da aga naidza faga da natsara nam da Anutu sib i naga da aga natip aba. 6 Abraham iyu gai mari taida nam tsaradan gin da irim da narugan Isak ibuari. Da Abraham rugan igif dzaf da mudzuk da impru ruan yua fadan. 7 Ifan da Isak igut i raman, Rama? Da Abraham ini, Ya, naru. Wani. Da Isak ini, Dzaf da gai mari ani, da dumpa anu i tsaradan? 8 Abraham ini narugan nangan mua ibiani, Naru, Anutu rugan bu atain dumpa i tsaradan. Da ribaraan impru ruan iyu ifan. 9 Gubu ribaraan fawaa mumai Anutu nida rutin ugu, da Abraham yantu tauf tsarada nam in i nigi da irants gai mari iyabin. Da idzur narugan Isak fagan da bain sib da isintu iyab i gai mari wagu. 10 Da irim bain ifan da iyu mudzuk i safa narugan wan. 11 Da bitsinta Yawe aira gan inu araan imi gunuun ini bina, Abraham! Abraham! Da Abraham ini, Hai. Dzi rumpai. 12 Da aira ini, Mana bain maan i mama igi ma. Aruani da dzi tsaan agu sib, u ata wara i Anutu, i u wagantsi narugam yampi bitsinta aru u maram aridagin igi i dzi u. 13 Abraham ira i maran da itani da itsaan dumpa arapu bits, tsiapan abira i gai uts uts bain ataa i ruan ru muntidan. Araan ifan da yis funub da itai isu nam tsaradan iyu narugan Isak mumai gan. 14 Ibinigi da Abraham ifari mumai arigi biangan Yawe Rugan Irim. Da mia gubu aruani da ru ini, Mia Yawe mamai gan da Rugan bu arim. 15 Da Yawe aira gan itip inu Abraham imi gunuun 16 da ini, Yawe ini ibiani, U ata wara i Dzi nan nidzun au da u wagantsi narugam bitsinta aru u maram aridagin yusan igi i Dzi u. Ibinigi da dzi Yawe ini nan nidzun bian da agu: 17 Dzi bu afinti agu nidzun au da u yain rusam nawa nasisu nasa antam narun mia wagu da nasa sasanuai mia uruts rian. U yain rusam bu adaru gan garam ipiapan rai da nasu wain i gan gampan. 18 Da mia u yain rusam rururuan da Dzi bu afinti garam intap utup utup santan, i u ata wara nidzun au i Dzi. 19 Ntsupa sib da Abraham irut narugan itip iba da gan mama guman, da impru ruan ifa Birsiba da impa nigi gubu gunti bian.
22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22 22

40
20

Genesis Nahor Narun Rusan Nangan

Raiyi da rib fain iragi Abraham raigan Nahor narun rusan rutin ibiani, U raigam Nahor finigan Milka irim narun rusan biagan ibiani: 21 mama miamun Uts, da raigan Buts, da Kemuel--Aram ramagan, 22 Keset, Hatso, Pildas, Dzitraf da Betuel. 23 Betuel isu Rebeka ramagan. Milka, Abraham raigan Nahor finigan, irim Nahor narun rusan 8. 24 Da sagat guman Reuma irim araan narun rusan marub ibiani: Tiba, Gaham, Tahas da Maka.
22 22 22 22 22 23

23
23 23

Sara impai udzufan isa 127. 2 Da araan imamp imi gamp Kiriat-Arba (nida Hibron), imi intap Kanan. Abraham ira igampun ruan i finigan imi uar wasa. 3 Araan ira sib da itain finigan rai da ifa ni da garam Hit ibiani, 4 Dzi maragab garam marawampua ani impa wasa i agam. Agam warim intap maan da dzi da dzi narim finiga gin. 5 Da garam Hit ini bina, 6 Garam tsira, aga mara ifur ibiani: U garam nifutsarif impa wasa i agai. Bida u waugam uda tauf bampun rima badzabin maan mia aga gin, da warim finigam in. Aga maa wasa i nida nan inti i tauf bampun u rima finigam in u. 7 Da Abraham ira i ruan da irim antu da irasu ruan iru garam Hit igi maragan. 8 Da ini da ribigi ibiani, Bida agam mprua waum i dzi rima finiga i nani, da dzi mara ifur ibiani: isa agam uda dzi nifuga da guta i Tsohar narugan Efron, 9 i rima tauf bampun mia Makpila mia araan intapan idzintsuts riampa au da dzi. Da nani nam bunump gudzugan rururuan i dzi rima nam ntsuman gin mia agam maragam. Da nigi nasu dzi intapa rima badzaba gin. 10 Efron impa wasa i gan garaman Hit igi imi gamp tsira muantsi nifugan da ini Abraham nangan mua imi santan igi maragan ibiani, 11 Garam tsira, dzi mara ifur ibiani: dzi bu arim intap mua arigi santan nampru da tauf bampun mia gin ani nami dzi ampan ga maran da agu.v Da warim finigam gin.
1
23 23 23 23 23 23 23 23 23

Sara Nagan Mampan

23:11 dzi bu arim intap mua arigi santan...: Efron anu ini rima uta au. Ima. Araan yatsu sanab nida nan bini da ruan, da maran ifur i Abraham wasa i uda nan igi yaban u.

Genesis
12
23

41

Da Abraham itip irim antu da irasu ruan iru garam gamp igi maran 13 da ini da Efron imi ribigi maragan ibiani, Dzi gaib ruga da agu i u rianta i dzi wauga. Dzi bu arim nam bunump gudzugan rururuan i intap igi. Wau nam bunump igi da dzi bu arim finiga gin. 14 Efron ini Abraham nangan mua ibiani, 15 Dzi garam tsira ga, ari wariantin: intap igi nam bunumpan gudzugan isa 400 silva,w da bitsinta nam bunump igi nam uta bian i garam tsira bida agu da dzi. Warim finigam gin. 16 Abraham iyu Efron nam bunumpan rugan nidan igi iyab da irants 400 silva da irim da Efron imi garam nidzun santan Hit maran. 17-18 Ibinigi da Efron intapan mia Makpila mia uts da Mamri igi impru da gum da tauf bampun da gai santan mia gin isu Abraham nagan imi garam Hit santan mprua ruan gin igi maragan. 19 Nan tipan ntsupan da Abraham irim finigan Sara i tauf bampun mia Makpila imi uts da Mamri (Hibron gampan isi maan) mia intap Kanan. 20 Ibinigi da garam Hit intapan marafain arigi mpruan da tauf bampun isu Abraham gampan rima badzaban gin.
23 23 23 23 23 23 23 24

24

Abraham aruani iwa da nam fufidan bian sib, da Yawe ifinti araan i sanab mara maran. 2 Gubu maan da Abraham ini da gan garam guman miamun gan mpada taya araan nagan santan ini bina, Warim baim waru dzi faga rampuatx 3 da wani nan nidzun da wataga ruam da Yawe, Anutu suda wain i gunuun da intap, i agu anu uda sagat intap Kanan ani gan maan da dzi naruga u. 4 Da bitsinta watip wafa dzi gampa wain da wau sagat maan nami dzi utupa i suda dzi naruga Isak finigan. 5 Da garam gum igutin, Da bida sagat igi buginda i tainda gampan rai i ruta dzi badan? Da isa i dzi tipa uda Isak fada u gampam wain igi?
1
24 24 24 24 24

Isak Iyu Rebeka

23:15 nam bunumpan gudzugan isa 400 silva: Nan Hibru ini 400 sekel silva, da barabin gan isa 4.5 kilogram. Nam bunump igi nam tsira bian da gubu arigi. x 24:2 Warim baim waru dzi faga rampuat: Nan rima bain rua faga rampuat, nigi sanab nida nan nidzun da garam i naa nam atsuan.

42
6
24

Genesis

Da Abraham ini, Ima. Watsaa rugam sib i u anu tipa uda dzi naruga fadan nigi u. 7 Yawe, Anutu suda wain i gunuun, iyu dzi sinu dzi ramaga gampan da dzi intapa da iraga nan mu da dzi i bu atain intap aruani da dzi yain rusa. Araan bu atain gan aira gan namu i agu nafa dzi gampa wain, i rima agu sib i uda sagat i dzi naruga mia nigi. 8 Da bida sagat igi buginda i ruta agu badan, da nan u tagada ruam in da dzi anu muntida sib i agu u. Da bitsinta agu anu uda dzi naruga tipa fada dzi gampa wain igi u. 9 Da Abraham nida nan sib da garam gum igif garam tsira gan Abraham faga rampuat da itaga ruan nidzun au gin i naa nam santan bida Abraham nidan. 10 Da garam gum iyu garam tsira gan Abraham kamiran 10 impru da nam bini mara maran sib da itain gampan rai da ifa i waa Nahor gampan mia Mesopotemia. 11 Araan iwa sib da ina da kamir santan yidza fagan da igi ararai iru uts da mpui rafan mia mana i gamp igi. Nam inuf sib da sagat sagat gubu gan bada i rauda mpui. 12 Da araan yugin ibiani, O Yawe, dzi garama tsira Abraham Anutu gan, maram wari i Abraham, dzi garama tsira, da gubu aruani da warim dzi sib i dzi waa da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 13 Watsaan, dzi munti uts da mpui rafan ani da garam gamp ani narun rusan finam finam bu iba i rauda mpui. 14 Da bida dzi nida da gan maan bida ani, Ama, isa i u rima mpui guram ruan da dzi maragab numa mpui pas? Da bida araan nidan, Wanum da dzi bu arim mpui da agu kamiram nabinigi, da dzi bu asrugin nabi U raga aruf aruani i garam gumam Isak. Nam bidanigi waan da dzi bu asrugin nabi U santi nagam maram aridan da dzi garama tsira Abraham. 15 Gubu araan rumia i nan udagin, da aruf maan nida Rebeka gin yantu gur rauda mpui gin i sias ibawa. Araan ramagan Betuel, Abraham raigan Nahor da finigan Milka narugan marub. 16 Rebeka igi aruf mama mara rifirif bian da garam maa wawa da araan u. Araan iru mpui rafan da irau mpui i gur da itip yantu i sias iyab iba. 17 Garam gum ifa da araan da igutin, Ama, sagat, isa i u rima mpui pas mia u guram da dzi numan? 18 Da Rebeka ini, Hai, garam tsira, da araan su au yapi mpui gur iru i araan numan. 19 Araan inum mpui isa da Rebeka ini, Dzi bu arim mpui da agu kamiram nabinigi nasa ribaraan numa saan. 20 Da araan su au iyats mpui iru tauf pia apu numa mpui gin.
24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24

Genesis

43

Da araan irunt da mpui iba isa kamir santan numa saan. 21 Gubu araan fada badan da garam gum impa frap maan au irarab au da ini i waugan, Mani sagat Yawe rima dzi sib i waa rutin ugu ani. 22 Gubu kamir santan numa mpui sib da araan isuwi gol ri yun gan da gol tsira iru atsufa i bain bida tsipu. Nam igi nam bunumpan tsira bian. 23 Da igut i araan, Mai! Maa narugan agu? Da mumai wasa bits rumi u ramagam uaran i aga gia gin da idzia aruani? 24 Rebeka ini ibiani, Dzi ramaga Betuel. Da dzi rumpu rusa Nahor da Milka. 25 Hai. Sai mari kamir gia gin da nagan gadan rumi da mumai uar wasa i agam gia gin rumi ibinigi. 26 Ibinigi da garam gum igi yidza fagan da itauf maran iru intap da itsarif Yawe. 27 Da ini, Dzi natsarif Yawe, dzi garama tsira Abraham Anutu gan, i suda mara-ampi nidzun da atsua nangan nidan santan da araan da uda dzi bada rururuan au da Abraham raigan utupan. 28 Mama finam igi itsaan nam santan igi da irunt ifa uaran da ifis i nam santan igi da rinagan da utupan. 29-30 Rebeka nafugan biagan Laban. Araan itsaan ri gol ruguda i nafugan yun da gol irurun atsufa i bain bida tsipu da iriant i nafugan Rebeka fisa i nam santan garam igi nidan da naa rutin ugu da su au irunt ifa mpui rafan da itsaan garam igi da kamiran ru muntidan. 31 Da yis yari gin, Garam tsira Yawe fintidan, waba i agi fada uar. Agu anu muntida gamp mana ani u. Dzi tip u mumai gam gia gin impru da kamir gan mpada gin sib wa. 32 Ibinigi da garam gum igi irut Laban impru ruan fada uar. Da Laban riban igru nam bunump sinu kamir ararai iru, da irim sai mari da nam gadan da kamir. Da ribaraan ifinu mpui iba da Abraham garam guman i ruta garaman adzua fagan gin. 33 Ida nam gadan iba, da bitsinta Abraham garam guman ini, Dzi wasa i gada nam su u, nasa dzi nafis i nan idzuwai dzi bada gin ani wasi da agam raiyi. Da Laban ini, Ari, wafisin. 34 Ibinigi da araan ini, Dzi ani Abraham garam guman. 35 Yawe ifinti dzi garam tsira ga da ina nam inti iyus nidzun au da araan isu garam da nam bunump tsira. Da irim dumpa, nuni, makau, kamir, doki, silva da gol, garam da sagat gum da araan. 36 Dzi garama tsira finigan Sara irim narugan marub bitsinta da
24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24

44

Genesis

gubu araan fufida sib. Da dzi garama tsira irim nam santan au da araan isu wain gin. 37 Da dzi garama tsira Abraham ini da dzi da dzi tsarif rua i atsua araan nangan bida ani, Agu anu uda sagat maan da dzi naruga mia intap Kanan aru dzi mpada gin ani u. 38 Da bitsinta watip wafa dzi gampa wain da wau sagat maan nami dzi utupa i suda dzi naruga Isak finigan. 39 Da dzi gut i garam tsira ga igi ibiani, Da bida sagat igi mamida ruta dzi badan, da bubida anu? 40 Da araan ini bina, Yawe, dzi Anutu ga dzi ataa wara gin, bu atain aira gan narut agu da bu ana u sanabam yua gin nawa bini. Da u bu ayu sagat maan i dzi naruga nami dzi ramaga utupan rururuan. 41 Da bitsinta bida u fada rururuan da dzi utupa, da ribaraan mamida i rima sagat da agu, da nan u tagada ruam in da dzi ugu anu isa muntida sib i agu u. Ima. 42 Gubu dzi bawaa mpui rafan da aruani da dzi yugin ibiani, O Yawe, dzi garama tsira Abraham Anutu gan, warim dzi sib i dzi waan da nidzun i gum aru dzi bada gin ani. 43 Watsaan, dzi munti uts da mpui rafan ani, da bida aruf maan bada i rauda mpui da dzi nida rutin bida ani, Ama, isa i u rima mpui pas mia u guram da dzi numan? 44 Da bida araan nidan, Wanum da dzi bu arim mpui da agu kamiram nabinigi, da dzi bu asrugin nabi Agu Yawe iraga aruf aruani i dzi garama tsira narugan udan. 45 Gubu aru dzi ru udagin mia wauga, da Rebeka yantu gur i sias ibawa, da iru i rauda mpui da dzi ni da araan, Ama, warim mpui da dzi nanum. 46 Da araan su au yapi mpui gur iru da ini, Wanum da dzi bu arim mpui da u kamiram nanum nabinigi. Ibinigi da dzi num mpui da araan irim mpui da kamir inum impru. 47 Gubu dzi guta i araan i maa narugan araan, da araan ini da dzi ibiani, Dzi ramaga Betuel. Da dzi rumpu rusa Nahor da Milka. Ibinigi da dzi rugu ri gol i araan yun da yatsuf tsipu gol iru i araan bain, 48 da dzi idza faga da dzi tauf mara iru intap da dzi tsarif Yawe, dzi garama tsira Abraham Anutu gan, aru uda dzi mia sanab bada rururuan da raigan Nahor uaran i uda i rumpugan finam i suda raigan Abraham narugan finigan. 49 Da bida agam tsaanda bini da rima waum da dzi garama tsira Abraham da wani nan rururuan da dzi, da bida maan da wani nabinigi, i dzi raraba sanaba fada gin.
24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24

Genesis
50
24

45

Da Laban da ramagan Betuel ini araan nangan mua ibiani, Nan ani iba Yawe gin, da aga wasa i nida nan maan u. Da nan bu abi arunigi au. 51 Rebeka aruani. Da u bu ayu araan da wafan, da araan nasu u garamam tsira igi narugan finigan nabi Yawe santian. 52 Gubu Abraham garam guman rianta i nan ribaraan nidan igi, da yidza fagan da itauf maran iru intap da irim daki da Yawe. 53 Ida araan isuwi nam rinigira gol da silva da arukui mara maran da irim da Rebeka. Da irim nam mara maran bini ampibian da Rebeka nafugan da rinagan. 54 Ribaraan ini nan sib da Abraham garam guman irut garaman iga nam sib da igi igi. Ribaraan uria da tata da garam gum ini da ribigi ibiani, Dzi ni tipa fadan da ga garama tsira. 55 Da bitsinta Rebeka rinagan da nafugan ini bina, Aga mara ifur i Rebeka ruta aga mpada saa gubu 10 ma gubu fain raiyi, ida araan musa ruta agam fadan. 56 Da bitsinta Abraham garam guman ini bina, Agam anu rasuda dzi i ru mpadan u. I Yawe ina dzi guma bada gin iwa arubini bian sib. Da dzi gaib ruga da agam i dzi tipa fadan da nida nam santan waan ani da garam tsira ga. 57 Da ribaraan ini, Agi nanu Rebeka da nagut i araan. 58 Ibinigi da ribaraan inu Rebeka ba da igutin, U waugam iyu i ruta garam ani fadan da aruani? Da araan ini, Hai, dzi bu arut afan. 59 Ibinigi da ribaraan itain Rebeka impru da gan sagatan mpada taya gin da irut Abraham garam guman da gan garaman impru ruan fadan. 60 Da gubu Rebeka nida tainda utupan rai i fadan, da ribaraan ifinti araan i nan fintidan ani, Nafu, agu bu asu tausen da tausen ampibian rinagan! Da agu tafam rusam bu ampa riri i gan garam ipiapan da nasu wain i gan gampan. 61 Da Rebeka irut sagat rusan naa gum i araan itip rugan da iyab impa kamir da yatsu Abraham garam guman da irut ifan. 62 Da Isak imi intap mpui maran Bir-Lahai-Roiy iba, i gubu arigi araan impai imi intap Negeb. 63 Nam nufan maan da araan iyu
24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24

24:62 Bir-Lahai-Roi: Watsaan 16:14.

46

Genesis

nam mana idzintsuts ifan i runta au mpadan da maran fura nan. Da ira i maran da itsaan kamir fain badan. 64 Rebeka ibinigi ira i maran da itsaan Isak da yatup su au iru sinu kamir. 65 Da igut i Abraham garam guman ini bina, Garam idzuwai aru yua badan naga? Da garam gum ini, Dzi garama tsira Isak igi. Rebeka iriantin da iyu bru paparatan untuda i gudzun da iraub sib i maran. 66 Fawaa da Isak da garam gum ifis i nam santan naan igi da araan. 67 Da Isak iyu Rebeka irut yata rinagan Sara uaran apu rinigaan da isu i finigan. Da waugan iyu Rebeka nidzun au da Rebeka irasu i waugan barabindan i rinagan nagan mampan.
24 24 24 24 25

25

Abraham itip iyu sagat maan, biagan Kitura. 2 Sagat igi irim narun rusan ibiani, Tsimran, Joksan, Medan, Midian, Isbak da Sua. 3 Joksan isu Siba da Didan ramagan. Da Didan isu garam Asur da Letus da Leum tafagan. 4 Da Midian narun rusan marub biagan ibiani, Efa, Efer, Hanok, Abida da Elda. Utup tuasarigi isu Kitura tafan rusan. 5 Abraham itain nam santan araan suda wain gin ugu sib au da narugan Isak. 6 Da aru araan rumpada marata da ifab nam bunump pas pas au isa narun rusan riman da sagat iru ugu, Hagar da Kitura. Da Abraham itain ribaraan santan ifa intap mia gubu yaban i mpada gunti i Isak. 7 Mprua Abraham udzufan mpada rutin isa 175. 8 Araan ina nam santan maran furan intsup sib da ifufi nidzun au da imamp da ifa da utupan mampa sib ugu. 9 Da araan narugan Isak da Ismail irim araan i tauf bampun Makpela mia uts da gamp Mamri, mia Tsohar narugan Efron, garam Hit, intapan. 10 Abraham rugan irim nam ntsuman i intap arigi da garam Hit. Da araan narun rusan irim araan i nigi impru da finigan Sara. 11 Gubu Abraham mampa sib, da Yawe ifinti araan narugan Isak. Da Isak impa uts da mpui maran Bir-Lahai-Roi.
1
25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25

Abraham Nagan Mampan

Abraham narugan Ismail rima da Hagar, sagat Idzip aru Sara sagat guman ugu, yain rusan nangan ani. 13 Ismail narun rusan biangan atsua i ruan ibiani: Nebaiot, Ismail narun marub
12
25 25

Ismail Tafan Rusan Nangan

Genesis
25 25

47

miamun, da Kedar, Adbil, Mipsam, 14 Misma, Duma, Masa, 15 Hadat, Tema, Jetur, Nafis da Kedema. 16 Nigi Ismail narun rusan. Garam 12 igi tafan rusan biagan imunti imi gamp ruga rugan da intap ribaraan mpada gin. 17 Ismail impa udzufan isa 137, da araan imamp da ifa da tafan rusan mampan ugu. 18 Ismail yain rusan impai imi intap Hawila ifa isa gamp Sur, intap Idzip marafain gan gubu yaban, sanab fada Asiria gin. Da anu irut rain rusan impa bini u.
25 25 25

Nani Abraham narugan Isak nangan ragidan ani. 20 Gubu Isak udzufan saa 40 da iyu Rebeka, Betuel narugan finam da Laban nafugan, ribaraan garam Aram mpada Mesopotemia ugu. 21 Isak finigan isu sagat yami, ibinigi da Isak yugin da Yawe i rima araan finigan sib. Yawe iriant i araan nangan udagin da Rebeka iwaun. 22 Mama narun iru mia Rebeka waun igi yis ruan imi rinan waun wasa. Ibinigi da araan ifan da Yawe i nan udagin da ini bina, Wain idzuwai da nam bida ani iwa da dzi? 23 Da Yawe ini da araan ibiani, Garam utup irurun imi u waum. Garam utup irurun u nida riman igi bu antap ruan namunti ruga rugan. Da utup maan bu asu riniurun da nayab ragun i maan. Da mama narun waa miamun bu asu mama waa bampan garam guman. 24 Iwa araan gubu gan rima narun da irim narun bampu. 25 Mama miamun waan igi rinin isu bi funub da rinifufun iyus, da ribigi inu araan biagan Isau. 26 Da raigan waa atsua araan da bain ruturi i faga mutun. Ibinigi da ribigi inu araan biagan Yakop (waigan gifa faga mutunz). Isak udzufan isa 60 da gubu aru Rebeka rima mama bampu iru igi.
19
25 25 25 25 25 25 25 25

Rebeka Irim Narun Bampu Isau da Yakop

Mama narun iru igi ibasu garam sib da Isau isu garam mararuru da bai-tati i yua wap da waan da apu. Da Yakop araan garam mpada ntras au, da araan ina da impa gamp au. 28 Isak maran
27
25 25

Yakop Iyu Mama Miamun Nagan Suda Wain Gin Sinu Isau

25:26 Nan gifa faga mutun iram iyab i nam iyuan.

48

Genesis

yari nidzun au i Isau, wain ibiani, araan nugun itsia i gada apu Isau yua gin. Da Rebeka ibinigi maran yari nidzun i Yakop. 29 Gubu maan da Yakop itip mpua i upis nidzun, da Isau imi wap iba da maits irut araan nidzun au, 30 da ini da Yakop, Maits yis dzi funub au! Warim nam bi igi fain da dzi nagan! (I wain igi da ifari araan biagan Idom, i waigan ibi bi.) 31 Da bitsinta Yakop ini da araan ibiani, Hai, da bitsinta warim mama miamun nagan suda wain gin da dzi raiyi, ida dzi bu arim mpua ani da agu. 32 Da Isau ini, Oiyo! U tsaan dzi na i mampan! Da dzi naga miamun dzi suda wain gin igi burima dzi sib bida anu? Isa i! 33 Da Yakop itip ini, Wataga ruam da wani nan nidzun mu da dzi i u rima nam mama miamun gan suda wain gin da dzi. Ibinigi da Isau itaga ruan da irim nam mama miamun gan ifan da Yakop. 34 Intsup sib da Yakop irab mpua upis nidzun da nam gadan araan tipan da Isau. Da araan iga nam da inum mpua isa araan sufan, da yuri da ifan. Uwayant Isau santian igi araan itsaa nam mama miamun gan suda wain gin igi ibi nam uta au.
25 25 25 25 25 25 26

26

Da gubu fus tsira nam gada maria sib iwa intap Kanan ibi mu da waan da Abraham ugu. Ibinigi da Isak intsu ifa gamp Gerar, garam Filistia ki gan Abimelek gampan. 2 Yawe iwa da araan da ini, Agu anu rua gamp Idzip u. U bu ampai intap idzuwai Dzi bu ani da agu i mpada gin. 3 Wampa intap ani da Dzi bu arut agu da nafinti agu. I intap aruani santan Dzi bu arim da agu da u tafam rusam i saa nan Dzi tagada rua gin da u ramagam Abraham ugu. 4 Dzi bu autus u tafam rusam yaigan nawa nasisu nasa antam narun da narim intap ani santan da ribaraan. Da mia u yain rusam rururuan da Dzi bu afinti garam intap utup utup santan, 5 i Abraham yata wara i Dzi da itip Dzi nanga faidagin da nam santan Dzi santia araan gin. 6 Ibinigi da Isak impa imi gamp Gerar. 7 Gubu garam gamp igi guta i araan i finigan da araan ini bina, Dzi nafuga igi. I araan irat da ini i waugan au ibiani, Bida dzi nida finiga gin da garam gamp ani bu ais dzi funub i araan, i Rebeka igi sagat mara rifirif bini. 8 Isak impa nigi gubu ampibian sib raiyi, da gubu maan Abimelek, garam Filistia ki gan, imunti uaran
1
26 26 26 26 26 26 26 26

Isak Impa Imi Gamp Gerar

Genesis
26

49

muantsi wagu da irarab Isak yafusa finigan Rebeka. 9 Abimelek inu Isak iba munti i maran da ini rutin, Aruani da dzi srugin sib. Sagat arigi u finigam. Wain idzuwai da u ni nafugam i araan? Da Isak ini bina, Dzi mara ifur ibi dzi bu arim ruga rai i araan bida dzi nida finiga gin. 10 Da Abimelek ini, Ibianu da u na uwayant ibinigi da agai? Bida dzi garama maan dani ruta u finigam gian, da Anutu madararu agai i u nagam iyuan igi. 11 Abimelek ini nan babampafan da gan ampan gan ibiani, Maa bida naa asub yaba i garam ma sagat aruani da araan bu amamp i mua gan. 12 Isak iraf gum da udzuf arigi imi intap igi da nam nidzun bitsinta bitsinta araan ntaan da ikap nidzun 100 isa ruan santan, i Yawe ifinti araan nidzun au, 13 da araan isu garam nam bunump tsira da nam bunumpan ru yutus i ruan au ibinigi. 14 Araan isu wain i dumpa da makau da garam gum ampibian, da garam Filistia nugun irua i araan. 15 Ibinigi da ribigi idzufu mpui rafan santan araan ramagan Abraham garam guman rafan ugu. 16 Da Abimelek ini da Isak, Aruani da aga tsaa u su garam nampa tsira iyus agai, ibinigi da watain aga gampa rai da wafan. 17 Ibinigi da Isak itain gamp igi rai da ifan da impa imi intap bump Gerar. 18 Isak itip ini da garam guman iraf mpui santan aru ramagan Abraham garam guman rafa mu ugu. Abraham imamp sib raiyi da garam Filistia idzufu mpui santan sib. Gubu tipa rafan da Isak itip ifari bian aru ramagan Abraham faria gin mu ugu. 19 Gan garam guman itip iraf mpui fa maan imi nigi da iwa da mpui maran budubuatagin. 20 Da bitsinta garam Gerar garaman mpada taya makau gan irut Isak garaman mpada taya makau gan isu ufuai da ruan da ini, Aga mpui ga igi. Ibinigi da Isak ifari mpui rafan igi Esek (waigan ibi suda ufuai da ruan), i ribigi irut Isak isu ufuai da ruan i mpui rafan igi. 21 Raiyi da itip iraf mpui maan da ribigi itip irut isu ufuai i nigi impru, da Isak ifari i biagan Sitna (waigan ibi usuda gudzun i ruan). 22 Isak itain nigi rai da itip iraf mpui maan. Da gubu arigi da garam maan watip irut isu ufuai gin u, ibinigi da ifari i biagan Rihobot (waigan ibi intap uta maan) da ini, Aruani da Yawe irim intap uta maa ani da agi i mpada bini da agi yain rusa bu autus i ruan nawa nasisu nami gamp ani. 23 Da Isak itain nigi rai da iyab ifa mpa gamp Birsiba. 24 Da idzia arigi, Yawe iwa da araan
26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 26

50

Genesis

da ini bina, Dzi u ramagam Abraham Anutu gan. Agu anu ratan u, i Dzi rut agu impai. Da Dzi bu afinti agu da nautus u tafam rusam nawa nasisu, i wain iru dzi yudzu nan sib da garam guma Abraham. 25 Isak yantu tauf tsarada nam in i nigi da itsarif Yawe gin. Da araan yari uaran apu rinigaan da gan garam guman iraf mpui maan impru imi igi.
26

Gubu maan da Ki Abimelek irut gan garaman rima uwayant, Ahusat, da gan garaman sia-ati gudzugan, Fikol, imi gan gampan Gerar iba i tsaanda Isak. 27 Bawaan da Isak igut i ribaraan, Wain idzuwai da agam iba i tsaanda dzi, garam aru agam bugindan da wata rai i gam gampam ugu? 28 Da ribaraan itip ini araan nifugan mua ibiani, Aga tsaan dzidziwandan ibiani, Yawe irut agu, ibinigi da aga ni i agi tsafa rua da udzuda nan muntida wasa i agu da agai, 29 i agu anu naa maisan i agai u, nabi aga tipa agu bini au isa u tainda aga rai da bada ruta nan maan. I aruani da aga tsaan i Yawe ifinti agu. 30 Ibinigi da Isak isu nam gadan tsira maan i ribaraan da igan da inum. 31 Pisa tata maratait maan da ribaraan impru ruan da yudzu nan da itaga ruan gin i mpada bini. Da Isak itain ribaraan rai ruta nan nufan da ifan. 32 Gubu arigi rururuan da Isak garam guman ibawa da araan da ini rutin ibiani, Aga raf mpui maan da aga wa da mpui sib wa. 33 Da Isak ifari mpui rafan igi biagan Siba. Ibinigi da mia nigi bawaan da aruani da ru ifari gamp igi biagan Birsiba. 34 Isau udzufan isa 40 da iyu sagat irurun, Judit da Basemat. Judit ramagan Beri, da Basemat ramagan Elon, rib iru igi garam Hit. 35 Sagat iru igi ina Isak da finigan Rebeka waun ibarabin nidzun au.
26
26 26 26 26 26 26 26 26 26 26 27

Nan Udzudan Muntida Wasa i Abimelek da Isak

27
27

Isak ifufi sib da maran isap da anu isa i ru raraba nam, ibinigi da irim nan i narun miamun Isau iba da ini rutin, O, Isau, dzi naru. Da Isau ini, Rama, dzi aruani. U ni wai? 2 Da Isak ini, Aruani da dzi fufi sib da dzi wasru i gubu ga mampan u. 3 Wau dampa da biria gam da wayu apu wap i tipa dzi
1
27 27

Yakop Iyu Isau Nangan Fintidan Sinu

Genesis
27

51

nifu gin. 4 Da wabaa apu nasu ntsits arubini tusa dzi wa da wau waba da dzi nagan da dzi narim naga fintidan da agu nasu miamun, ida dzi namus mampan. 5 Gubu arigi da Rebeka impai da iriant i Isak nangan nidan da narun Isau. Gubu Isau tainda raman da fada sib i yua apu wap i uda badan, 6 da Rebeka ini da narugan Yakop ini bina, U riantin, aruani da dzi mpai da dzi riant i u ramagam nangan nidan da Isau bida ani, 7 Wafan da wau apu maan waba da wabaa da nasu ntsits bini au da watip dzi nifu gin i dzi gadan. Da mia Yawe maran da dzi bu arim nanga fintidan da agu nasu miamun ida dzi namus mampan. 8 Ibinigi da naru, wariant i dzi bini au da wana nam nasa dzi nidan da agu da aruani: 9 Wafa ntsi aga ugu da wau nuni naru fa dudubadan irurun naba da dzi. Da dzi natip nam gadan ntsits bini u ramagam maran aridagin yusan. 10 Ida wau wafan da ramagam nagan, da araan bu arim nagan fintidan da agu sib, ida namus mampan. 11 Yakop ini rinagan nangan mua ibiani, Rina. U sru i dzi raiga Isau sib wa. Araan garam rinifufun yusan, da dzi ima. 12 Da bida anu i rama yafusa dzi da rabuba gin? Bu ani dzi intsaa i iyua araan da bu arim nam pupuarapan maisan da dzi, da dzi wasa i uda nam fintidan maan u. 13 Da bitsinta rinagan ini, Dzi naru. U maram anu fura nan yusan u. Dzi bu au nam pupuarapan maisan arigi. Da wana nam nabi dzi nidan da agu igi. Wafan da wau apu iru igi naba da dzi. 14 Ibinigi da Yakop ifan da iyu apu iru igi iba da rinagan, da rinagan itip nam gadan isa ramagan Isak maran aridagin ugu. 15 Ntsupa sib da Rebeka iyu narun tsira Isau arukui gan bini maan mia uar wasa da yatsuf ifan da Yakop, narun isi igi. 16 Araan yudzu nuni rinifufun ifa Yakop bain da wan da ibuafir sib. 17 Da Rebeka iyu nam ntsits bini da bret fain araan tipan ugu da irim da narun Yakop. 18 Yakop iyu nam gadan igi ifan da raman da ini bina, Rama. Da raman ini bina, Hai. U wai igi? 19 Da Yakop ini, Dzi Isau, u narugam miamun. Dzi tip nam santan ibi u nidan da dzi ugu. Wauri da waga apu dzi tipa sib ani da warim nam fintidan da dzi. 20 Da Isak igutin, Dzi naru, u wa da apu igi su au ibianu?
27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27 27

52

Genesis

Da Yakop ini, U Anutu gam Yawe irim dzi sib, da dzi yu iba su au. 21 Da Isak ini da Yakop, Waba uts au da dzi, da dzi nagif agu. Da dzi narabubin nabi dzi naruga rururuan Isau agu, ma ima. 22 Yakop ifa uts au raman maran da Isak igif araan da ini bina, U wagam nida nan iwa ibi Yakop. Da baim ani ibi Isau gan. 23 Isak anu isrugin ibi Yakop u, i araan bain isu rinifufun ibi raigan Isau baigan; ibinigi da Isak ifinti araan. 24 Da itip igutin ini bina, Agu dzi naruga Isau rururuan, ma? Da Yakop ini, Hai, dzi araan arani. 25 Da Isak ini, Ari, dzi naru. Wayu apu gam igi waba da dzi nagan, ida dzi narim naga fintidan da agu. Ibinigi da Yakop iyu nam gadan gan iba rim da raman Isak igan, da ifa yu wain gurun iba da araan inum. 26 Ida Isak ini da Yakop ibiani, Dzi naru, waba uts aruani da watsutsuf dzi. 27 Ibinigi da Yakop ifa rutin da itsutsuf araan. Gubu Isak tuisa Yakop arukui gan atsufan da ifinti araan da ini bina,
27 27 27 27 27 27 27

Dzi naruga nam gauntan impu gin isa gum maan gauntan Yawe naan waa arubini bian. 28 Anutu bu atain tifituf naru da nana u intapam nasisu i nam gadan, wit nidzun da wain fa ampibian. 29 Garam utup utup bu asu u garam gumam da bu arim antu da narasu rugan da agu. Da u bu asu nifutsarif i raim rusam fain, da u rinagam narun rusan bu arasu rugan da agu. Garam pupuarapa ruta agu bu awa da nam pupuarapan igi mua gan. Garam tsarifa agu da naa bini au i agu da bu au nam fintidan nabinigi.
27 27

Isak ifinti Yakop sib da Yakop bu tainda raman rai da raigan Isau imi wap ibawa. 31 Araan ibinigi itip apu ntsits bini da iyu iba da ramagan da ini, Rama, wampa wayab da waga apu dzi uda badan da agu ani, da wafinti dzi. 32 Da Isak igut i araan, Agu wai?
30
27 27 27

Genesis

53

Da Isau ini, Dzi Isau, u narugam miamun. 33 Isak irunt fafun nidzun au da iratarat iyus da igutin ini bina, Maa arigi iyu apu da iyu imu ba da dzi? Dzi ga nam igi da dzi finti araan sib, da pas au da u bawa. Da nam fintidan bu arut araan nanti. 34 Da gubu Isau rianta i raman nangan igi da iyai da ira tsira bian ruta waun barabindan da ini bina, Rama, wafinti dzi nabinigi! 35 Da bitsinta Isak ini da araan ini bina, U raigam isu umpur tsira bian au da dzi da iyu agu nangam fintidan sib. 36 Da Isau ini ibiani, Rama! Bian Yakop isa araan rururuan. Mu da araan isu umpur da dzi, da iyu dzi naga suda mama miamun gan da aruani da itip isu umpur da agu da iyu dzi nanga fintidan. Da rama, nan fintidan pas u mamida riman da rumian, da warim da dzi. 37 Da Isak ini araan nangan mua ibiani, Dzi na araan isu garam nifutsarif tsira i suda wain i agu, da dzi na i rain rusan da utupan isu i garam guman. Wit da wain bu awa nasisu araan i dzi rim nam santan igi rutin sib. Da naru, dzi bunaa bida anu i agu? 38 Da Isau ini da raman, Rama, nan fintidan igi mani bitsinta au, ma? Wafinti dzi wampru! Ibinigi da araan ira tsira bian au. 39 Da Isak ini araan nangan mua ibiani,
27 27 27 27 27 27 27

U gampam mpada gin bu ami gunti i intap nagaran da tifituf marauntun mamida ruaa gin. 40 U bu ais bua mai mai i waa da nam bunumpam da u bu asu raigam garam guman au. Da bitsinta raiyi da u bu ararai i raigam da u bu antap rugam rai sinu araan nagan mpada taya agu.
27

Isau maran ifur nan fintidan Isak riman da Yakop igi, da isu waun nidzun au da Yakop. Da ini au imi waugan ibiani,
41
27

Isak Itain Yakop Ifan da Laban

54

Genesis

Rama gubu gan mampan iba su uts, da bida aga raa gin sib, da dzi bu ais raiga Yakop funub. 42 Da bitsinta gubu Rebeka uda sisi i Isau sanaban tipan da inu Yakop ba da ini rutin ibiani, Wariantin, u raigam Isau irasu waun barabindan i nangan tipa i isa agu funub. 43-45 Ibinigi da dzi naru, wana wabi dzi nidan, da wafan da dzi nafuga Laban da warut wampai nami gamp Haran, nasa u raigam nugugan nufan da maran samuda nam u naan da araan. Raiyi da dzi bu atain rib fain nabia i tipa uda agu badan. Dzi bugin i tainda naru rusa agam iru igi rai da gubu bitsinta au. 46 Rebeka ini da Isak ini bina, Dzi rarai nidzun au i Isau finin rusan, sagat Hit iru ani. Bida Yakop uda sagat Hit ani gan maan saa sagat tuas iru aruani, da dzi naga mpadan bu amais wasi. 1 Ibinigi da Isak inu Yakop ba da ifinti da ifai nan gin, Agu anu uda sagat Kanan maan u. 2 Wauri da wafa rinagam ramagan Betuel gampan mia intap Mesopotemia, da wau gayagam Laban narugan finam maan. 3 Anutu Nampa Wain Tsira nafinti agu da nautus i u yaigam nasu garam wain wain ampibian. 4 Anutu narim nam fintidan da agu da gam yaigam nabi nam fintidan ragada mu da Abraham ugu. Da intap aru Anutu riman da Abraham ugu da u mpada suda marawampua gin ani nasu agamam. 5 Isak ini ibinigi sib da itain Yakop ifa Mesopotemia da Laban, Betuel garam Aram ugu narugan. Laban igi Yakop da Isau rinagan Rebeka nafugan. 6 Da Isau iriant i nan ibi Isak irim nan fintidan sib da Yakop da itain araan ifa Mesopotemia i uda sagat mia nigi, da ipa araan i anu uda sagat Kanan maan u. 7 Da Isau iriant ibi Yakop yata wara i ramagan da rinagan nangan da ifa Mesopotemia sib. 8 Gubu arigi da Isau uwayant ipu i ramagan Isak buginda sagat Kanan igi. 9 Ibinigi da Isau ifan da Ismail, Abraham narugan marub ugu, da itip iyu Ismail narugan Mahalat, Nebaiot nafugan finam, impru da finin rusan iru ugu.
27 27 27

28

28

28

28

28

28

28

28

28

28

28

Yakop itain gamp Birsiba rai da ifa i waa gamp Haran. 11 Gubu araan waa mumai furis wasa maan da igi igi, i gubu iru sib. Araan iyu tauf maragaaf da yis gudzun gin isu unubin da igi
10
28 28

Yakop Nagan Puafuban Mia Betel

Genesis
28

55

marampru. 12 Da araan ipuafub da itsaan antim gunti bian wain mia intap da buntun fawaa gunuun, da itsaan Anutu aira gan ruan da yaban. 13 Da itsaan Yawe muntida wagu gin da nidan, Dzi Yawe, u rumpugam Abraham da ramagam Isak Anutu gan. Intap aru u gia gin igi, Dzi bu arim da agu da yain rusam. 14 U yaigam bu awa nasa intap aruntsuaf, da bu ampa nadzara nafa gubu yaban da gubu ruan da dzra da fi. Mia agu da yain rusam da garam intap utup utup santan bu ayu nam fintidan. 15 Da wariantin, dzi bu arut agu da nampa taya agu i sanab idzuwai u fada gin, da dzi bu atip nau agu naba intap aruani. Dzi bu ana nam sib au dzi nidan da tagadan da agu nasu nidzun, da dzi wasa i tainda agu rai u. 16 Yakop maran ita da ini i waugan, Nan nidzun bian, Yawe impai ani, da dzi wasrugin u. 17 Araan irat da ini bina, Mumai aruani ina dzi rat funub au. Mumai aruani isu Anutu uaran da gunuun muantsi nifugan. 18 Pisa tata maratait da Yakop iyu tauf suda unub in ugu da yantu iyab isu nam maran rufuran. Da iyats madamin iyabin i santia bida Anutu mumai gan mararam igi. 19 Yakop ifari mumai arigi biagan Betel--waigan Anutu uaran. Garam mpada nigi mu ifari gamp igi biagan Luts. 20 Yakop itsaf ruan nidzun au da Yawe ini bina, Anutu, bida u ruta dzi da mpada taya dzi bini i sanab gunti dzi nida fada gin da u rima nam gadan da arukui da dzi, 21 da bida dzi ba tipa waa ramaga gampan arubini da nigi da agu Yawe bu asu dzi Anutu ga. 22 Da tauf aru dzi antuan ani naraga mumai aruani nasu U Anutu uaram tsarifa Agu gin. Da nam santan u riman da dzi--dzi bu afab nasa 10 da narim 10 igi gan bits da agu.
28 28 28 28 28 28 28 28 28 28 29

29

Da Yakop ruyu ifan da iwa garam gubu yaban intapan. Da irunt fafun i tsaanda mpui rafan maan rumia intap puatsi mana bian igi da dumpa utup iru da bits gia wafia mpui igi i garam ina da irim mpui arigi rutin. Da tauf tsira maan imi sib i mpui nifun igi. 3 Mai mai dumpa santan bawaa sib, da garam mpada taya gin ina da irimpi tauf igi sinu mpui rafan nifun da irim mpui da dumpa inum. Numa mpui sib da garam mpada taya
1 2
29 29 29

Yakop Iwa Laban Gampan

56
29

Genesis

dumpa itip irimpi i tauf igi ragun i mpui nifun igi. 4 Yakop igut i ribigi ini bina, Ama rai ruas, agam rib anu igi? Ribaraan ini nan mua, Aga rib Haran ani. 5 Da Yakop ini, Da agam isru i Laban, Nahor rumpugan? Da ribaraan ini, Hai, aga sru i araan. 6 Da Yakop igut i ribaraan, Araan impa bini ma ima? Da ribaraan ini, Hai, araan rumpa bini. Da tsaan, araan narugan finam Retsel iyu ramagan dumpa gan iba ani. 7 Da Yakop ini, Ibianu? I gubu maran bian rumi da anu iwarip iwa i gubu maran tsutsagin ataan u. Isa i agam rima mpui rutin sib da tipa uda fadan da ru gada sai? 8 Da ribigi ini araan nangan mua ibiani, Aga wasa i naa bidanigi u, nasa dumpa sib au nawa nampru ruan sib raiyi da aga namus rimpia tauf igi sinu mpui nifun da narim mpui da sib au nampru ruan nanum. 9 Yakop ru ruta garam mpada taya dumpa nida nan da Retsel iyu ramagan dumpa gan ibawa, i araan impa taya gin. 10 Yakop itsaan Retsel, gayagan Laban narugan finam, impru da dumpa gan santan igi da ifa rimpi tauf sinu mpui nifun da irim mpui da gayagan dumpa gan inum. 11 Da Yakop itsutsuf Retsel da ira ruta nugun tsiaan tsira bian. 12 Da araan ini da Retsel ibiani, Dzi Rebeka narugan marub, u ramagam Laban nafugan finam. Retsel iriantin da irunt su au ifan da ini da ramagan. 13 Da gubu aru Laban uda sisi i nafugan narugan Yakop badan igi, da irunt ifan da iwa da araan. Da impu araan ufiak au da itsutsuf araan da iyu iba uar. Waa uar sib da Yakop ifis i nam sib au waan da araan ugu. 14 Da Laban ini, Nan nidzun bian, agi bi bitsinta au.
29 29 29 29 29 29 29 29 29 29

Yakop irut gayagan impai nigi isa ukam maa sib, 15 da Laban ini da araan, Dzi ga rururuan agu, da bitsinta anu idaum i u naa gum uta au i dzi u. Wani da dzi i nam bunumpam u nida udan gudzugan i gum u naan. 16 Da Laban narun rusan finam irurun rumpai; miamun Lia da isi Retsel. 17 Lia mara nidzun gan idaum aua , da bitsinta Retsel araan
29 29 29

Yakop Ina Gum i Laban Iyab i Lia da Retsel

29:17 idaum au: Nan igi mia nan Hibru anu idzidziwan u. Da garam fain yitam in ibiani, Lia mara nidzun imamp imamp au.

Genesis

57

aruf mararifirif bian iyus Lia i maragan da nidzugan santan. 18 Yakop maran yari i Retsel nidzun au, ibinigi da ini da Laban, Dzi bu ana gum nayab i agu nasa udzuf 7 i uda u narugam isi Retsel suda dzi finiga. 19 Da Laban ini, Bini au da dzi bu arim da agu i rib fain aga mayu i. Nabinigi da warut dzi nampai. 20 Ibinigi da Yakop ina gum udzuf 7 i uda Retsel, da itsaan udzuf 7 igi ibi nam uta aru maan au isa gubu iru au, i araan maran yari nidzun au i Retsel. 21 Udzuf 7 arigi intsup sib da Yakop ini da Laban, Ya! Dzi udzufa naa gum i agu ugu iba ntsup sib, da warim dzi finiga ba da dzi i dzi udan. 22 Ibinigi da Laban isu nam gadan tsira bintsudagin da irim nan da ampan santan gamp arigi iwa da iga nam. 23 Da idzia arigi da Laban iyu Lia iba da Yakop da Yakop irut igi. ( 24 Da Laban irim sagat gum maan, Tsilpa, da Lia.) 25 Gubu pisan da Yakop irunt fafun i tsaanda Lia. Da araan ifa ni da Laban, Wain idzuwai gan ani da u na uwayant bida ani da dzi? Dzi na gum au i Retsel. Da ibianu da u bu iyu dzi i rima Lia? 26 Laban ini araan nangan mua ibiani, Aga sanaba anu ibinigi, mama finam bampan suda gabun mu da miamun rumpadan u. 27 Wampai nasa sunta bintsudan ani ntsupan, ida dzi namus rima Retsel da agu, da u bu atip ana gum i dzi nasa udzuf 7 maan. 28 Yakop itaga ruan da irut Lia impai isa sunta arigi ntsupan. Ida Laban irim Retsel da Yakop isu araan finigan. ( 29 Laban itain sagat gum, Bilha, da Retsel.) 30 Da Yakop irut Retsel impai da maran yari i araan nidzun au iyus Lia. Da araan itip ina gum i Laban isa udzuf 7 maan.
29 29 29 29 29 29 29 29 29 29 29 29 29

Da Yawe itsaan ibi Yakop maran yari i Retsel iyus Lia, ibinigi da irim Lia sib i uda i mama narun. Da bitsinta Retsel isu sagat yami. 32 Lia iwaun da irim narun marub maan da ifari i biagan Ruben (waigan ibi watsaa, narun marub), da ini, Yawe itsaan dzi wau barabin ga sib; aruani da dzi gabuga maran bu ari dzi.b 33 Raiyi da Lia itip iwaun da irim narun marub maan da ini ibiani, Yawe iriantin ibiani, Yakop maran wari i dzi
31
29 29 29

Yakop Narun Rusan

29:32 Bian Ruben wagan farian iwa ibi nan Hibru nida itsaa dzi barabin ga.

58

Genesis

isa maran arida i Retsel u, da irim mama narun maa ani da dzi. Ibinigi da ifari mama narun igi biagan Simion (wagan farian iwa ibi riantagin). 34 Impa da Lia itip iwaun da irim narun marub maan da ini, Aruani da dzi gabuga bu amits dzi da wasa tainda dzi rai, i dzi rim araan narun rusan marub iru da bits, da ifari i biagan Liwai (wagan farian iwa ibi udzuda mpruaa ruan). 35 Da Lia itip iwaun gin da irim narun marub maan da ini, Gubu aruani da dzi bu atsarif Yawe biagan. Ibinigi da Lia ifari mama narun igi biagan Yuda (wagan farian iwa ibi tsarifan). Ntsupa sib da araan watip irim mama narun u. 1 Retsel itsaa rugan ibi anu irim Yakop narugan da nugun irua i raigan da ini da Yakop ibiani, Warim narum da dzi ama. I bida anu da dzi bu amamp. 2 Yakop nugun isasus i araan da ini bina, Isa i dzi uda Anutu mumai gan i naa nam Anutu naan? Ima! Araan runta au isu wain i udzuda agu i mamida rima narum. 3 Da Retsel ini, Dzi sagat guma Bilha aruani. Nabia da warut wagi da narim mama narun i dzi biaga da dzi nasu rinan gin. I mia araan da dzi bu autus i yaiga. 4 Ibinigi da Retsel irim sagat guman Bilha ifan da Yakop isu i finigan. Da Yakop irut igi, 5 da Bilha iwaun da irim Yakop narugan marub maan. 6 Da Retsel ini bina, Anutu iraru agai da imunti maran udzib da dzi da iriant i dzi nanga udagin da irim mama narun aruani da dzi. I wain igi da ifari i biagan Dan (waigan ibi iraru). 7 Retsel sagat guman Bilha itip iwaun da irim Yakop narugan marub maan. 8 Da Retsel ini bina, Dzi yis gudzun nidzun au da raiga da aruani dzi wa da nam nidzun sib. Ibinigi da araan ifari i biagan Naftali (waigan ibi isa gudzun). 9 Gubu Lia tsaanda bida araan watip irim narun u, da irim sagat guman, Tsilpa, da Yakop da araan iyu isu i finigan. 10 Lia sagat guman Tsilpa irim Yakop narugan marub maan. 11 Da Lia ini, Dzi rab ruga inti au. Ibinigi da araan ifari i biagan Gat (waigan ibi raba rugan ntian au). 12 Impai da Lia sagat guman itip irim narun marub maan. 13 Da Lia ini, Dzi nugu inuf wasi bian. Sagat sib au bu ani dzi sagat nugu tsiaan. Ibinigi da araan ifari i biagan Aser (waigan ibi nugun tsiaan).
29 29

30
30 30

30

30

30

30

30

30

30

30

30

30

30

30

Genesis
14
30

59

Gubu safa wit ibawa da Ruben ifa gum wit da itsaan nam nidzun fain turuda sagat i waundanc rumian. Araan iyu i nidzugan da iyu ifan da rinagan Lia. Retsel itsaan da ini, Ama Lia, isa u rima narugam nam nidzugan fain da dzi? 15 Da bitsinta Lia ini da Retsel, Mani nidzun araan igi i u uda dzi gabuga sinu dzi? Da aruani da u ni tipa uda dzi naruga nagan uda badan da dzi ani mpruan, a! Da Retsel ini, Isa. Bida u rima narugam nam nidzugan fain da dzi, da Yakop bu arut agu nagi da idzia aruani. 16 Gubu Yakop mia gum ba da nam nufan arigi da Lia imi sanab ifa i araan da ini rutin, U bu rut dzi nagi da idzia aruani, i dzi rim nam ntsuman sib i agu i gai nidzun dzi naruga uda badan. Ibinigi da Yakop irut araan igi da idzia arigi. 17 Anutu iriant i Lia nangan udagin da araan iwaun da irim Yakop narugan maan isu 5. 18 Da Lia ini bina, Dzi tain sagat guma da gabuga, ibinigi da Anutu irim i mua gan bini au da dzi. Ibinigi da Lia inu araan biagan Isakar (wagan farian iwa ibi rima i mua gan bini). 19 Raiyi da Lia itip iwaun da irim Yakop narun marub maan ifa 6. 20 Da ini bina, Anutu irim mara ampi bini da dzi. Da aruani dzi gabuga nifun bu atsaf dzi nidzun au, i dzi rim araan narun rusan marub isa 6. Ibinigi da Lia inu araan biagan Tsebulun (wagan farian iwa ibi nifun tsafan). 21 Raiyi da Lia itip irim narun finam maan da inu i biagan Daina. 22 Da Anutu maran rufur Retsel i nangan udagin da itus muantsi i araan waugan da araa sa i rima narun. 23 Ibinigi da araan iwaun da irim narun marub maan da ini bina, Anutu itias dzi mia ga rai. 24 Da inu araan biagan Yosef (waigan ibi rima ragun i ruan). Da itip ini bina, Dzi mara yari i Yawe tipa suda mara ampi i marub maa atsua ani.
30 30 30 30 30 30 30 30 30 30

Gubu Retsel rima Yosef sib da Yakop ini da Laban ibiani, Dzi na gum i agu isa udzuf 14 sib, da dzi ni tipa fada gampa wain.
25-26
30

Yakop Apu Gan Inti

30:14 nam nidzun...i waundan: Nam nidzun igi wami ani u. Intap da yafan idzar imi intap au, da ikap maraburuab brumi da nidzun dzuudzua. Ribigi muaruts nam igi sagat yami gada i nidzun da bu aturu i rima narun.

60

Genesis

Da watain dzi fini rusa da naru rusa ba i dzi ruta fadan, i dzi na gum tsira i agu iyab i sagat iru igi. Da u srugin sib wa. 27 Da bitsinta Laban ini da araan ibiani, Dzi gaib ruga da agu i anu fadan u. I dzi tsaa Yawe ina bini i dzi, i wain ibi u rut dzi impai. Ibinigi da wampai da watip wana gum i dzi. 28 Da wani nam bunumpam u nida udan da dzi, da dzi bu arim da agu. 29 Da Yakop ini, U tsaa dzi guma naa i agu sib iyab i u apu gam waa bini da yusan da gubu dzi mpada taya gin. 30 Mu aru dzi mamida badan ugu da u mpa taya apu gam iru au. Da gubu dzi bawaan da ruta agu mpadan da u apu gam inti iyus, i Yawe ifinti agu iyab i gum dzi naa i agu sib da ina agu isu garam nidzun. Da dzi burima utupa sib bida anu? 31 Da Laban igut i araan, Da u maram ifur nam bunump idzuwai i dzi riman da agu? Da Yakop ini, Dzi wani u rima nam maan da dzi u. Ima. Dzi bu autus guma mpada taya u apu gam, bida u uda dzi nanga bida ani yaban: 32 Aruani da dzi bu ayu natsuar u dumpa gam da nuni gam santan da nau dumpa marabusu da rinin puatpuatagin da nuni rinin puatpuatagin nasu dzi nam bunumpa. 33 Bida u tsaanda nuni maan rinin mamida puatpuatagin ma dumpa maan rinin maragamp mia dzi gin, da u bu asrugin nabi dzi wap. Nigi bu asu gum isi da agu i u tsaandan dumpa da nuni dzi uda suda nam ntsuman, da u bu asrugin nabi dzi yatsu nanga rururuan, ma ima. 34 Laban iriantin da ini bina, arubini. Wana wabi u nidan. 35 Da bitsinta gubu arigi da Laban ipiria nuni gan arapu da rinan rini maragamp puatpuatagin ma umpuar tarian impru da dumpa marabusu santan da itain ifa da narun rusan marub i mpada taya gin. 36 Laban irut riban iyu apu gan piriaan ugu da ifa gunti isa yua gubu iru da bits. Da Yakop rumpa taya Laban dumpa gan da nuni gan fain. 37 Da Yakop irab gai bain rururuan fain imi gai iru da bits biagan popla da almon da plen, da itsuwa i gaan itain tain gin da gai igi isap wasa wasa gin. 38 Da idama uts da pia numa mpui gin i Laban nuni da dumpa gan bada i numa mpui da raraban. Yakop isrugin i gubu nuni da dumpa bada i numa mpui da arapu bu ayab i rinan. 39 Ibinigi da gubu arapu yaba i rinan uts da gai bain igi da bu api narun rinin puatpuatagin da umpuar tarian.
30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30

Genesis
40
30

61

Yakop ibibi i apu naru fa rinin ruga rugan ifa munti utup utup da apu santan yaba i ruan maran ifan da apu naru fa marabusu da umpuar tarian igi. Araan ina ibinigi da rugan isu wain i gan dumpa gan da nuni gan, da wampru ifan da Laban gan u. 41 Da gubu dumpa da nuni riniurun naa i yaba i ruan da Yakop irim gai bain uts sib in i mpui numan igi. Da itsaan gai igi da iyab i ruan. 42 Da gubu dumpa da nuni awan maan naa i yaba i ruan da Yakop warim gai igi u. Ibinigi da dumpa da nuni awan maan ifan da Laban, da riniurun ibafa da Yakop. 43 Yakop sanaban naa bidanigi da araa isu garam nam bunump tsira i dumpa da nuni ampibian impru da garam da sagat gum, kamir da doki.
30 30 30 31

31
31

Yakop iriant i Laban narun rusan nangan nida yaba i araan bida ani, Yakop iyu agi ramaga nagan santan da isu garam nidzun i nam bunump tsira. 2 Yakop itsaan Laban uwayantan yitam i ruan da maran anu yari i araan ibi miamun ugu u. 3 Da Yawe ini da Yakop ibiani, Watip wafa rumpum rusam da utupam gampan. Da Dzi bu arut agu. 4 Ibinigi da Yakop irim sisi da Retsel da Lia i badan da araan mia araan mpada taya apu gan gin. 5 Rib iru igi ibawa da araan ini da ribaraan ibiani, Dzi tsaa agam ramagam uwayantan naa yaba i dzi da aruani wabi aru mu araan tida naan ugu u, da bitsinta dzi ramaga Anutu gan rurut dzi. 6 Agam itsaa dzi guma uwats uwats tsira naa yaba i agam ramagam sib wa, 7 da bitsinta araan iti ini nan umpur da dzi da nifu-nangan iyuan ampibian isa 10 i nam bunump riman da dzi. Da bitsinta Anutu imunti sib i araan i anu aua dzi u. 8 Bida araan nidan, Apu rinin puatpuatagin nasu u nagam, da apu santan irim narun puatpuatagin isa ruan. Da bida araan nidan, Apu umpuar tarian nasu u nagam, da apu santan irim narun umpuar tarian isa ruan santan. 9 I sanab bidanigi da Anutu iyu agam ramagam nuni da dumpa gan sinu da irim da dzi. 10 Mia nuni arapu da rinan gubu gan yaba i ruan, da dzi tsaa nam puafuban maan i nuni arapu rinin umpuar tarian da puatpuatagin au yaba i nuni rinan. 11 Mia nam puafuban igi da Anutu aira gand ini da dzi ibiani, Yakop. Da dzi ni, Dzi rumpai.
1
31 31 31 31 31 31 31 31 31 31

Yakop Intsu Ifa Sinu Laban

31:11 Anutu aira gan: Watsaa 16:7.

62
12
31

Genesis

Da aira ini bina, Watsaan nuni arapu rinin umpuar da puatpuatagin rugan au iyab i rinan. Dzi na ibinigi, i wain ibiani, dzi tsaan nam santan Laban naa yaba i agu sib wa. 13 Dzi Anutu aru waan da agu mia Betel, mumai u antua tauf da yatsa madamin gine da tagada ruam i tsarifa dzi runta au gin ugu. Wauri da watain gamp ani rai su au da watip wafa gampam wain. 14 Retsel da Lia iriant i nan igi da ini bina, Aga biaga maan wami impru da aga ramaga i nam bunumpan maan u. 15 Rama ina agai ibi rib marawampua. Araan itain agai da agu da iyu nam bunump in da iga nam bunumpan araan santan sib. 16 Da nam bunump santan Anutu uda sinu araan isu agi da naru rusa naga rururuan. Da wana nam nabi Anutu nidan da agu. 17 Ibinigi da Yakop itain narun rusan da finin rusan iyab kamir, 18 da itsuts i apu gan santan uda mia Mesopotemia i fada da ramagan Isak i gan gampan Kanan. 19 Da gubu ribaraan naa i fadan da Laban ifa sib i trapa dumpa gan rinifufun da Retsel iwap mugus maraganun mia ramagan uaran sib. 20 Yakop irim umpur i Laban, garam Aram, da idzigin nan gin da irunt ifa gan arun. 21 Araan iyu nam bunumpan santan da irunt, yis mpui Yufretis udzi ifa marafain da iyu ifa i waa intap mamai Giliat.
31 31 31 31 31 31 31 31 31

Gubu suda iru da bits da Laban iyu sisi ibi Yakop irunt an arun. 23 Laban iyu gan utupan da irunt yatsu Yakop isa gubu 7 da iwa da araan mia intap mamai Giliat. 24 Da Anutu iwa da Laban (garam Aram) da idzia i nam puafuban da ini da araan ibiani, Watsaa rugam sib i nangam nidan da Yakop. 25 Yakop irut utupan yari uar impai imi mamai Giliat, da gubu arigi da Laban irut utupan iba tsaan da impa marafain. 26 Da Laban ifan da Yakop da ini, Wain idzuwai da u rim umpur i dzi da u yu dzi naru rusa finam ani iba ibi sagat wapan mia wasa i nam isan? 27 Ibianu da u kup au i dzi da u runt iba? U madani da dzi da dzi dasu nam gadan da aga daump nam da datain agam rai ruta nam nugun tsiaan. 28 U runt asub da dzi watsutsuf rumpu rusa da naru rusa maan u. U na uwayant maisan bian. 29 Dzi sa i wayada agam, da bitsinta idzia ugu da u ramagam Anutu gan ini da dzi ibiani, Watsaa rugam sib i
22
31 31 31 31 31 31 31 31

Laban Irunt Yatsu Yakop

31:13 mumai u antua tauf da yatsa madamin gin: Watsaa 28:18.

Genesis
31

63

nangam nidan da Yakop. 30 Dzi srugin ibi u maram ifur iyus i tipa fada gam gampam wain da u tain dzi rai. Da bitsinta wain idzuwai da u wap dzi mugusa maraganun sib? 31 Da Yakop ini da Laban, Dzi rat i u bu ayu narum rusam finam iru ani sinu dzi, ibinigi da dzi kup i agu da dzi runt iba. 32 Da bida u tsaanda aga maan uda u mugusam da araan namamp. Mia agi utupa maragan, da waba sau gam nagam da wau. Da bitsinta Yakop wasrugin ibi Retsel iwap ramagan mugusan u. 33 Ibinigi da Laban yata Yakop uaran apu rinigaan da isau. Nigi ntsup sib da yata Lia uaran da ina ibinigi. Araan ina ibinigi au i sagat gum irurun impru, da bitsinta wawa da mugusan igi u. Ntsupa uar igi sib da yata Retsel uaran. 34 Retsel iyu ramagan mugus maraganun da ifara iru nam rima yaba kamir barun i garam gar mpada gin da impa ragun gin. Laban iuar i nam sib au imi uar wasa da wawa rutin u. 35 Retsel ini da ramagan ini bina, Rama, dzi gaib ruga da agu i dzi wasa i muntida yaba u maragam u. I dzi yu ukam. Ibinigi da Laban iuar i nam bunump santan da wawa da gan mugus maraganun maan u. 36 Yakop nugun irua nidzun au i Laban da impi ini bina, Dzi na nam idzuwai asub? Nam maisan idzuwai dzi na da u daru dzi ibi garam asub? 37 U uar i dzi naga santan da u wa da nagam idzuwai? Warim nami wasa i u ribam da dzi riba maran da ribaraan natsaan i maan nangan isu nidzun, dzi ma agu. 38 Dzi na gum i agu isa udzuf 20 aruani. Dzi mpa taya u dumpa gam da nuni gam arubini bian au da sib au irim narun bini. Da dzi waga dumpa arapu maan imi u gin u. Ima au. 39 U apu gam idzuwai apu buman ma garam wapan da gubu ma idzia, da u rim riri da dzi i dzi rima mua gan. Ibinigi da gubu apu buman garada dumpa ma nuni funub, da dzi wayu iba santi agu gin u. Ima. Dzi ruga irim mua i nigi. 40 Dzi guma ibinigi: gubu igauf dzi funub da idzia raara gan idadaum dzi da dzi sau marampru gian. 41 Udzuf 20 dzi ruta agu mpadan ugu ibiani: dzi na gum i agu isa udzuf 14 i uda u narum rusam finam iru ani da dzi na gum i agu isa udzuf 6 i uda apu mia agu gin. Da u iyu iyu dzi i u nifugam nidan isa 10 i nam bunumpa da u anu irim rururuan. 42 Da bida dzi rumpuga Abraham da ramaga Isak Anutu gan aru garam rata gin damami ruta dzi, da u madawat dzi rai dafa bai sasa au. Da bitsinta Anutu irarab dzi guma uwats
31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31

64

Genesis

uwats da dzi baiga tainda ruan, ibinigi da idzia ugu Anutu ini u uwayantam maisan u naa yaba i dzi ugu wasi da agu. Ibinigi da Laban ini Yakop nangan mua ibiani, Sagat iru igi isu dzi naru rusa. Da narun rusan isu dzi ga, da apu igi isu dzi apu ga. Watsaan! Nam santan aru u udan igi isu dzi naga. Da bitsinta dzi nana nabianu i dzi naru rusa finam iru igi da narun rusan? 44 Da agi naudzu nan da nana nam maan namunti wasa i agu da dzi i agi mara rufura nan udzudan igi. 45 Ibinigi da Yakop iyu tauf gunti maan da yantu imunti isu dubu. 46 Da ini da gayan rusan impru ini bina, Agam wafura i tauf ba da wantu wampru da ruan nasu marabuntup. Ibinigi da ribaraan iyufum tauf isu marabuntup sib da impru ruan impai uts da tauf ufuman igi da iga nam iyab i nam udzudan igi. 47 Laban ifari tauf ufuman igi biagan Yegar Sahaduta, da Yakop ifari ini Galid.f 48 Da Laban ini, Tauf ufuman ani isu ampap i rima maran furan i nan udzudan muntida wasa i agu da dzi da aruani da fadan. I wain igi da Yakop ifari ini Galid. 49 Da itip ifari i biagan maan Mitspa (waigan ibi mumai mia wasa tsaanda mua da mua sib), i Laban ini, Gubu agi tainda rua rai da Yawe namunti wasa i agu da dzi da natsaa agi ragun i agi anu atupa nanga udzudan ani sib u. 50 Da bida u naa dzi naru rusa finam ani nagan mpadan maisa wasi ma u tipa uda sagat fa mpruan da garam maan i tsaandan da mamida barima sisi da dzi da maram wafur, Anutu imunti wasa da irarab agi sib. 51 Laban ini da Yakop impru ibiani, Watsaan tauf gunti ru muntidan ani da tauf dzi ufuman suda marabuntup mpruan mia wasa i agi iru ani. 52 Tauf gunti da tauf marabuntup ani isu nam maran furan nan utusa i ruan gin. Dzi wasa atupa ampap tauf ani sib i wayada agu u, da agu anu atupa tauf ani sib bada marafain i wayada dzi u. 53 Abraham da Nahor da ramagan Tera Anutu gan bu amunti wasa i raruda agu da dzi bida agi maa runta asub. Ibinigi da Yakop itsarif ruan da Laban i ramagan Isak Anutu gan biagan aru rib rata nidzun au gin ugu. 54 Da itsara apu da Anutu
43
31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31 31

Nan Udzudan Mia Wasa i Yakop da Laban

31:47 Bian Yegar Sahaduta mia nan Aramaik da bian Galid mia nan Hibru waigan bitsinta marabuntup i rima maran furan.

Genesis

65

imi mamai igi da inu gayan rusan iba da irut impru ruan iga nam. Gada nam sib da ribaraan santan igi nigi. 55 Pisa tata maan nigi da Laban itsutsuf rumpun rusan da narun rusan finam iru igi da ifinti ribaraan. Da araan itip ifa gampan.
31 32

32
32

Yakop ibinigi irut utupan yuri da imi sanaban ifan da Anutu aira gan utup maan iwa da araan imi sanab igi. 2 Yakop itsaa da ini, Mumai aruani isu Anutu gampan sia-ari. Ibinigi da Yakop ifari i biagan Mahanaim, waigan ibiani gamp sia-ari irurun. 3 Gubu arigi da Yakop raigan Isau impa imi intap Seir, bian maan Idom. Yakop itain garaman uda sisi imu ifan da araan raigan Isau. 4 Yakop ini da garam uda sisi i uda araan nifugan fadan da nidan da Isau bida ani, Garam tsira Isau, gam garam gumam Yakop itain nan bida ani, Dzi rut gaya Laban impai iba isa bawaan da aruani. 5 Dzi sa i makau, doki, dumpa da nuni, garam gum da sagat gum. Aruani da dzi tain nan ibia da dzi garam tsira ga agu da dzi gaib ruga da agu i u maram arida i dzi. 6 Da gubu garam rima sisi tipa bawaan da Yakop da ini bina, Aga yu sisi ifan da u raigam Isau da aruani da araan imi sanab iba i tsaanda agu, da garam 400 irut araan iba. 7 Yakop iriant i nan igi da irat nidzun au da waun ibarabin da maran ifur nan iyus. Ibinigi da araan itsaf gan garaman santan ruta araan badan ugu isu utup irurun da itsaf dumpa da nuni, makau da kamir isa utup irurun ibinigi. 8 Araan maran ifur ibiani, Bida Isau badan da ruta utup maan isa ruan da waidan da utup maan isa runtan. 9 Da Yakop yugin ibiani, O dzi rumpuga Abraham da ramaga Isak Anutu gan. O Yawe, agu ni da dzi ibiani, Watip wafa gampam wain da gam utupam, da dzi bu ampa taya agu da nana u nagam mpadan nawa arubini au. 10 U garam gumam dzi ani wadaum i u nagam maram aridan da mpada taya dzi da gubu santan. Gubu aru dzi isa mpui Jordan ani udzi ugu da dzi ba bai sasa--dzi gif itipa au. Da bitsinta aruani dzi tip iba impru da utupa irurun. 11 O Yawe, warim dzi sib i dzi rat i dzi raiga Isau bu aba da nais dzi nampru da sagat da mama narun santan. 12 Da bitsinta u ni da dzi sib ibiani, Dzi bu ampa taya agu da
1
32 32 32 32 32 32 32 32 32 32 32

Yakop Itip Rugan i Waan da Isau

66

Genesis

nana u nagam mpadan nawa arubini au, da nautus u yain rusam nayus nasa sasanuai mia uruts rian, da garam gar maan wasa i farisan fantsupa sib u. 13 Gia arigi da idzia, da pisan da araan irants nam riman da raigan Isau: 14 nuni rinan 200 da nuni arapu 20, dumpa rinan 200 da dumpa arapu 20, 15 kamir rinan 30 ruta narun ruas, makau rinan 40 da makau arapu 10, doki rinan 20 da doki arapu 10. 16 Araan itain garam guman imunti isa apu gan utup utup igi santan i mua gin da ini bina, Agam wayu apu ani da wamu wafa i dzi da wayu da watain taptap i ruam. 17 Yakop isanti nan da garam guman mua miamun ibiani, Gubu dzi raiga Isau bawaan da agu da guta i agu, Maa garam guman agu, da agu fa anu, da maa apu gan ani? 18 Da wani wabiani, Yakop, u garam gumam, apu gan sib ani. Da itain iba da agu, dzi garama tsira Isau, i suda u nagam. Da araan ru iyu imi bampan i agai. 19 Da ru ini nan ibinigi da garam gum atsua ba da mia wasa ibinigi au ifan isa garam gum santan, Agam wani nan bitsinta aru dzi nidan da agam igi da gubu agam waan da araan. 20 Da wani nan wasi rutin nabiani, U garam gumam Yakop ru imi bampan iba i agai. I araan maran ifur ibiani, Bida dzi tainda nam ani muan da dzi bu arasu araan wau tsakia gan mu ugu. Da gubu araan bawaan da dzi da maran bu asamu wau tsakia gan igi, da nugun bu anuf i dzi da nau dzi nayab. 21 Ibinigi da Yakop itain apu rima suda Isau gan ugu imu ifan. Da idzia arigi da araan ru igi mumai igi.
32 32 32 32 32 32 32 32 32

Idzia arigi da Yakop yuri da iyu finin rusan iru da sagat guman iru igi impru da narun rusan marub 11 da yis mpui Jabok udzi ifa marafain. 23 Araan itain ribigi ifa sib marafain da itip iba da ini da garam gum i uda nam bunump santan fada marafain mpruan. 24 Yakop runta ru impai nigi da garam maan iwa rutin, da irut impu ruan da idabir i ruan i ruaa ruan isa gubu pisan. 25 Garam igi itsaan i araan wasa i dabira i Yakop da yis Yakop ump marafain da igru ruan. 26 Da garam igi ini da Yakop, Watain dzi da dzi nafan. Gubu ina i pisan.
22
32 32 32 32 32

Yakop da Anutu Idabir i Ruan

Genesis

67

Da bitsinta Yakop idudunti i araan da irim udzu da araan ini bina, Wasa u! Bida u fintida dzi sib da dzi bu atain bai rai i agu da wafan. 27 Ibinigi da garam igi igut i araan ini bina, U biagam wai? Da araan ini bina, Dzi biaga Yakop. 28 Da garam igi ini bina, Wasa i ru faria u biagam Yakop u. I u su gudzu uris da Anutu da garam gar impru. Da u yus. Ibinigi da aruani da bu afari agu biagam nabi Israil (waigan ibiani isu gudzu uris da Anutu). 29 Da Yakop igutin, Da isa i u nida biagam wasi da dzi? Da bitsinta garam igi ini bina, Wain idzuwai da u gut i dzi i dzi biaga? Da ifinti Yakop i nigi. 30 Ibinigi da Yakop ifari gamp arigi biagan Penuel (waigan ibiani Anutu maragan) da ini, Dzi tsaan Anutu maran i mara nidzuga rururuan, da dzi ru impa marata. 31 Gubu iyab iba da Yakop itain Penuel rai da intsu i fagan ifan, i wain iru araan ump marafain igru ruan. 32 Ibinigi da gubu aruani da garam Israil anu iga apu far mia ump u, i wain iru araan yis Yakop far mia ump ugru.
32 32 32 32 32 32 33

33
33

Yakop ira i maran da itsaan Isau ruta garaman 400 badan. Da itain narun rusan yatsu rinan ruas, Lia, Retsel da gan sagat guman iru igi. 2 Itain sagat gum iru igi impru da narun rusan imu miamun. Ida Lia da narun rusan yatsu ifan. Da Retsel da narugan Yosef imi bampan gin. 3 Yakop rugan imu ifan i riban santan, da yidza fagan da itauf maran iru intap da yuri, da ina ibinigi au isa 7 imi sanab ifan da raigan. 4 Da bitsinta Isau irunt iba i waa da raigan da impu Yakop da itsutsuf araan. Da rib iru igi ira da ruan. 5 Da Isau ira i maran da itsaan sagat da mama narun da igutin, U rut rib idzuwai bian aga ba? Da Yakop ini, Nigi mama narun Anutu mara-ampi gan riman da dzi, u garam gumam. 6 Da sagat gum iru igi da narun rusan iba da yidza fagan da itauf maran iru intap imi Isau maran. 7 Ida Lia da narun rusan iba da itatapua iru intap imi Isau maran. Raiyi da Yosef da rinagan Retsel iba da runa ibinigi au. 8 Isau ini bina,
1
33 33 33 33 33 33 33

Yakop da Raigan Isau Iwa da Ruan

68

Genesis

Dzi mia naga badan da dzi tsaa apu utup utup, da nigi waigan ibianu? Yakop ini araan nangan mua ibiani, Nam dzi riman da agu igi da dzi rim i yafada u waum i u tsaanda dzi bini. 9 Da bitsinta Isau ini bina, Raigan, dzi sa inti au. Nigi runami da agu. 10 Da Yakop ini, Ima. Dzi gampun ruga da agu. Dzi yut apu ani ruta wauga santan ibia da agu. Bida u maram arida i dzi da wayu. I dzi nugu itsia nidzun au i tipa tsaanda u maragam ibi dzi tsaanda Anutu maran, i u yu dzi iyab. 11 Dzi gaib ruga da agu i uda nam dzi riman da agu igi. Anutu isu mara-ampi da dzi da dzi wasau ruga i nam maan u. Yakop irim udzu da Isau isa araan itaga ruan i udan. 12 Da Isau ini da Yakop, Agi mprua ruga fadan. 13 Da bitsinta Yakop ini da araan, Dzi garama tsira, u tsaan mama narun narun aga anu tsira tsira u. Da dzi nampa taya makau da dumpa rinan narun ruas rututan. Bida dzi usudan da yua sanab gunti da gubu bitsinta au da apu santan bu amamp sib i. 14 Ibinigi da garam tsira, wamu wabia i dzi, u garam gumam. Dzi bu ayu da nairab i apu santan da mama narun natsu agu nabia nasa waa da agu mia intap Seir. 15 Isau ini, Da nabinigi da dzi natain garam fain da agu i rima agu sib. Da Yakop ini araan nifugan mua ini bina, Daki tsira. Da bitsinta anu naa bidanigi u. Ma maram anu fura sanab ampibian u. Aga sa. Da bida u maram aridan da aga bu ami bampan i agu. 16 Ibinigi da gubu arigi da Isau itain araan rai da itip iyu ifa Seir. 17 Da bitsinta Yakop yuri da intsu ifa Sukot. Waan nigi da araan irim gan uaran, da irim uar tsapara fain i gan apu gan santan mpadan gin. I wain igi da ifari gamp igi biagan Sukot, waigan ibi uar tsapara. 18 Impai nigi gubu fain sib raiyi, da Yakop iyu iba da ibawa bini au imi gamp Sekem imi intap Kanan, da impa uts au da gamp igi. Da araan sanaban yua mia Mesopotemia badan ibantsup imi nigi. 19 Da araan irim nam ntsuman isa 100 silva ifan da Hamor narun rusan, Sekem da rain rusan, i intap marafain aru araan arida uar in igi. 20 Da yantu tauf isu mumai mararam tsarada nam in i nigi da ifari i biagan El-Elohi-Israil, waigan ibiani El, Israil Anutu gan.
33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33 33

Genesis
34

69 Sekem Ina Asub i Daina

34
34

Gubu maan da Daina, Yakop narugan finam riman da Lia ugu, iyu ifan i tsaanda sagat sagat gamp igi. 2 Da Hamor, nifutsarif gamp igi, araa garam Hiwi da narugan marub Sekem. Gubu Sekem tsaanda Daina da iyafi un gin da yuntapin da ina asub in. 3 Da araan nugugan imais nidzun au i Daina da nan isu madamin bian i untapa i araan waugan. 4 Araan yaga ramagan Hamor ini bina, Wau sagat aga da dzi i suda dzi finiga. 5 Gubu Yakop uda sisi i araan narugan finam igi waa da sanab asub, da wana nam maan u, i narun ruas ifa sib i mpada taya apu santan, da impa ntras au. 6 Da Sekem ramagan Hamor ifa i ruta Yakop tipa nan igi. 7 Gubu Yakop narun rusan mia gum bawaan da ba rianta i nan da nugun itsakia tsira bian, i Sekem naa sanab asub i ribaraan nafugan da nigi isu mia tsira bian da Israil utupan. Uwayant bidanigi anu sanab bini maan u. 8 Hamor ini da Yakop da narun rusan ibiani, Dzi narugan Sekem waungan iyu u narugam finam aga nidzun au. Dzi gaib ruga da agam i agam rima Daina suda araan finigan. 9 Nam uda ruan nami wasa i agam da agai; warim narum rusam finam da agai da wau aga naru rusa finam nasu agamam nabinigi. 10 Da wampa wasa i agai; intap rumi da wampa gin da wana gumam in nasa maragam furan da wayu intap fain nasu u nagam. 11 Da Sekem ini da Daina nafun rusan da ramagan ini bina, Dzi gaib ruga da agam; dzi ni uda agam nafugam suda dzi finiga. Dzi bu arim nam ntsuman idzuwai agam gutagin. 12 Warim nam bunump gudzugan. Bida agam maram fura i rima tsira bian, da wani, da dzi bu arim, bida agam rima mama finam arigi da dzi suda dzi finiga. 13 Da bitsinta Yakop narun rusan yi-iyu Sekem da Hamor i nam idzuwai Sekem naa da ribaraan nafugan Daina. 14 Da ini bina, Aga wasa atsua sanab bida arigi. Aga wasa i rima nafuga da garam maan mamida i safa riniubit u. Nigi bu asu rinin miaan tsira da agai. 15 Aga sa i nida nifu da agu i uda araan bida u naa nam bida aruani suda miamun: agu da garam gampam ani sib au nasaf riniubit nabi agai. 16 Ida aga bu arim naru rusa finam da agam, da nayu agamam. Da aga bu ampa wasa i agam da nasu
1
34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34

70
34

Genesis

garam utup bitsinta. 17 Da bitsinta bida agam buginda i safa riniubit, da aga bu ayu nafuga da narut afan. 18 Hamor da narugan Sekem itsaa ribaraan nangan nidan igi iwa bini au. 19 Da Sekem nugun itsia i uda Yakop narun finam igi da iyu nan igi iyab su au. Da araan ramagan utupan itsarif araan isarimp ramagan Hamor. 20 Ibinigi da Hamor da narugan Sekem ifa gan gampan igi mumai gan mprua maran gin da ini nan wasi da gan garaman sib au ibiani, 21 Garam utup igi isu agi rinu rusa nidzun. Agi natain ribaraan nampa agi intapa da nana guman gin nasa maragan furan. Intap ani tsira bian isa agi da ribaraan. Da agi sa i uda ribaraan narun rusan finam da ribaraan isa i uda agi ga. 22 Da bitsinta ribigi bu ani nifun i ruta agi mprua rua mpada suda garam utup bitsinta bida agi naa nam bitsinta au bida ani: garam sib au nasaf riniubit nasa ruan, nabi ribaraan naan. 23 Bida agi naa bidanigi da ribaraan makau gan da apu gan da nagan santan bu asu agi ga. Ibinigi da agi nana nam ribaraan nidan igi da ribaraan bu ampa wasa i agi. 24 Garam gamp igi santan iriant i nan igi, da sib au irut Hamor da narun Sekem isaf riniubit. 25 Gubu iru da bits ntsupan da garam santan ru mpadan da tsakia tsira da Yakop narun rusan iru, Simion da Liwai, Daina nafun rusan igi, iyu bainatan da yata gamp isu nam runta fafun da yis garam da mama marub gamp igi sib au funub. 26 Da yis Hamor da narugan Sekem funub da iyu nafugan Daina i Sekem uaran da irut ifa gan arun. 27 Yakop narun rusan fain iba tsaan garam santan mampa sib da iyu nam santan mia gamp igi iyab i Sekem nagan maisan naa i ribaraan nafugan. 28 Ribaraan iyu dumpa, nuni, makau da doki impru da nam mia gamp wasa da mia mana santan. 29 Ribaraan iyu ribigi nam bunumpan mara maran sib au impru da sagat da mama narun da nam idzuwai mia uar wasa santan. 30 Ntsupa sib da Yakop ini da Simion da Liwai ini bina, Aruani da agam irim barabin tsira bian au da dzi, da ina dzi biaga imais. Garam Kanan da Peris mpada intap ani bu abugin dzi nidzun au. Agi anu ampibian u. Garam gamp ani bida mprua ruan da udzuda nan sib i waa gamp da bu ais agi sib.
34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34 34

Genesis
31
34

71

Da bitsinta Yakop narun rusan iru igi ini i nangan mua ibiani, Aga tusa mara i garam bidanigi i naa sanab asub yaba i aga nafuga bida araan sagat sanab maan, a?
35

35
35

Da Anutu ini da Yakop ibiani, Wauri da watip wafa gamp Betel da wampai nigi da warim mumai mararam tsarada nam in da dzi Anutu aru waan da agu da gubu u runta sinu raigam Isau badan ugu. 2 Yakop iriant i Anutu nangan igi da ini da utupan da riban ruta mpadan ibiani, Agam santan watiri gam mugus maraganun gam udan ugu rai da wayi mpui da watip rugam bini da watsuf arukui gam sapan. 3 Ida agi bu ayab gamp Betel, da dzi bu arim mumai mararam tsarada nam in da Anutu aru naa dzi nanga udagin suda nidzun. Araan irim dzi sib da gubu dzi waan da barabin ugu, da impa taya dzi i sanab santan aru dzi fada gin ugu. 4 Ibinigi da ribaraan santan itapu mugus maraganun santan impru da nam arida i rian da irim da Yakop. Da Yakop iraf ntsuf in imi gai tsira wain mia Sekem da idzufu sib. 5 Da Yakop irut ampan gan itumua nagan santan da ifan. Da Anutu itain nam ratan tsira ibuafir gamp santan mia uts da ribaraan fadan da maa wadaru u. 6 Yakop da ampan gan santan igi ibawa gamp Luts mia intap Kanan. Luts igi gamp Betel biagan ratar. 7 Mian nigi da araan yantu tauf isu mumai mararam tsarada nam in da ifari mumai arigi bian ibi El Betel (waigan ibi Anutu Mpada Betel), i Anutu iwa da Yakop imi arigi da gubu araan runta sinu raigan badan. 8 Gubu aru ribaraan mpadan nigi da Debora, Rebeka sagatan mpada taya gin, imamp da ribaraan irim araan imi gai tsira wain imi Betel. Ibinigi da ifari gai igi biagan Gai Siisia. 9 Da Yakop tainda Mesopotemia rai da tipa fada intap Kanan sib, da Anutu itip iwa da araan imi nigi da ifinti araan. 10 Da ini da araan ibiani, U biagam Yakop. Da aruani da wasa i ru tipa faria u biagam Yakop u; bu afari u biagam fa Israil. Ibinigi da Anutu ifari araan biagan Israil. 11 Da Anutu ini da araan, Dzi Anutu Nampa Wain ini da agu ibiani, warim narum ruas nautus i ruan nawa nasisu nabinigi. Mia agu da garam wain wain da ki ruas bu awa nabinigi. 12 Da intap dzi riman da u
1
35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35

Yakop Itip Ifa Betel

72

Genesis

rumpugam Abraham da ramagan Isak aruani isu agu gam. Hai, aruani da dzi rima da agu, da bu asu u tafagam taptap yain rusan nagan. 13 Da Anutu itain araan rai i mumai aru Anutu ruta araan nidan nan da ruan gin ugu da ifan. 14 Yakop yantu tauf gunti maan imi mumai Anutu nida nan da araan gin ugu da iyats wain da madamin ragun gin isu ampap santia mumai mararam tsarifa Anutu gin. 15 Da Yakop ifari mumai Anutu ruta nida nan da ruan gin igi biagan Betel--Anutu uaran.
35 35 35

Yakop irut utupan itain Betel rai da iyu ifan i waa gamp Efrata. Ru yua fadan da Retsel gubu gan naa i apian iwa da ipri da nam tsakia tsira bian iyus. 17 Da araan rima narun ruta nam tsakia tsira da gan sagatan rima sib ini da araan ini bina, U anu ratan u, i u rim marub maan. 18 Da gubu Retsel ntafa gin i mampan da ifari mama mitan igi biagan Benoni (waigan ibi mama uda tsakia gin). Da bitsinta ramagan Yakop ifari i biagan Benyamin (waigan ibi mama gifa gamp). 19 Ibinigi da Retsel imamp da irim i sanab fada Efrata (gamp Betlehem biagan ratar). 20 Mia Retsel ntsufan rima gin da Yakop ira i tauf gunti maan da inta iru isu ampap i santia Retsel ntsufan gia gin. Da tauf igi ru imunti da aruani. 21 Israil yuri da ifan da iyus uar gunti tsaanda dumpa sib nida Eder gin ba da yari uaran iru. 22 Gubu Israil ru mpada mia nigi da Ruben yata da irut ramagan sagat guman Bilha igi da Israil iriantin.
16
35 35 35 35 35 35 35

Retsel da Isak Nagan Mampan

Yakop narun rusan marub 12 rima da finin rusan ugu ibiani: Lia sagat miamun irim: Yakop narugan miamun Ruben, Simion, Liwai, Yuda, Isakar, da Tsebulun. 24 Retsel irim: Yosef da Benyamin. 25 Bilha, Retsel sagat guman, irim: Dan da Naftali. 26 Tsilpa, Lia sagat guman, irim: Gat da Aser.
23
35 35 35 35

Genesis

73

Nigi Yakop narun rusan mpada Mesopotemia da riman ugu igi. Yakop ibawa da ramagan Isak i gamp Mamri, mia uts da gamp Kiriat Arba (bian maan Hibron) aru Abraham da Isak mpada gin ugu. 28 Isak impai udzufan isa 180, 29 da ifufi nidzun bian au da araan imamp. Da narun rusan Isau da Yakop irim araan.
27
35 35 35 36

36

Nani Isau (nida Idom) tafan rusan nangan ragidan. Isau iyu finin irurun imi Kanan: Ada, Elon garam Hit ugu narun finam, da Oholibama, Ana narun finam da Tsibion garam Hiwi rumpugan. 3 Araan itip iyu Basemat, Ismail narun finam da Nebaiot nafun finam, impru ibinigi. 4 Isau irim narun ruas da finin rusan ibiani, Ada sagat miamun irim Elifats, da Basemat irim Ruel. 5 Da Oholibama irim Jeus da Jalam da Kora. Isau irim narun rusan igi da gubu aru araan mpada mia intap Kanan. 6 Raiyi da Isau iyu finin rusan da narun rusan, impru da garam guman, da makau gan da apu gan santan, da nagan santan uda mia Kanan ugu da intsu iwa sinu raigan Yakop, da ifampa intap wasa maan rugunti i araan. 7 I intap araan da raigan Yakop mpada gin isisu ruan i ribaraan makau gan da dumpa gan da nuni gan, da wasa i rima ribaraan sib u. 8 Ibinigi da Isau (bian maan Idom) ifa mpa imi intap mamai Seir.
1 2
36 36 36 36 36 36 36 36

Isau Tafan Rusan Nangan

Nigi Isau, garam Idom ramagan mpada intap mamai Seir ugu, yain rusan:
9
36

Isau narun rusan marub biagan ibiani: Elifats, Ada narugan, da Ruel, Basemat narugan. 11 Elifats narun rusan marub ibiani: Teman, Omar, Tsefo, Gatam da Kenats. 12 Elifats sagatan maan Timna irim Amalek. Nigi Isau finigan Ada rumpun rusan. 13 Ruel narun rusan marub biagan ibiani: Nahat, Tsera, Sama da Misa. Nigi Isau finigan Basemat rumpun rusan. 14 Oholibama, Isau finin maan, Ana narun finam da Tsibion rumpun finam, irim Jeus, Jalam da Kora. 15 Da utup utup waa mia Isau narun rusan ibiani: Elifats, Isau narugan miamun, isu garam utup bida ani tafagan: Teman, Omar, Tsefo, Kenats, 16 Gatam da Amalek. Ribaraan isu
10
36 36 36 36 36 36 36

74
36

Genesis

Ada, Isau finigan, yain rusan. 17 Da Ruel, Isau narun maan igi, isu garam utup bida ani tafagan: Nahat, Tsera, Sama da Misa. Ribaraan isu Basemat, Isau finigan, yain rusan. 18 Da Isau finigan maan Oholibama, Ana narugan finam, isu garam utup bida ani tafagan: Jeus, Jalam da Kora. 19 Garam utup utup igi Isau (ma Idom) yain rusan.
36 36

Garam Hor mpada intap Idom igi mu biagan Seir yain rusan ani. Ribigi impa utup utup yatsu tafan rusan biagan ibiani: Lotan, Sobal, Tsibion, Ana, 21 Dison, Etser da Disan. Ribarigi Seir narun rusan da garam Hor garam gudzun rusan imi intap Idom. 22 Da Lotan narun rusan marub ibiani: Hori da Hemam. Lotan nafugan Timna. 23 Da Sobal narun rusan marub ibiani: Alwan, Manahat, Ebal, Siefo da Onam. 24 Da Tsibion narun rusan marub ibiani: Aia da Ana. Ana arigi impa taya ramagan Tsibion doki gan imi nam mana dadauntan da araan isu miamun i tsaanda mpui maran sasusan fain. 25 Da Ana narun rusan ibiani: Dison da nafugan finam Oholibama. 26 Da Dison narun rusan marub ibiani: Hemdan, Esban, Itran da Keran. 27 Da Etser narun rusan marub ibiani: Bilhan, Jawan da Akan. 28 Da Disan narun rusan marub ibiani: Uts da Aran. 29-30 Garam ani garam Hor gudzun gudzugan mpada intap Seir biagan ibiani: Lotan, Sobal, Tsibion, Ana, Dison, Etser da Disan.
20
36 36 36 36 36 36 36 36 36 36

Seir Yain Rusan

Mu garam Israil mamida suda ki, da garam bida ani isu ki i intap Idom: 32 Beor narugan Bela isu king miamun impa taya Idom. Da gan gampan biagan Dinhaba. 33 Gubu Bela mampan, da Tsera narugan Jobap mia gamp Botsra iyu araan mumai gan isu ki. 34 Gubu Jobap mampan, da Husam, garam mia intap Teman, iyu araan mumai gan isu ki. 35 Gubu Husam mampan, da Bedad narugan Hadad mia gampan Awit, isa garam gamp Midian sib mia intap Moab ugu, iyu araan mumai gan isu ki. 36 Gubu Hadad mampan, da Samla, garam gamp Masrika, iy u araan mumai gan isu ki. 37 Gubu Samla mampan, da Siaul, garam gamp Rihobot mia mpui rian, iyu araan mumai gan isu ki. 38 Gubu Siaul mampan, da Akbor narugan Bal-Hanan iyu araan mumai gan isu
31
36 36 36 36 36 36 36 36

Garam Idom Ki Rusan

Genesis
36

75

ki. 39 Gubu Akbor narugan Bal-Hanan mampan, da Hadad iyu araan mumai gan isu ki. Araan gampan biagan Pau, da finigan biagan Mehetabel, Matret narugan finam da Metsahap rumpugan. 40-43 Isau garam Idom tafagan da yain rusan utup utup ibiani: Timna, Alwa, Jetet, Oholibama, Ela, Pinon, Kenats, Teman, Mipsar, Makdiel da Iram. Intap garam utup igi mpada gin iyu bian yatsu garam gudzun igi biagan. Nigi Isau tafan rusan.
36 37

37

Yakop impa intap Kanan, gamp araan ramagan mpada gin mu ugu. 2 Yakop da narun rusan nangan ibiani: Yosef mama fa, udzufan 17, irut rain rusan, Yakop finin rusan Bilha da Tsilpa narun rusan, impa taya gan dumpa gan da nuni gan. Da Yosef iba da ini rain rusan igi nagan maisan naan wasi da ribaraan ramagan. 3 Israil maran yari nidzun au i Yosef iyus narun rusan fain igi, wain ibi araan ifufi da Yosef iwa. Ibinigi da araan itip arukui grigri gunti bini maan da Yosef. 4 Da gubu araan rain rusan tsaanda bida ribaraan ramagan irim waun nidzun au da araan iyus ribaraan, da nugun irua i araan da ifi i nan au rutin. 5 Gubu maan da Yosef ipuafub da ifis i nagan puafuban da rain rusan. Da rain rusan riantagin da nugun irua nidzun iyus i araan. 6 Yosef ini da rain rusan ibiani, Agam wariant i dzi naga puafuban dzi tsaandan: 7 Dzi tsaan agi santan impru rua udzuda wit punpun saa rua mia gum wasa. Da gubu agi udzudan da dzi ga su au irai i ruan da imunti rururuan au yab da agamam iba mi iwafi dzi ga da irim antu iru rutin. 8 Da rain rusan ini bina, U maram mafur i suda ki da mpada taya agai? Ma u mani suda gudzun i aga santan? Ribaraan nugun irua nidzun au i araan da ibugin araan i nagan puafuban da gan nangan fisagin. 9 Da araan itip itsaa nam puafuban maan da itip ifisin da rain rusan ini bina, Agam wariantin. Dzi tip itsaa nam puafuban maan. Dzi tsaa gubu da ukam da antam 11 idzaa fagan da dzi. 10 Araan ifis i nagan puafuban igi da ramagan da rain rusan. Da araan ramagan impi araan da ini, U nagam puafuban igi ibianu? U mani rinagam da dzi da raim rusam badan da idzaa faga rua agu maram? 11 Araan rain rusan ifis i araan, da
1
37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37

Yosef Nagan Puafuban

76

Genesis

bitsinta araan ramagan maran ifur i nan ampibian iyus imi i uwayantan i araan nagan puafuban igi.
Yosef Rain Rusan Itain Araan Rai da Garam Ismail da Iyu Ifa Idzip
37 37

Gubu maan Yosef rain rusan ifa Sekem sib i mpada taya ribaraan ramagan dumpa gan, 13 da Israil ini da Yosef ibiani, U raim rusam impa taya dumpa imi uts da gamp Sekem. Da dzi ni u atsua raim rusam da tsaanda ribaraan. Da Yosef ini, Hai, rama. Dzi bu afan i. 14 Da ini da araan impru ibiani, Wafa tsaa raim ruas nagan mpadan da mpada taya dumpa ibianu. Watsaa sib da watip wau sisi waba da dzi. Ibinigi da Yakop itain Yosef imi bump Hibron ifan i araan impa imi nigi. Gubu Yosef fawa sib Sekem, 15 da garam maan itsaan araan yua mia puatsi mana igi bafadan da igutin, U sau wai? 16 Da araan ini, Dzi sau rai rusa. Da bida u tsaanda ribaraan gan fada gin da mpada taya dumpa gan gin, da isa i u ntuaa ribaraan gan mpada gin da dzi? 17 Da garam igi ini araan nifugan mua ibiani, Ribaraan itain nani rai da ifa sib. Dzi riant i ribaraan nida nan da ruan bida ani, Agi fada Dotan. Ibinigi da Yosef yatsu rain rusan da iwa da ribaraan santan imi Dotan. 18 Da bitsinta gubu ribaraan tsaandan Yosef fada rugunti i ribaraan da musa bawaan, da yudzu nan i isa araan funub. 19 Da ini da ruan ini bina, Ari tsaan! Garam puafuba funub au ugu iba. 20 Ya! Agi isa araan funub da tapuda rua ntsuf uta ani maan, da nani apu buman maan igara araan funub. Da agi natsaa i gan nagan puafuban igi nakap nidzun nabianu. 21 Gubu Ruben rianta i nan ribaraan tipan igi da yintsa nan i rima araan sib sinu ribaraan baigan da ini, Agi anu isa araan funub u. 22 Agi ruga anu suda bai bi. Watapu waru ntsuf mpui ria gin mia nam dadauntan ani, da anu wayada araan u. Ruben ini nan ibinigi i maran ifur i rima araan sib da tipa uda araan maradzigin au badan da ramagan. 23 Ibinigi da gubu Yosef bawaan da rain rusan, da ribaraan impu araan da igru i gan arukui gan grigri gunti bini igi sinu 24 da iyu araan ifan da itapu iru ntsuf mpui ria gin igi.
12
37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37

Genesis
25
37

77

Ribaraan impru ruan impai i naa i gada nam, da irai i maran da itsaan garam Ismail ruta gan kamiran mia gamp Giliat bada i rua Idzip. Gan kamiran iyu nam bunump bida ani iyus: asam ma wasub wasub da gai gurun gaunt waa bini. 26 Yuda ini da rain rusan ini bina, Bida agi isa raiga funub da buafira agi naga suda bai bi igi, da nigi nabu rim agi sib nabianu? 27 Agi natain araan nafan da rib Ismail badan aga, nasu mama gum uta au, da agi anu wayada bai i araan maan u. Nigi agi raiga, agi bi ga rururuan. Da rain rusan iyu nan igi iyab. 28 Da gubu garam Midian suba nam bunump fain bawaan da Yosef rain rusan yuntap i araan iyab sinu ntsuf da itain araan da garam Ismail igi (nida Midian gin). Da garam igi irim nam bunump 20 silva, barabin gan isa 200 gram, da iyu araan iru Idzip. 29 Da gubu Ruben batipa fada ntsuf da sauda Yosef wasi da waun ibarabin nidzun au da igari arukui gan. 30 Da araan itip ifan da rain rusan da ini, Ai! Yosef anu ru impa ntsuf aga u. Dzi nabu ni nan nabianu? 31 Ida ribaraan yis nuni maan funub da iyu Yosef arukui gan da ifiru i bi. 32 Da ribaraan iyu arukui igi ifan da ramagan. Da ini bina, Aga wa da arukui ani. Da watsaan. Mani u narugam arukui gan ani ma ima? 33 Raman isrugin da ini, Hai, dzi naruga arukui gan araan ani. Apu buman maan igara araan funub da itsiar fafarab da iga sib. O dzi naruga Yosef! 34 Yakop nugun ibarabin nidzun au i narugan, ibinigi da igari arukui gan da yatsuf arukui raa rutin, da ira i narugan gubu ampibian au imi ibinigi. 35 Araan narun rusan marub da finam santan iba i yafada araan waun, da bitsinta araan ibugin da ini, Ima. Dzi bu ara au nabiani nasa dzi tipa atsua naruga i garam mampan gampan. Da Yakop ira imi ibinigi au. 36 Da gubu arigi da rib Midian iyu Yosef ifa Idzip da itain araan da Potifar, garam suda gudzun i garam sia-ari muntida sib i Ki Farau, da araan isu i gan mama guman uta au.
37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 37 38

38

Mia gubu igi da Yuda itain rain rusan rai da iru i ruta garam bits mpada Adulam biagan Hira. 2 Mpadan nigi da Yuda iwa da garam Kanan bits, biagan Sua, narun finam. Araan
1
38 38

Yuda da Tamar Nangan

78
38

Genesis

iyu da irut impai. 3 Da sagat iwaun da irim araan narugan marub maan da inu araan biagan Er. 4 Impai da sagat igi itip iwaun da irim narun marub maan da ifari i biagan Onan. 5 Impai da araan itip iwaun da irim narun marub maan imi gamp Kedzib da inu araan biagan Sela. 6 Gubu Yuda narugan marub miamun Er suda garam sib, da ramagan iyu sagat maan rutin, biagan Tamar. 7 Da bitsinta Er iwa maisan imi Yawe maragan da Yawe yis araan funub. 8 Da Yuda ini da Er raigan Onan ibiani, Warut raigam sagat yarufan wagi natsu agi sanaba, i rima narun rutin i utusa u raigam yaigan ru fadan. 9 Da bitsinta Onan isrugin sib ibi mama narun igi wasa i suda araan gan u, ibinigi da gubu araan ruta raigan sagat yarufan igi gian da ina da iyats mpui iran gan rai iru intap i Tamar anu waundan da rima narun i utusa raigan yaigan u. 10 Yawe itsaan Onan sanaban naan igi iwa maisan i maragan, da yis araan funub. 11 Yuda irat i narugan Sela mampan bida rain rusan ugu. Ibinigi da ini da bugan Tamar ibiani, Watip wafan da wampa ramagam gampan nabi sagat yaruf nasa dzi naruga Sela yia suda garam sib. Ibinigi da Tamar itip ifa ramagan gampan i ruta riban mpadan. 12 Yuda impai nigi gubu gunti bian da araan finigan, Sua narun finam, imamp. Araan impai isa araan maran dzidziwandan, da araan irut rinugan Hira, garam Adulam, ifa Timna i tsaanda garaman trapa araan dumpa gan rinifufun. 13 Gubu rib fain nida sisi da Tamar nida bina, U bugam ini fada Timna i trapa dumpa gan rinifufun, 14 da Tamar igru umpuafan rai da ipati gudzun da maran sib i bru paparatan i maa anu faria araan u, da impa gamp Inaim muantsi nifugan imi sanab fada gamp Timna. Araan itsaan ibi Sela isu garam sib da Yuda watsu nangan i Sela uda araan suda i finigan u. 15 Ibinigi da gubu Yuda tsaanda araan da ini sagat sanab au gin, i araan ipati maran sib. 16 Araan anu isrugin ibi araan bugan u, da yis sanab udzi ifan da ini, Ama. Dzi ni ruta agu gian. Da araan ini, Bida u ruta dzi gian da u burima nam idzuwai da dzi? 17 Da Yuda ini, Dzi bu atain nuni naru fa bits mia dzi apu ga mpada taya gin naba da agu.
38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38

Genesis

79

Da Tamar itip igutin, Hai. Da isa u rima nam maan mu da dzi i santia bida u ni nan nidzun da dzi, nasa u rima nigi badan? 18 Da araan ini, U maram yari i nam idzuwai arigi i dzi riman da agu? Da Tamar ini, U nagam suundan suda u maram nampru da u itipam yua gin. Ibinigi da Yuda irim da araan da irut igi da araan iwaun. 19 Tamar itiri Yuda rai da ifan. Da igru bru paparatan buafira maran sib in ugu rai, da itip yatsuf umpuafan. 20 Yuda itain rinugan Hira, garam Adulam ugu, i uda nuni naru fa i fada da sagat ruta gian ugu da tipa uda i gan nagan riman rutin ugu, da bitsinta isau araan wasi. 21 Da igut i garam mpadan nigi ini bina, Sagat sanab mpada sanab rian Inaim ani impa anu? Da ribigi ini bina, Sagat sanab maan wampai ani maan u. 22 Ibinigi da araan itip ifan da ini da Yuda ibiani, Dzi sau sagat araan da dzi wawa rutin u. Garam mpadan naga ini da dzi ibiani, Sagat sanab maan wampai ani maan u. 23 Da Yuda ini, Araan runayu nam igi. Dzi bugin agi rusaudan da ampan rubua ruan i agi. Dzi rim nuni igi ifan da araan ibi dzi nida rutin ugu. Da bitsinta u wawa da araan u. Da isa i. 24 Ukam iru da bits ifa sib da rib fain ini da Yuda ibiani, U bugam Tamar ina rugan ibi sagat sanab. Da aruani da araan iwaun sib. Da Yuda ini, Wayu araan waba da wafaa i dzaf nasa araan mampan. 25 Gubu garam uda araan waa ba, da araan irim nam bugan riman ugu da sisi ibiani ifan da bugan, Garam suda wain i nam bida ani iwa da dzi, da dzi waun. Watsaan da wafari i maa nam maragan da itipan yua gin ani. 26 Yuda isrugin da ini, Araan wana asub u; dzi su asub. Araan ina sanab igi i dzi warim araan da naruga Sela ibi dzi nidan. Da Yuda watip irut igi u. 27 Tamar gubu gan naa i apian da mama marub bampu imi araan waun wasa. 28 Gubu aru araan apian igi da mama narun maan yintsi bain imu ba. Da sagat rima sib idzur fufuai bi i araan bain da ini, Mama narun aruani isu miamun. 29 Da bitsinta mama narun igi itip intsruk bain yata ifan da gan raigan isu miamun i waa ba, da sagat rima sib ini, U bra gudzum
38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38 38

80

Genesis

i muantsi da u wa ba. Da ifari araan biagan Perets (waigan ibi braa muantsi i waan). 30 Ida raigan udzuda fufuai bi i bain ugu iwa yatsu araan ba. Da ifari araan biagan Tsera (waigan ibi dzadzaniaan).
38 39

39

Gubu garam Ismail uda Yosef rua Idzip ugu da Potifar irim nam ntsuman da ribaraan da iyu Yosef isu gan mama guman uta au. Potifar igi isu gudzun i ki Idzip garaman sia-ari muntida sib i araan. 2 Yawe irut Yosef, da gum santan Yosef naan mia garam gudzugan uaran iwa arubini bian au. 3 Potifar itsaan da isrugin ibi Yawe irut Yosef da ina nam santan Yosef naan iwa arubini au, 4 ibinigi da nugun inuf nidzun au i Yosef da itaga araan isu i gan garam guman mpada taya araan uaran mpruan da araan nagan santan. 5 Mia gubu aru Potifar tainda araan mpada taya i nam santan igi da fadan, da Yawe ifinti Potifar nagan santan, mia uaran da gan guman wasa, i wain iru Yosef. 6 Ibinigi da Potifar itain Yosef impa taya araan nagan santan. Da maran wafur nan maan i nida yaba i nagan santan igi maan u, ima, da bitsinta nam gadan araan gadan au. Yosef igi iyi garam mara urun da maran bini au. 7 Gubu fain fada sib da Potifar finigan iyafi un nidzun au i Yosef da ini bina, Dzi ni u badan da agi gian. 8 Da bitsinta Yosef ibugin da ini, U tsaan sib wa! Dzi garam gudzuga itain dzi i mpada taya araan uaran da gan nagan santan, da maran wafur i nam maan u. 9 Maa wasu gudzun tsira ibi dzi imi uar aruani u. Ima. Dzi garam gudzuga wapa dzi i nam maan u, da bitsinta agu au, i wain araan finigan agu. Da dzi nabu na sanab asub maisan igi nabianu? Nigi bu abi nam maisan tsira bian dzi naan da Anutu. 10 Da sagat igi rurim udzu da Yosef mai mai i ruta araan gian, da bitsinta Yosef ibugin da wasu uts da araan. 11 Gubu maan da Yosef yata uar wasa i naa guman da garam gum maan wampai nigi u. 12 Potifar finigan impu araan arukui gan ufiak da ini rutin, Waba da agi gi! Da bitsinta Yosef isagru arukui gan rai imi araan baigan da irunt iwa sinu uar. 13 Gubu araan tsaanda arukui ru mia araan baigan da Yosef runta waan, 14 da araan inu garam guman da ini, Agam
1
39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39

Yosef da Potifar Finigan Nangan

Genesis

81

watsaan garam Hibru araga. Dzi gabuga iyu garam araga iba agi uara i rima rini mia tsira da agi. Araan yata ba i arimpa dzi, da dzi rim ua. 15 Da gubu araan rianta i dzi rima ua, da itiri arukui gan rai iru da dzi, da irunt iwa bia mana. 16 Potifar finigan rugif arukui igi ragun isa gabugan bawaan. 17 Da araan ifis i nan ibiani da gabugan, Mama gum uta Hibru aru agu uda bada agi uara ugu yata uar da dzi i naa asub i dzi. 18 Da dzi rim ua da araan itiri arukui gan rai iru da dzi da irunt iwa mana. 19 Gubu Yosef garam tsira gan Potifar rianta i finigan nangan fisa i Yosef nagan naa rutin da nugun itsakia tsira bian au. 20 Da irim Yosef i karabus imi uar karabus ki rima garam naa asub in ugu. Da bitsinta Yosef mpada karabus, 21 da Yawe irut araan da ina bini gin da ina garam mpada taya uar karabus igi maran yari nidzun au i Yosef. 22 Ibinigi da garam arigi itain Yosef i mpada taya gum da garam karabus santan. 23 Garam mpada taya uar karabus igi maran wafur i tsuwara gum Yosef naan u, wain ibi Yawe irut araan da irim araan sib i naa nam santan waa bini.
39 39 39 39 39 39 39 39 39 40

40
40

Gubu fain ifa sib raiyi da ki Idzip garam gudzugan irurun, maan mpada taya garam tipa wain gurun da maan mpada taya garam taida bret, ina asub imi ki maragan. 2 Ki Farau nugun irua nidzun i garam gudzugan iru igi, 3 da irim i karabus imi garam sia-ari gudzugan uaran naa gumin, aru Yosef mpada gin ugu. 4 Da garam sia-ari gudzugan itain Yosef i mpada taya garam iru igi, da araan impa taya gin. Mpada karabus igi gubu fain sib 5 da idzia maan, da garam iru igi--garam mpada taya ki wain gurun gan ugu da garam mpada taya ki uaran taida bret in ugu--iguruan puafuban. Da gan nagan puafuban iru igi waigan ruga rugan. 6 Da gubu Yosef batsaanda ribaraan da tata, da itsaan rib iru igi waun ibarabin da maran nidzun imais wasi. 7 Da igutin, Wain idzuwai da agam waum ibarabin? 8 Da rib iru igi ini da araan ibiani, Aga iru ani itsaan nam puafuban da idzia ugu. Da garam ima i dziwara i waigan da agai.
1
40 40 40 40 40 40 40

Yosef Iragi Ki Garaman Iru Nagan Puafuban Waigan Wasi

82

Genesis

Da Yosef ini da garam iru igi ibiani, Anutu runta isu wain i dziwara i nam puafuban. Da agam wani agam nagam puafuban agam tsaandan igi da dzi. 9 Ibinigi da garam mpada taya ki wain gurun gan ifis i nagan puafuban da Yosef ibiani, Mia dzi naga puafuban da dzi tsaan bru wain maan muntida dzi mara. 10 Bru wain igi bain iru da bits. Gubu marasira puan da gan maraburuaban ipu inti, da su au da ikap da idzub inti. 11 Dzi gif Ki Farau kapan da igai wain nidzun dzuban igi gurun iru gin da irim da araan. 12 Yosef ini da araan ibiani, Nigi waigan ibiani: bru wain bain iru da bits igi iram iyab i gubu iru da bits. 13 Gubu iru da bits bu afa sib da ki bu atip ayu agu sinu karabus da natain agu i gam gumam. Da u bu atip arim kap wain gurun da ki nabi aru u naan da mu ugu. 14 Da gubu u mpada bini, da maram wafur dzi da wagaib dzi da wafis i dzi da ki i rima dzi sib i uda dzi sinu karabus ani. 15 I miamun da garam iwap dzi au imi garam Hibru intapan da iyu dzi iba ani. Da gubu dzi mpada ani, dzi wana asub maan u. Irim dzi uta au yata karabus. 16 Gubu garam mpada taya uar taida bret in rianta i Yosef ragida nam puafuban igi waigan bini da ini da Yosef ibiani, Dzi binigi. Dzi puafub da dzi tsaa dzi untuda bret tsitsu fir iru da bits tatagun i ruan mia dzi gudzu. 17 Tsitsu fir mia wagu igi fu i bret mara maran i ki gadan, da bitsinta apu dzuf idzuf iru da igan. 18 Da Yosef ini, U nagam puafuban igi waigan ibiani: bret tsitsu fir iru da bits igi iram iyab i gubu iru da bits. 19 Gubu iru da bits ntsupa sib da ki bu asaf u wam utap da narugu u nidzugam nayab gai, da apu dzuf bu adzuf aru da naga agu sib. 20 Da gubu iru da bits arigi da intua ki gubu gan rinagan apia rutin da isu nam gadan tsira au i gan garam guman santan da irut impru ruan iga nam. Da ifa yu garam iru rima i karabus ugu iba munti i gan garam guman santan maragan. 21 Da ki ini da garam mpada taya wain i tipa uda gan guman aru uda mu ugu, 22 da irugu garam mpada taya uar bret igi iyab gai maan imi namana, yatsu nan Yosef ragida wasi da ribaraan ugu. 23 Da bitsinta garam mpada taya ki wain gan maran watip ifur Yosef u. Ima. Maran isamu Yosef nidzun au.
40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40 40

Genesis
41

83 Farau Nagan Puafuban

41

Gubu udzuf irurun fada sib da Ki Farau ipuafub da itsaan araan muntida mpui Nail rian, 2 da itsaan makau dudubadan bini 7 waa mpui Nail yaba ba da gada sai mpui rian. 3 Da itip itsaan makau 7 gakidan muntida urun uta waa mpui Nail atsua yaba ba da bamuntida sarimpa makau dudubadan 7 ugu mia mpui rian. 4 Da itsaan makau gakidan gada makau dudubadan 7 igi sib. Da Farau maran ita. 5 Araan itip igi marampru da itip itsaan nam puafuban maan, da itsaan dzakum wain bitsinta kapa nidzun 7 da iwa maran bini au. 6 Rai da dzakum wain maan gubu garadan da kapa nidzun 7 maisan au da fia i ruan iyab impru. 7 Da dzakum nidzun fia i ruan sib intap i dzakum nidzun bini 7 ugu sib. Farau maran ita da isrugin ibi araan ipuafub au. 8 Pisan da araan iyu uwayant ampibian i nagan puafuban igi, da itain nan i garam mararuru da garam kupisa nam maradzigin santan mia Idzip iwa impru. Da Farau ifis i nagan puafuban tsaandan igi da ribaraan. Da bitsinta ribaraan imami ruan i dziwara araan nagan puafuban igi waigan. 9 Da garam suda wain i ki wain gurun gan ini da ki ibiani, Aruani da dzi mara ifur asuba tsafa rua gin i naan, i dzi mara isamu rua sib. 10 Gubu maan da agu Ki nugum irua i garam guman agai, dzi da gam garaman mpada taya u uaram bret, da u rim agai i karabus imi u garamam sia-ari garam gudzugan uaran naa gumin. 11 Da idzia maan aga iru igi iwa da nam puafuban, da aga naga puafuban igi waigan da ruga rugan. 12 Gubu arigi da garam rinifa Hibru maan, garam sia-ari gudzugan garam guman, irut agai impai karabus. Aga fis i naga puafuban rutin da araan idziwar i aga naga igi waigan da agai. 13 Da nam santan araan ragidan da agai igi iwa isu nidzun. Dzi tip iyu guma da u rugu garam maan ugu. 14 Ibinigi da Ki Farau iwat garam gum ifan da iyu Yosef su au sinu uar karabus da irut iba. Yosef inab mun da yatsuf nagan fa sib da iba munti Ki Farau maran. 15 Da Ki Farau ini da Yosef ibiani, Dzi wa da nam puafuban maan da maa wadziwar i dzi naga puafuban igi waigan wasi da dzi u. Da bitsinta garam
1
41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41

84

Genesis

maan ini da dzi i agu sa i dziwara i nam puafuban waigan wasi. 16 Da Yosef ini Ki Farau nangan mua ibiani, Dzi ruga wasa u, da bitsinta Anutu bu aragi wain wasi da agu Farau da bu ana u nugum nanuf. 17 Da ki ini da Yosef, Mia dzi naga puafuban da dzi tsaan dzi muntida mpui Nail rian, 18 da dzi tsaa makau dudubadan bini 7 waa mpui Nail yaba ba da gada sai mpui rian. 19 Rai da dzi tip itsaa makau 7 gakidan muntida urun uta tipa waa mpui. Dzi watsaan makau maran maa bidanigi imi intap Idzip santan u. 20 Da makau gakidan muntida urun uta igi iga makau dudubadan bini 7 waa mu ugu sib. 21 Iga sib da bitsinta dzi tsaa ibi makau gakidan igi wawa bini ibi gada makau bini igi u. Ima. Rugaki au ibi miamun ugu. Da dzi mara ita. 22 Da dzi tipa gian da dzi tsaan dzakum wain bitsinta kapa nidzun 7 da iwa maran bini au. 23 Raiyi da itip ikap nidzun 7 maisan au fia i ruan. 24 Da dzakum nidzun fia i ruan intap i dzakum nidzun bini 7 ugu sib. Dzi fis i naga puafuban igi da garam mararuru da garam kupisa nam maradzigin da maa wadziwar i nam puafuban igi waigan wasi da dzi u. Ima. 25 Da Yosef ini da Ki Farau ibiani, U nagam puafuban iru igi waigan isa ruan au. Anutu ini nan wasi da agu mu i nam araan nida naan. 26 Makau dudubadan bini 7 iram i udzuf 7. Da dzakum nidzun 7 iram i udzuf 7 ibinigi. Nam puafuban i makau 7 da dzakum nidzun 7 igi iram iyab i nam wain bitsinta au. 27 Da makau gakidan 7 waa atsua ba igi da dzakum nidzun 7 gubu garadan iram iyab i udzuf maits 7. 28 O ki, ibi nan dzi nida sib ugu, Anutu isanti agu i nam araan nida naan. 29 Udzuf 7 da nam gadan bu anti nasa intap Idzip santan. 30 Da nigi ntsupan, da gubu maits tsira bu amunti nasa udzuf 7. Garam Idzip maran bu asamu gubu bini nam gadan ntidan. Da gubu tsira nam gadan maan bu awaya intap da garam gar santan. 31 Garam gar santan maran bu asamu udzuf bini nam gadan ntidan ugu i gubu fus tsira nam maria sib igi bu amais nidzun au. 32 Wain Anutu rima nam puafuban irurun da agu igi ibi araan itip nam igi sib i waan, da Anutu bu ana nawa su au. 33 Da aruani da wapiria garam mararuru tipa rabuba i nan bini i suda gudzun da mpada taya gum santan mia Idzip. 34 Da wapiria garam fain nasu gudzun i gamp
41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41

Genesis

85

nasa intap Idzip santan da nabra nam gadan ntidan igi nasa 5, da nayu 5 igi gan bits nasa udzuf 7. 35 Da u rugam wani nifum i ribaraan ufuma nam gadan udan da udzuf 7 igi i uar ufuma nam gadan gin mia gamp gamp santan, da watain garam sia-ari i mpada taya gin. 36 Da gubu tsira muntidan da nam gadan maan saa udzuf 7 waa intap Idzip, da nam gadan garam gudzun ufuman mia uar tsira igi bu arim ampan santan sib i anu mampa i maits u. 37 Ki Farau da gan garam gudzugan iriant i Yosef nangan santian igi da maran yari gin. 38 Ibinigi da Farau igut i gan garam gudzun gan ini bina, Agi busauda garam idzuwai igi i busaa garam ani i naa gum ani? Ima. Anutu Mara Payaman irut garam ani. 39 Da Farau ini da Yosef ibiani, Anutu rugan isanti nam ani santan da agu, ibinigi da garam maan wayu uwayant da mararuru bini ibi agu u. 40 Dzi tain agu isu garam gudzun tsira imi dzi uara, da dzi ampaga santan bu ata wara i agu da nariant i u nangam. Da dzi ki runta au da u bu ampa wara i dzi.
41 41 41 41 41 41

Ibinigi da Ki Farau ini da Yosef ini bina, Yosef, wariantin. Aruani da dzi tain agu isu gudzun i intap Idzip santan. 42 Da Ki Farau igru gan ri gan suda i maran mia gin i bain da yatsuf i Yosef bai narun. Farau yatsuf arukui fa fa arubini au iyab da Yosef da isuun tsein gol ifa i wan. 43 Ki Farau irim karis maan i Yosef mpada gin yatsu ki da garam sia-ari imu i araan da inu ini bina, Wawa mana i sanab da frap anuf! Garam tsira iba! I sanab bidanigi da itain Yosef isu gudzun i intap Idzip santan. 44 Da Farau ini da Yosef ibiani, Dzi runta isu Ki Farau, da bitsinta garam Idzip maan wasa i naa nam maan i maragan furan. Ima. Nau nan nami agu gin mu rai. 45 Da Farau irim bian Tsafenat Pania da Yosef. Da irim Asenat, Potifera narun finam, da Yosef isu i finigan. (Da Potifera igi isu garam anutu wain i anutu umpur imi gamp On, nida Heliopolis gin.) Da Yosef biagan imunti isa intap Idzip santan. 46 Gubu Yosef uda ki Idzip guman da udzufan isa 30. Yosef itain ki rai da iyu itsuar gamp santan mia intap Idzip igi. 47 Da mia udzuf bini 7 aru Yosef nidan ugu da nam gadan inti iyus au.
41
41 41 41 41 41 41 41

Yosef Impa Taya Intap Idzip

86
48
41

Genesis

Yosef intsu nam gadan ntidan mia udzuf 7 arigi santan da yufum imi gamp tsira santan. Nam gadan gum santan mia wafia gamp tsira bitsinta bitsinta da yufum imi gamp igi ruga rugan. 49 Yosef yufum wit nidzun isu marabuntup tsira bian imi gamp tsira santan, isa sasanuai mia uruts, da araan anu isa i kakara i gudzugan da fantsupa sib u. Ima. 50 Yosef finigan Asenat irim araan narun rusan marub irurun raiyi da imus waa udzuf maits tsira. 51 Yosef ifari mama marub miamun igi biagan Manase (waigan ibi maran isamu), da ini, I Anutu ina da dzi mara isamu barabin ga santan da dzi ramaga utupan santan mpada dzi gampa wain. 52 Da ifari narun marub isi igi biagan Ifraim (waigan ibi kapa nidzun) da ini, I Anutu ina da dzi kap nidzuga bini i mama narun iru imi intap dzi mpada da barabin gin ani. 53 Udzuf 7 nam gadan ntidan mia gamp Idzip gubu gan iba ntsup, 54 da udzuf 7 maits tsira iwa ibi Yosef nidan ugu. Da maits tsira iwa imi intap fain aga, da bitsinta mia intap Idzip santan da nam gadan rumi. 55 Gubu rib Idzip rabuba i nam gadan ntsupan da ifa yai ruan da Ki Farau i nam gadan. Da ki ini da rib Idzip santan ibiani, Agam wafan da Yosef da agam wana nam araan nidan da agam. 56 Gubu fus tsira nam santan maria sib isa intap Idzip igi santan. Da ibinigi da Yosef itus muantsi i uar ufuma nam gadan gin, da irim wit da garam Idzip da iyu nam ntsuman gin. 57 Da garam intap fain iba Idzip i tsaanda Yosef da uda nam gadan bidanigi, i gubu tsira iau intap santan.
41 41 41 41 41 41 41 41 41 42

42
42

Gubu Yakop rianta i nan bida wit mia Idzip, da ini da narun rusan ibiani, Ama! Agam ibumpa irarab rumaram ibinigi? 2 Dzi riant i nan i wit imi Idzip. Agam waru da wayu agi ga fain, i agi mamamp i maits i. 3 Ibinigi da Yosef rain rusan 10 iru i uda wit mia Idzip. 4 Da bitsinta Yakop watain Benyamin, Yosef raigan isi igi, warut rain ruas fain igi ifan u. Irat i Benyamin mawa da barabin. 5 Ibinigi da Israil narun rusan irut ampan fain rua Idzip i uda wit impru ruan ifan, i gubu tsira nam gadan maan iwa intap Kanan ibinigi. 6 Gubu Yosef suda garam gudzun tsira mia Idzip da isu wain i rima wit da ampan santan barima nam ntsuman gin. Da rain rusan
1
42 42 42 42 42

Yosef Rain Rusan Iba Idzip

Genesis

87

ibawa da yidza fagan da itauf maran iru intap imi araan maran. 7 Gubu aru Yosef tsaanda rain rusan da ifari ribaraan sib, da bitsinta irib ina rugan ibi garam maan da ini nan nampa da ribaraan da igutin ini bina, Agam imi anu iba? Da ribaraan ini, Aga mi intap Kanan iba i uda nam gadan. 8 Yosef ifari rain rusan sib, da rain rusan wafari araan u. 9 Da Yosef maran ifur gan nagan puafuban mu tsaanda rain rusan idzaa fagan rutin ugu, da ini bina, Agam garam bada i rima ipiap i agai igi da tsaanda aga gampa da sruagin i ba-isa agai. 10 Da ribaraan ini bina, Garam tsira, ima. U garam gumam agai iba i suba nam i nam gadan. 11 Aga santan ani ramaga bitsinta au. U garam gumam agai ani garam nan nidzun; aga anu garam rima ipiap u. 12 Da Yosef ini, Ima. Agam iba i tsaanda aga gampa i bida anu da agam ba-isa agai. 13 Da ribaraan ini, O garam tsira, ima. Aga 12, aga ramaga bitsinta, da aga 10 au iba i uda nam gadan da aga ramaga irut aga raiga isi impa mu, da aga raiga maan itain aga rai. 14 Yosef rurim udzu da ini, Ima. Nan ibi aru dzi nidan da agam. Agam garam rima ipiap i agai. 15 Da dzi bu aintsa agam nangam nabiani: dzi ni nan nidzun da agam i Farau nampagan, agam wasa i fadan bida agam raigam isi igi mamida i badan. 16 Agam watain agamam bits nafan da nau agam raigam isi igi naba. Da agam santan bu ampa karabus. Da aga natsaan agam nangam nidan igi bida nan nidzun ma ima. Bida maan da dzi ni nan nidzun da agam i Ki Farau nampagan, agam garam rima ipiap i agai. 17 Da irim ribaraan i karabus isa gubu iru da bits. 18 Waa gubu iru da bits, da Yosef ini da ribaraan ibiani, Dzi garam rata i Anutu, ibinigi da dzi wasa isa agam funub bida agam naa nam bida dzi nidan. 19 Bida agam garam nan nidzun da watain raigam bits nampa karabus nami ani da agam santan wayu wit nafa i gam ribam mpada maits. 20 Da agam wau raigam isi igi naba da dzi i dzi sruagin bida agam ini nan nidzun. Agam naa bidanigi da agam wasa mampan u. Da ribaraan itaga ruan i Yosef nangan. 21 Da ribaraan ini nan da rugan ibiani, Nan nidzun bian! Agi naga naa yaba i raiga Yosef ugu mua gan ani. Agi tsaa raiga wau barabin gan da gubu maragab raa gampunda ruan
42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42

88

Genesis

da agi ugu, da agi wagaib araan u. Ibinigi da barabin ani iwa da agi. 22 Da Ruben ini, Dzi ni wai da agam? Dzi ni agam anu naa nam asub maan yaba i mama igi. Da bitsinta agam anu iriant i nan u. Aruani da agi yu barabin mua i araan nagan mampan. 23 Ribaraan wasrugin ibi Yosef isru i nan ribaraan nidan da ruan igi u, i wain ibi garam itama i nan imunti wasa i Yosef da rain rusan. 24 Da itiri ribaraan rai da ifa maan da ira. Ntsupa sib da araan itip iba da ini nan da ribaraan. Araan ini da garam gum impu Simion da idzur araan imi i rain rusan maran. 25 Yosef ini da gan garam guman i faraa wit rua ribaraan bekan da tipa faraa ribaraan silva gan ragun gin rua bek ruga rugan saa santan, da rima nam gadan i rima ribaraan sib i sanaban tipa fadan. Da mama gum ina isa Yosef nidan. 26 Ntsupa sib da ribaraan idzur bek wit iyab doki gan da ifan. 27 Gubu ribaraan yua fawaa mumai wasa maa gia gin da ribaraan maan ikira bekan i rima nam gadan da doki gan da itsaan silva gan mia bek nifun au. 28 Da inu rain rusan ini bina, Aitsaan! Ribaga tip ifara dzi silva ga iru dzi beka. Ribaraan nugun isantan ruan da irat da irarab ru maran da ini da ruan, Nam idzuwai gan ani da Anutu ina ibiani da agi? 29 Gubu ribaraan bawaa sib da raman Yakop i intap Kanan, da ifis i nam santan waan da ribaraan ugu. Da ini bina, 30 Garam gudzun tsira mpada taya Idzip ini nan tsira au iyab i agai da idzur nan i agai ini aga garam rima ipiap i ribaraan gampan. 31 Da bitsinta aga ni da araan, Aga garam nan nidzun; aga anu garam rima ipiap u. 32 Aga 12, aga ramaga bitsinta. Da aga raiga maan itain aga rai, da aga raiga isi rurut aga ramaga impa Kanan. 33 Da garam gudzun tsira mpada taya intap igi ini da agai ibiani, Sanab dzi tsaanda agam bida garam nan nidzun bu abiani: Agam watain agamam bits narut dzi nampai. Da agam wayu nam gadan wafa i gam utupam nam gadan maa gin aga. 34 Da bitsinta agam wau raigam isi igi naba da dzi da dzi bu asrugin nabi agam anu garam rima ipiap u, agam garam nan nidzun. Da dzi bu atain agam raigam nabia da agam. Da agam isa yua aga gampa da naa gumam da suba nam in saa maragam furan. 35 Da ribaraan iyats gan bek witan da itsaa silva gan mia saa gan bek witan ruga rugan. Gubu ribaraan ruta ramagan tsaanda
42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42 42

Genesis
42

89

silva igi da ribaraan irat. 36 Ribaraan ramagan Yakop ini da ribaraan ibiani, Agam au ina da dzi naru rusa irurun maran ima. Yosef maran ima, da Simion maran ima. Da aruani da agam ini tipa uda Benyamin fada sinu dzi. Agam nagam naan bidanigi da dzi buari barabin gin! 37 Da Ruben ini da raman ibiani, Rama. Watain araan ba dzi baiga. Dzi bu ampa taya araan nasa dzi tipa uda araan badan da agu. Da bida dzi mamida tipa uda Benyamin badan da agu ida wais dzi naru rusa marub iru aga funub. 38 Da bitsinta Yakop ini ibiani, Dzi naruga wasa i ruta agam ruan u, i araan raigan imamp sib da araan runta au ru impai. Da bida barabin waa da araan i sanab da barabin igi bu ais dzi funub, i dzi fufi sib.
42 42 43

43
43

Gubu maits rumi isu mais nidzun au imi intap Kanan. 2 Ibinigi da gubu Yakop da gan utupan gada witan uda i Idzip badan ugu sib, da Yakop ini da narun rusan ibiani, Agam watip wafan da warim nam ntsuman i suba agi nam gadan ga fa. 3 Da bitsinta Yuda ini da araan, Rama. Garam gudzun tsira aga ini nan riniurun da aga sib ibiani, Dzi anu tsaanda agam nasa agam uda raigam igi da ruta badan. 4 Bida agu tainda aga raiga da agai i ruta fadan, da aga bu aru da nayu nam gadan i agu. 5 Da bida u mamida tainda araan da agai da aga wasa i ruan u, i garam gudzun tsira ini da aga sib ibiani, Dzi anu tsaanda agam nasa agam uda raigam igi da ruta badan. 6 Da Israil igutin, Ibianu da agam yutus barabin igi da dzi i nidan da garam igi bida agam raigam maan ru impai? 7 Ribaraan ini araan nangan mua ibiani, Garam igi igut aga rururuan au i aga rib idzuwai da ga utupa impru, da ini, Da agam ramagam ru impai ma ima? Da agam araan arunigi ma agam raigam bits rumpai? Igut i agai da aga kupis nan santan wasi. Da maa busrugin ibi araan nida aga uda raiga igi tipa ruta fadan? 8 Da Yuda ini da ramagan Israil ini bina, Watain Benyamin ba da dzi da aga nafa su au, i agu da agai da aga naru rusa anu mampa i maits u. 9 Dzi ruga bu asu wain i mpada taya
1
43 43 43 43 43 43 43 43

Yosef Rain Rusan Irut Benyamin Ifa Idzip

90

Genesis

araan fadan da tipa badan da agu. Da bida dzi mamida uda araan badan da batainda i u maragam, da dzi bu asu wain i barabin igi santan nami u maragam nanti. 10 U damami muntida sib i agai da aga sa fadan da badan saa irurun da aruani sib. 11 Ibinigi da ribaraan ramagan Israil ini rutin ibiani, Bidanigi da agam wana wabiani: agam wafara nam bini bini intap ani fain bida gai gurun gaunt bini da bigub gurun da asam da wasub wasub da gai nidzun pistasio da almon--nasu nam rima nugun tsiaan da araan. 12 Wayu silva ruampi nasa uda nam gadan fa da tipa rima nam ntsuman ratar faraa ragun i agam bekam ugu, i mabi maran masa gin. 13 Agam wau raigam da wafa su da garam tsira igi. 14 Da Anutu Nampa Wain nana garam tsira igi uwayantan nawa bini i agam da natip atain agam raigam maan ugu nampru da Benyamin narut agam natip aba da dzi. Da bida dzi waa da wau barabin tsira igi i naru rusa mampa sib, da nawa nabiarigi. 15 Ibinigi da ribaraan iyu nam bini riman da Yosef impru da silva ruampi da irut Benyamin iru gamp Idzip su au da ifamunti Yosef maragan. 16 Gubu Yosef tsaanda Benyamin ruta ribaraan, da ini da garam guman mpada taya araan uaran ibiani, Wau garam tuasarani nafa dzi uara da wais apu maan da watip nam gadan. I ribaraan bu arut dzi naga nam da gubu wasa. 17 Garam igi yatsu Yosef nangan nidan da iyu ribaraan ifa Yosef uaran. 18 Da gubu uda ribaraan fada Yosef uaran, da ribaraan irat da ini da ruan ibiani, Araan iyu agi iba ani i wain maru silva faraa rua agi bek wita da gubu miamun agi badan ugu. Mani bu ampu agi da nais agi da nana agi nasu garam gum uta da nau agi doki ga sib. 19 Ibinigi da ribaraan ifawa da Yosef garam guman i muantsi ataa uar wasa da ini rutin ibiani, 20 O garam tsira, miamun da aga ru ba Idzip da aga rim nam ntsuman i nam gadan. 21-22 Da bitsinta gubu aga fadan da fagia sanab da kiraa bek nam gadan da aga tsaa silva ga suba nam gadan gin ugu rururuan mia bek nifun saa ruan santan. Aga wasru i maa faraa silva igi rua aga beka. Ibinigi da aga tip iyu silva santan iba. Da aga yu silva fain impru i tipa suba nam gadan fa gin. 23 Da araan ini ribaraan nangan mua ini bina, Nan ima gin. Agam anu ratan u. Agam da ramagam Anutu gan rugan irim silva igi iru agam bekam. Dzi yu agam silva gam sib wa. Da araan ifa yu Simion iwa ba da ribaraan.
43 43 43 43 43 43 43 43 43 43 43 43 43

Genesis
24
43

91

Garam gum iyu ribaraan yata Yosef uaran da irim mpui da ribaraan i adzua fagan gin, da irim nam gadan da ribaraan doki gan. 25 Ribaraan iriant i nan sib ibi Yosef bu arut ribaraan naga nam da gubu wasa nami araan uaran, ibinigi da ribaraan itip ruan i nagan riman da Yosef. 26 Gubu Yosef bada uar, da ribaraan irim nagan uda badan ugu da araan, da yidza fagan da itauf maran iru intap imi araan maran. 27 Da araan igut i ribaraan i nagan mpadan impa ibianu ida igut i ribaraan i ramagan ibiani, Agam ramagam fufi nida da dzi ugu impa ibianu? Araan rumpai bini, ma? 28 Da ribaraan ini, Hai, garam tsira. U garam gumam aga ramaga ru impa bini au. Da itip itauf maran iru i tsarifa araan. 29 Yosef irarab ribaraan da itsaan raigan Benyamin, rinagan wain narugan, da igutin, Mani agam raigam isi agam nida da dzi ugu aruani, ma? Da araan ini, Naru, Anutu nafinti agu. 30 Tsaanda raigan isi igi da maran igaib araan nidzun au da ina i raan da itain rain ruas da isau mumai maan i fa-raa gin. Araan yata uar wasa gan da ira. 31 Ira sib da yadzu maran da iwa ba da ya-aba i ruan au da ini, Warim nam gadan. 32 Ribigi irim Yosef nagan gadan i mumai maan da rain rusan gan i mumai maan. Rib Idzip ruta Yosef mpadan ugu iga nam mumai maan, i rib Idzip wasa i ruta rib Hibru mprua ruan gada nam u. I rib Idzip nagan pumuan da itsaa rib Hibru da nagan gadan ibi nam bubumpuadan da ipa ruan gin. 33 Yosef itain rain ruas igi impai irants ruan yatsu udzufan mia rain tsira da fantsupa rain isi, da impai maran ifan da araan. Da rain ruas irunt fafun da irarab ruan i mpada bidanigi. 34 Garam gum iyu nam gadan imi Yosef maran da irim da araan rain rusan i gadan. Da bitsinta Benyamin nagan gadan da irim isa garam 5 gan gadan. Ibinigi da ribaraan santan irut araan impru ruan iga nam da inum wain iyus au da nugun itsia.
43 43 43 43 43 43 43 43 43 43 44

44
44

Gubu gada nam sib da Yosef ini da gan garaman mpada taya araan uaran ibiani, Wafara nam gadan i garam ani bekan nasa fuan da watip wafara ribaraan silva gan ragun gin. 2 Da wafara dzi kapa tipa i silva naru ribaraan raigan isi bekan nampru da araan silva gan suba wit gin ugu. Da araan
1
44

Kap Silva Mia Wasa i Bek

92
44

Genesis

ina isa Yosef nidan. 3 Da pisa maratait da Yosef garam guman itain araan rain rusan da doki gan ifan. 4 Rain ruas itain gamp igi rai da wafa gunti u da Yosef ini da garam guman ibiani, Warunt su au watsu garam tuasarunaga. Da gubu u waa da ribaraan da wani wabiani rutin, Ibianu da dzi garam tsira ga ina bini i agam da agam ina maisan rutin? 5 Wain idzuwai da agam iwap dzi garam tsira ga kapan silva? Nigi kap dzi garam tsira ga numa wain gin da rima nam fain gin i kupisa nam maradzigin wasi. Agam ina asub tsira bian. 6 Ibinigi da Yosef garam guman irunt yatsu da ifawa da ribaraan da ini Yosef nifugan rutin. 7 Da bitsinta ribaraan ini i nifugan mua, O garam tsira, ibianu da u ni nan bidanigi iyab i agai? U garam gumam agai wasa naa nam bidanigi u. 8 U srugin sib wa, gubu aga tainda intap Kanan rai i tipa badan, da aga yu silva aga tsaanda mia aga beka wit nifun itip iba da agu. Da wain idzuwai da aga wapa silva ma gol mia u garam tsira gam uaran? 9 Garam tsira! Bida u tsaanda aga ga bits udan, da wais araan funub. Da aga santan aruani nasu u garam gumam uta au. 10 Da araan ini, Isa. Dzi bu atsu nan nabi agam nidan, da bitsinta bida dzi waa rutin i agamam bits udan da araan au bu asu dzi garam guma uta au. Da nan bu ama i agam santan. 11 Ibinigi da su au ribaraan santan itain bek witan iru intap da ikira bek nifun santan. 12 Da Yosef garam guman isau nam igi i bek santan, imi rain tsira gin ibafan isa waa rain isi igi gin. Da itsaan kap silva igi mia Benyamin bek witan. 13 Gubu ribaraan tsaandan da waun ibarabin nidzun au da igari gan arukui gan, da itip itsara bek witan iyab doki gan ruga rugan da itip iba gamp tsira igi. 14 Gubu Yuda ruta rain rusan tipa bada Yosef uaran da araan rumpai. Da ribaraan ifa tatapua iru Yosef maran. 15 Da Yosef ini da ribaraan ini bina, Agam ina uwayant idzuwai gan ani? Agam madasrugin i garam tsira bida dzi ani isa i naa nam i tsaanda nam mia maradzigin. 16 Da Yuda ini, Garam tsira. Aga bunida nan bida anu i nida u nangam mua? Aga wasa tsarifa rua bida aga wana asub maan u. Ima. Anutu ikupis wasi gam garam gumam agai ani asuba. Aga santan bu asu u garam gumam uta au nampru da aru garam gum tsaanda kap mia i gan bek witan ugu.
44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44

Genesis
17
44

93

Da bitsinta Yosef ini bina, Ima. Dzi wasa i naa sanab bidanigi u. Garam aru uda kap silva au bu asu dzi garam guma uta. Da nan ima i agam. Agam santan bu afan da ramagam ruta nan nufan. 18 Yuda ifa uts da Yosef da ini bina, O garam tsira! Dzi gaib ruga da agu i u rianta i garam gumam dzi nanga. U garam tsira bian isa Ki Farau, da u nugum anu ruaa i garam gumam dzi u. 19 Garam tsira, mu aga badan ugu da u gut i garam gumam agai ibiani, Agam ramagam ma raigam rumpai ma ima? 20 Da aga ni da agu sib ugu ini bina, Hai, aga ramaga fufi rurut aga raiga isi aga ramaga fufida sib da riman ugu rumpai. Araan raigan imamp sib, da araan runta au, i rinagan irim rib iru igi. Ibinigi da raman maran yari nidzun au gin. 21 Da u ni da agai u garam gumam ibiani, Wau araan waru ba da dzi da dzi ruga natsaan. 22 Da aga ni sib da agu, aga garam tsira ga, ibiani, Mama isi arigi wasa i tainda ramagan rai u. Bida araan tainda ramagan rai da raman bu amamp. 23 Da bitsinta u ni da garam gumam agai ibiani, Agam mamida ruta raigam isi igi badan da dzi anu tipa tsaanda agam u. 24 Da gubu aga tipa fadan da aga fis i nan sib au aga garam tsira ga agu nidan da agai da aga ramaga, u garam gumam. 25 Raiyi da aga ramaga ini bina, Agam watip wafan da wayu nam gadan isi pas i agi. 26 Da aga ni da ramaga ibiani, Aga wasa maan i ruan u. Bida aga ruta raiga isi igi fadan, da isa. Garam tsira igi wasa i tipa tsaanda agai bida aga raiga isi igi mamida i ruta aga fadan. 27 Da u garam gumam dzi ramaga ini da agai ibiani, Agam isrugin sib wa. Dzi finiga Retsel irim dzi naru rusa marub irurun. 28 Dzi naruga maan itain dzi rai. Dzi ni bina, Mani apu buman maan igara araan fafarab sib. Da dzi watsaan araan maran ibasa aruani u. 29 Da bida agam tipa uda maa aruani sinu dzi fadan da barabin waa rutin, da barabin igi bu ais dzi funub, i dzi fufi sib. 30-31 Aruani da bida aga tipa fadan, da u garam gumam dzi ramaga mamida i tsaanda aga raiga isi igi, da nugu barabin bu ais araan funub, i wain ibi araan ifufi sib da aga raiga isi igi ibi araan nugugan marafain. Da u garam gumam agai bu asu wain i aga ramaga nagan mampan igi. 32 Dzi tsaf rua sib da ramaga i mpada taya raiga isi igi bini. Da dzi ni bina, Bida
44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44 44

94

Genesis

dzi mamida tipa uda raiga isi igi badan da agu, da dzi au bu asu wain i barabin igi santan nami u maragam nanti. 33 Ibinigi da garam tsira, dzi gaib ruga da agu i u garam gumam dzi uda raiga isi igi mumai gan da suda u garam gumam uta au, da watain araan da narut rain rusan natip nafan. 34 Dzi butipa fadan da ramaga bida anu bida mama igi mamida ruta dzi fadan? Ima! Dzi bugin i tsaanda ramaga buaria barabin igi.
44 44 45

45
45

Nam raan iyab Yosef sib imi garam guman maran, da iwat ribaraan ini bina, Agam santan wawa sinu dzi maraga. Ibinigi da maan warut Yosef impai da gubu araan santia rugan wasi da rain rusan. 2 Da araan ira nifun tsira bian da garam Idzip iriantin, da ki da riban santan mpada ki uaran iriant i nan igi. 3 Da Yosef ini da rain rusan ibiani, Dzi Yosef! Dzi ramaga ru impai ma ima? Da bitsinta rain ruas waun isantan ruan sib, da irat i araan da wasa i nida nan maan u. 4 Da Yosef ini da rain rusan ini bina, Agam waba uts au da dzi. Ribaraan iba uts da raigan Yosef da araan ini ibiani, Dzi Yosef, agam raigam aru agam uda nam ntsuman gin da taindan da garam nam bunump uda bada Idzip ugu ani! 5 Da aruani da agam waum anu barabindan da tsakiada i rugam tua i tainda dzi bada ani u, ima. Anutu itain dzi imu iba ani i agam i rima santan au sib. 6 Gubu fus nam gadan maan imunti isa udzuf iru au da aruani, da udzuf 5 rumi da garam maan wasa i suda gum da waa da nidzun u. 7 Anutu itain dzi imu iba i agam i rima agam sib i ru utusa i agam da yain rusam nagam mpadan. 8 Da agam anu itain dzi iba ani u. Ima. Anutu au. Da itain dzi su ki garaman santia sanab da mpada taya ki gampan da intap Idzip santan. 9 Aruani da agam wafa su au da rama da wani rutin, U narugam Yosef ini ibiani: Anutu itain dzi isu garam gudzun tsira da dzi mpa taya intap Idzip santan. Wauri da waba su. 10 U bu aba mpa nami intap Gosen uts da dzi i naan da dzi tsaanda agu ragun--agu da narum rusam da rumpum rusam da gam dumpa gam, nuni gam, makau gam da nagam santan u suda wain gin. 11 Waba mpa nigi i dzi rima agu sib. Gubu tsira nam gadan maa sib ani rubu amunti nasa udzuf 5, da dzi bugin i agu da gam utupam da apu gam santan sauda nam gadan.
1
45 45 45 45 45 45 45 45 45 45

Yosef Isanti Rugan Wasi da Rain Rusan

Genesis
12
45

95

Da Yosef ini, Agam da dzi raiga Benyamin watsaan da wasrugin i dzi Yosef rururuan ani ini nan da agam. 13 Agam wani da dzi ramaga i bian tsira dzi udan mia Idzip da nam santan agam tsaandan. Da agam wau rama naru ba ani su. 14 Araan impu raigan Benyamin da ira funub au, da Benyamin impu araan da ira impru ibinigi. 15 Ru ira da itsutsuf rain ruas igi santan ibafan. Intsup sib da rain ruas imus ruta fisa i nan da ruan. 16 Gubu sisi waa da ki mia gan uaran tsira i Yosef rain rusan bawaan, da ki da gan garam gudzun gudzun gan nugun itsia gin. 17 Araan ini da Yosef ini bina, Wani da raim rusam i tipa doki gan da tipa fada intap Kanan. 18 Wani da ribaraan i uda ramagam da gan utupan da tipa bada ani. Dzi bu arim intap arubini bian maan yusa intap santan mia Idzip i ribaraan mpada gin da gada nam bini bini gin. 19 Wani da ribaraan nampru i uda karis fain mia Idzip ani nafan i uda narun rusan da finin rusan da ramagam naba ani. 20 Maran anu fura nan ampibian i nam bunumpan tainda rai mia intap Kanan igi u, wain ibiani, dzi bu arim nam bini bini ampibian mia intap Idzip ani da ribaraan. 21 Ibinigi da Israil narun rusan ina ibi ki nidan. Yosef irim karis fain da ribaraan yatsu ki nifugan nidan. Da irim nam gadan da ribaraan i gan sanaban tipa fadan. 22 Da irim arukui fa fa isa ribaraan santan. Da bitsinta Yosef irim arukui 5 impru da 300 silva, barabin gan isa 3.5 kilogram, da Benyamin. 23 Da araan iyu nam bini bini ampibian mia Idzip da itain iyab doki arapu 10 ifan da ramagan, da itain nam gadan rima i ramagan sib i sanab tipa badan iyab i doki rinan 10. 24 Yosef itain rain rusan ifan da ifai nan i ribaraan ibiani, Agam anu suda ufuai da rungam mia sanab fadan u. 25 Ibinigi da ribaraan itain gamp Idzip rai da itip ifan da ifawa da ramagan Yakop imi intap Kanan. 26 Waa sib da ramagan da ini rutin ibiani, Rama, Yosef wamamp u; rumpa marata! Araan isu garam gudzun tsira impa taya intap Idzip santan. Yakop iriantin da waun isantan ruan sib, da wamuaruts nan igi u. 27 Da bitsinta gubu ribaraan fisa i nan santan Yosef nidan da tsaanda karis Yosef tainda badan i uda araan tipa fadan igi, da araan itain waun iru. 28 Da Israil ini ibiani, Nan nidzun bian! Dzi
45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45 45

96

Genesis

naruga Yosef ru impa marata. Dzi nafan da natsaa araan sib raiyi, ida dzi namus mampan.
46

46
46

Ibinigi da Israil iyu nagan santan da irut utupan ifa i waa Idzip, da gubu araan fawaa Birsiba da itsara nam isu daki ifan da ramagan Isak Anutu gan. 2 Da Anutu ini nan da araan imi nam puafuban da idzia ibiani, Yakop! Yakop! Da Yakop ini, Dzi aruani! 3 Da Anutu ini bina, Dzi Anutu, u ramagam Anutu gan. Agu anu ratan i rua Idzip u, i dzi bu ana u yaigam nawa nasu garam utup tsira maan nami nigi. 4 Dzi bu arut agu nampru rua naru Idzip, da bampan naga da dzi bu atip nau agu natip naba. Da u bu amamp nayab Yosef baigan. 5 Da Yakop tainda Birsiba rai, da narun rusan itain araan impru da ribaraan finin rusan da narun rusan santan iyab karis Ki Farau taindan bada i uda ribaraan fadan ugu. 6-7 Da Yakop irut narun rusan da rumpun rusan finam da marub santan ifa Idzip. Da ribaraan iyu apu gan mpada taya gin da nam bunumpan santan udan mia Kanan ugu impru ibinigi. 8 Israil yain rusan aru ruta fada gamp Idzip ugu biagan ibiani:
1
46 46 46 46 46 46

Yakop Irut Utupan Iru Intap Idzip

Ruben, Yakop narugan miamun. 9 Da Ruben narun rusan marub biagan ibiani, Hanok, Palu, Hetsron da Karmi. 10 Simion narun rusan marub biagan ibiani, Jemuel, Jamin, Ohat, Jakin, Tsohar da Siaul. Siaul rinagan sagat Kanan. 11 Liwai narun rusan marub biagan ibiani, Gerson, Kohat da Merari. 12 Yuda narun rusan marub biagan ibiani, Er, Onan, Sela, Perets da Tsera. (Da bitsinta Er da Onan imamp da gubu ribaraan ru mpada mia intap Kanan ugu.) Da Perets narun rusan marub biagan ibiani, Hetsron da Hamul. 13 Isakar narun rusan marub biagan ibiani, Tola, Pua, Jasup da Simron. 14 Tsebulun narun rusan marub biagan ibiani,
46 46 46 46 46 46

Genesis
15

97

Seret, Elon da Jalil. Nigi Lia narun rusan gabugan Yakop riman da araan da gubu mpada mia Padan-Aram (Mesopotemia). Lia irim narun finam maan impru biagan Daina. Mprua Yakop narun rusan rima da Lia da rumpun rusan isa 33.
46

Gat narun rusan marub biagan ibiani, Tsefon, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arodi da Areli. 17 Aser narun rusan marub biagan ibiani, Imna, Iswa, Iswi da Beraia. Ribaraan nafugan Sera. Da Beraia narun rusan marub biagan ibiani, Heber da Malkiel. 18 Nigi Yakop yain rusan riman da Tsilpa, sagat gum Laban riman da Lia ugu. Mprua utup igi santan isa 16.
16
46 46 46

Retsel narun rusan Yakop riman da araan biagan ibiani: Yosef da Benyamin. 20 Gubu Yosef mpada gamp tsira Idzip da irim narun rusan Manase da Ifraim da finigan Asenat, Potifera garam pumuan mia gamp On narugan finam. 21 Benyamin narun rusan marub biagan ibiani: Bela, Beker, Asbel, Gera, Neman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim da Art. 22 Nigi Yakop narun rusan riman da finigan Retsel mpruan da rumpun rusan isa 14.
19
46 46 46 46

Dan narugan marub bitsinta au biagan Husim. Naftali narun rusan marub ibiani: Jatsiel, Guni, Jetser da Silem. 25 Nigi Yakop yain rusan riman da Bilha, sagat gum Laban riman da Retsel ugu. Mprua utup igi santan isa 7. 26 Yakop narun rusan da rumpun rusan ruta araan rua gamp Idzip ugu isa 66. Da wafaris araan narun rusan finin rusan impru u. 27 Yosef narun rusan marub iru waa mia Idzip ugu bampruan da utup 66 igi da Yakop utupan fada Idzip igi isa 70.g
23 24
46 46 46 46 46

46:27 Yakop utupan fada Idzip igi isa 70: Yosef da ramagan Yakop imi wasa i 70 igi impru.

98
28

Genesis Yakop Irut Utupan Impa Intap Isi Gosen

Yakop itain Yuda imu i nida sisi da Yosef i bawaan da ribaraan mia Gosen. Da gubu ribaraan bawaan mia intap Gosen sib, 29 da Yosef iyu karisan da ifa Gosen i waa da ramagan Israil. Gubu Yosef bawaan da tsaanda ramagan da impu araan da ira gunti bian au. 30 Da Israil ini da Yosef ibiani, Aruani da dzi ruga maraga itsaan agu ibi agu ru impai marata, da dzi bu amamp ruta nugu nufan. 31 Da Yosef ini da rain rusan da ramagan utupan ibiani, Dzi bu afani da Ki Farau nabiani, Dzi rai rusa da dzi ramaga da utupan santan mpada Kanan ugu ibawa sib. 32 Ribaraan garam mpada taya dumpa da makau da iyu apu gan santan au iba impru da nam bunumpan santan suda wain gin ibinigi. 33 Da gubu Farau nua agam ataa fadan da guta i agam bida ani, Agam ina gumam ibianu? 34 da agam wani araan nangan mua nabiani, U garam gumam agai ani guma naan da ibiani, aga garam mpada taya dumpa da makau, yatsu aga rama rusan sanaban musa naan. Aga atsu gin da aga isi isi isa aga yia rutin. Da nigi sa i rima agam sib i mpada intap Gosen, i garam Idzip ibugin i suda uts da garam mpada taya dumpa. 1 Ibinigi da Yosef ifani da Ki Farau ini bina, Dzi ramaga da rai rusa mpada intap Kanan ugu ibawa sib. Ribaraan iba inti da dumpa gan da makau gan da nam bunumpan santan, da iba mpa imi intap Gosen da aruani. 2 Araan ipiria rain rusan 5 da ifa rut imunti Ki Farau maragan. 3 Da ki iguti ribaraan ini bina, Agam ina gumam idzuwai? Da ribaraan ini, U garam gumam agai ani garam mpada taya dumpa yatsu rama rusa sanaban musa naan. 4 Da ribaraan ini da araan impru ibiani, Aga ba i mpada nani pas au, i gubu fus tsira nam maria sib iwa Kanan da u garam gumam apu gan isau sai i gadan. Ibinigi da u garam gumam agai ani igaib ruga da agu i u gaiba agai da aga fampada intap Gosen. 5 Ibinigi da Ki Farau ini da Yosef ibiani, U ramagam da raim rusam iba da agu; 6 da intap Idzip ani santan isu u nagam da wapiria nasa u maram aridagin. Bida u maram furan da watain ramagam da raim rusam i intap bini Gosen. Da bida u tsaanda
46 46 46 46 46 46 46

47
47 47

47

47

47

47

47

Genesis

99

ribaraan gan fain waa bini yusan i sanab mpada taya apu santan da nampa taya dzi makau ga nampru nabinigi. 7 Ibinigi da Yosef ifa yu ramagan iba munti Ki Farau maragan. Da Yakop ifinti ki i nan bini, 8 da ki igut i araan da ini, Agu udzufam wayawai? 9 Da Yakop ini da ki ibiani, Dzi udzufa ntsua mpada yuan da aruani isa 130 au, da wasa dzi ramaga da rumpuga udzufan ntsua mpada yuan u. Da dzi wa da barabin ampibian impru. 10 Yakop ini nan sib da ifinti Ki Farau da itain araan rai da ifan. 11 Ibinigi da Yosef itain intap bini Rameses mia Idzip da ramagan da rain rusan impa gin ibi ki nidan. 12 Da Yosef irim nam gadan da ramagan da rain rusan da ramagan utupan santan yatsu narun ruas wayawai ibinigi.
47 47 47 47 47 47

Gubu fus tsira imi gubu gunti bian da nam gadan santan imari sib, da garam gar sib au Idzip da Kanan impa asub i maits. 14 Yosef iyu moni santan ampan Idzip da Kanan suba nam gadan gin da iyu iba rim i ki uaran. 15 Gubu ampan Idzip da Kanan santan moni gan ntsupan, da rib Idzip iba da Yosef da ini, Warim aga sib i nam gadan, i aga bu amamp i maits. I aga moni ga santan intsup sib wa! 16 Da Yosef ini, Da bidanigi da agam wayu apu gam waba da dzi da dzi bu arim nam gadan da agam i mua gan. 17 Ibinigi da ribaraan iyu hos, dumpa, nuni, makau da doki gan iba da Yosef i suba nam gadan. Da Yosef irim ribaraan santan sib i nam gadan isa udzuf arigi. 18 Gubu udzuf arigi ntsupan da atupa udzuf fa da ribaraan itip iba da Yosef da ini, O garam tsira! Aga wasa dziginda barabin ga i agu u. Aga moni ga da apu ga santan intsup sib da isu agu gam. Da aga naga maan ruwami i riman da agu i suba nam gadan gin u. Ima. Agai au da ga intapa. 19 Warim aga sib i aga anu mampa i maits da aga intapa mia uta u. Wayu agai da intapa nasub dzafain i nam gadan. Da aga nasu ki garam guman da sagat guman uta au, da intapa bu asu ki gan. Warim nam gadan da agai i aga anu mampan, da warim nam yamun da agai i intap anu mia uta u.
13
47 47 47 47 47 47 47

Yosef Irim Ampan Sib i Gubu Maits

100
20
47

Genesis

Ibinigi da Yosef irim nam gadan isu nam ntsuman i rib Idzip intapan santan isu ki nagan, iru i nam maits tsira wayada garam Idzip santan. 21 Da Yosef ina garam Idzip santan mia gubu yaban da gubu ruan isu Ki Farau garam guman uta au i naa i guman. 22 Da intap Yosef mamida udan, da garam anutu wain i anutu umpur intapan, i ki impa taya ribaraan da isa i nam gadan. I wain igi da ribaraan rugif intapan ragun. 23 Yosef ini da ampan santan ibiani, Agam sib au wariantin, gubu aruani da dzi yu agam da intapam isub dzafain isu Ki Farau nagan. Da nam yamun aruani, agam wayu da wafa nta i gumam ruga rugam. 24 Gubu nam igi suda nidzun sib da agam waufum nasa 5. Da warim 5 igi gan bits nafan da ki, da agam wayu gam faban igi gan 4 i agam utupam gadan da ntaan. 25 Da ribaraan ini, Garam tsira, u rim aga sib arubini, da aga rubu ampa marata. Aga taga rua i suda ki garam guman uta au. 26 Ibinigi da Yosef yudzu nan maan isu nan faidagin imunti wasa i garam Idzip, i bida gubu nam atian da natsaf 5 igi gan bits nasu ki gan. Da nan igi ru imunti da gubu aruani ibinigi. Da garam anutu wain i anutu umpur intapan au da ki anu iyu u.
47 47 47 47 47 47

Garam Israil impai imi intap Gosen mia Idzip da iyu intap imi nigi, da isa nidzun au i nam bunump da irim narun rusan iyus au. 28 Yakop impai Idzip isa udzuf 17, da mpru araan udzufan santan mpada rutin igi isa 147. 29 Yakop gubu gan naa i mampan basuda uts, da inu narugan Yosef ba da ini rutin ibiani, Bida u maram arida nidzun au i dzi da warim baim waru dzi faga rampuat da wataga ruam nidzun au da dzi i u anu rima dzi i gamp Idzip ani u, 30 gubu dzi mampa sib da watip wau dzi nawa sinu gamp Idzip da wafarim dzi nampru da rama rusa i gampan gia gin. Da Yosef ini, Hai, rama! Dzi bu ana nabi u nidan. 31 Da Yakop ini, Watsarif ruam nidzun au da dzi. Yosef itaga ruan nidzun au da raman, da Yakop irim antu iru gan rabi gan gia gin da irim daki gin.
27
47 47 47 47 47

Yakop Nangan Gutagin

Genesis
48

101 Yakop Irim Bain Ragun i Ifraim da Manase

48
48

Gubu fain fada sib da Yosef iyu sisi i araan ramagan gia rinin. Ibinigi da araan iyu narun rusan marub iru igi, Manase da Ifraim, ifan i tsaanda Yakop. 2 Gubu Yakop uda sisi i narun Yosef bada i tsaanda araan, da araan riniurugan pas rumian da inti ruan i rabi gan da impa iyab. 3 Yakop ini da Yosef, Anutu Nampa Wain iwa da dzi imi Luts mia intap Kanan da ifinti dzi imi nigi 4 da ini ibiani, Dzi bu arim yain ampibian da agu da u yaigam bu autus i ruan nasu garam utup tsira bian. Da dzi bu arim intap aruani da u yaigam taptap nasu i nam bunumpan nanti. 5 Da, Yosef, u narum rusam marub iru waa gamp Idzip ani mu da dzi musa badan da isu dzi ga; Ifraim da Manase bu asu dzi naru rusa nidzun nabi Ruben da Simion. 6 Da bida u narum rusam fain waa bampan i mama iru ani da bu asu u gam. Da intap nida faba bafadan da ribaraan bu ama. Da bu ampa wasa i Ifraim da Manase yain rusan au. 7 Dzi ni nan igi i gubu dzi mia Padan Aram badan ugu da Retsel imamp imi sanab, uts au da gamp Efrata imi intap Kanan da irim nugu barabin tsira bian da dzi i u rinagam. Da dzi rim araan i sanampun rian fada Efrata (nigi Betlehem). 8 Gubu Israil raraba Yosef narun rusan marub igi da igutin, Maa narun rusan igi? 9 Da Yosef ini, Rama! Mama iru ani dzi naru rusa Anutu riman da dzi mia ani. Da Israil ini, Da wayu mama igi waba da dzi nafinti. 10 Gubu arigi da Israil maran isap da watip tsaanda nam bini u, i araan ifufi funub. Ibinigi da Yosef iyu narun rusan igi iba uts au da ramagan Yakop, da yari bain ragun gin da itsutsuf. 11 Yakop ini ibiani da Yosef, Dzi mara wafur i tipa tsaanda agu maram u, da bitsinta Anutu irim dzi sib i dzi tsaanda agu mpruan da narum rusam. 12 Da Yosef ibibi narun rusan sinu ramagan Yakop da yidza fagan da itauf maran iru intap imi raman maran. 13 Yosef igif Ifraim i bai bini da yusu ifa Israil bai yas da igif Manase i bai yas da yusu ifa Israil bai bini, i araan mama miamun. 14 Da bitsinta Israil irai i bain bini da ibarim ifa ragun i mama isi Ifraim gudzun. Da irai i bain yas da ibarim ifa ragun i mama
1
48 48 48 48 48 48 48 48 48 48 48 48 48

102

Genesis

miamun Manase gudzun. Ibinigi da Israil anu yatsu sanampun rima bai bini ragun i mama miamun da gubu rima mirimp. 15 Da ifinti Yosef ibiani, Anutu aru mu da dzi rumpuga Abraham da dzi ramaga Isak pumuan ugu da mpada taya dzi da gubu sib au badan da bawaan da gubu aruani, 16 da Aira aru rima dzi sib i barabin mara maran sib au nafinti mama marub iru ani. Da bu afari dzi biaga da rumpuga Abraham da ramaga Isak biagan nayab i ribaraan, da yaigan nautus i ruan nasu tsira nami intap.
48 48

Gubu Yosef tsaanda ramagan rima bain bini yaba Ifraim gudzun, da waun i barabin gin, ibinigi da Yosef igif Yakop bain da ina i raa gin sinu Ifraim gudzun da barima fada Manase gudzun. 18 Da ini, Aa rama! Nani mama miamun. Da warim baim bini nayab i araan gudzun. 19 Da bitsinta Israil ibugin da ini, Dzi srugin, dzi naru! Dzi srugin i araan yaigan bu awa nasu garam utup tsira maan nabinigi. Da bitsinta araan raigan isi ani yaigan bu awa nayus araan gan da nasu garam utup ampibian au. 20 Ibinigi da Israil ifinti rib iru igi da gubu arigi ibiani, Garam Israil nifun bu agamp agu biagam i nan fintidan da nani, Anutu nafinti agam nabi Ifraim da Manase. I sanab igi da itain Ifraim isu miamun i Manase. 21 Da Israil ini da Yosef, Dzi su uts i mampan, da Anutu bu arut agu da nau agu natip nafa u tafam rusam intapan. 22 Mamai firiri Sikem igi dzi rim isu u nagam, da dzi warim da u raim rusam u. Ima. Dzi yis garam Amor i ga bainata da dampa ga i uda intap igi.
17
48 48 48 48 48 48 49

49
49

Yakop inu narun rusan santan impru da ini rutin ibiani, Agam santan wabampa wampru ruam watsuafi dzi da dzi nani nan idzuwai nida waan da agam da gubu bampan aga. 2 Dzi, Yakop, naru rusa, wampru ruam waba
1
49

Yakop Ifinti Narun Rusan

Genesis

103

da wariant i dzi, agam ramagam Israil, nanga nidan. Ruben, dzi naruga miamun, u wa da u santi dzi riniuruga miamun. U yu bian tsira da nampa iyus raim rusam. 4 Agu bi mpui furan fuafagin suda tsurupiap da wasa i garam ntian u, da bitsinta wasa i ru tsarifa agu u, i u ata ramagam uaran sib da u rim rini mia tsira bian da dzi.
3
49 49

Simion da raigan Liwai isa ruan au i uwayant i suda bai bi da wayada nam. 6 Dzi wasa i mpada wasa i rib iru igi nangan maradzigin tipan u. Iyu waun tsakiadan uta au da yis garam funub da itipu makau faga far uta uta au isa maragan furan. 7 Nam pupuarapan narut ribaraan i nam nugun tsakia tsira da nugun tsiaan i rima tsakia da isa garam funub. Dzi bu awat ribaraan rai nadzara nampa wasa i garam Israil gampan.
5
49 49 49

Yuda, u raim rusam bu atsarif agu, da bu aidza fagan da agu. Da agu bu agab garam ipiapam wan. 9 O Yuda, agu sa laion naru fa maan gada apu gan garadan da tipa bada gan gia gin. Da isa laion amputan i mprutsan da maa wasa suda frapin. 10 Mia Yuda da bu agif bua ki gan i baigan da yaigan taptap bu asu ki, nasa bua igi ramagan nidzun suda wain gin bawaan da garam intap wain wain ataa wara i araan. 11 Yuda bru wain gan bu ayus da araan bu adzur doki gan nafa bru wain bini yusan maran aridagin. Bu atip wain gurun nayus da bu adzu arukui gan gin. 12 Araan maranidzun bu asu bi i wain numan, da nifu urun bu asap nidzun au i makau sisu gurun numan.
8
49 49 49 49 49

104
13

Genesis

Tsebulun bu ampa nami mpui uruts rian da bu asu mumai bini madzu ba antua gin. Da ampapan bu afan da nawa gamp Saidon.
49 49

Isakar ibi doki riniurun gia wasa i tayap nam bunump irurun. 15 Gubu araan tsaanda intapan igi bida intap arubini bian mpada asap gin, da bu adzua aru da nausu rugan i buaria barabin bida mama gum uta au.
14
49

Dan bu asu gudzun i raruda garaman bini nabi utupan Israil fain naga. 17 Dan bu abi muntsir isi au da nampa tsira gia sanab rian. Da bida hos runta badan da bu agara i faga mutun, da garam mpada hos bu arua nafa barun gin.
16
49 49

18
49

O Yawe, dzi mpa irim mara i u yuda dzi sinu ipiap baigan.

19

Garam wapa nam bu awa da nais Gat, da bitsinta araan bu ais ribaraan da nadaru rai nafan.
49

20

Aser intapan bu anti nidzun au i nam gadan bini. Da bu arim nam bini mara maran nasa ki ruasan gadan.
49

21

Naftali ibi dia rinan runta uta au yuan i maragan furan, da rima narun ruas bini bini au.
49 49

Yosef ibi bru muntida uts da mpui maran da kapa nidzun bini yusan da bai ab yari ragun i nam santan. 23 Garam isa nam i biria da dampa iwa da yintsa i fania araan da isa araan funub. 24 Da bitsinta Yosef bain waratarat da gan dampa gan u, ima. Bain ipuapap au i Yakop Anutu gan nampa gan irim araan sib,
22
49 49

Genesis

105

da biagan fain ibi Garam Mpada Taya Dumpa da Tauf Tsira Muntida Sib i Israil. 25 Da dzi Anutu gan Nampa Wain bu arim agu sib da nana nam bini ampibian nawa da agu: natain gami nami marauntu wagu naru, da mpui nami intap wara nayab, da sagat da apu rinan santan narim narun ruas nayus. 26 Nam fintidan ampibian u ramagam dzi riman da agu iyus nam bini bini mia mamai ratar ratar sib. Nam fintidan santan igi narut agu, Yosef, i u yu bian tsira imi wasa i u raim rusam santan.
49 49

27

Benyamin isa iyam buman ragiyab tsira. Tata santan da araan igara apu funub da igan. Da nam nufan da araan ifab fain rumian igi.
49 49

Nigi utup 12 Israil, da raman Yakop ifinti i nan fintidan igi intua ribaraan ruga rugan.
28

Yakop ini nan babampafan da narun rusan ibiani, Isu uts i dzi mampan. Da agam warim dzi wampru da dzi rama rusa nami tauf bampun mia Efron garam Hit intapan 30 mia Makpela ugu, Mamri marafain gan gubu yaban mia intap Kanan. Tauf bampun da intap igi da Abraham iyu imi Efron gin, i rima badzab in. 31 I mia nigi da irim Abraham da finigan Sara da Isak da finigan Rebeka, da dzi rim Lia imi nigi impru. 32 Dzi rumpugan Abraham iyu intap da tauf bampun igi imi garam Hit gin. 33 Yakop intsup nangan nidan da narun rusan sib da intsru fagagan iyab rabi gan da igi iru da imamp. 1 Yosef impai iru da igi ragun i raman da ira da itsutsuf araan. 2 Da ira sib da ini da garam tipa garam mampan riniuriatsan i mia gubu gunti i tipa araan ramagan riniuriatsan. 3 Sanab tipa Yakop riniuriatsan igi iyu gubu 40, yatsu gum igi gubu gan rururuan. Garam Idzip ira i araan isa gubu 70. 4 Gubu raa i Yakop ntsupa sib da Yosef igaib rugan da Ki Farau garam gudzun gan ibiani, Isa agam uda dzi nifuga fadan da ki da nidan da araan bida ani, 5 Gubu dzi ramaga naa i mampan,
29
49 49 49 49 49

Yakop Nagan Mampan da Riman

50
50 50

50

50

50

50

106

Genesis

da araan ini da dzi taga rua da araan, i dzi tipa uda araan riniuriatsan fada intap Kanan, da rima mia tauf bampun araan rugan rafan. Da isa u tusa maram i dzi da dzi farima ramaga sib, da dzi musa tipa badan? 6 Da ki iriant i Yosef nangan da ini ibiani, Wayab da warim ramagam nasa u nangam tagada ruam rutin. 7 Ibinigi da Yosef iyu ramagan iyab i riman. Ki garam gudzun gan ampibian irut Yosef impru ruan fadan--garam mpada taya ki uaran da garam suda wain i gamp fain mia Idzip, 8 impru da Yosef utupan da rain rusan santan da ramagan utupan santan. Da narun rusan mpruan da apu gan au ru impa imi intap Gosen. 9 Garam mpada karis da garam mpada hos irut araan impru ruan yaban. Da rib fadan igi utup tsira bian. 10 Gubu ribaraan bawaa mia mumai tura wit i uda nidzun gin mia Atad, uts da mpui Jordan, da siisia tsira bian imunti i Yakop. Da Yosef itip impa i ramagan i nigi isa gubu 7. 11 Garam Kanan mpada gamp igi itsaa nam pumua badzab mia mumai tura wit gin mia Atad da ini, Garam Idzip aga isanti nam maran gaiban tsira bian. Ibinigi da ifari mumai igi Abel Mitsraim, waigan garam Idzip maran gaiban gan. 12 Ibinigi da Yakop narun rusan yatsu nan ibi araan nidan da ribaraan: 13 Ribaraan iyu ramagan ifa Kanan da irim i tauf bampun mia intap Makpela, uts da Mamri, intap Abraham rima nam ntsuman gin da Efron, garam Hit ugu, isu mumai rima badzabin. 14 Gubu Yosef rima ramagan sib da irut rain rusan da rib ruta fadan ugu impru ruan itip iba Idzip.
50 50 50 50 50 50 50 50 50

Gubu Yosef rain rusan tsaanda bida ramagan mampa sib da ini ibiani, Bida Yosef maran rufura asub agi naa rutin ugu da bubida anu i agi? 16 Ibinigi da ribaraan irim nan ifan da Yosef da ini ibiani, U ramagam irim nan bida ani mu da agai da imus mampan: 17 Agam wani wabiani da Yosef: Dzi gut i agu i u siata raim rusam nagan maisan naa yaba i agu. Ibinigi da maram wantu ramagam Anutu gan garam guman agai da wasiat aga naga maisan rai. Gubu ribaraan nangan fawaa da Yosef, da araan ira.
15
50 50 50

Yosef Iyafa Rain Rusan Waun

Genesis
18
50

107

Da araan rain rusan impru ruan iba da yidza fagan da itauf maran iru araan maran da ini, Aga rim ruga da agu isu u garam gumam uta au. 19 Da bitsinta Yosef ini, Agam anu ratan u. Dzi wasa i uda Anutu mumai gan da rima nam mua da agam u. Ima. 20 Agam ini wayada dzi da bitsinta Anutu yitam i agam nagam maisan igi isu nam arubini, i rima garam ampibian nagan mpadan sib. Da iwa ibinigi. 21 Ibinigi da agam anu ratan u. Dzi bu arim agam da narum rusam sib. Da Yosef iyafa rain rusan waun i nan mantsian bidanigi.
50 50 50

Yosef da rain rusan da gan utupan impa Idzip. Araan impa isa udzuf 110, 23 da itsaan narugan Ifraim rumpun rusan. Da araan iyu Manase narugan Makir narun rusan isu i gan ibinigi. 24 Da Yosef ini da rain rusan ibiani, Dzi su uts i mampan. Da Anutu bu ampa taya agam da nau agam sinu intap aruani nafa intap araan ragada mu da Abraham, Isak da Yakop ugu. 25 Da Yosef ini da Israil narun rusan i tsafa ruan nidzun au da ini, Gubu Anutu uda agam waa sinu intap ani da agam wau dzi riniuriatsa nampru. 26 Ibinigi da Yosef udzufan waa 110 sib da imamp da itip riniuriatsan i mia gubu gunti da irim i bugis da igi Idzip.
22
50 50 50 50 50

Yosef Nagan Mampan

You might also like