ULUSLARARAs

TERRlzM

Prof.

Dr. DoAu ERGlL.'

. Terrizm. bir siyaset yapma biimidir; siyasetin en radikal biimi. Silahla yaplan siyasetin en u megi savatr. Terrizm de bir sava trdr. Ona alak gerilimli sava da denir. Bu tanmdan kaslt. terrizme hedef olan kitlenin topyekn bir savaa ne hazrlkl. ne de niyetli olmadgn vurgulamaktr. Dk hazrlk (savunmaszlk) ve dk gdlenmeye bir de srpriz saldm gesi eklenince. terri7m. ok gl hedefleri (devlet. toplum, byk kurulular) sarsabilir. Baka siyasal yntemlerleelde edemiyecegi sonular elde edebilir. Terrizm. daha ok gszn. glye kar verdigi gayr-muntazam bir sava biimidir. Devletler terrizme ba vurabilirler mi? Evet. kendilerinden daha gl devlellerin seilmi ya da simgesel hedeflerine kar terrist yntemler uygulayabilider. Bir devletin kendi halkna kar uyguladg iddet ve yldm siyasetine de terr deniyor. Terrizm, daha ok aagdan. yani "devlet-alu" gruplarn kendi devletlerine ya da gsz devletlerin. gl devletlere ynelttikleri iddet ve tehdit eylemleridir. Terrizmi daha iyi anlayabilmek iin. onu. bir siyasal felsefe olmaktan kanp. devlet uygulamas ya da siyaset arac haline getiren diktatrn szlerine kulak verelim: LENIN: "Terrn amac, [insanlara] dehet salmak ve onlan arzulanan bir davran biimine yneltmektir." HlTLER yoktur." : "Akla kar terr ve zordan daha kolay zafer kazanan ikinci birey

KADDAF1 : "Tek bir Arap'n 300 Amerikaly ldrerek. Amerika'nn Lbnan'dan kovuluunu hazrlamasnn sundugu ders udur.: Muntazam ordulara her zaman gvenilmeyebilir ama silahl bir halk hibir zaman yenilmez."

Ankara niversitesi

Siyasal Bilgiler Fakiesi gretm yesi

J'

---,

140 TANIM

[OGUERon.

Terrizm, karmak bir olgudJr, kapsayc bir tanmn yapmak zordur. Bunu.n nedeni sadece her tanmn dcger yarf i !,n iermesi degildir. Terr olgusunun ayrlmaz br paras olan iddet kullanma gesinin, zalim kadar mazlum tarafndan da bavurulan bir savunma arac olmasdr. Her iddet c,layl, kullanan iin "hakl" hedef grup asndan "hakszdr". Hakllk ise bir dege yargs oldu~undan genel geer degil, ksmidir, grelidir, konjonktreldir; dolaysr; ~; ideolojiktir. Hollandal siyaset bilimci Alex P. Schmid, terrizmin 140 ayr tanmm ~:aptamlur. Bunlarn iinde 22 ortak nitelik ve 20 ortak ama veya ilev vardr. En sl: sz edilen be ge unlardr: i) iddet veya zor kullanm. 2) Bir siyasal ama Rdlrnesi. 3) Dehet veya korku sa~ma. 4) Tehdit. 5) Toplumda uyandrlan psikolojik eLU veya nc kiilerden (terristler ve kurbanlar dnda) beklenen yaygn tepki. ' En ok sz edilen ama ve:;; ilevler ise: unlardr: i) Halk veya hedef bir toplulugu korkutmak, dehete dii~Lrnek. 2) Y,erleik otorleyi tahrip etmek. Onun, terrist ile masum kil1e arasnda "l nm yapmadan bask yntemlerine bavurmasn saglamak. 3) Otoriteye veya dzene kar olan gleri harekete geirmek. Yerleik otoritenin glerini ve kurumlarn etkisizletirmek, ilemez klmak. 4) Kamuoyunu olumlu (kendi lehinde) veya olumsu:: (dzene kar) ynde etkilemek, ynlendirmek. 5) Siyasal g odaklarn ele geirmek v::) veya varolan ynetimi devirmek. Btn bu veriler, ter::izmin y ygnca benimsenen tanmnn olumasna katkda bulunmulardIr: "Terrizn, saldrl", '/eya korkutulan sivil ve masum kurbanlar araclg ile 'hedeflenenden daha byk bir.:itleyi, yldrp, korkutarak, yasa-d stratejik ve siyasal amalarn gerekktirmckc;in bir grubun veya devletin, bilinli ve planl bir biimde iddet kul1anmas] veya idde, :mllanma tehdidinde bulunmasdr." Terristlerin savunduklar ama.,ar veya davranlarnn gerekeleri byk oranda veya ksmen dogru, hatta hakl :)iabilir (Aksi halde belirli bir dzeyde destek grmezlerdi.). Ama terrist eylemhkendisi hibir zaman hakl olamaz. Hakl bir ama, kutsal yaama hakkn hie sayan hir siyasal ara';: yoluyla gerekletirilemez. Bylesine , insanlk-d bir ara, en yce ideali hi le hakszla~;tnr.
\

ULUSLARARASI

TERJUZM
\

Birden fazla - lkenin topolclanm veya vatandalarn ieren terrizm uluslararasdr. meklendirilir,;e, bir lkenin terristlerinin baka bir lkenin diplomatlarn, yneticilerini veya ~adamlarn u veya bu lke ile temaslar var diye ldrmeleri, uluslararas sefer halindekj uaklara saIdrmalar veya onlar baka lkelere umaya zorlamalar, ulw;lararas .errizmdir. Terristerin kendi lkelerinde kendi yurttalarna veya hkmetlerin kedi uyruklarna kar iddet kullanm, uluslararas terrizm kapsamna girmez. Uluslararas terrizm, ulusal 5i';~me kar sistem dndan yneltilen bir iddet veya iddet yklil tehdit eylemidir. Ulusal snrlarn dna taan bir tehdit olgusunu ierir. Bu anlamda, uluslararas etkileri ve yansmalar vardr. Uluslararas ilikileri etkiler. Uluslararas terrizm, benimsenm!~ uluslararas diplomasi ve sava kurallann dlayan eylemler btndr. Dolaysyla, b tr terrizm ulusal snrlar al1g1 iin, uluslararas hukuk kurallarnn ve orta1c siyasal, savunma nkmlcrinin konusudur. .

,
~-,'

ULUSLARARASI

TERRIZM

141

DEVLET

DESTEGt

Uluslararas niteligi, terrizmi n ardnda yabanc devlet destegi olup olmad~ sorusunu da birlikte getiriyor. Uluslararas terrizmin ardnda drt tr devlet ilintisi olabilir:

1) Devlet Giriimi

Bir devlet, geleneksel sava yntemleriyle elde edemiyecegi stratejik avantajlan saglamak maksadyla uluslararas terrizmi bir mcadele arac olarak dotrudan kullanabilir. Bunu, resmi kurumlar ve personeli ile yaparsa, giriimine 'DEVLET TERRtZMt ad verilir. Bu tr terrizm, savan baka yntemlerle srdUrlmesi olarak tanmlanabilir. Baka bir anlatmla, uluslararas terrizm, bir devletin, saldrganhgndan tr sorumluluk, risk ve ykmlUlk almadan, siyasal ve askeri gcn baka bir lkenin topragna veya egemenlik alanna yanstmasdr. Son dnemde batl otoriteler, drt devleti uluslararas terrizmin faili olarak ilan etmilerdir. Irak, Suriye, Libya ve Gney Yemen. Bunlardan ikisinin komumuz olmas dndUrcdilr.

2) Devlet Destegi

Bir devlet, dogrudan veya resmen terristik giriimlerde bulunmaktan kamabilir. Ama resmi amalarn saglamak iin terrist rgtlere para, egitim, silah, patlayc, kritik malzeme, istihbari bilgi, saklanma yeri, iletiim olanag, seyahat belgeleri (pasaport) veya diger lojistik destekler verebilir. Devlet, destekledigi terrist rgtlere hedef gsterir ama onlar ynetmez ve denetlemez. Son demokratik devrimden nce Bulgaristan, Dogu Almanya, ekoslovakya, halen Kba bu tipte devletlerdir.

3) Devlet Hogrs

Eger devletler, topraklarnda terrist rgtler oldugunu bilirler, onlan desteklememelerine karn bu rgtleri dagltmak iin harekete gemezlerse, hogrden sz edilebilir. Evsahibi devletin hogrsnden yararlanan terrist rgtlerin, kendilerine yetecek kaynaklar olabilecegi gibi, yabanc bir devletin desteginden de yararlanabilirler. Evsahibi devlet ile aralarnda oluan yazl olmayan bir anlama geregi, eylemlerini yuvalandklar lkede degil, baka lkelerde gerekletirirler. Batl lkelerin ogu bu tr bir hogr nedeniyle knanmlardr. PKK yznden Fransa, Almanya, Danimarka ve lsve; Bask Ulusal zgrlk hareketi yznden Fransa zaman zaman baka lkelerce knanmlardr:

4) Devlet Zaaf. :
Bu rnekte, devlet, snrlar iindeki uluslararas terristlere gzlerini yummak istemez ama, ya kolluk ve askeri glerinin yetersizliginden ya da teknolojik geriliginden tr onlarla etkin biimde mcadele edemez . Edemez ama, sorumlulugu srer. Bu durumda, zaaf halindekidevle!, yardmna daha gl bir devleti agrabilir. 1977'de MOOAOU'da meydana gelen uak karma eyleminde SOMALt Hkmeti, Bau Alman Hkmetinden yardm istemiti.

142

DO(]:j ERGll.

Eger uluslararas terrizm,~ S<1hne (lL bir devlet. durumu denetliyemedigi halde d yardm istemezse, bu yardm, yurttalan ::::rar gren d~vlet veya devletler tarafndan yine de verilebilir. ENTEBBE havalimanr.a karlan uagn yolcularn kurtarmak iin SRAIL bir baskn dzenlemLiti. Uluslararas terrizm, uluslar aras~daki ilikileri bozup, uluslararas srtmelere neden olabilir. Unutmayalmki, savar .ek nedeni olmasa bile 28 Haziran 1914 de gen bir Srp'n Avusturya Aridk'ij Francis~,:rdinand' Saray Bosna'da ldrmesi, i. Dnya Sava'n balatan bir kvlcm olmutu. Terrizm, tarihte belki her zaman vard. Ama son yllarda terrizm, kabul gren bir siyaset yntemi olarak yaygnlamtr. ',ygnlamasn da srdrmektedir. NICELK DEGtL, NTELK

Saysalolarak, uluslararas t.er,)rist eylemlerin toplam olduka mtevazi grlebilir. Terrizmin yol aug lm \,e yaralama saylar, ulusal dzeyde adi sular veya trafik kayplanndan ok daha a.t ir. Bakaca dendiginde, terrizmin yol atg kayplar, kabul edilebilir veya kallanlahilir boyutlard:dr. halde neden btn toplumlar ).1 olgu ya bu kadar nem veriyorlar ve kkn kazmak istiyorlar? Terrizm, savq tan, alktan, nfus patlamasndan, yaygn hastalktan, haneli enflasyondan dah: m tehlikelid ir? Evet daha tehlikelidir. nk, t,~trizm, ahlaki ve siyasi degerleri hedef almakta/Lr gnmz uygarlgn ayakta tutan tm

Terrizmin gc onun yol atl~1 can ve m~,l kaybnda degildit. Bu anlamda terrizmin etkisi degildir onu t.ehlikeli ~;:an. Dogurdugu tepkidir .. ETK, OLAYDAN l OK DAHA BYKTR. Terri;:nin etkisi, yaptg tahribatla degil, uyandrdg psikolojik tepki ile llr. Topluluklar:n tepkisi i~;eistatistik degerlcrle gsterilemez. Terristler gsterili ve heyecan yanlC eylemlerle kamuoyunu sarsarken, resmi otoriteleri kendilerine kar har,ekete g~:i:i rler. ddialarn! davalaunrlar. Sorunlann resmi politikalara l:onu ederler. Bir sre nce kamu gndemnde olmayan eyler gerekleir. Kr:Inuoyu, y :ietanvaredil en gereklerle kar karya gelir. Sren terrist saldnlar, ynet: rn artk yurttalann can ve mal gvenligini saglayamadg izlenimini yaratrlar. Teplumun, ynetime ve dzene gvenini sarsarlar. Dzen sorgulanmaya balanr. Bunlarn sonucunda, terrist rgt ciddiye alnmak durumundadr. Grlyor ki, terrizmin maddi alribat degil, manevi tahribau ok daha nemlidir. nk, terrizm tm siyasal ve inans :;stemler tarafndan toplum felsefesinin merkezi degeri saylan insan cann hie say;)', nsan, siyaselin znesi degil, nesnesi haline getirir. tnsan cann ve haysiyelini siyasal amalar iin kullanabilecek, harcanabilecek bir ara olarak grr ve sunar. Bu lavr, Cfmokrasi idaliyle de eliir. Demokrasinin amac, siyasetin, insana hizmet eden bir sre LL] masn saglamakur. ogunlugun zgr iradesini yaama geirmektir. Oysa terrizm, oj:unlugun ira/:esini hie say<n silahl bir aznlgn, kendi iradesini, ogunluga dikte elme~i jir. Terrizrr, lOlalilarizmin genlerini iinde tar.

-- -- --

--

--_.

Li

~-

ULUSLARARASI

TERRtZM

143

Terrist eylemlerin ezici ogunlugu, demokratik kar gerekletirilmitir.

lkelerde ve demokratik

ynetimlere

Totaliter devletler genellikle ya terr eylemlerine bizzat girimilerdir, ya da onlar desteklemilerdir. Ama ok az veya nadiren, terrist bir eylemin kurban olmulardr. Terrizm, uygar bir toplumu ayakta tutan ilmiIderi zmeyi amalar. Temel hedefleri unlardr: 1) ogunlugun tercihine dayanan otoriteleri etkisiz brakmak, aznlk otoritesini zorla onun yerine geirmek. . 2) Yerleik yasal sisteme gre yarglanp, tutuklanm braklmasn isteyerek, yasal sistemi zmek, etkisizletinnek. kiilerin serbest

3) Demokratik yntem ve kurumlar hie sayarak, kaba kuvveti toplum hayatnda geerli klmak: 4) tnsan sevgisinden, demokratik uygulamalardan (zgrce yarma ve bulma) ve toplumsal uzlamadan soyutlanm bir dzeni geerli klarak, binlerce yllk uygarlk savamna aykn (zorbalga ve kaba gce dayal) bir toplum yaratmak. Yaratabilirlerse bunu uluslararas dzene hakim klmak.