1

ORU BADET LE LG L TEMEL B LG LER (Bu Metin Din leri Yksek Kurulu Bakanlnca Hazrlanmtr) I. ORU BADET N N H KMET VE FAYDALARI

Allahn emir ve yasaklar elbetteki kullarn iyilii iindir. slm bilginleri, btn hkmlerin insanlarn yararlarn gerekletirme amacna ynelik olduu konusunda gr birlii iindedirler. Allahn yaplmasn istedii eylerde kullar iin ok byk faydalar, yasaklad eylerde ise byk zararlar bulunduu kanlmaz bir gerektir. slmi retinin kendilerine ykledii misyon gerei slm limleri eitli ibadetlerin yarar ve hikmetleri konusunda teden beri kafa yormu, bunlarn kiisel pratik yararlarndan ok, insan nefsinin arndrlmas ve ykseltilmesi yolunda fonksiyonel hale getirilmesine almlardr. Bu balamda kullarn yapmakla ykml tutulduu ibadetlerin salad baz faydalar ya da hikmetler tespit edilebildii gibi, bu faydalarn veya gerekletirilmek istenen amalarn tamamnn tespit edilemedii de bir hakikattir. Oru ibadetinin temel hedefi insanlar takvaya eritirmektir. Bu bizzat Kurn- Kermde Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknmanz ve takvaya erimeniz iin oru, sizden ncekilere farz klnd gibi, size de farz klnd () (Bakara: 2/183 184) eklinde ifade edilmektedir. nsan manevi bir eitim srecine tayan oru, kulun, ksa srede kalbi ve ruhu zerinde birikmi gnah tortusundan syrlmasn salar. Bylece oru, insan kad eflaha men zekkh ayetinin srrna erdirir. Bu, nefsini ktlklerden arndrann, kurtulua erdiinin bir ifadesidir. Nasl ki sadaka ve zekt, inananlar gnahlardan temizler, onlar arndrp, yceltirse (Tevbe: 9/103) bedenin zekt olan oru da ( bn Mce, Sym, 44) insan nefsinin hkimiyeti altnda ezilmekten kurtarr. Oru tutan kii, nefsinin zincirlerini krarak Allahn ipine sarlm olur. Nefis insan bencilletirip yalnzla iterken, insan Allahn ipine sarlmakla sosyal bir varlk olduunu iyiden iyiye hisseder. Oru ay olan ramazan boyunca toplu hlde yaplan ibadetler birlik duygusunu ruhlara iler. Zengin, fakirle ayn safta namaz klar, ayn sofrada yemek yer, zekt, fitre ve fidyeler gelir dalmndaki dengesizlie adeta can suyu olur. Oru, nefsin isteklerine iradi olarak uzak durma olmas ynyle bir irade eitimine, alk ve susuzluun verdii skntya dayanma ynyle de sabr eitimine dnmektedir. Kiinin yaam srecinde baarl bir periyoda sahip olabilmesi phesiz irade eitiminden gemektedir. radesi zayf insanlar hayatta baarl olamad gibi, uhrev adan da sonlar iyi deildir. nk ibadetler hemen hemen btnyle iradesi gl insanlarn ifa edebilecei bir konum ve nitelik arz etmektedirler. Bu noktada oru, nefsin isteklerinin kontrol altna alnmasnda, ruhun arndrlp yceltilmesinde etkili olmaktadr. Nitekim orucun deiik biimlerde de olsa hemen btn din ve kltrlerde riyazet ve mcahede yolu olarak benimsenmi olmas bu gerei ifade etmesi ynyle dikkat ekicidir. Oru ibadetiyle kanaat, tekrar kapmzdan evlerimize girer. Alk eken insan yoksulun, muhtacn durumunu anlar ve kanaat etmenin nemini daha iyi kavrar. Artk israf edemez olur. Allah Resulnn Kanaat bitmeyen bir hazinedir (Beyhak, Zhd, 2/88) sz mminin kulaklarnda yanklanr. Nimetin eskisinden daha ok kadrini bilen insan, Allaha olan krn artrr. Hrsn mahrumiyete, kanaatin rahmete vesile

olduunu anlar. Allah Resulnn iktisat eden geim sknts ekmez ( bn Eb eybe, el-Musannef, 5/331) mjdesi hayatnda tezahr etmeye balar. Oru ibadeti, insana iftar ve sahur ile, klnan teravih namazlaryla, dier ibadetlerle hayat disipline etme imkan tanr. Oru ay olan ramazan ay kulun Rabbine iltica ederek, gnahlarnn balanmas iin hayat yoluna yerletirilmi frsat ve hazinelerle doludur. Kii, Kuran zerinde daha fazla dnme imkn yakalar. Ramazann getirdii bereketle, gnahlarn kalp ve beyin zerinde rtt perdeyi kaldrmasyla insan, baz ayetleri daha derinden hisseder ve anlar. Oru bedenin zekt olarak, vcutta birikmi zararl unsurlarn defi iin metabolizmaya byk bir imkn salar. nsann, vcudunu dier canllardan daha farkl olarak madde ve manann srl ve ahenkli bir birleimi olarak grmeye balad bu ayda, vcutlar yenilenir, dimalar parlar Allah Resulnn Sm teshh oru tutunuz ki shhat bulasnz szn teyit edercesine bedenlerimiz salk bulur. (Taberani, Mucemul-Evsat, VIII, 174; Mnzir, et-Tergb, 2/206) Ramazan orucu mitsiz insanlarn balanma mitlerini yeerttikleri bir zaman dilimidir. Oru, anszn gelecek skntlara kar insanlara dayankl olmay reten bir retmendir. ocuklarmza keyifle dinlerini renme ve yaama frsat veren bir aydr ramazan Allah Resul, inanp karln Allahtan bekleyerek ramazan deerlendirenlerin gemi gnahlarnn balanacan sylemitir. (Nes, man, 21) Ayn ekilde Allah Resul, Sahabisi Kab b. Ucreye hitaben: Ey Kab! Namaz kiinin Mslman oluuna delildir. Oru ise salam bir kalkandr. Sadaka vermek, suyun, atei sndrd gibi gnahlar silip sprr. Ey Kab! Haramla beslenerek teekkl eden et ve kemiklere ancak atete olmak yarar. (Tirmiz, Cum'a, 79) diye sylemitir. Orucun hikmetleri ile hkmlerini anlamak arasnda sk bir ba vardr. Orucun fkhna taalluk eden kurallarn bilinmesi orucumuzu Allah Resulnn bize hikmet olarak brakt snnetine uygun orular tutmamza imkn tanyacaktr.

II.

ORU HAKKINDA BAZI GENEL B LG LER

1. Ramazan Orucu Kimlere Farzdr? Akll, ergenlik ana ulam ve oru tutmasna engel bir mazereti olmayan her Mslmann Ramazan orucunu tutmas farzdr. 2. Hangi Hallerde Ramazanda Oru Tutulmayabilir? slm dini, kiileri gleri nispetinde sorumlu tutmu, glerini aan veya skntya yol aan durumlarda kolaylatrc hkmler getirmitir. Aadaki mazeretlere sahip kimselerin Ramazanda oru tutmakla ykml olmayp daha sonra kaza etmelerine veya yerine fidye vermelerine ruhsat tannmtr: a) Yolculuk: Yolculuk, Ramazan aynda oru tutmamak iin ruhsat olarak kabul edilmitir. Yolculuk esnasnda tutulmayan orular, daha sonra kaza edilir. Kuranda Ey inananlar! Oru sizden ncekilere farz klnd gibi, Allha kar gelmekten

saknasnz diye, size de sayl gnlerde farz klnd. inizden hasta olan veya yolculukta bulunan, tutamad gnler saysnca dier gnlerde tutar. Oruca dayanamayanlar, bir dkn doyuracak kadar fidye verir. Kim gnlden iyilik yaparsa, o iyilik kendisinedir. Eer bilirseniz, oru tutmanz sizin iin daha iyidir. buyrulmaktadr (Bakara 2/183-184). Geceden oruca niyetlenip de, gndz yolculua kan kimse, dilerse bu orucunu bozar, dilerse tamamlar. Geceden oru tutmaya niyetlenip gndz ise yolculua kmak zorunda olan kimse yolculukta zorluk ekerse orucunu bozabilir. Ancak orucunu tamamlamas daha uygundur. Hz. Peygamber, Mekkenin fethi iin sefere ktnda orulu iken, Kedd denilen yere varnca orucunu bozmutur (Buhar, Savm, 34; Mslim, Syam, 15). Bu uygulama sefere knca orucun bozulabileceini gstermektedir. b) Hastalk: Oru tuttuu zaman, hastalnn artmasndan veya uzamasndan endie edilen kimse ile, hastal sebebiyle oru tutmakta zorlanan kiilerin Ramazan aynda oru tutmayp, iyiletikten sonra bunlar kaza etmelerine izin verilmitir. Yukarda zikredilen ayet buna iaret etmektedir. Uzman bir hekim tarafndan oru tutmas halinde hasta olaca bildirilen kimse de hasta hkmndedir. c) Hamilelik ve ocuk Emzirme: Oru tutmalar kendilerine veya ocuklarna zarar vermesi halinde, hamile kadnlar orularn tutmayabilirler. Emzikli kadnlar da, stlerinin kesilmesi ve ocuklarnn zarar grebilecei durumlarda oru tutmayabilirler. Hz. Peygamber buna msaade etmitir (Nes, Syam, 50-51, 62; bn Mace, Syam,3). d) Zor Ve Meakkatli lerde almak: Oru tuttuu takdirde salna bir zarar gelmesinden korkan kimse, orucunu tutmayabilir. Bu durumda olanlar, izinli olduu gnler veya uygun zamanlarda tutamadklar orular kaza ederler. Bir zorunluluk olarak, ar ilerde almak zorunda olan kiilerin orulu olarak altklar takdirde salklar risk altnda kalacaksa ramazan aynda tutamadklar orularn uygun bir zamanda kaza ederler. Kuran bu durumu u ayetlerle aklar: Ey iman edenler! Allaha kar gelmekten saknmanz iin oru, sizden ncekilere farz klnd gibi, size de farz klnd. Oru, sayl gnlerdedir. Sizden kim hasta, ya da yolculukta olursa, tutamad gnler saysnca baka gnlerde tutar. Oruca gc yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir. Bununla birlikte, gnlden kim bir iyilik yaparsa (mesela fidyeyi fazla verirse) o kendisi iin daha hayrldr. Eer bilirseniz oru tutmanz sizin iin daha hayrldr. (O sayl gnler), insanlar iin bir hidayet rehberi, doru yolun ve hak ile batl birbirinden ayrmann apak delilleri olarak Kurann kendisinde indirildii Ramazan aydr. yle ise iinizden kim bu aya ularsa onu orula geirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa tutamad gnler saysnca baka gnlerde tutsun. Allah size kolaylk diler, zorluk dilemez. Bu da sayy tamamlamanz ve hidayete ulatrmasna karlk Allah yceltmeniz ve kretmeniz iindir. (Bakara, 2/183-185)

e) Yallk: Oru tutamayacak kadar yal olan kimseler, oru yerine fidye verebilirler. Bakara suresinin 184. ayetinde, bu ekilde olup da oruca g yetiremeyenlerin, oru tutmayp fidye vermeleri gerektii hkme balanmtr. yileme umudu olmayan hastalar da ayn hkme tabidir. 3) Oru Yerine Fidye Verilmesi a. Fidye Ne Demektir? Orula ilgili olan fidye, din bir terim olarak, baz ibadetlerin eda edilmemesi ya da edas srasnda birtakm kusurlarn ilenmesi halinde denen dn-mal ykmllktr. badetlerle ilgili fidye, oru ve hacda sz konusudur. htiyarlk ve ifa midi olmayan bir hastalk sebebiyle oru tutamayan kimse, daha sonra kaza etmesi mmkn olmadndan oru tutamad her gne karlk bir fidye der. Bu durumdaki bir kimsenin fidye demesi vaciptir. Kuran- Kerimde, Oru tutmaya g yetiremeyenler, bir fakir doyumu kadar fidye der. (Bakara 2/184) buyurulmaktadr. Bu ayetten hareketle fidye miktarnn, bir kiiyi bir gn iin doyuracak yiyecek olarak anlalmtr. Yallktan tr oru tutmaya gc yetmeyen kii, her gn iin bir sadaka-i ftr miktar fidye verir. Buna da imkn yoksa Allahtan af diler. Fakat byle bir kii, ksa gnlerde rahatlkla oru tutabilme imknna ularsa tutamad orular, o gnlerde kaza etmesi gerekir. Zira ramazan aynda oru tutmaya gc yetmeyen kimseler ile iyileme midi bulunmayan hastalar ileride oru tutabilecek duruma gelirlerse tutamadklar orular kaza etmeleri gerekir. nceden verdikleri fidyelerin hkm kalmaz, bunlar sadaka saylr. b. Fidye Miktar Ne Kadardr? Fidye miktar bir sadaka- ftr miktardr. 4. Oruca Niyet: badetlerde niyet nemlidir. Asl olan, lafzi niyetten ok, kalben niyet etmektir. Bu bakmdan oruca niyet etmek insann oru tutmann bilincinde olmas anlamna gelmektedir. Sahura kalkmak oru iin fiil bir niyettir. Kii sahura kalkmam olsa bile sabah bu bilin iinde ise niyetli saylr. Oru iin niyetin vakti, akam namaz vaktinin girmesiyle birlikte balar. Ramazan, gn belirlenmi adak ve nafile orularda niyet, le namazna yaklak bir saat kalana kadar devam eder. Bunlarn dndaki, kefaret, kaza, gn belirlenmemi adak orularnda ise imsakten nce niyet edilmesi gerekir. 5. Orucun zaman: Kendini tutmak, engellemek, el ekme, geri durma anlamlarna gelen imsk, dini bir kavram olarak, tan yerinin aarmasndan (fecr-i sadk), gne batncaya kadar yemeden, imeden, cins mnasebetten ve dier orucu bozan eylerden uzak durmak demektir. (Bkz. Bakara 2/187). Oru yasaklarnn balad fecr-i sdk, yani tan yerinin aarmaya balamas, imsak vaktidir. Bununla yats namaznn vakti km, sabah namaznn vakti girmi olur. Bu vakit ayn zamanda sahurun sona erip, orucun balad vakittir. Oru yasaklarnn sona erdii, gnein batma vaktine ise iftar vakti denir. Bu vakitle birlikte

akam namaznn vakti girmi olur. Gndz ve gecenin tam olarak teekkl etmedii yerlerde, imsak ve iftar vakitleri, takdirle belirlenir. 6. Akamleyin Yatmadan nce Yemek Yeyip Oru Tutmaya Niyet Eden Kii Gece Uyandnda Henz msak Vakti Girmeden Yemek Yeyip Su ebilir mi? " msak", sabah namaznn giri ve orucun balay vaktini ifade eder. Oru tutacak kiinin bu andan itibaren yeme imeye son vermesi gerekir. Bu itibarla, yatmadan nce yemek yeyip oru tutmaya niyet eden kii geceleyin uyandnda imsak vaktine kadar yeyip iebilir. 7. Sahurda Ezan Bitene Kadar Yemek Yenilebilir mi? Sahur vakti yemek yiyen kiinin-ezan okunmu olsun olmasn-imsak vaktinin girmesiyle birlikte yemeye ve-imeye son vermesi gerekir. 8. Bayram Gn Oru Tutulabilir mi? Ramazan bayramnn birinci gnnde, kurban bayramnn drt gnnde oru tutmak tahrimen mekruhtur. nk bu gnler ziyafet, yeme, ime ve sevin gnleridir. 9. Cuma Gn Oru Tutulabilir mi? Oru tutulmas mekruh olan Bayram gnleri dndaki gnlerde oru tutmak caizdir. Ancak sadece Cuma gnleri nafile oru tutmak tenzihen mekruh grlmtr. Peygamber Efendimiz (s.a.v.); Kimse Cuma gn oru tutmasn. Ancak bir gn nceden veya sonradan oru tutuyorsa bu takdirde Cuma gn de oru tutabilir buyurmutur (Eb Davud, Savm, 50). Buna gre, Cuma gn kazaya kalan veya adak gibi vacip bir oru tutmakta saknca bulunmamaktadr. Cuma gn nafile oru tutmak isteyenlerin, bir gn nce veya sonrasnda da oru tutmas uygun olur. 10. Aylar Diye Adlandrlan (Recep, aban, Ramazan) Aylarnn Aralksz Olarak Orula Geirilmesinin Bir Sakncas Var mdr? Halk arasnda bilindii ekilde aylar orucu olmayp ancak Recep ve aban aylarnda; Hz. Peygamber'in dier aylara oranla daha fazla nafile olarak oru tuttuu hadis kaynaklarnda yer almaktadr (Buhr, Savm, 52, 53; Mslim, Sym, 175, 179). Ramazan aynda oru tutmak ise farzdr. Bunun dnda Pazartesi, Perembe gnleri ile Hicr aylarn 13, 14 ve 15'i gibi belirli gnlerinde nafile oru tuttuu bilinmektedir (Tirmiz, Savm, 44; Eb Dvd, 68). Ancak Recep ve aban aylarnda Hz. Peygamberin aralksz oru tuttuuna dair sahih kaynaklarda herhangi bir rivayet bulunmamaktadr. 11. Kaza Orularnn Aralksz Olarak Tutulmas art mdr? Ramazan aynda tutulmayan orularn ve balanp da bozulan orularn kaza edilmesi gerekir. Kur'an- Kerim'de, " inizden hasta olan veya yolculukta bulunan, tutamad gnlerin saysnca dier gnlerde tutar." buyrulmaktadr (Bakara, 2/184). Kaza orularnn aralksz tutulmas hakknda herhangi bir hkm bulunmamaktadr. Bu itibarla, kazaya kalan orular oru tutulmas mekruh olan gnler dnda, pei peine veya ayr gnlerde tutulabilir. Ancak bu orularn, bir an nce tutulmas uygun olur.

12. Bozulan Nafile Orucun Kaza Edilmesi Gerekir mi? Nafile oru, Ramazan aynn dnda tutulan orutur. Nafile de olsa, balanan bir ibadetin tamamlanmas gerekir. Bu nedenle dier nafile ibadetlerde olduu gibi, bozulan nafile orucun da, kaza edilmesi gerekir. Kaza orucu tutmakta olan kiinin de bu orucu bozmas durumunda yine kaza gerekli olup kefaret gerekmez. 13. evval Orucunun Hkm Nedir? Ramazan ayndan sonra evval aynda alt gn oru tutmak mstehaptr. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), Kim Ramazan orucunu tutar ve ona evval ayndan alt gn ilave ederse, sanki yln btnnde oru tutmu gibi olur (Mslim, Syam, 24; Tirmiz, Savm, 53) buyurarak evval aynda alt gn oru tutmaya tevik etmitir. Bu oru art arda tutulabilecei gibi, ara verilerek de tutulabilir. 14. Are Orucunun Hkm Nedir? Muharrem aynn onuncu gnne, are gn denmektedir. Raslullah (s.a.v.), Are gn orucunun nceki yln gnahlarna kefaret olacan umarm buyurarak (Tirmiz, Savm, 47), bu gnde oru tutmay tavsiye etmitir. Hz. Peygamber dneminde Yahdler sadece Muharrem aynn 10. gnnde oru tuttuklarndan, onlarn davranlarna benzememesi iin ncesine veya sonuna bir gn ilave edilerek tutulmas uygundur. 15. Ramazan Karlamak ve Uurlamak in Oru Tutmann Hkm Nedir? Ramazan karlamak veya uurlamak amacyla oru tutmann din bir dayana yoktur. Ancak Hz. Peygamber aban aynda oka ve evval aynda 6 gn oru tutmutur. Ramazan ay girmedii halde, Ramazann gelmi olabilecei dncesiyle ihtiyaten Ramazandan bir veya iki gn nce oru tutmak ise mekruhtur. Ancak, belirli gnlerde oru tutmay det haline getiren kiilerin, oru tuttuu gnlerin bu gnlere denk gelmesi halinde oru tutmasnda saknca yoktur. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.), Ramazan bir veya iki gn nce orula karlamayn. Eer bir kimse adeti olduu iin bu gnleri orula geiriyorsa tutsun buyurmutur (Buhar, Savm: 14; Mslim, Syam: 21). 16. Meslei Gerei Srekli Olarak Yolculuk Yapan Kii Oru badetini Nasl Yerine Getirebilir? slam dini Ramazan aynda oru tutamayan hasta ve yolcularn sonradan kaza etmelerini emreder. Mazeret devam ettii srece ruhsat da devam eder. Srekli mazereti bulunan kiiler, mazeretleri ortadan kalknca, zamannda tutamadklar Ramazan orularn kaza ederler. Kur'an- Kerim'de; " Kim de hasta veya yolcu olursa, (oru) tutmad gnler saysnca baka gnlerde tutsun." buyurulmaktadr (Bakara, 2/185). Devaml olarak uzun yola giden kaptan ve srcler de yolcu hkmndedir. u kadar var ki, yolculuu esnasnda bir sknt ekmeyenlerin oru tutmas daha faziletlidir.

17. Orulu ken Boy Abdesti Almak/ Banyo Yapmak Orucu Bozar m? Az veya burundan su yutulmadka ykanmakla veya gusl abdesti almakla oru bozulmaz. Nitekim Hz. Aie ile mm Seleme validelerimiz Peygamberimiz (s.a.v.)'in Ramazanda imsaktan sonra boy abdesti alm olduunu haber vermilerdir. (Buhr, Savm, 25). Buna gre geceden cnp olarak imsak vaktine girmek oruca zarar vermedii gibi, orulu iken boy abdesti almak da orucu bozmaz. 18. htilam Olmak, Cnp Olarak Sabahlamak Oruca Zarar Verir mi? Orulu iken ryada ihtilam olmak orucu bozmad gibi, gusletmeyi geciktirerek cnp olarak sabahlamak da oruca bir zarar vermez. Ancak, zorunlu bir durum olmadka, hemen boy abdesti alnmaldr. 19. Cnp ken Sahur Yemei Yenebilir mi, Oruca Niyet Edilebilir mi? Cnp olan kimsenin elini, azn ykamadan yiyip imesi uygun grlmemitir. Ancak elini, azn ykadktan sonra, boy abdesti almadan sahur yemei yemesinde bir saknca yoktur.

III.

ORUCU BOZAN-BOZMAYAN EYLER

A. BAZI GENEL B LG LER Orulu iken, yemek, imek ve cinsi iliki orucu bozar. Orucu bozan eylerin bir ksm sadece kazay gerektirirken, dier bir ksm hem kaza, hem de kefareti gerektirir. imdi konu ile ilgili baz alt balklarla ilgili meselelere deinelim: 1. Hangi eyler Orucu Bozup Sadece Kazay Gerektirir? Yolculuk, hastalk, ileri derecede yallk gibi meru bir mazerete dayal olarak bozulan orucun, sadece kaza edilmesi gerekir. Ayrca, kast olmakszn yemek-imek; beslenme amac ve anlam tamayan, yenilip iilmesi mutat olmayan veya insan tabiatnn meyletmedii eylerin yenilip iilmesi orucu bozar ve sadece kazasn gerektirir. Ramazanda bir mazeret olmakszn tutulmayan orular, gnne gn kaza edilir. Ancak mazeretsiz olarak Ramazan orucunu tutmamak byk gnah olup ayrca bundan dolay tevbe ve istifarda bulunmak gerekir. Ramazan ay gnahlarn aff iin bir frsattr. Dier gnlerde tutulan oru kymet itibariyle Ramazanda tutulan orucun yerini tutamaz. 2. Oru Kefareti Ne Demektir Ve Nasl denir? Ramazan orucunun, mazeretsiz olarak bozulmas durumunda hem kefaret, hem de bozulan orucun kaza edilmesi gerekir. Oru kefareti iki kameri ay veya 60 gn ara vermeksizin oru tutmaktr. Buna gc yetmeyen, 60 fakiri bir gn ya da bir fakiri 60 gn doyurur. Adet halinde bulunan kadnlar, bu gnlerinde kefaret orularna ara verirler. Bu durumlarndan kar kmaz ara vermeden kefaret orucuna devam ederek 60 gn tamamlarlar.

afii mezhebine gre mazaretsiz olarak ramazan orucunun yeme-ime ile bozulmas durumunda kefaret deil sadece kaza gerekir.

3. Unutarak Yemek, mek Orucu Bozar m? Unutarak yemek, imek orucu bozmaz. Peygamber Efendimiz, "Bir kimse orulu olduunu unutarak yer, ierse orucunu tamamlasn, bozmasn. nk onu, Allh yedirmi, iirmitir." buyurmutur (Buhari, Savm, 26; Mslim, Sym, 17). Unutarak yiyen ien kii, orulu olduunu hatrlarsa hemen azndakileri karp azn ykar ve orucuna devam eder. Orulu olduunu hatrladktan sonra yeme-imeye devam eden kiinin orucu bozulur. 4. Di Fralamak Orucu Bozar m? Di fralamakla oru bozulmaz. Bununla birlikte, di macununun veya suyun boaza kamas halinde oru bozulur. Orucun bozulma ihtimali dikkate alnarak, dilerin imsakten nce ve iftardan sonra fralanmas uygun olur. 5. Kusmakla Oru Bozulur mu? Kendiliinden kusmakla oru bozulmaz. Ancak kiinin kendi istei ve mdahalesiyle meydana gelen kusma, az dolusu olmas halinde, orucu bozar.

B. SALIK PROBLEMLER VE ORU Tbbn gelimesi ile gnmzde pek ok yeni muayene ve tedavi yntemleri ortaya kmtr. Bunlarn bir ksm orucu bozmakta bir ksm ise bozmamaktadr. Bu yntemlerle ilgili belli bal sorular ve cevaplar yledir: 1. Astm Hastalarnn Oksijen Spreyi Kullanmalar Orucu Bozar m? Akcier hastalarnn kullandklar spreyden, bir kullanmda 1/20 ml. gibi ok az bir miktar aza sklmaktadr. Bunun da nemli bir ksm az ve nefes borular cidarnda emilerek yok olmaktadr. Bundan geriye bir miktarn kalp tkrk ile mideye ulat konusunda kesin bir bilgi de yoktur. Abdest alrken azda kalan su ile kyaslandnda, bu miktarn ok az olduu grlmektedir. Halbuki orulu, abdest alrken azna verdii sudan geri kalan miktarn mideye ulamas halinde orucun bozulmayaca konusunda hadis (Drim, Savm, 21) ve slm bilginlerinin icma vardr. Hz. Peygamber'in orulu iken misvak kulland, sahih hadis kaynaklarnda yer almaktadr (Buhar, Savm, 27; Tirmz, Savm, 29). Dier taraftan, "kesin olarak bilinen, phe ile bozulmaz" kaidesi gereince, mideye ulap ulamad konusunda phe bulunan sz konusu madde ile oru bozulmaz. Bu itibarla astml hastalarn, rahat nefes almalarn salamak amacyla aza pskrtlen oksijenli ila orucu bozmaz. 2. Gz Damlas Kullanmak Orucu Bozar m? Uzman gz doktorlarndan alnan bilgilere gre, gze damlatlan ila miktar olarak ok az (1 mililitrenin 1/20'si olan 50 mikrolitre) olup bunun bir ksm gzn krplmasyla darya atlmakta, bir ksm gzde, gz ile burun boluunu birletiren kanallarda ve mukozasnda mesamat yolu ile emilerek vcuda alnmaktadr. Damlann

yok denilebilecek kadar ok az bir ksmnn, sindirim kanalna ulama ihtimali bulunmaktadr. Bu bilgiler, yukardaki bilgilerle birlikte deerlendirildiinde, gz damlas orucu bozmaz. 3. Burun Damlas Kullanmak Orucu Bozar m? Tedav amacyla burna damlatlan ilacn bir damlas, yaklak 0,06 cm3 tr. Bunun bir ksm da burun eperleri tarafndan emilmekte olup ok az bir ksm ise mideye ulamaktadr. Bu da, dini adan abdestte aza su vermede olduu gibi af kapsamnda deerlendirildiinden orucu bozmaz. 4. Kalp Hastalarnn Dilalt Hap Kullanmas Orucu Bozar m? Baz kalp rahatszlklarnda dilaltna konulan ila, dorudan az dokusu tarafndan emilip kana kararak kalp krizini nlemektedir. Sz konusu ila az iinde emilip yok olduundan mideye bir ey ulamamaktadr. Bu itibarla, dilalt kullanmak orucu bozmaz. 5. Her Gn Hap Kullanmak Zorunda Olan Hastalarn Oru Tutmalar Gerekir mi? Hastalk, Ramazan'da oru tutmamay mubah klan zrlerdendir. Bir kimsenin oru tuttuu takdirde hastalanaca, hasta ise hastalnn artaca tbben veya tecrbe ile sabit olursa oru tutmayabilir. yi olunca da yalnz yedii gnler saysnca kaza etmesi gerekir. Ayet-i Kerimede "Sizden her kim hasta yahut yolcu olursa tutamad gnler saysnca dier gnlerde oru tutar" buyrulmutur (Bakara, 2/184). mr boyunca bu durumda hasta olan kiiler ise, her gn iin bir fidye verirler. Yoksul ve muhta kiilerin fidye vermeleri de gerekmez. Zira dinimizde hi kimse gcnn stnde bir sorumlulukla ykml tutulmamtr. 6. Endoskopi, Kolonoskopi Yaptrmak, Makat Veya Ferten Ultrason ektirmek Orucu Bozar m? Mideyi grntlemek veya mideden para almak iin yaptrlan endoskopide, az yoluyla mideye tbb bir cihaz sarktlmakta ve ilem bittikten sonra karlmaktadr. Kolonlardaki hastal tehis etmek amacyla, barsak iini grntlemek veya para almak iin yaplan kolonoskopide, makattan barsaklara cihaz gnderilmekte ve ilem bittikten sonra karlmaktadr. Kolonoskopide, hemen daima, endoskopide de genellikle, incelenecek alann temizliini salamak amacyla cihaz iinden su verilmektedir. Endoskopi veya kolonoskopi yaptrmak; makat veya ferten ultrason ektirmek; yeme, ime anlamna gelmemekle birlikte, ounlukla cihaz iinden su verildii iin oru bozulur. Ancak sz konusu ilemlerde cihazlarn kullanm srasnda sindirim sistemine su, ya ve benzeri gda zellii tayan bir madde girmemesi durumunda endoskopi, kolonoskopi yaptrmak, makat veya ferten ultrason ektirmek orucu bozmaz. 7. drar Kanalnn Grntlenmesi, Kanala la Aktlmas Orucu Bozar m? drar kanallarna giren cihazlar veya aktlan ilalar orucu bozmaz.

10

8. Anestezi Yaptrmak Orucu Bozar m? Anestezi, nefes yolu veya ine ile vcuda ila verilerek oluturulmaktadr. Nefes yolu veya ine ile yaplan anestezi, mideye ulamad gibi, yeme-ime anlam da tamamaktadr. Ancak blgesel ve genel anestezide, acil durumlarda ila ve sv vermek amacyla damar yolu alarak, bu aklk ilem sresince serum vermek suretiyle salanmaktadr. Bu itibarla, lokal anestezi, orucun shhatine engel deildir. Blgesel ve genel anestezide serum verildii iin oru bozulur. 9. Kulak Damlas Kullanmak Ve Kulak Ykattrmak Orucu Bozar m? Kulak ile boaz arasnda da bir kanal bulunmaktadr. Ancak kulak zar bu kanal tkadndan, su veya ila boaza ulamaz. Bu nedenle kulaa damlatlan ila veya kulan ykattrlmas orucu bozmaz. Kulak zarnda delik bulunsa bile, kulaa damlatlan ila, kulak ierisinde emilecei iin, ila ya hi mideye ulamayacak ya da ok az ulaacaktr. Daha nce de belirtildii gibi, bu miktar oruta affedilmitir. Ancak kulak zarnn delik olmas durumunda, kulak ykattrlrken suyun mideye ulamas mmkndr. Bu itibarla, orucu bozacak kadar suyun mideye ulamas halinde oru bozulur. 10. Fitil Kullanmak, Lavman Yaptrmak Orucu Bozar m? Makattan tedavi amal kullanlan fitiller, her ne kadar sindirim sistemine dahil olmakta ise de, sindirim ince barsaklarda tamamland, fitillerde gda verme zellii bulunmad iin orucu bozmaz. Ayn ekilde kadnlarn da tedavi amal vajina/fercinden kullanlan fitiller de orucu bozmaz. Lavman yaptrmak konusunda ise, iki durum sz konusudur; kaln barsaklarda su, glikoz ve baz tuzlar emildii iin, gda ieren svnn barsaklara verilmesi veya orucu bozacak kadar su emilecek ekilde verilen suyun barsakta kalmas durumunda oru bozulur. Ancak, suyun barsaklara verilmesinden sonra bekletilmeyip barsaklarn hemen temizlenmesi durumunda, verilen su ile birlikte barsaklarda bulunan dknn darya karld ve bu esnada emilen su da, ok az olduu iin oru bozulmaz. 11. ne Yaptrmak, Hastaya Serum Ve Kan Vermek Orucu Bozar m? nenin orucu bozup bozmayaca, kullanl amacna gre deerlendirilebilir. Ary dindirmek, tedavi etmek, vcudun direncini artrmak, gda vermek gibi amalarla enjeksiyon yaplmaktadr. Gda ve keyif verici olmayan enjeksiyonlar, yemek ve imek anlamna gelmediklerinden orucu bozmazlar. Ancak gda ve/veya keyif verici enjeksiyonlar orucu bozar. Hastaya serum veya kan verilmesi de, ayn hkme tabidir. 12. Diyaliz Uygulamas Orucu Bozar m? Bbrek yetmezlii hastalarna uygulanan diyaliz, periton diyalizi, hemodiyaliz olmak zere iki eittir. Periton diyalizi, karn boluuna verilen zel bir solsyon aracl ile, hastann kendi karn zar kullanlarak kann zararl maddelerden arndrlmas ve sv dengesinin salanmas ilemidir. Hemodiyaliz ise, kann vcut dnda bir makina yardm ile temizlenip vcuda geri verilmesi ilemidir. Kan bir ine aracl ile hastann kolundan alnr. Hemodiyaliz makinas, diyalizr denen bir filtreden kan srekli geirerek zararl maddeleri ve fazla suyu filtre eder. Filtre edilen temiz kan ikinci bir ine ile hastann damarna geri verilir. Bu ilem yaplrken bazen,

11

gda ierikli sv verilmesi gerekmektedir. Buna gre hastaya herhangi bir sv maddesi verilmeden gerekletirilen hemodiyalizde oru bozulmaz. Dier diyaliz eitlerinde ise, vcuda gda ierikli sv verildii iin oru bozulur. 13. Anjiyo Yaptrmak Orucu Bozar m? Halk arasnda anjiyo (anjiyografi) olarak bilinen operasyon, tehise veya tedaviye ynelik olarak uygulanmaktadr. Anjiyografi vcut damarlarnn grntlenmesi demektir. Damar iine damarlarn grnr hale gelmesini salayan ve kontrast madde olarak tanmlanan ila verilerek, anjiyogram ad verilen filmler elde edilir. Anjiyografi sayesinde organlar besleyen damarlar grntlenerek damar hastalklar veya bu damarlardan beslenen organlara ait tan koydurucu bilgiler edinilir. Tedaviye ynelik olarak uygulanan anjiyonun klasik yntemi anjiyoplastidir. Bu ise, dar veya tam tkal damarlarn balon ya da stent denilen zel aralarla tekrar almas iin yaplr. Bu bilgiler nda gerek anjiyografi, gerekse anjiyoplasti operasyonlarnda yemek ve imek anlam bulunmadndan, oru bozulmaz. 14. Biyopsi Yaptrmak Orucu Bozar m? Tahlil amacyla vcudun herhangi bir organndan para alnmas (biyopsi), orucu bozmaz. 15. Kan Aldrmak Orucu Bozar m? Kan aldrmak orucu bozmaz. Nitekim Hz. Peygamber ihraml iken ve orulu bulunduu srada kan aldrmtr ( Buhar, Tb,11, Sayd, 11, Savm, 22). Ayrca Hz. Peygamber :" ey vardr orucu bozmaz: Kan aldrmak, kusmak, ihtilam olmak.'' (Tirmizi, Savm, 24 ) buyurmutur. 16. Orulu Kimse Akupunktur Yaptrabilir mi? Akupunktur; vcutta belirli noktalara ine batrmak suretiyle eitli hastalklar tedavi etme metodudur. Akupunktur uygulanmas halinde, vcudun beslenmesi, gda almas sz konusu olmadndan, akupunktur yaptrmak orucu bozmaz. 17. Merhem Ve lal Bant Kullanmak Orucu Bozar m? Deri zerindeki gzenekler ve deri altndaki klcal damarlar yoluyla vcuda srlen ya, merhem ve benzeri eyler emilerek kana karmaktadr. Ancak cildin bu emii, ok az ve yava olmaktadr. Dier taraftan bu yeme ime anlamna da gelmemektedir. Bu itibarla, deri zerine srlen merhem, yaptrlan ilal bantlar orucu bozmaz. 18. Orulu Kimsenin Dilerini Tedavi Ettirmesi Orucu Bozar m? Orulu bir kimsenin morfinli veya morfinsiz olarak dilerini tedavi ettirmesi veya ektirmesi orucu bozmaz. Ancak tedavi esnasnda, kan veya tedavide kullanlan maddelerden herhangi bir eyin yutulmas orucu bozar. 19. Susuz Olarak Hap Yutmak Orucu Bozar m? Orulu bir kimse gda veya deva (ila) cinsinden bir eyi ister su ile, ister susuz olarak yer veya ierse orucu bozulur. afi mezhebine gre; kendisine yalnz kaza gerekir. Hanefi mezhebine gre ise; hem kaza hem de kefaret lazm gelir. Ancak oru

12

bozmay mbah klacak lde bir rahatszlk sebebiyle ila alm ise, orucu bozulur ve kendisine yalnz kaza gerekir, kefaret gerekmez.

C. ZEL HALLER NDE KADINLAR VE ORU 1. Kadnlar Hayz ve Nifas Hallerinde Oru Tutabilirler mi? Kadnlar hayz ve nifas hallerinde, oru tutmazlar (Buhar, Hayz, 1; Mslim, Hayz, 14, 15). Daha sonra tutamadklar orularn kaza ederler. Bu konuda mtehitler gr birlii iindedirler. 2. Orulu ken Hayz/ Adet Gren Kadn Ne Yapar? Orulu iken hayz olan/det gren kadnn orucu bozulmu olduundan yiyip ier. u kadar var ki, byle bir kadn, yiyip iebilecei gibi edeben orulu gibi davranmaya devam eder. 3. msak Vaktinden Sonra Temizlenen Yani deti Sona Eren Bir kadn oru tutabilir mi? msak vaktinden sonra temizlenen yani deti sona eren bir kadn, o gn hibir ey yiyip imemi olsa bile, oru tutmu saylmaz. 4. Bayanlarn Ramazanda Adet Geciktirici la Kullanmalar Caiz midir? Ayrca Kulland la Sebebiyle Adeti Geciken Bir Bayann Tuttuu Orular Geerli midir? Ay hali oru tutmaya manidir. Bu halde iken tutulan oru geerli olmaz. la sebebiyle de olsa, aknt olmadka ay hali vuku bulmadndan tutulan oru sahihtir. Ancak hayz kan ile vcutta biriken zararl maddeler dar atldndan, vcudun shhati bakmndan ay halini nlemek iin ila kullanlmas tavsiye edilmez.