ARATIRMA

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi
Investigating of the Relationships Between Adults' Subjective Well-being and Primary-Secondary Capabilities with Respect to Positive Psychotherapy
Ali Erylmaz1
1Yrd.Do.Dr., Osmangazi niversitesi, Eskiehir

ZET
Ama: Psikolojide mutluluk, znel iyi olu kavramyla ele alnmaktadr. Pozitif Psikoterapi, denge modeline dayanr. Bireylerin atmayla ba etme kaynaklarn glendirmeyi amalar. Pozitif Psikoterapide bireyin sahip olduu yetenekleri nemlidir. Btn psikoterapilerde ama, bireylerin ruhsal bozukluklardan arnk, mutlu bir ekilde yaamlarna devam etmelerine yardmc olmaktr. Bu ama dorultusunda pek ok terapi teknii ve ilkeleri uygulamaya konulmaktadr. Bu almann amac, yetikinlerin znel iyi olular ile pozitif psikoterapi yaplarndan olan birincil ve ikincil yetenekler arasndaki ilikilerin incelenmesidir. Yntem: almaya Ankara'da yaayan 25-40 yalar arasndaki 94 kadn ve 88 erkek olmak zere toplam 182 kii katlmtr. almada Yaam Doyumu lei, Pozitif-Negatif Duygu lei ve Wiesbaden Pozitif Psikoterapi ve Aile Terapisi Envanteri kullanlmtr. Verilerin analizinde oklu regresyon analizi teknii kullanlmtr. Bulgular: Analiz sonularna gre, birincil yeteneklerden umudun ve zamann; ikincil yeteneklerden baarnn ve gvenirliliin yetikin znel iyi oluunu anlaml dzeyde ve pozitif ynde aklad bulunmutur. Sonu: Yetikinlerin znel iyi olular iin baar, gvenirlilik, zaman ve umut yetenekleri nemlidir. Sonu olarak; bu almann bulgular, terapi srecinde kullanlabilir. Anahtar Szckler: znel iyi olu, pozitif psikoterapi, birincil ve ikincil yetenekler, yetikin. (Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28)

SUMMARY
Objectives: In psychology, happiness is treated with the concept of subjective well-being, which means an individual's evaluation of and judgment about his life. Subjective well-being is not a single dimensional structure. It has three important elements: Positive affect, negative affect and life satisfaction. Positive Psychotherapy is based on balance model. Individuals cope with the conflictions they face by their bodies, their achievements, their social contact and fantasy. The aim of Positive Psychotherapy is to widen the opportunity with which he copes the conflictions. The goals of all therapy methods help individuals in order to get rid of pathologies and also live happily. So many therapy methods and assumptions put into practice with respect to these goals. This study examines the association between the positive psychotherapy constructs and subjective well being. Method: A total of 182 individualsbetween ages 25-40- (94 female and 88 male) completed Wiesbaden's Inventory of Positive Psychotherapy and Family Therapy, Positive-Negative Affect Scale, and also Life Satisfaction Scale. Multiple regression analysis method was conducted in order to investigate the relationship between variables. Results: Regression analysis shows that achievement and trustworthiness are important predictors of subjective well-being as secondary capabilities. Time and hope are important predictors of subjective well-being as primary capabilities. Conclusion: Achievement, trustworthiness, time and hope capabilities are important for adults' subjective well-being. So, it is concluded that the results of this study can be used in therapeutic process. Key Words: Subjective well-being, positive psychotherapy, primary and secondary capabilities, adults.

Makalenin geli tarihi: 15.11.2010, Yayna kabul tarihi: 14.03.2011

17

Erylmaz A.

GR Psikolojide mutluluk, znel iyi olu kavramyla ele alnmaktadr. znel iyi oluun nemli gstergesi bulunmaktadr. Bu gstergelerden ilki olumlu duygulanm, ikincisi olumsuz duygulanm ve ncs yaam doyumudur (Hybron 2000). nc gsterge, znel iyi oluun bilisel bileeni olarak ele alnmaktadr. Yaam doyumu boyutunda birey, eitli yaam alanlarndan elde ettii doyumlarn deerlendirir (Deiner 1984, 2001). Yetikinler zerinde gerekletirilen almalara gre, znel iyi oluu etkileyen nemli faktr bulunmaktadr (Lyubommirsky 2001). Bu faktrlerden ilki demografik deikenlerdir. Ya, cinsiyet, eitim ve gelir gibi deikenler, demografik faktrlerin ieriini oluturmaktadr. Demografik deikenlerin yetikin znel iyi oluunun %10'unu aklad belirtilmektedir. kinci faktr amal etkinliklerde bulunmadr. Amal etkinliklerin ierisine, bedensel istekleri doyurmak, insanlarla etkileime gemek, partiye gitmek, din inancn gereini yerine getirmek gibi etkinlikler girmektedir. Amal etkinliklerin znel iyi oluun %40'n aklad bulunmutur (Lyubomirsky ve ark. 2005). nc faktr kiilik zellikleridir. Da dnklk, duygusal dengesizlik ve sorumluluk gibi zellikler, nc faktrn ieriini oluturmaktadr. Kiilik zelliklerinin yetikin znel iyi oluunun %50'sini aklad bulunmutur (Myers ve Deiner 1995). Bireylerin znel iyi olular zerinde kiilik zelliklerinin nemli etkisi olduu, literatrdeki bilgilere ve bulgulara bakldnda grlmektedir (Myers ve Deiner 1995). Kiilik zelliklerinin yannda insann sahip olduu yeteneklerinin ve kapasitelerinin de onlarn znel iyi olular zerinde etkisinin olduuna dair literatrde hem kuramsal hem de olguya dayanan almalar bulunmaktadr. Literatrde kuramsal aklamalara dayanan almalar balamnda pozitif psikoterapi yaklamnn varsaymlar gze arpmaktadr (Peseschkian 1982, 2002). Pozitif psikoterapi, nemli ilke zerine kuruludur. Bu ilkelerden ilki umuttur (Peseschkian 1982). Umut ilkesi, bireylerin sorunlarn ok acil bir ekilde ortadan kaldrmak yerine o sorunun ok daha geni bir ereveden anlalmas ve pozitif yanlarnn vurgulanmas anlamna gelir (Peseschkian 1987). Umut ilkesi bireylerin gster18

dii ruhsal bozukluk belirtilerinin ne anlama geldiklerini sorgulamay ve bu belirtilerin pozitif yorumlanmasn gerektirir. Pozitif psikoterapinin ikinci nemli ilkesi denge modelidir. Pozitif psikoterapi, denge modeline dayal bir yaklamdr. Bireyler bedenleriyle (duyular araclyla), baaryla (akl araclyla), iliki kurma ile (gelenekler araclyla) ve hayal kurma yoluyla (sezgi aracl ile) yaamlarnda karlatklar atmalarla baa kmaktadrlar (Peseschkian 1970, 1980). Pozitif psikoterapinin amac, danann atmayla ba etme olanaklarn geniletmeye almaktr. Pozitif psikoterapinin nc ilkesi konsltasyondur. Bu ilke, ruhsal bozuklua sahip bireylerin kendilerinin ve ailelerinin rahatszln zellikleri ve zm yollar hakknda bilgilendirilmelerinin nemini belirtir (Peseschkian 2002). Konsltasyon ilkesi terapinin be evresini ve kendi kendine yardmn nemini vurgular. Terapinin be evresi; Gzlem / Uzaklama Evresi, Envanter Evresi, Durumsal Cesaretlendirme Evresi, Szelletirme Evresi ve Amalarn Geniletilmesi Evresidir (Peseschkian ve Walker 1987, 1996). Gnmzde terapi anlaylar geliimlerini srdrmektedir. Bu balamda klasik psikanalitik kuram ele alndnda bu yaklam insanlar, cinsellik ve saldrganlk drtleriyle hareket eden varlklar olarak deerlendirilmektedir. ada psikanalitik kuramlarnda ise, bireylerin potansiyelleri ve yetenekleri zerinde durulmaktadr. rnein; Kohut'un (1971, 1977), kendilik psikolojisi kuramna gre, bireylerin tam ve btnlk duygusuyla ilevde bulunmalar iin birtakm yetenek ve becerilere sahip olmalar gerekir. Pesesckian'a gre (1996, 2002) pozitif psikoterapi, ierisinde dier terapi yaklamlarn barndrmakla birlikte ayn zamanda kendine zg kuramsal aklamalar ve teknikleri olan bir yaklamdr. Pozitif psikoterapi insann doasna olumlu adan yaklar. Klasik psikanaliz yaklamnn tersine, insann sadece cinsellik ve saldrganlk drtleriyle hareket etmediini belirtir (Peseschkian 2002). nsann yaamnda kapasitelerinin ve yeteneklerinin nemli olduunu savunur. Pozitif psikoterapi, insann iki temel kapasite ile dnyaya geldiini belirtir (Peseschkian 1996). Bu kapasitelerden ilki sevme kapasitesi, ikincisi de bilme kapasitesidir. Sevme ve bilme kapasiteleri doutan getirilmitir. Sevme kapasiteKlinik Psikiyatri 2011;14:17-28

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi

sine bal olarak birincil yetenekler ortaya kar. Sevgi, sabr, zaman, cinsellik, iliki, umut, gven ve inan gibi yetenekler birincil yetenekler grubuna girer. Bilme kapasitesine bal olarak ikincil yetenekler ortaya kar (Peseschkian 1987, 2002). Dzen, temizlik, dakiklik, drstlk, kibarlk, baar, gvenirlilik, itaat, sadakat, tutumluluk ve adalet gibi yetenekler, ikincil yetenekler grubuna girer. Birincil ve ikincil yetenekler birbirleriyle ilikilidir. Birincil yetenekler insann daha ok duygusal ynyle ilgiliyken ikincil yetenekler ise davransal ynyle ilgilidir (Peseschkian ve Walker 1987). Birincil ve ikincil yetenekler, bireylerin fiziksel ve toplumsal evreyle belli bir zaman sreci ierisinde temasa gemeleri ile geliir (Peseschkian 2002). Birincil ve ikincil yeteneklerin gelimesinde toplumsallama sreleri nemlidir. Bu noktada, yeteneklerin gelimesinde ebeveynlerle ilikilerin nemi yadsnamaz (Peseschkian 1988). Toplumsallama srelerinin sonunda yetenekler, kiiliin bir paras olarak etkili bir ekilde kullanlabilecek duruma gelirler. Bylece birincil ve ikincil yetenekler, kiisel ve toplumsal tutumlarmz, yarglarmz ve deerlerimizi etkiler (Peseschkian 2002). Yeteneklerin kiiliin bir paras olarak gelimesinde yaanan aksaklklar ruhsal bozukluklarn ortaya kmasna neden olmaktadr (Peseschkian 1996). Birincil ve ikincil yeteneklerin gelimemilii de, ok gelimilii de nemli sorunlarn kaynan oluturur. Yeteneklerin az gelimesi bireylerin ilgili yeteneklerde kapasitesini ortaya koyamad anlamna gelir. ok gelimi yetenekler ise, bireylerin enerjilerini yksek dzeyde kullanmalar ve aktif olmalar anlamna gelmektedir (Peseschkian 1997). Fazla enerji ile hareket etmek de bireyi tkettii iin sorunlarn ortaya kmasna neden olur. Bu nedenle yeteneklerin dengeli bir ekilde kullanlmas, bedensel ve ruhsal salk iin nemlidir (Peseschkian ve Walker 1987). Bu aklamalarn kuramsal aklamalar olduu grlmektedir. Kuramsal aklamalarn doruluunun grgl aratrmalarla test edilmesi literatre katk salayabilir. Literatre bakldnda, kiilik zelliklerinin bireylerin znel iyi olularnda etkili olduu grlmektedir. Peseschkian'a (2002) gre, birincil ve ikincil yetenekler, zamanla gelierek kiiliin bir paras

haline gelirler. Literatrde, da dnklk, nevrotiklik gibi kiilik zelliklerinin znel iyi olula ilikilerinin ortaya konmasna ramen (Costa ve McCrae 1980) yeteneklerle ilikilerinin nasl olduu henz ortaya konmamtr. Btn psikoterapilerde ama, bireylerin ruhsal bozukluklardan arnk, mutlu bir ekilde yaamlarna devam etmelerine yardmc olmaktr. Bu ama dorultusunda, pek ok terapi teknii ve ilkeleri uygulamaya konulmaktadr. Vaillant'a gre (2003) ruh sal; olgunluk, duygusal ve toplumsal zek, baarl bir ekilde uyum salama ve znel adan iyi olma olarak ele alnmaldr. Bu noktada, znel iyi olu, bireylerin ruh salklar iin nemli bir lt olmann yannda, bireylerin yaamlarna olumlu katklar da sunar. znel iyi olu literatrne bakldnda, yksek znel iyi olu dzeylerine sahip bireylerin daha sosyal ve yaratc olduklar, daha iyi bir baklk sistemine sahip olduklar ve uzun sreli yaadklar, daha ok para kazandklar, daha iyi birer vatanda olduklar, i yaamnda daha retken olduklar evlilik doyumlarnn yksek olduu, stresle daha iyi baa ktklar sonucuna varlmtr (Deiner 1984, Diener ve ark. 2002, Diener ve Seligman 2002, Diener ve Seligman 2004, Lucas ve ark. 2004, Lyubomirsky ve ark. 2005). Tm bunlarn yannda znel iyi oluun bireylerin ruh salklarn izlemede, deerlendirmede ve ruhsal bozukluklarn erken tehisinde, nlenmesinde ve tedavisinde nemli bir ara olduu (Bray ve Gunnell 2006) ve ruh salnn pozitif ynn temsil ettii belirtilmektedir (Koivumaa-Honkanen ve ark. 2005). Literatrde, teraptik iletiimin, szsz iletiimin, terapist etkisinin ve tedavi srecinin etkileri konusunda olduka ok aratrma bulgular ve bilgileri bulunmaktadr (Myers ve Hayes 2006). Ruhsal bozukluklara ve ruhsal bozukluk belirtilerine ilikin de olduka ok bilgi ve bulgu olmasna ramen, terapi yntemlerinin kuramsal boyutlarnn bireylerin mutluluklaryla, bir baka deyile, znel iyi olularyla nasl ilikili olduuna dair yeterince alma bulunmamaktadr (Rashid 2009). Sonu olarak; bu almada ama, pozitif psikoterapinin temel kavramlarndan olan birincil ve ikincil yeteneklerin yetikinlerin znel iyi olularn aklayp aklamadnn incelenmesidir.

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

19

Erylmaz A.

2. GERE VE YNTEM 2.1. Model Bu aratrma, mevcut durumu sorgulayan betimsel bir aratrmadr. Pozitif psikoterapi yaplarndan olan birincil ve ikincil yeteneklerle yetikinlerin znel iyi olular arasndaki ilikileri incelemek amacyla, ilikisel tarama modeline dayanarak bu aratrma gerekletirilmitir. Veriler, farkl yalardaki bireylerden elde edilmi ve almada kesitsel aratrma dzeni kullanlmtr. 2.2. alma Grubu Katlmclarn tamam, Ankara'da bir genel lisedeki rencilerin ailelerinde yer alan bireylerden olumaktadr. lme aralarnn uygulanaca bireyler, amal (purposive) rnekleme yoluyla belirlenmitir. Amal rnekleme, evrenin soruna en uygun bir kesimini gzlem konusu yapmak demektir (Sencer 1989). Amal rneklemede aratrmac, evrenle ilgili daha nceki kuramsal bilgilere ve kendi bilgilerine ve aratrmann zel amacna dayanarak bir rneklem belirlemektedir (Fraenkel ve Wallen 1993). Bu rnekleme ynteminin evren deerleri hakknda nemli ipular verecei ifade edilmektedir (Bykztrk ve ark. 2008). Bu aratrmada, aratrma grubunun belirlenmesinde amal rnekleme eitlerinden Maksimum eitlilik Yntemi benimsenmitir. Bireylerin seilmesinde Ankara'da genel lisede renim gren rencilerin aile yelerinden biri olmak, herhangi bir kronik rahatszl bulunmamak ve 25-40 ya aralnda olmak durumu dikkate alnarak katlmclar seilmi ve seilen bireylere lme aralar uygulanmtr. Aratrma kapsamnda kullanlan veri toplama aralar 225 katlmcya uygulanmtr. Veri analizleri ncesi, katlmclarn veri toplama aralarna verdikleri yantlar gzden geirilmitir. Bu inceleme sonucunda, lek maddelerinin ounu bo brakan (en az %5'ini) ya da merkeze kayma hatalarnn gzlendii toplam 26 kii veri setinden karlmtr. almada ayrca 17 kiinin kronik bir rahatszlnn olduu belirlenmi ve bu 17 kii de veri setinden karlmtr. Sonuta analizler, 25-40 yalar arasnda Ankara'da yaayan 94 kadn ve 88 erkek olmak zere toplam 182 kiiden elde edilen veriler zerinde gerekletirilmitir.
20

2.3. Aratrmada Kullanlan lekler Yaam Doyumu lei (Satisfaction With LifeSWL): Diener ve ark. (1985) tarafndan gelitirilen ve Yetim (1993) tarafndan Trkeye uyarlanan bu lek, toplam be maddeden oluan likert tipi bir lektir. Yaam Doyumu lei'nde iaretlenen seeneklerin deerleri toplanarak toplam puan elde edilmektedir. hafta ara ile iki kez uygulanan lein test-tekrar-test gvenirlik katsays .85 olarak bulunmutur. Ayrca, lein yaplan gvenirlik almasnda Cronbach Alfa gvenirlik katsays .76 olarak bulunmutur. Trkeye uyarlama almasnda lein yap geerliine ilikin alma yaplmamtr. Bu yzden, bu alma grubunda lein faktr yaps incelenmitir. Yaplan amlayc faktr analizi sonucunda tek faktrl orijinal yapya ulalmtr. Bu tek boyut, toplam varyansn %56.05'ini aklamaktadr. Yetim'in almasnda lein Cronbach alfa deeri .86 olarak bulunmutur (Yetim 1993). Pozitif - Negatif Duygu lei- PND (Positive and Negative Affect Scale-PANAS): Pozitif-Negatif Duygu lei, Watson ve ark. (1988) tarafndan gelitirilmi ve Genz (2000), tarafndan Trkeye uyarlanmtr. lek, on olumlu, on olumsuz olmak zere toplam 20 duygu ifadesini iermekte ve 5'li likert tipine gre deerlendirilmektedir. Genz'n (2000) almasnda Trke PND'nn orijinali ile tutarl olarak 2 boyuttan olutuu bulunmu, ayrca i tutarl pozitif ve negatif duygu iin srasyla .83 ve .86; test-tekrar-test tutarl ise, yine ayn sraya gre .40 ve .54 olarak rapor edilmitir. lein lt bantl geerlii ise, Beck Depresyon lei ve Beck Anksiyete lei ile allmtr. Buna gre, Pozitif Duygu lei, bu lekler iin srasyla -.48 ve -.22'lik bantlar verirken, negatif duygu leinin bu leklerle bants yine ayn sraya gre .51 ve .47 olarak bulunmutur. Wiesbaden Pozitif Psikoterapi ve Aile Terapisi Envanteri (Wiesbaden's Inventory of Positive Psychotherapy and Family Therapy-WIPPF): Wiesbaden Pozitif Psikoterapi ve Aile Terapisi Envanteri, Peseschkian ve Deidenbach (1988) tarafndan gelitirilmi bir envanterdir. Birincil ve ikincil yetenekler gibi pozitif psikoterapi yaplarn len, drtl likert tipinde yantlanan ve 88 maddeden oluan bir lektir. lein Trkeye uyarlama almasn Sar ve ark. (2010) tarafndan gerekKlinik Psikiyatri 2011;14:17-28

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi

letirmilerdir. lein uyarlama almasnda hem amlayc hem dorulayc faktr analizi almalar yaplmtr. Birincil ve ikincil yetenekler iin gerekletirilen ikinci dzey faktr analizi sonularna gre, yetenekler birincil ve ikincil yetenekler olarak iki faktr altnda yer almtr. Yaplan dorulayc faktr analizi sonucuna gre, Kay kare deeri = 398,49; serbestlik derecesi 151 ve RMSEA deeri = 0.074 olarak bulunmutur. Sonular, denge modeli asndan ele alndnda, Kay kare deeri = 2.52; serbestlik derecesi = 2 ve RMSEA deeri = 0.029 olarak bulunmutur. Sonular, drtl model asndan ele alndnda Kay kare deeri = 0.02; serbestlik derecesi 2 ve RMSEA deeri = 0.00 olarak bulunmutur. Aratrmada alt leklerin gvenirlii Cronbach Alfa teknii ile analiz edilmitir. Analiz sonularna gre, ikincil yetenekler iin Cronbach Alfa gvenirlii .77 ve birincil yetenekler iin .75 olarak bulunmutur (Sar ve ark. 2010). Baml Deikenin llmesi: znel iyi oluun lm, tarihsel srete tek boyutlu leklerden ok boyutlu leklerin kullanlmasna doru bir ynelim gstermitir. Literatrde, znel iyi oluun llmesinde sklkla kullanlan lekler, Yaam Doyumu lei ve Olumlu ve Olumsuz Duygu lei'dir. Yaplan almalarda iki yntem izlenmektedir: Birinci yntem, bu lekleri ayr ayr kullanma eklindedir. kinci yntem ise, znel iyi oluun kuramsal tanmlamasna dayanmaktadr. Bu tanmlamaya bal olarak znel iyi olu, aadaki eitlik uygulanarak llmektedir: znel yi Olu = (Yaam Doyumu + Olumlu Duygu) - Olumsuz Duygu kinci yntemde, Yaam Doyumu ile Olumlu ve Olumsuz Duygu (PND) lekleri birlikte kullanlmaktadr. Bylece, belirtilen eitlik uygulanarak toplam znel iyi olu puan elde edilmektedir (Sheldon ve Bettencourt 2002). Bu almada, literatrde yer alan bilgilerden yola klmtr. almada belirtilen eitlik uygulanarak aratrmann baml deikeni olan znel iyi olu llmtr. 2.4. Verilerin Analizi Aratrmadan elde edilen verilerin istatistiksel zmlemeleri SPSS 14.00 paket program kulKlinik Psikiyatri 2011;14:17-28

lanlarak yaplmtr. Katlmclarn demografik zelliklerinin analizinde frekans ve yzde dalm kullanlmtr. almada znel iyi olu ile yetenekler arasndaki ilikiler Pearson Korelasyonu teknii ile birincil ve ikincil yeteneklerin yetikinlerin znel iyi olularn anlaml bir ekilde aklayp aklamad ise, oklu regresyon analizi tekniiyle analiz edilmitir. Verilerin analiz edilmesinde en az .05 anlamllk dzeyi benimsenmitir. almann amac dorultusunda, birincil ve ikincil yeteneklerin yetikin znel iyi oluunu anlaml bir ekilde aklayp aklamad ayr ayr incelenmitir. Bu iki yetenek grubunun znel iyi oluunu anlaml bir ekilde aklayp aklamadnn ayr ayr deerlendirilmesinin iki nemli nedeni vardr. Birinci neden, birincil ve ikincil yeteneklerin farkl kapasitelerden kaynaklandna ilikin kuramsal bilgidir (Peseschkian 1980). kinci olarak gerek lek uyarlama gerekse lek gelitirme almalarnda yeteneklerin iki farkl faktr altnda toplanmasdr (Peseschkian ve Deidenbach 1988, Sar ve ark. 2010). 2.5. lem Aratrma verileri, Ankara'da Mart 2010- Kasm 2010 tarihleri arasnda toplanmtr. leklerin uygulanmas 40-60 dakika arasnda deimitir. Aratrmada veriler, bireysel uygulama ve grup uygulamas eklinde toplanmtr. Veriler toplanrken etik ilkeler gz nnde bulundurulmu, gnlllk ilkesi esas alnm, katlmclara ncelikle aratrmann amacna ynelik ksa bir bilgi verilmi ve ardndan aratrmaya katlmak isteyen katlmclara lekler verilmitir. Ayrca, gerekli durumlarda katlmclara ek aklamalar yaplmtr. Katlmclardan kimlik bilgileri istenmemitir. 3. BULGULAR almann bu blmnde, ncelikle alma grubuna ilikin demografik bulgulara, daha sonra birincil ve ikincil yetenekler ile baml deiken arasndaki bantsal ilikilere ve son olarak da srasyla birincil yeteneklerle ve ikincil yeteneklerle yetikin znel iyi oluu arasndaki ilikilere ynelik analiz sonularna deinilmitir.

21

Erylmaz A.

Tablo 1. Birincil yetenekler ve znel iyi olu arasndaki ilikilere ynelik pearson korelasyonu sonular
1 znel iyi olu Sabr Zaman liki Gven Umut Yumuaklk Sevgi nan
*p<.05; ** p<.01

1 .21** .30** .20** .25** .28** .10 .15* .12 1 .28** .12 .21** .25** .15* .24** .15* 1 .35** .30** .33** .18* .24** .34** 1 .35** .24** .21** .32** .38** 1 .33** .36** .29** .40** 1 .18* .20** .29** 1 .22** .22** 1 .25** 1

Tablo 2. kincil yetenekler ve znel iyi olu arasndaki ilikilere ynelik pearson korelasyonu sonular
1 1. znel iyi olu 2. Dzen 3. Temizlik 4. Dakiklik 5. Kibarlk 6. Drstlk 7. Basar 8. Gvenirlilik 9. Tutumluluk 10. Uyma 11. Adalet 12. Sadakat
*p<.05; ** p<.01

10

11

12

1 .04 -.05 .04 .03 1 .28** .35** .21** 1 .31** .15* .10 .49** .08 .28** .26** .06 .26** 1 .24** .25** .32** .39** .09 .27** .13 .29** 1 .17* 1 1 -.13 .31** .26** .53** 1 .50** .02 .05 1 .21** .32** 1 .27** 1 .27** .24** 1 .39** .34** .21** .00 .07 .15* .22** .26** .28** .27** .27** .15* .33** .34** .35**

.15* .29** .17* .34** .23** .39** -.06 .06 .13 .06 .17* .37**

.14* .17*

3.1. alma Bulgular

Grubuna

likin

Demografik

almaya, 25-40 yalar arasnda Ankara'nn Keiren blgesinde yaayan 94 kadn ve 88 erkek olmak zere toplam 182 kii katlmtr. almada yer alanlarn ya ortalamas 35.6'dr. almada yer alan bireyler, alma durumu ynnden de incelenmitir. Yaplan inceleme sonucunda, almada yer alanlarn 72'si (%39.6) zel bir irket alan; 62'si (%34.1) memur; 35'i (%19.2) isiz; 7'si (%3.8) ev hanm; 4' emekli (%2.2) ve 2'si (%1.1) serbest meslek sahibidir. almaya katlan bireyler, ayn zamanda medeni durum asndan da incelen22

mitir. Bu noktada, almaya katlanlarn 96's (%52.7) evli ve 86's (%47.3) bekrdr. alma grubu, eitim durumuna gre de incelenmitir. nceleme sonucuna gre, almaya katlanlarn 92'si (%50.5) lisans; 68'i (%37.4) lise, 11'i (%6.0) yksekokul ve 11'i (%6.0) de yksek lisans eitimi grmtr. 3.2. Baml Deiken le Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi Baml deiken ile birincil ve ikincil yetenekler arasndaki ilikiler, Pearson korelasyonu teknii ile

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi

Tablo 3. Birincil yeteneklerin znel iyi oluu yordama dzeyleri

B Sabr Zaman liki Gven Umut Yumuaklk Sevgi nan .63 1.54 .61 1.25 1.42 -.16 .12 -.65 SEB .49 .67 .69 .80 .67 .60 .70 .63 Beta .09 .18 .07 .13 .16 -.02 .01 -.08 t 1.28 2.28 .89 1.54 2.11 -.27 .18 -1.02 p .19 .02 .37 .12 .03 .78 .85 .30

Tablo 4. kincil yeteneklerin znel iyi oluu yordama dzeyleri

B Dzen Temizlik Dakiklik Kibarlk Drstlk Baar Gvenirlilik Tutumluluk Uyma Adalet Sadakat -.79 -.86 -.43 -.88 .61 1.68 2.18 -.17 -.10 .72 -.06 SEB .79 .57 .62 .68 .65 .63 .90 .63 .88 .66 .94 Beta -.08 -.13 -.05 -.10 .07 .23 .24 -.02 -.01 .08 -.00 t -.99 -1.50 -.69 -1.29 .94 2.64 2.41 -.26 -.11 1.08 -.07 p .32 .13 .48 .19 .34 .00 .01 .78 .90 .28 .94

incelenmitir. Deikenler arasndaki ilikiler, Tablo 1 ve Tablo 2'de yer almaktadr. Tablo 1 incelendiinde, birincil yetenekler ile znel iyi olu arasndaki ilikiler grlmektedir. Analiz sonularna gre, znel iyi olu ile zaman (r = .30; p<.01), umut (r = .28; p<.01), gven (r =.25; p<.01), iliki (r = .20; p<.01) ve sabr (r = .21; p<.01) arasnda dk dzeyde ve pozitif ynde anlaml ilikiler bulunmutur. Tablo 2 incelendiinde, ikincil yetenekler ile znel iyi olu arasndaki ilikiler grlmektedir. Analiz sonularna gre, znel iyi olu ile baar (r = .17; p<.05), drstlk (r = .15; p<.05), adalet (r = .14; p<.05) ve gvenirlilik (r = .23; p<.01) arasnda dk dzeyde ve pozitif ynde anlaml ilikiler bulunmutur.
Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

3.3. oklu Regresyon Analizi Sonular znel iyi olu ve birincil ve ikincil yetenekler arasndaki ilikiler oklu regresyon analizi tekniiyle incelenmitir. nceleme sonular Tablo 3 ve Tablo 4'te yer almaktadr. Tablo 3 incelendiinde, oklu regresyon analizi sonular grlr. Sonular incelendiinde, birincil yeteneklerin znel iyi oluu anlaml dzeyde aklad grlmektedir (R=.40, R2=.16, F=4.19, p<.01). Deikenlerin znel iyi olu ile ilikileri tek tek alndnda, regresyon eitliinde en ok zaman yeteneinin (= .18; p<.02), daha sonra umut yeteneinin (= 16; p<.03) yetikin znel iyi oluunu anlaml dzeyde olumlu ynde aklad sonucuna varlmtr. Bu sonulara gre, ilgili

23

Erylmaz A.

deikenler, znel iyi olutaki varyansn %16'sn aklamaktadr. Tablo 4 incelendiinde, oklu regresyon analizi sonular grlr. Sonular incelendiinde, ikincil yeteneklerin znel iyi oluu anlaml dzeyde aklad grlmektedir (R=.34, R2=.12, F=2.11, p<.01). Deikenlerin znel iyi olu ile ilikileri tek tek ele alndnda, regresyon eitliinde en ok gvenirlilik yeteneinin (= .24; p< .05), daha sonra baar yeteneinin (= 23; p< .01) yetikin znel iyi oluunu anlaml dzeyde olumlu ynde aklad sonucuna varlmtr. Bu sonulara gre, ilgili deikenler, znel iyi olutaki varyansn %12'sini aklamaktadr. 4. TARTIMA Bu almada, pozitif psikoterapi yaplarndan olan birincil ve ikincil yeteneklerle yetikin znel iyi oluu arasndaki ilikiler incelenmitir. Yaplan analiz sonularna gre, birincil yeteneklerden zamann ve umudun; ikincil yeteneklerden gvenirliliin ve baarnn bireylerin znel iyi olularyla ilikili olduu bulunmutur. Bir baka deyile, yetikinler, zaman, umut, gvenirlilik ve baar yeteneklerini kullandka, onlarn znel iyi olu dzeyleri artmaktadr. 4.1. Pozitif Psikoterapi Asndan Bulgularn Deerlendirilmesi Literatre bakldnda, znel iyi olu ile pozitif psikoterapi yaplarndan olan birincil ve ikincil yetenekler arasndaki ilikileri ortaya koyan almalarn olmad grlr. Tm bunlarn yannda, pozitif psikoloji yaklamna dayal olarak insann kapasiteleri balamnda birtakm zelliklerle bireylerin znel iyi olular arasndaki ilikileri inceleyen almalar bulunmaktadr. Bu balamda literatre bakldnda, bu aratrma sonular ile pozitif psikolojinin grgl bulgular rtmektedir. Pozitif psikoloji yaklamnda bireylerin znel iyi olularn olumlu dzeye karan zellikler, karakteri glendiren zellikler balamnda ele alnr (McCullough ve Snyder 2000, Seligman 2002). Karakteri glendiren zellikler, bireylerin davranlarnda, duygularnda ve dncelerinde grlen olumlu zellikler olarak tanmlanr. Bu zellikler, bireysel farkllklar olarak ele alnmak-

tadr. Bu zellikler, evrimsel psikoloji asndan, bireylerin yaamda kalmalarna yardmc olan zellikler olarak da grlr (Bok 1995, Schwartz 1994, Wright 1994). Peterson ve Seligman (2004), cesaret, merak, umut, sevgi ve inan gibi toplam 24 zelliin bireylerin karakterlerini glendiren zellikler olduunu belirtir. Yaplan almalara gre, bu 24 zellikten, umut, inan, sevgi, merak ve doyum zelliklerinin bireylerin znel iyi olularyla ilikili olduu bulunmutur. Bu zelliklere sahip bireylerin sahip olmayanlara oranla znel iyi olu dzeylerinin daha yksek olduu bulunmutur. (Park ve ark. 2004). Bu zelliklerin varlnn ve yokluunun bireylerin ruhsal bozukluk belirtileri gstermeleriyle ve ruhsal bozukluklarnn dzelmesiyle ilikisine baklmtr (Peterson ve ark. 2006). Pozitif psikoloji bulgularna benzer olarak bu almada da umut yeteneinin bireylerin znel iyi olu dzeyleriyle ilikili olduu bulunmutur. Pozitif psikoterapide, birincil ve ikincil yeteneklerin gelimemiliinin de ok gelimiliinin de nemli sorunlarn kaynan oluturduu belirtilmektedir (Peseschkian 1996, 2002). Yeteneklerin dengeli bir ekilde kullanlmasnn ruhsal ve bedensel salk iin nemli olduu savunulmaktadr (Peseschkian ve Walker 1987). Bu almada, bireylerin ruh salklarnn olumlu yann temsil eden znel iyi olu (Bray ve Gunnell 2006) ve birincil-ikincil yetenekler arasndaki ilikiler incelenmitir. Bu alma bulgularna gre, Peseschkian ve Walker (1987) tarafndan ifade edilen kuramsal dnceler, bu alma grubunda yer alan yetikinlerin umut, zaman, gvenirlilik ve baar yetenekleri iin geerli deildir. nk bu yetenekleri ok kullanmak, bu alma grubundaki yetikinlerin znel iyi olularna olumlu ynde katklar sunmaktadr. lerleyen srete yeteneklere ilikin kuramsal olarak ifade edilen bu yarglar, ruh salnn olumsuz ynlerini temsil eden depresyon, umutsuzluk gibi farkl yaplarla ve farkl geliim dnemlerindeki bireyler zerinde tekrar test edilebilir. 4.2. Birincil Yeteneklerin Yetikin znel yi Oluuyla likilerinin Deerlendirilmesi Umut yetenei, pozitif psikoterapide insanlarn ok mitsiz grnen durumlarda bile her zaman bir k yolu olabileceine; kendileri ve aileleri iin iyi bir gelecein olacana inanmalar ve her zaman
Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

24

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi

yaam planlarnn olmas anlamlarna gelmektedir (Peseschkian 1996, 2002). Bu almada, umut yeteneini kullanan bireylerin znel iyi olu dzeylerinin ykseldii grlmektedir. Byle bir etkinin nedeni, literatr bilgileriyle aklanabilir. Literatrde umut, insanlar ayaa kaldran ve yaamlarna yn vermelerine arac olan nemli bir yetenek olarak grlmektedir (Argyle 2001, Synder 2000). Yaplan almalara bakldnda, umudun bireylerin ruhsal ve fiziksel salklarn artrc bir zellii olduu ve depresyon gibi ruhsal bozukluklarla olumsuz ilikiler verdii bulunmutur. Ayrca, umutlu insanlarn daha mutlu ve salkl olduklar, daha etkili baklk sistemlerine sahip olduklar, stresle daha olumlu bir ekilde baa ktklar ve toplumsal alarnn daha gl olduu bulunmutur (Peterson 2000, Synder 2000). Bu bilgiler ve bulgular, umut yeteneinin znel iyi olula ilikili olduunun nedenini ortaya koymaktadr. Pozitif psikoterapi asndan bakldnda, pozitif psikoterapi, yeteneklerin yannda nemli ilke zerine kurulmutur. Bu ilkeler umut, denge ve konsltasyondur (Peseschkian 1996). Umut ilkesinde, insann pozitif zelliklerinin olduu ve bu zelliklerin harekete geirilmesiyle insann ruhsal bozukluklardan arnk bir ekilde yaam srebilecei, insann gstermi olduu ruhsal bozukluklarn da bir anlam ve mesaj olduu ve pozitif yorumlanmas gerektii zerinde durulur (Peseschkian 1987, 2002). Bu almann bulgular, pozitif psikoterapinin nemli ilkelerinden birine ampirik anlamda destek sunmutur. alma sonularna bakldnda, birincil yeteneklerden zaman kullanan bireylerin znel iyi olu dzeylerinin yksek olduu bulunmutur. Pozitif psikoterapide zaman yeteneini kullanmak demek, bireylerin ilerinin yannda hobileri ve ilgileri iin de yeteri kadar zamanlarnn olmas, yeni insanlarla tanmak iin zaman ayrmalar ve beklentilerinin gereklemesi iin zamana ihtiya olduunu dnmeleridir (Peseschkian 1996, 2002). Aslnda pozitif psikoterapide ele alnan zaman yetenei, pozitif psikolojide znel iyi oluu artrma stratejilerinden evreyle olumlu ilikiler kurmak, istekleri doyurarak aktif bir ekilde zaman geirmek (Tkach ve Lyubomirsky 2006) gibi stratejilere iaret etmektedir. Literatrde zamann bu ekilde kullanlmasnn bireylerin znel iyi olularna katkda

bulunaca zerinde durulmaktadr. Tm bunlardan dolay, zaman yetenei ile znel iyi olu arasnda anlaml ilikiler bulunmu olabilir. 4.3. kincil Yeteneklerin Yetikin znel yi Oluu le likilerinin Deerlendirilmesi Bu almada, gvenirlilik yetenei de bireylerin znel iyi olularyla ilikili bulunmutur. Pozitif psikoterapi asndan gvenirlilik, bireylerin i ve toplumsal yaam iin gvenirliliin nemli olduuna inanmalar; insanlarn birbirlerine gvenmeleriyle ilikilerinin ilerleyebileceklerini dnmeleri ve verdikleri szleri tutmalar gibi anlamlara gelmektedir (Peseschkian 1996, 2002). Literatrde gvenirliin nemli olduuna dair pek ok kuramsal ve ampirik almalar bulunmaktadr. Bu noktada, gvenirlilik, en ok yakn ilikilerin nemli bir zellii olarak grlmektedir. Prager'e (1995) gre, yakn ilikilerin gven, balanma ve sevgi olmak zere nemli zellii vardr. Bireyler, ancak gven duyduklar insanlara kendilerini aarlar. Tm bu bilgiler ve bulgular, gvenirliliin znel iyi olula ilikili olduunun nedenini aklar niteliktedir. Bu aklamalarn dnda, literatrde bir yetenek olarak gvenirliliin znel iyi olula ilikisini ortaya koyan almalar bulunmamaktadr. Bu alma, bu noktada literatre katk salamtr. Bu almada, baar yetenei ile znel iyi olu arasnda anlaml ilikiler bulunmutur. Pozitif psikoterapi asndan bakldnda, baar yetenei, bireylerin tembel olmann genelde kt sonular douracana inanmalar, kendilerini i ve baar odakl bireyler olarak deerlendirmeleri ve tembel biri olduklarnda kendilerini iyi hissetmemeleri anlamlarna gelmektedir (Peseschkian 1996, 2002). Literatre bakldnda, baar ile znel iyi olu arasndaki ilikiler iki noktada ele alnmaktadr. Bu noktalardan ilki, akademik baardr (Loveless 2006), ikincisi ise, bireylerin i yaamlarndaki baarlardr (Lucas ve ark. 2004). Bu noktada, bu almann bulgular literatrle rtmektedir. SONU Literatrde, znel iyi oluun bireylerin ruh salklarn izlemede, deerlendirmede ve ruhsal bozukluklarn erken tehisinde, nlenmesinde ve tedavisinde nemli bir ara olduu (Bray ve
25

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

Erylmaz A.

Gunnell 2006) ve ounlukla grmezden gelinen ruh salnn pozitif ynn temsil ettii belirtilmektedir (Koivumaa-Honkanen ve ark. 2005). Hatta ruh salnn olgunluk, duygusal ve toplumsal zek, baarl bir ekilde uyum salama ve znel adan iyi olma olarak ele alnmas gerektii ifade edilmektedir (Vaillant 2003). Bu balamda, bu almann bulgular, yetikinlerin ruh salklarn olumluya gtrmek adna nemlidir. Bu alma pozitif psikoterapi balamnda gerekletirilmitir. almann sonularnn ve klinik uygulamaya katksnn, pozitif psikoterapi yaklam temelinde ele alnmas gerekir. Bu balamda pozitif psikoterapi asndan bakldnda, pozitif psikoterapinin beinci evresi, amalarn geniletilmesi evresidir (Pesseschkian 1987, 1996). Bu evreye gelene kadar bireylere ruhsal adan sknt veren sorunlar zme kavuturulmutur. Bu evrede, bireylerin ruh salklarn daha olumluya gtrmeleri adna bireyler iin yaam amalar belirlenmektedir (Pesseschkian 1982, 2002). te bu srete, bu almann bulgular kullanlabilir. Yetikinlerin ruh salklarn daha olumluya gtrmek adna, gvenirlilik, baar, umut ve zaman gibi yeteneklerin gelitirilmesi ynnde amalar belirlenebilir. Pozitif psikoterapinin nemli tekniklerden biri pozitif yorumlamadr. Pozitif yorumlama, bireylerin gsterdikleri ruhsal bozukluk belirtilerinin ve deneyimlerinin olumlu yanlarn terapistlerin bulmalar ve de bunu bireylere yanstmalar demektir (Peseschkian 2002). Pozitif psikoterapiye dayal gerekletirilen almalarda, terapinin her aamasnda pozitif yorumlama kullanlabilir (Pesseschkian 1987, 1996). Bu balamda terapistler, bireylerin umut dzeylerini ykseltmek adna klinik uygulamalarnda pozitif yorumlama tekniini kullanabilirler. Daha ncede belirtildii gibi, pozitif psikoterapi ilkelerinden biri de dengedir. Bireyler yaadklar atmalarla beden, baar, iliki ve hayal kurma-sezgi alanlarnda vermi olduklar tepkilerle baa karlar (Pesseschkian 1982, 2002). Bu noktada zaman yetenei iin terapistler, bireylerin zaman ynetimi becerileri konusunda almalar yapabilirler. Bireylerin zaman, dengeli bir ekilde kullanmalarna yardmc olabilirler. Baar konusunda ise terapistler, bireylerin kendilerini baarl hissedebilecekleri

baar alanlar belirleyip bu alanlarda ilerlemelerine yardmc olabilirler. Pozitif psikoloji alannda gerekletirilen almalarda, hem bireylerin znel iyi olu dzeylerini artrmada (Park ve ark. 2004) hem de ruhsal bozukluklarnn dzelmesinde bireylerin karakterini glendiren zelliklerin etkisinin incelendii almalar bulunmaktadr (Peterson ve ark. 2006). Bu balamda, bu almada pozitif psikoterapide ele alnan yeteneklerle znel iyi olu arasndaki ilikilere baklmtr. Bundan sonraki almalarda, hem ruhsal hastalklarla hem de bu hastalklardan iyileme sreciyle yeteneklerin ilikisine baklmas, kuramsal ve klinik uygulamalar asndan literatre katklar salayabilir. Bu almada, cinsiyet, ya ve medeni durum gibi deikenlerle aratrmada incelenen deikenler arasndaki ilikiler, rneklem byklnn kk olmasndan dolay deerlendirilmemitir. lerleyen almalarda yaa, cinsiyete ve medeni duruma gre deerlendirmelerin gerekletirilmesi literatre katk salayabilir. Bu almann birtakm snrllklar vardr. ncelikle alma, 25-40 yalar arasnda yer alan yetikinler zerinde gerekletirilmitir. Yetikinlik dnemi, kendi ierisinde alt dnemler halinde ele alnmaktadr. Bu nedenle, bu almann bulgular, alma grubunda yer alan 25-40 yalar arasndaki yetikinlerle snrldr. te yandan, bu almada yer alan yetikinler ruhsal bozukluu olanlar ve olmayanlar olarak deerlendirilmemitir. Elde edilen bulgularn bu erevede deerlendirilmesi gerekir. nc olarak, bu alma, byk bir ehirde (Ankara'da) yaayan yetikinler zerinde gerekletirilmitir. Bu nedenle, bu almann bulgularnn, kk ehirlerde ve krsal blgelerde yaayan yetikinler iin genellenememesi de bu almann nemli bir snrlldr. Drdnc olarak, bu almada yer alan yetikinlerin herhangi bir kronik rahatszl bulunmamaktadr. Bu nedenle, bu almann bulgularnn genellenmesinde bu noktann da deerlendirilmesi gerekir.
Yazma adresi: Dr. Ali Erylmaz, Osmangazi niversitesi, Eskiehir, erali76@hotmail.com

26

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

Yetikin znel yi Oluu ile Pozitif Psikoterapi Balamnda Birincil ve kincil Yetenekler Arasndaki likilerin ncelenmesi

KAYNAKLAR
Argyle M (2001) The psychology of happiness. East Sussex, Routledge. s.45. Bok S (1995) Common values. Columbia, MO University of Missouri Press, s.123. Bray I, Gunnell D (2006) Suicide rates, life satisfaction and happiness as markers for population mental health. Soc Psychiatr, 41:333-337. Bykztrk , Kl-akmak E, Akgn ve ark. (2008) Bilimsel Aratrma Yntemleri, Ankara: Pegem, s.45-128. Costa PT, McCrae RR (1980) Influence of extraversion and neuroticism on subjective well-being: Happy and unhappy people. J Pers Soc Psychol, 38:668-678. Deiner E (1984) Subjective well-being. Psychol Bull, 95:542-575. Diener E, Emmons RA, Larsen RJ ve ark. (1985) The satisfaction with life scale. J Per Assess, 49:71-75. Deiner E (2001) Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. Am Psychol, 55:34-43. Diener E, Nickerson C, Lucas RE ve ark. (2002) Dispositional affect and job outcomes. Soc Ind Res, 59: 229-259. Diener E, Seligman MEP (2002) Very happy people. Psychol Scien, 13:81-84. Diener E, Seligman MEP (2004) Beyond money: Toward an economy of wellbeing. Psychological Science in the Public Interest, 5:1-31. Fraenkel JR, Wallen NE (1993) How to Design and Evaluate Research in Education. New York, Mcgraw-Hill, s.136-150. Genz T (2000) Pozitif ve negatif duygu lei: Geerlik ve gvenirlik almas. Trk Psikoloji Dergisi, 15:19-26. Gltekin BK (2010) Ruhsal bozukluklarn nlenmesi: kavramsal ereve ve snflandrma. Psikiyatride Gncel Yaklamlar (Current Approaches In Psychiatry), 2:583-594. Hybron D (2000) Two philosophical problems in the study of happiness. J Happiness, 1:207-225. Kohut H (1971) Kendiliin zmlenmesi (ev. C Atbabaolu, B Bykkal, C can). stanbul, Metis Yaynlar, s.25-125. Kohut H (1977) Kendiliin yeniden yaplanmas. (ev. O Cebeci). stanbul, MetisYaynlar, s.45-150. Koivumaa-Honkanen H, Kaprio J, Honkanen ve ark. (2005). The stability of life satisfaction in a 15-year follow-up adult Finns healthy at baseline. BMC Psychiatr, 59:794-798. Loveless T (2006) How well are American students learning? 2006 Brown Center Report on American Education. Washington DC, The Brookings Institute, s.132. Lucas RE, Clark AE, Georgellis ve ark. (2004) Unemployment alters the set point for life satisfaction. Psychol Sci, 15:8-13. Lyubommirsky S (2001) Why are some people happier than others: The role of cognitive and motivational processes in wellbeing. Ame Psychol, 56:239-249. Lyubomirsky S, Sheldon KM, Schkade D (2005) Pursuing happiness: The architecture of sustainable change. Rev Gen Psychol, 9: 111-131. Lyubomirsky S, King L, Diener E (2005) The benefits of frequent positive affect: Does happiness lead to success? Psychol Bull, 131: 803-855. McCullough M E, Snyder CR (2000) Classical sources of human strength: Revisiting an old home and building a new one. J Soc Clin Psychol, 19:1-10. Myers D, Deiner E (1995) Who is happy. Am Psychol Soc, 6: 119. Myers D, Hayes JA (2006) Effects of therapist general self-disclosure and countertransference disclosure on ratings of the therapist and session. Psycho, 43:173-185. Park N, Peterson C, Seligman MEP (2004) Reply: Strengths of character and well being: A closer look at hope and modesty. J Soc & Clin Psychol, 23:628-634. Peterson C (2000) The future of optimism. Am Psychol, 55: 4455. Peterson C, Park N, Seligman MEP (2006) Greater strengths of character and recovery from illness. J Positive Psychol, 1:17-26. Peseschkian N (1970) Psychotherapy of everyday life: Training in partnership and self help with 250 case histories. New Delhi, Springer, s.5-35. Peseschkian N (1980) Positive family therapy. NY, Springer, s.185-225. Pesseschkian N (1982) Oriental stories as tools in psychotherapy: The merchant and the parrot. New York, Springer, s.12-38. Peseschkian N (1986) Oriental stories as tools in psychotherapy: The merchant and the parrot/ with 100 case examples for education and self-help. NY, Springer, s.8-42. Peseschkian N, Walker RR (1987) Positive psychotherapy theory and practice of a new method. Berlin, Springer-verlag, s.156257. Peseschkian N, Deidenbach H (1988) Wiesbadener inventar zur positiven psychtherapie und familien therapie (WIPPF). NewYork, Springer-Verlag, s.128-276. Peseschkian N (1996) Positive family therapy. The family as therapist. New Delhi, Sterling Paperbacks. s.337. Peseschkian, N. (2002) Gnlk yaamn psikoterapisi, (ev: K. Toksz), stanbul, Beyaz Yaynlar, s.86-127. Prager KJ (1995) The psychology of intimacy. New York, The Guilford Press, s.87-136. Rashid T (2009) Positive interventions in clinical practice. J Clin Psychol, 65:461-466. Sar T, Erylmaz A, Varlkl-ztrk G (2010) Adaption of wppf to Turkish culture. This Study Presented 5th World Congress on Positive Psychotherapy, 9-12 Oct, stanbul/Turkey. Schwartz SH (1994) Are there universal aspects in the structure and contents of human values? Journal of Social Issues, 50(4): 19-45. Seligman MEP (2002) Authentic happiness. New York, Free Press, s.67-187. Sencer M (1989) Toplum bilimlerinde yntem. stanbul, Beta Basm Yaym Datm, s.22-78.

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28

27

Erylmaz A.

Sheldon KM, Bettencourt BA (2002) Psychological need-satisfaction and subjective well-being within social groups. Br J Soc Psychol, 41:25-38. Snyder CR (2000) Genesis: The birth and growth of hope. Handbook of hope: Theory, measures, and applications. CR Snyder (Ed), San Diego CA, Academic. s.25-38. Tkach C, Lyubomirsky S (2006) How do people pursue happiness? Relating personality, happiness-increasing srategies, and well-being. J Happiness Studies, 7: 183-225.

Watson D, Tellegen A, Clark L (1988). Developmnet and validation of brief measures of positive and negative affect: The PANAS scales. J Pers Soc Psychol, 54: 1063-1070. Wright R (1994) The moral animal: The new science of evolutionary psychology. New York, Random House, s.125-226. Vaillant GE (2003) Mental health. Am J Psychiatry, 160:13731384.

28

Klinik Psikiyatri 2011;14:17-28