MOHSEN MAKHMALBAF HAYATI Ve ESERLERİ

SNEMA KTAPLII
MOHSEN MAKHMALBAF HAYATI VE FLMLER
Hazrlayan
ENOL ERDOAN
Bu eser http://genclikcephesi.blogspot.com tarafndan yaynlanmaktadr.
http://genclikcephesi.blogspot.com
indekiler
randa sinema (bir arka bak) kkene yaklam ve eitlemeler ran ulusal sinema sektrnn oluumuna ynelik Makhmalbaf Fil Evi yaam ve filmleri ile Mohsen Makhmalbaf Samira Makhmalbaf ve filmleri Marziyeh Meshkini ve filmleri Hena Makhmalbaf ve filmleri Maysam Makhmalbaf ve filmleri
-randa sinema...bir arka bak...
ran Sinemas balk olarak alndnda, bu konuda aratrma yapan bir ok kii, ran sinemasnn kkenini taziyeye dayandrma hatasna dmektedir. Oysa ran tarihini derinlemesine incelediimizde, taziyeden binlerce sene evvel randa sahne sanatlar olduunu ve bu sanatlarn taziyeye kaynaklk ettiini grrz. Bunlarn en bilinen ikisi muken ve Gristen-i mugandr: Ahamenit hkmdar Kembciye, fetih amacyla Msr lkesine yola kar. Onun arkasndan Geomata ad verilen kii, hkmdarn yokluundan istifade ederek taht ele geirir. Olaylarn geliiminden dolay duyduu zntden intihar eden Kembciye, lm ile halkn-n fitilini atelemi olur; sokaklara dklen halk Geomatay ldrr. Belgelerde aktarldna gre; halk bu olanlar asla unutmaz ve her sene ayn tarihte sevdikleri hkmdarlar Kembciyeyi yitirilerini ve Geomatann zulmnden kurtulularn bir trenle anarlar. Her ehirde, mahallelerde Geomatann yaplan bir heykelini eitli seremonilerle atee attklar bu trene muken denegelmitir. Giristen-i mugana gelince: Keykvusun olu Siyavuun bana gelen trajik olaylarn sahnelenmesidir. Hikaye ksaca yledir: Siyavuun vey annesi olan Sdbe, Siyavua ak olur. Siyavutan hislerine karlk bulamayan Sdbe, fkesinden onu hainlikle sular. Yaplan muhakeme sonrasnda -vey annesini hazrlam olduu mizansenler sonucunda- sulu bulunur ve randan Turana srlr. Orada, Turann mehur hkmdar Efrasiyabn adamlar tarafndan ldrlr. Siyavuun ldrl yllar sren kanl savalara sebep olur. Siyavuun lm ran halk zerinde byk bir zntye sebebiyet verir; lmnn ardndan her sene lm yl dnmnde ackl macerasn gen kuaklara aktarmak ve unutulmamasn salamak amacyla trenler dzenlemiler ve gzyalar iinde geen bu trenler slamiyetten -drt yzyl ncesine kadar, Maverannehr, Horasan ve komu corafyalarnda reva bulmutur. Muhammed-i stilami de Bveyhoullar zamannda Kerbel ehitleri ansna yaplan ebihhninin kkeninin yukarda ksaca bahsettiimiz Giristen-i Mugan/Muglarn Alay olabileceini syler. Muken ve Giristen-i mugana bu ekilde deindikten sonra rann en bilinen ve gnmzde olanca aas ile devam etmekte olan tren sahnelenii Taziyeye gelebiliriz: Kerbelada ehit edilenlerin fedakarlklarn ve kahramanlklarn dile getiren taziye adl sahnelemeler, Muharrem ve Safer aylarnda, Hz. Alinin ve dier mamlarn lm gnlerinde trbelerde ya da taziye iin zel tahsis edilmi yerlerde icra ediliyordu. Taziyeler iyi ve ktnn sava; kadere rza gstermek, isyan etmeksizin izilmiinde yrmek, ilahi adalete duyulan gven konularn ilemitir.
Sahnelenen iyi ile ktnn mcadelesinde zahiren kazanan kty canlandran olsa da batnen kazanan iyiyi canlandran olmakta, orta konum kaldrlmaktadr. Kii; iyilikten, doruluktan, gzellikten hak ve hayrdan yana tavrn koymay bilmelidir. Yoksa kendini dier kefede bulur. Taziye, Seku ad verilen 10 ila 60 metre arasndaki perdesiz, dekorsuz alanda icra edilir. Oyunlar bu dekorsuz alanda birka para nesne vastasyla sembolik olarak sahnelenir. Hz. Hseyini canlandran oyuncunun sahnenin zerinde, onu ldrmek isteyenlerinse bu sahnenin etrafnda konumland alanda iki kap su ve birka aa dalyla dekor tamamlanr. Hz. Hzeyinin canlandrld sahnede oyuncunun, etrafn saran ve onu ldrmek isteyenlere gre yksekte oluu, Allah dostunun zalimlere gre mekann seyirci gznde zahiren de konumlandrmaktadr. Kaplardaki sular, olayn getii Frat kylarna, aa dallarysa hurmalklara iaret eder. Bu ayn zamanda sembolik imajn kullanlmasna muazzam bir rnek tekil eder. Taziyenin her bir an sembolizm bombardman eklinde geer. Kahramanlarn zerlerinde tadklar aksesuarlardan mekanlara, okunan metin ve kullanlan mimiklere kadar her bir ayrnt gndermedir. zleyicisi konuya yabanc olmadndan da bu youn sembolizm altnda ezilmemektedir. Taziyenin icras esnasnda yardmc olarak bavurulan mzik, taziyede nemli bir unsur olarak neredeyse icra esnasnda izleyicilere gelip, sahneler konusunda ipular veren, sahnenin geliimi konusunda onu nceden aydnlatan bir neme de sahipti. Sahneler mzikle birbirine balanmakta ve nemli sahnelerin alt notalarla izilmekteydi. Seyirci; mcadelenin, savan, meydan okuyuun, yenilginin ayrdna metin haricinde bu mzik yordamyla -da- varmaktayd. Taziyelerde, Buehr taziyeleri hari, kadn oyunculara yer verilmemitir. Dokuz yana gelmemi kz ocuklar her ne kadar oyuncu olarak kullanlabilir olsalar bile bu pek tercih edilmemi, kadnlarn kadn elbiseleri giymi erkekler tarafndan canlandrlmalar yoluna bavurulmutu. slamn erkeklerin kadn giysileri giymemeleri onlara benzememeleri ve mzik hakkndaki hadise dayandrlan hkmleri bir takm tartmalara sebep olduysa da, Kerbela ehitlerinin ansna dzenlendiinden ulemaca cevaz verilmitir. Her ne kadar kadn karakterler kadn oyuncular tarafndan canlandrlmadysalar da yok da saylmamlardr. Aura gnnn ikindi sonrasnda kafilede kalan tek erkek Zeynel Abidinin hastalndan sebeple kafile liderlii Hz. Zeynepe braklmtr. Hz. Zeynepin bu rol, ulema tarafndan reddi imkan bulunmayan bir belgedir. Bu konum bir motif olarak kalm, kabul edilmi ancak ok uzun bir sre hayata ve hayata dair hemen hemen hibir eye adapte edilememitir. Bu motif, kadnn ran sahne sanatlarnda erkekler tarafndan bir figr olarak canlandrlmasndan, kadnlar tarafndan canlandrlmasna geilen srete kadnlarn sahnede kendilerini canlandrmalarnda bir saknca olmadn ne srenlerin kadna toplumda daha fazla sosyal hak isteyenlerin en nemli argman olmu, bu argman Ayetullah Mutaharri ve baka birka alim tarafndan da Kerbelann bir erkek-kadn tarihi olduu ve kendi alanlarnda bu tarihi birlikte kurduklar eklinde destek bulmutur. Bunlardan baka Trk tiyatro geleneindeki Karagz oyunlarna benzeyen ve blgelerle ehirlerin aralarnda ki kltrel ve yrel zelliklere gre farkllklar gsteren ileriki sayfalarda ksaca da olsa bir glge oyunu tarihi sunacaz- ihar Sanduk,
Ars-yi Hl, Pehlivan- keel gibi glge oyunlar da mevcuttu. oynanan bir tr vard ki buna da Heymeebbzi denirdi.
Bunlarn gece
randa sinema sektr temelleri, ahn 13 Nisan 1900de Avrupa seyahatinde, Fransz Saraynda kendisi erefine yaplan zel sinema-tograf- gsteriminden fazlasyla etkilenmesiyle atlmt. ah sinematograf cinmatographe- denilen, hem film ekip hem de gsterimi yapabilen bu oyuncaktan ok etkilenir ve seyahati esnasnda yannda bulunan saray ba fotorafs Mirza brahim Hana bu aletten alma emrini verir. 18 Austos 1900 senesinde Belika Ostendde ahn ziyaretini belgeleyen saray fotorafs Mirza brahim Hann Fransadan alnm olan Gaumont kamera ile ektii belgesel nitelikli ilkel film rann sinema tarihinin balangc olarak alnr. ahn rana dnnden sonra Mirza brahim Han tarafndan ekilen Saray Hayvanat Bahesindeki Arslanlar ya da eitli kutlama gsterileri Sarayda ran kaymak tabakasna gsterilir. Ancak belirttiimiz gibi bu gsterimler sarayn ierisinde olup, aristokrat kesime hitap ettii iin bu dnemde yaplan gsterimler zenginlerin elenme metodu olmaktan teye gememitir. 1900 senesinde misyonerler tarafndan Tebrizde ehrinde alan Sali sinema salonu halka gsterim yapmaya balad. Bu yllarda sinemann inan mekanizmasyla bada-a-mayacan dnen halk, sinemaya mesafeli kald ve ilgi alanna dahil etmedi. Bu anlamda sinemann yaygnlamas gayrimslimler vastasyla gerekleti. zellikle kuzey komusu Sovyetler Birliinin ran sinemasnn oluum dnemlerinde nemli katklar sz konusudur. Sinematografn rana giriinden drt sene sonra, 1904de Mirza brahim Han tarafndan eraggaz Caddesinde, eraggaz sinemas salonu ald. Fransz irket Patheye ait filmlerin gsterimlerinin yapld bu salon, modern anlamda rann ilk sinema salonudur da. Ad geen sinema salonunu mr ksa oldu lakin, bir ay gsterim yaptktan sonra kapatld. Bunda Mirza brahim Hann Merutiyet taraftar olduunun iddia edilmesinin nemli etkisi vard. Tahrann ikinci sinema salonu, eraggazdan sene sonra 1907 senesinde, sarayn, Mirza brahim Handan sonraki fotorafs olan Rusi Han tarafndan almtr. Farus adl bu sinema salonunda Rusi Han, Sovyetler Birliinden getirttii filmlerin gsterimini yapyordu. Avrupada sinema konusundaki gelimeleri yakndan takip eden Han, filmleri mzik eliinde gstermek maksadyla bir viyolac ve bir piyanist tuttu. Bunlar 1912de Erdeir Hann Tebrizde at salon izledi. Hurid[Gne]adl sinema salonunda kadn matineleri balatld. Ali Vekili bunu bir adm teye tayarak kadnlara zel bir sinema salonu at. Yeni Salon Sipahta Rusi Han geleneini takip ederek filmleri mzik eliinde sundu. Bunu yaparken de iki mzisyen yerine bir orkestra ile alt. Vekili, rann ilk sinema dergisi Sinema ve Gsteriler iin de yayn hakk bavurusunda bulundu.
Alinaki Vezirinin 1925 de Lalezar Caddesinde at kadnlara mahsus Sanat Sinemasnn yanmasnn ardndan Mutezedi tarafndan [Han Babahan Mutezedi, rann nc kameramandr, dier kameramanlardan gnmze bir ey kalmamsa da Mutezedinin kimi almalar gnmze ulamtr.]Peri isimli, kadnlarn sa taraftaki koltuklara, erkeklerinse sol taraftaki koltuklara oturduu salonu ald. Ve Mutezedinin film alt yazlarn orijinal dillerinde Faraya tercme almalar olduysa da bu lkenin sahip olduu dk okur-yazarlk oranndan yine st snflara ynelik bir hizmete giriilmi olarak kald. 1930lara geldiimizde Ermeni asll ranl Avanes Ohanyan, Sovyetler Birliinde Moskova Sinema Akademisini bitirmi, rana dnmtr. Mevcut artlarn almaya uygun olmamasndan dolay bir sinema vakf kurmakla ie balayan Ohanyan, bu vakfn evrilen filmlerde oynatlmak zere aktr ve aktris yetitirmesini n plana koymutur. Ama bu ok nemli adm hedefledii baarya ulaamam, Ohanyan ve Said Nafinin eitmenliini yapt okul sadece 16 renci saysna ulaabilmitir. Ohanyan, sinematografln, Motazedinin, yapmcln Elidzehin ve oyunculuunu Zorabi ve Sohrabinin yapt 35 mmlik siyah-beyaz; biri uzun dieri ksa olan iki adamn bana gelen komik olaylarn anlatld, zde Danimarka meneli komedi filmlerinden Pat ve Patoun kopyas olan Abi ve Rabi rann ilk uzun metraj sessiz filmi olmutur. Mayak Sinemasnda gsterime giren filmin yaratt skse Ohanyan ve ekibini Hac Aa Aktor-i Sinemay ekmeye itti. Bu filmin senaryosu Sadk Hidayetin politik bir talama olan Hac Aa romanna dayanmaktadr. Gnn sinema sorunlarn perdeye tayan, sinemaya kar ahlaki sapma sulamalarn irdeleyen, ikircikli tavra dikkat eken, teknik adan dnemin tm inceliklerine sahip bir filmdi. Film. Kaar Hanedanlnn son dnemleriyle Rza ah dnemini gvenlik asndan kyaslayan Hindistanda 1933 de ekilen Duhter-i Lor / Lorlu Kz adl rann ilk sesli filmi ile e zamanl vizyonlan sebebiyle istenen baary gsteremez. Bu yllar randa sinema sektrne Avrupa ve Amerikan sinemasnn giri yllardr ayn zamanda. ranl ynetmenlere arkasna brokrasiyi alm yabanc irketler tarafndan zorluklar karlr. Yerli filmlerin gsterimleri iin art koulan izin belgelerinde alnan cretler ykseltilir. Bunun sebebi, yabanc irketlerin ran pazarna tek balarna haki olma istekleri olduu gibi, Sosyal Mhendislik planlardr da. Sinema; tketim kltrnn lkeye, zellikle de zengin kesime yaylmas amacyla Truva At olarak kullanlmtr. Filmlerdeki kadn ve erkek karakterlerinin giyim kuam ve sa kesimlerinden etkilenen varlkl kesim bu rnlerin ve Paris modasnn son rnlerinin bulunduu yabanc ortakl dkkanlara daha ok rabet etmi; bununla maddi kazanmlar salarken giyim-kuam yaam tarz adna ulusal bir ithalcilik balatlmtr. Bu dnemde, st tabak insanlarnn tadklar bat etiketi yksek statnn belgesinin sembol olarak kabul gryordu. Bu yllarda Amerikan hayranl toplumun eitli kesimlerinde ivme kazand. Filmler vizyona girerken tantmlarnda oyuncularn giysilerinden, eya ve makyaj malzemelerinden bahsediliyordu.
1930-1950 yllar aras Tahranda 22 sinema almt. Artan say hkmetin 1935 de ilk sinema ynetmeliini yaynlamaya itti. 1936 da 100, 1947 de 200, 1950de 400 yabanc film vizyondadr. Rza ahn Nazi Almanyasna yaknl Alman irketlerini ran piyasasnda faal hale getirdiyse de Ruslarn ran igali bu sreci ykar. Ynetim deiiklii ithal film furyasnda ayn deiiklie sebep olmad gibi eitlemeye yol aar: Dou Bloku lkelerinin filmleri gerek ynetim deiikliinden gerekse ucuz olmalarndan dolay reva bulduysa da bu dnemde II. Dnya Savandan Amerikann galip kmasna kadar srd. Sektr her zaman galibindi. Dnemsel olarak randa petroln milliletirilerek ngiliz emperyalizmi ile mcadele edilen Musaddk dnemi yerli sinemann ikinci dnemi olarak ele alnr. kinci Dnemde ran filmleri hl an gereklerine uzak artlarda ekilmeye allyordu. Amerikan sinemasnn teknolojik stnlnn almasnn imkanszlna inanan sinema yapmclar ve gsterimciler ark ve dans sahneleriyle ranl izleyicinin dikkatini eken Msr sinemasna ve Msr sinemasnn slubuna yneldiler. Bu dnemde bir alm olarak kabul edilen Farsi Film akm piyasaya egemen oldu. Bu filmlerin prototipi ermser smail Kuan tarafndan ekilerek 1950de Farsi Film etiketi ile sinemaseverlerle bulutu. Gsterdii gie baars yerli sinemada yeni bir dnemin balangcn imlemekteydi. Farsi Film; dk bteli, snrl mekanlarda, film istenen uzunlukta olmadysa sonradan sahneler eklenen; bizde de bir zamanlar reva bulan, Emrah, brahim Tatlses, Orhan Gencebaylarn baroller oynad, trajedi ! kkenli filmleri anmsatan, fakir ama onurlu gen, kt kalpli zengin adam, biare yetim, zengin, gzel ama hayrsz ak, hapishane, genelev, ark ve mahkeme sahneleri, arasnda gidip gelen niteliksiz,avam- filmlerdir. Bu filmlere; tahsilsiz, cahil ve perdedeki zavallyla kendi arasnda paralellikler kurmaya meyilli kesimler ilgi duymaktayd. Diyaloglarn halk dilinde yaplmas, rana zg ailesel yapdan meydana gelen tartmalara duygusal yaklamlar, ahlaki mesaj kaygs alt tabakay bu filmleri izlemeye sevk ediyordu. Farsi Film, ierik ve teknik alardan her trl zayflna ramen Amerikan sinema endstrisine ve yaptlarna olan tepkiden beslenmesini bilmitir. Uluslararas sinemada 40l yllarda Farsa altyazl olarak gsterime soktuklar filmleri 50lerde Farsa seslendirerek seyirci tabanlarn genilettiler. 19 Austos 1953de Amerika, Musaddk devirdi. Bu dnemde ekilen eskiye nazaran daha nitelikli filmlerle ilerleme kaydeden milli sinema yeniden duraklama dnemine girdi. Yabanc tahakkme ve smrye kar milliyeti ve dini akmlar zayflatan bu darbe beraberinde ar bir sansr getirdi. Sansr ekincesi ranl sinema yapmclarn Farsi Filmler ekmeye, ekilen filmlere halkn ilgisizlii ise film yapmakla uramak yerine ithale sevk etti.
Bu senelerde yaplan Tahran Geceleri ran sinemasnn zamanndaki teknik gelimelerin gstergesi saylr. Dr. Kuanla Yaseminin 1955 de ektikleri Emir Arslan filmi on yl boyunca ran sinemasnn en ok izlenen filmi olunca, adalar, tarihi ve efsanevi konulara yneldiler. Huenk Kavvasi tarafndan ekilen dama 17 Gn Kala [1956] ve 1958 de Gafferice ekilen ehrin Gneyi filmlerinin dourduklar tartmalar nitelikli sinemay zayflatan ve sektrel sinemay n plana karan bir srecin balangc oldu. 1957-1963 yerli film sanayinin gelime dnemiyken, ithal filmlerdeyse Sovyet egemenlii sz konusuydu. Bu dnemlerde sinemada ahlaki yozlama ile mcadele amacyla kurulan devlet kurumlar konumlarn aarak her trl sosyo-politik gndermeye sahip filmin nne set ektiklerinden, Farsi Filmler olanca hzyla devam etti. Bu filmlerin birbirlerini tekrarlay seyircisini, talyan, Msr ve Hindistan filmlerine yneltti. Yapmclar yaadklar bu krizi yeni oyuncular kullanarak amaya altlar. 1962de Sinema Yapmclar Dernei devletten karlk bulmayan yabanc filmlerin ithalinin snrlandrlmas talebinde bulunur, Farsi Filmler yava yava destan, efsane ve pehlivanlarn hayatlarn konu alan grece olarak halkn deerleriyle rtk filmlere ynelir. Muhammed Ali Ferdinin barolde oynad bir Yasemi filmi olan 1965 yapm Karunun Hazinesi filmi bir sene gsterimde kald. ahn toprak reformunu izleyen gnlerde yabanc irketler randa ubeler amaya balad. 60larn son demleri Lbnan i savanda o zamana kadar Ortadounun sinema pazar olan Lbnan sinemasnn kp yerini rann almasna ahit oldu. 60larn ortalarnda Hint filmleri, 70lerde Hong Kong filmleri reva buldu. 1969 sonlar ise yeni dalga olarak adlandrlacak akmn doum tarihidir. Bu akmn gsterge filmi olan Mesud Kimiyann Kayser filmi bu yl ekilmitir. Bu akmn ikinci sarsc filmi ise Daryu Mehrcuinin geim sknts eken bir iftinin ineini kaybetmesi ile ona ruh ve bedenen vcut kazandrmaya balamasnn konu edildii Gv / nek dir. Gvn ardndan aslnda on yl nce balam olan toplumsal gerekilik yeni bir hz kazand. Kltr ve Sanat Bakanl tarafndan desteklenen bu filmin ayn bakanlk tarafndan yasaklanmas da kelimenin tam anlamyla bir trajedidir. Yasaklanan bu filmin uluslararas arenada ilgi ekmesi randa i huzursuzluk yaratrken, ardsra nitelikli filmlerin retilmesinde de itici g olur. Yeni Dalga filmlerinin etkisi ile ekillenen on yln ardndan MCA ve Ulusal ran Radyo ve Televizyonu kuruldu. Televizyon kraliyet mensuplarnca ynetilip petrol gelirleriyle finanse edildi. Bu kurulular sinemay teknik ve kltrel anlamda ok ynl olarak gelitirir. Gene bu yllarda hkmet devletin ynetimindeki irketler zerinden yatrm yoluyla da olsa sinemacla giriti. Bu sre randa kaliteli filmlerin yapld dneme tekabl etmektedir. Ayn dnemde bir ilk olarak ksa metraj ve canlandrma filmler de retilmeye balanmtr.
Ayn yllarda randa film okullar ve bir sper 8 film a kurulur. Zamanla mevcut devlet-sinema ilikisinden rahatsz olan ve sinemann bamszln savunan Yeni Dalgaclar, Yeni Film Gurubunu olutururlar. 1970lerde ran film endstrisi yeni-yine- sancl bir srece girer: ithal filmler yerel sinemann nne gemeye balad gibi, elde edilen gelirin byk ksm da vergiye gitmektedir. Ham film ve teknik tehizat fiyatlar yksek olduu gibi, asl sorunu tekil eden nokta, ekilen filmlerin yllar sren sansr kuyruudur. Yeni dalgaclar bu sansrel yapy atlatabilmek amacyla yaptlarnda simgesel-rtk bir anlatma yneldiler. Bunun faydasn da grdler ancak halk anlayamad bu filmlere mesafe alarak ithal filmlere ynelir. 1972de Arbi Evansiyan ran sinema tarihine entelektel film denemesi olarak geen ve be gn gsterimde kalan, temsili anlatmyla eletirildiinde bu filmi ben kendim iin ektim diyecei, eme filmini yapar. Eletirmenlerce iir gibi tanmlanan film maalesef ki ilgi grmedi. Eletirmenler bu filmi ran iin erken bulurken bir sene sonra Sohrab ehid Salessin basz-sonsuz filmi Yek ttifak- Sade vizyoma girdi ve ayn kaderi paylat. Devrimi yaayan ilk gnlerde sinema bir mahkumiyet ve acziyet ierisindeydi. Gelenekilerin sinemay burada gelenekiler, tradisyoneller anlamndaki slami Hikmet ile ilintili deildir- lkeyi smrletiren bir dzen olarak grmesinden dolay 7.Sanat randa devrimci sistemin hedef noktas oldu. 1978de Abodende Reks Sinemasnda Kimyayinin Geveznha / Geyikler isimli 1976 yapm filmi gsterilirken yangn kt. Salondaki 700 seyirciden 600 yanarak ld. Sonraki gnlerde Tahranda 25den fazla sinema salonu kundakland. 79da ah rejiminin desteiyle ran genelinde 200e yakn sinema salonu ayn ekilde yakld. Bu infial dalgas ierisinde ithal ve yerel filmler nerdeyse tam anlamyla yasaklatlrken artk ran sinemasnda kadn perdeden siliniyordu. lkesinde bekledii ilgiye kavuamayp almalar sansre urayan Sohrab ehid Saless ve Devade, Ab, Bad, Hak filmlerinin ynetmeni Emir Nadiri gibi ynetmenler bat lkelerine ge balad. Gen bu sinemaclar, yaadklar psikoloji dorultusunda Srgn Sinemas olarak adlandrlan bir tr yarattlar. Bu zamanlarda Ayetullah Humeyninin sinemaya kar olmadklar, sinemann Pehlevi rejimince ktye kullanlmasna kar ktklar aklamasn yapt. Kendiside bir sinema sever olan Humeyni zamannda video gsterimine izin veren kanun onand! 1983 senesinde sinemaya dair yerli ve yabanc her eyi bnyesinde barndran, yneten ve kontrol eden Farabi Sinema Vakf kuruldu: Farabi Sinema Kurumu (FCF) etkinlikleri sinema ve film endstrisinin tm ynlerini kapsamaktadr; dk faizle bor verir, hammadde salar, kamera ekipmanlar dn verir, yapm ncesi birimleri salar, eitli sinemasal edebiyat basm yapar ve film festivallerini sponse eder. FCF ayn zamanda tm dnya zerinde ran sinemasn tantmak ve pazarlamaktan da sorumludur. ran filmlerini festivallerde tantmak, bu filmleri deiik lkelerde
oynatmak, film pazarlarna katlmak ve ran filmlerinin dnya zerinde satlarn yapmak uluslar aras etkinlikleri arasndadr. FCF, yabanc yapmclarla ortak projelere de girer ve randa tiyatro ve video filmlerinin tek ithalatsdr. Yllarn retken etkinlii ile FCF, yerel film endstrisi ile ilgili balca kurulu ve yurtdnda ran sinemasnn ana temsilcisi olmutur. 86 sonrasnda FCF nin de younlukta olan etkisiyle film saylarnda gzken art yapmlarn niteliklerinde de mevcut bulunmaya balamt. Yakn gelecekteki ran sinemasnn devleecek isimlerinden biri olan Mohsen Makhmalbafda slam Devrimi Sonras ynetmenleri arasnda yerini alarak en ok tartlan isimlerden biri oldu. Kendini toplamaya balayan ran sinemasnda kadn, perde de ve kamera arkasnda yerini ald. ran sinemas; yaad gelimelerle, teolojik, ideolojik, sosyo-siyasi harmanl tematik yapsyla dnya sinema kamuoyunun da dikkatini ekmeye balad. Bu yeni yaplanma srecinin olumlu getirileri ksa zamanda kendini gsterdi: artk sinemalar ve sinemaclar daha iyi para kazanmaya balamlard; sinema kr getiren bir sektr konumundayd. Bunu, ran bankalarnn film yapmclarna uzun vadeli borlar vermesi de belgelemekteydi. Hkmet sinemay desteklemek amacyla dk kaliteli dublaj yapmn nleme giriimlerinde bulundu. Tm bu nlemler ran filmlerinin festivallere gidebilme olgunluuna erimesine desteki oldu. zellikle devrim sonras ynetmenlerin filmleri vgler kazanmaya balad. Elbette bu topraklarda gemiin kt bir miras olan sansr ortadan tam anlamyla asala kalkmad; 1989da bir hafifleme yaand, kambur arlk yitirmiti: kendini ispat etmi sinemaclarn senaryolar sansr kuruluna girmemeye balad. 209000 kiiye bir sinema salonunun dt bu corafyada atlmas gereken sonraki adm elbet yeni sinema salonlarnn almas olmalyd. Ama bu, Irakla savam, Krfez Savandan ekonomik yaralara alm, Kuzey Amerika tarafndan boykotlanan ve kendini yeniden ina etmeye alan hkmetin alaca kararlarn ok uzun vadelere yaylmasna neden olmaktayd.
...kkene yaklam ve eitlemeler...* Her ulusun sinemas, o topraklarn ortaya koymu olduu, tm zamanlardan oluagelmi, kltrel pazln btnyle ilintilidir elbet. Bu cevheri <kltrel mozaii> kullanabilmek ya da kullanamamak ite btn mesele...
10
Dinsel, mitik, corafi ve balamnda tarihsel tm olgular, oluumlar en bynden en kne dek sinema iin phesiz ki kaynak, beslenme noktas olmulardr. Ulusun sinemas bunu ne kadar kullanmtr ve ne lde verimli kullanabilmi, onu -iyimser anlamda- smrebilmi <ya da smrememi> bu elbette ki o lkenin sinemaclar ve kltrel ada konumu ile ilgilidir. Anadoluyu, dinsel oluumlar, aznlk kltrleri, eski Yunan ilintilerini, tarihi vakalar dndmzde, lkemiz, bahsi ettiimiz eyin ne kadarn sanat adna, sinema adna kullanm / kullanabilmitir bir dnelim mesela. Bu anlamda, burada bir kalplamadan, ya da yeniden yaratm srecinden ve hatta belgesel mantktan sz ediyor deiliz kesinlikle. nem noktasnn olutuu yer bu toplamn yaratm sreci dahilinde muazzam verimlilik alan olarak kullanlmas ksmdr. acl ve zamane sanat ve o sanatn ait olduu o zamanki medeniyet, eski ile kanlmaz bir iletiim yrtmelidir, bu sadece yaratm evresi iin gereken bir fikir alm ya da tradisyonel bir ballk / sadakat deildir elbet. Bir felsef metni bir nceki metin zerinden kurabilmenin ve kart bir tez gelitirebilmenin mmknl gibidir bahsini yaptmz ey. Zira ortaya konan eser bir ekilde kltrn gemii ile muhakkak ilintilenecek ve eletirmenler tarafndan bu <szde> yeni zerindeki gemiin geleri zerine parmak baslacak ve bu da ne yaplmlk, ne yaplabilirlik ile ilintilenecek, ortaya km olan eserin estetik ve gerektirdii tm dier deerlere olumlu olumsuz dokunmalar yapacaktr. Zira o da zamann ilerilii ierisinde grmezden geldii ya da dikkate ald gelenein, istemli-istemsiz bir parasn oluturacak ve kii ile eserinin zamansal sonralnda ayn noktalar yeni kiiler ve eserlerince ayn paradoksal yaklamlara, irdeleme, aratrma ve tartmalara gebe kalacaktr. Bu ayn zamanda direkt olarak eserin ve balantl olarak kiinin zamana kar oluumu srdrmesi konusunda en gerekli durumdur da. Ama ayn ekilde kltrel mozaiin bir paras olan simge-leme- ura da sanatn ierisinde dsel bir yap ile belki bir anlamda srreal bir ekilde yerini alabilmekte, simya ilmi ile ars magna tans ad altnda sanatn ve retinin ok boyutlu ksmlarna da yolculuk yaplabilmektedir. Tm sanatlarn en stn olan ve kltrel oluumun tm elementlerini en iyi ekilde kullanabilme yetisine tek sahip olan sinema, bu balamda fenomen dzlemin de tesine geebilmekte ve bir ekilde maddeye dayanmas mecburiyet olan sanata ve rnne zaten mayasnda varolan simyay vermekte onu tinletirmektedir. Sinema, hibir alanda gzkmedii ve gzkemeyecei bir ekilde kurulduu illzyonik yap gerei, tpk varln mayasnn yokluk oluu retisi gibi sanat ve yapt bu balamda ontolojik olarak hiletirebilmekte ve retiyi ok farkl boyutlara sokabilmektedir. ran sinemasn baz rneklerinde d ve gerek ylesine i ie gemitir ki izleyici konumundaki bireyin bir an iin iinde bulunduuna inand gerekliini yitirmemesine imkan yoktur. te bir anlamda da bu sebepten dolay yukarda ki
11
metinlere yer verme gerei duyduk. zleyicinin bir ekilde inand geree dnmesi, aslnda eski haline gelmesi ile edeer deildir nk kii muhakkak ki bir sorgulama srecinin ierisine girmitir/girecektir. ran sinemasnda bu bahsede geldiimiz unsurlar perdede yansr bir ekilde grmemiz kanlmazken, satr aras okuma yapabilen 25.kare izleyicisi Nietzschesel bir anlamda bu derinliin ardndaki basitlii ortaya koyarak -aslnda daha bir derinlik yaratm olarak- filmlerini dokuduklar gibi Wittgensteinvari bir ekilde kendi sinematografik dil yaplarn oluturarak filmlerini bize sunabilirler. Sonu ile her ne kadar sinema felsefeye niye gitsin s dncesini dlayacak olursak Wiitgensteinn zellikle Tractatus Logicasnda ortaya koyduu savam, sinemaya tam anlamyla yedirmek ok olas bir durumdur. Daha farkl bir anlatmla Ludwigin ortaya koyduu dilsel matematik hesaplarnn birebir hayat bulabilecei/bulduu alan boluu sinemann yapsnda mevcuttur ve hatta ta kendisidir de. ran toplumunun gemiine, o esiz corafyann dinsel-dilsel yapsna baktmz vakit ran sinemasnn bir ok elementi yapsnda eritmee ve ortaya bakalam sergilemeye nasl msait olduunu grebiliyoruz. Yukarda bahsettiimiz dilin matematiksel yeniden kurulumlar ve argmanlar kklerinde Zerdtn Gatalar ve Pehlevice gibi bir dil olan ran iin muazzam bir kullanm sahas yatmaktadr. ran sinemas iin kullanlan iir betisi de bu anlamda nem kazanmaktadr zaten: iirsel betimlemenin sinematografik uygulanmnda ortaya kan yapt kurgu dahilinde dnyada dller kazanan filmlere dnebilmektedir. Buna paralel olarak sinemann ok nemli bir gesi olan mzik de ayn ekilde randa sanki sinema iin yaratlm gibi durmaktadr; corafya ile tn ylesi mkemmel bir ekilde birleir ki bunu pelikle tamay bilen ynetmenin harikalar ortaya koymaktan baka aresi yok gibidir. te bir ulusun tm deerleri, sinematik yapsn byle oluturmaya kadirdir, yeter ki bunlar ileyebilecek dzeyde kiiler olsun. Ayn ekilde metafizii; musiki ve iirle tmletiren Mevlana Celaleddin Rumi gibi, zmlemeye msait ummanlar gene kltr mozaii ierisinde sinema iin -hazrmalzeme saylabilmektedir. Nitekim bir tn olarak buraya -aklmza tatl bir es yapt iin- Fru, Bertolucci ortak noktasn da sokabiliriz. Yazy son olarak farkl ve bitirici bir sahaya sokmadan evvel bu bahsede durduumuz kltr sinema ilikisine arpc bir rnei de M.Makhmalbafn Gabbeh filmi zerinden kendi dilinden vermek istiyoruz: Sanrm Gabbehler iyi ran filmleri gibi diyor Makhmalbaf rann hallar iin; ran filmlerinde yabanc izleyicileri etkileyen nemli noktay filmlerin basitlii ve doann yeniden ekillenii/yaradl olarak belirleyen sanat, mthi bir noktaya balyor bu iki zellii, ona gre bu iki nokta ayn zamanda Gabbehlerin yabanc pazarlarda popler olmasn salayan unsurlar ayn zamanda. Ulus sanatnn kavramsal ve nitelik asndan birbiriyle nasl zincir oluturduu gereinin bu rnekte de meydana kmas gibi, farkl iki sahann ticari noktada da nasl tek tipletiini grmekteyiz. Dou lkelerinde insanlar, zor, karmak ve zahmetli durumlarla bunalmlardr hakl sentezini yapan Makhmalbaf, bu insanlarn sinemaya gittikleri zaman evrelenmi olduklar ayn karmaa ve iddeti grmek istemediklerine deinerek, bu sebepten dolay onlara doay hatrlatan basit ran filmlerinden bylendiklerini
12
yazar. Bu ayn zamanda batnn da ran filmlerinin minimal yapsnda bulduu rahatlamadr da, zira ayn rneklemeyi bir anlamda Japon usta Ozu iin de yapmak mmkndr, ayn kltrel balar ve kntlar Japonya ya da Tibet iin de kurabiliriz elbette. ran Gabbehlerinde ayn zamanda huzur duygusu veren bir tr doasal iirsellik bulunduunu belirten ynetmen, doay oturma odanza sermi/yaym gibi hissedersiniz dedii ran kilimlerini bir anlamda sinemasal olarakta ne srm olmaktadr. Gabbehlerin bir bakma ocuklarn basit resimlerine benzediini syleyen sanat, yattrc/sakinletirici tasarmlar/ekilleri olan Gabbehlerin, ne yazk ki, her on bin ranldan yalnzca birinin evinde bir bulunabildiini, ya da her on bir ranldan yalnzca birinin Gabbeh adn duymu olduunu ifade ederken biz bunu ran sinemasnn perdede ki derinliine varamayan avam izleyici iin de bir llendirme olduunu dnmekteyiz. 40 yl nce oturmak iin ne kullanyorduk? Hal yada kilim. Ve bir hal nedir, biraz yn ve renk ve dokuyann emeinden baka? Ve yn nedir obann emeinden baka? Ve renk nedir tarlalarda iek toplayan kzlarn emeinden baka? Gibi cevap ykl sorularn ve biz tm bunlar kendi emeimizle kendi malzemelerimizden yapmyor muyuz? gibi anlaml bir soru cmlesiyle noktalyor ynetmen, ve bu kurduu son soru cmlesini sinemasna ve de ran sinemasna ynelik yorumlamaya girisek ok gzel ve uzun bir yolculua km oluruz ayn zamanda. ran sanatnn ve felsefesinin kklerinde yatan ezeli hikmete varan slamik yapy asla grmezden gelme imkan yoktur, olamaz da: tradisyonel slm, sanatn slami vahyin i boyutlaryla ilikili olduu, dinin manevi hazinelerine grsel ve iitsel ekillerle aktard ve slm sanatnn slmi olduu kanaatindedir. Tradisyoneller dinin sadece hakikat deil, varl da kapsadn ve slm sanatnn verdii bereketin eriatn dini diri tutmas kadar gerekli olduunu dnmektedirler. Hi kimse dinin ahlaki ynlerini ne kararak slm sanatnn nemini glgeleyemez. Kuran, yalnzca insanlarn nasl davranacaklaryla ilgili kurallar deil, onlarn eyay nasl kullanacaklaryla ilgili prensipleri de getirmitir. slm sanat slm maneviyatyla dorudan ilikilidir ve gelenekselciler, bugn slm dnyasn mimari yaplar ve benzeri ekillerle dolduran irkinlie kar, hem insana efkatli davranan hem de toplumun maddi refahn dnen geleneksel sanatn en sadk savunucular durumundadrlar. cmleleri byk alim Seyyid Hseyin Nasra ait; bu ifadeleri sarfettiklerimizi de pekitirsin ve de olaya gerek slam gznden bak getirsin dncesi ile buraya ekledik. rann kltr temelinde bu btn oluturan onlarca unsur olsa da hi phesiz bunlarn en kuvvetlisi felsefe olmutur. Tm zamanlarda ran topraklar hep ve en kuvvetli ilim-irfan ve hikmet noktas olmutur. ran sinemas bunu grmezden gelmeyecektir elbet, hatta onun nemli ksmn oluturacaktr. Sinemann, varlk-yokluk ile olan ilikisi, ran sinemasndan bahsettiimiz sre ierisinde karmza kan isimler kesinlikle bn-i Sina ve onun merkezi uzants Molla Sadra olur. bn-i Sinann ontoloji felsefesini yorumlayan Sadrann rencisi
13
olan Hasan Eydirem, Sadradan ald varlk felsefesini yeni bir sinema felsefesi kurmakta kullanr. Her ne kadar Deleuzeun sinema felsefi yaptnn gz ard edildii bir lkede, gerek entellektelitenin, bilginin kimse tarafndan umursanmad, yaynclk dnyasnn ticaretten baka bir anlam kazanmad bu lkede Eydiremin yaptlarn birisinin ortaya karmamas hi alas deil elbette ki. Sinema Aynasnda Yusuf isimli 2000 ylnda yaymlanm olan almasnn yan sra Dnce Baknda Sinema: 2. Sinema Gznden Din Ortak Dnce Platformu Makaleler 1-2 ad altnda almalar bulunmakta dnrn. Son olarak da yazy Faysal Soysaln zaten bu yaznn bir anlamda tabann oluturan makalesinde derledii noktadan bitirelim, bu nemli felsefi noktadan: bn-i Sinann mahiyetin asl, varln araz oluu dncesini yeni bir yorumlay ve tenkid tarzyla varl asl, mahiyeti ise araza dntren Molla Sadra, zn yerine varl koydu ve varl temel bir nitelik sayarak, yeryzndeki nesneleri bu temel varln tecellileri yani arazlar olarak tanmlad. Ali eriati ise bu konuda daha ileri giderek, varln kendi bana hereyden nce var olmasn sadece slamdaki yaratl felsefesine ait olduunu ortaya att. Bat medeniyetinin ise varlk etrafnda srekli dnp dolaacan ama bu inanla onun knhne varamayacaklarn iddia etti. bu ayn zamanda batnn ve dounun sanata, sinemaya baks ve ortaya koyduklar filmlerin nitelikleri zerine bir sentez yapmak iin de ok anlaml ve msait bir ifadeFarabi ve bn-i Sina vcudun, mahiyetin bir araz olduu dncesiyle, varlk ile mahiyet arasna bir uurum sokarken, Sadra; mahiyetlerin, varln farkl bir modellerinden ibaret olduunu savundu. Varlk ontolojik, mahiyet ise aktel idi. Mahiyet zihni bir kavramsallatrma idi, hayali idi. Hayali bir oluum insan hakikate yaklatrr -sinema gibi-. Bu sebepten dolay da Sadraya gre, hayali bir oluum, varlk maddi bir varlktan daha stndr [farkl bir grn akma noktasdr buras, zira madde var mdr, maddi varlklar ne kadar maddidir...] sinema yaratt gerek dlk sayesinde varl maddeden daha yksek bir seviyeye ruha yaklatrr. Burada ok dar olarak verdiimiz bu grler elbette ki ok farkl platformlara taacak tartma konular olduu gibi her biri kendi bana bir kitapta ilenmesi gereken olgulardr da, dncelerimiz arasnda bu metin ierisinde bahsettiimiz baz konular ve de kitaplar yazmak, evirmek ve de yaymlamak gibi planlar var... Metafiziin ya da halkn bazna indiinde dinin sinemaya etkisi sadece entelektel ve de felsefi boyutta olmamtr elbette, sinema ve din bir ekilde ran da birletiinde bu sinemann inanlmaz derece de halk tarafndan sevilmesine, kucaklanmasna dahas sahip klmasna sebep olmutur. Hani, bilinsiz eylemler de kullanlan bir ifade vardr ya, Trkiye ran olmayacak diye, imdi glmseyerek bu cmleyi dndk, evet; sanat, edebiyat, iir, sinema, ilim, irfan, felsefe bakmndan asla Trkiye ran olamayacak! En nemli noktalardan birisi bu balamda udur, ran da bir zamanlar sinemaya avaz avaz kar kan szde dini potansiyel, olayn zne ylesi vakf olur hale gelmilerdir ki -aslnda gelenler kiiler deil grtr- ulema tarafndan sinema , Allaha gtren bir yol olarak grlm, idrak edilmi ve bu da halka yanstlmtr. imdi baz yanl okuyucular bu yukarda ki cmleye yani sinemann Allaha gtren bir yol olmas cmlesine taklacaklardr eminim, o yzden baz yzleri gldrmek adna ok sevgili batdan bir rnekle sona doru varmak istemindeyiz: felsefeci yazar ve air Jim
14
Daugles Morrisonn Grnt zerine Notlar balkl eserinden bir alntya burada yer vermek istemindeyiz: Sinema bizi hayat kaynana, madde dinine geri gtrr; tek tek hereyin kutsal sayld ve hereyde her canlda Tanrnn grld ...
*Bu metin, segili Fazl Soysaln bir makalesinden faydalanlarak oluturuldu.
... ran ulusal sinema sektrnn oluumuna ynelik... Ciddi anlamda yetmi ksr yllk bir tarihe dayandrlan ran sinemasnn btnne bakldnda slam Devrimi ncesinde sistemin, sinemaya kar; politik ve de ideolojik sansr yolu ile tkayc vazifesi grd ortadadr. Devrim ncesi diye adlandrlan sinemasyla ran, bu elli yllk zaman dilimi ierisinde niteliini tartmaya gerek olmayan1300 film ortaya koymu ve de bu sayya ramen sinematografik a ve dier bakmlardan ortaya pek bir geliim koy-a-mamtr. Akas bu sre dahilinde sinema seyredilmekten baka bir i yapmad. Bu sre zarfnda ulusal sinema yaps yerinde sayarken lkeye yn halinde ithal filmler girmekte ve bu iin mmessilleri ran sinemaclarnn aksine ciddi derecelerde ticari baarlar elde etmekte idi. ran sinemas gemiine baktmzda, bu deindiimiz nokta, ulus sinemasnn olduu yerde kalmasna ya da hibir alm yapamamasna en byk sebep olarak gsterilmitir. Elbette ki kanlmaz olarak, bizim lkemizde de gzken bir zavalllk olan, d filmleri taklit sreci, para kazanabilmek adna baar gsterdi ve olumas gereken ran sinemas ciddi ekilde baltalanmaya balad. Hzl bir ekilde Amerikan ve de Hint yapmlarnn taklitleri yaplmaya ve oalmaya balad. Elbette ki hl byle olunca sektrel bazdaki parann neredeyse tamam denebilecek ksm yabanc filmlere ve salon sahiplerine akyordu. Buna bal olarak da ulusal endstri ne teknik olarak ne de maddi olarak bir ilerleme kaydedemiyordu. En byk sorunlardan biriside -ki bu sorun ancak ileride Yeni ran Sinemas ynetmenlerince tam anlamyla alabilecekti- ortaya konan ve bazn taklit unsurunun oluturageldii filmlerin hibir ekilde zengin ran kltr ile rtmyor onu yanstmyor oluuydu. Ve tm bunlarn sonucunda da balantl olarak gerek sinema adna uraan ok eitli sfatlarda ki onlarca kii nemsenmiyor, ileri ciddiye alnmyor ve sektr ierisinde tutunamyorlard. te yukarda da dediimiz gibi, bu sre ierisinde ortaya konan film says ne kadar ok olsa da filmlerin neredeyse tamam iin tinsiz, niteliksiz yapmlar dememiz mmkndr. Bu genel perspektifin ardndan gelebileceimiz nokta ise yeni ran sinemasnn kurulmasna karar alnan yl olan 1984 dr. Bu noktaladmz tarihte ortaya atlan karar: ulusal sinema endstrisinin yaplandrlmas eklinde zetlenebilir. Bu balamda sinema, Kltr ve slam rad Bakanl Sinema ve Grsel-itsel Sekreterliince ynetilmeye baland. Fahreddin Enver ynetiminde ki kadro yaplanmada bir ok olumlamaya gitti. Ve bu ynetimin rol, yol gstermek ve finansman salamak, etkinlikleri bir anlamda kontrol etmek ve dzenlemek gibi kesin izgilerle belirlendi. Sinemann ulusal bazda maddi tevik alabilmesi adna ortada bariz olan eksiklerin giderilmesi ve kaynak salanmas adna alnan bu karalar sonrasnda hzl bir ekilde yaplanma balad ve baar saland. Ve bu maddi yaplanmalardan hareketle sinema sektrnn her sahasnda disiplinli bir maddi yaplanmaya gidildi. Ve belki de bu kararlar arasnda en nemlisi ve etkilisi olan , sinemann kltrel ve teknik olarak ilerlemesi gerekliliinden hareketle, hibir kii ya da kuruluun maddi karlarnn bu amacn nne geemeyecei kararna da
15
bu oluturulan kurul ve balayan yeni dnem dahilinde varld. Elbet bu program ve karalar kat zerinde dursun diye ortaya konmad, bugnk ran sinemasnn geldii noktann altnda bu oluumun derhal devreye girmesi yatmaktadr. 84 ila 94 arasnda tam anlamyla istenen sinemann ortaya konduu, ekilize olduu rahatlkla sylenebilecei gibi 94 sonras yenicilerin de nasl bir atlm iinde olduklar malum ortadadr. Bahsi ettiimiz yllarda ortalama olarak elli film bu sektr tarafndan,ngrlen amalar dorultusunda ortaya konmutur ve bugn bu say daha da ilerlemi, nitelikse bu ilerlemenin de tesine gemitir. Bu noktada ran sinemas adna en nemli karalardan biri alnmtr, ilkin, ran sinemasnn desteklenmesi ad altnda yola km yapan mantk, yapmas gereken en nemli hamleyi yaparak ve bu alm olduu karar uygulam olarak, daha yksek kalitede ran filmleri ekilmesi amac ile yollarna devam ettiler. Asl amalanan ey sinemaya bir yandan ulusal kimliini kazandrrken dier yandan da filmlerin sinematografik, teknik, kltrel, entelektel ynlerini glendirmekti. u var ki, sinema adna alnan kararlarn hepsi olmasa da bir ou baaryla uygulanp sonu veriyordu, burada bir ksm derken nemli bir yanl anlalma domasn, dier payda baarszd anlamnda deil cmle, o kalan para zaten zaman iinde varmas gereken yere varacakt, varmtr, varmaya alyordur. Elbette geliim yerinde duramaz bir olgu, doas gerei; her alnan kararlar ve uygulamalar ardndan yeni bir sre olumlamalar getirecek ekilde balamaktayd. Srada en nemli admlardan biri vard, yabanc film almnn durdurulmas...bu adm atldda ve ran Sinemasna byk yararlar ksa zaman iinde dokunmaya balad. Buna paralel olarak sektrdeki vergi almlarndan da vazgeilmesiyle daha byk bir rahatlk yaanmaya baland ve film yapmclarna, yaptklar masrafn yaklak bete n demek zere bir fon ayrlmasna karar verildi. Daha da ileri giderek sinemaya dair teknik tehizatn imaline balanmasna ve bunlarn uzun vadeli deme planlaryla sektre datlmasnn kararlar alnp uygulamalar da balatld. Bu alnan kararlarn uygulanmas elbette direkt olarak filmlere de yansyordu zira ortaya kriterler konmaktayd ve yaplan neredeyse tm filmler bu kriterlere uygun olarak retilmeye balam ve baar kazanmt. Bu anlamda konsepte bir gz attmzda ilk karmza kan, devletin ve sinema sahas insanlarnn bizim lkemizde olduunun tam aksine- sinema adna, sinema iin nasl ve ne ekilde altdr. Yani Trk sinemas neden bir yere gidemiyor diye sormaya hacet yoktur, bildiimiz gibi peynir gemileri laf ile yrmeyi becerememektedirler ama bu gemilerin ya da peynirin suu deildir.
16
MAKHMALBAF FLM EV
17
baba Makhmalbafn azndan Makhmalbaf Film Evi 1996larn banda Samira Makhmalbaf sinema okumak iin normal renimini brakt; ama varolan niversitelerde sinema renmek/okumak yaplacak en kt tercihti. Zira ran niversiteleri sinema retiminde nadiren baarl olurdu. nl ve nemli hibir film yapmcs bu okullardan mezun deildir. 30 yanda len ve bence ada ran sinemasn etkileyen en iyi film olan Home Is Blacki yapan kadn air olan Forough Farrokhzad [bu film ve ynetmen iin ilgili blme baknz] hi sinema eitimi almamtr. The Runner ve Water, Wind, Dust gibi nemli filmleri yapan Amir Naderi de eitim almamtr. Kiarostami ise malumunuz grafik sanat eitimi almtr. Mehrjui ise felsefe eitimi almtr ve Beyzai, eitim almak iin hi okula gitmemitir. Dierlerinin okulda geirdii gnleri ben politik bir sulu olarak hapishanede geirdim. Bu yzden film yapmclarn eitmek iin bir okul gerekliydi, bizim kurduumuz Makhmalbaf Film Evi gibi. 14 kurmaca, 3 ksa film, 28 kitap ve 22 film retimi ile o zamann en aktif ranl film yapmcs idim. Aklm fikirlerle doluydu ve kalbim yaratma heyecan ile dolup tayordu. En sevdiim filmim olan A Moment of Inncence henz bitirmitim. almay brakarak sinema sanatn retmeye baladm. Film yerine film yapmclar yaratacaktm. Bir seme snav ile 100 sinema rencisi kabul edeceime ve onlar 4 yl eitmek iin yeni yntemler kullanacama dair planlarn ran kltr bakanlna akladm. Ancak kltr bakanl bunu kabul etmedi. Gen, yeni dalga film yapmclar neslinin demokrasi yanls filmler yapacandan korktular ve dahas benim gibi tehlikeli bir film yapmcsnn bir lke iin yeterli olduunu ve benim gibi yzlercesine gerek olmadn resmen ilan ettiler. rnein; Salam Cinemada grev yapan sinema fan olan insan topluluklar film yapmclar olarak eitilirse ran sinemasn denetim altnda tutma imkan olmayacan akladlar. Ve bylece ailemden 8 kii ve arkadalarm ile Makhmalbaf Film Evini kurduk; okul yapacak bir yerimiz olmadndan evimizi okul olarak kullandk. Okul bazen gnde 16 saate uzamakla beraber gnde 8 saat idi. En yal rencim daha sonra The Apple ve The Door filmlerini yapan bir arkadam idi. En genci 8 yandaki kzm Hana idi. Mfredatmz sinema ile snrl deildi ayn zamanda yaamdan ve sanattan blmler ieriyordu. rnein spor; bisiklet, yzme ve paten. Bir film yapmcs fiziksel olarak gl olmaldr. Bir film yapmcs iletiim yntemlerine ihtiyac olduu iin: gnlk hayattan, araba srme, lke dnda seyahat etme, kent ii dolam, yemek piirme, bilgisayar ve yabanc dil konularnda eitiliriz, dolaysyla bunlarda konularmzd; dier sanatlardan boyama tekniklerine, fotorafa, iire ve mzie giri, sinemadan film ekonomisi, retim planlamas, senaryo yazm, oyunculuk, kamera
18
kullanm, kurgulama, ses miksaj, dekopaj, sinema sanat ve film analizi eitim sreci ierisinde yer alan noktalardan. Eitim yntemimiz her ay bir konu zerinde odaklanmay ieriyordu. rnein; bir ay boyunca her gn 8 saat sadece paten kayyor ve bisiklete biniyorduk bylece ayn sonunda 8 yandaki Hana dahil her renci kolayca 50 km bisiklet srebiliyordu. Daha sonra, bir ay boyama kitaplarnn sayfalar arasnda gezinerek dnyada kullanlan boyama yntemlerini rencilere tantarak geiriyorduk. Yerel ran mzii zerine rencilere rann farkl blgelerinin en ilkel tonlarn reterek bir ay geiriyorduk. 4 ay montaj masasnda filmlerin nasl kurgulanacan renerek geiyordu. Bylece en az bir ay her gn en az 8 saat olmak zere bir konuda younlayorduk. Bu 4 yl boyunca pratik eitim olarak birok film retildi. Eim Marziye The Day I Become a Women , Samira The Apple ve The Blackboard filmlerini yapt. Fotoraf ve kurgu konusunda odaklanan Maysam The Door ve The Day I Become a Womenn ilk blm olan 2 ksa film kurgularken bir yandan Samira ve onun film yapmcl zerine How Samira made the Balckboard isimli bir video yapt ve, tm filmlerin set fotoraflar zerine alt. Hana The day my aunt was ill adl bir film yapmak iin video kamera kulland. Ve hepsi benim ynettiim The Silenceda yardmc ynetmen olarak deneyim kazandlar. Tm bu filmler bizim evimiz olan bir ofiste retildii iin Film Evi yapmc olarak grld/isimlendirildi. Aslnda Film Evi, Film Okulunun retim blm idi. Bir evde hem bir okul hem de film yapm irketi kurduk. Ama kaderin darbeleri bu evde bizi bekliyordu: A moment of Innocencea hkmet el koydu. Bu film bor alarak yaptm ilk film idi ve filme el konulursa borlarm demek iin evimi satmaya sz vermitim. Ve filme el konuldu. Bakanlk filmin oynatlabilmesi iin baz sahneleri kesmemi syledi. Eve gittim ve konuyu ailemle tarttm, onlara evimi yoksa fikirlerimizi mi satmamz tercih ettiklerini sordum; bir seenek: dncelerimiz ve sanatmz gibi A Moment of Innocence da paralamak ve evin sahibi olmaya devam etmek, dier seenek: evi satmak ve filmin sebep olduu borcu demek ve filme sonsuza kadar el konulmas ama paralanmamas ve anlamn ve mantn yitirmemesi idi. En gencimiz olan Hana dahil herkes evi istemediklerini ve Film Evi adna sahip olmann yeterli olacan syledi. Ve bu dakikadan itibaren tm eserlerimizde bu ad kullandk. te kalc markamz ve tek varlmz olan Makhmalbaf Film Evi adn semek iin, Evi byle sattk. Bu okuldan bir renci kameraman, dier biri ses kayts, bir dieri set tasarmcs, ynetmen ve biri set fotorafs ve kurgucu olarak mezun oldu. Makhmalbaf Film Evinin yks sryor...
19
YAAMI VE FLMLER LE MOHSEN MAKHMALBAF

ran sinemas dediimizde sanrm ounluun aklna gelen iki isimden birisidir Makhmalbaf. 1957 senesinde Tahran ehrinde domu olan sanat, yoksul bir aileden gelmesinden te hakknda yaplan yaam yksel aratrmalara bakldnda aile ierisinde istenmeyen bir ocuk olarak bykannesi tarafndan bytlyor. Yaamnn yanss filmlerini oluturan ynetmen bu byme hadisesini de filmlerinde ilemekten geri durmuyor: Dastforoush, Nun va Goldoon, filmlerinde kullanyor. Ynetmenin ilk genlii gerektende ok yorucu ve tutarsz onlarca i denemesiyle hayat kazanmak adna geiyor. Bir anlamda Makhmalbaf karmza bir ii devrimci kimlii ile kyor: zaten yaamnn en mehur hadiselerinden birini, ah rejimine kar militanlk yapt srete polise kar yapt silahl bir eylem sonrasnda ald 5 senelik hapis cezas oluturuyor. 17 yanda hapse giren ynetmen, ektii ikencelerin tesinde hapis yaamn srekli bir ldrlme korkusuyla geiriyor, ta ki 79 devrimiyle serbest kalan dek. Bu arada belirtmekte fayda vardr ki bu sre iinde Makhmalbafn aslmamasna tek sebep yann el vermemesi olur. Geirdii bu mevzu ettiimiz srete sadece lm korkusuyla yaamakla yetinmez sanat, ierde iken bir anlamda kiisel kltr rnesansn gerekletirir: siyasetten uzaklatn syleyecektir, bu sre onun, hzla edebiyata ve sinemaya kayd zaman dilimini oluturmutur. Yaad bu yakn gemi onun ilk dnem filmlerini oluturur, tpk ocukluunun da bunu bir nebze yapmas gibi: i hesaplamalar ve kiisel atmalar, talyan yeni gerekiliinden de etkilenimler tayarak yansyacaktr perdeye. izdii bu ii-devrimci izgisinin sonrasnda ynetmenin filmlerini dinci bir kimlikle grecektir izleyici: kendini bildi bileli ah kart bir direnii olan ynetmen, devrim sonrasnda tabir caiz ise tam anlamyla bir slamcya dnecektir, bu bazlarnn yapt gibi alas ve de bytlesi bir ey deildir aslen, nk bu Makhmalbafa uzak ve yabanc deildir, kimilerinin yaptnca onun militanlna ve ii devrimciliine sosyalist imajlar yklemek yersiz ve komiktir. ran sinemasnn
20
Vertovyen bir sinemasal gerekilikten etkilenimleri zerine durmak varken bunlar eelemek hele ki sinema ad altnda yersizdir. Ayrca Makhmalbafn Marksist bir kimlii yer ve zaman tadn ortaya koysak ta bu dnce ile hareket ederek net bir kimlik tehisi yapamayz zira ynetmenin bu sre sonrasnda koyu bir slamcya dnmesi -!- ne kadar bir dnmedir tartlr, zira slamn sosyalist yaps irdelenmeden ve slami bir kimliin Marksist bir yapya brnebilmesinin dinsel adan kuram olarak ok mmkn olduunu idrak etmeden bu konuda ahkam kesmek yanltr. slami Felsefe ve Sanat Kurumu kurulduunda Makhmalbafn, kadnlarn hibir ekilde perdede grnmemeleri grne de bir anlamda byk tepkiler vermemek gerekir, zira sosyalist militan bir kimlik yklediiniz bir adamdan nasl byle bir ey beklersiniz, o zaman gidin ve yklediiniz kimliin sentezini bir yapn bakalm. Tam olarak bir devinim halinde olan ynetmen, kendini bulmak adna ideolojiler arasnda savrulurken ve neredeyse kltr karmaalar ile bouurken bu sre ierisinde ortaya koyduu filmlerin de iinde bulunduu psikolojiye benzemesi ve bu psikolojik yap kendini bulmak adna deiimler gsterdii srece de bunun filmlerine yansmas ok doal ve de matematiksel bir gerektir. Srekli deiim ierisinde olduundan bahsettiimiz ynetmen bunu yaamyla hemen onaylar bize, sosyalist bir izgi sonrasnda gelen dinci bir kimlik sonrasnda 1990 senesinde lkesinde ekimlerine izin verilmemesinden dolay filmini lkemizde ekme karar alan ynetmen bir dn daha yapacaktr ve bir anlamda yeniden bir muhalif kimliine brnecektir: ynetmenin, dilimizde karln Ak Zaman olarak alm olan Nobat e Asheghi filmi yasaklanan ilk filmi olur. Filmde konuyu, baka bir erkee ak olan evli bir kadn oluturmaktadr: bu filme kadar Makhmalbaf, rejimin gvenini tam anlamyla kazanmtr. Bu filme kadar dememizin sebebi elbette ki bu film ile birlikte artk onun szde gvenilmezlii sz konusudur, tm filmleri masaya yatrlr. Bir yl sonra ekecei filmi her ne kadar rann Irakla srdrd sekiz yllk savan gazilerine adanm olsa da bu ynetmenin szde temize kmasna yetmemitir elbet. Tm bu olup bitenlere kar srekli sabr gsteren ve savaan Mohsen Makhmalbaf, 1998 senesinde bir anlamda bir ka olarak adlandrabileceimiz ya da bir tr rahatlama / nefes alma diyebileceimiz bir hareket yapar ve Tacikistana giderek Sokout filmini gerekletirir. Zaten film de, karelerin birinde dans eden bir kza yer vermesi sebebiyle yasaklanacaktr. Tm basklara ramen filmini kesintiye uratmaz kurgu masasnda ynetmen, ama yl srer filminin orijinal hali ile gsterime sokulmas. Ynetmenin film yaamnda ki en deiik hareketlerden biri Salaam Cinema filminin ekimleri iin gazeteye oyuncu aradna dair ilan vermesiyle balar, sylenen rakam bebin kiinin mracat ettiidir: bu kitle arasndan oyuncu semeleri yapmaya balar ynetmen, herkes bir filmin iinde zaten oyuncu olduundan habersizdir, bu, filmin ta kendisidir, tek aktr, olay bilen Makhmalbaftr. Ynetmen bu avant-garde tavrn filmin kurgu aamasnda da srdrecektir, drt ayr uzunluk formatnda kar film ortaya: 13 ve 3 saatlik iki ayr versiyonun yan sra, 90 ve de 75 dakikalk toplam drt film. Film, lkesinde izleyici rekoru krar. Sonrasnda, 96 da Gabbeh ile yoluna devam eder ynetmen, oturmu yaps ve kavgasz bir sistem dahilinde... Mohsen Makhmalbaf, sanat kimliini sadece sinemac yapsyla hak eden birisi deil, denemeleri, makaleleri, ve romanlar bir ok dnya diline evrilip yaymlanmakta, kendisi zerine de kitaplar yazld gibi belgeseller de konu olmakta.
21
Ynetmenin en bilinen sanatsal hareketi ise phesiz ki kurduu Makhmalbaf Fim Evidir, kendisi, ei ve ocuklar ile dnya apnda dle deer filmlerini retmeye devam etmektedir. Ynetmenin tm filmografisini sralamakta yarar olduu gibi, film sinopsislerine de ksaca deinmekte yarar vardr:
TOBEH NASUH: Senaryo yazm ve ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghazizadeh. Ses kayt: Es-hagh Khanzadi Mzik: Hesam-e-ddin Seraj, Anousheh. Kurgu: Iraj Emami. Set Fotorafs: Ahmad Talayi. Oynayanlar: Farajolah Salahshour, Mohammad Kasebi, Esmat Jampour, Behzad Behzadniya. Prodksiyon: Art Center Renkli, 35 mm, 100 dakika.
Ailesine bal, bir banka emeklisi olan Ali Khan, bir gece evinde kalp krizi geirir. ldne karar getiren ailesi onu gmmek iin mezarla gtrdnde, Khann bilinci gmlmek zereyken yerine gelir. Korkudan kaan ailesine mezardan karlmas iin ne kadar yardm seslenilerinde bulunsa da ailesi geri dnmez. Sonunda evine geri dnmeyi baaran Ali Khan, artk ailesine kar eski balln hissetmemektedir; gemiini sorgulamaya girien Khan, insanlara kar ilgisiz davrand saptamasna vardktan sonra artk bunu deitirmek adna yaamaya koyulma karar alr. Yaamnda ok fazla kiiyi mutsuz klm birisi iin bu gerekten de yaplmas ok g bir itir.
TWO BLIND EYES: Senaryo,ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghazizadeh. Kurgu: Iraj Golafshan. Mzik: Hesameddin Seraj. Seslendiren: Iraj Nazeriyan. Oynayanlar: Mohammad Kasebi, Majid Majidi, Reza Cheraghi, Habib Valinezhad, Ghasem Kharrazani, Esmat Makhmalbaf, Fatemeh Meshkini, Hamid Derakhshan, Behzad Behzadpour, Hossein Sabri, Ebrahim Majidi. 1984, renkli, 102 dakika.
Snra gitmekten holanan mann ncelikle zmesi gereken baz sorunlar vardr. Sorunlar, kzkardeinin dn ve bakmakta olduu kr oludur. Dier olu,
22
sakatlanm baca ile snrdan geldiinde bu iki sorunu zmeye almakla megul olmaya balar. Bu dertleri ile uramaya balayan man, snra gitme iini unutur ve ocuklarn iyiletirmek adna hastane hastane dolamaya balar. ocuklarnn rahatszlklarna hastaneler ifa bulamadndan dolay man artk bu konuya tek zm getirebilecek insanlarn kutsallk sahibi kiiler olduunu dnmeye koyulur ve nihayetinde kutsal bir mekana gider.
FLEEING FROM EVIL TO GOD: Senaryo, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghazizaeh. Kurgu: Iraj Golafshan. Seslendiren: Iraj Nazeriyan. Oynayanlar: Mohammad Kasebi, Majid Majidi, Morteza Masaeli, Ali Derakhshi, Mohammad Takhtkeshiyan, Massoud Ghandi.1984, renkli, 89 dakika.
Be adam Ktlkten kamaktadr. Ktlk onlar selamlamaya gelir ve bir kez daha onlarn bir kavgaya karmalarna sebep olur. Sonunda adamlarn drd Ktln batan karmasyla ya kendilerini ya da baka birini yok ederler ve sadece biri bir bot ile aday terk eder...
BOYCOTT: Senaryo ve ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Faraj Haydari ve Ebrahim Ghazizadeh. Kurgu: Roubik Mansouri. Set Dizayn: Massoud Ghandi, Mohammad Bagher Ashtiyani. Seslendiren: Manouchehr Esmaeeli. zel efektler: Ali Rastger, Morteza Rastgar, Hassan Saberi. Oynayanlar: Majid Majidi, Mohammad Kasebi, Zohreh Sarmadi, Ardalan Shoja-Kaveh, Saeed Kashan-Fallah, Esmaeel Soltaniyan, Bahman Rouzbehani Ali-Akbar Yeganeh, Reza Cheraghi, Irandokht Dowlatshahi, Ali Hesami Naser Forough, Ali Tavakkoli, Massoud Nabavi, Ali Shirazi, Esmat Makhmalbaf, Ebrahim Abadi. 1986, renkli, 95 dakika
Valeh, komnist bir grubun dzensiz yesidir. Ei hayat yaamak istemektedir ve bundan dolay da kocasnn tehlikeli uralarna kardr. Vale, ocuklarnn doumu iin eini hastaneye gtrdnde bir hcre evinde tutuklanr ve ikence grdkten sonra sorguya ekilir idama mahkum olarak hapishaneye gnderilir.Hapishanede arkadalar mcadeleye devam etmesini ve bir kahraman gibi lmesini isterler ama o arkadalarnn tavsiyesine ramen mcadele gdsn kaybetmitir nk ldnde var olmayacaktr. Bu nedenle hayatta kalmaya ya da en azndan lmek iin daha iyi bir ama bulmaya alr.
23
THE PEDDLER: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Mzik: Majid Entezami. lk ksm: Bacheye Khoshbakht Inspired by Alberto Moravias story. Grnt ynetmeni: Homayoun Payvar. Makyaj: Fatemeh Ardakani. Oynayanlar: Zohreh Sarmadi, Esmaeel
Soltaniyan, Mohammad Talaie, Somayyeh Ebrahimi, Maryam Shirazi, Esmat Makhmalbaf, Ali Tavakkoli, Kamran Nowrouz, Azam Bahrami, Ali Shirazi. kinci ksm: Birth of An Old woman Tavallode Yek Pirzan Grnt ynetmeni: Mehrdad Fakhimi. Makyaj: Abdollah Eskandari. Set Dizayn: Hassan Farsi Oynayanlar: Morteza Zarrabi, Mahmoud Basiri, Moharram Zeinalzadeh, Davoud Ghanbari, Naser Forough, Mohsen Derakhshani, MohmmadReza Bagheri, Rasoul Ahadi. nc ksm: The Peddler Dastforoush Grnt ynetmeni: Ali-Reza Zarrindast. Makyaj: Abdolhamid Ghadirian Set Dizayn: Hossein Khosrojerdi. zel efektler: Reza Fatehi. Oynayanlar: Behzad Behzadpour, Jafar Dehghan, Farid Kashan-Fallah, Mohammad-Ali Mozhdehi, Davoud Rahmati, Hossein Gorouhi, Kamal Abbasi, Ahmad Khayyatbashi, Mohammad Alaghband, Habib Haddad. 1987, renkli, 90 dakika.
Blm Bir... Mutlu ocuk... Tahranda Kamulatrlm bir yer olan Halabiabadda yaayan fakir bir iftin drdnc4.ocuu doar. Doumevinde ocuun iyi beslenmezse fel olabileceini sylerler. Akraba evlilii yznden zeka zrl ve engelli ocuu olan ift fakirlik yznden yeni doan ocuklarna iyi bakamayacaklarn anlar ve onun da dier ocuun kaderiyle karlaacandan korkarlar.ocuun refah iinde yaamasn salamaya karar verirler ve onu engelli ve zrl ocuklar iin bir sanatoryuma gtrler ancak ok ksa srede annenin aklna ocuun ac ekecei gelecei gelir. ocuu iyi birinin almas ve refaha kavuturmas iin yola koyulurlar ancak onu para iin fakir insanlar almak ister. Sonunda ocuun bir kez daha engelli ve zrl ocuklarn bulunduu bir sanatoryumu boylayacandan habersiz onu aristokratik bir evin yzme havuzunun yanna brakp giderler. Blm ki... Yal kadnn douu...
24
Davranlarnda ve konumalarnda psiik iaretler olan gen bir ocuk mtevazi bir evde sabr ve anlayla konuma yetisi bile olmayan yal ve engelli annesine bakmaktadr. Bir gn sosyal yardm ayln almaya bankaya gitmek iin evden ayrlr. Bir arala arpr ve yanndan geenler parasn alar. Annesinin durumu hakknda endielenen gen ocuk, yal kadn yokluunda lmken ba bandajl halde hastaneden kaar. Ama evde hala sanki annesi yayormu gibi davranr.
Blm ... The peddler... Ekinci el elbise satma maskesi altnda kanunsuz iler yapan bir grup kaak, su ortaklar ve sularna tank olan bir seyyar satcy ldrmek zere zorla karrlar. Grubun lideri ile hep hayat zerine tartmalar yapan gen satc bu beladan kurtulmay dnmektedir. Ancak bu kalar sadece zihnindedir.
THE CYCLIST: Senaryo, set dizayn, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ali Reza Zarrindast. Senaryo denetimi: Fatemeh Meshkini. Mzik: Majid Entezami. Seslendiren:Manouchehr Esmaeeli. Oynayanlar: Moharram Zeinalzadeh, Esmaeel Soltaniyan, Samira Makhmalbaf, Mahshid Afsharzadeh, Hossein Haj-jar, Firouz Kiyani, Mohammad-Reza Maleki, Shahnaz Babaieyan, Mansour Farnia, Mohammad Dowlatabadi. 1989, renkli, 83 dakika
Dilimize bisikletli olarak kazandrlm bir dier Mohsen Makhmalbaf filmi. Genel de olduu gibi bu yapmda da senaryosu kendisine ait olan Makhmalbaf, dram tarznda ektii bu filmi 1988-1989 arasnda Pakistanda gerekletirmitir. Nesim, yoksul bir adamdr nk Afgan bir mltecidir kendisi ve hasta olan karsnn tedavi masraflar iin paraya gereksinimi vardr, kendisinde hi olmayan paraya. te Cyclist, Nesimin, einin tedavi masraflar iin gereken bu paray bulabilmek adna giritii mcadeleyi resmeden bir film. htiyac olan bu paraya kazanabilmek iin bir bahisi ile anlaan Nesim, tuhaf bir bahse girer: tam bir hafta boyunca hi durmadan izdii daire etrafnda bisikleti ile tur atacaktr. Makhmalbaf, bisikletin dairenin etrafnda dnd o uzun zaman dilimini filme aktarrken bylesi bir dar alanda sinematografik eylemin nasl gerekletirilebileceini izleyicisine ve de sinema dnyasna muazzam bir ekilde gstererek, neden byk bir ynetmen sayldnn da hi gerei olmasa da ispatn yapyor gibidir.
25
MARRIAGE OF THE BLESSED: Senaryo, set dizayn, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ali-Reza Zarrindast. Mzik: Babak Bayat. Senaryo denetimi: Fatemeh Meshkini Seslendiren: Manouchehr Esmaeeli. zel efektler: Reza Shrafoddin Oynayanlar: Mahmoud Bigham, Roya Nownahali, Mohsen Zehtab, Hossein Moslemi, Ebrahim Abadi, Iraj Saghiri, Esmat Makhmalbaf, Hossein Hossienkhani, Ameneh Kholdebarin, Karim Zargar. 1989, renkli /siyah-beyaz, 70 dakika.
Patlama dalgalarnn etkisinin ksmen dzelmesinden sonra, gen bir sava olan Haji hastaneden ayrlr ve doktorlar tamamen iyilemesi iin evlenmesini salk verirler. Nianlsnn babas kzn zengin bir adamla evlendirmeyi planlamaktadr. Evlilik sorununu zmeye alrken Haji sosyal sorunlarn farkna varr. Dn srasnda hastal nkseder ve tekrar hastaneye gtrlr. Geen olaylar dnrken atma snrnn onun iin tek yer olduu sonucuna varr ve tamamen iyilemeden hastaneden ayrlr.
NOBAT E ASHEGH: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Mahmoud Kalari. Ses: Jahangir Mirshekari. Set Dizayn: Mohammad Nasrollahi. Oynayanlar: Shiva Gerede, Abdolrahman Palay, Manderes Samanjilar, Aken Tunj, Jalal Khosrowshahi. 1991, renkli, 70 dakika.
Ortak yapmlar ok olan ynetmenin Trkiye ortak yapmlarndan birisi Ak Nbeti olarak tam karln dilimizde buldu, film d arenada ise Ak Zaman olarak oynatld. Duygusal bir film Nobat e Asheghi; film ayr blmn bir arada sunulmasndan mrekkep. Bir ok Makhmalbaf yapmnn bir ekilde lkemizde gsterime girdii gibi bu da perdelerimizde yansm bir film. Film ayn hikayenin farkl episodlarnn tekrarndan olumakta. lk blmde: esmer koca, karsnn evlilik d ilikisini fark ediyor ve einin sarn sevgilisini ldryor. Katil koca yargcn nne ktnda doal olarak lm cezas alyor ve kars da artk l olan sevgilisi ile tant yere giderek intihar ediyor. Dier blmde ise sarn sevgili koca rolnde yer almakta ve esmer adam da sevgili... farkl bir ey bekleyen seyirci ksa sre sonra oka uruyor nk hikayede deien sadece rollerin tiplemeleri oluyor, son ayn son. Son olarak nc blmde ise: esmer koca, sevgiliyi ldrmekten vazgeiyor ve sevgilisi ile kadnn evlenmesine izin veriyor.
26
THE
NIGHTS OF ZAYANDEH-ROOD: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ali-Reza Zarrindast. Ses: Jahangir Mirshekari, Sassan Bagherpour. Ynetmen asistanlar: Morteza Masaeli, Mohammad Nasrollahi, Siamak Alagheband, Hossein Ardakestani. Oynayanlar: Manochehr Esmaeeli, Mozhgan Naderi, Parvaneh Gowharani, Zeinab Rahdari, Mehrdad Farid, Mohsen Ghasemi, Afsaneh Heidariyan, Nahid Rashidi, Maryam Naghib. 1991, renkli, 75 dakika.
Devrimden birka yl nce: niversitede sosyoloji profesr olan bir adam eiyle caddeyi geerken bir kaza geirir. nsanlar yanlarndan dikkatsizce; umursamadan geer ve bu ilgisizlik yznden adamn kars lr. Profesr, insanlara duyduu fkeden dolay eve dndnde sosyoloji aratrmalar ile ilgili tm katlar penceresinden insanlarn bana frlatr ve kendi kendine artk onlar iin almayacana sz verir. Devrimden birka yl sonra: devrim randa doruk noktasnda iken profesr ayn pencereden kalabalklarn ayaklanmasna tank olur. Baz insanlar yaralnm dierleri onlar kurtarmak iin lmtr. nsanlar artk dikkatsiz ve umursamaz deildir. Zaman ok daha ilerlemitir: profesr evde oturmaktadr. Bir kaza sesi duyar ve pencereden dar bakar. Bir araca arpan gen bir bisikletli lmekte ve insanlar dikkatsizce/aldrmadan geip gitmektedir.
ONCE UPON A TIME CINEMA: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Ynetmen asistan: Fatemeh Meshkini. Grnt ynetmeni: Faraj Haydari. Mzik: Majid Entezami. Set Dizayn: Hassan Farsi. Ses: Ahmad Askari. Oynayanlar: Ezzatollah Entezami, Mehdi Hashemi, Mohammad-Ali Keshavarz, Akbar Abdi, Fatemeh Motamed-Arya, Dariush Arjmand, Mahaya Petrosiyan, Jahangir Forouhar, Morteza Ahmadi, Saeed Amirsoleimani, Moharram Zeinalzadeh, Parvaneh Massoumi. 1992, renkli / siyahbeyaz, 92 dakika
Sinemaya kar olan ve filmleri kendisi sansrleyen Kral eski bir filmin aktrislerinden birine ak olur ve an elde etmek iin taht terkederek sinemayla uramaya balar...
27
ACTOR: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Ynetmen asistan: Fatemeh Meshkini. Grnt ynetmeni: Aziz Saati. Mzik: Ahmad Pezhman. Set Dizayn: Reza Alaghemand. Ses: Jahangir Mirshekari, Sasan Bagherpour. Oynayanlar: Akbar Abdi, Fatemeh Motamed-Arya, Mahaya Petrosiyan, Hamideh kheirabadi, Parvin Soleimani, Hossein Panahi, Mohammad-reza sharifinia, Hossein Shamlou. 1993, renkli, 86 dakika.
Akbar Abdi, sadece ciddi sanat filmlerinde rol almak istemi fakat maddiyat bata olmak zere bir ok nedenden dolay ticari yapmlarda yer almak zorunda kalmtr. Abdi, bir kez daha asla ticari yapmlarda yer almayacana karar verir ama karsnn ocuk sahibi olmak istediini anlamas zerine bu ald karar deimek zorunda kalr...
SALAAM CINEMA: Senaryo, kurgu, ynetmen: Moshen Makhmalbaf Grnt ynetmeni: Mahmoud Kalari. Ses: Nezameddin Kiaee Oynayanlar: Azadeh Zangeneh, Maryam Keihan, Feizollah Gheshlaghi, Hamid Gheshlaghi, Hamed Gheshlaghi, Shaghayegh Jowdat, Mohammad Hadi Mokhtariyan, Nader Fazli, Maziyar Alipour, Arezou Ghanbari... 1995, renkli, 89 dakika
Mohsen Makmalbaf gazeteye bir ilan vererek oyunculukla ilgilenenleri bazlarnn sinemann douunun yznc yl nedeniyle yaplacak bir filmde oynamak zere deneme ekimiyle seilebileceklerini bildirir. Seim gn deneme alanna bir ok insan toplanr, herkes deneme alanna yaklamaya almaktadr. Bu isteklilik taknla dnr ve kalabalk sinemaya yaklamalarn nleyen kapal kapy sker. Ak kapnn dier tarafnda ilgilenenlerin her biri kamerann ve mstebit bir temsil/rol ile onlarn istekliliklerini ve yeteneklerini deerlendiren bir ynetmenin masas nnde isteklilikleri hakknda konuuyorlardr. Her biri sinema kaplarnn herkese almas ve sinema dnyasna girmek iin hepsine yer olmas gerektiinde srar ediyordur. Aralarnda kk ehirden gelen 16 yanda iki kz dierlerinden daha isteklidirler ve dierleri arasndan seilirler. Ynetmen kendilerine layk nesli kendileri sesin diye masasn onlara verir ancak bu iki kz ynetmenlik masasnn arkasna oturur oturmaz yntemi deitirirler ve bir nceki ynetmen ile kyaslandnda daha zor bir deneme ile ilgilenenlerin hibirinin sinema dnyasna girmeye layk olmadklar kararn alrlar. Ynetmen onlar seme masasnn arkasndan kaldrd zaman bunun da denemenin bir paras olduunu syler ve onlar yine sradan bir insan olmann ac tadn alrlar.
GABBEH: Senaryo, kurgu, sahne ve ses dzenleme, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Mahmoud Kalari. Ses: Mojtaba Mirtahmasb. Mzik: Hossein Alizadeh. Oynayanlar: Abbas Sayyahi, Shaghayegh Jowdat, Hossein Moharrami, Roghayyeh Moharrami, Parvaneh Ghalandari. 1996, renkli, 72 dakika.
28
Gabbeh: gzellie, doaya, ak ve sanata adanm, gzalc derecede renkli, ok romantik bir methiyedir. M.M ilk bata neredeyse tek olan gebe kabilesinin yaamlarn belgelemek iin gneydou rann uzak bozkrlarna yolculuk etmitir. Bu gezgin aileler yzyllar boyunca Gabbeh denen zel hallar yaparak hem sanatsal anlatma hem de dokumaclarn otobiyografik hayatlarnn kayda gemesine hizmet etmilerdir. Egzotik krsal evrenin ve Gabbehlerin ardndaki masallarn bys ile M.M belgeseli Gabbehi gemi ile bugn, hayal ile gerei harmanlayan sihirli bir hikaye anlatm aleti olarak kullanan kurgusal bir ak hikayesi haline getirmeye niyetlenmitir.
Yal bir kadn ve kocas bir derenin kysnda Gabbehlerini ykamaktadr. Bu haldan epik hikayesini paylaan Gabbeh denilen gen gzel bir kadn kar: Kadn srekli olarak kabilesini takip eden gizemli bir atlya umutsuzca aktr. Babas adamla evlenmesine raz olmasna ramen mevsimden mevsime atl Gabbehi takip eder, gece olduktan sonra hep bekler, inleyen ak arklar syler. Hayatlar doann ritmi ve igdsel olarak hayatn nee ve zntlerini arklarla, iirlerle ve gzalc tonlardaki dokumalarnda anlattklar hikayelerle ekillenen insanlar bu basit ve dokunakl ak hikayesi ile hassasca birletirilmitir. Makhmalbaf Gabbeh hakknda unlar yazmtr: Sanrm Gabbehler iyi ran filmleri gibi. ran filmlerinde yabanc izleyicileri etkileyen ey filmlerin basitlii ve doann yeniden ekillenii/yaradl. Bunlar Gabbehleri yabanc pazarlarda popler yapan iki niteliktir ayn zamanda. Dou lkelerinde insanlar, zor, karmak ve zahmetli durumlarla bunalmlardr. Sinemaya gittikleri zaman evrelenmi olduklar ayn karmaa ve iddeti grmek istemezler. Bu yzden onlara doay hatrlatan basit ran filmlerinden bylenirler. ran Gabbehlerinde ayn zamanda huzur duygusu veren bir tr doasal iirsellik vardr. Doay oturma odanza sermi/yaym gibi hissedersiniz. Gabbehlerin bir bakma ocuklarn basit resimlerine benzer yattrc/sakinletirici tasarmlar/ekilleri vardr. Ne yazk ki, her on bin ranldan yalnzca birinin evinde bir Gabbehi vardr ya da her on bir ranldan yalnzca biri Gabbeh adn duymutur. 40 yl nce oturmak iin ne kullanyorduk? Hal yada kilim. Ve bir hal nedir, biraz yn ve renk ve dokuyann emeinden baka? Ve yn nedir obann emeinden baka? Ve renk nedir tarlalarda iek toplayan kzlarn emeinden baka? Ve biz tm bunlar kendi emeimizle kendi malzemelerimizden yapmyor muyuz? Gabbeh gebe toplumlarn hallarnn en orijinal eididir.
29
A MOMENT OF INNOCENCE: Senaryo, kurgu ve ynetmen: Mohsen Makhmalbaf Ses: Nezameddin Kiaee. Mzik: Majid Entezami. Set Dizayn: Reza Alghemand Oynayanlar: Mirhadi Tayyebi, Ali Bakhshi, Ammar Tafti, Maryam Mohammad Amini, Moharram Zeinalzadeh, Fariba Faghiri, Maryam Faghiri, Lotfollah Gheshlaghi Mohsen Makhmalbaf, Hana Makhmalbaf. 1996, renkli, 78 dakika. ah rejimi esnasnda 17 yanda bir gerilla olan Mohsen Makhmalbaf yine gerilla olan bir kz ile silahn almak iin polise saldrrlar. Makhmalbaf ve polis birbirini yaralar, kz gzden kaybolur. 20 sene sonra Makhmalbaf, 37 yanda bir ynetmen iken Salam Cinema filminin karakterlerini semek iin gazeteye bir ilan verir. O polis Makhmalbafn evine gider ve Makhmalbafn gen kz Hana vastas ile filmde bir rol verilmesi iin haber gnderir. Makhmalbaf, bugnn bak ile 20 yl nceki silahszlanma ile ilgili bir film yapmaya karar verir. Genliini oynamas iin 17 yanda gen bir adam seer. Sonra kazann 20 yl nce olmas gereini izlemek iin her biri ayr bir kamera ile kendi genliklerini takip eder. Her ikisi de iki farkl ynlerden silahszlanma blgesine yetiir ancak Makhmalbafn genliini oynayan aktr adalet iin bile, iddetle hareket etmeye ve polisi yaralamaya istekli deildir. te yandan saldr kazasn bilmeyen polisin silahn almak iin Makhmalbaf ile gelen gerilla kza yava yava ak olduu ortaya kar. Ve yaralandnda ve bilinci yerinde olmadnda kzn srrn anlamaz ve kalbinde 20 yl bu akn zntsn tar ve tm bu yllar boyunca kayp akn arar. imdi gerei anladnda kaybettii 20 yla tepki gsterir.
SILENCE: Senaryo, ynetmen, kurgu, set dizayn: Mohsen Makhmalbaf Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafouri. Ynetmen asistanlar: Samira Makhmalbaf, Marziyeh Meshkini, Akbar Meshkini. Ses: Behrouz Shahamat. Oynayanlar: Tahmineh Normat Ova, Nadereh Abdollah Yeva Prodksiyon: Makhmalbaf Film Evi, MK2. 74 dakika
Mziin tine dokunduu nokta ve i sesimizle bulutuumuz an... Makhmalbafn sessizlii ok sesli bir sessizlik elbette. ran ve Tacikistan yapm olan bu ortaklkta Fransann da parma var. Ynetmen her zaman Kuran- Kerimin kendisine her konuda en byk yol gsterici olduunu beyan eder; bu rehberlii real-srreal balamnda da nc edinen Makhmalbaf, izleyicisine 10 yanda gzleri kr bir erkek ocuu olan Huridi resmediyor. Kahramanmz, kk bir kasabada ailesi ile birlikte Tacikistan topraklarnda yaam srmektedir ve belirttiimiz gibi gzleri grmemektedir; babas Rusya da iilik yapan ve annesi de alan Hurid, srekli olarak yalnz bana kalmaktadr, bol bo zaman ve krln getirisi olan keskin iitme duy-g-usunu geleneksel mzik enstrmanlarnn akordu ile i haline getirir Hurid. Otobs ile iine gittii gnlerin birinde, ayn otobste
30
bulunduklar ve ak hikayeleri anlatan bir mzisyeni duyar ve bir anda dnyasnn deitiini hisseder; onu takip etmek istediinde ise doal olarak kaybolur, zaten srekli ie ge kaldn bahane eden patronu da Huridi iten kovar. Ve kahramanmzn yolculuu balar: mzisyeni aramaya devam eder gen adam...simgelemi bol, satr aralar okunmalk bir film.
KANDAHAR: Ynetmen, senaryo ve kurgu: Mohsen Makhmalbaf Grnt ynetmeni:Ebrahim Ghafouri. Mzik: Mohamad Reza Darvishi Ses: Behrouz Shahamat, Faroukh Fadai. Ynetmen asistan: M.Mirtahmaseb ve Kaveh Moinfar. Set Dizayn: Akbar Meshkini Grnt ynetmeni asistanlar: Hossein Amiri, Hashem Gerami Prodksiyon: Makhmalbaf Film Evi (Iran) ve Bac Fillms (Fransa) 2001 / 35 mm / renkli / mono / 85 dakika / 1:1.85 format
nszde de belirttiimiz gibi, bu bir ynetmen ya da ynetmenler kitab olmadndan dolay, baz noktalarda derinlere dalmamak kitabn doas gerei uygun. Lakin, Makhmalbaf gibi bir ynetmen zerine yazarken ister istemez teknik erevenin dna kmak zorunda kalyorsunuz: bu her ne kadar bir Makhmalbaf ya da Kiarostami vs kitab deilse de nem noktas kazanm baz olgulara dierlerine nazaran daha fazla yer ayrmak gerekiyor. Bir ran sinemas ynetmenleri kitab hazrlamak mmkn olur mu olmaz m bilinmezliinden dolay da ynetmen ya da ynetmenlerin neme binen ifadelerine yer vermek farz oluyor. Sinopsislerine ksaca deinmekle yetinmek zorunda kaldmz ustann Kandaharnda biraz durakladk zira kendiside bu filmde duraklad ve hibir filminde olmad kadar bu almas zerine deme verdi ardndan ve nnden aratrmalar yapt. imdi, klasik olarak filmimizin konusu zerinden bir geip ynetmene kulak kesilelim: Nafas, Kanada da yaayan dahas mlteci statsnde oraya gm olan Afgan bir kadndr: bir gn Afganistan da ki kzkardeinden bir mektup alr, kardei sistemin -elbetteki Taliban rejiminden bahsediyoruz- zerindeki basksna daha fazla dayanamayacan ve ksa bir sre sonra intihar edeceini yazmaktadr. Pekiyi Nafas ne yapacaktr, umutlarn umutsuzlua dnm olduu Afgan topraklarnda kardeine ulamaya alacak ve ynetmende bize inanlmaz bir film sunacaktr. Film iin bir kurmaca demek pek mmkn deil, belgesel niteliine de brnen film aslnda sadece bir ayna grevi yapmakta: bizlerde perdeden, corafyann ve Taliban zihniyetinin tm plakln izlemekteyiz. Filmin nem noktas aslnda bir anlamda bir d etken ile ilintili: her ne kadar ekimleri o mehur 11 Eyll olayndan nce yaplm olsa da tm dnyann 11 Eyll sonrasnda gzlerini Afganistana evirdii bir zaman dilime de denk gelmesi ister istemez filmi dnya da odak klmt. Ho, umarz yakn bir zamanda bir dnyal ynetmen tpk Talibann ortaya koyduu bu tabloyu Mohsenin perdeye yanstmas gibi Amerikann bir baka anlamda Afgan topraklarnda yapt Talibanlda gzler nne koyar. Bata da dediimiz gibi baz noktalar almlamak art oluyor, zira bu filmin doum noktasnda yatan hikaye tek bana bahsedilmeye deer bir konu: Makhmalbafn anlatt nemli hadise yledir: gnn birinde Kanada da yaayan bir
31
Afgan mltecisi kadn , Mohseni grmeye gelir ve Kandahar da aresizlikler yznden intihar etme karar alan bir arkadandan mektup aldn anlatmaya balar. Ve bu kadn her ne olursa olsun Afgan topraklarna geri dnp arkadana yardm etmek istiyordur. Kadn, ynetmenden kendisiyle beraber bu yolculua kmasn ve tm yolculuu filme kaydetmesini istemektedir. Makhmalbaf, kadnla birlikte gitmez ama Afgan topraklarna gizlice giderek tm gerekleri kendi gzleriyle grr. Ve bu gezi ardndan inanlmaz bir belge taramasna ve okumalara giriir. u var ki ynetmenin ektii Kandahar filminin k noktasn kesinlikle bu kadn ve hikayesi oluturmaktadr. Makhmalbafn filmin ana karakteri olan Nafase bu ismi takmas da elbet sradan bir i deil: bu isim Afgan dilinde soluk anlamna gelmekte -Trkesinden de anlayabileceiniz gibi- ve bu direk olarak Afgan kadnnn szde yerellemi giysisi olan burka ile ilintili, bu elbise kadnlarn vcutlarnn nefes almasn tamamyla engelliyor. Makhmalbaf, bu filmi bir gezinti niteliinde grebileceimizi sylyor; filmle ilgili izahlara girerken de srekli olarak ve de doal olarak Afganistan da ki politik yapya deinmek durumunda kalyor. Afgan halknn modern olana kar direni gsterme noktasnda adeta al olduunu ne sren ynetmen, majsz kalm bir lke Afganistan isimli almasnda da Taliban rejiminin grntlerle olan problemine eilmiti; Makhmalbaf direkt olarak, Talibann imajlarla bir problemi olduunu dnyor ve bunda da son derece hakl zira kendisinin de belirttii gibi, bu topraklarda, grnt adna brakn sinemay televizyon dahi yok, dahas yasak. Tabi bunun yannda fotoraf ve resim de yle. Bu elbette ki slam gibi kutsi bir yapy yce bir felsefe sanat oluumunu idrak edemeyecek kadar kk beyinli ve yreksiz olan avamdan da daha aa ve tad isimle bile ters den zavall Taliban rejiminin slama dayattklar sapkn fikirleriydi.
IMAGES FROM THE GHAIAR DYNASTY: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen
Makhmalbaf. Grnt Ynetmeni: Aziz Saati. Mzik: Ahamd Pezhman Ses: Ahmad Kalantari. 1993, renkli / siyah-beyaz, 18 dakika.
randaki tablolar, fotoraflar ve ilk sinematografik grntler zerine 90 yl ncesine ait belgesel bir alma.
STONE AND GLASS: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf Grnt ynetmeni: Aziz Saati. Anlatc: Parviz Bahram. 1993, renkli(video), 20 dakika.
32
Charlie Chaplin filmlerindeki imajlara paralel olarak kurgulanan nkteli diyaloglar ile cam retim yntemi hakknda bir anlat filmi almas.
WIND, RUINED THE SCHOOL: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Mahmoud Kalari. Mzik: Hossein Alizadeh. Ses: Mojtaba Mirtahmasb. Set fotorafs: Mohammad Ahmadi. Oynayanlar: Abbas Sayyahi, Mohammad-Hassan Karami, Abdollah Jahanpour, Tahmineh Jahanpour, Maryam Jahanpour, Marziyeh Jahanpour, Zahra Jahanpour, Afrasiab Jahanpour. 1997, renkli, 8 dakika.
Yal bir adam gezici bir okula girer. retmen adamn milli eitim bakanlndan bir mfetti olabileceini dnerek ortalama zeka katsaysnn ne olduunu anlamak iin rencilere sorular sormasna izin verir. rencileri tank olarak dinlerken nceden gelen bir mesele olan, okulun adrnn alnmas olaynn aslnda hi gereklememi olduunu, bunun sadece rzgarn yapt bir ey olduunu anlar. Sonra yal adam bir mfetti olmadn gemite kendisi gibi retmen olduunu ve gezici okula anlarn tazelemek iin geldiini anlatmaya koyulur retmene...
THE DOOR: Senaryo yazar ve ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Kurgu: Maysam Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Mohammad Ahmadi. Oynayanlar: Mohhamad Nabhan, Nourieh Mahigiran. Ses: Nezam Kiaee Prodksiyon: Kish Island. 22 dakika
Yal bir adam, lde omuzlar zerine ykl, kendine kalan son eyas olan eskimi bir kap tamaktadr, rtl kzkardei ve bir kei de pei sra gitmektedir. O esnada bisikleti ile bir postac ka gelir ve ihtiyarn omuzlarnda tad kapya bir mektup brakr. htiyar adam mektubu almak iin kapy srtndan yere indirir ve mektubu aar; gelen postann kzkardeine yazlm bir ak mektubu olduunu gren adam mektubu yrtar kapy kapatr ve tekrar omuzlanarak yoluna devam eder ta ki...
TESTING DEMOCRACY: Ynetmen:Mohsen Makhmalbaf, Shahabeddin Farokhyar. Ynetmen asistan: Najmeddin Farokhyar. Ses: Behrouz Shahamat, Hassan Serajiyan. Prodksiyon: Kish Island. 39 dakika
The Door filminin ekimleri iin gittii adada Mohsen Makhmalbaf, filmi 35 mm formatnda ekmekte bir takm zorluklar ile karlar; fasilite eksiklii, sinema ekipmanlar eksikleri, sansr, profesyonel olmayan yerel aktrlerle almann
33
getirdii zorluklar ynetmeni iyice yormutu. Ta ki bir arkada elinde ki mini kamera ile onu grmeye gelene dek. Makhmalbaf 35 mm kamerasn ve profesyonel platosunu orada brakarak arkadann handycami ile Tahrandaki seimleri videoya almaya gitti. Ortaya zgn bir video almas olan ve seim grntlerinden oluan bu film kt.
AFGHAN ALPHABET: Oynayanlar: Maryam Ozbak, Ghafour Barahouyi ve randaki Afgan mlteciler. Ynetmen asistanlar: Samira Makhmalbaf, Hana Makhmalbaf. Set fotorafs: Marzieh Meshkini. Ses: Mojtaba Mirtahmasb Mzik: Mohamadreza Darvishi. Senaryo, kamera ve ynetmen: Mohsen Makhmalbaf. Uluslar aras sorumlu: Mohammad Reza Safiri. Teknik ekipman: Sibal Honar Stdyosu. Yapm: Makhmalbaf Film Evi. Global Datmc: Wild Bunch Co. Devamllk sresi: 46 dakika, Dijital kamera kaydndan 35 mm pelikle bask. Yapm yl: 2001
Mohsen Makhmalbaf, dijital kameras ile snr kylerinde okula devam etmeyen ocuklar izlemekte ve neden eitilmediklerini sorgulamaktadr. Bir yrede UNICEF snflarnda ders alan kzlar bulur. Kzlardan biri Afganistandan kam olmas ve Talibann orada olmamasna ramen burkasn karmak istemez. Talibandan ok onun yaratt korkun Tanrdan korkmaktadr. retmen urar.... Makhmalbaf, bu almas zerine unlar yazmtr: Taliban, Afganistanda politik bir rejim deil hl bir kltrdr. Bombalama politik bir rejimi mahvedebilir ama bir kltr deitiremez. Bir roket ile burkasna hapsedilmi bir kadn zgr klamazsnz. Afganllarn eitime ihtiyac var. O ne bilmediini bilmiyor. O tutsak ama yoksulluun, ilgisizliin, nyargnn, erkek ovenizminin ve batl inancn tutsa olduunu bilmiyor. Afganistansa, kadnlarn %95i erkeklerin %80i Talibandan nce bile okula gitme ansna sahip olmad. Film Afganistann kltrel sorunlarnn kilidini aabilecek olan kayp anahtar arar.
34
SAMIRA MAKHMALBAF
15 ubat 1980de Tahran kentinde dodu. Henz yedi yanda iken ynetmen babas Mohsen Makhmalbafn The Cyclist [bkz: Mohsen Makhmalbaf blm] filminde yer ald. Samira Makhmalbaf iin normal bir zeka demek akas pek deil hi mmkn deil: henz 14 yanda iken olaanst snf atlamalar ile bitirdii okul mu desek, be yanda iken artk sinemay renmi olmas ve Makhmalbaf Film Evindeki aktif yerini almas m desek, onyedi yana gelmi olduunda iki video yapm ve bir sinema filminin altna imzasn atm olmas m desek, ya da onsekiz yana gelip Cannes Festivalinde boy gstermesi mi? zellikle The Apple filmi ile dnyaya adn duyuran gen ynetmen, bu filmi ile yzden fazla uluslararas festivale katld ve bu festivallerden bolca dller toplad. 1999a gelindiinde ise kzmz, The Blackboard filmini ekti; ve bu film ile 2000 Cannesn da dln kucaklad. Ynetmenin, u mehur 11 Eyll toplamasnda yer alan almas da tm filmlerinde olduunca ilgi grd. imdi bunlar zerine ufak bir sohbet ettikten sonra Samirann ksa sinopsis ve lgili yazlar ile devam edeceiz. Samira Makhmalbafn Ynetmenlik Filmografisi: SB / THE APPLE / ELMA Ynetmen: Samira Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafouri Kamera: Mohammad Ahmadi. Ses: Behrouz Shahamat. Senaryo ve kurgu: Mohsen Makhmalbaf. Ynetmen asistan: Marziyeh Meshkini, Akbar Meshkini Kamera asistan: Reza Sheikhy. Senaryo denetimi: Hana Makhmalbaf Oynayanlar: Masoumeh Naderi, Zahra Naderi, Ghorbanali Naderi, Azizeh Mohammadi, Zahra Saghari Saz, Sara Saghari Saz, Amirali Khosrojerdi, Amirhossein Khosrojerdi, Soghra Behrouzi, Fatemeh Mahdavi zadeh Charmi Asghar Meshkini, Iraj Sarbaz, Abbas Ramezan Zadeh. Prodksiyon: Makhmalbaf Film Evi, 1997
35
Bir baba iki ocuunu iki yandan on yana kadar onbir yl boyunca eve hapseder. Komular bunu farkettiinde gelip ocuklara yardm etmeleri iin salk bakanlna haber verirler. Kzlar gerizekal olmutur ve yatlarnn yapt gibi konuup yryememektedirler. Bir sre sonra salk bakanl bir daha hapsedilmemeleri kaydyla ocuklar yine babalarnn yanna gnderir ancak babalar onlar yine hapseder. ocuklara bakmak iin eve gelen bir hemire ocuklar sokakta oynamaya karabilmek iin babalarn eve kilitlemek zorunda kalr. Sokaa adm atan ocuklar ilk sosyal yaamlarn denerler ve evde kilitli babalar tutuklu kzlarnn durumunu anlar. Sonunda artk zgr olan kzlar babalarn ev hapishanesinden karmaya abalarlar. Ynetmenin Film Hakkndaki Gr Bata belgesel bir film gibi grnen bu film, erkek ocuklarn en ayrcalkl imtiyaz olan sokaklarda oynamann buna ans olmayan kadnlara oranla erkek ocuklarn daha sosyal olmalarna nasl yardm ettii konusunda bir aratrma gerekletirmeme bahane oldu. Film ayn zamanda anne babalarn ocuklarn gardiyan gibi hareket ettikleri zamanki gdlerini kefetmek iin bir vastayd. Ayn zamanda evredeki insanlarn etraflarndaki bir hapishaneden habersiz kalmalarnn nasl mmkn olduunu ya da bu felaketten haberdar olduklarnda nasl byle ilgisiz kalabildiklerini bilmek istedim. Ve akas bu son soruya yant bulamadm!
THE BLACKBOARD Ynetmen: Samira Makhmalbaf. Senaryo: Mohsen ve Samira Makhmalbaf Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafouri. Ses: Behrouz Shahamat Mzik: Mohammad Reza Darvishi. Kurgu: Mohsen Makhmalbaf Ynetmen asistan: Mojtaba Mirtahmaseb, Marziyeh Meshkini, Kaveh Moeinfar Kamera asistan: Hossein Amiri, Majid Ghafari. Oynayanlar: Saeid Mohammadi, Behnaz Jaffari, Bahman Ghobadi, Mohammad Karim Rahmati, Rafat Moradi, Hayas Rostami, Saman Akbari, Ahmad Bahrami, Mohammad Moradi, Karim Moradi, Hassan Mohammadi, Rasol Mohammadi, Somaeh Veysi. Prodksiyon: Makhmalbaf Film Evi, 1999 Film anahatlar ile u ekilde geliir: Bir gurup erkek retmen, ran-Irak [buna rann Krt kesimi de diyebiliriz] snrnda verdikleri retimi srdrebilmek adna yaz tahtalarn srtlarnda tayarak dalarda yrmektedirler. Duyduklar helikopter sesi sonrasnda saklanrlar ve sonrasnda retmenlerden Said ve Reeboir, ana gruptan ayrlr: Reeboir alnm mallar tayan bir grup ocukla karlar ve onlara okuma yazma retmek adna ikna almalarna balar, ama okuma yazmadan daha nemli bir ey vardr ocuklar iin, hatalarn kazanmak. Saide gelince; ilkin tm kaplarn yzne kapand ve terk edilmi bir imaj olan bir kye varr ve yoluna devam eder: Irakl gebe bir kabileye rastlar ve snra kadar onlara izcilik yapar; bu ailenin tek amac anavatanlarn bulmak ve orada huzurlu bir ekilde lmektir. Gen bir anne olan dul Halaleh'in evlenmesini lmeden nce grmek isteyen ailesi okuma yazma dersleri ile ilgilenmemektedir ama kzlar ile evlenebilecek bir adam deil midir
36
Said, evlenmesi iin eyiz olarak sunacak baka bir eyi olmayan retmen, eyiz olarak karatahtasn verir. Gen Makhmalbafn ektii en iyi filmi olmasa da sinematografik netlik asndan gerekten iyi bir i kmtr ortaya. u var ki filmi izlerken aklnza kesinlikle ran sinemasna dair belirleyici bir sound olutuunu ve oturduunu idrak ediyordunuz, bu bir ran filmi, hayr: corafyas Krte ya da Farsasndan kaynakl bir varm deil bu, sinematografik bir varm. Bu hereyi ile bir ran filmi, nk artk ran sinemasnn belirleyici unsurlar var, ulus olarak bunu baarabildiler. Samira Makhmalbafn bu film ile 2000 Cannes Film Festivali'nde Jri Byk zel dl'n kazanm olduun da hatrlatalm.
GOD, CONSTRUCTION AND DESTRUCTION Senaryo ve ynetmenler: Ken Loach, Claude Lelouch, Danis Tanovic, Sean Penn, Shohei Imamura, Amos Gitai, Youssef Chahine, Idrissa Ouedraogo, Mira Nair, Alejandro Inrritu ve Samira Makhmalbaf. Episod ad: "God, Construction and Destruction". Senaryo ve ynetmen: Samira Makhmalbaf. Grnt Ynetmeni: Ebrahim Ghafouri. Ses: Sasan Bagherpour. Ynetmen asistan: Marzieh Meshkini Fotoraf: Mohammad Ahmadi. Ses Mix: Houssein Mahdavi. Kurgu: Mohsen Makhmalbaf. Yapmc: Universal Company, French Executive: Galatte Film Sre: 11 mines, 9 second, 1 frame. 35mm, renkli, 1-1/86 ...kreselleme iin grsel medyay kullanma gc her eyden nemli. Eer haberler, radyo araclyla grntsz olarak verilseydi, kimse olanlara inanmazd. Olay farkl alar ve perspektiflerden deerlendirebilmek iin ve grntnn zerimizde yaratt monolou diyaloa dntrebilmek iin, farkl kltrlerden insanlarn bir araya gelmesi gerekiyordu. Tek boyutlu gereklik, gerein tamamn kapsamaz. Bu tarz tek boyutlu gereklikler insanln iindeki uyumu bozup yanl anlamalar arttryor. Gerek, kiilerin bak alarndan bamszdr. Evrensel gereklikten bahsettiimizde de olaylara kresel bir bak asyla yaklamalyz... Her ne kadar Afganistan'da son 20 ylda iki buuk milyon insan sava ve ktlk nedeniyle ldlerse de, bu gerek, grntler canl olarak yaynlanmad iin unutuldu. Doulu bir kzn, batda olan olaylar yznden kar karya kald tehditleri gstermek istedim. Doulu bir kzn, oradaki hayattan tamamen habersiz olabileceini gstermek istedim. Douda yaayan bir kzn, batda olan bir olay yznden hayat deiebiliyor. Batda yaratlan bir frtna, doudakileri vurabiliyor. Batdaki bir ehirde yklan iki kulenin, doudaki pek ok ehirde ykma yol aabildiini anlatmak istedim. Kulelerin ykmnda hibir rol olmayan, hatta o kulelerin varlndan bile haberdar olmayan insanlarn bu olay nedeniyle yerlerinden yurtlarndan olabildiklerini gstermek istedim. Kreselleme sorununu ne zaman dnsem aklma, iletiim aralarnn geliimi ve bu aralarn sunduklar imkanlar geliyor. Bu, bir gn tm lkelerin ayn hayat standartlarnda, adil ve eit bir ekilde yaacaklar anlamna m geliyor? Farkl lkelerde bulunup, Afganistan ve gelimi lkelerin arasndaki fark grdke aradaki
37
fark beni hayrete drd. ken binalar, canl olarak televizyonda izlediimde, bunun ksa bir sreliine olsa da, tm insanlk iin kenin kendi evleri olduklarn dnebilecekleri ve kendilerini bakalarnn yerine koyabilecekleri zel bir an olduunu dndm. unu sormak zorundaym, neden dnya zerinde, kimsenin yaayanlarn aclar ve ektiklerini bilmedikleri, Afganistan diye bir devlet var ki? Hl bu koca dnya zerinde pek ok lke sanki hi yokmu gibi, duyulmadan ve grlmeden yayor. Tm kreselleme trendlerine karn, dnya zerinde hl hi kimsenin bilmedii ve iinde yaayanlar iin sinema denilen eyin gerek d olduu yerler var.Grnen o ki, televizyonda gsterilmeyen hibir ey gerek saylmyor. Zengin devletler, ancak kendi karlar tehlikeye dtnde yoksul lkeleri dikkate alyorlar. Ancak o zaman tm devletler ve medya bu konuya nem veriyor.
5 IN THE AFTERNOON Ynetmen: Samira Makhmalbaf. Senaryo: Samira Makhmalbaf. Ynetmen asistan: Marzieh Meshkini, Akbar Meshkini, Kaveh Moeenfar. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafoori. Kamereman asistanlar: Reza Sheikhi, Mehdi Amiri, Abdoljamil Ghanizadeh, Mirveis Ahmadi. Ses kayt: Behrooz Shahamat, Farokh Fadaee Mzik: Mohamadreza Darvishi ( geleneksel Afgan mzii) Kurgu: Mohsen Makhmalbaf. Yapm ynetmeni: Siamak Alaghehband. zel efektler: Ghias Vaset Renk koordinatr: Hasan Niknezhad. Stdyo: Filmsaz. Oynayanlar: Agheleh Rezaee, Abdolghani Yusef-zay , Marzieh Amiri , Razi Mohebi, GholamjanGardel, Halimeh Abdolrahman, Bibigol Asef , Jerom Kazagh , Mina Anis, Shpkraneh Hatefi , Vakileh Govah , Mohamad Yunes, Mahboobeh Ebdali , Nadimeh Ebdali , Fatemeh Rasooli , Yasamin Rasooli , Mohamadnader Khageh , Sohrab Mohamadnaser Ghomandan , Halimjan Seifodin , Akhtar Mohamad-afzal , Foroozan Feizi. Prodksiyon: Makhmalbaf Film Evi. 2003, 105',35 mm, 1-1/85
Gen bir kz, Afganistanda Taliban rejiminin knden sonraki yeni dnemde varolan zgrl bir kadn olarak sosyal geliimi iin en iyi ekilde kullanmaya almaktadr.
38
MARZIYEH MESHKINI
Marziyeh Meshkini 1969da Tahranda dodu. Sinema zerine tm renimini be yllk bir sre zarfnda, Makhmalbaf Film Evinde ald; Film yapmclna ei Mohsen ve kz Samira Makhmalbafn ynetmen asistanlklarn yaparak balad.
The Day I Became a Woman Ynetmen:Marziyeh Meshkini. Yapm: Makhmalbaf Film Evi. Senaryo:Mohsen Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafouri, Mohammad Ahmadi. Ses: Behrouz Shahamat. Mzik: Mohammad Reza Darvishi. Senaryo denetim: Hana Makhmalbaf. Kurgu: Shahrzad Poya, Maysam Makhmalbaf. Set Dizayn: Akbar Meshkini. ran, 2000. 78 dakika, 35 mm, renkli. Bu film randa kadnn durumunu anlatan farkl hikayeden oluur. lk hikaye Havva: Havva adndaki kk bir kz bir sabah uyanr ve kadn olduunu farkeder nk o imdi 9 yandadr ve o gnden sonra sokaklarda erkek ocuklarla oynamak gnah saylacaktr. Havva alar ve bykannesinden sokaa kp ocuklara son bir kez hoa kal demek iin izin ister... kinci hikaye Ahoo: Bu blm; siyah, geleneksel peesi ile kadnlar aras bisiklet yarlarna katlan ve yar esnasnda kocasnn bisiklet biniciliini brakmazsa kendisini boamakla tehdit ettii gen bir kadn hakkndadr.
nc hikaye Hoora: Bu blm; yllar sren yoksulluktan sonra mrnn son yllarnda biraz mirasa sahip olan ve lmeden nce tm bu paray tm hayat boyunca almak isteyip de almad her eyi alarak harcamaya karar veren bir kadn hakkndadr.
39
Film Hakknda Ynetmenin Gr Dou toplumlar zengin kltrel birikimlerine ve egzotik ekiciliine ramen pek ok iptidai sorunla yzyzedir. Kadn olmak bu sorunlardan biridir ve yleki insanlar bir kz bebekleri olduu andan itibaren zaman zaman bir sonraki bebeinin erkek olaca umudu ile avunur. Kadnlara toplumda nemsiz roller verilir ve sonu olarak onlar retici olmaktan srf tketici olmaya dnrler ve toplumun retici ksmna yk olurlar. Ayn zamanda, toplumun kadna kar tutumu duygusaldr. Kadnlar ya anne ya da etirler. Ve bu yzden her erkek annesinin ya da einin tek sahibi olmaya alr. Sonu olarak ev kadnn korunabilecei en enim yer haline gelir.
Kadn Olduum Gn The Day I Became a Woman kadnlarn sosyal sorunlarn anlatr. Film nefret edildikleri iin deil sevildikleri iin eve hapsedilen, kiisel bamszlklarn ve aktif sosyal pozisyonlar kazanmak iin duygusal ballklarndan feragat etmek zorunda olan kadnlarn hayatlar zerinde odaklanr. STRAY DOGS Yazan ve yneten: Marziyeh Meshkini. Ynetmen Asistan: Kaveh Moeinfar, Hana Makhmalbaf. Grnt ynetmeni: Ebrahim Ghafouri. Kamera asistanlar: Reza Sheikhi, Mehdi Amiri. Ses: Farrokh Fadaei. Kurgu:Mastaneh Mohajer. Mzik: Mohammad Reza Darvishi. Lab: Filmsaz Co. Yapm: Makhmalbaf Film Evi / Wild Bunch. Yapm tarihi: 2003 Kabil, Afganistan. Sre: 93 dakika. Renkli, 35 mm Afganistanda Kabulda yaayan karde olan bir kz ve bir erkek ocuk yabanclara ait bir kpei ona zarar vermek isteyen ocuklardan kurtarrlar ve ehir hapishanesine bavururlar. Gardiyan onlara ziyaret saatinin bittiini syler ancak onlar ziyareti deil tutuklu olduklarn iddia ederler. Gardiyan onlara neden darda olduklarn sorar ve ocuklar gece tutuklular olduklarnn syler. Fiziksel bir muayeneden sonra annelerinin bir tutuklu olduu ve ocuklarn gidecek yerleri olmad iin geceleri annelerinin yannda kalmalarna izin verildii ortaya kar. Ertesi gn hapishane yneticisi durumu anladnda hapishaneye girme istekleri reddedilir ve boyere girmek iin yalvarrlar. Onlara hapishanenin kszler yurdu veya evsiz insan barna olmad sulularn tutulduu bir yer olduu sylenir. Bu yzden barnacak bir yer bulmak iin su ilemeye alrlar.
40
Film Hakknda Ynetmenin Gr Geen yl Samira Makhmalbafa Afganistanda yardmc ynetmen olarak elik ettim. Aktr ve mekan bulmak iin her yere baktk. Bir gn kadnlar hapishanesinde darda bakacak kimseleri olmad iin ocuklarn hapishanede tutan bir kadnla karlatm. Kadnn suu iki kere evlenmekti. lk kocas bir gn kaybolur ve yllarca onun dnn beklemi ancak tm haberler onun ldn gstermektedir. Yardm edecek kimsesi olmayan kadn onlara bakacak ikinci bir adamla evlenir. Bir yl sonra Afganistann gvensiz ortamnda ikinci ei ldrlr ve o srada kadnn ilk ei dnerek kadn zina suundan hapse attrr.
41
HANA MAKHMALBAF
Evin kk kz, ama daha imdiden en alkan demek mmkn olduu gibi ileride yapaca ileri kestirmek de mmkn: Mohsen Makhmalbafn bu kk kz 1988 Tahran doumlu: en sevdii ey Film Evi ierisinde erkek ve kz kardeli ile birlikte almak. Sinema eitiminin babas tarafndan verildiini sylemeye gerek olmasada belirtmi olalm. lk filmi olan ksa metraj The Day My Aunt Was lll eserini ortaya koyduunda sadece 8 yandayd ynetmenimiz ve film evi ierisinde fotoraflktan ksa yk yazmna kadar bir ok ii grmekteydi. Hana, 13 yana geldiinde ise ilk kitabn yaymlatt, ilk iir kitabn [Visa for One Moment ], kitap Farsa haricinde ve ran dnda ngilizce ve de Franszca olarak da basld. Joy of Madness filmini 2003 senesinde gerekletirerek Venice Film Festivali haricinde, Gney Kore ve Tokyo da katld festivallerde dller kazand. THE DAY MY AUNT WAS ILL Hanann halas rahatszl iin hastaneye gittinde bykbaba ocuklarla ilgilenmek iin onlarn yanna gelir. ocuklar oyun oynamak iin aal yola giderler ama burasnn emniyetli bir oyun alan olmadn dnen bykbaba ocuklar eve arr. ocuklarn bu teklifi kabul etmek iin bir art ne srdn grrz; video kamera ile beraberce bir film ekmeyi bykbaba kabul ederse ocuklarda eve gelecektir... Senaryo ve ynetmen: Hana Makhmalbaf. Kamera: Maysam Makhmalbaf. Kurgu: Mohsen Makhmalbaf. Oynayanlar: Sara Saghari Saz, Zahra Saghari Saz, Abolfazle Saghari Saz, Asghar Meshkini, Mahbobeh Meshkini. Yapm: Makhmalbaf Film Evi. Format: Betacam, 24.30 dakika. 35 mm ye transfer
JOY OF MADNESS Samira Makhmalbaf; 5 in the Afternoon filmini yapmak iin Afganistana Kabile gider; genelde yapt gibi oyuncularn semek adna sradan insanlarn arasna karr. Gelgelelim Afganistanda kimse bir filmde oyuncu olmaya yanamamaktadr. Zira insanlar Talibann geri gelecei ihtimalinin korkusunu hl- yaamaktadrlar. Tm bu olup bitenler esnasnda Samirann kz kardei Hana, ablasn ve tm abalarn sadce gzleri ile deil video kameras ile de izlemektedir. Film geneli itibaryla drt ana nokta/karakter zerinde younlamaktadr: lgn bir aile, bir molla ve iki kadn... Senaryo, grnt ve ynetmeni: Hana Makhmalbaf. Oynayanlar: Agheleh Rezaei, Agheleh Farahmand, Bibigol Asef, Sima Asef, Haji Rahmodin, Razi Mohebi, Azizola Vakil, Kaveh Moeinfar, Samira Makhmalbaf, Marziyeh Meshkini, Mohsen makhmalbaf. Mzik: Mohammad reza Darvishi. Set fotorafs: Maysam
42
Makhmalbaf. Kurgu ve miks: Mastaneh Mohajer. Laboratuvar: Filmsaz Studio Yapm: Makhmalbaf Film Evi. 35 mm73 dakika, renkli, 2003.
MAYSAM MAKHMALBAF
Film Evinin tek erkek ocuu 1981 doumlu olan Maysam: ailenin en ansl bireyi denebilir zira okuldaki eitim sreci ierisinde neredeyse sadece dier aile bireylerini gzlemleyerek bile eitiminde ok nemli ilerlemeler kaydetmitir. Daha ok kameramanlk, kurgu ve set fotorafl ile uraan Maysam, peliklden daha ok dijital ile ilgilenmekte ve ilk filmi olan belgesel almas da bir video zaten. Ablas Samirann Karatahta filminin ekim ve yapm aamasn belgeledii bir alma bu. Gen ynetmenin almas hakkndaki grleri yle: How Samira Made the Blackboard sadece basit bir sahne arkas grntleri btn deildir. Ben Samira ile ayn evde bydm, onun ocukluk arkada, snf arkada, filmlerinde editr, video yanetmeni ve set fotografs oldum. Daha ilk filmi ile uluslararas platformlarda ilgi eken bir ynetmen olan ablamla almak bir film yapmcsnn film yapmas noktasnda bana inanlmaz bilgiler verdi. Ben bu video filmimde sadece filmini yapan onunla Cannesa giden ve dl alan bir ynetmeni ortaya koymadm, samirann Film Okulunda renim srecinde aklmda kalan eyleri, onun ocukluuna ve geliimine dair hatrladklarm da filme yanstarak ortaya sadece bir ynetmen portresi deil bir insan olarak da Samirann portresini koydum. Babasnn kucanda film setlerinde alayan kk bir kz ocuundan, film yapmclna balayan ve Cannesda dl alan ranl kadn bir ynetmene vardm. Bu aslnda ve bir anlamda Samirann videotik gnldr demek mmkn. Video grnt ynetmeni, ynetmen, kurgu: Maysam Makhmalbaf. Ses: Mojtaba Mirtahmasb. Yapm: Makhmalbaf Film Evi 2000
Dibin notu: ben bu yazy yazdmda Mohsen Makhmalbaf henz Sex & Philosophy almasn bitirmemiti sonuta bu metin almasnn gncel olmadn belirtmek isterim. Birde giriteki fotograf karesi bir zamanlar sinema isimli M.Makhmalbaf almasndan alnmtr ayn fotograf tarafmca yaymynetmenliini yaptm sre ierisinde es yaymlarnda karttm Metin Gnenin Paradoksal Sanat Sinemann kapak imaj olarak kullanlmtr. Ha bi de Kerem Koun emei vardr, kardeime glmserim buradan. .E
43

MOHSEN MAKHMALBAF HAYATI Ve ESERLERİ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

MOHSEN MAKHMALBAF HAYATI Ve ESERLERİ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SNEMA KTAPLII

MOHSEN MAKHMALBAF HAYATI VE FLMLER

Bu eser http://genclikcephesi.blogspot.com tarafndan yaynlanmaktadr.

-randa sinema...bir arka bak...

*Bu metin, segili Fazl Soysaln bir makalesinden faydalanlarak oluturuldu.

YAAMI VE FLMLER LE MOHSEN MAKHMALBAF

IMAGES FROM THE GHAIAR DYNASTY: Senaryo, kurgu, ynetmen: Mohsen

You might also like