NTV Tarih Sayi 5 Haziran 2009

(
)
www.bitturk.Net
5
ANLAMAK iiN
HAZIRAN 2009 - 5 TL
KKTC 6.25 TL
ISSN 1308-7878
11111111111111111111111 miL
9 771308 787801
American Express sahiplerine
EN
EN ZEL
American Express Selects yesi
sekin restoranlarda
% 10-%20 zel indirimler
bu bahar sizi bekliyor.
Ada Restaurant
A'jia Restaurant
AI-Jamal
Anjelique
Bej
Bianca Bcach Club
Blackk
Demeti
Emporio Armani Caffe
Etiler
Fidele Restaurant
JC's
Joke Hippi
Joke Perestroyka
RESTORANLAR

Levcndiz
Lil'a
Longtable
Papermoon
Papermoon Ankara
Park
Spazio
Sunset
Restaurant
Tike
Tuval-lzmir ve
Voguc
7800
Palac e Kempinski:

Ga::ebo
BBQ Bar
Bar
Park Hyatt Palas:
The)rime
Lounge at Park Hyatt
The Ritz-Carlton,
intemani Restaurant
RC Bar
Gney Park Terrace
American Express sahiplerine
EN GZEL ODALAR
EN ZEL
American Express Seleets yesi
sekin otellerde
% 10-%20 zel indirimler
bu bahar sizi bekliyor.
KONAKLAMA
Ada Hotel-Bodrum
A'jia
Ansen Suites
Casa Dell'arte Bodrum
Fidele Otel-Bodrum
Hotel Les Ottomans
Lush Hotel
Maa
Museum Hotel Cappadocia
Radisson SAS Bosphorus Hotel
Richmond Nua Wellness Spa
Rixos
The Marmara Bodrum
The Marmara Pera
The Sofa Hotels & Residences
7800 Residences & Hotel
i indekiler ..... ........... ................... ... ..... . :: .......... : ...... ........ : .......... : .... .... .... : ... .......... ...... .... ................ ........ .. .. .............. ........ ........ .... ...... ........... ................ .. .... .
.... ................... .
Btn babalar
zeldir
silinmez izler
Ahmet Rasim

mektuplar sevgi tarihine

4 NTV TARiH HAZiRAN 2009
26
Yenierer
466 boyunca ...
Devleti'nin
vurucu gcydler.

gndelik

kaderini belirlediler.
Adetleri, aletleri,
mhrlerinde ve bugne
uzanan izleri, remizleri ve
mezar
devam ediyorlar.
Bikininin
st
Deniz mevsimi ..
1907'den gnmze mayonun
ve plaj seyri. Deniz
bikiniye, Sreyya
bugne ...
. . . . . . ..... . . . ..... . .. . . ........ . ...... . .. . .. . .... . .. . .... .. . . .. . . . ... ... .. . . .. . ... . .. . . ... . ..... . . . . . ........ . ... . ..... . ... . . .. . ... . ... . . . . . ... .. . .................... ... . . ....... . . . . ... .
........ .. ... . .. . ... . ... .... .. . . ..... .. . . . .. . ... .. . . ............ .. ...... . . . ..... . . ......... . . . ......... . ...... . . .. . . . .. . . .. . . .... . .. . .. . . ....... ... ... . .... . ..... . .. . . . . .... . . .. . . ..... . .. .
Normandiya

Normandiya sahillerinde
tarihin en
grkemli kombine
ve hava indirme
65 nce 6 Haziran'da
Hava berbat,
deniz ama
harekat geciktirilemezdi.
Paris ama Berlin'i
zaptedenler Ruslar oldu. 2.
Dnya
"D-Day" ...
Tarih boyunca
mikrobun

kaderini daha fazla
belirledi. Kitlesel lmlere yol
aan 2500
tarihi .. .
HER AY
06 Okurdan
09 Haberler
16 O Kadar da
Derya Tulga
20 Tarihte Bu Ay
21 Tarih O lanlar
22
50 Dn / Bugn
65 Sahaftan
Nedret
66 zerinde
Enis Batur
68 Silinmeyen
Haluk Oral
70 Kitap
74 Anadolu'nun
Ahmet
76 Evliya elebi
77 BaBuDiyar
BnyadDin
82 Cahillikler Tarihi
83
90 Net tarih
91 Ajanda
96 Bulmaca
Sedat
97 Bilmece
Nevzat Erkmen
98
Togan
s. 50 Hale Soygazi
NTV TARiH HAZiRAN 2009 5
...... .. ................... .......... .... ... ....... ....... ... ........ .
Okurdan.
H

H

Mektuplar-mesajlar i i
Bulmacadan bilince
gizlenen
geen ayki bulmaca
kendini gsterdi.
Sorular olmakla birlikte,
kareli alan bir nceki aya aitti
ve zm
Sedat
en ufak bir ilgisi
bulunmayan ve tamamen
bizden kaynaklanan bu hata
zerine hemen bizi uyaran

kabul ettik ve
kendilerine hediye
gnderdik; yine srede,
karelerini
web sitemizde
Bu zc durumun, sevindirici
ise Bulmacayla ilgili
bize
kendi ifadeleriyle
"hediyeyi hak etmek" iin
Soru
skp m
Selanik mi?
Son
kentlerindeki ilk 1
gsterilerinin skp'te
kesin bir dille
Tarafgazetesi,
3
2009 tarihli
"ilk
gsterinin
Selanik'te
rivayet
edilmektedir"
Hem
sylenen yerler
hem de birinde kesinlik
sz konusuyken
rivayet deniyor. Bu
sebebini
sevinirim.
ismai l Cem Arslan, Ankara
NTVT Bilgilerin ikisi
de ama eksik.
1
Selanik ve skp
olmak zere, 1909'da
zm bize
Kimi zel ise,
web sitemizde henz
kareler
bularak ve bunlara
gre karelendirmeyi
yaparak bize Hatta
bunlardan biri olan, DPT'de
grevli Murad Grmeri bize
esprili gnderdi:
"Merhaba,
Sedat Bey
zlememesi iin bu gibi
yollara
Ancak bizi bunlar da
durduramaz.
Bu gzel dergi iin bir kez
daha
NTV Tarih, gurur
duyuyor.
NTVT
birok
kentinde anda
NTV
Tarih'in skp'ten sz
etmesinin nedeni, Vasil
Glavinofun 1910'da
Sosyalist Enternasyonal
Kurulu'na
raporunda, 1
"Trkiye'de ilk kez 1909

skp'te"

bir iddia

Ama
Selanik ve
evresindeki
sosyalistleri ve
Terakki'nin
g bir
da olan Glavinof,
tabii buralardaki gsterileri
raporuna dahil
Meclis-i Mebusan' da
Selanik temsilcisi olarak
bulunan Dimitar Vlahof ise,
"Selanik'te 909
ok
geti" der.
Fenerbahe

Ne zc ki
derginin
Fenerbahe'nin 1912'deki
ilk konu
Dergiyi
gibi rafa
maalesef. Derginizin ilk

az, okunabilir
tarih dergisi
Derginizi
okunabilir tarih dergisi
iin
Fenerbahe
iin
Baysal
n
Hayal
NTVTarih'i andan
itibaren takip
ediyorum.
tarih
daha ilgi ekici bir slupta
tarihi sevdiriyor.
Derginizin son byk
bir heyecanla ok
byk bir hayal
Kapakta bahsi geen
kulp lkemizin en byk
kulplerinden biridir, ama
henz 4. bir
derginin bunu alet
etmesi kesinlikle bir
Kapakta
da kesimlerden tepki
grebilirdi.
daha dikkatli
umuyorum.
Barkev Keskin
Hangisi tarih?
Bugne kadar byk bir
ilgiyle takip derginiz
bugn itibariyle
Trk futbol tarihinin en
byk
Fenerbahe
haberi yaparak
belli

ve kupa haberini kck
vererek ve haset
tarih dergisine
Hangisi tarihtir
_.-

,\;-':1 ,\:'1;\1\
MAYIS 2009 5 TL
6 <:5
beyler? 7 UEFA
Fenerbahe'nin ilk
mu?
Mehmet Emin
tarihilik
NTV
takipisiydim. Ama 4.
Fenerbahe'ye tarih
retme
NTVTarih "taraf'
Trkiye'de ilk kurulan spor
kulb BJK'dir;
bayrak, Trkiye'mizi
msabakalarda
temsil etmesinden

Serhat ner
NTVT Dergimizin kulpler
taraf mmkn
Trkiye'nin nde gelen
ve en eski
birinin, daha nce hibir
yerde ilk
defa gn ve
ilk kadrosunun
her gazete, dergi
veya TV iin nemli, ncelikli,
bir haberdir.
Fenerbahe'nin
yks ve Mustafa Kemal'in
kulb ziyareti ise,

Serta
tarihte geen
aya, denk

Okur/ardan gelen mesajlar,
ve tlzeltilerek
. . .. ... ... . . . . .. . .. .. . . . . .. ..... .. ... . ... . . ... . . .. . . .. . ... . .. ... . . . . . . . . .. .. . . .. ... . .. . .. . . . ... . . .. . . . . ... . . . .. .. .. .... .. . ... . .. . . .. .. . . .. . ... .. . . .. . . . .... . . . . .. . .. . .. .. . ... . . . . . .. ... . . .
. .. .. . . . .. . . . . . . . .. . .. . .. . . .. .. . .... . . .. . . . ....... . .. . .. . . ... .. . .. .. . . . .... . . . . ... ... . .. ... . . .. .. . . . .... .. . .. ...... . .. ... . .... . . . . . ... . . . . . . . . . . . ... . ..... . ... . . .. . . .... . . . . . . . . ..... ... ...

parlamento
NTVTarih'in
yer alan 19 ilgili
Ahmet
bir tespitte bulunuyor.
ne zaman
Samsun'a

Mustafa
Kemal'in Samsun'a
tarihinin

belirtiliyordu.
Bu noktada
hem fikirim. Ama, neden

konusunda bir eksik

kaybeden

kazananlarca
belirtilirken (zaten
Mondros'un 7. maddesi,
bu durumu hukuki hale
daha ndedir.
16 Mart 1920'yi "bir
g kullanarak
idaresini gn"
olarak belirtirken kastedilen
sadece
parlamentonun
(Meclis-i Mebusan)
ve hale getirilmesidir.
Nitekim her yeri
edilip, parlamento

gelen
ve
hukuk
O zaman
"iradenin
da sz edilemezdi. Bu hayati
mutlaka belirtilmesi

Emrah Boztepe
NTVT Okurumuz Trk
ulusal iradesinin,
Meclis-i Mebusan'a
dzenlenerek
sylememiz gerekirdi.
16 Mart
olarak nitelememiz
de nk
1n8'den beri
zaten
Editr Grsel Gnc
........... . . . ... . .... .. ....... . . . ... . . . .. . ..... . . . .. . ... . .. . .. . ............... .
ve zorba
Tarih denizinde yolculuk geen sonra, bu
ay karaya Karada bizi Yenieriler

Yenierilerdi. Tarihin bu en etkili piyade
askeri rgtlenmenin vurucu gc olarak
tayin edici bir Yenieriler
sistemi iinde, yeri geldi oldu, isyan edip
ldrd; devlete hkmetti.
Havalar denizden vazgeilmiyor. Plaj, moda ve
mayo yz sahillerin grsel tarihini biimlendiriyor.
Domuz gribi sevimsiz bir konu ama, bugnn
boyu korku veren
anlamak, "bilin etkisi
Karaya ikinci Normandiya'dan bu ay. 20.
tarihini bu
Bu itibaren, iki yeni sahne daha
tarihten: Derya blmde, tarihle ilgili
isabetsiz szlere dikkati ekiyoruz. Haluk Oral
ise zel koleksiyonunda bulunan zel zel
hikayelerini NTVTarih
yi tarihler ...
Vakit gazetesi, "NTVTarih'in geen
fethini yok ve "konuyla ilgili yetkililerin sorulara
cevap kelimeyle: Tamamen
de getiriyor),
halini tekrar
yani

syleniyor.
_-' '---_&:-======================o=!i
temel eksik,
lkedeki

_ik
GRUBU
VE TICARET
YNETiM KURULU VE
iMTiYAZ SAHiBi
Erman Yerdelen
GENEL MDR
Cem
GENEL MDR YARDIMCISI
Grkem (Operasyon)
ince (Reklam
Ahmet iren (Finans)
DiREKTR
Mustafa Alp
(NTV
YNETMENi
Grsel Gnc
19 MAYIS
linrlu ne fi.
gze batanlar
;
/ Samsun'a
i
!
S
'l'
k. \,
,. .
)",1 (
GRSELYNETMEN
Fsun Turcan
MDR (Sorumlu)
Melda

Parlayan
GRAFiK
Yavuz Drst
REDAKSiYON
Evren Egrik
KURULU
Enis Batur, Nedret
R. Serta
Ahmet Masis Krkgil,
Sevin Okyay, Necdet
isenbike Togan

M. Tanju Akad, Muzaffer Albayrak,
Serpil
M. Burak Turgut eviker,
S. 81 "Havana'da Trk Tutku-
su" geen
Selanik Merkez
N general
Bey'dir.
S. 91 HaBuDiyar blmnde
yer alan Kayseri'deki Dner
Kmbet; Tavas Talas
yolu zerindedir. Cev-
det Timuin'e
Bnyad Din, Semavi Eyice, Emre Gnen, HALKLA VE PAZARLAMA Eski Bykdere Cad. No: 245 A
Grdilek, Hseyin DiREKTR 34398, istanbul
Yavuz Selim Siren T: O 2t2 335 47 58, F: O 212 335 03 26
Feza Seni h Onur,
OPERASYON MDR
ntvtarih@ntv.com.tr
Haluk Oral , Gl Pulhan,
Celal
Sena Abonelikle ilgili iin:
Lucienne
PAZARLAMA MDR
02123354801
Derya Tulga, Ahmet
Can
Hayri F.
Promat Sanayi ve Ticaret
iNTERAKTiF 1673. Sokak No: 34, 34510 Esenyurt,
BULUNANLAR zg (Prodktr) Bykekmece, istanbul
Budak Bade Fatih Murat T: O 212 622 63 63
Emre Ergven, Can Girgi, (Internet Proje Sorumlusu)
Seyhan, Kansu
Efialin Tekeli, mer Uzun,
XL Print House
Ceyda Yksel sreli
Her
REKLAM NTV Tarih
Bu dergide yer alan makale,
Banu Acar (Reklam Koordinatr) 5, Haziran 2009
ve if/strasyonlarm elektronik ortamlar
Funda Turan (Reklam Grup Mdr) ISSN 1308-7878
da dahilolmak zere
Dzc (Rezervasyon Mdr)
aittir. n izin
02123354865 YNETiM YERi
hangi dilde ve hangi ortamda
Mustafa ardak (Teknik sorumlu) Grubu
olursa olsun materyalin ya da
02123354404 ve Tic.
bir blmnn yasaktif.

DOGAl OLARAK NTV
-
yesiL.ntvmsnbc.com
abe ........................... ......... ................................... .... ........................... ..................... .......... .
..... ... ..... .. ... ....... .... .......... ... ...... ...... ........ .... ..... .. ...... ... ... .. ...... ... ...... ...................... ..... .. .................. ........ ....... .. .. .. ..........
Kltepe: 4 bin tarih dijitalortama Mze ve ren yerlerinde
Antalya: STK'lar durdurdu . Auschwitz: mesaj . Almanya: En eski vcudu
Gndemin tarihi: Burhan Yksek tarih mhendisi
EVLER
Harran 'da
UNESCO Dnya Kltr Listesi konik kubbeli
evlerinin 1979'da 1992'de ll7' ye, 2007' de 100'n
Gnmzde bunlardan biri turizme
t
H
arran M 2000 ait
Kltepe ivi tabletlerinde,
" "" " Har-ra-na veya Ha-ra-na ola-
rak geiyor. 44 km
bulunan Harran, 979'da
"1. derece kentsel ve arkeolojik sit
ilan ve her tr yasaklan-
992'de "Harran Koruma
girdi. Harran'da ilk
tahribat ise yzlerce elektrik di-
kilmesiyle 980'lerin devlet eliyle
Daha sonra 2863 no'lu yasa-
ilk tecil edilme-
siyle blgede sreci de
oldu. Harran yapan konik kub-
beli evlerin beton iinde
ve kaak giderek
zerine, Urfa'daki 24 sivil toplum rgt
tarafindan 9 2009'da "Harran Yok
Sivil
anda Harran sur ii sit
da 80, sur sit ise 70 kaak
durumda. Ancak
grevli resmi
bugne dek tek bir kaak
dahi T urizme sadece tek
bir evin sakinleri
kubbeli evlerde istemiyor ve ev-
lerin ve depo olarak
Ancak kaak ve
mevcut olanlar srece, tarihi
M 7 binlere uzanan tarihi do-
kusundan hibir eser kalmayacak.
Cihat
... .. .... ....... ... ........ ...... ... .... ..
....... .. ... ........
........ ....... ... ..... ...
........ ............... ..... ........ .. ........ .. ..... .. .... ........ .. ... . .
Haber
........... .. ... ..... .
.............. .... .
...... .... ...... ....... ........ ... ......
. . . . . . . . . . . . . .
KLTEPE
4 bin tarih
dijitalortama
1948'de Tahsin zg'le
ilk bilimsel bu yana
bulunan 25 bin tablet ve binlerce
eser, elektronik ortamda incelenebilecek.
ltepe'nin, Anadolu tarihinin mila-
drt bin ivi-
belgeleri, dijital ortama
Kltepe- Prof
Dr. Fikri r-
portajda, ve zengin buluntu
Kltepe'yi tm nasya'da
nemli bir arkeolojik merkez ko-
numuna ancak bulun-
ve analizinin de
oranda zahmedi
belirtiyor. 2008'de bilgi teknoloji-
leri Doxoft'un
alan Kltepe'de dijital
Kayseri' nin 20
km yer
alan hykte ilk sis-
temli Prof Dr.
Tahsin zg't. 61 25 bine
ortama 2009 se- tolyo zerinde
tablet ve zarf ile 10
binlerce eser ve
Anadolu'da Kltepe
bir merkezde henz benzeri
bulgulara vur-
gulayan gelecekteki
hedeflerini de
Anadolu -Mezopotamya ara-
yrtlen ticaretin mer-
kezi olan Bit-Karim'i (karum!
limanevi) umuyo-
ruz. Son Bit-Karim'e ait
zonunda Elektronik figr.
ortamda formattaki verile-
rin analizinin ve istatistik-
sel bilgilere daha belirten
gre, "50 bini
veri dijital ortama sonra,
verilere her
ortamda mmkn olacak. Trk ar-
keolojisinde bu denli veri
lemesi de ilk kez Kltepe'de
MZE VE REN
zel
ltr ve Turizm Dner
Sermayesi'nin 4
ihaleyle, 56 mze ve ren ye-
rinin ihalesi
Bilintur'un oldu. Bylece, Topka-
Ayasofya, Anadolu Medeniyetleri, Bod-
rum Gaziantep Mozaik,
Mevlana ve Antalya Arkeoloji mzeleri ile
Efes, Olympos, Aspendos, Kayaky, Sedir
' karum
dek ok bir
men henz Bit-Karim ve ona binalara
Kltepe'yi sona erdiren fela-
kette bina tahrip veya
yi bekliyor olabilir. Verilerin dijital ortama
bu ko-
"
Patara, Ihlara Vadisi, Alanya
Kalesi, Didim, Milet, Mrodisias,
Smela Myra ve Perge
gibi ren yerlerinin de
56 noktadaki
mesi sekiz sreyle zel sektre
devredildi. Yklenici tm
tek yetkili olacak, dijital
ve ile internet ze-
rinden kltr
ve yapabilecek,
aabilecek. Kltr ve
Turizm
ise
uzun vadede

mektubun n ve arka yzleri.
Tahsin zg'n ...
zg'n 2005'te sonra Kltepe
srprizlerine devam etti. 2006'da Karum ka-
bulunan folyo zerine tama-
men Hitit slubuna uygun bir
Bu, Anadolu'da en
erken "Hitit sanat slubuna gre
eserdi. Asur ticaret kolonileri ile
eski Hitit devletinin ge-
en sreyi ortadan ve iki dnem
gsteri-
yordu. 2007'de
ortaya
lan Helenistik
surun
300 metrelik
ise, Orta
Anadolu'nun
nadir rnekle-
rindendi.
Tahsin zg
ekibiyle Kltepe' de.
OSiM'in ihalesiyle
de zel sektre geti .
ANTAl1.YA NEKROPOL
i
STK'lar
d'urdurdu
Antalya tarihini bilinenden yz nceye
gtren ve "potansiyel sit ilan edilen
nekropolde sren harekete
geirdi ve durdu.
ntalya Nekropol,
blgesin-
de 2 km'lik yol boyunca
Antalya
Belediyesi'nin mer-
kezi (AVM) temel
ortaya 556 antik me-
zar Roma, Bizans ve Helenis-
tik dneme ait. Nekropol de
iine alan 55 bin m
2
'lik alana
A VM projesi iin 2008
temel ka-
makinesi bir oda mezara
kadar gn
oda mezarla
birlikte sekiz lahit
tahrip
zerine, dokuz sivil
t oplum (STK); "sit
ilan edilmesine
13 bin ml' lik
blmde sren 2863
Koruma Kanunu'nun su-
iistimali olarak niteledi.
"arkeolojik park" olarak dzen-
lenmesini isteyen STK' lar, nek-
ropoln Antalya Kent Mzesi
projesine dahil edilmesini ya
da Arkeoloji Mzesi ek
iin yer arayan Kltr ve Tu-
rizm mze
yeri olarak tahsis
edilmesini nerdi.

zerine temel
durdu-
ran
Belediye
"arkeolojik park"
nerisini inceliyor.
Hasan stn

mesaj
Polonya'daki Auschwitz
toplama yedi
gencin kalemle
isimlerinin
bir not 65 sonra ortaya
9 Eyll 1944 tarihli
mektupta,
biri yedi
kamp ve isimleri
yer Byk
imento ko-
En eski
vcudu
Almanya'da Hohle Fels
blgesinde bir
bulunan heykelcik,
vcudunu bilinen
en eski olarak kabul
edildi. Mamut
6 cm boyunda, 33
gram hey-
31 bin ile 40 bin
2008
Karikatr tarihe
sahip
Aktel Arkeoloji dergisinin
"1. Ulusal
izgilerde Anadolu" karikatr
Kltrel
ve tarihi koruma,
sahip bilincini en iyi
karikatrlerin
210 eserden 8'i dl

www.aktuelarkeoloji.com
bir
"mektup", 20 Nisan'da
Auschwitz'in Os-
wiecim bir okul

ortaya Yedi isimden
ikisinin kamptan
biliniyor. 12063
Albert Veissid (84)
ise halen hayatta ve
Belge Auschwitz
Mzesi'nde sergileniyor.
Eyl1'nde para halinde
bulunan sol kolu
ve omzu yerine
bir halkaya sahip olan
byk kolye ucu
olarak
nder

karikatr
Gndemin Tarihi
OCUK GZYLE
Tolstoy, 191 O'daki lmyle
kalan son ocuklann
konular
Diyaloglardan
biri "Anavatan: Devlet" zerinedir
ve ikisi Rus, biri Alman ocuk

KARLHEN [9
Ruslann bizden toprak
almasma izin vermeyecek!
PETYA ORLOV [10 Biz de
diyoruz ki, nce biz gre
toprak bize ait.
ORLOVA [8 "Biz"
kimiz?
PETYA: Sen daha ocuksun,
anlamazsm. "Biz", lkemizin
demek.
KARLHEN: Her yerde byledir.
insanlar bir lkeye, da
aittir.
Ben kime aitim?
PETYA: Rusya'ya, hepimiz gibi.
Ama ya istemezsem?
PETYA: istesen de, istemesen de
Russun. Ve her lkenin kendi an ya
da krali
KARLHEN (araya girerek) : Ya da
Parlamentosu ...
PETYA: Hepsinin kendi ordusu
ve hepsi kendi halkmdan vergi toplar.
Ama niye byle
PETYA: Ne demek? Her lke
Ama niye byle
KARLHEN: E nk, her insan kendi
anavatamm sever.
Neden ayn olduklanm
Hep beraber olmak
daha iyi olmaz
PETYA: Oyun oynamak iin beraber
olmak daha iyi, ama bu oyun
nemli

KARLHEN: Byynce anlarsm.
yleyse bymek
istemiyorum.
L.N. Tolstoy,
Yaymlan, 2007.

Trkiye ve Ermenistan iin
gibi bir mesele bile bu
zm yolunu Ama
Azerbaycan ekilmesi bir haline
durumda. Bunun merkezinde de var.
gibi, hep be-
raber olmak (olabilmek)
zellikle Kafkasya sz ko-
nusu ok iyi
olurdu. nk Kafkasya, kk, bir-
irice ok dar
bir blge. ''Anavatan''lar, net izgilerle ay-
kadar i ie durumda.
Birinin anavatan bir yer
da ya da bir
olabiliyor. stelik, bu i ie sade-
ce mekana has bir de bu
blgenin tarihini de Yani bir yer
bir zamanlar zamanlar
da
anda kimsenin
bir cumhuriyet olan
durum tam da bu. nce kimin
tarih yani, boynunu
ki, temennisini ger-
yoluna koyulabilelim.
Rus
ve kimlerin
kimlerin nfus
sahip zerinde bir
mutabakat yok.
1813'te ilhak edilen
ve etnik zellikleri dikka-
te 1868'deki idari taksi-
matta Tatar blgeyle
O tarihte Ermeniler Azerilere gre bire
iki
Cibrail, ise Ermeniler bir bi-
imde
Ermeni aristokrasisi bir
sahipti. boyu Ermeni
yazar, devlet asker, entelektel ve ki-
lise Rus fethine kadar Erme-
ni feodalitesi kendini da
(Grc ve Azeri muadilierinin
aksine) kabul ve 1830-1840
Ermeni ile
olarak ortadan
dnemindeki 1905 ve 1907
Zemstvo da Ermeniler dil,
din, kltr, nfus, tarih gibi gerekelerle
kendilerinin blgenin
bir birim talep ettiler.
19 Tde Ermeni-
ler 150 bin, Azeriler 58 bin ve Ruslar
bindi. Devrim ve
dneminde buraya gelen bu
oranlar Ermeniler lehine daha da

Rusya sosyalizm ihtilale
yordu, fakat ulus devlet en parlak
halindeydi ve onun yol her-
kesin yrmeye can bir yoldu. Rus
1917 devrimiyle
bir dnemde Transkafkasya'da etnik
adiyet, veya ideoloik bilinten ok
daha nemliydi. Ulusal gven-
ceye almayan herhangi bir siyasal zm
blgedeki halklar kabul grm-
yordu.
Yine de, btn Kafkasya
gibi, devrimini heyecanla
(Azeri-Ermeni) bir
bro kuruldu ve karma bir heyet idari
yrtmekle grevlendirildi. Siyasi merkez-
lerde -Bak ve Yerevan'da- olup biterrin
aksine, Ekim devrimi uyu-
mun yol Ama 1918
Transkafkasya Cumhuriyeti'nin
izilmesi gnde-
me gelince Temmuzda Kara-
Meclisi, ilan ederek, Azeri
ve Ermenilerden bir Komiserler
Konseyi grevlendirdi ve Halk
Hkmeti'nin temelini Gandzak'ta
(Gence) Nuri ve ordusunun be-
linnesi ve ordusunun 26 Eyll'de
girmesiyle hayli olan den-
ge bozuldu. Meclisi, kendini ko-
rumak iin,
kabul etmeye karar verdi. Ama ekimde Er-
menilere hareketleri
Zangezur'da bulunan Antranik Kara-
Ermenileri
Antranik
Dnya sona erdi. ordula-
ekildi, Bak'ye girdi.
birka kilometrelik mesafedeki Antranik,
son vermesini
emreden bir telgraf
mdahalesi
blgenin statsn be-
lirlemek iin bir askeri heyeti geldi
ve ve Zangezur'un Azerbaycan'a
belirtti. 15 Ocak
1919'da Azerbaycan hkmeti
Sultanov'u ve Zangezur
ynetimine
Sultanov, Ermeniler iin ve
Ermeni bu
Bak ve Yerevan gerilimi art-
Sultanov greve gelirken
Meclisi blgeyi ay-
bir ilan etti.
Sultanov'un 3
Haziran'da Azeri birlikleriyle Ermeni ma-
hallesini etmesiyle olaylarda
evresinde birka gn iinde bin
Ermeni ldrld. Haziran btn
Kafkasya'da Yerevan ve Tiflis'te
byk gsteriler oldu. mdahale
etti ve Sultanov katilama veya
msamaha gstermek itham edilerek g-
revden
Ama haziran sonunda
Kafkasya'dan ekildikten sonra, Sultanov' un
mdahale tehdidi yal-
kalan Meclisi boyun
ve 22 1919'da Sultanov'la Bak

Genel valinin nezdinde Mslman
Ermeniden bir konsey
du. ve Hankenti'nde garnizon bulun-
durma olan Azerbaycan, Ermenilere
idari ve kltrel bir otonomi

Tarih tekerrr etti O) ve
sorunu ortaya
22-23 Mart 1920 gecesi Ermeni-
leri, Azerbaycan' a a-
Ermenilerin aleyhine oldu.
bir ekonomik ve kltrel merkez olan
ve yerine dnd. 13 Nisan'da
Dro devrimci General Drastamat
Kanayan) geldi ve Azeri ordusunu etkisiz
hale getirdi. Bu Azer-
baycan
Enver am-
Halil olmak zere
Trklerinin de Bak'ye tek bir
Azeri mzisyen zeyir (stte solda)
ve ailesinin 1915'te
(stte). Bir Ermeni ai lesinin 1900'lerin
(solda).
mermi atmadan 27-28 Nisan gecesi girdi.
Ertesi gn, Azerbaycan Sovyet Cumhuri-
yeti gn iinde ve
hususunda Ermenistan hkme-
tine bir ltimatom verdi. 26 Dro,
Zangezur'a ekildi.
Sovyet dnemi
Moskova-Ankara blgenin
izilmesinde nemli bir rol oy-
Transkafkasya ile Trkiye Mos-
kova ve Kars izildi.
Kafkasya cumhuriyetleri
meselelerinin halli iin 25-
27 Haziran 1n1'de Tiflis'te Er-
menistan delegesi Ermenilerin
Grcistan
(%72) ve (%94) ve-
rilmesini istedi. kLeri Komnist Partisi
Sekreteri Kirov ise lkesinde
iin buna
Nihayetinde 4 Temmuz'da Stalin'in
toplanan Kafkasya Brosu,
Ermenistan'a
karar verdi. en yksek merciye
gtrlmesi teklif edilince, Orconikidze
ve Nazeretyan, Mslmanlar ve Ermeni-
ler ulusal iin,
ama
bir otonomiyle gerekti-
bu karar
rin 1919'daki
Sorun, 40 son-
Gndemin Tarihi
Grcistan Rusya
Hazar
Denizi
Ermen;stan (
Azerbaycan
iran
ra, 1963'te bir kere daha gsterdi: Yu-
Ermeni yneticileri,

eden 2500 bir dilekeyle
dnemin Sovyetler lideri Nikita
blgenin Ermenistan'a
talep etti.
Bugnk durumu yaratan son s-
re, 1988'den itibaren
zerk blgesi (188
bin nfusun 150 bini Ermeni) ve Sov-
yet Ermenistam' nda yeniden canlanan
bir hareketlenmeyle
bir Ermeni kyne Azeri ynetici atan-
ve nlemleri
Ermenistan' a tale-
binin ykseltilmesine vesile oldu.
Ocak ve 1988'de Ermenistan'daki
Azeri kylerine zerine
drt bin Azeri Bak'nn sanayi blgesi
Sumgait'e gt. Sumgait'te sy-
lentilerle Er-
meni, Azeri 32 ld. 1988-1990
"etnik temizlik", her
iki kesimde srdrld.
23 Mart 1988'de SSCB Yksek Sov-
yet Prezidyumu,
Azerbaycan'dan talebini reddetti,
ama toplumsal ve kltrel alanlarda reform
da gerekli grd.
Ruslara iin her iki
lkede muhalefet Azerbaycan
Halk Cephesi ve Ermeni Ulusal Hareke-
ti. Ermenistan 27 itibaren top-
btn Azerileri etme
Her iki taraf mltecilerin kendi
iradeleriyle yer iddia etti.
Moskova, 12 Ocak 1989'da, durumu
istikrara ve
durdurma gerekesiyle
el koymaya karar verdi. Blge
bylece Bak'nn denetiminden
KARABAG
Ermenistan
Azerbaycan

iindeki
Azeri kontrol
Ocak Bak'de 170 l-
myle sonulanan Er-
meni Ulusal Hareketi ve Azerbaycan Halk
Cephesi'nden temsilciler Riga'da 3
bu Ermeniler, kendi
kaderlerini belirleme Azeriler
ihlal edilmemesinde diretti ve
sona erdi.
ve
21 Eyll 1991'de bir refe-
randum yaparak %99.4 ilc ter-
cih bildirdi (Azeriler referandumu
boykot 26 Azerbaycan
Yksek Sovyeti, zerk-
son verdi ve Stepanakert'in
eski Hankenti ile 12
Cumhuriyeti
ilan etti. Sovyetler
1991'de
zerinde herhangi bir fiili deneti-
mi szkonusu
1992'de gerilim tam tekmil bir
Ermeni gleri, Ermenistan'la
bir koridor
turmak iin 25
ve da bulun-
600'den fazla Azeri sivil katledildi;
Ermeni askerlere Rus askerleri de
Ermenistan Serj Sarkisyan
(solda) ve Azerbaycan
ilham Aliyev, 7 2DD9'da Prag'daki AB
Minsk ncesi birlikte.
etti. Rus birlikleri ve daha sonra da
gerek silah gerek
askerlikle blgedeki da
yer
1994'te Ermenistan ve Azer-
baycan im-
zalanan silahlar
durumda. ve
Azeri Ermenilerin kontrolnde.
1987-1994 30 bin
ld.
Mart 1992'de Avrupa Gvenlik ve
bnyesinde kurulan, Minsk
grubunun en son somut nerisi 1997 tarihi-
ni Hukuken Azerbaycan'a fii-
len bir veya Azer-
baycan ile bir "ortak devlet" nerilmekte.
Ermenistan'a,
Azerbaycan'a bir koridor da -
zm nerileri
Ama gibi grn-
mekle birlikte tek zm yolu olan ber-
rak sesine kulak veren kimse yok.
durumu ise yirmi
ncekinden daha iyi Ermenistan
nfus kaybeden, abluka bir lke
Azerbeycan'da bir milyona insan
konumunda, g evle-
rine dnmeyi bekliyor .
Milliyetler ve i
"En kts de nceki
miras kalan ve bundan sonra
benzeyen 'nifak
ve nefret' Bir
ideoloji ve
kurtulmaya Kafkasya
kendi kimliklerinin bilincine ancak tekini
de
bu kimlik bu
zgrlklerini feda etme
bulunuyorlar.
yeniden toparlarken Rusya, her
yerde, her an, nifak
gelince, onlar da eski
hi kendi
gre 'iyileri' cesaretlendirip
'ktleri' yetindiler ve
sonunda Kafkasya denilen bu ok
orada ne
bilenlere teslim ettiler."
Stefanos Yerasimos, Milliyet/er ve SlIlIrlar,
Balkanlar, Kafkasya ve 1995.

OPERASYON
VALKYRIE
VALKYRIE
"OLAGAN VE "X-MEN"iN YNETMENINDEN.
'o!,. ,,.. -_. ,
............ ""'"
HERKES
SADECE ONLAR

._-
.Q .. .. .. .. .. :::.:.:.: .. :.:::::::.::.:.:::::::::::::::::::::::.:::.: .. ::.:::::::: .. ::: .:. :::.
MahIDut
ve
abertrk kana-
cumartesi
geceleri
lanan "Tarihin
Arka programda,
31 Mart
Hareket Ordusu
Mahmud
ait iddia edilen bir
. A;.)L.- ":, ;;,,1 J, j i JI
.:.(. ... "':" J.4,' e?,," ,
,;5:;:.
Jl.>i .:,..:.i l .>IJ,1 .j.w).
& , ';;:
asi m Ozan Ktah-
Taraf gazete-
sinde

dnya
Marx ve Engels'in
btnyle em-
peryalist nitelikteydi" diyor.
Buna mesnet olarak da
yntemle
"seme ce
nl ikilinin Komnist
Manifesto'sunu da sadece bur-
juva dzenini vmek
kaleme
Engels'in, Emir
Abdlkadir'in
yenilmesinden sonra
ses Hareket
Ordusu girmeden
nce, 22-23 Nisan 1909
tarihinde
nutuk" takdim edildi.
Oysa ses eldeki
belgelere gre Mahmud
dnemin
"Favorite Record"
plak Trkiye m-
messili Ahmet Bey'e
aitti ve olaydan iki sonra
kaydedilip Ses
ilerleyen
"umumi arzu
zerine" bir defa daha dinle-
tildikten sonra, belki
bir mail'den esinle-
nerek; belki de 22-23 Nisan
1909 tarihinde,
fonograftan
plaka bir
bu kadar temiz oldu-
bir onun
1895 lmne kadar
mesafe bir
Bunun emperya-
lizme arka smrge
ile bile uzaktan-
bir ilgisi yoktur.
Engels Gney
da Devleti'nden
gittike
Engels'e gre
bu durum Ruslara
(MEW 34:
235). Bu da devrim hayalleri-
nin sonu demekti.
Bu edilen laflara bakarak
Dnya
Marx ve Engels'in
da

sonra
ihtimalinden sz
ettiyse de; sesin ait
bir ihtimalolarak
dahi dile getirmedi. Mzik
tarihi da
olan
ilgili yanda
katalogundaki, stelik
Ahmet Bey'in resmiyle
birlikte yer alan
haberi ok zor:
"31 zerine Selanik'te
itima edip zerine
hareket eden orduya hitaben
Mahmud
dan irad edilen nutuk. ..
Bey
Ahmet yine
ve yine kendi
sesiyle, dramatize ederek oku-
lerine fanteziler bile
var gnmzde; he-
kadar ileri gideme-
yani! Kendisi zaten sadece
"emperyalizm" szn
hangi anlamda
bilse ok Bugnkn-
den ok "kendi
dayatmak" mealinde, ekono-
mik marjinal bir
bu.
da isterse-
Almanca orijinali-
nin 779. "kolonyal
sistem", "en kaba g"le
Marx burada
William Howitt'in Coloniza-
tion and Christianity. A popular
Barbaros
Hayreddin'den,
Vahideddin'e kadar nl
mal edilen nutuk-
kapsayan da var.
Bu arada "Bir Harbiyeli'nin
Denize ve "Bir
Son Szleri"
dramatik yn
da plak olarak ve
vesilelerle
Konunun
Ahmet Bey'in sesine
gerekirdi.
bir yana, Trk
mzik tarihinde fonograf,
gramofon ve plak konu-
sunda en nemli eser
kabul edilen, Cemal nl'ye
ait Git Zaman Gel Zaman
eserde de (sayfa 160-162) bu
konudan ve
olarak sz
_ i ._ .... ........ " ... " kimi da
History of the Treatment of the
natives by the Europeam in all
their colonies
ve
Tm Smrgelerinde Yerlile-
re Muamele
Hikayesi)
smrge vah-
en rneklerini
de ekler. Kimse
43 ciltlik MEW veya
MEGA ilc mr
tketmesini beklemiyor da
asgari bilgiye bile
yerde laf ederken bir mlaha-
zat hanesi
.......... , .... ..... ...... ............................ tle tercman ihaneti
YALAN
"
grev kritik bilgileri saklayarak Tr
ve buyuk neden ortaya
arihsel
Ermeniler,
gibi her bizi
bitirmeye
Geen ay Star gazetesinde
bir haberin
"Kore'de tercman ihane-
ti". Alt "Kore
grev
Ermeni
kritik bilgileri saklayarak Trk
cephede
ve byk
lar vermesine neden
ortaya (Trkesini
biz dzelttik). Habere gre,
t ngilizce eken Trk
irtibat
iin, Trke bilen
Ermeni tercmanlar
Kaynak, Los Angeles'ta
d" zenlenen bir anma top-
ve Trk
Bravo Tempo
"ordusunu"

demek isti-
yor) Kore'ye geminin
bir emekli
Koreli bir albay da bu
bilgiyi teyit
Haberde hi ge-
memesine 1. Trk
1950
sonundaki Kunu-ri muha-
rebelerinden sz
belli oluyor. Gerekten de
bu muharebeler
Amerikan 8. Ordusu'na
2. Tmen birlikleri, byk bir
in kuv-
vetleri nnde geri ekilirken;
ok daha bir
blgede Trk
gereken hayati bil-
gileri hatta zaman
zaman bilgi
empo dergisi geen ayki hakikaten ok
gzel bir ek verdi. Kez
iindeki
ve bilgiden ok belagat1i
ve cmleler olsa da, kesinlikle ktphanelerde yer
gereken bir albmd. 113. sayfada esir Yunan
Trikupis'in tam ortada oturan ve "bir Trk
olarak merak ettik. Cevap: 4.
Kolordu Albay Kemaleddin Sami (Gken).
A

bir klJLml. M

"'marnma

AUD Lo' A'W'b
!it
lUJ'kla (I'Jn'Url
sm.-ii:i

KOREtl KOMUTAN DA mtr ETTI

hIW"n
..
Ancak, Bu veya
telsiz Ermeni
tercmanlarla herhangi bir
Trke yoktur.
2. Trk olduka
iyi dzeyde bilen
subaylar
3. Amerikan ordusundaki
"Ermeni tercmanlar"a dair
bir belge ortaya
Haberde Trk
birliklerinden 256
esir belirtiliyor ki bu
da
201'dir ve byk
muharebede
daha sonra esirler ara-

kesindir.
1. Trk Kunu-ri'de,
Amerikan komuta kade-
me sinin son derece pasif ve
kaderine terk eden
tutumuna
Tahsin inisiyatif
alan sevk ve idaresiyle, subay
ve askerlerin
sayesinde hem tamamen
imha olmaktan kurtuldu
hem de Amerikan
ok daha yksek bir seviyeye
engel oldu. Hal
byleyken "Ermeni tercman"
yaymak ve
lamak, hem Ermenilere hem
Trk askerine
Daha fazla bilgi ve
belge isteyenler, Kunu-ri
cehenneminden
Bahtiyar Trk Tarih
Kurumu'nca drt sene nce
ve tm operas-
yonel neredeyse
saat saat son derece
zenli Kunuri Muharebeleri ve
Geri ekilmeler
okuyabilirler.
anakkale'den
gaz ve toz
Star gazetesinin pazar ekinin
"bilim" normalde
spor yazan Ali Sami
ingiliz Kemal
bilinen Ahmet Esat Tomruk'u
anakkale'de, ANZAC'lara
Bu kadarla
da Ahmet Esat ingiliz
subay giyip
cephesine geiyor; ingilizcesinin
kimse
ondan ve silah-
mhimmat ne varsa
bizim tarafa getiriyor. Bitmedi.
Bunu birka
kez Son seferinde
de tm cephanesini
havaya uuruyor.
anakkale konusundaki
uydurma literatr bi zde ok ileri
ama, bu
ingiliz Kemal , anakkale
muharebelerine
bilmiyoruz ama,
ve
fiilen
ZORBULMACA
.. i
la 1 1522'de Saintjean
e: son vermek iin adaya
'n ve hava 2 Tasdik etmek, tasdikle.
12 rnek ... sesi, 3- Antalya'da Trkiye'nin en b.
1 ,. ,J .......- '*:..: V.l .. 1 . . A ...

Sami Seluk' a
selam olsun
Beccaria'mn Bildirisi
ve z
yakalayan
onursal Sami Seluk,
Star gazetesinde zevkle
okunan diziye (dergi
verilene kadar) devam ediyor;
"Dreyfus lkemizde
1 00. bile zgn bir
incel emeye
Seluk'un gazete
monografi
haline getirerek bu
umuyoruz.
Haber /
Trkiye'nin dkmecilik de
yapan birl ikte gsteren Emile
Germina/ blmleri
BURHAN OGUZ (1919-2009)
Yksek tarih
mhendisi
Mhendislik grd, niversite
"Trkiye
Kltr Kkenleri"
Mektepli ama, kltr
en nemli isimlerindendi.

.. ..... ... . ...... .. . . . ....... .. .
subayolan Burhan
bir olarak 1
Mart 1919'da Istanbul'da
Aile ve dnemin nde
gelen siyasetileri,
Kandilli'deki
Serteller, Cami
Bey (Baykut), Celal,
Mehmet Akif'in Muhiddin Akor,
niversite devrin nemli
Mahmut Kemal
Beyler Yahya Kemal ise uzaktan
bir
vefat eder. An-
nesi birka sonra,
kuvvetli nl Yenibah-
eli Bey ile evlenir. Burhan Bey'in
Yenibaheli Mil-
liye dnemindeki mstear isminden

Cumhuriydin ve "ilk he-
konusunda Atatrk'n
evresinin haletiru-
hiyesini izler. Ama Florya'daki ev-
lerini Atatrk'n de ziyaret
henz lise olan Burhan dil
meseleleri zerine da
yer
Burhan ilk ve orta
College Sainte-Jeanne d'Arc'ta tamamla-
sonra, Saint Benoit Lisesini bitirir.
Teknik niversite'ye bir
yandan da olmakla birlikte ke-
sinlikle Nuri
(Enver Nuri Killigil)
Zeytinburnu'ndaki silah
Nuri 2. Dnya
eski bir yan-
dan da orduya silah
ylesine gvencesizdir ki
Nuri kendisi de 1949'daki Stl-
ce birlikte havaya uar.
Halil "bu ailenin kaderi; hi-
birinin yok" diye "O
ailenin milyonlarca gencin
hangisinin var ki" diye sorar
1943 Hasky caddesinde bir
aarak kendi ku-
rar. bir "Resmi
gren bunu Germinal'e
benzetiyordu" diye not
Burhan siyasete,
biri, Sleyman davet eder. 1946'da
kurulan Esat Adil'in Trkiye Sosyalist
Dinlediklerim
Trkiye Kltr Kkenleri
(5 cilt, 7 kitap)
Trk ve Yahudi Kltrlerine
Bir Mukayeseli
inanlar
Bizans'tan Gnmze istanbul

Partisi'ne ama, btn
sol parti ve sendikalar hkmete
Bylece Burhan aktif siyaset
sona erer. Askerlik meslek
1963'e kadar Anadolu'da srdrr.
Hakkari, Bitlis, Siirt... Askere gidene
kadar bir kent grme-
olan Burhan Anadolu'n n
en cra hem hem de
elinde ilerde onu "kltr
tarihisi" olarak yol aacak bil-
gileri toplar.
Bu dnemde proje mhendisi,
kk hidroelektrik santrallerinin ku-
gibi bir dizi elektrik mhendisi
olarak Sonraki emekli olana
kadar (1993) bir dizi
da ve koordinasyonunda
1979-84
niver-
sitelerde yksek lisans
dersleri verir.

Yorumlamak,
Bugn Anlamak iin ...
kendince 'laiklik'
Tanzimalla ortaya yeni
' dini liderler Cumhuriyet
Trkiyesi'ndeki moderniteye etki etti?
Usta tarihi Kemal Karpat, Trk demokrasi
ta rihinin toplumsal arka
Cumhuriyete bir de
torunundan dinleyin, Veled
elebi izbudak, bulundu,
cumhuriyetle birlikte yirmi
Saray, tarikat, meclis geninin
bu kitapta.
TiMAS 2 bininci edebiyat ve
felsefe verimli kalemi Hilmi Yavuz'dan!
yavuz; Trk islam ve Demokrasi,
Edebi Muahafazakarlar
Siir ve Ruhaniyet gibi konularda birikimini
okura sunuyor.
Nihal addedilen Altan
Deliorman, kltr tarihinden portreler
sunuyor, Cemal Kutay'dan Ahmet
Ziyad Ebuzziya'dan Ayhan Songar'a on iki
isim, nefis Trkesi ve
slubuyla ...
Trkiye'nin demokrasi olan
din, devlet, ulus, ve gelenek
gibi kavramlar, usta tarihi Kemal
yeniden anlam Karpat,
gndelik sylemlerin eskitip anlam
dnerek
22 NTV TARiH HAZiRAN 2009 -
NTV TARiH HAZiRAN' '!OO9 23
BABALAR GN
Bir
mektuplar
i
i
i
,<1 - !'.id,
Ce.bec.-' - An.f'r""
/'

. fa borcu
Yz ve
' n u .. u" nc pazar
H
er Gn'nn,
.. .. kutlanan Babalar
gunu 'larak yak-
dnyada o, , 'var, Bu zel
,
doksan y la il ili iki
gnn ortaya g lar bu gnn
B i
az , syle-
'dan
antik Roma Babalar
yip tarih Sonoro Sm at
"
Gn 'h Bruce Oodd
Oodd ile erkek Jo rt:ya
100 once o
d
D dd kar e
savunuyor, o .. k ba go" stererek
- b u a
ocugunu ,y, i ba-
kendi kadar byk
ne
ken i _ ve
bir , b' Babalar
Anneler Gunu ,
....
, mi ler,
.. .. tesis etmek .. ..
Gunu dog-um gunu
'
Oodd lar G .. nu .... ilan
' "Babalar u
olan 5 09'da eyalet
19 B b lar Gn ilk
a a
, n 1'91 O'da Washington
defa 19 k tinde ve
' , Spokane en
ABO'nin eya-
o tarihten sonra da
letlerine ,..
Gnu'nun
Babalar ,, '
1924'te bu C i Coolidge'le
D B av
layan AB a '"
1966'da
iI haziran
Lyndon JOhnson:, "Yn Babalar Gn
nc pazar gununu bir bil-
g-
olarak kUtlanaca " 'e Babalar
de
dirge k yeni' 1980'le-
Gn'nn o ,
rin sonuna .. , " b' 'm gibi haziran
Gn'nu
Babalar .. n kutlayan l-
" "nc pazar gu
uu , k m lke ise ha-
-unlukta, "
keler og _ i olmak uzere,
t muz i , ,
ziran ve em daki
' - ustos "
ag i bu zel gnu,
gnlerde kutlamakta ar
R. Serta
Eli kan, kan,
sinesi uryan,
. '-' . .. ""
puryan
464 boyunca Devleti'nin vurucu gcn
Roma lejyonerleriyle birlikte, tarihin
en etkili piyade olan Yenieriler;
gndelik
kaderini biimledi.
tarihi, adetleri, aletleri, ve gnmze
uzanan izleriyle bir efsane askeri.
NECDETSAKAOGLU
B
ilecik ve havalisinde
stnlk kurmak iin tekfur-
larla mcadele eden Osman
Gazi'nin (1299-1324)
yaya
Bunlar alar, ok
Ak Temr'n Konya getirdi-
sancakla davul, hem
hem askeri gcnn simgeleri
Orhan Gazi ve veziri Alaed-
din Bey'in zerine hutbe okutu-
rup sikke askere ak, sivile
brk Yaya ve Msellem birlik-
leri konusunda
Bostanzade Yahya'ya, Cevad ve Mahmud
kadar, tarih
ettiklerinden ordu
kurucusu da Katip
elebi Fezfeke'de "Orduda muhtelif
beyaz, ve siyah kalenseve giyerek
birbirinden Sultan Orhan em-
retti. Alaeddin'i vezir askeri
ona ve Kara Halil'e

yenieri
buldular" diyor.
Yaya askerlerinin beyaz brknn
daha sonra Yenierilere de
ama, Kara Halil'in,
Yenieri hizme-
ti, Murad Hdavendigar
Edirne'den Balkanlar'a fetihlerin
evrede, Murad
(1362-1389) Kara Rs-
tem ile Kara Halil
zerine, her tutsaktan birinin hazineye
iin "penik kanunna-
mesi Oru Tarihi'nde ya-

Bunun ilk Evranos Bey'e
ve ganimetlerinden
25 akede ake, tutsaktan da
birinin
Trkeyi, adetlerini
Anadolu'ya, kyl
ailelerinin hizmetine verilmeleri; bir iki
bir uyum srecinden getikten
sonra Gelibolu askerlik
Penik Kanunu ile

Buna gre, Trk verilip iftlikler-
de Trkeyi ve Trk adetlerini
penik sefer
"kapuya getirilip ak brk giydirilip yaya
i
i
tezkiresi: Yenierinin nfus
Ocaga her nefer iin Orta veya Blk
bu belge dzenlenir; geerli iin
Aga !Ie mhrleri ile Sofa tezkireleri
imha '
az Mehmed
Cemaat'ine gsteren tezkirenin,
cemaat Suleyman ile Mahmut
1822 veya takip eden drt sene iinde
ve turunun son rneklerinden biri
MUSTAFA KEMAL
Brkl,
bir yenieri

Atatrk'n
Selanik Askeri
Atatrk'n Sofya'da askeri
olarak brk
yenieri ile
hikayesini "Harp
Okulu'ndan sonra onu Sofya'da yarbay
rtbesi ile olarak grdm.
Ben o zamanlar Bulgar
(Meclisinde) milletvekili idim. Drt
Bulgaristan'daki Trkleri
temsil ediyorduk. Kendisiyle hemen
her zaman Bir
gn gene Mustafa Kemal'le birlikteydik.
bir kostml
baloya, devlet temsilcilerini
de milli giysiyle davet eder bir mektup
geldi. Hi unutmam, birdenbire gzleri
bana dnd ve sen
Bulgar treninde gezebiliyorsun.
istanbul'a git. Bana bir yenieri
kostm getir'
dedi. Bir de
Enver
hitap eder bir
mektup
istanbul'a
geldim,
kostm
ve dndm.
Baloya
beraber gittik.
Bu giysiyle
btn
kendine
ekiyordu ... "
- Roma lejyonerleri, Memluk1erin onlu
zendeki kle ordusu gibi- rneklerden soz
edilebilir mi? evet. Ama Trke
"yeni" ve "eri"den "yenieri"lik,
askerlik tarihi zgn bir
"eri"nin
"erik, diri, asker, alman,
nker"dir. eski szlkler-
de benzer var.
Yenieri nlenen askerlerin, Ka-
denen daimi ve cretli or-
dunun temel yaya
ncelikle belirtmek gerekir. Yine Trke bir
olan
"kul"u da asker demekti.
btn
ve
sorum-
luydular. Buna eyalet vali-
leri ve sancakbeyleri de denen
kendi gvenlik birliklerini
Yenieriler (yayalar) ve Sipahiler
lar) olmak zere iki ana Bu
da ocak denen blklerine
Yaya Ocaklar: Ye-
nieriler, Acemi Cebeciler, Top-
ular, Top Bir
de Sakalar
Vezneciler'deydi
sipahileri her ne kadar
ve tutsak kkenli olsalar da Yenierilerden
konumda ve daha Ama
etkinlikleri fazla Bu-
nun nedeni, at besledikleri iin bir
blklerinin de
Trakya ve Marmara yrelerindeki otlaklar-
da
Oysa Yenierilerin ve b-
yk Kent 1466'da
resmen payitaht olunca, Yenieri Orta-
byk bir blm de Edirne'den
Vezneciler'de Edir-
ne ndaki kimi Yenieri blkleri ise
II. Mustafa (1695-1703) dnemine
Sonradan Eski Oda-
OCAK-TEKKE

Yenierinin
inan

Tarihi rivayetler bir yana,
kkenli askerler,
sonradan olma

L _ ..
lar alacak olan ilk
Ttirklerin Vezneciler bu semtte
1400'lerin Yenieri
Aksaray'daki Yeni Odalar denen b-
yk Vezneciler'deki Eski
Odalar'da Acemi kuruldu.

ve talimine tahsis edilen Eski Odalar, ka-
31 olup odalar
iki 55
kerevet, 21 ardak, bir tekke, Orta Mescidi,
ve Acemi
IV. Murad (1623-1640) kadar
zeki, yetenekli olanlar
Saray Enderunu'ndaki Odalara aday
tirilmek zere Galata ve sa-
kabul ediliyordu.
ve Ocaklara aday
tiren talimhane konumundaki bu Ocak, 59
Orta (blk) olup yenieri
amirleri de Istanbul Ikincil
amirleri Meydan ve
idi. 1560'larda 7.745'e
Kazan
4 1481 24 Nisan 1512 2 Nisan 1589 1 Nisan 1600
ayaklanma
Yavuz'un clusu Ulufe Sipahi terr
ve
Fatih'in lmn ii. Bayezid'in Sipahiler, ake
kronolojisi
gizleyerek Cem'in tahta ulufe akesi yznden yznden eyleme
1446'da Edirne'de Buuktepe eylemiyle
gemesini amalayan taht mcadelesinde Hmayun'u geen sipahiler,
II. Mehmed' i Manisa'ya gnderip
Veziriazam Karamani Yavuz Selim'i Beylerbeyi
II. 2. kez tahta oturtan
Mehmed desteklediler; ii. Mehmed ile iddia edilen Yahudi
Yenierilerin son ayaklanma
katleden Yenieriler Bayezid'i tahttan Defterdar Mahmud Ester
ve sndrlmesi,
geirip ekilmeye Efendi iii. da
kendilerinin de
istanbul'da Yavuz oldu, idam edildi. idam edildi.
Ocak-
"nife-i
denilmesi ok
sonraki Masal Orhan
Gazi, Suluca Kara oturan
Veli'den, ordunun
ii n dua etmesini ve bir ad
O da dua ederken bir askerin
cbbesinin yeni arkaya
yeni eri olsun! Hak yzlerini ak,
gl, keskin, ldrc,
diyerek Orhan Gazi'den
ve ortaya nceki
bir kimlik. ve teki ilk
tarihileri bu ykye ve Yenierilerin Bekta-
Cevad
Murad Hdavendigar bir olan
o sonunda 2.375'e,
1706 L.860'a
Acemiler, talim odun gemile-
rinde, buz ve at mir!
larda Acemilere knye def-
terlerindeki gre ulufe
gibi iki kat giysi, sermeleri
iin de verilirdi. Yemeklerini kendi-
leri Yedi sren acemilik d-
neminde her trl silah
kullanabilir, itaatkar duruma
Trkeyi ve olarak Ye-
nieri ve Ocak ve Ortalara
17.
Kanunu uygulanamaz duruma gelince,
Acemi da bir battala
Buraya, Ocak emeklisi Yenierilerin,
kulu svarilerinin denen ocukla-
(aday) denen kyl
Bu ikinci evrede Ocak,
giderek ylesine yitirdi ki, kimileri
Yenierilere adeta klelik eder oldu-
lar. burada pazarda
Seyyid Mehmed'le kimi inan
kt ruhlar gibi Yenierileri etkilediklerini; daha
bir Yeni Odalar'da
94. Orta
post da yeni
istanbul'a kendi
yenieri
ferace giydirilen
dnnceye Yenierilerce konuk

kkenli Yenierilerin
ve dikkate
kurallara
zor

Necdet
Bunlara denirdi.
Son evrede askerlikle ilgileri kalma-
yan ve Acemi yerine denen bu
genler, idaresinde
saraylara odun
Yenieri nl
Aksaray Ahmediye'de, Tekke
ya da denen
ok bir toplanma da
olan Yeni Belgeler, bu

da, Yenieri blkleri
368 oda, 130
ardak, 69 kerevet, 90
talimhane, 20 bir orta
camii ile 4 tekke ve 158
gsteri-
yor. subayla-
ra mahsus ardaklardan
mutfaklar, kilerler
Her Oda
nnde, zerinde
odalblk
ile diyelim bir Allah'
trenlerde ve bir nce

Trke duaya "glbank" deni rdi. Tasavvufta da tekke-
lerinde ve Mevlevi da glbank okunurdu. Metni, gr
sesli bir yenierini n "glbank ekmek" deni rdi.
ekilmesi adetti . Glbank kimi kaynaklara gre Yenieri
avlusunda bulunan, kaynaklarda ise
meydana glbank zerine ekilirdi. Her
trenin bir ve o devirde tahtta hangi
varsa onun okunurdu. Elimizde bul unan yenieri
dan, 24 sene tahtta kalan Sultan i. Mahmud dnemi (1730-1754) ait
birinin tam metni gnmz Trkesiyle
Her sabah Blk ve Ortalarda et nce; tahta
geen clus drt defa ulufe
ve sefere nce glbank
(alarnet) bir mermer stun dikiliydi.
gelenek
mensup bu
bir Hmayun ve iinde
de taht kuruluydu.
bazen Yeni Odalara da sirayet eder, yanan
kadar blk
Yenibahe'de kurulan
Orta eksilmeler, Eski
Odalar'dan ve Gelibolu ge-
len genlerle ta-
bu yetimler
en Saray
ve da yedi
bir yntemiyle geenler
olurdu. 16. mevcudu,I 96
Orta (blk) olup bunun 101'i Yaya
"Allah Allah illailah, kuvvetli ve byk, gizleyenlerin gecelerin
ve gndzlerin sonsuz olan, ululuk ve kerem sahibi Allah 'tn
kr iin Allah birdir diye dua edelim.
Mutlu, halka fakir olanlara ma ve hissi besleyen Sultan
Sultan olan Sultan Mahmud Han hazretlerinin tahtta kutsal
zamanda ve tutku ile Allah birdir diye dua edelim. ncesi Kur'an
Kur'an ki gklerden iyi ile klnn farkInt gsteren kutsal
Eli kan, kan, Muhammed dini
ve gazi olanlar diyelim bir Allah. ncesi gaza, Allahtan,
kuvvet peygamberlerden; destek peygamberlerin ve sultant,
peygamberi ve sevglisinden. 0, ahirette de koruyucumuz olan,
Muhammed Ona da itenlikle Allah birdir
diyelim. Ve bln ulular, zamantn bekileri olan Oler'e Yediler'e
Muhammed Glbenki ve peygamber nuru olsun. Evliyantn en ulusu Ali
pirimiz Sultan Veli, erenler
evliyalar, gerekler iin ile itenlikle hu
diyelim hu."
ler (Cemaat), 61'i Blkller Blk-
leri), 34' Sekbanlar (Seymenler) idi. Her
kimi ya da
sz konusuydu.
bin olan Yenieri Kanuni
(1520-1566) dneminde 12 binde dondu-
Bu hesapa 196 Ortadan her biri
60-70 mevcutluydu. Yine 196 ye-
nierileri seilenler, Korucu ola-
rak Edirne ve Bursa
grevlendirilirlerdi.
yenieri
Sleymaniye'deki otururdu.
Kum denen bir avlu
ve talim evresinde harem
dairesi, ek olan bir
sonra gelen subaylar, Kul Ket-

Byk ve Kk
Hasekiler,
Kethdayeri,
Yenieri Efendisi
(Katip) idi. Orta
ise

deniyor; her

Vekilhar, Bayrakdar,

denen Or-
talardan
birden hizmet veren,
Yenieri 76. Cemaat'in
Talimhaneci, So-
lak gibi daha alt basamaklarda grevlileri

Meydan muharebelerinde merkezde
yer alan ve koruyan Yenieri-
lerin, sefere gitmedikleri zamanlarda Et
Ok Kum
ok ve tfek talimi
kanundu. Talimhane de ve spor ala-
duruma gre veya
dz yzl ok-yay, fitilli tfek, krde
balta ve zemberek, savunma iin de
kalkan saz al-
mak, nefesleri okumak, cenk ma-
anlatmak Ocak adetlerindendi.
zamanlar disiplin Kuralla-
ra uymayan yenieriye, yere
28-29 Eyll 1730 25 1807
Patrona Halil Mustafa
Patrona Halil'in Cedid
ayaklanmada,
Sadrazam eylemlerde,
Damat ve
kimi vezirler
cesetleri srklendi. terr sonucunda
Ahmed tahttan ekildi. Selim tahttan ekildi,
Mahmud clus etti. Mustafa clus etti.
Hakkak

hakk
hakikat
Ser-cebeci, 1
ancak Allah iledir" (Ve ma tevfiki illa billah)
mhrlerin l700' lerin
GARO KRKMAN
Y
enierilerin,
kadar
blk ve cemaatlerin
1. Yenierinin blk veya
cemaat remizi ve bulunanlar,
2. Sadece remiz bulunanlar,
3. usta, alemdar gibi
grev belirtenler.
kalan
mhrleri" ise tekilerden
daha byk ebatta, 39 mm
olup elips formundakilerin
ls 42 x 52 mmye
B unlardan 1721-1791 ara-
amblemIeriyle, bu amblemIere
belirtmeleri
gelenek Blklerin
ve cemaatlerin ok
yani "remiz" olarak
isimlendirilen amblemIeri
Bu remiz ve
ilk defa, Kont Luigi Fernando
Marsigli 1732'de
L'ttat Milita-
Kul Muhammed
i Silahdar,
1755.
herhangi bir
numara ve remize
ama silahdaran, sipahiyan
gibi dergahlar Bu
ire de L'ernpire Ottornan
Askeri Durumu)
eserde grrz. Marsigli' nin
"remiz"lerin bir
kendisinin ve bir
da mezar
ve objeler zerindeki remiz
bir
da -ki
dan diyebiliriz- tarif
zerine veya
Bahsi geen blk ve cemaat
remizlerinin yerlerden biri
Yenieri mhrleridir. zerindeki
izimlere gre
mmkndr:
dnemde mhrlerinin dev-
rin
hakk
Kul ibrahim, 1817.
e
ol
c.!l
16 1808 28 1821 16 Haziran 1826: Vaka-i Hayriye
Orduya Sona Tfekle talimi kabul etmeyip kazan
Cedid Ulufe iin Yenierilere
modern bir ayaklanan ve trl halk kutsal bayrak
ordu rezaletler sergileyerek Hseyin Topu
ve saraya ynelen Karacehennem
Alemdar Mustafa Yenieriler, halktan topa tuttular. Yenierilerin ldrld,
susuz kaanlar ii. Mahmud
etmek isteyen ldrmekten kknn buyurdu. Vaka-i
Yenieriler ayaklandI. ekinmediler. Hayriye denen olayla Yenierilik son buldu.
80 kadar sopa vurulur; kimileri
"merd-i "merd-i kale", "defter
Ocaktan cinayet

sonra denize
Bu infazdan sonra hisardan top
da usuldendi. Yenieriler bekir
veya Oturak-
lar (emekli)
da Ocak zabitlerinin
gzetiminde lenin terekesi
bedelinden borcu varsa denir, Kara
denen Orta konur; Bey-
burada biriken
nemadan ortak giderler len
Yenierilerin ailelerine bulunu-
lurdu.
Yavuz (1512-1520) padi-
oluruyla kimi Yenierilere evlen-
me izni bu da adet
denir; len
ulufesini her
6 donluk uha, 15 bez ve astar,
8 ake de verilirdi. l yenie-
rinin nan-haranlfodla-haran
denir, yani ekmek denirdi. Kul
Acemi
bozgun, rme
1582'yi izleyen itibaren,
veren herkesin yenieri bo-
srecine girildi. yle ki
cazibesi de
Giderek esnaf zmreleri de
yolunu buldular. Grece
Orta sabit tutulsa da, Blk mevcut-
Mahmud
gre, "yenieri-
yim" diyen 45 bin ama,
askerlikle ilgisi yoktu. Asker geinenler de
gitmeyen disiplinsiz Bu
nedenle yenilgiler, bozgunlar, kul ayaklan-
yinelenir
nlemlerle 17.
da de 18.
"esami edinip ulufe alma
edinmek mevcut 70-
- - - : :

blk ve
cemaat
Yenierilerin
dvme olarak
remizler, lmlerinden sonra
da
ile remiz

toplumu
ok kltr ve cemaatlerden
gl bir imparatorluk idi.
Bu imparatorluk iindeki grup ve cemaatler
kendilerine ait remizler

remizleri drt ana gruba gereki-
yor: Askeri ait yenieri remizleri,
tarikatlara ait remizler, esnaf ve sanatkarlara
ait remizler, dinsel cifrler (islami veya
Islami), vefkler.
Yenieri remizleri ise blk ve cemaat
remizleri olarak ikiye Yenieriler
mhrlerinde ve
remizler vcut-
na dvme olarak remizler,
lmlerinden sonra da
Nitekim sofa tezkiresi
yenierilik veya bir nevi kimlik
belgesinde de olarak ilgili
remizi yer Yenieri mezar
remizlerle ilgili belgeleri e mu-
kayesel i bi r deneme ilk defa 1979
Turgut Kut "lkemizde
ilk kez imal eden gerek
Davut'un ve
isimli makalesinde, 12 kitabe ile tulumba
atalkalafat alt
53. remzi siyah ay var.
Karacaahmet'teki mezarda 1757'de len
Bekir
remizlerle ilgili en eski ve en
ise (. 1974)
Milli Ktphane'de
halen halde bulunan 12 ci ltlik
kitabeler koleksiyonunda, bir remizli
da Bu mezar
remizler dikkate konuyla ilgili
en nemli kaynak kabul olan Comte
Marsigli ve Mahmut eserle-
rindeki remizlere grlr.
Yenieri remizleri, bayrak ve flamalarda,
cepken ve gmleklerde, brk-
lerde, barutluk ve kemerlerde, silahlarda,
orta (kap kacak, fener, kepe, ibrik)
zerinde, direklerinde, nemli evrakta,
zellikle sofa tezkerelerinde, mhrlerde,
kale ve Yenieri kahve-
hane ve kolluklarda
veya olarak bulunur.
bir da
Istanbul ve Edirne'deki blk ve cemaatlere
remizli mensup bu blk ve
L __ ve ve __
-

3 1
,:1',
a
pit nk
hangi blklerin mevcut da tamamen
tespit
Yenierilerin remizlerinin zaman zaman
(istihale veya remizler-
den stnlk remiz
konan yerin o blk veya cemaati n hkm
ve mhim
blk mensubu bir cema-
ate veya hadise
bunun remiz sebebiyet
bahsetlikleri
Yenieri remizlerinin blgesel hakimiyet
belirtisi olarak duvarlara, ve
stratejik noktalara bilhassa ka-
ile duvarlara izilmesi zellikle
istanbul'a mahsus adettir. Blk ve cemaat
remizlerinin bir zamanlarda
tamamen
ile remiz
Remizlerin ilk
devrine ait hem hem de tarihsel
ynden pek ehemmiyetlidir. Bu sebeple
remizli mezar toplayarak
edip remzi her
sene tasvirleriyle kronolojik gstererek
mhimdir.
Yenieri remizlerinin daha
nemli belgeleri sofa tezkireleridir. Renkli ve
havi halk da Ye-
nieri alameti olarak
bir eserde "put" olarak ifade
edilen bu belgelerin ns-
ulufe defterleri ve belgeler, ii.
Mahmut'un emriyle Ayasofya
Haseki hamam i
zerine renkli sofa tezkire-
lerinden Yenierilere verilen ve ailelerce
olan nshalar haricindekilerin
Sofa tezkireleri bu
yzden nadir ve ift remizl i olan-
ise ok daha nadirdir.
Yenieri remizleri haricinde bir grup
tarikat remizleridir. Tarikat Yenieri
remzi ise de yenieri
tarikat remzi grlmektedir.
Tarikat
gl, gl , el if ve lamelif gibi
remizler Esnaf ve
loncalar da kendilerinin alameti
remizler Vefk ve cifr remiz-
leri ise by ve fal konusunda
Mezar tezkireye
remizler olup,
iie
genler (Mhr
Sleyman), i ie
halkalar

hurufat (harf-
ler) ve
kkenli bir
ve sa-
meydana

Karacaahmet mezar
kitabesinde "Ziyaretten murad bi r
Bugn bana ise
zerinde 187x37 cm
bulunan mezarda, 1783'te len
Oflu Salih st
remiz, Nejat Eralp Bey
Askeri Mze'ye ve 1. ait
sofa tezkiresindekine ok benziyor.
80 bine; Ocak dzeninin bsbtn bozul-
III. Selim (1789-1807) dneminde
ve II. Mahmud'un (1808-1839) ilk
140 bine; kimi mevcudu da
2-3 bine dzeni, reddeden,
ikide bir ayaklanan Yenieri 18.
ikinci 1826'da Ocakla-
kabus ya-

Son kez 16 Haziran 1826'da ayakla-
nan Yenierilere II. Mahmud; Topu,
Top
ve
yzlerce yenieri kaanlar
topa tu-
Yenierilik rtbeleri
deyimleri ait ne
varsa imha Bu operasyonun Os-
tarihindeki Vaka-i Hayriye'dir.
350
1362-1826 464 boyunca
grece dzenini ve srdren Ye-
ve geleneklerini
bir askeri var
sorusu da akla akla
gc, silah ve sa-
olan; kimi dnemlerde on
binleri Yenieriler, gibi ok
zellikli ve zenli bir payitahtta ya da
byle 350 boyunca disiplin na-
Eylem ve
bu uzun zamana bu konudaki
grmemek
Yenieriler, 464 bir servenin

itaatkar, ama bazen nce onu ldrecek de-
recede de
aylarca iklim daya-
galibiyetler
bu askerlere dair

bakarak
tan; korkun estirdikleri
terr, son evredeki rezalet denebilecek
eylemlerini de fke duymaktan
kendilerini .
>0>
co
"o
c:
4. Cemaat 'e ait pirin
yan zerinde 4.
Yenieri Cemaati'nin remzi
cemaat ismi
33. ve 61. Blklerin remzini
ve lenger
Lengerin iki yerinde 61. Yenieri
iki yerinde ise 33.
remizleri defa
En alttaki rozetin iinde
"Ahmed
ibaresi ve hicri 1221 (1806) tarihi
mevcuttur. Bu lenger obje
zerinde iki blk remzinin yer
nem
izzet ... Trk folklor
ve yazar mr mddetince
Anadolu'nun drt bir toplayarak meydana
koleksiyon, 114 para ve pirin objeden
Yenieri leri n
31. ait kahve
gvdesinin her iki 31.
Yenieri remzi olan ve
onun hemen zerine de hangi yenieri
ait gsteren "Kef 31"
ibaresi mevcuttur.
Yenierinin
gndelik

Yenierilerin profesyonel
ve zel
bugn son
derece nadir bulunan
zamanda ait
blk veya cemaatlerin

64. Cemaat'in remzini tas
zerinde mevcut remzin 64. Cemaat'e
ait belirten sembol ancak
ismine dair bir yoktur.
ve seferdeyken kahve
sini, ibrik, tencere, sahan,
tepsi, tas, lenger, kan bakra, tabanca ve tfek
yarayan barutluk
gibi bulunuyor. Objelerin en nemli ne-
71. Cemaat'e ait pirin
her iki yan
zerinde 71. Yenieri Cemaati'nin
remzi "Cim 71"
cemaatin ve "Es-seyyid
Ali de sahibinin
ismi
31. ait pirin
her iki yan
zerinde 31. Yenieri
remzi
"Kef 31" ismi
st ise
hicri 1236 (1820) tarihi mevcuttur.
redeyse hepsinin zerinde ilgili Yenieri Orta veya Bl-
olan remzin ve ait askerin ismi ile
(veya o tasarrufuna tarihin
Koleksiyon gelecekte
ve bu alandaki byk dolduracak.
<5 _ ___________ ;;;.-______ =================-=--=--=-= ... = .. -:::-::.... . c::.::....:.:. -.::: --:::-.=--::: --::: -==-===-=-=-= .. __ .. _ . . - J

B
Ty: Yenieri
olan zabitlerden
Orta
Hasekileri ve Zabitleri yani
ile devecilerin tren
akse-

Bayraktar: Bunlara "Alemdar" da de-
nirdi. Yenieri orta, blk
ve cemaatlere ait olan
yenieriye denirdi.
"bete"dir ve "at-
maca, demektir.
o>
Yenieri askerleri iinde
intisap ge-
olanlara denirdi.
Brk:
1826' ya kadar Yenierilerin
(yaya askerlerin)resmi
yok. Beyaz keeden
imal edilen brkn tepe-
den omuz kadar uzanan
arka ise denirdi.
Yenieri
mai-
yeti ile birlikte
ve
resmi kabullerini

Sleymaniye' deki

grubunun ismi.
C ivelek: Yenieri
Orta ve Blklerin
olan gen neferlere
denirdi. en nemli grev
yzlerinin pee ile rtl
olarak
bu binalar
1826'da Yenieri
sonra Os-
ilmiye
olan
ve o tarihten sonra
olarak
Ases: Yenieri gvenli-
sorumlu neferlerine denirdi. Bun-
zamanda 28.
da olan idi.
bugnk emniyet
mdrdr.
idi.

yenieri
ve Blklerinin kendi
birlik tuvalet
denirdi . Dikkati ekmesi iin
bu "kubbe
kenef" ve "edephane" de denirdi.

veya birliklerine
yapmak gibi tehlikeli
iin gnll
birliklerdeki askerlere denirdi.
zabite ise

Yenieri orta ve blklerine
mensup askerlerin bir
tr.
E
Hi belediye
bakan yenieri
Bu bir grevi de
Eminn'ndeki ardak ve iske-
leIerine indirilen
gmrk ve nakledilmesiydi. Mer-
kezleri de bu blgeydi. da korku
salan yenieri blklerinin 56.
Blk gelirdi.
F
Yenieri
de e uygunsuz
halde grdklerini iin
mensup
da bulundururdu. ise
denirdi.
G
elibolu Gelibolu'daki Acemi
olan komutana
denirdi. bir
takdirde lene kadar "Gelibolu
olarak lmnn yerine
Acemi birinci
tayin edilirdi.
H
aseki: Sarayda harem
ve Enderun'da hizmette eskiyenle-
re; Yenieri da 14., 49., 66. ve
67. Ortalara "Haseki bu ortalara
mensup askerlere ise "Haseki" denirdi.
'
VE
alan
geip
nereye gitti?
i Yzlerce boyunca sadece
ve seferlerde
gndelik da nemli
bir yer edinen Yenierilere mahsus
uygulamalar, zaman iinde
deyim ve atasz
Drt yani
tren dzende
ve solunda bulunurlar ve "Hnkar
Hasekisi" olarak bilinirlerdi. ara-
en da
denirdi.
. .
I
stanbul Istanbul'daki Acemi
zabite
denirdi. Acemi
ve tayini ve grevden
ile saray odun
dnemler-
alan
geti Dilimize

belirten bir deyim olarak
bu sz,
kaynaklara gre yenieri
askerlerinin devlet otoritesi
ile
son are olarak Anadolu'ya

mmkn haller
iin O gnn
gre Istanbul'un
Rumeli Belgrad
Anadol u
ise skdar
Karacaahmet

bir
denirdi. Yenieri
blklerinden
herhangi birine
mensup bir

yk
bir
ticaret
gemisini para veya hara

gstermek iin,
mensup Orta, Blk
veya Cemaatin
demekti.
uygulamaya Istanbul'daki
nemli bina hatta
evreleyen n
zerindeki da
rastlamak mmknd.

Yenieri her Orta
ve yemek
iin bir veya birka
bulunurdu. Yenieriler blk
da kutsal kabul
ettikleri bu
Bu kazanlardan
bir de
denen bir kazan daha
ki hibir kaynakta
kesin olarak kaydedilmeyen
bu Sleymaniye'deki

sylenirdi. Kazan
efsanelerden biri de
yerine su

Yenieriler en
byk yemin, kazan zerine
edilen
yeminiydi.
Kazan devrildi
Yenieri

bir tabi rdir. Izzet
"Koyup
iki de bir i Kazan
devril di sndrd
beyti nin ikinci bu
ebced ile
tarihi Cumhuriyet' in
ilk tarihi
ele alarak
nl yazar M. Turhan Tan
da, Yenieri
hikaye ve
1939'da
Devri/en Kazan ismini

Kazan
Yenieriler isyan ettiklerinde
blklerine ait yemek
takarak
meydana
getirirlerdi. Byleli kle
en nemli
sembolleri nden biri olan
kazan olur,
Yenieriler saraya
tepkilerini belli ederlerdi. Bu
deyi m ocak ok
daha sonraki bile
devlete ve ynetime
belli eden
gruplar iin oldu.
: de de sorumlu
: tur.
"kulluku", ise
denirdi.
: Yenieri mensup
: yksek rtbeli zabitlerin
: Bu gelen
: beyaz tlbendin n "v"
: olan trne ise "atalkalafat" denirdi.
: Kulluk:
: iin yenieri orta ve blklerinden seilen
: askerlerin nbet karakollara
"kulluk"; bu noktalarda grevli askerlere
Seferde oldu-
Blkten yahut Ortadan firar
eden yenieri neferlerinin geri
getirildikten sonra cellada verilip idam
edildikleri ismidir. Bu ordu
kurulurdu.
Sleymaniye'deki
sadece Yenieri
hizmetle grevli 19 bl-
i
L'STA T

M I L I TAIR E
l'EMPI RE OTTOMAN.
LU rr-oo"u i .. DlC:Al)IUIC::I
fAI\ )1 L" CilMn OL' loi.\ ll' '' ;I. 1
u ..... n" . . .... f" ..
..... .............. ..
..... _ ........ H '. .. ..
.. . . .. . H ' . .. ,"' , .. " 00 "
' ...... -. .... -
, ... /i 1 i t.
L'etat Militaire de ok gravr, harita, ierir. Eserin Ft uhiit i
L'Empire Ottoman plan ve cetvel ierir. 1972'de Avusturya'da, Yenieri son gnleri
Yenieri 1?37'de Petersburg'daki Trke olarak ve ile ilgili nemli
bahseden en eski ve Fen ilimieri Akademisi ilk defa Genelkurmay kaynaklardan biridir. Bir
nemli kaynak, Kont Luigi tekrar olarak 1934'de ismi de, Risale-i .
Ferdinando Marsigli'nin kitap istanbul ktphanelerinde adet
eseridir. 1732'de Devleti'nin Zuhur ve Terakkisinden yazma olan eseri, 1834'te
Amsterdam'da byk 18. ilk Kadar len Fatih Efendi
boyda kitap iki kadar ordunun durumu Askeri Vaziyeti ismiyle Eser 2001 'de yeni
cilttir, toplam 352 ile ilgili bilgiler harflerle
en denirdi.
Bunu ikinci mehter ve nc mehter izli-
yordu. ordusunun resmi bandosu
olan "Mehterhane" ile ilgisi yoktur.
N
beti Yenieri: zellikle
kalelerde dnemlerinde
grev yapan yenierilere denirdi . Nbet
sresi ve bu sreyi dol-
duran komutanlar ve neferler
dnerlerdi.
O
rta Camii: Aksaray'daki
yenieri olan Yeni
Kanuni Sultan Sleyman devrinde ve
Maktul
camiidir. Yenieri
ile ilgili birok nemli Ocak ileri
gelenleri dzenlenen
da ve bu camide Daha sonra
ihtiyaca gre cami,
II. Mahmud'un emri ile
tamamen Ahmediye Ca-
mii ismi ile de bilinen bugnk cami ise
1902'de

O
lm Eri: Yenieri neferlerinden
serdengetilere verilen
bir ad.
P
enik: elde edilen esirler-
den birinin ordusuna
asker olarak zere seilerek
Acemi gnderilenIere "penik
bu kanuna ise "penik kanunu"
denirdi. Penik kanununa gre Acemi
gnderilmeye uygun olmayan
esirlerden ise "penik resmi" ismiyle vergi

R
emiz: cemaat ve blkleri-
her sembolune denir. 101
cemaat ve 61 her birinin
birer remzi ve bunlar tabur sancak-
cemaat ve blklerle
ilgili grlen yerlerine ve len
Yenierilerin mezar
S
ekban: Yenieri 65. Ce-
maati sekban meydana
geliyordu. Bu cemaate mensup neferlere
"sekban", ise
denirdi ki yenieri
veya seferde yerine
vekillet ederdi. Toplam 34 adet olan sek-
ban blklerinin bir geri kalan
blkleri ise yaya askerden
Seksoncu: Bunlara "samsoncu" da
denirdi. 71. Cemaat'indeki bu
neferler av gezilerini dzenler,
av partilerinin seferlerde ordunun
blgeyi korumak iin zel
olarak av kpeklerine
Bu kpeklere "samson" veya "sekson";
71. Cemaat'in ise
veya
denirdi ve Tophane'deydi.

uturban
veya "Deveci da denirdi.
101 cemaatten ilk
denirdi ve bu cemaatler siper kazmak ile
yk grevliydiler.
68. Cemaat'indeki
neferlere bu cemaatin
ise denirdi.
Acemi iin dev-

U
sta: "Yenieri da denir.
Yenierilerin kk rtbeli subayla-
II Mahmud'un
reformlar

U
Skt: Yenieri yksek
rtbeli zabitlerinin ve brkten
olarak evresi drt parmak eninde
evrili
kul: Yenierilerden
sipahi blklerine geenler-
den evlenip ocuk sahibi
denirdi.
hayattayken ileride kaydolmak iin
aday ve ulufesinden
Baba emekli olunca veya
lnce onun yerine
Y
enieri da
denirdi.
blgelerindeki btn yenieri birliklerinin
en rtbeli 16.
kadar Yenieri seilen
yenieri sonraki
ve kimselerden se-
ilmeye Hmayun'a
olmamakla birlikte, top-
sonra huzuruna
ve Resmi
bugn olan
yerindeki
Z
64. cemaat
mensup askerlere bunla-
orta ise
denirdi. mevcudu,
olmak zere toplam
400 neferden olu-

ss-i Zafer
Sahaflar i-zade Esad
Efendi kaleme
ve ii. Mahmud'un
emriyle devlet
en nemli Trke
kaynak.
aktaran Esad Efendi, neden
yeni bir ordu
de ikna edici bir dille
Kitapta
sonra srgne
gnderilen
isimleri de ilk
Tarih-i Askeri-i Osmani
iki ciltlik nemli bir
1882'de Harbiye
olan Ahmed Cevad
kaleme
Birinci cildi metin;
byk boyda ikinci ci ldi
ise metni destekleyen
ok tablo ve gravr bir
araya getiren bir albmdr.
KapuJrulu Ocaklan
ismail
iki ciltlik Acemi
ve Yenieri
en eserdir. 1943'te
1984 ve 1988'de
iki daha
eseri,
tarihten bu yana

Yenieriler
Ekrem Kou
kaleme ve 1964'te
Kou
336 eser,
gnn okuyucusuna hitabeden
bir slupla kaleme
popler bir metin
olmakla birlikte zengin
sahiptir.
1828'de
ikinci Kitap
Avrupa'da da ilgi
ve 1833'de Paris'te
olarak 2005'te
yeni harflerle
N
r:::
Mezar
II. Mahmud

.. .
Y
enieri 1826'da
tan sonra askerlerin
devam ettikleri hamamlar, kahve-
haneler, hibir iz
yok edildi.
Yenierilik tarihine tutacak
Eski ve Yeni Odalar ile
Sleymaniye'deki saklanan
yenieri belgeleri, masraf ve deme defter-
leri ile sofa tezkireleri saraydan gelen emir

2008'de
kalan 64. Cemaat'ten Osman
mezar
ismail
Karacaahmet'teki
mezar
kadar yerinde duruyordu.
Ve 1990'larda paralanan
geriye kalanlar .. .
bulu-
nan bir belgede, Yenieri geriye
kalan ile ilgili ilgin bilgiler
Belgede zetle, Yenierilerden kalan
Sultanahmet'te Ayasof}ra
olarak da bilinen Hurrem Sultan ifteha-
gtrlerek buradaki klhanlarda
iin dnemin izin
istenmektedir. Belgede
dair bir yok. sonraki tarihlerde
ve
bu gnler srd-
gstermektedir.
kaynaklar yenieri daha
bir alana yayarak Yenierilere ait
mezar bile dnemin II.
Mahmud'un emri ile kayde-
diyor. Buna gerek gerekse
Anadolu ve Rumeli me-
ok
da yenieri mezar
Bu konuda ilk yapan
o gnk ismiyle Umum
bir memurdu.
uzun seneler boyunca
ve binlerce yenie-
ri mezar ve bunlardan gerekli
grdklerini o gnn
1930'larda bu fo-
dnemlerine ve bl-
gelerine gre kataloglayarak
zere Trk Tarih Kurumu'na teslim
ti. Ama bu byk ne ki bir
trl
senelerin bu yana
zellikle genelinde
ok yenieri mezar
hala yerli yerinde ara-
dan bunca zaman gemesine en
yok grdm. Bir
vermek gerekirse, tespit edip
ve "yenieri mezar geneli iinde
kabul edilebilecek mezar yedi
binin zerindedir. 400'
ise sahibi olan yenierinin hayatta
iken mensubu Blk veya
olan remzi
Onca bymeye, istimlake
ve dzenleme
bu yksek
1826'dan sonra bir yenieri mezar

hi halde ye-
nieri mezar II. Mahmud'a
yenieri mezar birlikte
daha pek ok mezar
yok bile ...
1940'lardan itibaren iin
istimlak edilmesine karar verilen ilk alan-
lar, ne ki her biri birer belge
rinde olan mezar binlercesini
tarihi oldu ve
ve Karacaahmet gibi
eski nemli blmleri
ortadan
20 sene ncesine kadar yerinde duran
pek ok mezar bugn ya halde
yahut kadar betona, asfalta g-
ml. Szn tarihi mezar
yok eden birilerini bulmak iin
uzun bir zaman ve II.
Mahmud' a kadar gitmeye gerek yok. .
i
i
i
J
,
1
i
\
1
142 s.
911
II.
IMGE M G E

Trkiye'nin
Evrensel Nit elikte
Bir
1
2305.
14 TL
1980'11
Trkiye'de
SOSyal
I'
t
i

i

1
169S.
1011
t(O<1WI-
IstanbUl"
AnadolU'dan

imgeecurnet
r
or ut
orata
'
L Y imge ...
Serbest piyasa ekonomisinden
seenek retmeyen,
kazan
en yce olarak ven,
ve
bireysel olarak
neoliberal rzgara
tam yer alan
bir
1
2455.
1411 1
2395.
1411 1
303 s.
1811

YeniDnya
Dozeni

Moda iskelesi , 1967.
l800'ler
19. zel bir deniz
giyilen
plaja
ve pratik olmayan elbiseleriyle denize
giriyordu.
l890'lar
Deniz tek
paradan
Ancak hala
gndelik
Naylonlu
retilen
"mayo"lar vcuda tam
da
biraz daha ortaya

Bugnk biimiyle maya
ilk giysiler
1907' de ortaya
1946'da ise
bikini,
bomba etkisi
Reard zaten bu etkiyi
atmak iin,
eer denemeler
Byk Okyanus'taki
Bikini isminden

19l0'lar
Uzun eteklerden
kurtulan gen
plajlarda ilk defa
kolsuz jarse mayo
giymeye
Bacak
olsa da vcut
ortaya bu
tarz, plaj
devrim
mini etekli
mayolar daha
hatlara
1920'lerin yer
Esther Williams
ve Dorothy Lamour gibi
Hollywood
parlak deniz
yksek bacak kesimleriyle
vcut ortaya

Bikininin

bomba
R. SERTA
0.0 0.0 0.0
ayonun 102

vcudun
hangi
rtlmesi gerek-

sosyal bir tarih ile
Erkekler oldum "don-gmlek" ile
denize girerken, l800'l
da tesettr mayoyu ve
vcudu boydan boya kaplayan bir deniz
elbisesi ile Suyla temas edince
iini gstermeyecek kadar bir ku-
ile diye gl
bir elbisedir sanki bu ...
1940'lar
reticiler korse
teknolojisini
mayolara da
Sa
modellerini
korumak iin
boneleri
yapraklarla
ssleyen
hep
suyun
tutuyordu.
plajlar1a bu kum-
sevmesi ise, l800'lerin
rastlamakta. Omuzlardan dize, da
kaplayacak bir
iinde nceleri ve pelerinIerini
karmadan, elde kumsalda
lenen" bir sre sonra evredeki
erkeklerin yreklerini
madan eteklerini dizlerine kadar toplaya-
rak sahillerde suya ... Ama yine
dnemlerde, tutuculuk ve ahlak gste-
Kralie Victoria
denizde rahat yzebilmeleri
ve cinsi tahrik etmemeleri iin,
lar ancak denizin zerinde yzen soyunma
kabinini "zel yzme makineleri"
iinde denize
Avrupa'da 1900'l
1960'lar
Mayolar naylon ya da likra

retilmeye En
nemli i
gibi vcudu
1962'de ekilen James Bond
filminde Ursula Andress
beyaz
bikinisiyle denizden
izleyicileri bylyordu.
PrOf. Agr. Or. OSMAN CEVDET
.. ..
DE iz llE
BA!'lYO!..IlB.!
j Ueniz nedir? banyo!an,
t
na611
ve etkileri
ol Dr. Osman Cevdet
Fakltesi (Fizik Tedavi)

-g Deniz ve
Secit
Galata, 1930, 51 sayfa.
ocuklar denize girmelidir?
Doktor Ahmed Denize Kim/er
Girebilir, Deniz Menafii,
istanbUl, Matbaa-i Ktphane-i Cihan
1322/1 904, 58 sayfa.
ise, bugn ok ekici
gzkmese de

n ilan edeceklerinin sinyalleri
daha az
rtlmesi gerek-
ile giysiler diz ka-

biraz zerinde kalarak
iki deniz
fetlerine
Annette
zel mayosu
1900'lere

1920'lerin mayo

da (altta).
Mayonun haldeki
ise 1900'l 1907
Amerika'ya gelen y-
zc Annette mayosu bacak-
ve boynunu iin
mayonun milat
kemerli etek, kol
ve yaka
li tuvaletler terk edilir;
plaj iin zel

Kimi
i donu zerine kolsuz
fanila benzeri bir
fetle kendilerini serin
koynuna

da dize kadar inen bir
i donunu tamamlayan,
gr-
nml bzgill bir
elbise giymeye
Mayo ile
bale ise
1913'te bir devrim gibi

20. ilk ey-
dolarken, deniz giysileri
ilk raundu ka-
1930'larda mayolar
geerken, nce kollara,
da kalalara
giysiler klmeye
Bu anlamdaki ilk renkli mayo-
lar, dnyada ilk kez 30 Haziran
Moda 1958.
1930 tarihinde bu-
gnn yzc
mayolar, o tm bedeni-
ni Tek renk, tek para olan bu
deniz elbiseleri bir ekicilik ve
cazibe vcuduna.
1946 atom
denemeleri Byk
Okyanus'taki Bikini bir
da habercisiydi. moda-
Louis Reard, ilk kez 5 Temmuz 1946'da
Paris'te bu iki ve olduka
cretIcir mayosuna bu bombaya imada bu-
lunarak "bikini" beli
rakan ve o zamana gre "fevkaIade msteh-
ce n" bulunan bu mayo Vatikan
blgelerindeki
belediyeler da
sonunda Brigitte Bardot,
Ursula Andress, Raquel Welch gibi nl
aktislerle poplaritesi artan bikini, 70'li
Sreyya
'karaya girmek'
Sreyya gen Cumhuriyet
dneminde birok kltrel, sosyal,
ve spor nclk
olan Sreyya il men 8 Haziran
1946 tarihinde Florya'dan (1935) sonra
istanbul'un iki nci byk olarak
hizmete Maltepe'yle
sahi li simgesi ise,
o zamanlar 60 metre kadar
deniz iindeki kayalar zerine
"Bakireler Eski
Yunan mitoloji sinde evlenmek isteyen
gen Bakirel er
ziyaret ettikleri ve koca
efsanesinden esinlenerek bu
stunlar zerine bir
kubbe
Bakireler gnmzde
yi ne 60 metre mesafede.Ama denize
doldurulan
nedeniyle karaya ieriye 60 metre
mesafede! stelik kadar da
bir halde ...
LA 1'1, ,10f." IOFIII .....
i. ,
\., ,ro
II"" " ,11/., ''',I}. 11'/1'"'''11'''''''
{ .... i. ir- I .. I""
1 .. 1 ....... ". ,.41>11
Bakireler Mabedi, Sreyya
alameti
rekl am "ideal Plaj-
incisi" deniyor.
.;..:
~
' C>
.9
o
li..
NTV TARiH HAZiRAN 2009
, '
.. .... . .. ....... . ..... .. ..... .... .... ... ... . . . . .... . .... ..... . ......... .. ....... . ....... . .... ... . ....... . ... ..... ....... . . . . . . . . . ... ..
A Y E G L PARLAYAN
.. . . ....... .. . . .. . ...... .. ..... ... . .... .. ...... . . . . . .... . ..... . . .......... . .................... . . . ......... . .... ... . . ... . ...... . .............. .. .... ... ......... . ...... . . .. .. .. .. ...... .. .....
... . . .... . .. ... .... . .... . ........ ... ...... . .... . ............. . . . .. . . . .. . ....... . ....... . .. .. . . . ......... . ......... . .... . .. . ...... . ...... .. .... .... ..... .... .. .. . . . . ..... . . .. ..... ...... .. .... .
Sansre
32
T
rk sinema tarihinde sansre
topluca ilk eylem,
5 1977'de
gn sren
sesi tm
set nl oyuncu ve
ynetmenlere kadar bini sinema
emekisinin
Taksim devam
edem tarihi Hale Soygazi ve
Fikret Hakan da
neredeyse tam kadro
iin iki
da bugn "bir daha bunun gibisi
olmadL de sinemada bir sr
sorunla ama, protesto
ruhu bu kadar byk
eylemler o,
68 ruhunun diyorlar. O
zamanki telefonla kendisine
bildirdiklerinde Bodrum'da bulunan
Fikret Hakan hemen otobse
bugn biz o
yeniden iin kendisini
hasta
gibi.
Hale Soygazi ise 32 nce
Sinemaya en
byk tehdidinin o zamanlar sansrken
otosansre sylyor.
mer Uzun, Taksim
zorlu sonra
Moda'da zaman
1
973 Pazar gezmelerinden
birinde aile dostumuzun
objektifine
Yer, Moda ocuk Soldan
Dikran Gedik (1960),
babam Simon Gedik (1929), annem
Akabi Gedik (1940) ve ben (1965).
8 Haziran 2008'de bu defa
olarak yerde poz
resimde de sadece objektifin
kadar olan yeri grebiliyoruz. Ama
bizi eski ile yeni
yolculuklara ve eskinin
gzelliklerini hznle Tabii,
bugnn gzelliklerini de
iin ne kadar
olarak. ..
Gedik
65 nce bu ay, Mttefik
gler Nazi
Normandiya
sahillerinde
en grkemli kombine
amfibik ve hava indirme

4.308 gemi, 3.467 zel
9.901 uak
ve 2.876.439 asker; 2. Dnya
kaderine el
koymaya gidiyordu. Paris
80 gn sonra ama,
2 1945'te Berlin'i
eden oldu.
M. TANJU AKAD
ormandiya (Ope-
ration Overlord) 2. Dnya
en kritik olayla-
biridir. Mttefiklerin
durumunda
uzayabilir, ok
bir dnya
1944 byk
btn taraflarca biliniyordu.
lkesi Stalin, yana ya-
ikinci bir byk cephe istiyordu. Sa-
Almanya'ya
Avrupa'da rahat hareket edebilmek
iin hem hem de
rin Fransa'da gelecekti.
Churchill ise tam da bu nedenle operas-
Balkanlara
bir yandan da riskinden kor-
kuyordu. Ne var ki byk istila gleri
dev bir
geri
rahat nk o
gne kadar Alman birlikleri gte-
ki her yenmeyi
Durumun gsteren bir
yoktu. Churchill belki bu nedenle
daha da bekleyebi-
lirdi. ise zaferin en yolu-
nun tayin edici muharebeye ek-
mek hava
idi.
Sonuta oldu;
nk tm Mttefikleri onlar dona-
hatta besliyordu. te yandan kerhen
evet dedikleri seferine harcanan
esas muharebe olarak
dtikleri Normandiya'dan
" ,.. .

Milyonlarca ton betonla Atlan-
ti. k efsanesi
Almanlar iki noktada iindey-
di. Rommel Normandiya'ya
savunurken; cephesi ko-
von Rundstedt
Denizinin en dar geidinin Fransa
Pas de Calais'ye

ise hareket il-
giliydi. Rommd plajlarda
gryor; ilk 24 saatte
denize dklmezlerse zaferin
ileri sryordu. Ne var ki
na Atlantik engelleri
ve henz ok eksikti. Von Rund-
stedt ise geride tutulacak gl
kar hcumuyla pskr-
savundu. Hitler
daha uzun bu nceleri
daha sonra von
Rundstedt'in
Rommel her iki konuda da
Mrika'da Montgomery ile Mt-
tefik hareketine
izin Sonuta Hitler
Normandiya'daki 7. Ordu
kendisinden izin harekete
gemesini Ne var ki Calais'deki
15. Ordu'nun da Normandiya'ya intika-
li nlenmeliydi. Bu sebeple Mttefikler,
Pas de Calais'ye yapacak gster-
melik bir ordu kurarak en
generalleri Patton'u getirdiler. Bu ordu,
dinleyebile-
telsizleri ve maketlerden s-
leriyle, tarihin en aldatma-
Bu arada Mttefik
yerini belli etmeyecek

A i
a. K i T Artvindek, heye
N hakk,nd bir rap
. onnandiyada 'Al
h .. ' man ar
Ucuma
,
HAZiRAN \94
ORMANDIYA
gn olarak
6 Haziran'da (D-Day) hava berbat,
deniz Ama harekat
geciktirilemezdi. Almanlar ise
Mttefiklerin bu havada geleceklerini
tahmin etmiyordu.
tahrip
Haziran
patlayan byk

Mttefik
byk bir
sevketti.
karma ertelenirse med
cezirin bir sonraki uygun dnemine kadar
beklemek felaketli sonular
gemiler limanlara geri
iptal edilecek, askerler indirilip
tekrar kamplara dnecekti. Son anda bil-
olan yzbinlerce bu
olanak yoktu. Bu gergin-
lik tekrar ve belki de
ebediyen iptalolurdu.
Eisenhower
son defa ve "gidiyoruz" dedi. Felaket
durumunda tm
dair bir cebine
anda Rommel de "Mttefikler bu ha-
vada gelemezler" al-
7. ve 15. B
Ordular Grubu Almanya'ya
yola
5 Haziran gn gece itiba-
ren, 82. ve 101. Amerikan ve 6. hava
indirme tmenleri ve planrlerle
Normandiya'ya inmeye
yere ve bir sularda
byk bir bl-
m tam yem
oldu. Ancak geride kalanlar
ve kilit ele geirerek
ok Bir kk
muharebe ihti-
hareketini engellediler ve Alman

taktik resmin Bunlar
Mtefiklerin en sekin askerleriydi.
maketler kafa-
daha da Yoksa esas
yere mi
Ne var ki Alman 7. Ordusu sabah 03.00
durumu ve tam alarma
Bundan sonraki saatler Almanlar
geti. Rommel yolda,
von Rundstedt'in ise insiyatif-
sizdi. General JodI Hitler'i

L

ISieuX
ihtiyatlar
harekete geemiyordu. Sabah
06.30'dan itibaren Montgomery,
Caen ise daha
Carentan karaya
maya Mttefikler bu operasyon
iin 4.308 gemi, 3.467 zel
9.901 uak ve 2.876.439 personel tahsis
hatta bir de suni liman
lerdi.
Rommel'in tahmin
kilde saatlerde byk zorluklara
tutunabilen Mttefikler, bir
daha sklp Almanlar
birliklerini piyadenin
iin para para srmek zorunda
toplu taarruz
ise ancak gece hare-
ket edebiliyordu; nk hava hakimiyetini
kuran Mttefik
yi vuruyordu. Bu arada srlen Al-
man askerlerinin ya Rus cephesinde
y{lramayan, veya ok gen, hatta hasta
kadrolardan Sekin Waffen-
SS birlikleri bile "Hint Lejyonu"
gibi ekzotik elemanlar
17 Temmuz 1944'te
cepheyi gezen Rommel'in
Kaderin garip bir cilvesi, yerin
hemen ky de, Norman
olan ezeli rakibi Montgomery'nin
iken 20
Temmuz'da Hitler'e suikast giri-
Rommel'in da muhalif ge-
neraller geiyordu. Nekahat iznini
evinde geirirken kendisine getirilen zehiri
imekten aresi
Komuta etki-
Bunda o hengamede von
Rundstedt'in yerine von Kluge'nin atanma-
ve Hitler'in istifade her
maya da byktr. Buna
Normandiya Mttefik-
lerin ok daha uzun srd.
Her eviren duvarlar
ilerlenebiliyor-
du. Alman Tiger Mttefiklerin
dzinelerle
Ancak stn ve hava hakimiyeti
sonunda kabul ettirdi.

,. . .. .

* 4.414 Mttefiklerin ilk gn verdikleri l
* 15.000 Mttefikler'in ilk gnk toplam (l, esir)
* 9.000 Almanlann ilk gnk toplam (l, esir)
* 425.000 Nonnandiya muharebelerinin Amerikan,
Kanada ve Alman birliklerinin toplam
* 20.000 Muharebeler len sivil byk
blm, Mttefik hava sonucu meydana geldi)
Hitler'in taktik olarak dahi geri ekil-
meyi mutlak Alman
elini kolunu
Hitler'in emrine ekilenler hari,
yerde leceklerdi. Hit-
ler bu kuvvetleri harcarken Alman 7. Or-
dusunu bitirici taarruza (Unterneh-
men Lttich) iin gerekli
ki, bunda da
Ne var ki von Kluge'nin
aceleye getirerek 8
Mortain ve Avranches
da Montgomery Caen'da Alman
birliklerini tutarken, Normandiya'da
Patton 3. Ame-
rikan Ordusu Cotentin
By\ik

. .. . -....... -.
,
Normandiya'dan sonra
Berlin bllmecesi ...
"Sovyet taarruzunun il e 1944
gecikmesi gz nne
Ingiliz-Amerikan Berlin'e
Ordu'dan evvel giremezler miydi? 1944
ve ordul ar
Berlin'den hemen hemen
nnde 4.000 tankla milyon
Alman askeri ve nnde
1.600 tankla bir milyon Alman askleri
(John Erickson, The Road to Berlin)
... ve
"Berlin dlnn sonulanan
tereddtnn iki byk askeri
saiki Alman sokak
korkun maliyetinden duyulan
korku (Berlin'in Mttefi kl ere
100 bin askere
oysa Ruslar Berlin'in 300 bin
kaybettil er) ve kuvvetl eri mmkn
bir Pasifik cephesine aktarma
(Ernest Mandel, Ikinci Dnya

kuvvetleri imha edildi ve Mttefikler 25
1944'te, 80 gn sonra
Paris'e girdiler.
Eyll 1 -2 ay iinde bi-
Hollanda'da Mtte-
fiklerin zellikle Arnhem bozgunun-
dan sonra Almanlar mucizevi
bir Ardenlerde zaferin
bile gelerek sekiz ay daha

1944 Normandiya'da bu dra-
matik olurken, Ruslar
kadar Stalin bt-
ada durdu, ayaklanan Polon-
bekledi (VistUl
ancak 1945 ocak tekrar
harekete geecekti .

MURAT BELGE

ISTANBUL'UN
Murat Belge

bir Istanbul

...
Roma ve Bizans

kozmopolit ve
evresinden kendine has
mimarisi ve renkleriyle
belli
dnemleri ve eserleri yz
elliyi renkli
bir kaynak kitap.
-'-
MURAT BELGE
ressam Josse Lieferinxe!jn
ait tablosunda Saint
ve veba
Bugn "in tehdidi
dnya; uzun nedeni
bilinmeyen, aresi bulunamayan
inledi. Tarih boyunca

kaderinde daha fazla
etkili oldu. Son 2500 kitlesel
lm getiren felaketleri. ..
FATMAZLEN
M 431: nce tifo
dair bilinen en eski M 431
Yunan medeniyetinin en parlak dnemine
Uzun sren Pers glenerek Ati-
na, ilk yaran
bir "illet" yksek ve deri dkntleri
ile kramplar ve ishalle
ve ortalama yedi gn iinde lmle
boyunca koruyan bu 2006
arkeolojik ortaya ceset incelenmesi
sonucunda, byk ihtimalle tifo ortaya
onbinlerce lmne sebep
oldu, drt iinde nfusun te birini yok etti. li-
deri Perikles de kurbanlardan biriydi. ola-
rak Homeros'un da yer alan tifo,
kudretine lmcl bir darbe
165: "iek"
Bu olaydan 596 sonra, Roma ordu-
su Mezopotamya'dan dnerken,
askerlerin bir ok ge-
meden ciddi bir penesine
Roma'da, gnde bin lmeye
Felaket tam 15 srd ve toplam mil-
yon insan ld. Hekim Galen
tarif edilen muhtemelen iek has-

540: Ve veba
6. Bizans
Avrupa'ya Akdeniz'i
540 tarihin ilk kresel
Veba! liman
ri Pelusium'a (Bugnk Port Said geldi-
lcibusa dne-
cekti. gemilerle nce sonra
da Konstantinopolis'e ya-
pirelerle
giden askerlerle ticari ve as-
keri hareketliliklerle Avrupa'ya 542
gnde 10 bin insan lyor ve
lm Sokaklar ceset
doluydu, yetmiyordu. Veba
Hali'in Galata'da dev ukur-
lara her biri 70 bin ceset alan ukurlar da
zamanda doluyordu. Zengin-fakir herkesi et-
kileyen byk darbe
ticaret ekmek bulunmuyordu ve bir
da lyordu. Drt ay iinde nfusunun
yok sokaklar Justinian
da yakalananlar
1095: felaketi
13.
kadar sren Seferleri'nin iek sal-
ortaya stne te
birini kalan te birinde ise izler, yani
grmeyen gzler
1300'ler: Kara lmn
14. Seferleri sona
Avrupa'da byk ile Fransa
da 100 sryor, Bizans gten
Son zerinden 800
ki; bu uzun kara lm Avrupa'yaen ka-
geri dnd. deri kanama-
lara yol aan, doku lm ve gangrene yol
rengini siyaha dndryor
ve bu sebeple kara lm
olarak Bu ta-
zamanda kederli,
kasvetli bir lm de tasvir
ediyordu.
i svire Toggenburg'da 1411'de
"Toggenburg incili"nde
"kara lm" veba
Veba 18.
dek Avrupa'da etkisini
srdrd ve isvireli
ressam Arnold Bcklin'in
1898 tarihli tablosunda
yerini
Veba Orta Asya steplerinden ticaret bo-
yunca ilerledi 1334'te Karadeniz ze-
rinden bir kez daha a Liman
lerini vurdu; denizden ve karadan ticaret
izleyerek 1347'de
Kefe Ceneviz gemileri ile gelen veba,
Avrupa'ya Messina girdi.
srede neredeyse terke-
gibiydi. Bir iinde Sicilya'dan tm
Fransa'da Papa VI. Clement'in
Avignon'a
75 milyon kurban
pireli gemi-
lerle olsa bile, ve
gruplara bir
Kimi blgelerde nfusun yzde 90'dan
yok eden bu
btn 60 bin
tarihte en byk Boccaccio'nun
Decameron'unda tasvir ediliyordu. Venedik'te 100 bin l-
Londra'da da l 100
bindi.
felaket kitlesel bir cinnete yol ahlaki de-
aresizlik fke ve
nefrete Yahudiler, dilenciler,
ca katledilmeye Kilise aresizdi; durdu-
Din ve kutsal gnlerde ocuk-
lar bile herkes gibi lp gidiyordu. Buna mukabil,
gnahlcirlar iin yeryzne gazap ol-
ve sona sevgi ve
adaletle
ENDEMi Bir belli
bir blgede srekli grlyor

tropikal lkelerde endemiktir.
EPiDEMi Belli bir zaman
iinde ortaya
bir blgedeki
insanlar

grlen grip

PANDEMi bir
dnya
genelinde birok blgeyi/
lkeyi birden etkileyecek
kresel
1918'de
influenza
Bu hepsi enfeksiyon iin kulla-
Bir ne kadar olursa olsun, "insan-
dan insana" gemiyorsa, bu
kanser ya da kalp btn dnyada olmakla
birlikte hibir zaman epidemik ya da pandemik

Pieter Bruegel'in,
1562 tarihli
"lmn Zaferi"
tablosu.
Devitt Welsh'in veba, ve
tberkuloza vurgulayan
1918 tarihli poster
'"
NOW VENEREAL
co
...:
lm tevekklle kabullenen, hatta mitle bekleyenler de
Ykselen kadavra kokusunu hafifletmek iin ceset-
lerin iek demetleri cesetlerin
kokusuna dayanabilmek iin gibi maskeler takarak
hekimler ellerinden geleni ama onlar da di-
gibi lyordu. Veba sadece iinde Avrupa n-
fusunun 20-30 milyon ldrd. Dnya
genelinde ise tahminen 75 milyon can
1490: Frenginin
15. itibaren ortaya (frengi) tm
Avrupa'ya ve lmcl seyretti. Cinsel yoldan
Hayatta kalabilenlerde de
hayat boyu gemeyecek izler Sulananlar yine
kitlesel hareketleri,
yol ve kamp btn istikametlere
daha ve srklyordu.
1495 Almanya ve 1496
ve Hollanda'ya 1497 Vasco da tay-
mit Burnu'ndan teye 1498
Hindistan'da
1521: Bir silah olarak iek
1489 Ferdinand ve ordusu
Araplara Tifus Avrupa'daki ilk darbesini bu
ve kaderini bin
kaybeden tifuse 20 bin kurban
Yeni Dnya'da ise ve ayak basa-
19. byk kolera
j i
Devleti
"bize bir

1861 ve 1892'de
kavuran koleraya ciddi nlemler
Avrupa'dan uzman doktorlar,
ilalar bilimsel koruyucu
metotlar
N YZ ARKA YZ
1866 Kol era n yzde: " Abdlaziz Han,
ilelebet srsn - minnet
arka yzde ise soyu en ycesi - Byk
fideleri korur"
Hattat Abdlfettah Efendi, hakkak James Robertson, 36.6 mm. -a.
<ii
o
na kadar iek, tifs, kolera ve yoktu. Cortez,
beraberindeki
ordusundan daha gl iek
ve ne Azteklerin ne de yerlilerin
yoktu. geri pskrtlen Cortez ve or-
dusu, bir sonra 1521 Meksika'ya yeniden
yerliler ilk has-
lyordu; asker ve sivil nfusun neredeyse
11 sonra yine gemi-
leriyle giren ikinci yerle bir edecek,
18 milyon insan lecekti.
binlerce kaybetti. 1542'de Balkanlar-
daki tifse 30 bin kurban veren ordusu,
Avrupa ilerine ilediyordu. savunan
Avusturya ordusu da ve
30 bin asker Otuz (1618-1648)
ise sekiz milyon Alman veba ve tiflisten ld.
Veba Avrupa'da son kez 1720 vurdu.
bir milyon l yz kadar sonra,
Asya seferine 1855'te in ve Hindistandan
1894'te Hong Kong'a 12 milyon can
16. Tifs 1500'le-
rin ve Avrupa'da
hakimiyet kurmak iin Madrid
gemileri Napoli girdi-
tifs ve 11 bin asker
ld. ordusu da bundan ve 25
bin askerini kaybetti. Almanya tifs yine
illet-i vebadan gitti 1767'de istanbul
tarihlerde esir veba len
kimselere ait pek ok mezar hala grlyor. Yakup
gen len Ahmed
Yedi Emirler haziresinde bulunan 1767 tarihli
mezar "illet-i vebadan
MUZAFFER ALBAYRAK
en nemli tedbir, lkeye
Bunun iin
Kolera Hindistan ve hemen her limanlarda, tren karantinalar
zaman grlen bir iken, ve bunu standart hale getire-
1820'den itibaren bilmek iin Ko/era
Hindistan kkenli bir hasta- Nizamname bir
yolu zerinde lanarak zirveye
bulunan Devleti de bu her 1893-94 istanbulolmak ze-
seferinde nasibini Bu en re btn vilayetlerde kolerayla mcadelenin
ciddi sonular 1861-65 ve 1892-95 hususunda bilinlendir-
mek talimatnameler
sirayet etmesi
hemen her zaman iki yolla Hindis-
tan zerinden gelen gemiler, Basra
Krfezi veya yoluyla lke iine
toprakla-
etkin bir yol
da hac idi.
1861 grlen kolera, -
drt sene iinde Kuds, Girit, ve
Edirne'ye nihayet istanbul'u etkisine
Glkle binlerce
lmne sebep oldu ve byk korku
Devrin Sultan Abdlaziz,
yok edilmesinde gsteren le-
re verilmek zere "Kolera
bir madalya bile
1892-95 kolera
ise nceki ne gre daha bir
etkiledi, daha ok ldrd.
Yine Hindistan'dan kolera,
bu defa Rusya ve i ran zerin-
den Kolerayla uygulanacak
Kolera ile mcadelenin organize olarak yr-
tlmesi iin Umumiye Komisyo-
nu" bir komisyon izlenecek
yol ve kararlar bu komisyona havale
Avrupa'da kolera ile mcadelede
devletlerin tecrbelerinden
orada ilalar getir-
mcadelede almak
zere yine Avrupa'dan lkeye
davet Fransa'da kolera
tecrbe Doktor
Chantemis, ilalarla Eyll 1893'te
Trkiye'ye yine kolera ile
mcadelede Avusturya'dan
Doktor Karlinski , Almanya'dan Emerich
getirtilerek tecrbelerinden istifade
Fransa'da koleraya uygulanarak
olan talimat ve ynetmelikler
tercme edilerek lke ierisinde

istanbul'a su veren Belgrad
bentler
blgelere srekli denetim
kolera grlen evler
kardon Tedbirler en cra
saraya kadar tatbik edilmekteydi.
Hatta lke impa-
mektuplar bi le
dezenfekte edilmek iin etvden
(Ama etvden geen mrekkebin
ve yeniden zorunda
bundan
takip edebilmek ve kontrol
tutabilmek iin kolera gn gn
takip cetvelleri
sren mcadele sonucunda kolera
bertaraf ama binlerce kurban
Buna
19. son kole-
raya ve ciddi
tecrbe yoktur.
istanbul'da tutulan
bir kolera vukuat
cetveli. Buna gre
25 ve 26 1895
tarihlerinde yeni
vaka

.rJ, ....... 0;" i
_'_---... ': .1
-'-'</ -t . i' ,
__ ..... ",,'. ,'"
.,:1' "..... ................ " .... " ..... ;.j;.,; .. , ,1
... ... ... "_ ... . _,,... . ,,,,1
; ..... ."",i..iJ
1918 influenza
New York, Ellis
gmenler muayene ediliyor.
1918: gribi
ve
20. ve
1. Dnya tifs
150 binden
fazla insan 1918'de Rusya'da ortaya
ise birka iinde milyon kurban 1918'in mart
Dnya sonuna Kansas'ta bir
askeri kampta bir grip ay iinde
btn saracak, yeryz tarih boyunca en
lmcl
da lmcl seyreden ikinci
hi kimse
son derece seyrediyor,
tamamen bir 48 saatten
az bir zamanda ldrebiliyordu. Sokak-
ta sokakta len insanlardan
bahsediliyordu. grip gibi
yan ylesine bir tab-
loda ve ylesine seyrediyordu ki
"influenza" gribi,
nezlesi) akla bile ve-
geri Hekimler
aresizdi; antibiyotikler henz
virs henz izole
etkin bir yoktu. virsnn
insandan izolasyonu iin 1933'e kadar
beklemek gerekecekti.
devam et-
mekte olan kara ve gemi-
lerle kitlesel insan hareketlerine sebep
muhtemelen virsn
da
insanlarla her yana her lkeden
ve her sosyal insan
gribi bir bulmayan bir sre-
gribi gibi hi beklen-
medik bir sona erdi. 20.
gribine oranla ok daha hafif seyreden gribi" iki milyon
ve 1968 "Hong Kong gribi" ise bir milyon lmyle

1981: AIDS
B ugn iinde halen
devam eden pandemisi AIDS (Acquired
Immune Deficiency Syndrome) ise, ilk
kez 1981 beri 25 mil-
yon lmne sebep oldu. Gney
ve Mrika'da yzde 25'e en-
feksiyon ile AIDS halen pandemik.
Btn koruyucu nlemlere 2004
beri HIV (Human Immunode-
ficiency Virus) ile enfekte nfus yzde 50
ve 2007 2.1
milyon can BM tahminlerine gre
2025 kadar AIDS Hindistan'da 31
milyon, in'de 18 milyon ve Mrika'da
90-100 milyon can alabilir.
2009: Domuzdan

de dnya genelinde 40-50 mil- ABD Massachusetts'teki AIDS'le Komitesi'nin
yon lmne sebep oldu. 1919 1987 tarihli "AIDS dersini unutma."
Geen mart ise, Meksika'da
endstriyel domuz iftliklerinin bulun-
Veracruz eyaletinde grip
grlmeye
grip mevsimi
giderek artan insan
du; Mexico City'de yzlerce grip
ortaya ve nisan iinde bir
Tm

domuz gribi
riskine terrnal
kameralar var. Gney
Kore'deki Seul
Incheon
terrnal
kameraya
grnts.
Bu Teksas eyaletinde de grip grl-
d.
etkeninin "influenza N virsnn
larda domuzlarda grlen viral enfeksiyonun da msebbibi
olan "HINI" tipi kesinlik "domuz gribi-
swine flu" olarak Bu nisan sonunda
Dnya (WHO) bu bir pandemiye
bulunarak alarm dzeyini 5. seviyeye
(en stn bir ykseltiyordu; dnya yeni bir pandeminin
Geen ilk Amerika
18 lkeden daha domuz gribi bildiril-
ve toplam 31 lm teyit
Umut var Var
Genetik kken itibariyle virsn domuzlardan
fakat grip domuzdan insana insandan insana
geiyor; yani domuz insan Modern
ilerledi ve veba, tifs, kolera, gibi birok
bakteriyel aresi bulundu. Ama ne var ki mikro-
evrimi de devam ediyor. Tam koruyuculuk
son derece g ve kreselle-
dnya enfeksiyon daima durumda.
Modern ve hijyen da
tehlikesini henz bertaraf edemedi. Nfusun
yksek ve ilalara rezistans
mesi, eski yeni iin potansiyelini

Teorik olarak HIV virsnn bir mutasyon geir-
ve grip kadar kolay varsaysak, dnya mutlak
bir felakete srklenirdi. Ama yandan has-
yapma potansiyeli seleksiyonun bir sonucu olarak
zaman iinde nk lme gtren bir mikrop
zamanda kendi da oluyor. _
Sahaftan

nezlesi
14 bin insan
bi-insafane ebediyete gtrd'
- ..... 01'
.: '"

1
Dnya
bitimine patlak
veren ispanyol nezlesi
(i spanyol gribi-influenza)
Trkiye'ye de Bu
konuda biri Samsun'da (Raif
Hasan, ispanyal Nez/esi, Samsun,
1335/1919, 28
sayfa), istanbul'da olmak
zere iki kitap ispanyal
Nezlesi ikinci uzun bir
"i spanyol nezlesi
bir Bu
lutulmamak iin ne gibi areler
vehameti.
tutulduktan sonra
kurtulmak areleri var
Tedabir-i vakiye ve tahaffuziye. Bu
aid
ve istatistik. "
Kitaptan gre
eserin tarihlerde
istanbul'da pek ok

Eserin "Bi r iki sz"
ile nszde,
"istanbul 'umuz da frengi,
uyuz gibi
efrenciye ve cildiye hkm-
ferma olurken ve def'i
ve izalesi areleri
bunlara zamimeten bir de veba,
lekeli humma, ispanyol nezlesi
gibi ve mehalik illetl er
gsterdi" denilmektedir. Yine
blmn iinde "Geen sene bu
menhus nezle zuhur
ederek on drt bini mtecaviz
insan
1920'de Doktor gazetesi
sahibi ve sermuharriri Avanzade
M. Sleyman kaleme
i spanyo/ Hez/esi
kitap, "Bayezid'de Maliye
(Ferruhzadeler) pul,
kartpostal, ve kitab
ticarethanesi"nce
1920'de Evkaf
16
eser, 5 fiyatla .
bi-insafane alarak
ebediyete ifadesi yer

Kitapta bu
ihmal edilmeden gereken
tedbirler On
maddeden bu nlemler
iinde,
olanlarla sinema,
tiyatro ve pazar mahalleri,
kahvehanelere gitmemek;
almamak; etmemek;
temiz
tutmak; ksrrken mendil
kapamak; en ufak bir
hissinde doktora gitmek;
bir odaya gibi
tedbirleri bildirilmektedir.

iin milli
sinema ve
iin de polise

ilk kez semti
da verilen bilgiler
i r.
istanbullulara mmkn
kadar tavsiye
olunan eserde, niversitenin ve
sultani mekteplerinin on gn
tatil ifade edilmektedir.
ispanyol nezlesinin taun, veba gibi
bile mhim bir illet
syleyen
Avanzade Mehmed Sleyman,
eserini Hak mmet-i
islamiye ile Osmaniyeyi
her trl ktlk ve felaketten
korusun" diyerek bitirir.
Haziranda lmek Zor
Hasan Hseyin'in
haziran kayan

.
Ahmet Yusuf Ziya'ya
1931
Gurabahane-i Lak/akan eseri.
Orhan Kemal bir pazar gn Erol
ismindeki evde
bulamaz. Kartvizitini ve zerindeki
notuyla
Ahmed Ari f ,
Hasretinden Pranga/ar
Eskittim'i 1969'da

A
hmet
Hikmet, Orhan Kemal
ve Ahmed Arif. Btn
lmn
eli, ayda dokundu onlara: Haziran
Tarih 4 Haziran 1933. Ahmet
uzun bir sredir kalp ve bbreklerinden
O gn sonra birden
Doktoru gideli saat
Yeni Gzin
ayakla yere grerek
terlik vermek ister. terlik giymenin
syleyerek

Yakup Kadri Ah-
met doktorunun
bir an evvel lse de kurtulsa; n-
k her gn azap bin lme be-
. 1

\ ) \ if'!

J
Hikmet Sofya'da

1959'da Moskova'da
i simli
ARI F
HASRETINDEN PRANGALAR ESK/ TTIM
deldir" yazar. kitapta lm
haberini bir beklemesine
men de
lm fikriyle o kadar
mektedir ki onun gznde: ''Ahmet Ha-
hayat demekti. Bu forml haricinde
bir Ahmet tasavvur etmek, fizike
mmkn olmayan bi-
raraya toplamak gibi tabii
idrakin kabul bir
Ahmet en ciddi
eserlerden birini ve bence en gzelini
lmnden 67
sonra mrm Benim Bir Atef-
ti kitap,
ziyaret etmek istemesinin yksyle
daha son-
ra bir bulur.
arayan, ziyaret eden pek
Hasan Hseyin Korkmazgil'in 13
sonra
"Haziranda lmek Zor".
Hikmet'in lmyle di-
zeler, bir dostunun, Orhan Kemal'in
lmyle ve onun "gzel

gelirse
tepemde bir de
on nce
demek ki on sonra
demek ki sabah sabah
demek ki "manda gn"
demek ki bezi"
demek ki biber"
bir de Memet'in yz
bir de gzel istanbul
bir de "saman
bir de zlem
demek ki gt usta
yrek
N Hikmet 3 Haziran 1963
gazete ve al-
mak iin 1952'de geir-
kalp krizinden sonra hasta bir kalple
belki. Bursa mahpus-
hanesinde beri biliyordu
Nadir bir kitap Yakup Kadri'nin 1934'te
Ahmet
lmnden sonra yznden
mask var. kitap Macit
Gkberk' in Zahide
hediye nsha.

\9.";- '"
\ .,. b
kalbinin durumunu. Yine de son
lm daha bir ve dizcle-
rine ... lmnden birka ay nce
diyordu:
Bizim avludan kalkacak cenaze m?
indireceksiniz beni nc
kattan?
Asansre tabut,
Merdivenler
gazeteleri sonra kalbi
durdu. Sessizce ld. Sessizce, nk
seslerden korkarak
yataktan. Son Syleiimiz
o "Koridora
ve yerde grdm
seni. elinle yere
bir Trk usulnce
tekini hafife ileriye otu-
ruyordun. Beyaz ve bir
sakin yznn daha ilk sani-
yede
Hasan Hseyin devam ediyor:
var ki ter iinde
ben bu yk

3 haziran '63'
"
Hikmet'in cenazesi iki gn son-
ra Novadeviiy defnedildi. En
nl gml bu
ta, T urgenyev, ehov, Gogol ve Mayakovski
gibi yazar ve oldu.
Orhan Kemal'i beklerken Ercmend
Behzad Uiv, Orhan Murat
Hayati
Orhan Kemal'in cenazesini bekli yor.
ekip daha sonra imzalatan
nottaki tarihte
"bir gl
uzakta
bir gl
zerine
oralarda
bir eski gmtlkte
usta
bir gl
zerine
yanan
bir gl
... "
Hasan Hseyin'in bu ithaf
Orhan Kemal de 2 Haziran 1970'te ld.
Son iki ciddi bir bozu-
lan Orhan Kemal, hem gezi hem de tedavi
iin Bulgaristan'da yitirdi.
6 Haziran'da cenazesi zel bir arabay-
la getirildi. Eski
bir grup onu ve
ettiler. Er-
tesi gn Zincirlikuyu topra-
verildi. O da edebiyata,
Hikmet'in ynlendirmesiyle dzya-

Ahmed Arif de ld gn, 2 Hazi-
ran 1991'de. Anadolu' nun ve sev-
Ahmed Arif
gizlisinde bir can idin ki,
Kan geceye,
cellad,
Kemendi ... "
K.itap.::::::::::::::::::.::::::::::::::::::::: :::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::: :::: ::::::::: ::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::: ::::::::::::::::::::::::::.
Bizi
Trklerden

Yeditepe
403 sayfa, 20 TL
DERYATULGA
L
eyla eseriAlmanya'daki
imgesinin tarihsel kkeni-
ne gnderme yaparak
ve yazar bunu "Trk
denen edebi trn iinde irdeliyor.
Bu literatrn ve genel
olarak sonra, korkusu"
ve "ezeli gibi bu ka-
nallardan kamuoyuna r-
nekleri ile sunuluyor.
olarak zerinde
Martin Luther. Onun
ve zikzaklarla dolu
bilmeden, bugn bile geerli olan tep-
kileri anlamak mmkn Luther
Trklerin lanetIenmesi ta-
fikrini
"Her ev bir kilise, her baba bir rahiptir"
ile elele giden bu umul-
bir da imza
Leyla eseri ana, bir ek
ve iki de blmden 16
bir blm ve kita-
tamamlayan 12 de gravr var.
tarihi-
ne birinci blmn birinci
en Neticede Wolfgang
Gust gibi tarihi kendisi bile
kabul eden kaynak olarak kul-
lanmak, bu arada Almanca ok nemli
literatre iltifat etmemek bunun
sebebi.
"Birinin Trk
70 NlV TARiH HAZiRAN 2009
16. Trklere duadan medet
Alman
korusun
hkm dnemlerde,
anti -Trk zellikle dini bir tema olarak da
Lutherlin Alman
Trk imgesini kullanarak dini glendirmek
Az bilinen konuda nemli bir kitap.
Macaristan'da kylleri sren
olabilmesi iin yeter-
lidir" diyerek "ezeli olan Trk tip-
lemesinin izen nl Papa II. Pius'a
gnderme yaparak Trk'n devlet
ve kilise parmakla gsterilmesi-
ne halinin esas olan
halk bu "tehlike"ye pek
yenmek iin ta-
da gerekir" ilkesi o gnlerde
Bu Trklerin askeri
olmak zere olumlu zellikleri, bu arada
dinsel ve
Neticede din
devridir.
nc Martin Luther'e ay-
Biyografik veriler
sonra kendisinin Trkler ge-
nel Yenmek
zellikle inan alemine nfuz
etmek Luther'in gerek-
ten. Kendisi de provokatif
men, ucuz aksine, yalan
bilgilendirmeye O kadar ki
aresini
halk kitlelerine bile arar.
Luther'e gre
Trkleri insandan ok melek
sanabilir, ama buna kanmamak gerekir ...
Trkler Katoliklere benzerler;
onlar iin sadece kendi
gerek ise gln
... de insan
elinden bu ve insan
uyumundan bellidir ... Trk,
ve
dua etmeyi zorla dayatan ... "
Yazar bundan sonra, Luther'in ve-
rilere olarak
a. Trklerle b. Trklerle
mak gerekir c. Trkler asla yenilmezler,
rnekleri ile su-
nuyor.
Kitap son blmde ise devrin Katolik
ve Protestan semantik szgeten
geirerek didaktik bir form nemli
Almanca da ekte
Gerekli literatre zorluklar
da hesaba eserin bu az bilinen
konuyu okura nemli bir ba-
imza syleyebiliriz.
Dil olma-
zellikle dinsel kavramlarda
tercmelerde ufak
tefek dikkatsizlikler ise bizde
lektrlk kurumunun az
bir .
Trk svarilerince gt rlen, ve yorgunlukt an bir aile.
Trklere dualar

Korkut cesaretini. Demesin ki o: "Nerede

oturan:
Sznde dur, ver lkeye, ki seni hak

teklif eden: Himayen al
Sonsuza dek methetsinler
vaadeden: glenerek

Ismarlama ceza isteyen:
lyle fkeyle bi z bu
sonsuzlukta.
kendini
nk bizim gcmz senin olmadan bu
yetersiz ve
kakan:
Ama seni inkar bizi rahat
Onlar bizden ok senin

Trk' n senin emanetin olan Alman milletini tamamen yok
etmeye sylyoruz.
gibi yapan:
olan tarafa ve ok gidene; az kan dklerek ve
az zarar grerek merhametinle zafer

ILBER ORTAYLI
istanbul' dan
Sayfalar
istanbul, Dersaadet ya da Byzantion.
300 bir
Kltrlerin, dillerin ve dinlerin
byl bir dnya.
Cami/eri, kiliseleri,

Eyp', Sultanahmet'i, Hali'i
ve tarih kokan her
bu benzersiz
Prof. ilber rengarenk
bir isteyenlere ...
TURKUVAZ
KiTAP
info@turkuvazkitap.com.tr i www.turkuvazkitap.com.tr
Barbaros Bulvan No: 153 Kat: 8 Balmumcu - i
Tel: 0212 354 30 00 i Fax: 0212 288 50 67
NTV TARiH HAZi RAN 2009 73
:..: o
Anadolu'nun .... ...... .. .... .
. . . . . . . . . . . . . . ... . . . . .. .... .. . . . . . . . .... . . .... . . . . . . . . . . . . .. . ..... . .. .. ... . . ... .. . . . .. .... . ...... . . . . .. . . .. . . ... . . ... . .. . .. .... . . . . . ... . ... . . . .. .. .. ........ .. . . . . . .. . .. . . . . .. . ... ...... . . ..
manevi
Ede NTV Tarih'e
Osman Gazi isim verdi,
cisim verdi
Tasavvuf yoluna erenlerle olduk;
birdik pir olduk, ilimde derya, amelde yksek,
takva ve verada rnek olduk. Gazi'nin
400 selam ettik YOlumuza geldiler.
Allah cmlesinden ki, ata sz dinleyen
bu sayesinde; boy idik devlet olduk .

O
mr 120 olsa da,
hikayesi uzun ben-
cileyin Ede kulunuzun.
iin karga
misali, m-
rm Trkmen ise
uzunca ilim ve veli Ede
meclisi. meclisin her demi,
Trkmen soh-
bet halidir. birlik be-
raber cihan devleti
Birileri Konya havalisinden Adana; di-
-ki Karaman merkez
der yere. Merv
rini zikredenler de lakin Karaman
toyluk memlekettir.
Takviminize gre 1206 fani haya-
ta Karaman'da ilk Nec-
meddin ez-Zahidi'den Hanefi
Sonra ilinde Cema-
leddin el-Hasiri ve Sadreddin Sley-
man bin Ebul'iz gibi dnemin en byk
ilimIerinden tefsir ve hadis
tasavvufa meylettim uzunca bir sre. Hac
da ifa eyleyip Karaman'a dn-
dm.
o gnlerde kaderim.
Anadolu' nun sarp yollarda
ilerleyen yorgun ve Trkmen oba-
grnce grevime yneldim. Ey-
gzel amellere gzergah izmesi
iin Rabbime Trkmen
yollara
Yrmeliydim; usanma-
dan yorulmadan Trkmen
RUrllun
hatta yani o yeni
dnya kurulaca-
yere kadar yrmeliydim.
Tm bu yollar; nce Ahi
Evran, sonra
Veli yolu ve nihayet Mev-
lana Celaleddin-i Rumi,
Anadolu'daki Trkmenlere
edep
yeni giydirdiler.
Seluklu tarih sahne-
sinden ekilmek zere idi.
Velakin beyliklere blnp
paralanarak ciddi yara
olan Anadolu yeni-
den tesis bir elbette
nasip
Onlardan biri, boyunun nderi
Gazi'ydi. 0, Anadolu Seluklu
elbette kendisine mlk olarak
(Sagouda) ve civa-
ile yaylak olarak Domani'te
40 srdryordu.
burada iin bu u beyli-
kabul etmek, zehirli bir hedi-
yeyi almak gibiydi. Hemen dibinde Bizans
ile her an za-
manla cenkte
-

{
... _ ... " .. " i
c::
<:(
t
. .,
Mehmed Bey'in Hnername'sinde
Osman Gazi 'nin hkmdar
Gazi dirlik Bilecik
(Bele Kome) tekfurunu vergiye
uzun sredir blgesinde
ve huzur,
beni 30 obamla buraya getirdi.
kyn-
de bir zaviye kurdum. Gazi'yi
bu
birinde toy bir
o
13. sonu, 14.
Anadolu'daki pek
ok Trkmen
biri ve en
evresindeki

dikkatimi ekti.
gre kk Malhun Hatun iin
bekler
diye hitap olunan bu toy,
fikri ve zikri kuvvetli bir Alperen,
Mritlerin d-
varmadan dizinin stnde
zira yan gelip
daki Kerim'e addeder-
Bir gece halvet ierisinde
ii geip bir rya Dursun Fakih bu
bana ki, hayretten

fev fev gelir glgesine
glgesine huzur, refah ve hakim
Cennetten bir baheyi
devletimizi haberdar
toy beyimizin byten do-
lunay, benim bedenimden bir para,
Malhun Hatun idi.
a gereken devleti,
mefkUresini telkin eyledim.
hatun eyledi, beni baba ..
Seluklu'nun teslim olup,
Sultan III. da Isfahan'da
haberi gelince, Yarhisar ve Bi-
lecik 1299
Dursun Fakih'i Osman Gazi'ye gnderip,
bu defa iin hut-
be ilettim. Dedim ki,
"Seluklu diye bir yok gayri ve bundan
byle olmayacak; Trkmenlerin,
Anadolu ve Rum'un mesuliyeti,
sensin, senin boyundan gelenler. zerine
vazifeyi yap ve kur devletini."
Gaziler fetihten fetihe
idaresi, adaleti, can ve mal emniyeti de
ve
buralara medrese, tekke, zaYiye,
ve hayrat messeseleri edildi. Osma-
Orhan Gazi'nin da ele ge-
kendisine son nefesi-
ni huzur ierisinde verdi.
Biz de Bilecik'e (Karaa-
kyne zaYiyemize ekildik ve sema-
seyre
Hakk'
Hicri 726, miladi 1326
idi.
Osman Gazi'nin
benim
bir nur ile
sonra
ykselen nurlu bir hilalin do-
lunaya ve kendi
bedenine
bu rahmetin ken-
di koca bir
olup dal budak
bu-
lutlara kklerinin
seyrey-
Drt yana rahmet ve
nur bu koca
glgesinde sular,
otlaklar, mmbit tarlalar
ve zerlerinde mutlu insanlar
ovalar,
nehirler, . . Orhan Gazi Camii ve Edebali Trbesi, eski Bilecik'ten kalan iki
cihan hakimiyeti,
kudretli devlet ve nizam ide-
allmiz manevi
ve
cihat ruhundan
temerkz eden gaza ruhu
ve Trkmen ba-
Rum,
Rum ... " himme-
tiyle ykseldi; camiler, med-
reseler, tekkeler
Rumeli'ye da-
byd,
.
.... ... .............. ................................................................. .......................... ......................................................................................................................... .
SEYAHATNAME/ iZMiT
W.H. Bartlett'in
gravrnde
19. izmit.
Evlerin ensesi
zeri
C
uma gn
elbisemizi gemiye koyduk. Cuma
iskeledeki Ahi elebi
Camii'nde sonra ge-
miye binerek poyraz Dil
geldik. Burada Konya, Halep,
tccar ve yolcular at
binip Hersek Dili'ne
geerler. Krfezin nihayetinde
mil kadar krek ekerek liman havada
Suyu menziline geldik.
Cmle lebi-
deryada kurarak zevk ve sefaya ko-
yulduk. Buradaki mshil suyu imesine her
sene kiraz mevsiminde ve di-
binlerce birikip
kurarlar. Bir saz ve yeme ve ime
alemi olur ki gn gece srer. Tfek
ve dil ile
faside mbtela olanlar
burada gn mshil imesinden

caddesi denen (kervan yolundan) iki
(gnlk) yoldu. Marmara-Krfez su yolundan da yelkenli,
krekli deniz yine iki gnde
76 NTV TARi H HAZiRAN 2009
ierler. safra sevda, balgam, kara
balgam . .. sanki yeniden hayat bu-
lurlar.
Buradan hareketle Zeytinbur-
nu kylerinin getik. Yamalarda
kyler var. Krfezin iki
ki mamureleri ederek sekiz saatte
kalesine burada
kaleden bir burla bir bam kal-
Orhan
Gazi 831'de Hala drt
ve tek byk bir kule
zengin ekseriya ke-
reste ticareti yaparlar. Bunlar trl
haririye giyerler. cmle
bin yz mkellef ve mzeyyen tabaka
tabaka baheli, kiremit rtl
evler Byk en mun-
Fatihi Murad
ki bahelidir. Bahe ve iki yz
kadar vazifelidir. Sara-
Kiraz mevsimi
ikinci evresi olan
haremiyle Anadolu saray ve ger,
esnaf da korulara giderek gnlerce
II Gelenin gidenin
Pertev
bin yz
dkkan
evlerin pencereleri
deryaya bakar.
Sokaklar
beyaz
suyu latif, cana
yzleri de r. II
ve Serdar Solak
23 mahalleden
biri Yahudilerindir. 23 Caminin en eskisi
iindeki Kanuni veziri
Pertev Mimar Sinan'a
Mahkeme Camii'dir.
en de Pertev
Mihman Gelenin gidenin konak-
70 ocak toloz (tonoz) kubbeli
kargir bin yz
da kahvehane-
ler ki her biri pek usta
Tersane-i amire, Hnkar
evlerin pencereleri
deryaya bakar. Sokaklar
tan beyaz Evlerin ensesi
zeri de
suyu latif, cana yzleri de

denizi" derler ki iinde insan kaybolur.
ser ulu on
bin koyun glgelenir. Ormanlarda elli
boyunda apa direk keserler. Rumeli ve bal-
van direkleri Kesilenleri bien
suyla dndrlr .
Seyahatname, C. II,
1314, sS.60-6S'ten.
At
ve hayvanlarla dnemlerde
Hali, Krfez yk ve binek
byk
aB

Atili: N'alide
Oltu Rus Kilisesi
ATiK VAli DE KLlivESi
Cami, depo, hapishane,
okul ve sanat merkezi
ubbeler
nl
siluetinin
Anadolu bir Mimar
Sinan eseridir.
1570'te 1583'te
II. Selim'in III.
annesi Nurbanu
Sultan' klliye,
semtinde,
beton lnn bir
vaha gibi. Cami, medrese,
imaret, kervansaray ve
hamamdan klliyenin
en iyi
avlusunda ulu
Atik Valide Camii'dir.
Sedef ve
ve pencere kubbe
ve kemerlerdeki kalem
dneminden kalan
minberi, mihrap
inileri ve dinginlik veren
evresinden etkilenmemek
mmkn
Klliyeyi
blmlerin hikayesi ise
ok uzun. Bu blmler
III. Selim
1865'e dek
1927'ye kadar da
hastanesi olarak
1935 Gmrk
ve Tekel
devredilerek yaprak ttn
atlyesi 1976
ise Genel

bir blm
zamana kadar nl
Cezaevi'ydi; bir da
Hatip Lisesi olarak
hizmet veriyordu. Btn bu
badireleri bir atlatan
en sonunda Marmara
niversitesi Gzel Sanatlar
Fakltesi'ne bir sanat merkezi
iin verildi.
Atik Valide Camii'ni n
hemen hazire.
skdar iskelesi
.\,?1>t'4:.
f6e\r.ar-o.
Efendi Caddesi

q.", Atik Valide
Klliyesi
O
.

D skdar
Cami
ziyarete sadece
grebilirsiniz.
m Aptullah Kuran, Mimar Sinan, Hrriyet
1986.
. ... ....... ....... .. .......... ................... . .
ALEXANDREiA TROAS
anakkale'den
Makedonya'ya
yk
kendisi ve daha sonra
Alexandreia
birok kent

iin, antik Troas blgesindeki
bu kente Alexandreia Troas

Kent, M 4.
sonunda
Antigonos
ve ilk
olarak Antigoneia olarak

en nemli ama, Trakya
karayolunu kullanmadan
Makedonya ile Troas blgesi

bir liman kenti
Antigonos'un lmnden
sonra yreye egemen
olan Kral Lysmakhos,
kentin
Alexandreia Troas'a
Kent en
zengin ve grkemli
Roma
dneminde
Alexandreia Troas,
alan Anadolu'daki
en byk kentlerden biri.
Dalyan kynn
hemen gneyindeki antik
limandan Teknelere
yklenmek zere
devasa antik bir
blm, gml
olsa da grlebilir. Sahilin
i kentin
gnmze en
grkemli Herodes
Atticus Hemen
antik
zemini ve da
gn yzne
zeytinliklerle
araziye Tiyatro,
stadium ve izleri
belirgin. ierilerde,
sur kalan
blgesinde kentin
nekropoln ok
mezar da
araziye durumda.
Kumburun.
Meci diye

Geyikli e

.
Troas

Uluky

D anakkale Dalyan
birbirinden
ok uzakta; arabaya var.
Y.M. Cook, The Troad: An Archaeological
and Topographical Study, Oxford University
Press, 1974 Troya: Efsane ife Gerek Bir
Kente Yolculuk, Kredi 2002.
EGRI MiNARE
Hafif Seluklu tarihi
Minare, 1973'te el i k
halat larl a
ALACAHisAR
ksaray il merkezinde
bulunan, Seluklu
1. Keyhsrev

Minare,

halk
minare" olarak da
Minare caminin ana
ve kitabesi gnmze
Bu yzden mimari
ve ssleme zellikleri dikkate
1221-1236
tarihlendirilir. Drt bir
kaide zerine
silindirik gvdesi Horasan

bir silme, gvdeyi ikiye
Bizans
sminden bir kale
da, Alacahisar

Demre ilesinin
kaplayan ormanlar
gizli bir

zerindeki motiflerde ve
bezerne tekniklerinde, yreye
zgn nitelikler grnse de
Lykia- Konstantiniyye
gzlemlenebilmektedir.
tamamen
bler. Alt zikzak
bezemeler, st ise
-byk mavi,
inilerle Tepeye

92 basamakla
ynnde gzle fark
edilir derecede ama
nedeni bilinmemektedir.
Yre
gre ise minare sonradan
mimar
gstermek iin zellikle
bu
Buna 36 nce
tehlikesine
gvdesinden yere
elik halatlarla

Kilisenin i

mimari bir detay.
ve definecilerin

zahmetli de
olsa, ve tarihin
bu zel yer,
tarih mutlaka
hedefi kilise Bir tepe
zerindeki kilisenin
devasa, yekpare bir kaya
ktlesinin zenle
Bylece
bu gnmze

olsa da,
izleri ve
grlebilir durumda. Kesin
tarihi bilinememekle
beraber, 6.
tarihlendirmektedir.
Kiliseyi nemli
Konstantiniyye'deki
dinsel mimari zelliklerin
Anadolu'daki etkilerini
evreye Kilisenin mimari si Anadolu'daki rnekl erden
e

O Aksaray
'
Minare'- eNide
ii Aksaray Merkez
Kapadokya'da gnnck
ok yer var ; yine de genel
izginin ve yrenin az
bilinen da vakit
Temel Bayrak, H, Murat
Minarenin Statik Analizi, Aksaray
niversitesi Mhendislik Fakltesi Jeodezi ve
Fotogrametri Blm' M, Grr,
"Aksaray'da Anadolu Seluklu Dneminde
iki Minare", ilgi, istanbul 2002, E,M,
etintrk, Aksaray ve evresindeki Trk
Eserleri, Ankara niversitesi doktora tezi , 1986,
,/
Alacahi sar
O
,
Yavu "O#" Demre
". .

ii Antalya Demre
yksek bir arabaya
var; Karabel kynden
itibaren bozuk bir toprak yol sizi
bekliyor' Mutlaka yreden yerel rehber
bulun; yn belirten hibir tabela yok ve
ok sapak var.
Sema ' Lykia'da Alacahisar Kilisesinin
Kibori um Kemerleri", Hacettepe niversdesi
Edebiyat Faknesi Dergisi, Cilt 20, 1, 2003.
OL TU RUS KiLisESi
anlar Ruslar iin

Rus sonucunda
Ayastefanos
ile Oltu Rusya'ya
Ruslar 1917
Devrimi' ne kadar
ellerinde
Bu dnemin en nemli izi ise

Oltu iin
kilise Ha
gnmze
neredeyse
ve cephesinde birer
an kulesi var. Sadece
kulenin rts
durumda. anlar Erzurum
Mzesi'ne Drt
olan
cephesinde. Kilisenin ii,
aksine tahrip
zellikle 2002'de
bilinmeyen bir sebepten
tahribat daha da
zerinde herhangi bir
kitabe
bilgiye sahip
Kilise byk
bir dnemin
Oltu'daki sessiz gibi.
Ardahan
Artvi n e
Yusufeli

dO
,tu
Kars

Oltu Rus
Kilisesi

Erzurum

ii Erzurum Oltu

en iyisini burada
emin olun.
Grsoy Solmaz, Erzurum ile ve
Kylerindeki Tarihi Erzurum 2003.
LAooiKEiA
Bir antik kent yeniden
MAVGA KALESi
enizli' nin merkezine

gnmzde
Pamukkale ve Hierapolis'in
glgesinde ve ihmal
drt drtlk bir antik
kent Antik kaynaklara
gre Laodikeia, Diospolis ve
daha sonra Rhoas daha
eski zerine
Bu dneme ait
buluntular kentin

ortaya
ve M 3500'lere

Bugn grlen Helenistik
kent ise Seleukoslar II.
Antiokhos
kralie Laodikeia M
3.
Sadece bir kule yeter
ut'a Kozlar
hemen
eski
merkezinde,
ok sarp ve korkutucu
uurumlarla evrili
zerinde bulunuyor. Tam bir
kale olan bu
zerinde sadece daire
bir kule var. Bunun
herhangi bir
savunma edilmeye
ihtiya
grnce bunun
de Hibir yerden
olmayan kalenin
ktleye, belki
de ancak
bir kpryle
zerindeki
kitabeye gre kulenin 13.
A1aeddin
Keykubat

Bu dnemde Anadolu'da
birden ok Laodikeia isimli
kent bu

ismiyle ve Lykos
(Laodikeia ad
Lycum) Kent, M
190'da Magnesia ve
M 188'de
Apameia (Dinar)
kadar Seleukoslar'da
M 153'e kadar Bergama
M
129'da ise Roma ynetimine
Kente
veren kralie Laodikeia, Roma
dneminde de kentin koruyucu
olarak kabul
Birok defa depremle
kent, her seferinde tekrar
da 7.
Kale evresinde ve evre
hem hem
de insan eliyle kimi
yerlerde koridorlarla
birbirine
daha eski
savunma
olan kule.
byk deprem
terk
Uzun tahrip edilen
son

ve Helenistik

. Pamukkale

Korucuk
Eskihisar e O
Laodikeia

1'( Denizli
ll .
ii Denizli Goncah
Arazi
giyirn; toprak
yryeceksiniz.
00 C. M. 'Laodikeia Antik
Kenti Su ve Sistemi", Ada/ya
/X,2006.
bir izleri olabilir.
Mavga kalesi, Anadolu
tarihinin ok fazla
bilgi sahibi
en etkileyici ve
rneklerinden biridir.
Ortaky

Mut

O. Kozlar
Mavga Kalesi
Esenay
Kelceky

IJ Mersin Mut
Kozlar Mut'un
sayfiyesi gibidir; yaylada her trl
Yaylaya
yerel bulunuyor Kozlar
Otel: O 324 776 02 25.
NTVTARiH HAZiRAN 2009 81
Cahillikler Tarihi .... .. .... ....... ........ ....... ............. ......... ........... ... ....... ... ..... .... ........ .... .
Devleti
ynetiliyordu
siyaset ynetiyordu

Devleti'nin
bir devleti
iddia
etmek,
Devleti' ni hi
da ne
hi bilmernek
demektir. Bir kere
modernlik ncesinin bir tr
"medeni kanunu"
nedeniyle, siyaset
herhangi
bir kural getirmez. Bu
yzden Devleti de
1841 'de tedavl e
yzde 12 f aizli ilk
mat bu kaime (solda).
Lambert de Vos'un 1574
tarihli albmnden
resmi

dahil olmak zere,
dnemlerde Mslman
yneten
devletlerin hibiri
devleti"
Bununla birlikte
tarihinde btn
devletlerden, ilimlerinin
destekleri

ve toplumun gre

da herhangi
bir ihlal etmemesi
Bunun sonucunda,
Snni
egemen btn
devletler, devlet ideolojilerinin
bir olarak, btn
uygun
vurgulamaya zen

Tahmin gibi,
siyasi
ihlal de
Bu tr ortaya
ne
ve neyin
neyin
karar veren ilimlerinin
son kertede birer "devlet
memuru" nedeniyle
mmkn Yani
devletler her istediklerini,
olsa bile
hatta
da uygun
fetvalar verecek ilimler

Devleti'nin srekli
iktisat
bulunan narh,
alimlerinin
bir
biimde,
devlete vergi vererek
o devletin
(zimmilerin)
Mslman edilmesi

yz elli fazla
Yine

kabul edilen faiz
toplumunda ok
gibi, birok
Mslman
nakit para bile

Bu yzden, iki sonuca
birincisi,
siyasete

syleyerek uyaran Yavuz
Sultan Selim yola
genelde
zelde de

siyasetin alanlar

sonu ise, siyasetle
halinde,
daha siyasetin
sonular
halinde son sz
siyasetin yani
siyaseti siyasetin

Elektrik
zellikle 17.
ve 18.
itibaren, retiminden
kontrolnden
kadar pek ok
ynyle konu
Bu
biri de ve
astronom Stephen Gray.
Elektrik zerine
deneyler sonucu insan
vcudunun
anlayan Gray, bu amala
ele ele ya da
metal bir cetvel veya
telle iki gencin
bir dzenek kurdu.
ilk verilen elektrik,
elektrostatik g
bu

fikrinin de ince bir parodisini
sunuyordu. en iyi
sembolize eden
ortaya gibi,

sahibi ise, Georg Mathias
Bose idi. Onun "Vens

--_.-
Electrificata" olarak da
bilinen eseri Elektrik
"interaktif" bir
salon gsterisiydi. Bose'nin
dzenekte; ekici bir
bir platform
zerinde durur ve gizlice
statik elektrikle yklenirdi;
yeni gelen konuklar onu
ya da ona
gl elektrik

Elektrik zaman
ierisinde uygulama
de ortaya
Hatta "elektrik
partileri" dzenlenmeye bile
Bu gsteriler;
18. erkek ve
erotik-duygusal
bir simgesi olarak
da
Serhat Kk
83
ay ay
Bir zamanlar "kurabiye",
ya da "ay diye
kabakgillerden karpuz, yaz
birlikte yeniden ...
eski yerinde ama,
sokak ve hemen her semtte
kurulan kavun, karpuz sergileri
Olgun ve lezzetli bir
karpuzu kesmeden semenin kolay
yolunu Sermet Muhtar Alus'un,
7 Temmuz 946 tarihinde
gazetesinde "Dnden, bugne
karpuz" okuyoruz:
"Malum a, seerken kavunun
karpuzun hafifine stne
fiskeyi vurunca bu
bir kudm
derisi sesine sonra, iki
avucun da hafifbir

karpuzlarla
ektiren bir ocuk.
Feza
Hilal-i Ahdar, Hilal,

nO'de Mazhar Osman
(Usman) Bey'in
kurulan H ilal-i Ahdar
cemiyeti, alkol ve
konusunda ve
uyarmak
Cumhuriyet'le birlikte
Hilal alan cemiyet,
930' lu
sonuna

kullanmaya
Gnmzde
de Trkiye
Cemiyeti
olarak
devam ettiriyor.
nde
.;; gelen isimlerinden
Fahrettin Kerim
(Gkay) 1930'larda
iinde

.i5, da
c:
cl)
u

Gazete'yi O
"alkol
hi de soyut
alkoll ikilerin organlara
da tek tek

Cengiz Kahraman
ISTANBUL SERGISININ
EN

K" .... I . . .... Herkes kullanabilir
MUlOr y?!! Vi .ay' .ter bl'O'.'" k'n
011,1...(>' E )'1
-.-
Pratik
Okulu
949 dzenlenen
Sergisi
Taksim Talimhane'de Fiat
bir "okul". zel
parmakla
gnlerde, Talimhane sakinlerinin
Hudson, Buick marka otomobilleri,
Surp Agop tesislerinin
Fiat park edilir; garaj
her sabah
sahiplerinin nlerine
i

i
26 1935
ALKOL KOYMAK, BIR"
MAKINENIN YATAKLARINA
KUM KOYMAGA BENZER.
tWAMI

VEROiGi fENALIKLAR
Ha.sta

El
Bir dneme vuran,
lkeden lkeye, elden ele
kartpostallar;
sadece koleksiyonerlerin ilgi
Bayburt saat kulesi: Durmayan zaman : ... Kartpostallar,
1900'l
kartpostallar, nceleri sadece
siyah beyaz ya da sepya renkli
olarak
paralel olarak daha sonraki
renkli

kartpostallar renklidir. ..
Siyah-beyaz kartpostallarla
renkli kartpostallar
var olan bir ara dnemde,
Anadolu'da merkezlerini
ssleyen saat kuleleri,
devletinin son
dnemi ile Cumhuriyet'in
ilk edilir.
Cumhuriyet'ten sonra
biri de Bayburt
Saat Kulesi. 1923
kule, bir
daha bir srede
Bayburtlu ustalar
okgen kaide
zerinde sekizgen gvdeli, 21
metre bir saat
kulesi olarak edilir ve 29
Ekim 1924'te, Cumhuriyet
trenle
orum Saat Kulesi'nin bir
benzeri olan, tarihi
Bayburt Kalesi'ne veren
zerindeki drt saat ve
makine Almanya'dan
Bayburt Saat
Kulesi gnmzde de
srdryor.
Feza

birlikte bir moda olarak
btn sarar.
Manzaralar, portreler,
n'ler o
en revata
Yeni
bayramlarda, zel gnlerde ve
elbet seyahatlerde
birbirlerine
elle
kartpostallar zel
boyalarla tm
yerleri elle
renklendirilir ...
Feza

Evlilik sezonu
...
1910,1923 ve 1947'den
gelin-damat
ve davetiye Biri
romantik, biri zoraki,
ise gayet mesut poz
veren iftler...
86 NTV TARiH HAZi RAN 2009
-----o
Sc- 1 ' D i
, il iLin oklo .. 'I i
cr - i i r<,1 e e, <'nm<,s; - 1.1
l'") nu \'" .. 4
nl
- r i Dlunas(" e S i
I
"' \ S i i " i
1\" i O ("('("os.. e "1 J i
<'v ('nr .. II . ta. ('ki
-bi . .i I<'ril ec i
il '.rmed" .. ; . i saat 8 .Ie l"fri(;n;zle
c arz efendim.
S.J." 7 ...
Hseyin
.... ... .. .......... .. .. .
Reklamda

__________ _
;1 Fosfarsol
Kan kuvvet v!

Cihan en
byk ve
yet verip bir
formldr.
ve kuvvetsizlik,
bilhassa nevresteni, ademi
iktidar, mide ve barsak
ha-
ve en
birinci 3 gnde
hayret tesirini gsterir.
Vcuda dinlik, yanaklara,
dudaldara, pembelik, dlde ta-
ra vet, salara ve gzlere
ve veren bu kuvvet i
Trkiyenin her eez_ane.
sidde bulunur.
3 Haziran 1964:
Lefter veda
ediyor
Milli ve
Fenerbahe'nin unutulmaz
Lefter
Kkandoniyadis'in,
sahalara veda
:Fenerbahe jbile
ncesinde, ellerinde
dnemin en popler
makineleri olan Leica ve
Rolleiflex'lere sahip gaz;ete
muhabirieri
son
biri. 3 Haziran 964,
Dolmabahe
R. Serta
.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
0"

,
YENi HAYAT ve SUYU GAZiNOLARI a
Geceleride a .
Otomobil gider
BYKDERE
.

Haval. ile gn-
derilen
R . ...,
yazma.
ok rica
ederiz. Zira bu-
radan al mak iin
zorluk ekiyoruz.

Sofrada en iiri de yemek ,onunu bek-
lemeden sigara imektir.
ei O el el
yzniize v urulursa
Kafes en uzun sre
kalan kimdir?
sorusunun
Tahta sonra snnet
olan
kimdir?
i. Ahmed, iV. Murad ve LV.
Mehmed'dir. ok kk tahta
i. Ahmed 14
LV. Murad 11 Mehmed
ise 6
cevap veren
Alemdar,
Her okurlardan gelen sorulara, yine
cevap veriyor. ntvtarih@ntv.com.tr

............... .. .. .. .. .................... .... ........ .. .............. ... ............... .. ............ ............ .... ... .. .
Bir

ilk generale
Ucuna
temrenli
verilen Orta
Asya'da Trk hakan ve
ve
erk simgeleriydi. Sonraki
dnemlerde Trkiye'ye de
Osman Gazi'den II.
Mahmud'a kadar
vezirlerin, sancakbeylerinin

simgeliyordu. Seferlerde ve
svariler giderdi.
ilkin saray
buradan
kurulan
ordugaha gtrlerek
Hmayun'un nne dikilirdi.
Vezir ve sancakbeyleri de
birliklerinin
ekerek ordugaha gelir,
alay gsterirlerdi. Tanzimat
rtbe dzenine
geilirken yerini rtbe
ve eski
da saray askeri
mzeye
birer olarak
Korunabilen
rnekleri mzelerdedir.
dillerden
sz ve terimlerin

nemli
olan Atatrk, "zabit" ve
"nefer" "subay" ve
"er"i gibi, rtbe

"Mirliva"yerine
general"i
1935'te bir genelgeyle
yrrlk kazanan bu
yeni Asya

"tugay" trevleriyle
gncellik ve geerlilik
trenlerde
nnde vezirlerin
, sancakbeylerinin
ise tek ise byk camilerin minber Bugnk rtbelerin .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Bir deyim: Tarih
Harflerin
tarihini verir
Bir Tomrnk
Hapishane
ve
tahta zafer,
lm gibi
tarihlerinin "ebced" denen,
Arapa harflerle
bir dize ya
da beyide
Tarih dizelerdeki
harflerin her birinin
ilgili
Hicri takvime gre
bulunurdu. Tarih
edebi yabana
bir nemi de
sz konusuydu. Bir
2
rakamlarla
tarihinin,
silinmesi veya

tarih dizeler, Tomruk tomruk
hem daha ve sanatsal dairesi, tomrukhane de
hem de ierirdi. Bu denen hapishanelerdir.
nedenle eserlere, mezar : Buralara kimi
tarih enelerinin
dizeler zellikle veya ayak bileklerine
zincirle tomruk denen kalaslar
III. Ahmet Bir-iki metre
iin Seyyid Vehbi'nin bir
manzum kitabedeki, iki mahkumun yan yana
III. Ahmed'le birlikte da adetti.
''A Besmeleyle vurulanlar
i suyu / I-lan Ahmed'e eyle birlikte
dua" dizeleri, ebced oturmak yatmak, yrmek
gre, eserin 1141
(Miladi 1729) verir ki Devleti
bu en gzel ve ve vilayet merkezlerinde
rneklerindendir. tomrukhane, tomruk
denen hapishaneler
Saraya ait Sultanahmet'teki
Tomrukhane'nin yerine
sonradan
hapishane gnmzde
otele

Tomruk
Dairesi ise

tersane iindeki Bambul
da bir tr tomruktu.
vilayet merkezlerinde
de valilerin denen
birer tomruk
bulunurdu.
Geen "Se-yasa" iin ek:
ibn Bibi'nin Selukname'sinde, Alaeddin
(.1231)
kitaplardan birinin, Nizamlmlk'n
(.1092) Siyer'l -mIOk
Eseri Trkeye eviren Prof. Dr.
Mrsel ztrk, bu eserin bir da
"Siyasetname"
ki, Siyer'I-MIOk ok
Siyasetname
Bu durumda zamanla
"siyaset'e de

Necdet
ibn Bibi, el-fvamir'I-Ala'iye fi'I-Umri'l-
A'a'iye (Selukname), Haz. Mrsel
Zfrk, Ankara, 1996, s.246.
Prensesler, sadece sizin zel,
bir kasko sunuyoruz
Siz keyfini srerken, biz Prenses Kaskoplus
ile keyfini srmenizi .
SiGORTA
(212) 4444 RAY (729) i www.raysigorta.com.tr VIENNA INSURANCE GROUP
Net Tarih
.. .......... ....... .... ............... ................... ....... ..... .................. ..................... ... .. ................... ... ... .. .. ........ ..... ... .. ....... ......... ....

Yok

E
ski Sirya olan,
Artvin'in merkez
ilesine Zeytinlik
kynn internet sitesi,
Yok
azalan nfus
ve kaybolan kltrel
dikkati ekiyor. Kye zg
oyunlar, yre
meslek sahipleri ve
Ky Enstitller de
Sn .. ',...

"""'"'

0_

-
07

twfNAR1Ql
0803.OIISIRY'"

biz yerini
"Sararan
eden portreler, aile
ve eski okul
"Sirya'dan belgeler"de ise Ky Enstits,
Millet Mektebi eski evlilik
var.
Sirya yerel zerine
szlkte iin "makaka-vakaka";
lapa lapa kar iin "partam
partan" ya da inek iin "pui
pui" szcklerinin

NTV dergilerine
abone iin
ok sebebiniz var!
-----
----..
II

1 abonelik
1 abonelik

....ag
/" "
/ 2 dergi birden '"
1 abonelik
L'C"
yerine
100 TL
Hemen abone olmak iQin
yerine
55 TL
www.ntvtarih.com.tr ve www.ntvbim.com.tr
Web sitelerimizden isterseniz gvenli bir kredi ile veya
web sitesindeki formu doldurarak havale yoluyla abone olabilirsiniz.
Bonus card, Axess, Maximum card ve (ard Finans'a zel 3 taksit
11 =
- :::: .....

a ::._
a -
\
abc ___ _
:=====-
Matbaa ve tarihi
B
dizgi ve tarihinin
bir
sitede
konuya eden grseller ve
izimlerle izlemek mmkn.
ilk bugne nemli
isimlerin tiplerinin ve
alfabenin zaman iinde Arap

etkisi gibi
gze
zel dosya
iinde
Gutenberg'le ilgili
bilgiler de
bulunuyor.
dergiye
birden
abonelikte
ekstra %10
indirim

adrese
teslim
Eski

temin etme

anda .. .. .. ........................... ............. ............. .. .................. .
Levhalar',
gerek masallar
Anadolu'nun zengin tarihi ynelen
Levhalar" binlerce ncesine
uzanan kltr ve izini sryor.
Ahmet
ve gerek ykleri
1. BLM
ve
topraklar:
Bergama, Allianoi
Bergama .. . Asklepios'un ve
tarihin ilk tam "hastane"si kabul
edilen Asklepion'un yurdu Ik bl mn
Antik
nl hekim Galen'in yks,
iskender'in hazinesinin kente miras
kuzeyden gelen
yani Bergama yenilgisi bu
blmde Yeryzndeki
en eski merkezlerinden All ianoi de
ilk blmnde.
2. BLM
felsefe,
kehanet: Priene,
Miletos, Didyma
Anadolu'nun en iyi Helenistik
kenti ve ilk Priene;
felsefesinin ve Akdeniz'de
gO'dan fazla kolon i kente sahip Miletos;
bilicilik (kehanet) merkezi Didyma ve
dneminin en Apolion
az bilinen yks ikinci
blmn srprizleri olacak.
15 Haziran'dan sonra NTV'de ...
... ... ............ ........ -.......,
Sergi
Odalar iinde
bir minyatr
kahvehane
17 2008-15 Eyll 2009
Rahmi Ko Mzesi , istanbul
minik ve kusursuz
detaylara sahip dnyalar
yaratan Henry
"Minyatr
etmeden her tarih, her kltr
ve her izler
Her bir oda, bir televizyon
ieri
hissi Kurgunun

da ilgili; Kupjack'a gre ideal
oran 1/12 denk

Henry "Minyatr
Odalar" iin
kltrnden seimi ise
kahvehane
Seiminin neden kahvehane

karaya
15 Ekim
Pera Mzesi, istanbul
istanbul Deniz Mzesi

Seyir
Defteri: Gemiler, Efsaneler,
Denizciler" sergisi, 16.
20.
denizcilik tarihine
tutuyor.
Hovhannes Umed

Kalyonu", 1867.
Kahve duvarlar,
stunlar, tabureler, avizeler
bir kuyumcu ve
zarafetiyle
ve
NTV Tarih'e
NTVT: Minyatr odalan nasil
ve ne srete
HK: binin zerinde
tarihi ve dekorasyon
inceledim. tarz ve
sluplar zerine
Tek tek elle minyatr
her biri uzun bir
dnemini n
deniz mitolojisi sergide
i ie geiyor; tarihin zihinlere
gemileri,
ve kahramanlar.
Merkezde ise geleneksel
denizcilik modern
serveni
var. iktidar
tahtlar ve kaderini
denizle bu
servenin belki de en
eski yk. 16.
Yavuz
uzanan bir tarih, denizcilerin
karaya
www.peramuzesi .org.tr
hafta ile drt
srelerde ortaya
NTVT: kahvehanesi
seiminizde size ilham veren
ne oldu?
HK: medrese ve
alternatifleri
de Ancak, sosyal
alanda nemli bir yere
sahip olan kahvehanenin
kltrn daha iyi
Alman

Trkiye'deyken
3-12 Haziran
Van Devlet Tiyatrosu
bir oyun
1937 .

Rahmi Ko da fikirdeydi.
Ntr bir mekan ve
hayalgcm kullanabilmem
da en uygunu
kahvehaneydi. Bu minyatr
oda iin
var olan btn kahvehane
rneklerini
www.rmk-museum.org.tr
Seyhan
Almanca "heimatlos"
kelimesinden gelen
"haymatloz",
Almanya'da 1933'teki
Nazi birlikte
kaybeden,
lkelerini terk eden ve bir
Trkiye'ye zorunda
kalan Alman ve
"1933 niversite
Reformu" gen
Cumhuriyet'in
niversiteler olmak zere-
modern sisteminin

"Haymatloz,
Giden Yol" sergisi,
2. Dnya bu

bugne Verei n Aktives
Museum'un sergi,
Milli Reasrans Sanat Galerisi
organizasyonu ile Trk Alman
Kltr Goethe
Institut ve Orient Institut

www.vandt.gov.tr
1937'den 1947'ye
Nrnberg
11 Haziran-11 Temmuz
AKMED Sergi Salonu,
Kaleii Antalya
Dairesi'nin
- 193Tden
194Tye kadar- Nrnberg
sergisi,
Nrnberg Dai resi'nin
900.000 resi m
ve negatiften
1947-4S'e ait renkli
kentin yeniden
srecini belgeliyor.
koleksiyonundan seilen,
2. Dnya
ncesi ve
grntlerinden 70
ieriyor.
ncesi ekilen
renkl i romantik
ve ekici bir Nrnberg
kaydederken,
1943
kentin
ve hal ini
gsteri yor.
www.akmed.org.tr
Abbas Londra'da
19 Haziran
Briti sh Museum, Londra
"Shah-Abbas: The Remaking
of Iran" sergisi, ve
ingil iz kltr
iran
Devrimi'nin 30.
rastlayan sergi, Safevi
Abbas dnemi eserleri
zerinden bugnn
anlamak iin sunuyor. 16.
iran'da Safevi devletini
kuran ve Oniki imam
devl etin dini olarak
ismail' in
Abbas, 1588-1629
hkm srd. Kltrel ve siyasi
alanl arda ve zell ikle merkezi
devleti glendirme ynnde
reformlarla, Safevilere
Kendisini
sanat ve mimarinin de en
gl hamisi olarak gren
Abbas, bu devlet
merkezini, Kazvin'den isfahan'a
mimarisini
yeniden
hakimiyet sembol
haline isfahan'da
camiier, trbe ve saraylar
gibi pek ok mimari eser
dnemin
en
nemli jahan"
ss) ya da
meydan" veri len byk
Abbas devri,
yeni bir kimlik, Fars-iran
bir devirdir.
2 Ocak 1945'teki hava
Nrnberg'i yerle bir
Abbas dneminde resim
ve minyatr ve
"isfahan slubu"yla
isfahan, 1640 (stte).
Devrin
gibi siyasi, ekonomik
ve kltrel nemli
izler
Nurten
ruh
ikizi: Lizbon
14 Temmuz
Mzesi,
istanbul
"Lizbon Bir
sergisi, kltrleri,
dinleri, hatta
iki tarihi
Lizbon ile istanbul'un
ortak 19.
sonu ile 20.
nemli Portekizli
resimleriyle
gzler nne seriyor.
http://muze.sabanciuniv.edu
Ajanda
........ . ....... ... ..... . ......... .. .. ...... . ...
Belgesel
Documentar-ist
Belgesel
Gnleri
2-7 Haziran
Goethe Institut istanbul
Kltr Merkezi
Hollanda
Pera Mzesi
Pek ok dll belgeseli
biraraya getiren Documentar-
ist'in bu
Kuzey Avrupa ve Finlandiya
filmler
"Oyuncusuz bir film" alt
1920'lerin
Berlin'inde bir
grup pazar gnn
anlatan "Mensehen am
Sonntag" (Bir Pazar Gn)
Trkiye'de seyirciyle ilk
kez Orijinal
olan film,
birka nce British Film
Enstits'nn

kopyalardan
restore edildi. Senaryosu,
daha sonra sinema tarihinin
"Melankoli 'nin
"Zarif "Devrim"
gibi klasikler ve "Darwin's
Nightmare" (Darwin'in Kabusu),
"A Decent Factory" (rnek Bir
Fabrika), "Up the Yangtze"
usta ynetmenleri
yeralacak olan Billy
Wilder'a ait olan, Curt ve
Robert 1929-30
tarihli filmi, sessiz sinema
dneminin unutulmaz
yer
Filmin, kk bteli film

Berlinli oyuncu kadrosu,
filmde yine kendi
oynuyor. Hitler ncesi
Berlin'i anlatan "Mensehen
am Sonntag", az bulunan
belgeseller
(Yangtze Nehri), "Unmistaken
Child" ocuk),
"Stranded" (Mahsur) gibi neml i
son dnem belgeseller yer

www.documentar-i st.org
Avangard mimarinin
Avrupa'daki kalbi olan kenti,

ve
grmek nadir
bir deneyim. Ynetmen Billy
Wilder Hitler
kaarak Hollywood'a
gitmeden nce son
film bu; geride
ailesi ise Auschwitz toplama

Sergi
"Silinmeyen

7-13 Haziran
M. Akif Ersoy Sanat
Merkezi, Pendik, Istanbul
Prof. Dr. Haluk
20 zel
koleksiyonundan, Trk
nemli
isimlerine ait yer
kitap, mektup ve
resimler ilk defa sergileniyor.
zel
anakkale
19 Haziran
istanbul Metrosu
Taksim
istanbul Ticaret
ile istanbul
Belediyesi
"anakkale
sergisi, anakkale
muharebeleri
zel karelere yer
veriyor.
i

Geleneksel
Trk Sanatlan
Sempozyumu
4-6 Haziran 2009
Erzurum Atatrk niversitesi
Tarihi ipek Yolu zerinde
yer alan, Seluklu ve
derin izlerini
Erzurum yeni bir
sempozyuma ev
2007
50.
kutlayan Atatrk niversitesi,
"Geleneksel Trk
Sempozyumu" ile blgeni n
kltr ve sanat
hedefliyor.
Sergi , Gzel Sanatlar
Fakltesi Geleneksel Trk
EI Blm'nce
dzenleniyor.
www.ataunLedu.tr
Kendinizi

o an ...
Annenizin bin trl
yataktan iin
o gn musunuz? Okula
gitmemek iin binlerce bahane bulmaya
da son are dereceyi
kaloriferin zerine koyup
inleye
bir iki saat iinde gerekten de
gerekten de yataktan kadar hasta ertesi gn
bile okula Bu kadar ekmeye miydi
ama annenizin bir dakika olsun
iin her yolu
geirmek iin ayakst hi
unutmuyorsunuz. Kendinizi o gnden beri,
byle nemini daha iyi
zel Anadolu Merkezi
Hastanesi
Gebze
... . .... - ...... .... ...
zel Anadolu
Merkezi

zel Anadolu
Suadiye Merkezi

ANADOLU
SAGLlK
MERKEZi
fS
t i i i , 1 r n "i 1 ii
JOHNS HOPKINS
\i i il i i i , "
44 44 276
www.anadol usaglik.org
Bulmaca
2 3 4 5 6
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
SOLDAN SAGA:
1) 1915'te Tevrat, ve
Kuran'daki birok meselin Smer
kkenlerini ortaya

ivi iviyi Sker kitaba
konu smerologumuz
- ". .. oluban eriyernIYanam hey
dost dey dey" (Yunus Emre) .
2) Hac Kiibe ve
kutsal yerleri ziyaret etme
- Antalya nl
arkeolojik - "Beni . . .
kuyularda merdivensiz
(mit - "Yilbik,
gibi adlar da verilen sinir
3) - Uygur
Trkleri 1 1.
in'de dokunan ok ince
kalite ipek duvar verilen
ad - bir madde - Radyo
alarak
cisimlerin yerini ve
saptayan 4) ve Terakki
Cemiyeti yesi ya da olan
kimse - Erden kadar olan
askerlere verilen ad - yolu
gsterme. 5) Safran, amber ve
misk gzel
bir koku - Gzleri grmeyen - Bir
toplulukta her
biri - Nikel elementinin simgesi.
6) Eski dininde ruhun
grnmlerinden biri -
"Dar-l ... ": Trkiye'de ilk
SEDAT
7 8 9 10 11 12 13
resmi mzik okulu - Bir -
7) Maden
zerine vurulan bir cins
cila - Hititlcrin nce
Orta Anadolu'da halk -
da denilen bir meyve
8) kol - 16.
Marmaris'te denizci
ve
Trk - Sanayi -
Neptnyum elementinin simgesi.
9) Istanbul'un eski biri
- Atatrk'n manevi olan
ilk pilotumuz. 10) Rolls
Royce otomobilinin
- - Samsun'un
kylerinde dokunan bir tr yn
- Temel, esas - Tavlada
"" 11) przl
- Kuzu sesi -
rgt'nn simgesi -
Hz. Muhammed'in evresinde
toplanan tm.
12) Peru ve Bolivya'da yn iin
evcil alpaka tr -
ktlklere
nlem almak - Basketbolda
emberi levha. 13)
dneminde
ve bykliman kentlerinde
ve ticaretle Mslman
olmayan verilen ad -
Gktrk devletinin 621-
630 hkm sren
son 14) Eski Trklerde
14 15 16 17 18 19 20
ve seme
verilen ad - Abide
- Yumurta biimli ve sekiz delikli
bir tr flt. 15) Mitoloji - Kirpiye
benzer dikenleri olan bir hayvan -
Kalesi ve
nl turistik bir ilemiz.
YUKARIDAN
1) 1921'de Anadolu' nun
birok yerinde
Hitite metinlerin
da
nl arkeologumuz - Bir
soru sz. 2) Gney'in bir
filmi - bir ilesi -
renkli ve verimli bir tr.
3) Utan duyma -
- Drt Halife'nin sonuncusu -
de denilen kusturucu
bir kk. 4) Hasan Fehmi ve
Ahmet Samim'den sonra II .
dneminde ldrlen
nc gazeteci - Kuran' gzel,
yksek sesle ve usulnce okuma.
5) Becerikli, yetenekli, usta
- ssl
olmayan, ya da
kuyumculuk 6)
1870'te Fener Rum
Patrikhanesi'nden
kurulan Bulgar
Ortodoks Kilisesi - .. .
par'etmez/Bu bendeki olmasa"
Veysel). 7) Matematikteki
eski -
bir - Tantal elementinin
simgesi. 8) plaka -
ktkleriyle
Kuzey Anadolu'ya zg
ev tipi - Gtr, toptan 9)
Gerekli - zntl
durumu - mevcut. 10)
Farrow: ABD'li aktris -
ve
bir yemek -
Boru sesi. 11) Fel - ve
sularda bir 12) Her
sa tersinden
st
hacmini -
antik dnemlerdeki 13)
- Behet Necatigil'in
oyununa
konu 19. Trk
- benzer bir su 14)
suyunun
iin
oluk - Eski
- vezirlerine
seslenirken san. 15)
Karakter -
nl bir kent - 16) Saydam
tabaka zerine ekilen pozitif

Trklerle
iki
- Geirimsiz bir toprak cinsi.
17) suyunu biriktirmeye
yarayan depo an. 18)
Askerlikte gemek
verilen komut - Bilge
hi oyuncu
filmi Ankara
bir gl. 19) Mezopotamya'da
en byk sitelerden biri
-
tr - para birimi.
20) -
bir kent.
zmn
17 Haziran'a dek bize
tm
NTV
Din/er
ediyoruz.
NTVTarih
NTV Eski Bykdere Cad.
No: 245A
Bilmece
NEVZAT ERKMEN

o Haziran Ingi lizce "June",
"Jui n", Almanca "Juni",
"Giugno"dur; bu kkeni Yunan
Juno'dan gelmektedi r.
DOGRU D D
e 3. pazar gn Trkiye dahil
tm dnya l keleri nde "Babalar Gn" olarak

DOGRU D D
e 16 Haziran ve tm dnyada James
Joyce Bloomsday (Bloom
Gn) olarak Bloom, Joyce' un U/ysses
Mr. Leopold
Bloom'un
DOGRU D D
o Trk Hava Kuvvetleri 1 Haziran 1931 'de
DOGRU D D
Juno
0 10 Hazi ran 1946'da sona erdi, Cumhuriyet ilan edildi.
DOGRU D D
Geen zm
6 7 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Dnya Dilleri kazananlar:
Ahmet Filiz zcan Memet Sevim Baykara
Ali Gkhan Evci Mete ok Sibel
Tezlmez Gkhan Geer Mustafa Sibel
Avni Aksay Glden Aysoysal Mustafa Sinan Kanmaz
Ayhan Kara Glnur Solmaz Nadir Orkun zmc zdemir
elebi GlsOm Baykal Nafiz Srgn Dnmez
Erdil Glsm Korkmaz Olgun Oru Tank Ayabakan
Gngr Aras Onur Tayfun Vural
Berkan Yaman Gven Okatan Onur Sanszen Turgay Altun
Burcu Gven zen Orkun Turay Saner
Celal Hakan Gven Osman Yusuf Geren
Cem Bayram Hasan Taylan mer Aslantepe YOksel GOngr
Cem Tuna Hnkar Deniz zlem Koyuncu
Eker Alemdar Recep Kandemir
Cihad
Cneyt Rya Glmez
Emir Tuzkaya Salim nal
Ender Kamil Kerim Tezel Seda Sefer
IIIIIIL Enes Demir Levent Cingz Sedat Demirezen
Engin Can Levent Selam i Keskin
Erdem Ers6z Levent etintrk Sema
Ersin zer Mehmet Ali Ercan Semra Kitap
Eymen Mehmet Ali Senih Kavlak her aym sonunda
Eker Mehmet Murat Tan Serkan
e New York'taki zgrlk birok birl ikte Juno'dan da

DOGRU D D
8 10 Haziran 1980'de Kuzey Belfast'ta dzenlenen
11. Dnya Bykler Boks 57 kiloda Ramazan Paliani
Dnya oldu.
DOGRU D D
e Haziran Sryanice'den gelir ve
DOGRU D D
cl) 25 Haziran 1801'de Kahire'deki Ingiliz Trk ordusuna
teslim oldu.
DOGRU D D
G 30 Haziran 1949'da Trkiye'ye oy kabul
edi ldi.
DOGRU D D
JIPIilI. 6C61 'I!gap 6P61 'SIlN\fA
Je6s1
'I!gap le6s1 z1116u! 'SIlN\fA '6

'I!gap OS61 'SIlN\fA 'L
'9
's
J!P,ii61
,,!u.!JaIJaAAn)! eAeH 'SI1N\fA .t>
mJ!')oo'\:
8C
1!4ep e,{I!ZllJe aA 'SI1N\fA 'z
:J1p,eJBH BS! IpeUlUlse!JuueJ ueun;.., ')np
(ounf} ounr 'SIlN\fA .
:<l\fld\f1\3:)
Gnderen: Tevfik Cesur
Geen zm
17. in
tkrk
Qing slalesi, Kangxi dnemine
ait (1662-1722); halka dipli ,
kulplu, dilimli silindirik gvdelidir.
8.5 cm'dir. Gvdesi ve
boynun
Dal, iek ve
feniks figrleriyle bezelidir. Eserin
benzerl eri British Museum ve
Amsterdam
veren
Gven Okatan
ve NTV Tari h'te yer

iin:
ntvtarih@ntv.com.tr

Izinde .................. .. ... .. .... ..... .. ..... .
19 Hunlara gelin giden Zhao
Jun'un, Hohhot kentindeki heykeli ve
kaidesindeki
G
een ekim in'in
kuzeyindeki
tan zerk Blgesi Bilimler
Akademisi'nin
"Mongolistler"
na konferans
dzenlenen geziye yorgunluk sebebiyle ka-
zerk
Blgesi'nin olan Hohhot'un
bir yere gidiliyordu ve orada bir
mezar ziyaret edilecekti. Bunun bir mezar
olmaktan ok bir "makarn" son-
radan
Biraz dinlendikten sonra
mak iin "Zhao Jun
Oteli" grdm. Bu benim
gezide, ziyaret edilecek
sahibi olan
Otelin nnde bir heykeli ve
bir ve zerinde genel
olarak deniyordu: "M 52
olan bu Zhao Jun
bir nedime idi; kendisi in tarihinde g-
ile drt biri diye
bilinir. M 33 kuzeydeki
Huhanye, Han slalesine tabi ol-
kabul ve buna
ver simgesi olmak zere
uygun birisini gelin olarak gtr-
mek Zhao Jun da imparatorun bu
konudaki emrine ve kendisine saray
"Hunlara Huzur Veren Hatun"
tevcih Zhao Jun'un by-
lece "Sedd'in gmesi, Hun ve in
alan" bir kltr
iin mi gidenlerle ilgilenmiyoruz?
"Gelen gelinleri" biliyoruz da,
neden "giden gelinler"i bilmiyoruz?
in da cariye kltr
ama, imparator dnrlerinin
gzetmek durumunda idi.
mutlu bir evlilik kar-
uyum iinde byk bir
oldu."
Heykel de da yeni idi. Durum bir
ka ilginti. zellikle otelin
Hrrem Sultan gibi "gelen bir gelin"in de-
de, "giden bir gelin"in yksn canlan-
ilginti. Bizde "Nilfer
Hatun Oteli"ni ama,
onun bir otel ile
bizden ele gelin bir
bile bilmiyordum.
Belki de bizim "gelin gidenler"in
da, hem kitabi hem de
kltrde izleri diye
tarihi kurcalamaya
dnre "kuda", ticarete de yani
dedikleri iin, onlarda salt
alma de, olarak alma ve
verme sz konusu idi. 13.
ncesinde olmayan ya-
erevesinde bu durumu anlamak
mmknd. Ama bizim gibi
bir toplum olan inliler, niin vermeye
nem
da
Germiyan'dan Karaman'a
Ama daha veren
kendine vezirlerden damat
edinen bir
"gelin"leri olan cariye kken-
li hasekiler, efendilerin "yuf-
ka" idi; onlara arka kimse yoktu.
ile olarak,
Haydarabat'a gelin giden
hikayelerini bilmemiz bizi d-

Hanedan zaman, bir
kltr olarak ve statye
bir tutum
sergilemez. aileden daha stn
bir aileye gelin gitme ile o stats-
nn ykselmesi beklenen, arzu edilendir.
Byle olmayan durumlarda "onlar bize
vermez" deriz. Yani "biz ala-
cak konumda konusunda olduka
bilinliyiz denebilir.
Bir kltr olarak kendi
ailenin ferdi gz nnde
tutarak acaba giden gelinleri
de kltrlerin olarak
mz iin mi onlar bilgimiz yok?
Yoksa antropolojik teorilerin bize
gibi alan" bir kltr
iin mi gidenlerle ilgilenmiyoruz? ve-
rirken
nemi ortaya Neticede gelen
gelin de ailemize ve evlat olarak
kabul bir Ama ister gelsin,
ister gitsin bizde hikayeleri tari-
he gibi, da

in cariye kltr
ama, imparatorielerin "yufka" de-
imparator dnrlerinin g-
zetmek durumunda idi. Onun iin de in
"giden gelinler" lkenin l-
kelerdeki elileri olarak .
C:::I. . .
arihimizden U U Kitap
Son Dnemi
Yahudilik ve
Sadece Yahudi cemaatinin tarihini
19. Trkiye'sini, dinsel
birbiriyle ve devletle
anlamak iin nemli bir kaynak.
Son Nefes
Anadolu ve Rumeli kent kltr ok
nemli bir yer tutan
sonra byk bir darbe ve
neredeyse son nefesini verir. 19. pek
bilinmeyen bir zgn bir

Devleti ve
Dubrovnik
Trklerin 16. Akdeniz ve Avrupa siyasetinde
nemli bir yer tutan Dubrovnik; Bir imparatorlukla
bir kent devletinin Emek
merak bir kitap.
L
giZA
Giza
0212288 5846 kitap@gizaltd.com.tr
*Biletleme, rezervasyondan sonra 72 saat ierisinde
Her dahil 533 Euro 22 2009 tarihli Merkez kuru esas
cret 49 TL'dir. Bilet gnn dviz kuru esas
bilgi iin thy.com
TRK HAVA YOLLARI
www.thy.comI444 O 849 ASTAR ALLlANCE MEMBER ....
www.bitturk.net

NTV Tarih Sayi 5 Haziran 2009

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NTV Tarih Sayi 5 Haziran 2009

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

(

trenlerde ve bir nce

You might also like