Atatrkn Byk Eseri:

NUTUK Trkiye Cumhuriyetinin kurcusu Mustafa Kemal Atatrkn byk, byk olduu kadar da nemli ve nl eseri, Nutuk adn tamaktadr. Nutuk, Atatrkn, Cum-huriyet Halk Partisinin[1] 15 Ekim 1927 Cumartesi gn top-lanan ve 23 Ekim 1927 Pazar gnne kadar devam eden kin-ci Byk Kongresinde[2] yapt uzun ve teferruatl konu-masnn kitaplatrlmasndan meydana gelen bir eserdir. Atatrk, Cumhuriyet Halk Partisinin kinci Byk Kongresinin ilk alt gnde (15-20 Ekim 1927), be gn altar (6ar) saat, son gn de alt saat otuz dakika (6 sa-at, 33 dakika) olmak zere toplam 36 saat 33 dakika konu-mutur. Bu konuma, dnya hitabet tarihinde eine az rastla-nacak uzunluktadr. Byk eseri Nutuku meydana getiren nl konuma metnini, yakn evresinin bildirdiine gre, Atatrk bizzat kendisi kaleme almtr. Nutuk metninin hazrlanmasna 1927 ylnn ilk yarsnda baland bilinmektedir. Nutuk, Atatrk tarafndan konumann yapld yl (1927) eski harflerle 543 byk boy kitap sayfasndan meyda-na gelen gerekten hacimli bir eser olarak bastrlmtr. Ay-rca, 266 sayfa tutan vesikalar cildi de vardr. Eserine Nutuk adn bizzat Atatrk vermitir.[3] Sylev ad, Atatrkn lmnden sonra Atatrk n bu nl tarih eserine bakalarnn verdii isimdir. Ata-trkle bir ilgisi yoktur. Nutuk Yaynlar lk basks, eski harflerle (Arap Harfli Alfabe ) 1927de yaplan Nutuk, Harf nklbndan (3 Kasm1928) sonra, Ata-trkn salnda Yeni Trk Alfabesi (Ltin Harfi Alfabe) ile ilk defa 1934te Mill Eitim Bakanl tarafndan cilt olarak yine Nutuk adyla bastrlmtr. Atatrkn sal-nda son olarak, Cumhuriyetin on beinci yl dnm dola-ysyla 1938de sadece metin ksm tek cilt halinde basl-mtr. Atatrkn lmnden sonra ise, Mill Eitim Bakan-l tarafndan 1960ta Trk nklp Tarihi Enstits Yayn-lar arasnda yine Nutuk adyla, kk boy cilt olarak yaymlanmtr. lk iki cildi metin nc cildi de Vesikalar olarak tertiplenen bu baskda, 1.Cilt, (423 sayfa) 1919-1920, Trkiye Byk Millet Meclisinin alna kadar olan dnemi, 2.Cilt ise, (465 say-fa) 1920-1927, Meclisin alndan 1927ye kadar geen dnemi, kapsar. Atatrkn salnda Nutuk adyla ayr basks yaplan eser, Atatrkn lmnden, zellikle 1960tan sonra deiik kurumlarca da bastrlmtr. Bu deiik basklarn iinde, asl metne bal kalnarak baslanlar olduu gibi, sadeletirme hatta ztrkeletirme! ad altnda, slp ve anlam bakmndan aslndan belki tannmayacak kadar uzaklatrlanlar da vardr. Nutuk adnn Syleve evri-len basklar genellikle byledir. Atatrk, eserinin adn Nu-tuk olarak koymutur. Onu deitirmee kimsenin hakk ol-mamaldr. Atatrkn bu byk ve tarih deer tayan eseri, or-jinal haliyle, dil, slp ve hitabet zellikleriyle fevkalde bir eserdir. Ancak, zellikle 1960l yllardan sonra Trkenin, zletirmecilik, tasfiyecilik anlayyla hzl bir deiime tbi tutulmas, yeni nesillerde kltr kopukluuna sebep olmu-tur. Bunun sonucu olarak, Gen Kalemler ve Mill Edebiyat devrinden itibaren 1950li-1960l yllara kadar kendi yolunda tabi olarak geliip olgunlaan sade ve gzel Trke ile yaz-lan eserlerimiz, yeni nesiller ve genler tarafndan anla-lamaz hale gelmitir. Bugnn genleri, mer Seyfettin, Ziya Gkalp, Mehmet kif, Yahya Kemal, Halide Edip, Yakup Kadri, Faruk Nafiz, Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpnar, Hatta Cahit Stk ve Necip Fazl vd gibi fikir ve sanat zirve-lerinin eserlerini dorudan anlayamaz duruma gelmilerdir. Zaten Trke zerinde oynanan zletirmecilik-tasfiyeci-lik oyununun gayesi de budur. Bu oyunun gerek ad ve ni-yeti, kltr ihtillidir. te Atatrkn byk eseri Nutuk da bu oyundan nasibini fazlasyla almtr. Nutukun son b-lm ve dil, anlam ve

slp ynyle Trkenin hitabet aheseri olan Genlie Hitabe bile bu dil katliamndan kurtulamamtr. Son yllarda, Nutukun gzel ve gvenilir bir dille sa-deletirmesini yapan dilcimiz Prof Dr. Zeynep Korkmaz, dil ve slbu adeta bozularak yaynlanan Nutuk basklar iin u deerlendirmeyi yapyor: Ya eserin aslna kelimesi kelimesine bal kalan bir aktarma yapld ve kelime kadrosu bakmndan da eski e-killer arlkta olduu iin, eserde bugnk dil rgsne ve slp zevkine ters den, dolaysyla metnin anlalmasn gletiren baz tkanmalar ortaya kmtr. Yahut da eserin aslndaki cmleleri, anlamlarn bozacak ekilde ksaltp paralama ve herkese bilinen kelimelere bile yakksz yeni yeni karlklar arama gayreti yznden, Atatrkn birle-tirici ve btnletirici kltr dili anlayna ters den ve znden koparak Osmanlcas kadar anlalmaz duruma gel-mi bulunan, ar dil yapsnda Sylev metinleri ortaya k-mtr.[4] Dilimizin iine srklendii bu hzl deime sonu-cunda, Atatrkn eserinin yeni nesiller tarafndan orijinal haliyle anlalmas imkn da kalmamtr. Bu durumda, onun, dil, anlam ve slp bakmndan ruhuna sadk kalarak, yeni nesiller iin sadeletirilmesi kanlmaz olmutur. Nu-tuk, ite bu anlay ve gereke ile Prof Dr. Zeynep Korkmaz tarafndan gnmzn ortak Trkesi dilebileceimiz bir dil-le sadeletirilerek Atatrk Aratrma Merkezi tarafndan tek cilt olarak yaymlanmtr.[5] Bugnn genlerinin okuyabilecekleri, en gvenilir yayn bizce budur. Konu ve Anlamca Nutuk Nutuk, genel olarak 19 Mays 1919dan 1927ye ka-dar Trk milletinin yaad stikll Savan ve Yeni Trk Devleti Trkiye Cumhuriyetinin kurulu yllarn kapsayan dokuz yllk bir tarih dilimini kapsar. Ancak, 1926-1927 yl-larndaki olaylardan pek bahsedilmediine gre esas itibariy-le, 1925 yl sonlarna kadar yaananlar kapsar. Atatrkn nl eseri Nutuk, stikll Sava ve Cum-huriyetin kurulu yllarnn yani inklp tarihimizin birinci elden kaynadr. Byle olmakla beraber, yaanan byk ta-rihi olaylar zaman srasna gre anlatp deerlendiren bir ta-rih kitab olmad gibi, bir hatra kitab da deildir. Nutuk, tarihi yapan ile yazann ayn ahsiyette birletii, asker-siyas-sosyal bir projenin safha safha uygulamaya konulu-unun, millete ve tarihe sunulmu raporudur. Nutukta zaman iinde uygulamaya konuluu anlat-lan asker-siyas-sosyal proje, ken ok kavimli Osmanl Trk Devletinin (Osmanl mparatorluu) yerine, gal edil-mi vatan kurtarp, millet hakimiyetine dayanan yeni bir Trk Devleti (Trkiye Cumhuriyeti) kurma projesidir. Konumasna, 1919 senesi Maysnn 19 uncu gn Samsuna ktm. cmlesi ile balayan Atatrk, nce uygula-maya koymay dnd projesinin gerekesini ve hedefini ortaya koyar. Bu sebeple, memleketin ve milletin genel duru-munu tasvir ederek mevcut artlar tespit eder. Bu artlarda uygulamaya konulacak karar verir: Gerekte iinde bulunduumuz o tarihte, Osmanl Devletinin temelleri km, mr tamamlanmt. Osmanl memleketleri tamamen paralanmt. Ortada bir avu Trk n barnd bir ata yurdu kalmt. Son mesele bunun da taksimini salamaya almaktan ibaretti. Osmanl Devleti, onun istiklli,padiah, halife, hkmet, bunlarn hepsi anla-m kalmam birtakm bo szlerden ibaretti. Efendiler, bu durum karsnda bir tek karar vard. O da mill hakimiyete dayanan, kaytsz artsz, bamsz yeni bir Trk devleti kurmak! te daha stanbuldan kmadan nce dndmz ve Samsunda Anadolu topraklarna ayak basar basmaz uy-gulamasna baladmz karar, bu karar olmutur.[6] Atatrke gre, 1919daki artlarda, Trk milleti iin uygulamaya konulacak en uygun proje veya tek kar yol, Mill hakimiyete dayanan, kaytsz artsz, bamsz yeni bir Trk Devleti kurmaktr. Trk milleti iin baka bir yol, bir seenek daha uygun bir proje bulunup

uygulamaya konula-maz myd? Proje sahibi, bu sorunun cevabn eserinde, yle bir muhakeme mantk yrterek vermektedir: Esas, (temel ilke), Trk milletinin haysiyetli ve e-refli bir millet olarak yaamasdr. Bu temel ilke ancak tam istiklle sahip olmakla gerekletirilebilir. Ne kadar zengin ve bolluk iinde olursa olsun, istikllden yoksun bir millet, meden insanlk dnyas karsnda uak olmak mevkiinden yksek bir muameleye lyk grlemez. (...) Halbuki Trkn haysiyeti, gururu ve kabiliyeti ok yksek ve byktr. Byle bir millet, esir yaamaktansa yok olsun daha iyidir. O halde, ya istikll ya lm![7] Atatrk, Trk milleti iin uygulamaya karar verdii projesini, hareketinin balangcnda btn hatlar ile ortaya koyup aklamad gibi, bunu doru da bulmamtr. Nutuk ta, devrin artlarndan kard uygulama metodunu yle aklyor: Bu nemli kararn btn gerek ve zaruretlerini daha ilk gnden aa vurup ifade etmek, elbette isabetli olmazd. Uygulamay birtakm safhalara ayrmak, olaylardan ve olaylarn akndan yararlanarak milletin duygu ve dn-celerini hazrlamak ve basamak basamak ilerleyerek hedefe ulamaya almak gerekiyordu. Nitekim yle olmutur. Eer dokuz yllk faaliyetimiz ve yaptklarmz bir mantk sil-silesi ile gzden geirilirse, ilk gnden bu gne kadar takip ettiimiz genel dorultunun, ilk kararn izdii yoldan ve yneldii hedeften asla sapmam olduu kendiliinden anlalr.[8] Atatrk, eserinin ilk sayfalarnda, dokuz yllk za-man dilimi iinde uygulamaya koyduu ve uygulamay ba-ard projesini, anlatyor. Projesini ortaya karan tarih artlar, Projesinin hedefini, dayand mantk ve gerek-esini, uygulama metodunu aklyor. 1919 senesi Maysnn 19 uncu gn Samsuna k-tm. Cmlesi ile balayan Nutukta Atatrk, mill hakimi-yete dayanan kaytsz artsz, bamsz yeni bir Trk devleti kurmak iin takip ettii politikay, uygulad metodu ak-ladktan sonra, uygulama srasnda karlat olaylar, zor-luklar, atmalar, olaylarn iinde bulunan ahslarla bera-ber anlatr. Nutukta anlatlan tarih- asker-siyas olaylar, ge-nel olarak u konular kapsar: ve d politika konular, d-zenlenen miting ve kongreler, stikll Savann eitli saf-halar, Ankara-stanbul ilikileri, Trkiye Byk Millet Mec-lisinin al, Lozan grmeleri ve Anlamann esaslar, Cumhuriyetin iln ve Devletimizin kurulu artlar, Halife-liin kaldrlmas, Cumhuriyete kar olanlarn tutumlar, kurulmas baarlan mill hakimiyete dayal Trk Devleti nin Trk genliine emanet edilmesi. Nutuk bir tarih veya hatra kitab deildir. demi-tik. Bu dorudur. Ancak, Atatrk, uygulamaya koyduu dokuz yllk faaliyetini ve yaptklarn, vesikalar ve dier bilgi ve belgeler nda veya onlara dayanarak anlatr. An-latt olaylarn deerlendirmesini ise elbette, kendi konu-muna gre yapar. Atatrkn, Nutuk adl eserini meydana ge-tiren konumas ile gayesi, bir stikll Sava veya Cumhu-riyet tarihi yazmak deildir. Ancak, anlattklarnn, inkl-bmzn incelenmesinde tarihe yardmc olacan da belir-tir.[9] Atatrk, konumasnn (eserinin) balarnda Trk milleti iin setii hedefi ve hedefinin mantk gerekesini ve metodunu, konumasn tamamlarken (eserini bitirirken) bir daha zetleyerek tekrarlar: Grlyor ki biz her vastadan yalnz ve ancak bir temel gre dayanarak (yalnz bir nokta-i nazardan) fay-dalanrz. O gr (nokta-i nazar) udur: Trk milletini me-den dnyada, layk olduu mevkie ykseltmek, Trkiye Cumhuriyetini sarslmaz temelleri zerinde her gn daha ok glendirmek...[10] Atatrk, Nutukta, kurduu Trkiye Cumhuriyetini, ulat sonucu, Trk genliine emanet etmeden nce, alt gn baka bir ifadeyle, 36 saat 33 dakika sren tarih konu-masnda neyi anlatmak istediini; uzun ve teferruatl konu-masnn asl gayesini u cmlelerle ifade ediyor:

Efendiler, bu nutkumla, mill varl sona ermi saylan byk bir milletin, istikllini nasl kazandn; ilim ve tekniin en son esaslarna dayanan mill ve ada bir devleti nasl kurduunu anlatmaya altm.[11] Atatrkn Nutuk adl eserini meydana getiren, nl konumasn niin yaptn ve gayesini zetleyerek tekrarla-yan yukardaki cmleler, Trkiye Cumhuriyetinin iki temel zelliini de belirtmesi bakmndan son derece nemlidir. Atatrk, dokuz yllk faaliyet ve alma ile kurdu-u, -kendi ifadesiyle- hakimiyet-i milliyeye mstenit, bil-kayd art mstakil yeni Trk Devletinin iki temel zelli-ini yle tespit ediyor: lim ve fennin en son esaslarna mstenit , mill ve asr bir devlet. Nutuk, ite bu mill ve asr Trk devleti Trki-ye Cumhuriyetinin kurulu mcadelesini, kurulu felsefesi-ni, Cumhuriyetin ilelebed yaatlmas iin Trk milletinin nasl hareket etmesi gerektiini, bizzat kurucusunun azn-dan anlatan bir eserdir. Bu zelliiyle Nutuk, Atatrk gibi bir devlet kurucu-nun, Trk milletine ve insanlk tarihine sunduu bir rapor-dur. Sonu olarak Nutuk, tarihten edinilen tecrbelerin bir ibret tablosu halinde millete mal edilmesi geleneine uyularak ve o gn ulalan baarnn, asrlardan beri eki-len mill felketlerin yaratt uyankln sonucu ve bu aziz vatan her kesini sulayan kanlarn bedeli olduuna ia-ret edilerek bu sonucun zl bir hitabe ile Trk genliine emanet edildii bir eserdir. Genlie Hitabe Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istikllini, Trk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve mdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikblinin yegne temeli budur. Bu temel, senin en kymetli hazinendir. stikbalde dahi, se-ni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dahil ve haric bedhahlarn olacaktr. Bir gn, istikll ve Cumhuriyeti mdafaa mecburiyetine dersen, vazifeye atlmak iin, iinde bulunacan vaziyetin imkn ve eritini dnme-yeceksin! Bu imkn ve erit, ok nmsait bir mahiyette tezahr edebilir. stikll ve Cumhuriyetine kastedecek d-manlar, btn dnyada emsali grlmemi bir galibiyetin mmessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatann btn kaleleri zaptedilmi, btn tersanelerine girilmi, btn or-dular datlm ve memleketin her kesi, bilfiil igal edil-mi olabilir. Btn bu eritten daha elm ve daha vahim olmak zere, memleketin dahilinde iktidara sahip olanlar, gaflet, dallet ve hatt hyanet iinde bulunabilirler. Millet, fakr zaruret iinde harap ve btap dm olabilir. Ey Trk istikbalinin evld! te, bu ahval ve erit iinde dahi vazifen, Trk istikll ve Cumhuriyetini kurtar-maktr! Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kan-da mevcuttur. 20 Ekim 1927 Genlie Hitabenin Anlam Atatrkn Genlie Hitabe adyla bilinen konu-mas, yukarda tanttmz Nutuk adl nl tarih byk ese-rinin sonunda yer alr. Yani, 15 Ekimden 20 Ekim 1927ye kadar sren konumasnn son paragraf veya sonu blm-dr. Genlie Hitabe, belki okullarda, resm dairelerde ms-takil olarak erevelenip duvarlara asld iin, Nutuktan ayr bir metin gibi deerlendirilmekte veya yle zannedil-mektedir. Genlie Hitabe, mstakil bir metin olarak deerlen-dirildiinde de kendi iinde mutlaka nemli bir anlam ifade etmektedir. Ancak, onun anlamn ve tad deeri daha iyi anlayabilmek iin, Nutukun btnl iinde dnmek ge-rekir. nk, Genlie Hitabe bir sonutur.

Genlie Hitabe, Nutukun Trk Genliine Brak-tm Emanet baln tayan blmnde yer almaktadr. Bu blmde Hitabeden nce Nutuku zetleyen u cmleler bulunmaktadr: Muhterem Efendiler, sizi gnlerce igal eden uzun ve teferruatl beyanatm, en nihayet mazi olmu bir devrin hikyesidir. Bunda milletim iin ve gelecekteki evltlarmz iin dikkat ve uyanklk salayabilecek baz noktalar be-lirtebilmi isem, kendimi bahtiyar sayacam. Efendiler, bu beyanatmla, mill varl sona ermi saylan byk bir milletin istikllini nasl kazandn, ilim ve tekniin en son esaslarna dayanan mill ve ada bir devleti nasl kurduunu anlatmaya altm. Bugn ulatmz sonu, asrlardan beri ekilen mill felketlerin yaratt uyankln eseri ve bu aziz vata-nn her kesini sulayan kanlarn bedelidir. Bu sonucu, Trk genliine emanet ediyorum.[12] Bu cmlelerden sonra, Ey Trk genlii! diye ba-layan Hitabe balar. Atatrkn fikir babam dedii Ziya Gkalp, Trk milliyetiliinin fikir teorisini ve uygulama plnlarn ortaya koyduu nl eseri Trkln Esaslarn (1923) yle bitiriyordu: Ey bugnn Trk genci! Btn bu ilerin yapl-mas, asrlardan beri seni bekliyor. Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk de, mill hakimiyete dayanan, kaytsz artsz, bamsz yeni Trk Devletini nasl kurduunu anlatt eserini (Nutuk), yle bitiriyor: Bu neticeyi (sonucu), Trk genliine emanet edi-yorum. Ziya Gkalp, Trk genliini greve aryordu. Atatrk ise Trk genliini, kurmay baard mill ve a-da Trk Devletini, ilelebed muhafaza ve mdafaaya, ya-ni elde edilen sonucu korumaya armaktadr[13]. Atatrkn Trk genliine korunmas iin emanet ettii netice (sonu), Trk istiklli ve Trk Cumhu-riyetidir. Genlie Hitabe, Trk istiklli ve Trk Cum-huriyeti kavramlar zerine kurulmu bir metindir. Atatrk, srarla bu iki kavram zerinde durarak bu iki kavramn mu-hafaza ve mdafaa edilmesini istemektedir. nk, bu iki kavram, asrlardan beri ekilen mill felketlerin yarat-t uyankln eseri ve bu aziz vatann her kesini sulayan kanlarn bedelidir. Yani kolayca elde edilmemitir. stikll Sava da bu kavramlar veya deerler iin yaplmtr. Zaten Nutuk, batan sona, bunlara nasl ulaldn, stikll ve Cumhuriyetin nasl elde edildiini anlatmaktadr. Trk istiklli ve Trk Cumhuriyeti, Trk mille-tinin dolaysyla Trk genliinin var olma ve var kalma se-bebidir. Bu kavram veya deerler olmadan Trk milletinin yaamas, dnya zerinde byle bir milletin bulunmas mm-kn deildir. Atatrkn, Trk genliinden ilelebed (dn-ya durduka-ebediyen-sonsuza kadar) korumasn ve gerektiinde de savunmasn istemesinin sebep ve gerekesi budur. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegne temeli bu-dur. cmlesi, onun gerekesini belirtir. Bu cmledeki ye-gne temel ifadesi, srarn nemini anlatr. nk Trk milletinin var olmas ve var kalmas, yani sonsuza kadar ya-amas iin baka bir yol, baka bir seenek yoktur. Burada hemen aklmza bir soru gelmektedir veya gelmelidir. Bir milletin istiklli, dolaysyla da istikbali na-sl korunur, korunabilir? Korunacak olan istikll, milletin zel olarak da Trk milletinindir. Milletin istikllinin korun-mas, stikll Savanda olduu gibi, her zaman silahl sa-vunma ile olmaz. Savunma son aredir. Savunma mecburiye-ti olmadan nce, korunma- muhafaza sz konusudur. Bu-rada nce muhafazas sz konusu olan varlk, Trk mille-tidir. Millet, bir kltr birliidir. Dnya insanln milletler topluluu haline getiren ve yle yaatan zel kltrleridir. nsanlar millet dediimiz sosyolojik topluluk haline getiren, mill kltrleridir. O halde, millet varln korumann en tabi yolu, mill kltr korumak ve yaatmaktr.

te bu sebep ve gerekeden dolay Atatrk, mill kltrcdr. 1933te Cumhuriyetin onuncu kurulu ylnda yapt konumada, zel adyla Onuncu Yl Nutkunda, kurup bize emanet brakt Cumhuriyetten, temeli Trk kahramanl ve yksek Trk kltr olan Trkiye Cum-huriyeti diye bahseder. Trkiye Cumhuriyetinin temeli kltrdr. Mill kltrn her rda alarak ykselmesini, Trkiye Cumhuriyetinin temel direi olarak kabul ediyoruz Mill kltrmz, muasr medeniyet seviyesinin s-tne karacaz. Biz dorudan doruya milliyetperveriz ve Trk milliyetisiyiz; Cumhuriyetimizin dayana Trk topluluu-dur. Bu topluluun fertleri ne kadar Trk kltryle dolu olursa, o toplulua dayanan Cumhuriyet de o kadar kuv-vetli olur. vb szleri, Atatrkn Trk istikllinin ve Trk Cum-huriyetinin korunmas iin gsterdii yoldur. Trk istikllini ve Trk Cumhuriyetini emanet ettii Trk genlii, emaneti korumak veya koruyabilmek iin mill kltr unsurlar ile donatlm, mill uur sahibi olarak yetimeli, yetitirilme-lidir. Atatrk, ada medeniyetin ortak insanlk deerleri-ne sahip olunmasn istemekle beraber, kozmopolit veya mill kltr ve deerleri hor gren veya reddeden bir hmanist de-ildir. O, dnya grn, Trk milleti varlna gre e-killendirmi bir Trk milliyetisidir. Nutukta, Biz her va-stadan ancak ve yalnz bir tek temel gre dayanarak ya-rarlanrz. O gr udur: Trk milletini meden dnyada, lyk olduu mevkie ykseltmek, Trkiye Cumhuriyetini sar-slmaz temelleri zerinde her gn daha ok glendirmek... deyii bunun ifadesidir. Yani Atatrk, her eyi Trk milleti asndan ve Trk milletine gre deerlendirir. nk ona gre, Esas olan, Trk milletinin haysiyetli ve erefli bir millet olarak yaamasdr. zerinde durduumuz Genlie Hitabede de grl-d gibi, hedef kitle Trk genliidir. Bu Atatrkn fi-kir sistemindeki cemiyet birimi tercihidir. yle olmasayd, ey dnya gelii veya ey ii genlii veya ey slm genlii vs. gibi bir hitap kullanrd. te bundan dolay, Atatrk, Trk milliyetisidir. Byk Trk Milliyetisi fikir adammz Ziya Gkalp'n ifadesiyle de, "Trk milliyetili-inin en byk adamdr. nk, yine Z.Gkalpa gre, Trkiye Cumhuriyetini kurmakla, Trk milliyetiliine res-miyet kazandrp onu fiilen tatbik etmitir. Atatrk milliyetilii yle anlar ve tarif eder: Trk milliyetilii, btn muasr milletlerle bir ahenkte yrmekle beraber, Trk itima heyetinin hususi seciyesini ve bal-bana mstakil hviyetini mahfuz tutmay esas sayar; bu itibarla mill olmayan cereyanlarn memlekete girmesini ve yaylmasn istemez.[14] Bu tarifte de dikkat edilirse, Trk sosyal yapsn ko-ruma, esas alnmtr. Atatrk, Trk stikllini ve Trk Cumhuriyetini emanet ettii ve sonsuza kadar korumay birinci grev olarak verdii Trk genlerinin nasl yetitirilmesi gerektii konu-sunu da ok ak belirtmitir: Yetiecek ocuklarmza ve genlerimize, grecekle-ri tahsilin snr ne olursa olsun, en evvel ve her eyden evvel, Trkiyenin istiklline, kendi benliine ve mill gele-neklerine dman olan btn unsurlarla mcadele etmek l-zumu retilmelidir. Dnyann milletler aras durumuna g-re, byle bir mcadelenin gerektirdii ruh unsurlarla dona-tlmayan fertlere ve bu mahiyette fertlerden meydana gelen toplumlara hayat ve istikll hakk yoktur.[15] Birinci vazife olarak, Trk istikllini ve Trk Cumhuriyetini ilelebed muhafaza ve mdafaa sorumlulu-u yklenen genliin bunu yerine getirebilmesi iin, Trk olmaktan gurur duyan, Trk kltrne sahip kan ksaca, Trk mill uuruna sahip bir genlik olmas gerekir. Ata-trkn istedii genlik, mill kimlik ve mill duygulardan soyunmu, kendisini

dnyal (!) hisseden kozmopolit bir genlik deildir. Szn tam anlam ile Trkn genliidir. Atatrk, Trk istiklli ile birlikte (ayn deerde ol-mak zere) Trk Cumhuriyetinin de, Trk milletinin ve genliinin varlk sebebi olarak korunmasn ve savunmasn istiyor. nk, Cumhuriyet, mill iradeye dayanan rejim-dir. Atatrk, stikll Savan mill iradeye dayanmak sure-tiyle kazanm ve ona tam ekil vermek iin Cumhuriyet re-jimini kabul etmitir. Padiahlk ile Cumhuriyet arasndaki fark, birincisinin ferd iradeye, ikincisinin (Cumhuriyetin) ise, mill iradeye dayanmasdr. Buna gre Atatrk, mille-tin mevcudiyeti iin istikll ile beraber Cumhuriyetin de za-rur olduuna inanyor.[16] Trk milletinin ve genliin mevcudiyetinin ve istik-balinin yegne temeli olan Trk stikll ve Cumhuriyeti, her zaman i ve d tehlikelere aktr. Hazinenin her za-man hrszn veya dmann ilgisini ektii gibi, Trk milleti ve onun zerinde yaad vatan corafyas, dmanlarn da-ha dorusu smrgeci-emperyalistlerin ilgisini ekecektir. Tarihte olduu gibi bundan sonra, gelecekte de Trk milleti-nin ktln isteyenler, memleketi igal ve istil etmek is-teyenler olacaktr; olmas mmkndr. Eer, gnn birinde, Trk istikll ve Cumhuriyeti herhangi bir sebeple tehlikeye derse, onu savunmak iin, uygun imkn ve art bekleme; derhal vazifeye atl diyen Atatrk, bundan sonra, karlalabilecek tehlikeleri canl bir ekilde sralyor: a) stikll ve Cumhuriyete kastedecek dmanlar, dnyada benzeri grlmemi bir zaferin temsilcisi olabi-lirler. (Birinci Dnya Savanda byle olmutu) b) Zorla veya eitli oyunlarla, vatanmzn btn stratejik yerleri zaptedilebilir; ordular datlp memleketin her kesi fiilen igal edilmi olabilir. (stikll Sava ncesi byle bir durumla karlamtk.) c) Btn bunlardan daha kt ve tehlikeli olarak, l-keyi idare edenler, gaflet, dallet ve hatt hyanet iinde olabilirler. Ayrca bu idareciler, ahsi karlar iin dman-la ibirlii yapabilirler. d) Memleket igal edilir, idareciler dmanla ibirlii yaparken, millet, bu olanlardan dolay perian ve yorgun-bitkin olabilir. Yani olanlara kar bir ey yapacak durumda olmayabilir. Atatrk, memleketin, stikll ve Cumhuriyetin kar-laabilecei ihtimalleri ak seik sralyor. Bu sraladklar iinde, memleketi ynetenlerin gaflet ve dallet iinde bulunabileceklerini sylemekle beraber; ayn derecede hain ola-bileceklerine ihtimal vermiyor. nk bu ok ar bir itham-dr. Bunlar bizim iimizden kan, bizim yneticilerimizdir. te bundan dolay, gaflet, dallet, hyanet iinde buluna-bilirler demiyor. Gaflet ve dallet ten sonra hatt eda-tn kullanyor ve demek istiyor ki, Biz yneticilerimizin ha-in olacan dnmek istemeyiz, buna ihtimal de vermeyiz; ama yine de ihtimaller iinde en kts olarak hatrlatmak gerekir. Atatrk, Genlie Hitabenin sonunda Trk genlii-ne, artlar ne kadar kt olursa olsun, var olmak ve var kalmak istiyorsan, verilen birinci vazifeyi yerine getirip, Trk istikll ve Cumhuriyetini kurtarmak, senin iin tek kar yoldur , diyor. Nutuk ve dolaysyla Genlie Hitabe, u cmle ile bitiriliyor: Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kan-da mevcuttur. Bu cmlede, millete gven duygusu vardr. Trk genliinin var olmak ve var kalmak iin dayanaca kuvvet kaynann yine kendi varlnda bulunduu ifade edilerek, millete ve genlie kendine inanma ve gvenme duygusu verilmektedir. nk Atatrk kendisi de, Mill Mcadeleye byle bir kuvvet kaynandan g alarak baladn yle anlat-yor: Ben 1919 Maysnda Samsuna ktm gn, elimde madd hibir kuvvet yoktu. Yalnz byk Trk milletinin asa-letinden doan ve benim vicdanm dolduran yksek ve ma-nev bir kuvvet vard. te bu mill kuvvete, bu Trk milletine gvenerek ie baladm.[17] Ey Trk stikbalinin evld!

Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur. Baka yerden kuvvet, destek, yardm arama; kuvvetin kayna kendine, milletine gvenmektir. Genlie Hitabenin Dili Atatrkn Genlie Hitabesi, dil ve slp ynn-den Trkenin gzel rneklerinden birisidir. Gerek kelime seimi, cmle ve paragraf yaps bakmndan gerekse kav-ramlar arasnda balant kurmas bakmndan dikkat ekici zellikleri vardr. nsanda mensur iir duygusu da uyandran heyecanl bir ses tonuna ve tesir gcne sahiptir. Hitaptan sonra gelen ilk cmlede, istikll ve Cumhuri-yet kelimeleri ile muhafaza ve mdafaa kelimeleri ifa-de ettikleri kavramlar bakmndan tam bir mantk sras ile kullanlmlardr. ncelik-sonralk asndan stikll, re-jim veya devlet ekli olan cumhuriyetten nce geldii gi-bi; muhafaza da mdafaadan nce gelir. Yine ilk cmlede, Trk kelimesinin iki defa tekra-r, hem kavramlarn nemine dikkat ekmekte hem de hita-betin tesir gcn attrmaktadr. Muhafaza ve mdafaa keli-meleri de arka akaya kullanlarak anlam ve ses ynnden ifa-deyi kuvvetlendirmektedir. stikll ve istikbal kelimelerinin ses ve kavram zel-liklerinde de ustaca faydalanlmtr. Fakat btn metin iinde, gerek ses zellii gerek mantk ve anlam sras ynnden en tesirli ifade, gaflet ve dallet ve hatt hyanet kelimelerinin seimidir. Burada Atatrkn dili kullanma ve hitabet gc yakalanmas zor bir rnektir. Gaflet, dallet, hyanet kelimelerinin arka arkaya getirilmesi, ilenebilecek kt fiiller arasnda gittike artan bir derecelemeyi belirttii gibi; bu kavramlara kar anlatl-mak istenen nefret duygusunu da kuvvetlendirmektedir. Bu ifadelerde dikkat eken bir incelik de, hyanetten nce kullanlan hatt edatdr. Bu edatla Atatrk, hem dal-let ile hyanet kavramlar arasndaki anlam uzakln, ktlk bakmndan derece farkn belirtmekte hem de y-neticilere hyanet sfatn yaktramadn belirtmektedir. Kavramlar hattsz sralasayd, hyanet sradan normal bir durum gibi dnlm olurdu. Halbuki bu ekliyle cm-leye, olmazya, Biz yneticileri hain olacan dnmek istemeyiz, ama... yine de uzak bir ihtimal olarak gz nnde bulundurmak gerekir. anlamlar yklenmitir. Metinde cmle ii ve sonlarnda tekrarlanan sfat fiil ekleri ve fiil ekimleri ile de ahenk salanarak anlama kuv-vet kazandrlmtr. Cmleler, genellikle ksa ve kesin ifadelidir. Ancak gelecekte olma ihtimali belirten cmleler de anlatlmak iste-nen mesaja uygun kurulmutur. Genlie Hitabe, kelimelerin seiminde olduu gibi, cmlelerin sralan ve paragraf dzeni bakmndan da m-kemmel bir metindir. lk cmle, asl fikrin veya paragraf mesajnn tam olarak ortaya konulduu temel cmledir. Dier cmleler, anlam ynyle zincirleme olarak hep ilk cmleye baldr. Ayrca her cmle, kendisinden nceki cmleye balanmtr. Bu bakmdan, cmlelerde hibir keli-menin yeri deitirilemeyecei gibi, cmlelerin yeri de deitirilemez. Genlie Hitabede, btn Nutukta olduu gibi, Mill edebiyat devrinin ortak dili kullanlmtr. ** Nutuk ve Genlie Hitabeden anlalaca gibi, Atatrk byk bir hatiptir. Namk Kemalin, Abdlhak H-midin, Tevfik Fikretin ve Ziya Gkalpn eserleri ile bes-lenmitir. Tesirli kelimeleri semesini ok iyi bilir ve onlar yerli yerinde kullanr. Fransz yazar Buffon: slp insann t kendisidir demitir. Kullanlan kelimeler seslerine varn-caya kadar, onu kullanan ahsiyetin, zevk, kltr ve mizacn gsterir. Bundan dolay, Nutuku aslndan okumak ve anla-maya almak, bizi Atatrke daha ok yaklatrr. Zira her kelime ve cmle onun azndan ve kaleminden kmtr.[18]
Sonu Yerine

Atatrk Diyor ki

Benim hayatta yegne fahrim, servetim, Trklk-ten baka bir ey deildir.

Mahmu Esat Bozkurt, Yaknlarndan Hatralar, ist. 1955,s.95

Biz dorudan doruya milliyetperveriz ve Trk milliyetisiyiz.

Utkan Kocatrk, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, Ank.1984.

Trkiye Cumhuriyetini kuran Trkiye halkna Trk milleti denir.

Afet nan Meden Bilgiler, s.18

Bu memleket tarihte Trkt, bugn Trktr ve ebediyen Trk kalacaktr.

Taha Toros, Atatrkn Adana Seyahatleri,1981,s.31

Benim iin dnyada en byk mevki ve mkfat, milletin bir ferdi olarak yaamaktr. Eer Cenbhak beni bunda muvaffak etmise, kr ve hamdlar ederim. Bugn olduu gibi mrmn nihayetine kadar milletin hdimi olmakla iftihar edeceim.
Sylev ve Demeler,C.11,s.129

Milletimiz dil ve din gibi iki kuvvetli fazilete sahip-tir. Bu faziletleri hibir kuvvet, milletimizin kalp ve vicda-nndan ekip alamamtr, alamaz.
Sylev ve Demeler,s.66-67.

...Anladk ki, kabahatimiz kendimizi unutmakl-mzm. Dnyann bize hrmet gstermesini istiyorsak, ev-vel bizim kendi benliimize ve milliyetimize bu hrmeti hissen, fikren, fiilen btn efal ve harektmzla gstere-lim: Bilelim ki mill benliini bulmayan milletler, baka milletlerin ikrdr. Mevcudiyet-i milliyemize dman olanlarla dost olmaya-lm. Bylelerine kar bir Trk airinin dedii gibi, (Kar du-vardaki levhay iaret ederek) Trkm ve dmanm sana, kalsam da bir kii diyelim. Dmanlarmza bu hakikati ifade ettiimiz gn, kanaatimize, mefkremize, istikbalimize yan bakan her fer-di dman telkki ettiimiz gn, mill benlie uzanacak her eli iddetle krdmz, milletin nne dikilecek her engeli derhal devirdiimiz gn, gerek kurtulua erieceiz. Ve sizler gibi mnevver, azimli, imanl genler sayesinde bu kurtulua erieceimize emin olabiliriz.
20 Mart 1923 Konya Trk Ocandaki Konumadan (Sylev ve Demeler,C.2,s.143)

*** Genlie Hitabe Szl ahval: Haller, durumlar bedhah: ktln isteyen bilfiil: fiilen, fiil olarak btap: bitkin, gsz cebren: zorla, zor kullanarak dahil: i, ieriyle ilgili dallet: doru yoldan sapma,saptma elm: ackl fakr zaruret: fakirlik ve ihtiya gaflet:olan bitenin farknda olmama haric: d,daryla ilgili ilelebet: sonsuza kadar istikbal:gelecek mahrum etmek: yoksun brakmak mevcudiyet: varlk mmessil: temsilci

mstevli: istilc, memleketi igal edenler nmsait: elverisiz, uygun olmayan erit: artlar tevhit: bir, birletirme tezahr etmek: grnmek, ortaya kmak vahm: korkun yegne: biricik KAYNAKLAR Kemal Atatrk, Nutuk 1919-1927, AAM y. Ank. 2004. (Bugnk Dille Yay. Haz. Prof.Dr. Zeynep
Korkmaz)

Kemal Atatrk, Nutuk, C.1,1919-1920, Trk Devrim Tarihi Enstits y., st. 1963.
(sadeletirilmemi metin)

Kemal Atatrk, Nutuk, C.11, 1920-1927 ,Trk Devrim Tarihi Enstits, st.1970.
(sadeletirilmemi metin)

Atatrkn Sylev ve Demeleri, 1-11, (!906-!938), Trk nklp Tarihi Enstits y.,3.bas. Ank.1981. Taha Parla, Trkiyede Siyasi Kltrn Kaynaklar, C.1, Atatrkn Nutuku , letiim y. ,st. 1994. Zeynep Korkmaz, (Prof.Dr.), Trk Dili zerine Aratrmalar, C. 11, TDK y. Ank. 1995. (Genlie Hitabe zerine adl makale) Mehmet Kaplan (Prof. Dr.), Atatrkn Genlie Hitabesi-Tahlil-, Mill Kltr, Austos 1982. Utkan Kocatrk, Atatrkn Fikir ve Dnceleri, Ank. 1984. smail ACAR "Aklamal STKLL MARI ve GENLE HTABE, Liva y., Balkesir 2006." Adl kitabndan alnmtr

[1] [2]

O zamanki ad,Cumhuriyet Halk Frkasdr. Cumhuriyet Halk Frkasnn Birinci Kongresi olarak 4-11 Eyll 1919da toplanan Sivas Kongresi kabul edilir. Atatrk, 3.Byk Kongre al konumasnda (10.5.1931),Birinci Umum Kongremiz, 12 yl evvel, Sivasta bir mektep dairesinde yaplmt. diyor. [3] Nutukun Arap Harfli ilk basks zerinde, konuma yl olan 1927 tarihi vardr. Ancak, kitap halinde yaynnn Temmuz 1928 olduu, baz belgelerden anlalmaktadr. Bak. Nutuk, Prof.Dr. Z. Korkmaz, 2004 basks, nsz. [4] Nutuk, Bak. Dip not-2, Prof.Dr. Zeynep Korkmaz, nsz, s xx. [5] Kemal Atatrk, Nutuk 1919-1927, Bgnk Dille Yayna Hazrlayan Prof. Dr. Zeynep Korkmaz, Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Atatrk Aratrma Merkezi, Ank.1990. [6] Nutuk, Atatrk Aratrma Merkezi, Ank. 2004, s. 9. [7] Nutk, s. 10. [8] Nutuk, s. 11. [9] Nutuk, s.297. [10] Nutuk, s. 606. [11] Nutuk, s. 607 [12] Nutuk, s.607. [13] Taha Parla, Trkiyede Siyasal Kltrn Kaynaklar-C.1,Atattrkn Nutuku, letiim y. st.1994, s.161. [14] Trk Tarihi Tetkik Cemiyeti-Tarih 1V, Trkiye Cmhuriyeti, Maarif Vekleti Y., Devlet Mat. st. 1931, s. 182. [15] Atatrkn eitli konulardaki grleri iin, bak.Utkan Kocatrk, Atatrkn fikir ve Dnceleri, Anka. 1984. (eserin deiik basklar vardr.) [16] Prof.Dr. Mehmet Kaplan, Atatrkn Genlie Hitabesi,Mill Kltr, Austos 1982, Say,35. [17] Atatrk, Sylev ve Demeler, C.2,s. 284. [18] Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Atatrkn Genlie hitabesi, Mill Kltr, Austos 1982.