AFYON KOCATEPE NVERSTES

FEN BLMLER
DERGS

Afyon Kocatepe University Journal of Science

Cilt/Volume 9 Say/Number 1

AFYON KOCATEPE NVERSTES FEN BLMLER DERGS

Afyon Kocatepe University Journal of Science

SAHB/PUBLISHER Prof.Dr. Ali ALTUNTA (Afyon Kocatepe niversitesi Rektr) EDTR/EDITOR Do. Dr. Rdvan NAL Prof. Dr. Eyp SABAH YARDIMCI EDTRLER/ASSISTANT EDITORS Do. Dr. Hasan TORUL Do. Dr. brahim EROL Do. Dr. Hseyin BAYRAKEKEN Yrd. Do. Dr. Ahmet YILDIZ YAYIN KURULU/EDITORIAL BOARD Do.Dr.Rdvan NAL, TR Prof.Dr.Eyp SABAH, TR Prof.Dr..Faruk EMRULLAHOLU, TR Prof.Dr.Muhsin KONUK, TR Prof.Dr.Abdullah ALAR Prof.Dr.Hasan MEN, TR Prof.Dr.Mevlt DOAN, TR Prof..Dr.Emine S. SEYRANTEPE, TR Do.Dr.Ylmaz YALIN, TR BASKI ELEMANLARI/PUBLISHING STUFF Ar. Gr. Gr Emre GRAKSIN Ar. Gr. Smeyra AKKAYA WEB SORUMLUSU/WEB ADMIN Ar. Gr. Gr Emre GRAKSIN ADRES/ADDRESS: Afyon Kocatepe niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Ahmet Necdet Sezer Kampusu, 03200, AFYONKARAHSAR Tel.: 0 272 228 12 55-1360 Faks: 0 272 228 12 55-1403 E-posta:fbd@aku.edu.tr Do.Dr.Hseyin AKBULUT, TR Do.Dr.Kubilay ASLANTA, TR Do.Dr.Hasan TORUL, TR Do.Dr.Sabri EVK, TR Yrd.Do.Dr.Tamer BAYBURA, TR Yrd.Do.Dr.Sleyman DNDAR, TR Yrd.Do.Dr.mer DEPERLOLU, TR Yrd.Do. Dr.Ahmet YILDIZ, TR Yrd.Do. Dr.jlal OCAK, TR

BU SAYININ HAKEMLER
Prof. Dr. Muazzez ELK KARAKAYA Seluk niversitesi Prof. Dr. Ahmet TUNCAN Anadolu niversitesi Prof. Dr. Mustafa ERGN Afyon Kocatepe niversitesi Prof. Dr. Ali GLER Abant zzet Baysal niversitesi Prof. Dr. Eyp SABAH Afyon Kocatepe niversitesi Prof. Dr. smail H. TAVMAN Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Tuncay YILMAZ ukurova niversitesi Prof. Dr. Vasif V. NABYEV Karadeniz Teknik niversitesi Prof. Dr. Adnan YAZICI Orta Dou Teknik niversitesi Prof. Dr. Ahmet TUNCAN Anadolu niversitesi Prof. Dr. Y.Ziya ERDL Mula niversitesi Prof. Dr. Turgay ONARGAN Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Osman KILI Marmara niversitesi Prof. Dr. H. zkan SVRTEPE Uluda niversitesi Prof. Dr. Resul GEREKOLU Gaziosmanpaa niversitesi Prof. Dr. Kemal SOLAK Gazi niversitesi Do. Dr. A. Ekrem YCE stanbul Teknik niversitesi Do. Dr. Musa ATAR Gazi niversitesi Do. Dr. Osman GKTA Mula niversitesi Do. Dr. M. Ali AKAYOL Gazi niversitesi

Do. Dr. Hakan IIK Seluk niversitesi Do. Dr. Suat ZKORUCUKLU Sleyman Demirel niversitesi Do. Dr. eref OKUDUCU Gazi niversitesi Yrd. Do. Dr. Mehmet Ali SZEN Afyon Kocatepe niversitesi Yrd. Do. Dr. Tuncay YT Sleyman Demirel niversitesi

NDEKLER / CONTENTS
Harran Kili ime zelliklerinin Deerlendirmesi ve Dolayl Tahmini Indirect Estimation and Evaluation of The Swelling Characteristics of Harran Clay Murat Trkz , Hasan Tosun niversite rencilerinde Mkemmeliyetilik: Anadolu niversitesi rnei Perfectionism Among University Students: An Example From Anadolu University Fikret Er, Harun Snmez nce ve ok nce tme iin Alternatif Deirmen Tiplerinin Tantlmas Introduction of Alternative Mills for Fine and Ultra Fine Grinding Hasan Hacfazlolu Solving Large Multiple Query Optimization Problems Byk oklu Sorgu Eniyileme Problemlerinin zlmesi Ahmet Coar Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi Mermer Artklar Depolama Sahasnn zellikleri The Properties of the Marble Waste Storage Field of Afyonkarahisar Organized Industrial Zone Mustafa Y. elik, kr Tur Vakumlu Membran Preste retilmi Ahap Lamine Elemanlarn Yapma Performanslarnn Belirlenmesi Determination of Bonding Performance of Laminated Veneer Elements Produced in Vacumm Membrane Press Mustafa Altnok, Cevdet Stl, Necmi Kahraman Mesleki Eitimin Uzaktan Eitim ile Desteklenmesi ve rnek Uygulama Support the Professional Training with Distance Learning and an Example for the Implementation mer Deperliolu, Ramazan Yldrm Buhar Kazan Otomasyon Sistemi iin Uzakta Grntleme Sistemi Tasarm The Design of Telemonitoring System for Steem Boiler Automation System T. Burak Aktrk, Uur Fidan Gzenekli Malzemelerde Is letim Katsaysnn ve Kritik Yarapnn Deiimi Change of Thermal Conductivity and Critical Radius In Porous Media zge Altun, lker Grkan Nar ( Punica granatum L.) Tohumlarnn imlenmesine Katlama Sresi ve Ekim Zamannn Etkisi The Effect of Stratification Period and Sowing Time on Germination of Pomegranate (Punica granatum L.) Seeds Cengiz Yceda, Hazin Cemal Gltekin Scattering Of 10 Mev M.R. Baig Cypermethrinin Drosophila melanogasterin nc nstar Larvalarnn Tkrk Bezi Politen Kromozonlar zerine Etkisi The Effects of Cypermethrin on the Polytene Chromosomes of Third Instar Larvae of Drosophila melanogaster Ayla Karata, Zafer Baheci 97 - 106
238

1 - 10

11 - 16

17 - 30

31 - 40

41 - 50

51 - 60

61 - 70

71 - 78

79 - 86

87 - 90

Heavy Ions With Silver Target Using Cr-39 .

238

91 - 96

Cr-39 Kullanlarak 10 MeV

U Ar yonlarn Gm Hedeften Salmas

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi Mermer Artklar Depolama Sahasnn zellikleri

a

Afyon Kocatepe niversitesi, Afyon Meslek Yksek Okulu. Ali etinkaya Kampus, 03100, Afyonkarahisar b l zel daresi, 03200, Afyonkarahisar e-posta: mycelik@aku.edu.tr

Mustafa Yavuz elika ve kr Turb

zet

Mermercilik sektrnde grlen gelimelere bal olarak mermer art miktarnda da byk artlar meydana gelmitir. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesinde bulunan 40 adet mermer ileme tesisinden yllk 60.000 ton kat, 120.000 ton sulu mermer art aa kmaktadr. Bu artklarn imento retiminde deerlendirilmesi amacyla bir depolama tesisi kurulmutur. Tesis, 54.000 m2 depolama alanna sahip iki adet ana depolama blmesinden olumaktadr. Zeminin orta plastisiteli, kil ve silt olmas nedeniyle, geirimsizlik salamak amacyla zeminin zerine 60 cm kalnlnda bir kil tabakas, sktrma yaplarak geirimsizlik salanmtr. Bu zemin zerine 30-40 mm krma tatan 30 cmlik akl drenaj tabakas oluturmutur. Anahtar Kelimeler: Mermer, Mermer atklar, Atk depolama sahas, Afyonkarahisar

The Properties of the Marble Waste Storage Field of Afyonkarahisar Organized Industrial Zone
Abstract There has been a considerable increase in the amount of marble wastes as a result of development in the marble industry. It is estimated that 60,000 tons solid and 120,000 tons slurry marble wastes are produced annually by the 40 processing plants in the Afyonkarahisar Organized Industrial Zone. The marble waste storage field was established for the usage of cement production from this waste. Plants are divided into two main deposition areas which have 54,000 m2 capacities. Impermeability has been provided by compacting 60 cm thick clay layer due to the clay and silt mixtures which has medium plasticity. Drainage layer is formed by using 30 cm thick gravel layer thick has 30 to 40 mm in diameter on this layer. Key Words: Marble, Marble waste, Waste storage field, Afyonkarahisar

1. Giri Mermercilik sektrnde son yllarda grlen gelime sonucunda mermer oca ve tesisi saysndaki arta paralel olarak mermer art miktar da her geen gn artmaktadr. Mermercilik faaliyetleri devam ettii srece bu artklarn oalmas ve evre asndan olumsuz grnt kirlii oluturmas da kanlmaz bir gerektir. Bu artklarn yerleim alanlarndan uzaklatrlmas ve evreye zarar vermeyecek ekilde depolanmas gerekmektedir. lkemizde dzenli bir atk depolanmasn salamak amacyla Kat atklarn kontrol ynetmelii yaynlanm olmasna ramen, dier kat atk depolamada olduu gibi mermer artklarnn depolanmasnda da vahi depolama olay srmektedir.

Afyonkarahisarda says 400 bulan mermer ileme tesisinden ylda yaklak 300.000 ton sulu mermer art, 200.000 ton mermer kr artk olarak evreye braklmaktadr. Yine ildeki mermer ocaklarndan ylda 270.000 ton para mermer art kmaktadr. Ocaklardaki artklar u an iin grsel problem dnda bir sorun tekil etmezken tesislerde oluan artklarn yer igal etmesinden dolay tesisten bir an nce uzaklatrlmas gerekmektedir [1]. Afyonkarahisarda mermer sektr blgede younlamtr; scehisar Blgesi, Susuz Blgesi ve Afyonkarahisar Merkez Organize Sanayi Blgesi. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi ierisinde 40 adet mermer ileme tesisi mevcuttur. Mermer ileme tesislerinde oluan sulu mermer art miktar aylk 10.000 ton 12.000 ton civarnda olup; bu miktarn yaklak 4.000 ton 41

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

4.500 tonu lam, 7.000 ton 7.500 tonu filtre presten kan ve kek tabir edilen artklardr [1]. Organize Sanayi Blgesi ierisinde yer alan mermer ileme tesislerinde proses gerei ortaya kan sulu mermer artklarnn rast gele doaya braklmasnn nlenmesi, dzenli depolanmas, kurutulmas ve imento retim malzemesi olarak kullanlmak zere geri dnmnn salanmas amacyla bir depolama tesisi kurulmutur. Mermer artk depolama alannn Organize Sanayi Blgesi iinde olmas ile bu artklardan bir blmnn dzenli ve kontroll bir ekilde evreyi kirletmeden ve ksa mesafede depolanmas, endstride hammadde olarak kullanlarak geri dnmnn salanmas mmkn olmaktadr. Mermer ileme tesislerinin kelme havuzlarndan kan mermer art, imento retiminde hammadde olarak kullanlan kire ta ile benzer zellikleri tamas nedeniyle hammadde olarak fiilen retimde kullanlmaktadr. Ayrca, bu artklarn tanmas ve depolanmasnda oluan zaman ve maddi kayplar en asgariye indirilmektedir. Bu almada, Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi mermer artklar depolama tesisinin zellikleri incelenmitir. 2. nceleme Alannn Konumu nceleme alanna en yakn yerleim alan gneyde 4 km mesafede Afyonkarahisar ilidir. Douda Susuz ve kuzeyde Erenler kyleri yer almaktadr. nceleme alannn batsndan AfyonEskiehir karayolu gemektedir. nceleme alan 1/25000 lekli topografik haritada K25a4 paftasnda bulunmaktadr (ekil 1).

Organize Sanayi Blgesi, Afyonkarahisar Belediyesi Mcavir Alan ierisindedir. Blgenin tamam 490 hektardr, 230 hektarlk Mevcut Blgenin altyap almalarna 1987 ylnda balanarak 1993 yl itibariyle tamamlanmtr. Sanayi parseli says 431 adettir. Bunun 40 tanesi mermer ileme tesisi olup bu tesisler ekil 2de verilmitir. Depolama alannn rakm yaklak 1010 metredir [1]. 3.Mermer Atk Depolama Sahasnn zellikleri Depolama sahasnn bulunduu alan; tarm d alanlardan evre Dzeni Plan onanm Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi ierisinde kalmaktadr. Maliki de Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi ynetimidir. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesinin ierisinde erozyon, takn nleme konusunda altyap tesisleri mevcuttur. Bugn itibariyle altyaps tamamlanm vaziyettedir.

ekil 1. alma alannn yer bulduru haritas.

ekil 2. Organize Sanayi Blgesinde bulunan mermer ileme tesisleri [1].

42

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

Depolama tesisi ve evresi orman snrlar ierisinde yer almamaktadr. Bu alan peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlarndan deildir. Faaliyet alan ve yakn evresinde gl, baraj, glet vb. tesisler bulunmamaktadr. Yrede alvyal dzlk ve killi tnl toprak yaps hakim olup, arlkl olarak buday, arpa ve ekerpancar tarm yaplmaktadr. 3.1. Blgenin Jeolojik zellikleri Afyonkarahisar civarnda Paleozoyik yal Afyon metamorfitleri temeli oluturur. Alt Triyas yal Olucak Krntlar Formasyonu ve st Jura yal ieklikaya Formasyonu, metamorfitler zerine uyumsuz olarak gelir. Bu birimlerin zerine uyumsuz olarak Gebeciler Formasyonu gelmektedir. Tm bu formasyonlar Karakaya Bazalt keser. En stte ise Kuvaterner yal yama molozu, alvyon ve travertenler yer almaktadr [2]. Afyon ve civarna ait jeoloji haritas ekil 3de verilmitir. Afyon Metamorfitleri: Blgede mermer ve ist ardalanmas eklinde yzeyler ist ve Paada mermerleri alt yesidir. Bu birimler birbirleriyle

geilidir. Kalkistler ierisinde, kuvarsitler yer yer demir iermektedir. Kalkist, killiist ve muskovit istler ierisinde pirit gzlenir [2]. Gebeciler Formasyonu: Bu birim konglomera, kumta, aglomera, tf, tfit, marn, killi kireta, silisifiye kiretandan olumutur. erdikleri marn ve kil seviyelerinden dolay, jeotermal sahann rt kayacn olutururlar. Bu Formasyonun, zburun konglomera yesi, Seydiler Volkanik Tf, Kocatape Trakiti, Akpnar Kireta yesi alt birimlerini oluturur [2]. Afyon Volkanitleri: Orta Miyosen-Ge Miyosen sonlarna kadar iddetli bir karasal volkanizma etkin olmu ve birok yeden oluan Afyon Volkanitlerini meydana getirmitir. Karakaya Bazaltlar, Afyon Volkanitlerinin yesi olup, akntsokulum yaps ve tablams grnmndedir [2]. Kuvaterner: Yama molozu, traverten, alvyon ile temsil olunur. Yama molozlar ile beraber baz fay zonlarnda birikinti konileri gelimitir. Traverten oluumu, scak su blgelerinde halen devam etmektedir. Metamorfik temelin, Neojen yal kellerin ve volkanik kaya malzemelerinin paralanmasndan oluan alvyon rtnn kalnl 50-150 m arasnda deimektedir [2].

ekil 3. Afyonkarahisar civarnn jeoloji haritas [3].

43

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

3.2. Depolama Sahasnn Zemin zellikleri Afyon ve civarnda, Neojenden beri aktivitesini srdren tektonik olaylar dizisi blgeyi etkilemitir. Ana tektonik yaplarda, KB-GD ynl bir horst-graben sistemi ile KD-GB ynl byk bir fay gzlenmektedir (ekil 4). Horst-graben sisteminin bu fayla kesiim noktalarnda merGecek ve Gazlgl kaplcalar olumutur. Ayrca bu faylara bal olarak tali faylar, ty atlaklar ve alma atlaklar gzlenir. Blgedeki krklarn dorultularnn bir ksm KD-GB ve D-B ynldr [2]. Kat artk depolama alanlarnn teknik, gvenlik ve ekonomik olarak iletilebilmeleri asndan uygun jeolojik alanlarda yaplmas byk nem tamaktadr. Bu amala doal geirimsiz ortamlarn bulunmas veya ortamn geirimsiz hale getirilmesi gerekmektedir. Organize Sanayi Blgesinde kurulan dzenli depolama sisteminin yer ald arazi genellikle kil, kum, akldan meydana gelmi olup balca elemanlar evre kayalarn paralanma rndr. Nitekim yaplan incelemeler sonucunda zeminin az kumlu kil zellii tad tespit edilmi ve tam bir geirimsizlik salanmas amacyla zemin iyiletirilmesi yaplmtr.

lnl Organize Sanayi Blgesi genelinde 70-100 m.dir. DS tarafndan Erenler kynde yaplm olan 55174 nolu kuyunun sondaj logu ekil 5de,kuyunun yeri ise ekil 6da verilmitir.

3.3. ncelenen Zeminin Mhendislik Ve ndeks zellikleri Mermer artk depolama alan ierisinde, mimari proje ve statik hesaplara temel olacak ekilde zemin parametrelerinin tespiti amacyla, 10 m Standart Penetrasyon deneyleri yaplmtr. Ayrca 3 m derinliindeki aratrma ukurundan rselenmi numune alnarak bu numune zerinde elek analizi, Atterbeg limitleri deneyleri yaplm ve sonular izelge 1de verilmitir. Mermer artk depolama alannda alan 3 m derinliindeki aratrma ukurunun yeri ve gzlenen birimler ekil 6da verilmitir.
izelge 1. Atterberg limitleri ve elek analizi deerleri. Atterberg limitleri LL 31,9 PL 17 PI 15 akl (%) 1 Bileim Kum (%) 40 Kil (%) 59

ekil 5. Erenler ky, 55174 nolu kuyunun sondaj logu [4].

ekil 4. Afyonkarahisar civarnn aktif fay haritas[2].

Havzada olduka byk alanlar kaplayan ve Akarayn evresinde yaylm gsteren alvyonun st seviyeleri, ok ince taneli malzemelerden dolay ksmen geirimsizdir. Alvyon iinde derinlerde zellikle kumta, aklta seviyeleri yer almaktadr. kelme ortamnn enerji dzeyindeki deiime bal olarak alvyonu oluturan malzemenin tane boyutunda yanal ve dey ynde farkllk gzlenmektedir. Alvyonun ka44

(LL: Likit Limit, PL: Plastik Limit, PI: Plastisite ndis)

nce taneli zeminlerde, plastisite indeksine gre Burmister (1951) [5]. ve Leonards (1962) [6]. tarafndan nerilen snflamalar izelge 2

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

ve izelge 3de verilmitir. Plastisite ndeksi deerleri %15 olup buna gre, incelenen zeminlerin Burmister (1951) snflamasna gre orta plastisiteli, tanm ise kil ve silttir. Leonards (1962) snflamasna gre ise plastisite derecesi az plastiktir. Zemin zelliklerini iyiletirmek amacyla zeminin zerine 60 cm kalnlnda bir kil tabakas denmi ve silindirle sktrma yaplarak zeminin geirimlilik katsays (permeabilite) iyiletirilmitir [1]. Geirimlilik, kayma direnci, oturma ve benzeri zelliklerden dolay kullanm amacna uygun olmayan zeminlerin ortaya kard problemlerin zmnde zemin ierisine imento, kire, mermer tozu, uucu kl gibi eitli kimyasal mad-

deler katlarak zemin zelliklerinin iyiletirilmesidir. Kimyasal stabilizasyonda kullanlan kire orta, ince ve ok ince daneli zeminlerle reaksiyona girerek plastisitenin dmesine, ilenebilirliin ve mukavemetin artmasna, imenin azalmasna neden olmaktadr. Silt, kil ieren ince gradasyonlu zeminlerin kire ile stabilize edilerek slah edilmeleri mmkndr. Dolays ile kire stabilizasyonu killi zeminlere uygulanan bir metottur ve amac zeminin deformasyona olan direncini arttrmaktr. Mermer tozunun killi zeminlerde kirece benzer bir iyiletirme yapt bilinmektedir [7]. Netice itibariyle bu saha, Kat Atklarn Kontrol Ynetmeliine gre, depolama sahas olarak kullanlmaya uygundur.

izelge 2. nce taneli zeminlerde, plastisite indeksine gre Burmister (1951) snflamas Plastisite ndeksi (PI %) 0 1-5 5-10 10-20 20-40 >40 Plastisite Derecesi Plastik deil nemsiz Derecede Plastik Dk plastisiteli Orta plastisiteli Yksek plastisiteli ok yksek .plastisiteli Tanm Silt Killi silt Si lt ve kil Kil ve silt Siltli kil Kil

izelge.3. nce taneli zeminlerde, plastisite indeksine gre Leonards (1962) snflamas Plastisite ndeksi 0-5 5-15 15-40 >40 Plastisite derecesi Plastik deil Az plastik Plastik ok plastik

ekil 6. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi Mermer artklar depolama tesisi aratrma ukurunun ve 55174 nolu kuyunun yeri

45

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

3.4. Depolama Sahasnn Yapsal zellikleri Sz konusu depolama alan meyilli olmadndan, evresi drenaj kanallaryla evrili bulunduundan ve Organize Sanayi Blgesinin kanalizasyon ve yamur kanal sisteminin bulunduu sahada kurulduundan takn riskine maruz kalmamaktadr. Depolama sahasnda ayrca yamur suyu kanallar mevcuttur (ekil 7). Dzenli depo tesisinin depo taban geirimsiz hale getirilmitir. Bu amala depo tabannn, geirimlilik katsaysnn sahann her yerinde 1.10 -8 m/sn olmas salanacak ekilde yol altyap tekniine uygun olarak silindirle sktrlmas yaplmtr. Depo taban zemininde sktrma ilemi; depo sahas zemininde bulunan ve yksek geirimsizlik ve yksek skma zelliklerine sahip olduu tespit edilen (CH; Plastisitesi yksek inorganik kil) kille yaplmtr [8]. Sktrlm zemin zerine 30 - 40 mm krma tatan 30 cmlik akl drenaj tabakas oluturmutur (54.000 m2 x 0,30 m =16.200 m3). Sz konusu malzeme OSB ierisinde yer alan kum akl ykama eleme tesislerinden salanmtr. Mermer artklarnn toprakla temasn kesen bu ilemlerden sonra, akl drenaj tabakas ierisinde mermer artklarndan gelecek sznt sularn drene etmek amacyla %1 eimde, 100 mm apl delikli HDPE drenaj borular yerletirilme ilemi yaplmtr. Drenlerle toplanan sznt suyu 100 mm

apl deliksiz HDPE drenaj borusu ile dinlendirme havuzuna iletilmektedir. Gnlk miktar 13,2 m3 olarak hesaplanan sznt suyu, millemenin olma ihtimali gz nne alnarak toplama havuzunda dinlendirildikten sonra Organize Sanayi Blgesi kanalizasyon ebekesine balanarak dearj edilecektir (Organize Sanayi Blgesinin halihazrda ortak artma tesisi yoktur. evre Orman Bakanlna sunmu olduu i temin planna gre ina edilecektir.). u an iin bu sular D.S..nin Yamur Suyu Kanalna verilmektedir [8]. Malzeme depolama ana blmlerini evreleyecek biimde yamur sularn drene etmek iin 4 ayr hattan toplam 1.600 m uzunluunda, % 1 eimde, 400 mm apl beton drenaj borusu zemin 1 m kazlarak yerletirilmitir. Kanal klar bat snrndan geen mevcut DS Drenaj kanalna balanmtr. Bu nedenle, ayrca kafa hendei projelendirilmesine gerek duyulmamtr [8]. Mermer artklarn depolama alannda zemin tralanmas ile ortaya kan toprak ile planlanan depolama blmlerinin evrelerinde 1,60 m geniliinde ve 0,80 m yksekliinde toplam uzunluu yaklak 1.900 m olan seddeler oluturulmutur. Depolama blmelerinde, seddelerin st seviyesinden 0,20 m boluk kalacak ekilde 0,50 m derinliinde malzeme ylmas yaplmaktadr [8]. ekil 8de depolama sahasnn kesiti verilmitir.

ekil 7. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesi Mermer artklar depolama tesisi yapsal zellikleri.

46

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

ekil 8. Sulu mermer art depolama tesisi dikey kesiti

Gnde ortalama 6 kamyon mermer art gelmekte olup; yine gnde ortalama 3 kamyon %14 - 15 nemli mermer tozu iletmeden sevk edilmektedir. Buna gre, fiili olarak gnde ortalama 9 kamyon iletme ierisine teker teker giri ve k yapmaktadr. Tesise getirilen ve sevk edilen malzemenin nemli olmas nedeniyle malzeme yklenmesi ve boaltlmas faaliyetlerinden dolay toz emisyonu olumamaktadr. Yine de doldurma ve boaltma srasnda savurma yaplmamaktadr. letme sahas ierisinde servis yollarnda nakliye srasnda bir miktar toz emisyonu olumaktadr. Tesis yollar paladyenle kaplandndan toz emisyonu oluumu azaltlmtr. Yaz aylarnda toz emisyonunu azaltmak amacyla servis yollar spreyleme ile sk sk sulanmaktadr. Tesis iine giren ve tesis dna kan aralarn tekerleri ykanmak suretiyle zellikle scak havalarda ortaya kacak tozlanma engellenmi olup, toz emisyonu miktar daha da azaltlmtr. 3.5. Depolama Sahasnn Kapasitesi Mermer artklar depolama sahas; Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesinde 2. lave Alanda 22K-3a,3d pafta, 1 ada, 2012 parsel no ile 22K-1b,1c,4b pafta, 1 ada, 2061 parsel noya kaytl toplam 156.888,76 m2 yzlmnde dz arazinin 250 m yarapl WOR stasyonu mania alannn araziye isabet eden 60.625 m2 lik ksm haricinde, WOR stasyonu ilk 250 m yarapl mania alan snrnn dndan itibaren 400 - 600 m yarapl mania alan ierisinde kalan 96.263

m2 byklndeki alanda kurulmutur. 96.263 m2 lik proje alan, toplam 54.000 m2 depolama alanna sahip iki adet ana depolama blmesinden olumaktadr. Kalan 42.263 m2lik ksm snrlardan 10 m mesafe, 10 m geniliinde servis yollar, idari bina yeri (prefabrik), manevra ve boluk alan olarak deerlendirilmitir. Depolama blmeleri 1,60 m taban geniliinde ve yzeyden 0,80 m yksekliinde seddeleme ile snrlandrlarak, malzemenin sedde st seviyesinden 0,20 m boluk kalacak ekilde depolanmas amacyla 0,50 m depolama derinlii kazandrlmtr [8]. Depolama hacmi 27.000 m3 olarak projelendirilmitir (54.000 m2 x 0,50 m). Tesis kapasitesi yllk yaklak 35.100 ton (27.000 m3 x 1,3 ton/ m3) olarak hesaplanmtr. Gnlk 96 ton malzeme alma kapasitesine sahiptir. Ancak; tesisin depolanmas kalc doldurma eklinde olmayp; gnlk almlar ve kuruyan malzemenin sevki olarak sirklasyon iinde olduundan, uygulamada 6 adet kamyon/gn x 15 ton/adet = 90 ton/gn alm yaplmaktadr [8]. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesin ierisinde yer alan mermer ileme tesislerinden anlamal olanlara ait aylk 2.700 ton civarnda ortaya kan mermer artklarndan yaklak 1/3 lam tabir edilen artk, 2/3 kadar da filtre presten kan daha kuru yapdaki kek tabir edilen mermer artdr. lam; ktrme havuzlarndan toplanan mermer artklar olup, bunlar kamyonlarn kasalarna zel olarak monte edilmi tanklara ileme tesisinde doldurularak depo sahasna getirilmektedir. Filtre pres nitesine sahip mermer ileme tesislerinden kan artklar ise, su ierii az olduundan daha kat halde bulunmakta olup, normal kamyonlarla depolama sahasna getirilmektedir. Her iki malzeme 0,50 m derinlik kazanm depolama blmelerine ayr ayr boaltlmaktadr. Geli srasna gre dzenli ve sral olarak boaltlan malzeme, depolama tesisindeki taeron iletmeci vastasyla ekskavatr ile yaylp depolanmakta ve sonra ilk dklen kuruyan blmden balanarak %14-15 nem oranna gelinceye kadar doal yolla kuruyan malzeme ykleyiciler vastasyla kamyonlara yklenerek imento hammaddesi olarak retimde kullanlmak zere Afyon imento Fabrikasna nakledilmektedir. imento 47

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

fabrikasnda mermer art %14-15 nem ieriinde hammadde olarak kullanlmakta olup, her parti proseste kullanlmadan nce fiziksel ve kimyasal analizlere tabi tutulmaktadr. Bu nedenle depolama sahasndan fabrikaya gelen her partide, almdan nce malzemeden alnan numunelerle yaplan analizlerde nem oran tespit edilmektedir. Tesise getirilen malzemenin kurumas hava artlarna bal olduundan yaz aylarnda bu sre hzl olmakta ve tesiste hemen hemen malzeme birikimi olumamaktadr. Ancak k aylarnda gelen malzemenin kuruma sreci daha uzun zaman aldndan tesiste bir miktar malzeme birikimi olmaktadr. Bu miktar, gelen malzemenin 3 aylk periyotlar halinde ayr ayr blmelere doldurulup kurumaya brakld ve dolum iin yeni blmeye geildii gz nne alndnda, yaklak 8.100 ton civarnda olmaktadr. Depolama tesisinde, depolama alanlarnn tamamen dolarak tesisin depolama mrnn tamamlanmas gibi bir durum sz konusu olmayacaktr. Tesis ara depolama bir nevi transfer istasyonu niteliindedir. Bu nedenle depolama mr belirtilmemektedir. 3.6. Depolama Sahasnn Salad Faydalar Afyonkarahisarda saylar 400 aan mermer iletmesi bulunmaktadr. Bu iletmelerden ylda yaklak 400.000 ton sulu, 200.000 ton ise kat artk aa kmaktadr. Mermer ileme tesislerinden aa kan artk mermer paralar ile mermer tozu diye adlandrlan sulu mermer artklar evreye byk lde zarar vermektedir. Ayrca, bu artklarn tanmasnda ve depolanmasnda byk zaman ve maddi kayplar olumaktadr. Fabrikalarn bu artklar geici olarak uygunsuz yerlerde depolamalar ise sorunu telemekten baka bir ie yaramamaktadr. En nemli kayp ise, kullanlamayan bu artklarn lkemiz ekonomisine bir fayda salamamasdr. Mermer artklar meydana getirdii grnt kirlilii yannda, atk alanlarnda bitki bymesine izin vermemekte ve tarm alanlarnda verim dmelerine neden olmaktadr. Sulu mermer artklar yeralt su yollarn bloke ederek yeralt su seviyesini drmekte ayrca yeraltna karan ince amur malzemesi yeralt su kalitesini dr48

mektedir. Sulu mermer artklar kuruduktan sonra havada uarak insanlarn solunum yollarna zarar vermektedir. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesinde bulunan 40 adet mermer ileme tesisinden yllk 60.000 ton kat, 120.000 ton sulu mermer art aa kmaktadr. Dzenli depolama alanlarnn varlyla; bu artklarn etrafa yaylp geni bir alan kirleterek grnt ve evre kirliliine, rzgarn da etkisiyle oluan toz bulutlarnn hava kirliliine neden olmas nlenerek, ayn zamanda artklar hammadde olarak kullanlarak retime geri dnm salanmaktadr. Dolaysyla ekonomiye de olumlu katks olmaktadr. Afyon imento fabrikasnda kullanlan mermer artk miktarlar izelge 7de verilmitir.
izelge 7. Afyon imento fabrikasnda kullanlan mermer artk miktarlar [9]. YIL 2005 2006 2007 2008 Mermer (toz) (ton) 11.000 97.495 81.140 18.219 Mermer (para) (ton) 1.826 45.536 52.581 31.381

4. Sonu ve neriler Afyonkarahisar ili, lkemizde mermer sektrnn nde gelen illerinden birisidir. Afyonkarahisarda mermer artklarnn evreye olumsuz etkilerini azaltmak iin mermer sektrnn youn olduu blgede mermer artklar depolama sahas oluturulmutur. Susuz ve scehisar Blgesindeki mermer artk sahalar dzensiz bir yapda olmasna karn, Organize Sanayi Blgesinde bulunan mermer artk depolama sahas dzenli bir depolama sahasdr. Bu tesis, 54.000 m2 depolama alanna sahip iki adet ana depolama blmesinden olumaktadr. Afyonkarahisar Organize Sanayi Blgesinde bulunan 40 adet mermer ileme tesisinden yllk 60.000 ton kat, 120.000 ton sulu mermer art aa kmaktadr. Bu artklarn byk bir ksm Afyon imento T.A.. tarafndan kullanlmaktadr. Depolama sahasnda yeralt su seviyesi 13-17 metrededir. Ayrca zeminin zelliklerini tespit

elik ve Tur/ AK Fen Bilimleri Dergisi 2009-01 41-49

iin eitli deneyler yaplm, bu alandaki zeminin Plastisite indeksi deerleri %15 olup buna gre, incelenen zeminlerin Burmister (1951) snflamasna gre orta plastisiteli, tanm ise kil ve silttir.. Bu haliyle depolama iin uygun olmayacandan zeminin zerine 60 cm kalnlnda bir kil tabakas denmi ve silindirle sktrma yaplarak zeminin geirimsizlii salanmtr. Sktrlm zemin zerine 30-40 mm krma tatan 30 cmlik akl drenaj tabakas oluturmutur. Mermer artklarnn toprakla temasn kesen bu ilemlerden sonra, akl drenaj tabakas ierisinde mermer artklarndan gelecek sznt sularn drene etmek amacyla %1 eimde, 100 mm apl delikli HDPE drenaj borular yerletirilmitir. Malzeme depolama ana blmlerini evreleyecek biimde yamur sularn drene etmek iin 4 ayr hattan toplam 1.600 m uzunluunda, %1 eimde, 400 mm apl beton drenaj borusu zemin 1 m kazlarak yerletirilmitir. Kanal klar bat snrndan geen mevcut DS drenaj kanalna balanmtr. Organize Sanayi Blgesinde kurulan artk depolama alan ile dzenli depolama sistemine geilmesi, blgede bulunan dier artk depolama alanlarnn da dzenli hale getirilmesi gerektiini ortaya koymaktadr. Depolama alannn uzun mrl olmas iin biriktirilen artklarn imento retiminde kullanlmasnda kesintinin olmamas gereklidir. Ancak bu konudaki en nemli sorun toz boyutlu artklarn rutubet ieriinden kaynaklanmaktadr. Artklarn ierdii maksimum rutubet deerinden

daha fazla rutubet ieren mermer tozlar imento retiminde sorun yaratmaktadr. Bunun iin serilen mermer tozlarnn daha az kalnlkta olmas rutubetin istenilen orana dmesini salayabilir. Kaynaklar
1. Tur, ., 2007; Afyonkarahisarda Mermer Artklarnn Depolanmas, Yksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe niversitesi, 122 s., Afyonkarahisar. 2. M.T.A., 2007; Afyon li evre Jeolojisi ve Doal Kaynaklar, Maden Tetkik Arama Orta Anadolu II. Blge Mdrl, Konya. Yaymlanmam. 3. Metin, S., Gen, ve ., Bulut, V., 1987; Afyon ve Dolaynn Jeolojisi. MTA Rapor No: 8103, Ankara. Yaymlanmam. 4. DS, 2000; Su Sondaj Kuyu Logu, Kuyu no:55174, Afyonkarahisar. 5. Burmister, D.M., 1951; Identification and Classification of Soil an Appraisal and Statement of Principles, ASTM STP 113, Amer. Soc. for Test and Mat. Philadelpia. 6. Leonards, G.A. (Editor), 1962; Foundation Engineering, Mc. Graw Hill Book Comp. 1136 s. 7. Zorluer, . ve Usta, M., 2003; Zeminlerin Atk Mermer Tozu le yiletirilmesi, Maden Mhendisleri Odas, Mersem 2003, Afyonkarahisar. 8. Afyonkarahisar OSB, 2005; Mermer amuru Dkm Alan Proje Tantm Dosyas (Yaymlanmam) 9. ekirge, M., 2009; Kiisel Grme, Afyon imento T.A.., Afyonkarahisar.

49