MURAT AKIR (Derl.

NEOLBERALZMN EGEMENLK ARACI

SA POPLZM

AVRUPADAK SA POPLST PART VE HAREKETLER

DIMOSTHENIS PAPADATOS-ANAGNOSTOPOULOS / WITALI ATANASSOW / MURAT AKIR / JEAN-YVES CAMUS / HANS VAN HEIJNINGEN / CARL MARS / ARJAN VLIEGENTHART / DANIEL ZAMORA

COPYLEFT

www.kozmopolit.com

MURAT AKIR (Derl.)

NEOLBERALZMN EGEMENLK ARACI

SA POPLZM
AVRUPADAK SA POPLST PART VE HAREKETLER
DIMOSTHENIS PAPADATOS-ANAGNOSTOPOULOS / WITALI ATANASSOW / MURAT AKIR / JEAN-YVES CAMUS / HANS VAN HEIJNINGEN / CARL MARS / ARJAN VLIEGENTHART / DANIEL ZAMORA

Bu brorde yer alan eviriler, transform! dergisinin 08/2011 nolu saysndan alnmadr. http://www.transform-network.org/

NDEKLER
Giri ............................................................................................................................ Birinci Blm: Murat akr Bir fenomen olarak sa poplizm ............................................................................. 7

13

kinci Blm: lke rnekleri Jean-Yves Camus Radikal san yeni grnleri .................................................................................. 31 Hans van Heijningen / Arjan Vliegenthart Wilders fenomeni Bir aklama denemesi ............................................................. 35 Daniel Zamora ktisat krizi, kurumlar krizi ve Belika sosyal hareketinin perspektifleri ................. 39 Carl Mars Finlandiyada sa poplizmin gelimesi Gerek Finler ........................................ 43 Witali Atanassow Ukranya zgrlk Partisinin kayna Milliyetilik, yabanc dmanl ve sosyal sorun ................................................................................................................ 49 Dimosthenis Papadatos-Anagnostopoulos Mal kriz: Yeni ar san politik frsat ..................................................................... 55 Murat akr Almanyada sa poplizm ......................................................................................... 59 nc Blm: Avrupadaki sa poplist parti ve hareketler Almanya ..................................................................................................................... Avusturya .................................................................................................................... Belika ........................................................................................................................ Britanya ...................................................................................................................... Bulgaristan ................................................................................................................. Danimarka .................................................................................................................. Finlandiya ................................................................................................................... Fransa ......................................................................................................................... Hollanda ..................................................................................................................... talya ........................................................................................................................... sve ............................................................................................................................ svire ......................................................................................................................... Macaristan .................................................................................................................. Norve ......................................................................................................................... Polonya ....................................................................................................................... Portekiz ....................................................................................................................... Romanya ..................................................................................................................... Yunanistan ................................................................................................................. 67 70 71 73 74 76 78 79 80 81 83 84 85 86 87 89 91 92

GR
Avrupada seksenli yllarn ortasndan bu yana sa poplist partiler srekli gleniyor, yeni mevziler kazanyorlar: Avusturyann FPs, Danimarkann Halk Partisi, talyann Lega Nordu, Fransann Front Nationali, Finlandiyann Gerek Finleri ve Norvein, toya Katliamn gerekletiren Andreas B. Breivikin de yesi olduu lerleme Partisi bunlardan sadece bazlar. Parti formasyonlarnn imdilik baarl olamad Almanya gibi lkelerde ise ne kp, ounluk toplumunun desteini alanlar ise Thilo Sarrazin gibi biyolojik-kltralist tezleri savunan tannm isimler. Hepsinin ortak yan, bu parti ve hareketlerin veya tannm isimlerin taraftar olan ounluk toplumu bireylerinin otoriter-milliyeti syleme yatkn olmalar ve etnik aznlklar ile toplum eperindeki farkllar hor grmeleri, aalayarak dlamalardr. spanyann gneyinden, Norvein kuzeyine kadar geni bir alanda yaygn olan bir davran biimi ile kar karyayz. Sa poplist parti ve hareketlerin Avrupann ounluk toplumlarnda destek bulmalar, onlara politikalarmzla halkn beklentilerine yant veriyor, toplum merkezinin grlerini savunuyoruz tezini kullanmalarna olanak salyor. Gerekten de, eitli Avrupa lkelerinde yaplan aratrmalar, sa poplist parti ve hareketlerin salt etabile politikaclara ders vermek veya hkmetleri protesto etmek iin seilen ksa vadeli seim alternatifleri olmadklarn, aksine saylar giderek artan bir semen kitlesinin sa poplistleri siyas yaamn olaan paralar ve uzun vadede hkmet olabilecek politik formasyonlar olarak grldklerini kantlyor. Avrupann sa poplistlerinin mobilizasyon gcnn spesifik blgesel ve ulusal zelliklere dayand kukusuz phe gtrmez. Ar sa gzlemleyen uzmanlar, sa poplist partilerin belirli zaman aralklarnda ve bulunduklar blge veya lkelerin kriz dnemlerinde ortaya kp, glendiklerine dikkat ekiyorlar. Ayrca gncel sorunlar ounluk toplumlarnn nyarglaryla birletirip sylemlerine tayan sa poplistlerin, karizmatik ve gl bir hatip olmas gereken bir lider olmakszn baarl olamadklar vurgulanyor. Bu nedenle baz gzlemciler, sa poplizmin geici bir fenomen olduundan bahsediyorlar. Gene de sa semeni duygularndan yakalayarak etkileyecek karizmatik bir lider ve politik hedefleri iin kolaylkla enstrmentalize edilebilecek gncel bir sorunun, sa poplizmin semen mobilizasyonu ve seim baars iin bir hazr reete olduunu sylemek olas. Ancak, kresel mal ve ekonomik krizin ykmna devam ettii, hatta Rosa Luxemburg Vakf Toplum Analizi Enstitsnn iddia ettii gibi, gncel krizin mal piyasalar kapitalizminin organik krizi hline geldii[1] gnmz Avrupasnda sa poplizmin seim baarlarnn geici olduunu sylemek, kanmca hayli iddial ve bir o kadar yanltc bir tespit gibi gzkyor. nk gelimeler, sa poplist parti ve hareketlerin Avrupann parlamenter yaplar ierisinde kalclatklarna iaret ediyor.
7

Neoliberalizmin egemenlik arac

Dahas, sa poplizmin seim baarlar Avrupann siyas partiler ve paradigmalar haritasn nemli lde deiime uratyor.Bir kere sa poplizm, geleneksel neofaist ve ar sac partilerden farkl olarak, siyasetini sistem kart olmayan bir sylem zerinden kurguluyor. Neofaizm ve ar sa, kapitalizm kart sylemi ideolojik ve programatik hedefleri iin kullanr ve kresellemeyi reddeden bir mill dzen kurma amacn gderlerken, sa poplizm neoliberal politikalarn ve sistemin glendirilmesinden yana ak tavr almaktadr. Bununla birlikte neofaizmin biyolojik rkln ve faizan iddeti eletirerek (rnein Hollandal Geert Wilders), Avrupa medeniyetinin demokratik konsenss ierisinde hareket ettiklerini telkin etmektedirler. Bu telkin, sa poplistlerin liberal ve muhafazakr partilerle ittifak yapmalarnn ve birlikte hkmetler oluturmalarnn nn amaktadr. Ayn zamanda tabu krarak elde ettikleri seim baarlar, liberal ve muhafazakr partilerin, hatta sosyaldemokrasinin de ayn syleme sarlma pragmatizmine ve sosyal rk sosyal darvinist konseptleri gndelik siyasetlerinin merkezine oturtmaya itmektedir. Gnmz Avrupasna frlatlacak stn kr bir bak, bu tezlerin dorulandn gstermeye yetecektir: Sa poplizmin etkisi rnein Danimarkada hkmeti desteklemekten, Avusturya ve Hollandada hkmet ortaklklarna ve talyada olduu gibi, hkmete hakim konuma gelecek kadar artmtr. Fransadaki Front National veya Belikadaki Vlaams Belang gibi partiler henz ulusal hkmetlere katlamam olsalar da, hem blge ve yerel ynetimlerini ele geirerek, hem de ulusal parlamentolara veya Avrupa Parlamentosuna grup dzeyinde girerek kendilerine toplumsal dayanak salayabilmilerdir. Sosyal sorunlar ve kitlesel isizlik, yaygnlaan yoksullama korkusu, kresellemenin getirdii kimlik bunalmlar ve partilere olan gvensizlikler gibi elikiler, sa poplizmin konularn oluturmaktadr. Bu sorun ve elikiler, hedefli provokasyonlar ve yerleik siyas-kltrel tabularn bilinli bir ekilde yklmas zerinden tematize edilmekte, krklenen dmanlklar ile toplum merkezinde kklemi rk veya refah venizmi nyarglarnn kullanlmas ve basit, ama radikal zm (!) nerileriyle semen kitleleri mobilize edilmektedir. Komplo teorileri, elitler halktan koptu telkinleri ve demokrasinin gncel sorunlar zmekten aciz olduu propagandasyla, Avrupann travma geiren orta snflar korku toplumuna dntrlmekte ve sosyal ihtilaflar etnisize edilerek, politik sylemlerinin arac hline getirilmektedir. Sa poplist sylemin kamuoyu tartmalarnn odana oturmas ve sa poplist partilerin hkmet orta olabilmeleri, gnmz Avrupasnda olaan durumdur, ki bu olaanlamann sreklilik arz etmesi somut bir durum hline gelmitir. nk henz on yl ncesinde ortalama diskursda rk heyezan olarak nitelendirilerek, demokratik konsenss d grlen sosyal rk sosyal darvinist sylemler, bugn yaygn medya, etabile partiler ve tannm ahsiyetlerce ak olarak tartlmas meru ve ampirik verilere dayanan bilimsel gerekler olarak lanse edilerek, hakim kamuoyu gr hline getirilmeye allmaktadr.
8

Sa poplizm

Bu adan sa poplizmi ve seim baarlarn salt belirli zaman penceresi ierisinde kabaran toplumsal kaymalar olarak grme yatknl son derece yanltcdr. Tam aksine, sa poplizm egemen blok iin bir egemenlik arac hline gelmitir. Kapitalizmin devam eden organik krizi ve neoliberalizmin restore edilmesi abalar, otoriter ynetimleri ve burjuva demokrasilerinin demokratiksizletirilerek iinin boaltlmasn gerekli klmaktadr. Sa poplizm bu tandasn bir aracdr. Sanayilemi Bat toplumlarndaki ak-gizli rklklar, cinsiyetilik, patriarkal ve paternalist devlet anlaylar, ayrmclklar ve refah venizmi, egemen iktidar ve mlkiyet ilikileri zerinde kurulu olduklarndan, sorgulanmas gereken sa poplizmin basit ve radikal zm nerileri veya seim baarlar deil, egemen iktidar ve mlkiyet ilikileridir. Okumakta olduunuz bu almada sa poplizmin, neoliberal elitlerce bir egemenlik arac olarak kullanldn ve Bat Avrupa burjuva demokrasilerinin, kendilerini var eden tm deerleri yok ederek, otoriter ynetim ve demokratiksizletirme tandasna girdiklerini kantlamaya alacam. Ayrca sa poplizm ile sosyal ykm politikalar, toplumun neoliberal dnm ve d politikann militaristletirilmesi arasndaki balanty gstermeye abalayacam. almann btnselliini salamak amacyla poplizm tanmn amann, sa poplizm ile neofaizm ve ar sa arasndaki farklar koymann, liderliin neden nemli olduunu aklamann ve sa poplist parti ve hareketler arasndaki farkllklar gstermenin nemli olduunu dnyorum. kinci blmde lke rneklerine deiniyoruz. Bu blmde Jean-Yves Camus Fransadaki, Hans van Heijningen ve Arjan Vliegenthardt Hollandadaki, Daniel Zamora Belikadaki, Carl Mars Finlandiyadaki, Witali Atanassow Ukranyadaki ve Dimosthenis PapadatosAnagnostopoulos Yunanistandaki gelimeleri anlatyorlar. Burada bu makaleleri evirmeme izin veren transform! dergisine kran borlu olduumu belirtmeliyim, nk bu lke rnekleri almay tamamlayan bir katk oldu.Son blmde ise Avrupadaki sa poplist parti ve hareketlerin tek tek tarihleri, geliimleri ve politikalarn ieren bir liste bulacaksnz. Bu blmde bata Wikipedia sitesi olmak zere, ilgili Almanca internet sitelerinden faydalandm. Bu arada unu da vurgulamalym: Avrupa ve Trkiye arasnda benzerlikler grrseniz armamalsnz. nk Trkiye de neoliberal dnyann bir paras, hatta neoliberalizmin ender bir laboratuvardr. almada, sa poplizme kar nasl bir mcadele verilmesi gerektii biiminde bir akl verme giriiminde bulunmayacam. Bu alma, okurun bilgilenmesine ve aydnlanmasna bir katk salarsa, amacn fazlasyla yerine getirmi olacaktr. Kassel, 2012 Ocak Murat akr

[1] Bkz: www.rosalux.de, Institut fr Gesellschaftsanalyse, Thesen August 2011. 9

10

BRNc BLm

11

Murat akr

BR fENomEN oLaRaK popLzm

Almanyann tannm szl Duden poplizmi, oportnizmce belirlenen, halka yakn, politik durumu dramatize ederek kitlelerin ltfunu (seimlerle balantl olarak) kazanmay hedefleyen genellikle demagojik politika olarak tanmlamakta. Avrupann siyas arenasnda poplizm tanm, kart politikaclar halk kiisel karlar iin maniple ve enstrmentalize etme iddiasyla sulamak iin kullanlr oldu. Bu balantda poplist politikaclarn gereki olmayan vaadlerde bulunduklar, salt kiisel kariyer hesaplaryla lkenin geleceini tehlikeye attklar ve politik hedeflerinin srdrlebilirlilikten yoksun olduklar sulamas da kullanlmaktadr. Poplist olarak nitelendirilenler ise, yurttalara yakn olduklarn ve etabile siyasetin halkn gerek sorunlar ile ilgilenmediini ileri srmektedirler.[1] Aslnda halklk olarak da Trkeye evrilebilecek olan poplizm tanm, 19. Yzyln sonlarnda byk sermaye egemenliine direnen bir ABDli ifti hareketine dayanmaktadr. ifti hareketi dk kredi politikalar, zira kooperatifler ve katlmc demokrasi talepleriyle mcadelesini balatm ve 1892de Populist Partynin [2] (Peoples Party olarak da tannyor) kurulmasna nayak olmutu. Siyaset bilimcileri 19. Yzyln ikinci yarsnda arla ve sanayi kapitalizmine kar zira sosyalizmi savunan Rus Narodnikilerini de poplist hareket olarak tanmlamaktadrlar. Orta ve Dou Avrupada zellikle 20. Yzyln balarnda, genellikle faizme yatkn olan poplist kyl hareketleri grlrken, 1930lu yllarda Latinamerikada, Brezilyada yoksullarn babas olarak tanmlanm olan Getlio Dornellez Vargas (1883-1954) veya Arjantinde Juan Domingo Pern Sosa (1895-1974) gibi liderlerin nclk yapt poplist hareketler g kazanyorlard. zellikle Vargas ve Pern Sosa ign politik potansiyelini kullanmay becerebilmiler ve paternalist bir anlayla dalm politikalarn, devlet mdahaleleriyle alt ve orta gelir gruplarnn lehine ynlendirmilerdi. Poplizm, ABD ve Latinamerikadan farkl olarak ancak 1980li yllarda Bat Avrupada siyas hareket hline dnt ancak, yukarda belirttiim gibi, politik diskursta olumsuz bir tanmlama olarak kullanlmaya baland. 19. Yzyl ABDsinin ve Latinamerikasnn poplist hareketleriyle, 20. Yzyln
13

Neoliberalizmin egemenlik arac

sonlarndan itibaren yaygnlamaya balayan Avrupa sa poplist hareketleri arasndaki farklar, poplizmin btnsel bir ideoloji olup olmad konusunda siyaset bilimi ierisinde tartmalara yol amaktadr. Gerekten de poplizmin ve poplist hareketlerin eitlilii ve farkllklar ak ve net bir bilimsel analiz yapmay zorlatrmaktadr. Bununla birlikte siyaset bilimcilerinin tek tek kullandklar poplizm tanmlar elbette kiinin politik sosyalizasyonlarnn da etkisiyle gncel gelimelerle belirlendiinden, poplizm analitik kategori olarak tartmal bir tanm olarak kalmaya devam etmektedir. Tartmalar etrefilletiren bir baka nokta ise, poplizmi politik sol ve politik sa erevesinde ele alarak, sol ve san eitlendirilmeye allmasdr. Politik solun parlamento ve parlamento d mcadelelerinde, bilhassa seim dnemlerinde halk kitleleri arasnda popler olan konular sylemine tamas, hatta radikal solun kimi gruplarnn ajitasyonu kolaylatrma pragmatizmi kaygsyla, basit resimler ve yzeysel/sloganvar zm nerileriyle halk kitlelerine ulamaya altklar, phe gtrmez bir gerek. Ancak solun, toplumsal ve politik yelpazedeki tm eitlilii ile dayand ideolojik altyapnn, basitletirici ve maniplatif/ demagojik sa poplist sylemle ayn olduunu savunmann pek bilimsel bir tarafnn olduu kansnda deilim. Geri solun, 19. Yzyl ABDsinde veya Pern Sosa Arjantinindeki gibi, veyahutta gncel bir rnek olan Hugo Rafael Chvezin Venezelasnda olduu gibi, poplist olmakla eletirilen politikalara bavuruyor olmas, kukusuz irdelenmeye deer bir konudur. Ama almann btnselliinin bozulmamas kaygsyla burada blm olarak ele alnmamtr. Alman siyaset biliminde poplizm hakknda nemli bir klliyat yaratlm olmasna ramen, poplizmin bir ideoloji olmaktan ok politik sendrom m yoksa siyaset stili mi olduu konusunda eitli grler mevcuttur. [3] Ancak siyaset bilimi enstitleri, niversiteler ve kamuoyundaki tartmalarda bilhassa muhafazakr vakf ve bilim insanlarnn tezlerinin yaygnlatrlmaya alld fazlasyla gze batmaktadr. Bir karlatrma yaplacak olursa, bu almada savunduum tezin sa poplizmi soldan okuma abas olduu ve dostum Joachim Bischoff gibi, kendisini solda konumlandran siyaset bilimcilerinin grleriyle rtt grlecektir. Farkl tanmlamalara ramen, hemen herkes poplizmin ana konuyu siyasetinin merkezine yerletirdii konusunda hemfikir: Bunlarn banda Avrupa toplumlarnn ok etnili ve ok renkli yaplara dnmesinin eletirisi gelmekte. Burada ilgi eken bir nokta ise, sa poplizmin izafen homojen saylabilecek bir nfus yapsna sahip ve yerlilerden farkllk gsteren gmen gruplarnn hemen hemen hi olmad blge, kent ve kasabalarda, sanayilemi merkezler ve metropollerdekinden daha fazla taraftar buluyor olmasdr. Hem grece refahn ortalamann zerinde olan blgelerde, hem de gmen oran az, ama blgesel istihdam sorunu yaanan blgelerde ki bu bir eliki deil refah venizminin ve sa poplist sylem yatknlnn ne kt grlmektedir. Toplumun homojen yapsnn bozulduu iddias zerine kurgulanan sa poplist sylem, bilhassa mslman gmenlerin (rn. Almanyada Trkiye ve Krt k14

Sa poplizm

kenliler, Fransada Cezayir aslllar veya Hollandada Fasllar gibi) kkenleri, din inanlar ve kltrleri nedeniyle ounluk toplumu ile btnleme yetisine sahip olmadklarn iddia etmekte, gmen says ile kentlerdeki kriminalite oranlarnn artmas arasnda birebir balant olduunu ileri srmekte ve dolaysyla gmenlerin varlnn i gvenlii tehdit ettii telkininde bulunmakta ve en bata isiz, sosyal yardm alan ve su ilemi olan yabanclarn hemen yurtd edilmesi talep edilerek, ounluk toplumlarnn farkl muhitlerinde taraftar bulabilmektedir. Yaplan aratrmalar [4] bu sylemlerin, salt yal insanlar tarafndan deil, akademikerler, iiler, ev kadnlar ve genler tarafndan da ifade edildiini gstermekte. kinci temel konu olarak kreselleme sorunu tematize edilmektedir. Burada bata Almanya olmak zere bir dizi lkede Avronun ortak para birimi hline getirilmesi, ABnin genilemesi (Dnyay biz doyuramayz) ve uluslararas tekellerin siyas gleri eletirilmektedir. Avronun ortak para birimi olmas, Avrupann eperinde bor krizine saplanan Yunanistan veya spanya gibi lkelerin borlarn Alman halk demek zorunda braklyor propagandasna temel oluturmaktadr. 2011 Eyll sonunda Almanyann dayatmasyla kararlatrlan ve basnn bildirdiine gre toplam 700 milyar Avroluk bir bteye sahip olacak Avrupa Mal Stabilizasyon Fonu, sa poplizmin en nemli hedefi hline gelmi durumda. Borlarn deyemiyorlarsa, iflaslarn iln etsinler talebiyle kamuoyu nne kan sa poplistler, zm nerisi olarak borlu lkeler egemenliklerini alacakl lkelere devretsin talebini de ileri srmekteler, ki bu talepleri liberal ve muhafazakr hkmetler ile yaygn basn tarafndan da borlu lkeler bte egemenliklerini AB kurumlarna devretmelidirler biiminde ak olarak savunulmaktadr. Sa poplizm hem ABnin (kendi) ulusal parlamentolarnn yasa koyuculuunu kstlamasn reddetmekte, hem de AB Genileme Politikasn iddetle eletirmektedirler. Buradaki eletiri zellikle Dou Avrupa lkelerinin ve Gneydou Avrupann Bulgaristan ve Romanya gibi yoksul lkelerinin AB yesi yaplmalarna ynelmektedir. Getirilen temel eletiri ise Slav rklar / Dou Avrupallar ucuz igleri ile istihdam piyasalarmz altst edecek, zanaatkr hizmetleri dk tekliflerle zanaat sektrmz iflasa srkleyecek ve kriminalite artacak biimindedir. Kresellemenin bir taraftan homojen toplum yapsn bozarak insanlar kimlik krizine soktuunu, dier taraftan da ulusal devletin altn oyduunu iddia eden sa poplizm, uluslararas tekellerin iktisat ve siyaset zerindeki etkin rollerini de milliyeti bir temelde eletirmektedir. Burada da kendi ulusal irketlerimiz zor duruma drlyor ve hkmetlerimiz yabanc bankaclarn kontrol altnda telkini yaplmaktadr. AB btnleme ve kreselleme sreleri Avrupa toplumlarnn nemli bir kesimi zerinde olumsuz etki yaratarak sa poplist parti ve hareketlerin semen tabann geniletiyor. Orta katmanlarn st kesimleri neoliberal politikalarla ynlendirilen bu srelerden gelirlerinin artmas (bilhassa giderek st limiti daha da indirilen gelir vergisi sonucunda net gelirlerinin artmas) ve yaam standartlarnn daha iyilemesi biiminde faydalanr ve bu nedenle ABnin genilemesinden ve kresellemeden
15

Neoliberalizmin egemenlik arac

yana tavr koyarlarken, orta katmanlarn alt kesimleri ve dk gelirliler, fabrikalarn baka lkelere tanmalar, AB ii ig zerinden istihdam piyasalarnda yeni rakiplerin kmas ve sosyal devlet hizmetlerindeki erozyon nedeniyle AB btnleme ve kreselleme srelerini ar bir tehdit olarak alglamakta ve kar kmaktadrlar. Liberal, muhafazakr ve sosyaldemokrat partilerin ABnin genilemesinden ve kresellemeden yana politikalar savunmalar, geleneksel olarak bu partilere oy veren semenleri hayal krklna uratyor ve Avrupa solunun AB ve kreselleme konusunda tutarsz politikalar nedeniyle alternatif sunamamasndan, bu kesimler sa poplizmin oy deposu hline gelmektedirler. nc temel konu da etabile siyasete halk kitlelerinin gvensizliidir: Sorumlu politikac ve elitlerin haber konusu olan skandallar, kiisel kariyer hesaplar uruna iledikleri ahlk sular, ayyuka kan saysz yolsuzluk olay, tekellerin ve varlkllarn madd desteini almaya devam eden partiler ve hkmetteki grevi biter bitmez soluu uluslararas bir veya birden fazla irketin ynetim kurullarnda alan politikaclar, [5] halkn siyasete olan gvensizliinin artmasna neden oluyorlar. Bu gvensizlik hem bir ok semenin politik resignasyona ekilerek, seimlere katlm oranlarnn ar derecede dmesine neden oluyor, hem de semenleri alternatif politik temsilci araylarna itiyor. Sa poplizm bu noktada Law-and-Order politikalar, hkmetlere ynelik eletirileri, skandallar dramatize ederek devlet elden gidiyor propagandas ve ortalama Avrupalnn ruhunu okayan temiz, dzenli, alkan, geleneklere ve deerlere saygl, halkn dilini konuan politikac resmini kullanarak, kendisini gerek alternatif olarak sunmaya alyor. Bu temel konuyu, Avrupann, istisnasz btn sa poplist parti ve hareketlerinde bulmak olanakl. Farkllk sadece blgesel ve/veya ulusal kontekste mevcut. Her ne kadar ortak bir ideolojik temelin olmad vurgulansa da, bu temel konu sa poplizmin, daha doru bir deyimle, Avrupa sa poplizminin politik programnn tayc iskeletini ve erevesini oluturmaktadr. Sa poplizmin bir dier zellii de, politik programn bu iskelet izerine kurarken, Bat Avrupa solunun ve ksmen geleneksel muhafazakr kesimlerin, hristiyan inanc temelinde savunduklar baz deerlere vurgu yapmas ve onlar savunuyor gzkmesidir. Jean-Yves Camus bunu Geert Wilders rneinde yle aklyor: [6] Wildersin Hollandadaki antiislam ajandas hogr, cinsiyet eitlii (ve cinsel zgrlk) ile bireysel, ticar ve kiisel zgrlklere vurgu yaparak, seklarizm gibi kazanmlar Avrupa toplumlar adna koruma talebi zerine kurulu. Yeni poplist san kimlik konsepti, politik ulus kategorisine veda etti ve belirli bir blgede etnik ve kltrel homojenlie sahip bir halkn oluturduu vatan [veya yurt]a vurgu yapyor. Irkl ise hiyerarici deil, farkllk zerine kurgulanyor. zellikle Geert Wilders rneinde cinsiyet eitlii ve cinsel zgrlk gibi kavramlarn, slamn demokrasi ve Bat deerleri ile uyumazln gerekelendirmek iin kullanldn ve Avrupa solunun homofobiye kar gelitirdii yantlarn sa poplist sylem ierisine alndn gzlemlemek olanakl.
16

Sa poplizm

Bu sadece Hollanda iin geerli deil. Almanyada da yaygn medya ve toplumsal Mainstream insan haklarn, daha dorusu heteroseksel kadnlarn ve erkek hemcinsellerin haklarn, mslman gmenlerin geriliini kantlamak iin ska kullanmaktadrlar. Bu haklar, adalk ve aydnlanmann, hatta medenliin turnusol kd hline getirilerek, [7] slam dmanlna temel oluturmaktadr. randa gaylerin aslmas, Afganistanda kadnlarn talanarak idam edilmeleri, Krdistanda zorunlu evlilikler veya stanbulda namus cinayetine kurban giden bir gay (kabul edilemez bu gerekleri kmsemek anlamnda sralamyorum), mslmanlarn ve dolaysyla slamn a priori Avrupa deerleriyle uyumayan yabanc unsurlar olarak gsterilmeleri iin enstrmentalize edilmektedirler. Toplum merkezine yerleik olan bu yaklam sa poplizm tarafndan krklenmekte ve biz halkn dndklerini sylyoruz propagandasna alet edilmektedirler. Sa poplizMin SiyaSet konular ve Stratejileri Ksaca toparlayacak olursak, Avrupadaki sa poplist parti ve hareketler, blge ve lke farkllklarndan doan farklara ramen, u ortak konular siyasetlerinin erevesi hline getirmektedirler: ABnin reddedilmesi (Avrupaya evet, ABne hayr) Milliyeti hkmranlk talepleri / etnik-kltrel homojen ulus veya etni yapsnn savunulmas Hristiyan-Yahudi Avrupa kltrnn slama kar korunmas / Trkiyenin AB yeliinin reddedilmesi Muhafazakr-tutucu aile tasavvurlar / insan = Alman (Fransz, Hollandal, Belikal v.s.), erkek, heteroseksel, beyaz, salkl, katolik/protestan, retken konstrksiyonu / slam lkelerinde kadn ve homoseksel haklarnn savunulmasna ramen, Avrupada homofobi G ve kriminalitenin birbirine balanmas / Sua ve suluya kar SfrTolerans-Politikas, i politikada sert ve yaptrmc tedbirler Refah venizmi / Devletin gmenlere ve yoksullara (sosyal yardma muhta olanlara) kar yaptrmc tedbirler almas Neoliberal iktisat politikalar ile birlikte, kk ve orta lekli iletmeler iin tevik talepleri Basit, ama radikal zmler / Komplo teorileri.

Siyas sylemini bu konu balklar erevesinde kurgulayan sa poplizm, stratejilerini var olan krizler zerine rmektedir. Bu erevede temel krizi ele almak olanakldr: Dalm ve zenginliklere / hizmetlere ulam krizi: Sa poplizmin bu alandaki stratejisi banal ve bir o kadar basittir sosyal sorun, ulusal sorun hline getirilmekte ve isizler, yoksullar, (mslman) gmenler sosyal parazitler, sosyal kasalarmz talan edenler, bize ait olmayanlar veya tembel asalaklar biiminde stigmatize edilerek, toplumsal ve iktisad sorunlarn gnah keisi hline getirilmektedirler.
17

Neoliberalizmin egemenlik arac

Siyasetin temsiliyet krizi: Burjuva demokrasisinin kurumlar ve etabile partileri ile elitler, toplumsal ve iktisad sorunlar kendi karlarn korumak amacyla derinletiren aktrler olarak sunulmakta ve meruiyetleri sorgulanmaktadr. alkan halk ve sessiz ounluk ile iktidar a, yolsuzluklara bulam politikaclarn karlarnn bir olmad, halkn gerek duygularn kendilerinin temsil ettii savunulmakta ve dorudan demokrasi, halk oylamalar gibi yurtta katlmnn glendirilmesi talep edilmektedir. Kimlik krizi: zellikle kreselleme srecinin madurlarna ynelik olan strateji, yabanc unsurlardan arndrlmas gereken ulusal / etnik (lkeye gre blgesel) kimlik zel bir kltr deeri zerine kurgulanmaktadr. Bu nedenle ok etnili toplum yapsna kar klmakta ve yerli halk ok etnili toplumun maduru hline indirgenerek, slam kart syleme bavurulmaktadr, ki bu duygusallatrma sa poplizmin taraftarlarn / semenlerini politize eden en etkin strateji hline gelmitir. Avrupadaki sa poplist parti ve hareketlerin hepsine ortak olan bu konu ve stratejilere ramen, zellikle Bat ve Dou Avrupadaki parti ve hareketler arasnda belirgin farkllklar da mevcuttur. Batdaki sa poplistler sylemlerinde kendilerini demokratlar olarak tantp, liberal ve muhafazakr partiler arasnda bir mentee rol oynadklarn savunmaya alrlarken, Dou Avrupadaki sa poplistleri neofaist olarak da nitelendirmek olanakldr. (bilhassa Bulgaristandaki Ataka Partisi, Polonyadaki Leh Aileler Ligi veya Macaristandaki Jobbik gibi). Dou Avrupann son derece antisemitik ve rk pozisyonlara sahip olan sa poplistleri, Bat Avrupadan farkl olarak semenlerini orta katmanlarn geni kesimleri arasnda bulmaktadrlar. Geri daha sonraki blmde baz lke rneklerine deineceiz, ama burada Dou Avrupadaki sa poplistlerin devlet sosyalizmi dneminde gvenceli olan, ama kapitalist dnmn madurlar hline gelen geni bir kesimin desteini aldklarn vurgulamak gerekiyor. Yeri gelmiken sa poplizm ile neofaist / neonazi parti ve hareketler arasndaki farka deinmek gerekli. Sa poplizmi, neofaizmden / neonazizmden ayrt eden tipik fark, kendine ait bir devlet ve toplum konseptinin olmamasdr. Sa poplizm neofaizme / neonazizme hayli yakn durarak burjuva demokrasisinin belirli emarelerini eletirmekte ve bu erevede kamuoyu yaratmaya almaktadr. Sa poplizm bu balamda sistem ii ve konformisttir. Neofaizm / neonazizm ise sistemi reddetmekte, ksmen antikapitalist sylemi kullanmakta ve burjuva liberalizmi ile demokratik hukuk devletine dayal parlamenter demokrasiyi, ar rkn egemenliini engelleyen sapknlk olarak ykmay hedeflemektedir. Siyasetinin merkezinde, ar rk anlayna dayanan, rk bir milliyetilik, tm dier deer ve haklarn stnde duran bir deer ve dzen ilkesi olarak ykselmektedir. Sa poplizm ile neofaist / neonazi parti ve hareketleri arasndaki bu temel farkllk, Almanya siyaset biliminde (Hannover niversitesinden Sven Schnfelderin
18

Sa poplizm

tanmlad) parti ve hareket tipi zerinde hemfikir olunmasna neden olmutur. Bu parti ve hareket tiplerini yle sralayabiliriz: Birinci tip: Ilml milliyeti, yabanc dman, sistem ii ve konformist parti ve hareketler. Liberal ve muhafazakr partilerle koalisyonlara ak ve neofaist / neonazi parti ve hareketlerle ibirliine kapal (svirenin Halk Partisi SVP, Hollandada Geert Wilders veya Danimarkann Danks Folkepartisi gibi). kinci tip: Milliyeti, rk. Sisteme eletirel yaklaan, birinci tip parti ve hareketlere mesafe koyan parti ve hareketler (Fransada Front National, Belikada Vlaams Belang, talyada Lega Nord veya Avusturyada FP ve BZ gibi). nc tip: Neofaist ve neonazi parti ve hareketler. Sistem kartlar. Birinci tip parti ve hareketlerle her trl ibirliine kapal (Macaristanda Jobbik, talyada Forza Nuova, Britanyada BNP veya Almanyada NPD gibi). Sa poplizMin SeMen profili Sa poplist parti ve hareketlerin en nemli zelliklerinden birisi, ounluk toplumu ierisinde protesto yatknl olan kesimleri harekete geirebilmesidir. Yukardakilere yanl yolda olduklarn hatrlatma, politikaclar oke etme veya akllarn balarna toplasnlar gibi gerekelerle etabile partileri uyarma hedefli protesto oyu verme yatknl, genellikle semen nezdinde, Avrupa Parlamentosu Seimleri gibi, nemsiz grlen seimlerde daha ok ortaya kmaktadr. Gnmzde ulusal ve blge/eyalet parlamentolar seimlerinde de ska grlmeye balayan protesto oylar etabile partilerin, daha dorusu farkl toplumsal kesimler ierisinde taraftar olmas nedeniyle siyaset bilimince halk partileri olarak tanmlanan siyas formasyonlarn kmsenemeyecek derecede oy kaybetmelerine neden olmakta. Bununla birlikte, etabile partilerin uyguladklar politikalardan rahatsz olan nemli bir semen kitlesinin bilhassa yerel ynetim ve Belediye Bakanl Seimlerine katlmamalar nedeniyle, kaytl semen saysna gre dk olan protesto oylar iki hanelik oranlara dnerek, (genellikle) seim baraj olmayan yerel parlamento / belediye meclisleri yelpazelerinin kalc olarak deimesine de yol aabilmektedirler. rnein Almanyann kimi kentinde belediye seimlerine katlm oran yzde 20lere kadar dtnden, sadece sa poplist parti ve hareketler deil, NPD veya DVU (Alman Halk Birlii) gibi neonazi partileri de meclislerde grup kurabilecek gte yer alabilmektedirler. Yaplan aratrmalar, sa poplist parti ve hareketlerin zellikle uzun yllar boyunca ok partili koalisyonlarn iktidarda olduu ve bireyselleme ile ekonomik deiim srelerinin geleneksel yaam biimlerini ve koullarn aile, muhit, din veya klasik anne rol gibi datt sanayilemi lkelerde daha baarl olduklarn gstermekte (Almanya burada bir istisnadr, ama ona daha sonra deineceiz). AB btnleme ve kreselleme srelerinin giderek daha hzl bir biimde ulus devletlere hkmranlklarn kaybettirmesine ve ulusal parlamentolarn ilevsizletirilmelerine kar diren gstermeyen, hatta bu sreleri destekleyen etabile partilerin,
19

Neoliberalizmin egemenlik arac

geleneksel yaam biimleri ve koullarnn deiimine (halkn bekledii) gerekli yant vermeyileri, siyaset bilimi tarafndan parti ve siyaset duyarszlna yol aan bir faktr olarak tanmlanmaktadr. Siyasete olan duyarszlk, korkular, gelecek perspektifsizlii, sosyal devlet erozyonu ve yalnz kalma duygusuyla birleince, antiliberter yaklamlar, rk nyarglar ve milliyeti biz duygusunun yaygnlamasn tetiklemektedir. Bu durumda kendilerini halkn karlarnn gerek temsilcileri ve toplumumuzun ve kltrmzn yok edilmesini engelleyecek tek g olarak lanse eden sa poplizmin kitlelere ulamasn kolaylatrmaktadr. Tim Spier [8] bu nedenle sa poplizmin mesajlarnn ekonomik, kltrel ve politik kresellemenin sonularndan olumsuz etkilenen ve politik honutsuzluun, stat korkularnn, madd sknt ile ynszlk ve kimliksizliin yaygn olduu modernleme kaybedenleri arasnda yer edindiini vurguluyor. Almanyann tannm aratrmacs Wilhelm Heitmeyerin de yllardan beri tespit ettii gibi, kendi karlarn temsil edecek rgt kurma yeteneinden yoksun olan bu, son derece heterojen grup, ki aralarnda kalifiyesi dk gen erkek sanayi iisinden, dkkn sahibi veya zanaatkr gibi varolularn tehdit altnda gren geleneksel orta katman mensuplarna kadar bir ok insan bulunmaktadr, sa poplizmin semen rezervuarn oluturmaktadr. Yaplan aratrmalar, gvencesiz i ilikilerinde olan ve kendi yaam koullarndan honutsuz olanlar arasnda da yksek oranda sa poplist semen olduunu gstermektedir. Buna karn memurlar ve kamu alanlar arasnda sa poplizme oy verenlerin oran en dk olarak tespit edilmitir. Bu adan sa poplizmin (ve ksmen neofaistlerin / neonazilerin) sadece modernleme kaybedenleri arasnda deil, tehdit altnda olduunu hisseden refah venisti orta katmanlar ve yaam ve alma koullarndaki ktlemelere yabanclarn yol atn dnen kalifiye iiler arasnda da semen bulduunu sylemek olanakldr. zellikle hayal krklna uram (ve eski sosyal devleti zleyen) sosyaldemokrat semen arasnda sa poplizme kayanlarn oran hayli yksek gzkmektedir. Refah venizmi, sa poplizmin seim baarlarnn anahtarlarndandr ve egemen politikalarla da krklenmektedir. Bilhassa muhafazakr ve liberal partilerin, gmenlerin varlnn ekonomik ve mal sorunlarn artmasyla hibir lkas olmad defalarca bilimsel olarak kantlanm olmasna ramen, neoliberal hedeflerin gerekletirilmesi iin kullandklar yabanclar sosyal devleti ktye kullanyorlar propagandas, refah venizmini krkleyen etkin bir faktr hline gelmitir. Avrupa apnda bakldnda, sa poplizmin semenlerini iki temel grubun oluturduu gzlemlenebilir: bir grubu kk burjuva orta katmanlar iken, dier grupta geleneksel sol partiler tarafndan temsil edilmediklerini dnen alt katmanlardr, ki burada kalifiyesiz gen erkek iiler ounluktadr. Zaten sa poplist parti ve hareketlerin ynetimlerinde de kadnlar ok dk bir oranda temsil edilmektedirler. Kimi siyaset bilimci, ii snf ierisindeki sa poplizm yatknln (alt katmanlarn otoratizmi) geleneksel sosyalist ve komnist partilerin devleti ve mdahaleci
20

Sa poplizm

politikalar ile balantl hle getirmektedir. Gerekten de bu, pek yabana atlacak bir dnce deil. Sosyalist ve komnist partilerin (bazlarnda hlen var olan) paternalist devlet anlaynn Avrupa ii snf ve sendikal hareketini zgrlkler alannda olumsuz etkiledii sol-sosyalist akmlar arasnda da ifade edilmektedir. Kanmca ii snf ierisinde sa poplizm yatknlnn temel nedenlerinden birisi, Avrupa ii snf kurumlarnn ve deerlerinin bireyselleme ve paralanma sreleri nedeniyle urad erozyondur. rnein ayn fabrikada (Almanyadaki Volkswagen, Mercedes veya Opel gibi otomotiv tekellerini rnek alabiliriz) sendikann da onay ile 5 veya 6 farkl toplu i szlemesi erevesinde, ayn ii yapp farkl cret ve alma koullarna gre altrlan iilerin, uluslararas ii snf dayanmasn dnmedikleri ortada. Sendika ynetimlerinin fabrikalarda sadece ekirdek kadroya, yani salt kendi yelerine arlk vermeleri ve ekirdek kadro dndaki alanlar ile kiralk iiler gibi daha az gvenceli gruplarn karlarn masraf faktrn artran yan i olarak alglamalar, snf ii paralanmalar derinletirmi ve dolayl olarak sa poplizmin ii snf ierisinde yer edinmesine olanak yaratmtr. Avrupa ii snf ierisinde sa poplizm yatknl konusunda baka bir rnek de Britanyadan verilebilir. 2009 ubatnda 11 petrol rafinerisi ve enerji santralinde bini akn ii greve gitmiti. Grevin gerekesi, Lincolnshire Dkalnda Fransz Total tekeline ait bir kkrt arndrma tesisi inaatnda 400 talyan ve Portekiz iisinin (daha ucuzlar) altrlmas kararryd. Greve giden iiler, bu iilerin daha dk cretler ve daha kt koullarda altrlmasna kar kmyor, Britanyadaki iyerlerinin Britanyallara verilmesini istiyorlard. Daha sonralar Kuzey rlanda, Wales ve skoyada da ayn taleple dayanma grevleri gerekletirilmiti. Sonuta iiler 2007de Britanya Babakan Gordon Brownun yapt Britanyadaki iyerlerinin Britanyallara verilmesini salayacaz aklamasn ciddiye almlar ve sendika ynetimlerinde de destek bulmulard. Sonu itibariyle sa poplizmin semen tabannn genilemesinin, sadece neoliberal politikalarn uygulanmasyla deil, sosyaldemokrasinin neoliberal cepheye gemesi ve Avrupa sendikal hareketinin sosyaldemokrasiyi takip etmesiyle de balantl olduunu tespit etmek olanakldr. neoliberal projenin Sonucu olarak Sa poplizM Sa poplizm ile neofaizm / neonazizm arasndaki belirgin farkllklar, Almanya siyaset biliminde, sa poplizmin etabile liberal ve muhafazakr partiler tarafndan asimile edilebilecek lmllkta bir sa tandans olduu grne neden olmakta. Bu tanmlama erevesinde de, poplizmin bir siyaset ve hkmet etme stili olarak, farkl kiiler, partiler veya koalisyonlar tarafndan uygulanabilecei iddia edilerek, sa ve sol poplizmin benzer olduklar sonucuna varlyor. Joachim Bischoff, Klaus Drre ve Gerd Wiegel gibi ben de bu gre katlmyorum. Elbette kimi radikal sol akmlar ajistasyonlarnda halkta yaygn olan protesto eilimini tevik etmekte, basitletirici sylemleri veya yolsuzlua bulam elitler iddiasn kullanmaktadrlar. Ancak solun, snflar ve katmanlar toplum toporafisinin
21

Neoliberalizmin egemenlik arac

temel kategorileri olarak ele alan ana akmlarnn ister devrimci, isterse reformist olsun dnya grleri ve siyas hedeflerinin, homojen bir rk / ulus / etni tasavvuru zerine kurulu ve kitle maniplasyonunu amalayan bir sylem ile ayn olduunu savunmak iin bilimi hayli emek gerekmektedir. Sa poplizm, neofaizm / neonazizmle tm farkllklarna ramen, radikal san zgn bir biimidir. Sa poplizm, iddeti siyas hedeflerinin arac olarak kullanmayarak veya kullanma tehditinde bulunmayarak, neofaist / neonazi parti ve hareketlerin aksine kendini modernize etmi, programatik olarak yenilemi ve (bilhassa ekirdek Avrupa lkelerinde) nasyonalsosyalizmi reddeden bir radikal sa akm olarak nitelendirilmelidir. Sol Partili siyaset bilimci Christoph Butterwegge (Kln), sa poplizmin Avrupa toplumlarndaki etkilerinin artmasn ncelikli olarak sosyal sorunun derinleen krizine dayandryor. Butterwegge, toplumun geni kesimlerinin algsnda sosyal sorunun deersizlemesi, sa poplizmi gelitiren zihinsel gbre olarak tanmlamakta ve drt tandasa dikkat ekmektedir: [9] Birinci tandans, sosyal sorunun ekonomiletirilmesidir: Yaamn her alan, kltr, eitim, renim, bo zamanlar ve sosyal alt yap, piyasa rneine gre yeniden dzenlenmektedir. Artk sosyal olan demek, hmanist temel tahayyller veya hristiyan karde sevgisine gre yoksullarla, hor grlenlerle veya engeli olan insanlarla ve onlarn sorunlaryla ilgilenmek, ahlk ykmllkleri ve etik normlar yerine getirmek anlamn tamyor. Sosyal olan daha ok neoliberal Zeitgeist tarafndan ele geirilmi ve rekabet, kr hrs ve iktisad etkinlik anlaynca belirlenmektedir. kincisi, sosyal sorunun kltralizasyonu gereklemektedir. Uzun bir zamandan bu yana devlet, iktisat ve toplum zerine konuulduunda, bak asnn merkezine madd karlar veya kar elikileri deil, kltrel kimlik oturtulmaktadr. Sosyal sorunun kltralizasyonu, topluma ait olmay, ortak karlar olan herhangi bir snfa, katmana veya gruba ait olma (ve bu nedenle, bence bilinlerine kardklarnda yksek derecede dayanmay realize edecek olanlar) zerinden tanmlamamakta, aksine daha ok kltrel birlikler, yani ortak dil, din ve gelenekler sorulmaktadr. te bu, bylesi bir gelimeye kar direncin ok zor ifade edilmesinin ve rgtlenilenememesinin nedenidir. ncs, sosyal sorun etnikletirilmektedir. Ekonomik rekabet mevki yerinin gvence altna alnmas erevesinde ne denli sertletike, farkl kkenden insanlar arasndaki kltrel farklar o denli ne karlmakta ve sosyal transferlerde rakip olanlara kar o denli snrlama kriteri olarak kullanlmaktadr. Allagelmi refah devleti olmak istemeyen bir ulusal rekabet devleti etnikletirme srelerinin temelini oluturmaktadr. Bunun iki yan var: tekinin stigmatize edilmesinin yansra, daha teye giden hedefleri takip eden kendini daha gl konturlamakta ve ulusal halk birliini kurmaktadr. Bylesi tahayylleri kitle bilincine yerletiren slogan, ayn yabanclar dar gibi nce Almanlar slogandr. Drdnc tandans, sosyal sorunun biyolojizasyonudur. Gnmzde toplumsal olan hareket biimleri giderek daha fazla bir biimde genler zerinden aklan22

Sa poplizm

maktadr. Burada demorafi diskursu, yani toplumun ya yaplanmas zerine yrtlen tartmalar ve yazlar merkez rol oynamaktadr. Demorafik deiimle human biyoloji toplum siyasetinin merkezine oturmakta ve sanki doa kanunuymu gibi emekli aylklarnn ykseklii ve sosyal yardmlarn neye gre belirleneceine karar vermektedir. Medyada giderek yaygn bir biimde yer alan ve nfus tahminlerini birer felaket senaryosu gibi veren haberleri okuyanlar, neonazilerin ve ar san Alman ulusu yok olabilir (ve bu ekilde g eden mslmanlara diren gstermeden memleketi teslim edebilir) korkusunun, toplum merkezine yerlemi olduunu tespit edebilirler. Butterweggenin bu tespitlerine katlmamak mmkn deil. Butterwegge, sa poplizmin beslendii temel tandanslar ok iyi aklyor, ama bu tandanslarn arka planna yeterince deinmiyor. Asl nemli olan bu arka plandr. nk, nasl Almanyada nfus tahminlerinin felaket senaryosu olarak aktarlmasnn arkasnda sosyal gvenlik sistemlerinin sigorta tekelleri zerinden kapitalist sermaye birikimine teslim edilmesi ve zelletirme hedefleri gibi madd nedenler duruyorsa, sosyal sorunun ekonomikletirilmesinin, kltralizasyonunun, etnikletirilmesinin ve biyolojizasyonunun arka plannda neoliberal projenin durduunu tespit etmek gerekiyor. Fazla deil, bundan 20 yl ncesinde demokratik konsenssn dnda grlen btn iddia ve sylemlerin, bugn etabile siyaset, bilim ve medya tarafndan anlalabilir, ampirik veriler olarak lanse edilmelerinin, yoksullarn ve gmenlerin dndalanan (Exklusion) nfus hline getirilmelerinin olaanlatrlmasnn nasl bir sre sonunda gerekletiini grmek iin, geriye ksaca bir bakmak yeterli. Kapitalizmin 1970li yllardaki krizi, zellikle Avrupadaki deiim srelerini tetikledi. ki kutuplu dnyann snr lkesi olan Almanyada, bir tarafta Ren-Kapitalizminin temelleri sarslrken, dier tarafta da 1968 renci hareketinin mcadeleleriyle balayan liberter paradigma hedefe konuldu. Balayan, muhafazakrlarn deer restorasyonuydu. Almanya niversitelerinde solcu ve solliberal olarak tannan bilim insanlar, 1970lerin sonuna doru, devletin ve egemen elitlerin Almanyann nasyonalsosyalist tarihini bilimsel ve kamuoyu alannda izafletiren bir giriimle kar karya olunduunu tespit etmilerdi. Tannm filozof Jrgen Habermas 1979da, yeni san yorumlama tekelini yeniden ele geirmeyi stratejik bir biimde planladn vurgulad [10] ve geni yank bulan makalesiyle tartmalara mdahale etmiti. Habermas ile birlikte Wolfgang Abendroth gibi bilim insanlarnn da mdahalesiyle tarihiler tartmas nasyonalsosyalizmin izafletirilemeyecei kabulyle sonulanm olsa da, muhafazaklarn deer restorasyon sreci bu tartmadan sonra ivme kazand. 1980li yllarn bandan itibaren tartma, Ren-Kapitalizminin sosyal devlet anlayn ykma hedefiyle, kader birlii olarak ulus, aile birliinin nemi, devlet ve iveren iin feragatte bulunma meziyeti, retkenlii ulusal erdem olmas gibi konulara ynlendirildi. Muhafazakrlar bu tartmayla ulusal deerler anayasadan daha nem23

Neoliberalizmin egemenlik arac

lidir anlayn baaryla yaygn kamuoyu gr hline getirdiler. Buradaki krlma noktas, 1982de iktidara gelen muhafazakr-liberal Helmut Kohl Hkmetidir. Sosyal bilimci Katrin Reimer sa poplizmin gelimesinin neoliberal projeyle dorudan balantl olduunu syleyerek, neoliberal projenin, sa poplizmin ereve koullarn yaratan dnemine dikkat ekiyor [11]: Reimer birinci dnemi Kohl-Thatcher-Reagan-Dnemi olarak nitelendiriyor. 1980leri yaayanlar anmsayacaklardr: neredeyse btn Avrupada iktidardaki hkmetler alanlarn kolektif haklarn budamak ve g dengelerini deitirmek iin, sendikalarn zayflatlmasn hedefleyen uygulamalar yrrle sokmulard. Bir tarafta Souk Savan sertletirilerek, antikomnizm propagandasnn yaygnlatrld, dier tarafta da zelletirmeler, esnekletirmeler ve dzensizletirmelere dayanan neoliberal ykm politikalarnn uyguland bir durum ile kar karya kalnmt. Neoliberal politikalarn uygulanmas iin Avrupa toplumlarnn onay gerekmekteydi. Bu da bilhassa deer restorasyonu ve yabanc dmanlnn krklenmesiyle gerekletirilecek olan toplumsal paradigma deiimiyle salanabildi. zellikle 1980li yllarn sonu ve 1990l yllar Avrupa apnda politik mlteciler ve snmaclar zerinden yabanc dman politikalarn zirve yapt dnem oldu. Bu stratejinin uygulanmas Almanyada muhafazakr-liberal CDU/CSU/FDPhkmetince gerekletirilirken, dier Bat Avrupa lkelerinde sa poplist parti ve hareketlerin glenmesi ve hkmet politikalarn etkilemeleri sayesinde gerekletirildi. Neoliberal politikalar sonucunda sosyal adaletsizlik ve cretli emein gvencesizletirilmesi artar, kitlesel isizlik kronik hle dnrken, Avrupa ounluk toplumlar g istilas, mlteciler zenginliklerimizi talan ediyor ve teknemiz doldu, batmak zere biiminde, yaygn medyann da yaynlaryla destekledii rk propagandalarla korku toplumlarna dntrldler. Almanyann Rostock, Solingen, Mlln, Hnxe gibi kentlerinde gmenlere ynelik rk ve yabanc dman saldrlar tam bu dnemde artt. Kundaklamalar, neonazi cinayetleri ve rk sylem, ounluk toplumunda sosyal ve iktisad sorunlarn nedeninin yabanclar olduu algsn derinletirdi ve bylelikle Avrupa apnda sa poplist ve rk sylemi yaygn bir ekilde etabile etti. Sosyal devlet kazanmlarnn erozyonu ounluk toplumunu rahatsz etmekle birlikte, bunun nedeninin yabanclar olduu algs ve alan nfusun sadece yzde 17sinin gvencesizlik tehditi altnda olmas nedeniyle, toplumsal diren oluamyor ve bilhassa 1990 sonras dnemin de etkisiyle, neoliberalizmin deer yarglarnn geni taraftar bulmasna neden oluyordu. Neoliberalizmin Avrupa toplumlar ierisinde genel kabul grmesi, neoliberal projenin ikinci dneminde balad. Bu dnemi sosyaldemokrat-yeil dnem olarak da nitelendirmek olanakl. Avrupa sosyaldemokrasisinin neoliberal cepheye katlmasnn en etkin motoru Alman sosyaldemokrasisi oldu. 1999da Tony Blair ve Gerhard
24

Sa poplizm

Schrderin birlikte kaleme aldklar Blair-Schrder-Paper, [12] sosyaldemokrasinin modernizasyon bal altnda neoliberal cepheye gemesinin politik manifestosu oldu. Avrupa sosyaldemokrasisinin nde gelen bu iki lideri tezleriyle neoliberal projenin deer restorasyonuna eklemlendiler ve sosyaldemokrasi, ada hizmet toplumunda iilerin koullara uyum salama yetilerini ve esnekliklerini tevik etmelidir diyerek, zelletirme-esnekletirme-dzensizletirme politikalarna sosyaldemokrasi klfn taktlar. Sosyaldemokrasinin ve onlarla birlikte bir zamanlarn pasifizmin ve nkleer kartlnn politik formasyonu olan yeil partilerin cephe deitirmesi, neoliberalizm efsanelerinin geni toplumsal kesimler tarafndan kabullenilmesini salad. Avrupa apnda sosyaldemokrat-yeil hkmetlerce nclk edilen fili muhafazakrliberal-sosyaldemokrat-yeil koalisyonlar, neoliberal cephe ierisindeki tm gr farkllklarna ramen, birlikte ve byk bir semen desteiyle Bat Avrupadaki sosyal devlet anlaynn temellerini dinamitlediler. Bu dnemde Avrupa apnda muhafazakr-liberal hkmetlerin tek bana asla yapamayacaklar (muhtemelen sendikalar bata olmak zere, geni kesimlerin direnii ile karlarlard) szde modernizasyon, zde ise kapitalist sermaye birikimi lehine olan reformlar gerekletirildi. 1998 sonras ikinci dnem sadece tek tek lkelerin deil, ABnin btnnn neoliberal ve militarist dnmnn en nemli ivmeyi kazand dnem oldu. Buradaki krlma noktas 2000 Lizbon AB Zirvesidir. Lizbonda biraraya gelen AB devlet ve hkmet bakanlar, ABnin dnyann en gl ve en yksek rekabet yetisine sahip iktisad blge olabilmesi iin bir dizi kararlar aldlar ve AB yesi lkelerde uygulamaya soktular. Almanyadaki sosyaldemokratyeil hkmet bu srecin iyi bir rneidir. Schrder-Fischer Hkmeti rnein 1999 Kosova Savanda, Alman muhafazakrlarnn defalarca denedii, ama baaramadklar bir ekilde sava sonras Almanyasnn en nemli tabularndan birini ykt: 1945 sonrasnda ilk kez Alman askerleri yurtdnda bir saldr savana katldlar. ekirdek Avrupa ile AB iindeki en gl hegemon devlet olan Almanya, neoliberal-militarist dnmn de motorgc oldu, nk bu dnmn en fazla kr yapan lkesi, dnya ihracat ampiyonu Almanyadr. 2003 Martnda balatlan Hartz-Yasalar ile Ren-Kapitalizminin en temel emaresi olan Alman sosyal devletinin son kaleleri de yklmaya baland. Sosyal devlet erozyonu, alagelmi gvenceli iyerlerinin byk apta yok edilmesi, ii ve sendika haklarn teker teker geriye alnmas ve orta katmanlarn da, iinden kmak olanaksz hle gelen gvencesizlik girdabna kaplma tehditinin artmas, derin toplumsal travmalara yol at. 11 Eyll 2011 saldrlarndan sonra hz kazanan kltrler atmas ve ABDnin NATO ile birlikte gerekletirdii saldr savalar ve igallerin de etkisiyle, Avrupann
25

Neoliberalizmin egemenlik arac

korku toplumlar daha refah venisti, daha rk oldular. Orta katmanlarn krizlerin derinletii dnemlerde daha da belirgin olan yukardakinin ayaklarna kapanrken, kendinden gsz olan aadakine tekme atma yatknl, ii snf ierisindeki paralanmalarn da etkisiyle, toplumun geneline hakim oldu. ABnin btnleme ve kreselleme srelerine olan kartlk bu dnemde tavan yapt. Neoliberal projenin ikinci dneminin deyim yerindeyse oy kaymann nemli bir blmn yiyenler ise sa poplist ve rk partiler oldu. Egemen politikann da tevik ettii biz ve tekiler anlay, hem egemen iktidar ve mlkiyet ilikilerinin merui grlmesini salamlatrd, hem de toplumdaki travmalar kullanan sa poplizmin yelkenlerini iirdi. Artk etabile partiler ve hkmetler sadece sa poplizmin sylemlerini zmsemekle kalmyor, ayn zamanda sa poplistler seim baarlarndan seim baarlarna kouyorlard. Katrin Reimerin hakl olarak vurgulad gibi, neoliberal projenin nc dnemi hl devam etmekte. inde bulunduumuz nc dnemin en nemli gstergesi, neoliberal cephenin daha da btnlemi olmasdr. Kapitalizmin derinleen kresel krizlerine kar mdahaleci devlet politikalar uygulamak zorunda kalan Avrupa hkmetleri, farkl partilerden olusalar da, artk birbirlerinden ideolojik olarak fark kalmayan fraksiyonlar hline dnm, kimi lkelerde de (rn. talya ve Yunanistan) teknokratlar hkmetleri ibana getirilmitir. Gnmz Avrupasnda sosyal devlet kazanmlar byk oranda geri alnm, neoliberal hegemoni srdrlebilir konuma ykselmitir. Dahas, sosyal sorunun toplumdan diren ykselmeksizin meritokrasiletirilmesi gzlemlenmektedir. Her sosyal hizmet, bte konsolidasyonu gerekesiyle, ancak karl verildiinde alnabilir duruma getirilmi, isiz kalma veya yoksul olma, kiinin kendi beceriksizlii ile aklanr olmutur. Neoliberalizm, kendisini herkesin elit olabilecei kurgusuna dayanan bir konseptle tanttndan, yeterli derecede mobil, retken, esnek ve alkan olanlarn pastadan alacaklar pay ykseltebilecei algs, gerek medenyetin Avrupa medenyeti olduu savunusu ve dnyann Bat uygarlnn nclnde biimlendirilmekten baka aresi olmad propagandas, Avrupa ounluk toplumlar ierisinde hakim grler hline gelmitir. Neoliberal projenin bir sonucu olarak glenen sa poplizm, sadece ounluk toplumlarnn egemen iktidar ve mlkiyet ilikilerini kabullenmesi ve olas toplumsal diren mekanizmalarnn krlmasna yarayan bir egemenlik arac deildir. Ayn zamanda Batnn, dnyann geri kalan blmleri zerinde asker, ekonomik, politik ve teknolojik stnlnn doa kanunu olduu yaklamn yayarak ve beyaz adamn dierleri zerinde biyolojik ve kltrel nedenlerden dolay hakimiyet kurmas gerektiini savunarak, emperyalizmin de bir egemenlik arac hline gelmitir. Uluslararas terrizme kar sava, slamn geri pskrtlmesi ve demokrasinin ihrac edilmesi / insan haklarnn korunmas iin asker iddet kullanmnn zorunlu olduu propagandasnn Avrupa ounluk toplumlarnda bylesine yaygn bir ekilde kabullenilmesi; grece refahlarn ve zgrlklerini dnyann dier blgelerinin
26

Sa poplizm

smrlmesine dayandn ok iyi bilmelerine ramen, refah venizmi ve rkln yaygnlamas; Batnn ulustesi tekellerine yarayan serbest dnya ticaretinin ve hammadde ile enerji kaynaklarna engelsiz ulamn gvenliini salamak iin saldr savalarnn yaplmasnn gerekli olduunun kabul grmesi ve bunun iin kendi aramzda BM artna, ama darda orman kanunlarna gre davranlmasnn (Robert Cooper) [13] olaanlamas, ite bylesi bir srecin sonucudur. Sa poplizm gnmzde hem neoliberal projenin besledii kendi ocuudur, hem de neoliberal hegemoniyi besleyen ve glendiren en nemli aralardan birisidir. Dahas, sa poplizm ekirdek Avrupa egemenleri tarafndan ABnin eperini demokrasiden arndrlm blge hline dntrme arac olarak kullanlmaktadr. Bilhassa Dou Avrupadaki AB yesi lkelerde sa poplist parti ve hareketlerin dorudan veya dolayl destekleriyle iktidara gelen hkmetler, anaysa deiiklikleri, basn ve ifade zgrlklerinin kstlanmas, milliyeti ve rk politikalarla oluturduklar otoriter rejimlerle neoliberal dnm hzlandryorlar. ekirdek Avrupa, otoriter rejimler ve talya ve Yunanistandaki gibi ibana getirilen ve demokratik meruiyeti son derece pheli hkmetleri destekleyerek, Avrupann neoliberal ve militarist dnmn tamamlamak istiyor. ***

[1] Poplizm tanm iin bkz.: Vikipedi, zgr Ansiklopedi, www.tr.wikipedi.org (Almanca sayfalarda daha geni bilgiler bulabilirsiniz). [2] nternette Populist Party hakknda bir ok bilgi ieren sayfalar bulabilirsiniz. [3] nternette Martin Reisigl, Florian Hartleb, Hans Georg Zilian, Frank Decker, Joachim Bischoff, Klaus Drre ve Elisabeth Gauthier gibi bilim insanlarnn konuyla ilgili yazdklar makale ve kitaplara ulaabilirsiniz, Bu almay hazrlarken yararlandm ada Sa Poplizm balkl kitab okumanz iddetle neririm: Joachim Bischoff, Klaus Drre v.d., Moderner Rechtspopulismus Ursachen, Wirkungen, Gegenstrategien (ada Sa poplizm. Nedenleri, Etkileri, Kart Stratejiler), VSA Verlag, Hamburg 2004, ISBN 3-89965-0948 [4] Bkz.: Wilhelm Heitmeyer (Derl.), Rechtspopulistisches Potential. Die saubere Mitte als Problem (Sa poplist potansiyel. Sorun olarak temiz orta [katmanlar]), Frankfurt am Main 2002, S. 124. [5] Bunun en bariz rneklerini Almanyada grmek olanakl: Gerhard Schrder anslye olduu dnemde imzalad enerji antlamalaryla mthi krlar yapmasn salad Rus enerji devi Gazpromun danmanlna, hkmetten ayrldktan hemen sonra getirildi. Danmanlk creti basnn bildirdiine gre milyonlarca Avro ile ifade ediliyor. Ayrca finans sektrndeki bir ok irketin de avukatln stlendi. Hkmetinde dileri bakan olarak grev yapan Yeiller Partisinin en nl politikacs Joseph Fischer ise hem Nabucco Konsorsiyumuna, hem de bir ok uluslararas tekele danmanlk yapyor. [6] Bkz.: Walter Beier, Erhard Crome, Transform dergisi, say 08/2011, Rechtspopulismus in Europa (Avrupada sa poplizm), S. 90 ve devam, ISSN 1865-3480.
27

Neoliberalizmin egemenlik arac

[7] Bkz.: Koray Ylmaz-Gnay, Karriere eines konstrurierten Gegensatzes: Zehn Jahre Muslime versus Schwule (Kurgulanan kartolumun kariyeri: On yl mslmanlar versus gayler), Berlin Eyll 2011. [8] Bkz.: David Gehen und Tim Spier (Hrsg.), Krise oder Wandel der Parteiendemokratie? Parteien und Parteiendemokratie Stand der Forschung, (Partiler demokrasisinin krizi mi, deiimi mi? Partiler ve partiler demokrasisi Aratrmann geldii nokta), Wiesbaden 2010. [9] Prof. Dr. Christoph Butterwegge: Was ist Rechtspopulismus?, In: Rechtspopulismus in Berlin Rassismus als Bindeglied zwischen der Mitte der Gesellschaft und Neonazismus?, Broschre, Berlin (Sa poplizm nedir?, Berlinde sa poplizm Irklk toplumun merkezi ile neonazizm arasndaki bir balant paras m?) Adl brorde, Berlin Temmuz 2011, S. 10 [10] Bkz.: http://de.wikipedia.org/wiki/Historikerstreit [11] Bkz.: Die neuen Rechten in Europa, Tagungsbericht, in: www.rosalux.de/ news/37964/2364/tagungsbericht-die-neuen-rechten-in-europa-zwischen-neoliberalismusund-sozialrassmus.html, (Avrupadaki yeni saclar, Konferans raporu). [12] Bkz.: Tony Blair-Gerhard Schrder, Der Weg nach vorne fr Europas Sosyaldemokraten, www.glasnost.de/schroederblair.html, (Avrupa sosyaldemokratlar iin ileriye giden yol), 8 Haziran 1999. [13] Bkz.: Robert Cooper, The new liberal imperialism, 7 Nisan 2002 tarihli The Observer

28

KNc BLm: LKE RNEKLER

29

jean-yveS caMuS

RaDKaL saN yEN GRNLER

Siyaset bilimi 21. Yzyln balarna kadar ar sa zerine olan birbirinden byk farkllklar gsteren tanmlara ramen, bu siyas ailenin muhafazakr ve liberal burjuva cephesinden esas itibariyle farkl olduu konusunda hemfikirdi. Geleneksel burjuva partilerinin ulus tanmn ieren ve ulusal kimlie bal olduunu hisseden bir konseptte srarl olmalar, Avrupadaki muhafazakr glerin yeniden kurulu yolu zerinde duran ve zerine tartlmas olanaksz olan bir nokta gibi grnyordu. Bu yeniden kurulu, 1943den bu yana rkla ve yabanc dmanlna (antisemitizmden hi bahsetmemek gerekiyor) yakn olma zannna sahip her ideoloji ve politik formasyonu etkileyen aforozu krabilirdi. Ama imdi, bir tarafta sisteme kar kresel muhalefetin, dier tarafta da dikkate deer seim baarlaryla bu sisteme katlmn olanakl olmas arasnda, karakterleri veya hkmet pratikleri ve tarihleriyle poplist ve yabanc dman melez bir san var olduunu gsteren bir ok formasyon ortaya kt. Bu balantda ideolojik dnmn gerekletiren svire Halk Partisi (SVP), Jrg Haider nclnde baar elde eden Avusturya zgrlk Parti (FP), talyada Berlusconi Hkmetlerine katlan Lega Nord, Danimarkann siyas yaamndaki rolyle Dansk Folkeparti ve Hollanda siyas arenasna oy patlamasyla giren Lijst Pim Fortuyn saylabilir. Geleneksel antifaizm, 1930lu ve 1940l yllarn klasik rneklerinde yabanc dman poplizmin ortaya kmasn engellemeye alrken, Avrupa sa politik ekipmann temelden tadilattan geiriyordu. Aralarnda en radikal olanlar bile, prezentabl olabilmek iin en azndan baz demokratik oyun kurallarna uymak zorunda olduklarn grmlerdi. Gnmzde ar sac darbecilik pek beklenemez ve neofaizm siyas gelecei olmayan marjinal bir kart kltr hline dnt. Milliyeti-poplist partilerin semenlerini kazanma ve esasl dnmleri gerekletirme gayreti, hkmetlerdeki sa partiler ierisinde imdiye kadar gerekletirilmemi olan ve gvenlik, g eletirisi ve vatandaln kimliksel anlay balklar altnda deeri ne kartan bir ideolojik atlma yol at. yeni karM Peki ama, politik alann sa eperinde neler oluyor? Orada sa poplist ve yabanc dman olarak radikalleen partilerden oluan yeni bir altgrup ortaya kt.
31

Neoliberalizmin egemenlik arac

Bunlar ya liberal veya muhafazakr partilerden kopan sa ynelimli formasyonlar, ya da etabile formasyonlarn radikallemesinin bir sonucu veyahutta Lega Nord gibi yeni aktrleri oluturan [ formasyonlardr]. Hepsi, yanl ynlenen temsil demokrasi ile dorudan, halkn salkl duygularnn sesi ile ynetilen bir demokrasi arasnda grdkleri elikiden kardklar elitler ve halk arasndaki uurumun eletirisinde hemfikirler. Szde sa, kltrel izafyetletiricilik, hogr ve siyaseten doru tavrlarca belirlenen burjuva cepheleri ile sa arasnda fark grp, komplekslerden arnm, ideolojik atlganlkla geleneksel antlamalar fesh ederek ulusal kimlii temsil etme iddias hepsini birletiriyor. Mcadelelerinin merkezinde, balangta meru olarak grlebilen bir multikltralizm eletirisi durmakta. lk yenilik phesiz, normalinde solun veya lml san temsil ettikleri dahilletirmenin [Inklusion] deerlerine dayanan bir siyas dndalama [Exclusion] program kurgusundadr. Fortuyn ve Wildersin antiislam-ajandalar, Avrupa toplumlar iin olaan olan tolerans, cinsiyetler eitlii (ve cinsel zgrlk) ile seklarizm ve bireysel, ticar ve kiisel zgrlklerin vurguland talepler zerinde ina edilmekte. Bunun dorudan sonucu da, bu partilerin, bu arada her trl engellemelerden kurtulmu kimi sa hkmetlerin zellikle Fransa ve talyada sradan halk katmanlarnn daha nce sol semen olan kesimlerini, hukuk ve nizam, i ve performansa sayg taleplerini rehabilite ederek, kazanmalardr. Bu temel deerler basitce gerici saa mal edilemezler, aksine muhafazakr, otoriter ve etnomerkezci renkteki ii veya halk kltrnn bileenidirler. yeni kiMlik kinci yenilik olarak, liberal-muhafazakr gelenekteki kimlikten esas olarak farkl olan bir ulusal kimlik konsepti prezente edilmektedir. Birincisi 1789un ilkeleri ve antlama, ak irade ve evrensel deerlerin kabulyle elde edilen yurttalk tanm zerine kuruludur. skandinav rneindeki politik formasyonlarda, svirenin SVPnde, Umberto Bossi ve Lega Nordun gen kuak milletvekillerinde kimlik ulustan, yurt ise anavatandan nce gelmektedir. [Bu ulusal kimlik] esas itibariyle deitirilemezdir; alana, tarihe ve gelenee, bazen de etniye baldr. Cumhuriyeti ulus, federal serbest ticaret Avrupas, kresel iktisat veya dnya hkmeti gibi tanmlar olan yaplandrmac modellere alan tanmamaktadr. [Bu ulusal kimlik] genellikle yeni san dncelerinde siyas olarak yeniden tanmlanan etno-diferensiyalist kimlik olarak tasvir edilmektedir. Bu onu dnya gr olarak ounluk deerlerinin vcuduna asimilasyonu hedefleyen klasik ve konsenss ynelimli ulusal kimlik tanmndan radikal bir biimde ayrmaktadr. Ancak bu, yarm dorudur: Yukarda anlan partiler, ayn dier ve daha az tannan gruplar (rn. Katalunyadaki Plataforma per Catalunya, Fransz Bloc identitaire) gibi, belirli bir blgedeki halkn homojenliini savunmaktadrlar. Fransadaki yeni san kurucusu Alain de Benoist ve Fransz dnce kuruluu GRECE, Fransada yaayan topluluklarn etnokltrel kimliklerinin artk sadece zel alanda kullanlmamasn, aksine kamusal alanda gerek kabullenmenin konusu olmas gerektiini savunuyorlar. [1]
32

Sa poplizm

Bu nemsiz bir tartma deil ve sadece parlamento d veya radikal sa ile snrlandrlamaz. Muhafazakr iktidar partileri gelecek yllarda nerdikleri ulusal kimlik tanmyla byk sorun yaayacaklar. Ya, Front National gibi, milliyeti-poplist tipte partilerin semenlerini kazanamayacaklar ak yurttalk modeline karar verecekler, ya da bu anlan politik ynelimi ncelik hline getireceklerdir, ki bu da ulusun z zerine olan diskurslarn zorunlu olarak kimlik diskursu hline dntrecektir. Eski dnyann ve llerin ulusal cumhuriyeti modeli, ulus devletin ve tarihsel olarak kabullenilen deerlere dayanan yurttaln vlmesi, phesiz, yerel, blgesel ve ulusal kklemeyi daha geni erevedeki ve hi bir zaman piyasa Avrupasnn veya kurumlar Avrupasnn kimlii olmayacak olan bir Avrupa kimlii ierisinde ifade eden etnik-kltrel kimlik modelinden ekici olamayacaktr. Bu, u andaki politikasn, ulusal birlie ait olmay giderek daha sert koullara dayandrarak biimlendiren Fransa iin, er ya da ge, Fransz kimliini sadece etnik anlamda Avrupal olan ve deerlerimizin katolik temelini kltrel norm olarak kabul edenlere tanyan Front Nationalin geleneksel semenlerinin ve ekirdek kadrosunun gerei ile kar karya kalaca anlamna gelmektedir. Muhafazakr san, Front Nationalin (semen) glnde avlanmas, [bu gldeki av] kimlik tanmnn farkl kimlik seviyelerinin en yakndan (il, blge, eyalet) ulusal dzeye ve daha uzana (Avrupa medeniyeti) ve birbirleri ile uyum ierisinde olmas gerektiine inandndan, baarszlkla sonulanacaktr. Sa kimlikler bu alanda daha avantajldr: Tek lke, tek millet her zaman, bir tarafta Romanlar stigmatize edip, dier taraftan Balkan lkelerini ye yaparak AB genilemesini savunmaktan veya Fransz elitlerinin aslnda hukuk olarak varolmayan yabanc kkenli Franszlar tanmlamasn vurgulayarak ifade ettikleri eitlilikten [Diversitt] ok daha kolay anlalabilir olacaktr. [2] Hiyerarik olMayan rklk Kimlik araynda olan sa hareketlerin son yenilii, geleneksel ar san karizmatik bir nder etrafnda yaplanma, Gender Gap anlam ve politik ynlendirmenin hiper kiiselletirilmesi gibi belirli yapsal zayflklarn ortadan kaldrm olmalardr. Karizma, bir Jean-Marie Le Penin veya bir Jrg Haiderin baarlarn anlamak iin bir anahtar olabilir. Lega Nordda, Fremskrittspartiet veya Dansk Folkepartide ise karizmann daha az nemi bulunmaktadr. nk bu partiler bir nder kiiliin olmamasn, ynetim organlarnda ve seilmi temsilcileri arasndaki kuak deiimi ile ve rgt temsil eden bir kii yerine bir ka kiiyi koyarak kompanse edebildiler. talyadaki Alleanza Nazionale neofaist bir partiden, demokratik ve oulcuklu grnml bir politik formasyona dnrken aynen byle davranmt. skandinavyada, kiisel anlamn tesinde bir temel akm temsil eden Siv Jensen ve Pia Kjaersgaard rneinde olduu gibi, nder kiiliin karizmasnn sz konusu olmadn veya izaf olduunu tespit edebiliriz. Bu son rnekler ayrca bu siyas aile ierisinde kadnlarn da semenlerin gvenini kazanabildiklerini gstermektedirler. Bu yeni [bir gelime] ve Macar Jobbikin bandaki Krisztina Morvaiin baars, Hollandadaki PVVnin ynetiminde Fleur Agemasn nemli rol oynamas
33

Neoliberalizmin egemenlik arac

ve en son Front Nationalin bana, en nemli grevi [partinin] modernizasyonu olan Marine Le Penin getirilmesi, bu trendi teyid etmektedir. Gelecekte, ierisinde 1970li yllardan beri etno-diferensiyalist bir tasavvurun gelitii geni bir hareketin kimlik konular n plana kacaktr. Pierre-Andr Taguieff, hiyerarik rkln yerine [etno-diferensiyalist tasavvurun] getiine dikkat ekiyor. Bu kimlik tahayyl 11 Eyll 2001den sonra Clash of Civilisationsun yeni konteksinde yeniden formle edildikten ve slamn, Avrupa halklarnn ana dman iln edilmesinden sonra, ar saa, muhafazakr-sa hkmet partileri ile radikal poplizm arasndaki gri blgede yava yava yerleme olana almakta. Ar san izafen byk seim baarlar, muhafazakr partileri ulusal kimlik doktrinlerini yeniden, yani ideolojik olarak daha keskin bir biimde formle etmeye zorluyor. Etnik-kltrel kimlikler ve ulus arasndaki balantyla ilgili olan soru, gelecek yllarn byk entelektel ve politik tartmalarnn konusu olacak. ***
[1] A. De Benoist / Charles Champetier: Manifeste de la Nouvelle droite de lan 2000, Elments No. 94, ubat 1999. [2] Bu tanmlama, semenlerin ar etnomerkezci kesimleri tarafndan Avrupal ve hristiyan olmayan kkenle eanlaml olarak alglanmaktadr. Almancadan eviren: Murat akr

34

HanS van Heijningen / arjan vliegentHart

WLDERs fENomEN BR aKLama DENEmEs

Alman yazar Heinrich Heine (1797 1856) bir zamanlar, Almanyada devrim olursa Hollandaya kaacan, nk orada hereyin elli yl sonra baladn sylermi. 19. Yzyln ortalarnda bu yargnn belirli bir hakllk pay olsa da, gnmzde artk geerli deildir. Hollanda sadece dnya ile siyaseten bal deil, ayn zamanda, houmuza gitse de gitmese de, gnmzn saysz politik gelimesinin de ncs hline geldi. Bu zellikle yeni bin ylda Avrupa ktasn bir sel gibi kaplayan radikal sa hareketlerin yaratt dalga iin geerli. Hollandann bu gelimede yle ya da byle nemli bir pay var. 2000li yllarda Pim Fortuynn mthi ykseliine ve dne tank olduk; ardndan 2010 parlamento seimlerinde semenlerin altda birinin oyunu alan partisi Partij voor de Vrijheid (PVV) ile gncel politik manzarada anahtar rol stlenen Geert Wilders ve hareketinin ykseliini grdk. PVV formel olarak hkmete katlmasa da, hristiyan demokrat ve ortann sa liberallerin aznlk hkmetini aktif olarak destekliyor. Hkmet te karlnda PVVya g ve entegrasyon politikalarnda tutucu bir yn gvencesi verdi. Ancak, PVVnin baarsn ne aklayabilir? Herhangi bir tipik Avrupa konteksinde midir? Ve solun, Wilders ile mttefiklerinin ajandasna kar verdii mcadelede baar potansiyeli olan stratejisi nasl olmaldr? SeMenin tutarSzlnn teSinde Sa popliStlerin ykSeliinin nedenleri Hollandal siyaset bilimci Arend Lijphart bir zamanlar Hollanda toplumunu ve siyas temsilciliini stunlar nizam olarak tanmlamt. kinci Dnya Savandan sonraki ilk yirmi ylda Hollanda, snflar ve din aidiyetler temelinde farkl toplumsal gruplara blnmt. Bu gruplarn kendi gazeteleri, radyolar, iveren birlikleri, sendikalar, kadn ve genlik rgtleri, kltrel aktiviteleri ve hatta kendi spor klpleri vard. Toplumun bu stunlar ok ender interaksiyona giriyorlard. Sadece nde gelen siyas temsilcileri, savata yklan lkeyi yeniden kurmak iin birbirleri ile yapc ilikilerde bulunuyorlard. Bu da sonucunda, semenlerin ender taraf deitirdii ve sosyaldemokratlarn, hristiyan demokratlarn ve liberallerin iktidar aralarnda paylatklar bir siyas sisteme yol at. Sistem ayn zamanda verili siyas dzene, siyas yelpazenin solundan veya sandan, ciddye alnacak bir karta yer brakmyordu.
35

Neoliberalizmin egemenlik arac

Bu politik pat durumu 1970lerden itibaren dramatik bir biimde deiti. Seklerleme ve emansipasyon sreleri toplumu temellerinden sarst. renci hareketleri, ikinci feminizm dalgas, bar hareketi ve glenen bir evre hareketi siyas konstelasyonu deitirdi. Semenlerin taraf deitirmesi artt ve her zaman nc parti olan hristiyan demokratlarn iinde olmad bir hkmet 1994de ibana geldi. nce Pim Fortuyn, slamn Hollanda toplumu iindeki rol gibi kltrel sorunlarn artan derecede siyaslemesine yol aacak biimde egemen siyas snfa kar bir bakaldr balatt. lkenin siyas tarihinde bir ilk olan Fortuyn cinayeti, partisinin 2002de sfrdan oylarn altda birini almasn engelleyemedi. Ancak, [Pim Fortuynn] lmnden sonra miras kavgas nedeniyle gl nderden yoksun kalan hareket dald. Siyas sarka hemen Sosyalist Parti (SP) lehine dnd ve SP 2006 seimlerinde 25 sandalye kazand. SPnin daha nceki seimlerde elde ettii oylarn kat olan bu oran, drt yl nce Fortuyn partisinin elde ettii oy oran kadard. Ne yeni bin yln balarnda yeniden glenen hristiyan demokratlar, ne de sosyaldemokratlar SP ile koalisyona girmek istemediler. 2010 seimleri sonucunda hristiyan demokratlarn byk yenilgisinden en fazla kr salayan Geert Wilders ve partisi ykseldi. Taraf deitiren semenlerin orannn yksek olmas nedeniyle bir ok yorumcu, Hollandallarn ynlerini kaybettiklerini ve siyas yelpazenin her iki eperindeki poplistlerin honutsuz olanlar mobilize edebildiklerini tespit ediyorlard. Her ne kadar bu tespitte doruluk pay olsa da, tek bana Hollandadaki ve belki de Avrupadaki gelimeleri anlayabilmek iin yeterli deildir. Son on yln siyas trblasyonlarna baknca, geni bir analiz denemesi yapmadan da baz derin tandanslar gze batmaktadr. ncelikle Hollanda toplumunda yeni bir ayrma izgisi, daha dorusu Avrupallama ve kreselleme sreleri nda eski snf snrlarnn bir yeni konfigrasyonu gze batmakta. Kabaca sylenirse, bu iki sre toplumdaki mlk olanlar ile baldr plaklarn [mlk olmayanlarn] arasndaki snrlamay keskinletirdi. ktisatn 2000li yllarn bandaki ve son mal ve iktisat krizlerindeki gibi sorunlarla kar karya olduu zamanlarda, genellikle yksek gelire sahip ve isizlikten daha az etkilenen yksek gelirli Hollandallarn, toplumdaki konumlanlarna ve yeni iktisat dzeni koullar altnda gerekleen yeniden yaplanmann meydan okumalarna olumlu baktklar grlmektedir. Bunun sonucunda da, kresellemeyi ve ABnde kendini gsteren Avrupallamay, bu srelerin kendi kaderini tayin etme olanaklarn glendirecei ve Hollanda iinde ve dnda yeni olanaklar yarataca anlamnda olumlu gelimeler olarak alglamaktadrlar. Dier tarafta ise bu gelimelerden olumsuz etkilenen geni toplumsal kesimler duruyor. Onlar, iyerlerinin Dou Avrupaya veya Asyaya gittiklerini gryor ve ancak zorluklar altnda yeni i bulabiliyorlar. te bu blnme zellikle 2005 Avrupa Anayasas Referandumunda semenlerin te ikisinin hayr demesiyle grnmt. Burada ok ak olarak yksek gelirli Hollandallarn Avrupa Anayasasn onaylama tandanslar grlrken, alt gruplar reddediyordu. Liberal, hristiyan demokrat ya da sosyaldemokrat partiler belirli bir zamandan beri oalan bu grubu hi dikkate almamlard ve referandum sonular onlar oke etti. Sonuta hepsi evet denmesini savunmulard. Genel olarak bu partilerin, Hollan36

Sa poplizm

dallar arasnda yaygnlaan korkular veya bu srelerin kazananlar ile kaybedenlerini birbirinden ayran toplumsal uurumla ilgilenmeden Avrupa btnlemesini ve kresellemenin nimetlerini selamladklar tespit edilebilir. Toplumun geni kesimlerinin korkularn konu hline getiren bu yeni siyas hareketlerin dikkate alnmamas, bu hareketlere kaplar at. Seklerleme ve emansipasyon sreleri ile birlikte, toplumun deil bireyin karlarn n plana kartan neoliberal politika, Geert Wildersin PVV partisi gibi partilerine Hollanda siyasetine giden yolu at. lgintir, bir zamanlar Hollanda Liberal Partisinin (VVD) yesi olan Geert Wilders, kariyerine 2000li yllarn ortasnda ekonomik-liberal olarak tanmlanabilecek pozisyonda olan bir muhalif olarak balamt. Wilders o zamanlar asgar cret uygulamasnn kaldrlmasn ve iten kartmalardan koruma yasasnn fesh edilerek, iverenlerin Hire-and-fire kltr erevesinde kendi isteklerine gre ie alma ve iten kartmalara karar verebilmelerini savunuyordu. 2010 seimlerinde ise ayn Wilders asgar cretin ve iten kartmalardan koruma yasasnn deitirilmelerine kar kt. Ayrca, partisinin ancak emeklilik snr olan 65 ya kuralnn deitirilmemesi durumunda hkmete ortak olacan aklad. PVV aslnda sol siyas spektruma ait olan bu pozisyonlarla aktif olarak, kreselleme sonularndan korkan iilerin desteini almaya alt. PVV ayn zamanda, bir elitler projesi olarak Hollandann egemenliini zedelediini ve sadece bir aznla yaradn syledii ABne de kar kt. Salk hizmetleri ve renim alannda da alanlarn haklarn savundu. Bu pozisyonlar, PVVnin poplerliinin artmasna etkin katk saladlar. Wildersin kitlesel g kavram altnda toplad slam eletirisi ve sorunlarn birbirleriyle balantl olarak kullanlmasyla PVV Hollandadaki semenlerin byk bir kesiminin ruh hlini yakalad. Wilders, hem 11 Eyll 2001den sonraki terrizme kar sava konteksinde ekonomik ve kltrel korkular ve ok anlan kltrler mcadelesini birletirmeyi, hem de gmen genlerinin sosyal olmayan tavrlar ve kadn ve homoseksellerin islam hareketlerce dlanmas sonucu halkta ortaya kan slam korkusu ile gvencesiz dnemlerde artan yabanclar korkusunu birletirmeyi baard. Avrupadaki tartmalarn dikkati ncelikle ve hakl olarak antiislam tavrlarn krklenmesine younlam olsa da, bu tek bana Wildersin baarsn aklayamaz. Baarsnn ardnda, sadece kendi karlaryla uraan ve unutulmu toplum katmanlaryla ilgilenmeyen Hollandal elitlere ynelik yabanclama sylemiyle bezenmi ve birden ok konunun birbirleriyle balantl hle getirilmesinin durduu sylenebilir. Bu her halkrda Wilderse liberallerden ayrld zaman hedefledii rzgr salad. 13 yldan beri milletvekili olmasna ramen, kendisini Anti-Establishment-majn vermeyi ve Hollanday sata kartan sa ve sol elit politikaclarla mcadele eden birisi olarak tantmay baard. WilderSin Sznden dnMeSi ve Hollanda SiyaSeti PVVnin baar nedenleri, solun zeki bir reaksiyonunu gerekli klyor. PVVnin sadece antiislamc ve gmen dman pozisyonlarna younlalmasnn basitlik olacan dnyoruz. Bunun yerine hem bir tarafta Wildersin baars37

Neoliberalizmin egemenlik arac

nn nedenlerini detayl olarak aratrmak, hem de dier taraftan, Den Haagdaki sorumlularn ciddiye almadklarnn umut ve korkularna aktif yantlar aramak gerekmektedir. Bu adan PVVnin u andaki liberal-muhafazakr aznlk hkmetini desteklemesi, PVVnin realitede sosyal vaadlerini nasl gerekletirdiinin (veya gerekletirmediinin) ortaya kartlmas iin iyi bir k noktasdr. Byle bakldnda PVVnin hkmetin ilk drt aynda altm defa sznden dnd ve parlamentoda, seim programna aykr olarak defalarca oy verdii grlebilir. PVV imdi byk kentlerdeki kamusal ulamn zorunlu zelletirilmesini desteklemekte ve salk sektrnde alan yneticilerin cretlerine st snr getirilmesini onaylamakta. PVVyi bir zamanlar alternatif olarak gren otobs ofrleri ve salk sektr alanlar arasndaki hayal krklklar imdiden grlmektedir. Herhangi bir sonu kartmak iin henz erken olsa da, PVVnin 2011 Martndaki son yerel seimlerde, rnein 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde olduu gibi, semenlerini mobilize edemedii grld. u an iin PVVnin azalan semen destei ile sznden dnmesi arasnda dorudan bir balant olup olmad pek ak deil, ama poplaritesi gerekten de azalmak zere. Asl meydan okuma, sadece PVVnin sosyal ajandada neleri gerekletirmediini gstermek deil. Sosyal ajanda ayn zamanda, hem dier partilerin, hem de solun gndeminde olduundan ve bu mcadele bizim de mcadelemiz olduundan, cidd bir analiz gerektirmektedir. Mcadelemiz ancak bylesi mcadeleye deeceini gsterebildiimizde baarl olacaktr. Bu yzden sosyal mcadelelerin baarl olacan ve iyiletirmelere yol aacan gsteren rneklere ihtiyacmz var. Ayn ekilde Anti-slam-Ajandas da cidd bir analiz gerektirmektedir. Geri Wilders bu konuda ulusal tartmalar etkiledi, ama pratik politikadaki baars o kadar byk deil. slamn sorun olmadn ve sorunlarn, mslmanlar katoliklie gese de deimeyeceini kantlamak zorundayz. Bu nedenle toplumumuza katlan gmenlere entegrasyonda yardmc olan bir strateji gereklidir. Burada da, bu alternatif stratejinin Wildersinkinden daha baarl olaca gsterilmelidir. Bu adan Avrupadaki sol partiler birbirlerinden renmeli, kendi pozisyonlarnn farkn gstermeli ve daha iyi bir gelecek isteyenlerle ittifaka girmelidirler. Bu, sradan yurttan temel karlarn kendi karlarmz hline getirmemiz ve bu karlar birlikte savunarak, kimin onlarn yannda durduunu gstermek anlamna gelmektedir. Mttefik olarak grlrsek, insanlar sa poplizmin ve yabanc dmanlnn karanlk ynlerini tartmaya hazr olurlar. Gerekli olan vaaz vermek deil, pratik eylemdir
Almancadan eviren: Murat akr

38

daniel zaMora

Ktsat KRz, KuRumLaR KRz vE BELKa sosyaL haREKEtNN pERspEKtfLER

bir kriz dierini ierir Belikadaki durumla ilgili olarak medyada ve yaplan analizlerde kurumlar krizi veya topluluklar krizinden bahsediliyor. Belikadaki durumun byle tanmlanmas yanl olmasa da, eksiktir. Grne gre Belika kendi kurumsal reformunun krizince bloke olmusa da, lke Avrupadaki tasarruf planlar ve iktisat krizleri denizinde izole olmu bir ada deil. Belika, kaidenin istisnas da deil. Belikann geleceine ynelik kurumsal tartmalarda sz konusu olan Belika sosyal sigortasnn gelecei ve genel olarak da Belika sosyal sisteminin btn unsurlarnn geleceidir. u anda kraln aracs yeni bir uzla peinde ve artk sadece aile yardmlarnn blgeselletirilmesinden deil, aksine istihdam piyasas politikasnn ve salk hizmetlerinin blgeselletirilmesinden sz ediliyor. Bu blgeselletirmeler, zenginlikleri datma sistemi olan Belika sosyal sisteminin ortadan kaldrlmas iin nemli bir adm olacak. Bart De Weverin (Flaman milliyeti partisi Yeni Flaman Birliinin [N-VA] bakan) grmelerde asl patronunun VOKA (Flaman veren Birlii) olduunu aka sylediini unutmayalm. VOKA ile N-VA btn nemli programatik konularda hemfikirler: isizlik yardm sresinin kstlanmas, erken emekliliin tamamen kaldrlmas, kiralk iilik uygulamasnn geniletilmesi, cret artrmnn durdurulmas ve cretlerin bir endekse balanmas gibi. Gerekten de var olan Belika milliyetiliinin ardnda ultraliberal bir iktisat ve sosyal ajanda durmaktadr. Yani kurumsal soru, gelecein, ki iiler sre ierisinde direneceklerdir, sosyal ihtilaflarnn tohumunu tamaktadr. Tasarruf planlar giderek daha ak bir ekilde yaygnlaan konfederal bak as ierisinde belirlenmekteler. Burada sz konusu olan, hep gsterildii gibi Flamanca ve Franszca konuan Belikallar arasndaki bir atma deil, aksine sermaye ve emek arasndaki, greve giden iiler ile krlar artan iverenler arasndaki elikidir. bir flaMan Sorunu Mu? Milliyeti akmlarn Flamanca konuulan blgelerdeki siyas gelimeleri etkiledii tartlmaz, ama buradan zgn bir Flaman sorununu kartmak yanl olur. Bu bak as Flanderni karikatrize etmektedir: Sanki bamszlk isteyen,
39

Neoliberalizmin egemenlik arac

ar sac ve egoist bir Flandern, Belikann Franszca konuan ve sosyal gvenlik sistemini kurtarmak isteyen ilerici blgelerine karym gibi! Sorunun sosyal adan okunmasn zorlatran bu bak as iki mit zerine kuruludur: Birincisi: Flamanlar ounlukla sa-muhafazakr ve milliyetidirler. Son seimlerden bu yana Flaman semenlerin oylarn topluluun meydan okumalar balamnda ve aka sa-muhafazakr partilere milliyeti oylar verdiklerine dair, son derece naif ve ar basitletirici bir tasavvur yaygnlamaya balad. Ancak bu tasavvur yaplan aratrmalar ve anketler nedeniyle genel olarak izafletirilmek zorundadr, nk belirleyici olan konularn, dil snrlar tesinde sosyal ve ekonomik (emeklilik, iyerleri, cretler v.s.) nedenlere dayanmakta olduu ortaya kmtr. Antwerpen niversitesinden siyaset bilimci Dave Sinardet defalarca, Flamanlarn seim tercihleri ile ilgili olan btn aratrmalar, topluluk konularnn ikincil rol oynadn ve blnmeyi isteyenlerin Flaman nfusu arasnda sadece yzde 10 olduunu aa kardn vurgulamtr. Bir ok N-VA semeni blc deildir ve N-VAnn blc olduunu bilmemektedir. Bu da, ne Walonyada, ne de Flandernde insanlarn ounluunun blnmeden yana olmadklarn gstermektedir. Halk, istihdam, salk, evre ve satn alma gc gibi konulara eilecek olan bir hkmet arzulamaktadr. Ve tam olarak da bu ulusal birliin ayakta tutulmas iin kurulan giriimler erevesinde ifadesini bulmaktadr. kincisi: Franszca konuan Belikallar milliyetilie kardrlar ve ulusal birlii korumaya almaktadrlar. Birinci noktann tenor bizi, direnci salt Franszca konuan Belikallarn gsterdikleri ve sosyal karlar savunduklar dncesine gtryor. Ancak Franszca konuan politikaclar, Flamanlar zerine olan stereotipik grleri yeniden reten bir diskurs ierisindeler. rnein frankofon partiler grmelerde sosyal sistemlerin ayrlmasna kar karlarken bunu sadece Brksel ve Walonyann iktisad savunmas erevesinde yaptlar, lkenin kuzeyi ve gneyi ile birlikte emek dnyasnn ortak karlarn savunma mantyla deil. Buradan da Franszca konuan cephe, frankofonluun savunulmas mant kmaktadr. Ama onlarn bu tavr, o ok eletirdikleri topluluk mantn glendirmiyor mu? Maalesef bu mantk, Flandernde var olan ve btn Belikallar iin ulusal bir sosyal gvenlik sisteminin kalmas mcadelesi veren eitli akmlarn aleyhine oldu. Flaman Ulusal Tiyatro mdr Jan Goossens bu konuda hakl olarak yle konumutu: Franszca konuan topluluk ierisinde N-VA olmasa da, bu orada topluluk mantnn yer edinmeye balamad anlamna gelmiyor. Franszca konuan kltr dnyasnn sadece N-VAya younlatn ve kendi taraflarndaki milliyeti tavrlarla ilgilenmediklerini dnyorum. Topluluklar erevesindeki bu dnce Belikann, hatta Avrupann her yerinde kendisini gstermektedir. Kriz erevesinde yaplan zm nerilerine bakldnda, Flaman politikaclara itiraz etmekten ok uzak olduu grlr. Siyas snfn btnnde bir noktada birlik40

Sa poplizm

telik var gibi: Tasarruf politikas gereklidir. Krize gya yant olan tasarruf tedbirleri konusunda nedense topluluklar arasnda ihtilaf yok. blnMeMi bir belika iin reakSiyonlar 23 Ocak 2011 tarihinde yaklak 45 bin insann katld SHAME mitinglerine medya ve siyasetin gsterdii tavr, gelimekte olan hareketin sosyal ve ilerici akmnn reddedilmesi konusunda hayli aklaycdr. SHAME mitingi resm olarak apolitik olarak gsterilse de, ok sayda hareketin, partinin ve sendikann katld ve sosyal kstlamalarn protesto edildii renkli bir etkinlik oldu. Maalesef bylesi aktiviteler ska milliyeti reaksiyon veya politik altyaps olmayan ve ulusun var olmasn isteyen birlik uralar olarak gsterilmektedirler. Halbuki hem Flandernde, hem Walonyada, hem de Brkselde sanatlarn, bilim insanlarnn ve sendikaclarn katld ve milliyetilie kar kp, Belika ii hareketinin sosyal kazanmlarn savunma iradesini ifade eden saysz ar yapld. nk, sendikaclarn deyimiyle lkenin en gzel katedrali olan birleik sosyal sigorta da Belikann kurulu harc arasndadr. Bu katedral, Flamanlar, Walonlar, Brkselliler ve farkl kkenden gmenlerden oluan Belika sosyal hareketi tarafndan ina edildi. 21 Ocak 2011de btn bu hareketler KVSin (Koninklijke Vlaamse Schouwburg) Brkselde dzenledii Niet in onze naam (bizim admza deil) adl platformda yer aldlar. En nde genler yer alyordu ve onlarn Frittenrevolutionu lke apnda federal sosyal gvenlik sisteminin korunmasn isteyen 7 bin genci ayaklandrd. Sendikal perSpektifler Bu balamda branlarst toplu i szlemesi (AIP) iin gerekletirilen mobilizasyonun da byk sembolik ve siyas nemi var, nk Belikal iverenlerin sunduu toplu i szlemesi tasla 2011 iin genel bir cret artrm durdurumunu ve 2012 iin sadece yzde 0,03lk bir cret artrm ngryordu. Taslak ayrca hizmetlilerin statsnde ktlemeler ve tazminat demelerine devlet btesinden katlm da ngrmekteydi. ki sendika (FGTB ve CGSLB) tarafndan reddedilen ve CSC sendikasnca sert bir ekilde eletirilen bu szleme, Belika topluluklarnn krizini tamamen farkl bir bak asnda gz nne kartyor. Burada ncelikli olarak lkenin Kuzey-Gney-Ayrm sz konusu deil Belikadaki btn partiler szlemenin imzalanmasn kabul ediyorlar , aksine burada iiler ile iverenler arasnda bir blnmeden bahsetmek gerekir. Toplu i szlemesi zerine yrtlen tartmalar ok ksa oldu ve grmelere katlan btn partiler, iilerin gl protesto reaksiyonlarna ramen szlemeye olumlu baktlar. 4 Mart 2011de lke apnda katlm olan bir ii grevi mobilize edildi: Gerek Kuzeyde, gerekse de Gneyde iiler greve gittiler ve kazanmlarn savunmak iin mcadele ettiler. imdiden Merkel-Sarkozy ikilisi tarafndan emekli aylklarna kar ve cretlerin bir endekse bal hle getirilmesi planlarna kar bir mobilizasyon grlmektedir. 24 Mart 2011de FGTB, CSC ve Avrupa Sendikalar Birlii ortaklaa iler AB rekabet antlamasna HAYIR diyor! bal altnda bir eylem gerekletirdiler.
41

Neoliberalizmin egemenlik arac

Bu etkinlikler, Belika devletinin reformu ile Avrupa apndaki tasarruf planlar arasndaki sk ba gz nne getirmeyi hedefliyor. Her iki sorunu birbiri ile balamak, sosyal mcadelelerin gelimesi ve btn Belikal iilerin iverenlerin saldrlarna kar mobilize edilmeleri iin belirleyici nemdedir. Belika ii hareketi gemite kazanmlarn sadece ortak mcadele ile elde edebilmiti. yeni bir SoSyal Hareket Avrupa Birlii, sonucu sert yrtlen tasarruf politikas olan bir neoliberal model zerine kuruludur. Fransada, Yunanistanda, Portekizde, spanya ve Britanyada genler ve iiler ulusal erevede imdiye kadar olmad dzeyde bu politikalara kar itirazlarn dile getirdiler. Hepsinin ortak konusu, sosyal kazanmlarn savunulmasyd. Mcadeleleri, blgesellik kisvesi altnda gerici sosyal programlar gizleyen snrl kltrel veya blgesel yaplanmalara geri dnn tam aksi olan Avrupa apndaki bir dayanmay gerekli klmaktadr. Bu adan Belika (dil ve kltr eitlilii nedeniyle) tm potansiyel kozlarn kullanabilir ve birlik ve dayanmann, Avrupann gelecekteki sosyal mcadelelerinin bir rnei olabilir. ok sayda Belikal entelektelin imzalad bir ar u szlerle son buluyor: Artk bu yeni sosyal hareketi kurma ve dar kafal milliyetilii reddeden Flamanlar, Walonlar ve Brkselliler arasnda yeni kprler oluturma zaman gelmitir. Bizler, blnmeye ka sessizce kabullenmeyeceiz. Belika topluluklar arasndaki derin uurumlar aacak ve N-VAnn en ok korktuu, milliyetilie kar ve dayanmac geni bir birlii kurma perspektifinin zaman gelmitir.
Almancadan eviren: Murat akr

42

carl MarS

fNLaNDyaDa sa popLzmN GELmEs GEREK fNLER

Fransadaki Front National, Avusturyadaki FP, Norveteki lerleme Partisi veya Danimarka Halk Partisi gibi sa poplist, gmen dman partiler son yllarda Avrupann bir ok lkesinde baar salyorlar. Finlandiya imdiye kadar Avrupada bir istisna olarak grlyordu: lkede ar sa veya Herbert Kitschelt ve Antony McGram (1997,11) tarafndan tanmlanan ve sa piyasa ideolojisini politik otoritarizmi ve yabanc dman yaklamlar birbirleriyle balantl hle getiren sa poplist ideal tip yoktu. Henz seimler ncesinde, ge kar aldklar pozisyonla karakterize edilen Gerek Finlerin 2011 parlamento seimlerinde benzersiz bir baar elde edecekleri duyulmaya balad. Makalemde Gerek Finleri, dier Avrupal sa poplistlerle karlatracak ve bylesi bir poplizmin nedenlerini aratracam. radikal Sa popliSt parti olarak gerek finler David Arter (2010), yaplan aratrmalarn partinin g konusundaki pozisyonunun sert olduunu gstermesi ve g konusunun Avrupa sa poplizminin merkez emaresi olmas nedeniyle Gerek Finleri radikal san temsilcisi olarak gryor. Arter ayrca Gerek Finleri poplist ve refah venisti bir parti olarak tanmlyor. Partinin semen profili Artere gre parti iin az angajman gsteren, politikaclara gvenmeyen, proleter, erkek ve gen bir kitleden oluuyor (Arter 2010, 501). Arter dier taraftan Gerek Finler semenlerinin kendilerini sa parti semenleri ierisinde en solda duranlar olarak nitelendirdiklerini belirtiyor. Gerek Finler hi bir zaman neoliberalizmle flrt etmemiken (Arter 2010, 499), Herbert Kitschelt ve Antony McGannn ideal tipi, baarl olarak tanmlanan poplist san piyasa ideolojisini siyas otoritarizm ve yabanc dman yaklamlarla birletirdiini gsteriyor (1997,42). Bununla birlikte Gerek Finlerin kkleri sve Demokratlarndan veya Front Nationalden farkl olarak ultra sa cephede deil. Gerek Finlerin retorii ve parti ynetimi, rnein Hollandann PVVsinden veya Avusturyann FPsnden daha lml. Buna ramen Arter, Gerek Finleri, Finliin etno-milliyeti bak as partinin btn siyasetini belirlediinden, sa poplizmin Bat Avrupa geleneinde konumlandryor (arter 2010, 52).
43

Neoliberalizmin egemenlik arac

2005de Elina Kestilae, Finli semenlerin ruh hli ve perspektifinin, radikal san baarl olduu dier Avrupa lkelerindeki gibi, radikal bir sa parti iin uygun duruma geldiine dikkat ekmiti. Gerektende Finlandiyallar gn iktisata ve kltre olas etkilerinden ortalama Avrupallardan daha ok korkmaktadrlar. Finlandiyallarn gmenlere kar olan tavrlar, dier kuzey lkeleriyle karlatrldnda, hayli serttir. Kestilae bununla birlikte politik kurumlara duyulan gvensizliin arttn, yabanc dman ve AB kart seslerin oaldn tespit etmiti (Kestilae 2005,369). Radikal saclarn Fin partileri arasnda yer alabilecei pek tasavvur edemiyordu, ama gene de gelecekte radikal saclarn mobilizasyonunu olanakl gryordu. Nitekim 1990l yllarda radikal sa aktivistlere izin verilmesi, bu hareketlerin nndeki engelleri kaldrm ve Villiina Hellstene gre (2001,45) Ulusal Koalisyon Partisinin 1987den sonra ilk kez hkmete katlmas, yeni olanaklarn nn amt. Kysti Pekonen tarafndan yaymlanan, The New Radical Right in Finland (1991) balkl kitap, lkede dier Avrupa lkelerinde baarl olan ve piyasa ideolojisiyle, otoritarizmi ve etnomerkezci, hatta rk yaklamlar birletiren idealtipik poplist sa olmamas nedeniyle, Finlandiyann Avrupada gerekten bir istisna tekil edip etmediini aratryordu (Pekonen 1991, Pekonen/Hynynen/Kalliala 1999, 47). Yazarlar, Finlandiyada yeni san ortaya kma koullarn grmekteydiler. Yazarlara gre sa poplistler arasnda yaygn olan yaklamlarn Finlandiya semenleri arasnda rezonans buluyor, ancak o zaman var olan gruplar veya partiler bu durumu kendi lehlerine kullanamyordular (Pekonen/Hynynen/Kalliala 1999, 57). avrupada gerek finler Sa poplist ideoloji nativizm, refah venizmi ve poplizme (Mudde 2010, 3) ya da etnik milliyetilik, poplizm ve sosyokltrel otoritarizme (Arter 2010, 439) dayanmaktadr. En azndan g, gvenlik ve yolsuzluk merkez konular olarak tanmlanabilir (Mudde 2010, 7), Poplist sa, 1960lar ve 1970lerde ortaya kan ve aznlk haklarn, feminizmi ve evre politikas deerlerini n plana karan postmateryalist sola kar bir kart reaksiyon olarak dodu. David Arter Gerek Finleri Avrupann sa poplist partileri arasnda gryor. Ancak bizlere de, partinin aklamalarna, imdilik, tipik yabanc dman ve ar seslerin olmadn ve Timo Soininin de, Avusturyadaki FPnn bakan Jrg Haiderinkine benzer nerilerde bulunmadn hatrlatyor. Haider, hastalar, yallar ve sulular iin zel kamplar kurulmasn nermiti (Arter 2010,485). Soiniye gre, Jrg Haideri veya dier sa poplistleri rk diye tanmlamak kolay. Her ne kadar Timo Soini kendisinin rk olmadn sylese de, 2008de yaplan bir ankete katlanlarn yzde 12si Timo Soiniyi inanl bir rk ve yzde 28i rkln saklamaya alan bir rk olarak gryordu (Arter 2010, 498). Soini, partisinin ak rk yelerini esprili bir sylemle helikopter kafallar diye nitelendirerek, asl sorunu dikkate almyor. Soininin eletirisi sadece acemi klara ve basit komnikasyon stiline ynelik, ama rkla deil.
44

Sa poplizm

Gerek Finler, ktadaki rneklerinden biraz farkllar. rnein partinin semenleri kendilerini sa ynelimli olarak nitelendirmiyorlar. Gerekten de skandinav sa poplizmi, Avrupadaki dier rneklerinden daha lml (Kitschelt/McGann 1997,121). skandinav partileri gmen dman yaklamlarn rkla deil, refah venizmine dayandryor, milliyetilikleri daha lml ve ar gruplarla olan ilikileri de kta Avrupasnn sa poplistlerinden daha zayf (Kitschelt/McGann 1997,135). Sa poplistleri genel olarak ok farkl ideolojik kkler karakterize etmektedir. rnein Macar Jobbik Partisi ile Britanyann BNPsinin neofaist ve rk arka planlar var. svire Halk Partisinin kk taraya dayanrken, FP Haider ncesinde evre sorunlarna younlayordu. Ayrca Belikann Vlaams Belang ve talyan Lega Nord en azndan etnik-blgesel partileridirler (Lodenius/Winborg 2010, 19). Baz partilerin ardnda tek konuya younlaan hareketler duruyor: Dansk Folksparti bir vergi kartl sonucunda kuruldu (Betz 1994, 5), talyan Lega Nord Kuzey talyan blgesel milliyetilii ile olutu, FPnn liberter kkleri vard, Fransz Front National neofaisttir ve svire Otomobil Partisi de Yeillerin otomobille alverie gidilmesini engellemek istemeleri zerine kuruldu. Gerek Finlerin balangc tara kk kyllerinin Kyl Partisidir, iinde ise hayli gr biimde g eletirisi yapan bir kanat mevcuttur. gerek finler kiMler? O hlde Gerek Finler, SMP geleneinin bir devam m, yoksa tm Avrupay saran slam fobisine dayanan radikal veya radikalize olan bir sa parti mi? En azndan partinin semenleri, radikal san semenlerine benziyorlar (Arter 2010, 501). 2008-2009 yllarnda yaplan bir aratrmaya gre ortalama olarak iyi gelire sahip, orta yal erkekler Gerek Finlerin semenlerini oluturuyorlar. Dier partilerden farkl olarak, taraftarlarnn yars iilerden oluuyor. Kalifiye iilerin ve ynetici hizmetlilerin oran ise, dier partilere oranla daha dk; ama partinin taraftarlar madd adan iyi durumdalar. En yksek gelir grubunda, yani yllk gelirleri 50 bin Avrodan fazla olanlar arasnda en fazla taraftara sahip olanlar sadece Ulusal Koalisyon Partisi ve sveli Halk Partisidir. En alt gelir grubunda, yani yllk gelirleri 20 bin Avrodan az olanlar arasnda ise daha az taraftara sahipler. Gerek Finler taraftarnn eitim durumu genel olarak dk: Yzde 53nn meslek okulu veya kolej diplomas var, yzde 27sinin ise ilk ve orta okul diplomas. Sadece yzde bei niversite mezunu. Buna karn Yeiller taraftarlarnn yzde 33 niversite mezunu, yzde 26s meslek okulu diplomasna sahip ve sadece yzde 7si orta okuldan sonra renimlerine devam etmemiler. Partiler karlatrmasnda en yksek erkek taraftar oranna (yzde 67) sahip olan parti Gerek Finler. Gerek Finler, nfus saysnn az olduu blgelerde, kentlere nazaran daha fazla oy alyorlar. Bu adan Merkez Partisi ile benzerlikler tayorlar. Paavo Niskanen (2008, 142) Gerek Finlerin kyllerin ve orta katmanlarn rgtl olmayan iilerinin karlarn savunduunu belirtiyor. Gerek Finler ise kendilerini, burjuvaziden farkl olarak orta katmanlarn erdemlerini savunanlar olarak gryor. Partideki snf y45

Neoliberalizmin egemenlik arac

nelimi, dier partilerdeki gibi snflarst ortak karlar vurgulanmadndan, dier partilere oranla daha gl. David Arter (2010,494) Gerek Finlerin en nemli hedefinin aznlklar entegre etme, yani ounluu aznlklarn abartl eitlik taleplerinden korumak, temel gvenceyi ve prograsif vergilendirmeyi savunmak ve dk cretlilerden alnan vergileri drmek olduunu vurguluyor. Arter, temel gvenceyle ilgili olarak Gerek Finlerin 2003de karar altna aldklar ve geleneksel solu, terzi Halme ile kyl Koskelann geleneini terk edip, sosyalist AB elitlerinin souk ve yzsz trenine atlamakla suladklar Manifestoya iaret ediyor. Gerekten de Gerek Finler, sol aksan olan lml bir parti olarak grlyor ve insanlar onlar, SMP kkleri nedeniyle, Avrupal sa poplist parti olarak tanmlamak istemiyorlar. Ancak sa poplist partilerin, devletin iktisattaki rolyle ilgili olarak sol ynelimli sylemlerde bulunmalar olaand deil (Mudde 1997, 130). rnein Jrg Haider FPnn iktisat ve sosyal politikalarn sosyal, ama sosyalist deil diye tanmlyordu (Arter 2010, 495). Ayn Haider gibi Timo Soini de Gerek Finleri sosyalizmsiz bir ii partisi olarak karakterize ediyor. Sosyalizm yerine nerdikleri tabii ki hristiyan deerleri zerine kurulu olan sosyallikten bakas deil (Mudde 1997, 130). gerek korku Finlandiyadaki gelir makas 1990larn ortasndan itibaren dier OECD lkelerinden ok daha hzl bir biimde alr oldu. 1980lerin sonundan itibaren yksek iktisad byme insanlarn refahn artrmad. Gayri menkul gelirleri izafen ve cret vergileri progresif olarak vergilendirildiklerinden, gayri menkul gelirleri cret gelirlerine oranla daha da artt. Ayrca Finlandiyada da alan, ama sosyal yardma muhta bir snf (Working Poor) olutu. Alternatiflerin grlmedii durumlarda insanlar korku ile mobilize edilmektedirler. Gmenlerden, kriminaliteden, yk olmaya balayan kamu sektrnden veya bir ekolojik felaketten korkmak siyaseti yeniden anlaml klmaktadr (iek 2010). Dnya terre kar sava ikliminde dost ve dmana ayrlyor. Korku bizi homojen bir gruba kaynatryor ve tekilere kar olan tavrlar gleniyor. Bu blnmeyle balantl olan gl ahlk bask, uzlay olanaksz klyor. Ahlk olarak alkan/namuslu olan bizin, saysal olarak az olan tekiler tarafndan kontarmine edilmemesi gerekiyor (Mudde 2007, 89). Sa poplistler, yabanc dman tasavvurlar kullanrlarken dorudan rkl ve antisemitizmi kullanmamaya zen gsteriyorlar. Buna ramen ideolojileri tek millet gibi tipik radikal sa unsurlar ieriyor (Jokisalo 2009, 130). rnein Gerek Finlerin seim program (2010,10) Fin kimliini glendiren kltrel projelere ve aktivitelere devlet destei verilmesi gibi, ulusal kltr mirasnn korunmasna ynelik eitli nerilerde bulunuyor. Seim program ayrca, artk eskimi olarak kabul edilen rk ynelimli dnce yerine ulusal kltr koyan etnooulluku yeni sa teorileri de ieriyor. Irk hiyerari46

Sa poplizm

lerini desteklemek yerine,kltrlerin eitliliini koruma gerekesiyle ge kar cephe alyor. Etnooulculuk, ulusal kltrlerin sosyodarvinist varolu mcadelesi sonucunda gelitiklerinden ve homojen ve deimez olduklarndan hareket ediyor. Etnooulculuk kltr doal, homojen ve deitirilemez ulusal kltr olarak gryor (Jokisalo 2010 b, 96). Gerek Finlere gre bamsz ve mreffeh bir Finlandiya kresel dzeyde de dnyann en mucizev kazanmlarndan birisidir (2011 Seim Program, 9). Bu yzden ulusal kltr korunmaldr, yoksa yok olacaktr. slam en byk dmandr.Gerek Finlerin en popler yelerinden, Helsinki Belediye Meclisi yesi Jussi Halla-aho batan Batnn yazlar adl blounda, Avrupann dier lkelerindeki yeni san da savunduu ve buna gre slamn Avrupada bir igal sava srdrdne dair komplo teorileri yaynlyor. Jussi Halla-aho, bir insann deerini baar ve retkenlik ilkesiyle eitliyor. Ama dier taraftan Timo Soini partinin bu ikinci adamyla arasna mesafe koymaya alyor: retorikleri iki farkl yne dayanyor. rnein Gerek Finlerin 2007 seim program, engelli insanlarn da dier insanlar gibi eit deerde olduunu tespit ediyor ve onlara frsat eitlii tannmasn savunuyordu. Gerek Finler ayn zamanda prenetal yntemlerle engellilerin toplumda azaltlmalarna da kar kyorlar. Gerek Finlerin reddettikleri bu noktalar ise Avrupann yeni sa ve sa poplistlerince nerilmektedir (Jokisalo 1995, 119). Sa poplizm ak olarak hem toplumun dna itilenleri, hem de neoliberal gelimenin kazananlarn yanna ekmeyi deniyor. Bu yzden Gerek Finlerin aday listelerinde hem sert rotann savunucular, hem de gelecek korkusu tayan sradan insanlar bulunabiliyor. neden Sa poplizM de, Sol poplizM deil? Poplizm iin halk ve elitler iki kart kutup ve bu yzden ne politik solla, ne de sala bir iliki iinde olmay istemez. Ernesto Laclauya gre poplizm belirsiz honutsuzluu ve adaletsizlik deneyimlerini komprime ediyor. Poplizm daha ok halka konuan ve onu bu elitlerden korumaya alan siyas bir lisan gibi (Laclau 2005, 4). Sol poplizm sosyoekonomik sorunlara younlarken, sa poplizm etnik ve kltrel sorunlara konsantre oluyor. Sa poplizmin gelimesine ynelik sol tartmalarda yzeysel olarak bakldnda iki kart argmantasyon grlmektedir. Bir argmana gre, gmen dman sa poplizm solun, bilhassa sosyaldemokrasinin ii snfn yalnz brakmas ve zenginlerin lehine olan neoliberal uzlay kabul etmesi nedeniyle baarl olabildi. Dier argmana gre ise, sa ynelimli grler ve kazananlarn sert deerleri toplumda kabul gryor. FrP-Kodlar balkl kitabnda Magnus Masdal Norve Fremdkrittspartietin baar hikyesini anlatyor. Sosyaldemokratlarn nclndeki sol, gelir uurumunun derinlemesine ve sosyal devletin yok edilmesine ortak olmutu. Sol elitler, kendilerini ii snf ile zdeletirseler de, gerekte belki de istemeyerek proleter yaam tarzn, karakteristik yaklamlarn ve aile deerlerini hor grmektedirler. Dier tarafta da ii snfna mensup olan bir insan ise, solun tketim eletirisini
47

Neoliberalizmin egemenlik arac

anlamakta glk ekmektedir (Masdal 2007, 249). Eer Norvein sol entelektelleri Norvee yazl men kartlarn veya Torreviejadaki proleter diskoteklerini, her insann yabanc dil konuamadn, bamsz seyahate kamadn ve kltrl bir ekilde yemek yiyemediini anlamaktan aciz olduklarndan, burun kvrarak hor gryorlarsa, bu tavrn ii snf ierisindeki homofobiden veya yabanc dmanlndan hi bir fark yoktur. Masdale gre (2007, 197) sa poplizm, sol kltr elitlerinin aynadaki irkin yansmasdr. i snfnn hareketin ncs olduu ii hareketinin eski dnemlerinden farkl olarak gnmzde sol ve san politikaclar dorudan elit olarak douyorlar. O nedenle ii snf seimlerde sol kltr elitleri ile sa ekonomi elitleri arasnda tercih yapmak zorunda kalyor. iler, sol kltr elitlerinden, ekonomi elitlerinden olduundan daha uzakta duruyorlar. Sradan bir yurtta, en azndan teorik olarak, milyoner olabileceini hayal edebilir, ama profesr olmay hayal dahi edemez (Masdal 2007, 197). Masdal, sa poplistlerin taraftarlarnn nemli bir blmnn neoliberal ve elitist politikaya bir alternatif oluursa, solu seebileceine inanyor. zellikle solcu ve sosyal ynelimli olan hmanistler, rkl dlanan gen erkeklerin sorunu olarak grmeye yatknlar. Radikal bir Avrupal kliesi isiz, eitimsiz ve varolarda yaayan bir herif resmi iziyor. Ancak yaplan aratrmalar iktisad sefaletin dorudan rkla yatknla yol amadn kantlyor. Ar sa daha ok yoksullar ve yabanclardan nefret eden ve Bat modernizasyonunun kazananlar arasnda taraftar bulmakta (Jokisalo 1995, 116). Mudde de (2007, 205) radikal san salt modernleme srecinin kaybedenlerinden olutuu tezini kabul etmiyor: Muddeye gre yapsal dnmn kaybedenlerinin sadece kk bir kesimi sa poplistlere oy veriyor. Bu adan sa poplizmin, gelir durumu iyi olan Batl orta katmanlarnn ve ii snfnn, kreselleme basklar altnda imtiyazl pozisyonlarn korumak isteyen iyi gelirlilerinin bir yaklam olduu sylenebilir. Kreselleme ve kapitalizmin yapsal dnmnn yol at gvensizlik, sa poplizme ynlendiriyor ancak, zellikle durumlar iyi olanlar. Aratrmalar, iyi yaam koullar olanlarn kriz dnemlerinde sa poplizme destek verdiklerini gsteriyor. Beyaz adam, imtiyazl ve zengin kresel Kuzeyin korunmas mcadelesine balad denilebilir.
Almancadan eviren: Murat akr

48

Witali atanaSSoW

uKRaNya zGRLK paRtsNN KayNa mLLyEtLK, yaBaNc DmaNL vE sosyaL soRuN

Ar sac Ukranya zgrlk Partisinin poplaritesi son ylda sekiz katna kt. u anda semenler arasnda yzde 6lk bir destei var ve grld kadaryla gelecek yl yaplacak seimlerde yzde 3lk seim barajn amasn hi bir ey engelleyemeyecek. Bu rgt kendisini 2004e kadar Ukranyann sosyalmilliyeti partisi olarak adlandryor ve Bat Ukranyada huzursuzluk yaratmaktan fazlasn baaramyordu. O zamandan beri ok ey deiti. Geen yln sonbaharnda yaplan blge seimleri zgrlk Partisi iin byk bir baar oldu: Bat Ukranyann blgesinde, Lwow, Iwano-Frankowsk ve Ternopolde zafer elde etti. Blge parlamentolarndaki en byk meclis gruplarnn yansra, blge bakentindeki yasama organlarndaki ounluu ele geirdi. Ternopol Bykehir Belediye Bakan da partinin yesi. ar San glenMeSinin nedenleri zgrlk Partisinin poplaritesi ksmen lml ulusal-demokratik semenlerin, Portakal Devriminin, iktidara geldikten sonra eski kartlaryla ittifaka girerek, yaygn yolsuzluklara bulaarak ve neoliberal iktisat politikalar uygulayarak itibardan den Viktor Yuenko, Julia Timoenko ve dier aktrlerinden hayal krklna uramalar ile aklanabilir. Portakal devrimcileri bununla birlikte ar san baarsn hazrladlar. Yuenkonun bakan olduu be yl boyunca devlet ar muhafazakr diskursu ve milliyeti mitleri merulatrmak iin olaanst ura gsterdi. Yuenkonun politikas iki merkez konu, Ukranya ulusuna soykrm olarak alglanan 1932 ve 1933 Holodomor ve Ukranya Milliyetileri (OUN) ile Ukranya Bakaldr Ordusunun (UPA) antisovyetik silahl mcadelesi tarafndan belirlendi. Kahramanlar ile sulularn kurgulanmas, yani ktleme ve vme stratejileri sk bir ekilde birbirine baldr: Holodomorun etnik soykrm olarak yorumlanmas, Ukranya milliyetilerinin nazilerin Sovyetler Birliine saldrdklar zaman nazilerle ibirliine girmelerini, Holocausta ve yaklak 60 bin Polonyalnn yaamn yitirdii etnik temizlie katlmalarnn stn rtmek iin kullanld. OUN ve UPA sovyet ve nazi igaline kar kan ve bamsz bir Ukranya devleti iin mcadele eden gler olarak gsterildiler.
49

Neoliberalizmin egemenlik arac

Bu koullar altnda, OUNun siyas ilkelerini stlenen bir rgtn hep daha popler olmas, artc deildir. Buna karn Ukranya halk hareketinin ekirdeini oluturan ve onyllardan beri ulusal valyelik ve onurun rnesansn talep eden Ukranyal Ulusal Demokratlar arasnda, Bat Ukranya blgelerinde iktidara gelen ve ulusun dman olarak iln ettikleri liberallere kar cephe aan ar saclarn ykselii ok etkisi yaratyor. Yeni aratrmalar, Ukranyann Macaristan, Bulgaristan ve Lettlandla birlikte ar sac ideoloji ve rgtlerin potansiyel taraftarlar konusunda listenin banda durduunu gsteriyor. Farkl renklerde bu ideolojilere olan talep, yabanc dman nyarglar ile siyas sisteme duyulan gvensizliin birbirleriyle sk bir ekilde balanmas sonucu oluuyor. Orta ve Dou Avrupann postsosyalist lkelerindeki radikal sa hareketlerin en nemli emaresi, 1930lu yllarn Avrupasndaki sava ncesi faizmin karakteristik zelliklerini, Bat Avrupadaki modern sa poplistlerden aldklar unsurlarla balantl hle getirmeleridir (Kreko, 2010). rnein Ukranya zgrlk Partisi etnik milliyetilii, sosyopoplist retorikle kombine ediyor; dine ve geleneksel ahlk deerlere vurgu yapyor, otorite arzusu ile geleneksel venizmi kullanyor, srekli yeni dman aryor ve kresellemeye kar kyor. Parti, kresellemenin ulusal ekonomi ve kltr zerindeki ykc sonularn eletiriyor ve yabanc dman bir iklimi tevik ediyor. Bu uralar da sonu veriyor Ukranyada fazla gmen olmamasna ramen, gmenler giderek daha fazla reddediliyorlar. Sonuta sanal yabanclar, gerekleri kadar korku yaratabiliyorlar (Kreko, 2010). zgrlk Partisinin siyas ajitasyonunun, kk ve orta byklkteki iletme sahipleri, memurlar, renciler, emekliler ve isizler gibi farkl sosyal gruplarn partiyle zdelemelerini salayacak ekilde, heterojen unsurlar eklektik olarak birletirebildii sylenebilir. Ne etnik adan Ukranyal olan, ne de gndelik yaamnda Ukranyaca konuan insanlar dahi zgrlk Partisinin nderleri konutuka zevkten drt ke olabiliyorlar. Siyaset ve iktisatn yolsuzlua bulam olan sistemine prensip itibariyle muhalif olan bu partiye oy verdiklerinde, kendilerini hayal krklna uratan, kzdran ve kran iktidara amar attklarn dnyorlar. Kendine zg iktisad ve siyas eitsizlii ile kapitalist toplumda liberal demokrasiye olan gvenlerini kaybeden iilerin muhafazakr oy kullanmalar ender olmayan bir fenomendir. Sosyal elikileri sertletiren iktisat krizi Ukranyada ar sa glerin artan destek bulmalarnda nemli bir rol oynad. zgrlk Partisi krize gsterdii reaksiyon sonucu retoriine sosyokritik unsurlar arlk olarak ald. Son ylda semenden artarak ald destein nemli bir bileeni sosyal sorunun vurgulanmas oldu. rgtn ideologlarnn daha sklkla sosyal milliyetilik tanmn kullanmalar, geleneksel milliyeti hareketin liberalizmini ve kltrszln knamalar ve serbest piyasa ekonomisi ile ucuz hammadde ve igc satcs olarak kresel kapitalist sistemle btnleilmesine kar kmalar, ideolojik evrimlerinin bu grnmnn yansmasdr.
50

Sa poplizm

Dier postsosyalist lkelerde olduu gibi, Ukranyada da radikal solun etkinlik alan, gerek stalinizmin fec sonular, gerekse de son yirmi yln antikomnist propagandasnn etkisiyle son derece dardr. Ukranyadaki durumun bir zellii, lkenin siyas sahnesinin sol kanadnn muhafazakr-venist ve prorusyac Ukranya Komnist Partisince (KPU) igal edilmi olmasdr. KPU, eski sovyet hkmet partisinin adn ve semboliini alarak, bunlar pragmatik bir biimde parlamento sandalyelerine dntrebildi. Son yllarda komnistlerin katlmad hkmet koalisyonu yok ve bu nedenle Komnist Partisi dorudan egemen siyas sistem ve bu sisteme ait olan snrsz kinizm ve iktidar paraya evirme uras ile zdeletirilmektedir. Bylelikle Komnist Partisi, zorunlu kolektifler, temizlik hareketleri ve sun alk sorunu ile zaten eanlaml olarak alglanan komnizm dncesinin daha ok itibardan dmesi iin zgn katksn salamaktadr. Sol taraftaki boluk, zgrlk Partisine iktisad eitsizlii ve sosyal adaletsizlii radikal bir biimde tematize eden tek toplumsal g olma roln oynamasna olanak salyor. Bunun sonucunda da Ukranyann radikal saclar siyas sisteme, hkmete ve genel duruma kar duyulan honutsuzluu kendi karlar iin kullanma olanan buluyorlar. Milliyetilik, gelenekSelcilik, yabanc dManl zgrlk Partisi byk siyasete giriinin balangcnda, yar resm alanda yabanc dmanl ve antisemitizm katt Ukranya etnik milliyetiliini, antikomnizmi ve geleneksel venizmi bayrak edindi. Partinin karizmatik efi Oleg Tjagnibog, 2004 ylnda Ukranya yeniden Ukranyallara verilmelidir ve Moskoflara, Almanlara, Yahudi dllerine ve dier eytanlara kar mcadele eden milliyeti Ukranya Bakaldr Ordusunun savalarn rnek almalyz dedii konumas televizyonda yaynlannca lke apnda nlenmiti. Konuma, Portakal Devriminin arife akamnda yaplmt ve Tjagnibogun ki o zamanlar Yuenkonun muhalefet partisi Bizim Ukranyann yesiydi yabanc dman sylemi hkmete yakn medya tarafndan yaygnlatrld. Tjagnibog bu provakatif sylemi nedeniyle Bizim Ukranyadan atld, ama skandal ve kamuoyu dikkati politik kariyerini tevik etti. O zamandan beri Yahudi dl veya Moskoflar gibi hukuken Yahudilere ve Ruslara ynelik kkrtma olarak deerlendirilen szler, zgrlk Partisinin deimez sylemi hline geldi. 2010 Bakanlk Seimlerine katlan Tjagnibogun en nemli taleplerinden birisi, milliyetilerin devlet organlarnn, iktisatn ve idarenin Moskovann smrge politikasnn ideologlarnn ve uygulayclarnn be yllk memuriyet yasa ile temizlenmesi olarak algladklar taharet oldu. Tjagnibog ok daha aktif bir ekilde komnizmin mahkeme nne kartlmasn talep etti. zgrlk Partisi, hatra siyasetinde olaanst aktivite gsteriyor. Sadece 2010da parti ve ultrasa taraftarlar 150 kez tarih konulu ve medyann dikkatini eken protesto eylemleri gerekletirdiler. Beklenildii gibi, radikal milliyetilerin hatra siyaseti safkan antikomnistti. Bu sadece Ukranyaya zg bir zellik deil, ayn zaman51

Neoliberalizmin egemenlik arac

da bu antikomnist politikann devlet tarafndan tevik edildii ve ar sa glerin en nemli konusu hline geldii Orta ve Dou Avrupann btn postsovyetik ve postsosyalist lkelerinin tipik bir karakteristiidir. zgrlk Partisi, Bat Ukranyann baz blgelerinde destek bulmasna ramen, 2005e kadar parlamentoya girme ansn yakalamamt. Ancak iktisat krizi ba gsterip, Ukranya ekonomisini kertince ok ey deiti. Dou Avrupa ve merkez Asyann 29 eski sosyalist lkesi arasnda en fazla etkilenen Ukranya oldu. 2008de enflasyon yzde 22ye kt, ulusal para birimi yzde 60 deer kaybetti. Bir yl sonra enflasyon yzde 34e karken, GSMH yzde 14 geriledi. Ekonomi 2010da Ukranyann ihracat mallarnn dnya piyasalarndaki fiyatlarnn artmasyla bir nebze kendine geldi, ama istikrarl bir durumdan bahsetmek olanaksz. Ukranya dnya piyasalarna, fiyatlar olaanst dalgalanmalardan etkilenen metal, kimyasal madde ve gda maddeleri gibi rnler salyor. cretler der, isizlik oran ykselirken, tketim fiyatlar durdurulamaz bir biimde artmakta. Ukranya yl ierisinde, neoliberal program lke iindeki sosyal adaletsizlii ve iktisad eitsizlii daha da artran IMFnin ikinci byk borlusu oldu. Hkmet, dzenli aralklarla yerel belediye hizmetlerinin cretlerini artryor, devlete ait iletmeleri zelletiriyor ve kadnlar iin emeklilik yan ykseltmeyi planlyor. ktisad durumun ktlemesi, halkn, devlete ve siyas kurumlarna olan gvensizlie yol aan honutsuzluuna neden oluyor. nsanlar artk hkmete ve idareye, savclklara, polise, mahkemelere ve parlamento partilerine hep daha az gveniyor. Halk, siyas sistemin btnnden derin hayal krklna uram durumda. 2010 Kasmnda yeni vergi yasasna kar kk iletme sahiplerinin ve pazarclarn dzenledii protesto eylemleri bu adan sepmtomatiktir. Protestolara katlanlar, ok ak bir ekilde siyas ve hkmet kart sloganlar atlsa da, siyaset ve btn siyas partilerle aralarna mesafe koyuyor ve protestolarnn sosyal karakterini vurguluyorlard. Julia Timoenkonun muhalif blounun bu protestolar kendi lehine kullanmaya almalar, byk politikayla hi lkalar olmadn syleyen eylemciler tarafnda engellenmiti. Yabanc dman nyarglarn yaygnlamas, radikal san iini kolaylatryor. Ukranya toplumundaki yabanc dmanl son yirmi ylda srekli artt: KsenofobiEndeksi 1994 ve 2007 yllar arasnda 3,45den 4,35e kt. Sosyolog Natalya Panina u tespiti yapyor: Bamsz Ukranya devletinin gelime srecinde hem ulusal ayrmn toplam seviyesinde, hem de dier uluslara kar yabanc dman yaklamlarda byk bir art yaanmtr. Bu dnem ierisinde genel ulusal hogr srekli azald: 1992de halkn yzde 6,3nde yabanc dman yaklamlar varken, bu oran 2005de yzde 25,2ye kt. Ayn zamanda da hogrl yaklamlara sahip olanlarn oran yzde 35,2den yzde 10,4e dt. radikal Sa taktik ve eStabliSHMente balant 2010 balarnda iktidara gelen Yanukoviin bakanl, zgrlk Partisi iin byme ve pozisyonunu glendirme dnemi oldu. u anki hkmet ra52

Sa poplizm

dikal milliyetiler iin rahat bir uzlasz eletiri hedefi olmakta. zgrlk Partisi Yanukoviin Blgeler Partisini Moskovay dinleyen igalciler, Ukranyadan nefret edenler ve Ukranya ulusunun dmanlar olarak netelendirmektedir. Bakan ve partisi ise milliyetilerin glenmesinden pek rahatsz deil, nk ne de olsa geen ylki Bakanlk Seimlerinde kendisinden yzde 3,5 daha az oy alan Ulusal Demokratlar ve Timoenko ile rekabet hlindeler. Ayrca grevdeki bakann, ounluu Ukranyann Rusa konuulan gney ve dou blgelerinde yaayan taraftarlar hi bir zaman Ukranya ulusalcl lehine oy vermezler. Blgeler Partisi klasik anlamda liberal ideolojiye hi meyil gstermedi. Parti, kltrel alanda muhafazakr-poplist, iktisad sorularda neoliberal ve lkenin zengin olgark ailelerine olan sk ilikilerini gzlemiyor. Ayrca, Moskova Patriine bal olan Ortodoks Kiliseside devlet bakannn zel sempatisine sahip. Bu arada Blgeler Partisini kelime anlamnda parti olarak nitelendirmek de zor. nk daha ok Business-Establishmentin siyas temsilciliini garanti eden bir seim kampanyas makinesi durumunda. Blgeler Partisi tabanda yry veya eylemleri veyahut seim kampanyasnn gndelik ilerini yapabilecek byklkte gce sahip deil. Parti, seimler arasnda sadece ktta mevcut ve bir dahaki seimlerde semenlerin oyunu alacak figranlar kiralyor. Ukranyann postkomnist demokrasisinde, doksanl yllarda ok sayda yesi olan, ama son on ylda ou aktif yesini kaybeden komnistlerin haricinde baarl olan btn partiler byle rgtl. Mainstream politikaclarnn zaman zaman kiralanan yryleri karsnda zgrlk Partisi her zaman nemli konularda mobilize edebildii kendi yelerine gveniyor. zgrlk Partisi dier siyas rgtlenmelerden farkl olarak sokak politikasnda da aktif. Ne zaman olanakl olursa, Dinamo Kiev veya Karpati Lwow gibi futbol takmlarnn ultrasac holiganlarn etkinliklerine katabiliyor. zgrlk Partisi zenginletike ve siyas etkisi arttka, aralarnda rk otonom milliyetiler ve paramiliter Ukranya Yurtseverlerinin neonaziler gibi ar sac derneklerin ve enformel giriimlerin aktivistlerini kullanyor. zgrlk Partisi taktik sorularda ise hayli esnek davranyor. Ukranyann ounlukla Rusa konuan halknn yaad gney ve dou blgelerinde etnik milliyetilii kullanmak yerine, illegal gmen tehditini kullanyor. Yolsuz yneticiler, ekonomi oligarklar ve siyas mafya eletirisi kombinsyonu taktii zgrlk Partisine, gmen dman ve rk syleni kullanan ultra sac yerel Ruslar kazandrd. Bu da zgrlk Partisine, lkenin gneyindeki, dousundaki ve ortasndaki blge bakentlerinde byk gmen dman yryler rgtleme olanan veriyor. Proukranya ynelimli parti bylelikle blgelerdeki yabanc dman semenin kalbini kazand. Eer bu sonucun geleneksel olarak prorus blgelerinde elde edildii dnlrse, bunun bir baar olduu sylenmelidir. Parti, konut yapm ve inaat durdurma hareketlerinde angaje olan ii ve aktivistleri destekliyor. Ancak kentsel dnme kar olan hareketler arasnda baarsz.
53

Neoliberalizmin egemenlik arac

zgrlk Partisine yakn olan radikal saclar ise Kievdeki kaotik sanayi alanlar inasna kar kan Eski Kievi Kurtar giriimini ele geirebildiler. Wolfgang Wippermann, Avrupa faizmi zerine kaleme ald kitabn Rusa evirisinin nsznde, faist partilerin merkez emarelerinden birisinin siyas kartlarn ve ksmen keyf seilmi aznlklar kararl bir biimde yok etme iradesinin olduunu yazyor. zgrlk Partisi bu balamda tarihsel rneklerinden uzaklamyor: seksel aznlklara ve LGBT rgtlerine kar olan tavr son derece agresif; ayrca srekli olarak hafif uyuturucularn legalize edilmesine kar yryler rgtlyor. Partiye yakn ultra sa gruplar da mtemadiyen solcu aktivistlere ve LGBT gruplarna saldryorlar. Almancadan eviren: Murat akr

54

diMoStHeniS papadatoS-anagnoStopouloS

maL KRz: yEN aR saN poLtK fRsat yuNaNstaNDaK Ktsat KRz vE oRtoDoKs haLK BRL (Laos)
Avrupa ar sann glenmesi, retimdeki dnmlerin, Avrupa toplumlarnn sosyal yapsndaki deiimlerin ve egemen siyas glerin deien koullara yant verme yetersizliince belirlenen 1970li yllarn krizi ile ayn dneme rastlyor. Elbette ar san g kazanmasnn tek aklamas iktisad kriz deil. 1970lerden bugne siyas partilerin devlet ierisinde sosyal karlarn temsilciliinden, birbirinden nans fark olan ve devlet ile medyaya baml kartel partilerine dnmeleri, ar san glenmesini kolaylatrd. Ar sa glenirken, kartel partilerinin siyas rekabet kurallarn da kendi lehine kulland. Ancak gnmzn iktisat krizi, siyas temsiliyet krizini sertletirdiinden (ve bu da, kantland gibi, ar sa formasyonlarn ortaya kn ve geliimlerini tevik ettiinden), gnmzde ar sa iktisat krizi ilikisi zerine tartlmaktadr. Yunanistandaki ar sa rgtlenmeler 1974de diktatrln yklmasndan sonraki srete oylarn yzde birini dahi alamyorlard. Ancak ksa bir sre nce yaplan bir aratrma, LAOSun oy orannn yzde 9a ykseldiini ve parti bakannn yksek derecede sempati topladn tespit etti. Bu sonular, seimler asndan ar san 1974den bu yana en nemli partisi olan LAOSun egemen partilere kendi retoriini ve pozisyonlarn aldrmas ve hatta LAOSu geici bir fenomen gren glerin LAOSa daha kararl bir ekilde kar kmalaryla teyid edilmektedir. Okuduunuz bu ksa raporda krizin nasl LAOSun pozisyonlarn etkiledii ve LAOSun krizin ortasnda nasl dier partilerle, zellikle Yunanistann geleneksel sa partisi Nea Dimokratia (ND) ile iliki kurduu gsterilmeye allacak. Temel argmanmz udur: gnmz konjonktrnde ve siyas sistemin btn olarak merkez meydan okumaya, yani IMF, AB ve Avrupa Merkez Bankas ile ibirlii zerine olan Memoranduma yneldii dnemde LAOS, krizi meruiyet kazanmak iin kullanmakta, bunu yaparken de iktisat liberali yelpaze ierisinde saa kaymakta, hkmete sarlmakta ve kendisini ulusal sorumluluk gc olarak lanse etmektedir. laoS neden ar San paraSdr Bir ok ar sa parti gibi LAOS da ar sada durduunu reddetmektedir. Srekli dnm bir ok kiiyi artmakta. Taktikleri, ok anlaml sylemleri, par55

Neoliberalizmin egemenlik arac

ti kurultaylarndaki resm konumalar ile gndelik mdahaleleri arasndaki farklar, bu siyas aileye ait olan partiler tarafndan uygulanan stratejinin istikrarl unsurlardr. Dimitris Psarras LAOSun, bir tarafta kendi taraftarlarna parti kanallar zerinden seslenirken, dier taraftanda da ulusal kamuoyuna kendisini yaygn grn temsilcisi diye gstererek gerekletirdii atal dilliliini karakterize etti. Ar san dnmleri, fenomeni analiz etmeyi olanakszlatrmaktadr. Bir partinin ar sac parti olarak snflandrlmas iin 58 farkl emare tanmlanyor. En yaygn olanlar: milliyetilik, rklk, demokrasinin reddedilmesi ve gl devlet talebidir. Bunlar hepsi LAOSta sz konusudur. Bu tanmlarn eitlilii nedeniyle genellikle kolayca tespit edilememektedirler: a) Sava sonrasnda kltrel farklar, rk farklar yerine geti ve rklk farkl ve kltrel tanmlarla yeniden formle edildi. Yunanistanda etnozide yol aan kresellemenin ve inancn zayflamasnn panzehiri olarak mill, din ve kltrel kimlie sahip klmas talebi, ar san rklndan ncelikli olarak alglanyor. b) Milliyeti ideoloji tanmlamada ok anlamldr. 1974de Yunanistanda asker diktatrlk ve parlamento d iktidar mekanizmalarnn (krallk, ordu, devlete yakn rgtler) yklmasyla birlikte, ilkel antikomnist milliyetilikten oluan ideolojileri de ykld. O zamandan beri sa gler (ve 1990l yllardan itibaren ortaya kayan siyas gruplarn ou) byme ve Avrupa btnlemesine ynelen bir milliyetilie younlatlar. c) Ar sa, parlamenter temsilyet alabilmek iin abaladnda, antidemokratik grnmemek iin zen gsterir. Yunanistanda ise bu demokrasi maskesi sadece antipolitik parti dman sylemle snrldr ve anayasaya olan gven ya belirli ksmlarna, ya da kendi yorumlamalarna dayandrlmaktadr. d) Gl devlet talebi bazen hukukun ve nizamn savunulmasna dayandrlmakta, baka zamanlarda ise, genellikle ulusal ve kltrel adan snrl olan bir refah devleti sylemi ile balantl hle getirilmektedir. Yunanistanda ikisi de sz konusudur. Bu aklamalar LAOSun zgn pozisyonunu gz nne sermek, en azndan LAOS ve deiik siyas fenomenlerin analizi iin kullanlan genellemeci poplist tanmndan daha ak olarak gstermek iin yeterlidir. iktiSat liberalizMinin Sa eperine yerleMeyi, ar San deStigMatizaSyonunu SalaMa arac olarak kullanMak LAOS, ortadaki partilerin birbirleriyle uyumalarndan ve Yunan milliyetiliinin modernizasyonundan faydalanabildi. Ayn zamanda siyas ortamn saa yanamas iin mcadele etti ve hl ediyor, ki bunu yaparken eski antikomnist milliyetilik ve parti medyas zerinden iktidarn prediktatoryal stunlaryla olan balln gvence altna alyor. Yaygn medyann yardmyla ulusal kimlik sorununu hiperpolitize ediyor. Ayn ekilde hukuk ve nizam bal altnda, rnein g konusunda ulusal karlar agresif programyla savunuyor.
56

Sa poplizm

LAOS bakan Georgios Karatzaferis ulusal konularda sa pozisyonlar desteklediini sylerken, sosyal ve ekonomik sorunlarla ilgili olarak sol ynelimli duygulara sahip olduunu iddia ediyor (ve bylece modernist orta-sol-hkmete saldryor). ktisat krizinde LAOSun siyas yelpazenin ar sa eperinde durduu ortaya kt. Sadece Avrupa ar sann ajandasnda duran klasik sorunlar (hukuk ve nizam, g, kimlik ve ahlk deerler) balamnda deil, ayn zamanda iktisat liberalizmi balamnda da. rnein partinin piyasa glerine ve kk iletmecilere ynelik olan politikas, bankalara ve kartellere ynelik saldrlaryla paralel yrtlmekte: kk i adamlar zerinde olumsuz etkisi olan her eylem binlerce iiyi isiz brakrken, sermayenin alveri merkezleri halk kitlelerinin srtndan sorunsuz olarak ilerini devam ettirebiliyorlar (2008 Aralknda yaynlanan parti aklamas). Karatzaferis bu ve buna benzer sorunlarn sorumluluk ierisinde zm iin, uzmanlardan oluan ve eski Merkez Bankas Bakannn nclnde bir hkmetin kurulmasn neriyordu (2009). LAOS politikasn, ayn 2009da sac Karamanlis Hkmetine olduu gibi, sosyaldemokrat hkmete ynlendiriyor ve kendisini ulusal karlar hereyin stnde tutan akll g olarak gstermeye alyor. Burada beklenmeyen bir nokta, LAOS gibi bylesine antisemitik olan bir partinin Yunanistann srail ile ibirliine girmesine onay vermesi oldu. Tek anomali bu deil. LAOS 2009 bandan beri iktisat programnda ak olarak neoliberalizme yaklayor: lks otomobillere vergi muafiyeti, irket vergilerinin kaldrlmas, karapara aklanmas, gelir kaynaklarnn beyan edilmemesi, glge ekonomisinin kurumsallatrlmas, kamu mallarnn ve teekklerinin satlmas ve ormanlarn zelletirilmesi, partinin olaanst kriz durumuna kar nerdii tedbirlerden sadece bazlar. Karatzaferis, ksa bir sre nce verdii bir rportajda, alma srelerinin uzatlmasn, emeklilie giri yann iki yl ykseltilmesini ve zel irketlerin kumarhane aabilmeleri iin yeni tevikler verilmesini talep etmiti. ana akM partileri zerindeki etkileri: orta, Saa ekiliyor LAOS seimlerde Memoranduma destek vermesi nedeniyle oy kaybetti ve hemen U-dn yaparak, Memorandum ulusal egemenlii zayflatyor tespitini yapt. Karatzaferis ise verdikleri onaydan dolay pimanlk duymadn vurgulamaya devam ediyor. Bu deikenliin iki nedeni var: birincisi, LAOS iindeki ve dndaki geleneksel sa ile grmenin devamll olanakl klnyor. LAOS dier tarafta ise kendisi PASOK ve ND arasnda duran lml g, yani nc kutup olarak prezente ediyor. Bu konumlann iki ironik nedeni var. Birincisi, ND ve PASOK arasndaki pozisyon, daha nce Siyas lkbahar adl parti tarafndan uygulanm, ama bu da bu partinin sonunu getirmiti. kincisi ise, ND, Memorandum zerine yrtt tartma sayesinde LAOS ile PASOK arasndaki oy farknn azalmasn salyor.
57

Neoliberalizmin egemenlik arac

ND ksa bir sre nce niversiteye snmann nlenmesi iin bir yasa tasars sundu. Ayn zamanda srekli olarak hkmetin antig politikasn sa pozisyondan eletiriyor. Siyasetin zellikle 2008 Aralkndan sonra sosyal sorunun etnik ve ulusal soruna dnmesine ve hukuk ile dzen sorularna younlamas nedeniyle, bu olanakl oldu. Bu da daha sertleen bir g politikasna ve radikal sol (SYRIZA) zerindeki basknn artmasna yol at. F. Kourelisin ban ektii modernist Demokratik Sol da gmen dman pozisyonlar almaya balad, ama ayn zamanda da sorumluluk gerekesiyle Memorandumu destekleyen konuma girdi. LAOSun ND ile bir koalisyona girip girmeyeceine ynelik bir soruya LAOS bakan bu hkmetin gmenleri yurtd yapmas kouluyla evet yantn verdi. NDnin daha saa kayd ve LAOSun istekli ve sorumluluk duygusu iindeki bir partner olarak gren bir PASOKun olduu bu koullar altnda Karatzaferisin ar sa karakteri pek sorun yaratmyor. LAOS bu ekilde politik sorumluluun verilmesini ve ortann sa olarak kabul edilmesini daha kolay talep edebiliyor. Grld kadaryla siyas sistemin btn olarak saa kaymas, LAOSa kendisini destigmatize etme ve ortann rasyonel siyas gc olarak gsterme olanan verdi. Almancadan eviren: Murat akr

58

Murat akr

aLmaNyaDa sa popLzm

Avrupann her kesinde sa poplist parti ve hareketler baardan baarya koar, kimi lkelerde hkmetlere ortak olurlarken, benzer bir gelimenin Almanyada grlmemesi, hakl olarak Almanya bir istisna m tekil ediyor? sorusuna yol amakta. Sa poplistlerin Almanyada dier lkelerdekine benzer (rn. Hollanda gibi) hkmete dorudan veya dolay katlmlar olmasa da, Almanyann bir istisna tekil ettiini sylemek olanakl deildir. Almanya, tm farkllklarna ramen, dier Avrupa lkeleri gibi sa poplizmin ykselite olduu bir lkedir. Ne var ki, imdilik sa poplistler lke apnda rgtl bir politik formasyona sahip deillerdir. Yllardan beri yaplan aratrmalar Alman halk arasnda refah venisti, rk ve yabanc dman yaklamlarn yaygnlatn ve sa poplist sylemin kmsenemeyecek bir semen potansiyeline sahip olduunu gsteriyor. rnein 2011 Maysnda yaplan bir aratrmaya gre, slam Batl deerlerimize uymayan ve deerlerimizi tehdit eden bir unsurdur tespitine katlanlarn oran yzde 49 iken, AB kart Almanya Avrupa iin ok fazla para harcyor sylemine katlanlarn oran yzde 70di. Friedrich-Ebert-Vakfnn 2010da yaptrd Toplumun ortas krizde. Almanyada ar sac yaklamlar balkl bir aratrma ise, halk arasnda sac otoriter diktatrlk, venizm, yabanc dmanl, antisemitizm, sosyaldarvinizm ve nasyonalsosyalizmim hafife alnmas yatknlnn rktc boyutlara ulatn tespit etmiti. [1] Bu aratrmaya gre Almanlarn yzde 15,9u Almanyay demirden eldivenle ynetecek gl bir ndere ihtiyacmz var tespitine katlyor. Almanlarn te biri lkemiz bugn Alman karn yurtdnda daha sert ve enerjik biimde savunmaldr grndeyken, Bat Almanlarn yzde 30,8i, Dou Almanlarn ise yzde 47,6s yabanclar buraya sosyal devletimizi smrmeye geliyorlar dncesindeler. Antisemitik Yahudiler karlar iin hile yaparak halk kandryor sylemini Almanlarn yzde 14,8i onaylyor. Hatta yzde 10,7si Hitler Yahudileri yok etmeseydi, bugn dnyann en byk devlet adam olurdu grnde. Yzde 15,2lik bir kesim ise doada olduu gibi toplumda da gl olan kazanmaldr diyerek ak sosyaldarvinist yaklamlar tayor.
59

Neoliberalizmin egemenlik arac

rkln veriMli topraklar Tm aratrmalar rkln, yabanc dmanlnn ve refah venizminin toplum merkezinde kklemi olduunu kantlyor. Bu kendiliinden olan bir gelime deil elbette. Birinci blmde deindiimiz gibi, neoliberal dnm srecinin bir sonucu. Ama ayn zamanda Almanya Federal Cumhuriyetinin (AFC), yani Bat Almanyann kurulu tarihi ile de dorudan balantl. 1949 sonras srete oluan devlet kurumlarnn, polis tekilatnn, gizli servislerin, yargnn ve Federal Ordunun nasyonalsosyalist devletin st dzey memur ve subaylar tarafndan kurulduu ve nasyonalsosyalist devletin hukuk ardl olan AFC, devleti ve toplumuyla rklk, venizm, antisemitizm ve otoriter sac yaklamlar iin her daim verimli topraklar oluturmutur. Holocaustun resmen tannmas ve nasyonalsosyalizm ile hesaplama bu gerei deitirmemektedir. AFCnin 1949 sonras iki kutuplu dnyasnda sistemler arasnda cephe lke olmas, bilhassa bu nedenle Ren Kapitalizminin snf uzlas ve sosyal devlet uygulamalar ile Alman ekonomi mucizesi her ne kadar neonazi partilerinin marjinal kalmasna neden olsalar da, 1990 sonras gelimeler, sosyal devlet kazanmlarnn erozyonu, yaam ve alma koullar zerinde artan basklar, stat kaybetme tehditlerinin artmas, ksacas ekonominin ve toplumun neoliberal dnm, verimli topraklarda uykuda olan tohumlarn yeermesine neden olmaktadr. Berlinin eski Eyalet Maliye Bakan ve Federal Merkez Bankas ynetim kurulu yesi Thilo Sarrazinin biyolojik-kltralist sosyalrk tezlerinin yer ald kitabnn milyonlarca satlan bir Bestseller olmas ve bu erevede yrtlen tartmalar, sa poplizmin Almanyada hegemonik sylem hline geldiini kantlamaktadr. Sarrazin Tartmalar olarak tanmlanan diskurs, sa poplizmin ieriksel ve formel btn karakteristik zelliklerini iermektedir: gerek etnik ve biyolojik adan tanmlanan aznlklara, gerekse de kreselleme srelerinin kaybedenleri olan yoksullara ve isizlere yneltilen dlama ve eitsizlik ideolojisi; yabanc ii gnn reddedilmesi; slamn yabanc ve tehdit edici unsur olarak tanmlanmas; toplumsal ve ekonomik sorunlarn nedeni olarak gmenlerin, yoksullarn ve sosyal transferlere muhta insanlarn sulu gsterilmesi ve etabile partilerin baarsz, yolsuzlua bulam veya sorunlarla mcadelede kararsz ve sorumsuz partiler olarak reddedilmesi gibi. Tm bu yaklamlar sadece halk arasnda yaygnlamakla kalmamakta, medya, bilim insanlar ve etabile siyasetiler tarafndan meru grler veya hakl itirazlar biiminde tekrarlanarak, resm dilde de hergn yeniden retilmektedirler. Sarrazin gibi elitlerin biyolojik-kltralist sosyalrk tezlerine her ne kadar baz itirazlar ykselse de, muhafazakr, liberal, sosyaldemokrat ve yeil siyasetilerin ama... diyerek tartmalara tersinden ayn sylemle katlmalar, bu tezlerin iktidar ve muhalefetiyle egemen siyas sylemi beslediini ortaya kartmaktadr. Ni60

Sa poplizm

tekim entegre olmay reddeden gmenlere, ocuklarn zorla evlendiren mslman ebeveynlere ve i bulma ykmllklerini yerine getirmeyen tembel isizlere ynelik yasal yaptrmlar uygulamaya sokulmakta, bu gerekelerle demokratik ve sosyal haklar adm adm yok edilmektedirler. Bylelikle, sosyal devlet kazanmlarn btnyle ortadan kaldrmay hedefleyen Ajanda 2010 politikalar, ayn Sarrazinin istedii gibi, sertletirilmektedir. alManyadaki Sa popliSt forMaSyonlar Egemen siyasetin sa poplist sylemi gncel politik tartmalara entegre etmesi, hem halktaki nyarglarn beslenmesine, hem de neonazi partileri (zellikle Dou Almanyada) ile sa poplist oluumlarn glenmesine neden olmakta. Almanya sermayesinin kresel mal ve iktisat krizlerinden en fazla kr eden taraf olmas, bu nedenle de kriz dneminde devlet yatrmlarna ncelik veren mdahaleci devlet tedbirlerini onaylamas, mdahaleci devlet tedbirlerinin sonucu olarak (istatistik verilerle oynanarak da) kitlesel isizlik oranlarndaki ksm rahatlama, lke apnda baarl olabilecek sa poplist partinin olumasn engellemekte. Sa poplist bir partinin oluturulamamasnn bir dier nemli nedeni de muhafazakr partilerin sa poplist sylemi absorbe etmeleridir. Almanya muhafazakrlarnn efsanev ismi Franz-Josef-Straussun kategorik emri olan CDU/CSUnun sanda demokratik meruiyeti olabilecek bir partiye yer braklmamaldr sz, geerliliini hlen korumaktadr. Bu kategorik emri en bata sadece Bavyera eyaletinde rgtl olan Hristiyan Sosyal Birlik Partisi CSU baaryla yerine getirmektedir. Federal dzeyde Hristiyan Demokratik Birlik Partisi CDU ile birlikte hkmetin byk ortapn oluturmasna ve bu hkmetin AB btnleme srecini itikleyen en nemli g olmasna ramen, CSU halk arasnda ABne kar duyulan gvensizlii politik sylemine katmakta, i politikada sertletirmeler talep etmekte ve g engelleyici tedbirlerin uygulanmasn savunmaktadr. CSU, Birlik Partilerinin sa muhafazakr-sa poplist kanadn oluturarak bilhassa Bavyerada sa poplist parti ve hareketlere yaam alan tanmamaktadr. Ancak bu, CDUnun da sa poplist sylemden vazgetii anlamna gelmemektedir. CDUnun sa poplist sylemi lmllatrarak siyasetine tad rahatlkla sylenebilir. Bunun yansra kimi eyalet rgtleri ve tek tek federal veya eyalet milletvekilleri de rk, refah venisti ve sa poplist taleplerle kamuoyunun dikkatini zerlerine ekmektedirler. Bu konuda Bat Almanyada en dikkat eken eyalet rgt Hessen CDU rgtdr. Hessen DIE LINKE Eyalet Meclis Grubunun yaptrd bir aratrma, Hessen CDUsunun 1966 ylna kadar nasyonalsosyalistlerce ynlendirildiini ve eski NSDAP [2] yelerinin milletvekilleri arasndakir orannn yzde 35,7 olduunu ortaya kartmt. [3] Hessen CDU rgt Alfred Dregger, Manfred Kanther ve 1999 ylnda rk bir seim kampanyasyla Eyalet Babakan seilen Roland Koch gibi radikal muhafazakrlar nedeniyle Stahlhelmfraksiyonu olarak adlandrlmakta61

Neoliberalizmin egemenlik arac

dr. rnein hlen eyalet milletvekili ve CDU Hessen Eyalet Parlamentosu Meclis Grubu bakanvekili olan Hans-Jrgen Irmer, rk ve yabanc dman klaryla srekli dikkat ekmektedir. Bilhassa slam dman klaryla tannan Irmer, CDU eitim politikalar szcs ve Kltr alma Grubu bakan sfatyla Laf dinlemeyenler, gnderilecekleri yere kadar elleri-kollar bal oturtulmaldrlar. Bu lkeyi smren insanlara gsterilen hmaniter aptallk artk son bulmaldr aklamasn yapmt. Ancak CDU ve CSUnun sada yer brakmama abalar, Bat Avrupa tipi sa poplist parti ve gruplarn ortaya kmasn engellememekte. 1970li yllarn geleneinde Demokrasi ve Kimlik Giriimi gibi halk giriimleri araclyla rgtlenen sa poplistlerin ilk byk baars 2000 ylnda Hamburgda rk hakim Ronald Schill tarafndan kurulan Hukuk Devleti Atlm Partisinin (Parti Rechtsstaatlicher Offensive-PRO) CDU ile ortaklaa eyalet hkmeti oluturabilecek derecede oy almasyd. Schill Partisi olarak da anlan parti, kurucusunun ve dier baz yelerinin yolsuzlua bulamalar nedeniyle fazla ayakta kalamad. Buna ramen lke apnda eyaletler ve kentler dzeyinde rgtl olan ve siyaset bilimcileri tarafndan Pro Almanya gruplar olarak adlandrlan saysz oluum ortaya kt. Bu oluumlarn ounun kkeni Schill Partisiydi. rnein Berlinde kurulan Hiddetli Yurttalar (Brger in Wut) adl semen giriimi Schill Partisinin eski yeleri tarafndan kuruldu. Bremende ayn ad tayan semen giriminin bakan olan Jan Timke, daha nce Schill Partisinin Bremen rgtnn bakanyd. Bylesi sa poplist oluumlarda dikkat eken bir dier nokta, baz gruplarn eski CDU milletvekillerinin giriimiyle kurulmu olmalar. rnein Pro Almanya Hareketinin kurucusu eski milletvekili ve emekli subay Alfred Mechtersheimerdir. Mechtersheimer hareketini kurulutan itibaren Avusturya FPs ile sk ilikiler ierisinde tuttu. Pro Almanyann eyalet ve kent dzeyindeki bamsz gruplar da kendilerini rnein Pro NRW veya Pro Kln olarak adlandrmaktadrlar. Kuzeyren Vesfalyadaki Pro NRW rgtnn bakan Markus Beisicht zellikle neonazilerle sk ibirliine girmekten ekinmiyor. Beisicht ar sac Republikaner (Cumhuriyetiler) ile neonazi NPD yelerinin Pro NRWye ye olmalarn savunurken, hareketimiz bylelikle zgrlk hareketin ekirdeini oluturmaktadr diyordu. Sadece blgesel dzeyde nem tayan bir baka sa poplist hareket ise, kentlerde belediye seimlerine katlan ve bir ok belediye meclisinde temsil edilen zgr Semenlerdir. Her ne kadar btn zgr Semenler giriimleri henz ye olmamlarsa da, Almanya apnda kurulan zgr Semen Birlikleri Dernei u an 280 bin yeye sahip olmu ve 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinden bu yana da devletin Parti Finansmanlar Btesinden pay alma hakkna kavumutur. zgr Semenler blge ve kent dzeyinde rgtlenme yaplar, programlar ve oluma sreleri asndan byk farkllklar tayorlar. Ancak 1990l yllardan bu yana ykselite olan zgr Semenler giriimleri bu farkllklara ramen sa po62

Sa poplizm

plizme zgn ortak yanlar tayorlar. G ve gmen kartl, slam dmanl, etabile partilere gvensizlik, refah venizmi, AB ve kreselleme kartl, homofobi, milliyetilik gibi ortak zellikler tayan zgr Semenler, yerel seimlerde seim barajnn olmamas nedeniyle belediye meclislerinin ounda temsil edilmektedirler. Dier bir rgtlenme, eski CDU milletvekili Ren Stadtkewitz tarafndan Berlinde kurulan zgrlk (Die Freiheit) partisidir. Stadtkewitz, Hollandal sa poplist Geert Wildersi Berline davet ederek dikkatleri zerine toplamt. zgrlk partisi, Berlindeki zgr Semenlerin blnmesine de neden oldu. rnein zgr Semenlerin Berlinin Reinickensdorf semtindeki rgt olduu gibi zgrlk partisine geti. Sa poplizmi inceleyen siyaset bilimcileri, bu tip oluumlarn Almanyada lke dzeyinde etkin bir politik formasyon kuramaylarnn zellikle karizmatik bir liderin eksikliine balyorlar. Wilders, Jrg Haider veya Umterto Bossi gibi karizmatik ve Almanya zelinde nasyonalsosyalizmle arasnda mesafe koyabilen bir liderin olmamas, sa poplistlerin tek bir at altnda bulumasn engelleyen bir neden olduu doru, ama kanmca tek neden deil. Bununla birlikte lider araylar da srmyor deil. Aralarnda Thilo Sarrazin, eski Hessen Babakan Roland Koch veya CDU/CSU Federal Meclis Grubunun eski bakanvekili Friedrich Merzin adlarnn getii bir liste zerine sren speklasyonlar medyann gndeminden dmyo. Alman Sanayiiciler Birlii BDInin eski bakan Hans-Olaf Henkelin zgr Semen Birlikleri Derneinin yesi olmas, bu speklasyonlar hzlandrd. Speklasyonlarn ardnda kukusuz muhafazakr-liberal hkmet zerinde neoliberal dnm hzlandrmas iin bask kurmak istenmesi yatyor. Sonuta medyann bu basks baarl da oluyor, nk 2012 Ocaknda Federal alma Bakan Ursula von der Leyenin yapt gibi, hkmet yeleri sosyal kasalarn yeni g dalgalar ve toplumun genelinin aleyhine almak istemeyenler iin ekici olmas engellenmelidir diyerek, sa poplist sylemi hkmet sylemi hline getiriyorlar. Sa poplizmin lke apnda gl bir politik formasyona sahip olmasn engelleyen iki temel neden CDU/CSUnun buna olanak tanmamalar ve karizmatik lider eksiklii iken, ayr iki temel neden daha bulunmaktadr. Birincisi Almanyann nasyonalsosyalist tarihine kar alnan tavrdr. Nasyonalsosyalizmi izafletiren ve rvanist bir tarih anlay olan neonazi partileri ve ar sa bu nedenle her zaman almas olanaksz bir engelle karlamlardr. Nasyonalsosyalist tarih, dier Avrupa lkelerinden farkl olarak Almanyada ar san seim baarlarn nemli lde engellemektedir. Zaten Bat Avrupann dier sa poplistleri bu yzden nasyonalsosyalizmle aralarna mesafe koymaya zen gstermektedirler. Bu zeni de abartl bir srail destei ile vurgulamaktadrlar. rnein 2010 Aralknda FP, Vlaams Belang, sve Demokratlar ve Alman zgrlk partisi temsilcileri yaptklar bir srail ziyaretinde Kuds Aklamas balkl bir metin
63

Neoliberalizmin egemenlik arac

imzalamlar ve slam tehditi altnda olan sraille dayanmalarn vurgulamlard. kinci temel neden ise, geleneksel olarak blk-prk paralardan oluan Alman sa poplistlerinin Almanya yasalarnn parti kuruluu iin ngrd koullar yerine getirememeleridir. Almanyann federatif yaps nedeniyle merkez bir partinin kurulabilmesi hukuken zor koullara baldr. Federal Seimlere katlma hakkna sahip olacak bir partiye izin verilmesi iin, bu partinin 16 eyalette de yasalarn ngrd biimde rgtlenmi ve yasal izin alm eyalet rgtlerinin olmas gerekmektedir. Henz bu drt temel nedeniyle lke apnda ortak bir parti kuramam olan sa poplistler buna ramen Bat Avrupann dier sa poplist parti ve hareketleri kadar etkindirler. Ayrca nmzdeki yllarda yaplacak olan Eyalet Parlamentosu Seimlerinde herhangi bir sa poplist oluumun yzde 5lik seim barajn amas, ki bu pek kk bir olaslk deil, lke apnda rgtl bir parti kurmak iin ok nemli bir dinamik olabilecektir. Ama Almanya zelinde sz konusu olan asl soru udur: Blnmln ve ypratc parti ii tartmalarn bir trl aamayan Almanya politik solunun alternatif olmaktan uzak olduu ve iktidar ve muhalefetiyle dier etabile partilerin sa poplist sylemi resm sylemleri ile programlarna tadklar bir ortamda, lke apnda rgtlenmi bir sa poplist partiye ihtiya var mdr? ounluk toplumunun paradigmasn ve hkmet politikalarn belirledikten sonra, byle bir parti olsa ne yazar, olmasa ne yazar?
[1] Bkz.: http://lbrary.fes.de/pdf-files/do/07504.pdf [2] Nationalsozialistische Arbeiterpartei Deutschlands (Almanya Nasyonalsosyalist i Partisi). Hitlerin kurduu bu parti 1933de seimle iktidar ele geirmi ve nasyonalsosyalist diktatrl kurmutu. [3] Bkz.: Braunes Erbe in Hessen (Hessen;de kahverengi miras) balkl bror: http:// www.linksfraktion-hessen.de/cms/service-mainmenu-11/download-mainmenu-30/doc_ details/97-broschuere-braunes-erbe-in-hessen.html

64

Nc BLm: avRupaDaK sa popLst paRt vE haREKEtLER

65

aLmaNya: DE REpuBLKaNER (REp) Cumhuriyetiler (REP) 1983 ylnda CSUdan hayal krklna urayan Franz handlos ve arkadalarnca kuruldu. 1985de Franz Schnhuberin (1923 2005) parti bakan seilmesiyle, parti ar sada konumlanmaya balad. REP, ilk seim baarsn 1986 Bavyera Eyalet Parlamentosu Seimlerinde yzde 3 oy alarak gsterdi. 1989da Berlin Eyalet Parlamentosu Seimlerinde ise yzde 7,5 ve ayn yl yaplan Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 7,1 oy ald. 1990da yaplan seimlerde baarsz kalan REP, neonazi NPD ve ar sac DVU ile ibirlii grmeleri yapt. 1992de ise Baden-Wrttember Eyalet Parlamentosuna yzde 10,9 ile girmesinden sonra, eyalet iileri bakanlar REPin Anayasay Koruma Tekilatnca izlenmesi kararn aldlar. Partinin 1994 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 5 barajn aamamas nedeniyle parti ii ekimeler hzland ve sonucunda Franz Schnhuber partiden ayrld. Yeni bakan Rolf Schlierer, Schnhuberin aksine neonazilerce aralarna mesafe koyaraki REPin CDU ve CSU iin gvenilir ortak olabileceini kantlamaya alt. Ancak 1992den 2001 kadar baz eyalet parlamentolarna girebilen REP, 2001de Baden-Wrttembergde yzde 4,4 ile parlamento dnda kaldktan sonra bir daha ayn baary gsteremedi. REP bugn sadece baz belediye meclislerinde sandalyeye sahip. 2002de kabul edilen REP = Sosyal Yurtsever Ekolojik balklar altnda temel hedeflerini formle eden ve hl geerli olan parti program, tipik sa poplist milliyeti unsurlar iermekte. Programda ABne kar klmakta, blc yabanc unsur olarak tanmlanan islama kar hristiyan deerlerin tevik edilmesi savunulmakta, Trkiyenin ve Dou Avrupa lkelerinin ABne ye edilmeleri reddedilmekte, Polonya ve ek Cumhuriyetine kar rvanist talepler ileri srlmekte, gn engellenmesi, kriminel gmenlerin ve mltecilerin yurtd edilmesi istenmekte ve anayasadaki snma hakknn kaldrlmas talep edilmektedir. REP, Fransz Front National, Belikal Vlaams Belang ve Avusturyal FP ile sk ibirlii ierisinde. Resm websitesi: http://www.rep.de aLmaNya: NatoNaLDEmoKRatschE paRtE DEutschLaNDs (NpD) 1964de kurulan NPDnin kkleri, 1950de kurulup, 1968de kapatlan ve eski NSDAP yelerinden oluan Alman Rayh Partisine (DRP) dayanr. Parti ii sylemde ise, NPDnin NSDAPnin devam olduu vurgulanr. NPD, ilk kez 1965de federal seimlere katld ve yzde 2oy ald. 1966da Hessen ve Bavyerada, 1967de ise Bremen, Rheinland-Pfalz, Aa Saksonya ve SchleswigHolsteinda eyalet parlamentolarna girebildi. 1969da parti bakan olan Adolf von Thadden (1921 1996) NPDnin Baden-Wrttemberg Eyalet Parlamentosu Seimlerinde yzde 9,8 ile en byk baarsn almasn salad. Ancak parti ii
67

Neoliberalizmin egemenlik arac

ekimeler ve 1969 federal seimlerinde yzde 4,3 ile parlamento d kalnmas, partinin ykseliini durdurdu. Nitekim 1972 federal seimlerinde parti sadece yzde 0,6 oy alabildi. 1991de Gnter Deckertin parti bakan olmasyla NPDnin politikalar nasyonalsosyalist pozisyonlara oturdu. Deckert, Holocaustu inkr etmesi nedeniyle be yl hapis cezasna arptrld. Deckertin peinden Udo Voigt parti bakan oldu. NPD ar milliyeti, neonazi, otoriter, sistem kart, antisemitik ve rk bir partidir. Kendisini Almanyann tek gerek muhalefeti olarak gryor ve sistemi devrimle ykmay amalyor. Bu ak anayasa dman pozisyonuna ramen, partinin kapatlmas, Federal Anayasay Koruma Tekilatnn parti iine yerletirdii ajanlar nedeniyle Federal Anayasa Mahkemesince reddedilmiti. 2011 ylnda ortaya karlan ve 10 gmen cinayetinden sorumlu olan neonazi etesinin yeleri de ayn zamanda NPD yeleriydiler. 1990lara kadar marjinal kalan NPD, 1990da iki Almanyann birlemesinden sonra baarl bir ekilde Dou eyaletlerinde rgtlendi. 2004de Saksonya Parlamentosuna yzde 9,2 ile 12 milletvekili, 2006da da MecklenburgVorpommern Parlamentosuna yzde 7,3 ile 8 milletvekili soktu. zellikle Dou eyaletlerinde yerel parlamentolarnda etkin olan NPD, Saksonyann baz kentlerinde yzde 20den fazla oy alabildi. 2009da yaplan Saksonya Eyalet Parlamentosu Seimlerinde yeniden yzde 5 barajn aabildi. 1 Ocak 2001de DVU ile birleen NPD, baz neonazi gruplarnca konformist olmakla sulanyor. Partinin yeterince radikal olmad ynndeki tartmalar, 13 Kasm 2011 parti kurultaynda Saksonya milletvekili Holger Apfelin parti bakan seilmesiyle imdilik duruldu. Resm websitesi: http://www.npd.de aLmaNya: pRo aLmaNya haREKEtLER Pro Almanya hareketlerinin kkeni, Partei Rechtsstaatlicher Offensive (Hukuk Devleti Atlm Partisi) PROya dayanyor. PRO, 2000 ylnda, grevdeyken verdii acmasz cezalarla tannan eski hakim Ronald B. Schill tarafndan kuruldu. Schill Partisi olarak da tannan parti, Eyll 2001de yaplan Hamburg Eyalet Seimlerinde Almanya apnda bir ilki gerekletirdi ve yzde 19,4 ile parlamentoya seildi. CDU ve FDP ile koalisyona giren PRO, Almanyann dier eyaletlerinde de rgtlenmeye alsa da, baarsz oldu. En byk baarsn Saksonya-Anhaltda 2002de yzde 4,5 oy almas oldu. Ayn yl yaplan federal seimlerde sadece yzde 0,8 oy alabildi. 2003de Hessende yzde 0,5, Aa Saksonyada yzde 1 ve MecklenburgVorpommernde yzde 1,7 oy aldktan sonra parti ii atmalar balad. Bu tartmalar ve parti kurucusu Schillin yolsuzluklara bulamasndan sonra CDUnun koalisyonu bozmas, partinin blnmesine ve sonucunda marjinalleme68

Sa poplizm

sine neden oldu. Ancak PROnun gmen dman sylemi kamuoyunda meru iddialar olarak daha fazla tartlr oldu. PROnun ksa zamanda sa poplist sylemle baar kazanmas, benzer giriimleri tetikledi. 1991 1993 yllar arasnda Kln belediye meclisinde yer alan Millet ve Vatan iin Alman Liginin ar sac yeleri, hareketlerini daha sonra pro Kln adl giriime dntrdler. Pro Kln, Kln kent ynetiminin 2002de bir cami inas iin uygun arsa verme kararndan sonra, slam dman bir kampanya gelitirdi. Pro Kln, 2004 yerel seimlerinden nce cami inasna kar 28 bin imza toplad ve yerel seimlerde yzde 4,7 ile belediye meclisinde grup kurma hakkn kazand. 2005 balarnda, yanlarna bata Berlin ve Frankfurt am Man olmak zere, baka kentlerden de giriimciler alan pro Kln yeleri, pro Almanya Yurtta Hareketi ad altnda bir platform kurdular. Kurulu amacn ayn Kln2de olduu gibi, Almanyann her yerinde demokratik yurtseverlerin meclislere grup olarak girmelerini olanakl klmak olarak aklayan platformun bakanln Manfred Rouhs stlendi. 2009da ise ayn kiiler bu sefer pro NRW adl bir eyalet rgt kurdular. Kurulan btn bu rgtler Anayasay Koruma Tekilatnca ar sac rgtler kategorisinde izlemeye alndlar. Pro Almanya Hareketi ats altnda rgtlenen gruplar, zellikle slam ve Trk kart kampanyalar ile dikkat ekiyorlar. 2008 Eyllnde Klnde Vlaams Belangtan Front Nationale ve FPye kadar Avrupann nde gelen sa poplist ve ar sac parti temsilcileriyle birlikte bir Anti-slamlama Kongresi dzenlemek istediler, ama antifaistlerin Kln2de rgtledikleri byk protesto gsterileri sayesinde kongre fiyaskoyla sonuland. Pro Kln buna ramen 2009 yerel seimlerinde Klnde yzde 5,3 oy alabildi. Yaplan aratrmalar, Pro Almanya hareketine ye olan gruplarn ak rk pozisyonlarla orta katmanlar arasnda da taraftar toplamaya baladklarn gsteriyor. 2009da Kuzeyren Vesfalyada yaplan yerel seimlerde bu gruplar pro NRW ats altnda eyalet apnda 54 kent ve kasabada seimlere katldlar. Geri pro NRW eyalet ortalamasnda sadece yzde 0,6 oy alabildi, ama Kln (% 5,3), Gelsenkirchen (% 4,3) ve Leverkusen (% 4) gibi kentlerde belediye meclislerine grup olarak girebildiler. Pro NRW, 2010 Kuzeyren Vesfalya Eyalet Seimlerinde oylarn artrarak yzde 1,4 oy alabildi. Resm websiteleri: Pro Kln: http://www.pro-koeln-online.de Pro NRW: http://www.pro-nrw.net Pro Berlin: http://www.pro-berlin.net Pro Almanya: http://www.pro-deutschland.net

69

Neoliberalizmin egemenlik arac

avustuRya: fREhEtLchE paRtE stERREchs (fp) Avusturya zgrlk Partisi FP 7 Nisan 1956 ylnda Viyanada kuruldu. Kkleri ise, 1949da eski NSDAP yelerince kurulan Verband der Unabhaengigen (Bamszlar Birlii) VdUya dayanr. 1949da yaplan parlamento seimlerinde oylarn yzde 11,7sini alan VdU 16 milletvekili kartmt. Ancak parti i ekimeler nedeniyle VdU kapatld ve 1956da FP kuruldu. FP 1956 seimlerinde sadece yzde 6,5 oy alabildi. Yneticileri ounlukla eski NSDAP yelerinden oluan FP uzu bir sre yzde 5,5 ile yzde 7 arasnda oy ald. 1970de Bruno Kreiskynin sosyaldemokrat aznlk hkmetini destekledi. 1980lere kadar parti iinde radikal milliyetiler ile iktisat liberalleri arasnda ynetim ekimeleri oldu. Nitekim FP liberallerin ynetimi ele geirmesinden sonra, 1983 seimlerinde yzde 5 ile dk derecede oy almasna ramen, sosyaldemokratlarn nclnde oluturulan koalisyona katlarak, ilk kez hkmet orta oldu. Parti, Jrg Haiderin 1986 Inssbruck Kurultaynda bakan seilmesinden sonra sa poplist bir rotaya oturdu. Haiderin sa poplist ve demagojik-aksiyonist politikalar, partinin geleneksel ii muhitlerinde de oy almasna neden oldu. 1983de 5 milletvekilinin partiden ayrlarak Liberal Forumu kurmalar da FPnn ykseliini engelleyemedi. FP 1999 seimlerinde yzde 26,9 ile lkenin ikinci byk partisi ve Avrupann en baarl sa poplist partisi hline geldi. 2000de muhafazakr Avusturya Halk Partisi (VP) ile koalisyon kuran FP, AB yesi lkelerin tepkisi zerine toplad. VP-FP koalisyonu sadece iki yl iktidarda kalabildi. 2002 sonbaharnda yaplan seimlerde FP yzde 10 ile hezimete urad. VP zayflayan FP ile yeni bir koalisyon kurdu. Hkmet ortakl ve seim yenilgisi parti ierisindeki ekimeleri hiddetlendirdi. 4 Nisan 2005de Haider ve arkadalar partiden ayrlarak Avusturya Gelecek Birlii (BZ) adl partiyi kurdular. VP koalisyona BZ ile devam etti, ama hkmetin FPye ihtiyac devam ediyordu. BZy kuranlarn ayrlmasyla ksa sreliine tkezleyen FP, kendini hemen toparlayabildi. Aslnda BZ de yeni bir parti deil, FPnn hkmet katlmn ncelleyen bir kopyasyd. FP ge ve mlteci akmlarna kar kan, Avusturyann islam tehlikeye kar korunmasn isteyen ve AB kart olan bir programa sahip. Avusturyal siyaset bilimcileri FPnn ar sac bir partinin tm zelliklerini tad konusunda hem fikirler. Avrupa Parlamentosunda ar sac Kimlik, Gelenek, Egemenlik grubunun yesi olan FP, Almanya, Belika ve sviredeki sa poplist partilerle sk ibirlii ierisinde. Son parlamento seim sonular: 2002: % 10,0 (18 milletvekili) 2006: % 11,0 (21 milletvekili) 2008: % 18,0 (35 milletvekili) Resm websitesi: www.fpoe.at

[BZ: % 4,1 (7 milletvekili)] [BZ: %11,0 (21 milletvekili)]

70

Sa poplizm

BELKa: fRoNt NatoNaL (fN) Front National 1985 ylnda Belikann Walonya blgesindeki kk sa partiler tarafndan kuruldu. Franszca konuan Belikallarn otonomi haklarn savunan FN, ayn zamanda Belikann ulus devlet olarak devam etmesi taraftar. Ama yeleri arasnda Walonyann Fransa ile birlemesini talep edenler de var. FN madd sorunlar, rgtlenme zorluklar ve srekli devam eden parti ii ekimeler nedeniyle Vlaams Belang kadar baarl olamyor. Walonya Blge Parlamentosu Seimlerinde sadece yzde 8,1 oy alan FN, 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 1,3 ve ulusal parlamento seiminde de yzde 0,5 oy alabilmiti. Patrick Cocriamontun bakan olduu FN zanaatkrlar, kk iletmeler ve serbest alanlar lelhine olan bir iktisat politikas, kresellemenin olumsuz etkilerine kar tedbirler ve yeil bir ziraat politikas talep ediyor. Belikadaki gmenlere pozitif ayrmclk uygulanmasna kar kyor, gvenlik politikasnn sfr tolerans izgisinde belirlenmesini, uyuturucuya kar daha sert mcadele verilmesini, ocuk aldrmann yasaklanmasn, ailelerin tevik edilmesini ve halk oylamalar hakknn verilmesini savunuyor. Sendika dmanu olan FN, ayn zamanda Trkiyenin AB yeliine kesinlikle kar kyor. Son parlamento seim sonular: 2003: % 2,0 (1 milletvekili) 2007: % 2,0 (1 milletvekili) 2010: % 0,5 Resm websitesi: www.fn.be BELKa: vLaams BELaNG (vB) Flaman milliyetisi Karel Dillen (1925-2007) 1977 ylnda sac Vlaams Nationale Partiji (Flaman Ulusal Partisi) kurmutu. Bu parti 1979 ylnda Vlaams Volkspartij (Flaman Halk Partisi) ile birleerek Vlaams Blok (Flaman Blou) adl partinin kuruluuna n ayak oldu. Blok, Flandern blgesinin Belikadan ayrlarak bamsz olmasn savunuyor ve Walonyay yolsuzlukla suluyordu. nce kendi milletimiz ve Belika paralansn sloganlaryla seime katlan Blok, 1990l yllarda, zellikle Antwerpen kentinde byk baarlar elde etti. Flaman milliyetisi ve yabanc dman politikalar nedeniyle dier partilerin ibirliin reddetii Blok, kendisini tek gerek muhalefet olarak lanse ediyordu. Blok, yrrlkteki rkl yasaklayan yasalara sistematikman aykr davranmas nedeniyle 9 Kasm 2004de yasakland. Parti yeleri 14 Kasm 2004de Vlaams Belang (Flaman karlar) adl partiyi kurdular. Kurulan yeni parti VBn program byk lde Blokun programna benzese de, sylemde lmlatrarak yasalara uygun hle getirildi. rnein gmenlerin geri gnderilmesi yerine asimile edilmelerini talep ediyor ve sosyal yardmlarn nce yerli halka verilmesini savunuyordu.
71

Neoliberalizmin egemenlik arac

Bruni Valkeniersin bakanln yapt VBn en gl olduu kent Antwerpendir. 2006da yaplan yerel seimlerde yzde 33,5 oy alan VB, belediye meclisinin 50 saldalyesinden 20sine sahip. 2004de Flandernde yzde 14,3 ile ikinci parti olan VB, 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde sadece yzde 10,2 oy alabildi. Ayn ekilde 13 Haziran 2010da yaplan parlamento seimlerinde oylarnn te birini kaybeden VB, yzde 7,7 ile sadece 12 milletvekili karabildi. zellikle dar gelirliler arasnda yaygn bir ekilde taraftar bulabilen VB, son yllarda orta katmanlardan da destek alyor. Walonlara kar kmasna ramen, Belika ve Fransa Front National partileri ve Avrupann dier ar sac ve sa poplist partileri ile sk ibirlii ierisinde. Son parlamento seim sonular: 2003: % 11,7 (18 milletvekili) 2007: % 12,0 (17 milletvekili) 2010: % 7,7 (12 milletvekili) Resm websitesi: http://vlaamsbelang.org

72

Sa poplizm

BRtaNya: BRtsh NatoNaL fRoNt (Nf) Ulusal Cephe (NF 1967de A.K. Chesterton tarafndan kuruldu. 1970de bakanl eski muhafazakr John OBrien ald ve ksa sre sonra makamn neofaist John Tyndalle kaptrd. 1970li yllarda zellikle yerel seimlerde baar salayan NF, 1974de televizyonda Tyndallin neofaist sylemlerinin yaynlamasnn ardndan byk tepki topland. Tyndall bakanlktan ayrlmak zorunda kalsa da, ksa bir sre sonra geri dnd. Muhafazakr Margret Thatcher Hkmetinin politikalar, NFa semenlerini kaybettirdi. Bu durum parti ierisinde blnmelere ve Tyndallin partiden atlmasna neden oldu. NFun bana Andrew Brons geerken, Tyndall British National Party BNPyi kurdu ve NFun semenlerini BNPye ekti. Parti ynetimi 1995de Ulusal Demokratlar ad altnda yeni bir balang denediler, ama bu adm da yeni blnmelere yol atndan, baarsz oldular. Tipik bir neofaist parti olan NF gnmzde marjinal yaplanma olarak almalarna devam ediyor. Resm websitesi: http://www.natfront.com BRtaNya: BRtsh NatoNaL paRty (BNp) British National Party BNP 1982 ylnda NFdan atlan Tyndall (1927-2005) tarafndan kuruldu. Parti, ilk seim baarsn 1993 ylnda Londrann dousundaki Millwallde bir BNPlinin belediye meclisine seilmesiyle gsterdi. 2001 yerel seimlerinde Kuzey ngilterenin Burnley kentinde 3 sandalye kazanan BNP, 2003de Kuzey ngilteredeki baz kentlerde ve Londrann baz banliylerinde belediye meclislerine girmeyi baard. Hatta Londrann Barking&Dagenham semtinde ikinci parti oldu. Ar sac ve neofaist BNPnin parti programnn temelini siyah gmenlerin yurtd edilmesi talebi oluturuyor. Yabanc dman ve rk pozisyonlarla birlikte, AB kartl BNPnin temel politikasn oluturuyor. BNP bu hliyle 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde ilk kez yzde 6 oy alarak Avrupa Parlamentosuna bir milletvekili gnderdi. Resm websitesi: http://www.bnp.org.uk

73

Neoliberalizmin egemenlik arac

BuLGaRstaN: ataKa Ataka (Saldr) Partisi, Bulgaristan Parlamento Seimlerinden ksa bir sre nce, 2005 Maysnda ultra milliyeti ve antisemit Volen Siderov tarafndan kuruldu. Siderov kariyerine 1990 balarnda antikomnist Demokratik Gler Birlii adl partinin yayn organ olan Demokratsija gazetesinin efredaktr olarak balad. Yahudilerin kresel komplosu gibi kitaplarn yazar olarak nlenen Siderov, 2002den sonra SKAT televizyonunda ynettii Ataka adl programda srekli olarak Roman, Trk, Yahudi dman, yolsuz politikaclar, yabanc yatrmclar ve homoseksel kart yaynlar yapt. Parti, adn bu televizyon programndan ald. Ataka, 2005 Hazirannda yaplan seimlerde yzde 8,9 oy alarak 21 milletvekili kard. Siderov 2006da yaplan Cumhurbakanl Seimlerinde yzde 21,5 oy alarak ikinci tura geti, ancak grevdeki cumhurbakan Georgi Parvanovun yzde 75den fazla oy alarak, yeniden seilmesini engelleyemedi. 2007 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 14,2 oy alarak 18 milletvekili kartan Ataka, ayn yln Ekim aynda yaplan yerel seimlerde drdnc parti konumuna geldi. 2009 Avrupa parlamentosu Seimlerinde ise yzde 9,3 ile 21 milletvekili kard. Yahudiler, veba saan tehlikeli bir rktr parolasn resm websitesinde yaynlayan Ataka, Bulgaristan Bulgarlara geri verin parolasyla Bulgaristan Trklerine ve Trk aznln partisi olan Haklar ve zgrlkler Hareketine kar saldrlarn hlen srdrmekte. Ortodoksluun devlet dini olarak iln edilmesini talep eden Ataka, Trke televizyon programlarnn yasaklanmasn istiyor ve Makedonyadan Edirneye, Kuzey Yunanistandan Gney Srbistan ve Romanyann Tuna nehri deltasna kadar olan blgeyi Bulgaristan Topra olarak gryor. Atakann, kendisine ait olan SKAT adl bir televiyonu ve gene Ataka adnda bir gnlk gazetesi var. Bunlar sayesinde medyada yaygn olarak temsil edildiini sylemek olanakl. Gerek SKAT televizyonu, gerekse de Siderovu kars Kapka Siderovann efredaktrln yapt Ataka gazetesi, poplist retorik ve etabile partilerin yolsuzluklarn afie eden yaynlaryla bamsz medya grnm vermeye alyorlar. Ataka gazetesi, 16 binlik tiraj ile lkenin beinci byk gnlk gazetesi konumunda. Resm websitesi: http://ataka.bg BuLGaRstaN: GERB Bulgaristann Avrupa geliimini isteyen yurttalar (GERB adn tayan parti, 3 Aralk 2006de kuruldu. GERBin kurulmasna nayak olan Sofya Belediye Bakan Bojko Borissovun yasal engeller nedeniyle ayn anda parti bakan olamamas nedeniyle yardmcs Zwetan Zwetanow bakan seildi. 1990a kadar ileri Bakanlnda alan Borissow, 2005 ylnda kinci Simeon Ulusal Hareketi adl partinin listesinden milletvekili seilmi, ama 2005 Kasmnda Sofya Belediya Bakan olarak seilmesinden sonra milletvekilliinden ayrlmt.
74

Sa poplizm

Partinin kuruluunun hemen ertesinde yaplan kamuoyu yoklamalar GERBi ikinci parti olarak gryordu. 2007 Maysnda yaplan Avrupa Parlamentosu Seimlerinde ise GERB yzde 21,7 ile birinci parti hline geldi ve Bulgaristann gnderdii 18 Avrupa parlamenterinin 5ini kart. Ayn yln Ekim aynda yaplan yerel seimlerde toplam 27 blge kentinin dokuzunda ve Sofyada seimleri kazand. Sofyann 24 semt belediye bakanlarnda 17si GERB yesi. GERB 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde de birinci parti olduktan sonra, 5 Temmuz 2009da yaplan parlamento seimlerinde yzde 41,5 oy alarak, 240 sandalyeli parlamentoya 116 milletvekili soktu. Borissov, iki kk sac partinin yardmyla aznlk hkmeti kurarak, babakan seildi. Kendisini merkez sa olarak tanmlayan GERB, programnda organize sular ve yolsuzlukla mcadeleyi, ailelerin tevik edilmesini ve lkenin Rusyaya olan enerji bamllndan kurtarlmasn ncelliyor. Ayrca radikal bir vergi indirimi vaadini de veriyor. Emekli polis ve gizli servis memurlar GERBin aktif kadrolarn oluturuyorlar. Resm websitesi: http://gerb-bg.com

75

Neoliberalizmin egemenlik arac

DaNmaRKa: DaNsK foLKEpaRt (Df) Danimarka Halk Partisi 1995de lerleme Partisinden ayrlan yeler tarafndan kuruldu. 1998de ilk kez katld parlamento seimlerinde sfrdan yzde 7,4 oy alarak, 13 milletvekili kard. Her seimde oylarn artran DF, yabanc dman ve AB kart pozisyonlar alarak, ultraliberal lerleme Partisi ile arasnda mesafe koydu. DFnin politikas, bata mslmanlar olmak zere gmenlere kartlk zerine kurulu. Yabanc dman ve yer yer rk pozisyonlaryla ald seim baarlar, dier partilerin de benzer pozisyonlara yaklamalarna neden oldu. Eski Danimarka Babakan ve imdiki NATO Genelsekreteri Anders Fogh Rasmussen DFnin zorlamasyla yabanclar yasasn sertletirdi ve genellikle gmenlerin yurtd edilmesini koordine eden bir bakanlk kurdu. Gzlemciler Muhammed Karikatr tartmasnn DFni glendirdii grnde. Hayvanlarn korunmas, emeklilerin desteklenmesi ve salk hizmetlerinihn geniletilmesini talep eden DF, propagandasn sertletirilen gvenlik politikalar ve AB btnleme kartl zerinden biimlendiriyor. u an iktidardaki liberalmuhafazakr hkmeti destekleyen DF, 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde slam dman seim kampanyas ile oylarn yzde 14,8ini elde etti. Son parlamento seim sonular: 2001: % 12,0 (22 milletvekili) 2005: % 13,3 (24 milletvekili) 2007: % 14,8 (25 milletvekili) Resm websitesi: http://www.danskfolkeparti.dk DaNmaRKa: fREmsKRDtpaRtEt (fRp) 1971de vergi demeyeceini iln ederek nlenen milyoner Mogens Glistrup tarafndan 1972de kurulan lerleme Partisi FRP bata gelir vergisinini azaltlmas, devlet brokrasisinin zayflatlmas ve sosyal yardmlarn kt niyetle kullanlmasn engelleme taleplerini program hline getirmiti. FRP bu programyla ilk kez katld 1973 seimlerinde yzde 15,9 oy alarak, Danimarka Parlamentosunda ikinci byk meclis grubunu oluturdu. Semenlerin yeni kurulan FRPne bylesine oy vermelerinin ardnda, o gnlerde son derece tartmal olan AB yelii sorunu duruyordu. Siyaset bilimcileri tarafndan tipi protesto partisi olarak nitelendirilen FRP2nin oylar, kurucusu Glistrupun 1980de vergi kaaklndan yarglanp, hapse atlmasnn ardndan, 1984de yzde 3,6ya geriledi. 1985de bakanla getirilen Pia Kjaersgaardn uzlamac tavrlar parti iinde sert tartmalara neden oldu. Ancak Kjaersgaard uzlamac tavrlarna ramen, parti politikalarnn neoliberal iktisat politikalar, g kartl ve Law-and-Order sylemleriyle biimlendirilmesini salad. FRP bu politikasyla 1988de yzde 9, 1990da yzde 6,4 ve 1994de de
76

Sa poplizm

yeniden yzde 6,4 oy alabildi. 1995de parti ii ekimeler Pia Kjaersgaardn ve arkadalarnn partiden ayrlarak Danimarka Halk Partisini kurmalarna neden oldu. Bunun ardndan da FRP marjinalleti.

77

Neoliberalizmin egemenlik arac

fNLaNDya: pERussuomaLasEt (GEREK fNLER) Gerek Finler partisi, 1906da Kyl Partisi (ML) olarak kurulan, daha sonra Merkez Partisi adn alan KESKten ayrlan yeler tarafndan 1995 ylnda kuruldu. Kuruluunda amacnn, var olan partilerin alternatifini sunmak olduunu iln eden Gerek Finler, gmen dman ve AB kart tavrlar ve dier konularda da son derece muhafazakr pozisyonlar olan bir parti. Gerek Finler, kendilerini sradan halkn karlarn siyas sorumlular karsnda koruyan tek parti olarak lanse etmekte. 2003 parlamento seimlerinde 3 milletvekili karan Gerek Finler, 2007de oylarn yzde 4,1ini alarak 5 milletvekillii kazanmt. Partinin bakan Timo Soini, 2006da yaplan Cumhurbakanl Seimlerinde aday olmu ve yzde 3,4 ile sekiz aday arasnda beinci sraya ykselmiti. 2008 yerel seimlerinde Hristiyan Demokratlar ile KD-PS adl seim ittifakn kuran Gerek Finler, 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 14 ile oy patlamas yaptlar. 2001 Nisannda yaplan parlamento seimlerinde ise yzde 19 oy alarak, nc parti oldu. Son parlamento seim sonular: 2003: % 1,6 (3 milletvekili) 2007: % 4,1 ( 5 milletvekili) 2011: % 19,0 (39 milletvekili) Resm websitesi: http://perussuomalaiset.fi

78

Sa poplizm

fRaNsa: fRoNt NatoNaL (fN) Jean-Marie Le Penin kurucusu ve uzun yllar bakan olduu FN, 1972 ylnda bir ka kk milliyeti-muhafazakr grubun birlemesiyle kuruldu. FNin ykselii 1981de Franois Mitterandn bakan seilmesiyle balad. Kurulduu ilk gnden itibaren yabanc dman parolalarla dikkat eken FN, latent antisemitizmi ve otoritarizmi nedeniyle dier partiler tarafndan izole edilmekteydi. Le Pen, FN ats altnda ar sac gruplar toplamay baardktan sonra, 1984 Avrupa Parlamentosu Seimleri2nde ilk kez yzde 11,1 oy alarak, 10 milletvekili kard. 1986da yaplan parlamento seimlerinde ise oylarn yaklak yzde onunu alabildi. Karizmatik lider Le Pen nclnde gl bir rgt yaps olutural FN, 1997ye kadar oy orann yzde 15e ykseltmeyi baard. Ancak Le Penin otoriter ynetimi parti iinde rahatszlk yaratyordu. Sonuta 1998 ylnda Bruno Mgret nclnde bir grup partiden ayrld ve Mouvement National Rpublicain MNR (Ulusal Cumhuriyeti Hareket) adl partiyi kurdu. Ayn yl Le Penin bir belediye bakanna saldrmas nedeniyle ay hapis cezas almas ve bir yllna seimlere katlmaktan men edilmesi, FNe semen desteini kaybettirdi. Nitekim 1999 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde FN yzde 5,7, MNR ise yzde 3,3 oy alabildi. Ancak Le Pen, MNRe ramen FNin glenmesini salad. 2002ye gelindiinde MNR yzde 1,1 oyla marjinallemiti. Le Pen ve FNin en baarl yl 2002 oldu. 2002de yaplan Cumhurbakanl Seimlerinde Le Pen yzde 16,9 ile sosyalistlerin aday Lionel Jospin2den fazla oy ald. kinci turda ise yzde 17,8. Bir daha bu baary gsteremeyen Le Pen, 2001 balarnda grevini kz Marine Le Pene devretti. FNin parti program milliyeti, otoriter, etnomerkezci, sistem dman ve antisemitiktir. Hatta neofaizme yaknlk sz konusudur. FNin bir zellii, hem gl bir yeler partisi, hem de bir hareket gibi siyaset yapabiliyor olmasdr. Dernekler ve yaymc evrelerden oluan geni bir aa sahip olan FN, Avrupadaki ar sac ve neofaist partilerle ibirlii ierisindedir. Resm websitesi: http://frontnational.com

79

Neoliberalizmin egemenlik arac

hoLLaNDa: paRtj vooR DE vRjhED (pvv) Saliberal politikac ve eski AB Komiseri Frederik Bolkesteinin asistanln yapan Geert Wilders 2004 ylnda Groep Wilders adl bir oluum kurdu. 2006 ylnda partileen oluum, zgrlk Partisi (PVV) adn ald. PVV 22 Kasm 2006da yaplan parlamento seimlerinde yzde 5,9 oyla 9 milletvekili kard. Wilders nceden de slam dman aklamalaryla dikkat ekiyordu. 2007de Faist esaslara dayandn iddia ettii Kurann yasaklanmasn talep etti. Wilders, PVVn programn da belirleyen kii. PVV program tipik sa poplist, muhafazakr ve milliyeti taleplerle gze batyor. PVV, temel amalarn genel g yasa, ifte vatandaln yasaklanmas, Burka ve bartsnn yasaklanmas, radikal camiler ile Kuran kurslarnn kapatlmas ve yeni camilerin almasna izin verilmemesi, Trkiyenin AB yeliinin reddedilmesi, idar brokraside tasarrufa gidilmesi, otobanlarda hz limitinin kaldrlmas, sbvansiyonlarn durdurulmas ve vergi indirimleri olarak aklyor. 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde slam dman sylemle kampanyasn srdren PVV, ilk kez Avrupa Parlamentosu Seimlerine katlmasna ramen yzde 17 oy alarak, ikinci parti oldu. PVV, 2010 yerel seimlerinde sadece iki kentte seimlere katld, ama katld yerlerde yksek oy ald. Almerede yzde 21,6 ile birinci parti olurken, Den Haagda yzde 16,9 ile ikinci parti oldu. 9 Haziran 2010da yaplan parlamento seimlerinde yzde 15,5 oy oran ve 24 milletvekili ile parlamentonun nc byk meclis grubunu oluturabildi. Saliberal VVD ile Hristiyan Demokratlar (CDA), uzun sren grmelerden sonra aznlk hkmet oluturma karar aldklarnda, PVV aznlk hkmetini destekleme kararn ald. Resm websitesi: http://pvv.nl

80

Sa poplizm

taLya: aLLEaNza NazoNaLE (aN) Alleanza Nazionale (AN) aslnda 1995 ylnda adn deitiren neofaist Movimento Sociale taliano MSI adl partiden bakas deil. 1994 ylnda I. Berlusconi Hkmetine katlan MSI, parti bakan Gianfranco Fininin ynlendirmesiyle lml sa muhafazakr rotaya yneldi. Partinin yeni ad, temiz ve modern bir parti grnm vermek iin seilmiti. talyan partiler sisteminin iflas, zellikle Hristiyan Demokratlarn (DC) byk semen potansiyeline seslenen ANye yarad. II. Berlusconi Hkmetine de (2001-2006) katlan AN, hkmet dnemini glenmek iin kulland. nce Babakan Yardmcs olan Fini, 2004den 2006ya kadar Dileri Bakan oldu. ANnin temel programatik sylemleri aile deerlerinin korunmas, talyan kimliinin savunulmas, kriminaliteyle sert mcadele, sosyal piyasa ekonomisnin tevik edilmesi ve illegal gn durdurulmas olarak zetlenebilir. AN, talya ulus devletinin btnlnn korunmas taraftar olduundan, hkmet orta olan ve Kuzey talyann bamszln isteyen Lega Nord ile zaman zaman srtmeler yaad. AN, neofaist kklerine ramen, parti programnda demokrasiyi savunuyor, rkla ve antisemitizme (gya) kar kyor ve devlet kapitalizmini ngryor. 1996daki seimlerde yzde 15,7 oy alan AN, 2006 seimlerinde yzde 12,3 ile lkenin nc byk partisi hline gelmiti. Partinin taraftarlar ounlukla Gney talyada yayorlar. AN, 2008 balarnda Forza talia ile birleerek, 2008 Nisannda yaplan seimlere Popolo della Libert ats altnda katld. Fini 30 Nisan 2008de Parlamento Bakan seildi. 2010 yaznda Berlusconi ile Fini arasndaki ekime, eski AN milletvekillerinin Forza talia grubundan ayrlarak, Futuro e libert per lItalia ad altnda bir meclis grubu oluturmalarna yol at. Resm websitesi: http://alleanzanazionale.it taLya: azoNE socaLE (as) Azione Sociale 2003 yl sonunda Benito Mussolininin torunu Alessandra Mussolini tarafndan Libert di Azione ad altnda kuruldu. 2005de yaplan blge parlamentolar seimlerinden nce ad Azione Sociale olarak deitirildi. Parti, Mussolini ve taraftarlarnn daha nce ye olduklar Alleanza Nazionalenin rota deitirmesi ve Fininin srail ziyaretinde faizm 20. Yzyln en byk ktldr aklamasn yapmasndan sonra, Mussolini ve taraftarlarnn ANden ayrlmasyla kurulmutu. Aile deerleri ile embriyolarn korunmasn, hristiyan deerlere sahip klmasn, ABnin genilemesinin engellenmesini ve yabanclara seim hakknn verilmemesini talep eden AS, 2006 parlamento seimlerine, Forza Nuova ve Fronte Sociale Nazionale adl iki kk partiyle kurduu Alternativa Sociale adl liste ile katld ve Berlusconi Hkmetini destekledi 2004 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde
81

Neoliberalizmin egemenlik arac

yzde 1,2 oy alan AS, parlamentoya sadece Alessandra Mussoliniyi gnderebildi. AS, 2008 erken seimlerine Popolo della libert ats altnda katld. Resm websitesi: http://azionesociale.it taLya: LEGa NoRD (LN) Lega Nord (LN) 1991 ylnda, 1980lerden bu yana Kuzey talyaya otonomi isteyen eitli gruplarn bir araya gelmesiyle kuruldu. Bu gruplar arasnda en tannm, Umberto Bossi tarafndan 1984de kurulan ve 1990 blge seimlerinde yzde 19 oy alan Lega Lombardadr. Bossiyi parti bakan seen LN bileenleri, ulusal seksiyonlar olarak varlklarn bugn de devam ettirmektedirler. LN, 1994 erken seimlerinde Silvio Berlusconinin yeni kurduu Forza talia ve Fininin ANsiyle ibirliinde girde ve hkmet orta oldu. I. Berlusconi Hkmetinde be bakan olan LNun merkez devleti savunan AN ile ortakla gitmesi, semenlerini Berlusconiye kaptrmasna neden oldu. Oy kaybndan korkan LN sadece bir ka ay sonra hkmetten ayrld ve hkmetin dmesine neden oldu. LN, 1996 seimlerine tek bana katld ve yzde 10,1 oyla 87 milletvekili kard. LN, 1996-2000 yllar arasndaki muhalefet dneminde ayrlk uralarn younlatrarak, Kuzey talyada Padanya adnda bamsz bir devlet kurulmas taleplerini ykseltti. 1997de dzenledii Padanya Parlamentosu Seimlerine 4 ile 6 milyon arasnda semen katld. 1997 yerel seimlerinde ve 1999 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde oylarnn yarsn kaybeden LN, politikasn sa poplist sylem, yabanc dmanl ve AB eletirisi zerine kurmaya balad. LN, 2000de Berlusconi Hkmetine katld ve 2001 seimlerinde 30 milletvekili ile 17 senatr kard. Hkmette bakan olan Bossi, 2004 Martnda kalp krizi ve ardndan beyin kanamas geirdikten sonra, hkmetten ayrlarak Avrupa parlamenteri oldu. 2006 parlamento seimlerine Sicilyal otonomi hareketi Movimento per lAutonomia MPA ile ortaklaa girdi ve sadece yzde 4,6 oy alabildi. Ancak 2008 erken seimlerinde tekrar baar gsteren LN, Bossi dahil 4 bakanla IV. Berlusconi Hkmetine katld. 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde de baar gsteren LN, yzde 10,2 oy ald. Irk ve slam dman sylemi politikasna tayan LN, La Padania adl bir gnlk gazeteye, Indipente adl bir dergiye ve Il sole delle Alpi ve Il Federalismo adl iki haftalk magazine sahip. Resm websitesi: http://leganord.org

82

Sa poplizm

svE: svERGE DEmoKRatERNa (sD) sve Demokratlar (SD), 1986 ylnda sve lerleme Partisi ile svei sveli tutun partisinin birlemesiyle kurulan sve Partisinin 1988 ylnda ald addr. 2005den bu yana Per Jimmie Akesson parti bakandr. sve Demokratlar geleneksel sve kltrnn g, kreselleme ve ABDnin artan etkisi nedeniyle tehdit altnda olduu iddiasnda. SD, ABni reddetmekte ve onun yerine Kuzeyli lkeler arasnda ibirliine girilmesini savunuyor. Ayrca, ok kltrl toplum iin harcanan paralarn svelilere vergi indirimi vermek iin kullanlmasn ve siyasetin iktisat zerindeki etkisinin azaltlmas talep ediyor. Hemcinsellerin evlenmelerine ve evlat edinmelerine kar kan SD, gn zorlatrlp, svete yaayan gmen ve mltecilerin lkelerine gnderilerek, homojen bir toplum oluturulmasn istiyor. Resm syleminde rkla kar olduunu iddia eden partinin ar sac ve neonazi rgtleriyle sk ilikileri var. Bu nedenle baz sve gazeteleri SDnin reklamlarn yaymlamay reddediyorlar. 1994de yerel seimlerde sadece sandalye elde edebilen SD, 2002de bu sayy 30a karabildi. 2002de yaplan sve Rayhtag Seimlerinde oylarn drt kat artrarak yzde 1,4 oy alabildi. 2006 seimlerinde yzde 2,9 oy alan SD, milletvekili kartmak iin gerekli olan yzde 4 barajn amay baaramad. Ancak 2010 Eyllnde yzde 5,7 oy oranyla ilk kez parlamentoya girebildi. Resm websitesi: http://sverigedemokraterna.se

83

Neoliberalizmin egemenlik arac

svRE: schWEzERschE voLKspaRtE (svp) svire Halk Partisi (Franszca: Union dmocratique du Centre UDC; talyanca: Unione Demokratica den Centro UDC; virece: Partida populara Svizra PPS), 1936 ylnda kurulan Kyl, serbest meslek ve yurtta partisi BGB ile 1942 ylnda kurulan Demokratik Partinin (DP) 1971de birlemeleriyle kuruldu. 1980li yllarda ortalama yzde 10 12 oy alan SVP, o zamanki Zrin Kanton Nakan Christoph Blocherin etkisiyle 1990larda sac bir partiye dnt. sviredeki poplist protesto partilerini zaman iinde absorbe eden SVP, 1959da uygulamaya sokulan Sihirli Forml sayesinde btn hkmetlere katlabildi. Hkmet, liberal FdPnin 2, hristiyan demokrat CVPnin 2, sosyaldemokrat SPSin 2 ve SVPnin 1 bakanndan oluuyordu. SVP, 1992de tek hkmet partisi olarak svirenin Avrupa Ekonomik Blgesine katlmasna kar kt. Yaplan halk oylamasnda ounluk SVPnin pozisyonunu destekledi. 1995de oylarn yzde 14,9unu alan SVP, 1999 parlamento seimlerinde yzde 22,5 oy alarak, 29 olan sandalye saysn 44e kartabildi. 2003de ise yzde 26,7 ile birinci parti oldu. 2007de yaplan son parlamento seimlerinde yzde 29 oy alan SVP, 62 milletvekili ile parlamentonun en byk meclis grubuna sahiptir. Hkmet orta olmasna ramen, muhalefet partisi gibi davranan SVP, parti ii ekimeler nedeniyle anketlerde oy kaybetmeye balad. ekimeler zellikle Zrih ve Bern kanton rgtleri arasnda srmekte. SVP, bir tarafta milliyeti-muhafazakr pozisyonlar savunurken, dier tarafta da radikal-liberal ve refah devletini eletiren sylemlerde bulunuyor. svirenin mutlak tarafszln korumasn isteyen SVP, eitli kantonlarda gelitirdii rk ve slam dman kampanyalarla svire siyasetini son derece duygusallatrmay baard. Kampanyalarn saldrgan bir poplizmle rgtleyen SVP, son dnemlerde zellikle orta katmanlar ve yksek gelirli kesimler arasnda da taraftar buluyor. Ancak svireli gzlemciler, Zrih ve Bern kanton rgtleri arasndaki srtmelerin partinin blnmesine yol aabilecei grndeler. Resm websitesi: http://svp.ch

84

Sa poplizm

macaRstaN: joBBK maGyaRoRszGRt mozGaLom (joBBK) Daha iyi bir Macaristan hareketi bir antikomnist renci birlii tarafndan 2003 ylnda kuruldu. Jobbik Macarcada daha iyiler veya daha dorular anlamn tayor. 1940l yllarn faist Okhallar Hareketine dorudan balant kuran Jobbik, kendisini hristiyan, yurtsever ve muhafazakr bir parti olarak tanmlyor. Rvanist bir propagandayla Trianon Antlamasnn fesh edilmesini ve Slovenya, Srbistan, Romanya ve Ukranyadan Macar topraklar geri alnarak, Byk Macaristann yeniden kurulmasn talep ediyor. Propagandasnda ak antisemitizm ve Romanlara kar iddete dnen antiziganizm kullanyor. Jobbik, 2007 ylnda kurduu ve siyah niformalaryla Alman SSini andran Macar Muhafz Ktasyla paramiliter bir rgte sahip. Parti bakan Gabor Vona ayn zamanda bu rgtn de efi. Muhafz Ktas 2 Temmuz 2009da Budapete Kent Mahkemesince yasaklandktan hemen sonra Yeni Macar Muhafz Ktas olarak kuruldu. Muhafz Ktas zellikle tara blgelerinde Romanlarn yaad blgelerde dzenli olarak marlar ve saldrlar rgtlyor. 2006da ar sac MIP ile ortak liste oluturarak seimlere katlan Jobbik baarsz olmutu. Ama ayn yln Ekim aynda yaplan yerel seimlerde bir ok belediye meclisine girebildi. 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde ise yzde 14,8 ile lkenin nc byk partisi oldu. 2010 parlamento seimlerinde yzde 12,9 ile de 47 milletvekili kard. Jobbik iktidardaki ar muhafazakr Fidesz Hkmeti ile ibirlii iinde. Resm websitesi: http://jobbik.un macaRstaN: maGyaR GazsDaG s Kt pRtja (mp) Macar haklar ve yaam partisi MIP 1993 ylnda gazeteci Istvn Csurka tarafnda kuruldu. Csurka, 1993e kadar iktidardaki muhafazakr Macar Demokratik Forumu (MDF) yesiydi ve MDF bakanlk seimleri ncesinde antisemitik sylemleri nedeniyle partiden atlmt. MIP, kendisini 1920 ylnda imzalanan Trianon Antlamas sonucunda Slovenya, Srbistan, Romanya ve Ukranyada yaayan yaklak milyon nfuslu Macar aznln temsilcisi olarak gryor ve Byk Macaristann yeniden kurulmasn talep ediyor. 1994 parlamento seimlerinde yzde 1,6 oy alan MIP, 1998de yzde 5,5 ile parlamentoya seilmiti. 2002 seimlerinde yzde 4,4 ile seim barajn aamayan MIP, 2006 seimlerine Jobbik ile ortaklaa girdi, ama baarsz oldu. MIP kendisini radikal mill-muhafazakr parti olarak nitelendirse de, milliyeti, yabanc dman ve antisemitik programyla tipik bir ar sac partidir. MIP, ayn Jobbik gibi Romanlara ve homoseksellere kar gerekletirilen pogromlar ve saldrlarda yer alyor. Babakan Viktor Orbnn iktidar partisi Fidesz ile ibirliini srdryor. Resm websitesi: http://miep.un
85

Neoliberalizmin egemenlik arac

NoRvE: fREmsKRttpaRtEt (fRp) Norve lerleme Partisi FrP, 1973de Danimarka lerleme Partisinin kopyas olarak kuruldu. Parti kurucusu Anders Lange (1904 1974) 1930lu yllarda Hitler ve Mussolini hayran olarak tannyor ve Gney Afrikadaki Apardheid Rejimini destekliyordu. Parti, 1973de henz Anders Langenin vergi indirimi ve devlet mdahaleleri partisi (ALP) olarak katld ilk parlamento seimlerinde yzde 5 oy ald. Langenin lmnden sonra FrP adn ilk kez 1974 seimlerinde kulland. 1980 parlamento seimlerinde yzde 13 oy alan FrP, 1987 yerel seimlerinde oylarn yzde 12,3n ald. FrPnin ykselii, parti bakan Carl Ivar Hagenin 1989dan itibaren yabanc dman polemiklere ynelmesiyle balad. Bu sylem parti ii tartmalara ve partiden ayrlmalara yol at. 2001 parlamento seimlerinde yzde 14,6 oy alan FrP, Bondevik Hkmetini (2001 2005) desteklemesiyle Norve siyaseti ve kamuoyu zerindeki etkisini artrd. FrP, 11 Eyll 2005 seimlerinde muhafazakrlarn ve Hristiyan Halk Partisinin destek kaybetmesinden kazanl kt ve yzde 22,1 ile ikinci byk parti oldu. 2006 Maysnda Siv Jensenin bakan olduu FrP, Avrupann en gl ar sac partisi hline geldi. Son parlamento seim sonular: 2001: % 14,6 (26 milletvekili) 2005: % 22,1 (38 milletvekili) 2009: % 22,9 (41 milletvekili) Resm websitesi: http://www.frp.no

86

Sa poplizm

poLoNya: LGa poLsKch RoDzN (LpR) Polonyal Aileler Ligi LPR 21 Nisan 2001 tarihinde, 1997-2001 dneminde hkmete ortak olan Hristiyan Milliyeti Birliinin adn deitirmesiyle kuruldu. Parti kklerini 1897de kurulan ve homojen, katolik, tek millet devleti kurulmasn isteyen Mill Demokrati Partiye dayandryor ve milliyeti ve dindar gruplar ile Polonyann AB yeliine kar kanlardan oluuyor. LPR, katolik-milliyeti Radio Maryja ile Alman Springer Yaynevine ait olan Fakt gazetesinin desteiyle 2001 parlamento seimlerinde yzde 7,9 oy ile baar salad. 2004 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 15,9 ile 10 milletvekili karan LPR, 2005 ve 2006 aznlk hkmetlerinin orta oldu. 2007 seimlerine sa-muhafazakr bir seim birlii ile katlan LPR, birliin sadece yzde 1,3 oy almasyla parlamento dnda kald. LPR, zellikle Alman, Yahudi ve Mason dmanl ile dikkat ekiyor. AB kart olan LPR homoseksaliteye kar radikal klar ve Slav aznlklarn zorunlu asimilasyonunu talep etmesiyle tannyor. Genli rgt hayli radikal ve iddet yatkn. Resm websitesi: http://lpr.pl poLoNya: NaRoDoWE oDRoDzENE poLsK (Nop) Polonyann Ulusal Yeniden Douu NOP 1981de antikomnist bir parti olarak kuruldu. Parti, ancak 1992 ylnda siyas parti olarak kaydedildi. NOPun bakanln Adam Gmurczyk yrtyor. NOP, ABne kesin kar kyor, yanl demokrasi ve ahlk k eletiriyor. Antikomnist ve antisemitik. NOP, Polonyann hristiyan medeniyetinin ebed deerlerine uygun olarak dzenlenmesi ve sosyal, ekonomik ve siyas yaamn bu deerlere gre yenilenmesi iin bir ulusal devrimin gerekli olduunu iddi ediyor. NOP, uluslaras dzeyde Avrupadaki neonazi ve neofaist partileri ile sk bir ibirlii ierisinde. NOP yeleri genellikle yerel meclislerde yer alyorlar. Resm websitesi: http://nop.org.pl poLoNya: samooBRoNa RzEczpospoLty poLsKEj Polonya Cumhuriyeti zsavunmas Samoobrona 1992de hl bakanl yrten Andrzey Lepper tarafndan kuruldu. Polonyal iftileri partisi olan Samoobrona, Kaczynski Hkmetinin ortayd. Parti bakan Lepper de 2006 2007 arasnda babakan yardmcl yapt. Samoobrona 2001de yaplan parlamento seimlerinde ilk kez yzde 10,2 oy alarak, 53 milletvekili kard. 2005 seimlerinde yzde 11,4 oy aldktan sonra, sac hkmete ortak oldu. Ancak 21 Ekim 2007de yaplan erken seimlerde yzde 1,5 oyla parlamento dnda kald. ktisat politikalarnda sola yakn poplist pozisyonlar savunan Samoobrona, toplumsal yaamda katolik-muhafazakr deerlerin geerli olmasn talep ediyor ve
87

Neoliberalizmin egemenlik arac

kylln yabanc kapitalistlerden korunmasn istiyor. ABne kar kan Samoobrona, Polonyann Rusya, Beyaz Rusya ve Ukranya ile ibirliine girmesini savunuyor. Resm websitesi: http://www.samoobrona.pl

88

Sa poplizm

poRtEKz: cENtRo DEmocRtco E socaL paRtDo popuLaR (cDs-pp) Ksaca Halk Partisi (PP) olarak anlan Demoratik ve Sosyal Merkez Halk Partisi 19 Temmuz 1974de, Karanfil Devriminden ksa bir sre sonra Sosyaldemokrat Merkez CDS olarak kuruldu. Ksa zamanda, lkenin demokratiklemesiyle sosyalist akmlarn glenmesine kar kanlarn topland bir parti hline geldi. 1975de kabul edilen anayasay fazlaca sosyalist olduu gryle reddeden CDS, 1976 seimlerinde 42 milletvekili kartm, ama muhalefette kalmt. Mario Soares bakanlndaki Sosyalist Parti Hkmeti baarsz olunca, 1978de CDS bakanla hkmete katld. CDS, 1979 seimlerine muhafazakrlar, sa sosyaldemokratlar ve monaristlerle birlikte kurduu Demokratik Birlik ats altnda katld. Seimden sonra kurulan muhafazakr hkmete 5 bakan ve 10 devlet mstearyla katld. Ancak 1980de hkmetten ayrld. Parti, 1992de Manuel Monteironun parti bakan seilmesinden sonra AB kart politikalar izlemeye balad. 1993de adna Halk Partisi ekini koyan parti, AB kart politikalar nedeniyle Avrupa Parlamentosundaki Avrupa Halk Partisinden atld. 2002 seimlerinden sonra, Jos Manuel Barroso Hkmetine katlan CDS-PP, Barrosonun 2004de AB Komisyon Bakan olmasyla zayflayan hkmetten ayrld. Sosyalist Partinin 2005 2009 hkmet dneminde muhalefette kald, ama 2009 seimlerinde byk baar elde ederek, nc byk parti hline geldi. 2011 erken seimlerinden sonra da sa sosyaldemokratlarla koalisyona girdi. CDS-PP, programnda muhafazakr ve radikal sa pozisyonlar savunuyor. imdiki parti bakan Paulo Portas gmen dman sylemlerle dikkat ekiyor. Portas, Savunma Bakan olduu dnemde, ocuk aldrmak isteyen kadnlara yardm iin kurulan Hollandal Women on Waves adl rgtn gemisinin Portekiz sularna girmesini sava gemilerini gndererek engellemiti. Son parlamento seim sonular: 2005: % 7,3 (12 milletvekili) 2009: % 10,5 (21 milletvekili) 2011: % 11,7 (24 milletvekili) Resm websitesi: http://www.cds.pt poRtEKz: paRtDo NacoNaL RENovaDoR (pNR) Milliyeti bir parti olan PNR, 1985 ylnda Partido Renovador Democrtio (PRD) adyla kuruldu. 1999a kadar etkisiz olan parti, 1999da Mill Aksiyon hareketi adl grup tarafndan ele geirildi ve imdiki adn ald. PNR, Fransz Front Nationali rnek alyor. Ar milliyeti, yabanc dman ve homofob. Ana slogan Portekiz Portekizlilere olan PNR, ABnin genilemesine ve
89

Neoliberalizmin egemenlik arac

Trkiyenin ABne ye olmasna kesinlikle kar kyor. 2005 seimlerinde yzde 0,2 oy alan PNR, 2007 yerel seimlerinde Lizbonda yzde 0,8 oy alabildi. Resm websitesi: http://www.pnr.pt

90

Sa poplizm

RomaNya: Noua DREapt (ND) Ultra milliyeti Yeni Sa ND 13 Eyll 1999da faist ve antisemitik Garda de Fier kurucusu Corneliu Zelea Codrenaunun (1899 1938) 100. doum gnnde kuruldu. Romen faistleri bugn bile Codrenauya Cpitanul (Kaptan) olarak hitap ediyor ve onu bir aziz gibi anyorlar. Romanya Ortodoks Kilisesine balln iln eden ND, ideolojik kkenlerinin 1920li 1930lu yllarn Romen faizminin militan antisemitizm ve milliyetiliine dayandryor. ND, kendi sylemiyle Roman aznla, saylar yksek olan Macarlara, homoseksellere, komnistlere, ABne, NATOya ve kresellemeye kar mcadele ediyor. Siyas parti olarak kendisini kaydettirmeyen NDnin temel hedefi 1938 snrlarndaki Byk Romanyann yeniden kurulmas. yeleri arasnda monaristler de bulunan ND, parti bakan Tudor onescunun her zaman vurgulad gibi, temsil demokrasiyi reddediyor. ND yeleri dzenli olarak homoseksellere, etnik aznlklara ve farkl dinden olanlara kar pogromlar dzenliyorlar. ND, 2007 Hazirannda Ortodoks Kilisesinin de desteini alarak, Romanya Sodom deildir. Homoseksellie kar, normalite iin bal altnda byk bir yry rgtlemiti. ND, 2004 ylnda kurulan neofaist Avrupa Ulusal Cephesinin yesi ve Dou Avrupann neofaist partileriyle sk iliki ierisinde. Resm websitesi: http://nouadreapta.org

91

Neoliberalizmin egemenlik arac

yuNaNstaN: LaKs oRthDoxos syNaGERms (Laos) Ortodoks Halk Hareketi LAOS 14 Eyll 2000 tarihinde radyo ve televizyon gazetecisi olan Georgios Karatzaferis tarafndan kuruldu. Karatzaferis, 1993 2000 yllar arasnda sa-muhafazakr Nea Dimokritiann milletvekiliydi. Ancak Kostas Karamanlisin yardmcs ile homoseksel ilikiye girdiini ve Nea Dimokratiann bu yzden seimlerini kaybettiini iddia edince, 2000de partiden atld. Kendisini mill-muhafazakr bir parti olarak nitelendiren LAOS, gnmzn temel sorununun kreselleme olduunu iddia ediyor ve kesinlikle kresellemeye kar kyor. Trkiyenin ABne ye olmasn reddeden LAOS, zellikle Arnavut gmenlere kar sert tedbirler alnmasn talep ediyor. Ultra-milliyeti pozisyonlar dinci-ortodoks pozisyonlarla balayan parti, Rum-Ortodoks Kilisesinin Yunanistan siyasetinde daha da etkin rol almasn istiyor. LAOS, Elliniko Metopo (Helen Cephesi) gibi ar sac partileri de ierisine alarak, rk ve antisemitik sylemi parti sylemi hline getirdi. zellikle Karatzaferis, dier partilerin yneticilerinin Yahudi asll olduklarn ve lkenin Yahudilerce ynetildiini iddia ediyor. LAOS, 2004 Martnda yaplan parlamento seinlerinde yzde 2,2 oy alarak, yzde 3lk baraj aamamt. Ancak 2004 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 3,2 ile Karatzaferisi milletvekili setirebildi. 2007 Eyllnde yaplan parlamento seimlerinde yzde 3,8 oy ile 10 milletvekili kartan LAOS (ki bu 1974den bu yana ilk kez ar sac bir parti parlamentoya girebiliyor demekti), 2009 Avrupa Parlamentosu Seimlerinde yzde 7,1 ile 2 milletvekili kartt. 2009 Ekiminde yaplan erken seimlerde ise yzde 5,6 ile 15 milletvekilini parlamentoya gnderdi. Kresellemeye ve bylelikle AB btnlemesine kar kan LAOS, bugn ABnin dikte ettii teknokrat Papademos Hkmetini destekliyor. Resm websitesi: http://www.laos.gr

92

Murat akr 1960 doumlu olan akr, 1970 sonunda afcne geldi. 1975-78 yllarnda trkiyeye dnerek, Hendek/Sakaryada lise renimini bitirdi. 1976da Hendek igdye ye oldu. 1978de yeniden afcne dnd. 1978den itibaren fidefe bal kassel trkiyeli ii ve renci dernei yesi olarak eitli grevlerde yer ald. 1979 ylnda tkpne alnd. 1979da mimarlk renimine balad, ama bitirmedi, yeminli evirmen olarak alt. 1989 2001 yllar arasnda kassel yabanclar Meclisi yesi oldu ve 1990-2000 yllar arasnda Hessen eyalet yabanclar Meclisi bakanl, 1998-2000 arasnda da federal almanya yabanclar Meclisi bakanl grevlerine seildi. 1995ten 2000e kadar Hessen zel radyo ve televizyon stkurulu yelii yapt. 1994-2001 yllar arasnda federal almanya gmen dernekleri federasyonu (gdf) genel bakanl grevinde bulundu. 1998de avrupa antirk network enarn kurucu yesi ve ilk genel sayman oldu. 1993-2004 yllar arasnda Spd yesiydi. 2004de Seim alternatifi WaSg giriimi ve derneinin kurucu yesi ve federal ynetim kurulu yesi oldu. 2005-2006 arasnda emek ve toplumsal adalet partisi-Seim alternatifinin federal ynetim kurulu yeliini ve parti szcl grevini srdrd. ocak 2006dan bu yana merkezi berlinde olan rosa lksemburg vakfnda, Hessen rosa-luxemburg-vakf yneticisi olarak almaktadr. yeni zgr politika ve zgr gndem gazetelerinde dzenli makale ve ke yazlar yaymlanan akr, nfobrief trkei adl periyodik yaynn redaksiyon yesidir. yaz, makale ve evirileri http://kozmopolit-blog.blogspot.com ve http://muratcakir.blogspot.com adl bloglarda yaynlanmaktadr.