II. MERUTYET'TE YAYINLANAN BEKTLKLE LGL BR DERG; "MUHBBN" Nilgn YOLCU "Edebiyat retmeni - Aratrmac" Bilindii gibi II.

Merutiyet Dnemi'nden sonra Osmanl Devleti pe pee gelen i kargaalar ve byk savalarla yklmtr. Bu bunalml dnemin birok belgesi henz ortaya kmad gibi bir ksm da halen zel ktphane ve arivlerde bulunmaktadr. Ancak Mill Ktphane'de ve stanbul Devlet Kthanesi'nde de aratrmaclarn bulmasn bekleyen birok belgenin olduunu gryoruz. te bunlardan biri de Muhibban dergisidir. Her ne kadar kendilerine gazete diyorlarsa da gnlk veya haftalk kmadklar iin biz Muhibbn' dergi olarak deerlendireceiz. Muhibbn Osmanl Devleti'nin en bunalml dneminde km nemli bir dergidir. Yaptmz katalog taramalar srasnda bir takmnn Mill Ktphane'de bulunduu belirlenmi ancak, dergi Mill Ktphane'deki yerinde bulunamamtr. Bizim incelediimiz ciltler stanbul Beyazt Devlet Ktphanesi'nde bulunmaktadr. Ancak Mill Ktphane'de bulunan takmdan farkl olarak bu dergide derginin yayncs Ahmet Muhtar Bey'in 1936 ylnda Ltin harfleriyle torunlarna yazdrd iki mektup bulunmaktadr. Bu mektuplar da yakn tarihimizde gerek Trk basnnn gelimesine, gerekse Trk dnce hayatnn gelimesine nemli katklarda bulunacaktr. Muhibbn dergisinin ilk saylarnda balangta genellikle tarikatlarn tmn ele alan yaynlar yapm olsa da derginin kapak dzenine konulmu olan Bekti Gl (14 Temmuz 1334-27 Temmuz 1918) derginin Bekti tarikat arlkl olduunu gsterir.(resim var) --37-Bilim dnyas tarafndan yeterince tannmayan "Muhibbn" dergisinin sahibi ve mdr Hacbeyzade Ahmet Muhtar Bey'dir. Ahmet Muhtar Bey'in dergiye koyduu giri yazsndan anlalaca gibi kendisi Paris'te bulunduu sralarda Feryad isimli bir gazete karm, 2. Merutiyet'in ilanndan sonra ise stanbul'da Muhibbn dergisini yaynlamtr. Derginin amac "Bizde tekkeler tembel yatadr." anlayn ykmak; tekkeleri buralarda yaplan almalar inceleyerek, onlar topluma yeniden yararl hale getirmektir. Yazlarn nemli bir ksmnda bu sosyal ilev zerinde durulmaktadr. Bilindii gibi 1890l yllardan sonra btn dnya aydnlar arasnda olduu gibi Osmanl aydnlar arasnda da yaygn bir dnce olan pozitivizm akmnn btn etki ve gcne karlk byle bir derginin yaynlanm olmas ayrca dikkat eker. Dergi iki dnem hlinde kmtr. 1. Dnem; 23 Austos 1325 (5 Eyll 1909) tarihinde yayna balamtr. 4 Mart 1328(17 Mart 1912) tarihine kadar aralkl olarak kmtr. Aylk dergi dememize ramen yaynn dzenli olarak srdrememitir.

2. Dnem; 14 Temmuz 1334 (27 Temmuz 1918)'de balam, 1 Mays 1335 (14 Mays 1919) tarihine kadar yine aralklarla srmtr. Yaync, derginin son ksmnda torunu tarafndan dikte edilen bilgilere gre stanbul'un igali zerine Bursa'ya gitmi, burada sadece Bursa'nn ileri gelenlerine snrl sayda Muhibbn dergisinden datmtr (5-10 tane). Dergi yayn ilkeleri olarak da halkn anlayaca bir dille yayn yapmay benimsemi ve dergide yazsnn yaynlanmasn isteyecek yazarlara sade bir Trkeyle yazmalar gerei duyurulmutur. Derginin 3. saysnda belirtildiine gre (s.24) bu zellii ile hem Trkler hem de Hristiyan halk tarafndan okunmaktadr. Her ne kadar dergide baka imzalara rastlansa da yazlarn nemli ounluu Ahmet Muhtar Bey'e aittir. Deiik matbaalarda baslan derginin fiyat ilk sene 20 para olarak belirlenmi ancak bu fiyat sabit tutulamamtr. Yllk abonesi posta pulu ile bareber 5,5 kuru olarak belirlenmi, fakat 2. dnemde abone cretleri ilgin bir yntemle belirlenmitir. Aboneler 1. snf, 2. snf ve 3. snf olarak ayrlmlardr. 1. ve 2. snf abone creti 250 ve 120 kuru olup, bunlar derginin belirli zamanlarda dzenledikleri msamerelere katlma hakkna sahip olacaklardr. Fakat abone olacaklarn stanbul'da oturuyor olmalar ve tariki aliyye mensubu olmalar, hatta bunu dervilerinden alacaklar bir vesika ile ispat etmeleri istenmektedir. 3. snf abone creti 60 kuru olup sadece dzenli olarak gnderilen dergiye sahip olacaklardr. ilk sene Muhibbn siyas nitelikli bir dergi grnm sergiler. Her saynn ilk sayfasndaki "Mtk- hrriyet-i tama olan bi'l-cmle muhibbn- mertiyetin vsta-i ner-i efkr olarak her ay ba ner olunur." yazs bunu gsterir. Mertiyetin ilanndan sonra lkeye yaylan hrriyet havasndan etkilenmemesi imknsz olan dergi, bu saylarnda o devrin hem btn yayn organlar gibi Abdlhamit ve onun ynetimi aleyhine yazlar yaynlar, istibdat sert bir dille eletirir. Siyasete dair yazlar arlkldr. Bu dnemde gnlk haberlere ok az yer vermitir. Tarikatlara dair yazlar ise ilk sene az olsa da dzenli olarak her sayda bu konuda bilgiler veren makaleler yaynlar. Muhibbn genel olarak btn --38-tarikatlardan bahsederken zellikle kardelik, birliktelik, insaniyet gibi kavramlar zerinde durarak insanlar arasnda din, dil, rk ayrm gzetilmemesi yolunda telkinlerde bulunur. Dergi tasavvufun deiik kollar (rufilik, kadirlik, mevlevlik, bektlik...) hakknda genel bilgiler vermitir. lk saylarda Bektlik hakknda bamsz yazlar hemen hemen yok gibidir. lk senenin 8. ve 9. saylarnda da Hac Beta Veli'nin szlerine yer verilir. Derginin 7. saysnda Kprl Bekt dergh post-nini Hilmi Baba'nn kardei brahim Ethem'in Franszca'dan evirdii "Ankara'da Seyhat ve Dervi Kardeler" isimli gezi yazsnda Krehir'deki bir Bekt dergh tantlr. Bekt tekkelerinin yaplarn gstermesi asndan bu yaz dikkate deer. Yaznn sadece ilgili ksmn alyoruz. (nu. 7, s. 52):

"..... Vilyetten drt gn arabayla gidildikte Krehir'inde Hac Bekt nhiyesinde Hac Bekt derghna vasl olunur. Krehri plak dalar ile muhat olup haneleri ise dank bir hlde ina edilmi ve her hnenin alt katlarnda ahr gibi mahzeni hvi olup odalarnda pencerelerinde ise cam, ereve olmadndan ahli yamurlardan muhafaza iin hallar, seccadeler aarlar. Fakat Krehrinin manzaras Ankaraya nisbetle fevkalde gzeldir. Yolda hanlar mevcut olduundan yolcular o kadar zahmet ekmezler. Tekke Tekke, al talar zerine nia edilmi ve 1200 metre sath- bahirden yksek bir mevidedir. Tekkenin hric ve dhil manzaralar gayet dil-nin olup Anadolu'ya giden seyyhn buraya uramadan geemez. Gese de seyhatini pek bo icr etmi olur. Tekkenin Dhili Tekke kaplarndan ieri girildikte evvel bir byk havuz ve onun ortasnda harreti dfi gzel ve saf sular ile her dim akan bir emeye tesdf edilir ki ayn su , be mahallta ayrlarak idre olunur. Ve u havluyu mteaddin misfirhneler iht edip Asya ve Rusya mslmanlarndan gelecek dervilere tahsis edilmi ayn dakikada (300) den fazla zevvr bile istib edebilir. Daha ieri girildikte ikinci bir kapya tesadf olunur. Onu mteakip dier bir havlu, onun ortasnda mermerden mml bir arslan heykeli ve heykelin azndan akar bir eme dah mevct olup etrafndan on iki kymla serplar vardr. Daha ieri varldkta dervilere mahsus meskenler r'yet olunur ki balcalar: Ekmek evi, at evi, a evi vesaire olup a evinde her dim 200 kiilik yemek ihzr olunur ve 40 koyunu istib eden - Timurleng ordusundan vakf olunmu-bir kazan mevcuttur. Dervilere gelince: Derviler yaz ve k ayn tlimt ile hareket ederler. Mesel: emsten saat sonra hb istirhta dalarak seherden bir saat evvel hepsi ibdete hazr olur. Tekkeye her an misafirler gelip nezdlerinde dah arzular vechile ko, zhire vesaire getirip teslm ederler. Ve tekkeye civar olan kyler ahlisi fakir olduklarndan kurbanlar kesildii zaman hepsi gelip istifde ederler. Daha ierideki kapdan girildikte yksek talar zerine ina edilmi bunlarn bykleri olan (Hnkr Hac Bekta) trbesine vsl olunur. --39-Trbe kapy hv olup ikisi demir kanatl dieri levha hlinde gm ile mzeyyendir. Dier kubbeler altnda dahi (Bekta babalar) kabirleri vardr. Tekkenin etrafnda msr, buday tarlalar ve meyve aalar grlr ki dervilerin bir ksm bunlarla itigal eder. Fakat tekkenin vridt yalnz bu tarlalar olmayp civarnda dokuz aded karye mevct olup onlarn a'r derghn balca vridtndan ma'dddur. te mslmanlarn peygamberleri olan Hazret-i Muhammed'in veftndan sonra islamlar acnacak hlde yekdieriyle muharebe-

ler, kavgalar ederek mevcdiyetleri tehlikeye girmi. Artk islamlar arasna tefrika dmk herkes istifde-i ahsiyesini nazar- itibra alarak kln sallamaa balamtr ve o gibileri neticesi n-md olarak mahvoldular. Fakat tark-i insniyete sarlanlar ise peygamberin evldna, ashbna tabiat ederek ber-murd olurlar. Bunlar da o ksmndadr. Asl maksad devrilerin ayn tlimt ile hareketine , kardelerine, misafir-perverliklerine ve derghn manzara- dhiliyye ve hriciyyesine mtehayyir olarak gzlerini ayrdn anlatmaktadr. (brahim Ethem tarafndan Franszca'dan Tercme)" Dergide tasavvufi iirlere de rastlanr. stanbul'daki dergahlardan haberler veren Muhibbn 12 numaral nshasnda stanbul'daki ziyaretghlarn isimlerini ve mevkilerini bir liste hlinde verir. (nu.12, 23 Austos 1326, s. 100-101) Hzl kentleme dolaysyla stanbul'da meydana gelen deiim sonucu bu ziyaretghlarn yok olmas yznden dergideki bu bilgiler nemlidir dncesindeyiz. 20 Knun- Evvel 1326 (3 Ocak 1910) tarihinden sonra balayan ve 4 Mart 1328 (17 Mart 1912)'e kadar devam eden yayn dneminde de dergi herhangi bir siyasi ama gtmediini belirtiyor olsa da dnemin aydnlar arasnda yaygn grleri dile getirir . Bilindii gibi bu cokun bir Mertiyet sevgisidir. Dolaysyla sanki Muhibbn iki anlaml olarak kullanlmtr. bunlardan birincisi "tarikate gnl vermi insanlar" yani "derviler" ikincisi ise "mertiyete gnl vermi insanlar"dr. Dergi tarikat sz yerine sosyolojik bir deyim olan "cemiyet"i kullanmay yelemekte ve tarikatlardan "sf cemiyetler" olarak sz etmektedir. Bu yazlar tekkeler ve derviler hakknda aydnlatc bilgiler vermesi bakmndan nemlidir. Mubibn'a gre tekkelerin yalnzca bir ibdethane olarak deerlendirilmeleri yanltr. nk aslnda tekkeler bir okul grevi de grmektedirler; bu okullarda zellikle her trl sanat ve edebiyat trleri ile ilim retilmektedir. Tekkeler, fakirler ve kimsesizler iin de bir koruyucu olmutur. Yine bu yazlarda sf cemiyetlerin ynetmeliklerinden (erknndan) bahsedilir. Muhibbn dergisindeki en nemli noktalardan biri de Osmanl Devletinin ynetimtekke ilikileriyle ilgili bir olay zerinde geni geni duruluyor olmasdr: Dergide yaynlanan bilgiden anlaldna gre Osmanl devleti Bekt tarikat da dahil olmak zere birok tarikata zel gnleri iin yemek, et ve tatl yapma konusunda mal yardmda bulunmaktadr. Dnemin pozitivist etkileri nedeniyle tarikatlara yaplan bu yardmlarn Mertiyet meclisi tarafndan kesilmek istenmesi iddetle eletirilmektedir. Bizim konumuzu ilgilendiren ise Bekt derghlarna yaplan are yardmlardr. Bu da Osmanl devletinde Bekt tarikatlarna devletin byk dalgalanmalar ve atmalara ramen mal yardmda bulunmas bakmndan dikkat ekicidir. Yaptmz aratrma --40-lar sonucu Muhibbn dergisinde sz edilen Meclis-i Mebusan'daki tartmalar Osmanl Meclis-i Mebusan zabtlarnda bulduk. Dergi bu tartmay aynen yaynlarken nce konu hakknda bilgiler verir. Biz bu bilgilerle beraber Meclis-i Mebusan'daki bu tartmay aynen alyoruz (nu.7, s.149-150): "ehrimizde are paras kesilen 250-300 tekke mevcuttur. Bu tekkelerde en az yzer dervi bulunsa stanbul'da yalnz 30 bin kii eder. te bu kadar adam kendilerince pek mukaddes bildikleri bir tatldan mahrum edilmilerdir. Komitecilie aklmz ermez, ama mertiyette olduka bir kymeti olan bu adedi "adem-i memnunlar" tarikatna slk ettirmee hkmetin ved etmesine kar; hazine-i devletin de ettii istifde:

Senelik yalnz 58 lira nk bir tekkenin seneden seneye ald are paras yalnz 30 kurutan ibaret idi. 30 kurula 100 kiilik bir tatl piecei bir mesele ise de fenn-i tabahat kitaplarnda (yemek kitaplar) yeri olmadndan dervi olmayanlara kar ispat kolay bir ey deildir. Lkin 30 kuru paras olan baz derghta 200 kiilik are pier. 300 fukara tatllanr, devlet ve millete dua edilegelmi olduu bizce muhakkaktr. Dervi olmayanlar ister inansn ister inanmasn bu byledir. te ayda hazine-i devletin 4,5-5 lira istifadesine kar otuz bin kuunun mahsun olmasn ciz gren kuvvetin hkmet-i hzra olduuna itikad eden chil dervi mensup olduu derghnn bu defa da ekmei, eti kesilecei tabir bulunduundan phe etmezdi." (nu.7-s.149) Yukarda da grld gibi are daha ok Bekt derghlarnn geleneinde bulunan bir trendir. Bu yzden dergide tasavvufun btn kollar ele alnyor olsa da Bekt derghlarna zel bir yer ayrlmaktadr. Meclis-i Mebusan'daki tartma ise yledir : AHMET MAHR EFEND (Kastamonu) - Efendim, rfeka-y kiramn malum- lileridir ki geen sene Muvzazene-i Umumiye Kanunun 24 nc maddesinde Maliye Nezareti Btesinin 10 uncu Faslnn 5 inci maddesi hakknda tetkikat ve tahkikat icra eylemek zere Maliye Nezaretinde, Nazrn Riyaseti tahtnda bir komisyon teekkl edecek ve netice-i tetkikat ilk bte ile Meclise arz olunacak idi. Ber-mucib-i kanun teekkl eden komisyon, icray tetkikat ve tahkikatla bu maddede mezkr tekaya ve zevaya Taamiyye ve lahm ve saire tahsisatndan (483.362) kuruun kat'na karar vermi ve bir kt'a defter de ita eylemitir. Ahval-i iimaiyyemizin revabt- diniyye ile nasl merbut olduu malum-u lilerinizdir. Bu merbutiyyetin inhilalini icap edecek surette icra klnacak tetkikatn bir mikyas- sahihla bir esas metne istinat ettirilmesi lazm iken, icra edilen tetkikatta esasa ittihaz edilen mevadd- da size okuyaym. Bu mevad nasl bir esas- sahiha mstenit olmayp, belki hari olduunu anlayacaksnz. Evvela, deniliyor ki" mesdut (kapanm) veya gayri mevcut olduu tahakkuk eden tekaya (tekkeler) ve zevaya (zaviyeler) muhassasatnn, 1327 Sentnn, 1327 Senesi Btesinden tay ve ihracna ben de btn mevcudiyetimle bu birinci esasa muvafakat ediyorum. Bir dergh ki, bir zaviye ki hakikaten mesduttur, onun Taamiyyesi verilmelidir ve onun bedelat ayniyyesi verilmemelidir. Onun kurban paras da verilmemelidir; nk mesduttur (kapaldr). Ta ki o mesdut olan dergh veyahut zaviye ihya edilinceye veyahut ihya edilmesinde bir fayda yoksa, onun yerine bir bakas --41-ikame olununcaya kadar kezalik gayri mevcutlarn da tamamyla muhassasat kat'olunmal ve bir daha ismi defterlerimizde bulunmamaldr. kinci esasa gelelim : O da Hazinei Maliyye ve Evkafa verilen muhassasatn mecmu ehrsi (aylk) 3 bin kuruu tecavz eden Mevlevhaneler iin ehr 3 bin kuru olursa, yevm 100 kurula bir hayli fukarann infak ve it'am mmkn olabilmesine mebn bunlarn tahsisatnn 3 bin kuru olarak kabul ile, ona ibla iin Hazine-i Maliyyeden verilecek muhassesatn ona gre tayini maddesidir. 600 seneden beri teesss etmi olan u Mevlevhaneleri de bir ke-

re dnelim. Bunlarn yevm 100 kuru masraf ile idare olunaca nazr tasvibe alnarak mtebaki taamiyyesi, bedelalt ayniyye ve naktiyyeside kamilen kat olunuyor. Ben, Mevlevhanede husule gelen suistimalat ve mevzuu ile gayri mtenasip vukua gelen halattan tereddt edenlerden deilim. Fakat o kusur, Mevlevhanelerin deil, hakk nezareti haiz olan Evkaf Nezaretinindir. Bir camiin imamnn, yolu ile imamet edememesinden mezzinin vakt u zaman ile ezan okumamasndan o camiin kapanmas lazm gelmez. mama, Mezzine gzelce ifa-y vazife ve imamet ettirmelidir. imdi bir Mevlevhane ne suretle idare olunur, onu da syleyeyim. Her Mevlev dervi, her nerede bulunursa, bulunduu memleketin Mevlevhanesinde yaar, eyhten hamam paras alr, sabun paras alr, kahve parasn alr, amar, gusl paras, ya, mum paras da alr. Bununla beraber haftal da vardr, onu da alr. Bir Mevlevhanede, zaman olur ki, 10 kii, zaman olur ki 40 kii, zaman olur ki(0 kii bulunur. imdi, 100 kurula bir Mevlevhane idare olunur diyerek gerek Hazine-i Maliyyeden ve gerek Hazinei Evkaftan bunca senelerden beri verilmekte olan tahsisatn kesip de yalnz yevmiye 100 kuru verilsin demek nasl doru olur? HACI KASIM EFEND (Kayseri) - Burada yle Mevlevhane var m? AHMET MAHR EFEND (Devamla) - ona cevap verdim Hoca Efendi Hazretleri. HACI KASIM EFEND (KAYSER) - Mevlevhanelerin halini dnn. arabn keskini orada olur. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Cevap veririm Hoca Efendi. O hususta ben seninle beraberim. MEHMET VEHB EFEND (Konya) - kendilerine muhassas varidatlarn (zel gelirleri) da dnelim. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Evet, varidatlar da vardr. nc derecedeki madde Maliye ve Evkaf Hazinelerinden muhassasat olan alelumum tekaya ve zevayann vesairenin hal anna ve bulunduu semt ve mahalle gre tahsisatlarnn ehr 2000, 1500, 1750 ve 500 kuru olarak kabul ile Hazene-i Evkaftan muhassasatlar olanlara ilaveten Hazine-i Maliyyeden verilecek miktarn ona gre tayini bu madde mucibince tarada bulunan bilumum tekayadan imdiye kadar verilmekte olan muhassasat bazsndan 2000, bazndan 1500, bazsndan 2500, bazsndan 1000 kuru kat'olunarak umumiyetle 500 kurua indiriliyor. Mesela Abdlkadir-i Geylani Hazretlerinin bankahnda 500 kuru veriliyor, sonra Kastamonu'da Kastamonulu olduumdan dolay bildiim eyh aban- Vel Hazretlerinin Derghnn Taamiyyesi de 500 kurua tenzil ediliyor. Halbuki ben bundan hayret ettim. Elbette hsnniyetimden eminsizin. ("phesiz" sadala --42-r) Bu tekke benim nazar tetkikimden gemi olan derghtr. Halvet karmak, Halvetilerin esas- tarikatndandr. Senede hi olmazsa mteferrikan 500, 600 kii gelir, bunlar 10 ve daha ziyade gn halvet karrlar. Byle mddeti halvet 10 gn, 12 gnde kalmaz. Her mbarek gn, her mbarek ay, her mbarek zamanda galip halvet karmak esas- tarikatlarndandr. Bunlarn kamilen itam, o derghn eyhinin zerinedir. Byle bir dergh ayd 500 kurula nasl geinir? Bunun kahvecisi yok mu, dervi Mehmet'i yok mu, hizmetisi yok mu? Bunlarn topu o taammiyyeden verilir. Varidat olan derghlarmz da vardr.

AHMET PAA (Lazistan) - Bu tembellie meydan ayor; bu, baka bir ey deildir. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Ltfedin, bu tembellik deildir efendim. ZEYNELABDN EFEND (Konya) - Bilmediin eye sen her vakit karyorsun. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Ahmet Paa Hazretleri! slamiyet, iki esas zerine istinat etmitir; dinle. Onun biri tarikattr. O kubbeler de ite o tarikat ashabnn mahalleleridir. evet, Mevlevhanelerin suistimalatn sylyorlar, ben de syledim. Mevlevhanelerin maksad aslisiyle mtenasip olmayan ahvalde tereddt edenlerden deilim. Fakat dedim ki, bir caminin imamyla mezzininin us-i hali camiyi kapatmay icap etmez. Evkaf Nezareti tamamyla kontroln ifa etsin dedim. Bunu dnsenize... AHMET PAA (Lazistan) - Oraya zaten para akyor. Oraya gelenler para veriyor. Daha fazla eyler var. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Bilakis, herkes oraya yiyip, imeye, para almaya gelir. En ziyade dnlecek bir nokta var efendim. HAMD BEY (Preveze) - Sui istimal hepsinde olmaz. Bir ikisinde istisna kabilinden olabilir. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - En ziyade dnlecek bir nokta var. Tekaya ve zevaya, bu miletin asarlardan beri tedricen teess ile kesbi kuvvet ve metanet etmi eari diniyyesindendir. Byle taammlat diniyye ve eiri slamiyyeye ait mesailde na-behengam (dncesizce) kararlar ittihaz etmek byk honutsuzluklar husule getirir. Devri Hamidide yalnz tarikat ilmiyyeye salik olan Mslmann, Halidiyyeye mensup olan derviann adedi her yerde tadat olundu, 7 milyon Mslman olduu tezahr etti MEHMET KAML EFEND (Karahisar Sahip) - Fakat, onlar hazineden ka para alyorlard? AHMET MAHR EFEND (Devamla) - O cihet baka efendim. O zaman gya bunlar huruc alessultan maksadyla toplanyorlar phesi altnda bulunuyorlard. Bunlar gn bugn oalyorlar. Bunlarn tefriki lazmdr, datlmas icap eder diye bir jurnal verilmi, o suretle tetkikat icra klnm. Bugn zannederim tarikata mensup olmayan yzde 10, yzde 20 adam yoktur. Herkesin tarikata nispeti yoksa bile, muhabbeti vardr. Bizim iin u srada en ziyade nazr dikkate alnacak ey, honud-i umumiye kazanmaktr.0 SMAL PAA (Tokat) - Honudi, eriata tatbiki hareketle olur hoca efendi, honud-i umumi, tekkeleri slah ile olur. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Taammlat diniyyeye riayet etmek, ahalinin hissiyatna dokunmayp, bilakis her vesileyle onlara hrmet gstermekle olur. Mevkiimizi, mevkii siyasetimizi beynel ahali, vukua gelen honutsuzluklar etraf ve etrafmzda husule gelen ihtilal ve isyanlarmz nazar dikkate alalm da, Hkmeti

--43-slamiyyeyi en ziyade Vahdeti Osmaniyyeye istinadgh edecek u milletin hi olmazsa bir cemiyeti azimesinin honutsuzluunu kazanmak iin byle bir karar ittihaz etmesine cevaz vermeyelim. HACI KASIM EFEND (Kayseri) - Eer er-i erif ile amel olunursa, amel honut olur. Bizim eriatmz siyasetin kffesini amildir. AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Doru hoca efendi, doru, ben de onu syledim. HACI KASIM EFEND (Kayseri) Hristiyan vesair milel-i aharn cmlesini memnun eder, bizim eriatmzda kimseye tahkiamiz bir ey yoktur. (Alklar) AHMET MAHR EFEND (Devamla) - Netice olmak zere sylyorum. Bugn mesdud (kapatlm) olan tekayann Taammiyyesi kat olunmal. Fakat mevcut olanlarn byle bir mikyas sahiha mstenit olmayarak, gerek Evkaf Nezaretinden, gerek Makam Meihattan birka zat bir araya gelip, icray tetkikat ile her dergahn ihtiyac tamamiyle taayyn etmeksizin byle keyfemettefak 4 bin ksur lirann kesilivermesi doru deildir. HACI KASIM EFEND (Kayseri) - Ona kimse raz olmaz. NAL BEY (Maliye Nazr) - Efendim, Ahmet Mahir Efendi Hazretlerinin tensip ettikleri ekilde yaplmak zere bu 4 bin lirann iadesini teklif ediyorum. ("Teekkr ederiz" sadalar) Muhibbn'n bizim alma alanmzla ilgili pek ok dikkati eken yan vardr. Bunlardan biri, Arnavutluk'taki Bektlerdir. Muhibbn, Arnavutluk'ta bir meselesi olduunu, devletin bunu grmesi ve kabul etmesi gerektiini syler. Hkmetin Bektliyor. (nu.7 ve 8, s. 161) Dergi ikinci senesinde drdnc saydan itibaren tekkelerde, muhabbet esnasnda alnan ve sylenen nefeslerin en eskilerini notalaryla yaynlamaya balar ve bu son sayya kadar devamyla yaynlamaya balar ve bu son sayya kadar devam eder. Bu tartmadan gnmze kadar gelen nemli bilgilerden biri de tekkelerin sistem olarak Osmanl Sosyal Yardmlama Kurumlar olarak kabul edilmesi ve yoksullara yaplan yiyecek yardmn sosyal dengenin olumasndaki yerini gstermesi bakmndan nemlidir. Devletin btn tarikatlara bu konuda yardm yapt anlalmaktadr. kinci nemli nokta ise mevlevi tarikat ile ilgili tartmadr. Buradan da tartmalarn hemen tamam baz mevlevi tekkelerinin bozulduu kabul ettii grlmektedir. Burada tekkeler ve zaviyeler deyimi btn tarikatlar iine almaktadr. Bektai tarikatlar da dergimizdeki Osmanl Ariv Belgelerinden de anlalaca gibi resmi makamlar tarafndan tannn ve desteklenen kurumlardr. Dolaysyla yaplan devlet yardmlarndan ve vergi muafiyetinden yararlanmaktadrlar.

Grld gibi Muhibbn Bektlik hakknda birok aydnlatc bilgiler ieren bir dergidir. Dergi bilim adamlarmzn dikkatlerinden kamamas iin btn saylar tek tek gzden geirilerek tantlmtr. Aratrmaclarmz iin yararl olaca dncesindeyiz. --44