OSMANLI VE CUMHURYETN KURULUUNDA BEKTALER

VE GNMZDE BEKTALK
Dr. Abdlkadir SEZGN 1990'l yllarn bandan itibaren sivil toplum rgtleri iinde etkin bir biimde grlmeye balayan ve daha ok "Alevi" adn kullanan dernek ve vakflarla, medya, baz ekonomi evreleri ve tabi siyasetiler birbirleriyle elikili bilgiler vererek Aleviler / Bektailer hakknda zihinleri kartrdlar. zlerek belirtmem lazm ki, genel olarak din ve zel olarak da dinimiz olan slm dini hakknda yeterli bilgi sahibi olmayan millet ounluu verilen bu elikili beyanlar, yaplan aklamalar, ak oturum ve her trden tartmal toplantlar sebebiyle bu anlatlanlarn hangisinin doru olduunu seemez duruma gelmitir. Anadolu'da Seluklu ve Osmanl devleti ile birlikte bin yla yaklaan devlet geleneimize ve bu kadarlk gemiimize hi bakmadan, sanki yepyeni bir problemle karlamz gibi davranmamz izah g saylabilir. Ancak, Hac Bekta Veli'nin " ilimden gidilmeyen yolun sonu karanlktr" zdeyiini bilenler Alevilik / Bektailik konusunun nevzuhur bir mesele olmadnn farkndadrlar. Konuya ilikin bir tek tarih,din veya tasavvuf kitab okumam ve konuya daha ok ideolojik ve/veya siyasi bakan kiilerin bu konuda doru bir tanm ortaya koymasn beklemek doru da olamaz. Ve yle oldu, Bu sebeple bu kadar bilgi eksiine duyunun tezler de dorusu yanllklarla dolu olmalyd , bu da beklendii gibi oldu. Zihinleri bulandrmaktan baka are de yok, u benim dediimi doru kabul edin de i bitsin demeliydiler. imdi sylenenler budur. Dorusunu sylemek gerekirse hala doruyu bulma umudumuz var. lme henz adm atlmad iin ansmz kaybetmi saylmayz. te bu araylar iinde biz de, tarihi, dini, tasavvufi ve sosyolojik gemii ve temelleri olan Alevilikle / Bektailikle ilgili olarak baz konulara temas etmek istedik. Ne yazktr ki, Alevilii/Bektailii bir etnik yap (rk) olarak grenler Alevi olmayanlar bu ile ilgilenmesin derken, Trk ve Mslman olmayan batl ve Hristiyan olanlarla Yahudi ilim adamlar iin bir itirazda bulunmadklar gibi, onlar kaynak olarak da kullanmaktadrlar. unu balangta belirtmemiz lazmdr ki, Alevilik/Bektailik bir rk hareket veya anlay olmad gibi, rkl kabul de etmez. Pir Hac Bekta retisinde 72 milleti ayn gzle grmek vardr. Bu anlay bir bakma Mevlana Celaleddin'in "Ne olursan ol gel" diye balayan mesajnda olduu gibi, evrensel bir ardr. Bu ar Yunus Emre'de "Yaratlm ho gr Yaratandan tr" deyii ile ideal anlatmn bulur.

Bu anlatmda bir "Yaratan" ve bir de "yaratlan" vardr. Yaratan Yce Tanr, yaratlan da biz kullarz. Yani, bu anlatmda bir tek olan Allah'a iman bulunmaktadr. Onun iin de nasl olsa, hepimizi yaratan Tanr tektir ve hepimiz O'na inanmaktayz, u halde ona olan sevgimiz, O'nun yarattklarna da olmaldr, fikrini aklar. Bunu diyen Yunus'un "iyi bir mmin" olduu ve bu imann "Canm kurban olsun senin yoluna Ad gzel kendi gzel Muhammed" diyerek Muhammed Mustafa'ya imanla tamamladn btn dnya bilmektedir. Adna ister Alevilik, ister Bektailik denilsin, isterse bu iki kelime birlikte sylenmi olsun anlatlmak istenilenler hep ayn eydir. Bu bizim kendi milletimize has, bizim atalarmzn kurup gelitirdii ve evrensel boyutlar kazandrp btn insanla hediye ettii bir anlay, bir hayat tarz iken bunu, satranta ileri srlen at, piyon veya vezirin geri ekilmesi gibi geri ekmeye kalkmann ne tutarl taraf vardr, ne de buna gcmz yeter. Dorusu, imdi birilerinin evrensel mesaj mahalli hale getirme gayretleri ierisinde olduu ayan beyan fark edilmektedir. Pir-i Trkistan Ahmet Yesevi'yi yetitiren Yusuf Hemedani ve Aslan Baba'dan Budapete'deki Gl Baba'ya kadar uzanan corafyamzda Bektailik pek ok milleti etkilemi, pek ok milletin gnlnde taht kurmutur. Bu sebeple, imdi yaplmak istenilenler sadece Bektailie hakszlk deil, ayrca yeni, dar ve bir takm ksr gr ve dncelerle elde edilmek istenilen siyasi ve/ veya ideolojik menfaatler de kabul edilebilir deildir. Dnyann neresinde olursa olsun, gnee bakanlar, gnein kendileri iin doduunu sanrlar. Halbuki gne, sadece kendisine bakanlar iin deil, her ey ve herkes iin domaktadr. Alevilik veya Bektailii kendi anlay, inan ve ideolojisi iin bir model olarak grenler, yahut bunu kendi maksad iin kullanabileceklerini zannedenler aldandklarn ok gemeden grrler. Bunlar da, Avrupa'nn ortaa karanlnda yaamadmz, bilgi an idrak ettiimizi fark edeceklerdir. Klen dnyamzda evlerimize kadar giren bilgisayarlarn internet denilen dnyaya ak bilgi kaps ile hemen herkesin tan olduunu kabul etmemiz lazmdr. Tek tek harfleri yazarak kaydetme yerine optik okuyucularla belgeler, arivler ve kitaplar bu bilgi ak iinde yer aldka, bulank suda balk avlamak, yahut cahillikten istifade ile halk kandracaklarn sananlar meydanda kalmaya mahkum olacaklardr.

OSMANLININ KURULUUNDA BEKTALK VE BEKTALER

Tarih-i Ltfi(1) bu konuda unlar kaydetmektedir:

"Saltanat- Seniyye-i Osmaniye'de en evvel tertip olunan Yenieri askeri olup, sultan Orhan zamannda tahrir ve tertibine ru ve o esnada, o vakit eizze-i kiramndan Es Seyyid Muhammed el Hac Bekta -Kuddise srruhu- Hazretlerine meradan bazlarnn irsaliyle tanzim olunacak asker iin dualar talep olunmu,aziz-i marn ileyh, varan memurlar hsn kabulle telebbs ettikleri, ridalarndan zvara aba pareler ita eylediler." Yani Osmanl devletinde ilk kurulan tekilatlardan biri Yenieri askeri tekilat olup,Sultan Orhan zamannda, ululardan Seyyid(2) Muhammed Hac Bekta Veli Hazretlerine devlet ileri gelenlerinden bazlar gnderilmek suretiyle, kurulmakta olan ordu iin dualar talep edilmitir. Hac Bekta veli Hazretleri de, gelenleri ho bir tarzda kabul ederek, ziyaretilere kendi giydii elbisesinden aba paralar (elbiseler) vermitir. Daha ak bir deyile daha kurulu aamasnda Yenieri Oca bir Bektai Oca olarak kurulmutur. Bu konuda btn dnya hem fikirdir. Bu sebepledir ki, Hac Bekta Veli'nin sfatlar arasnda "Gaziler Serdar" ve "Alp Erenlerin Seremesi" de bulunmaktadr. Bektailik, Osmanl'nn resmi ideolojisi olarak Yenieri Ocann imha edildii ve adna "vak'a-i hayriye" denilen 1826 ylna kadar da devam etmitir. En azndan balangcndan kapand tarih olan 1826 ylna kadar Bektailerin Osmanl devlet dzeni iindeki uyumlu ve resmi ideoloji dorultusundaki almalar anlatan gnmzde kaleme alnm bir tek almaya ahit olmaymz ayp olarak bize yetmelidir. zellikle de Alevilik / Bektailik almalar iin kurulduu iddiasn tayan vakf ve dernekler iin bundan daha byk ayp olamaz. Bir de bu konularda yaplm yksek lisans ve doktora tezleri vardr ki, bunlara bakarsanz Aleviler balangcndan itibaren Osmanl devlet idaresi ile ters dmler ve bu sebeple de yzlerce yl zulm grmlerdir. Bunlara gre Snni (Ortodoks) slm benimsemi Osmanl ile gayri Snni (heterodoksi)yi benimsemi Aleviler hep zt kutuplar oluturmulardr. Bu atmal ortam Cumhuriyete kadar gelmitir. Bu fikirleri Alevilik / Bektailik olarak kabul edenlerin bir taraftan tasavvuftan, Vahdet-i Vcut ve Vahdet-i Mevcut'tan bahsetmeleri, Bektailie ait bir takm ayin ve zikir usullerini ada, hatta laik toplumsal kurumlar gibi gstermeleri ise, anlalabilir gibi grnmemektedir. (3)

HACI BEKTA VELAYETNAMES'NDE OSMAN VE ORHAN BEY

Alevi / Bektailerce makbul saylan ve Hazreti Pir'in menkbe ve kerametlerinin anlatld Velyetname-i Hnkar Hac Bekta Veli El Horasani(4)de, Bektailerin Osmanl Devletinin kuruluunda birinci derece etkili olduklarn, hatta Erturul Beyin lmnden sonra Osman Beyin Kay airetine Bey olmasn Hac Bekta Veli'nin saladn gsteren bir blm bulunmaktadr. Bu anlay

Bektailerin, en azndan 1826 ylna kadar, bu devlet bizim kurduumuz devlet diye sahip kmalarnn tarihi, siyasi, dini ve psikolojik temelini oluturmaktadr. Mstakil bir bab (blm) halindeki menkbe yle: "Rivayet olunur ki, Kay Beyi Erturul Hakka yryp, rahmet-i Rahman'a kavutuktan sonra, airetin beyliine Erturul Beyin byk olu Gndz Bey gemi. Osman yaz m yaz, deli mi deli, ele avuca smaz bir yiit, bir delikanldr. Sergerdelerini toplayarak zaman zaman Bizans zerine aknlar yapmaktadr. Devletin zayfln hisseden Seluklu Sultan da Bizans ile hudut gvenlii anlamalar yapmtr. Bu anlamaya gre her iki taraf da birbirlerinin snrlarnn deimezliini kabul ile, iyi komuluk ilikileri iinde yaayacaklardr. Osman bu anlamalara riayet etmez. Bizansllar bunun zerine Seluklu Hkmdarna bir mektup yazp gndererek, Osman Bey denilen bu delikanlnn yaptklarn anlatp ikayet eder ve eer bunu durdurmazsanz, size kar daha nce yaptmz anlamalardan vazgeerek ve biz de sizin topraklarnza saldracaz, diyerek bu delikanlnn cezalandrlmasn ister. Elilerin bunu Seluklu Sarayna, Konya'ya getirmesinden sonra, Seluklu Sultan bir mfreze gndererek , bu sz dinlemez, ele avuca smaz Osman namndaki kimseyi Konya'ya getirip cezalandrmak ister. St'e gelen mfreze Osman Beyin elini, kolunu balayp Konya'ya getirir. Konya'da Osman Beyi gren kumandanlarla vezirler, bu yiide hayran olurlar. Byle bir yiidin cezalandrlamayaca kanaatna varrlar ve bu fikirlerini Sultana arz ederler. Seluklu Sultan bunun zerine: Madem yle dersiniz, o zaman bu Osman Sulucakarahyk'e gtrnz, Hazreti Pir ne derse onu yapalm, diye ferman buyurur. Eli kolu bal olarak huzuruna getirilen Osman' grr grmez Hazreti Pir heyecanlanr ve derhal zlp serbest braklmasn ister. Kendisine izzet ve ikramda bulunur. O'nu getiren askerlere dnp: Ben burada yllardr Osman' beklerdim, deyip saklad bir sandktan bir ta kartp Osman'a giydirir ve : Biz O'na hnkarlk verdik, Seluklu Sultanna selam idnz, o da Beylk versn! der. Bunun zerine Aabey Gndz, Kay Boyu Beyliinden alnp, Beylik grevi Osman'a verilir. Osman, Hnkar Hac Bekta Veli buyruu ile Kay boyuna Bey olur. Ayrca Sultan Orhan'n Yenieri tekilatn kurduunda, Hacbekta'a getirilen askerlerle ilgili menkbeler zikredilir. Yzlerce yl Bektai tekke ve dergahlarnda okunan bu menkbeler ve onlarn meydana getirdii atmosfer; sosyo-psikolojik muhit nasl inkar edilebilir?

1362-63 ylnda kartlan bir kanunname ile esirlerden alnan ve adna "Pencik" denilen "Humus" vergisinin (5) Gaziler Serdar Hac Bekta Veli'ye dendii, daha sonra, bu vergilerin Murat Hdavendigar zamannda Seyit Ali Sultan, Kara Rstem ve andarl Kara Halil Paa'nn da imza koyduu bir anlama ile orduya brakld(6) anlalmaktadr. Ayrca tekkenin sahip olduu vakf gelirleri yannda, baka gelirlerinin de mevcut olduu bilinmektedir.(7) 1826 ylnda tekkenin kapatlmas zerine bu gelirlerin kesildii,, 1862 yl banda yeniden almasna izin verildikten sonra, bu gelirlerin bir ksmnn yeniden baland biliniyor. Hala ksmen devam eden ve adna "Hakkullah" denilen parann amanlarda da rnei grlen din adam tarafndan toplanlan paralardan olmayp, yasak dneminde, tarikat faaliyetlerini idame ettirebilmek iin cemaat ileri gelenlerinin koyduu zel bir tarikat vergisi niteliinde olduunu biliyoruz. Kald ki,Fransz Hasluk'un da kabul ve itiraf ettii gibi(8) Osmanl fetihlerinden sonra, fethedilen yere gelen ilk sivil kurum Bektai Tekkesidir. Ayrca, pek ok Bektai eyhi de Osmanl'nn askeri harekatna dervileri ile birlikte katlmlardr. Budapete'de metfun bulunan Gl Baba bu dervilerin en mehuru olmaldr. Sefer srasnda vefat eden ve bu sebeple ehit kabul edilen Gl Babann cenaze namazna Kanuni Sultan Sleyman bizzat katlm ve defin merasimi sonuna kadar da mezarlkta cemaatle birlikte bulunmutur. Bu husus Gl Babann Trbesi'ndeki kitabede de kaytldr. 1997 Ylnda Hakk'a yrm olan Dede- Baba Do. Dr. Bedri Noyan da: "Bektailik uzun yllar Osmanl Devleti himayesinde Tanr yolu olarak benimsenmi ve korunmutur"(9) derken, Osmanl dnemine ilikin son yllarda yazlp sylenenlerin hilafna bir hususa iaret etmi olmaktadr. Osmanl Dneminin son ve Cumhuriyet dneminin ilk Bektai elebisi Cemalettin Efendi'nin de toplad "Mcahidin Alay" adl bir gnll birlii ile Rus cephesinde savaa itirak ettiini biliyoruz.(10) Bektai Tekkelerinin 1862 tarihinde yeniden almasndan sonra 18 Sefer 1322 (1904) tarihinde elebi Cemaleddin Efendi'ye Hac Bekta Veli Vakf Mtevellilii verildiini de yine merhum Bedri Noyan Dede Baba'dan reniyoruz.(11) Gnmz "Alevici yazarlar"nn aksine Osmanl dneminde Bektailer devletle btnlemi durumda idiler. Sultan Osman, eyh Edebal'nn dervii ve damad olmas sebebiyle Yesevi Tarikat'na bal olduu gibi, Sultan Orhan, Sar Beyazt, Yavuz Sultan Selim ve nihayet Sultan Abdulaziz de Bektai Tarikatna ikrar vermi devlet bakanlar idi. Bugnk problemlerin de kaynan oluturan 1826 - 1862 yllar arasnda Bektailiin kapal ve Bektai'yim demek dahil, Bektailer lehine konumann su ve karalamann serbest olduu dnemdir. Bu konu bizim kitaplarmzda ve doktora almamzda ariv belgeleriyle ortaya konulmutur.(12) Bu konuyu teferruatyla ve "iyi ki yapld" uslbu ile anlatan "ss Zafer"(13) adl eser Trk ilim hayatna tarafmzdan kazandrlmtr. Unutmamak lzmdr ki, imparatorluk Trkiye'sinin sosyal hayatn gnmze kadar, iddetle tesir altna alan iki byk Trk tarikat

Mevlevilik ve Bektailiktir. Evliya elebi'nin yaad devirde stanbul'daki tekke says 557'dir ve bunlarn ounluunu Bektai ve peinden de Mevlevi tekkeleri olutururdu.(14) Gemii karalamann, imdiki zaman ve gelecei de karalama olduunu ne zaman kabul edeceiz? stelik gemi, yani tarih de bizim tarihimizdir; biz karalasak da aklasak da tarihiler gerei bilmektedir ve bu gerein kamu oyundan gizlenmesinin de kimseye yarar yoktur.

ATATRK HACIBEKTA'TA
Atatrk ve arkadalar 21 Kanunu Evvel 1335 (23 aralk 1919) Pazar gn Hacbekta ilesine gelmitir. Bu geliinde Hac Bekta evlatlarndan elebi Cemaleddin Efendi'nin konanda kaldn, ayrca Salih Niyaz Baba'y ziyaret ederek birlikte yemek yediklerini ve her iki Bektai bynn de Milli Mcadeleye destek sz verdiklerini biliyoruz.(15) Sz vermenin dnda Salih Niyaz Baba'nn Atatrk'e 1800 altn verdii (16) de bilinmektedir. elebilerin ise, verdikleri paray saymakszn Atatrk'e verdikleri rivayet olunduu gibi, elebi Cemalettin Efendi'nin :"Anadolu'da bulunan Ceddim Hac Bekta Veli Hazretlerine samimi muhabbeti bulunan bilcmle muhibban ve Hanedan taraf- halisanelerine" balkl bir genelge nerederek, Mustafa Kemal Paa'ya muhalefet edeceklerin Hac Bekta'la kat'iyen mnasebetlerinin olmayacan ilan ettii anlalmaktadr. elebi Cemaleddin Efendi daha sonra Krehir Mebusu olarak Meclise girmi yan edilmitir.(17) ve BMM Bakan Vekillii grevinde de bulunmutur. Alevilerin / Bektailerin Atatrk ve Cumhuriyete sahip kmalarnn en nemli sebebi ve dayana olarak gsterilen Milli Mcadele gnlerinde Atatrk'n Hacbekta' ziyareti ve elebi Cemaleddin Efendinin Meclis Bakan Vekillii yapmasdr. Hangi sebeple olursa olsun Alevilerin / Bektailerin Cumhuriyet'e sahip ktklarnda kimsenin tereddd bulunmamaktadr. Tpk Osmanlnn kurulu ve ykselme dnemlerinde olduu gibi, canla bala Cumhuriyet'in de kurulup gelimesinde ciddi katklar olan Aleviler/Bektailer, bu bakmdan kutlanmaya ve vlmeye deerdir. Bu da doaldr. nk bu devletlerin her ikisi de hem Trk devletidir, hem de kurucular arasnda Alevi/Bektai kltrne mensup insanlar bulunmaktadr. Birtakm yazarlar, Aleviliin / Bektailiin laiklik olduu iddiasnda bulunarak, bizim Osmanl ile ilgili olarak belirttiimiz hususlara itiraz etmekte ve Cumhuriyetle Osmanl'nn bir birinin devam deil muhalifi veya muarz zannettiklerinden, Cumhuriyeti destekleyenlerin Osmanly destekleyemeyecekleri iddiasnda bulunmaktadrlar. Bu iddialar tutarszdr. Osmanl Seluklu ve Akkoyunlu mirasna sahip kt gibi, Cumhuriyet'te Osmanldan pek ok eyi devralmtr. Aslnda Nihal Atsz'n dedii gibi, bu devletler, ayr ayr devletler deildir. Trk devletinde gerekleen "Hanedan" veya ynetim deiikliidir(18). Yoksa devlet ayn devlettir. Nitekim 1 Kasm 1922 de Saltanatn ilan edildii haberi stanbul'a gelir gelmez, Sadrazam'n kendisine grev vermi olan Padiaha karak, Ankara'da Saltanatn ilan edildiinden bahisle, bir devlette iki "Sadrazam" (Babakan) olamayacan beyanla grevi 4 kasm 1922' de iade ettiini herkes bilmektedir.(19) Btn bunlar yok sayarak veya bunlar bilmeden, bir yere varmamz mmkn deildir. Ayrca, birini sevmenin dierine svmeyi gerektirdii gibi yanl bir anlayn bizi, karanla gtrecei ise aktr. Atatrk'n kurduu Cumhuriyet ne kadar bizim

devletimizse, Osmanl da o kadar bizim devletimizdir. Kara Kuvvetlerimizin iki bin kanc yln niin kutluyoruz? er'iye ve Evkaf Vekaleti'nin 3 Mart 1924 tarihinde kapatlmasndan tam bir buuk yl sonra 2 Eyll 1925 tarihinde 677 sayl kanunla tekkeler ve tarikatlar da kapatlm ve faaliyetleri yasaklanmtr. Tarikatlarn kapatlmasnn iki temel sebebinden birisi, eyh Sait isyan(20), dieri de tarikatlardaki tefessh ve sava sonrasnn skntlarn istismar eden tarikatlarn tavrdr. Yasaa ramen lkemizin her tarafn dolduran tarikatlardaki deformasyon sosyal hayatmz ciddi ekilde etkilemeye devam etmektedir. Alevilik / Bektailik konusunda yazp izen veya vakf ve dernekler kuranlarn bu yasa bildikleri iin, bunlar sivil toplum rgt veya demokratik kitle kuruluu biiminde tesis ederek bu yasa delme gayreti iine girmilerdir. Asl problem de buradadr ve konuya ilikin zmler arayanlarn, palyatif ve siyasi istismar amal almalar yerine, temel insan haklar ve hrriyetleri asndan yaklaarak zmler retmesi gerekir. nk, kendilerini rnek aldmz ve kendileriyle birleip entegre olmak istediimiz Avrupa'da bugn btn tarikatlar serbesttir. K endi kyafetleri ile gezerler ve baz byk tarikatlarn, milyarlar aan varlklar vardr.(21) ABD ve Japonya gibi lkelerde de durum ayndr.

GNMZDE BEKTALK VE BEKTALER

a. Terminoloji Problemi : Bektai Tarikat da dier tarikatlar gibi klasik bir tarikattr ve tamamen slm bir kimlie sahiptir. XII. Yzyldan XX. Yzyln bana kadar uygulamalar da bunun reddedilmez tandr. Fakat, bu konulardan habersiz veya, mensup olduu ideolojisi itibariyle kendisini Mslman saymayan bir takm kimseler, bu gerei inkar ederek kendi ideolojilerine uygun yeni iddialar ileri srmekte ve zihinleri bulandrmaktadr. mparatorluk dnemimizde, yurdun her tarafnda, her trl belgede sadece Bektai kelimesinin kullanld ve 1826 ylnda Bektailiin yasaklanmas sonrasnda kendilerini tantc bir kelime olarak Bektailer tarafndan Alevi kelimesinin kullanlmaya baland ve bu kelime etrafnda gnmzde bir takm speklasyonlar meydana getirildii bilinmektedir. Bugn btn slam dnyasnda kullanlan "Alevi" kelimesinin, hemen hemen her lkede farkl anlamlara geldii de bilinmektedir. Mesela, ran'da "ben Aleviyim" dendiinde, Hz. Ali soyuna mensup olduunuz anlalr ve Hz. Ali torunlarndan kimin soyundan olduunuz, sorulur.(22) Medine'de de durum ayndr. Eer Azerbaycan'da Alevi olduunuzu sylerseniz, size hayretle bakarlar ve Hz. Ali'yi Allah kabul ettiinizi zannederler. nk, orada Alevi sz "Ali Allahi" ler denilenleri ifade eder.(23) Bektailik ise, hi bir yanl anlamaya meydan vermeyen ak ve net bir deyimdir. Bu noktadan bakldnda, mesela Nahvan'da nce arrsnz, cadde ve meydan ismi olarak bile Bektai isimleri vardr. Sosyalist dnemde 15 yl kadar Eitim Bakanl yapm bir zat sebebiyle (24) Bektai ad cadde ve meydanlara verilmitir. Aile ismi olarak Bektai ad orda yaamaktadr. Ancak Bektailik hakknda fazla bilgi yoktur.(25) lkemizde Aleviler denilince bundan Bektailer kastedilmektedir. Nitekim Alevi kelimesi, Bektai kelimesi yasaklandktan sonra, onun yerine kullanlmaya balanmtr. Ancak zellikle de 1990 sonrasnda Alevi kelimesinin, Bektai, Halveti,

Kalenderi, Torlak, Nusayri, Ateist, Ateperest, gnee tapan gibi, bir biri ile yan yana dahi gelmeleri mmkn olmayan, dini, felsefi guruplarn hepsine amil olacak ekilde, karma bir deyim olarak kullanlmaya alld grlmektedir. Alevi kelimesinin hatta solcu, sosyalist, aznlk rks anlamlarnda bile kullanldna ahit olunmaktadr. Bu sebeple de kimin hangi Alevilikten veya nasl bir inantan bahsettii anlalamamaktadr. Aleviler iin Fuat Kprl ile kullanlmaya balayan ve gnmzde de daha ok Fransz tarih ekolne mensup olanlarca ifade edilen heteredoks deyiminden Snni olmayan anlam m, yoksa sapk, yoldan km anlam m kast edildii izaha muhta grnmektedir. Alevilerle/Bektailerle ilgili olarak kullanlan (eriat, tarikat, marifet, hakikat, zikir, niyaz, ayin,..gibi) tasavvuf terimleri yazarlara gre, tarihi ve klasik anlamlar dnda ve bazen da zt anlamlarda kullanlmaktadr. b. Siyasallama Problemi : Gnmzde hemen her ey gibi, bir din problemi olan Alevilik/Bektailik konusu, kendi alan iinde deerlendirilmesi gerekirken, siyasallam ve tamamen siyasi bir muhtevada ele alnmaktadr. Hatta o kadar ki, din kurumu olan Diyanet leri Bakanl, belki de konunun ar derecede siyasallam olmas sebebiyle Alevilik/Bektailik konusunu din problemi olarak alglamak bile istememektedir. Laik devlet yapmz iinde, dinin siyasete alet edilmesi yasaklanm olduu halde ve dini yle veya byle siyasete alet eden partilerin kapatld veya kapatlmas iin davalar ald gnmzde ortalkta, Aleviler parti kuruyor, Aleviler u partiyi destekliyor, Aleviler u partiye destek vermezler, Aleviler unu istiyor, bunu istemiyor gibi pek ok sylentiler dolat ve mevcut partilerden en sadakinden en soldakine kadar btn siyasi partilerin Alevilik zerine siyaset gelitirmekte olduklar halde grevi bu ileri takip olan "ilgili ve yetkili"ler harekete gememektedir. Nerede ise, hemen herkes Alevilii / Bektailii bir siyasi konu zannetmektedir. Rufa, Kadir veya Nak tarikatndan bahsedildiinde "dinci, eriat" imaj oluurken Alevilik/Bektailikten bahsedilince "adalk" kastedildii gibi bir durum ortaya kmaktadr . Halbuki tarikat olma bakmndan Alevliin/Bektailiin dier tarikatlarla bundan hi fark olmad bilinmektedir. Tarikatln yasakl sebebiyle - yukarda da temas edildii gibi- eskiden olmayan yeni bir takm messeseler de icat edilmektedir. Bu yeni icat eylerin banda "Cem Evi"nin geldiinde kuku yoktur. Devrim kanunlar kabul edilen kanunlardan birisi ile kapatlm tarikatlara, srf siyaset ve rey endiesi ile bteden para verilmesi ise, sadece bize ait garipliklerden olmaldr. yle zannediliyor ki, bir ka vakf veya dernee para verilince Aleviler/Bektailer iktidar partisine rey verecekler... Yahut bu paralarn Alevi/Bektai fakirlerine ulaacan zannedenler de var. Bu parann siyaset yapan bir ka vakf veya dernek yneticisine kaldn bilenler de bilmezlikten geliyor. Devletin temelini oluturan laikliin, devletin din, mezhep ve tarikatlar karsnda adil ve eit bir tutum taknmas gerektii ve dinle dorudan balantl olan bu unsurlarn siyaset dnda tutulmas lazm geldii henz anlalamam, gzkmektedir. Alevi - Snni, her ne olursa olsun, dinle ilgili her eyin siyaset d kalmas gerektiinin altn zellikle izmek istiyoruz. Laiklie herkesin rza gstermesi gerekir. Bizim partiye rey verenleri istisna edelim mant, patalojik bir mantk olmaldr. Alevilik/Bektailik konusu laiklik emsiyesi altna alnarak siyaset dna kartlmadan herhangi bir zme kavuturulamaz. Alevilik/Bektailik siyaset ve ticaret meta olmaktan kurtarlmaldr.

c. Zaman ve mekan Problemi : Alevilik / Bektailikten bahsedenlerin byk blm tarihe ait zaman dilimleri ile gnmz bir birine kartrmakta; bunlardan bir ksm da Trklerin Alevilii ran'dan aldmz zannetmektedirler. Ayrca, konu Trkiye ve ran olunca da iki lke arasndaki hududun Safevi ve Osmanl devletleri zamannda da ayn olduu zannedilerek mekan kartrlmaktadr . zellikle de Alevi / Bektailere yaplm olan zulm ve bask dnemi olan 1826 -1862 yllar yerine btn Osmanl tarihi byle zannedilirken, Hac Bekta Veli, eyh Edebal, Geyikli baba ve benzeri Horasan erenlerinin hizmetlerinden ve Yenierilerin Bektailiinden hi bahsedilmektedir.Osmanl tarihi boyunca Aleviler / Bektailer zulm grmlerse, kendileri Bektai olan ve istemedikleri Padiahlar "al aa" ediveren Yenieri askerleri bu zulme niye dur dememiler diye bir soru bile akla gelmemektedir. orum ili Osmanck ilesinden olan Baltac Mehmet Paa gibi yzlerce Osmanl Paasnn Alevi/Bektai olduunu bu gn biliyoruz. Bu adamlar, kendi zamanlarnda Bektailiklerini sakladlar m sanyoruz? Bugnk deerlendirme hatta topyekun meseleyi kavramadaki en nemli handikabmz zaman ve mekan konusunda zihnimizin netlie kavumamas gzkmektedir. Osmanl Tarihi konularnda doktora veya benzeri uzmanlk almas yapm olanlar iinde -ne hikmetse- Yavuz Sultan Selim dnemi alm adammz yoktur. Fakat, Osmanl paleografyas okuyamayan ve eski deyimi ile "Elif'i grnce mertek zanneden" nice yazar, Yavuz dnemi ile ilgili hkmler vermektedir. zellikle de Safevi eyhleri'nin merkezi olan Erdebil, Erdebil Tekkesi ve Safevi ideolojisinin ideologlar eyh Safiyddin, eyh Sadrettin,eyh brahim, eyh Cneyd, eyh Haydar ve nihayet ah smail silsilesi ve yaklak 250 yllk bir zaman ve bunlarn Trabzon'dan Konya'ya kadar uzanan servenlerini hatta neler yaptklarn(26) ve bunlarn etrafnda yer alan Trk oymak ve boylarn bilmeden sylenen eylerin yanl olabilecei aklmza bile gelmemektedir.(27) Zaman ve mekanla birlikte bu konularda bilgi eksii bulunanlar, tarihi, tarihi olaylar, bu olaylarn getii mekanlar bir birine kartrmakta ve sonuta iinden klmaz karklklara ahid olunmaktadr. Televizyonlarda baz Profesrlerce Snnilii 1517 'de Msr'n fethinden sonra, Yavuz'un Msr'dan, Snni din adamlarndan alarak lkemize getirdii iddias sz konusu, gln durumlara bir misal olarak zikredilebilir. Bu iddiaya gre, devlet ve millet olarak Snni olmayan Osmanl bu tarihten sonra Snnilii semitir. Halk zorla Snniletirmiiz.! Madem yle ise, Snni olmayan ran'la niin sava yaplmtr? d. Yeni Bir Din Yahut Ateizm Problemi : Dn komnizm varken btn hr dnya, komnizme kar mterek tedbirler alma ve insanl bu fesadn tehlikesinden korumaya alyordu. Sovyetlerin k ile birlikte komnizm de ortadan kayboldu gitti ve bu tehlike de ortadan kalkt. imdi, ayn hr dnya bu sefer eski Sovyetlerden yaylan din tanmazlk olarak tanmlanabilecek olan "ateizm" fesadna kar i birlii yapmaktadr. Bizim de yakndan takip ettiimiz bu faaliyetlere Vatikan dahil Hristiyanlar, Yahudiler ve Mslmanlar ikili veya l almalar yaparak katlmaktadrlar. Gerekten de ateizm insanlk iin aalayc, disiplin tanmaz ve kamu dzeni asndan da ciddi problemler ieren bir inkar sistemidir. Dinlerin iman sisteminin zddna, inanlmas gereken her eyi inkar esas alr. Bizde Abdullah Cevdet ve arkadalar tarafndan gndeme getirilmi ve 1938 de Atatrk'n lmnden sonra bir sre

eitimimizi de etkilemi olan bu ateizm denilen akm, Eski Yunanca Felsefesine dayanyor ve kelime anlam "Allahszlk ve inkar " anlamlarna geliyor.(28) Sovyetler Birlii devrinde her dereceli okulda ve her bilim dalnda ateizm bir ilim gibi okutulurdu ve baraj dersti. Bu dersi geemeyen snfta kalrd. te burada okutulan ders kitaplarna gre de ateizm: "ateizmin (inkar etmek) tetkik ettii mhim problemler, gerekliin insan uurunda tahrif edilmi in'ikas olan dinin sosyal tabiat, onun meydana gelmesi, inkiaf ve aradan kaldrlmasdr. lmi ateist nazariye yalnz dinin, onun sosyal tabiatnn ve itimai rolnn ilmi tahlili esasnda mmkndr. lmi ateizm dini itikatlarn meydana gelmesinin ve mevcutluunun sebeplerini aydnlatrarak, onun aradan kaldrlmas yollarn ve usullerini muayyenletirerek, dini tasavvurlarn ve anlaylarn btn kompleksinin: Allah'a iman,ruhun lmezliini, kyamet gnn, aln yazsn (kadere iman), ahiret mkafatn v.s.ni tehlilden geirir. lmi ateizm materyalist mevkiden dinin aslnn, esasnn olmadnn felsefi, tabii-ilmi, tarihi ve psikolojik isbatn yapar. "(29) Marksist- Leninci felsefeye dayanan ateizm, komnizmin zn ve inan ksmn olutururdu. Osmanl gibi bir devleti kurmu ve btn dnyaya medeniyet ve insanlk retmi bir toplumu bu ekilde insan haysiyetine ters bir anlaya ekme abalarn ho grmek, en azndan insanlk onuruna, milli medeniyet, kltr ve tarihimize saygszlktr. Ateistler kabul etse de etmese de Aleviler/Bektailer Trk'tr ve Mslman'dr. e. Ar Sol ve Blc rgtler :

Aleviler / Bektailer arasnda taban oluturmak isteyen ar sola mensup terr rgtleri ve etnik blc terr rgtleri, Alevilii ve Alevileri savunuyor grnerek kendi siyasi ve ideolojik anlaylarn Alevilik / Bektailik olarak sunmaya almakta, yurt iinde ve dnda bu maksatla yaynlar yapmaktadrlar.
Bu rgtler: 1.TKP/inin Sesi, 2.Devrimci Yol, 3.TDP Trkiye Devrim Partisi (TKP-B) 4.TKP/ML 5.MLKP-K (Marksist-Leninist Komnist Parti- Kurulu, 6.PKK, 7.TKKO 8.Krdistan Aleviler Birlii, gibi rgtlerdir. zellikle son aylarda Karadeniz blgesine sarkan bu ar sol terr rgtlerinin Alevi / Bektai vatandalar kendi yandalar gibi gsterme abasnda olduklar bilinmektedir. Alevi/Snn btn vatandalarn ve gvenlik glerinin dikkatli davranarak bu oyuna gelmemeleri lzmdr. f. Kiliselerin ve yabanclarn destekleri :

eitli kiliselerle, yurt dndaki baz belediye, mahalli senato ve niversite gibi kurulular, toplant, hafta, yldnm gibi bahaneler ve mahalli kltrn yaatlmas gibi klflarla blc ve bozguncu muhteval ve istismara ynelik almalara maddi destek salamaktadr. Trkiye ve Orta Douda Alevilik ve Batni Hareketler Enstits gibi bir takm enstit ve aratrma merkezleri de, bulunduklar lkelerin istihbarat tekilatlarnn izdii milli politikalar istikametinde faaliyetler yaparak bu blc ve bozguncu faaliyetleri kltrel adan desteklemektedirler. g. Muhafazakr Alevilik / Bektailik Sahipsiz: Yurt iinde ve yurt dnda muhafazakar Alevi/Bektai kesim sahipsiz ve ilgisiz durumdadr. Anasndan babasndan grd, bildii; ikrar verdii Bektailii yaamak isteyen, her iini Musahibinden ve Dede veya Baba'dan rendii gibi yapmak isteyen ve Alevi/Bektai gurubun ounluunu oluturan halk hem bilgi, hem para hem de organizasyon bakmndan zayf durumdadr. Dedeler, Babalar hem bilgi bakmndan yetersiz, hem de tarikat damgasn yiyecekler diye ekingendirler. Medya kendilerine ilgi gstermemektedir. Devletin maddi yardm rgtlere ulamaktadr. Kltrel bakmdan, bilgi destei bakmndan kendilerine yardmc olabilecek resmi veya gnll kurulular yoktur. Malatya'daki Hac Bekta Dernei ve cem Vakf'nn baz ubeleri gibi bir ka gnll kurulu yannda Hac Bekta elebisi ve bir ka Baba kendi gayretleri ile bir takm telkinlerle cemaat kendi izgisi iinde tutabilmenin gayretini gstermektedir. h. Kyn ehirleri gali Ve Bektailiin Kyllemesi : lkemiz sosyal yaps bakmndan da nemli bir problem olan bu konu zaman zaman "gece kondu" problemi eklinde incelemelere konu olmusa da, sosyal yap ve sosyal deime noktasndan yeteri kadar incelenmemi grnmektedir. Cemiyetimizde entelektel, aristokrat ve aydn kesim olarak da anlatlan kesimde din konusunda farkl alglamalarn olmas, din adamlarn dili ile bu kesimin dilinin bir birinden farkl olmas; tarihimizdeki en yksek seviyede akademik din bilgini seviyesine ulam olmamza ramen, slm'n iyi anlatlamamas gibi sebeplerin en nemlisinin kyl insanlarn din ve dnyaya baklarnda bir gelime ve deime yaamadan; bir dnya gr elde edemeden din adam snf iinde ciddi bir yekuna kavumas var gzkmektedir. 1938 - 1950 arasndaki din eitim ve retiminin olmay, 1950'lerde yeniden balayan din eitim ve retimine ehirlilerin ilgi gstermemesi yznden, dnyay kendi kyleri zanneden bir takm kyl ocuklar, ou bir takm dernek ve vakflarn yardm ve katklar ve (aman ha ban dik tutma, sen dersini ezberle, yere bak) gibi lzumsuz ve aalayc telkinleriyle yapm olan insanlar akademik almalar yaptlar, derslerinde ok baarl oldular, ama hayat ve dnyay renemediler. ehirlerin yerleik insanlar olan aristokratlarla aydnlarnn problemlerini anlayamadlar ve bunlara verdikleri cevaplar da bu kesim tarafndan yetersiz ve kaba bulundu. "Aydn din adam" aray bu sebeple hl devam ediyor. Arada bir kan ve mit veren insanlar da, hretin ve bu yeni evrenin basks ile "ne oldum delisi" dedikleri ekle dnyorlar. Kltrmzde pek ok bakmdan ky - ehir ayrm vardr. Bu ayrmn azaltlmas, kylerimizin de ehirlerdeki imkanlara kavumasdr. Normal sosyal gelime bu ekilde salanr. Osmanl mparatorluu Dnemi'nden, tarikatlarn kapand dneme kadar Hac Bekta Veli Tarikat'na bal olan ehirlilere Bektai, kyllere de Kzlba denirdi.(30) Bizim bu yazmzda (Alevi/Bektai) eklinde birlikte kullanmamz, bunlarn e anlaml olduunu belirtme ve anlatm kolayl dnlerek yaplmtr. Kyde tarikat toplants olan Cem

Ayini, saz veya kopuzla, an okuduu nefeslerle yaplrken, ehirdeki Bektai toplantlarnda saz veya kopuzun yannda kudm, tambur, alpala gibi aletler de kullanlr(31) ve Cem ayninin yapl maksadna uygun bestelenmi ayinler icra edilirdi. Bu besteler arasnda da en ok saba, segah,neva,uak,hicaz ve hseyni makamlar yer alrd. Osmanl dneminde olduu gibi, Cumhuriyetin kurulduu yllarda da, Muharrem aynn ilk on gn le ezanlar camilerde at havasn andran "Hseyni" makamnda okunurdu. Bu toplumun btn tarafndan paylalan Kerbela hznn hatrlatrd. Eski toplum yapmz "tarm toplumu" zellii gsterdiinden ky Bektailii bu yapya uygun bir tarzda dzenlenmiti. Tarm dzenimizde iin olmad mevsim olan k gnleri tarikat toplantlarnn yapld zamanlard. ehir hayatnda biraz daha farkl yap vard. ok az bulunan memur yannda esnaf ve zanaatkr yln her mevsiminde alrd. nsanlar iinde okur yazarlar ve sanatkrlarda bulunurdu. zellikle stanbul gibi, pek ok tarikatn olduu ve devlet bakanlarnn oturduu yerde protokole katlan, Padiah tahta karan, ta giydiren, kl kuatan trenlerde Mevlevilerle birlikte olan ehir Bektaileri, Bektailii entelektel bir boyuta tamlard. Toplum yapsndaki deiiklikler, kyden ehre g, sanayiin gelimesi, gece kondulama gibi sebeplerle kyllerle birlikte "kyden indim ehre, ardm birden bire" deyiinde zetlenen bir aknlk dnemi hala yaanmaya devam edilmektedir. Kyleri ehirletireceimize, bu yap ile ehirleri kyletirmi olduk. Kyl Alevi/Bektai Dedesi ehirde de evlerde toplantlar dzenleyerek, ky usul ayinler yapmaya devam etti. Baz yerlerde buna da imkan yoktu. hayat pek ok eye frsat vermiyor, ekmek paras insanlarn btn vaktini alyordu. Birden bire Alevilik gndemi igale balaynca, Alevi / Bektailerin yaadklar mahallelerde dernekler, vakflar kurulmaya balad ve ounluk kyl olduu ve bal olduu tarikat adamlar da kyl Dedeler olduu iin, ehir Bektailii yerine kyl Bektailii olan Kzlbalk ehirleri ve medyay doldurdu. ehirlerde aznla den ehir Kzlbalar diyebileceimiz Bektailer ve ehirlilerin tarikat adam olan Babalar nerede ise, tannmaz duruma dtler. Eskiden byk salonlarda, kalabalk cemaatlerle yaplan Bektai ayinleri yerine , yeni icat "Cem Evleri"nde, kk guruplarla, tpk kylerde yaplan ayinler icra edilmeye balad. Dedeler eskiden ezberledikleri ve kendilerinden de cahil olan kyllere hitap eden nasihat, tebli ve dualar otantik olarak tekrarlamann dnda, bu yeni duruma intibak salayamadlar. Alevilik konusunu anlatan gnmz yazarlar ayin srasndaki mzii gstererek Alevilik/Bektailikten ayr olduunu ileri srp, aralarnda ayrlk yoksa, Snnler niin namazda saz almyorlar gibi bir soru da soruyorlar. Tarikat ve tasavvuf hakknda bilgi sahibi olmayanlarn sormasn makul bulmakla birlikte, bunlar bildikleri halde soranlarn iyi niyetli olmadklar da anlalmaktadr. Tarikatlarda, tarikatn ibadeti olan zikir ve ayinlerde ritim saz kullanlmaktadr. Sadece "hafi" (sessiz ve gizli) zikri benimsemi olan Nakilikte ritim saz yoktur. Onun dnda kalan, Mevlevi, Kadiri, Rufai, Halvet,, Gleni,.. tarikatlar ve benzerlerinde farkl musiki aletleri ritim saz olarak kullanlr. Tarikat ibadetleri hi bir zaman , bizim lkemizde camilerde yaplmamtr. eriatn ibadeti olan namaz ise, btn tarikatlarda olduu gibi Alevilik/Bektailikte de vardr ve bunu inkar, sadece inkar eden kiinin ahsi gr olur.(32) Mevlevilerde ve Bektailerde, ayin balangcnda halka veya salonun durumuna gre, salonu evreleyecek ekilde oturan dervilerin bir birlerine ve posta niyaz etmelerini, namaz kelimesi ile anlatmak ve buna "halka namaz" gibi isim verme ii yeni icat bir yaktrmadr. Bu bir niyazdr. Alevilik / Bektailik Snnilikten farkldr, nk camiye isteyen herkes girebildii halde Cem'e herkes giremez, diyenler su ileyenlerin, gnahkarlarn bu ayine katlamayacaklarn belirterek bunun nemli bir fark

olduunu ifade etmektedirler. Dorusu btn tarikatlarda, tarikat ayinine sadece o tarikata daha nce usulne gre girmi olanlar katlr; bu genel kuraldr. Dier muhipler ve seyirciler sahnede okuyan sanatkra tempo tutarak katlmak kabilinden katlrlar ve zikri kendileri de sanki dervi gibi, eyhin tekrarlarna ve talimatlarna gre gnll olarak itirak ederler. Ancak Ayin-i Cem bir farkllk gsterir ve burada Baba veya Dede'nin "Hakim"lik grevi de vardr. Daha ok "Dar- Mansur"a ekilen Can'a iledii iddia edilen suu sorulur, gerekirse ahitler dinlenir ve Baba veya Dede kararn aklar ve infaz eder.(33) Bu gne kadar bu ayindeki Baba veya Dede "Hakim" gibi karar verip, Savc veya Polis mdr gibi infaz yapmasnda bu yetkileri kimden alr? Bu yetkilerin kayna nedir? diye hi kimse sormam veya dnmemi gzkmektedir. Gerekten bu yarg yetkisinin kayna laiklik midir, adalk mdr, demokrasi veya halk mdr? Yoksa ilahi midir? Dede veya Baba hakim (yarg) sfatyla srgn ve lm cezalar dahil, pek ok ceza verebilir ve cezasn ekmeden suluyu tekrar ayine alrsa, sulunun cezasn kendisi eker. Dier taraftan sadece bir gsteri haline dnen bu Cem trenleri, ticari bir faaliyete dnme eilimi gstermesi bir yana, tandk, tanmadk herkesin katld toplantlar ekliyle zaten zelliini kaybetmi grnmektedir. ehirler kyden farkl olduu iin, kimse, dierinin ne yaptn bilememekte ve takip edememektedir. Baba veya Dede birini "dkn" ilan etse bile, dkne uygulanan toplumla ilikilerini kesme meyyidesi nasl uygulanabilir? Kald ki, bugn liderlik yapan pek ok insann Alevilik/Bektailik llerine gre dkn olduunu herkes bilmektedir. krar vermemi liderler ise, ayr bir problemdir. Biz bu yazmzla, din, tasavvuf ve tarikat hakknda bilgi eksiklii olanlarn yaptklar yanllklara iaret etmek istedik. Baka niyetimiz de yoktur. Dier taraftan tarm toplumu iin dzenlenmi tarikat kurallarnn kr krne savunulmas ve taklidi yerine, artk ehirli toplum iin dzenlenmesi gereine de iaret etmi olduk. Yasak devam ederken bu reform saylabilecek dzenlemeleri yapmak mmkn deildir. Tarikatlar yasaklayan 677 sayl kanun daha nce bir ka deiiklie maruz kalmtr. Bu mesele din, tarih, hukuk, sosyoloji, sosyal psikoloji, strateji ve gvenlik uzmanlar bata olmak zere ilim ve devlet adamlarnca mzakere edilerek, tarikatlar yeniden almaldr. Bize gre, balam olan sosyal zlmeyi nlemenin en doru yolu budur. Merhum Atatrk'n kurduu ve herkesin melcei olan laik, demokratik hukuk devletinde herkesin akln bana almas ve ocuklarn "benim horozum senin horozunu dver" mantndan kurtulmas lazmdr. SONU : 1.Alevilik / Bektailik tamamen bize has, bizim kurup gelitirdiimiz ve btn corafyamzda hala varl bilinen slami bir tarikattr. Tarikatlarla ilgili hukuki, dini, sosyolojik meruiyet taban oluturulmaldr. 2.Tarikatlar da laiklik emsiyesi altna alnarak, siyaset yasa alanna ekilmelidir. 3.Dier tarikatlar gibi, baz deformasyon izleri Alevilik / Bektailikte de vardr. Bunlar baka din veya mezheplere benzetmek yerine, tarihi iinde "zne" dnerek yanllklarn dzeltmek lazmdr. Bunun iin:

a. Devlet Arivleri iinde yer alan Bektailikle ilgili belgeler devletimiz tarafndan asllar, okunular ve bugnk Trkeleriyle birlikte yaynlanmaldr. b. Vakflar Genel Mdrlnde bulunan Bektai vakflarna ait vakfiyeler de ayn ekilde neredilmelidir. c. Konu tarihi ve sosyolojik boyutu ile bile bir din problemi olduundan, Diyanet leri Bakanl ve lahiyat Faklteleri bunu bir din problemi olarak kabul ederek, ivedilikle ele almaldr. d. Kltr Bakanl "Ceride-i Sufiye" dahil olmak zere, Bektai Baba ve dedeleri tarafndan yazlm Osmanl paleografyas ile yazlm eserleri sratle yeni harflerimizle neretmelidir. 4.Btn bunlar yaplrken Pir Hac Bekta Veli'nin; "ilimden gidilmeyen yolun sonu karanlktr" gr ilke olarak benimsenmeli ve bu konularda tarafsz ilmi almalarn, akademik bir disiplin ve kontrolde tutulmas gerektiinden G.. Trk Kltr ve Hac Bekta Veli Aratrma Merkezi para ve personel bakmndan desteklenmelidir.

KAYNAKLAR
1 Ahmet Ltfi, Tarih-i Ltfi, 1290 stanbul'dan naklen Alevilik Deyince, s.52, 1996 stanbul adl kitabmza baklabilir.. 2 Seyyid; Peygamber soyuna mensup olanlardan Hz.Hseyin evlatlarna verilen isimdir. Hz. Hasan ocuklarna ise,erif denilir. Osmanl Dneminde Seyyid ve eriflerin ecerelerini tutan adna "Nakibl eraf" denilen memurlar vard. Bunalara ait defterler er'iye sicilleri arivlerinde muhafaza edilmektedir. 3 Bu tarih ve ilmi gereklerden habersiz ilmi(!) tezlere rnek olmak zere A. Yalnkaya'nn, "Alevilikte Toplumsal Kurumlar ve ktidar, Ankara-1996" adl almas zikredilebilir. Juri yeleri iinde Osmanl tarihilerinin olmay ve olaylara ideolojik bak alkanlndan vazgemedeki isteksizlik sznn ettiimiz yanllklarn yaplanmasna ve akademik hayatmzn byk lde prestij kaybna neden olmaktadr. Bu yanllarn bir sre daha devam edecei kanaatndayz. 4 Velyetname-i Hnkr Hac Bekta Veli El Horasani, tarihsiz el yazmas, istinsah tarihi 1219, Diyanet leri Bakanl Ktphanesi No:714 5 Pencik, Pencik Kanunu ve benzer deyimler iin bkz: M. Zeki Pakaln, Osmanl Tarih Deyimleri ve Terimleri Szl, stanbul,1971, C.II, s.766-769 6 Ali Smer,Hac Bekta Veli,s.13, Ankara-19907 Vakf gelirlerine rnek olmak zere Sultan II. Abdulhamid Han'n 1 Rabilevvel 1322 tarihli ferman incelenebilir. Ferman iin bkz: Bedri Noyan, Trk Milli Kltrnde ve Kurtulu Savanda Bektailer, s.52-53 Belge no:2, Ankara- 1990 8 F.W.Hasluk,Bektailik Tetkikleri,Terc. Ragp Hulusi, 1928- stanbul 9 Bedri Noyan, Do.Dr. Trk Milli Kltrnde ve Kurtulu Savanda Bektailer,s.22, Ankara- 1990

10 Noyan, a.g.e, 28 (A. Celalettin Ulusoy, Hnkar Hac Bekta- Veli ve Alevi Bektai Yolu, Hacbekta1986'dan naklen) 11 Noyan, a.g.e, 27, 12 Abdlkadir Sezgin, Trkiye'de Alevilik-Bektailik zerine Sosyolojik Bir Aratrma, stanbul-1996, Yaynlanmam doktora tezi (nere hazrlanmaktadr) Hac Bekta Veli ve Bektailik, 1995-stanbul 5.Bask; Alevilik Deyince, stanbul-1996 13 Esat Efendi, ss Zafer, 1240 stanbul (Bu eser Hac Bekta Veli ktphanesinde de vardr.) 14 Ylmaz ztuna, Byk Trkiye Tarihi, C.10,s.367-370, stanbul,1978 15Atatrk'n Hacbekta ziyareti iin;M. Mfit Kansu, Erzurum'dan lmne Kadar Atatrk'le Beraber, C.II, s.492-493 Ankara-1986, ayrca Smer, a.g.e. 70-73: Noyan, a.g.e, 27-33 16 Smer, a.g.e, 72 17 25 nisan 1335 tarihli bir genelge/beyanname iin bkz: Noyan a.g.e, 30-31 ( Yenign, 25 Nisan 1335 tarihli nshadan nakil) 18 Nihal Atsz, Trk Tarihinde Meseleler,stanbul-1966 19 M. Zekai Konrapa, Bolu Tarihi, Bolu-1966 ve ztuna, a.g.e, C.7,s.304, stanbul-1978 20 ztuna, ad geen eser.C.10, s.374 21 ztuna, a.g.e, C.10, s.374 22 Daha fazla bilgi iin:rene Melikoff, Uyur dik Uyardlar, stanbul-1994 (Terc.Turan Alptekin) 23 Bu konuda bilgi iinbkz: J.A. Belyayev, Mselman Terigetleri, 85-88, Bak-1958 24 Yanl hatrlamyorsam bu zatn ad Fevzi Bektai olmaldr. 25 Bu konuda bilgi iin Alevilik Deyince adl kitabmzn nszne baklabilir. Nahvan'da Bektailikle ilgili olarak bir tek cmle tesbit edilebilmitir o da "Bektailik slamn Trke yozmasd" cmlesidir. Yozma, tefsir anlamndadr. 26 Bunlarla ilgili mtemmim bilgi iin dier kaynaklarla birlikte: Walther Hnz, Uzun Hasan ve eyh Cneyd, Tec.Tevfik Bykolu, Ankara-1992 27 Bu konuda detay bilgi iin bkz: Faruk Smer, Safevi Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol, Ankara-1976 28 Ateizm kelimesi hakknda geni bilgi iin bkz: J.A.Bahkin, M.C.Belenki, A.B.Belov : Ateistin Cep lgati, Ateizm maddesi, s.27-30, Bak-1987 (4.Bask)

29 Penah Mahmudof ve arkadalar (Rusa aslndan tercme edenler) ilmi Ateizm, Yksek Okullar iin ders kitab, s.4-5, Bak-1981 30 Daha fazla bilgi iin bkz: Besim Atalay, Bektailik ve Edebiyat, stanbul - 1340 ve Hac Bekta Veli ve Bektailik adl eserimize baklabilir. 31 Ali Smer, a.g.e, 57 32 Bu konuyu arzu edenler, Bektai by olan Mnci Baba (Mehmet eyyat)nn Tarikat-i Aliyye-i Bektaiye, 1338-1340 stanbul adl eserine bakabilir. Bu kitap Y.Do. Dr. Ahmet Grta tarafndan gnmz Trkesine evrildi ve T. Diyanet Vakf yaynlar arasnda yaynland.

Ayrca,Galip Baba, Hac Bekta Veli ve Bektailik, Yarn Gazetesi, 15 eyll- 13 kasm 1930 tarihleri arasnda neredilmi olan dizi yaz da okunmaldr.
33 Besim Atalay, Bektailik ve Edebiyat adl eserinde, Tarsus ilemizde su ilemi (muhtemelen zina yapm) birisi iin "aaca balanarak yaklmas" cezasnn verildiini ve bu cezann "ibret-i alem olmas iin" ocuklar tarafndan am aacna balanarak yakldn kaydetmektedir. Bu ok nemli bir rnektir. (Bunun ran'da zina edenlerin talanarak ldrlmesinden sistem olarak ne fark olduunun deerlendirilmesi okuyuculara braklmtr.)