Turk Musikisi Antolojisi Edited

I s t a n b u l Oniversrtesi Edebiyat
Yayinlanndan
FakUKesi
SADEDDlN NUZHET
ERGUN
TURK MUSIKiSi
A N T O L O J i S i
BiRiNCl ClLD
ISTANBUL EIZA KOSKUN 19 4 2 MATBAASI
T u r k Musikisi Antolojisi
BA^LAN'GIQ
T u r k musikisinin bugiine kadar .miidevven b i r t a r i h i yazilmai d i g i g i b i , bestelenmis eserleri_gosteren b i r antoloji de viicude getir i l m e m i s t i r . Gerci kiitiibhanelerde X V I I inci asirdan itibaren kale:me almmaga baslanmis b i r . t a k i m mecmualara tesadiif edilir. XEX uncu asirda d a . H a s i m Bey, Bolahenk N u r i Bey, A r i f Bey, Ahmed A v n i Bey... gibi musikisinaslar b i r t a k i m mecmualar nesretmislerdir. F a k a t biitiin bu eserler, t a r i h i b i r gaye ile t e r t i b edilmemis, sadece -makamlara gore'tasnif edilmistir. Faraza X V i n c i asrm degerli m u sikisinasi Meragah A b d i i l k a d i r ' i n bir eseri yamnda X I X uncu asir zarfmda yetisen" b i r ' bestekann eseri kayd edilmistir. B u sahsiyetler i n devirleri ve-musiki sahasmdaki degerleri hakkmda ise ufak b i r not bile Have edilmemistir. Bu yanhs t e r t i b yiiziinden makam veya t e r k i b l e r i n de hangi asir mahsulii o l d u k l a n m - ekseriyetle - tesbit etmek cok zorlasmistir. B i i t i i n bu cihetlerledir k i m i i n e w e r l e r i m i z , T i i r k musikisinin t a r i h i seyrini takib etmege imkan bulamamislar<hr. Iste bu antoloji bu ihtiyaca tekabiil edebilecek b i r sekilde k a leme a l m d i . T u r k m u s i k i s i n i n asir asir ne g i b i tekamiiller gosterd i g i n i , her asirda bestekar olarak k i m l e r i n y e t i s t i g i n i ve ne gibi eserler bestelediklerini b i l d i r m e k maksadile viicude g e t i r i l d i . Bestek a r l a r i m i z a dair de lazim gelen malumat v e r i l d i . Ben bu k i t a b i yazarken b i r t a k i m t a r i h ve edvar kitablarma, tabakatlara, menakibnamelere, sair ve hattat tezkirelerine, musikisinas ve sairelrin tertib ettikleri mecmualara miiracaat e t t i m . B u vadide simdiye kadar hie b i r eser yazilmadigi i c i n uzun b i r arastirma yapmaga mecbur oldum. Fakat oldukca neticeler elde ettim. Musikisinaslarmuzdan ekserisini alimler, m u t a s a w i f l a r , sairler ve hattatlar te$kil ettigi i c i n ' b i r hayli malumat edinebildim. B u eserin edebiyat t a r i h i bakimmdan da faydali b i r menba ola-cagini iimid ediyorum. Musikisinaslarimizin hangi sairlerin eserlej r i n i besteledikleri v e o sairlerin yasadiklari devirde veya sonraki
:
zamanlarda ne derece sohret k a z a n d i k l a r i m , b u k i t a b sarahatle g o s terecektir. B u miilahaza iledir k i besteleri ve bestekarlan tesbit eder ken " g i i f t e " sahiblerinin de k i m o l d u k l a r i n i kisaca b i l d i r m e y i m u v a f i k buldum. Metinler k i s m i n m m e n b a l a n m da b i r t a k i m kisaltma isa retlerile gosterdim. B u eserimiz, tic kisimdan m i i r e k k e b d i r ; i l k i k i kisimda d i n i ve ladini T i i r k musikisine aid metinler tesbit edilmis, b u n l a r i viicude getirenler hakkmda - t a r i h i b i r s i r a t a k i b edilerek - malumat v e r i l m i s t i r . "Oguncti k i s i m kitabimizda gecen i s t i l a h l a r m i z a h l a r i m muhtevi lflgatcedir. Ben b u eserimle san'at t a r i h i m i z e ufak b i r hizmette bulun*mak istedim. M u v a f f a k olabildiysem ne m u t l u !
1 - ifcincikanun - 1942" Sadeddin Niizhet Ergun:
XVII nci asra kadar din? Turk musikisi

Islamdan once T i i r k l e r i n m i l l i b i r musikileri v a r d i . i b t i d a i b i r mahiyette olmakla beraber bu m u s i k i n i n tabii b i r giizelligi mevcuddu- Yabanci unsurlarla karismamis saf b i r mahallilik arzediyordu. B i i mahsuller Ozanlar t a r a f m d a n ibda ediliyordu. M u s i k i n i n s i irden a y r i l m a d i g i bu i l k devirlerde Ozan, Bahsi, Kam... g i b i adlarla anilan sairler, ayni zamanda musikisinas idiler. B u sahsiyetlerin bilhassa dini ayinlerde m i i h i m rolleri goriiluyordu. islamdan sonra da T u r k musikisi ayni hususiyetleri ekseriyei^ le muhafaza etti. H a t t a komsu m i l l e t l e r i n musikileri iizerinde m i i essir oldu. T i i r k l e r musiki sahasmda A r a b , ve Acemlerden miiteessir o l mamislar, bilakis onlar iizerine azami tesir icra etmislerdir. Gerek nazariyatta, gerek eser ibdamda T i i r k l e r i n kabina islam camiasi i c i n de hicjbir m i l l e t m erisemedigini i f t i h a r l a soyliyebiliriz. " I s l a m meden i y e t i " tesiri altmda tesekkiil eden "ark m u s i k i s i " n i n en olmez eserlerini, en san'atkarane mahsullerini muhakkak biz T i i r k l e r ibda etmis bulunuyoruz. Bunu i n k a r edenler ya h a k i k a t i t a h r i f etmisler, y a h u t da yamlmislardir. Farabi ( V e f a t i : 339-950) den baslayarak, Ibni Sina. (vefati 428-^1036), Meragali Abdiilkadir (vefati: 838, 143^)... gibi T u r k n a z a r i y a t c i l a r m m eserlerini Arabga, Acemce y a z m a l a n bu yanhs f i k i r l e r e sebeb olmustur. Iran'da, Hindistan'da, Azerbaycan'da, Bagdad'da, hiilasa T i i r k l e r i n y a y i l d i k l a n b i r 5 0 k islam memleketlerinde yetisen degerli m u s i k i iistadlarimn tamamile T i i r k i r k m a mensub o l d u k l a r i m goriiyoruz ( 1 ) . T i i r k l e r i n islamdan once salik olduklari miiteaddid dinlerde m u s i k i n i n m i i h i m b i r m e v k i i v a r d i . islamiyette de bu san'ata k a r si m e n f i b i r cephe mevcud degildi. Hazreti Muhammed, ses m u s i k i sine biiyiik b i r eheminiyet v e r m i s t i . K u r ' a n ' m giizel sesle ve b i r k a ideye miistenid ahenkle okunmasmi emrediyordu. "Tecvid" ve " K i r a a t " iste bu ragbetin b i r neticesi olarak dogmustur. K u r ' a n ' i bii"
(1) B u sahsiyetlerden " l a d i n i " T u r k musikisi k i s m m d a bahsedecegiz.
TURK MUSIKISi ANTOLOJISi
t a k i m kaidelerle okumayi temin eden bu i l i m l e r i n m u s i k i ile yakindan alakalan v a r d i r . B u cihetlerledir k i Islamiyetin teessiisii zamanlarmda ve daha sonraki devirlerde ses musikisine b i i y i i k b i r ragbet gosterilmistir. Calgi hakkmda ise b i r "nas" b u l u n m a d i g i icin bazi f a k i h l e r calma ve dinlemeyi " l e h i v " sayarak menetmeye cahsmislardir. Buna m u k a b i l diger b i r k i s i m fakihler ve ekseriyetle m u t a s a w i f l a r , . sazh m u s i k i n i n bazi insanlar i c i n lehiv oldugimu kabul etmekle beraber; bazilari icin hatta ibadet telakki edilebilecegi kanaatine v a r m i s l a r d i r . Bunlara gore ses ve saz m u s i k i l e r i arasmda hig b i r f a r k -yokt u r . Her i k i nevi m u s i k i de maddi ve cismani b i r t a k i m hisleri t a h r i k ettigi g i b i , manevi ve vicdani en yuksek hislerin husuliine de sebep o l a b i l i r . B u cihetledir k i , hangi nev'i olursa olsun m u s i k i , d i n liyenlerin seviyelerine gore helal veya haram olabilir. Sofiyenin "Sema' dedikleri iste budur. A v a m m semai nefsani b i r t a k i m hazlarla alakadar oldugu icin z a r a r h d i r . Makbul olan Sema' havasm semaidir. Bunlar m u s i k i y i goniille ve deruni b i r vecd ile d i n l e r l e r ve bu t i i r l i i dinleyis manevi t e r a k k i l e r i n i icabettirir. Iste bu telakkiler dolayisiledir k i mutasavvifa arasmda musikiye biiyiik b i r ehemmiyet atfedilmistir. T a r i k a t a y i n l e r i h i n bilhassa m u s i k i ve s i i r i n y a r d i mile y a p i l m a l a n da b u san'atlarin Sekkelerde fazlasile i n t i s a r m a y a r d i m etmistir. M u t a s a w i f l a r arasmda ilahiler, n a ' t l a r , tevsihler vucude getiren ve b u n l a n bizzat besteleyen b i r cok sahsiyetlerin her asirda y e t i s t i g i n i gormemiz bundandir. L a d i n i mahiyetteki eserl e r i besteliyenlerin- ekseriyetle b i r t a r i k a t mensubu o l d u k l a r m i ise ilerde gorecegiz. Saz m u s i k i s i n i n mahdut bazi t a r i k a t ayinlerinde yer b u l d u g u nu biliyoruz. Bunlar arasmda bilhassa Mevleviligi gostereî^riz. Mevldnd Celdleddin Rumi'n'm yuksek sahsiyeti etrafmda tesekkiil eden bu t a r i k a t ayini ney, riibab ve kudiimiin istirakiyle y a p i l m a k t a y d i . Mevlana'nm ve oglu Sultan Veled'in de riibab c a l d i k l a r m i menakibnamelerden ve Sultan Veled'in siirlerinden ogrenmekteyiz. M e v leviler arasmda saz ve soz eserleri vucude getiren b i r cok m u s i k i s i naslann yetismesi bu ragbetin t a b i i b i r neticesidir " B e k t a s i l i k " de de "saz" a biiyiik b i r kudsiyet v e r i l m i s t i r . U zun asirlardanberi bu t a r i k a t miintesiblerinin ayinlerinde m u t l a k a saz da galmmistir. . X I I I iincii asir m u t a s a w i f l a r i n d a n Taptuk Emire'nm bizzat "Sest a " , yani a l t i telli saz caldigi " V a k i a t - i U f t a d e " de t a s r i h edilmekte-
TURK MUSIKISi ANTOLOJISI
d i r . Bununla beraber, bilahare b a t m i b i r mahiyet alan bu t a r i k a t mensublari arasmda m a r u f b i r bestekara ve eserlerine tesaduf edilmiyoT.
Musikisinaslanmizdan hie b i r i n i n Bektasiler t a r a f m d a n v i i c u de getirilen nefeslere beste y a p t i g i da X I X uncu asir sonlarma k a dar goriilmemistir. Bu cok dikkate deger husus ta gosteriyor k i , B a t i n i l i k demek olan Bektasilik, miiteserri t a r i k a t l e r arasina sokulamamistir. Tekkelerde okunan ilahiler, o t a r i k a t l e r i n akidelerin i bariz b i r sekilde gosteren en k u v v e t l i vesikalardir. " S u n n i " olan Osmanh h i i k u m e t i camiasmda B a t m i akidelerine sahib bulunan Bektasiler, g i z l i b i r teskilat halinde ve mahdud b i r ziimre olarak tutunabilmisler, bu yiizden a y i n l e r i n i de gizli yapmaya mecbur kalmislardir. . . B i r Bektasi olmak i h t i m a l i olan ve X I I I uncu asirda yetisen meshur sair Yunus< ise, k a t i y e n M t i n i temayiillerine sahib olmadigi igindir k i " S i i n n i " t a r i k a t mensublari arasmda hiirmetle a n i l mis ve sevilmis, b i r cok eserleri de bestelenerek t a r i k a t a y i h l e r i n de yer almistir. Esasen Y u n u s ' u n s i i r l e r i , bilhassa X V I n c i asirda tesekkiil etmis olan " B e k t a s i s i ' r i " gercevesine idhal edilemez. " B e k t a s i " ayinlerinde okunan nefesler, saz s a i r l e r i n i n veya on- l a r i taklid edenlerin besteledikleri mahsullerdir. Elimizde g i i f t e ve "bestesi mevcud b i r t a k i m Bektasi nefeslerinin sairleri b i l i n i y o r s a da bestekarlan mechuldiir. M a a m a f i h Bektasi t a r i k a t i n e mensub asikl a n n y a z d i k l a n nefesleri, a y n i zamanda kendilerinin bestelemis a l Tnalan k u w e t l e t a h m i n o l u n a b i l i r . Fakat b u t i i n bu bestelerde d i n i b i r vecid aramak beyhude b i r emek olur. B u siirler, d i n i olmak soyle dursun;, bilakis dine k a r s i istihza eden b i r edayi t a s i r l a r . B u i t i b a r l a d i r - k i , ickili ve sazh alemlerin musikisi olan bu t a r z i , " l a d i n i m u s i k i " meyanma almak, daha dogrusu " A s i k m u s i k i s i " cercevesinde mutalaa etmek z a r u r i d i r . Anadolu ve Rumeli'nin bazi koylerinde toplu b i r halde bulunan Kizilbaslar ve Alevllei 'm musikileriifi de gene bu meyanda tedkik etmek kabil olabilecektir.
J
K a d i r i l i k , R i f a i l i k , Bedevilik, azelilik, Sadilik, gibi t a r i k a t l e r de ise sadece el ile vurulan " K u d i i m " , zilsiz " D e f " , " D i i b l e k " g i b i calgilar bazi zamanlarda ve bilhassa bayramlara tesaduf eden z i k i r meclislerinde cahnmistir. Diger t a r i k a t ayinlerinde ise m i i n h a siran ses muiskisinin biiyiik b i r yer aldigini gbi-mekteyiz.
10
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI
Her t a r i k a t i n hususi b i r " A y i n " i v a r d i . Edebiyat ve m u s i k l n i n yardimile yapilan bu ayinler ekseriyetle o t a r i k a t i n " E v r a d " r ile baslardi. Ytizlerce sesin istirakiyle ve muayyen bestesile okunari bu " E v r a d " lar, muhakkak k i san'atkar b i r t a k i m musikisinaslar tarafmdan bestelenmisti. Daha sonra yapilan zikirlerde, dervisler, zikrederlerken, zakirler de miiteaddid ilahiler o k u r l a r d i . idare,. zakir basmm elinde i d i . B u vazife, cok m i i h i m ve o nisbette.zor b i r isti. Zakirbasi t a y i n edilebilmek icin en asagi 1000 ilahinin bestesini giiftelerile birlikte. hafizasmda bulundurmak, muskiye ve d i n i rakislara v a k i f olmak, falsosuz ve oldukca giizel sese ve b i i t i i n bunlardan baska idare kabiliyetine sahib bulunmak sartti. D i n f rakislarda okunan ilahiler. ekseriyetle " D u y e k " ve " S o f i y a n " i k a ^ lannda bestelenmis olmakla beraber, b u n l a r m hangi nevi raksa uygun gelebilecegini segmek lazimdi. A k s i takdirde z i k i r ahenginde b i r aksakhk hasil olur, umumi nes'e kaybolabilirdi. Zakirbasi, okuyacagi i l a h i giiftelerini de gozoniinde b u l u n d u r mak mecburiyetinde i d i . Faraza Muharrem ve Safer aylarmda o k u nan ilahilerden b i r k i s m i Imam Hiiseyirtm sehadetini tasvir eden, yahut da bu meali andiran mersiyelerden intihab edilirdi. Rebiiilevvel, rebiiilahir aylarmda ekseriyetle Hazreti Peygamber'in m e d hii senasmi ihtiva eden ilahiler seîlirdi. Cemaziyelevêl, Cemaziyelahir aylarmda daha ziyade giinahlardan tovbe ve i s t i g f a n muhtevi bulunan ilahiler okunurdu. Receb, Saban aylarmda ise "Regaib" ve " M i r a c " gecelerinin kutlandigma dair olan i l a h i lere ehemmiyet v e r i l i r d i . H e r aym hususiyetini gosterebilen bazi i l a hiler mevcuddu. M i i h i m b i r kismi da umumi olarak her zaman okunabilecek mahiyeti haizdi Zakirbasimn d i k k a t edecegi seylerden b i r i de " I l a h i " m e v z u unun zikre t a t b i k i i d i . " K e l i m e - i T e v h i d " , "ismicelal", " D e v r a n " . . . g i b i zikirlerde miindericat i t i b a r i l e uygun gelen ilahiler okunurdu. B u ilahiler arasmda " V a h d e t - i viicud" u izah eden parcalar, epeyceb i r yekfln t u t a r d i . Esasen ekseriyetle bestekar olan zakirbasilar, islami kiiltiire sahib adamlardi. Elde ettikleri b i r siir parcasmi u l u orra bestelemezlerdi. O ilahi giiftesinin mevzuunu, veznini gozoniinde bulundururlar, hangi nevi zikre daha uygun gelecegini dusiinerek bestelerlerdi. Makam t a y i n i de z i k r i n icabatmdandi. T i i r k musikisi bestekarlari, ihatah adamlardi. Bunlan sadece birkac nagmeyi b i r araya getiren basit b i r t a k i m insanlar
r
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISi
11
zannederiler aldamrlar. Esasen hayatlari hakkmda verdigimiz izah lar da onlarm miinevver hirer sahsiyet o l d u k l a n m gosterecektir. T a r i k a t ayinleri m u h t e l i f tarzlarda y a p i h r d i . B i r k i s i m l a n ayakta zikrederlerdi. B u nevi zikirler y a r i y a kadar egilip k a l k m a k d i k dururken muayyen ahenklerle ziplamak, yahut da saga sola-i. donmek suretile y a p i h r d i . B i r kaideye bagh olan bu nevi zikirlere " K i y a m z i k r i " denilirdi. B i r de el ele yahut ta kol kola tutusmak: suretile ve b i r halka t e s k i l ederek yapilan z i k i r l e r v a r d i . Sag ayagi n i fazlaca i l e r i , sol a y a g i n i biraz geri atmak ve bu hareketle m i i t e madiyen ilerleyerek top halinde donmek suretile y a p i h r d i . Buna " D e v r a n " derlerdi. B i i t i i n bu zikirlerin muhtelif t a v i r l a n mev-cuddu.
r
O t u r d u k l a r i yerde zikredenler de v a r d i . B u nevi z i k i r l e r diz coir kerek ziplamak, basi da saga sola cevirmek suretile y a p i l i r d i . D i z - kapaklari yerde oldugu halde kalkip oturmak suretile y a p i l a n z i k i r - ler de v a r d i . Once agir i k a l a r l a baslayan bu zikirler, g i t t i k ^ e h i z l a s t i n h r ve sonra en k i v r a k nagmeli ve h a f i f i k a h ilahiler okunur du. Bu z i k i r l e r i bedii h i r e r t a v i r vererek yapmak kolay b i r sey de-g i l d i . Uzun b i r miimareseye ihtiyac vardi. " D i n i r a k i s l a r " demek olan bu " z i k i r " leri sun'ilikten uzaklasarak t a b i i hareketlerle y a p a - bilmek uzun zaman cahsmaga ve kabiliyete bagh i d i . Mevievi "Sema' 1 da o nisbette zordu. A y a g m i b i r civiye ge- cirerek aylarca meskederlerdi. Fakat akici ve ahenkdar b i r eda iledonebilmek hem bir istidad, hem de uzun b i r cahsma mahsulii o^-lurdu.' B u r a k i s l a r i islam d i n i eglence ve " l e h i v " mahiyetinde olmadigi icin menetmemisti. imam Gazali, $ehabeddin Siihreverdi, Ebu Talib Mekki... gibi b i r cok islam m i i t e f e k k i r l e r i d i n i r a k i s l a n n l e - hinde bulunmuslardi. Seyhiilislam Ebussuud'nvi da bu hususta m u vafik fetvalar v e r d i g i n i biliyoruz. SiinbuL Sinan, Aziz Mcihmud Hii~ dayi, Ankarcdi Ismail g i b i m a r u f T i i r k m u t a s a v v u f l a n ise d i n ! r a k i s l a n n mahiyetlerini ve manevi faydalarim, b i r cok sahidler gostererek izah eden eserler yazmislardir. Camilerde miinhasiran ses musiHsfne biiyuk b i r ehemmiyet" verilmistir. Daha" ziyade dua mahiyetini haiz olan bu m u s i k i i s lamiyetin i l k devirlerindenberi tabii b i r tekamiille gene bilhassa T i i r k - lerin elinde b i i y i i k b i r i n k i s a f gostermistfr.
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI
' N a ' t , Tekbir, Sala, Salat, Temcid gibi dini parcalarla Ezan, K a met gibi namaza aid teferruat, biitiin T u r k musikisinaslarinm elinde bedii b i r ' hal almistir. Gamilerde okunan tesbih ve ilahiler de epeyce b i r yekun t u t a r . "Bilhassa Mevlid aylarmda ve ramazanda okunmak iizere bestelen; mis b i r cok ilahiler v a r d i r . Cami musikisinde daha ziyade Arabca guftelere ehemmiyet ve- r i l d i g i n i gbriiyoruz. Fakat bu Arabca giifteleri besteleyenler, t a m a m i y l e T i i r k l e r d i r . Bu eserlerde hakim olan r u h ; ziihiid, takva, ubudiyet, miinacat ve duadir. Fakat cami musikisinde T a s a w u f i par calara da yer verilmistir. Netekim mutasavvifane b i r eda ile y a - zilan" bazi cami na'tlerinin mevcudiyeti bu hususta kuvvetli b i r deJildir. X V nci asirdan beri takdis edTlerek ve bestelenerek okunan Mevlid ve Muham-mediye'yi de bu arada z i k r etmek lazimdir. ' Mevzularmi bilhassa Siyer k i t a p l a n n d a n alan bu eserlerde t a ..savvufa da temas edilmistir. 812 ( M . 1409) de meshur sair Siileyman Celebi tarafmdan B u r -sk'da viicude getirilen Mevlid'de T a s a w u f i b i r cok remizler v a r d i r . TSsasen EmirSidtan'a. mensub b i r mutasawaf olan Siileyman Celebi, " b u r m u h i m eseri bilhassa Asik Posa'nm "Garibname" sinden ve d i " g e r menbalardan istifade ederek ve kendi hislerini de samimi b i r eda i l e ' i l a v e ederek meydana g e t i r m i s t i r . T i i r k edebiyatinin d i n i m a h siilleri arasmda " M e v l i d manzumesi" kadar sohret kazanan ve " hailk arasma yayilan hie b i r eser tammiyoruz. Latifi diyor k i :
" B u f a k i r u hakir bu zamana degin yiiz aded Mevlid kitabi gor d i i m - v e nazar-i i l t i f a t l a her b i r i n gozden gecirdim. Birinde bu siiz i i Tialeti ve b u sevk u h a r a r e t i gormedim. Ve hem bu mertebede b i r i s i ^jmakbul ve meshur olmadi ve beyn-en-nas b i r i i ' t i b a r ve istihar b u l madi." Yazildigi tarihlerde bestelendigini kuvvetle tahmin ettigimiz Mevlid'in i l k bestekari bizce mechuldi*r. Maamafih bu manzumenin. bizzat Siileyman Celebi t a r a f m d a n bestlenmis olmasi da m i i m k u n ^ d i i r . T B i r arahk Yddvnm Bayezid'in i m a m h g m i yapan, Ulucami'de de bu vazifeyi i f a eden bu degerli sahsiyetin musiki ile ugrasmis b u ]unmasi kuvvetle memuldur.
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
13
M e v l i d ' i m u h t e l i f kimselerin, m u h t e l i f asirlarda besteledikleri. de m u h a k k a k t i r . N e t e k i m " H a y h a y " l i ve " S a l a t " h i k i M e v l i d bestesinin y a k i n zamanlara kadar unutulmadigirn, hatta bazi k i s i m l a r i m hala b i l e n l e r i n bulundugunu goriiyoruz. Mevlid'den sonra en 5 0 k sohret kazanan eser, M a l k a r a l i Yazvcioglu Mehmed'm 853 ( M . 1449)' de yazdigr Mvhammediye! dSx^ M u h t e l i f zamanlarda, m u h t e l i f sahsiyetler t a r a f m d a n bestelenen b a eserin de i l k defa X V nci asir icinde bestelenmis olmasi m e m u l d i i r . Tamamiyle ser'i b i r mahiyet arz eden Muhammediye, halk a r a smda da m u n e w e r z i i m r e arasmda da b i i y i i k b i r t a k d i r l e k a r s d a n mistir. Ldtifi, onun i c i n , " U l u m - i zahirede miitebahhir ve i h n - i batmdav ve f e n n - i tasavvufda m i i t e f e r r i d i d i " dedikten sonra s u n l a n da ila~ ve etmektedir: " K i t a b - i Muhammediyye k i kavaid-i t e ' l i f i ve mebani-i t a s n i f i on i k i d i i r l i i i h n i n netayici iizere m i i b t e n i ve zahir ve b a t m d a ne kadar t e f s i r ve t a h k i k var ise mecmu'unun hulasisi iizere mebnidir. T a r i k - i va'z u nasihatde kemal-i sihhat iizre olmagm mufessirin ve muhaddisin katinda m a k b u l ve musellem ve habt i i hatadan aslabve eslemdir." . Y a l n i z T i i r k i y e dahilinde degil, b i r 5 0 k T u r k - I s l a m memleketlerinde; mesela K i n m ' d a Kazan'da ve Baskurd T i i r k l e r i arasmda' genis b i r sohret kazanan bu eser, uzun a'sirlar, b i i y i i k b i r h i i r metle okunmakta devam etmis, ve "Muhammediyeei" likle t a m n m i s b i r t a k i m sahsiyetler yetismistif. ' D i n i T i i r k m u s i k i s i n i n miisterek b i r 5 0 k v a s i f l a r i olmakla beraber, cami ve tekke musikilerinde a y r i a y n iislub ve t a v i r l a r m b u lundugu da m u h a k k a k d i r . Cami musikisi daha ziyade zahidane b i r mahiyeti haizdir. Tekke musikisi ise, tasavvufi b i r l i r i z m i i h t i v a etmektedir. Bununla beraber m u h t e l i f t a r i k a t l e r i n musikilerinde de bazi husnsiyetler, b i r t a k i m incelikler v a r d i r . Faraza Anadolu T i i r k l e r i arasmda en 5 0 k yayilan Hdlvetilik'de ve k o l l a r i m teskil eden BayramiLik, Ahmedllik, SiinbuMlik, Gulenilik, Sinanilik, abanilik, emsilik, UssakUik g i b i t a r i k a t l e r d e ve Kadirilik ile HaZvetilig'in birlesmesinden husule gelen Eprefilik'ds " D e v r a n " y a p i k h g i iqm musikilerinde de coskun b i r hareket mevcuddur. B u ezgilerde insam raks etmege mecbur eden. b i r ahenk:
14
TURK ML'SilviSt ANTOL'OJISi
v a r d i r . Bu cesit ilahiler icin "Sofu k a l d i r a n " t a b i r i n i n sayi' olmasi bundandir. Bununla beraber, raksa uymayan a g i r b i r t a k i m bestelere de bu tarikatlerde biiyiik bir yer v e r i l m i s t i r . T i i r k musikisinin en giizel ve o nisbette san'atli eserlerinden olan " D u r a k " ve " T e v . s i h " lerin ekseriyetle bu tarikatlere mensub musikisinaslar t a r a f m dan viicude g e t i r i l d i g i n i goruyoruz. D i n i m u s i k i sahasmda en cok eser verenler de H a l v e t i l e r d i r . Celveti musikisinde ancak hafif bir hareket mevcuddur. Bu musikide coskunluktan ziyade husu' ve huzu'a cagiran b i r hal hissedilir. Esasen t a r i k a t i n a y i n i de .cevik ve heyecanh b i r ahenkten ziyade istigraka ceken b i r hususiyet arzetmektedir. Bu itibar iledir k i bu tarikat mensublarmm bestelerinde b i r agirhk hissolunur. F a k a t Celveti musikisinaslarm ibda ettikleri eserler, iislub i t i b a r i y l e olgun ve san'atli mahsullerdir. Mevlevi musikisinde ise diisundiiren ve hareketten ziyade def u n i b i r vecde davet eden b i r hususiyet v a r d i r . San'at bakimmdan T i i r k musikisinin hie siibhe yok k i en kiymetli eserieri Mevlevi ayinl e r i d i r . Bu cihetledir k i muahhar devirlerde, hatta Mevlevilige i n tisabi olmayan b i r t a k i m musikisinaslar, san'attaki meharetlerini " A y i n " besteleyebilmekle gostermek i h t i y a c i m duymuslardir. F i l ' h a k i k a A y i n , T i i r k m u s i k i s i n i n viicude getirilmesi en zor san'at eser i olarak gosterilebilir. T i i r k m u s i k i s i n i n gerek dini, gerek ladini mahsullerine X V inci asirdan itibar en rastlamaktayiz. Gerci daha evvelki devirlere aid epeyce musikisinas- adma'tesad i i f ediyoruz. Bunlar arasmda degerli bir t a k i m zakir basilar da v a r d i r . Meseia meshur Emir Sultan'm "Reis'i z a k i r a n " 1 Bursah Baba Ali'yi bu meyanda'zikredebiliriz ( 1 ) . Fakat bu sahsiyetlerden hie b i r i n i n eseri bize kadar i n t i k a l etmis degildir. E s k i mecmualarda ~ " T u r k m a n i " serlevhasile goriileh mahdud bazi i l a h i bestelerinin de :sahibleri mechuldiir. Anadolu T i i r k l e r i arasmda ilk dini bestekar olarak meshur mutasavvif Haci Bayravi Veli'yi taniyoruz. " B a y r a m i " . t a r i k a t i n i n miiessisi olan bu degerli adam, A n k a r a ' n i n "Sol f a s i l " koyiinde dogdu. Gencliginde " A k s a r a y h H a m i d " admdaki meshur seyhe i n t i sab etmisti. K u r d u g u t a r i k a t , Anadolu'da siir'atle yayildi. 833 ( M . .1429) de Ankara'da vefat etti.
(1) B e l i g : Giildeste S . 237.
TURK MUSiKISi
AXTOLOJISi
15
Haci B a y r a m Veli, bazi siirler viicud* g e t i r d i g i gibi b i r t a k i m l l a h i l e r de bestelemistir. Bilhassa Yumi-s Emre'nm eserlerine besteler vucude getirerek dervislerine ogrettigi rivayet edilmektedir. Haci B a y r a m ' m aileden tevariis eden b i r musiki zevkine sahib oldugu da t a h m i n olunabilir. Kendi anasmm camasir y i k a r k e n b i r " S a v t " okudugunu m u h t e l i f mecmualardaki kayidlardan ogreniyoruz. B u aile va bu t a r i k a t mensublari arasmda daha b i r cok musik i s i n a s l a n n yetistigini de gormekteyiz. Damadi Esrefoglu Rumi de dini eserler bestelemistir. A s i l adi . Abdullah olan Esrefoglu, " K a d i r i " t:\rikatinin ^ E s r e f i l i k " subesi miiessisidir. Once k a y m babasi Haci Bayram'a dervis olmus, daha sonra Abdiilkadir Geylani evladlarmdan ve " K a d i r i " seyhlerinden Hiiseyin Hamevi'ye i n "tisab etmistir. 874 ( M . 1469) de vefat eden Esrefoglu, siirlerile ve " M u z e k k i n n i i f u s " adh tasavvufi - ahlaki eserile t a n m m i s t i r . Damad i Abdiirrahim, Tirsi de mutasavvifane siir ve bestelerile t a j i m m i s m a r u f b i r sahsiyettir. i z n i k civarmda " T i r s e " denilen b i r karyede dogdugu icin T i r s i iinvanile sohret kazanan A b d i i r r a h i m , 926 ( M . 1519) da v e f a t e t t i . Gerek Esrefoglu'nun, gerek A b d i i r r a h i m T i r s i ' n i n m u s i k i sahasmdaki kudretleri hakkmda sarih bir f i k r i m i z yoktur. Sadece m u a y y e n eserler bestelediklerini mecmualardan ogreniyoruz. MiistaMmzade de her i k i s i n i musikisinaslar arasmda kaydetmektedir. Bu t a r i k a t mensublari arasmda daha bir t a k i m musikisinaslaT i n yetistigini de diger a s i r l a r i tedkik ederken gorecegiz. Fakat surasini da u n u t m a m a h d i r k i Haci Bayram V e l i de dahil oldugu halde bu uc sahsiyetin "Bestekar" olduklari h a k k m d a k i v u kufumuz, X V I I I inci asirda vucude getirilen bazi menbalarm k a y i d l a r m a miisteniddir. Oteden beri mevcud olan sifahi r i v a y e t l e r i n de dogrulugunu katiyetle k a b u l edemeyiz. B u bestelerin yanhs olarak bu maxuf sahsiyetlere isnad edilmis olmalari da m i i m k i n d i r . Netek i m , Haci B a y r a m ' m besteledigi rivayet edilen " i l a h i " n i n a y m m a kamda Seyh Calak Ahmed t a r a f m d a n vucude getirilmis, hala yasay a n b i r bestesi v a r d i r . Esrefoglu Riimi'ye isnad edilen i l a h i de bazi mecmualarda Kefeli Dervi$ Abdi namma mukayyeddir. Binaenaleyh bu ilahilerin gerek H a c i Bayram'a, gerek Esrefoglu Rumi'ye yanhs olarak isnad edilmis o l m a l a r i da miimkindir. F a k a t bu meshur m u t a s a w i f l a r t a r a f m d a n yazilan ve bestelenen bu ilahi ezgilerinin u n u t u l m a s i dolayisiyle yeniden bestelenmis olmalari da v a r i d d i r . Iste
bu ihtimallerledir k i bu parcalan buraya yazmakta tereddiid etmedik. Bu hususa dair k a f i h u k m u ise zaman verecektir. X V nci asra ve ondan evvelki devirlere aid hlq b i r m u s i k i mecmuasma heniiz rastlamadik. Elimizde bulunan mecmualar ise ekseriyetle X V I I nci a s n n son yarismdan i t i b a r e n viicude g e t i r i l m i s yazmalardir. Bundan dolayidir k i X V I nci a s n n son n i s f m a k a d a r yetisen ve h a y a t l a r i hakkmda az 5 0 k vukufumuz olan yiizlerce m u sikisinasm d i n i eserlerini katiyetle tesbit etmek - bu g i i n k i i vesika lara nazaran - imkansizdir. X V inci asrm m a r u f musikisinaslarmdan b i r i de Seyh Vefa>d i r . " Z e y n i l i k " t a r i k a t i n i n Turkiye'de i n t i s a n n l temin eden b u meshur ?eyh siirlerile ve bilhassa vaazlarile devrinde genis b i r niifuztemin etmisti. i l m i ve edebi sahadaki k u d r e t i nisbetinde musikide debiiyiik b i r i k t i d a r a m a l i k t i . Giizel sesile okudugu hutbelerde 5 0 k : muvaffak oluyordu. T e r t i b ettigi "Vefaiye e v r a d i " n i bizzat besteledigi, aynca ladini mahiyeti haiz b i r t a k i m m u s i k i eserleri de viicude getirdigi rivayet edilmektedir ( V e f a t i : 896-1490). B u asirda yetisen fpikesti, Sagari, Katibi, Malcami, Seriri, Nizcu-ri, Hasan oglu.... gibi daha b i r 5 0 k musikisinaslar t a n i y o r u z ; ancakbunlarm dini eserler viicude getirdikleri hakkmda malumatimiz yoktur. Fakat X V I m c i asir iginde sohret kazanan bazi sahsiyetler i n d i n i bestelerile de i s t i h a r ettiklerini biliyoruz. Bunlar arasmda bilhassa Uskiiblii Niyazi, T&bi Mehmed, Sinaneddin Yiisuf, Mahrmid Qelebi ve Zdkir Recayi'yi zikretmek icabeder. Uskiiblii N i y a z i , X V I nci asrm m a r u f musikisinaslarmdandi. Gerek dini sahada, gerek ladini sahada b i r 5 0 k besteler viicude get i r m j s t i r . Asik Qelebi, "ekabir ve a'yan cem'i olan enciimenlerde sahra ve niizhetgahlarda sofiler sema'mda ve muganniler i c t i m a ' m da Niyazi m u r a b b a ' l a r i " okundugunu soylemektedir. B u da gosteriyor k i N i y a z i ' n i n besteleri, devrinde biiyiik b i r sohret kazanmis> ve memleketin her t a r a f m a y a y i l m i s t i r . Ttrabzonlu T&bi Mehmed de aym derecede sohret kazanan degerli b i r musikisinastir. Bagladigi ezgiler yalniz T i i r k i y e dahilinde degil, biitiin tslam memleketlerinde sayi olmustu. Hig b i r eseri b u giine kadar i n t i k a l edemeyen bu degerli san'atkann bazi siirler de kaleme aldigmi tezkirelerden ogrenmekteyiz. Hatta, Istanbul! u sair Tabi'den ayird etmek i c i n ona " B i i y i i k T a b i " denildigini Ahdi riva3êt etmektedir. B i r 5 0 k islam memleketlerini dolasmis: b i r dervis olan;
TURK MUSiKISI ANTOLOJISI
17 gostermisti.
Tabi, bilhassa musiki sahasmda Ahdi diyor k i :
biiyiik b i r kabiliyet
"Terenniimat-i hos eda ile biilbul-i mevzun ve nagmat-i dilkesi gamzeda-yi d i l - i mahzundur. T i i r k i baglamada iistad-i dilpezir ve naks u savt okumada a k r a m icre b i nazir musahabet-i dervisane ile hemdem" i d i . Asik Qelebi de sunlari soylemektedir:
" M a k a m - i Hiiseynide bagladigi t i i r k i i l e r 'Arab'da ' I r k a k u H i caz'a ve Acem'de Isfahan i i Siraz'a varub kflcek ve B i i z i i r k dilinde sayi'dir... Hankahlarda ashab-i vefa amn usuliyle sema' ederler. Niizhetgahlarda erbah-i safa devr-i meclisde a n m teranesine raks eylerler..." Bu ciimleler de gosteriyor k i , 960 ( M . 1552) de olen b u mesh u r musikisinas, yalniz l a d i n i eserler viicude getirmekle kalmamj d i n i mahiyeti haiz b i r t a k i m besteler de ibda. etmistir.
r
B u asrm miinhasiran d i n i eserler viicude getiren en m a r u f sana t k a n ise 973 ( M . 1565) de olen Sincmeddin Yusuf'dur. Sinaneddin Yusuf, istanbul'da dogdu. Pek kiiciikken babasiz kaldi. Faziletli b i r adam onu evlad edinmis ve terbiyesine kendi oglu gibi itinada bulunmustu. " T e c v i d " de ve " K i r a a t " de b i i y u k b i r k u d ret gosterdi. B i r t a r a f t a n da musiki tahsiline basladi. Sesi de cok giizeldi. Az zaman zarfinda genis b i r sohret t e m i n etti. B i r m i i d d e t sonra Bayazid camiine i m a m t a y i n edildi. Sultan Selim c a m i i n i n y a pilmasi tamam olunca "Ser m a h f i l " , Haseki camii acihnca da h a tibligine secildi. Bilahare Sultan Selim camii hatibligine nakledildi. 964 ( M . 1556) Zilhiccesinde Sultan Siielyman Camii i k m a l edilince bu sahada devrinin en k u d r e t l i sahsiyeti oldugu k i n hatibligine de Sinaneddin Yusuf g e t i r i l d i , V e f a t t a r i h i olan 973 Recebine ( M . 1565) kadar bu vazifede bulundu. Sultan Selim civannda K o v a c i Dede mescidi sahasmda medfundur. Sinaneddin Yusuf dini' musiki vadisinde devrinin en olgun s i masidir. B i r cok besteler viicude getirdigini de t a r i h i menbalardan ogreniyoruz. Siileyman Qelebi " M e v l i d " i n i de yeni b i r t a r z ile bu zatm besteledigini t a h m i n edebiliriz. "Sakayik terciimesi" ndeki "Mevlid'de sahib t a r z " t a b i r i ' onun eski besteyi y a baska b i r tarzda okuduguna, yahud da bu meshur eseri yeniden besteledigine delalet edecek mahiyettedir. F: 2
18
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISi
B u a s n n son y a n s m d a sesinin giizelligiyle, K u r ' a n , tecvid ve k i r a a t sahalanndaki genis biljrisiyle temayiiz edenlerden b i r i de Mahmud Qelebi'dir. Bilhassa cami musikisinde biiyiik b i r i k t i d a r gbsteren bu zat, m u h t e l i f camilerde hatiblik etmis ve 1012 ( M . 1603) de vefat etmistir. Nev*izade A t a y i d i y o r k i (Sakayik zeyli S. 4 6 0 ) : " H a i z - i kemalat-i vehbi ve miiktesebi hos elhan Mahmud Qelebi'dir. i l m - i tecvid. ve k i r a e t d e m a h i r ve fenn-i musiki ve edvarda manend-i mesel sair olub s i y t u sada-yi i s t i h a n alemgir oldukda bazi cevami'-i salatine hatib ve d a r - i i l k u r r a - i Suleymniye'de m u a l l i m ve edib olmus i d i . Ba'dehu cami'-i k e b i r - i Ayasofya hitabetine n a i l ve t i y b - i elhan ile sevnak siken-i anadil olmus i d i . Mevlana-yi mezbur biilbiil-i nagmesera g i b i hiisn-i savt ile meshur ve f e r i d - i ruzgar nadire-i edvar ciiz-'i meclis-i erbab-i m a ' r i f e t hos t a b ' ve bos sohbet i d i . " Istanbullu Recayi ise, tekkelerde zakirlik eden m a r u f b i r bestek a r d i r . "Siingercizade" iinvaniyle istihar etmis ve Ahmed I . devr i n i n ortalarmda olmiistiir. B u k i y m e t l i zakir icin, Hasan Celebi unlari soylemektedir. " I l m - i edvarda m a h i r ve m i y a n - i lialkda z a k i r l i k ile m e z k i i r ve bagladigi murabba'lar miistahsen ve makbul-i c i i m h u r d u r . H i i s n - i sadasi gibi es'ar-i p i i r safasi b i misl i i b i hemtadir." X V I nci asirda bestelenen d i n i mahsullerden bize i n t i k a l eden hie b i r pargaya sahib degiliz. F a k a t bugiin unutulmayan bestekarl a r i meghul b i r t a k i m " i l a h i " l e i r n bu asir y a d i g a n oldugunu k u v vetle t a h m i n edebiliriz. N e t e k i m 982 ( M . 1574) de hukiimdar olan ve 1003 ( M . 1594) de vefat eden Sidtan Murad HI. m hece vezniyle yazdigi b i r manzume, muhakkak surette bu padisahm hayatmda iken "Segah" makaminda bestelenmistir. B u ilahiyi, ehemmiyetine binaen, buraya aynen naklediyorum ( 1 ) :
U y a n hey gozlerim gafletten u y a n U y a n ey u y k u s u 50k goziim u y a n A r r a i l ' i n kasdi canadir i n a n U y a n ey u y k u s u 50k goziim u y a n (1) Mst. M c , Os. Mc.
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI Seherde u y a n i r hep ciimle kuslar D i l l i dillerince tesbihe Uyan ey uykusu 50k baslar goziim uyan T e v h i d eder daglar agaclar taslar S e m a v a t i n k a p u l a n n acarlar Mu"minler yiiziine rahmet goziim sacarlar uyan Seherde k a l k a n a hulle U y a n ey u y k u s u 50k Magrur B u diinya. fanidir s a k m olub tac ii tahta Y e d i iklim benim deye bicerler aldanma dayanma uyan afvet et giivenme
19
U y a n ey u y k u s u cok goziim B e n i m M u r a d kulun sugumu S u c u m u bagisla giinahim
ref'et uyan
H a z r e t i n sancath dibinde hasr U y a n ey u y k u s u 50k goziim
Mevleviler arasinda otedenberi okunmakta bulunan ve "Ayin-i k a d i m " iinvanile meshur olan "Pencgah, Diigah, H i i s e y n i " ayinlerin i n de X V I I inci asirdan e w e l k i devirlere aid oldugunu kat'iyetle soyliyebiliriz (1). Molla Cdmi (vefati 898-1492), Meragah Abdulkadir*in oglu Abdillaziz gibi sahsiyetlere isnad edilen, f a k a t h a k i k i sahibleri mechul olan bu m i i h i m eserlerin X V inci asir iginde, yahud da X V I nci asir zarfm'da bestelendikleri muhakkaktir.
tl, Ayinler C . 1.
(1)
B u ayinlerin n o t a l a n
icin b a k i m z : I s t a n b u l konservatuvar nesTiya-
XVII nci asirdan evvelki metinler

Haci Bayram V e i l
1 Acem ildhi, G., B. kendisinin ;
Calabim b i r sar y a r a t m i s i k i cihan arasmda Bakicak didar g o r i i n i i r ol s a n n kenaresinde' Nagehan ol sara v a r d i m ol sari y a p i h r gordiim Ben dahi bile y a p i l d i m tas i i toprak arasmda Ol sardan oklar a t i l i r gelur cigere b a t i l u r A r i f l e r sozii satihr ol sarm bazaresinde Sagirdleri tas y u n a r l a r yunub iistada sunarlar Calabm ismin anarlar ol tasin her paresinde B u sozii a r i f l e r anlar cahiller bilmeyiib tanlar Haci Bayram, kendi banlar ol sarin minaresinde
Esrefoglu Rumi
Bayati
ildhi,
G., B. kendisinin
N o l u r ise. ko k i olsun oliser Tek gonul Mevla'yi bulsun buliser A s k bagmda taze giiller acilur Omr bagi ko k i solsun noliser Ask b a h r i cflsa geldi k a n akar A s i k - i bigare dalsun noliser A k i b e t sol goze t o p r a k doliser B i r giin e w e l ko k i dolsun noliser" Dflnyenin manasiblarmin izzetin' Rumi ko k i alan alsun noliser (2)
(1) (2) Mst. Mc. Os: Me., S d . M c . Mst. M c ,
21
2 Bayati il&hi, G., B. kendisinin
"Yiiregime dost dredi urdu diirlii yareler Hie tabibler ana kilmaz ne deva ne careler Ilia olur dost vash ana derman-i tabib . Andan ozge her ne kilsam yiiregimi yareler " K i m ezel giiniinde saha mahrem-i esrar ise " Haldasimdir razdisimdir gelsiin ol bicareler ,'AIidir ask m/eclisi bi derd olanlar iremez Gonlii b i derdin katidir sanki seng-i hareler limine magrur olanlar kaldi askdan bi nasib A s i k m b i r lem'asina irmez ol bicareler Esrefoglu Rumi'ye ger sorsalar dost kandedir "Diye yer gok ars ii kiirsi dopdolu hep areler (1) 3 Puselik ildhi, G-, B. kendisinin Gbnliim alanm soziinu Daim dinleyesim gelur Derd huniyle asiklari Daim toylayasim geliir Diinya nedir dost yoluna A s i k am terk itmeye B i r canim var ol dost iciin Kurban'eyleyesim geliir Acab suride biilbiilem Diin ii gun kiluram zan Dost bagcesinin giillerin Miidam yaylayasim geliir Mansur gibi hayran ii mest A m n vahdet deryasmi Enelhak demini urub Giriib boylayasim gelur
(1) Os. Mc.
TURK MUSiKISI ANTOLOJISI
Esrefoglu Rumi eder Maksudum a n m d e r d i d i r B i r dem derdsiz olur isem Can ismarlayasim geliir (1)
Abdurrahim Tirsi
1 BaydtiMhi, G., B, kendisinin-
Noldu sana eya gonul Aceb ne derde m i ugradm Durmaz akar goziin yasi T u f a n - i N u h ' a m i ugradm Calkamrsm gemi gibi Qaglarsin i r m a k l a r g i b i A h idersin Ya'kub g i b i B i r a y r i h g a m i ugradm K u r u d u n sol kavlar gibi H e m k i z d m hamamlar gibi Tutnsdun k i i l h a n l a r g i b i Ates-i aska m i u g r a d m Arzeyleyen H a k ' k a oziin M a h v eyleyen anda soziin T u r dagmda Mflsa g i b i N u r - i Huda'ya m i ugradm Abdiirrahim-i Tirsi sen Y i i r i i r i k e n sag u esen Canlar alub baslar kesen Heybetli saha m i ugradm
(2)
(1) (2)
Mst. Mc. Mst. Mc.
XVII n c i A s i r DinT T u r k M u s i k i s i
XVII nci asirda dim Tiirk Musikisi

X V I I nci asir d i n i m u s i k i m i z i n biiyiik b i r inkisaf gosterdigi b i r rdevirdir. B u asirda gerek cami musikisnde,' gerek tekke m u s i k i s i n de m i i h i m hususiyetler gosteren sahsiyetler y e t i s t i g i n i goriiyoruz. B u asrin en biiyiik musikisinasi hie siibhe yok k i Hafxz Postftur. T i i r k musikisinin her saahsinda eser ibda eden bu degerli san'atkar, musikimize yeni b i r cesni vermis, derin v u k u f u y l a ve kabiliyetiyle ancak muhtesem vasfiyle izah edilebilecek 6Imez eserler y a r a t m i s t i r . Onun. " H i s a r " makammda besteledigi " t e v s i h " , d i n i m u s i k i m i z i n muhakkak k i en olgun ve en giizel eserlerinden b i r i d i r . " B i r nazar k i l halime" deye baslarken s a n ' a t k a n n y a l v a r d i g i hissolunur. T i i r "kiiler bestelemek suretiyle h a l k m r u h u n u da oksayabilen bu sahsiyet i n basit, fakat giizel ve s a m i m i b i r t a k i m i l a h i l e r de besteledigini goriiyoruz. Edirneli Kocek Dervis Mustafw'mn. " B a y a t i a y i n " i ise bu devr i n en miikemmel eserleri arasmda zikredilmek icab eder. Siileyman Celebi'mn Mevlid'ine bu asrm i l k yarismda yeniden besteler yapildigmi da gormekteyiz. Belig'in "Giildeste" deki k a y i d l a r i n a gore (S. 525, 526), bu d i n i eseri, bu devirde besteleyen Sekban'dir. Tanmmis Mevlidcilerden Ubeyd bu eseri, bu zattan mesk etmis, o da meshur (MeVlidci Osman'a. gegmi.stir. X V I I nci asirda tecvid ve k i r a a t ilimlerinde ihtisas sahibi olan ve giizel K u r ' a n okuyanlar da pek coktur. H i i n k a r i m a m i Amasyoli Evliya Mehmed (vefati 1044-1634) ile talebesinden "Seyh-ul-eimme, reis-iil-hutaba" g i b i ' iinvanlarla anilan ve Istanbul'un m u h t e l i f ca-milerinde hatiblik eden Kumkcupih Sdban'i ( v e f a t i 1097-1685) bu arada zikretmek icab eder. Babasi Saraybosnah olan bu zat hakkmda Seyhi " V a k a y i i i l f u z a l a " da "Seyh-i m e r k u m f a z i l e t - i i l m i y y e ile m a ' l i i m be- tahsis i l m - i tecvid ve laraatde m a h i r , f i i n i i n - i Kur'aniyyede n a z i r i nadir zidi, diyor.
26
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJiSI
B u asra aid elimizde epeyce tesbihler, tevsihler ve ilahiler v a r d i r . " D u r a k " t a r z m m da bu asir mahsulii oldugu t a h m i n o l u n a b i l i r Bu asirda Yenigeri ocaklarmda, serhadlerde askerin d i n i hislerini oksamak ve o n l a r i manevi b i r neseye davet etmek maksadiyla bazi ezgiler viicude g e t i r i l d i g i n i de goriiyoruz. Evliya Qelebi diyor k i (Seyahatname I , 525) :
" A s n a f - i hanendegan: 300 nefer. p i r l e r i Hamza b i n Y e t i m i ' d i r . . H u z i i r - i niibiivvetde hoshanhk iderdi. Cemi'-i hanendelerin silsilesi. ana miintehidir. K a b r i Taif'dedir. Bu taifeler hos avaz ile sefere m i i teallik ilahiler o k u r l a r , bazilari da
A l l a h u m m e y a H a d ! asan eyle yolumuz
i l h i s i n i k i r a a t ederek alay koj-kii dibinden ubiir ederler" B i i t u n bu mahsullerde evvelki asirlara nazaran tabii b i r tekamiil" v a r d i r . D i n i m u s i k i , X V I I nci asrm bilhassa yiiksek k a b i l i y e t l i kilasik" T i i r k san'atkarlari elinde daha miitekamil b i r hal alnns, bestelenen parcalarda gerek san'at bakirrnndan. gerek dinleyenlere biraktigr tesir cihetinden daha bedii, ve daha vicdani bir incelik gostermistir. Istanbul, b i r 5 0 k sahalarda oldugu gibi m u s i k i sahasinda daen biiyiik merkez olmustur. Anadolu'nun ve R u m e l i ' n i n b i r cok m u siki m e r a k l i l a r i , bilhassa bu sehre gelmisler ve buradaki b i i y i i k san'atkarlardan istifadeye cahsmislardi. Basta Bursa olmak iizereEdirne, D i y a r b a k i r , Konya... gibi b i r cok sehirlerde bu hususta gems b i r faaliyet v a r d i . K i n m , Bagdad, Kahire, Haleb, am g i b i T i i r k lerle meskiin olan, yahud da T i i r k k u l t i i r i m i i n y a y i l d i g i yerlerde de b i r cok T u r k musikisinaslar yetismis veya yerlesmistir. B u y a y i l mada bilhassa t a r i k a t l e r i n m i i h i m rolleri oluyordu. B i i y i i k mutasav v i f l a r y e t i s t i r d i k l e r i halifelerini Islam aleminin m u h t e l i f yerlerinegondermislerdi. Mesela T i i r k musikisinin M i s i r ' d a i n t i s a n m b i l hassa Gidsenilik ve Mevlevilik temin etmistir. . Giilsenijigin miiessisi olan Ibrahim Gulseni. (vefati 940-1533), D i y a r b a k i r T i i r k l e r i n d e n d i . Halvetiyyeden Dede Omer Ruseni'ye intisab etmis ve seyhi t a r a f m d a n M i s i r ' a gonderilmisti. Orada ac^ t i g i tekke miiteakib airlarda daima biiyiik b i r ragbet kazandi. Vebiiyiik b i r asitane haline geldi.
XVII NCI ASIR
27
Sultan Divani ( v e f a t i 936-1529) t a r a f i n d a n tesis edilen M i s i r Mevlevihanesi de Istanbul'la d a i m i miinasebette bulunan b i r san'at yuvasi halinde asirlarca T i i r k musikisini terenniim e t t i . Bilhassa X V I I nci asirda islam a l m i n i n m u h t e l i f yerlerindeT i i r k l e r t a r a f i n d a n tesis edilen tarikatlere aid yiizlercs tekke a c i l m : - t i . iste b i i t u n bu t a r i k a t l e r , T i i r k m u s i k i s i n i yaymak h u s u s u n da en biiyiik amil olmuslardir. B u a s n n i l k y a n s m d a dini besteleriyle en 5 0 k sohret kazanan. iic sahsiyet, Bezciza.de Muhyeddin, Kogacizale Seyh. Mehmed veZakiri Hasan'dir. A s i l ismi Mehmed Muhyeddin olan Bezcizade, K o n y a h d i r . M u ayyen medrese t a h s i l i n i orada b i t i r d i k t e n sonra H a l v e t i seyhlerinden Ezelizade'ye intisab e t t i . T a r i k a t i t e k m i l d e n sonra Istanbul'daCarsamba pazarmda Mehmed A g a tekkesine seyh t a y i n edildi. B i r t a r a f t a n da v a i z l i k ediyordu. Daha sonra 'Oskudar'd'a kendi n a m r y le amlan tekkeye n a k l e t t i . V e f a t i 1020 ( M . 1611) dedir. "Oskudardaki tekkeye defnedildi. Nev'izade Atayi diyor k i (Sakayik zeyli): " A z i z - i m e r k u m m a t l a ' u l - envar-i u l u m meclis-i v a ' z i surengiz; enfasi miiessir ve tebtiz t i y b - i elhan ile andelib-i hos nagme-i g i i listan-i K u r ' a n i d i . "
:
Onun baz: ilahiler ve besteler viicude g e t i r d i g i n i de mecmualardan ogreniyoruz. Kogacizade Seyh Mehmed de " H a l v e t r " t a r i k a t i n e mensub i d i . . E k m e l tekkesi seyhligine t a y i n edildi. 1026 ( M - 1617) de vefat e t t i . Besteledigi eserler memleketin hemen her t a r a f i na y a y i l m i s t i . "Nevizads A t a y i " , Sakayik zeylinde (S. 622), " F e n h - i musikide iistad olub okunan z i k i r l e r i n ekseri b u n l a r i n bestesidir" demekle b i r cok mahsuller ibda ettigini anlatmak istemistir. Besteledigi eserlerden pek mahdud b i r k i s m i elmrizde buiunuyor. Z a k i r i Hasan da Kogacizade derecesinde istihar etmis degerli b i r sahsiyett i . Bu i k i san'atkar arasmda derin b i r rakabet mevcuddu. B i r b i r l e r i nin muarizi idilef. Z a k i r i Hasan, I z m i r e iic saat mesafede " F o c a " da dogdu. Geng yasinda istanbul a geldi. Meshur m u t a s a w i f Nursddinzade'ye i n t i sab etti. Musikiye cahsti., nihayet tekkenin z a k i r basisi oldu. N e v ' i zade A t a y i : "Sakayik z e y l i " nde bu degerli sahsiyet hakkinda bilhassa s u n l a n soyluyor (S. 6 7 7 ) :
?
28
TURK MUSiKISi ANTOLOJISi
"Mevlana-yi mezbiir Z a k i r i mahlasi ile meshur fenn-i musikide yegane ve uslub-i zikirde miifred-i zamane i d i . Nakl olunur k i ol fenn ile asla asinahgi yogiken bir giin seyhin huziirunda dervisler halka beste-i tevhid olub zakirbasi hazir olmamagla feth-i kelama kimse miibaderet idememis. i d i . Aziz hazretleri bunlara emr idiib b i r zikre basla buyururlar. 01 ibtida-i m i f t a h - i fiitfih olub nefes-i p i r ile ebvab-i isti'dad meftfih olur. A l t i seneden ziyadedir k i nevbesteleri tanin eridaz-i gerdun ve makbul-i musellem-i her iistad-i zufiinundur." Beykozlu sair D&i(l)de iistadi olan bu degerli sahsiyet hakkmda cok hiirmetkardir. "Nevhatul'usâk" adh matbu' mesnevisinde -bilhassa $unlan soyliyor:
Hem iistadim efendim Zakiri'dir Kamu fende naziri nadiridir Olub israi Hasen hulku Huseyni Huda vermisdi irfan ile zeyni Olubdur zikr ile meshur-i afak Nevasidir gida-yi ruh-i ussak Imametde gdzediib pencgam Ibadetde gecurdu mah u sali Y u z i agi idi ehl-i usulun Sozi sag idi ol ehl-i vusuliin Makamat ile seyr idiib cihani I r a k ' i geh Hicaz'i, Isfahan'i N i z i r i yok disem Urb u Acem'de Sozum rastdir hilafim yok bu demde Teravih icre 'tesbihat anindir Usulde curole te'lifat anmdir Minare iizre temcidat anindir S e m i ' icre ilahiyyat anindiT
Kiymetli musikisjnas Dr. Subhi, " T u r k musikisi" adh eserinde - ( I , 8-9) bu kayidlara istinad ederek Itri'ye ve baskalarma aid olduk] a r i soylenenler de dahi] bulundugu halde biitun miinacat ve salatlan bu zata- maletmek istemistir. Halbuki Dai'nin bu mubalagah beyitlerinden cikaracagimiz mana Zakiri'nin epeyce tesbih, temcid ve ilahi besteledigidir. Yoksa biitun bu nevi mahsulleri miinhasiran bu adama atfetmek tamamile yanhs olur. N-etekim Kdtib Celebi'mn u sozlerinden de ancak. bu mana cikarilabilir (Fezleke II, 46):
(1) 1070 (M. 1659) T u r k Sairleri I I I , 1123. da vefat eden bu sair icia bakmiz: S. Niizhet:
XVII NCI ASIR
29-
" A l t m i s seneden ziyade z i k r - i nevbesteleri taninendaz-i gerdun olmus i d i . " 1032 ( M . 1622) de vefat eden Z a k i r i Hasan'in bugiin elimizde pek mahdud eseri mevcudtur. Fakat bestekari mechul oldugu halde heniiz yasayan b i r t a k i m d i n i mahsullerin bu zata aid olmak i h t i m a l i kuvvetle memuldiir. Bu devrin i l k y a r i s m d a Bursa'da biiyiik b i r sohret kazanan ve musiki sahasmda, gene dlmesine ragmen biiyiik b i r k u d r e t gosteren Esved'i de burada z i k r etmek icab eder. Fazla esmerligi yiiziinden bu iinvanla meshur olan bu degerli bestekarin asil a d i DervisAlfdir. Keb&bcizade Bostan. efendi'nin ogludur. Bursa'da dogdu. Musikiye cahsti ve cocuk denilebilecek b i r yasta olgun eserler bes-telemege basladi. Belig diyor k i (Giildeste S. 523): " S i n n - i sigarda dahi h u r u f - i hecadan elif ve bayi talaffuz ve taalliim etmemi? iken f a r k - i sada-yi Hicaz ile ehnazi temyizde m a - h i r ve heniiz reside-i diivazde sal iken m a k a m i icraya k a d i r i d i . Beste eyledigi murabba' ve savta kucek ve biiziirk pesend idiib netice fenn-i musikide resg-i iistadan-i Sfahan i i Nihavend i d i . " Seyh Hayreddin efendi'nin zakirbasisi i d i . Gene yasmda iken 1023 ( M . 1614) te vefat etti. Muradiye'de Besikciler k a p i s i civar m a defnedildi.
1023 misrai oliim y i h m gosterir. Gene Belig sunlari s o y l i y o r : "Mezbiirun bu fende olan meharetin ve riitbe-i fehm i i firase-t i n nay-i t u r f a neva-yi kalem ile bu vech ile zemzemesaz-i meclis-i beyan olurlar k i ol tarihde esatize-i zakiran-i Dar-us-saltanat-il-aliyye'den b i r i k i sahs-i musikidan b i r kac giin zevk u safa i c i n mahruse-i Bursa'ya revan olub nasinide b i r kac nevzuhiir savtlari olmagin mezbur ile mukabele zamirlerinde caygir i d i . R e f i k l e r i ile savt-i niihiiftelerin miizakere ederek yevm-iil-hamisde Kaphca rehgiizarmdan giizeran iizre i k e n mezburun menzili t a r i k - i germabe-i merkumeye k a r i b v a k i ' ohnagla agaze-i asvat-i nevpeydayi lsga h e r b i r i t i i k i i r i i k danesi g i b i b i i n - i giisuna resa oldukda tas-i cam-i kafasi zede ve dur f i n i d - i sem'i efvah-i mezburane havale i d u b ' a k a b -
;30
lerinde gitmege damen berzede o!du. H e r b i r i kaziyyeden bi haber . mezbur ise usuliyle rtibude cenga!-i hafiza idiib ezber etmis i d i . . Rfiz-i ferda halka-i tevhidde nihan olan asvati b i r bir hiiveyda et.tiklerinde bila tevakkuf mezbur dahi eda cclince hayretinden her biri donmege ve pay-i istigrab ile daire-i z i k r i dokuz dolanmaga basladilar. Naklederler k i mezbiirun fenn-i musikide kendi g i b i :B6hretver b i r hemsireleri olub k a r m d a s m m bazi savtma nazire etmistir.'
:
Ezgileri bu gun bize kadar i n t i k a l edebilen bestekarlarimizdan b i r i de X V I inci asrm son yansmda biiyiik b i r sohret kazanmaga baslayan ve 1038 ( M . 1628) de vefat eden meshur mutasavvif Aziz MaKmud HildayVAir "Celvetilig'in i n t i s a r m d a miihim b i r amil olan bu degerli sahsiyet i l m i , t a s a w u f i eserlerile ve bilhassa siirlerile t a n i m i s t i r . X V I I inci asirda ve daha sonraki zamanlarda yetisen b i r ok musikisinaslarm da onun viicuda g e t i r d i g i i'Shilere besteler v i i cuda getirdiklerini goriiyoruz. Esasen H i i d a y i bilhassa bestelenmsk iizere bir t a k i m manzumeler kalsme almis, t e r a v i h tesbihleri, t e m cidler,miinacatlar ve ilahiler yazmistir.Tesbih ve temcidlerini biz-.zat kendisinin besteiedigi de rivayet edilmektedir. Fakat biz, t a r i h i menbalarda onun namma tesbit edilen sadece dort ilahi bestesine tesadiif edebildik. H i i d a y i Aziz Mahmud, kurdugu t a r i k a t t a musikiye biiyiik b i r ehemmiyet vermisti. Esasen '"Celvst! ayini'* husu ve huzua davet eden hazin b i r musiki ile yapilmakta i d i . Hafiz Kumral, Saban Dede gibi m a r u f musikisinaslarm H i i d a y i dergahmda " Z a k i r b a s i h k " ettiklerini de gormekteyiz. A s i l adi Mehmed olan istanbullu Hafiz Kumral, " A z i z M a h . m u d H i i d a y i " n i n trebiyesi ile yetismis ve Uskiidar'daki Celveti hanikahmda zakirbasihk etmisti. Laclini mahiyette b i r hayli eser besteleyen bu degerli musikisinasm bilhassa Hiidayi ilahilerine ve diger mutasavvifa eserlerine viicude g e t i r d i g i d i n i parcalar da epeyce b i r yekun tutmaktadir. Esad efendi " A t r a b u l a s a r " da bu zat icin " V a d i - i musikide f e r i d ve tedkik-i tenasub-i negamda ekser-i esa tizden i l m i mezid i d i " diyor. Saban Dede de ayni dergahm zakirbesihgmda bulunmustu. B i l hassa "Aziz Mahmud Hiidayi n i n eserlerini besteliyordu. Fakat bu mahsullerden bugiine kadar intikal edebilenler b i r kac parcadan i b a r e t t i r . B u zatin 1061 ( M . 1650) de vefat ettigini t a r i k a t silsile-
X V I I NCl ASIR
31 oldugu da
namelerinden ogreniyoruz- Bizzat H i i d a y i Halifelerinden _aym menbalarda tasrih edilmektedir.
X V I I nci a s n n cidden muktedir bestekarlanndan b i n de Siitcilzdd-e ha'div. Musikinin b i i t i i n inceliklerine v a k i f olan b u zatm sesi de cok giizeldi. Evliya Celebi "Seyahatname" sinde " H a n c e r l i , suznak nefes sahibi bir ustad-i derya" d i l i d i diyor ( I , 633). Seyhulislam Esad ise sjunlan soylemektedir (Atrabiilasar):
"Sada-yi n i k edaasa leziz ve hub ve lehce-i nezaket niimasi biilend ve mergub olub f i l h a k i k a mezaya-yi ibn.-i merkumu b i k i i n h i h i J i l i m - i f a i k ve kemahiivellayik ilminde dahi hazik i d i . " E l l i kadar eser besteledigini de aym menba rivayet ediyor. Baz i ilahiler -besteledigini ise mecmualardan ogreniyoruz. Siitciizade'nin 1037 ( M . 1627) de vefat e t t i g i n i Mevlevi I b r a h i m -Cevri'nin vucude getirdigi su oliim tarihinden anJamaktayiz (1) :
Aceb mi daire ves olsa sinemiz pur tab Derurmmuzda alevlendi ates-i alam K a n i o biilbiii-i g i i l z a r - i musiki ki anin V e r i r d i nag-me-i sirini rfiha z e v k - i miidam Usiiie uymadijjin gordiz devr-i Muhassal eyledi aheng-i Zamane eyyamm tamam cinan enam Siikfita vardi idiib n a k s ii savt ii k a n bezmgah-i ide rr.akammi all cenab-i R a b b - i
f evtine t a r i h . igiin dedi C e v r i
1037
X V I I nci asrin tanmmis musikisinaslarmdan b i r i de AbdiilJcervm'dir. "Siinbiili" tarikatma mensubtu. "Koca Mustafa Pasa H a n k a h i " êyhi Yusuf Sinan efendinin ogludur. Biiyiik babasi ayni tekkenin seyhi olan Germiyanh Yakub'dur, Seyh Yusuf, a l t i sene seyhlik ettikten sonra 815 ( M . 1489) da "Seyhiiharem" olarak Medine'ye gitmis ve 987 ( M . 1579) de orada vefat etmisti. A b d i i l k e r i m , bu cihetledir k i "Seyhtilharemzade" iinvanile de sohret kazan(1) takimzade her Universite kiitiiphanesindeki sairin 1047 "Atrabiilasar" 1637) in kenannda ve MiisFakat "Kila"
mecmuasmda me'hazi
(M.
de bldiigii kayidhdix. Halbuki s a i r ,
ikisinin de
C e v r i n i n t a r i h manzumesidir. mukayyeddir.
^kelimesini " y "
harfini y a z m a k s i z i n , y a n i 10 eksik olarak. kullanrmstii\. B i i t i i n
C e v r i divanlarmda da ayni sekilde
32
m i s t i . Seyhulislam Bostanzade'den miilazim olduktan sonra bazi sehirlerde ve Babadagmda kadihk etti. Orada evlendi. 1044 ( M . 1634) Muharreminde m u v a k k a t olarak geldigi istanbul'da vefat etti. I l m i ve edebi bircok meziyetlerinden maada i y i b i r h a t t a t olan ve Kerimi mahlasiyle s i i r l e r yazan A b d i i l k e r i m ' i n musikiye de v u k u f u v a r d i . Nev'izade A t a y i , "Sekayik zeyli" ride (S. 758) " F e n n - i m u s i kide iistad ve nevbesteleri giildeste gibi m i i r g a n - i hos elhana bais-i f e r y a d " oldugunu soyluyor. X V I I nci a s r m i l k yarisinda miinhasiran cami eserleriyle t a nmmis bazi sahsiyetler de malumdur. Bunlar arasmda bilhassa Imam Yitsufu gosterebiliriz. Geng yasmda Sam'dan Istanbul'a gelen Yusuf, sesinin g i i z e l l i g i y le ve K u r ' a n okuyusundaki meharetle az zaman icinde kendisini ta n i t m i s t i . Sultan Selim camiine imam oldu. 1044 ( M . 1634) de h i i n k a r i m a m i t a y i n edildi. 1049 ( M . 1639) da azl olundu. 1056 ( M - 1646) da a y m vazifeye t e k r a r g e t i r i l d i . Sehzade hocasi oldugu igin kendisine Rumeli Kadiaskerligi payesi verildi. 1057 ( M . 1647) saferinde vefat etti. Karacaahmed'e gbmiildii. Arapca b i r t a k i m d i n i siirle de kaleme alan bu zat bilhassa kendi manzumelerini bestelemistir. Ladini mahiyette epeyce eser viicude getiren ve Murad IV. huzurunda hanendelik edecek kadar istihar eden Galatah Vehbi Osmcn da bu devrin degerli musikisinaslarmdan b i r i d i r . Onun bazi tesbihler besteledigini de goriiyoruz. Evliyct Celebi, "Suznak nefesli iistad-i k a m i i sahib beste i d i . Ustadimiz Dervis Omer'in tilamizinden harem-i has'da ayakdasimiz i d i " diyor. Ibrahim Cevri " H a r e m - i hiimayun" hanendelerinden bahsederken onun hakkmda da su beyitleri yaziyor:
B i r i de V e h b i - i hanende ki Vehhab-i ezel E y l e m i s h i k m e t ile a n a ata-yi bisyar E w e l a v e r m i s a n a bir nefes-i hub u latif S i n i y a i t m i s a m sair-i siriri giiftar Baslasa nagmeye bulbiil gibi acub dehenin Dem-i r e n g i n i olur meclise giilberg nisar Gus iden s i ' r - i dilarasini tahsin ile der B u kadar a n c a k clur si'r-i sells ii hemvar
Seiiyhiilislam Esad asar):
da onu su yolda medhetmektedir
(Atrabiil-
"Dudman-i bustaniyamn damci ta'bir olunan ziimresinden iken nanpare-i mu'tade ile miitekaid olmustur. E l l i kadar m u r a b b a a t
XVII NCI ASIR
33
ve tesbihati v a r d i r k i s i y t - i metanet ve nezaketi peyveste-i bam-i asman olub ekseri meshur-i cihandir. Sada-yi suznaki piir halavet ve lehce-i paki menba'-i nezaket olub kema yenbagi vadi-i m e r k u mun i l m i ve amelisin icraya k a d i r iistad-i mahir i d i . " Mahdud bazi tesbihler bestelemis olmakla beraber daha ziyade edebi sahada tamnmis olan A y m t a b h sair Bedri Mehmed'i de b u rada zikretmek icabeder. Once " H a r e m - i H u m a y u n " da " g i l m a n a n " ziimresine a h n m i s t i . Sonralari Karagelebizade Mehmed efendi'nin derslerine devam etti ye mezun oldu. Bazi medreselerde m i i d e r r i s l i k y a p t i . 1065 ( M . 1654) de vefat etti. Sair ve h a t t a t Omer ise, epeyce l a d i n i eser besteleyen oldukca degerli b i r musikisinastir. Bazi ilahiler viicude g e t i r d i g i n i de mecmualardan ogreniyoruz. Nasuh Paazade Omer deye sohret kazanan ve " O m r i " mahlasiyle siirler yazan Om!er, IstanbuPludur. Ahmed I . devri vezirlerinden Nasuh Pasa'nm ogludur. Siiliis ve nesih y a z i l a n n i meshur Tophane'li Mahmud'dan mesk etmistir. " D e r g a h - i a l i " kapucubasilarmdan i d i . Oyvar ve O i r i d seferlerine nisanci olarak i s t i r a k ett i . V e f a t i 1068 ( M . 1657) dedir. " T u h f e - i h a t t a t i n " de su oluni t a r i h i kayidhdir:
Mushaf-i omru Omer ibn.-i N a s u h Pasa.'nin
Ciin t a m a m oldu nefes amr olub vah meded Hiisnii seyhane iken ses kaleminde r u h u Diisdii k u r s i - i cesedden beli nagah meded Dedi t a r i h k a l e m hiisn-i hitamma a m n
1068 Safdyi diyor k i :
" H i i s n - i hatda ve i l m - i edvarda zarafetde miisellem ve m a ' m u r ve h o s t a b ' ve niiktedan ve miinsi-i cihan olmagla meshiir-i afak olmus i d i . " Seyhi " V a k a y i i i l f u z a l a " da sunlari soyliiyor:
" M e r h u m - i m e r k u m hissedar-i m a a r i f ve u l i i m hiisn-i hatda ve i i m - i edvarda zarafet ve letafetde miisellem-i hos tab' ve n i i k tedan hanesi mecma'-i erbab-i m a a r i f ve y a r a n sohbeti l a t i f bir viicud-i serif i d i " . F: 3
34
X V I I nci asnn kudretli bestekarlanndan b i r i de Gulseni Sadayi'dir. L a d i n i mahiyette b i r t a k i m eserler viicude getiren bu zatm bazi ilahilr besteledigini de gormekteyiz. AtrabiUasar miiellifi onun hakkmda sunlan soyliyor: "Dervis Sadayi: istanbullu olub 1030 ( M . 1620) senesi hilalinde tesehhur etmis ziimre-i dervisan-i Mevleviyyedendir. Fenn-i edvari esatiz-i fiinun ve maarif olan kamilan-i tarikatten tahsil ile dah i l - i bezm-i urafa-yi elhan olmustur. Sada-yi rikkat bahsasi tiz ve biilend ve lehce-i nezaket niimasi dilpesend imis." Esad efendi'nin ve ondan naklen Veled Celebfmn Mevlevi olarak gostermeleri yanhstir. bu sanatkari
Esas iitbariyle istanbullu olan Sadayi, M i s i r ' a gitmis ve orada uzun miiddet Ibrahim Gulseni hankahmda hizmet etmistir. Bilahare Bursa'ya nakletmis ve orada 6 Mubarrem 1066 (;M. 1655) da vefat ederek Deveciler kabristanma gomulmiistiir. Belig'in "Giildeste" sinde su oliim tarihi k a y i d b d i r :
A y a g m cekdi giin Dervi? S a d a y i bezm-i faniden Tutup rah-i adem suy-i bakaya menzilin buldu Dedim tarih edince miirg-i ruhi ucmaga pervaz
1066
Belig, bu degerli musikisinas hakkmda su t a k d i r l i ciimleleri de kaydetmektedir: " i l m - i musikide siyt u sada-yi vaz'i reside-i kubbe-i cerh-i esirdir." X V I I nci asrin meshur Mevlidhanlarmdan b i r i de Bursah Hdfiz Ubeyd'div Naksbendi seyhlerinden Haci Ahmed efendi'nin ogludur. Gene yasmda musikiye ve yaziya merak etmisti. Mevlid'i bizzat bestekari Sekban'da.n mesk etti. Bazi tekkelerde zakirlik ediyor, yazd i g i giizel yazilarla maisetini temin ediyordu, Sonra Bursa kadisi Abdurrahman efendi'ye imam oldu. Bilahare vazifesinden aynlan bu zat ile birlikte Istanbul'a g i t t i . Hocazade Abdiilaziz efendi'nin derslerine devama basladi. Jlulazim olduktan sonra kaza meslekine a t i l d i . Anadolu ve Misir'da bir miiddet kadihk ettikten sonra istifa etti. Belig'e gore "$eyhvlislam Bahayi efendi asitanelerine nasiyesa olmagla giimriik mukataasmdan ve mizan-i harirden bir kag akge vazifeye malik olmus i d i " .
XVII NCI ASIR
35
1067 ( M . 1656) zilkadesinin y i r m i n c i giinii Bursa'da vefat etti. "Pmarbasmda babasmm yamna gomiildii. Ubeyd'in meshur b i r talebesi de Bursali Osman'dir. Orhan camiinde devirhan ve Mevlevihanede na'than i d i . Sekban'm besteiedigi Mevlid'i Ubeyd'den mesk etmisti. " F e n n - i musikide m e h i r e t i oldugunu ve hos elhan ile Kelam-i k a d i m ' i t i l a v e t " ettigini Belig'den 6greniyoruz (Giildeste S. 526). X V I I nci asirda yetisen " i l a h i " bestekarlarmdan b i r i de Ydkubzade Seyh Mehmed'dirBursa'da dogdu. Karaagac mahallesindeki H a l v e t i tekkesinin seyhi Yakub efendi'nin ogludur. Seyh Y a "kub, K u r ' a n okumak hususunda Bursa'mn en i l e r i gelen sahsiyetiyd i . Hutbelerinde de biiyiik b i r muvaffakiyet gosteriyordu. 1052 ( M . 1642) de vefat etti. Mehmed efendi'yi iste bu zat y e t i s t i r m i s rtir. Babasmm oliimii iizerine tekkeye seyh t a y i n edildi. 1077 ( M . "1666) cemaziyelevvelinin on yedinci giinii vefat ettiBelig su i k i oliim t a r i h i n i tesbit etmistir (Giildeste S. 138):
01 f a r i s - i tarikat ol vasil-i hakikat Ziihd ii salah ii takva olmusdu ana ade A h b a b d a n birisi geldikde didi tarih
1077
K u d s i y a n - i asmani didi fevti t a n n i n
1077 Bicare mahlasiyle bazi s i i r l e r de kaleme alan Yakubzade, b i r t a k i m ilahiler de bestelemistir. X V I I nci asrm cidden muktedir zakirbasilanndan b i r i de Bursali Ebubekir"dir. Babasi zengin b i r tiiccardi. Gene yasmda Seyh Yakub efendi'ye intisab etti. M u s i k i sahasmda biiyiik b i r i k t i d a r gostermisti. Tekkelerde zakirbasilik, zagferanhk mescidinde de seyhlik v e ' i m a m l i k ediyordu. 1077 ( M . 1666) de 70 yasmda iken vefat etti. Tablizade Akli su oliim t a r i h i n i kaleme a l m i s t i r :
36
" H a l a zakiran beyninde mutedavel olan ezkar ve asvati ve t e r t i b i fenn-i musikide iistad-i nadir-iil-emsal olduklanna d a l d i r . " Seyhi "Vakayiulufuzaia" da diyor k i : " E z k a r u asvatda ustad-i nadir-iil-emsal olub bazi makamatda musanna' savtlan vasil-i sem'-i musikisinasan-i a h a l i d i r " Bursali Muhzirzade Salih Celebi de bu devrin degerli zakir ve bestekarlanndandir. Musikiyi istanbul'da-meshur Dervi Ali SiriCgani'den ogrenmis ve ondan b i r cok ilahi ve savt mesk etmisti. B u meleke ile kendisi de bazi besteler viicude g e t i r d i 1077 ( M . 1666)'; de Istanbul'dan Bursa'ya giderken b i r f i r t m a esnasmda boguldu. X V I I nci asnn en muktedir neyzeni Mevlevi Yusuf Dede'&ir: Konya'da dogdu. Oramn mevlevihanesi seyhi Bostan Qelebi'ye intisab> etti. I l k musiki derslerini orada gbrdu. H a f i z oldu. Daha sonra i s tanbul'a geldi. Burada bilhassa musiki sahasinda ileriledi. A&emr Dede'nm mesihati esnasmda Galata mevlevihanesinde epeyce miiddet hizmet etti. Seyhden b i r hayli istifadeler temin eyledi. B i r m i i d det sonra dergahm neyzenbasdigma tayin edildi. Murad I V . , ekseriya, istavroz bahcesine giderdi. B i r g i i n A d e m ' Dede'yle Yusuf Dede de orada bulundular. Musikiden anlayan h i i kiimdar bu degerli san'atkarm iifledigi neyi, derin b i r hayranlikla dinlemisti. Adem Dede'nin muvafakatiyle onu saraya aldi. MevlevT" kisvesiyle "Gihnaman-i M s s a " ziimresine. dahil oldu. Huzurda y a pilan Mime fasillanna ney, bazan da cenk calmakla istirak ediyordu. Her i k i galgida emsalsiz b i r kudret gostermekte i d i . Sultan Mu rad'm 1049 ( M . 1639) da vefati iizerine oradan a y n l d i . Safayi d i y o r ki:
-
"Yusuf Dede, devlet-i pdisahide her ney'e malik olduysa c i i m - lesini ic halkma yagma i t t i r i i p tasra cikmak murad eyledikte pa-, disah-i devran Sultan i b r a h i m Han hazretleri Yusuf Dede'ye dilhahi iizre ulufe ve ta'yinat verile deyu hatt-i hiimayun ihsan idiib mez bur Yusuf Dede ol asnn seyhiilislammdan bu vechile istifta eder k i ' Zeyd b i r nice hizmet-i padisahide olub itmam-i hizmetinden sonra beyt-iil-mal-i miisliminden ne mikdar uliifeye mustahak olur, E l cevab. 01 m u f t i - i miiskilkiisa cevab-i ba savabmda ancak yevmi" y i r m i sekiz akge ulufeye mustahak olur deyu fetva verdikte mezbur Yusuf Dede, . bana y i r m i akce vefa eyler deyu ancak y i r m i akce ulufe kabiil idiib b i r kiilah ve b i r h i r k a ile tasra c i k t i " Besiktas mev-
XVII NCI ASIE
37
levihanesi seyhi Hasan Dede'ye damad oldu. 1074 ( M . 1663) te k a y i n babasinm vefati iizerine bu dergahm seyhligine tayin edildi. Az bir miiddet sonra yerine Naci Ahmed Dede gecti. Bu zat 1075 ( M . 1664) te Galata mevlevihanesi seyhligine nakledilince seyhlige ge-ne Yusuf Dede getirildi. 1080 ( M . 1669) zilkadesinde vefat etti."Musikisinas ve sair Nazim su oliim tarihini yazmistvr:
Serir-i milk-i Ken'an-i bakaya oldu ciin azim Iderse terk-i ihvan-i fena nola Dede Y u s u f N a i i m asa duamiz hep budur kim merkad-i pakin Fiirug-i neyyir-i tevhid ile dola Dede Y u s u f Dedi Niyl-i sirisge gark olub Ya'kub-i dil tarih
:'
1080 :5j>air Fenni de su tarihi vucude getirmistir:

V a s i l - i sirr-i Eudri Hazret-i Dervis Yusuf B u y - i pirahen-i vasl ile olub sevk engiz Irdi Ya'kub sifat asl-i meram-i kurba Gus-i camna o dem irdi sada-yi berhiz F c n n i y i gus idicek fevtini didim taiih
1
! I
1080 Safayi, Yusuf Dede hakkmda su takdirli ciimleleri sarfediyor: " A k i l ve k i m i l ve kemal-i maarif ile araste ve ziver-i salah-i Tial ile piraste ve uliim-i A r a b i ve zeban-i Fariside yegane-i cihan olmagla Mesnevi-i serife yiiz y i r m i bin beyit mikdari nazire nazm etmistir. Cumle-i asarmdan Peygamber-i Zisan hazretlerinin m u ' cizat-i bahir-iil-berekatlarm F a r i s i lisan ile Ravzatiinnur namiyle onbin beyit mikdari b i r kitab nazmetmistir. Telifat ve t a h r i r a t i na nihayet yoktur. 01 seyh-i dilagah ve ol aziz-i pur intibah m i i d det-i omriinde b i r siyah" abadan gayri kaba ve hirka giymemistir." Yusuf Dede cenk ve hey calmakla istihar etmistir. "Cengi Y u suf Dede" deye tamnmasma sebeb de budur. Esad Efendi onu sa.dece "cenk" calan b i r san'atkar olarak gosteriyor. Ibrahim Cevri ise "Harem-i humayunda bulunan hanende ve sazendelerden" bahsettigi manzumesinde su beyitleri yazmaktadir:
38
TURK MUSiKISi ANTOLOJISi B i r i de Y u s u f - i D e r v i s k i Mevlana'nm R u h u n u zinde ider n a g m e - i nayi her bar N e f e s i r u h bulub h i m m e t - i Mevlana'dan Dembedem i t m e d e d i r f e y z - i safayi isax
N a y ile hemdem olub soylese raz-i dilden Mevlevi gibi olur c u m l e - i esya d e w a r I r s e ger alem-i e r v a h a sada-yi nayi R a k s ider r u h - i S e n a y i vii revan-i A t t a r
Evliya, Celebi " Y u s u f Dede" y i X V I I nci asrm en neyzeni olarak su yolda sena ediyor (Syh. I , 6 3 5 ) :
muktedir"
"Neyzenlerin s e r f i r a z i Besiktas Mevlevihanesinin seyhidir.Mevlevi Dervis Y u s u f ' u n ney caldigini isidenlere ol kadar r i k k a t - i .kalb hasil olur k i z a r u r i biika ederler." Mehmed Siikri 1291 ( M . 1874) de viicude g e t i r d i g i "Silsilename-i Mesayih-i sofiyye" adh eserinde Yusuf Dede'yi E y i p l i ve E n derun'dan yetisme gostermesi tamamiyle yanhstir (Uskiidar-Hudayi K. Tasavvuf No: 122). Esrar Dede tezkiresinde ve bu tezkirenin N a f i z Pasa k i i t i i b hanesindeki niishasi kenarlarma ilave edilen hasiyelerde de epeyce yanlislar v a r d i r .
-
B u asrm m a r u f musikisinaslarmdan b i r i de Kiiciik imam i i n vaniyle istihar eden Mehtaed'dir. Valide camiinde " N a ' t h a n " i d i . Cidden k u d r e t l i b i r san'atkar olan bu zat icin Seyhulislam Esad, sunlari soyliyor: " V a d i - i m u s i k i n i n i l m i ve amelisinde m a ' r i f e t - i tammesi oldu gundan ekser-i muellefatmda olan nagmat-i tehiyye ve behiyye naînide olmagin i m a m - i f e n iinvanina dahi sayan olmustur. Avaz-i tarab endaz-i halavet perdazi letafette yegane ve lehce-i dilpesend" ve miimtazi hos eda ve nazikane olub dehen ciinbani-i k i r a a t ile sekker efsan-i halavet oldukca mezak-i sami'ini casni bahs-i sehd-i s i r i n negamla piir lezzet ederdi. Filhakika zat-i mezbur g i b i hem danende-i hiyaba-yi f e n n - i edvar ve hem hanende-i b i b a k ve h a lavetsiar merhale-i d i i h i i r ve a'sardan giizar etmis d e g i l d i r . " T a r i h i menbalarda bes yiizden fazla murabba', nakis, s a r k i bestelemis oldugu k a y i d h olan Kiiciik i m a m ' m b i r t a k i m i l a h i l e r i de . v a r d i r . Bu degerli musikisinasm 1085 ( M . 1674) te oldugunu m a r u f musikisinas Itri'mn su t a r i h i n d e n anlamaktayiz (!):
(1) A i m . Mc. N o : 658.
XVII NCI ASIR Biilbiil-i bag-i cihan y a ' n i Imam-i ku?ek Idicek azm-i baka aleme f i r k a t saldi Iriib avaze-i fevti felege gus idicek Sazir.i girye ile ziihre zemine caldi Ciinki oldi dem-i n a k l i seb-i :d-i adha Miirg-i cam u m a n z b a h r - i necate daldi Fevtin a n i n goricek Itri didi tarihin
39
1085
Hezdrgiradh Behceti'r\m soyledigi su t a r i h t e n de onun ask y i i ziinden oldiigii anlasilmaktadir:

Biilbiil-i bag<je-i musiki-i taze vii ter Nagmeperdaz-i f i i s u n pise negamsaz-i miidam 01 giizin nagmeger-i bezmgeh-i iinsa iins
01 bihin naks-i t a r a b k a r - i hos avaz-i benam A s k ile nagmeleri ? i k a r idi eflake Ne zaman eylese ger nagmede tebdil-i makara Gitti diinyadan idiib bezmgeh-i alemi terk Nola ussaki n e v a eyleseler subh ile eyyam sam 01 idi meclis-i i r f a n a veren revnak u fer 01 idi hasili a r a y i s - i bezm-i A s k cak itti g i r i b a n - i hayatin efsus H a y f a gitti cihandan o dilara-yi benam F e v t olunca dedim ey Behceti tarihin anin
1035 Divanda, t a r i h m i s r a m m 1084 ( M . 1673) mesi yahhstir (Behceti divam Mlt. K. No: 50) olarak tesbit edilHasan da
Bu asrm meshur Halvetilerinden TJmmi Sinanzdde bazi ilahiler yazmis ve bestelemistir.
Seyhi " V a k a y i i i l f u z a l a " da onu " V a s i l - i s i r r - i mektum abid ve zahid murtaz ve miicahid p l r - i n u r a n i tabib-i r u h a n i " gibi vasiflarla sena etmektedir. F i l h a k i k a bu zatm devrinde biiyiik b i r sohret temin ettigini goriiyoruz. V e f a t i 1088 ( M . 1677) dedir. M u s i k i s i nas No.zim u oliirr. t a r i h i n i kaleme a l m i s t i r :
40
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI D i r i g U m m i Sinanzade f e n a d a n intikal itdi i l a h i eyle menzilgahmi f i r d e v s - i a'lade V i i c u d u tuti-i s e k k e r s i t a n - i i l m idi hakka Nazirin gormenri?di kimseler m i r ' a t - i dunyi.de NazJm asa didim tarihini ol miirsid-i dehrin
1088
Celveti seyhi, Divitcizade Seyh Mehmed de hem sair, hem m u aikiisinas i d i . T&Mb mahlasiyle vucude g e t i r d i g i ilahilerden bazil a r m i bizzat bestelemistir. Babasi D i v i t e i Seyh Mustafa'dir. Gene yasmda t a r i k a t e intisab eden, medrese tahsilini de i k m a l ederek m i i d e r r i s l i k hayatina atilan Mehmed Talib, bazi miiderrisliklerde bulunduktan sonra ilrniye mesleginden cekilmis, TJskiidar'da B i i l b i i l dere'sinde b i r tekke y a p t i r a r a k orada seyhlik etmege baslamisti. Sonra H i i d a y i tekkesi seyhi oldu. 1090 ( M . 1679) da vefat e t t i . Ussakizade hdir: Hasib'in "Sakayik zeyli" nde su Slum t a r i h i k a y i d -
D i i j d u bir tarih-i ziba l a f z a n ii ma'nen a n a
l>jL!l._J a-k'LiLliL. i-Jjl,J-(-j^ 1090
Seyhi " V a k a y i i i l f u z a l a " da "Fazilet-d ilmiyye ile m a ' l u m , zahir ve b a t m i miisellem, mu'tekad-i c i i m h i i r , layik-i sena-yi m e v f i i r i d i " d i yor. B u devrin son nisfmda t a s a w u f i ve d i n i sahada oldugu kadar m u s i k i sahasinda da i s t i h a r eden meshur Halveti seyhi ise Nefes wribari Seyh Osman'&iT. Kayseri'de dogdu. Abaza seyhi A b d i i r r a h i m efendi'nin zakirbasisi olmustu. 1044 ( M . 1634) de seyhiyle beraber istanbul'a geldi. Uskudar'da Valide sultan medresesinde o t u r d u . O sirada meshur Abdiilahad N u r i ' n i n sohbetlermden istifadeye basladi. Bostanzade Yahya efendi'nin derslerine de devam ederek mezun oldu. Kayseri'de Sahibiye medresesine miiderris t a y i n edildi. Cok gecmeden Istanbul'a dondii. M u h t e l i f camilerde vaizlik ve seyhl i k e t t i . Terceman Yunus zaviyesi vaizi ve seyhi iken 1095 ( M - 1683): de v e f a t e t t i . $ u misra', oliimiine t a r i h d u s u r u l m i i s t i i r :
' ^T
Z x
f!f
Jî cf-^j'
1095
XVII NCI ASIR
41
Seyhi " V a k a y i i i l f u z a l a " da bu degerli sahsiyet hakkinda su se-nalarda bulunuyor: "eyh-i merkum hissemend-i m a a r i f ve ulum va'zmda letafet nefesinde halavet hos sohbet ve germ iilfet sahib secaaf meclis-i t e v h i d i n biilbiil-i guyasi t a r i k - i H a k ' k m binasi Davudi biilend nefesine havas u avam miistak ve taksim i i ilahisine ehl-i tevhid ussak nefesi leziz ve biilend ve v a f i r tarz u t a v r i hub ve n a d i r oldugundan Nefes a n b a n deyu sohret siar nadire-i ruzgar i d i . " Mahlassiz b i r t a k i m manzumeler de yazan bu zatm pek "bazi i l a h i besteleri bize i n t i k a l edebilmistir. nadir
Mahdud bazi ilahiler besteleyen sahsiyetlerden b i r i de Mustafa JLnber Aga'&vr. D e v r i n i n degerli h a t t a t ve musikisinaslarmdan olan bu zat Istanbul'da dogdu. Sarayda yetisti, sonra gene orada yazi hocaligi etti. V e f a t i 1 0 9 5 ( M . 1 6 8 3 ) dedir. Sair ve musikisinas Him.Tnetzade Abdullah su Slum t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
G6?du faniden N i s a n i Mustafa A g a bu sal H a k T a a l a r u h u n u âd ide ol danisverin Ma'rifetde mustehir hem husn-i hatda mu'teber Y a ' n i vadisinde bir misli yok idi ol orin Micmer-i. merk icre mahv oldukda tarihin didim
Ajcs. j L i ; ^ j I U ,xjf \
1095
Miistakimzade
" T u h f e i h a t t a t i n " de diyor k i :
" F e n n - i musikide Hace-i benam Gulam olmak perdelerinde velvelegir-i Hicaz i i I r a k ve r a y i h a - i f a i h a - i hiisn-i h a t t - i hane-i anberin cameleri mesam-i sagirdani ve belki dimag-i iistadam t a ' t i r eyledigi m u h a k k a k - i urafa-yi a f a k d i r " . X V I I nci asrm cok degerli musikisinaslarmdan b i r i de Kdgek Dervis Mustafa'dir. Edirne Mevlevihanesinde cilesini ikmalden" sonr a tekkenin asci ba'siligina t a y i n edilmistir. Kocek Dervis Mustafa, Esad efendi'nin " A t r a b i i l a s a r " da ded i g i g i b i M u r a d I V . devrinin meshur musiki ustadlarmdandir. K i y m e t l i musikisinas Huseyin Sadeddin Arel de bu m i i h i m sahsiyeti^ T i i r k m u s i k i s i n i n dahileri arasmda zikretmektedir ( T i i r k l u k mecmuasi numara 1 2 , S. 3 4 7 ) . Rauf Yekta merhum ise onun viicude get i r d i g i " B a y a t i a y i n " i hakkinda bilhassa sunlari soylemektedir (Mevlevi ayinleri I I , S. V I ) :
42
TURK
MUSIICiSi
ANTOLOJISI
" B a y a t i ayininde Mustafa Dede'nin bestekarhktaki biiyiik k u d r e t i n i gosteren pek cok parcalar v a r d i r . Alelhusus bu ayin g i i f t e l e r i n i n soylendigi aruz vezinlerine gore usullere taksiminde en k i i giik b i r i k a ' (Rythme) hatasma bile tesaduf edilmez; bilakis g t i f t e taksimlerinde zuhur eden miiskiilati halletmekte bestekarm gosterdigi maharete hayran olmamak kabil degildir... B a y a t i ayini Mevlevi musikisi iislubunun cidden pariak b i r niimunesidir." Bu dogru h u k i i m l e r i veren rahmetli ustad, " A t r a b i i l a s a r " - d a k i "Dervis M u s t a f a " y i gozoniinde bulundurmayarak Kocek Dervis Mustafa'mn k i m oldugunu sadece sifahi rivayetlerde aramak istemis ve nihayet Afyon'dan gelen haberlere istinaden bu zatin ora mevlevihanesi seyhi iken 1100 ( M . 1688) de vefat eden "Kocek Dervis Mustafa Dede" oldugunu kat'iyetle soylemistir. i s i m benzerliginden baska hie b i r vesikaya istinad etmeyen bu malumat, t a m a men esassizdir. A f y o n mevlevihanesinde seyhlik eden "Kocek Dervis M u s t a f a " n m m u s i k i ile istigaline dair hie b i r menbada, hie b i r k a y i d mevcud degildir- H a l b u k i Edirne mevlevihanesinde ascibasi olan ve ayni iinvan ile istihar eden Kocek Dervis M u s t a f a ' m n m u s i k i s i nas oldugunu. " A t r a b i i l a s a r " dan ve b i r gok mecmualardaki k a y i d lardan bgrenmekteyiz. 1105 ( M . 1693) de olen E d i r n e l i sair Riisdi de "Kocek Dervis M u s t a f a " icin su oliim t a r i h i n i yazmistir ( 1 ) :
Maye-i ?evk-] dilim a r a m - i can-i munisim T e r k idiib dar-i f e n a y i eyledi azm-i baka Riisdi-i bigare didi f e v t i n i n tarihini
1095 Esad efendi, Atrabiilasar'da onu sii ciimlelerle t a k d i r ediyor:
"Sada-yi halavet bahsa-yi lezzet peymasi r a h a t i i l h u l k u m - i istima.' ve lehce-i pakize edasi sehdriz-i zaika-i sema' i d i . M a k a m - i Hicaz'da Usul-i zencirde.
. Serab-i g e r m - i a?ki nus idiib mestanedir gonliim Gam ile iilfeti v a r zevk ile biganedir gonliim
murabbai gida-yi r u h - i sami' olan ciimle-i asar-i sekerbarmdan olub bundan maada nefis ve lezzet efza eser-i halavet niimasi dahi v a r d i r k i nefais h a r a n - i fenrt-i elhanm m a k b u l i i d i i r " .
(1) Riisdi d i v a m : Murad Molla - L a l a K . N o : 445.
X V I I NCl ASIR
43
B u misaller de gosteriyor k i 1095 ( M . 1683) de olen m u s i k i s i nas "Kocek Mustafa" d u r u r k e n , Bayati ayinini elimizde hie b i r delil mevcud degilken A f y o n seyhine maletmek kat'iyetle y a n h s t i r . 1104 Seyh ( M . 1694) senesi ramazanmm onuncu giinii vefat eden tesadiif e d i l - r
LutfuUah'm
da bazi i l a h i giifte ve bestelerine Svrr-i Ali efendi'nin ogludur-
mektedir. Bursa'da Esrefzade ayni dergahm seyhi lebi'nin
tekkesinin altmci seyhi olan b u z a t
X V I I inci asrm t a n m m i s musikisinaslarmdan Nane Ahmed
Ce-
de dini bazi parcalar besteledigini goriiyoruz. L a d i n i ma-
hiyetde yiizden fazla eser besteleyen bu bestekarm 1098 ( M . 1686) de oldugunu,
misramdan ogreniyoruz. Evliya Celebi bu degerli hanende icin " m a l u m a t - i f i r a v a n s a h i (Syh. I , 633) Seyhulislam Esad da su takdirkar (Veled Qelebi'nin Atrabiitasar h u l a s a s i ) : b i d i r " diyor
ciimleleri sarfediyor
"Semti Galata olub zaman-i istihari devr-i Sultan Mehemmed H a n - i rabi'dir. Fenn-i m u s i k i y i zama.ni urafa-yi elhanmdan t a a l l i i m ; ' ile haiz-i riitbe-i iistadiyyet olmustur. Sadasi gayet m i i h r i k olub dek a y i k - i fenn-i nefisi naehle ta'limden siddetle perhiz edenlerden i m i s . . Serzede-i hadika-i tab'i olan ezhar-i murabbaati - k i yetmis aded olmak iizere ziver-i mecmua-i erbab-i fendir ciimle indinde pesendide ve ebkar-i n a g m a t i nasinidedir." A s i l adi Salim'e gore " A b d i i l l a t i f " , Safayi ve Evliya Celebfye gore de " A l i " olan Siitcilzade Hafiz da bu devrin son y a r i s m d a da ha cok i l i h i l e r i y l e tanmmis degerli bestekarlarimizdan b i r i d i r . Meshur musikisinas Siitciizdde / s a ' m n ogludur. B u cihetle o d a " S u t c i i zade" deye sohret kazanmistir. V a k t i n i tekkelerde gecirir, seyhlerin meclislerinde bulunurdu. Halvetiyeden m a r u f Ummi Sinanzade Hasan efendfye intisab e t t i . Epeyce zaman bu zata hizmet eyledi. " U m m i Sinan H a f i z i " deye meshur olmasi bundandir. 1099-1100 ( M _ 1687-1688) y i l l a r i arasmda Hac maksadiyle yola g i k t i , M i s i r ' d a ikeir. 1100 ( M . 1688) de vefat e t t i .
44
T U R K MUSIKiSi ANTOLOJISI
Mevlevi Nesib Dede su oliim tarihini viicude getirmistir:

Diriga sritti Hafiz gibi bir zat-i melek haslet K i bildi mahfil-i fan? degildir kimseye me'men Fazilette vera'da musikide ferd idi hakka Usul-i devr-i kecrev itdi ahn- am zirefgea Nestbi fevtine oldu iki tarih bir Tnisra' (1)
1100 Ekseriyetle kendi yazdigi " H a f i z " mahsasli ilahileri besteliyordu. Salim diyor k i : "Filasil Siitciizade demekle sehir bir merd-i heyyin ve leyyin-i Tiizgar olub zurafa-yi Istanbul'un bir sahib tabiat ehl-i ma'rifeti ve meclis ara olan zurafanm me'mun-iil-gaib b i r merd-i hos sohbeti olub sair maarifden gayri ilm-i edvarda da hayli mahareti ve zade-i tab'mdan b i r giifteyi beste etmege kudreti var i d i . " Safayi de sunlan soyliyor: "Alelhusus ilm-i edvarda devrde akra.ni nadir ve beste ve i h t i ra'ma kadir ve her vadide yed-i tfllasi zahir makbul-i ciimhur sair-i mahir i d i . . " Seyhi de ''Vakayiiilfuzala" da "salah-i hal ile meshur fenn-i musikide mahir, i l m - i edvarda akram nadir i d i " diyor- Evliya, Celebi ise "Sakrak, aliifte b i r hanende-i k a m i l " oldugunu bildiriyor. Eserleri ekseriyetle " U m m i Sinan H a f i z i " bashgryla kayidhdir. Bu asrm son yarismda sohret kazanan musikisinaslardan b i r i de EdirneK Imam* Ibrahim, efendi'dir. Bezci Haci Mehmed'in ogludur. "Kiraat ilminde devrinin en ileri gelenlerindendi. Sesi de tiz ve g i i zeldi. Bu cihetle Mehmed IV. i n takdirini kazanmisti. 1073 ( M . 1662)! de hiinkar imami oldu. 1097 ( M . 1685) de Anadolu, 1098 ( M . 1686) da Rumeli kadi askeri oldu. t i c ay sonra azl edildi. 1097 ( M . 1685) de sehzadeler hocasi da olmustu. 1099 ( M . 1697) muharreminde bu vazifeden de ayrildi i l l 0 2 ( M . 1690) sabamnda Kibns'a gonderildi. 0 y i l zilhiccesinde orada oldii. Hafiz Ibrahim musiki nazariyatma da vakifti. Ladini musiki saliasmda olgun eserleri vardir. D i n i eserlerinden ise bugiin giifte halinde elimize gecenler, sadece bazi tesbihler ve naitlerden ibarrettir. _j
(1) Noktali ve noktasiz harfler 1100 etmektedir. i- , .
XVII NCI ASIR
45-
" A t r a b i i l a s a r " miiellifi Esad efendi, onun t a r i k a t mensubu o l dugunu ve besteledigi b i r hayli eseri, mahviyetinden dolayi, isae et~ medigini yazdiktan sonra onun hakkmda su sitayislerde de buhmmaktadir: ', \ > " t m a m - i Sultani I b r a h i m efendi merhum k i Dar-iin-nasr-i vel-meymene-i sehr-i E d i r n e meskat-i reisleri olub Fatiha-i omurlerine varmca bilihlas mihrab nisin-d fezail ve mukteda-yi sufuf-ihuffaz-i seref fezail cami'-i kemalat-i setta ser mahfil-i giizinan-i maarif-i layuhsa olub hiisn-i savlxi r i k k a t bahsasi nagmat-i bezar-i' suzis kardan biilend ve lezzetdar" i d i . Amasyali Keresteci Abdullah da bu devrin sesi giizel imamla-: rindandi. Musikiye olan vukufuyla da tamnmi^b. 1097 (M- 1685)de " I m a m - i evvel-i s u l t a n i " oldu. Ve kendisine Istanbul payesi verildr 1099 ( M . 1687) de azledilerek Manisa mollasi oldu. 1103 ( M . 1691), muharreminde vefat etti. X V I I nci asnn en muktedir musikisinasi hie siiphe yok k i ttnamzade Hafiz Postfdur. Yalniz devrinde degil, biitiin asirlarda onun derecesinde genis ve devamli b i r sohret kazannus pek az sahsiyet taniyoruz. Asil adi Mehmed olan Hafiz Post, Istanbul'da dogdu. Safayi tezkiresinde Istanbullu oldugu kayidhdir- Dr. Subhi, tjTskiidar'da. dogdugunu soyliyorsa da menba zikretmiyor (Turk musikisi I I , 8)'.. Biitiin viicudu k i l l a r l a ortiilii oldugu icin bu lakabla sohret kazandigi sdylenir. Fakat bu rivayet k a f i b i r vesikaya miistenid degildir. Netekim bu hususta diger b i r rivayet te mevcuddur: Guya Hafrz Post,., her g i t t i g i yere postu koltugunda oldugu halde gider ve mutlaka. "saff-i nialde" yani bulundugu meclisin' en gerisinde otururmusKendisine bunun igindir k i H&fiz-i Post denilmi?. Goriiliiyor k i her i k i rivayet te isimden istidlal yoluyla y a k i s t i r i l m i s t i r . E s k i menbalarda bunun. h a k i k i sebebi tasrih edilmemistir. Bizzat kendisinin viicude getirdigi beste mecmualarmda ise adini, miitevaziane b i r i f a de ile Hakir Hafiz diye zikretmektedir k i , bu lakabm kendisine muas i r l a n tarafmdan izafe ediidigini gostermektedir. Hafiz Post hakkmdaki maluamtimiz pek mahduddur. .Meshur sair iVdili'nin himayesinde yetisti. Gene yasmda. hafiz oldu. B i r arahk Hacca g i t t i . Meshur hattat Tophaneli Mahmud efendi'den yazi mesk etti ve icazetname aldi. T a t h yiizlii ve nazik b i r
46
adamdi. Bu yiizden b i r t a k i m devlet r i c a l i n i n i l t i f a t ve tevecciih. l e r i n i kazanmisti. Devrinin miikemmel bir hanendesi i d i . Musikide hocasi, meshur Kasimpasah Osman'diT. Onun gencliginde hie b i r memuriyette bulunmadigi anlasilm a k t a d i r . Son zamanlarmda Divan hocalari ziimresine dahil oldu. Daha sonra kagat eminligine t e r f i e t t i r i l d i . 1 1 0 5 ( M . 1 6 9 3 ) de vef a t e t t i . Meshur musikisinas Itri su oliim t a r i h i n i kaleme almis-tir (1):
H a f i z E l h a c i m a m z i d e Mehemmed hak bu k i m Musiki ilminde mahirdi ol iistad-i zaman S e y r iden seyyah-i alem her m a k a m ii m a h f i l i A m n asarm iderdi ehl-i tab'a armagan Oldu asariyle piir avaz I r a k ile Hicaz H e m Nihavend ii NisabQr u A c e m ; h e m I s f a h a n H a z i n - i genc-i hiinerdi bezl-i m a k d u r eyledi A s i k a n e kildi taksim itti v a r m dermiyan G e r m iderdi bezm-i ussaki n e v a - y i nalesi Maye-i ?evk olur idi acsa meclisde dehan Bezmine dilbeste kilmisti biiziirg ii kiicegi P i k eda vii hos tekelliim hub lehce niiktedan Gordii kim devrin usulii kec muhalif gerdisi E h l - i tab'm rast kaddi daim olmakda keman A l e m i n naksm cikardi bildi k a r m k i m ecel Ne G u l a m ' a rahm ider ne H a c e ' y e v e r i r aman P a y e - i pest ii biilendinden cekiib el alemin A z m - i ukba itti olub tarik-i b e z m - i ' cihan Gecdi cerh-i cenberiden riihu evce azm idiib H a k d e oldu niihiifte ol viiciid-i natiivan Postunu bos koydu gerci nami amma zindedir A n a asari vii tasnifi yeter nam u nisan H a r f - i menkut ile t a r i h oldu a m n fevtine Dedi I t r i j l ^ - IJJ|> J J I 1015 JJU^L
Seyhiilisldm Esad f a t i m gene Itri'nm,
efendi
"Atrabiilasar"
da Hafiz Post'un
ve-
m i s r a i n a istinad ederek 1 1 0 1 ( M . 1 6 8 9 ) da gbstermektedir. Miistakimzade de ayni t a r i h i tesbit ediyor. Gerci bu misra', 1 1 0 1 e tevafuk ediyor, fakat Safayi ve Salvm tezkirelerinde onun 1 1 0 5 de oldugii
(1) S a f a y i tezkiresi, A i m . Mc. N o : 658.
X V I I NCI ASIR
47
kayidh oldugu gibi Itri'nin yukanya yazdigimiz tarihi de miicevher oldugu icin k a t ' i surette 1105 i gostermektedir. Su halde I t r i ' n i n ikinci t a r i h i tamiyelidir. Ve bu tarihin bugiin elimizde bulunmayan i l k misramda 4 rakammin cikanlacagma dair b i r isaret mevcuddur. Hafiz Post; Mehmed IV. i n , K m m ham Selim Giray'm ve b i r cok devlet ricalinin i l t i f a t l a r m a mazhar olmustu. Sesi o kadar giizel olmamakla beraber iistadhgi sayesinde biiyiik bir muvaffak i y e t ve sohret temin etti. Atrabiilasar muellifi Esad efendi sunI a n soyliiyor: "Gerci sada-yi halavet napeydasi bi aheng ve t u r f a karar ve avaz-i perde nasazi ciilud-i sami'ine badi-i iksi'rar i d i - L a k i n riitbe-i tistadiyyetin ve kemal-i fazlu dikkatin t a k n r - i dahil-i uhde-i yeraa-i t a h r i r ve kiincayis pezir-i havsala-i ta'bir degildir. Ekser-i asar-i letafet s i a n tarabbahs-i huzur-i sevket medar-i cenab-i hazret-i setoiyar olmagm biddefaat mazhar-i ataya-yi bisyar olmustur." Hafiz Post hakkmda t a r i h i menbalarda takdirli ciimleler mevcuddur. Evliya Celebi sunlari soyliyor (Seyahatname I, 633): "Imamzade Hafiz Post, velvele ara rast ve kamil, yegane-i asr,, haluk, hulv-iil-kelam, hos sohbet celebi i d i . F a k i r i n pederinin nazarkerdesidir". Seyhi "Vakayiiilfuzala." da diyor k i : " i l m - i edvarda b i nazir olub nagme-i asikanesi maye-i sevk u Tieva-yi nalesi bezm-i ussaka zevk bahs etmekle siyt u sada-yi istih a r i I r a k u Acem u Hicaz vadilerin piir avaz ve a.sar-1 nagm a t i Nihavend ii Nisabflr ve Isfahan'da miimtaz olmagla Biiziirg ii kuêk agaze-i dilpezirine miistak olmuslar i d i " . . Safayi diyor k i : " i l m - i edvarda b i nazir-i rfizgar ve nezaket-i agaze-i hos nevasi resk endaz-i zemazim-i hezar ve naks-i k a r - i etvar-i edvar-i terenniimii hased kerde-i r u h - i revan-i Hdce ve lehce-i pakize nagm a t i hiis riiba-yi giis kiisayan-i istima'dir." Scdim sunlari soyliyor: "01 i l m - i edvarin hace-i cihani ve fenn-i musikarm Fisagors-i devram tanbur-i bezm-i sevkin miyan-i t a r - i nezaketi ve daire-i i i l fetin malezime-i sohbeti olub beyn-el-kibar Hafiz Post Mehmed Celebi iinvaniyle sohret siar olan ramisger-i rastkar-i binazir merd-i aitude naks-i nigar-i naziik t a ' b i r d i r k i evc-i k a d r i musikisinasan
48
miyanesinde begayet bala ve Rum i i Acem'de miistakanma n i h a y e t ve dildadeganina hadd i i gayet yokdur. B i r viicud-i b i hemtadir k i ashab-i t e r k i b pencgah-i havisdan memalik-i R u m ve Hicaz veH i t t a - i I r a k u Sfahan'da ve i k l i m - i Nihavend ve arz-i Nisabur ve memleket-i K i i r d i ve sair a k t a r - i cihanda B i i z i i r g i i kiicek elsinesinde n a m - i n a m i l e r i sobretsiar ve nigarende-i san'atlari olan beste v e semai ve k a r ve nakis ve s a r k i ve t i i r k i i l e r i malamal ve bisumar . o l dugundan miada. ol iistad-i serefraz her geh k i mecalis-i k i b a r d a ol biilend naziik sada, ile b i r perdenin diigah i i segahmdan nevaya agaz etse demsaz oldugu sada cargah-i alem-i anasirdan b i r u n b e l k i felek-i siiviimde gus-i ziihreye ol ahengde m a k r i i n olurdu. OT B i i l b u l - i giilzar-i daire ber kef b i r kenar-i cuybarda i l m - i edvarda meharet-i m a ' l u m a t m izhar i t t i k t e bagda bad-i saba. guya v a l i h i i medhfls ve n a h l - i giillerde biilbiiller kemal-i lezzetinden sermest-i hamus. o l u r l a r d i . I b n - i edvarda Hace-i cihan manend b i akran ve b i nazlr iken vadi-i maarifde ve si'r gflyahkda da b i r m e r d - i d i l i r idi." Milstaikimzade de " T u h f e i h a t t a t i n " de " S i ' r i i insa ve h i i s n - i kitabet ve imla. ile hususa musikide Hace-i benam kendine Gulam o l mak derecesinde k a m i l i d i " diyor. B u t a k d i r l e r gosteriyor k i , giizel b i r yazisi olan ve bazi s i i r l e r de kaleme almis bulunan Hafiz Post'un asil ehemmiyeti m u s i k i sahasmdadir. Ve m u v a f f a k i y e t i yiiziinden genis b i r sohret k a z a n m i s t i r . Onun besteleri yalniz T u r k i y e dahilinde yayilmakla kalmamis b i i t i i n I s l a m memleketlerinde sayi' olmustur. B u hususta b i i t i i n m e n balar m i i t t e f i k t i r . B u sozlerle onun kudretsiz b i r h a t t a t oldugunu anlatmak istemedigimizi de burada tasrih etmek isterim. Elimizde bulunan mecm u a l a n , kendisinin cidden giizel b i r yaziya sahib oldugunu isbat ediyor. Fakat T i i r k yazi tarihinde ona emsal olabilecek pek cok sahsiyet mevcuddur. M u s i k i tarihimizde b i r a k t i g i tesir ise diger sahalardaki muvaffakiyetiyle oliiciilemiyecek kadar y i i k s e k t i r . X V I T nci asrin en m i i t e k a m i l ornekleri olarak ancak onun eserlerini gosterebiliriz. H a f i z Post, kendine mahsus b i r iislub sahibi olan veibda kudretine m a l i k bulunan b i r sahsiyettir. Ve b i r cok m u a k k i b leri v a r d i r . D e v r i n i n umumi bilgilerine hakkiyle sahib oldugu da m u h a k k a k t i r . Yazilannda, hatta dikkatsizlikten dogan ufak b i r y a n Iisa bile tesadiif edemiyoruz. Viicude getirdigi besteler i c i n sectigf giifteler de zevk sahibi b i r adam olduguna en k u w e t l i delildir.
X V I I NCI ASIE.
49
AfevJdma'dan baslayarak biiyiik T i i r k sairlerinin eserlerini besteleyen b u biiyiik san'atkar, maruf saz sairlerinin basit ve o nisbette giizel manzumelerine de ezgiler viicude getirmekten cekinmemistir. Divan edebiyatmdan baska Tasavvuf ve asik edebiyatlanna, hatta halk turlciilerine karsi miitemayil olmasi da genis b i r kiitliire sahib oldugunu acikga gostermektedir. Kilasik besteleri He miinevverleri t a t m i n eden, t i i r k i i ve varsagilariyla da halkm ruhuna niifuz edebilmis olan Hafiz Post, T i i r k musikisinin her sahasmda eser viicuda getirebilmis, cok degerli b i r sanatkardir. Onun en agir parcalarda gosterdigi muvaffakiyet, en kiiciik ve sade tiirkiilerinde de mevcuttur. Bu hiikiimler, siibhesiz k i sadece besteledigi giiftelere nazarandir. Yoksa onun elimizde bu nevi eserlerinden ezgisiyle bize i n tikal etmis hig bir parca mevcud degildir; bugiin unutulmayan ancak sekiz on hestesi kalmistir. Halbuki Atrabvldsar miiellifi, " N a kis, murabba' ve sarkilari bine karib olub her b i r i kavaid-i i l m - i elhana m u v a f i k enafis-i asardan" oldugunu soylemektedir. Fakat Hafiz Post, halk arasmdaki sohretini bilhassa basit b i r t a k i m sark i ve tiirkiileriyle temin edebilmistir. Hemen her asirda halk san'atkarane eserlere degil anlasilmasi kolay ve-basit parcalara ragbet etmistir. Bestekarm musiki sahasmdaki kudretini gosteren san'ath ve olgun mahsullerin yayilmasma imkan yoktur. Bu nevi eserler, ancak musikiye vukufu olanlara, yani mahdud b i r ziimreye hitab eden musanna parcalardir. Salim'm de tezkiresinde mevzubahs ett i g i " t u x k i i " leri, iste bu cihetledir k i b i r cok memleketlerde terenniim edilmistir. H a f i z Post, elimizde mevcud eserlerine nazai-an sen ve sakrak b i r bestekardir. Hatta ilahilerinde b i l e ' kivi-ak nagmeler mevcuddur. Basta Misri Niyazi olmak iizere bilhassa " H a l v e t i " lerin v i i - ' cude getirdikleri ilahileri besteleyen H a f i z Posfun, bu tarikate mensub oldugunu tahmin etmekteyim. B u degerli musikisinasi yetistiren meshur S a i r W d i K ' n i n de halveti olmasi bu kanaati kuvvetlendirm ektedir. H a f i z Posfun, dini mahiyeti haiz pek mahdud parcalari b u giin elimizde bulunuyor; fakat bestekari bilinmedigi halde unutul mayan kunt ve o nisbette giizel bazi eserlerin onun olmak ihtimali cok kuvvetlidir. F: 4
50
T U R K MUSIKiSi ANTOLOJISi
Hafiz Post'un d i n i ve ladini eserlerinden maada kendi el yasiziyle yazdigi miihim. i k i beste raecmuasi da bugiin elimizdedir. Bunlardan b i r i Topkapi sarayi miizesindedir (Revan kiitubhanesi No: 1724). Bu eser, cok eskimis ve yipranmis b i r haldedir. Yapr a k l a r i doktilecek vaziyete gelmistir Bastan nihayete k a d a r Hafiz Post'un elyazisiyledir. Diger mecmua, Avkat Bay Halil Edhem Arda'mn hususi kiitiibhanesindedir. Tezhib bakimmdan da k i y m e t l i olan bu niisha, daha miikemmel ve miindericat itibariyle daha zengindir. Hie b i r y e r i de bbzulmamistir. B u eserdeki yazila'r da eks'eriyetle Hafiz Post'undur. Fakat bu m i i h i m yazmaya, bilahare mesh u r Itri de kendi el yazisiyle b i r t a k i m besteler ilave e t m i s t i r i k i b i i yuk ve degerli musikisinasin elyazilarindan miirekkeb olan ve b i r cok T i i r k bestekarlarmm ladini eserlerini i h t i v a eden bu mecmuamn X V I I nci asirda ve daha evyelki zamanlarda musikimizin ne kadar genis b i r inkisafa mazhar oldugunu gostermesi itibariyle de biiyiik bir kiymeti vardir ( 1 ) . Bu a s r m sonunda bilhassa ilahileriyle tanmmis olan Sepetgizade Mehmed ile Hocazade Mehnned Enveri'yi de burada zikretmek icabeder. Sepetgizade Mehmed, IstanbuFda dogdu. Devrinin degerli zakir vfc hattatlarmdandi. Suyolcuzade Mustafa efendi'den yazi mesk ett i . 1105 ( M . 1693) de vefat etti. E n v e r i mahlasiyle bazi siirler de yazan Hocazade Mehmed de k i y m e t l i b i r h a t t a t ve bestekardi. Karakiz lakabiyle sohret kazandiIstanbulludur. 0 da Suyolcuzade'den mezundur. Firuzaga camiinde yazi m u a l l i m i oldu. Sultan Ahmed camiinin de bas miiezzini i d i . Naksbendi t a r i k a t i n e mensub olan bu zat hakkmda Miistakimzade sunlari soyliyor ( T u h f e i h a t t a t i n ) : "Devha'da Neciba. imlasi iizere Mustafa H a n - i sani b u n l a r m dahi talimlerine ahyanen nigah endaz olurlar imis. H a t f a b i r mushaf istiktab ve b i n gurusja kamyab eylemis i d i . Tatar H a n Selim Giray Sultan iltimasiyle yazdigi Mushaf hediyesini Hacc-i serif zad ve rahilesine sarf idiib avdetde Medine-i munewere'den i k i konak i f t i r a k m d a (Beyit)
E y padiseh-i k i s v e r - i L e v e l a k nolaydi 01 yer k i b a s a r d i n goziimun nuru olaydi (1) B u i k i mecmua h a k k m d a fazla tafsilat almak icin i k i n c i cildin
biblogTafyasma ve X V I I n c i asir ladini Tiirk masikisi bahsine b a k i n i z .
X V I I NCI ASIR
51 bu
temennisiyle anda defin-i z i r - i zemin-i cennet mekin oldugu rmisra'-i faMrane ile zabt olundu ( H . 1106, M . 1694) : i 4jljU 411 J = .: i>.ly- 4-5 U.
1106 X V I I nci asrm son yansmda bilhassa ilahileriyle tamnmis olan sahsiyetlerden b i r i de Kefeli Dervis Abdi'dti^ Gidseni tarikatine mensub i d i . M i s i r ' a giderek uzun miiddet Ibrahim Gidseni hanikahmda hizmet etmistir. B i r miiddet Anadolu'nun muhtelif yerlerini dolasti. Nihayet Bursa'ya g i t t i . Yakubzade Seyh Mehmed efendi'mn tekkesine misafir oldu. Esasen musikiye v a k i f b i r bestekar olan seyh, istidad ve vukufunu gorerek, onu' tekkesinin zakir basihgma tayin etti. Mevlid han Dervis OsTiian'dan da bazi savtlar ve ilahi'.er mesk e t t i . Seyh Mehmed'in 1077 ( M . 1666) de vefati iizerine naiblik meslekine atildi. 1107 rebiulevvelinin on i k i n c i cuma gecesi vef a t etti. Bursa'da Deveciler mezarhgma defnedildi. Belig .527): ".Rind-i z a r i f e t perver icra-yi makamatda H a r i r i gibi nam aver olmus i d i . Nice iistadane ezkar ve asvati ve bazi beste-i ilahiyyati zebanzed-i m kamsinasandir. MahlasL Muti' olub bazi ebyat ve es'ari zuhura g< .mis i d i . " Bu asrm degerli zakirbasilarmdan b i r i de Fethzdlah Celebi'dir. Carsamba pazannda Mehmedaga tekkesi seyhi Esircizade Seyh Hiiseyin efendi'nin ogludur. 1066 ( M . 1655) saferinde dogdu. Gene yasmda musikiye. heves etti. B i r t a r a f t a n da nruayyen medrese t a h silini ikmale calsiti. 1098 ( M . 1686) de m i i l a z i m oldu. 1108 ( M . 1696) ramazanmda Balipasa haricine y i i k s e l d l 1111 ( M . 1699) de Bagdad valisi tayin edilen Hasan Pasa'nm i m a m i oldu. A y n i senenin cemaziyelahirmda Sehri zur'a v a r d i k l a n n d a vefat etti. Bazi ilahiler bestelemis olan Fethullab giizel sesli ve muvaffakiyetli b i r zakirbasiydi. ' Bu devrin maruf mutasavviflanndan Seyh bir bestekardi. Nazmi de kiymetli onun hakkmda su sitayislerde bulanuyor (Giildeste S.
Seyh Mehmed Nazmi, Riistemzade Ramazan efendi'nin ogludur. 1032 ( M . 1622) de dogdu. Siileyman efendi'nin derslerine de^vam etti. Daha sonra meshur $eyh Abdiildhad Nuri'ye dervis olarak
52
T U E K MUSIKiSi ANTOLOJISi
H a l v e t i t a r i k a t i n e g i r m i s oldu. 1065 ( M . 1654) de Sehremini civa-r m d a Yavasca Mehmed A g a tekkesine seyh ve camiine vaiz tayin ed i l d i . 1105 ( M . 1693) de Valide Sultan camii vaizi oldu. 11112 ( M . 1700) s e w a l i n i n y i r m i dordimcii giinii vefat etti. Nazmi mahlasiyle siirler yazan, i l m i b i r t a k i m eserler viicude getiren bu zat d e v r i n i n k i y m e t l i b i r a l i m i y d i . Bilhassa " H e d i y e t i i l i h v a n " adh k i t a b i t a s a w u f t a r i h i bakimmdan cok k i y m e t l i d i r . Salirrt, Nazmi icin s u n l a n soyliyor: " Z a h i r i i b a t m i ma'mur b i r zat-i fezail mevsum i d i l e r . Giiruh-i mesayih-i k i r a m zaman-i hayatlarmda viicud-i alileriyle i g t i n a m ederlerdi. Seb i i ruz halvethanelerinde i l m i i ibadetle m u k i m vei l m - i zahir ve batinda zihn-i serifleri mustakim b i r zat-i situde s i fat idi." D i n i ve bilhassa l a d i n i b i r hayli eser besteleyen bu asrm degerli sahsiyetlerinden b i r i de istanbullu Aheni'dir. Siiliis ve nesih' y a z i l a r m i Nefeszade Ismail efendi'den ogrenen b i r h a t t a t oldugunu da Miistakimzade''den ogreniyoruz (Tuhfe S. 13%). . A s i l adi Mehmed olan Aheni hakkmda Seyhiilisldm Esad A t r a - bulasar'da s u n l a n soyliyor (Veled Celebi nesrinden) : " A h e n i Celebi: Sehriyyiilasl olub Kefe valisi demekle miistehir" A h m e d Pasa'ya divan efendisi olmustur. B u da asr-i sultan Mehmed' H a n ' m mesahir-i iistadanmdandir. Sadasi miitevassit derecede olub otuz kadar makbul-i esatiz-i fenn-i tarab eser-i letafet bahsasi var-.dir". 1112 ( M . 1700)-de vefat ettigini, ayni menbadaki su t a r i h mis ramdan-ogreniyoruz:
1112 Subhizade
.. i ; '
Feyzi
de su oliim t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
A z i m - i d a r - i adem oldu Mehemmed A h e n i Mateminden ehl-i diller eylediler sayiha S e y y i a t i mahv olub ola s e z a y i magfiret
7
K a b r i n e giilzar-i cennetten irissiin Diisdii bu (1)
rayiha.
vech ile F e y z i fevtine tarih anin
1112
(1) 1114 tutan t a r i h misramdan " b " , yani 2 ? i k a r i l a c a k t i r .
XVII NCI ASIR
53
Bahcevanzade Ali Sehri de b u devrin t a n m m i s musikisinasla-rmdandir. Meshur H a l v e t i Umtrai Sinanzade'ye intisab e t m i s t i . 1114 ( M . 1702) de vefat e t t i . Siirler de yazan bu zat hakkinda Salim sunlari soyliyor: "Fenn-i musikide m e r a m iizre i h t i r a ' - i besteye k a d i r ve agaze-i taksimde akrani nadir b i r zat-i celil-iil-measir i d i . " 1114 ( M . 1702) de vefat eden meshur mutasavvif ve sair _Naksi ibrahim'm de bazi besteleri oldugunu Mustakimzade rivayet. ediyor. Siinbiili t a r i k a t i n i n meshur seyhlerinden olan bu zat, H a kimoglu A l i Pasa camii haziresinde medfundur. X V I I nci asrin m a r u f bestekarlarmdan b i r i de Burscdi Havyarzdde Hiiseyin'dir. istibizade Ahmed ve' Yuriuszade Seyh Mustafa efendilerin tekkelerinde zakirbasihk eden bu zat, ayni zamanda hattat ve kemankesti. 1115 ( M . 1703) sevvalinde vefat etti. Deveciler kabristanma gomiildii. Belig "Giildeste" de d i y o r k i (S. 527) : "Fenn-i musikide f a i k - i akran olmak hasebiyle nice savt ve besteler icad e t m i s t i r . " X V I I nci asirda yetisen m a r u f musikisinaslardan b i r i de Tablizade A W i ' d i r . Bursa'da dogdu. Gene yasmda edebiyat ve m u s i k i ile i s t i g a l e t t i . iDabbagzade Seyh Mustafa efendi'nin zakirbasisi Milhtedi Y a % a ' d a n ve diger m a r u f sahsiyetlerden' b i r h a y l i i l a h i ve savt mesk e t t i . Nihayet Dabbagzade tekkesinin zakirbasiligma t a y i n edildi. Fenari A h m e d Pasa tekkesi seyhi Miikahhcd Ismail efendi'nin 1113 ( M . 1701) de v e f a t i iizerine mezkur dergaha seyh -vekili oldu. 1116 ( M . 1704) da vefat etti. Yeniyer mezarligma go'miildii. Oldukca degerli b i r sair olan ve b i r cok t a r i h manzumeleri v i i -cude getiren Akli, bilhassa k u d r e t l i b i r bestekardi. Onun b i n k a dar eser besteledigi r i v a y e t ediliyor. Belig "Giildeste" de diyor k i (S. 4 9 5 ) :
"Mezkur, hiisn-i i s t i ' d a d ile sahib-i t a b ' - i biilend mezak-i m a h a l l - i han ile m a ' r u f b i r z a r i f - i hiredmend olub bezle-i d i l k i i s a l a r i manend-i safa-yi h a t i r - i yaran letafet-i intisabda caygir ve "bais-i hande-i nemegindir. Ve on i k i makam ve y i r m i d o r t suabda musanna' ve lanazir s a v t l a r i lisan-i ehl-i zikirde mezkur ve k a r i hasmda muzmar olan asvat-i g i i n a . gun bikiyas i d i g i m a ' l u m - i su' h a n sinasan-i ciimhurdur. H a t t a b i r defa t a r - i heva beste-i anke-
54
but v a r asva.t-1 mazbutesini ism i i resmiyle siirnar ettiklerinde t e c a viiz-i hudud-i hezar oldugu turrazen-i dehel-i t e v a t i i r d i i r . " K i r u n h a m Selim Giray'i da bu arada zikr etmek icab eder1116 ( M . 1704) da v e f a t eden bu hukumdar, ileride t a f s i l edecegimiz vechile, musikisinaslari ve diger sanatkarlari himaye etmis bizzat musiki ile de mesgul olmustur. Onun besteledigi d i n i b i r ' parca da bugiin elimizde bulunuyor.
r
X V I I nci asrm son nisfmda yetisen m a r u f musikisinaslardan b i r i de Bursah Talib'dir. A s i l adi Mehmed'di. Babasi K u r d M u s tafa efendi namiyle t a n m m i s b i r imamdir. Once i l m i y e meslekine' siiluk etti. Habilzade'den istifade etti. Miilazim olduktan sonra B u r sa'da Arabiye medresesine haric payesiyle t e r f i e t t i r i l d i . A y n i sene, sahna gecti. Daha sonra Husrev Pasa medresesine m i i d e r r i s oldu.. 1114 ( M . 1702) te k i i t a h y a mevleviyetine, biraz sonra azl edilerek 1117 ( M . 1705) de E r z u r u m ' a tayin olundu. 1118 ( M . 1706) binde orada vefat e t t i Resirn- su oliim t a r i h i n i diisurmiistiir: <A J j l j L i UU. 1118 rece-
A y n i zamanda d e g e r l i - b i r sair olan ve miiretteb b i r divancesi: bugiin elimizde bulunan Tdlib, devrinin degerli sahsiyetlerindendir.. D i n i , ladini b i r hayli eser besteledigini goriiyoruz. Belig US): " N a z m - i safa bahsi hiisn-i dilberan gibi pur an ve s i ' r - i s i r i n eda-yi dilkiisasi r u y - i huban gibi ferahbahs-i kulub-i erbab-i irfan d i r . Fenn-i musikide dahi hayli mahir icra-yi asvat ile beste icadina kadir i d i . " 1117 ( M . 1705) de vefat eden meshur m u t a s a w i f ve sair Abdulhay'm da bazi i l a h i besteleri oldugunu MustaMmzade rivayet e d i yor. Celveti t a r i k a t i n i n meshur seyhlerinden olan bu zat, H i i d a y i : dergahma giden yolda H a l i l Pasa tiirbesinde medfundux. B u devirde m u s i k i sahasindaki kudretleriyle ve besteleriyle i s t i har eden Mevlevi Dervi Mekmed, Kara Ali namiyle de meshur olan Merdek Dede, Sagir Kapici, Dervis Receb, Siileymaniye miiezzini Sahld Hasan gibi b i r k i s m m i n hayatlanndan ileride bahsedecegimiz sahsiyetleri de burada zikr etmek icab eder. B u n l a r m ekserisi^ onun h a k k i n d a su takdirlerde bulunuyor (Giildeste S'.
;
XVII NCI ASIR
55
bilhassa ladini .sahada muvaffak olmakla beraber ilahiler de bestelemislerdir. B u asir zakirleri arasinda k i y m e t l i daha bazi isimler de biliyoruz. Sivash Abdiilmedd Seyhl'mn zakir basisi Bestekar Ahmed Celebi, Abdukihad Nuri'nm zakirbasisi Habib Dedezade, C i h a n g i r i Hasan efendi'nin zakirbasisi Tophaneli Hattat Mahmud, Gvilseni tekkesi zakiri Hildayi Celebi, g i b i sahsiyetleri unutmamak lazimdir. B u asirda bilhassa Mevlid okumak hususunda biiyiik b i r k u d r e t gosteren sahsiyet ise hanende Kemhacizade &\T- Bestekar Eyipli Abdullah Abdi Celebi ise na'thanhkta biiyiik b i r iktidar gbstermistir.
,
X V I I nci asrm son yarismda sohret kazanan Itri, Ali Sirilgani... gibi m a r u f musikisinaslan ise, bliimleri daha sonraki zamanlara tesadtif ettigi igin, X V I I I nci asrm i l k yarismda mevzubahs edecegiz.
XVII inci asra aid metinler

BEZCiZADE MUHYEDDIN 1 Bayati ildkl, Diiyek, G., B. Kendisinin
Zahid bize ta'n eyleme H a k ismin okur dilimiz Sakin efsane sbyleme Hazrete v a n r yolumuz Halveti yolun giideriz Cekiliir Hak'ka gideriz Gaza-yi ekber ederiz Hazret-i A l i ' d i r ulumuz Her k i m bu tarika g i r d i Hasan-i Basri'ye i r d i Her seher okunur v i r d i Seyyid Yahya'dir pirimiz Erenlerin cokdur yolu Ctimlesine dedik beli Ko desiinler bize deli Usludan yegdir delimiz Tevhid eden deli olmaz A l l a h deyen mahrum kalmaz Her seher acilur solmaz Bahara irer guliimiiz Sayilmayiz parmag ile Tukenmeyiz k i r m a g ile Tasramizdan sormag ile Kimse bilmez ahvalimiz Muhyl sana olan himmet A s i k isen cana minnet E l i f A l l a h m i m Muhammed Kisvemizdedir dalimiz (1)
Sd. Mc.
XVII NCI A S I E
Nevruz-i
Acem, il&hi, G., B. kendisinin
Ciimlenin m a h M b u sensin ey habib-i ezell Ciimle Yusuf'lar icinde ey giizeller giizeli Kiintiikenzen sanadir matlab-i a'la. sensin Mazhar-i zat-i Huda'sin naks-i r u h i n yazah Ciimle u'mmet asik oldu sana ey seyyid-i hulk Himmetinle g i t t i g a y r i bag-i vahdet gezeli Ciimle alem kapuna y a l v a r i geldi ey sefi' Hep kabfil oldu dilekler m i n ahad lemyezeli Oldu ussak gbzii giryan d i l i biryan ey habib Oldu mecniin i i d i v a n e Mcuhyi hiisniin sezeli (1)
Kogaciza.de Mehmed
1 Zirgule ilahi, G. Yunus
Benem ol ask bahresi Denizler hayran bana Derya benim katremdir A s k oldu seyran bana Ciin dosta gider yolum Miilke i r i s i i r elim Hak'dan soyler bu d i l i m Ne k u l ne sultan bana Yok iken bu barigah Sen var idin padisah A h bu ask elinden ah Derd oldu derman bana Qiinki dogdu Mustafa Alem oldu pur safa 01 i t d i ahde vefa Andandir ihsan bana
(1) A i m . Mc. N o : 650.
58
Seriat ehli i r a k tremez bu menzile Ben kus d i l i n biliirem Soyler Siileyman bana K a f dagi zerrem degil A y i i giines bana k u l A s l i m H a k ' d i r sek degil M i i r s i d d i r K u r ' a n bana Yunus (1) bu halk icinde E k s i k l i g i n Hak b i l i i r Divane olmus cagirir Dervislik biihtan bana (2)
Hatib Zakiri Hasan
Rast Tesbih
^ i s - l j
Lc^_il_j
L^îall
(3) (1) Kitabimizda Yunus namma
J L J L U I J I zJk a y i d h olan
MMIl manzumelerden bir k i s m i
X I I I uncu asrin m a r u f
sairi Y u n u s E m r e ' y e a i d degildir. F a k a t m u s i k i s i n a s bestelemislerdir. daisnad edildisairlerin yetismis olmasi Yunus'a
larrmiz otedenberi bu siirleri, bu biiyiik saire aiddir zanniyle A y n i mahlasi tasiyan diger bir takim m u t a s a w i f ihtimal dahilindedir. gini gormekteyiz. B u buyiik sair, tarikat mensublari arasmda XV Bazi siirlerin de y a n l i s h k l a
otedenberi " K a d i r i " _ olarak bu
tamnmistrr. F a k a t bu tarikat, Anadolu'ya r i v a y e t asilsizdir.
i n c i a s i r d a girdigi i s i n d i r M
Y u n u s ' u n " B a t i n i " oldugunu ilk defa ileri siiren B a k i G o l p m a r l i ' n m b i f bir vesikaya istinad etmeyen bu husustaki iddiasi ise busbiitun "Yunus'un dugunu olmasi , miiteserri' ve "Divan" l "ehl-i "Sunni" siinnet" akidelerine Gerek sarahatle gostermektedir. kendi sahib bir m u t a s a w i f siirlerimn, arasinda besteleriyle
ciddi olâyi
esassizdir.. gerek
ona isnad olunanlarm da bu iddianm Mst. Os. Mc. Mc. (2) (3)
tarikat mensublari
manasizligma
kuvvetli .bir delildir.
XVII NCI ASIR
59
2 Rast MM, Diiyek, G. Abdillahad Nuri
Askinla cihan beste I u t f eyle inayet k i l Derdinle bu can hatse l u t f eyle inayet k i l A s i k l a r a ihsan et Derdlilre derman et Vuslat yolun asan et l u t f eyle inayet k i l E y rahmeti cok Rahman alem goziime zindan Ugarsa kafesden can l u t f eyle inayet k i l Rahman i i R a h i m i m s i n Gufran-i azimimsin Sultan-i k e r i m i m s i n l u t f eyle inayet k i l Bicareleri yad et V i r a n dili abad et Nuri (1) k u l u n u sad et l u t f eyle inayet k i l (2) 3 Segdh ildhi, G., B. kendisinin
E s i r - i nefs-i emmarem aceb bed hal i i bed karerm SefTr-i kabre i r i s t i m heva ile heniiz yarem Giderem zad-i r a h i m yok ne yiiz ile sana varem Esirge kapuna geldim dedin ya Rabbi Gaffar'em Senin kapun d u r u r iken ya varub kime yalvarem K u l u n d u r Zdkiri-i derdmend ey alim i i dana Senin t e v h i d i n i eyler heva ile eder amma Ne var c u r m i i n i i afv etsen sana sirk etmedi hasa. Esirge kapuna geldim dedin ya Rabbi G a f f a r ' e m Senin kapun d u r u r iken ya varub kime yalvarem ( 3 )
4
Uzzal Tesbih
(4) y V l J i V j ^ y>j*\
(1) (2) (3) (4)
y>iif\i
(M. 1650).
Meshur m u t a s a w r f Abdulahad N u r i , V e f a t i : 1061 Os. Mc. Mst. M c , S d . M c . Mst. Me., Os. M c .
50
TURK IVEUSiKiSi A N T O L O J I S i
Siitciizade
Isa
1 Dilgdh ildhi, G. Hiidayi
E l i ey server-i k a n - i risalet Sana b i n b i n salat ile tahiyyat H a k i k a t b a g m m serv-i biilendi Gul-i sad berg-i giilzar-i saadet Fekane kabe kavseyn-i Ev edna U l i i w - i sanma eyler ibadet Nebiler gerci halki davet idiib Kamusu itdiler irsad-i ummet V e i l sen geciib e f al i i sifati i b a d i i t d i n asl-i zata da'vet A u m c i i n hatem oldun enbiyaya Seninle b i t d i biiriyan-i niibiivvet Habiba ger H a l i l olduysa ceddin Sen oldun k u t b - i eflak-i mahabbet Meded eyle Hiidayi (1) derdmende Sefaat ya Resulallah sefaat (2)
Aziz
Mahmud
Hiidayi
1 Cdrgdh tevsih, Diiyek,
G., B. kendisinin
K u d u m i i n rahmet-i zevk u safadir ya Resulallah Z u h u r u n derd-i ussaka devadir ya Resulallah N e b i i d i n dahi Adem d u r u r k e n - M a i i t i n icre I m a m - i enbiya olsan revadir ya Resulallah Kemal-i ziimre-i kiimrnel senin n u r u n l a olmusdur Viicudun mazhar-i tam-i H u d a ' d i r ya. Resulallah
(1) (2) M e s h u r m u t a s a w i f H i i d a y i Aziz M a h m u d , V e f a t i : 1038 A i m . Mc. N o : 637.
J
: 7
(M. 1628).
X V I I NCI ASIR
61
igsJS;
...
Seninle erdiler zata dahi enva'-i lezzata I s i n erbab-i hacata atadir ya Resulallah Huddyi'ye sefaat k i l eger zahir eger b a t m Kapuna intisab i t m i s gedadir ya Resulallah ( 1 )
2
Hilseyni
ilahi, G., B. kendisinin
, , . . .
E y nefs-i sum insaf idiib dimedin ya H u Kalbin giinahdan saf idiib dimedin ya H u Hep tebdil-i evsaf iliib diyelim ya HQ Simden geru insaf idiib diyelim ya H u A h i r e t i l i uzakdir eyle b i r azik Gerekmez yere hare itme omriine yazik H a m d i i siikr eyleyiib d a i m b i l kendin a r i k Simdengerii insaf idiib diyelim ya H u Hasr i i nesri i k r a r idiib itme gel i n k a r 0 giinde eyle azigm elde f i r s a t var Z i k r idiib H a k ' k i Hiidayi eylegil tekrar Simdengeru insaf idiib diyelim ya H u (2)
3
Neva
ilahi, Sofiyan,
G., B. kendisinin
A c i l d i giin bezm-i Elest Devr eyledi peymanesi Andan icenler oldu mest A y i l m a d i mestanesi 01 badeden k i m nus ider Igdigi dem sarhos ider Derya g i b i ol cus ider . E s r i i k olur divanesi Savm-i sivayi k i m t u t a r I d - i visale ol yeter Biilbul gibi daim bter Giilsen olur kasanesi
(1) S d . Mc. Notasi i c i n ? M e r i S . 2. (2) Mst. M c , Os. Mc. bakimz Konservatuvar n e s r i y a t i Mevlfid tev-
B u siir, H i i d a y i divanlarinda yoktur.
TURK M U S I K i S i ANTOLOJISI
Ac goziiriii hakkiyle bak Oku Hudayi'den sebak K a m i l olurmus ehl-i Hak Dogmazdan evvel anesi (1)
4
Neva MM, Sofiyan,
G., B.
kendisinin
Tahkik ider tasdikini linana irmek isteyen B u l u r hayat i k l i m i n i i r f a n a irmek isteyen Camna cok cebr eylesiin Cismin ana kabr eylesiin Eyyub ves sabr eylesiin Dermana irmek isteyen Kullukda cok zahmet ceker Derd ii bela mihnet ceker Yiisuf gibi f i r k a t ceker Ken'an'a irmek isteyen Camn bu yolda hak ider V a r h k hicabm cak ider Kalbi seraym pak ider Sultana irmek isteyen Geciib kamudan mutlaka B u l u r fena. ender fena B i n kerre can eyler feda Canana i r m k isteyen Her kim dilerse bula yar V a r h g m i eyler nisar Can v i r i r Ismail var Kurbana irmek isteyen 0 1 mecma'-iil-bahreyn olur Musa ile H i z r ' i bulur H e r katrede derya bulur Ummana irmek isteyen (2)
(1) (2) H i i d a y ! divam, Giilsen efendi tab'] S. 137.
Hiidayi divam, Giilsen efendi t a b Y S. 112.
X V I I N C I ASIE,
!'!
'
"
63
Hafiz Kumral
'
Acem
tevsih,
Evsat,
G. Hiidayi
KudQmun r a h m e t - i zevk u safadir ya. Resulallah Zuhfirun derd-i ussaka devadir ya Resulallah (1) 2 Acem ilahi, G. Hiidayi :
Isteyen y a r m hak ider v a r m Bulsa d i l d a n n saklar esrarm Bakmayan cana i r d i canana G i r d i meydana T e r k id up a r m Y a r elin tutdu B i r l i g e yetdi Dost ile i t d i Gizli hazarm A r i f ol ey d i l olagor k a m i l Ben deyen gafil U t a m r y a r m Gel Hiiddyi'den al haber erken . .. H a k ' k i '"jteyen kosun i n k a r m (2) 3 Hiiseyni ilahi, Evsat, G. Hiidayi
Sadr-i cem'-i miirselin Sensin ya Resulallah Bedr-i eflak-i y a k i n Sensin ya Resulallah N u r u n sirac-i Vehhac AJemler sana muhtac Sahib-i tac u m i ' r a e Sensin ya. Resulallah
(1) Aim. Mc. N o : 637,
Miistakimzade'nin bu besteyi H a f i z P o s t ' a
is-
nadi yanlistir. Gufte igin bakimz S. 59-60. (2) R ? . Mc. i
A y i n e - i Rahman! N u r - i pak-i Siibhani S i r r - i Seb'ulmesani Sensin ya Resulallah Acan rah-i tevhidi Bulan s i r r - i t e f r i d i Huddyi'nm iimidi Sensin ya Resulallah (1) 4 Mdhur ildhi, G. Huddyi B i r padisaha kul ol k i m Miilkii zail olmaz ola B i r giilsene biilbiil ol k i m Hi? sararub solmaz ola Kendin ummana sala gor Gawas oluben dala gor B i r diirlii cevher bula gor Kimsede bulunmaz ola Gercek asik olsa salik Goriiniir Kiillii s e y i n halik Ola gor b i r miilke malik Kims elden almaz ola S i r r m i kesf itme yada Verme hasilmi bada B i r dost edin k i m diinyada Hie senden aynlmaz ola Zahidlere ucmak gerek A r i f Hak'ka ucmak gerek B i r cesmeden icmek gerek Icenler ayihnaz ola B i r kapuya miilazim ol Diin giin Huddyi kaim ol B i r ozge ilme alim ol Melek am bilmez ola (2)
(1) (2) Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 637.
xvn
N C I ASIR
65
5 Neva ildhi, G. Hiiddyi
K u l d a n sana l a y i k nola A s i k seni kande bula Meger senden ihsan ola Senden kerem senden ata, Koma Hiiddyi'yi garib Yessir merami ya Miicib Y a Rabbena. ya Rabbena Senden kerem senden ata (1) 6 Nevruz Ussak ildhi, G. Esrefoglu Rumi
Nakkasimiz b i z i ezel b i levn i i r e n k yazubdiiriir Levh-i goniilden g a y r m m naksmi hep bozubdiiriir Neyler asik can i i teni ister am d i m i i giinii Gel gor am sevenleri d i i cihandan beziibdiiriir Y e r gok dahi eglenmeden Kalii bela soylenmeden Kendi cemalin gormege Gozgiimiizii diiziibdiiriir Kullab urub cammiza D i m gun ceker kendiiziine Nigeleri Mansur 'leyin k i i l oluben tozubdiiriir B u Esrefoglu Rumi'yi ask deryasmm mevcleri Tasdan tasa gala gala mahveyleyiib eziibdiiriir (2) 7 Penggdh tevsih, Diiyek, G. Sultan Ahmed I .
Nola tacim g i b i basimda getiirsem daim Kademi resmidir ol Hazret-i Sah-i rusiiliin Giil-i giilzar-i niibiivvet o kadem sahibidir Ahmedi (3) durma yiiziin siir kademine o giiliin (4) (1)
(2) (3) (4) Mst. Mc. Mst. Mc. v e " B a h t i m a h l a s l a n y l e siirler (M. 1617). yazan Osmanh hukumdaxi Ahmedi Mst. Mc.
A h m e d L , V e f a t i 1026
F:
66
_ Pencgdh
ilahi, G. Hiidayi <UljljJi*L
Cennet ehline gerek i l m i i amel Lacerem ucmaga l a z i m d i r cenah
A k l a bakma i r tecelli nuruna Sem'e hacet olmaz oldukda sabah Ey Huddyi'den nasihat isteyen H a k ' k a k u l ol buhmak istersen felah 9 Segdh na't
(1)
. '
l > V i j j L'JIj jUJlplUl^

IxJlJLf j
U J l ^ j !jJIi>l. I j y l l ^
'.
Medhini oku yare K o y m a y a seni nare Her k i m salevat vere D o g r u cennete g i r e Dogdu Ka'be'de Ahmed Hak Resulii Muhammed Geldi aleme r a h m e t B u l d u iimmeti devlet Cana ya Habib Sevkm et nasib Ben sana garib Olmusum necib M e d h i n i oku yare K o y m a y a seni nare
(1):
. <
; . : ' ,
'
Mst. Mc. B i r m e c m u a d a bu ilahi bestesi, " Z a k i r i "
namina
kayid-
Iidrr: Aim. Mc. N o : 650.
XVII NCI ASIR
67
H e r kira salavat vere D o g r u cennete gire A r s a ta. cikdi ayagi N u r - i visal duragi Basladi selam Soyledi kelam Ciin oldu imam K a l m a d i zalam Medhini oku yare Koymaya seni nare H e r k i m salavat vere Dogru cennete gire (1) ID Ussak ilahi G. HiLd&yi
:
:
Hab-i gafletden uyar uyaneyim Masivadan ciimleten usaneyim F i r k a t i n l e nice b i r divaneyim Serbet-i vaslm iciiben kaneyim Padisaha. sen biliirsiin sadiki Sen biliirsiin bezm-i vasla l a y i k i Hiisniine pervane k i l d m asoki - Ger muradm yakmlag ise yaneyim Masivadan el cek ey asik kesil Z i k r i i f i k r i n H a k ' k a olsun m u t t a s i l 01 kadar hayretde olsun can i i d i l Kande bakarsam efendim sanayim Isteyicek b i r f a k i r i ol gani H y l e r esrar-a m a a r i f mahzeni B a t m i m etdi hakayik h i r m e n i Z a h i r a gerci b i r edna daneyim Koma ya Rabbi Hiiddyi yerine Bakma noksanmm binde b i r i n e Ger iradet vardiyise yerine Kevser-i vahdetten iciir kaneyim
(1) (1) Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 637, B u siir matbu H i i d a y i divanm'da ypktur.
TURK MUSiKISi ANTOLOJISt
Z a k i r i Saban
Acem, ilahi, G., B. keridisinin , Ya. iRabbi mahser yerine Ne yiiz ile varayrm ben Dostum Mubammed'in yiiziin Ne vech ile goreyim ben B e n i m c i i m i i i giinahim cok Degil rahmetinden a r t u k Senden g a y r i yaradan yok Y a kime yalvarayim ben Senden olmazsa inayet Dostun kibnazsa sefaat Neme l a y i k benim cennet H o d b i r yiizii k a r a y i m ben H a k bana sual iderse A k l i m basrmdan giderse K u l u m niciin i t d i n dirse Nice cevab v i r e y i m ben B u Zakiri giimrahma Inayet sal sen rahma Gece giinduz dergahma K a r a yuziim siireyim ben (1)
Imam Yusuf
1 i Cargah tesbih -
(.iJ-liJI.y
^ V I j ^ J ^ - j *
Mst. Mc.
XVII NCI ASIR
2 Diigdh Hiiseyni, Dilyek, tesbih
jUVIjj-jjll (1)
t
jiijj
oJC?Ujod, J
Vehbi
Osman
" 1 Acentesi
r-^V- J* -*f *j
2 Diigdh Hiiseyni tesbih G. Sdmi Huseyin i
Diigdh
3 Hiiseyni tesbih
. '
-tJlji&ljU--
I m a m Y u s u f ' a aid olan bu besteler, C v . K . M c . 183 den yazridi.
4 Neva -5L J 01 .
r
tesbih
l oLJ-ldUiljU--
O i l J_yL j L l l d i l l j L - -
5 iVevd tesbih
|1UJJU
6 Puselik tesbih
Oil uU-ldUJljU^. Oil jUliilUljU-.
^ l J - I ^ J U l ^ l . l . j l Uoîeljr
-;uj;io-i
Rast tesbih,
J^L j U l e l U l j U ^ j l ^ i i l l ,_j_j-._jjlj
XVII NCI ASIR
71
8 " Uzzal ildhi, G. Mevl&na
(1)
jt-J^-Ji
BedrT
Mehmed
1 Acem tesbih
<i_>î
(2) j ^ j j r
*%_5"i<
' f i ^ Vî^"
Dervis Sadayi
1 S a i d ild/iC, Evsat, G. Seyh Ibrahim Sindni
Gelmisem vahdet elinden ask ile cihana. ben i c m i s e m canx-i ezelden olmu'sam mestane ben Ciinki K e r r e m n i beni i d e m didi K u r ' a n ' d a Hak A y i n e ves suret oldum cism ile ol c i n a ben Gonliime n u r - i tecelli dost cemilinden dogar Sem'ine p e r v i n e oldum aska yane yane ben Ciinki bu sevdayi yazfms dest-i k u d r e t basima A n m iciih yok k a r a r i m dusmiisem cevlina ben E y Sindni (3) ask makami bes r i z i - y i H a k ' d i i r i i r Padisahm hizmtinde durmusam d i v i n e ben (4)
(1) (2) (3) (4) V e h b i O s m a n ' m besteleri icin b a k m ; z : C v . K . Mc. N o : Cy. K . No: 958 183. de vefat eden meshur m u t a s a w i f . H a l v e t i l i g m S i n a ( M . 1551) 183.
n l l i k subesi rniiessisidir. A i m . Mc. N o : 637, 650, Mst. Mc.
72
Puselik
Udhi, G. Yunus
B i r d i i r r - i y e t i m i m k i m gormedi beni u m m a n B i r k a t r e y i m ilia k i ummana benim u m m a n T e v h i d - i Enelhak'dan dem urmaz i d i M a n s i i r A s k d a r i n a dost ziilfii asmisdir a m i i r y a n B u alem-i kesretde sen Yusuf u ben Y a ' k u b 0 1 alem-i vahdetde ne Y u s u f i i ne K e n ' a n B u cism belasidir adun Yunus oldugu A s l i m i sorar isen sultana benim sultan (1)
N a s u h Pasaza.de O m e r
Ussa-k Udhi, G., B. kendisinin < Yagmaya verme nes'eni A s k ile d u r m a dol meded Y o k d u r cibanm <jiin sonu K a l m a s a k m mechul meded A y i n e n i n j e n g i n siliib T a k v a - y i zat-i d i l k i l u b H a k ' k i bakikatle biliib L f i t f una mazhar o l A k l - i maadm basa Siiret i l e ma'naya Omri galis deryaya O l bazrete m a k b u l meded dir ir ir meded (2)
'
Bur salt Y a k u b z a d e Mehmed Neva 1 Udhi, G. Yunus .
M i l k - i bakadan gelmisem F a n i cibam neylerem Ben dost cemalin gormiiisem H u r i i cinam neylerem (1) (2) Aim. M c . N o : 637, 650. Cv. K. M c . 183.
XVII NCI ASIR
73
. Vahdet m e y i n i n ciir'asin Ma'suk elinden icmisem Ben dost kokusun almisam Miisg-i T a t a r ' i neylerem Isa g i b i diinya koyub Gokleri seyran eylerem Musa-yi didar olmusam Ben Lenterani neylerem I s m a i l ' i m H a k yoluna Cammi k u r b a n eylerem Ciinki bu can k u r b a n imis Koc u k u r b a m neylerem Eyyub g i b i ma'sukunun Cevrin tahammiil eylerem Cercisleyin H a k yolunda Cikmayan cam neylerem Dervis Yunus ma'sukuna Vuslat bulunca mest olur Ben siseyi caldim Tasa Namus i i a n neylerem (1) ,
!'>U.Ol....: -
'
Nuri
Ussak Udhi, G. Abdiilahad Eser askm yeli eshara karsu Oter biilbiilleri giilzara karsu Gemalin &u'lesinde t a b d a r i m Y a n a r pervaneyim ol nara karsu Ne sabra t a k a t i m v a r gormez isem Ne gorsem goz doj ar envara karsu Bugiin y a r obnayan askiyle y a r i n U t a n u r y a r m ol G a f f a r ' a karsu . Goriirsiin Nuriyd asiklarma Neler ihsan eder agyara karsu (2)
r
\ .,
1
(1)
(2)
Mst. Mc. Os. M c . Mst. M c , S d . M c .
74
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Kiigiik Imam
Mehmed
f Hiiseyni
1
ilahi, Diiyek, G. Misri Niyazi
Z u h d i i n i i ko aska diis ehl-i cinan itsiin seni P i r - i aska kulluk et canana can itsiin seni B i r zaman hiilbiil g i b i efganm agdir goklere Sol kadar k i l naleyi k i m gtilsitan itsiin seni AT i i n i m u s u n b i r a k sohret kabasmdan soyun Gey melamet hirkasiii k i m ol nihan itsiin seni Y i i z i i n i i yerler g i b i ayaklar altmda ko k i m H a k taala baslar iizre asman itsiin seni . V i r m e rahat nefsine darrn gaza-yi ekber i t Ka'be-i dil f e t h olub dar-iil-eman itsiin seni Gel Niyazi' (1) n i n elinden b i r kadeh mis eyle k i m M a h v idiib nam i i nisanm b i nisan itsiin seni (2) 2 Neva ilahi, G. Ufttide Gelberu ey gSnliimiin sahnmda seyran eyleyen Zerrece b i r k a t r e y i ask ile urmman eyleyen On sekiz b i n aleme sigmaz iken bu ask ile B i r haber birle ana diinyayi zindan eyleyen V a r h g i m d a zerre zerre sedd ola yolda bana A l elim k u r t a r bu sedden l u t f u ihsan eyleyen E h l - i i r f a n a didiler sen cikmca aradan Bilemezsih k i m d u r i i r kendiiyii pinhan eyleyen Bilmek istersen nazar k i l s i r r m a Uftade (3) n i n Ta bilesin k i m d i i r i i r s i r n n i seyran eyleyen (4)
(1) N i y a z i v e M i s r i mahlaslanyle siirler yazan meshur H a l v e t i Malat-( M . 1693) de vefat etti. Hemen biitiin siirlerinin beste-
y a h N i y a z i ' d i r . 1105 (2) (3) (4) Mst. M c . Meshur
lenmis oldugnnu goriiyoruz.. C e l v e t i Bursalt- Uftade 629. Mehmed Muhyeddin'dir. 988' (M.
1B80) de v e f a t etti. A i m . Mc. N o :
XVII
NCI ASIR
75-
Ummi Sinanzade
Hasan
Neva ildhi,
1 G., B. kendisinin
Gecelerde uyaniksm H a k ' k m z i k r i y l e yaniksm Asiklari uyanrsin A s i k iinii sadik iinii B u derdine noldu sebeb Feryad idersin beher seb A s i k l a r a v i r e n tarab A s i k iinii sadik iinii V i r a n e y i mesken iden D e r d ehlini hemdem iden Z i k r - i devama i r g i i r e n A s i k iinii sadik iinii Seyh Hasan'i nalan eden Goz y a s m i seylan eden A s i k l a r i hayran eden A s i k iinii sadik iinii (1)
Ussak
ildhi, Dilyek,
G. Esrefoglu
Rumi
E y aceb bilsem nedir ya Rab bu derdin caresi Gun g u n a r t a r hi? unulmaz y u r e g i m i n yaresi Y u r e g i m i n yaresine hie tabib kilmaz ilac E y aceb v a r m i dahi benim g i b i bicaresi Caresi b i c a r e l i k d i r yine b u derdin heman Ciin bela burcundadir a s i k l a n n seyyaresi Gozii yash b a g r i bash y i i r e g i delik delik Olmusam alem icinde a s k m m avaresi Esrefoglu Rumi bu derde g i r i f t a r olali Diisdii b i r deryaya k i m yokdur a m n kenaresi ( 2 )
(1) (2) Mst. M c , Os. M c .
R s . Mc.
TURK MUSIKISt ANTOLOJTSI
Divitgizade Seyh
Mehmed
Neva ilahi,
G., B. kendisinin
F e t h olunca Hak'dan yana yolumuz Goniil sabr eyle sabr eyle b i r zaman A c i l m c a dost bagmda guliimiiz Goniil sabr eyle sabr eyle b i r zaman Hak'dan irse kula b u g i m saadet Kalmaz yolda labtid olur hidayet Irisince cezbe ile inayet Goniil sabr eyle sabr eyle b i r zaman Menazile meratibe irince M a a n i d i i r l i i d i i r l i i gbriiliince Dost iline cezbe ile vannca Goniil sabr eyle sabr eyle b i r zaman N u r - i H a k ' l a Tdlib i r e r murada Gide hicab kalmaya hie arada "Yetisince ol hazretden irade Goniil sabr eyle sabr eyle b i r zaman (1)
N e f e s an b a n
Osman
1 Hiiseyni ilahi, Evsat, G., B.. kendisinin
Z i y a l a r v e r d i nflriyle dil i i cana seher z i k r i Safalar bah? ediib vasl i t d i Subhan'a seher z i k r i Seherde btilbiil-i suride'ves efgana basladi Gonul m i i l k u n u dondiirdii giilistana seher z i k r i Giceler subha dek zar i t goziin yasm revan eyle Dilersen dondiirem derdini dermana seher z i k r i I r i s d i sem'-i cana b i r haber i l h a m - i Mevla'dan K i v a k i f eyledi esrar-i Siibhan'a seher z i k r i
Mst. M c .
XVII NCI ASIR
77/
Bihamdillah anasir bendi bagrndan halas idizb Miiyesser i t d i vuslat Dervis Osm&n'a, seher z i k r i 2 II.
(1)
Sehnaz ilahi, G. Sultan Mustafa A l l a h Rabb-i layezal Ya Vahid i i ya Zelcelal E y padisah-i bi zeval Yessir lena hayr-el-iimur V a k t - i seher feryadimiz Arsa cikar efganimiz Her dem hatadir k a r i m i z Yessir' lena. hayr-el-umiir Senden irism,ezse aman Olur kamu isler yaman Y a sahib-i kevn i i mekan Yessir lena hayr-el-umur Ikbdli (2) asidir garib Lutfundan itme b i nasib Ya B a k i - i Hayy i i Miicib Yessir lena hayr-el-umur (3)
A n b e r Mus-tafa A g a
1 Evic Udhi, G. Misri Niyazi
B i r kimse aceb yok m u k i bu sinemi yarem Serh ide ana h a l i m i sinemdeki yarem 01 vech ile k i can i i dili p i i r taleb olsa Dise ne zaman agira isbu d i l - i karem
(1) Miistakimzade bu ilahiyi kaydetdikden sonra sunlari Have ediyor:.gufteden gayri Osman E g T i k a p u l u d u r " Mst. Mc. Mus-
"Bu
(2) 1115 (M. 1703) de v e f a t eden Osmanli h u k u m d a n Sxdtan t a f a I I . " H b a l i " v e " M e f t f l n i " m a h l a s l a n y l e siirler yazmistix. (3) Mlt. A i m . Mc. N o : 711.
-.78
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Ciin nefsini bilen k i s i A l l a h ' i b i l i r m i s B u ma'niye yok bunda ilacim nola carem Terk eylesiixi hem ar ile namusunu ol er 01 vakt o y i i r e k yaresine merhemi sarem Derdsizlere diken g o r i i n i i r gerci Niyazi Pervaneye od biilbiile daim giil-i zarem (1) Ussak ildhi, 2 G. Misri Niyazi '
E y biilbiil-i seyda. yine efgana m i geldin A z m - i giil idiib y a r ile giryana m i geldin Pervane g i b i atese daim can atarsm E w e l d e bu ask adma pervane m i geldin Y a g m u r g i b i yagarsa bela sen bas acarsm Can vermege dost eline kurbana m i geldin Her sey cahsir b i r s i f a t i eyleye ma'mur Sen ciimle sifat i l i n i virana m i geldin Vech-i ahadiyyet k i su esyada goriinmiis Bu kesrete ancak am seyrana m i geldin B i r kimse senin olmadi hie razma mahrem Bilmem bu cihan icine yekdane m i geldin B u haste Niyazi'ye sifa remzin idersin Derde diisenin derdine dermana m i geldin (2)
K o c e k Dervis M u s t a f a
1 Bayati Ayin, Devr-i revan Sel-am-i evvel u^-JJ- is'J. t J i

5 U l
(1) (2)
Kn. Mc,
Sd. M c , Mc.
B i r mecmuada " Y e k c e s i m Mustafa A * a " Baak-
rgiyia k a y i d h d i r : Mst.
Os. Mc., S d . Mc.
X V I I NCI ASIR
f.\~- j L j L . j U - j j> < f L L
Seldm-z
stint
(.L-.o, <sj_jf
Sel&m-i sails
E y k i hezar a f e r i n bu nice sultan olur K u l u olan kisiler husrev i i hakan olur Her k i bu jriin Veled'e inanuben yiiz siire Yohsul ise bay olur bay ise sultan olur (1)
x. 1 j j j j <5_,i- _r j i Jli I
X-_JJC.
x _ - j j._jj;jl-l i
cr
x . f , _,!>!<. _ T >
Bu dort misra' E f l a k i ' n i n
_^jT
bir gazelindendir.
80
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
olrrH
J*j\
,JU_J i j l - i - l j jl_l;_j_J|
l j \ ' Oi O l
JC <_,Vy~J->
t>l*V. ^ j j ^ j U j ^ l .
jj\
Seldm-i
rob?
(.y.
oa,j j -
j-J.
N i n e Ahmed Celebi Irak il&hi, Evsat, 1 Yahya
G. Uskudarh
Gel vucudun perdesin kaldir cemal-i y a r i gor Can goziinden sil guban cehre-i d i l d a r i gor
(1) Notasi i c i n bakrniz: Istanbul Konservatuvan nesriyati II., 1934. Turk mu-
sikisi klasiklerinden
yedinci cild Mevlevi ayinleri N o :
XVII NCI ASIR
81
Oyalanma aldanub arayisine alemin Menzil-i maksuduna b i r gun ulasup varigor Damenin elden koma hergiz harabat ehlinin Surei>i inkarda m a h f i olan i k r a n gor M i i r g - i camn r u h - i kudsilerle seyran eylesiin Cik bu zulmani kafesden alem-i envari gor Cesmine k u h l - i basar Menkane fiddiinya yeter Gozii aciklardan ol her lahze bu esrari gor Beyt-i m a ' m u r oldu Yahyd'mn bu beyt-i dilkesi A y n - i ibretle yine ma'miira bak m i ' m a n gor (1)
Siitfiizade Hafiz
1 Evic Udhi, G. Esrefoglu Rwni
Ben dost hevasina diisdiim gayri heva neme gerek Basimda dost sevdasi var gayri sevda neme gerek E y zahid-i diinya perest var ziihdiinii arz eyleme Ben asik-i surTdeyim zerk u riya. neme gerek Ben dost yolunda nakdimi hep oynayub utdiirmiisem Ciin g i t d i k i i l l i v a r h g i m havf ii reca neme gerek Ben ezelden mest gelmisem ben ta ebed mest giderem Hie ayilmaz esriikliigiim ziihd ii takva neme gerek. Ben uykumu f i k r etmezem diis goriib t a ' b i r etmezem Ben gitmezem ben gelmezem fena baka neme gerek Gerci siiretde insanim ben sultan-i ins i i canim Ben f a r i g - i dii cihanim isbu gavga neme gerek (2) Hicaz 2 G. Azizi
Udhi, Diiyek,
A s k m meyine k a n d m Noldun a goniil noldun Y a k d m beni y a n d i r d m Noldun a goniil noldun

(1) Mst Mc. E i r mecmuada " M u h a l i f I r a k " makaminda k a -
(2) A i m . Mc. N o : 650. y i d h l i r : A i m . Mc. N o : 637.
F:
82
TURK MUStKiSi ANTOLOJISI
Sordular pervaneye Niciin boyle yanarsm Dostdan haber m i geldi Noldun a goniil noldun B i r yerde k a r a r etmez Hie kimseden ar etmez Hekimler t i m a r etmez Noldun a goniil noldun Kalbini kiisad eyle Hem Mevla'yi yad eyle Gamgin dili sad eyle Noldun a goniil noldun Gel imdi ey Azizi (1) S i r r m deme ol epsem Ahvale olub mabrem Noldun a goniil noldun (2) ' 3 Hisar ilahi, G. Nazmi Garik-i bahr-i isyan i i hatayim ya. Resulallah Veil senden sefaat miiddeayim ya Resiilallah Senin ihsanma kaldi benim halim mukedderdir K i derd-i zenb-i ciirme miibtelayim ya Resiilallah Muradim hazretinden b i r nigah-i asinayidir Kapun saillerinden b i r gedayim ya Resiilallah . Nice koyam elimden damen-i liitfunu sultanun Seninle vasd-i zat-i Huda'ynn ya Resulallah B u Nazmi bendeni ,sayeste-i nakd-i sefaat k i l F a k i r i m derdmend ehl-i atayun ya Resiilallah (3) 4
Mdhur ilahi, G., B. kendisinin Goniil pervane-i bezm-i visalin ya Resulallah Lisanim biilbiil-i bag-i cemalin ya Resulallah
(1) 1003 (M. 1594) te vefat eden Halveti Abdulaziz A z i z i . B u manzuma, bir mecmuada "Mevlevi A z i z i " namma k a y i d h d i r : A l i n . Mc. N o : 694. (2) Mst. Mc. (3) A i m . Mc. N o : 650.
XVII
NCI ASIR
83
Hemise sahn-i m i r ' a t - i nigahimda hiiveydadir Cemal-i sahid-i naks-i hayalin ya Resulallah Safabahs-i h a r i m - i hane-i endisem olmusdur Z i y a - y i n f i r - i vech-i b i misalin ya Resulallah Ziilal-i afvine ben hasteyi lutf eyle sirab et Derunum yakmasun tab-i celalin ya Resulallah Kapuna intisab idiib sefaat miilteca eyler F a k i r i n Hdfzz-i sermende halin ya Resulallah (1) Saba ilahi, 5 G. Himmet
Ilahi zulmet-i curm ile dpldum Nedamet eyledim estagfirullah Uyub seytan-i nefsime k u l oldum Nedamet eyledim estagfirullah Eger kilmaz isen ya Rabbi care Yuregimde unulmaz isbu yare K u l u n kapunu koyub kande vara Nedamet eyledim estagfirullah Benim isyammm payani yokdur B i l i i r e m r a h m e t i n deryasi cokdur Usata bab-i g u f r a n m acikdir Nedamet eyledim estagfirullah Giinehden her ne k i m ya Rabbi kaldi Pesiman oluben c u r m u n i b i l d i Diyerek Himmeti (2) kapuna geldi Nedamet eyledim estagfirullah (3) Saba ilahi, 6 Niydzi
G. Misri
Gozlerini noldu bidar eyledin A h i i efgani sana y a r eyledin

(1) A i m . Mc. N o : 637, 650.
(2) B a y r a m i seyhlerinden B o l u l u H i m m e t efendi U s k u d a r ' d a DivitcileTde Bezcizade Mehmed Muhyeddin dergahmda medfundur. V e f a t i : 1095 (M. 1683). (3) A i m . Mc. N o : 637, 650, Ur,k. Hs. Mc. N o : 15, M s t M c , Os. Mc.
TURK
MTJSiKi
ANTOLOJISI
Ask odiyla icini n a r eyledin Noldu biilbiil isimi zar eyledin Ne sebebden azm-i giilzar eyledin Bunca hasretden d i eamn ne sezer F i r k a t i n giinden giine artuD gider L u t f ediib var gel Nydzi'ye haber Noldu biilbiil isini zar eyledin Ne sebebden azm-i giilzar eyledin (1) 7 Usso-Jc Tevsrih, G., B. Kendisinin
Mey-i askmla sermest i i harabim ya Resulallah Demadem n a r - i sevkmla kebabim ya Resulallah Nola iiftadeni b i r kerre pamal-i nigah etsen 'Ser-i kuyinde b i r kemter tiirabm ya Resulallah Kerem k i l h a t i r - i mahziinumu hltfunla sadan et Gaminla ta bekey p u r lztirabim ya Resulallah Derunum feyziyab et cesme sar-i ab-i vashndan Teb-i hicran ile pur sflz ii tabim ya Resulallah D e r - i devlet medarmdan beni redd etme sultamm Garibim Hdfiz'im hasret meabim ya Resulallah (2)
Edirneli imam Ibrahim
'. Acem asiran ilahi,
1 G., B. kendisinin
(1) (2)
Mst
Mc.
Os. Mc. Sd. Mc.
XVII NCI ASIR
85
2 - Evic tesbih,
f
Yahya
G. Seyhulislam
(1)
iU^,
OUI-W
Puselik
tesbih,
G., B. Kendisinin
(2) f L - J l > l R eL e b ^ j Dervis ^ c d l
Acem zldfci, G. Gafuri
Ciin bahar i r i i b secerler sebz i i revnakgir olur A y e t - i sun'-i Huda/yi her varak tefsir o l u r B i r zaman sabr i t goniil maksiida istersen vusiil Nice imiddetler m i i r i i r ifcmekle demler sir olur N u r - i z i k r u l l a h ile kalbi k i m i n k i m oldu dag Sureta ol sab ise ma'na yiiziinden p i r olur Sicn-i tenden k u r t u l u b i r e r seray-i vahdete H i s n - i tevhid icre k i m pabeste-i zencir olur A s i k - i sadik isen terk eyle hab i i r a h a t i E y Gafuri t a l i b - i didar olan sebgir olur (3)
(1) (2) (3) M a r u f sair Seyhulislam Y a h y a v e f a t i : 1053 B u 3 beste C v . K . N o : 694. Sepetcizade Mehmed Aga'ya isnad edililahi olarak Receb, A c e m P u s e l i k D n r a k Mc. (M. 1643). da
183 den y a z i l d i . Giifteler su m e c m u a d a
kayidlidrr: A i m . N o :
B a z i menbalarda bu beste Mebmed 696,
mektedir. H a l b u k i A c e m m a k a m m d a olarak ta Sepetgizade A i m . Mc. N o : Mst.
bestelemistir.
86
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISI
2 Evic
ilahi, G. Gafuri
Yiiz siiriib dergah-i Hak'ka olalim her seb m u k i m Can i i dilden diyelim estagfirullah el'azim Ta k i f e t h - i bab ide Iutfundan ol Rabb-i k e r i m Can i i dilden diyelim estagfirullah el'azim Nefse uyub y a r olursun buldugun g i i m r a h ile I t d i g i n ahdi unutdun m u ezel A l l a h ile E y Gafuri (1) akidub goz yasm ah i i vah ile Can i i dilden diyelim estagfirullah el'azim (2) Hiiseyni 3
Udhi, G- Gafuri
M i c m e r - i k a l b i n p u r idiib ahker-i tevhid ile Camni eyle muattar anber-i tevhid ile Azm-i r a h - i Ka'be-i maksud eden erbab-i ask Hem rikab olmak gerektir rehber-i tevhid ile Mazhar-i envar-i Hak etmek dilersen kalbini Cak cak et sineni gel hancer-i tevhid ile Sidre v i i t i i b a degil ars-i mualladan gecer Hak'ka k i m pervaz ederse sehper-i tevhid ile E y Gafuri anda caiz k i m gele sultan-i ask D i l serayin k i l miizeyyen ziver-i tevhid ile (3) Muhayyer 4 Udhi, G. Gafuri
Iden r a h - i mahabbetde tekapu Gul-i giilzar-i vuslatdan alur bu Goniil olsun o giilsende akar su . D i y e l i m ask ile A l l a h ya H i i Solar b i r g i i n olur omrun bahan Cihani t e r k idersin i z t i r a r i
(1) Celveti seyhlerinden Gelibolulu G a f u r i Mahmud 1667). (2) (3) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637, 637. 650. efendi vefati 1078
(M.
XVII NCI ASIR
Siliib ayine-i dilden g u b a r i D i y e l i m sevk ile A l l a h ya, H u N i h a l - i bag-i firdevs-i mahabbet V e r i r daim semar-i l i i t f u rahmet i r i s s i i n ol semerden ca.na lezzet Diyelim ask ile A l l a h y a Hu. Iderse cam-i vasl-i y a r i k i m nus 0 dem eyler sivayi hep f e r i m u s Gafuri eylesiin b a h r - i safa cii Diyelim ask ile A l l a h ya. HQ (1) Neva ilahi, 5 G. Gafuri
Idelim can ile Mevla'yi matlab 0 yolda varrmiz olsun feda heb Keder gitsiin olahm sa.fi mesreb Giinehkariz bizi afv eyle ya Rab Gafuri bendeni i r g i i r siihuda G i r i f t a r eyleme zenb-i viiciida Kerem i t layik eyle fazl-i ciida Giinehkanz bizi afv eyle ya. Rab
(2)
Nwri
Uzzal ilahi, G. Abdittahad Idiib asiklara i n ' a m - i k i i l l i Tecelli eyle sultanim tecelli Bula her b i r i askmla teselli Tecelli eyle sultanim tecelli Nakayisden miinezzeh zatm i c i i n Cenabmdan gelen ayatm iciin Nazar k i l Nuri'ye ey f e r d - i bicun Tecelli eyle sultanim tecelli (3) (1)
(2) (3) Mst. M c , Mst. Mc. Os. Mc. 637, 650.
A i m . Mc. N o : 629,
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Esrefzade Lutfullah
1 Irak ildhi, G. Esrefoglu
Rumi
Gdrelden yiiziinii y a r i n bela bana sikar oldu inildim) a r t t i gun giinden goziim yasi b m a r oldu Goziim diinyayi hie gormez akar kanh yasim dinmez B u derd i i bu f irakina icim tasim yanar oldu Aceb y a Rabbi derddir bu getiirmez goziime uyku icimdeki yanan od riu. y a r a l a n m yakar oldu Goniil f i k r i n d e d i r hayran bu can avare sergerdan B u sevdaya diiseliden dii alem bana dar oldu V a r Esrefoglu Rumi var bu derdi k i l m a asikar Sana ciin derdi zehrin yar dolu dolu sunar oldu (1)
Sepetcizade Mehmed Aga
Acem Puselik Durak, G. Gafuri Giin bahar i r i i b secerler sebz ii revnak g i r olur Ayet-i sun'-i Huda'yi her varak tefsir olur (2)
Hattat K a r a k i z Enveri
1 Asiran Na't, G. Lutfi Sifa-yi derd-i dildir asitanm ya Resulallah Aningiin Mustafa'dir nam i i sanm ya Resulallah Cemi'-i enbiyalardan miikerrem hem mufaddalsm Habibisin cenab-i f l i b r i y a ' n m ya Resulallah Vucudun bais-i izhar-i afv i i m a g f i r e t d i r hep Sen oldun menba'-i lutfu Huda'nm ya Resulallah Sen ol anka-yi k a f - i ars-i a'zamsm k i b i perva Senin bag-i cinandir asiyanm ya Resdlallah Garik-i b a h r - i isyanim meded Lutfi'ye l u t f eyle E l i m al ben garib i i binevanm ya Resulallah (3)
(
(1) (2) (3)
Mst. M c ,
Os. Mc.
Manzumenin tamami icin bakmiz S. 85, Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 637, 650.
X V I I NCI ASIE
89
Kefeli Dervis A b d i
1 Bestenigdr ilahi, G. Misri Niyazi
Devr idiib geldim cihana yine b i r devran ola Ben gidem bu ten serayi yikila v i r a n ola Ciis idiib umman-i can cismim gemisin dagida Yerler a l t m d a tenim toprak ile yeksan ola Bu viiciidum daga kalka atila yiinler gibi Ses cihatvm acila b i r haddi yok meydan ola Dort yanimdan nar i i bad i i ab u hak ide hiicum Benligim anlar alub bu varligim talan ola Her k i m ister bu Niyazi derdmendi ol zaman Sozlerini okusun k i m s i r r i m mihman ola (1)
:
2 Segah ilahi, G. Esrefoglu Rumi Yiiziinii goreli hayran olmusam Bilmezem ben ben m i ya sen obnusam Diismiisem ask bahrine gawas olub Bahr icinde gevhere k a n olmusam Zahira gerci f a k i r i m natiivan Batma kevneyne sultan olmusam S i r n m i bilmez benim ins i i melek S i r r icinde k i m ne pinhan obnusam Gerci k i m ben Esrefoglu Rumi'yem: Ciimlenin istediigii ben olmusam (2) 3 Siinbule ilahi, G. Esrefoglu Cemi'-i enbiyalardan Muhammed Yiizii niirundan abmslax felekler Yedi k a t gokleri gecti kadem ars I r i s t i Kabekavsyn'e tavaf eyledi Rumi ciimlenin sahi sems ile mahi iistiine basti dergahi
(1) A i m . Mc. N o : 637, 650, Mst. M c , Os. Mc. B u beste " E y i p l i B a y E a m z a d e " ye de isnad edilmektedir: Mst. Mc. (2) Mst. Mc.
TURK
MUSIKI ANTOLOJISi
A m n seyr i i siilukiinden melekler aciz olmjuslar K i bin yilda varamazlar o b i r demde varub r a b i Vereydim cammi k u r b a n senin yoluna ey Ahmed Aceb b i r kez yiiziin gorsem seher v a k t i sehergahi B u Esrefoglu Rumi'nm giinahi cokdiiriir gayet Sefaat k i l ya Muhammed yiiziin sems i i kamer m a h i Ussak ilahi, Evsat, 4 G. Esrefoglu Rumi
(1)
Yiiregime dost derdi urdu diirlii yareler H i e tabibler ana kilmaz ne deva ne careler (2)
Seyh Mehmed Nazmi
Irak ilahi,
G., B. kendisinin
K o yaksun k i i l l i cismim n a r - i hicran Goniil sabr eyle sabr eyle sabur ol Olur elbette b i r giin vasl-i canan Goniil sabr eyle sabr eyle sabur ol Ana asik denir m i eyle insaf K i n a r - i aska yanib olmaya saf B u Nazmi ves edub tebdil-i evsaf Goniil sabr eyle sabr eyle sabur ol (3) Muhayyer 2 G., B. kendisinin
Uahi, Devrirevan,
Derun-i asrka halvetfezadir halka-i tevhid Gida-yi r u h - i erbab-i vefadir halka-i tevhid K i m i s i biilbiil-i guya k i m i giil ehl-i tevhidin Riyaz-i vahdete havz-i atadir halka-i tevhid Aceb m i vasil-i s i r r - i baka eylerse ussaki Tenur-i masivasuz-i fenadir halka-i tevhid
(1) (2) (3) Mst. Me, Mc. N o : 650 Manzumenin tamami icin bafcmiz
Mst. Me., A i m .
21, B a z i menbalarda " B a y a t i " olarak kayidli ise de yanlistrr. A i m . Mc. N o : 637, 650, Mst. Mc.
xvn
NCI
Asm
91
Mualla tekyeler meyhane-i ask-i U a M d i r Serab-i aska b i r cam-i safadir halka-i tevhid Ahadis-i sahih ile olubdur sabit ey Nazmi M e t a f - i kudsiyan-i K i b r i y a ' d i r halka-i tevhid (1) 3 Sabd ildhi, G., B. kendisinin
Yeter ma'mure oldun b i r zaman virane ol gonliim Huda'ya asina. ol gayriden bigane ol gonlikn Bulanlar genc-i maksudu bulurlar kiinc-i viranda Harab abad-i ask ol vasil-i canane ol gonliim Mahabbet badesiyle mest-i laya'kil olub daim Ciinun-i ask-i Mevla. ile hem divane ol gonliim Mey-i cezbeyle zahm-i hane-i ask u mahabbet ol Serab-i feyzile asiklara peymane ol gonliim Cikar k a r i m basa himmet i t bu nat'-i alemde Piyade kalma gezme serseri ferzane ol gonliim Y i k i l d i k d a yaparlar haneyi giinkim budur adet B u Nazmi gibi sende yikilub virane ol gonliim (2)
H a f i z Post
1 Acem Na't G. Resid
' :
Zerre-i m i h r i n l e olsun hane-i d i l rusena Elkerem ey n i i r - i alem padisah-i enbiya A f i t a b - i feyz-i ihsamndan isriin nev ziya Elkerem ey n u r - i alem padisah-i enbiya Y a ResQIallah sefaat k i l Resid'e ol m u i n Sefkat eyle haline ya Rahmeten lil'alemin A f v i i ihsanmla olsun kamyab i i k a m b i n Elkerem ey n u r - i alem padisah-i enbiya (3)
(1) A i m . Mc. N o : 637, B i r mecmuada A l i Siriigani n a m i n a k a y i d h d i r : A i m . Mc. N o : 650. (2) A i m . Mc. N o : 696. B a z i mecrr.ualavda Dede A l i Sirgani n a m i n a k a y i d l i d i r : Os. M c , A i m . Mc. N o : 650. (3) Aim. M c 637, 650, 696.
92
TURK
MUSIKI
ANTOLOJiSI
- 2
Acem tevsih, G. Abdulhay E y Habiballah Muhammed Mustafa Eyle feyzin ni'metine ihtida Z a t - i pakin rahmeten lilalemin Miiznibine safi'-i ruz-i ceza. T a k i canim tendedir olmam seha. Bab-i lutfundan ciida. subh u mesa I s t i n a d i m intisabim sanadir Damemn elden b i r a k m a m daima. K i l sefaat rahmediib Abdiilhay'e Ciinki sensin safi'-i r i i z - i ceza (1) 3 Acem Durak, G. Niyazi Tende canim canda canammdir A l l a h H u deyen Dilde s i r r i m sirda Siibhammdir A l l a h H u deyen Dest-i kudretle yazilmis yiiziine ayat-i H a k Gonliimiin tahtmda sultanimdir A l l a h H u deyen ' Ciimle a'zadan geliir z i k r - i Enelhak na'resi Cism icinde zar ii e f g a m m d i r A l l a h H i i deyen Giceler t a subh olunca i n l e d i r b u derd beni D e r d i m i n icinde dermanimdir A l l a h H u deyen Y i r e goke sigmayan b i r m i i ' m i n i n kalbindedir K a t r e m i n icinde u m m a n i m d i r A l l a h H i i deyen Kisve-i tenden muarra. seyr eder bu gonliimii Serh u r a n abdal-i u r y a n i m d i r A l l a h H u deyen H e r kdsiye kendiden akreb olan dost zatidir E y Niyazi dilde m i h m a n i m d i r A l l a h H i i deyen (2) 4 Arazbar
ildhi, G. Ndili
Goniil biganelerle asinadir ya Resulallah D e r - i devlet meabmdan ciidahr ya Resulallah

(1) (2) A i m . Mc. N o : 650.
Mst. M c , Os. M c , K n . M c , S d . Mc. B u durajpn notasmi D r : S u b h i ,
A l i Siriigani n a m i n a n e s r e t m i s t i r : T i i r k musikisi I I I , 60-61
X V I I NCI ASIR
93
Sarardir zikr i i f i k r i n cehresin erbab-i tevhidin Siyeh haki zer eyler kimyadir ya Resulallah Olan had! sirat-i miistakime serM pakindir Bu alem berzah-i havf ii recadir ya Resulallah Soziin makbul-i dergah-i Samed dillerde evsafm Sefi'-iil halk mahbub-i Huda'dir ya. Resulallah Ne denlii Ndili (1) sayan-i tertib-i ceza olsa Cenabmdan sefaat miiltecadir ya Resulallah (2) Asiran 5
Udhi, G. Misri Niyazi
Sen seni bilmektir ancak pire iilfetten garaz Noktayi fehm eylemektir i l m ii hikmetten garaz H a l k i bunca enbiya k i m geldi da'vet eyledi Vahdetin s u n bilinmektir o da'vetten garaz Sani'i g6r giinde yiiz b i n diirlii san'at gosterir Kendiiyi gostermek iciindiir o san'atten garaz Nefsini bilen irermis b i r tiikenmez devlete F a k r i i f a h r i ' d i r Niyazi b i l o devletten garaz Hep celalin perdesidir k i i f r ii isyandan murad Bahr-i ciidun katresidir fazl-i rahmetten garaz (3)
Evic
6 Niyazi
Udhi, G. Misri
E y K e r i m Allah ey gani sultan Derdliyiiz senden umanz derman Liitfuna had yok insane payan Derdliyiiz senden umanz derman Gerci kullarda ma'siyet cokdur Rahmetin Mevlam dahi artukdur Gayriden bize hie meded yokdur Derdliyiiz senden umanz derman
(1) (2) (3) Meshur divan sairi Naili Mustafa. V e f a t i : 1077 A i m . Mc. 629, 637, 650, Mst. M c , Os. Mc. A i m . Mc. N o : 637. (M. 1666).
94
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Gel dimez isen biz giinahkare B i r adim kadir m i k i yol vara Care yok senden olmasa care Derdliyiiz senden u m a n z derman B u Niyazi ciin z i k r i n e diisdii D i m i i gun gonlii f i k r i n e diisdii Z a t m a iren siikriine diisdii Derdliyiiz senden umanz derman (1) 7 Hisar tevsih, Cenber, G. Ibrahim Naksi
B i r nazar k i l halime asan ola ciimle siibiil Elmeded ey F a h r - i alem sah i i sultan-i rusiil Bag-i g i i l z a r - i derunumda acilsm taze giil Emieded ey F a h r - i alem sah i i sultan-i rusiil . N a ' t - i pakinde dedi Hak Rahmeten lilalemin Eyledi zat-i s e r i f i n mukteda-yi miirselin Sana iimmet oldu ciimle evvelin ii a h i r i n Ehneded ey F a h r - i alemi sah i i sultan-i rusiil Naksi ( 2 ) - i g a m h a n dergah-i Huda'da eyle yad Eyle ol bicareyi zevk-i visalin ile sad N a r - i askin ruz i i seb bula derunumda ziyad Elmeded ey F a h r - i alem sah i i sultan-i rusiil (3)
Hiiseyni
Na't,
G. Fasihi
Viicudun d i i r r - i nayab-i safadir ya Resiilallah A n m c i i n n a m - i p a k i n Mustafa'dir ya. Resiilallah Cebin-i tabnakin resg bahs-i mah-i m i h r engiz Cemalin pertev-i n u r - i Huda'dir ya. Resiilallah Goziim hasret nigah-i suret-i naks-i hayalindir Goniil gerdide-i piramen-i sevk-i visalindir
(1) (2) 1702). (3) A i m . Mc. N o : 650. vefati 1114 (M.
Siinbiili Seyhlerinden Istanbullu I b r a h i m N a k s i A i m . M c . N o : 637, Mst. M c , Os. Mc., Sd. Mc.
X V H NCI ASIE
Hulus (1) iizre Fasihi (2) asik-i N u r - i cemalindir Reh-i askmda abd-i b i r i y a d i r ya Resiilallah (3) 9 Hiiseyni ildhi, Diiyek, G. Mx&rl Nlyazl
Cuii sana gonliim mubtela. diisdii Derd i i gam bana asina diisdii Ziibd ii takvaya yar i d i m evvel Ask ile benden hep ciida diisdii Vaiz ider gel aski texk eyle Nideyim sabnm b i vefa diisdii Nice terk itsiin aski sol asik A n a karsu sen mehlika diisdii Vechini gorsem dagilur akhm Ziilfiin ana giin mukteda diisdii K i m seni buldu kendi yog oldu Vashna ey dost can bahi. diisdii Bu Niyazi'mia. hie viicudunda Zerre komadi hep baka diisdii (4) 10 Neva Uahl, G. Fethi Abdulkerim E y habib-i Mustafa v i i miicteba, A r z - i didar eyle ey n u r - i Huda Sem'-i zatm kalbime versiin ziya A r z - i didar eyle ey n u r - i Huda E y sefaat menbai fazl-i Huda Can i i basnn yoluna olsun feda. Derdmendin FethPye (5) idiib ata A r z - i didar eyle ey n u r - i Huda (6)
(1) (2) med. (3) A i m . Mc. N o : 629, 638, B i r mscmuada gene Hafiz Post n a m i n a " A r a z b a r " makammda kayidhdir: A i m . Mc. N o : 650. (4) A i m . Mc. N o : 637, 6 5 0 . (5) Halveti seyhlerinden ve Abdfilahal Nuri halifelerinden de P e t h i Abdulkerim. Vefati 110S (M. 1694). (6) A i m . Mc. N o : 637. Biilbulcflza-K e m a l : nfisha. 1115 (M. 1703) te v e f a t eden Divani humayun katibi F a s i h i M e h -
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISI
11 Neva ilahi, Diiyek, G. Himmet V a k t - i seherde acila perde Dusdiigiim yerde derman sendendir Dusmiisem k a l d i r A g l a d i m giildiir M i n n e t i m oldur ihsan sendendir Benem bicare K a l d i m avare Y i i r e k piir y a r e Ihsan sendendir Nefs-i zalimi gozle halimi Sundum elimi ihsan sendendir Dervis Himmet'e care vuslate Derd-i f i r k a t e derman sendendir (1) 12 Neva Silnbule ilahi, G. Misri Niyazi
Bilenler vech-i canani bu cism i i cam neylerler Goriinse semsin envari meh-i tabam neylerler Bu giin k i cennet-i i r f a n a dahil olsalar ussak Y a r i n k i va'd olan h f l r i vii ya gilmam neylerler Bugiin a'ma olan y a r m dahi a'ma. olur elbet Aga gor can goziin k i m bi basar danayi neylerler Suluk ehline insan sohbetin bulmakdiirur maksud 0 sohbet k i m bulunsa sohbet-i hayvani neylerler Gonial duymazsa vicdan ile A l l a h ' i hakikatce Miicerred dildeki i l m i veya i r f a n i neylerler Niyazi Kuntiikenz'in s i r n m kendinde buldunsa Siileyman t a h t m i ya. hikmet-i Lokman'i neylerler i 13 Nevruz-i Acem ilahi, G. Misri Niyazi
Padisaha askmi hem hane k i l Masiva-yi askmi bigane k i l Z i k r ii f i k r i n l e beni p i i r niir idiib Mest ii medhus eyleyiib divane k i l
Sd. Mc
Mst. Mc.
xvn
NCI ASIR
97
Benligimdir senden ayiran beni V a r h g i m sehrini y i k virane k i l Gonlumii m i r ' a t - i vech-i zat idiib 01 tecelliyle beni mestane k i l Cezbe-i feyzin serabm doldurub B u Niydzi bendeni meyhane k i l (1) 14 -
Saba ilahi, G. Abdiilahad Gider htiznu Ilahi eyle mesrur Keremlerle atalar eyle Mevla Keder v i r e n adiiyu eyle makhur Keremlerle atalar eyle Mevla K u l u n Abdulhay umar l i i t f - i evfa A n a layik mahall-i ziihd i i takva M a a r i f mahzeni eyle Ilaha Keremlerle atalar eyle Mevla (2)
Aheni Mehmed êlebi
Hiiseyni
ilahi, G. Misri Niydzi
Uyan gafletden ey naim Hak'ka yalvar seherlerde Dokiib aci yasi daim Hak'ka yolvar seherlerde (3) Kapusunda durub her bar Yiiziin dergahma t u t var Yiirekden k i l demadem zar Hak'ka yalvar seherlerde A c i l u r bab-i Siibhani Cekiliir h a n - i sultani Dokuliir feyz-i Rabbani Hak'ka yalvar seherlerde
(1) (2) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 650. 629, Sd. Mc. " H a k ' k a " kelimeleri vezn icin " H a k a " tarzinda
(3) B u manzumedeki okunacak.
F:
98
TURK
MUSiKI
ANTOLOJISi
Seherde uykudan uyan Niyazi durma derde yan Ola k i m irise derman Hak'ka yalvar seherlerde ( I ) 2 Niyazi
Muhayyer MM, G. Misri E y gerh-i dun netdim sana Hie vermedin rahat bana Giildiirmedin onden sona A h mihneta vah mihneta Bendinden azad itmedin Feryadima dad itmedin B i r dem beni sad itmedin A h veyleta vah veyleta Irismedi dosta elim Rahman'a varmadi yolum Cikmadi basa menzilim A h gurbeta vah gurbeta K a r i m d i i r i i r derd ile gam Gitmez basimdan hie elem Gulden ciida. b i r biilbiilem A h f i r k a t a vah f i r k a t a Mecniin ves ah ideyim Ferhad ves vah ideyim B u v i r d i her gah ideyim A h hasreta vah hasreta Varmazsa yolum seyhime Sarmazsa merhem yareme Qlmazsa gare derdime A h hayreta vah hayreta Yanar Niyazi derd ile Hie kimse yok halin bile Nalan olub g i r d i yola A h rihleta. vah rihleta (2)
(1) Mst. M c , Os. Me. A i m . M c N o : 650, B u ilahi, bir mecmuada " N a l b u r Mehmed C ' e b i " basbgiyla kayidhdir- ( A i m . Mc. N o : 637) ki bu unvanlagene A h e n i kasdedilmistir.
e
(2)
Mst. M c , A i m . Mc. N o :
650.'
XVII NCI ASIR
99
Ibrahim
Naksi
1 Evic MM, G., 3. kenclmnin
K i m gore d i d a n m akh perisan olur R e f - i hicab eylese pertev-i i m a n olur H a l k - i cihan bendesi asik-i efgendesi T a l ' a t i n i n zerresi m i h r - i dirahsan olur Kafilesalar-i kiil r u h l e r i d i r taze giil Kamet-i sah-i rusiil serv-i hiraman olur Naksi-i dirmesi serh oluben sinesi Kalbinin ayinsi b i r meh-i taban olur (1)
Selim Giray
1 Baku Tahir MM, G. Sail Veli Askeri
l_? w l l j ^ l
1
JJB-IU dUc till V-
1 J l U<l)l J
1
J_.JljL.ttl _,j LxJ i> i fill L -. _l _ ?
It
u
L-J xi? 1 j i . - c
_J'vJiJl_>-L.
i
(1)
Mst. Mc.
(2) B u manzume, Mustakhnzade'r.in rivayetine gore " A s k e r i " mahlasryle siirler yazan '"'Sab V e l i " nindir. X V I n c i asrr m u t a s a w i f l a r m d a n olan bu A y m t a b h sair hakkinda b a k i n i z : B u r s a l : T a h i r : O s m a n h miiellifleri I , 97, Sadeddin N i i z h e t : T i i r k Sairleri I I , -510.
100
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Bursah T a l i b 1 Arazbar ilahi, G. Misri Niyazi
Uyan goziin ac durma yalvar giizel Allah'a Yolundan izin ayirma yalvar guzel Allah'a Her giceyi kaim ol hem giindiizii saim ol Hem zikr ile daim ol yalvar.giizel Allah'a B i r giin bu goziin gormez hem kulagm isitmez Bu firsat ele girmez yalvar guzel Allah'a Saghgi ganimet b i l her saati ni'met b i l Gizlice ibadet k i l yalvar giizel Allah'a Omrunu hice satma kendini oda atma Her sam ii seher yatma yalvar giizel Allah'a Gel imdi Niyazi'y]e Allah'a niyaz eyle Hacati diraz eyle yalvar guzel Allah'a (1) _ 2
Evic HM, Diiyek, G. Misri Niyazi Ey sanem noldun cana kasdm var Bagrimi deldin kana kasdin var Basim oniinde cevgan elinde Calmadan gayri ya ne kasdm v a r Tig-i gamzenle dogradm bagrim Cism ii cammi kurbana kasdm var Unmadik basim gavgaya saldm Padisahim seyraha kasdin var Beni gor noldum saranb soldum Vashn umarken hicrana kasdin var Bu vucudumu odlara yakdm Ben de bildim biryana kasdm var Bu Niyazi'yi aglatdigmdan Anlanur k i m ihsane kasdm var (2)
(1) (2) Mst. M c , Os. M c Mst. M c , Rs. M c
X V I I NCI A 5 I R
3 Piiselik Udhi, G. Misri Niyazi Talib-i H a k ' k m devasi derddiiriir sermayesi A n i n iciin ah i i zar olur hemin hemsayesi A s i k m ma'suk yolunda derdi artdikga miidam A r t a r a n m dembedem akran icinde payesi T a a t i n ihlasa irmez i l m ile a'mal i l e Izzeti ko zilleti t u t oldur anin mayesi A r z - i vasi' ister isen kamilin g i r kabzma A r s ii kiirsiden genisdir b i r velinin ayesi A r i f i n gonliinii bilmz kandedir halk-i cihan 01 k i ankadir yere diismez b i l a n m payesi K i m k i Mazagalbasar sultanmm t i f h olur Misriya sol feyz-i akdes niiru oldu dayesi (1) 4 Saba Udhi, G. Misri Niyazi Kandedir cehl ile zulmet nefs-i su'banmdadir Kandedir i l m ile hikmet b i l am canmdadir Zulmet-i cehli birak sen iste n u r - i hikmeti Cennetin zevkm dilersen ciimle i r f a n m d a d i r Sureta bu h i r m e n - i alemde sen b i r danesin Ma'ni yiiziinde ne k i m var ciimle h i r m a n m d a d i r A l ele cevgan-i z i k r i hem siivar ol nefsine Kapagor tevhid topunu ciinki meydanmdadir Saykal u r m i r ' a t - i kalbe tasraya bakmayi ko Sen sana bak ciimle alem halki divanmdadir K i i n t i i kenz'in remzini buldunsa sende Misriyd K i i l l i yevmin h u ' y u anla k i m senin sanmdadir (2)
Na'Ii
Acem
ildhi, G. Abdiilhay
x
Fazl-i Hak kullara her an olsa Nefse h i i k m eylemek asan olsa

Mst. Mc. Mst. Mc.
102
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Nazar olsa k u l a sultanmdan M i n ibadi ana iinvan olsa I r i s i i p cana h i t a b - i l u t f u I l t i f a t i bize ber an olsa Goziimiiz gorse cemal-i y a r i Canimiz vasil-i canan olsa Nice b i r f i r k a t ile zar olduk Vuslati derdime derman olsa Olur Abdiilhay (1) e her dem ihsan Vuslati zevk ile sadan olsa (2) 2 Irak ilahi, G. Abdi Pasa
E y mubarek m a h - i ga.rra-yi dirahsan merhaba Vey ziya bahs-i k u l u b - i ehl-i i m a n merhaba Kainata makdemin miijderesan-i m a g f i r e t E y berid-i name-i eltaf-i Siibhan merhaba Pertevinle r i i y - i arz olmakda her seb riisena Mrhaba ey.matla'-i envar-i g u f r a n merhaba (3) 3
Nilhuft Udhi, G. Serifi Cemalin giilsen-i feyz i i atadir ya Resiilallah Cebinin pertev-i bahs-i Huda'dir ya Resiilallah Cemi'-i k a i n a t m rehberisin didi H a k Levlah Senin zatm giizin-i enbiyadir ya Resiilallah Goreydi cesm-i can ile geliirdii m i i n k i r imane Seni ol gozle gormeyen amadir ya. Resiilallah Sayilmaz ciirm ile noksan budur hep ciimle-i k a r i m Beni reddetme babmdan recadir ya. Resiilallah Surer dergahma r u y i n Serifi bende-i kemter Rikabmda nebiler pisiivadir ya Resiilallah (4)
(1) (2) Cv. Celveti seyhlermden A b d i i l h a y . V e f a t i 1117 A i m . Mc. N o : 629. ( M . 1691) (M. 1705).
(3) B u siir, 1103 K . N o : 183. (4) Os. Mc.
de vefat eden muven-ih Abdi Pasa'nmdrr.
X V I I NCI ASIR
103
4 Rahatitlervah
Hiidayi'
ildhi, G.
Behey biilbiil nedir feryad V a r eyle Hak'tan istimdad H u d a ' y i yad et olma yad K u l ol k i m olasm azad Hiidayi yalvar Allah'a Y t i z ur ol ali defgaha, E r e n b i r kalbi agaha B u l u r matluba isti'dad (1)
Neyzen Dervis Mehmed
1 Acem ildhi, G. Abdillahad Geldin geru gider misin Elveda' ya sehr-i ramazan B i z i garib ider m i s i n Elveda' ya sehr-i ramazan V a r u b dergaha aglama D e r d l i yiiregim daglama Bizden sikayet eyleme Elveda' ya sehr-i ramazan Nuri eder bilemedik Sana izzet kiiamadik Tez g i t t i g i n duyamadik Elvela' ya sehr-i ramazan Nuri
(2)
2 RehoM ildhi, G. Sivash Seynsi Ya Rabbi lisammdan ezkarimi ask eyle Gencine-i sinemde esrarimi ask eyle D i l bulbiiliiniin bagrm hiin i t t i fena h a n Biistan-i cihan icre g i i l z a n m i ask eyle Diikkan-i anasirda etdirnie siva. bey'in K u r t a r bizi husrandan bazarimi ask eyle
(1) A i m . Mc. N o : 637. B i r mecmuada Na'lizade Ibrahim n a m i n a k a y i d h d r r : Mst. M c . (2) C v . K . Mc. N o : 183.
104
TURK
MUSIKi
ANTOLOJISi
Ruhsar-i mecaziden bu cesmime haz verme Her kanoe nigah itsem d i d a r i m i ask eyle Semsi (1) k u l u n u k u r t a r bu k i l ile kalinden Elkissa budur maksud her k a n m i ask eyle (2)
3
Segdh ilahi, G. Abdiilhay
U m a r i m senden l u t f ile ihsan Ma'budum A l l a h maksfldum A l l a h (3) _ Uzzal lldhi, 4 _ Niyazi
G. Misri
E y goniil gel aglama zari zari inleme P i r d e n aldim haberi ol b i nisan sendedir Sendedir dostun eli sende agilur g i i l i i Soyler bu can biilbtilii giil-i handan sendedir Gezme gel bahr i i b e r i kendinden iste s i r r i Cism i i cana h u k m -eden gizli sultan sendedir Anladmsa sen seni Bildinse can i i teni Gayri ne v a r ey goniil can i i canan sendedir Ten t a h t i d i r bu canm can tahtidir cananm E y Niyazi siibhesiz ol bimekan sendedir (4)
M e r d e k Dede
(TCara A H )
Neva ilahi, Evsat, G. Adli : . [
L e v h - i dilden okuyan i l m - i tlahiden sebak Zerrece yaninda kalmaz mahvolur hep masebak Ciin lediin i l m i demadem kalbine i l h a m olur Neyler ey d i l a r i f - i billaha yazmak okumak
H a l v e t i l i g i n Semsilik k o l u miiessisi Sivasli A h m e d (M. 1597). C v . K . Mc. N o : Tpk. Bg. K. 402. .. 183. Semseddin. V e -
(1) f a t i 1006 (2) (3) (4)
C v . K . Mc. N o : 183.
X V I I NCI ASIR
105-
Bas i i can t e r k i n i u r H a k ' k i seversen ey goniil Len tenaliilbirre hatta. t i i n f i k u didi cii Hak N f l r - i Hak k a l b i n miinevver eylesiin dersen dila. Ates-i tevhid ile gel masivayi oda yak K i l ii kali t e r k i d i i b dilden tiras i t hubbunu Adliyd (1) yeter okursan bab-i askdan b i r v a r a k (2) 2 Pencgdh ilahi, G. Adli
Yandi goniilden, masiva ciin n a r - i zikrullah ile Oldu miinevver can i i dil envar-i zikrullah ile Pak ola kalbin ey hiimam zikr etmek ile subh u sam D i l mahzeni dola tamam esrar-i zikrullah ile Vahdet serabm k i m icer bu ciimle v a r h k t a n gecer M i r ' a t - i kalbini acar t e k r a r - i zikrullah ile E h l - i t a r i k a t geldiler zikr ile H a k ' k i buldular Esrara vasil oldular asar-i z i k r u l l a h ile Dersen kemale iresin varub cinana giresin Adli goziin ac gbresin didari zikrullah ile (3)
Sagir K a p i c i
1 Nikriz ilahi, G. Abdiilahad Nuri
Miiyesser eyledin aski Siikiir ya. Rabbi ya. Rabbi Cemalin vasfma sevki Siikiir ya Rabbi ya Rabbi Ezel bezminde y a d ettin Kamuyu ber m u r a d ettin Bu Nuri kulu sad ettin SiOoir ya Rabbi ya Rabbi (4)
(1) 1617). (2) (3) (4) Siinbiili seyhlerinden Mst. M c , Os. M c , Istipli Adli H a s a n 403. efend;. Vefati: 1026 (M.
T p k . B g . Mc. N o : 650.
Mst Mc., A i m . M c . N o : A i m . M c N o : 637.
TURK
MUSiKI
ANTOLOJISi
2 Ussak ilahi, G. Abdiilahad I l a h i l i i t f u rahmet kapusun ag B i z i g a y r i kapuya etme muhtac A t a n m zerresidir taht ile tac B i z i gayri kapuya etme muhtac Bu dusmiis W i i n ' n i n ol destgiri E l i n al daima kaldir f a k i r i Miiyesser eyleyiib- h a y r - i kesiri B i z i g a y r i kapuya etme muhtac Nuri
(1)
Bursah Bakkal
Mehmed
1 Ussak ilahi, G. Misri Niyazi
01 cihanm f a h r i n i n sirrina kurban olayim Hutbe-i Levlak'inin samria kurban olayim Kabekavseyn-i Evednasina kurban olayim Ben amn i l m ile i r f a m n a kurban olayim Ben amn esrar-i mi'racma kurban oyahm H e r ne denlii enbiya. vii miirselin k i m geldiler Urnmeti olmakhgi Hak'tan temenni kildilar E v l i y a ana Niyazi k u l u kurban oldular Ben amn ayagmm tozuna kurban olayim Yoluna gidenlerin izine kurban olayim (2) 2 Bayati ilahi, G. Misri Niyazi --
Zulmet-i hecrinde bidar olmusam y a Rab meded I n t i z a r - i subh-i didar olmusam ya Rab medecl Giilssn-i vashn nesimin irgiiriib bad-i saba Andelib-i bag-i gulzar olmusam ya Sab meded
(1) (2) A i m . Mc. N o : Mst. Mc. 537.
XVII NCI ASIB
107
Kalmisam zindan-i cism icre bugiin tenha garib B u kafeste riiz i i seb zar olmusam ya. Rab meded Sol serabi k i m am sundu bana riiz-i Elest 01 zamandan mest i i hiisyar olmusam ya Rab meded Vahdet elinde seninle y a r i d i m noldu bana Kesret icre bend-i agyar olmusam ya Rab meded B u Niyazi diisdii v a r h k cahma Y i i s u f g i b i A I elim k u r t a r k i nacar olmusam ya Rab meded (1) Ebru 1 Neva ilahi, G. Abdiilahad Nuri Y i n e ciis eyledi u m m a n - i askm Goniil Allah'a a s i k t i r yenilmez Ciilus etti bu giin sultan-i askin Goniil Allah'a a s i k t i r yenilmez Cihan esrar ile doldu serapa B i r oldu Nuri'ye a'la v i i edna Goriinmez goziine diinya v i i ukba Goniil Allah'a a s i k t i r yenilmez (2)
Z a k i r A h m e d Celebi
_ Abdiilmecid Seyhi
Bayati ilahi, Diiyek, G. Sivash Hadden asdi i s t i y a k m Y a Resul goster cemalin Y a k d i beni i f t i r a k m Y a Resul goster cemalin Ciin beni saldm bu derde Nazar i t halime zerre Nice b i r hicab i i perde Y a Resul goster cemalin Beni bu derd i i bu h i c r a n A h i r oldiiriir ne derman Sana kurban eyleyim can Y a Resul goster cemalin
(1) (2) Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 637.
108
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Felege cikdi f i g a m m Yas ile b i r oldu k a n i m Istiyakdan yandi camm Y a Resul goster cemalin Ciin hayalin i r d i cana Nice bakayim cihana Yeter eyledin bahane Y a Resul goster cemalin T u t elini Seyhi (1) canin Destgiri ol sen amn Ihsan eylemekdir samn Y a Resul goster cemalin (2)
Ama Dervis Mehmed
1 Vssak ildhi, G. Yunus Alemler miistak sana Sefi' ol ya Muhammed H i i k m i i n budur her yana Sefi' ol ya Muhammed Yunus da seni sever Gormege cam iver Hak rahmet ide meger Sefi' ol ya Muhammed (3)
Kazzaz Emir
Isfahan ildhi, G. Ak Semseddin
Zehi can k i m miinevverdir bu giin n i i r - i tecelladan Z'shi dil k i m m u a t t a r d i r heva-yi ask-i Mevla'dan Harabat k r e ussaki goriib t a ' n etme ey zahid K i ol riisva-yi ask olmus yanubdur derd-i Mevla'dan
(1) (M. 1639) (2) (3) Mst. M c , Os. M c Mst. Mc. Sivasli Semsi halifelerinden Sivash Abdiilmecid S e y h i . V e f a t i : 1049-
XVII N C I ASIR
109
Gonii] dildare virenler cihanda kilmadi aram Budur avare sergerdan gecer diinya vii ukb&dan Temasasm duyan askm nazar kilmadi agyare K i daim ask u sevk ister usanmaz ol bu sevdadan Cihamn maverasmda kurubdur haymeyi asik Dii alemde haber bilmez dahi hem ars-i a'ladan Huda'nin asiki cokdur veli Ak Semsidin (1) gibi Kani b i r derdli asik k i m yana ask-i dilaradan (2)
Musullu Hammad'
Hiiseyni
Asiran
ildhi, G. Ruseni
Tutmadim ben siinnetini sermsarim ya Nebi Ben siyeh r u hazretine nice varam ya Nebi Sen sefaat kilmaz isen bar ii zarim ya Nebi
Ben nice meddahm olam ya. Nebi ayatini Sure-i Taha. vii Yasin medh ederken zatim 01 Huda c i i n b i l e yazdi adiyile adini
(3) > J I j L a j l j i j - l j U - j i U ^
Attar Ahmed .
Mdhur ildhi, G. Mxsri Niyazi Ela ey miirid-i alem haber ver ilm-i Mevla'dan Ela ey ma'ni-i Adem barber ver remz-i esmadan Ne sirdir Adem ii Havva ne sirdir Allemelesma Ne sirdir sidre v i i tuba-haber ver ars-i a'ladan
(1) Meshur M u t a s a w i f A k Semseddin vefati: 863 (M. 1458). (2) Mst., Os., Sd. Mc. B u beste, bir mecmuada Dervis A l i Siriigani n a mina kayidlidir: A i m . Mc. N o : 696. (3) Mlt. A i m . Mc. N o : 637.
110
Ne y e r d i r merkez-i edna nedir ya halka-i vusta, Bilinmez devre-i kiibra, haber ver sen bu sugradan K i m i n d i r feyz i i hem ihya ne s i r d i r hem dem-i Isa. Nedir Meryem'deki derya haber ver d i i r r - i yektadan Nedir K u r ' a n ' m esrari nedir esrarm envan Nedir Mehdi'nin etvari haber ver s i r r - i Esra'dan Nedir Misri nedir Ken'an Selim k i m d i r ne k i m d i r an Haber verdi bunu K u r ' a n haber ver seb'-i k u r r a d a n (1)
Sehla. H a s a n 1 A sir an Tevsih, G. Musahib Mustafa Pasa
Heva-yi nefse canim miibteladir ya Resiilallah Isim hep ciimleten c i i r m ii hatachr ya Resulaliah Aceb m i biilbiil-i dil dest-i hasretde figan etse Cemalin giilsitamndan ciidadir ya Resiilallah Sen ol sultan-i a l i riitbe-i taht-i risaletsin Kudumun olsa ars iizre revadir ya Resulaliah Kerem k i l ciirnuimti eyle sefaat r i i z - i mahserde Kelamm ciimle makbul-i Huda'dir ya Resulalla: Yiiziin fers eylemislerden der-i devlet meabmda B i r i de iimmetinden il/itsto/d'dir (2) ya Resiilallah
(3)
Nikabi Omer
Mdhur
Udhi, G. Abdiilahad
Nuri
Ey goniil dillerde sen efsane oldun bilmedin Bas acik esriik aceb divane oldun bilmedin Anmadm bezm-i Elest'in ahdini yepmamm Asina-yi Hak iken bigane oldun bilmedin
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 637. A i m . Mc. N o : 637. 650. Pasa. V e f a t i 1096 (M. (1684).
E o l u k i H a t t a t Mustafa
XVII NCI ASIR
111
Rabbine nefsin seni gaflet ile asi k i l u r K u l iken Mevla ile hasmane oldun bilmedin Masiva suretleri piir eyleyiip icin tasm A y n - i Beytullah iken biithane oldun bilmedin Nuriya irmez isen y a r i n visali s i r r m a Tutahm ilm ile sen b i r dine oldun bilmedin (1) 2 Muhayyer ilahi, G. Abdillahad Nuri
Bulmaz bu derdin caresin Bicare gonliim neylesiin Isletdi askm yaresin Bicare gonliim neylesiin Piervaza eylerken heves Cismi ana oldu kafes Eglenmez oldu b i r nefes Avare gonliim neylesiin Terk etti ciimle pisesin A r t t i r d i ol endisesin Smdirdi Nuri sisesin Sad pare gonliim neylesiin (2) 3
Saba ilahi, G. Abdiilahad Nuri Habibullah cihana can degil m i Viicudu aleme sultan degil m i Cihana bais oldu ciinki nfiru Cemali ciimlede taban degil m i 0 emse zerre olursa bu Nuri Yeter alemlere b i r zerre n u r i Olur zulmati kasif ciin z u h u n Ziyasi aleme taban degil m i (3)
(1) (2) (3) Mst. ?^c. Os. Mc. Mst. M c , Os. Mc.
112
TURK MUSlKISi ANTOLOJISI
4 Saba ildhi, G. Abdiilahad L a b i neylesiin netsiin Goniil sensiz karar etmez Cihan baginda b i r saat Goniil sensiz karar etmez Cihan baginda b i r saat Ne m u m k i n d i r ola rahat Olursa ravza-i cennet Goniil sensiz karar etmez Nider ol bag u biistam Nider ol hur u gilmani F i r a k m l a yanar cam Gonial sensiz karar etmez Cii semsin Nuri'mn y a r i Nider ol gayri e f k a n Sevindir sen o nacari Goniil sensiz karar etmez (1) Nuri
Cihangirli Ahmed
1 Hilseyni Uahi, G. Cemal-i Halveti
Safha-i sadnnda daim asikm e f k a n H u S a k i r i n siikrii hiivallah zakirin ezkari H u Sidre seyrine muhakkak ermeye C i b r i l E m i n ' Olmasa anin dilinde dembedem t e k r a r - i H u Biilbtila divan-i askdan b i r varak nakl et bize Ta safa. vire safadan acila giilzar-i H i i Sofi mest olub safadan devr eder ya H u deyu M u n k i r i n k a n n birakdi eyledi i k r a r . i H i i Ravza-i Hu'da makam et ey Cevzdl.i Halveti. (2) Ta vucudun miilkiine kesf ola bu esrar-i H u (3)
(2) 902 ( M . 1.198) da efat eden Koca M u s t a f a Pasa hanikahi seyhi (3) Os. Me., Mst. M c , A i m . M c N o : 637. :meshur mutasavvif. (1) A i m . Mc. No: 6-^7
:
550
X V I I sxi
ASIR
113
2 Hiiseyni Udhi, G. Adem. Dede
Derd ehli libasmi ask ile given, gelsiin Zehrini seker gibi zevk i l e y i y e n gelsiin 01 giinlerini saim hem gicelerin k a i m F a k r atesine daim sabr ile yanan gelsiin Hak'ka iremez kimse atlas u libas ile Oz kendi eli ile canma k i y a n gelsiin Kal i i k i l ile her giz menzile irisilmez Kendilik ile olmaz miirside uyan gelsiin Aldanma sakm Adem (1) her aline diinyanin Oz v a r h g i m anm yokluga sayan gelsiin (2)
Goncazade
1 Arazbar Udhi, G. Ibrahim Naksi
Ey cenab-i Hazret-i H a k ' k m H a b i b . i ekremi Hak taala gizledi zatinda ism-i a'zami Zerrece f i k r i n degismemi devlet-i diinyaya ben Aleme vermm hayalinle gecen her b i r demi Kesf olur b i r ah ile asiklara esrar-i gayb A r z - i didar eyle ey raz-i Huda'mn mahremi Cennetin tesbih ederlerdi siinbulzarma Gorseler hiiriler ol giysu-yi ham ender hami S i r r - i gayb.iil-gaybe erdi leyle-i mi'racda A r s - i a'laya seref verdi mubarek makdenrii Ates.i ask ile Naksi'ye tecelli eylemis Hazret-i B i r i yaratmazdan mukaddem alemi (3)
(1) B u si'ri Miistakimzade. K a r a h i s a r h Muhyi namma kaydetmistir. Sa f a y i tezkiresi'nde 1063 (M. 1652) de olen G a l a t a Mevlevihanesi seyhi Adem. D e d e n a m m a mukayyeddir. (2) Mst. Mc. (3)
Aim.
Mc. K o :
550.
F:
114
2 Baba Tahir ilahi, G. Ibrahim Naksi
Menzili a s i k l a r m k u h i i beyaban olur Gevhetr-i gencinenin meskeni v i r a n olur M i i r g i d i her k i m g o r i i r H a z r e t - i H i z r ' i bulur i l m - i lediinnu b i l u r sahib-i i r f a n olur Hemjdemi k a m i l olan derdine samil olan i l m ile amil olan f a i k - i a k r a n olur , H e r kime feyz-i Huda eyleye halet feza. êvket i i darat ile b i r u l u sultan olur Naksi bu a s i k l a r m payine yiizler siiren T a l i b . i didar olub m i i l k - i dile b i n olur (1) Bayati tevsih, 3 G. Ibrahim Naksi
D e r i m u n mahzen-i r a z - i H u d a ' d i r ya Resulallah K e l a m i n i s i k a haletfezadir ya Resulallah Goriinur s i r r . i esma cevher-i m i r ' a t olub zabn D e r i n ayine-i alem n i i m a d i r ya Resulallah Vficfldun H a k taala k a i n a t m m e f h a r i k i l m i s Cenabin mukteda-yi enbiyadir ya Resulallah D e r - i devlet meabm melce.i sa.han-i alemdir . N i g a h - i merhamet k i l k i m gedadir ya ResSlallah Cenabmdan sefaat hah olubdur NaksLi a$ik N i g a h - i merhamet k i l k i m gedadir ya Resulallah (2) Hisar 4 Na,ksi
ilahi, G. Ibrahim
K i m d e k i ask-i i l a h i nale v i i fgan pla Gevher-i r a z - i Huda'ya ol t i h s m - i kan ola E[atre-i camin hayal iden olur mest i i harab K i m gore ayine-i d i d a r l n i h a y r a n ola Mazhar-i n i i r . i tecelli-i A h a d ' d i r siibhesiz Sol goniil k i m ' derd-i Hak'dan y i k i l u b v i r a n pla (1)
(2) Mst. M c . Mst. M c , Os. Mc.
xvn
NCI ASIR
115
Ates.i hasret ile yad etseler evsafmi Serd-i ruhaniyyeti ussaka r u h u can ola Hazret-i Seyyid Alaeddin'e bu Naksi g i b i A r z idiib ihlasmi m i i l k - i dile sultan ola (1) _ Muhayyer 5
ilahi, G. Naksi
K u y - i askm bana b i r k u h - i tecelli goriiniir Kalbime i d - i visalinle teselli goriiniir Doludur ask u mahabbet ile bu kevn i i mekan Kande baksam bana her gusede L e y l i goriiniir Ruz i i seb saha-i vahdette k i y a m eylerler Cumle escar i i cemen sanki musalli goriinvir Salik-i Hak olana vaz' ile etvar nedir Canib-i hazret-i A l l a h ' a tevelli g o r i i n i i r Naksiya alem.i bakide iilulebsara Her kesin hal i i makamiyle mahalli goriiniir (2) 6 Naksi
Uzzal ilahi, G. Ibrahim
Maksadi asiklarm menzil-i canan olur Ismini yad eylesie v a l i h i i hayran olur Hak vere ciinbislerin afv ide kem islerin Menzili dervislerin guse-i v i r a n olur Fani cihandan kesil ayine-i kalbini sil Arsa-i mahêrde b i l b i r u l u divan olur Etse tecelli eger vuslata irise er K a f i r e kilsa nazar mazhar-i iman olur Ask ile k i m ah ede k a l b i n i agah ede Azmini dergah ede ol ulu sultan olur Naksi-i asik sana ask haberin ver bana Menkibe-i evliya resg-i giilistan olur (3)
(1) (2)
Mst. M c ,
Os. Mc. 637, Cv. K . N o : 18S. aym bestekar namma "Hicaz" . bir mecmuada
A i m . Mc. N o :
(3) A i m . Mc. N o : 637, olarak k a y i d h d i r : Mst. Mc.
XVIIf i n c i A s i r DinT T u r k M u s i k i s i
XVIS! inci Asirda Din? Tiirk Musikisi

X V I I I inci as2r dini Tiirk musikisi tabu seyrini takib ederek daha bedii b i r hal aldi. Ve biiyiik san'atkarlar elinde islene islene daha yiiksek bir dereceye erdi. Tiirk musikisinin bu asirdaki mahsullerinden elimizde bulunan. lar, bundan ewelki asirlara aid olanlardan bir hayli coktur. Dini Tiirk musikisi bu asirda daha genis himayelere mazhar olmustu. Zengin b i r takim sahsiyetler biiyiik camilere ve tekkelere teberrularda bulunarak musikimizin inkisafina hizmet ettiler. Mevlid, Miraciye ve Muhammediye okunmak icin b i r hayli vakiflar tesis. edilmesi bundandir. B i r takim Mevlidhan ve Muhammediye'ciler i n de bu asir zarfmda muhtelif camilere tayin edildiklerini gormekteyiz. X V I I I nci asir dini Tiirk musikisi mahsullerini, diger asirlarda oldugu gibi - tavirlanna gore - muhtelif ztimrelere ayirmak miimkindir: I Cami Musikisi: Kur'an musikisine vakif olan b i r takim musikisinaslarm ibda ettikleri eserlerdir. B u cesid musiki mahsuL leri bariz bir ziihd i i takva ornegidir. Bu bestekarlar arasmda mutasawifa meslekine miitemayil olanlar oldugu gibi hie b i r tarikate inrisabi olmayan, hatta. tasawufa karsi menfi b i r kanaat besleyenler de vardir. Bu tarz musiki, Ziihdi edebiyatimizm tamami tama. mma mukabili olarak gosterilebilir. Garibname, Mevlid ve Muhammediye'yi taklid suretiyle Anadolu'nun muhtelif yerlerinde viicude getirilen Ziihdi bir edebiyatimiz nasil mevcudsa, ayni mahiyeti haiz b i r musikimiz de oylece mevcuddur. Bu eserler ekseriyetle san'at bakrmmdan biiyiik b i r kiymeti haiz degildir. Fakat bilhassa I s tanbul ve havalisinde okunan b i r takim cami eserlerinin klasik musikisinaslar tarafmdan ibda edildigini de. unutmamak lazimdir. I I Tekke musikisi: dir. "Tekke musikisi" n i deye ayirdigimiz edebiyat icab eder. "Nasil k i tekke Mutasavviflann ibda ettikleri mahsuller"Tasawuf edebiyati" veya "Tekke s i ' r i " ziimresine mukabil olarak mutalaa etmek si'rini divan si'ri kadrosuna idhal etmek
120
imkansizsa tekke musikisini de klasik musiki dairesinde tedkik etmek oylece m i i m k i n degildir. Bu musikinin a y n b i r t a v r i , a y r i b i r hususiyeti v a r d i r . Mevlevihaneler miistesna, tekkelerde sayi olan d i ni T u r k musikisinin b i r cok mahsullerini bu ziimre mensublari v i i cude getirmislerdir. Bunlar arasinda klasik musikiye v u k u f u sathi o l du gu, kaidelerine de pek o kadar bagh bulunmadigi halde eser besteleyenler de v a r d i r . B u bestekarlar, ezgilerini daha ziyade b i r dogus mahsulii olarak ibda etmisler ve san'at kiilfetleriyle pek o kadar m'ukayyed olmamislardir. Tabii guzelligi olmakla beraber bu eserlerde teknik bakimmdan b i r takim hatalar da bulunabilir. M a a m a f i b iclerinde klasik musikiye de hakkiyle vakif olanlar v a r d i r . B i r k i s i m tekke mahsulleri ise klasik musikisinaslar tarafindan viicude g e t i r i l mistir. I l l Klasik Musiki: Biiyiik san'atkarlarm ibda ettikleri m a h sullerdir. Klasik T i i r k musikisinin biitiin kaidelerine hakkiyle v a k i f olan bu iistad musikisinaslar, cidden giizel b i r cok tesbihier; na'tlar, Tevsihler, ve ilahiler viicude getirmislerdir. "Mevlevi m u s i k i s i " n i de bu ziimre dahilinde mutalaa etmek lazimdir. Mevlevi sai r l e r i , Adem Dede, Neyzen Mvsa Dede gibi b i r i k i sahsiyet miistesna, nasil k i tamamiyle klasik kajmislar ve divan edebiyati t a r z i n m haricine cikmamislarsa Mevlevi musikisinaslari da Itri ve Kudumzen Ali Dede g i b i b i r kaci istisna edilmek sartiyle, oylece T i i r k m u sikisinin klasik cercevesi dahilinde eserler ibda etmislerdir. Esasen klasik musikimiz klasik edebiyatimizm mukabili olan b i r san'at zurnresidir.. Bu eserler ekseriyetle halka hitab eden mahsuller degildir. Bilhassa agir parcalarm kolayhkla anlasilmalarma i m kan yoktur. Nasil k i divan edebiyatina niifuz edebilmek icin Sark kiiltiiriine ihtiyac varsa bu musikiyi kavrayabilmek icin de aym k i i l ture sahib bulunmak s a r t t i r . Bu i t i b a r iledir k i b i i t i i n giizelligine, ineelige ve derinligine ragmen bu tarz musiki mahsulleri - basit parcalar miistesna . ancak miinevver b i r ziimre dahilinde intisar edeb i l m i s t i r Fakat bu san'at mahsullerini, en k u d r e t l i divan s a i r l e r i m i z i n eserleri ile her zaman icin mukayese mumkiindiir. H a t t a b i r bakrmdan T i i r k klasik musikisi, T i i r k edebiyatmdan iistiin b i r mevkidedir. T i i r k sîrleri, eserlerine mahalli b i r renk vermekle beraber, Acem edebiyatmm niifuzu altmda kalmislardir. T i i r k musikisinasl a r i ise bbyle b i r cereyana kapilmamislar, bilakis A r a b ve Acemler iizerinde genis mikyasta tesir birakm'islardir.
;
XVIII
NCI ASIR
121
I V Asik musikisi: Saz sairlerinin viicude getirdikleri d i m mahsullerdir. B u n l a n n da kendilerine mans us musiki iislublan v a r d i r . Nasil k i tekke ve divan t a r z l a r m m haricinde " A s i k edebiyati" denilen b i r edebiyat tarzi varsa " A s i k musikisi" denilen b i r tarz da oylece mevcuddur. Sazsairlerinin miihim b i r k i s m i "Bektasi" dir. Fakat ielerinde diger tarikatlere intisabi olanlar da vardir. Bunlar m viicude getirdikleri "divan, semai, kalenderi kosma..." gibi mahsuller arasmda tamamiyle dini mahiyeti haiz olanlar da mevcuddur. "Kosma" lari andiran "Bektasi. nefesleri" ni de a y r i b i r t a r z da ve a y r i b i r tavirda olmakla beraber " A s i k musikisi" cercevesinde mutalaa etmek lazimdir. Bu eserlerin b i r kismmda " i l a h i " lere benzer b i r eda da mevcuddur. Esasen " A s i k musikisi", bir t a r a f t a n " H a l k m u s i k i s i " nin, diger t a r a f t a n da tekke ve klasik musikilerinin tesiri altmda tesekkul etmis b i r san'at subesidir. Bu asirda bestelendigi muhakkak olan ve bu ziimreye aid.bulu.. nan " d i n i " bazi iiahilerle, " d i n i - b a t i n i " b i r takim nefesler ezgileriyle elimizde bulunmaktadir. Fakat maalesef b u n l a n n bestekarlari hakkmda sarih vukufumuz yoktur. V Halk musikisi: Halk edebiyatma miivazi olan ve tamamiyle ibtidai b i r mahiyeti haiz bulunan b i r musikidir. Tabii giizelligi olmakla beraber bu eserler, san'at mahsulii olarak gosterilemez. A n a dolu ve Rumeli'nin muhtelif yerlerinde bu tarzm d i m mahiyeti haiz basit ve sade nagmeli b i r t a k i m ezgilerini viicude getiren sahsiyetl e r eski devirlerden beri mevcuddur. Hatta san'at merkezi olan i s tanbul'da dahi bu kabil halk musikicilerine daima tesadiif edilmektedir. B i r t a k i m dilencilerin ve goygoyculann sade nagmeli ezgiler i n i de bu ziimrede mutalaa etmek lazimdir. H a l k m dini ve manevi hislerini tahrik ederek yanik b i r takim terenniimlerle para toplayan ve m i i h i m b i r kismim maliiller teskil eden bu insanlar da oteden beri mevcuddur. Bunlardan b i r k i s m i m n siirler de kaleme aldiklari m a lumdur. Mamafi bilgili b i r t a k i m divan sairlerinin de bu mesleki l h t i y a r ettiklerini unutmamak lazimdir (1). Bu cins eserler, ekseriyetle kiymetsiz addedildigi icindir k i tes.. bit edilmemistir. Fakat bu mahsullerden, bu asra aid epeyce ezginin Anadolu'nun b i r k i s i m yerlerinde hala yasadigi muhakkaktir. Yek(1) Tezkireierds, dilencilik eden an sairlerden b a z i l a n hakkmda m a l u -
rnat vardir. Meseia Y a v u z Sultan Seiim zamanrada yasayan T o k a t h Y a l i h i b u n lardan biridir. L a t i n diyor k i : " G a z e l han ve hos avaz ve s i ' r sinas ve nagmeperdaz kinwsne idi. N s f i s cihan v e ' i - r a z ile carsul^rda dsryuze e d e r d i " .
122
nesak nagmeli Mevlid ve Muhammediye bestelerinin okunmakta devam ettigini de goriiyoruz. Folklor tedkiklerine giren bu ziimre mahsullerinin de hie siibhe yok k i b i r takim hususiyetleri vardir. A y r i a y r i tavirlara malik olan bu ziimreler arasmda b i r t a kim tedahiiller vukua geldigini de daima unutmamak lazimdir. B i l hassa klasik musiki iistadlarmdan bir kismmin diger ziimre musikilerine karsi daima miitemayil olduklarini gormekteyiz. Divan-sairlerimiz pek nadir olarak tekke ve asik tarzlanna ragbet gostermislerdi. Usutt (Vefati 945 - 1538), Nedim (Vefati 1143 - 1730), Seyh Galib (Vefati 1213 - 1798), ve bilhassa Vahid Mahtumi (Vefati 1145 . 1732) gibi b i r kaci miistesna, asik tarzma ragbet gosteren divan sairi pek mahduddur. Naili (Vefati 1077-1666) ve Nahifi (Vefati 1151-1738) gibi tekke tarzina miitemayil olan ve o yolda bazi ilahiler viicude getiren sahsiyetler de o nisbette azdir. Fakat buna mukabil klasik bestekarlarimizdan miihim b i r kismi tekke ve asik edebiyatiyla musikisini divan sairleriyle kiyas kabul etmeyecek nisbette benimsemislerdir. Oteden beri mevcud olan bu temaytil, X V I I nci asrm ortalarmda inkisaf etmis, Koca Osman, Hafiz Post, Solakzade Hemdemi, Tascizade Receb, Ahem... gibi b i r takim klasik musiki iistadlan asik ve tekke musikilerine samimi b i r iltifat gostermisler ve onlan taklid ederek bazi ilahiler ve tiirkiiler viicude getirmislerdir. X V I I I nci asrm ilk yarismda ise bu eereyamn biisbiitiin inkisaf ettigini gormekteyiz. Bu devrin Itri, Nazim, Tosunzade, Kara Ismail Aga, Abdi Ada, Hasan Aga, Bekir Cavus, Seyyid Nuh, Tomtom Imam... gibi tanmmis degerli san'atkarlari Divan sairlerinin M i i nacat, Na't, Gazel, Murabba, Rubai ve Sarkilanna dini ve ladini besteler viicude getirirlerken, hece vezniyle yazilmis Asik ve tekke siirlerine de - musiki bakimmdan da o tarzlan taklid ederek - sade ve samimi b i r takim ezgiler baglamayi ihmal etmemislerdir (1). Itri gibi, Nazim gibi, Hasan Aga gibi sahsiyetlerin ise hem divan tarzinda, hem tekke tarzmda, hem de asik tarzmda manzumeler bile kaleme aldiklarmi gormekteyiz. Klasik san'atkarlarm tekke ve asik musikilerine gosterdikleri bu ragbete mukabil onlarm da klasik musikiden miiteessir olduklan muhakkaktir. Biitiin bu temayiillerde bilhassa halk zevkmm hakim b i r r o l
(1) B u hususlar ve bilhassa asik tarzinda viicude getlrilen ezgiler kir.da tefsilzi: ile orrrekler ikinci cilddedir. hak-
XVIII
NCI
ASIR
123
oynadigim goriiyoruz. M u s i k i san'atkarlanmizdan b i r cogu hemen her ziimreye hitab etmek mecburiyetini hissetmislerdir. Klasik sarki giiftelerinin, i l a h i l e r i n ve t i i r k i i l e r i n ekseriyetle sade b i r lisanla y a zilmis manzumelerden secilmeleri de bundandir. T i i r k musikisinin d i n i mahsulleri daha 5 0 k tekkelerde sayi ol-. mustur. Gerci camilerde okunan tesbihler, temcidler, N a ' t l e r , salatlar, mahfel siirmeleri de epeyce b i r yekun t u t a r . F a k a t b u n l a r i n m i k d a r i tekke ilahilerine nazaran azdr. C a m i musikisinde gene ekseriyetle Arapca giiftelere ehemmiyet v e r i l m i s t i r . Tekke musikisinde ise bilhassa Tiirkce giiftelere k i y met a t f e d i l m i s t i r . M a m a f i bu asirda b i r gok tekke i l a h i l e r i n i n camilerde de sayi oldugunu goriiyoruz. B i r t a k i m camilere mesihatler ilave edildigine bu asirda daha cok rasthyoruz. Ayafosya cam i i n e meshur Sadi seyhi Abdiisselam Seyb&ni'nm arzusu iizerine ( V e f a t i 1165 - 1751) " Y a Hazret-i Sa'deddin-i C i b a v l ' yaziii b i r levhanm asildigi ve K a d i r geceleri basta "Sadiler" olmak iizere b i r k i s i m t a r i k a t mensublarmin bu camide ayin yapmaga basladik. I a n da gene bu asir icinde olmustur. B i i t i i n bu hareketler, dini T i i r k m u s i k i s i n i n yaydmasmda m i i h i m b i r e r amil olmustur. Bilhassa X V T I I i n c i asirdan i t i b a r e n cami ve tekke m u s i k i l e r i arasmda bundan dolayidir k i b i r cok tedahuller goriilmektedir. K a d i r i , R i f a i , Bedevi, Sadi, Sazeli, B a y r a m i , H a l v e t i , Celveti gibi bu asirda daha cok yayilan t a r i k a t l e r i n ayinlerinde m a h dud bazi Arabca " s u u l " ler okunmakla beraber en ziyade Tiirkce ilahilere biiyiik b i r y e r a y r i l m i s t i r . B u i l a h i l e r i n cogu T i i r k m u t a s a w i f l a r i m n d i n i eserlerinden secilmis pargalardir. B u asirda basta Misri Niyazi olmka iizere, Abdi&ahad Nuri, Sivash Semsi, Seyfvllah Halveti, Isa Mahvi... g i b i tanmmis sahsiyetlerin eserlerine ve Y u nus Emre'ye isnad olunan bazi siirlere besteler viicude g e t i r i l d i g i n i goriiyoruz. X V I I I i n c i asnn i l k yansmda Sultan Mustafa I I . m n ve daha sonra Sultan Ahmed I I I . i n sade b i r lisanla b i r t a k i m ilahiler yazd i k l a n ve bunlardan b i r k i s m i n m gene b u asir icinde bestelenerek tekkelerde okundugu da maliimdur. _ Mevlevi tekkelerinde ise sadece " N a ' t " ve " A y i n " e ehemmiyet verildigi igindir k i i l a h i l e r sayi olmaraistir. B u t a r i k a t mensublari, " M e s n e v i " ve " D i v a n - i K e b i r " tesirine k a p i l a r a k daha. cok Farsca giiftelere ehemmiyet vermislerdir. M a m a f i bu g i i f t e l e r i n ekseriyet-
124
TURK
MUSIKl
ANTOLOJISi
le Mevldna Celdleddin Rumi, Sultan Veled g i b i T i i r k i r k m d a n olan sahsiyetlerin eserlerinden secildigini de unutmamak lazimdir. Mevldna'ya. isnad olunan b i r kac Tiirkce s i i r parcasi ile Menakibname sahibi meshur Efl&ki'mn Tiirkce b i r manzumesi de a y i n l e r i n "Selam" l a r i arasmda bestelenmistir. Mevlevi ayinlerinden bazi parcalarm - zikre uygun geldigi t a k dirde - diger t a r i k a t ayinlerinde okundugu da v a k i d i r . Esasen M e v levilerin " i l a h i " okumayislari bu eserleri i s t i h f a f l a k a r s i l a d i k l a r m dan degildir, a y i n l e r i n i n iktizasi dolayisiyledir. Bununla beraber Mevlid veya Miraciye okunan cemiyet gunlerinde diger t a r i k a t mens u b l a r i m davet ettiklerini ve Mevlevi ayini yapildiktan sonra mecl i s i , hazir bulunan en eski seyhe terk ile ilahiler okunarak "devr a n " ve " K i y a m " z i k r i yapmalarma izin v e r d i k l e r i n i , kendilerinin de o arada s e m i ' ettiklerini biliyoruz. " E h l i siinnet" akidelerine bagh olan ve yalniz teslik t a r z l a r m da, yahut ta merasimde ayrilan bu tarikatler, b i r b i r l e r i n e k a r s i daima yakmhk'gostermislerdir. B i r halveti s a i r i n i n vucude getirdigi manzumeyi, Mevlevi t a r i katine mensub b i r musikisinas bestelemis, b i r Celvetinin eserini b i r Sadi, b i r K a d i r i n i n ilahisini b i r B a y r a m i mensub oldugu tekkede ezgisiyle dinleyebilmistir. Esasen bestelenen eserler, ayin tarzlari gozetilerek vucude g e t i r i l d i g i icin, tarikatlere gore degil, ancak z i k i r nevilerine gore .ayrilmislardir. Faraza " b u ilahi, R i f a i tekkelerinde okunur, K a d i r i tekkelerinde okunmaz" g i b i b i r an'ane mevcud degildir. B u asrin y e t i s t i r d i g i san'atkarlar arasmda bilhassa d i n i mahsulleriyle en cok sohret kazanan ve o nisbette muvaffak olan degerli sahsiyet, Giilseni seyhi Dervis Ali Siriigani'Air. Onun eserlerinden epeycesinin bugiin bile unutulmadigim goriiyoruz. Hem cok beste ibda eden, hem de san'atta biiyiik b i r meharet gbsteren, hatta k i i oiik parcala'rmi bile ustahkla vucude getiren bu kiymetli bestekar, hie siibhe yok k i dini T i i r k musikisinin yalniz bu asirda degil, b i i t i i n asirlarda en m i i h i m simasi olarak gosterilebilir. B u asrm i l k yarsmda yetisen biiyiik musikisinas Itri'yi de on safta z i k r etmek icab eder. T i i r k musikisinin bu asirda en kudretli sahsiyeti olan bu san'atkarin " n i i h i i f t " makammda vucude g e t i r d i gi " t e v s i h " ile "Segah" makammda ibda e t t i g i "Mevlevi a y i n i " n i ve bilhassa " N a ' t " i n i en olgun eserlerimiz arasmda gostermek l a -
XVIII NCI ASIR
125
zimdir. K i y m e t l i musiki iistadi Nayi 0smart Dede'nm "Miraciye" si ile ayinleri de bu asrm cidden muvaffakiyetli eserlerindendir. Miraciye, musikisinaslar arasmda biiyiik b i r ragbet kazanmakla kalmamis, dini b i r kudsiyeti haiz bulundugu icin, halk arasmda da anlasilsm, anlasilmasin derin b i r hiirmete mazhar olmustur. Yalmz Mevlevi tekkelerinde degil, Siinbul efendi, Merkez efendi, Hudayi, Nasuhi hanikahlarinda ve Kadirihane ile diger b i r takim biiyiik tekkelerde uzun zamanlar her y i l bestesiyle okunmakta devam etmistir. Miraciye okumakla istihar eden b i r kisim sahsiyetlerin yetismesi bundandir. Mevlid cemiyetlerinde yalniz seker veya yalniz serbet tevzii adet oldugu halde Miraciye okunurken seker, serbet ve siit, her iigii birden dagitihmstir. Gene bu asrin ibtidasmda hakh b i r sohret kazanan Niznam Yusuf Celebi de biiyiik san'atkarlanmizdan b i r i d i r . Bu iistad m u s i . kisinasin viicude g e t i r d i g i " r a s t " ve "evic" makamlanndaki " d u r a k " lar, birer sah eser olarak gosterilebilir. Meshur sair ve m u sikisinas Arif Abdulbdki'nin " M i r a c i y e " sine viicude g e t i r d i g i beste ise maalesef unutulmustur. Gerek bu degerli zati, gerek " N a ' t " leriyle genis ve devamb b i r sohret temin eden sair ve musikisinas Nazim'i, ikinci cildde yazacagiz. Mahdud b i r t a k i m dini eserler besteleyen Hasan efendizade Ahi, Kazzaz Hasan, Kudilnnzen Dervis Ali, Seyyid Nuh, Ftndiklih Memis Aga, Edirneli Musli, Odabast oglu Mefimed Rxza, Suleyman Rifat, Hafiz Komiir, Sair ve hattat Zihni... gibi degerli musikisinaslari da ekseriyetle ladini parcalar viicude getirdikleri ve daha ziyade o yolda istihar ettikleri icin, k i tabimizm ikinci kismmda mevzubahs edecegiz. X V I I I inci asrm i l k yarismda bilhassa Muhammediyeci'likle biiyiik b i r sohret temin eden sahsiyet, Seyh Mustahwt'dir. Istanbul'da dogdu. Meshur Halveti Umnti Sinanzade Hasan efendi'ye intisab ett i . Bilahare Sofular mahallesinde Halveti tekkesine seyh oldu. 1121 ( M . 1709) de vefat etti. Safayi diyor k i : "eyh-i mezbur salhorde ve ruzgar dide ziyade miisin ve i h t i y a r i d i . A m m a gayet hos savt olub kemal-i sevkinden halet-i piride halka-i zikirde agaze-i taksim i i kasaide seragaz oldukta asikan i i detvisane ziyade zevk u sevk hasil olurdu." Salitm, diyor k i : "Nefes ve avazesi hub b i r seyh-i mergub olub begayet sohbeti nazik olmagla k i b a r . i enamla kesret-i sohbet tizre evkat giizar olub her bar sohbet-i iilfete dideduz-i hasret olan zurafanm n u r - i ayni
126
TURK MUSIKISt ANTOLOJISl
ve ol asirda altiftegan miyanmda t a r h olunan enciimen.i y a r a n m ziyneti idiler. Semt-i es'arda r e f t a r i manzur-i akran aldugundan gayri t a r i h guyliikta: b i tekelliif giiftar senc olan muvenrihlerden parmak ile'gosterilen" ebl-i dillerdeh i d i . " Bursah Sancazade Ibrahim ise bu devrin bilhassa Mevlid ve Muhammediye okumakla istihar eden sahsiyetlerinden b i r i d i r . Belig "Giildeste" de diyor k i (S. 528) : " S i n n - i sigarda tahsil.i ilme salik nefes-i biilend-i Hudadada malik olmagla Cami'-i kebir'de vekalet-i hitabet ederek asla vasil hulus-i hizmet mukabelesinde maksfiduna nail olmus i d i . Dilkiisa elhan ile k i r a a t - i Muhammediyye ve Mevlidhan ve mu'cize-i D a v u di nefes ile dilmiirdegana bahs-i can ederken 1121 ( M . 1709) senesinde aheng-i m a k a n u baka idiib Deveciler'de medfundur." Meshur Celveti Bursah Ismail Hakki su oliim t a r i h i n i kaleme -almistir: LJ-"y -'JJj i * ' ' ' J ^ y-" 1121
l x s
Bu devirde yetisen Bursah bestekarlardah b i r i de Catal sdkal Mustafa'dir. Once terzilik edij ordu. Sonra Ishak hocasi Ahmed efendi'nin derslerine dvam ederek miilazim oldu. B i r t a r a f t a n siir ve musiki ile mesgul oldu. Bilahare Celveti dergahi seyhi Uftade zade Ibrahim- efendi'ye intisab eyledi. Tekkenin zakirbasisi oldu. 1121 ( M . 1709) de vefat etti. Pinarbasinda Uftade tekkesi yolu iizerinde medfundur. Belig diyor k i (Giildeste S. 528)"Seyh I b r a h i m efendi asitane-i saadetine intisab ederek hizmet-i serifleriyle behreyab nefes-i mu'ciz eserleriyle fenn-i m u s i k i de benam ve ba'z-i makamda beste icad ediib sabih makam olmus idi." X V I I I nci asrm i l k yarismda btiyiik b i r sohret t e m i n eden Hvmmetzade Abdidlah'm da d i n i ve ladini mahiyette bazi besteler viicude getirdigini goriiyoruz. Bayrami t a r i k a t i n i n degerli simalarmdan olan meshur Himmetm oglu olan bu zat, 10,50 (M... 1640) de Istanbul'da dogdu. Gengliginde miitemadiyen calisti." Tefsir; Hadis ilimlerinde ihtisas sahibi oldu. B i r takim eserler viicude g e t i r d i . A y n i zamanda giizel soz soyleyen b i r adamdi. D e v r i n i n en k u d r e t l i vaizi olarak tanilmisti. Muhtelif camilerde vaizlik etti. 1095 ( M . 1683) de babasmm vefati iizerine Yenibahce'deki B a y r a m i tekkesine seyh eldu. 1122 ( M . 1710) rebiulevvelinde vefat etti. Sair ve m u s i k i s i :nas Nazim su oliim t a r i h i n i kaleme a l m i s t i r :
r
XVIII NCi
ASIR
127
Azrn-i g i i l z a r - i baka eyledi bir z a t - i serif N a m i yad olmadadir simdi f e n a diinyade I l m ii i r i a n ile bir z a t - i h i k e m p e r v e r idi S e y h - : miirtad idi h a t t a v e r a ' i i takvade. Dedi t a r i h - i v e f a t m g a m ii hiizn ile Naîm
1122
Bilhassa i l m i ve tasavvufl sahada istihar eden Himmetzade A b dullah, aym zamanda sair, h a t t a t ve musikisinasti. Viicude g e t i r d i gi ilahilerden ancak mahdud b i r k i s m i elim'izde bulunuyor. Himmetzade A b d u l l a h ' m zakirbasisi Istanbullu Sivei Ahmed Celebi de bu devrin t a n m m i s musikisinaslarmdandi. .Yiizden fazla murabba, savt ve i l a h i besteledigini rivayet eden Esad efendi, " A t rabiilasar" da s u n l a n s o y l i y o r : " A v a z . i m i i m t a z i halavetamiz ve lehce-i nadiresazi letafet engiz olub v a k i f - i mezaya-yi i l m - i siirud ve danende.i sive-i r e f t a r - i n a g m a t i 'sadi-Vurud' idi?' X V I I I nci a s n n i l k y a n s m d a zakirlikle istihar eden bestekarl a n m i z d a n b i r i de Cdl&k ve Caylak namlariyla i s t i h a r eden I s t a n bullu Seyh Ahmed'dir. H a y a t i hakkmda hie b i r menbada malurcata tesadiif edemedim . Onun 1091 ( M . 1680) de Cagaloglu c i v a n n d a k i H a l v e t i tekkesine seyh oldugunu sair Rehai'mn su t a r i h i n d e n anlamaktayiz:
Z a k i r A h m e d (Jelebi posta gegfib seyh olicak Cogu endise-i tarihe diisiib y a r a n u i H e r biri bulmak igiin z e v k - i tecelli-i miidam H a l k a - i f i k r e g i r u b devr eder iken anir. Dedi S a h i n Dede t a r i h i n i a h i r donerek
1091 B u t a r i h manzumesi de sarahatle -gosteriyor k i , Caylak Ahmed, X V I I rici asnn son n i s f m d a , y a n i 1091 ( M . 1680) den e w e l d i n i m u s i k i sahasmda sohret kazanmis b i r sahsiyettir. Uskudarh Hasi-b'in "Vefeyat" inda ve gbrebildigim t a r i k a t silsilenamelerinde onun 1123 ( M . 1711) de vefat ettigi k a y i d h d i r . 32 sene muddetle Seyhlik e t t i g i dergaha defnedilmistir: Mv^takimzade mec-
128
TURK MUSlKiSt ANTOLOJISi
maasinda 1133 ( M . 1720) de oldiigii isaret edilmis ise de yanh.*tir. Calak Ahmed'in mahdud bazi ilahi bestelerine mecmuararda tesadiif ediyoruz. Bunlar arasmda halt unutulmayan da v a r d i r . X V I I I inci asrm en meshur musikisinasi ise hie siibhe yok k i Buhurizade Mustafa Itri'dir. Ailesi hakkmda t a r i h i menbalar, m a alesef hie b i r sey soylemiyorlar. Bu cihetledir k i babasimn adim dahi bilmiyoruz. Safayi ve Salvni tezkireleriyle Seyhi'nin "Vakdyiulfuzald" smda, Miistakimzade''nin " T u h f e - i h a t t a t i n " inde ve " A t r a .hulasar.'' da onun sadece Buhurizadejikle sohret kazandigi k a y i d l i dir. Fakat. bu tabirin>neyi ifade ettigi bizce mechuldiir. Babasi b u hurcu muydu? Yoksa b u / t a b i r , b i r aile lakabi m i d i r , bilmiyoruz. Simdilik bu hususta k a t ' i b i r hukiim vermege de imkan yoktur. I t r i ' n i n istanbullu oldugunda biitiin menbalar miittefiktir. Esad efendi " A t r a b i i l a s a r " da "Mevlid ve mevtini Yaylak nam mahaldir" diyor. Bugiin Yayla dedigimiz bu yer, Mevlane kapisi c i varmda dir. I t r i ' n i n dogum y i l m i da k a t ' i olarak bilmiyoruz. Dr. SubhPnm onu t a h m i n i olarak 1040 ( M . 1630) da {Tiirk musikisi I , 113), Rauf Yekta merhumun da gene tahmini olarak 1050 ( M . 1640) de (Mevlevi dyinleri II) diinyaya gelmis olarak gostermeleri asagi y u k a r i t a k r i bi b i r tarihe tekabiil eder. Yasayisma, besteledigi giiftelere ve v i i cude getirdigi oliim tarihlerine nazaran 1040-1050 ( M . 1630-1640) y i l l a n arasmda dogmus olmasi kuvvetle memuldiir. 1085 ( M . 1674) de olen meshur musikisinas Kiiciik imam'a. b i r vefat t a r i h i viicude geitren (1) I t r i ' n i n o siralarda divan edebiyati k i i l t u r i i n i i tamamiyle benimsemis olgun b i r sair oldugu goriiliyor. Vefatmdan 38 y i l once yazmis oldugu bu t a r i h i tekemmiil etmis b i r yasta iken v i i cude getirdigi muhakkaktir. I t r i , i y i bir tahsil gordii. Divan edebiyati tarzmda giizel siiiier viicude getirebilmesi bunu agikca gostermektedir. Gencliginde yazi mesk ettigini ise Miistakimzade'dev. ogreniyoruz. " T u h f e " deki k a y da gore (S. 745), "Siyahi Ahmed efendi'den miisewede-i giisis ile hattat-i f a h i r olmusdur". Bilhassa " T a l i k " de meharet gosteren Siyahi Ahmed'in (Vefati 1099-1697) degerli b i r divan sairi oldugunu da unutmamak lazimdir. Bu zatm I t r i ' y e yalniz yazi hocabgi etmekle kalmadigim, edebiyat vadisinde de b i r cok seyler ogrettigini k u w e t l e tahmin edebiliriz.
(1)
BM tarih 5cin bakmiz: S. 39.
XVIII
NCI
ASIR
129
Musikiyi kimden ogrendigini heniiz .bilmiyoruz. Fakat Hafiz Posftan istifade ettigi kuvvetle memuldiir. B u biiyiik musikisinasa samimi b i r vefat tarihi viicude getiren ve mecmuasma eserlerini ila~ve eden I t r i ' n i n yasca kendisinden biiyiik olan bu degerli sahsiyetten muteessir olmamasma imkan yoktur. X V I I nci asrm en ileri gelen iistadlanndan Koca Osman ile Dervis Omer'den de musiki mesk ettigi tahrnin olunabilir. Dr. Bay Subhi, I t r i ' n i n " H a f i z " oldugunu da soylemektedir. Fakat bu, bir ziihul eseridir. Gerci EvUya Celebi, "Seyabat. name" sinde Buhurizade Hafiz isminde bir musikisinastan bahs etmektedir. Bu degerli seyyah, "Nevzuhur hanendeler" bashgi altmda Sagir Kapici, Kucilk imam, Tascizade Receb... gibi sah. siyetleri zikrederken "Hafiz Buhurizade sahib beste tistad-i kamil bir zat-i serif i d i " kaydini da ilave etmistir (Sy. I , 634). Bu bahsin nihayetinde su malumati da vermektedir: " I h v a n - i basafaya ma'liim ola k i daha bundan baska bir cok hanendeler vardir. Fakat bu zikrettiklerimiz padisah sohbetine mazhar olmus, nedim-i viizera ve a'yan olan hanendegandir k i adedi 355 e dogru v a r i r . " Evliya Celebi'nin "nevzuhur hanendeler" serlevhasi altmda yazdigi bu kisimda X V I I nci asrin ilk yarismda biiyiik bir sohret temin eden Koca Osman ve Nasuh Pasazade Omer de meveuddur. Hususiyle Koca Osman'm " p i r " ve "iistad-i k a m i l " oldugu da soylenmektedir. Su halde Evliya Qelebi'nin gelisi giizel yazdigi "Nevzuhur hanendeler" bashgi altmdaki bu musikisinaslar, ekseriyetle yetismis sahsiyetlerdir. Esasen Evliya Celebi eserinin birinci cildini 1041 ( M . 1631) de viicude getrmistir. I t r i ' n i n o tarihlerde "Sahib beste b i r iistad-i k a m i l " olmasma imkan yoktur. Bu itibar iledir k i "Buhurizade Hafiz" bizim bahsettigimiz I t r i degildir. Evliya Celebi'de ise sadece "Buhurizade Hafiz" kaydi vardir. Bu zat I t r i ' . den ewel, Tiirk musikisinde muvaffakiyetli eserler viicude getiren diger b i r sahsiyettir. Ve Tiirk musiki tarihinde Buhurizadelikle istihar eden iic degerli sima vardir. I t r i ' n i n ne gibi vazifelerde bulundugunu bilmiyoruz. Yalniz musiki sahasmda sohret kazandiktan sonra b i r takim biiyiiklerin i l tifatlanna mazhar oldugu malumdur. Mesela K i r i m Ham Selim Giray onun hamilerinden ve takdirkarlanndan biridir (Selim Giray raaddesine bakimz Cild II). Osmanh hiikiimdan Mehmed IV. in de F: 9
130
T U R K M U S i K i s i ANTOLOJISI
epey lutfuna mazhar olmustur. Hatta h i i k i i m d a n n sarayma giderak kiime fasillarina. istirak ettigini t a r i h i menbalar sarahatle kaydediyorlar. Padisahla olan bu samimi miinasebeti dolayisiyledir k i , kend i istegiyle esirciler kahyasi olarak tekaiide sevk edilmis ve hayat i m n son y i l l a r m i miireffeh b i r halde gecirebilmistir. Seyhi bu h u susta sunlari soylemektedir: " I l m - i edvarda m a h i r ve fenn-i musikide akram nadir olmagm merhum Sultan Mehmed han-i gazi hazretlerinin meclis-i hiimayunlanna dahil ve bi nihaye ihsan i i ataya nail oldugundan maada kendi arzihali mucibince ba hatt-i hiimayun-i saadet m a k r u n ber vech-i te'yid Esirciler ketbudasi iinvamm i'ta buyurmuslar idi". Rauf Yekta- merhum, onun ney caldigini da b i l d i r i y o r . Fakat bu rivayet hie b i r menbada kayidh degildir. Ben oyle zannediyorum k i bu yanlishk, o siralarda neyzenlikle biiyiik b i r sohret kazanan ve 1125 ( M . 1713) de olen Mevlevi Mustafa, Dede ile Mevlevi Itri Mmtafa'mn a y m sahsiyet zannedilmesinden ileri. gelmistir. . I t r i ' n i n Mevlevi oldugu muhakkaktir. Mevlevi tekkelerinde okunmak iizere b i r " n a ' t " besteleyen ve b i r ayin viicude getiren I t r i ' n i n bu tarikata mensub oldugunda tereddiid edilemez. Fakat nedense t a r i h i menbalarda bu hususa katiyen temas edilmemistir. Rauf Yekta merhum, - hie siibhe yok k i sadece sifahi rivayetlere i s . tinaden - su maliimati vermektedir (Mevlevi dyinleri II) : " I t r i gencliginde her hafta pazarertesi ve persembe giinleri mahallesine yakin olan Yenikapi Mevlevihanesine devam eder ve m u sikiye karsi hissettigi siddetli hevesini tekkede dinledigi ayinlerden aldigi r u h a n i nes'e ile tatmdne galisirdi. Musiki aski, I t r i ' n i n nihayet mevlevi olmasma sebeb olmustur. 0 tarihlerde Yenikapi dergahmda Cami Ahmed Dede (Vefati 1082 - 1671) isminde alim ve fazil b i r zatm seyh olmasi pek cok kimseleri oraya cezb ediyor, tekTcede parlak mevlevi ayinleri yapihyordu. Bu miinasebetle dergah istanbul'un en meshur musiki iistadlarinm toplanma yeri olm'ustu." Bu sifahi rivayetleri esassiz addetmek icin ortada hie b i r sebeb yoktur. Yenikapi Mevlevihanesi civarmda dogmus olan m u s i k i sinas I t r i ' n i n o Mevlevihane'ye devam etmesi kadar t a b i i b i r sey olamaz. I t r i ' n i n vefat t a r i h i menbalarda b i r y i l i h t i l a f l i olarak k a y i d hdir. Seyhi 1123 ( M . 1711) de bldiigiinu yaziyor. Salim de "1123 hudiidunda intikal eyledi" diyor. "Atrabiilasar" da ve " T u h f e . i
XVIII NCI
ASIR
131
h a t t a t i n " de ise 1124 ( M . 1712) de vefat ettigi tasrih elilmektedir. Her i k i eserin de senedi, su t a r i h m i s r a i d i r :
Bu misra' , filhakika "1124" e tekabul ediyor. Fakat tarihlerde hemze bazan yekiina dahil edilmez. Bu suretle hesablamrsa bu t a r i h misrai da 1123 eder. Seyhi gibi tedkiklerinde ekseriyetle isabet bulunan b i r m i i v e r r i h i n k a t ' i surette onu 1123 de olmus olarak gostemesi, t a r i h m i s r a i n i n da bu hesaba uymasi dolayisilyle I t r i ' n i n 1124 de degil, 1123 de oldugunti tercihen kabul ethiek daha muvafik oiur kanaatindeyim. I t r i , Seyhi'mn rivayetine gore "Mevlevihane Yenikapusu h a r i cine" defn olunmustur. Atrabiilasar'in Veled Celebi nesrinde su kayidlar goriiliyor (Mekteb mecmuasi N o : 2, 17 Receb 1311). "Mustafa Pasa dergahi civarmda Edirnekapusu kabristan-i kebiri kbsesinde kiilah-i biilend iizerine orflii destar sarilmis, k i t i . beden hali sandukali b i r seng-i mezar gorursiiniiz, o nisane I t r i - i iistadm medfen-i a l i s i d i r . " Rauf Yekta merhum da sunlan soyliyor (Mevlevi ayinleri. I I ) : " E d i r n e kapisi disarismda I t r i ' y e nisbet edilen ve on t a r a f m a ahiren b i r de tas dikilen kabir bu zatin degildir. Ve Uskiidarh Hasib'in Vefeyat-i mesahir adh eserine gore Buhurcu Yakub isminde bir zate aiddir. Zeyliizzeyl-i Sakayik miiellifi I t r i ' n i n Mevlevihane Yenikapisi haricine gomuldiigiinii yaziyor ise de bugiin oralarda I t r i narruna dikilmis b i r tasa tesadiif olunmamaktadir." Itri, devrinin miikemmel b i r hanendesidir. Salim tezkiresindeki kayidlar bunu sarahatle grsteriyor. Esasen Mehmed IV. huzurunda hanen;lelik etmesi de bu hususu isbat eder. Esad Efendi'nm Pri'y; cirkin sesli b i r adam olarak bildirmest rnuhakkak k i yanhstir. F a kat onun en biiyiik k i y m e t i , hig siibhe yok k i bestekarhgmdadir. Ve bu sahada kendinden e w e l gelenlerin fevkinde b i r muvaffakiyet .gostermistir. I t r i ' n i n sahsi b i r iislubu- vardir. T u r k musikisinin hemen her sahasmda besteler ibda edebilen yiiksek b i r san'atkardir. Klasik vadinin en giizel orneklerini ibda' ettigi gibi Mevlevi musikisinin, tekke ve asik t a r z l a r m m en ince ve zarif ezgilerini de viicude getirebilmistir. Onun agir ve musanna' parcalari yamnda h a f i t ve kiigiik sarkilari, t i i r k i i l e r i de v a r d i r . I t r i ; Na't, Tevsih, Ilahi., -Ayin, kar, murabba', semai, pesrev... gibi dini ve ladini musikimizia
132
TURK MUSiKISi ANTOLOJISl
hemen her seklinde eserler yaratabilmis harikulade b i r v a r l i k t i r . Pek: nadir olarak kendi giiftelerini ve ekseriyetle Fuzuli, Nev'i, Sehri, A abi... gibi sairlerin ve arkadasi Nazim'm eserlerini besteleyen I t r i , "Sehnek, Rekb, Miiberka', Need... gibi bugiin unutulan terkiblerden, en meshur makamlara varmcaya kadar binlerce eser bestelemistirÊsad Efendi de "Semme-i i t r - i maarif-i tab'i olan murabbaatr. ve nakis ve k a r aded-i hezardan bisyar" oldugunii soyliyor k i pek dogrudur.
T
I t r i ' n i n ezgisiyle bize intikal eden pek mahdud eseri kalmistir. Subhi diyor k i (Tiirk musikisi I, 113): "Bugiin elirnize kadar gelebilen eserlerinden Niihiift pesrevi ve semaisi, Bestenigar darbifetih beste, Segah agir ve yiiruk semailer, Segah ayin-i serifi, Bayati cenber beste, Nikriz muhammes beste,. N i m sakil Neva kar, Arazbar muhammes kar, I r a k agir semai, N i i hiift agir semai, Rehavi berefsan beste ve semai Rast na't-i peygamberi, Kurban bayrami tekbiri, ilahiler ve saire olmak iizere y i r m i y f miitecaviz olup I t r i ' n i n yiiksek bestekarhgim isbat etmektedirler.'" Dr. ilahilerinden en meshuru ise " N i i h i i f t " makammdaki tevsihtir^ Bu niuvaffakiyetli eserin giiftesi de kendisinindir. Bazi bestelerinin mevcudiyeti soylenmektedir. Rauf Yekta diyor k i : "Bayram namazlarinda okunan Tekbir, cuma giinleri minarelerde okunan Sala, mukaddes emanetlerin ziyareti esnasmda o k u nan Salat-i timmiye besteleri hep I t r i ' n i n olmez eserlerindendir. Camilerdeki miiezzinlik usuliiniin tanzimi ile teravih namazi arasmda. makam degistirmek kaidesinin I t r i tarafmdan konuldugu rivayet olunmaktadir." I t r i ' n i n bu. bestelerinde zahidane b i r eda vardir. Fakat bu half onun biitun eserlerinde mevcud farzetmek kadar yanhs b i r sey olamaz. Binden fazla eser ibda eden, fakat bunlardan ancak 18 - 20 kadari elimizde bulunan bir sahsiyet hakkmda k a t ' i ve dogru h u kiim vermege imkari yoktur. Hususiyle viicude getirdigi ezgiler arasinda basit b i r takim sarki ve tiirkiiler de vardir k i , biitun bunlann zahidane olabilecegini diisiinmek bile yanlis olur. X V T I I inci asnn 'en muktedir bestekan olan ve ibda kudretine malik b u lunan bu san'atkar hakkmda verilecek degismez hiikiim ancak su_ olabilir: I t r i , harikulade bir bestekardir. de sifahi rivayetlere istinaden.
XVIII NCi
ASIH
133
I t r i gerek devrinde, gerek sonraki zamanlarda biiyiik b i r sanatkar olarak sohret kazandi. Daha X V I I I i n c i asir icinde admin edebi b i r mazmun olarak kullanilmaga basladigmi bile goriiyorus. O devrin m a r u f divan sairlerinden Rahmi b i r kasidesinde Hace va Guldm'dan bahsettikten sonra l t i r - I t r i miinasebetini gozeterek soyle d i y o r :
I s t i m a ' etse oluvdu nefes-i musjrinin I t r i dilbeste-i ziilf-i siyeh-i pur tabi
I t r i ' n i n , kudretli bir sair oldugunu da eserleri isbat etmekte.. dir. B i r t a k i m giizel na'tler, gazeller, muammalar ve tarihler, hatta. hece vezniyle tiirkiiler vucude g e t i r d i g i n i mecmualardan ogreniyoruz. D i v a n tertib ettigini ise Salim b i l d i r i y o r . F a k a t bbyle b i r eser, bugiin mevcud degildir. " I t r i " mahlasiyle mecmualarda gordugiimiiz siirlerin hepsini bu degerli musikisinasa mal etmek de dogru ohnaz. B i z i m musikisinas sairimizden evvel bu mahlasla sohret k a zanan ve 1032 ( M . 1622) de vefat eden b i r sair daha mevcuddur. "Dervis mesreb" oldugu soylenen bu zatm da Riza tezkiresindeki kayda gore "hub es'ari ve mergub g i i f t a r i " v a r d i r . / t ? i ' n i n besteledigi siirler arasmda I t r i mahlasiyle mevcud olanlar muhakkak kendisinindir. Bay Rusen Kam'm nesrettigi i k i manzume de mutlak surette bizim I t r i ' y e aiddir (Radyo mecmuast No: 7). I t r i ' n i n giizel b i r talik yazisi oldugunu ise Hafiz Post mecmuasma ilave ettigi bestelerden ogreniyoruz {Hafiz Post maddesine hakiniz S. 50). B i i t i i n bunlara ragmen I t r i ' n i n asil ehemmiyetini sairliginde ve hattathgmda aramamahdir. O, T u r k m u s i k i s i n i n muazzam ve emsalsiz eserlerini vucude getirebildigi i r i n d i r k i biiyiik b i r v a r h k t i r . Tezkirecilerimiz de onun bilhassa bu hususiyetini tebariiz e t t i r m i s lerdir. Safayi diyor k i . " I l m - i edvarda devrin Hdce-i sanisi ve fenn-i musikide sehrin Gulwm-i Sadi'si olmagla sada-yi neva-yi nalesi I r a k ile Hicaz'i p u r avaz ve nezaket agaz-i hos nevasi Nisabur u Acem ve Isfahan'i Tesgendaz e t m i s t i r . " Salim ise, su sitayisli cumlelerle onu medhetmektedir (Matbu tezkire S. U79 - 181) ' "01 i l m - i edvann hace-i sanisi ve fenn-i musikmin Seyh N i -
134
T U R K MUSiKJSi ANTOLOJISI
zam-i Hakanisi ussak-i vala nam miyanmda BuMrizadelik i i n v a niyle sohret-i tarn basil eyleyen zat-i alimakamdir k i bag-i s i r i n servistan-i dilai-a kadan-i mahabib-i ruzgarm maye-i revnak-i sebz-i bahari olan bezm-i ahenginde ol ramis-i canin nizam-i m u raai-i levazim-i fennine nisbet nagme-i har ken-i F a r a b i - i perisantar bir neva-yi kalenderi ve hitta-i tavus-i dehanmdan haste-i hicrana safa bahs-i dad a f e r i d olan canbahs-i riihperver-i elhaniyye her cend k i ol serv-i sehi giilistan-i iilfet bir mecliste enciimen efraz-i ferah-i ruz-i sohbet ola Perde-i hirami-i agyar olan damen.i tesr i f - i kaba.yi i'tibari o l giils.enin nagmeseray-i bezmi olan sair m i i r gan-i nale perdazane manend-i perde-i k u m r i ve perde-i biilbiil zeyl-i hicab olup hemgiin perde-i ankebut bend pay-i reftar ve ol iistad-i bi akranin nagme-i gulbam ve nagme-i Berkiihan ile hem mizan olan elhan-i seker efsanm mukabelesinde her m a n t i k - u t - t a y r mesabesfne olan savt-i nadir beraberlerin izhardan ka'de nisin-i hayret olup pahuften-i i k t i d a r olurlardi. 01 zat-i dilaranin b u giine n a ziri napeyda bir m a h i r - i fen azma oldugundan merhum cennet me., kan firdevs asiyan padisahan.i cihanm diir.i yekta-yi gencine-i i r i a m sultan-i celil-iis-san-i bimiidani n u r - i sati' Sultan Mehemmed Han-i r a b i ' hazretlerinin meclis-i hiimayunlarma kerreten ba'de merretin dahil ve k i r a r e n miraren ataya-yi husrevanilerine na.il oldugundan maada oteden beri esir.i hiibb-i cahi oldugu esirciler kethudahgina ba hatt-i hiimayun-i sevketmakrun vasd olub bu hal iizregiizarende-i eyyam i i leyal iken 1123 hudiidunda i n t i k a l eyledi.. Fenn-i musikide hace-i alimakam oldugu beyn-eLenam malakelam olub hezar asan meshiir-i cihan ve mesmii'-i simah-i ins i i can venaks ii k a r - i sanayi.i revnak bahs-i daire-i deriin iken bag-i giilistan-i es'arda dahi b i r biilbul-i hos giiftar ve I t r i mahlasiyle nice asan ve miiretteb divam v a r d i r . Ve miyan-i suarada hayli nam ii sam olubbu giiftar ciimle-i asarmdandir ( K i t ' a ) : .
Dili avare kilan. fikr-i kad-i dilciidur Beni Mecnfin iden ol kakQl-i anber budur Gormeden etme sakm yok yere sen k i l u kal K i m ne derse desin Itri o miyana mudur Stsiin ilac devd-i dile ol tabib ise Yok=a vi=ale minnetimiz yok nasib i s e "
Rusen Kam I t r i hakkmda yazdigi bir makalede sunlari soyliyor {Rcvdyo meamiasi Nor 7):
XVIII NCI
ASIR
135
"Nevakar, segah ayin, Rast na't gibi her b i r i kendi vadisinde birer sah eser olan bu eserler dinlenirken tutusmayan zevk, titremeyen gbniil tasavvur edilemez." Son devrin degerli sairi Yahya Kevial ise, bu biiyiik san'atkari veciz b i r surette anlatan su giizel manzumeyi viicude getirmistir (Itri: Rifki Melul Meric'e, Aksam gazetesi/1 Mayis 1940):
Biiyiik I t r i ' y e eskiler derleiB i z i m oz musikimizin p i r i ; O kadar halki sevk edip yer yer, O safak vaktinin cihangiri, Nece b a y r a m l a r m sabah erken Gokii top sesleriyle giirlerken, Soylemis saltanath T e k b i r ' i T a Budin'den I r a k ' a Misr'a kadar, F e t h edilmis uzak diyarlardan, V a t a n iistiinde hur esen riizgar Ses gotiirmiis biitiin baharlardan; O deha oyle toplamis ki bizi Y e d i yiiz yil siiren h i k i y e m i z i Dinlemis ihtiyar cmarlardan. Musikisinde B i r taraftan bir taraftan din,
biitiin hayat akmis,
H e r taraftan, Bogaz o sehrayin, Mavi T u n c a ' y l a gur F i r a t a k m i s ; Nece seslerle gok ve yerlerimiz, Hiizniimuz sevkimiz, zaferlerimiz.... B i z e benzer o k a i n a t akmis Cok zaman dinledim Neva. K i r ' i B i r terenniim ki hem genis, hem suh... Dagilnken Neva'mn esrari heceden, B a s h y o r Sark ufuklarinda viizuh Blest olub sozlerinde her Y i i r i i y o r fecre Y o ' a diismus, birer birer, geceden elli milyon r u h . kader
K i s k a n i p gizlemis k a z a . v e B e l k i binden ziyade Na't'idir Hizlanan en. mehibi, Mevlevi
bestesini; en derini. dile,
B i z e mirasi k a l d i y i r m i eser . V a k i a ney,. kudiim gelince Y e d i k a t arsa cikmis A y i n ' i
Sema'iyle,
136
T U R K M U S I K i S t ANTOLOJISX 0 ki bir ihtisamli diinyaya Ses ve tel kudretiyle bakimdi Adeta benziyor muammaya, Ulemamiz da bilmiyor kimdi; 0 eserler bugiin define midir? Ebediyyete bir hazine midir? B i r bilen var mi nerdeler simdi? Oyle bir mfisikiyi Srten oliim B i r teselli birakmaz insanda; Muhtemel gormiyor heniiz gbnliim. Cok saatler gecince hucranda, Diisulur bir hayale, zevk alinir; Belki hala o besteler calinir Gemiler gecmeyen bir unrmanda.
X V I I I nci asrm ilk yarismda sohret kazanan degerli neyzenlerden b i r i de Mevlevi Mustafa?dir. Bu maruf ve krymetli san'atkan n 1125 (;M. 1713) de vefat ettigini Vahid MahtmnFmn su t a r i h i n den anlamaktayiz:
Fehm edelden bu makam-i bibakamn niydiigin RSst bildi buzriigii kucek cihanm niydiigin Bagda darbeyn ile eyler terenniim fahte Sanma fehm etmez usiil-i sofiyamn niydiigin BinevShklar eder amma saba eyler niihiift K a r fl naks ii cenber i i devr-i revanm niydiigin Gitti Neyzen Mustafa terk et sema'i ey felek Maye-i hiizn ile n e v m z - i safanin niydiigin Nerm ii safil seyr idiib pest ii biilend-i alenii Gordii hep evc-i hisar u isfahanin niydiigin Anladi kiinc-i ribat olmadigin cay-i karar E t t i aheng-i baka bildi fenamn niydiigin. Her dem-i rahatfezasi rahatiilervah idi Bisnv ez ney remzi i m a eyler anm niydiigin Karsaz-i dehr ana bir perdede gostermesfin Nagme-i surefgen-i' r u z - i cezanin niydugin Geldi dedi fevti tarihin Vahid efsus kim
XVII bir sohret gil, biittin siibhe yok
1125
nci asrin son ve X V I I I nci asrm ilk yarilarmda biiyiik temin eden ve dimi Turk musikisinin yalmz bu asirda deasirlarda en verimli sahsiyeti olan iistad san'atkar, hie. k i Dervis Ali Siriigani'dir. Istanbul'da dogdu.- Gene ya-
X V I I I NCI ASIR
137
smda musikiye heves ederek bu sahada yuksek b i r kabiliyet gosterd i . Gvleni tarikatine intisab ile tasawuf vadisinde de ihtisas sahibi oldu. Sehremini'nde Giilseniyeden Hulvi tekkesi (1) seyhi Seyh Sincun efendi'nin 1107 ( M . 1695) de irtihali iizerine bu dergaha seyh tayin edildi. 1126 ( M . 1714) da vefat etti. Seyhi bulundugu dergahta medfundur. Yerine oglu Ahmed efendi seyh oldu. Bu zat de 1185 ( M . 1771) de vefat ederek yerine oglu ve A l i irugani'nin hafidi Ussaki Haiti efendi gecti. Bunun oliimii, 1196 ( M . 1781) tarihindedir. Dervis A l i ' n i n epeyce yasadigmi kuvvetle soyleyebiliriz. 1077 ( M . 1666) de blen Bursah Scdih Celebi, istanbul'a gelmis ve rnusik i y i o devrin bu hususta en muktedir sahsiyeti sayilan Dervis A l i den ogrenmisti (Giildeste S. 526). Su halde 1077 ( M . 1666) dan once b i r musiki iistadi olarak tamnmis olan bu zatin, bu vaziyete gore en asagi 80 yasmda 61mii olmasi icab eder. Dervis A l i Sirugani'nin Milstakimzade mecmuasmda "Dervis A l i Sinani" kaydiyla da bazi ilahilerine tesadiif edihnektedir.Bu zatm Giilseniyeden baska Sinaniye'ye de mensub olduguna dair baska b i r kay i d gormedim. Teberriiken bu. tarikate de intisab etmis olmasi m u m kindir. Esasen her i k i tarikat te Halvetiye kollanndandir. Fakat seyhi olan ve tarikat silsilenamelerini muhtevi menbalarda adi "Esseyh Sinan efendi ibn-i Seyh Arab Serif Mehmed efendi Esêhir Be-t)mmi Sinanzade" kiinyesiyle kayidli bulunan bu zate nisbetinden dolayi "Sinani" gosterilmesi de memuldiir. Dervis A l i Sirngani hakkmda etrafli malumata sahib degiliz. Esad efendi, mutadi vechile ondan da kisaca bahsetmistir. Bu toenbada Istanbullu Dervis A l i Sirugani'nin "Giilseni" oldugu ve Mehmed IV. devrinin musiki iistadlanndan bulundugu tasrih edilmekte ve bu malumata su sitayiskar ciimleler ilave edilmektedir: "Sada-yi letafet niima ve halavet intimasi latif ve hos ayende ve lehce-i biilend-i azb-iil-edasi iistadiyyet numayende olub filhakika fenn-i merkumun dekayik i i hakayikm kemayenbagi dana iistad-i niiktepira ve kamil-i bihemta i d i . Yiize karib murabbaat ve alti yiizden miitecaviz savt ve tesbih ve ilahiyati dahi vardir k i her b i r i
(1) B u tekkeuin ilk seyhi, meshur mutasawifeden Mehmed Hulvi, S u n bfiliye ve Giilseniyeden idi. Lemezat, Cam-; dilnuzav gibi mflteaddid eserler kaleme almis ve siirler vucude getirmis olan.bu zat 982 (M. 1574) de dogrous, 1064 (M. 1653) de vefat etmistir. Y e r i n e Seyh Sinan gecti. Ali Siriigani, tekkenin ucfincii seyhidir.
138
T U R K MUSXKISi A N T O L O J l S t
ber mucib-i kavaid-i fenn-i elhan musanna've b i noksan olub katibe-i musikidanan ez dil i i can cemian istihsan etmislerdir." Dervis A l i Siriigani, X V I I nci a s n n en biiyiik musiki ustadi i d i . Onun b i r cok talebe yetistirdigi de m u h a k k a k t i r . Belig, "Giildeste" de Bursal; musikisinas SalHi Celebi'den bahsederken " M a l i k - i feyz-i suur oldukdan sonra tstanbul'da i l m - i m u s i k i n i n peder ii maderi us tad-i nadir-ul-misl Gulseni Dervis A l i ' d e n t a ' l i m - i ezkar ve esvat" ettigini sbylemektedir" (S. 526).. 1142 ( M . 1729) de, v a n ! Dervis A l i ' d e n 16 y i l sonra vefat eden, binaenaleyh onun m u a s i n olan Bursah Belig'in bu dikkate deger t a k d i r l e r i , sarahatle gosteriyor k i bu k i y m e t l i sahsiyet, d e v r i n i n m u hakkak surette en biiyiik musiki ustadi olarak emsaline tefevvuk etmistir. Meshur musikisinas Ndyi Osman Dede, " R a b t - i t a ' b i r a t - i m u s i k i " adh manzum eserinde Hdfiz Post ile A l i Siriigani'nin-musikide yeni bazi t a b M e r b u l d u k l a r i m soyliyor ve bu miinasebetle Dervis A l i ' y i su beyitlerle t a k d i r ediyor:
-
Goriiliiyor k i , Osman Dede, bir cok savt, z i k i r ve i l a h i besteleyen bu degerli musikisinasi, devrinin alimleri arasmda b i r " m e r d - i veli" olarak gostermektedir. Sultan Mustafa I I . (Vefati 1115-1703) m n hayatmda yazilan ve Dervis A l i ' n i n b i r hayli eserini i h t i v a eden b i r mecmuadaki su kayid da bu kanaati kuvvetlendirmektedir ( A i m . Mc. N o : 6 3 7 ) : "Hace-i zaman olan Dervis Ali Elmeshur Dede"
Dervis A l i ' n i n seyhlik ettigi " H u l v i tekkesi" n i n de sonralari kendi ismiyle amlmasi, onun genis sohretinin t a b i i b i r neticesin. den baska b i r sey degildir. Bursah Tahir, Hulvi'den bahsederken sunlan soyliyor (Osmanh miieUifleri I , 61): " R i b l e t l e r i 1064 de, merkadleri tstanbul'da Sehremini c i v a r i n da t i r a m v a y caddesinde Eregli ma.hallesinde Siriigani ismiyle yadolunan dergah haziresindedir". Dervis A l i ' n i n mecmualarda bestelerine ekseriyetle "Dede" serlevhasiyle tesaduf edilmektedir,. B i r lasim mecmualarda da Der-
X V I I I NCI ASIR
139
vis Ali veya Dervis Ali îrii-gani bashgiyla tesbit edilmistir. Miistakimzade mecmuasinda, ise; Ded*, Ali Dede, Dervis Ali Sinwni, Seyh Ali Sinani Halveti gibi muhtelif bashklar goriiliiyor. Daha eski menbalarda, mesela Hafiz Post mecmusmda ise, eserleri sadece "Dervis A l i " bashgiyla mukayyeddir. Bestelerinin bilahare en ziyade Dede iinvaniyle mecmua. lara gecmesi de, onun devrinde ve daha sonraki zamanlarda ne b i i yiik bir sohret temin ettigini acikca gosterir. X l X u n c u asirda Dede iinvaniyle istihar eden iistad san'atkar Ismail efendi (Vefati 1262 M . 1845) den tefrik icin onun . eserleri muahhar zamanlarda Atik veya Eski Dede bashklanyla yazihmst i r . Mesela musiikisinas Seyh Rusen efendi, tertib ettigi mecmuaya bu zatin bir kisim bestelerini " A t i k Dede" bashgiyla yazmistir. Piyanist Esad efendi mecmuasinda da "Sehremininde madfun eski Dede'nin" kaydiyle mahdud bazi parcalari gbriiliyor. Fakat biitiin bunlara ragmen bazi bestelerinin Ismail Dede'ye yanhs olarak isnad edildigini gormekteyiz. H a t t a garibdir k i , Ismail Dede'nin dogumundan belki b i r asir once yazilan mecmualarda "Dede" bashgiyla tesbit edilen besteleri giiya tashih ediyorlarmis gibi " B u Ismail Dede'nindir" kaydiyla t a h r i f edenler bile goriilmektedir. Son zamanlarda ise b u degerli sahsiyetin biisbiitiin unutulduguna sahid oluyoruz. Konservatuvar nesriyatinm "Tevsihler" k i s imnda, Rehavi makammdaki tevsihinin dercedilen notasi rniinasebetiyle konulan su kayidlar bunu acikca gosteriyor (S. 29) :
r
" E s k i mecmualar, bu ilahinin bestekari olarak giiftesinin balasina "Beste-i Dede-i a t i k " namini yazmislardir. Anlasihyor k i b u . " a t i k " ta'biri, ilahinin yine "Dede" namiyle meshur Hamdmizade Ismail Dede'den evvel gehmis baska bir Dede tarafmdan bestelendigini ihtar icin ilave edilmistir. Acaba bu " E s k i Dede" n i n ismi nedir? Hangi tarihde yasamistir? Bunlar simdilik mechuliimiizdur. Gerci Kadirihane dergahi kiitubhanesinde mahfuz biiyiik b i r ilahi kiitiiguniin bas tarafrada: "Beste sahibi dedeler kadimden b e r i m i i teaddiddir" deye b i r kayda tesadiif edildi ise de bu kayid dahi bize "Dede-i A t i k " in huviyetini bildiremedi. Maamafih tetebbuatimiza devam ediyoruz. Miisbet b i r netice elde edersek bu zatin gelecek formalarimiza dercedilecek'ilahilerinden birinin altma.yazariz." Bu ifadelerde, bir mecmuaya istinaden "Dede" namiyle meshur olan bestekarlarm miiteaddid olarak gosterilmesi yanhstir.
140
TURK MUStKiSi ANTOLOJISi
T i i r k musikisinde "Dede" iinvaniyle istihar eden Dervis Ali ile Dervis Ismail'den baska kimse tanimiyoruz. Ndyi Osman Dede, Ndsir Abdulbaki Dede, Zekdi Dede, Neyzen Aziz Dede... gibi m u s i k i aleminde "Dede" likle istihar eden sahsiyetler ise ancak isimleriyle -anilmislardir. Dervis A l i S i r i i g a n i ' n i n viicude getirdigi rivayet edilen " 6 0 0 " den fazla "Savt", " T e s b i h " ve " I l a h i " den benim tesbit edebildigim mikdar 202 adedden ibarettir. Esad efendinm altiyiizii miitecaviz d i i i i eseri oldugunu soylemesi, k a t ' i b i r yekunu gostermiyor. B u r a k a m m t a h m i n i oldugu meydandadir. Fakat surasi da m u h a k k a k t i r k i b i zim tesbit ettigimiz beste giifteleri Dervis A l i ' n i n d i n i biitiin eserl e r i degildir. Elimize gecmeyen mecmualarda onun daha b i r cok ilahilerine tesadiif edilebilecegi muhakkaktrr. Bugiin elimizde mevcud olan bu guftelerden m i i h i m b i r k i s m i n m bestesi kayb olmustur. Fakat 25-30 k a d a r m m hala, u n u t u l m a digini goriiyoruz. Bunlar arasinda bestesi yasadigi halde bestekari mechul zannolunanlar da v a r d i r . Mesela Konservatuvar t a r a f i n d a n notalari nesredilen " D i i g a h " tevsih ile, " A c e m " i l a h i y i bu meyanda gosterebiliriz (Istanbul Konservatuvar nesriyatj,, Tiirk musikisi ki. Idsiklerinden ildhiler. I, 5; II, 67). Degerli musikisinas Dr. Subhi de Dervis A l i ' y e aid i k i eserin notasmi nesretmis,fakat b i r i n i n ona aid oldugunu t a s r i h e t t i g i h a l de, digerinin bestekarmi mechul sanmistir (Tiirk musikisi II, 58, 113). Bu eserde " B u g i i n i k i duragi k a l m i s t i r " denilmesi de b i r zuhul eseridir. Y u k a r i d a da soyledigimiz g i b i , Dervis A l i ' n i n b u giin epeyce i l a h i bestesine sahib bulunuyoruz. Ve bunlar ekseriyetle cok meshur eserlerdendir. Yalniz alakadarlar arasinda bestekari b i linmeyerek sayi olmuslardir. Mesela 1006 ( M . 1597) da vefat eden meshur mutasavvif Sivash Semsi'nm,
Vasil olmaz kimse H a k ' k a ciimleden dur olmadan Kenz acilmaz sol gonulde ta ki pfir n u r olmadan ( 1 )
m a t l a l i manzumesinin " H u s e y n i " makaminda ve " D i i y e k " i k a i n d a (1) B u manzumenin y a n h s olarak, matbu K o n y a l i Sem'5 divanina gecirildigini goriiyoruz. B a y ibniilemin mahmud K e m a l de buna dikkat etmemis ve " S o n asir T i i r k S a i r l e r i " ne bu manzumeyi Sazsairi S e m ' i n i n segme si'ri olarak derc. etmistir (S. 1792). 1006 da v e f a t eden S i v a s h S e m s i d i vamnda mukayyed gordiigiimiiz, 1126 da olen Dei-vis A l i t a r a f i n d a n da bestelendigini bildigimiz bu manzumenin 1257 (M. 1841) de blen S e m ' i ' y e a i d bulunmasma imkan yoktur.
X V I I I NCI ASIR
141
k i bestesi pek meshurdur, mecmualarda da Dervis A l i Siriigani namma kayidlidir. "Segah" makaminda ve "Diiyek" Ikamdaki " E y gafil uyan" ilahisi de cok taammum eden eserlerden biridir. Ve bu manzumeler i n besteleri yalniz Istanbul muhitinde degil, Anadolu ve Rumeli'nin bir cok yerlerinde de sayi ohnustur. Dervis A l i ' n i n " E v i c " makaminda ve "Evsat" ikamda besteledigi "Devran odur k i " , " E y tarikat erleri", "Nazarm pak ise", " H i m bahri viicud" ilahileri ile."Rehavi" ve "Muhayyer" makamlarinda ve "Devri h i n d i " ikamda besteledigi "Dervis olan k i s i n i n " ve "Ciimle alem a$ina" ilahileri de en cok intisar eden pargalanndandir. Mahdud kimseler tarafmdan bilinen, fakat onun cidden en nefis eserleri meyamnda gosterilebilecek plan ilahisi ise, "Rast" makaminda ve "Sofiyan" ikamdaki bestesidir. Miikemmel bir san'at eser i olan bu para, Dede'nin musikideki kudretini agikca gosterecek mahiyettedir. "Puselik" makammdaki "Nice b i r besleyesin" evsat ilahisi de ince ve zarif nagmelerden teêkkiil eden ve kiicukliigu nisbetinde samimi ve giizel olan bir san'at eseridir. Duraklari ise dini musikimizin en parlak mahsullerindehdir. Zakirler ve miiezzinler arasmda son asra kadar onun eserlerinin secme bir inahiyeti haiz oldugunu da goriiyoruz. Osmanh hiikumdan Mahmud I I . , 1239 ( M . 1823) yibna tesadiif eden b i r ramazan gecesi, ilahi dinlemek istemisti. Miiezzinler, bilhassa A l i Dede'nin parcalanndan intihab ederek okumuslardi. Vakay?-i Letaif-i Endenm'da su kayidlar vardir (S. 307): "... Miiezzinan-i hos elhan ilahi han olmalari ferman ve o anda mecmuu huzur-i hiimayuna sitaban olub meydan-i vesi'-iil-erkana halka cevirdiklerinde ciimlesine riichani zahir ve ilahi okumaga mahir olan cavuslardan Suyolcuzade Salih efendi,
Tahtgah. etti vucudum sehrini sultan-i ask (1)
nutk-i pakini pek temiz okuyup sairleri umumen "evic" kolunda ya_ pilmis. miintehab ilahiyattan
llim bahri vficud asdafinm durdanesiyem ben
Ilahisi de kamilen okunup arkasmdan...

(1> Y n s u f Celebi'nin besteledigi " e v i c " duraktir.
142
TURK
MUSildSi
ANTOLOJISi
E y goniil bir derde diis kim anda derman gizlidir
llahisi de alenen" okunirtustu. Her i k i ilahi de Dervis A l i ' n i n d i r . Dervis A l i , sadece dini eserleriyle degil, l a d i n i mahiyetteki yiizlerce bestesiyle de istihar eden biiyiik b i r san'atkardir. Mecmaalar. da onun b i r hayli miurabba ve semaisi goriilmektedir. B i i t i i n bu bestelere nazaran Dervis A l i Siriigani, cidden iistad bir musikisinastir. Gerek giifte taksimatmda, gerek nagmlerin t e r kibinde onun 5 0 k mahirane b i r kudret izhar ettigi acikca goriiliyor. Olgun ve maliimath b i r san'atkarin bedii zevki mahsulii olan bu eserlerde bariz b i r incelik kendisini gostermektedir. Dervis A l i , dini besteleri icin en cok Misri Niyazi ile Isa Mahin'nin giiftelerini secmistir. B u i k i mutasavvifa karsi onun derin b i r baglantisi oldugu anlasilmaktadir. Bununla beraber, ekseriya H a l vetiyeden olan Esrefoglu Riimi, Sivash Semsi, Abduldhad Nilri, Fethi Abdiilkerim gibi m a r u f sahsiyetlerle Sultan Mustafa II. nir, ilahilerine de epeyce besteler viicude g e t i r d i g i n i de gormekteyiz. Tevsihlerini, ilahilerini, murabbalarini a y r i a y r i tavirlarda ve ustalikli bir iislub ile' bestele'yebilmek k a b i l i y e t i n i gosteren;bu-san'-. a t k a r i n ihmal edilmesi, T u r k musikisi t a r i h i icin muhakkak biiyiik bir kayibdir. X V I I I nci asrm ilk ve on yedinci asrm son yarilarmda ilahileriyle biiyiik bir sohret temin eden degerli musikisinaslardan b i r i de Istanbullu hattat Seyh Mehmed Zaifi'Aix. Akbaba'Aa. dogdu. Babasi Hafiz Mustafa efendi, Akbaba imami i d i . Kendisi de bu ]?.kabla istihar etmistir. Gene yasmda hafiz oldu. Yaziya merak ett>. Meshur Kanhcah Mustafa'A&n stilus ve nesih hatlarmi mesk etti. icazetname aldi. B i r taraftan da musiki bgreniyordu. Sesi gtizeldi. Babasimn vefati iizerine Akbaba'ya imam oldu. Miistakimzade diyor k i (Tuhfe S. 454): "Hos nefes musikidan olmagla Istanbul'da dahi seyh-i naks. bendan Hace Seyyid Abid Celebi mescidinde mahalle i m a m i " ve civannda mektebde muallim ve cevami'de Muhammediyehan olmustur. Hatta Seyh Hakki-i Celveti Muhammediye'yi serhine'sebeb-diyor k i (Tuhfe S. 454): B i r taraftan da tasavvuf meslekine salik olmus, Bursa'da meshur Uftddezdde Seyh Ibrahinn Sddik efendi ( V e f a t i 1089-1678) ye intisab etmisti. Gene Miistakimzade sunlari soyliyor ( A y n i eser): "tiftadezade Seyh Ibrahim Sadik efendi'den inabet ve giifte. lerini beste eylemistir. Kendi kalemiyle mecmuasinda kayd eylemis
XVIII NCI
ASIE
143
k i " A l t i y i l ba'd-el-inabe sugulden sonra Bursa'ya ziyaretlerine varub yiiz bes giin miicahedeyi i t m a m akabinde yedi kerre sohbetleriyle miiserref oldukta hilafet tarikiyle emr olunduk Elhamdiilill a h " . Elkissa abd-i f a k i r i n valid-i macidim'merhum dahi sabavetlerinde * J A . U-\ tedarikine giisis ve stilus ve neshi buniardan temessuk ile verzis eylemis i d i . Ciilus-i Sultan Ahmed Har.-i salisedek kutb-i daire-i hayat olub
A n d a bulundu mfirg-i dile lane-i karar Ahbab egey sorarsa bizi Akbaba'dayiz
meali iizre medfenleri karye.i mezburededir. B u beyii kendi giifteleridir:

Dinler isen hak sozii dinle vii anla k : l autel A c i l a ayn-i hakikat kesf ola envar-i z a t "
Miistakimzade, bu degerli musikisinasm vefatim k a t ' i olarak degil, t a h m i n i olarak 1115 ( M . 1703) senelerinde. gostermektedir. Mecmualarda epeyee ilasisine tesadiif edilmektedir. Viicude getirdigi besteler, bilhassa Celvetiler arasmda cokca sayi ohnustur. Zaifi mahlasiyle mahdud bazi siirler yazan Akbaba i m a m i Mehmed'in bilhassa musiki ve yazi sahalarmda muvaffakiyet gosterdig i muhakkaktir. Bur sah Ismail Hakki da "Muhammediye" serhinde ondan bahsederken "Udebava musahib ve rnakarnata sahib" oldugunu soylemektedir (Matbu niisha S. 1). Bu devrin m a r u f mutasavvuflanndan Kenzi Hasan'm da epeyee " i l a h i ' besteledigini goriiyoruz. Safayi'ye gore Alaiyeli,' Salim'e .gore de Ayash olan bu zat tahsilini Istanbul'da bitirda. Bilahare Siinbiili seyhi meshur Aldeddin efendi'ye intisab etti. Hilafet aldiktan sonra Manisa'da Halveti tekkesine seyh oldu. Safayi'ye gore yasi y i i z i i geckin oldugu halde 1126 ( M . 1714) da Salim'e gore de 1127 . ( M . 1715) de orada vefat etti. Kenzi mahlasiyle mutasavvifahe siirler viicude getiren ve bu sahada muvaffakiyet gosteren sair, besteledigi ilihilerde de ayni k u d r e t i b e l i r t m i s t i r . Onun b i r " E d v a r " risalesi de mevcuddux. (Bay Nail'in hususi kiltubhanesinde). X V I I I nci asrm degerli musikisinaslarmdan Tosunzade'nin de bazi ilahilerine rastliyoruz. A s i l adi Abdullah olan bu zat, Ahmed HI. i n muezzin ve hanendelerindendi. Musikiye hakkiyle v a k i f oldugu g i b i sesi de cok parlakti. ikiyiizden fazla eser bestelemistir. Bu eser-
144
TURK
MUSIKI ANTOLOJISI
ler arasmda bir takim tiirkiilere de tesadtif etmekteyiz. Vefati 1127 {M. 1415) dedir. Arkadaslarmdan sair Vahid Mahtumi su oliim tarihini kaleme almistir:
Ciinki Tosunzade Abdullah Agra itti vefat Firkatiyle oldu ahbabm derunu pur melal Bubxiadrm devrin diigah-i subh u saminda safa Eyledim gevci usul ile nige naksm hayal Rasti hie gormedim ussak arasmda saba Musiki ilminde hergiz boyle bir sahib kemal Sevr-i gerdun etti bir kar-i muhalif nagme kim SunbSle oldu Vahid-i binevadan bjmecal Mezra'-i diinyayi cun terk etti tarihin dedim
1127
Atrabiilasar miiellifi Tosunzade hakkmda sunlari soyliiyor: "Sohret-i biisn-i savt-i sirini zib-i giis-i gav-i zemin ve reside-i sem'.i sevr-i cerh-i berin olub dihkaniyin-i kistgah-i ilm-i siiruddan taalliim-i bendergeri-i negam-i tarab niimud etmekle residekar-i ziiru'-i ma'lumat.i setta ve dekayik-i fenni kema hiivellayik dana olmustur. Filhakika lehce-i biilend ve hfibu sive hahan-i elhamn mergubu ve avaz-i hanceregir ii mumtazi sine-i sema'm dag-i tarab endazi olub vadi-i hanendegide miisellem-i alem ve ilm i i amelde iistad-i dekayik siyem i d i . " X V I I I nci asnn cok maruf musikisinaslarmdan b i r i de Kiiciik Miiezzin lakabiyle sohret kazanan istanbullu Mehmed'dir. Sultan Mustafa II. devrinde biiyiik bir sohret temin etti. "Enderiin-i h i i mayun" da miiezzin idi. Padisah huzurunda yapilan kiime fasillarinda da bulunuyor ve hiikiimdann i l t i f a t m a mazhar oluyordu. Bu yiizdendir k i 1107 ( M . 1695) de Anadolu muhasebecisi oldu. 1129 (M. 1716) da Edirne'de vefat etti. Arpaeminizade Sami su san'atli oliim tarihini kaleme almistir:
Meclis ara-yi safa biilbiil-i giilzar-i tarab Rind-i alude sebiikruh hos ayende kelam Ahsen-iis-savt-i cihan ya'ni Muezzin Celebi Kirn verirdi negami samiaya zevk-i tamam Nagmesi vahattilervah-! kulub-i ussak Elide kalmazdi r.evasiyle niihufte alam Eiizviik ii kiicegi dilbeste-i avaz: idiib
XVIII Ki.ce
NCI
A3IR
sayan idi olmakliga sagirdi a n ; n Gulim iistad idi k i m ffiakam ecram benim
Hemgii def ana seza h a l k a begus, olsa Musikide hele bir perdede Z i i h r e ' y e kadh- idi etmege ta'lim-i C a r g a h iizre siirud ideli bu heft Devi- usuiiyle seragaz
Merdiim-i yek tene dernader idi m a n e n d i ideli mutrib-i c a r h
Geimedi hos nefes boyle muganni-i Gah
B u d i i r i i r adet-i s a k i - i galat bahs-i sipihr zehra.be verir geh sekerin serbet-i cam midrab-i h i t a m gerdun nizam N a k s - i kanun-i felek boyledir eyier iabiid O m r i i n agazini z i r efgen-i Plr-i S a z k a r m d a komaz c e n g t - i muhalif nagamat-i
kimsenin aheng-i
S i n e ciin kase-i tanbur olur elbette tehl Olub iskeste bu t a r - i nefes-i siist k i y a m S a r s a r - i merk esasmdan eder berkende Penbe-i cisme bulursa ne kadar i.-.tihkam H a s i h eyledi ber nehc-i beyan-i pisin Dehrden bu dahi bercide bisat-i aram I r c i i emri edince dedi can has iizre E t t i sevk ile cemen suffa-i firdevse h i r a m S a k i - i kevser idiib riihunu siyrab-i n e s a t Ola Ya r a v z a t - i behist icre kadeh niis-i meiim I l a h i be-hak-i r a v z a - i S u l t a n - i r u s i i l (1)
Rahmetinle ola isretkedesi dar-i selam S a s t d i r terk idicek savt-i segahi t a r i h
1129 AtrabiilasarMa deniliyor k i :
"Sada-yi letafet niima ve halavet bahsasi p i i r te'slr ve lehce-I dilpesend-i m a a r i f guyasi b i nazir olub gerci dekayik-i i l m i y y e - i fenn.i siirudda sade i d i . L a k i n amelin icrada hasb-el-irade ciimleden ziyade halet vide oldugu mesmu' ve meshurdur". Esad Efendi, onun on bes kadar eseri bulundugunu soyliyor, f a kat elimize gecen mecmualarda kayidh olan p a r c a l a r i bile bu m i k dardan fazladir. Ezgisi unutulmayan parcasi ise, "Sehnaz Puselik" Aksak semaidir.
(1) T a r i h misrai k a n n c a 1129 olur. (1132) tutmaktadir.
;
'Segah"
i, yani " 3 "
adedin; c i -
F:
10
146
TURK MUSlKI
ANTOLOJISi
Bilhassa ladini mahiyetteki eserleriyle sohret kazanan Kiiciik Miiezzin'm bazi ilahiler de besteledigini mecmualardan ogreniyoruz. X V I I I nci asrm ilk yansmda ilahileriyle sohret kazanan Bestekarlardan b i r i de muezzin basi Karaoglan Mustafa'dir. "Bursa t a r i h i " ride " E s k i nam kasaba-i kebire nahiyesinde Kamca karyesinde zuhiir" ederek sonradan Bursa'ya geldigi kayidhdir. Karakiz lakabiyla ariilan "Camii kebir" muvakkit ve muezzininden istifade etti. 1080 (M. 1669) de onun yerine gecti. 1098 (M. 1686) de m i i ezzin basi oldu. Giizel b i r sese rnalik olan Karaoglan, meshur Osman efe7id?den de Mevlid mesk etmisti. Biiyiik mutasavvif Misri Niyazi'ye de intisab etti. Seyhinin tekkesinde zakirbasihk ediyordu. Misri'nm Limni'ye nefyi iizerine uzun miiddet ona vekalet etti. Vefati 1129 ( M . 1716) dadir. Vasiyeti iizerine Pmarbasmda Mevlidci Osman efendi'nin civarma defnedildi. Bursah BaM su oiiim tarihini kaleme almistir:
Dedi tarihini Baki dai

1129 X V I I I nci asrin ilk yarisinda dini musiki sahasinda biiyiik bir muvaffakiyet gosteren ve bilhassa Mevlid ve Muhammediye okumak. la istihar eden sahsiyetlerden biri de Istanbullu Hafiz $iihudi MehmecFdir. Emir Buhari camiinin hatibi, Hoca Hayreddin mescidinin . de imami idi. Cene lakabiyle de sohret kazanan bu zat hem hattat, hem musikisinas, hem kemankes, hem de sairdir. Yaziyi Nefeszade Ismail'den mesk etmisti. Safayi diyor k i : "Hamele-i Kur'an-i azim-iis-sandan olub hiisn-i savt ile mevsuf olan hutaba ziimresindendir. Emir Buhari cami'-i serifi hatibi olub fenn-i musikide dahi miiceddeden beste ve ihtiraa kadir olmagla asrm Mevlid ve na't hanlarmin miimtazi ve serfirazi olub mesayih-i 'zkm hazeratiyle me'liifdur". Salim sunlari soyliyor: "Fenn-i musikide zamamnda mahir Mevlidhan naziik nefes bir zat-i f a h i r i d i . Erbab-i maarifden hos niivis ve kemankes oldugundan maada sofiyane es'an ve seyhane g i i f t a r i var i d i . " Seyhi de "Vakayiiilfuzala" da.. ' "Fenn-i musikiden haberdar Mevlid-i serif ve Muhammediyehanlikla sohre-i diyar" oldugunu soyliyor.
XVIII
N C I A.SIR
147
Milstakimzade ise "Seyhane es'ari ve beste-i i l a h i y y a t i v a r d i r " diyor. A s i l adi Mustafa olan Seyh Riza da bu devrin taninmis M e v l i d cilerindendi. Besiktas'da dogdu. Naksbendi seyhlerinden Arabzads Ihni Mehmed efendi'ye intisab etti. Besiktas'da Sinan Pasa tekkesi seyhligine t a y i n edildi. Inzivayi seven b i r adamdi. Edebiyatla da istigali v a r d i r . Safayi diyor k i : "Alelhusus Meviid hanan-i asrm giizidesi ve na'thanamn ziib. desi ve fenn-i musikide dahi i h t i r a a kadir i d i " . Salim diyor k i : " U l u m . i zahire ve batinasi m a ' m i i r oldugundan maada si'r i i insada ve i l m - i musikide hazz-i m e v f i i r u v a r i d i . " X V I I I nci a s r m i l k yarismda istihar eden Mevlidcilerden b i r i de Istanbullu Huseyin Dede'dir. Zegrek camiinde muezzin i d i . Mevl i d ' i Amd Seyh HaUl'den. gegmis, kendisi de b i r coklarma mesk etm i s t i r . Diramwn zakiri Ahmed Vefki ile Cdldkzdde Seyh Mustafa bunlar arasmdadir. Miistakimzade, " H i i s n - i hatt-i t a ' l i k i Siydhi rmerhumdan tesvid-i sa'yini icazetle tebyiz edenlerdendir" diyor (Tuhfe-i hattatin, matbti niisha S. 659). 1131 ( M . 1718) de vefat ettigini de ayni menbadan ogreniyoruz. X V I I nci asrm degerli Mevlidcilerinden b i r i de Sidtan imami Haci Mustafa?dir. Bursa'da dogdu . Musiki sabasmda epeyce cahsti. Meshur Mevlidci 0smart efendPden Meviid mesk etti. Seyhulislam Abdiildziz efendi'nin himayesine mazhar oldu. Meshur m u t a s a w i f Seldmi AH efendi'ye intisab etti. Celebi Sultan Mehmed camiinde imam ve hatib iken 1133 ( M . 1720) de vefat e t t i . Selami A l i efendi tekkesi hatiresine gomiildii. Belig diyor k i (Giildeste S. 529):
" K i r a a t - i Mevlid-i serifde yegane ve edasi avaz.i dilkes sadalrama mahsiis nagmat-i riihefza icrasmda f e r i d - i zamane i d i . Bazi mahallerde meharet-i tab'-i nagme sazi muktezasma iistadan.i selefe mugayeret ediib suabat-i nasinide peyda. idiib izhar-i yed-i tuia. etmistir." X V I I I nci asrm degerli zakirbaslarindan b i r i de E d i r n e l i Saban Dede'dir. Gulseni t a r i k a t i n e mensub i d i . 1134 ( M . 1721) de vefat e t t i . Naztra su oliim t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
148
TURK MUStKlSi ANTOLOJISI Pisuva-yi za.kiran-1 hankah-i Giilseni Terk-i dfinya He vasil oldu izz-i sercnede P a y g i h - i a s i k - i Mevla'ya kildi ruymal Cekdi basi hirka-i hak-i siyah-i merkade Gus idub ifevtin N a z ! r i - y i duagiiyi dedi
1134 X V I I I inci a s n n cok meshur mutasavviflarindan Celveti Ismail Hakki'mn de bazi ilahiler besteledigini goriiyoruz. Aydos'ta dog_ mus olan bu degerli sahsiyet; dini, ilmi, tasavvufi yiizlerce eser viicude getirmis, Ttirkce, Arabca, Acemce siirler de kaleme almist i r . 'Onun miiretteb b i r divam da vardir. Hayatinm uzun b i r k i s m i ni Bursa'da geeirmis ve orada seyhi bulundugu dergahta 1137 ( M . 1724) de vefat etmistir. Bursah Ismail Hakki deye tamnmasi b u n dandir. . X V I I I nci a s n n m a r u f neyzenlerinden b i r i de Ahmed Dede'dirMevlevi tarikatine mensub idi. Vefati 1139 ( M . 1726) dadir. V a k ' aniivis Sakir Bey su oliim tarihini soylemistir:
Fevtine ha.tif-i gaybi dedi Siltir tarih
1139 X V I I I nci a s n n degerli musikisinaslanndan b i r i de Mevlevi Neyzen Dervis Musd'dir. Bugiin elimizde. mevcud "Ussak" makanundaki " T e v s i h " i , onun klasik bestekarlarimizdan b i r i oldugunu gosterecek mahiyette olgun bir eserdir. Fakat Dervis Musa'nin, bu asirda yetisen b i r cok san'atkarlar gibi T i i r k musikisinin hemen her sahasma temayul gosterdigi de k u w e t l e tahmin" olunabilir. Bu degerli neyzenin m u t a s a w i f l a n ve asiklan takhd ederek hece ve aruz vezinleriyle bazi siirler kaleme a l d i g m i da goriiyoruz.. Netekim bestesi unutulmamis olan tevsihin giiftesi de kendisinindir. Prof. Fuad Kopriilii de onun 1127 ( M . 1715) Tiirkiye-Venedik harbi munasebetiyle yazdigi bir manzumesini ne^retmistir (Tiirk Sazsairteri antolojisi I I , 328, 351). Devris Musa'nm 1140 ( M . 1727) de oldugunu ise MilstaJcimzade mecmuasmdan ogreniyoruz. X V I I I nci a s n n meshur ve degerli musikisinaslanndan biri de Hidus Hasan'd\r. Fmdikh'da dogdu. Musikiyi once babasindan 6 g -
XVIII NCI
ASIS
149
r e n d i . Gene yasmda " E n d e r u n - i humayun" a g i r d i . Ahmed III. devrinde "Bas hanende" oldu. Gene o devirde " K i l a r - i hassa" dan ciiz'i b i r maasla 1127 ( M . 1715) de tekaiide sevk edild'i. V e f a t i 1141 ( M . 1728) dedir. Ramiz tezkiresinde su oliim t a r i h i k a y i d l i d i r .
1141 Edirnekapisi haricine defnedildigini " V e f e y a t " mdan ogreniyoruz. Ayvwnsarayh Hiiseyn'm
Hasan Aga Enfi ve Burnaz l a k a b l a n y l a istihar etmisti. Buna sebeb, bilhassa gaga b u r u n l u olusudur. Atrabuldsar'da. su ciimlelere tesaduf olunuyor: " F i l h a k i k a sada-yi halavet yepma.yi letafet niimasi sir aheng ve lehce-i biilend ve zibasi suh u seng olub mesam.i itkamna i s a r - i niikhet-i miisg-i siirud ve enf-i i r f a n m a gubar-i tarab siar-i esrar-i edvar suud idiib atsa r i z - i asar oldukca t a r a f t a r a f fensinasan m u kabele-i barekallah ile zeban giizaran o l u r l a r d i . " Esad efendf-am bu eserini telhis ederek ve ifadesini zamanma gore sadelestirerek "Mekteb" mecmuasmda nesr eden Veled Celebi bu hususta sunlan soylemektedir: " T o k sesli, sevimli cehreli b i r zat olub enfiyye gekmege fevkalade miibtela oldugu, Esad efendi t a r a f m d a n enfiyeye miiteallik sarf edilen mezamir..i mebzuleden rniisteban oluyor". Fakat " B u r n a z " lakabmin da mevcudiyeti, bu tahminin yerinde olmadigihi gostermektedir. Hasan Aga, devrinin cok eser viicude getiren san'atkarlarmdan b i r i d i r . Daha ziyade hece vezinleriyle yazilmis manzumelere ve bilhassa Nedvm ve Mahtumi'nm siirlerine besteler yapan bu k i y m e t l i sahsiyet, halk zevkine uygun ve sade b i r t a k i m besteler ibda ettigj g i b i , tamamiyle klasik ve agir parcalar da viicude g e t i r m i s t i r . Esad efendi onun 200, kadar eser besteledigini soyliyor. T a n b u r caldigi da rivayet edilen Hasan Aga, hie siibhe yok k i d e v r i n i n en meshur m u sikisinaslarmdandir. Mecmualarda eserlerine daima tesaduf edilmesi de sohretini gostermektedir. Hasan Aga, yalmz ladini sahada eserler viicude getirmekle k a l . mamis, epeyce ilahi de viicude getirmistir. SeyfuUah, Sezai... gibi m u l a s a v i f l e r i n siirlerini ve bilhassa Yunus Emre'ye isnad olunan i l a h i -
150
TURK MUSIKi ANTOLOJISi
leri bestelemistir. Bu degerli san'atkarm bu nevi eserlerinde t a b i i bir giizellik ve bir sadelik mevcuddur. Onun "Cargah" makammda besteledigi " D u r a k " ise hem g i i zel, hem de o nisbette san'atkaranedir. Hasan Aga, Hulus ve Hasan mahlaslariyle bazi siirler de k a leme almistir. Aruz ve hece vezinlerinin her ikisini kullanan bu degerli musikisinas, kudretli bir sair olarak gosterilemez. Fakat bu siirler, bazan divan sairlerini, bazan da mutasawrflan ve asiklari taklid eden Hasan Aga'nm, Tiirk edebiyatmm her sahasiyle mesgul; olan ve tasavvuftan anlayan bir sahsiyet oldugunu gostermektedir.. Ramiz, tezkiresinde diyor k i : "Fenn-i musiki ile neva.yi nale-i istihan piir tanin-i evc-i berin olduklari gibi es'ar-i abdare dahi piir iktidar b i r sair.i giizin idi.. Na't-i serifde bu ebyat zade-i tab'-i piir n i k a t i d i r :
E y giiruh-i enbiya vii asfiyanm akdemi Hazret-i H a k ' k m habibi murselinin a'lemi Her ne denlii miicrim ise kendi abdindir H u l u i K i l sefaat ana ey esrar-i Hak'km mahremi
Ayvansarayh Huseyn de sunlari soyliyor: . "Es'ar, musiki ve sair maarifde eli var idi. Hulus mahlasiylena't-i serifleri vardir. Ve nice ilahiyyat beste eylemistir. Asar-i s i ' riyyesinden bu a n m d i r :
Allah askma A l l a h ' i seven Hem habibini can ile seven Uveys'i seven b u n l a n seven Ulu sultandir Veyselkareni Hirka-i pakin Habib-i Rahman Geydiriip ana eyledi ihsan Ummetine dua etmekle her an U l u sultandir Veyselkareni . Hak'km sevgili veli knludur Huda perverlik a m n yoludur Makbiil-i Rabb-i lemyezeli'dir U l u sultandir Veyselkareni
. . .
Hazret-i H a k ' k m kurbinde kaim Hem Resuluniin fi'linde daim Siva savmmi can ile saim Ulu sultandir Veyvelkareni
X V I I I NCI ASIR Hak tecelli-i Kullugun her Halka bigane U l u sultandir zzi etmis ana dem ederdi tenha Hak'ka asina Veyselkareni
151
B u H u l u s ister T a n n ' d a n rahmet Hem Habib'inden lutf u sefaat Hem senden reca seyhinden himmet U l u sultandir Veyselkareni
Bizzat Hasan Aga tarafmdan bestelendigi muhakkak olan bu manzume, baska b i r ilahi mecmuasmda da kayidhdir {Aim. Mc. No: 691). ' X V I I I inci asrm cok degerli musikisinaslarmdan b i r i de N&yi Osman Dede'dir. Istanbul'da dogdu. Salim, Vefa ciyarmda diinyaya geldigini soyliyor. Babasi Ibrahim nammda degerli b i r adamdi. Miistakimzade diyor k i (Tuhfe S. 297): "Pederi Siileymaniye Darussifasinm reis.ul-huddami b i r p i r - i sahib nefes ve hezar bimar-i bihusa deva. res olmus hacciilharemeyn bir zat-i serif i d i . " Nayi Osman Dede, gene yasmda muhtelif i l i m ve san'at subeleriyle mesgul oldu. Meshur hattat Nefeszade Ismail efendi (Vefati 1090-1679) den stilus ve nesih yazilarmi mesk etti. Bilahare Galata Mevlevihanesi seyhi Gavsi Dede'ye intisab eyledi. Bu zat; hem degerli b i r sair, hem degerli b i r hattatti. Tasavvufta da derin bilgisi vardi. 1083 ( M . 1672) de Galata Mevlevihanesi seyhligine tayin edilmisti. iste Osman Dede, bilhassa bu zatten azami istifadeler temin etti. B i r miiddet sonra bu maruf sahsiyete damad oldugunu da tarihi menbalardan bgreniyoruz. Mevlevi tarikatine giren Osman Dede, b i r taraftan Tasawuf, edebiyat ve yazi ile ugrasirken, bir taraftan da musiki ile istigal ediyordu. Ney iiflemek hususunda da epeyce miimarese peyda etti. Sakib Dede "Sefine" de soyle b i r menkibe kaydediyor ( I I , 229) : "... Evail-i mesk u taalliimunde heniiz dii pesrev ve yek semaiye kadir iken Hazret-i Seyyid Halil-iir-Riihavi cenab-i velayet meabi Galata asitanesine tesrif buyurub Seyh Ahmed Gavsi hazretleriyle sohbet-i has esnasmda neyzen tefakkud olunub bi-hikmetillah.i t a ala neyzenan-i hankahdan ferd-i vahid hazir bulunmayub Dervis/ Osman'a bihaseb-il-iktiza. neyniivazi teklif olundukda mubtedi-i merkum dahi hezar acz ii serm ile sermaye-i ma'lumun meydana
152
TURK
MUStKi
ANTOLOJISi
koyub bezl-i rnakdux ile elden geleni icra idiib ve dilden geldigi mertebe i'tizar niima. ve destbus-i azizeyn.i miikerremeyn ile niyazmend-i hayr-i nefes ii dua oldukda Seyyid Halil efendi hazretleri dervis-i ma ser neyzenan-i zaman hahed slid dem-i keramet tev'em. leriyle nevazis ferma olmalari mukteza-vi himmet-i gavsaneleri" o!mustur. Osman Dede, on sekiz sene fasilasiz bir surette Gal ata mevlevihanesinin neyzen basihgmda bulundu. Gavsi Dede "Mesnevi" oku. turken K a r i l i k vazifesini i f a etmisti. Seyhi ve k a y m babasi Gavsi Dede'nin 1109 (M. 1697) da vefati iizerine dergahm seyhligine tayin olundu. Ve Mesnevi okutmaga basladi. Osman Dede'nin hayatmda yazilan Safayi tezkiresinde deniliyor k i : "Cevber-i zati miisteidd-i iksir-i irsad olmagla gavs-iiLvasilin Gavsi Ahmed Dede'nin nazar-i feyz eseriyle tahsil-i ma'rifet ve tek. mil-i adab-i tarikat idiib mazhar-i kemal olmagla Gavsi efendi'ye damad olub ba'dehu yerine ol zaviye-i feyz resanda mesned.i mesihat olub hala ders-i Mesnevi ve nakl-i Ma'nevi ile siibha kerdan-i eyyam i i leyaldir. H a k k a k i b i r seyh-i bi riya ve b i r a r i f - i sirin edadir." Osman Dede. hayatmm sonuna, yani 1142 ( M . 1729) yihna k a dar bu vazifede bulundu. Yerine oglu Sirri Abdvlbaki Dede gecti. 0 da y i r m i i k i y i l seyhlik ettikten sonra, k i r k i k i yasmda iken 1164 ( M . 1750) de vefat e t t i . Baba, ogul Galata Mevlevihanesinde sema'hane kapismm sol cihetindeki tiirbeye defnedilmislerdir. Seyyid Vehbi su san'ath t a r i h i viicude getirmistir:
Seyh-i Galata Nayi tuketdi demini Itdi muteselli -veledi ussaki V e h t J didi tavihini amn miilhem '
1142 Nazird da su Slum t a r i h i kaleme almistir:

Hazi-et-i Gavsi efendi; menzilin tutmus iken Azm-i adn idiib didi ahbaba unutman beni Cevheri tarihidir amn N a z i r i sad dirig-
"
1142
X V I I I NCI
ASIE
133
Kutb-i Nayi iinvaniyle de istihar eden Osman Dede. devrinin en kudretli neyzeni i d i . " N a y i " mahlasmi almasi da bu calgiya karsi besledigi muhabbetin canh b i r delilidir. Onun mutasawifane bir takim siirler kaleme aldigim ve bu yolda da oldukca muvaffak oldugunu goriiyoruz. Yazi vadisindeki hiinerini ise Safayl su yolda etmektedir: pek cok t a k d i r
" I l m - i edvarda telife kudreti ve fenn-i musikide tasnife liyakati olub alelhusus enva'.i hututun dakikadani olmagla h a t t - i t a ' likde hame-i Ahenin nay-i nevasazi Imad-i beyt-iil-israk-i cihandir." Fakat biitiin bu muvaffakiyetlerine ragmen onun bilhassa 'musik i vadisinde devamli b i r sohret temin ettigini goriiyoruz. Salim de bu degerli sahsiyet hakkmda sunlari soyliyor (Tezkire: S. 635) : "Hakka k i ol giiruh-i p i i r futuhda seyh dimege layik hem seyh, hem dervis, hem sadik, haluk ve piir maarif melek sifat b i r zat-i agah ve arif olub alem-i diinyada zir-i siim-i pay-i reftannda b i r m u r degil mar dahi dilgir ve yed i i lisanindan efrad-i aferideden bir ferd rencide zamir olmayub meclis-i serifleriyle her miiserref olan sohbetine f i r i f t e ve rubude d i l ve zat-i alileri ile hem-iilfet olana hezar vech ile teselli-i hal ii hatir olmak emr-i mukadderdir. Sair irfanindan ve ziimre-i mesayih-i t a r i k a t - i merkume layik ve miihim m a a r i f - i f i ravanindan maada hassatan ilm-i musikide i r f a n - i valasi ve hemzeban-i esrar-i bipayan olan neyde dahi yed-i tiilasi olup b i r kerre gus zedi olan k a r - i sa'biihnenal ve naks-i san'alxi malamal ve nagme-i hayali mersum-i safihe-i bal eyleyiip m i i r u r - i zaman ile nisyan eylemek adim-iil-ihtimal i d i . Ciimle-i maarifinden maada fenn-i musikide muhayyer-i ukul b i r ma'rifet-i valaya destres-i vusul olmusdu kim bir kar ya b i r nakis b i r kerre istima' ile kendi iciin b i r zimmete cikarmak miimkin i d i . " Esrar Dede, tezkiresinde su kayidlar v a r d i r : "Hakka k i seyh-i miitercem alim ve arif ve zahid olduklanndan maada fenn-i musikide iistaz-i esatize-i zamanlan olub masnu'at-i hibale-i hevaiyyeleri el'an hayretfigen-i havatir-i mehere-i fenn-i mezbur olub her t a r a f l a n ma'mfir ve fenn-i si'r u insada dahi piir zur olub mu'cizat-i nebeviyyeden Mi'raciyye'leri tasannuat-i n'riyyeden hall ala sebil-il-ilham serzede-i tab'-i calakleri oldugu gibi bestesinde dahi mulhem olduklari saibe-i istibahdir."
154
Miistakimzade "Tuhfei h a t t a t i n " de diyor k i (S. 298): "Merhum Osman Dede'nin si'r i i insa tarafi dahi sair fezail ve m a a r i f i gibi miisellem olmagla nice asar-i bisyara muvaffak olmus i d i . Ezciimle Mi'raciyeleri giifte ve beste kendi eserleri her sal sabah-i Mi'rac'de kn-aat olunmakla mtistemi'in-i ziivvar ferahnak ve envar-i salevat-i kesire ile t a n k diller tabnak olurlar." Fatin diyor k i (Matbu tezkire S. 396): "Neyzenlik fenninde mehareti olmak miilabesesiyle Nayi mahlasi kendiiye mucib.i sohret olmustur." Osman Dede'nin bugiin elimizde ucii tamam, b i r i noksan olmak iizere dort ayini ile bir Miraciye bestesi mevcuddur. Miraciyenin de b i r bahri unutulmustur. sadece giifte halinde mevcuddur. Bu muazzam eserler, T i i r k musikisinin en musanna mahsulleri arasinda gosterilebilecek kiymettedir. Osman Dede adeta Fahri oymasi viicude getirir gibi ezgileri iizerinde uzun miiddet islemis ve san'atin biitiin inceliklerini gostermege muvaffak olmustur. Miraciye, kenarlannda makamlari da gosterilmek suretiyle 1310 ( M . 1892) de tab'ettirilmistir. Eseri bastiran " T a r i k a t - i aliyye-i Sa'diye hulefasmdan Esseyh Ali Galib'dir. Kitabm ismi MJl<Ju: ^ I r l j - dir. Osman Dede'nin RavzatuVi'cdz adh manzum diger b i r eserinin mevcudiyetini de Safayi tezkiresindeki su kayidlardan anlamaktayiz: . . . "Ciimle.i asarindan peygamberan-i alisan J ^ ^ - j <I!WJL hazeratmm mu'cizat-i bahirat-iiLberekatlanni cem'ii tedvin ve nazm edii-b riste-i tahrire keside kildigi Ravzatiil'i'caz nam kitab-? mustetab rakamzede.i k i l k - i i h t i r a i subh-i sadik gibi riisen ve h i i veydadir." Bu degerli sahsiyetin bugiin elimizde Rabt-i ta'birdt-i musiki adh b i r eseri de mevcuddur. "Failatiin Failatun f a i l i i n " vezninde yazilan ve 276 beyitten ibaret bulunan bu manzum eser, Farsca k a leme almmistir. Mukaddimesinde Sultan Ahmed III. le Damad Ibrahim Pasa medh edilmektedir. Miiellif bu mesnevisini ne maksadla viicude getirdigini ise su beyitlerle anlatmistir:
XVIII N C I ASIR
155
Ijii's Jfcj IJJ'J
L>J>
a/*
u ^ C t f Jut
iiL.*jL' ^ji i > j : J j>-
<.j
^'V C j C j O I kV>i
ULJV- (-J* ^
jfcjW j b j U J j j . 5 ^
ijljki
C J I J V J J
1=JJ
Bu eserin yazma b i r niishasi degerli musikisinas Ba?/ Sadeddrrt Arel'in hususi kiitiibhanesindedir. Veled Celebi'ye aid b i r yazmadan bizzat kendisi istinsah etmistir. Nayi Osman Dede'nin b i r nota icad ettigini ise, muhtelif men. balann rivayetlerinden anlamaktayiz. Salim diyor k i (Matbu tezkireS.635): "Keiimat ve huriif kitabet eder gibi nagme ve savti kitabet ederdi. Zirubem i i tiz i i pes sive-i harekati idare-i mahsiis iizre y a zub bir vech ile zabt ederdi k i m rakam kesidesi olan kagidi oniiiie koyub ol k a r i ol besteyi binagmatiha min gayr.i ziyadetin ve la noksanin okurdu. Bu emr-i hod bu fenne kemal-i l t t i l a i olan erbab-r
156
TURK
MUSIKI ANTOLOJISt
irfana ayandir k i be-gayet asir ve bu vech ile erbab-i kemalden b i r k a m i l bulunmak gaye-tiil-gaye n a d i r d i r . " Sa-kib Dede ise Sefine'de ( I I , 230), "Muellefat-i savtiyeyi \c-.leme getiiriib ukud-i eskal.i i h t i r a i y y e l e r i ile zabt-i heva-yi p u r usule ve akd-i asvat-i manzumeye i k t i d a r y a b " oldugunu kaydediyor. Ne yazik k i bu eser, elde mevcud degildir. Bu i t i b a r ile icad ettigi notanin mahiyeti de malum olamamistir. . Klasik musikiye hakkiyle v a k i f olan N a y i Osman Dede'nin b i r takim ladini besteler, pesrevler ve sazsemaileri viicude g e t i r d i g i n i de gormekteyiz. X V I I I inci asrm degerli bestekarlarmdan b i r i de Ibrahim Anadir. Meshur mutasavvif Uskiidarh Nasuhi'mn miiridlerinden olan ve hayatim ekseriya seyhinin yanmda geciren bu zat, bilhasa Nasuhi giiftelerine viicude g e t i r d i g i dini besteleriyle tanmmistir. U s k i i d a r da Dogancilar'da Nasuhi tekkesinin tiirbe haricindeki hatiresinde medfun olan bu musikisinasm 1145 ( M . 1732) de oldugunu mezar tas-mdaki su kitabeden anlamaktayiz:
F e z a - y i askda M e v l a ' y a can edub tesltm U m i d - i lutf ile bn cada oldu abd-i n m k i m Nisab-i raaye-i irsada oldu h a k - i kadem K i rahri vuslate isal ede o zat-i kerim Dua ediib dedi fevtine nevcivan tarih
r
*\j. \ l i i U->.j 4A J J . .
p
1145
X V I I I nci asir zakirlerinden Molla. Mustafa-nin da bazi besteler viicude getirdigini goriiyoruz. Kadirihanede zakirbasilik eden b u z a t m 1145 ( M . 1732) de vefat ettigihi Hamdi'mn su oliim t a r i h i n den anlamaktayiz:
K a d i r i l e r zakirinin f a h r i Molla Mustafa Cam-i mevti nus idiib gitti fenadan bakiye E y l e y i i b H a m d i dua ahbaba tarihin dedi
1145
Mevlevi tarikatine mensub m a r u f neyzenlerden b i r i de Hiisni Dede'dir. 1147 ( M . 1734) de vefat ettigini FennVmn su oliim t a r i _ binden anlamaktayiz:
X V I I I NCI ASIR iTnine a c a z edelira ey Fenni Fevti tar
157
1148 Bursali Nizamedddn de bu devrin tamnmis Mevlidcilerindendir. 1086 ( M . 1675) da dogdu. Meshur Mevlidci Sultan imami Haci Mustafa'mn ogludur. Gene yasinda musikiye heves etti. Mevlid'i babasmdan mesk etmistir. Celebi sultan Mehmed camiinde ikinci imam ve hatib idi. 1150 ( M . 1737) de vefat etti. Selami A l i efendi tekke. sinde babasi yamna defnedildi. $u kit'a, dogum ve olumiinii gostermektedir: ,'.
Nizimeddin efendi ziibde-i erbab-i Mevlidhan
1150 Mehmed Rasid "Ziibdetiilvakayi" de onun "fenninde mahir ve naziri nadir" oldugunu, kemankeslikte de kudreti bulundugunu soyliyor. Mahdud bazi. ilahiler besteleyen mutasavviflerden b i r i de Esrefzade Izzeddin'dir. Bursa'da Incirli tekkesi seyhi i d i . M i s a f i r olarak istanbul'a gelmisti. 1152 ( M . 1739) de vefat etti, Tophane'de Kadrihane'ye defnedildi. Rahmi su tarihi soylemistir:
Geldi iigler Rahrniya Tarih-i fevtin dediler
1152 Izzi mahlasiyle mutasavvifane siirler yazan ve ilmi bir takim eserler kaleme alan izzeddin Ahmed, musiki ile de istigal etmis degerli b i r sahsiyettir. ' Bursa'mn bu devirde yetistirdigi musikisinaslardan b i r i de Z a k i r Hatem MehmetEd'vc. Selami Ali efendi halifelerinden $eyh Ibrahim (Vefati 1110 - 1698) in ogludur. Gene yasinda musikiye heves etti. Sultan imami Haci Mustafa'dan " M e v l i d " mesk etti. Pek cok savt ve ilahi ogrendi. Muhtelif tekkelerde zakirlik ediyordu.
158
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
1153 ( M . 1740) de vefat etti. Selami A l i efendi dergahmda ^ i k t i g i agacm dibine gomiildii. Mehmed Rasid " Z i i b d e t i i l v a k a y i " de sunlari soyliyor:
kendi
" A n d e l i b - i nagme seray.i zati hiisn-i savt ile miizeyyen ve m i i vessah ve terenniimat-i d i l asan ile m u r a s s a ' v e miinakkah i d i . Ezan sebeb zevaya-yi mesayih-i kibarda esna-yi meclis-i zikirde safa bahs.i kuhib-i asikan bahusus Esrefzdde Seyh izzeddin efendi'nin hankah-i irsadlarinda ilahihan i d i . Aziz-i mumaileyh hazretlerinin bazi i l a h i y y a t m a hub besteler icad ve peyda ve giilistan-i askda hezar var nagmehay-i gunagun icra etmisler i d i . " Bicrsah Kubakzade Mustafa de bu devrin "iistadhk mevkiine erismis" zakirlerindendir. Esrefoglu tekkesinin zakirbasisi i d i . 1158 ( M . 1745) de vefat etti. Bursah Hastazade Abdullah'i da burada zikretmek icab eder. Mehmed Rasid, bu zatin "Mehere-i f e n n - i musikiden ma'dud ve i l m - i mezkiirda n a z i r i nabud" oldugunu soyliyor ( Z i i b d e t i i l v a k a y i ) . Gazzi tekkesinde zakirbasi i d i . 1159 ( M . 1746) da vefat e t t i . P i narbasmda medfundur. X V I I I inci a s r m m a r u f musikisinaslarmdan b i r i de Seyh Ahmed Vefki'div. " D i r a m a n zakiri A h m e d " basligiyla mecmualarda' epeyce d i n i bestesine tesadiif edilen bu degerli sahsiyet, Uskiidar'da dogdu. Babasmm adi Ramazan'dir. D i r a m a n tekkesi seyhi meshur Isa M a h v i (Vefati 1127-1715), onun k i z kardesiyle evlenmisti. B u miinasebetle bu degerli mutasavviftan biiyiik istifadeler t e m i n e t t i . Onun t a r i k a t i n e de girerek " H a l v e t i " oldu. Daha sonra biiyiik mu.sikisinas Dervis Ali Siriigani'ye intisab etti. Tasavvufta ve m u s i kide bu zattan azami faydalandi. Zegrek miiezzini H a t t a t ve musikisinas Hiiseyin efendi'den de " M e v l i d " bestesini mesk e t t i . A y n i zamanda yazi ogrendi. Corlulu A l i Pasa camiinin cuma vaizi ve D i r a m a n tekkesinin has miiezzini i d i . Abdiilmecid-i Sivasi tekkesi seyhinin cocuklugun da ona vekalet etmisti. B u miinasebetle o tekkenin b i r odasmda ot u r u y o r d u . 1161 ( M . 1748) de orada vefat etti. Sivasi efendi t i i r besi haricine defnedildi.
4>_eJLiil ^r-ja i <_Cj"
misrai, hemze hesaba katilmayarak vefatma t a r i h diisiirulmiistiir.
XVTII N C l ASIR
159
Matbu "Tuhfe-i hattatin" de vefatimn 1165 ( M . 1751) olarak gosterilmesi yanhstir. Vefki ve Dervis Ahmed mahlaslariyie bazi siirier de yazan, Seyh Ahmed, bu devrin dini musiki sahasinda en muktedir sahsiyetlerindendir. Bilhassa tevsihlerinde biiyiik bir iktidar gostermistir. Onun rast makamindaki tevsihi, muhakkak k i Dini Tiirk musikisinin olmez eserlerinden biridir. Ayvansarayh Huseyin "Musikide dahi kemali olup na't-i serif ve sair ilahiyyat beste eyledigi meshurdur" diyor (Vefeyat). Aym eserde bu degerli musikisinasm su i k i beyti de ornek olarak kaydediimistir:
GGlsende bizim nalisimiz biilbiile benzer Ruhsar: da ol gonca dehanin srule benzer Baglandi dil-i Vefki deyu eyleme ta"r.i V a r mi gorelim bir dahi ol kakfile benzar
Bu devrin degerli zakirlerinden biri de Kadiri Mahmud'dur. Tophane'deki Kadirihane'nin zakirbasisi idi. 1161 ( M . 1748) de vefat etti. Sabih, su oliim tarihini viicude getirmistir:
Hankah-i alemin bir zakir-i ho^nagmesin Eyledi bad-i ecel mecmua-i omriin tebah Halka-i zikr icre ussiki ederdi beste l*b Eylese agaze-i savt-i segah ii cargah Andelib-i giilsen-i tevhid idi guya o zat Nagmesinden cumle dervisan ederdi ah u v l h Feyze mazhardi su riitbe kim kudum-i se.vk ile Seyh ii sabin tab'im eylerdi o! pur intibah Dfisdii hal-i fevti tarihi mucev^her harf ile
1161 Bu devrin degerli neyzenlerinden biri de Mevlevi Dervis AhmecFdir. Galata Mevlevihanesinin neyzenbasisi idi. 1162 ( M . 1748) de vefat etti. Sabih, su oliim tarihini kaleme almistir:
Yflziin neyzenbasi Dervis Ahmed B u tekyegahdan sad hayf donda Ururdu dem makamat-i ezelder. K i seyhi Hazretî Gavsi efendi Bed ayin-i felek dembeste kildi Kudum-i merk ile ol derdmendi
160
TURK MUSiKISi Maksxa-i rahatulervah iken ah Niihuft oldu a e v a - y i dilpesendi Dedi r i m i s g e r - i nahid tarih
ANTOLOJISi
H62
Bu devrin degerli neyzenlerinden b i r i de Mevlevi Dervis Su. leyman'dir. 1167 ( M . 1753) de vefat etti. Sabih, su bliim t a r i h i n i kal&me a l m i s t i r :
A h D e r v i s Siileyman deraini eyler iken E t t i ahbabma yahii deyerek azm-i baka Eukarasmdan idi Hazret-i Mevlana'mn Sems idi sohbet-i irfanda o merd-i dana Deh diisiilse bu olub gocmesinin tarihi
1167 Kavankdtibizade Bursah Mutafa da bu devrin degerli z a k i r basi ve Mevlidcilerindendi. Vftadezade Seyh Mustafa efendi'ye damad olmustu. 1169 ( M . 1755) da vefat etti. Pmarbasmda medfundur. X V I I I nci asirda d i n i bazi besteler viicude getiren M u t a s a v v i f l a r dan b i r i de M u d u r n u l u Seyh Mehmed Tului'dir. Halvetiyyeden U s kiidarh meshur Nasuhi'ye intisab etmis ve Nasuhizade Seyh AK'den hilafet almisti. Uskiidar'da Nalcaci tekkesi seyhi Mehmed efendi'nin 1155 (M.1742) de vefati iizerine bu tekkenin seyhligine t a y i n e d i l di. B i r arahk kendi memleketi olan Mudurnu'ya g i t m i s t i . Orada hastalandi. 1170 (iM. 1756) de yetmis yasmda oldugu halde vefat etti (1). Yerine damadi seyh oldu. Mudurnu'da k a y m babasinm me. i3.r tasmi d i k t i r e n bu zattir. Mehmed T u l f l i ' n i n bugiin elimizde b i r duragi v a r d i r . Bestesi hala unutulmayan bu eser, onun iistad b i r musikisinas oldugunu gosterecek mahiyettedir. T u l u i ' n i n h a t t a t oldugunu da Miistakimzade'den ogreniyoruz ( 2 ) . * T u h f e " de onun icin " H i i s n - i h a t t i seyhi intikalinden sonra Sam Yahya efendi'den taalliimle reside-i derece-i icazet oldu" diyor.
(1) (2) U s k i i d a r h Hasib'in " V e f e y a t - i ekabir-i I s l a m i y e " sinde ve bazi t a Snyolcuzade de ondan takdirle bahsediyor.
n k s * silsilenamelerinde de a y m tarihte oldugu kayidhdir.
XVIII N C i ASIR
161
Edirne'de sohret kazanan degerli zakirbasilardan b i r i de .'imamzdde efendi'dir. Giilseni tarikatine mensub olan bu degerli zat i n 1170 ( M . 1756) de vefat ettigini Nazird'mn su Slum tarihinden . anlamaktayiz:
imamza.de efendi Giilseniler icre alemde S a f a - y i kalbe zikr-i H a k ile olmus idi nail Dediler asikan terk-i cihan ettikte t a r i h i n
1170 Bu asrm maruf zakirlerinden biri de Cuma Beyzdde Haci Mehmed'dir. Bursa'da Ahmed Gazzi dergahmm zakir basisi idi. 1170 ( M . 1756) de vefat etti. Mehmed Rasid "Ziibdetulvakayi" de diyor k i : "Pederlerinden ve bazi esatize-i musikisinasandan mesk-i savt ve zikir ve ilahi etmekle ol fende faik.ul-akran ve beyn-ez-zakirin miisariin bilbenan olmus i d i . Sahife-i h a t i r m d a binden ziyade savt ve zikir menkus ve ilahiyyat-i mesayih-i kibar ile derya-yi deriinu piir hurus i d i . " X V I I I nci asirda dini eserleriyle biiyiik b i r sohret temin eden maruf bestekarlanmizdan b i r i de zakir Caldkzade Seyh Mvstafadir. Yukarida bahsettigimiz Caldk Ahmed Dede'nin oglu olan bu zat, babasmm 1123 ( M . 1711) de oliimu iizerine Cagaloglundaki Halveti tekkesine seyh tayin edildi. Bayramiyeden Himmetzade .Abdiissarned efendi (Vefati 1156-1743) n i n halifesidir. Mevlid'i, Zegrek camii miiezzini meshur Hilseyin Dede'den mesk ettigini Mustakvmzade'den ogreniyoruz (Tuhfei ha-ttatin S. 659). Muhtelif menbalar, onun 1171 ( M . 1757) saferinde vefat etti. gini bildiriyorlar (Mesela bakiniz: Uskiidarh Hasib'in Vefeyafi, Silsile-i twruk-i aliyye, Mst. Mc.) . Medfeni de ayni dergahta babasmin yanmdadir. Cdldkzdde'yi, Ali SiruganVden sonra en cok ilahi vucude getiren bir sahsiyet olarak tanimaktayiz. Devrinin degerli b i r zakiri ve M e v l i d M m oldugunda siibhe bulunmayan bu san'atkar, bestekarhkta da biiyiik muvaffakiyetler gostermistir. Onun b i r takim eserleri, son zamanlara kadar en fazla okunan d i n i mahsuller arasmda gbsterilebilir. Bilhassa " B a y a t i " -makammda ve "Evsat" ikamda besteledigi "idelim cevlan..." bas' h k l i ciimhur ilahi, hemen her t a r i k a t mensubu arasinda sayi' olmus F: 11
162
TURK MUSIKlSi ANTOLOJISi
basit, fakat giizel bir parcadir. "Tende canim" deye baslayan "Hicaz'"' ve "Alemler nura gark oldu" deye baslayan "Rast" tevsihleri ise cidden muvaffakiyetli i k i san'at eseridir. " I r a k " makammda ve " E v s a t " ikamdaki,
F i k eyle goniil cesmesini ta. duruiunca
misraiyle baslayan ilahisi ise, dini musiki ile istigal edenler arasinda "Canta mah" addedilen agir ve o nisbette mahirane viicude getirilmis bir eser olarak gosterilebilir. "Acemasiran" makarmndaki " T a dil vereliden Siinbiile" ilahisi de " k i y a m i " tekkelerinde "Kelirne.i tevhid" zikrinin en kivrck ve en ccsturucu bir bestesi olarak uzun zamanlar okunmustur. "Ben sanirdim" deye baslayan "Rast" duragi da hakikaten san'ath bir mahsuldiir. Biz bugiin Qalakzade'nin 67 bestesini tesbit etmis bulunuyoruz. Fakat onun goremedigimiz daha bir takim eserleri mevcud oldugu da muhakkaktir. B u devrin degerli zakirbasilarmdan b i r i de Cavuszade Haci Mehmed Aga'dir. Bursa'da. dogdu. Gene yasinda musiki tahsil etti... Pek cok beste ogrendi. Seyh Murad'a intisab etmisti. Esrefzade Izzeddin ile birlikte Hacca gitti. Bu meshur KadirTnin tekkesinde zakirbasihk ediyordu. Arasira tstanbuPa gider, bilhassa degerli m u - sikisinas Cdldkzdde Mustafa ile bulusurdu. Bunlar, birbirlerinden ilahi mesk ederlerdi. Vefati 1173 (M. 1759) yihndadir. Pmarbasir kabristamna defnedildi. Mehmed Rasid onun musikideki meharet ve'.-iistadhgini sbyledikten sonra sunlari da Have ediyor (Ziibdetulvakayi): "Kendi dahi icad-i savt ve zikre kadir p i r - i nurani b i r reciil-r" kesir.iil- mefahir i d i . " B u devrin degerli neyzenlerinden b i r i de Mevlevi Dervis Musta-fa'dir. Kasimpasa Mevlevihanesi neyzenbasisi i d i . 1179 ( M . 1765p te vefat etti. Sdbih, su oliim tarihini viicude getirmistir :*
Cihandan gocdii neyzenbasi Dervis Mustafa eyvah Ilahi hemdem-i ussak ola firdevs-i a'lada. Dem-i ates nevasi kahnaymca nay-i cisminde K a r a r etti o dem evc-i makam-i bezm-i ukbada B u tarih-i giiher ayinidir intak-i Mevlana
1179
XVIII NCI
ASIR
163
Koyun Halife namiyle sohret kazanan Corekcizade Ahmed Miinir Bahaeddin de bazi besteleriyle tamnmis degerli b i r sahsiyettir. Istanbul'da dogdu. Babasi Corekci Mehmed, onun da babasi H a c i Hasan'dir. Tabani yassi Mehmed Pasa'nin akrabasmdandi. Mestcizade Ahmed, Hoca Rasim g i b i yazi iistadlarmdan istifade etti. Devr i n i n m a r u f bir hattati i d i . B i r t a k i m siirier de kaleme almistir. Vef a t i 1133 ( M . 1769) dedir. " I l a t t u h?.tlatan" da " E s ' a r ve musiki ve sair fiinunda erbab" oldugu k a y i d k d i r . Miistakimzad? de mecmuasinda onu musikisinaslar arasmda zikrediyor. B u devrin degerli zakirbasilarindan b i r i de Bursah Haci Sdlih. t i r . Mehmed Rasid, "Sahife-i h a t i r m d a binden ziyade savt ve z i k i r menkus ve ilahiyyat-i mesayih-i k i b a r ile derya-yi derunu p u r h u rus i d i " diyor (Zubdetiilvakayi). Bazi siirier de kaleme alan bu degerli zat, Seyh Ahmed Gazzi dergahimn zakirbasisi i d i . 1186 ( M . 1772) da vefat ederek "Dftade tekkesi yolu uzerine defnedildi. Abdiissamedzade Sadik su oliim t a r i h i n i d i i s u r m u s t i i r :
Sehr-i B u r s a icre olmusdu reis-i z a k i r a n Meclis-i Mevlid'de h a k k a k i iderdi i h t i m a m Z i k r ii fikri daima savt u i l a h i y y a t idi Soylemezdi zikr-i H a k ' d a n gayri bihude kelam Y a d idin ihlas ile r u h u n u H a c i Saiih'in Istirahat ide kabrinde i l a y e v m - i l - k i y a m K a n d e . k i m Mevlid k i r a a t oluna tevsih ile C u m ' a Begzade ile a n d a b u l u n u r d u nizam C a r yar imdad idiib t a r i h - i c e v h e r d a n n a
11S6
X V I I I nci asrm degerli musikisinaslanndan Halifezade Tdhiri n de. d i n i bazi eserler viicude g e t i r d i g i n i mecmualardan ogrenmek. teyiz. Bilhassa ladini mahiyetteki eserleriyle tamnmis olan i s t a n b u l l u Halifezade Tahir, aym zamanda sairdir. Sildhdarzade ve Bagdadlx Sefkat tezkirelerinde onun "Cemi'-i maarifde yegane hususa i l m - i musikide hace-i zaman" oldugu soylenmektedir.
y
Ramiz
tezkiresinde ise su kayidlar g b r i i l i y o r :
" G i i f t a r a k a d i r ve fenn-i musikide mehareti zahir sehr-i i s l a m b u l 'un aliifteganmdan pakize sohbet ve beste ve sarkilari nakl-i mecl i s - i erbab-i safa ve isret b i r s a i r . i serameddir".
164
T U R K MUSiKJSi
ANTOLOJISI
1188 ( M . 1774) de vefat ettigini Akif'in lamaktayiz :

Olan cuyende-i tarih-i sal-i fevti gus etsun
su olum tarihinden a n -
1188 X V I I I nci asnn ortalarinda d i n i musiki sahasmda biiyiik b i r sohret temin eden sahsiyetlerden b i r i de Buhurizade Abdulkerim''dir. Koca Mustafa Pasa hankahi seyhi meshur Nureddin efendi'ye intisab ederek Sunbiili olmustu. Bilahare bu tekkenin zakirbasiligina tayin edildi. Daha sonra Eyip'te Sah Sultan tekkesi seyhligi de kendisine verilli. Yasi sekseni geckin oldugu halde 1192 ( M . 1778) de vefat etti. Miisiakimzade, mecmuasmda, onun "Yekcesim" oldugunu kaydediyor. Elimizde bestelenmis bazi ilahileri bulunan Abdulkerim, Kernter mahlasiyle b i r t a k i m ilahiler de kaleme almistir. Ramiz diyor k i : "Giiftara pur iktidar bir p i r - i hos reftar olub sal-i sinni hudud-i semanini tecaviiz etmis b i r zat iken zaviyeleri olan Sah Sultan hankahmdan isticlab-i feyz-i bihisab eyledikleri Zaviye-i Koca Mustaf a Pasa'ya asa b e r d e s t - i azimetleri kemai-i gayret ve himmetle. rine d a l d i r . " Cikrikci oglu Bursah Siy&hi Ahmed de devrinin degerli zakir ve Mevlidcilerindendir. Esrefoglu tekkesinde zakirbasihk etmisti. Vef a t i 1192 ( M . 1778) dedir. Bursah Kocagbzzade Mustafa da bu "devrin degerli zakirlerindendir. Muhtelif tekkelerde zakirbasihk eden bu z a t ' K a d i r i yeden-Esrefzade izzeddin efendi'nin dervisi i d i . 1195 ( M . 1780) de vefat etti. Mehmed Rasid "Zubdetiilvakayi" de sunlari soyliyor: "Merhiim-i mezbur tekyelerde mesayih ve fukara ile enis ve cells ve Muradiye camiinde olan muezzinlere reis olub h a t i n n d a ilahiyyat-i vefire mevcud ve hassa-i musikisinasan olan naz i i i s t i g na kendilerde mefkud i d i . Evail.i halinde tevsih ile Mevlid kiraatme k a d i r olub safa bahs-i kuliib-i ahbab ve a h i r . i omriinde keyfe m i i b tela olub bina-yi viiciidu zaif ve harab i d i . L a k i n mu'tekid-i ehlfillah p i r - i rflsen zamir ve d i l agah i d i . " X V I I I nci asnn son yarismda sohret kazanan bestekarlardan b i r i de A'ma Mehmed Sadtk'tiT. Uzun miiddet Bursa'da oturdugu
XVIII
NCI
Asm
165
icin Bursali Sddik deye de amlan bu zatin h a y a t i hakkinda malumat a sahib degiliz. Gerci Mehmed Rasid'm viicude getirdigi "Ziibdet i i l v a k a y i " adh "Bursa t a r i h i " nde terciimeihali kayidhdir. Fakat bu yazma eserin Millet kiitiibhanesindeki niishasi eksiktir. Sonundan mahdud b i r k i s i m yapraklari zayi olmustur. Bu musikisinasm terciimeihali de maalesef bu kayb olan kisimdadir. Bursah Tahir m e r . hum, Belig'm "Giildeste" sine yazilan zeyillerden bahsederken "1232 ( M . 1816) de vefat ederek Mollafenari cami'-i serifi k u r b i n . de pederi yamna defn edilen suaradan B a k i r c i Rasid Mehmed efendi tarafndan Ziibdetiilvakayi der be!de-i celile.i Bursa" namiyle Bursa'ya miiteallik mufassal vefeyatnamedir k i h a t t . i dest-i mtiellifle muharrer niishasi miitekaidin-i rical-i adliyyeden. hafidleri m e r . h u m Mecdi efendi ailesinde olub manzur.i acizi olmusdur" diyor (Osmanh milellifleri II, 103). K i t a b m bu niishasi meydana cikarsa A ' m a Mehmed Sadik hakkinda da oldukca malumat elde etmek i m kani bulunabilecektir. Ciinkii eserin f i h r i s t i n d e Serjieyzenan Arif Dede, Mevlidhdn Mehmed efendi gibi b i r kac musikisinas ile b i r l i k te " A ' m a Mehmed Sadik efendi" de k a y i d h d i r . A ' m a Sadik'm 1195 - 1205 ( M . 1780-1790) yillari oldiigiine muhakkak nazariyle bakabiliriz: arasmda
Millet kiitiibhanesindeki Ziibdetiilvakayi'in son sahifesinde 1195 ( M . 1780) de olen Koca-gozzade Mustafa- efendi kayidhdir. B i r isim sonra bizim musikisinas gelmektedir. Su halde A'ma Sadik'm bu tarihten az b i r miiddet sonra oldugu anlasilmaktadir. Fakat elimizde SeUm I I I . i n zamanma yetistigine dair de b i r kayid mevcuddur. Eger bu, dogru ise, 1203 ( M . 1788) de veya biraz sonra vefat ett i g i n i soylemek icab eder. Iste bu ihtimallerledir k i yukanda zikrettigimiz Bursa t a r i h i bulununcaya kadar Sadik'm oliim y i h m 1195-1205 ( M . 1780.1790) y i l l a r i arasmda gostermek mecburiyetindeyiz. Bugiin muhakkak olan cihet, A ' m a Sadik'm X V I I I nci asirda yasadigi ve bu asrm i k i n ci yansmda sohret kazandigidir. Sr.fayi tezkiresinin sonuna Bay Nail Tiiman'm y i d k r d a A ' m a Sad:k'a aid su malumat g o r i i l i y o r : ilave ettigi k a -
"Bestenigilr ayiri.i serifini besteieyen Bursavi Sadik efendi dedegandan degildir, muhibbandandir. A ' m a ve mest bir zat i d i . Mevludu IstanbuPdadir. Bursa'da iskan eylediginden Bursavilik ile sohretsiardir. Devr-i Selim Han'da Besikta.j'ta sakin olurdu."
166
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Istanbul Konservatuvan tarafindan nesredilen "Mevlevi a y i n l e r i " nde (14 imcii cild), Zekaiza.de Bay Ahmed, " B e s t e n i g i r a y i . ninden baska besteledigi musiki eserleri y o k t u r " diyor. Fakat b u zatm mecmualarda dini ve ladini epeyce eserine tesaduf edilmekte. d i r . Mustakimzade mecmuasmda "Musahib-i sehriyari Mehmed Sadik A ' m a " kaydi goriiluyor. "Musahib-i s e h r i y a r j l i g i " i n ne derece dogru oldugunu bilmem. Fakat gerek I s t a n bul muhitinde, gerek Bursa'da sohret temin eden A'ma Sadik'in, m u sikisinas olan Sultan Selim I I I . ile tamsmis olraasi kuvvetle memul. dur. Viicude getrdigi Bestenigar ayini ise san'attaki kudretini gosterecek mahiyette olgun b i r eserdir. X V I I I nci asrm son yarismda biiyiik b i r sohret temin eden degerli- musikisinaslardan b i r i de Vardakosta Ahmed Aga'dir. Amasya'ya bagh b i r kasabada dogdu. Dr. Subhi onun "Seyyid" oldugunu bildiren 1167 ( M . 1753) t a r i h l i b i r ilamdan bahsetmektedir- (Tilrk musikisi I , 170). H i i k i i m d a r i n tevecciihiine mazhar olan musahiblerdendi. Mevlevi tarikatine intisab etmis, Yenikapu ve Galata Mevlevihanelerine cokca devam etmistir. Seyh Golib ile pek i y i goriistiigii anlasilmaktadir. B u degerli sairin bazi manzumelerine besteler v i i cude getirdigini de gormekteyiz. Onun " H i c a z " , "Nihavend" ve "Saba" makamlannda iic Mevlevi ayini de v a r d i r . Fakat "Saba" ayini tamamiyle unutulmustur. Ihtifalci Ziya merhum "Yenikapi Mevlevihanesi" adli eserinde diyor k i (S. 157): "Galata hankahi kudiimzen basisi Dervis Mehmed de az zaman zarfinda, fenn-i musikide iktisab-i hiiner ve behre ve malumat ederek velvele-i sohreti etrafa yayilmis, hatta Dervis-i mumaileyhin azz-i ahibbasmdan, cennet mekan Sultan Selim Hdn-i salis hazret, lerinin musahibi Alrmed Aga'nm sem'-i rikkatine vasil olmus oldugundan, o da geliib Mevlevi olarak kafile-i bahtiyarane k a t i l m i s t i r . Musahib Ahmed Aga'nm fifcrat-i musikiye pek ziyade isti'dad ve meyli var i d i . Mevlevi olduktan sonra biitiin kemalat-i musikiyyesini makamat-i mevleviyyeye sarf idiib Hicaz, Nihavend ve Saba makamlannda iic ayin-i halavet agin bestelemis ve ekserisini h u zur-i hiimyun-i sehriyar-i dilagahda okuyarak aks-i envar-i feyziyle dil-i padisah-i ma'rifetpenahda b i r naire-i mahabbet ve i n c i zab husule" getirmistir. Ladini mahiyette b i r cok eserler besteledigini de mecmualardan
XVIII NCI ASIR
167
ogrennisktsyiz. Bugiin bu eserlerden bize kadar i n t i k a l edenler pek mahduddur. Dr. Subhi diyor k i (Tiirk mitsikisi I, 170): "Hicaz-i hiiniayun pesrev ve saz semaisi, suzidilara pesrevi, . rahatiilervah pesrev ve sazsemaisi kalmis saz eserlerinden olup, evicara bests, nihavend ayin-i serifi, suznak ve suzidil besteler, m u hayyer siinbiile sarkisi metin iislublu soz eserlerindendir." Bu degerli san'atkar " D a r b - i hiiner" admda on dokuz darbh b i r " u s u l " de bulmustur (AbduToaki Dede: Tedkik u tahkik). "Ferahfeza" t e r k i b i n i n de onun i h t i r a i oldugu malumdur. Nasir Abdiilbaki Dede diyor k i (Tedkik u tahkik): "Acemasiran agaze idiib Acemasiran perdesine geldikte yegah perdesi gbsteriib anda karar eder. Bu terkib musahib-i sehriyari .Seyyid Ahmed Aga'nm i h t i r a ' i d i r " . Basit b i r t a k i m siirler kaleme aldigmi ise Esrar Dede'den 6g_ reniyoruz. Kiinhi Abdiirrahim maddesinde sunlari soyliyor: "Egerci si'r i i insada gerek musahib-i mumaileyhin, gerek K u diimzenbasi Dervis Mehmed'in nev'en hisseleri olub kelam-i mevzuna _ muktedir idiler. L a k i n bu tezkire-i mevleviyyemiz ceride.i iistadan-i si'r olmagla kendileri tahrirden i m t i n i ' ettiler." Vardakosta Ahmed Aga'nm 1209 ( M . 1794) - G a f t b ' i n su tarihinden anlamaktayiz:
Musahib S e y y i d Ahmed ol hiinermend K i olmusdu bu.devre pir-i F a r a b D i r i g a eyleyiib aheng-i rihlet S a d a - y i i r c i i ' d e n oldu bitab K a r a r itdi m a k a m - i Mevlevi'de O l a a y i n - i rahmetden safayab -Olur t a r l h - i fevt-i sali Galib
da oldugunu
Seyh
1209 Galata Mevlevihanesinin tiirbesine b i t i s i k hatirede medfundur. X V I I I nci asrm son yarismda yetisen degerli "musikisinaslardan " b i r i de Hafiz Seydd Abdiirrahim Dede'dir. Seyh Galib'm viicude getirdigi tezkire ile Fatin tezkiresinde ve " S i c i l l i Osmani" de asil adi Abdiirrahim olarak k a y i d h d i r . Esrar ..Dede ise yanhs olarak Abdurrahman tesbit etmistir.
168
TURK
MUSiKISi ANTOLOJISi
Hafiz Seyda, istanbullu b i r Halveti dervisinin ogludur. Gene yasmda gozleri kor olmustu. Buna ragmen musikiye biiyiik bir gayretle cahsti. Ve o nisbette muvaffakiyet gosterdi. Ney calmak hususunda da teferriid etti. Galata Mevlevihanesi seyhi Selim Dede'den Mevlevi sikkesi giydi. Yetmis yasini geckin oldugu halde 1214 ( M . 1799) de vefat etti. Uskiidar Mevlevihanesi tiirbesinde medfundur . Fatin, tezkiresinde "1212 tarihinden sonra" vefat ettigini soyl i y o r . Demek oluyor k i bliim y i h m k a t ' i olarak tesbit edememistir. Sicil'de ve - Bay Nail'in verdigi malumata istinaden - Dr. Subhi'nin " T u r k musikisi" adh eserinde ( I , 130) ise, bu degerli san'atkarm 1212 ( M . 1797) de oldiigu k a t ' i b i r ifade ile soylenmektedir. F a k a t Miistakimzade mecmuasmda dogru olarak 1214 ( M . 1799) de oldiigu yazihdir (1). Esrar Dede tezkiresinin kenarma ilave edilen hasiyede de bu y i l gosterilmektedir. Nebil Bey (Vefati 1235-1810) in su cemiy e t l i oliim tarihi ise biitun tereddiidleri izaleye k a f i d i r :
T e l kirub mutnb-i cerh eyledi devr-i nasaz U r d u midrab-i ecel saz-i dil-i seydaya Musikide hele F a r a b i - i asr idi o pir S i y t i varrmsti I r a k u Acem ii A r b a ' y a B a i s - i kec nigehi alerae neydi acaba Sah-i Mansfir'u girift etti yed-i sekvaya Ziihre'yi raksa geturmiistii amn besteleri . . Cikub avazesi evc-i felek-i balaya Gordii devtanda aheng-i usiil olmadigin Gitti tebdil-i m a k a m etmek iciin me'vaya F e v t i tarihi " S e g a h " ile k a r a r etti Nebil (2) >:J IJ.-
1214 Hafiz Seyda, devrinin degerli b i r musiki iistadi i d i . Seyh Galib viicude getirdigi tezkiresinde onun icin "Serdefter-i iistadan-i fenn-i m u s i k i " t a b i r i n i kullaniyor k i san'attaki meharetini gostermek i t L bariyle cok miihimdir. Esrar Dede tezkiresinde de su sitayiskar ciimleler k a y i d h d i r : "Mehere-i ihvan-i tarikden ta'lim-i nayzeni ve ayin hani idiibtekmil-i fenn-i musikiye az zamanda nail ve zamaniimzm Hafiz(1) (2) B u kayid, bu mecmuaya sonradan ilave edilmistir. 1221 tutan T a r i h misrama " S e g a h " yani " ? , " ilave edilecektir.
XVIII NCI ASIR
169-
Yusuf'u olub Yenikapu Mevlevihanesinde kudiimzen basilik m a kam-i refi'ine reside olmusdur. Hatta, I r a k makammda beste ettigi a y i n . i halet agin el'an mecalis-i mukabeiatda bais-i hezaran vecd i i hal olmaktadir." Bay NaU'in elyazisi ile mevcud b i r Safayi tezkiresinin sonuna - menba zikredilmeyerek - su malumat Have edilmistir: " H a f i z Seyda'nm I r a k ayini hakkinda su kayid .vardir: "Isbu ayin-i serifi, 1200 ( M . 1785) senesinde Seyda Hafiz efend i besteleyip ibtida-yi k i r a a t i Yenikapu Mevlevihanesinde v a k i ' o l mustur. Seyh Galib efendi Seyda H a f i z ' i Yenikapi dergahmda K u diimzenbasi deyu t a h r i r eylemis, merhum kudiimzen basi degildir. Kudiimzenbasi S y h Abdurrahim efendi'mn iistadi oldugundan Seyda merhum geldikge A b d u r r a h i m efendi hiirmet ederlerdi."
e
Esrar Dede tezkiresinin Veled Celebi''de mevcud b i r nushasmm kenarma sonradan Have edilen b i r hasiye ise bu "Kudiimzen basihk" rivayetinin esassiz olmadigmi gosterecek mahiyettedir. Dr. Feridun Nafiz'in istinsah ederek bana gondermek lutfunda bulundugu bu k a y d i aynen dercediyorum: "Yenikapu Mevlevihanesinde Kudiimzenbasihgi b i r ay mikdarr olub ba'dehu Sultan Selim Han hazretleri hacc-i serife gonderiib ba'de eda-il-hac geliib hanesinde b i r i k i sene m i k d a r halvetgiizin olub 1214 ( M . 1799) senesi evahirinde vefat idiib Uskiidar mevlevihanesine defnolunmustur." Basit b i r takim siirler de kaleme alan Hafiz Seyda, ladini ma.. hiyette epeyce eser viicude getirmistir. Kilciik Mehmed Aga, Vardakosta, Ahmed Aga ve Sadutlah Aga ile miistereken " T a h i r " m a k a m m da b i r " K a r " bestelediklerini de mecmualardan ogreniyoruz. Onun d i n i eseri ise, " I r a k " makammdaki "Mevlevi a y i n i " nden i b a r e t t i r . Fakat bu muazzam eser, san'attaki kudretini bariz b i r sekilde gosterecek en degerli mahsuliidiir. Ladini mahiyeti haizeserlerinden b u giin ezgisiyle elimizde kalan mahdud parcalari da, klasik T i i r k m u s i kisinin olgun ve parlak eserleri arasmda gosterilebilir. Dr. Subhi diyor k i (Tiirk Musikisi I, 130): " M u h t e l i f makam ve usullerde eserler besteledigi mecmualarda goriilmekte ise de bugiin I r a k ayin.i serifi, huzzam Remel beste, hiizzam k a r - i natik, huzzam y i i r i i k semai olmak iizere dort parca eser i kalmistir. Usliibu giizel va k u n t d u r . "
170
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
Bu asirda yetisen daha b i r cok k i y m e t l i musikisinas tamyoruz. F a k a t ekseriyetle ladini besteler vucude g e t i r d i k l e r i icin, bu sah. siyetleri ileride mevzubahs edecegiz. Pek mahdut bazi ilahiler bestelemekle beraber bu eserlerinde miihim b i r hususiyet gosteremeyen kimselerden ise sadece brnekler tesbit etmekle i k t i f a ettik. Sultan Selim I I I . , Abdiirrahim Kiinhi Dede... gibi b u - a s n n sonunda sohrst kazanan, fakat bliimleri daha muahhar zamanlara t e . sadiif eden degerli b i r t a k i m musikisinaslari ise X I X uncu asrm i l k yarismda zikredecegiz.
XVIII inci Asra aid metinier

Himmetzade Abdullah
Bestenigdr
ildhi, G. Himmei
Bana ask-i Huda yar olmadikca gonliim eglenmez Cihanin halki agyar olmadikca gonliim eglenmez Tasavvuf didiler b i r kac soz ile aldanub kaldim Visal-i kuy-i dildar olmadikca gonliim eglenmez Yine sevda-yi ask ile aceb divanelik vardir Hemandem seyr-i giilzar olmadikca gonliim eglenmez Ne denlii kesret icre vahdete irse meratible Bana evkat-i eshar olmadikca gonliim eglenmez Goniil ayinesin pak eyledim ciin sa'y i i himmetle Tecelli zat-i dildar olmadikca gonliim eglenmez (1) _ Hiiseyni 2
asiran ildhi, G. Himmet
Yine b i r sevdaya diisdiim A s k m elinden elinden Yine umman olub tasdim A s k m elinden elinden Ates-i ask ile yandim Fani cihandan usandim GQyya Mecnun'a dondiim A s k m elinden elinden Seherlerde aglayayim Derdli sinem daglayayim Sular gibi caglayayim A s k m elinden elinden
Usk. H s . K . Mc. N o : Jo.
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Dervis Himmet bicaredir Cihan icre avaredir H e m yiiregi piir yaredir A s i a n elinden elinden (1) 3 Saba tevsih, G. B., kendisinin Ravzana yiiz siiren bulur aman El'aman ey F a h r . i alem el'aman H e r gelen d i l haste bulur taze can El'aman ey Fahr-i alem el'aman Anda k i m medfun ola nazik tenin Cennet-i a'laya benzer medfenin Dervis Abdullah garibindir senin El'aman ey Fahr-i alem el'eman (2)
a.Iak Seyh A h m e d
Acem ildhi, Evsat,
G. Hacz Bayram
Calabim b i r sar yaratmis i k i cihan arasmda Bakicak didar goriiniir ol sarin kenaresinde 2 Arazbar ildhi, Diiyek, G. Misri Niyazi
(3)
D e r d - i Hak'ka, talib ol dermana i r e m dersen Mihnetlere ragib ol sasana irem dersen A s k yolu belahdir her k a r i cefalidir Camndan iimidin kes canana i r e m dersen Sabr itmede Eyyiib ol gam cekmede Ya'kub ol Y u s u f gibi mahbub ol Ken'an'a i r e m dirsen
(1) (2) (3) U s k . Hs. Mc. N o : 15. Mst. Mc. A i m . Mc. N o : G37. Gufte :cin bakiniz S. 20
XVIII NCI
ASIR
173
Od yak sineni cak i t su gibi oziin pak i t Yiiziin yere stir hak i t ummina irem dersen Terk et kuru da'vayi hem ucb ile r i y a y i Misri ko bu sevdayi Subhan'a irem dirsen (1) 3 Baba Tahir ilahi, G. Himmetzade Abdullah
B i r asik-i nalanimm Ya Muhammed ya Mustafa Ben valih ii hayranimm ya Muhammed ya Mustafa Gbrdiim seni gordiim seni sad eyle gel bu gamgini Hak'dan sefaat k i l Nebi ya Muhammed ya Mustafa Giiller gibi kiisadesin l u t f itmege amadesin Sun bana askm badesin ya Muhammed ya Mustafa Bu Dervis Abdullah o seb gbriir seni eyler tarah Cael-ferah raha-l-kiireb Y a Muhammed ya Mustafa (2)
4
Saba ilahi, G. Esrefoglu Rumi
Ey Allah'im beni senden ayirma Beni senin didarmdan ayirma Seni sevmek benim dinim imanim Ilahi dini imandan ayirma Seyhim giildiir ben amn yapragiyim Ilahi yapragim gulden ayirma Ben ol dost bagcesinin biilbiiliiyem i l a h i bulbiilum gulden ayirma Esrefoglu senin kemter kulundur i l a h i kulu sultandan ayirma (3) 5 Ussak ilahi, G. Abdulahad E y beni ask atesine yandiran Ask senin asik senin ma'suk senin
(1) Os. M c , Sd. M c , Miistakimzade bu zatin oglu Seyh Mustafa n a m m a "tesbit etmistir. (2) (3) Usk. H . Mc. N o : 15. A i m . Mc. No: 650.
3
.-. ' ' Nuri
TURK MUSiKlSi ANTOLOJISI
H e m seven hem sevilen hem sevdiren A s k senin asik senin ma'suk senin Y a n a r ise ask ile can i i t e n i m Gecer ise ah ile dun i i giiniim Hep senindir arada nem var benim A s k senin asik senin ma'suk senin A s i k i n kalbine kilsan b i r nazar . Masivadan anda kalmaz hie eser Sana iren cennet i i h u r i nider A s k senin asik ssnin ma'suk senin Mahz-i l u t f u n ile ey kadir i l a h A s i k m kalbine kilsan b i r nigah B i r gedadir Niiri kulun padisah A s k senin asik senin ma'suk senin (1)
Buhurizade Itri
1 Hisar ilahi, G. Fetht Abdulkerim
B a h a r i omrumiin ciin kbhnelendi Huda b a r a n . i l u t f u n eyle rizan Sebabm kuvveti geldi v i i gecdi Huda baran-i l u t f u n eyle rizan Meded ey kiblegah-i cumle mevcud K i senden g a y r i yokdur H a k k u ma'bud Eger mevcud ola Yahud k i nabfid Huda baran-i l u t f u n eyle rizan M u h a l i f ser' olan akvale tevbe Rizana uymayan ef'ale tevbe Muhassal ciimleten bed hale tevbe Huda baran-i lutfun eyle rizan K u l u n Fethi f a k i r i n tevbesini Kabul eyle i l a h i giryesini Miiyesser i t cemalin gbrmesini Huda baran.1 lutfun eyle rizan (2)
(1) Os. M c , Sd. M c Miistakimzade, bu zatin og-ln Seyb M u s t a f a n a i r n n a tesbit etmistir. (2) A i m . Mc. N o : 650. ' '"
XVII NCI ASIR
175-
2 Hiiseyni Asiran, G. Misri Niyazi
Sen seni bilmekdir ancak pire iilfetden garaz Noktayi fehm eylemekdir ilm ii hikmetden garaz Halki bunca enbiya k i m geldi da'vet eyledi Vahdetin sirri bilinmektir o da'vetden garaz Sani'i gor giinde yiiz bin diirlu san'at gosterir Kendiiyi gostermek iciindiir o san'attan garaz Hep celalin perdesidir k i i f r ii isyandan murad Bahr.i cudun katresidir fazl-i rahmetden garaz Nefsini bilen irermis bir tukenmez devlete Fakrii fahri'dir Niyazi b i l o devletden garaz (1) 3 Niihuft Tevsih, Agir diiyek, G, B. kendisinin . Sayesi diismez yere bir bbyle nahl-i Tur'sun Mihr-i alem girsin basdan ayaga nflrsun Tarik.i giilzar-i alem malik-i iniilk-i adem Miinkirine mahz-i matem mii'minine sursun Sensin ol sah kim Siileyman'lar kapunda murdur On sekiz bin aleme hiikm etmege me'mursun El benim damen senin ey Rahmetenlil'alemin Sohretim isyan benim sen afv ile meshursun Padisah-i ewelin ii kiblegah-i ahirin Evvel ii ahir 'Imam-iil-enbiya mezkursun Ya Resulallah umarim diyesin riiz-i ceza. Gerci ciirmiin cokdur amma Itriya, magfflrsun (2) 4 RdhatUlervah ilahi, G. Naksi Bula tevhid ile esmadan goniiller inbisat N u r J zikrinle gele ussaka ya Rabbi nesat Dostlannla idelim her demde zevk-i ihtilat N i i r - i zikrinle gele ussaka ya Rabbi nesat
(1) (2) Aim. Mc. No: 650. Aim. Mc. No: 637, 650,
176
Naksi.i bicareni feyzinle eyle ber murad Ya Ilahi dilerim k i eyle ihsanm ziyad Bula her demde i k i alemde liitfunla nesat N u r - i zikrinle gele ussaka y a Rabbi nesat (1) 5 Rast Na't, G. Mevldna Celdleddin
j?
L.C jit. j j - j
j y'V.
LJl ^
-^jÛ îli-l j b j i
^-Â;
Jj>"VU JJb ^ - ^ - ^ JJb (2)

^ > J > ~
6 Rast ildhi, G. Ruseni Ciin dogub tuttu cihan yiiziinii hiisniin giinesi K i m ola sevmeye bu hiisn i l e sen mah vesi Parmagmdan akidub ab-i revan bahs-i revan Nice yiiz b i n kisiden d e f idisersin atasi Sen emire kul olan her ne kadar miidbir ise Bende-i mukbil olur misl-i B i l a L i Habesi D i k . i hikmetde pisirdi cii seni sevgili H a k Cebreil olsa nola matbahmm cillekesi Sensin ol piist ii penah-i melek i i ins i i peri Enbiyanm giizeli sevgilisi hub u hasi
(1)' {2) A i m . Mc. N o : 637, Sd. Mc. A i m . Mc. No. 758.
XVIII NCI
ASIR
177
Uziiliir i r k - i Ebucehl gibi ebter olur Sen Ebiilkasim ile her k i m ederse giiresi Vedduha. verdine Velleyl okuram siinbiiliine Ruseni v i r d i budur kiille gadatin ve asi (1) 7 Segdh ayin, Devr-i Seltim-i re-van evvel
jot'LjjVb s y
oV-tb- < O l ji-
C-J.JXJ
OlTr^ j ^ r ^ r j ^ - ^ .
nesriyati, I l a h i l e r , C. 3
Seldm-i sani
S.. (1) 99. Notasi i c i n b a k m i z : I s t a n b u l K o n s e r v a t u v a r
r
178
T U R K MUSJKiSi ANTOLOJISI
Seldm.i s&lis
J j l a j ^ - Jijljl ^cj** u - ^ . /
E y k i hezar aferin bu nice sultan olur K u l u olan kisiler husrev i i hakan olur Her k i bu gun Veled'e inanuben yiiz siire Yohsul ise bay olur bay ise sultan olur ^ ^b" a-j y j
i / - - O^J ^ y
1
ISJ-^JT
jjiix-
(jrijT j J i . T j i
XVIII N C I ASIR
179
l ^ j . U . j i 1 5 j f j - j l IT
Seltim.i rabi'
(1) d&y-sf J J* J J
1
_J.>
J ,
Hafiz Komiir
Asiran ilahi, G. ha Mahvi

Hudaya kapuna geldik Umariz afv i i g u f r a n m Kamumuz tapuna geldik Umariz afv i i g u f r a n m E s i r - i nefs-i emmare F a k i r i i Mahvi bicare Kerem et yakma gel nare . Umariz afv i i gufranm. (2)
. 2
'*'
'.;
Irak na't, G. Nazi

. , Kesf ola s i r r - i I l a h i bendeme kilsan nazar ; Elmeded ey F a h r . i alem Seyyidi hayr-at-beser Mahv ola ciimle maasi kalmaya dilde keder Elmeded ey F a h r . i alem Seyyidi hayr-at-beser N a ' t - i pakin NdzLi zar eylesen daim ziyad T a l ' a t i n u r - i cemalin kalbime versiin resad Serh olunmaz vasf-i pakin k i m bihar olsa midad Elmeded ey F a h r - i alem Seyyidi hayr-al-beser (3)
:
(1) Notasi icin bakiniz: Konservatuvar nesriyati, Mevlevi ayinleri, C M ; *7, S. 331-346. (2) A i m . Mc. N o : 637, 650. (3) A i m . Mc. N o : 637.
180
'fURK MUfeiidS. ^ N T O L O J i s i
Irak ildhi, G. Uftdde

i l a h i y a r i k i l bana k i senden ozge y a r i m yok Ne yiiz ile varam sana giinehden gayri k a r i m yok Ne dervisem feragatde ne t i e i i taht i i devlette Bu d a r - i dehr.i gurbetde garib oldum anarrni yok Goniil yad etdi Siibhan'i goziim yasi ciger k a n i Yoluna vermisem cam bu yolda i h t i y a r r m yok Geru b i r menzile erdim nedamet bahrine daldim Hayal-i aska k u l oldum saba gibi k a r a n m yok Bemem asi yiizii kara garib Uftdde bicare Tutusmusum k i b i r nara yanimca b i r y a n a r i m yok (1> 4
Muhdlif-i Irak, G. Nazmi

K i m k i feyz.i H a k ' k m olmak isteyen yepmanesi Bana gelsiin kirn benim ol badenin meyhanesi Hacegan.i carsu-yi aska didim essala B a h r - i ibn oldu bu cismim dil amn viranesi D u r l u diller derdine oldum tabib-i caresaz K i m sifa isterse gelsiin bendedir cananesi Bezm-i mahbub.i hakikatte olur mahrem o k i m Masivanm can i i dilden ola ol biganesi Ciinki ey Nazmi olur gencineler viranede Genc-i zat.i H a k ' k m oldu bu goniil viranesi (2) 5
Ussak ilahi, G. Cismi Ldtif

S i r r - i tevhid ile s i r n m asinahk eyledi Bunu bana himmiet-i p i r ile Halik eyledi Zulmet-i imkan iginde zar ii sergerdan iken Cekti n u r - i Kibriya'ya rehniimahk eyledi Ask-i Hak'dart g a y n b i r y i r - i vefager bulmadim Her kime yar oldum ise b i vefahk eyledi
(1> (2) A i m . M c . N o : 637, 650. A i m . M c . N o : 650.
X V I I I NCI ASIR
181
Merve hakki sa'y idiib kesb-i safa e ey goniil N u r - i Ka'be Hac yolunda rusenalik eyledi P i r . i askm damenini koma elden Cismiyd (1) Oz atandan a r t i k ol sana atahk eyledi (2) H a s a n efendizade A h i
Mahur Durak, G. Nasuhi

Eyleyen ussaki seyda daima Tal'atindir ya Resulallah senin Derd ile ah itdiren subh u mesa Hasretindir ya. Resulallah senin E y -Sefi'-al.miiznibin nur-i Ahad B i r garibindir Nasuhi (3) k i l meded Bab-i lutfundan kerem k i l itme red Ummetindir ya-Resulallah senin (4) Zihni 1
Mahur Na't, G. B. Kendisinin

Goniilde cilveger naks-i hayalin ya Resulallah Enisim ruz ii.seb f i k r . i visalin ya Resulallah U l i i w . i sanina nisbetle esfel knbbe-i gerdun Ne bilsiin her deni'kadr-i celalin ya Resulallah Komaz jeng-i kiiduret serteser ayine-i dilde Ziya-yi pertev.i n u r - i cemalin ya Resulallah Uinar her dem cenab-i hazretinden Zihnt-i seyda Temasa-yi cemal.i ba k e m i l i n ya Resulallah (5)
(1) 1106 (M. 1694) de vefat eden m u t a s a w i f sair Ismail Cismi.
(2) A i m . Mc. N o : 637, 650. B u nianzumenin " A s i r a n " makaminda d a bestesi v a r d i r : A i m . Mc. N o : 666. med (3) 1130 (M. 1717) da vefat eden meshur Halveti seyhi Uskiidarh M e h Nasuhi. <4) Mst. M c , O s . ' M c , Sd. Mc. (5j) A i m . Mc. N o : 650, S d . Mc.
182
TURK MUSIKISI ANTOLOJISl
B i y a r b a k i r h E m i r elebi
1
Isfahan ildhi, G. Yivnus
Allah emrin tutahm Rahmetine batalmi Biilbiil gibi otelim Allah Allah diyelim A l l a h adi uludur E m r i n tutan kuludur M i i ' m i n l e r i n yoludur A l l a h A l l a h diyelim Allah adi dillerde Sevgisi goniillerde 01 korkulu yerlerde Allah Allah diyelim Olub kabre varmca Melek sual sorunca Rabbin k i m d i r deyince Allah Allah diyelim Yunus seyr ediib gezer Oliim tedbirler bozar Gormek istersen didar Allah Allah diyelim (1) 2 Neva ildhi, G. Yunus
M i i l k - i bakadan gelmisem fani cihani neylerem Ben dost cemalin gormiisum hiir u cinam neylerem Vahdet meyinin ciir'asm ma'suk elinden icmisem Ben dost kokusun almisam misk-i T a t a r i neylerem ismail'im Hak yoluna canimi kurban eyledim Ciinkim bu can kurban imis kocu kurbani neylerem Isa gibi diinya koyub gokleri seyran eylerem Musi-i didar olmusam ben Lenterani neylerem
(1) Mst. M c . Os. Mc.
X V I I I NCI
ASIR
183
Asik Yunus ma'sflkuna vuslat buhcak mest olur Ben siseyi caldim tasa namus u a n neylerem (1) 3
Saba, ilahi, G. Umni
Hemise ask ile alemde seyda K a d i r i y i z biz B i z i p i i r ates eyler cezb.i Mevla. k a d i r i y i z biz Habibullaha asiklar reh-i askmda sadiklar M i i d a m i kalbi yaniklar Musaffa, K a d i r i y i z biz G i r i b a n cak idiib divaneyi meydan-i ask icre Mahabbet arasmda b i muhaba K a d i r i y i z biz C-emi'-i al i i ashabm yolunda can feda. k i l a n D e r u n u sidk-i pak ile ahibba K a d i r i y i z biz Nola Umni (2) figan ii zanmizla giilsen-i alem Olur ruz i i seb b i r biilbiil asa K a d i r i y i z biz (3)
Nitri
Saba ilahi, G. Abdulahad Eser askm yeli esrara karsu Oter biilbiilleri giilzare karsu (4)
Dervis A l i Siriigani ( D e d e )
1 Acem Udhi, G. Misri Niyazi
H a t m - i cem'-il-murselinin f a h r i d i r f a k r u fena H a t m odur k i m b i r ola yanmda hem sah u geda. Devlet-i diinya seni b i r riitbeye muhtac eder Devlet oldur sana her b i r riitbede v i r e gma.
(1) ni A i m . Mc. N o : (M. 1692) 637. yilinda sehid olan D i y a r b a k i r h H a t t a t v e sair t j m ' 637, Cv. K . Mc. No183, Os. Mc.
(2) 1184 Metmed(3) (4) Mst.
A i m . Mc. N o : 650. Mc.

(
Alm._ Mc. N o :
184
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Dersin aklmdan alur b i n y i l sana olmaz delil D e r s i n i var Hak'dan al k i m ilmin ola rehniima. Misri'ye batm.iil-makamat oldu her seyde ferag Zahir u batmda kalmadi ebed ilia Huda (1) 2 Acem ilahi, Diiyek, G. ha Mahvi
Derdmendim m i i c r i m i m dermana geldim ya Resul Sailim m u h t a c i m m ihsana geldim ya Resul Ka'be-i vashn yolunda sa'y idiib diisdiim garib G a y n nem var canimi kurbana geldim ya Resiil Intisab-i zat-i p a k i n afv-i ciirme ciin sebeb Astan.i rahmet-i Rahman'a geldim ya Resul V a r h g i m zenbin b i r a k d i m kenz-i rabmet bulmaga Ben miicerred sen sefaat kana geldim ya. Resiil Itme Mahvi bendeni red ey sefaat menba'i Sen gibi ihsani cok sultana geldim ya Resul (2) 3 Acem ilahi, Yiiruk Bakub cemal-i yare Cagiram dost dost D i l oldu pare pare Cagiram dost dost A s k m ile dolmusam Ziihdumii yanilmisam Mets.i miidam olmusam Qagiriram dost dost Mescid i i meyhanede Hanede viranede Ka'be'de biithanede Cagiriram dost dost
(1) A i m . Mc. N o : 650.
" . :
:
diiyek, G. Misri Niyazi
. :
(2) Os. M c , A i m . Mc. N o : 696., Sd. Mc. E k s e r i menbalarda bu i l a H " N e v r u z " makammda tesbit edilmistir. Notasi icin bakiniz: K o n s e r v a t u v a r n e s riyati, Ilahiler I , 67.
X V I I I NCI ASIK
185
Geldim o dost elinden Koka koka giiliinden Niydzi'mn dilinden Cagiriram dost dost (1)
**.
Acem ildhi, G. Misri Niyazi

Ister isen bulasm canam sen Gayre bakma sende iste sende bul Kendi mir'atmda gozle am sen Gayre bakma sen de iste sen de bul Sureti terk eyle ma'na bnla gor Ko srfati bahr-i zata dalo gor E y Niyazi sark u garbe dola gor Gayre bakma sen de iste sen de bul (2) 5
Acem ildhi, G. Tekirdagh Musli

Alem-i arayi buldum aiem-i ara benem Malik-i kevn i i mekan ii tac ile Dara benem Ciin serir-i izzete basdim pey-i i r f a n ile Gel Siileyman-i zamamm kaf ile anka benem On sekiz bin alemi seyr eyledim seyyare var Kabekavseyn'e erisdim s i r r . i Ev'edna benem Ger viicfldum katre ise zahida derya dogar Serseri gezme cibanda lutf ile ma'na benem Bu riimuzu Nutkiya (3) ancak yine i r f a n b i l i i r Yadi-i eymende guya t u r ile Miisa benem (4) 6
Arazbar ildhi, G. Isu, Mahvi

I I ax in olma goniil zinhar Kerim Allahmnz v a r d i r Mudami eyle istigfar Kerim Allahimiz v a r d i r
(1) (2) (3) (4) Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 637. Tekirdagh Musli. V e f a t i Mst. Mc. 1099 (M. 1697).
186
TURK MUSlKISl ANTOLOJISi
Niyaz ii arz-i hacaii Kabul eder miinacaii V e r i r Mahvi muradati K e r i m Allahmuz v a r d i r
(1)
Asiran Udhi, G. Sultan Mustafa II.

Miistagak oldum l u t f u n a Hamd olsun A l l a h i m sana Subh u mesa in'amma Hamd olsun A l l a h ' i m sana Meftiini'ye l u t f eyledin Goz yasina r a h m eyledin M i i s r i k l e r i k a h r eyledin Hamd olsun A l l a h ' i m sana (2) 8
Asiran Udhi, G. Misri Niyazi

Kildan ince v i i kihctan keskin ol sahin yolu Her kema.1 ehli kapusunda amn edna kulu A r i f i n b i r himmeti var ars ana olmaz makam Sidre v i i tiiba gozetmez k a m i l i n can i i dili A k i l i n mizan-i akh maverasm almadi A s i k m akiller icre adi mtilhid ya. deli Zerre zerre k i l d i i l f i s n ' n i n viicudunu kaza K a t r e katre k i l d i zatmi anm askm yeli (3) 9
Asiran ilahi, G. Mevlevi seyhi Selimi

Sevdan ile, dil m i l k i n viraneye dondiirdiin em'-i ruhine canim pervaneye dondiirdiin Rahat komadm bende takat komadm tende B u sehr-i viiciidum ta gamhaneye dondiirdiin
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637. 650. Os. Mc. 637,
A i m . Mc. N o : 637,
XVIII NCI ASIR
187'
Lutfuna nihayet yok ihsamna gayet yok Didemden akan yasim diirdaneye dondiirdiin Her yiizden ediib nazi kesf etmedesin razi Ta kalb.i Selimi'yi buthaneye dondiirdiin (1)
10
Asiran ilahi, G. Misri Niyazi

i b n - i vaktim ben ebiilvakt olmzam A b d . i mahzim ben tesarruf bilmezem A n - i daimdir hakikat giinesi A n i y i m ben gitmezem ben gelmezem Meryem icre ben dogurdum b i r gulam Hem bu giin de b i r giilum k i m solmazam Ben dogurdum atasiz Isa'yi hem Ittisalim var ana ayrilmazam Sanma k i m Mehdi benim Mehdi odur A d i Yahya'dir anm yanilmazam Vasfidir Esma-i hiisna ciimleten Bu sbzii isbata- aciz kalmazam Sir ile bana icimden soyleniir Misriyd ben dogmazam ben olmezem (2)
11
Asiran ilahi, G. Isa Mahvi

M u r a d . i devlete irmek dilersen Cenab-i Hazret-i Allah'a yalvar Safa v i i izzete irmek dilersen Cenab-i Hazret-i Allah'a yalvar M a a r i f ehli ol terk et sivayi Bulasm ta fena icre bakayi Dilersen I k i b e t Mahvi likayi Cenab-i Hazret-i Allah'a yalvar
(1) (2) (3) A i m . Mc. N a : 637. Os. Mc. A i m . Mc. 637.
(3)
188
T U R K MUSIKISI
ANTOLOJISI
12 Baba Tahir ildhi, G. Isa Mahvi Derunum yandi nar-i hasretinle Ey n u r - i Huda goster cemalin E r i d i cism ii canim firkatinle E y a n u r - i Huda goster cemalin B u gonliim biilbulu hayli zamandir Visalin gulsitanmdan ciidadir Nazar eyle efendim b i r gedadir E y a n u r - i Huda, goster cemalin Yiiziinden r e f ediib kaldir nikabm Gbriinsiin bana r u y . i miistetabm Isidem pes dehamndan hitabm Eya n u r - i Huda goster cemalin B u Mahvi bendene gel eyle ihsan F i r a k m atesiyle oldu suzan Visalin serbetin sun eyle reyyan E y a n u r - i Huda goster cemalin (1) 13 Baba Tahir ildhi, G. hd Mahvi
Bulmak dilersen daim saadet Can ii goniilden Allah'a yalvar Gaflette kalma eyle ibadet Can ii goniilden Allah'a yalvar Yoklukta yokla ma'nayi Mahvi Maksudu anla sarf eyle nahvi Merdud-i rah ol gel iste sahvi Can ii goniilden Allah'a yalvar (2) 14 Baba Tahir ildhi, G. Misri Niyazi
Riimuz.i enbiyayi vakif.i esrar olandan sor Enelhak s i r r m i candan geciib berdar olandan sor
(1) <2) A i m . Mc. N o : 650. Mst. M c , A i m . Mc. N o : 650.
XVIII NCI ASIR
Y u r i i var ehl-i tecridi alaik ehline sorma A m can ii c i h i m terk idiib deyyar olandan sor Gehi kahr u gehi lutfun kemalin bilmek istersen Fena ender fenida yog olub hem var olandan sor D i l i bu mantik-ut-tayri fesihat ehli anlamaz A m ancak ya A t t i r i i yahud T a y y i r olandan sor Anadan dogma gbzsiizler k e m i h i gormez e s y i y i Niyazi vech.i d i l d a n iiliilebsar olandan sor (1) 15 Baba Tdhir Udhi, G. Lutfi
Mest.i askiz sabrimiz yok sinemiz cak eyleriz Derd.i ask ile demadem cesmi nemnak eyleriz Gormek iciin sahid.i maksudu cesm.i can ile M a s i v i d a n kalbimiz ayinesin p i k eyleriz Nes'e-i c i m - i mahabbet verdi b i r halet bize Goziimuz yumup acmca seyr.i e f l i k eyleriz B i r aceb halet v e r i r keyfiyyet-i sahba-yi ask G i h h i k i zer eder gahi zeri hak eyleriz . C i m - i aski dest_i saki-i ezelden icmisiz Lutfiyd anin iciin g i i f t a r i bi bak eyleriz (2) 16 Bayati ilahi, G. Misri Niyazi
Zulmet-i hecrinde bidar olmusam ya. Rab meded i n t i z a r - i subh-i didar olmusam y i Rab meded Giilsen.i vaslm nesimin irgiiriib bad-i saba Andelib-i bag-i giilzar olmusam ya Rab meded Kalmisam zindan-i cism icre bugiin tenha garib B u kafesde ruz i i seb zar olmusam ya Rab meded Vahdet elinde seninle yar idim noldu bana Kesret icre bend-i agyar olmusam ya Rab meded Bu Niyazi diisdii varlik cahma Yusuf gibi A l elim kurtar k i nacar olmusam ya Rab meded (3>
(1) (2) (3) Mst. M c , A i m . Mc. A i m . Mc. N o : 637. A i m . Mc. No: 637. N o : 629.
.190
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
17
Bayati ilahi, G. Siitcuzdde Hafiz
K a r i n - i bezm-i erbab.i hevayim ya Resulallah H a r i m - i kfiy.i kurbinden ciidayim ya Resulallah Yeter oldum yeter garkab-i girdab-i yem.i hecrin . Ezelden hazretinle asinayim ya Resulallah Humar-i hasretinle dil harab ender harab oldu Meded muhtac-i sahba.yi l i k a y i m ya Resulallah Sirar-i ates.i hicran ile bagrim kebab oldu K i ben pervane-i sem'-i vefayim ya Resulallah Viicudum t i g - i askmla serapa cak cak olsun Yolunda Hdfiz'im mahlas gedayim ya Resulallah (1) 18 Bestenigdr tevsih, G. Hafiz
Viicudun sem'-i piir n i i r . i hudadir ya Resulallah Zuhflrunla d i i alem rusenadir ya Resulallah Bizi han-i sefaatden kerem k i l behreyab eyle Demadem karimiz ciirm i i hatadir ya ResulallahSenin ism-i serifin her kacan yad olsa sultamm Safalar bahs eder ruha gidadir ya Resulallah Kemal iizre seni vasf eylemek m i i m k i n m i d i r Hafiz M u r a d i intisab-i hakipadir ya Resulallah (2) 19
: Bestenigdr ilahi, G. Isa Mahvi

Zerre-i askm i l a h i her k i m i n gbnliinde var Soldurur benzin sarardir inledir leyl i i nehar Her zaman giis eyledikde z i k r - i tevhidin senin Ra'se tutar cumie endamm anm h i i h t i y a r A h ii zari dii cihan'i doldurursa ayh degil Hane-i kalbinde zira bir unulmaz yare var Ta ezelden bu meseldir derdi olan iniler Neylesiin bicare asik bulmadi derman-i y a r
(1) (2) Mst. M c , A i m . M c N o : 637, C v . K. M c N o : 183, Os. M c A i m . Mc. N o : 637, 650.
XVIII NCI
ASIR
191
Kiilhan.i gonliin kiiliinde setr olunmus nar-i ask Merd isen kesf eyle Mahvi sana oldur ozge kar (1) 20 Bestenigdr ildhi, G. Mtsri Niyazi Donmek ister gonliim ciimle sivadan Donelim asiklar Mevla derdiyle Gecmek ister gonliim m i i l k . i fenadan Gecelim asiklar Mevla derdiyle Bas acub girerim ask meydamna Mansur olurum Enelhak darma Yanmakda Niyazi askm narma Yanahm asiklar Mevla derdiyle (2) 21 Cdrgkh ildhi, G. Sultan Mustafa Daim salat olsun sana Ya Rahmeten lil'alemin Halim benim her dem biika Ya Rahmeten lil'alemin K a f i r diler cenge bizi Copten sakmmaziz gozii Rahm eyleyiib kayir bizi Ya Rahmeten lil'alemin Bizde libas.i esrefin Hem sancag-i piir enverin islama eyle himmetin . Ya Rahmeten lil'alemin Mesriir ola hep iimmetin JVfagbiin ola din dusmenin lgiir serab-i kevserin Ya Rahmeten lil'alemin Rahat haram oldu bana Ta irisince nusreta Camm feda. olsun sana Ya Rahmeten lil'alemin
<1) <2) . A i m . Mc. Nor 637. Mst. Mc.
II.
. j '"
"; '
192
T U R K MUSJKiSl ANTOLOJISi
Meftuni ahkar bendene L i i t f et garib efgendene Yapismisim damamna Y a Rahmeten lil'alemm (1) 22 Cdrndh U&M, G. Hdki Sahn-i s i r r m k i l niutaiihar kalmasun ilia Ahad Z a k i r u mezkur a zikr ol K u i hiivallahus-samed K i i l l i sey'in balikiin bezminda kalsun v i t r i i f e r d Eyle lutfunia i l a h i dembedem fazlm meded Hdki aglar gahi inler derd ile feryad idiib Asmana c i k d i ahi yerieri tufan idiib E t tecelli k i l teselli derdine dermaii idiib Eyle lutfunia I l a h i dembedem fazlm meded (2) 23 Cdrgdh ilahi, Diiyek, G. Yunus A s k m aldi beni benden Mevlam seni isterem seni Ben aglarim diin ii giinti Mevlam seni isterem seni Eger beni yandirsalar K i i l u m goke savursalar Zerrelerim cagrisalar Mevlam seni isterem seni A r i f l e r e diinya gerek Zahidlere ukba gerek Mecnunlara Leyla gerek Mevlam seni isterem seni Ne v a r l i g a sevinirem Ne yokluga y e r i n i r e m A s k m ile eglenirem Mevlam seni isterem seni
(1)
kaTiunda (2)
Aim. Mc. N o : 637, 650, Ali SiriikanT, 'bu m a n z u m e y i " U s s a k " mada bestelemistir. Aim. Mc. N o : 637, 650.
XVIII
NCI
ASIR
Dervis Yunus benim adim Giinden giine a r t a r derdim I k i cihanda maksudum Mevlam seni isterem seni (1) 24 Cargah Udhi, G. Misri Niyazi
Esma-i I l i h i y y e ' d e b i had hiinerim var H e r demde semavat>i h u r u f a seferim v a r Gonliim gokiiniin y i l d i z i m n hie adedi yok H e r burcda benim. bin giines ii b i n kamerim var Alemlere ebced hocasi olmak olur ar Aleak goriinen ebcede a l i nazarim var A r s i v i i semavati ulumun budur elhak Hem dahi zemininde tukenmez giiherim var Bununla b i r oldu.dem-i Isa ile Misri Gonliime dahi ne geliir i i ne giderim var (2) 25 Cdrgdh ilahi, G. Abdiilahad Nuri
B a g - i cemale ciin i r e m Vuslat giiliin anda direm H a k ' k m tecellisin gorem Ben H u direm ya H i i direm Gecede de giindiizde de Kesretde de vahdette de Mahserde de cennetde de Ben H u direm ya H u direm A y r i l s a cismimden bu can Yikilsa b u kevn i i mekan M i i n k i r olursa hep cihan Ben HQ direm ya H i i direm A s i k l a r igre olsa sur B u NiirVye erse s i i r i i r
(1) (2) R s . Mc. A i m . Mc. N o : 637, 650.
F:
13
TURK MUSiKiSi ANTOLOJISI
Anda tecelli etse nur Ben Hu direm ya HQ direm (1) 26 Cargah ildhi, G. Misri Niyazi Askm kime yar olur daim isi zar olur Dinmez goziiniin yasi yanar igi nar olur Sevda-yi ziilfun k i m i n takilsa gerdamna Mansur gibi akibet yolunda berdar olur Ibrahim i Edhem'i dervis iden askindir Derdine dusen sahm tahti tariimar olur Ben de a n terk idiib girdim bu dervislige Her kim senin askma dusdiiyse bi ar olur Terk et Niyazi seni bul anda o sultam Her kim canindan gecer ol vasiUi yar olur (2) 27 Dilkes ilahi, G. Sultan Mustafa, I I . D i l - i seydayi soyletsen Resulallah'a asiktir Firak u hecr ile daim derun-i bagn yamktir Hilaf obnaz bu da'vadan Huda billahi tamkdir efaat eyle sultamm kulun ikbal'e yazikdir Giinahrm bi nihayetdir sevabim zerrece yokdur Cibale irse ger ciirmum Huda'nm rahmeti cokdnr Isim miiskildiiriir gayet umidim gayriden yoktur Sefaat eyle sultanrm kulun ikbal'e yaziktir (3) 28 Diigah ildhi, Evsai, G. Fenayi ;
Ya ilahi asitanm hasteye dar-iis-sifa Serbet-i vashn icenler buldular derde deva
Cv. K . Mc. No: 183. Mst. Mc. Aim. Mc. N o : 637. ,.; ;
' ;
XVIII NCI ASIR
195
B a h r - i rahmet katresi yamnda ciimle yog olur Her ne denlii cog olursa bizde c i i r m ile hata Mahz-i fazhndan I l a h i vakif et esrarma I d e l i m her hal ile i s r - i Resul'e i k t i d a Ger ziya-yi sems-i zatm irmez ise salike Nice kat' eder menazil kande i r i s i i r ata Zerre goriinmez Fendyi (1) isbu alem arife B i r demine vuslatin i k i cihan olmaz baha (2) 29 Dugdh MM, G. Yunus
Benem zari k i l a n ol yare karsu Goniilden can veren dildare karsu Giceler subha dek hayran i i mestim Oturub muntazir ciin yare karsu Seher gahi durub zari k i l u r a m Sanasm biilbiiliim giilzara karsu B u gun Mansur benem askm yolunda Soyunub cerh u r a n ol dara karsu B u giin gurbette kaldi Yunus Emrem K i aski soyledi agyare karsu (3) - v* 30 Dilgah ve Muhayyer MM G. Himmet "> ' -
M i i r g - j d i l pervaz urub ucmak diler A?iyan-i lamekandir seyrimiz Seyr.i fillaha kanad acmak diler Asiyan-i Lamekan'dir seyrimiz A s k - i Hak'dan cus idiib derya g i b i Riitbe-i alide hem anka gibi Giilsitanda biilbiil-i seyda gibi Asiyan-i Lamekan'dir seyrimiz
(1) H u d a y i dergahi seyhi F e n a y i Cennet Mehmed (M. 1664).
''
efendi. V e f a t i :
1075
(2) A i m . Mc. N o : 650, Mst. Mc. "Gflfte ve bestesinin sahibi malum def i l d i r " serlevhasiyla notasi n e s r e d i M i s t i r : K o n s e r v a t u v a r nesriyati, Mevlud tevsihleri S. 5. (3) Mst. Mc.
196
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
Zahida olmaz bu k i l ii kal ile I r m e d i C i b r i l perr i i bal ile A s k - i d i l d a r ile vecd i i hal ile A s i y a n . i Lamekan'dir seyrimiz A s k - i H a k ile o k i m serden gecer H a i l olmaz yer i i gok bahr ile ber Himmeti merd-i Huda'dan al haber Asiyan.i Lamekan'dir seyrimiz (1) 31 Evig ildhi, G. Nahifi
Cemalin matla'-i sems-i hidayet ya Resulallah Cebinin mesrik-i n i i r - i saadet ya Resiilallah Vuciid.i pakini Hak gevher-i yekta-yi lutf etmis Idiib arayis-i tac.i keramet ya Resiilallah Reca-yi afv ile ahvalimi arz eyleyiib geldim Olub miistagrak-i serm-i hacalet ya Resiilallah B u isyan ile mahserde benim halim miikedderdir Cemalinden ger olmazsa inayet ya. Resiilallah Ne denlii m i i c r i m ise yine kendi miistemendindir Nahifi bendene eyle sefaat ya Resiilallah (2) 32 Evic ilahi, G. Nahifi r-
Sensin evc-i risaletin mahi Can feda sana ya Resiilallah Sensin iimmetlerin sehinsahi Can feda sana ya Resulallah Gonca-i giilsen-i safa sensin Gevher.i bahr-i istifa sensin Ciimle mahliika pisiiva sensin Can feda sana ya Resulallah Derd-i askmla dil helak olsun T i g - i hasretle sine cak olsun
(1) (2) U s k . H s . Mc. N o : 15. A i m . Mc. N o : 637, 650.
X V I I I NCI A S I R
197
Ciimle v a r i m yolunda hak olsun Can feda sana ya Resulallah. Ten-i zerdim nizar-i hasretdir Sine sad cak-i t i g - i f i r k a t d i r D i l g i r i f t a r - i dam-i hayretdir Can feda sana ya. Resulallah B i r nigah eyle can-i bimrae Eyle lutfunla derdime care K i l sefaat Nahifi-i zare Can feda. sana ya Resulallah (1) 33 Evic Durak, G. Nasuhi
Dilhanesi m i r ' a t . i Hak Seyr-i cemalullahi gor Maksud olan kesf-i sebak S i r r - i cemalullahi gor Ciimle biliir sensin ayan Ancak cemalindir nihan Oldu Nasuhi gark-i an Bahr-i cemalullahi gor (2) 34 Evic ilahi, G. Dede Omer Ruseni
Ey Seyyid-i dii alem vey a r i f . i Huda bin Sensin i k i cihanda peygamber-i hos ayin Ey l i i t f - i Hak'ka mazhar d a i m kiisade riisun Gormedi kimse senin ebrularmi piir cin Mahbub-i K i b r i y a ' s m maksud-i asfiyasm Matliib-i evliyasm ser defter.i mesakin Miisa'ya dindi Fahla' na'leyn yer yiiziinde Dindi sana semada ars iisttine ko na'lin Arz ii s e m i kokunla doldu senin tamamen A n m ciin oldu medhi ey Ruseni cii miisgin (3)
<1) (2) (3) A i m . Mc. N o : Os. Mc. 650. 696.
Mst. M c , Os. M c , A i m . . Mc. No:
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISi
35 Evic ilahi, Diujek, G. Sultan Mustafa I I .
A l l a h Rabbi layezal Y a Vahidii ya Zel-celal Ey padisah-i bi zeval Yessir lena hayr-el-umur V a k t - i seher feryadmuz Arsa cikar efgammiz Her dem hatadir karimiz . . Yessir lena hayr-el-umur Senden erismezse aman Oldu kamu isler yaman Y a sahib-i kevn i i mekan Yessir lena hayr-el-umur Ikbali asidir garib Lutfundan etme b i nasib Ya B a k i - i Hayy i i Miicib Yessir lena hayr-el-umur (1) 36 Evic ilahi, G. Abdi'dkerim Fethi
E y Rabb-i Rahman Kalmasun v i r a n Hecr ile bunda Vashm sen de Bakma sen kale Bezm-i visale Kapuna geldim Sucumu bildim Feyz-i Siibhani K u l iken am Fethi miskine Kalbi derdine
Eyle gel ihsan Bu dil-i nalan K a l d i m efgende Bana. et ihsan I r g i i r ahvale Muntazir bu can Zariler k i l d i m Eyle gel gufran Olsa erzani Eyler alisan Gonlii gamgine Eyle sen derman
(1) (2)
A i m . Mc. N o : 637, 650. A i m . Mc. N o : 650.
XVIII NCI ASIR
199
37
Evic ilahi, Evsat, G. Misri Niyazi

Devran odur k i m devrini devr-i felek bilmez ola Insan odur k i m s i r n n i ins i i melek bilmez ola Merkeb izinde su gbriib deryayi buldum sanma sen Derya odur k i m k a ' r i m asla semek bilmez ola A d e m odur k i m nan ola hem ma i i hem zam'an ola Hayvandan ol edaldir nan ii nemek bilmez ola K a m i l odur k i m ac susuz cok cok emek cekmis ola N a k i s olardir bunda k i m hergiz emek bilmez ola H e r b i r nebi her b i r veli zilletle erdi menzile Misri'ye sogsiin sol agiz A l l a h demek bilmez ola (1) 38
Evic ildhi, G. Misri Niyazi

H a k ilmine bu alem b i r niisha imis ancak 01 niishada bu adem b i r nokta imis ancak A d e m l i g i n i her k i m bulduysa odur adem Yoksa goriinen suret b i r golge imis ancak K i m ol deme buldu yol vasl oldu Niyazi ol N a c i denilen f i r k a bu ziimre imis ancak (2) 39
Evic ildhi, G. Halimi

H e r t a r i k m v i r d i var biilbiile giil v e r d i Huda Topraga samt i i siikunet sulara siyt u sada H e r kesin b i r cam v a r d i r bana can derd-i Huda. Camma canlar k a t a r canim benim derd-i H u d a . B i r aceb h a l i m var anlanmaz nice t a v s i f ile C a n i m m derdine derman ide derd ile H u d a . K i l Halimi naleler efgana ciksun dembedem Ger seni maksuda ermekden geri korsa Huda. (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 650. 650., 650. Os. Mc. Notasi icin b a k m i z : D r . S n b h i :
T u r k musikisi I I , 113, B u eserde ilahinin bestekari kaydedilmistir.
Evic
40 ilahi, G. Nizdmi
Kerima ali dergaha . Heman ihsanina geldik Ne care biz giinehkara Heman ihsanina geldik Helak etti bizi adat. Ihata eyledi lezzat Cii sensin kadi-yul-hacat Heman ihsanina geldik Senindir kuvvet i i kudret Senindir heybet i i izzet Ne layik bize germiyyet Heman ihsanina geldik B i z i lutfundan agah et K i r a m - i nasa hemrah et D i l ii can mulktine sah et Heman ihsanina geldik Nizdmi'ye (1) saadet ver Kamu ihvana rahat ver Ibadetten halavet ver Heman ihsanina geldik (2) 41 Evic Ukhi, G. Fethi Abdulkerim Cism ii cam n a r - i hasret yakti vii etti harab Ey g i i l . l giilzar.i vahdet bulbiil-i Ummtilkitab Y a Ilahi dergahinde hahisim oldur benim Eyleyem miijgammi carub-i kabr-i miistetab Cism-i paki sathma messeyleyen eczayi arz T a c i arsa ziynetefza oldugun natik kitab Resg eder emri muhakkak ars i i kiirsii sevk ile Ol tiirab-i tahire k i m zatma oldu nikab D i i cihanm asitani kurbin iste Fethiyd 01 'Resulun pes odur asiklara hiisn.i meab (3)
(1) (2-) (3) 1107 (M. 1695") de vefat eden miiderris Nizami A h m e d . A i m . Mc. N o : 37, 650. A i m . Mc. No: 637.
X V I I I NCI ASIR
201
42 Evic Ildhi, G. Himmet
Nar-i aska yanmayanlar n u r - i Rahman bulmach Varhgindan gecmeyenler sirr-i Subhan bulmadi Ahvel olub ikilikden vahdete irismeyen Ucb idiib kendin gorenler kamil insan bulmadi B i viicud olub goniilden siirmeyen namusunu Hake yeksan olmayanlar b a h r - i umman bulmadi Miibtela-yi a s k olanlar d e r d e derman buldular 01 tabibe ermeyenler derde derman bulmadi Ehl-i Hak'ki m i i n k i r iken ana Himmet neylesiin S i r k i siirmeyen aradaii kamil i n s a n bulmadi (1) 43 Evic ildhi, Evsat, G. Misri Niyazi
I l i m bahri.viiciid esdafmm diirdanesiyem ben Maarif kenz ii d i l vassafmm viranesiyem ben Benim ilmim katmda miictehidler aciz oldular Veli ilm-i ilahinin deli divanesiyem ben Birer hale cihanm h a l k i bir bir razi oldular Benim b i r hale meylim yok Hak'm bilmem nesiyem ben Bekiilli alemin h a l k i biliirler bende b i r derd var Bilinmez sevdigim k i m d i r nenin divanesiyem ben Ne Afisri'yem ne Mehdi'yem ne Isa'yem ne insanem Bu yanan daimi sem'in veli pervanesiy em ben (2)
T
44 Evic ildhi, G. Sivash Semsi Derd-i aska diismeyen dermana olmaz asina Cevre mahrem olmayan ihsana olmaz asina Can i i basa bakmayanlar ta ebed mestanedir Canm isar etmeyen canane olmaz asina Cehd idiib rah-i ibadetde ferid ol taliba Kullugun bildirmeyen sultana olmaz asina
(1) (2) Usk. Hs. Mc. N o : 15. Mst. M c , Os. M c , A i m . No: 636, 650
202
TURK MUSiKISi ANTOLOJtSi
Ziilfiine irmek dilersen ko seri meydanina Basmi top etmeyen cevgana olmaz asina Semsiya sem'-i r u h - i canine ver her v a r i n i Bal i i pen-in saklayan pervane olmaz asina 45 Evic .
|
(1)
Rumi
ilahi, G. Esrefoglu
Ey goniil b i r derde diis k i m anda derman gizlidir Gel k a n s b i r katreye k i m anda umman gizlidir Terk idiib can ii cihani gey feragat ciibbesin Bu feragat ciibbesinde s i r r - i sultan gizlidir Degme b i r dervis hakire hor giiriib hor bakma k i m Gonliiniin her gusesinde ars.i Rahman g i z l i d i r Nutka gelse can ii d i l bulur hayat-i cavidan Dervisin her b i r sbziinde ab-i hayvan g i z l i d i r Gor bu Esrefoglu Rumi bahr-i askda neyledi Can ii basi terk ediib can-i cihanda gizlidir (2) 46 Evic
ilahi, G. Yunus
. ..
Dervis olan kisiler deli olagan olur A s k i nedir bilmeyen ana gulegen olur Giilme sakin sen ana eyu degildir sana Adem neye giilerse basa gelegen olur A h bu askm eseri her kime ugrar ise D i m uykusu uyumaz benzi solagan olur B i r kisi asik olsa ask deryasma dalsa 01 deryanm dibinde gevher bulagan olur A s i k lamekan olur diinya terkdni u r u r Diinya t e r k i n u r a n l a r didar goregen olur Dervis Yunus sen dahi incitme dervisleri Dervislerin duasi kabul olagan olur (3)
(1) (2) (3)
A i m . Mc. N o : Mst Mc. Mst. Mc.
637.
XVIII NCI ASIR
203-
47
Evic ilahi, Evsat,
G. Himmet
Nazarm pak ise aldin nazari Ger hulusun yog ise k i l hazeri Vuslat-i y a r i eger ister isen Ne geturdun ya ana mahazan Geliniz yara cammiz virelim Ciin kuruldu bu yola can pazari Himmet az gorme o pirler nazarm Nice bin can deger ol er nazari (1)
48
Evic
ildhi, G. Isa Mahvi
E y bulbiil-i ruhani Efgana m i basladm M i i r g - i giiLi Siibhani Nalana m i basladm Kesret garni medhusi Mahvi'de gonial kusu Vahdet meyi serhusi Tayrana m i basladm (2)
49
Evic
ildhi, G. Misri
Niydzi
Bulan oziinii goren yiiziinii B i r yiizti dahi gormek dilemez Vuslatda olan hayretde kalan A k l m deremez kendin bulamaz Her sam i i seher odlara yanar Hem benzi solar aglar giilemez Asik olagdr sadik olagor Cehd eylemeyen menzil alamaz Meftiin olah Mecnun olali Bu Misri dahi akla gelemez ,(3)
(1) (2) (3) Mst. M c , Os. Mc. A i m . Mc. N o : 637.
A i m . M c N o : 637, 650, Mst. Mc.
204
TURK MUSIKiSI ANTOLOJISI
50
Evic
Udhi, G. Umtmi Sinanzade Hasan
Derde derman ister isen derde er Yine derddir asikm dermam b i l Cana canan ister isen p i r e er Ana miirsidsiz irilmez soyle b i l Murside i r gozle soziin can ile N u t k u n u fehm eyleyiib e s r a n b i l Niceler p i r i n i goriib bilmedi Gafil olma p i r i n i merdane b i l N u r - i H a k ' k i gormek istersen Hasen A n a mazhar kamil-i insam b i l (1)
51
Evic ilahi, Evsat, G. Misri Niyazi Ey tarikat erleri ey h a k i k a t pirleri B i r nisan verin bana ol binisan kandedir Kandedir dostun eli kande acilur giilii Dost bagcesi biilbulu g i i l - i handan kandedir A r a d i m bahr ii beri bulmadim ben bu s i r r i Cism ii candan iceri gizli sultan kandedir Madem k i can tendedir ten can ile zindedir Amma nidem bilmedim cana canan kandedir Niydzi'ye can olan s i r r m d a sultan olan D i n ii hem iman olan ol b i giiman kandedir (2)
52
Evic Udhi, G. Misri Niyazi V a r h g m mahv eyleyiip meydane gel La vii illadan geciib merdane gel Zulmete H i z r ile g i r gevher cikar A b - i hayvandan igiib hem kana gel Ser'i basa tac idiib Iskender ol Gee otur taht.i dile sahane gel
<l) <2) Mst. Mc. Mst. M c , A i m . Mc. N o : 637, 650.
X V I I I NCI ASIR
205
K i i n t i i kenzen s i r r i n i duydunsa ger Sakla s i m dime her nadana gel E y Niyazi bas acik divanesin Nice b i r divanesin uslana gel (1) 53 Evic asiran ilahi. G. Sultan Mustafa II.
Cun senin sanm keremdir ey K e r i m - i Z i i l - celal K i l hidayet bu dil-i gamhara A l l a h i m aman A s k i n i n sevdasma diisdiim. Rahim.i layezal K i l hidayet bu dil-i gamhara A l l a h i m aman Liicce-i isyana gark oldu bu Meftimi kulun Yiizii kara ciirmii b i haddir bu abd-i acizin Ruz-i mahserde meded eyle emini Ahmed'in K i l hidayet bu d i l - i gamhara A l l a h ' i m aman (2) 54 Evic gerdaniye ilahi, G. Swash Semsi
Mecnun olali gonliim Leyla haberin soyler Derde diiseli canrm veyla haberin soyler Cismimde goniil kusu mahbus olub inler Cezbeyle bosandikda a'la haberin soyler Can kusu bu giilsende medhin okumakdaydi Z i i l f i i n agma diisdii sevda haberin soyler Canim duyah zevkin ana uyah gonliim Ozge haberin koyub Mevla haberin soyler Semsi seni duyah aska cam uyah F i r k a t haberin koyub vuslat haberin soyler (3) 55 Gerdaniye ilahi, G. tsa Mahvi
Derunum yandi n a r - i hasretinle Eya n u r - i Huda goster cemalin

(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 637, 650, Os. Mc. A i m . Mc. N o : 637. A i m . Mc. N o : 637, M s t Mc. de " E v i c ' olarak k a y i d h d i r .
E r i d i cism ii canim f i r k a t i n l e E y a n f l r - i Huda. goster cemalin B u Mahvi bendene gel eyle ihsan V i s a l i n serbetin sun eyle reyyan F i r a k m atesiyle oldu suzan Eya n u r . i Huda goster cemalin (1) 56 Gerdaniye ilahi, G. Isa Mahvi
Bihamdillah ayan oldu bana H u D e r i m ya H u v i i ya men hu v i i ya. hu Hiiviyyetle beyan oldu bana hu D e r i m ya HQ v i i ya men h i i vii ya hu B u Mahvi nefs elinden kaldi hayran Viicudu d a r m i zenb etti v i r a n Meded ya HQ kerem et eyle g u f r a n D e r i m ya HQ vu ya men HQ vu ya HQ (2) 57 Gerdaniye ilahi, G. Isa Mahvi
Bulmak dilersen daim saadet Can u gonulden Allah'a yalvar Gaflette kalma eyle ibadet Can u gnbiilden Allah'a yalvar Y o k l u k t a yokla ma'nayi Mahvi Maksudu anla sarf eyle nahvi Merdud-i rah ol gel iste sahvi Can u gonulden Allah'a yalvar (3) 58 Gerdaniye ilahi, G. Hocazade Lutfi
Mest-i askiz sabnmiz yok sinemiz cak eyleriz Derd-i ask ile demade'm cesmi nemnak eyleriz <D
(2) <3) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637. 637.
Aim.. Mc. N o : 637, Sd. Mc.
XVIH NCI ASIR

Gormek iciin sahid-i maksiidu cesm.i can ile Masivadan kalbimiz ayinesin pak eyleriz Nes'e-i cam-i mahabbet verdi bir halet bize Goz yumub agincaya dek seyr-i eflak eyleriz B i r aceb halet verir keyfiyyet.i sahba-yi ask Gah haki zer ider gahi zeri hak eyleriz Cam-i aski dest-i saki.i ezelden icmisiz Lutfiyd (1) anm iciin g i i f t a n bibak eyleriz (2) 59 Gerd&niye ildhi, G. Swash Semsi Derdin ne behey asik bicare neden oldun Bir yerde kararm yok avare neden oldun Dokunmadi gun sana t i r - i mujesi yarin Ey sinej mecruhum piir yare neden oldun B i r gonca sevub ey dil har-i gama nu diisdiin Gul gibi bu giilsende sad pare neden oldun O l m i h r - i cihanara oldu mu gbziinden dur Ey gbzlerimin yasi seyyare neden oldun PamaLi mahabbetsin yoktur basma caren Cak bu kadar ey êmrf piir yare neden oldun (3) 60 Hicaz ilahi, Diiyek, G. Misri Niyazi Inile ey derdli goniil inile Ehl-i derdin inleyecek cagidir Gel timar et yarene sen ask ile Yarelerin unulacak cagidir Ey Niyazi diinyada eyle huzur Sol kisi kim olmaya ehl-i guriir Hak'ki anla etmeden bundan ubur Mevtin elcisi gelecek cagidir (4)
207
jj
(1) Istanullu Kadi Lutfullah befendi. Vefat! 1103 (M. 1691). (2) Bazi mecmualarda, Dede namma, "Baba Tahir" makaminda kayidlidir: Aim. Mc. No: 638, Os. Mc. (3) Mst. M c , Aim. Mc. No: 637 de "Evic Gerdaniye" bashgryla k a yidlidir. (4) Mst. Mc.
208
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISl
61 Hisar ilahi, G. Isa Mahvi Ciimle isim ayn-i hata I g f i r lena ya Zel-ata T'ebbet ileyh erciil-hiida I g f i r lena ya Zel-ata Kesme i i m i d i n b i giiman Coktur deyu c i i r m i i n heman Mahvi degil zahir nihan I g f i r lena ya Zel-ata
4 < K
\.
62 Hisar ilahi, G. Nazvii Garik-i b a h r - i isyan i i hatayim ya Resulallah Veli senden sefaat miiddeayim y a Resulallah Senin ihsanina kaldi benim halim miikedderdir K i derd-i zenb-i ciirme miibtelayim ya. Resulallah M u r a d i m hazretinden b i r nigah.i asinayidir Kapun saillerinden b i r gedayim ya Resulallah Nice koyam elimden damen-i lutfunu sultanim Seninle vasil-i zat-i Huda'yim ya Resulallah B u Nazmi (2) bendeni sayeste-i nakd-i sefaat k i l F a k i r i m lerdmend ehl-i atayim ya Resulallah (3)
- ^
63 Hisar ilahi, G. Esrefoglu Rumi (1) B i r ben degil seni seven ciimle alemdir sevici Yiiz bin olsa her kosede birligine can verici
; Hisar
64 ilahi, G. Misri Niyazi Ta ezelden biz bu ask icinde riisvay olmusuz i s m i m i z d i r soylenen dillerde destan olmusuz
(1)
Aim.
1112
Mc. N o : 637, 650, 696, Mst. Mc. ( M . 1700) de vefat eden " H e d i y e t u l i h v a n " sahibi N a r m i Meh
(2) med. (3) (4)
A i m . M c N o : 637. Mst. M c , A i m . Mc. N o : 650. Giifte icin bakimz- S. 210
XVIII NCI
ASIR
209
Gerci suret aleminde sandilar kesretteyiz Kesret icre bilmediler ferd i i tenha olmusuz Lafz ii suret cism ile anlamak isterler bizi Biz ne elfaziz ne suret ciinile ma'na olmusuz Katreler irmaga i r m a g i r d i bahre cem'olub Karisub b i r birine hala o derya olmusuz Ten gozuyle Misri'yi sflrette gordiim dime k i m Z i r a biz ol k a f - i suret icre anka olmusuz (1) 65 Hiiseyni ilahi, G. Fendyi Cermet Y a I l a h i asitamn hasteye dar.iis.sifa Serbet-i vashn icenler buldular derde deva (2) 66 Hiiseyni ildhi, G. Sultan Mutafa I I . Miistagrak oldum lutfuna Hamd olsun A l l a h ' i m sana (3) 67 Hiiseyni ildhi, G. Abdiildhad Nuri E y dil bize ver b i r haber A s k ellerine k i m gider Hasret ile yandi ciger Ask ellerine k i m gider , A s i k l a r a vakt-i seher Anda nesim-i ask eser . 01 nefhadan alub haber A s k elierine k i m gider ister goniil ol elleri , Miisgin kokar sunbiilleri Sohnaz o bagm giilleri Ask ellerine k i m gider Billahi ol elin yolu Nuri'ye candan sevgili
<1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 637. 194
A i m . Mc. N o : 637. Manzumenin tamami igin b a k m i z : S. Os. Mc. Gfifte icin b a k m i z : S . 186.
F:
14
2l6
Baglandi askm mahmili A s k ellerine k i m gider (1) 68 Hiiseyni ilahi, G. Misri Niyazi
LIj,
_j_
J J J I J
JJ.
U (ji!l>
AUii
(2)
jjÂ
69 Hiiseyni ilahi, G. Esrefoglu Rumi B i r ben degil seni seven ciimle alemdir sevici Yiiz b i n ola her kosede yoluna canlar verici Ben k i m olam seni sevem ya yoluna canim verem Sevenleri goricegiz ben de b i r boyun egici V a n n sorun miirsidlere var m i d i r bu derde care Hie ola m i dosta ire diisman ile dost olucu Diisman dedigim nefsindir sol tama' ile h i r s m d i r Keser t a m a ' damarim dosta asikim deyici Esrefoglu Rumi gibi soyle miicrim avare k u l Arasalar bulunmaya nefs ii hevasm kovueu (3) 70 Hiiseyni Hahi, Diiyek, G. Sivasli Semsi Vasil olmaz kimse H a k ' k a ciimleden dur olmadan Kenz acilmaz sol goniilde ta k i p i i r niir olmadan Siir cikar agyari dilden t a tecelli ide Hak idisah konmaz seraya hane ma'miir olmadan iiitukable en temiitu s i r r m a mazhar olan . Bunda gordii har i i nesri nefha-i sur olmadan Mest olan mestane geldi ta ezelden ta ebed Icdiler askm serabm ab.i engflr olmadan B i r aceb sevdaya diismiis tutusur Semsi m i i d a m Hak'ka makul olmak ister halka menffir olmadan
(1) (2) (3) (4) Os. M c . A i m . M c . N o : 637. Os. Mc. Mst. M c , Os. Mc. .'*'.!
(4)
XVIII NCI
ASIR
211
71 Hiiseyini ildhi, G. Kastamonili Hdfiz
Seb-i t a r i k - i gayretten gectib ruz_i visal iste Zalam-i sicn-i kesretten cikup n u r - i cemal iste A h a d Ahmed m i y a n m i mtimeyyiz m i m - i m u m k i n d i r Dila i m k a n - i surette elif i i ha v i i dal iste Garaz sugra v i i kiibradan heman matlubdur ancak Mebadi su'lesinden gee netice v i i meal iste Dilersen vasl-i Yezdan'i bula gdr rah-i i r f a m Viicudun eylegel f a n i makale bakma hal iste Ezel m i i r g . i I l a h i d i r hiiviyyet asiyanmda A n a pervaz ieiin Hdfiz deruni perr i i bal iste (1) 72 Hiiseynl ildhi, G. Misri Niydzi -
A s k m meyine ben kana geldim Sevkm oduna hos yana geldim Sem'-i tevhidi gordiim yakilmis G i t t i k a r a n m pervane geldim H a l k a - i z i k r i kurmus asiklar. Ben de sahnmda cevlane geldim Mecnfm'um bugiin Leyla derdinden Neylerim akh divane geldim "Ommi Sinan'm hakipayine . Siirmege yiiziim sultana geldim Y a r e m i b i l d i m yarimdan imis Bunda Niydzi Lokman'a geldim (2) 73 Hiiseynl ildhi, G. Misri Niydzi
B i r yiize dus oldu goziim yiiz bin amn divanesi Olmus cemali sem'inin ay ile gun pervanesi Kendi sunar dolu dolu peymaneler asiklara B i r kez elinden niis iden olur ebed mestanesi
(1) <2) A i m . Mc. N o : 637. 183.
A i m . Mc. N o : 637, C v . K . N o :
"f
212
TURK
MUSlKi ANTOLOJISi
Sunlar k i tatmadi ezel bezminde anm ciir'asm Tatmaya dahi bunda ol ask ehlinin biganesi B i r mtilke malik eylemis ussakim ol padisah M i i l k . i Siileyman anlann yamnda bir viranesi i k i cihanda Mtsri'ye devlet dahi izzet yeter Geldikce y a r i n sundugu cevherlerin her danesi 74 Hiiseyni Uahi, G. Misri Niydzi Sunlar k i goriib yuzunii bu dara geliirler 01 ahde vefa eyleyiib ikrara geliirler A n l a r k i ezel gozleri sacmda kalubdur Bunda seni hie bilmeyiib inkara geliirlerCesmin kadehin nils eden abdal-i ilahi 01 ask ile bu alem-i dewara geliirler .Yollari ne var a y n ise hep sana asik Ciimle seni ister sana didara geliirler Elbette bu bag igine k i m girse Niydzi H a r m goriib evvel sonu giilzara geliirler (2) 75 Hiiseyni ilahi, G. Misri Niyazi Zerreler zahir m i olurdu (3) aftabi olmasa Katreler kande yagardi hie sehabi olmasa Her kes anlar hem goriirdii yiiziinii ey dost senin Kibriya-yi Lenteraniden nikabi olmasa H a s n inkar eyleyen miilhidler ilzam m i olur Sal be.sal evrak-i escar inkilabi olmasa K a b r i vahdet gusesi hasn temasagah i d i Ey Niydzi kimde k i m cehlin azabi olmasa (4) 76 Hiiseyni Udhi, G. Mevlevi Selimi . Sevdan ile dil milkin Viraneye dondiirdiin (5)
(1) (2) (3) (4) (5) A i m . Mc. N o : Aim. M c No: Zahir molurdu Aim. M c No: Mst. M c 637, 650, Mst. M c , Os. Mc. 650. tarzmda oiunacak. 650.
(1)
Giifte icin bakrmz: S. 186.
XVIII NCI
ASIR
213
Hiiseyni
77 ilahi, G. Misri Niyazi
01 menem k i m v a k i f - i esrar-i ilm-i ademim K a s i f . i gsnc-i hakikat hem hayat-i alemim Bende m a h f i oldu gayb-iil-gaybm esrari hemin Bendedir s i r r . i emailet ana kenz.i mubhemim Ben cemal-i Hak'ki ciimle seyde zahir gormusem Bu merayaya amnciin bakdigimca hurremim Her sdziim m i f t a h - i k u f l - i Kiintiikenz olmusdiiriir Hem dem.i Isa ile her b i r nefesde mahremim Ben o Misri'yim viicudum misrina sah olmusam Hadisim gerci veli ma'nada s i r r - i akdemim ( 1 ) 78 Hiiseyni ildhi, G. Abdillkerim Fethi Gonliimiin zevkini ben hecr ile taban i t d i m Simdilik alemi ben berr i i beyaban itddm Kalmaya boyle benim hal-i deriinum ya. Rab D i y e l i m r u z - i cezada k a t i husran i t d i m Yogise zerre kadar samna layik k a n m H a m d i i l i l l a h dilimi ma'den.i iman i t d i m Gormeye zahir olan sun'un ola her seyde Vahdetin s i r r m i ben sidk ile ikan itdim Muntazir afvine Fethi diyiib ey Rabb.i K e r i m . i ' t i m a d i m hele ben rahmet-i Rahman i t d i m (2) 79 Hiiseyni ildhi, G. Divitcizdde Talib Y a n a h m yakilahm ask ile suzan olahm Qekelim hecr i i garm derd ile nalan olahm Hfl diyiib k u r t u l a h m i k i cihandan simdi Bargah-i Hak'a. yiiz siiriiyii galtan olahm A h i i vah eyleyelim. mertebe-i hayrette Kendimiz y a v i kilub vasil-i canan olahm Gecelim La'dan iriib mertebe-i Illa'ya Nefyi nefy eyleyelim miisbit-i Yezdan olahm
(1) (2) A i m . N o : 637, Os. Mc. 650, Mst. M c , Os. M c
214
TURK MUSiKISi ANTOLOJiSI
Talib-i rah-i hakikat olahm lyel ii nehar Hazret-i Hak'ka iriib aleme sultan olahm (1) 80 Jfiiseyni ilahi, G. Isa Mahvi
Derya-yi aska diirdane geldim Sahra-yi sevka seyrana geldim Gordiim miinevver giilzar-i zikri Biilbiil ves anda efgana geldim Leyla.yi mahvin Mecniin'u oldum Meydan-i sahva divane geldim P i r i m hakikat milkinde sahdir Kulluga bunda sultana geldim Derd-i f i r a k a ma'cun-i vuslat Almaga Mahvi Lokman'a geldim (2) 81 Hiiseyni
ATZJ
Udhi, G. Abdulkerim
Fethi
E y Habib-i Mustafa v i i Miicteba didar eyle ey n u r - i Huda Sem'i- zatm kalbime versiin ziya A r z - i didar eyle ey n i i r . i Huda Hakipayin tu.tiya-yi kuhl-i can Z a t . i pakin mukteda.yi ins i i can B i r nazar k i l yerim olsun lamekan A r z . i didar eyle ey nur-i Huda E y kerem kani Resul-i Kibriya. Can i i basim yoluna olsun feda Derdimendin FethCye idiib ata A r z j didar eyle ey nfir.i Huda (3) 82 Hiiseyni
asiran Udhi, G. tsa Ma-hvi
Ciinki bildin ciimle seyde Hak miiessir gayri yok Gordii salik miimkinatta f i ' l - i Hak'ki gayri yok
(1) (2) (3) A i m . Mc. No: Os. Mc. Os. Mc. 650.
X V I I I NCI A S I R
215
Kesret-i imkanda mevcud ciimle muhdes siibhe yok Evvel ii ahir Huda-yi bizevaldir gayri yok Vacib ii mumkin viicudu miittehid olmak muhal Kainatdan Hak miinezzeh zat-i Baki gayri yok Alemin ash ademdir ciin viicudu arizi A r m gorme viiciid-i vacibe bak gayri yok Muzmahil gbr bu viicud-i miimkinati Mahviyd Afitab-i vahidiyyet zahir oldu gayri yok (1) 83 Hiiseyni Asiran ilahi, G. Kenzi Derdini bir et goniilde vech-i canan b i r olur Siir cikar gayri goniil sehrinde iman b i r olur Vech.i canan ister isen bekle miirsid esigin Her tabibin kavline meyl etme Lokman b i r olur N u r - i zata hancer.i tevhid ile i r Kenziya Ciimle envarm icinde nur-i Yezdan b i r olur (2) 84 Hiiseyni as-iran ilahi, G. Misri Niyazi Ibn-i vaktim ben ebiilvakt olmazam Abd-i mahzim ben tasarruf bilmezem A n - i daimdir hakikat giinesi Aniyem ben gitmezem ben gelmezem Mereym icre ben dogurdum b i r gulam . Hem bu giinde bir giiliim k i m solmazam Ben dogurdum anasiz Isa'yr hem Ittisalim var ana ayrilmazam Sanma k i m Mehdi benem Mehdi odur A d i Yahya'dir amn yamlmazam Vasfidir esma-i hiisna ciimleten Bu sozii isbata aciz kalmazam Sirr ile bana icimden soyleniir Misrtya ben dogmazam ben blmezem (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o ; .637. Mst. Mc. Mst. Mc.
216
85 Hiiseyni Asiran, Evsat, ildhi, G. Misri Niyazi
Kildan ince vu kihctan keskin ol sahm yolu Her kemal ehli kapusunda anin edna kulu Oklari kavs.i kazamn.kuwetince yol olur Putesine kalb-i sultandan gecer okun yolu A r i f i n b i r hinrmeti var ana ars olmaz makam Sidre vii tuba goriinmez kamilin can i i dili A k i l i n mizan-i akh maverasm almadi A s i k m akiller icre adi miilhid ya. deli Zerre zerre k i l d i Misri'nin viicudunu kaza. Katre katre k i l d i zatim anm askm veli (1) 86 Hiiseyni asiran, G. isa Mahvi Kamil olmak ister isen ey goniil Taat.i Mevla'da daim muhlis ol Biilbiil olsun giilsen-i ser' icre giil Taat.i Mevla'da daim muhlis ol Miimkinati Mahviyd gorsen adem Gor viicfid-i vacibi sahib kidem Vasil-i tevhid-i zat ol dembedem Taat-i Mevla'da daim muhlis ol (2) ' 87 Irak tevsih, Evsat, G. Fethi Abdulkerim
Cemalin pertev-i nur-i Huda'dir ya Resulallah Kelamm ciimle vahy-i K i b r i y a ' d i r ya Resulallab Rauf ii hem rahim ile miisemma oldu zatm ciin Sefaat eylemek sana sezadir ya Resulallah Ziilal-i rii'yete atsan olub yandim hararetden Iciir cam.i visalinden sifadir ya Resulallah
(1) (2) M s t M c , A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637. 650.
X V I I I NCI ASIR
217
Ne gune arz-i hal itsiin der-i lutfuna sultamm Bu miiflis derdmendin b i r gedadir ya Resulallah Yolunda hayli demlerdir suriiniir salikin Fethi Esirge kulun olsun biriyadir ya Resulallah (1) 88 - Irak Udhi, G. Abdidahad N&rt Ya habiballah kacan kalkar cemalinden nikab Mahv olur nur-i ziya salmaz cihana afitab Sanki fanus.i hayalindir hiyam-i asman Daima sem'-i cemalin ile doner mahtab Alem ii Adem miizeyyen niir-i zatinla senin Z i k r . i evsaf-i cemilin ile memlu dort kitab 01 tecelli eyleyen vechinde ey m i r ' a t - i Hak Suret-i Rahman'diirur Vallahii a'lem bis.savab S i r r - i ask-i feyz edelden Nuriyd feyyaz-i Hak Cusa geldi sevk-i hiisniin ile doner asiyab (2) 89 - Irak ilahi, G. Abdiddziz Ciirmiin biliib gelen kisi Durmaz akar gozii yasi Gice giindiiz endisesi Mevlam cemalin cemalin Ciin hidayet ire cana Gbz yaslan done kana Dost yoluna done done Mevlam cemalin cemalin Dostdan haber geldi cana Anmciin yanar pervane Ask boyadi beni kana Mevlam cemalin cemalin Bu Dervis Abdiilaziz'i K i l derdlilerin tabibi Sefaatci k i l Habib'i Mevlam cemalin cemalin (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. No: 637. A i m . Mc. No: 637. Tpk. Bg. K . Mc. No: 402.
V J R K MUbiMSi. ANTOLOJiSi
90 Irak ilahi, G. Nazmi Derun-i asika haletfezadir halka-i tevhid Gida.yi ruh-i erbab-i vefadir halka-i tevhid Kimisi biilbiil-i gflya kimi giil ehl-i tevhidin Riyaz-i yahdete havz.i a t i d i r halka-i tevhid Aceb mi vasil-i s i r r - i baka eylerse ussaki Teniir.i masivasuz-i fenadir halka-i tevhid Ahadis-i sahihayla olubdur sabit ey Nazmi Mataf-i kudsiyan.i K i b r i y a ' d i r halka-i tevhid (1) 91 Irak Durak, G. Misri Niyazi I k i kasm arasmda gekdi hatt-i istiiva Allemelesma'yi ta'lim etti ol hatdan Huda Zat-i ilme Mustafa esmaya Adem'dir emin ikisinden zahir olmusdur ulum-i enbiya. Secde eyle ademe ta kim Hak'a kul olasm iden ademden iba Hak'dan dahi oldu ciida Silreta gorduler Allah diyeni olmus f a k i r Sandilar Allah fakirdir kendilerdir agniya Kande bulur Hak'ki inkar eyleyen bu Misri'yi Zahir olmusken yiiziinde nur-i zat.i Kibriya (2) 92 Donmek ister gonliim ciimle sivadan Donelim asiklar Mevla derdiyle Gecmek ister gonliim miilk-i fenadan Cecelim asiklar Mevla derdiyle Bas acik girerim ask meydanma Mansur olurum Enelhak darina Yanmakta Niydzi askm narma Yanahm asiklar Mevla derdiyle (3)
(1) (2) (3) Aim. Mc. N o : 650. Aim. Mc. No: 650. A i m . Mc. No: 637, 650.
Irak ildhi, G. Misri Niyazi
X V I I I NCI ASIR
219-
93 Irak Udhi, G. Esrefoglu Rumi
Ey goniil var k i m "bu derdden sen h a b e r d i r olmadm A n m iciindiir bu yolda sen cigerdar olmadm Ben dilerdim dost ziilfiin boynuma kdam kemend Sen perisanhk idiib ol dara berdar olmadm Ben k i ol sahm cemali sem'ine pervaneyem Var goniil var k i m diisiib ol sem'e yanar olmadm Var goniil var sen benimle Hak'ka karsu yanmadm Qok cefalar eyledin bana vefadar olmadm Esrefoglu Rumi'ye yoldas oluben ey goniil Geciiben assi ziyandan dosta gider olmadm (1) 94 Irak ilahi, G. Giilsenizade Hasan Asman.i ma'nevinin necmi semsi mahiyem Siireta gergi gedayem ask elinin sahiyem Ma'rifetde hirkadar olub edindim aski tac S6fi-i siiret benem ben sofi.i Allahiyem Tayy idiib nasiiti g a r k . i bahr.i lahut olmusam Bahr-i vahdetdir makamim anda gizli mahiyem Alem-i siiretde gerci rehberimdir Giilseni L i k ma'na aleminde ben anm hemrahiyem Bahr-i aska gark olub der k i Hasan asiklara; Talib.i Hak'kim deyen gelsiin yolun agahiyem (2) 95 Isfahan Udhi, G. Hdki ;
Didemiz gorsiin cemalin dembedem bi irtiyab D i l hiimasi per acub seyran ede b i ihticab K i l miiyesser Limaallah sirrini sen ya Gani Hab ii hasir kalmayavuz k i l duamiz miistecab
(1) Mst. M c , Os. Mc.
(2) Mst. Mc. B i r mecmuada, ayni bestekar namina "evic"olai-ak k a y i d h d i r : Aim. Mc. N o : 650.
220
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
Sems-i zatm zerresinden miirdeler bulsun hayat Sem'-i cana an be-an irsiin hitab-i miistetab Vahdet-i zata terakki ruz i i seb versin nasib Hdki'ye (1) k i l lutuf u ihsanin demadem bi hisab (2) 96 Mdhur tevsih, G. Altunizade Hdfiz
Resul-i K i b r i y a hayriilverasin ya Resulallah Sefi'im erham-i ruz-i cezasm ya Resulallah Soyiinmez sem'-i ser'in ta. olunca r u z - i riistahiz Miinevver m i h r . i eflak-i hiidasm y a Resulallah Siiluk-i rah-i Hak'da n u r - i feyz-i su'le tabmla G i i r u h - i asfiyaya rehniimasm ya Resulallah Viicudun illet-i gaiyye-i halk-i dii alemdir H a b i b . i nazperverd-i Huda'sm ya Resulallah Siiriib Hdfiz yiiziin dergahma l i i t f u n reca eyler M i i r i i v v e t ma'deni kan-i atasm ya Resulallah (3) 97 Mdhur tevsih, G. Himmetzade Abdullah
R u h i n d i r nusha-i pak.i melahat ya Resulallah Viicudun mecma'-i sidk u letafet y a Resulallah Diisenler zeyl-i pakine bulurlar r i i t b e - i vala Kapundur muksim-i izz i i saadet ya Resulallah Y i n e senden olur derman olursa bendene ferda Egergi eyledim b i had senaat ya Resulallah Sezavar-i inayet eyle Abdi.i siyehkan Sefaat ya Resulallah sefaat ya Resulallah (4) 9-8 Mdhur Durak, G. Misri Niyazi Derman a r a r d i m derdime derdim bana derman imis B u r h a n arardim ashma ashm bana biirhan imis
(1) (2) <3) (4) Tophaneli V e l i efendi. A i m . Mc. N o : 637. A i m . Mc. N o : 637. U s k . Hs. Mc. N o : 15.
X V I I I NCI ASIR
221
Sag u solum gozler i d i m dost yiiziinii gorsem deyu Ben tasrada ara.r i d i m ol can icinde can imis Oyle samrdim aynyam dost gayridir ben gayriyam Benden goriib isideni bildim k i ol canan imis Savm u salat ii hacc ile sanma biter zahid isin Insan-i kamil olmaga lazim olan i r f a n imi Kanden geliir yolun senin ya kande varur menzilin Nerden geliib g i t t i g i n i anlamayan hayvan imis Miirsid gerekdir bildire Hak'ki sana hak-kal.yakin Miirsidi olmayanlann bildikleri giiman imis Isit Niy&zVnm soziin b i r nesne ortmez Hak yiiz'iin Hak'dan ayan bir nesne yok gozsiizlere pinhan imis (1) 99 Mahur ilahi, G. Sultan Mustafa II. Ruh-i pak-i Mustafa'ya etmisim canim feda Bu zebanim her zaman eyler ana medh ii sena Rflz-i mahserde bu abd-i kemterin etme ciida Ya. Resulallah sefaat ya Nebiyyallah meded Sen sefaat etmez isen halimiz miiskil kati Bende-i Meftun'a. rahm et ey sefaat menbai Enbiyalar icre senden ummete miisfik kam Ya Resulallah sefaat ya Nebiyyallah meded (2) 100 Mahur ilahi, G. Huddyi Sevda-yi sivadan gee Gel H i i diyelim ya Hu B i r mesreb-i safi ic Gel H u diyelim ya Hu Ko kesf ii keramati Geg ciimle makamati Kasd i t bulagor zati Gel H u diyelim ya Hu
(1) Aim. Mc. No: 594, Mst. M c , Os. M c , Notasi icin bakimz: D r . S u b h i : T i i r k musikisi I I , 59-60. (2) Aim. Mc. No: 637, 650.
222
TURK MUSIXiSi ANTOLOJISI
I s k a t . i kuyud eyle I f n a - y i vucud eyle Hakkani suhud eyle Gel H u diyelim ya H u S i r r m a Hiidayi y a r E s r a n n ide izhar E y derde uman t i m a r Gel H u diyelim ya H u (1) 101 Mahur ilahi, G. Misri Niyazi
G i r sema'a zikr ile gel yana yana H u deyu I r safa-yi ask-i H a k ' k a yana yana HQ. deyu Hep erenler H u ile k a l d i r d i l a r can perdesin Acdilar gbzlerin andan yane yane HQ deyu Gbrdiiler HQ kaplamis hep on sekiz bin alemi Feyz a l u r l a r cumle Hu'dan yane yane HQ deyu Z a t - i H a k ' k i buldular bulusdular bu HQ ile Dost gbrundu her taraf dan yane yane HQ deyu E y Niydzi gbnlune a s i k l a n n hikmet dolar K u n t u kenz'in haznesinden yane yane HQ deyu 102 Mdhur ilahi, G. Misri Niyazi
(2)
Gel ey gurbet diyarinda esir olub kalan insan Gel ey dunya harabmda yatub g a f i l olan insan Gbzun ac perdeyi kaldir duracak yer m i gbr diinya K a t i Mecnundurur buna gbnul v i r u b duran insan Kafesde tutiye sukker v e r i r l e r hie karar etmez Aceb nicun k a r a r ider bu zindana giren insan K a r a r m i s kalbin ey g a f i l nasihat neylesun sana Hacerden k a t i d i r kalbi ogut k a r etmeyen insan Niydzi bu bgudu sen ver evvel kendi nefsine D i g i l gayriye andan k i m tuta her isiden insan (3)
(1) (2) (3) Os. Mc. Os. M c , Os. Mc A i m . Mc. N o : 650.
XVIII NCI ASIR
223
103
Mdhur ilahi, G. tsa Mahvi
Bihamdillah yine geldi saadetle siyam sehri Hudaya mah-i rahmettir umanz afv ii gufranm Ganimet sayesin saldi sehavetle kiyam sehri Hudaya mah-i rahmettir umanz afv ii g u f r a n m Cenab-i Hazret.i Allah ol fazh ata etti Giinahm derdine i b i d bu sehr iledeva etti Goniiller zulmetin Mahvi giderdi piir ziya etti Hudaya mah-i rahmettir umanz afv ii gufranm (1) 104 Mdhur Udhi, G. Hiiddyi
Nefse uyub rah-i Hak'dan tasra cikmak yol mudur K i b r i i ucb ile adm dervise takmak yol mudur Matlabm a'la iken ednaya akmak yol mudur Y a r . i baki var iken agyara bakmak yol mudur Nice bir emmarelikde eyleye nefsin karar Isidiib F i r r u ilallah'i et ol yana f i r a r Ko sivayi sidk ile gel Hak'ka eyle i'tizar Her muradi Hak verir sen gayre bakmak yol mudur 105 Mdhur Durak, G. Uftade
(2)
Noldun glarsm goniil b i r bedel y a r i n m i var Z a r i zari inlemekten gayri b i r k a n n rm var N a r - i aska kendini atmak dilersin her nefes Oda yanmaz k i m Halilullah gibi tenin m i var Ruz ii seb arzu edersin dost cemalin gormege S i r r - i Ahmed'den erismis cesmine nurun mu var Ne aceb ciir'et edersin sozlere Uftade'sin Rah.i Hak'ka vasil olmus zerrece halin m i var (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 637. 637, 650.
Mst. M c , A i m . M c . N o : Mst. M c
224
106 Mdhur ildhi, G. Himmet Sivadan kalbini pak et Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir Safadan sineni cak et Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir B u alem niisha-i sugra Nedir b i l niisha.i kiibra Cekilmis t u g r a - i garra Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir Siirersen masivallahi Bulursun H a k ' k i billahi Taleb k i l vech-i Allah'i Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir Gel ey Himmet sikar eyle Goniilde ozge k a r eyle B u s i r r i asikar eyle Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir (1) 107 Mdhur ildhi, G. Misri Niyazi
A l d m m i goniil hiisn ile yekta haberin sen Duydun m u hem ol Yusuf-i ziba haberin sen Ya'kub ves ol didelerin gormez olunca Agladi m i ta sorsan o bina haberin sen Yusuf yoluna aglayan ancak dime Ya'kub I s i t d i n am noldu Zeliha haberin sen Kays'i nige y i l agladub inletmedi m i ask Alsan nola b i r dogruca Leyla haberin sen Daglar dahi dayanmaz amn yiiziine karsu Alemlere sor T u r ile Musa haberin sen Lahut ile nasutu goniil anladm ise Misri ana sor kaf ile anka haberin sen (2)
(1) (2) Usk. H s . Mc. N o : 15. Mst. M c , A i m . M c N o : 637, 650, Os. Mc.
XVIII NCI
ASIR
108 M&hur ildhi, G. isa Mahvi .
Isbu gonltim halini bilmez cihanda var olan H i e biliir m i zat-i abi nar icinde nar olan Yoklugunda var olan varhkda bilmez yoklugu Sohbet-i y a r lezzetin bilmez begim agyar olan K i m hakikat vechi iizre ziilf.i yare bend olur M a ' r i f e t darinda oldur akibet berdar olan Masiva vechinden imkan perdesin ref'eyleyen Oldiiriir tevhid-i H a k ' k a v a k i f - i esrar olan Mahviyd b i l d i n m i k i m d i r layik.i didar olan L a y i k - i d i d a r - i H a k ' d i r diinyede bidar olan ( 1 109 M&hur ilahi, G. Ummi Sinanzade Hasan ' Ya. Rabbi d i l e r i m askm ver sevkm ver Fazhndan u m a r i m askin ver sevkm ver Mest eyle sen beni Bilmeyem ben beni Ta bula can seni A s i a n ver sevkm ver Yolunda asiklar Derd ile yamklar Canlardan gecdiler A s k m ver sevkm ver Kalbini pak eyle Masiva hubbundan Hubbunu ata. k i l A s k m ver sevkm ver Bu Dervis k u l u n a nazar et haline Irgoriib vashna askm ver sevkm ver (2) 110 Mdhur ildhi, G. Himmet
A s i k iver canim dildare kurban etmege Andelib iver seher giilzare efgan etmege A s i k m bin cam olsa bezl ider ma'sflkuna A r idersin zahida b i r cam kurban etmege Can i i basa kalmayanlar y a n m i z hemrahimiz Ciin sala oldu bugiin ussaka cevlan etmege
(1) (2) OS. MC. : 650.
A i m . Mc. N o : 637,
226
Gam yemem Himmet demidir arif ol meydana g i r Bir b?.hane ister ol ussaka ihsan etmege (1) Muhalif-i in
Irak ilahi G. Isa Mahvi
Derdimendim miicrimim dermana geldim ya Resul Sailim muhtaemim ihsana geldim ya Resul (2) 112 Muhayyer '
tevsih, G. Misri Niyazi
Zuhur-i kainatin ma'denisin ya Resulallah Riimuz.i Kiintiikenz'in mahzenisin ya Resulallah Ne k i m geldi cihana hem dahi er geq geliserdir Icinde ciimlenin seraskerisin ya Resulallah Cihan bagmda insan b i r secerdir gayrdar yaprak Nebiler miyvedir sen ziibdesisin ya Resulallah Viicudun ciimle mevcfldati nice cami' olduysa Dahi i h n i n m u h i t oldu kamusm ya Resulallah efaat kdmasan varhk Niydzi'yi yog eylerdi Viicudu zahminm sen merhemisin ya. Resulallah (3) 113 Muhayyer Udhi, G. Isa Mahvi
Geldik kapuna ey Huda L u t f et bize ya Rabbena Fazhn umar bay i i geda L i i t f et bize ya Rabbena Mahvi'ye rahm et ya Ilah Irgor rizana padisah Sensin ibada ciin penah L i i t f et bize ya Rabbena (4)
(1) tlsk. Ha. Mc. N o : 15. Mst. M c , A i m . Mc. N o : 637, 650. Gttfte : c i n b a k m i z : S. 184. A i m . Mc. N o : 637. Aim. Mc. N o : 637.
I.
(2) (3) <4)
XVIII NCI ASIR
_ Muhayyer
H4
ildhi, G. Abdiilhay
Ne gam ey dil mesakkatden kerim Allahimiz vard t j m i d i n kesme rahmetten k e r i m Allahimiz vardir 115 Muhayyer Fethi
ildhi, G. Abdulkerim
Yeter yandim f i r a k m atesine Tecelli eyle sultamm tecelli Yeter kanlar katildi goz yasma Tecelli eyle sultamm tecelli Goniil seyr eyledi arz u semayi Gorem deyu merayada hiimayi Taayyiin pasi gaym etmis hevayi Tecelli eyle sultamm tecelli Goriinmez oldu kfiy-i vuslat-i yar Duyulmz oldu asla buy-i dildar Koma bigane mehcur boyle nacar Tecelli eyle sultamm tecelli Feria oldu bakada ciin kinaye I r i s d i r Fethi'yi evc.i ulaye F a k i r i vasil eyle bu gmaye Tecelli eyle sultamm tecelli (2) 116 - Muhayyer G. Sivash Semsi -
ildhi, Devrihindi,
Ciimle alem asina ben arada biganeyim Her isim agyar ile gor k i m aceb divaneyim Bilmeyiib t a ' m i r - i cismettim veli kalbim harab Hey meded m i ' m a r - i alem k i l nazar viraneyim Tesneyim zulmetde kaldim ab-i hayvan isterim' Girmeden derya.yi aska talib-i diirdaneyim Mey fiirus oldum saladir ebl-i aska Semsiyd Bizdedir hamr-i ezel gelsiin gelen meyhaneyim (i
(1) (2) (3) T p k . Bg-. K. Mc': No: Mst. Mc. 402.
A i m . Mc. N o : 637, 650, Os. Mc.
228
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
117 Mv.hayyer ilahi, G. Himmet
Miirg-i dil pervaz urub ucmak diler Asiyan.i lamekandir seyrimiz Seyr-i fillaha kanad acmak diler Asiyan-i lamekandir seyrimiz Her k i m ask-i Hak ile serden gecer Hail olmaz yer u g6k bahr ile ber Him.rn.eti merd-i Huda'dan al haber Asiyan.i Lamekan'dir seyrimiz (1) 118 Muhayyer ilahi, G. Misri Niyazi
Ey goniil gel aglama zari zari inleme Pirden aldim haberi ol binisan sendedir Sendedir dostun eli sende acilur giilii Soyler bu can biilbiilii gul-i handan sendedir Gezme gel b a h r i berri kendinde iste s i r n Cism i i candan iceri gizli sultan sendedir Anladmsa sen seni bildinse can i i teni Gayri ne var ey goniil can i i canan sendedir Ten tahtidir bu canm can tahtidir cananin E y Niyazi siibhesiz ol bimekan sendedir (2) 119 Muhdyyer ilahi, G. Misn Niyazi
Ahval-i serencamim bu saate irince Dimem sana icmalin ta gayete irince Biz bes er idik cikdik b i r giinde yola girdik K i r k yilda ere irdik bu sohbete irince Taat bu imis ancak rahat bu imis ancak Izzet bu imis ancak bu hizmete irince Cun can ile b i r idik ebdan ile dagildik A h i r bu deme i r d i k bu vahdete irince
(1) (2) A i m . Mc. N o : 637, 650. 650.
Mst. M c , A i m . Mc. No: 637,
X V I I I NCi
ASIR
229
D i i n y a y i nider asik ukbayi nider sadik Misri olagor ayik sen vuslata irince (1) 120 Muhayyer Fasih
ilahi, G. Mevlevi
Felek gerdislerinden islerin b i t m i s l e r i n gonder Muhassal bu fenada ciimleden gecmislerin gonder Beni b i r nura vasil et k i ya Rab zulmet-i sebde A l a i k ristesini m i h r ves kesmislerin gonder A h n m a k b i r haber m i i m k i n olaydi bezm.i askindan Goriib bu nes'enin k e y f i n geciib y i t m i s l e r i n gonder D i m a g - i can b i r b u y - i mahabbet arzu eyler Saba ves seyr-i kuh i i desti gest etraislerin gonder Kerem zat-i kerim-iis-samna mahsflstur ya Rab Fasih'e k a r - i diisvari olub b i t m i s l e r i n gonder (2) 121 Muhayyer Durak G. Misri Niyazi (3)
I k i kasm arasmda cekti h a t t . i istiva Allemelesma'yi t a ' l i m etti ol hattan Huda 122 Muhayyer ilahi, Dilyek, G. Misri Niyazi
H a l k icre b i r ayineyim her kes bakar b i r an gbriir H e r ne gbriir kendi bziin ger yahsi ger yaman g b r i i r Sol cahil ii nadani gbr orter H a k ' i i n k a r idiib K a m i l olan k a m i l l e r i n her b i r soziin burhan g b r i i r T u t d u r i k a b m a r i f i n nice salatin.i iivel K a m i l olan sultani gbr dervisi ol sultan g b r i i r Dedi ulular levn-i ma levn-i inadir siibhesiz Kana boyanmis goz hemin N i l ii F i r a t ' i k a n g b r i i r 01 dilberin Mehdi adi siikkerdiiriir halka dadi Misri ceker bu mihneti ol rahati Rahman gbriir (4)
<1) (2) (3) (4) A i m . Mc. N o : 273, 637, 650, Os. Mc. Mst. M c , A i m . Mc.: N o : Mst. M c , A i m . Mc. N o : 637. 218. 650. Mst. Mc. Giifte icin b a k i m z : S.
230
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISI
123 Muhayyer
Siinbide ildhi, G. Tdlib
Genc-i aski ister isen dil.i viranda ara Hizr ves ab-i hayati zulmet-i tende ara Allemelesma riimuzun Men aref s i r r m dahi Anlamak sanindan ise ehl-i irfanda ara On sekiz bin alemi gest eylesen bulmak muhal Seni yokdan var iden Mevla'yi var sende- ara Her hacerden gevher olmaz ma'den olmaz her tiirab Zahida gir bahr-i aska diirrii ummanda ara TdMb.i Mevla isen her kisiden himmet dile Gafil olma matlabin var Sim Kur'anda ara (1) 124 Neva ve Hiiseyni Asiran ildhi G. Mustafa Pasa * (2) Heva-yi nefse canrm miibteladir ya. Resulallah Isim hep ciimleten ciirm ii hatadir ya Resulallah 125 Neva Tevsih, G. Abdidakad Nuri Sende dogmusdur Muhammed Mustafa Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba Sende olmudur bu alem piir safa Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba Sende geldi ol sefaat menba'i Sende zahirdir o nurun matlai Sensin etlaf-i Huda'nm mecmai Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba Azmis iken cehl ile halk-i cihan i)olmu iken k u f r ile kevn ii mekan N u r - i iman sende olmusdur ayan Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba Ol Habib'i k i m Huda'si medh ide A m vassaf olmaya Nuri nide
(1) Aim. Mc. No: 637, 650, Cv. K . Mc. No: 183, Os. M c , Rs. Mc. B u sh'r, bazi mecmualarda SllTI ve Himmet namlarma da kayithdir. (2) Aim. Mc. No: 650. Giifte icin bakmiz: S. 110.
XVIII
NCI ASIR
231
(1)
K i m bilir kadrin amn bu diinyede Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba 126
Neva, ilahi Dmjek, Misri Niyazi
Dogdu ol sadr-i risalet basdi ars iizre kadem Saldi ol nur-i niibiivvet pertevin fevk-al-iimem Cahniib tabl.i besaret geldi sah-i enbiya Gulgule doldu cihana kondu ol sahib alem N u r - i vechinden ahndi enciim i i sems ii kamer Bahr-i ilminden bilindi hikmet-i levh ii kalem Biz gtinehkar iimmete sen sahi irsal eyledi Hamdiilillah sana iimmet eylemis ol zi kerem Ya Resulallah sefaat k i l Niydzi bendene Sol zaman k i m bas acik yahn ayak k a n aglayam 127 Neva ilahi, Dilyek, G. Burscdi Seyh Ydkub
(2)
D i l ii can hie karar etmezTecelli eyle ya, Allah Esiginden f i r a r etmez Tecelli eyle ya Allah Nider asik hayalati Nider ma'suk makalati Cemalindir miinacati Tecelli eyle ya Allah Cemalin fikrine diisdiim Ilahi gayridan gecdim Kanad acub sana ucdum Tecelli eyle ya Allah Cun asikchr sana Ydkub Yiiziin goster eya mahbub Yine sensin sana matlub Tecelli eyle ya Allah (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. No': 650. Mst. M c , Os. Mc. Mst. M c , Os. M c , A i m . Mc. No: 650.
232
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
128 Neva ilahi, G. Seyyid Nizam oglu Mevlam ver askini bana hayranin olayim senin Biilbiil g i b i cemaline nalamn olayim senin Yandir beni yandir beni ask meyine kandir beni Sarhos idiib dondiir beni mestamn olayim senin Ask meyini bana iciir can kusunu sana ucur Bu tac ii hirkadan gecur iiryanm olayim senin A l bende benlik olmasun her k i m goriirse bilmesiin Nam i i nisanim kalmasun pinhanin olayim senin Seyyid Nizamoglu'Ti hocam ayirma kendinden yiicem Eger giindiiz eger gicem mihmanm olayim senin (1) 129 Neva ilahi, Diiyek, G. Siileymun
Yandim y a k i l d i m ben nar-i aska Andelib oldum giilzar-i aska Ziilfii hevasma olah hayran Olmusam Mansur berdar.i aska Feth etti kalbim ciin nur-i zati Miistagrak oldum envar-i aska Dost cemaline olah hayran Oldum miinadi bazar-i aska Bezm-i Elest'ten mest olub geldim Ben bende oldum hiinkar-i aska Nice Siileyman geldi cihana Ben Siileymdn'im (2) serdar-i aska (3) 130 Neva, ildhi, G. Himmetzdde Abdullah
Uyub emmareye ettim cihanda bunca evzari Sefaat eyle sultanim sefaat ben giinehkan
(1) (2) (3) Os. Mc. Kubbe seyhi Siileyman; V e f a t i ; 1115 Mst. M c , B u manzumenin " I s f a h a n "
(M. 1703). makammda bir bestesi
de
X V I I I NCI ASIR
233
Anmca ciirmiimu etmekteyim f e r y i d ile zari Sefaat eyle sultanim sefaat ben giinehkan Riicu'et masivadan hiisunu cem'eyle Abdullah Mezelletde kalursun hadden efzun oluruz dergah Yine dil hastesiyim k i l ilaci ya Resulallah Sefaat eyle sultanim sefaat ben giinehkan (1) - 131 Neva ilahi, G. Abdulahad- Nuri Ask-i Hak her k i m i n ola y a n H a r ider gozlerine agyari Alem icre bu ciimle mevcudat Kabza-i kudretinde diir vari Ne viiciidu ola cebabirenin V a r iken kahramane kahhari S i r r - i zatm siiununu gor k i m Ciimleden ari ciimleden sari Gele ey Nuri sbyleme sabr i t Yeter acdm bu s i r r - i Settar'i (2) 132 Neva ildhi, G. Misri Niyazi Gel ey bad-i saba l u t f eyle bir dem Haber ver bize canan ellerinden Besaretle bizi k i l sad i i hurrem Haber ver bize canan ellerinden Eger bir can ise hiisniin bahasi Nice bin can anm olsun fedasi Niy&zi'nin kadimi asinasi Haber ver bize canan ellerinden (3) 133 Neva ildhi, G. Misri Niyazi
. I
Zat-i Hak'da mahrem-i i r f a n olan anlar bizi I l m - i sirda bahr-i b i payan olan anlar bizi (4)
(1) (2) (3) <4) Usk. Hs. Mc. N o : 15. Os. Mc. A i m . Mc. No: 637. Mst. Mc. Giifte icin b a k i m z : S. 247.
234
T U R K .MUSIKiSi
ANTOLOJISI
134 .Vera MM, Sofiyan, G. Abdiilahad Nuri Yanmaktan usanmazam pervanemiyem bilmem Hie sonunu saymazam divanemiyem bilmem Her sam i i seher zarim gQs eylemez ol y a r i m Bakmaz bana hunkanm b i g i n e miyem bilmem Dilhane harab oldu yikildi tiirab oldu Her canibi bab oldu virane miyem bilmem Kalbimde ocagim var sinemde de dagim var Atesde duragim var hep yanemiyem bilmem Nuri dem-i dehsette ba,hr-i gam-i firkatte k a ' r - i yem-i hayrette dtirdane miyem bilmem (1) 135 Nevruz ildhi, G. Hilseyiyi Ciirm ile isyan zulm ile tugyan Cumleyi yeksan kapladi ya Rab A f v ile gufran lutf ile ihsan Derdlere derman eyle sen ya Rab Rahmetin cokdur Nihayet yokdur Dogru varana kapun acikdir Mii'minler iciin nusratin cokdur Anlara imdal eyle sen ya Rab Seyyid Hiiseyn'in hem Halveti'nin Niyazi senden avn. ii nusratdir , Dosta mtijde idiib ala himmetin Anlara imdad eyle sen ya. Rab (2) 136 Nevruz-i Arab ildhi, G. Esrefoglu Rumi Ey goniil var kim bu derdden sen haberdar olmadm A m n iciindtir bu yolda sen cigerdar olmadm Ey goniil var k i m benimle dosta karsu yanmadm Cok cefalar eyledin bana vefadar olmadm
(1) Mst. M c , A i m . , M c No: 637, 650.
(2) B u manzume, Haci Evhad Seyhi Abbaszade Hiiseyiii efendi'nindir. "Vefati: 1105 (M. 1 6 9 3 ) ) . Aim. Mc. No: 637.
X V I I I N C I ASIR
235-
Her gice fikrinde ben b i r lahze haba varmadim Sen benimle yar olub b i r gice bidar olmadm Ben k i ol sahm cemali sem'ine pervaneyem Var goniil var kim dusiib ol sem'e yanar olmadm Esrefoglu Rumfye yoldas oluben ey goniil Geciiben assi ziyandan dosta gider olmadin (1) . 137 Nevruz Ussak ilahi, G. Abdiilhay Rabbinden olur ihsan ey dil neye mahzunsun Derdine olur derimnn Ey dil neye mahzunsun Hak'dir seni var iden b i sabr ii karar iden Tevhid ile yar iden ey dil neye mahzunsun Imana iren sensin i r f a m bulan sensin Didari goren sensin ey dil neye mahzunsun Tevhid ile pur nur ol irfan'ile ma'mur ol Didar ile mesriir ol ey dil neye mahzunsun Abdidhay eder ahi Goz yasi doker gunahi Seversen giizel Allah'i ey dil neye mahzunsun (2) 138 Nikriz ilahi, G. Nefeszade Ey Huda'dan lu.tf u ihsan isteyen Mevlid-i pak-i Resuliillah'a gel Cennet icre hur u gilman isteyen Mevlid-i pak-i Resuliillah'a gel . Meclis.i mevlidde ey Vdli miidam 01 Resule ver salat ile selam Cennet-i a'lada istersen makam Mevlid-i pak-i Resulullah'a gel (3) Vali
(1) (2) (3)
Aim. Mc. No: 637, Mst. M c , Os. M c Aim. Mc. No: 637.
650.
236
TURK
MUSlKISi
ANTOLOJISI
139 Nticriz ilahi, G. Uftade Ey hakikat erenleri Dost elinin rehberleri Tabiblerin serverleri Dcstdan haber verm bana Diisdii yiiregime f i r a k Dostumdan olmusum irak idemezem her dem yerak Dostdan haber verin bana H i c r a n icinde kalmisam Derd i i gam ile dolmusam Cok arsalara daJmisam Dostdan haber verin bana Varub visaline i r e m Anda cemalini gorem Sidk ile yolunu bulam Dostdan haber verin bana Miskin f a k i r Uftdde'yi Ici tasi p i i r yareyi Esirgegbr bicareyi Dostdan haber verin bana (1) 140 Nikriz Udhi, Diiyek, G. Misri Niyazi
Bahr icinde k a t r e y i m bahr oldu hayran bana Fers icinde zerreyim ars oldu seyran bana Dost goriindii ciin ayan kalmadi b i r sey nihan T u f a n olursa cihan b i r katre t u f a n bana Suretde nem var benim siretdedir ma'denim Kopsa kiyamet bugiin gelmez perisan bana K a f - i d i l ankasiyem s i r r m asinasiyem Endiseler hasiyem ad oldu insan bana Niydzi'nm dilinden Yunus'diiriir soyleyen Her kese ciin can gerek Yunus ' d i i r u r can bana (2)
(1)
<2)
C v . K . Mc. N o : 183, Os. Mc. A i m . Mc. N o :

637.
OK.
Mc.
XVIII
NCI ASIR
237
141 Nisabur ilahi, G. Atufi
Dergeh-i Hak'ka ytiziin siir berdevam Bermurad olmak dilersen ey goniil Bab-i hizmetde mukim ol subh u sam Ber murad olmak dilersen ey goniil Ister isen afv ide Rabb.i Gafur Dbk nedamet esgini ol gil sabur Gel Atufi gibi ol abd-i sekur Bermurad olmak dilersen ey goniil (1) 142 Nisabur Udhi, G. Himmet Sivadan kalbini pak et Goniil m i r ' a t - i Rahman'dir (2)
143 Nuhuft durak, G. Misri Niyazi '3)
Halk icre bir ayineyim her kes bakar b i r an goriir Her ne goriir kendi oziin ger yahsi ger yaman goriir . 144 Nuhuft Udhi, G. Swash Semsi Sakiya gel beni hayran eyle gel Ben garibi ask ile mihman eyle gel Ask serabm iciiben mest olmusam Ben humanm bana derman eyle gel Derd-i y a r i can icmde saklanm 01 kadar k i m derde mihman eyle gel Ask-i ma'suk gonliimii yagmaladi Gel benim karsimda cevlan eyle gel
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. No: Sd. Mc. 650.650, Mst. Mc. Giifte icin b a k i n i z : S. 224. 229. Sirugani'ye aidiyetini
B u duragin A l i
zaif bir ihtimalle
kaydediyoruz.
E s k i menbalarda yoktur. Giifte icin b a k m i z : S.
228 Bilmezem Gel benim Asik isen Ma'sukun
TURK
MUSiKiSI
ANTOLOJISI
ma'suk ben m i yoksa sen m i i sk i l i m asan eyle gel ma'suka ey Sems ger s i m m pinhan eyle gel (1) 145
Pencgah
ildhi, G. Abdiilkerim
Fethi
Cenab-i Hazretinden oldu ihsan Fekultii sakiren elhamdiilillah A t a m kesmedin eylerken ihsan Fekultii sakiren elhamdiilillah Seriat r a h m m ettin basiri Tarikat s i r r m i n kildin h a b i r i Gani ettin maarifle f a k i r i Fekultii sakiren elhamdiilillah Ademden eyledin ya Rabbi icad Dahi liitfuna k i l d m beni mu'tad Hakikat ilmine hem ettin irsad Fekultii sakiren elhamdiilillah Mesam-i cana Fethi buy-i canan Geliib alem fenaya verdi yeksan Hakayik aleminden erdi bu san Fekultii sakiren elhamdiilillah (2) 146 Pencgah
ildhi, G. Sultan Mustafa I I .
Senden erismezse kerem Netsiin bu abd-i piir kusur A f v eyle Rahman ii Rahim Netsiin bu abd-i piir kusur Sensin hidayet eyleyen Mucrimlere rahm eyleyen Asileri afv eyleyen Netsiin bu abd-i piir kusur
(1) (2) A i m . Mc. N o : 637, A i m Mc. N o : 650 650
XVIII NCI ASIR
239
Bizden hata daim olur Senden ata sadir olur Her riiz ii seb nadim olur Netsiin b uabd-i piir kusur Meftuniyd daim Huda Eyle bu cismini feda Lutfun umarm daima Netsiin bu abd-i piir kusfir (1) 147 Penggdh ildhi, G. Aclli Yandi goniilden masjva ciin nar-i zikrullah ile Oldu miinevver can ii dil envar-i zikrullah ile Pak ola kalbin ey hiimam zikr etmek ile subh u sam D i l mahzeni dola tamam esrar.i zikrullah ile Vahdet serabm k i m icer bu ciimle varhkdan geger M i r ' a t - i kalbini agar tekrax-i zikrullah ile Ehl-i tarikat geldiler zikr ile H a k ' k i buldular Esrara vasil oldular asar.i zikrullah ile , Dersen kemale eresin varub cinana giresin Adli goziin ag goresin didari zikrullah ile (2) 148 Penggdh ildhi, G. Muslihiddin Nutki-
Ben ol d i i r r - i maaniyim k i sigmam heft deryaya Bel ol genc-i nihaniyim ayan' eyler beni maye Ben ol mihr-i cihantabim k i sayem ta'n eder aya Ben ol ars-i muallayim k i Hizir oldu bana daye Bu hay i i hiiy ii vaveyla gun irmekdir o canane K i t i f l - i ma'nevi giinkim dogar o dogmadan ane Bu esrara irem dirsen iris bir p i r - i Ken'an'a Ben ol ars-i muallayim k i Hizr oldu bana daye (3)
(1) (2) (3) A i m . Mc. No: 637, Aim. Mc. N o : 637.' Mst. Mc. 698.
240
TURK MUSIKlSi
ANTOLOJISi
149 Piiselik ildhi, G. Abdiilhay Cilvegah-i sinede devran eder e f k a r - i HQ T u r . i dilde zahir olur su'le.i envar_i HQ V u s l a L i didar-i canan eyledikce arzu A s i k m sermayesidir daima t e k r a r - i H i i S6fi-i safi k i vecd ii haletile devr eder San melekdir ars-i a'lada eder g i i f t a r . i H i i Hecr ile eyler deriin-i sinede ciin ney figan Mevlevi eyler sema'i gus ediib esrar-i H u Cehr ile tevhidine Abdiilhay'm dahi eyleme Hissedar olan teeelliden eder i z h a r - i H u (1) 150 - x Piiselik ildhi, Evsat, G. Yunus Nice b i r besleyesin sen bu kadd i i kameti Diisdiin diinya zevkine unuttun k i y a m e t i Kerametim var deyu halka salusluk satar Nefsin miisiilman itsiin var ise kerameti Nefsin miisiilman iden Hak yola dogru giden Y a r m ana idiser Muhammed sefaati Dervis kazan ye yedir b i r goniil ele getir B i n Ka'he'den yegdiiriir bir goniil imareti Dervis Yunus sen dahi gerceklerden ola gor Gercek erenler imis ciimlenin ziyareti (2), 151 Piiselik ildhi, Diiyek, G. Deva-tizdde Yandrm kiil oldum Kokar giil oldum Giil i d i m soldum Bilmezem noldum Hak aski geldi B i r adim kaldi A g l a r i m giilmem Noldugum bilmem
(1) (2) A i m . Mc. N o : 650.
tdlib
'
Ask meydanmda Ask meydanmda Nur ile doldum Ask meydanmda Benligim a l d i Ask meydanmda Gozlerim silmem Ask meydanmda
Mst. M c , Os. Mc.
XVIII
NCI ASIR
24T
Arayub buldum . 01 dost ben oldnm Ulular gitmis Su gibi akmis Tdlib (1) de hayTan Olnrustur giryan
Kudretle doldum A s k meydanmda Y o l l a r i acmis Ask meydanmda A s k ile suzan Ask meydanmda (2) 152 il&M, G. Sivali Semsi
Rdhatulervah
Biz ol ussak.i serbaziz bize akl issi yar olmaz Mey-i ask ile sermestiz bize hergiz humar olmaz Serab-i aski ciin icdik feragat milkine gocdiik Yanub ask ile tutusduk bize tehdid-i nar olmaz D i r i y u z daim olmeziz giiruyub toprak olmaziz \ Karanulukda kalmaziz bize leyl i i nehar olmaz Bizim giilsendeki giiller agilur taze solmazlar Hazan olmaz bu giilsende zernistan ii bahar oknaz Bu diinya balma banma hayalatma aldanma Ebed baki kalur sanma fenadir paydar olmaz i r i s t i ciin bu Semsi'nin viicudi katresi bahre Ne katre ayn-i bahr oldu ana k'ar ii kenar olmaz (3) 153 Rast ildhi, Sofiyan, G. Yunus
Omiir bagcesinin giilii solmadan Uyan hey gozlerim gafletten uyan Ecel b i r gun bize devran donmeden Uyan hey gozlerim gafletten uyan Dervis Yunus soyler sozii tutulmaz Senin kumas bu illerde satilmaz Boyle yatmak ile Hak'ka yetilmez Uyan hey gozlerim gafletten uyan (4)
(1) Talib mahlasiyle siirler yazan rnutasavnf Seyh Mehmed, $ e y h Mustafa efendi'nin ogrludur . V e f a t i 1090 (M. 1679). (2) Mst. M c , A i m . Mc. 637, 650 O s . M c . DmtjjS
(3)
M s t M c , Aim. M c . N o : 637.
(4) M s t M c , S d . M c , K a d r i ' n i n de - makami t i s r i h edilmeyen - Mr bestesi vardir. A i m . Mc. N o : 629. . .'
F:
16
242
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
154 ReMvi Tevsih, Evsat, G. Nahifi
Bu giilgende hezar-i b i nevayim ya Resulallah Veli aziirde-i har-i cefayim ya Resulallah Nola olsam deva cuyende-i daru-yi ihsanm E s i r - i derd-i askim mubtelayim ya Resulallah Nigah-i sefkatinden ben garib-i zari dur itme Yolunda ben de kemter hakipayim ya Resulallah Meded sendendir ey kan-i sefaat bendene yoksa Huzur-i Hak'da mahcub-i hatayim ya Resulallah. . Y i i z i i m yok arzihale arsagah-i hasre vardikda Giinehkanm g i r i f t a r - i hevayim ya Resulallah Kerem k i l l u t f u ihsanmla dilsad eyle ben z a r i Nahifi'yim kapunda b i r gedayim ya Resulallah (1);
!H
; ' " s
155 Rehavi ilahi, G. Ibrahim Naksi
K i l a h m ask-i ilahide safa Gel cenab-i H a k ' k i tevhid idelim Ola d i l ayine-i n u r - i Huda Gel cenab.i H a k ' k i tevhid idelim Mahz-i fazhndan Huda asiklara , Enbiya viz evliya zevkm vire Zahir i i batmda maksuda ire Gel cenab-i H a k ' k i tevhid idelim Enbiyanm bak dil-i agahma Bezl-i makdur eyle Hak'kin rahma Ruz i i seb yiizler siiriib dergahma Gel cenab-i H a k ' k i tevhid idelim G i r sema'a sineni sad cak idiib ;'<:' E a l b i n i h ayinesini pak idiib Nakstya ussaki atesnak idub Gel cenab-i H a k ' k i tevhid idelim (2)
CIJ (2) Mst, M c , Os. M c . Aim. M c No: 637, Os. Mc, S d . Mc.
X V I I I NCI ASIR
156
Rehavi ilahi, G. Yunus
tniler dim u giinii derdli olanlar iniler Diismusem askm oduna oda yanan iniler Gosterir kenduziinii pinhan cekmis oziinii Goren ol dost yuziinii gozleri aglar iniler Ben nidem bmriim geciirdiim eyledim bi had giinah H a k katmda suclu oldum sucu olan iniler Cun bicare Dervis Yunus yarahdir Hak b i l u r Her seher yaresini seyhine soyler iniler (1) 157 Rehavi
:
ilahi, Devrihindi,
G. Misri
Niydzi
Dervis o~" ~: kisinin sozleri umran olur Salik-i- Hak olanm rahma burhan olur l l m . i lediin dersini a r i f olan kisiler Haste d i l olanlarin derdine derman olur Her seher efgan idiib biilbulu hayran eder Dideyi giryan idiib sinesi biryan olur Beyt-i dili pak olur z i k r - i Hak'i isiden Sabr ii k a r a r i gider isleri devran olur Sanma Niydzi oziin dervis olubdur senin Dervis olan kisiler sbylece sultan olur (2) 158 Rehavi ilahi, G. Hiidayi E y nefs yeter sehv i i zelel Insafa gel insafa gel Terk eyleyiib t u l - i emel Insafa gel insafa gel Etme Hiiddyi'ye mad Fermana eyle inkiyad Etmez isen ukbayi yad Insafa gel insafa gel (3) (1)
(2) (3) Os. Mc. Mst. M c , A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637.
. r
>
637,
5 94,
244
TURK MUSiKISi
ANTOLOJiSi
159 Sabd Udhi, Diiyek, G. Adli
Acildi sevk ile meydan kani merdaneler gelsin Kizisti ates-i tevhid yanan pervaneler gelsin Girelden ravza-i aska surelden meclis-i tevhid H a k ' m askv serabmdan dolu peymaneler gelsin Elest'den nus idiib cam-i mey-i aski bu giin bunda Cihandan gbz yumub hala gecen mestaneler gelsin Bu bimarhane-i aska girenler oldu hep akil Ne var b i r r i i beyabanda gezen divaneler gelsin Diyar-i nefsine Adli gazaya hazir olmustur Adfl kiisler dilaverler yarar merdaneler gelsin (1) 160
xrf
Sabd Udhi, G. Yunus 01 Allah'rmm sevdigi Muhammed canim Muhammed Daim Kur'an'da ogdiigii Muhammed canim Muhammed Ummetim demisdir bize Bakmadi ogula kiza Y a r m sefi' olur bize Muhammed canim Muhammed Yunus Emrem sen tek otur Siiriin eksigini b i t i i r Sevk ile salavat getiir Muhammed canim Muhammed (2) 161 Sabd Udhi, G. Misri Dervis olan asik gerek Yolunda hem sadik gerek Bagri dahi yanik gerek Can gozleri agik gerek
(1> (2) Mst. M c , Os. Mc. Os. Mc.
Niyazi
XVIII
NCI ASIR
245
Alcakdan aleak yuruye Toprak icinde ciiruye A s k atesinde eriye A l t u n g i b i sizmak gerek Z i k r - i H a k ' k a mesgul ola Ta. yana yana k i i l ola Her k i m diler makbul ola Tevhide boyanmak gerek Iven kisi yol alamaz Maksfidunu tez bulamaz Y o g olmayan var olamaz V a n n i dagitmak gerek Dervislerin en alcagi Bugday icinde burcagi B u Misri g i b i balcigi Her b i r ayak basmak gerek 162
(1)
Saba ilahi, G. Esrefoglu Rumi

Diiseli askm bu canim eline Beni b i r a k d i bu halkin diline Gozlerimden yas ile kan akidir I l i a yasrm dilemezem siline Z i r a akdikca goziimden kanh yas Hos teselliler geliir ben kuluna Hos yarusur asika gozii yasi K i m k i asiksa goziinden biline Ben bu askdan b i r nefes aynlmazam Ger y i i r e g i m serha serha deline I s m i resmi Esrefoglu Rilmi'mn K i i l olub savruldu askm yeline (2) 163
Saba Udhi, G. Misri Niyazi

Salikin miirsidine hizmeti sahane gerek Esigine koya basin diye saha ne gerek
(1) (2) A i m . Mc. 637,' 650, Os. Mc.
n
A i m . Mc. N o : 637, Mst. Mc. B u . i l a h i n i n " U m m i Sinan H a f i z ~ i n a
"isnad edildigini de goriiyoruz: A l . Mc. N o : 650.
246
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Gece d i i n y i ile u k b i y i dahi itmeye ar Bu yolun mihnetine ol kati merdane gerek N i m u r a d olmaga t i l i b ola k i m menzil ala D a h i halk icre adi akil ii d i v i n e gerek E y Niyazi bu yola k i m gire kurban ide can I d - i ekberdir ana vuslat-i cinane gerek (1) 164 ". Saba ildhi, G. Mvsri Niyazi Kandedir cehl ile zulmet nefs-i su'banindadir Kandedir i l m ile hikmet b i l am eamndadir Zulmet-i cehli birak sen iste n u r . i hikmeti Cennetin zevkin dilersen ciimle i r f a n m d a d i r A l ele cevgan-i zikri hem siivar ol nefsine Kapagor tevhid topunu giinki meydanmdadir Saykal u r m i r ' a t - i kalbe tasraya bakmayi ko Sen sana bak curate alem halki divanmdadir K i i n t i i kenzin remzini buldunsa sende Mvsrvya K i i l l i yevmin Hu'yu anla k i m senin s i m n d a n d i r (2)' 165 Saba ilahi, G. Himmet
Gel ey had-i sabi l u t f et haber ver bana y i n m d a n F i r a k i c i m m a yetti usandim ciimle varimdan Beni f e r d i l a r a salma kerem k i l merhamet eyle Tutusur k o r k a n m carh-i felek ah ile z i n m d a n Garibim gurbete diisdiim kimesne anlamaz h i l i m F i r a k i n i n n a yandim ciida diisdiim diyarimdan Bana p i r i m nazar k d d i sabadan al haber dedi Benim nefsim hicab oldu ahkodu s i k i r i m d a n S a b i ider reh-i askda bulam dirsen o d i l d a n B i h a m d i l l i h idiib Himmet haber aldim o y i n m d a n
(1) r: Os. Mc.
(3)
(2) A i m . Mc. N o : M s t Mc. (3)
637. B u ilahi, B u r s a h Talib namma da m u k a y y e d '
tjsk. H s . ' M c . N o : 15.
XVIII NCI
ASIR
166
Saba ildhi, Diiyek, G. Adli

Giilsen-i vahdette d a i m ruz i i seb d i l bulbiilii i r g o r i i r eflake feryad i i f i g a n i m gulgulii H i m m e t i m bu can i i dilden a a l a vahdet giilii Siinbiiliyem Siinbiiliyem Sunbuliyem Suribiili Siinbiili Ya'kub u Merkez hem dahi seyhim' Hasen Adliyd boynuma t a k d i l a r benim b i r hos resen Silsilen kime irer deyu sorarsan bana sen Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiili (1) 167
Saba ilahi, G. Sivash Semsi

Cemalin nuruna nisbet cihan semsi degil zerre Denizler bahr-i cudundan sayilmaz kemterin katre Der i i d i v a r m i n tasin edinse b i r geda mesned Bulur kalbinde istigna bas egmez ar idiib dehre Habiba asitanm seklerinden k i m olur ma'dud I r i s i i r k a d r . i valaya miiebbed sah olur asra Keremler eyle sultanim kapun k i t m i r i d i r Sermsi A m redd etme babmdan riibude olmasm gayre ;'(2)' 168
Saba ildhi, G. Misri Niyazi

Zat-i Hak'da mahrem-i i r f an olan anlar bizi l l m - i sirda bahr-i bipayan olan anlar bizi B u fena giilzanna biilbiil olanlar anlamaz Vech-i baki hiisniine hayran olan anlar bizi Diinye vii ukbayi t a ' m i r eylemekden gecmisiz Her tarafdan y i k i l i b v i r a n olan anlar bizi Biz sol abdahz b i r a k d i k egnimizden sahmiz Varhgmdan soyunub i i r y a n olan anlar bizi K a h r ii lutfu sey'-i vahid bilmeyen cekdi azab 01 azabdan kurtulub sultan olan anlar bizi E y Niyazi katremiz deryaya saldik biz bugiin Misriyd sol canlara canan olan anlar bizi (3)
(1) (2) (3) T p k . B g . K . Mc. N o : Mst. Mc. M s t Mc. 403.
^248
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
169 Saba ilahi, G. Seyyid Seyfullah
M e r d - i meydan-i Huda'run k a r i zikrullah olur T a l i b - i didaru H a k ' k i n y a n zikrullah o l u r . V u s l a t - i Mevla dilersen i k i alem t e r k i n u r S a l i k - i r a h - i Huda'nm v a n zikrullah o l u r E h l . i derd ol soyleme biderde derdin sen sen ol Dilde pinhan asikin esran zikrullah olur Gel avam ile kelimat etme kalbin mesh olur E h l - i tevhidin miidam g u f t a n z i k r u l l a i olur Gitmesiin Seyyid Nizamoglu dilinden z i k r a H a k Zulmet-i d i l sehrinin envan zikrullah olur (1) 170 Saba Udhi, G. Hudayi
Can t e r k i n i urmadan Canan eline girmez Z i i n n a r i m kirmadan Iman eline girmez E y laf urucu namerd Ahen dogiiliir m i i serd ,. Olmadan esir-i derd Derman eline girmez Su gibi armmazsan Yerlere siiriinmezsen Taslarla urunmazsan Umman eline girmez H e r demde Hudayi'den i l m oku maaniden Sevdikce sivayi sen i r f a n eline girmez (2) 171 Segdh ilahi
(3) >-'Jii^jt >>-j^ <Hi

l >
172 Segdh ilahi, G. Isa Mahvi ' Bag-i dilde menzil almis ask-i Hak Mekteb-i i r f a n kapusun eyle dak
(1) (2) (3) A i m . Mc. N o : 650. Os. Mc. M s t . Mc.
XVIII
NCI ASIR
249
Ister isen i l m - i vahdetten sebak N a r - i aska masivayi ciimle yak Perde-i imkani. kaldir Hak'ka bak Taat uzre geldi ciimle kamilan Verdi varm isbu yolda asikan Bulmak istersen hayat-i cavidan N a r - i aska masivayi ciimle yak Perde-i imkani kaldir Hak'ka bak Cam-i aski nils idenler ta ezel M i i l k - i layefnayi buldu b i bedel Talib isen sevk ile meydana gel N a r . i aska masivayi ciimle yak Perde-i imkani kaldir Hak'ka bak Menzilindir Mahviyd sehr-i fena. Gee fenadan b u l baka ender baka. Matlabmsa hasili n u r - i lika N a r - i aska masivayi ciimle yak Perde-i imkani kaldir Hak'ka bak (1) 173 Segdh ildhi, Diiyek, G. Swash Semsi Ey gafil uyan rihlet-i nagahi unutma Yol korkuludur korkusu cok rahi unutma Magrur oluben devlet-i diinyaya dayanma Sakm yitiiriib dinini Allah'i unutma Halik'den utan r i z k i m kuldan sakm umma B i l Rabbini E r n z k u alallahi unutma Bu dar-i fena icre heva yollari cokdur . Semsi yiirii sen Hak'ka giden rahi unutma 174 Segdh Durak, G. Misri Niydzi
(2)
Ey goniil gel Hak'ka giden rahi bul Ehl-i derd olub deruni ahi bul
(1) (2) Os. M c , Aim. Mc, No: 696. A i m . Mc. No: 637, 650. Mst. Mc.
250

Canin elindeki sems i i mahi bul Adem isen Semme vechullahi bul Kande baksan ol giizel A l l a h ' i bul A r i f e esyada esma gbrimiir Ciimle esmada musemma g o r i i n i i r B u Niydzi'den de Mevla goruniir Adem isen Semme vechullah'i bul Kande baksan ol giizel A l l a h ' i bul (1) 175 Niyazi
Segah ilahi, G. Misri
E y goniil gel gayridan gee aska eyle iktida Ziimre-i ehl-i hakikat aska eyler mukteda Ciimle mevcudat u ma'lumata ask akdem d i i r i i r Z i r a askm evveline bulmadilar ibtida. Hem dahi ciimle fena. buldukda ask baki k a l u r B u sebebden didiler k i m aska yokdur i n t i h a D i l e r i m senden Hudaya eyle t e v f i k i n r e f i k B i r nefes gonliim senin askmdan etme gel ciida E y Niyazi m i i r s i d istersen bu yolda aska uy Enbiya v i i evliyaya ask olubdur rehntima (2) 176 Niyazi
Segah ildhi, G. Misri
E y A l l a h ' i m seni sevmek ne giizeldir ne giizeldir Yolunda bas i i can vermek ne giizeldir ne giizeldir Sol ism-i z a t m i siirmek visalin giiliinii dermek CemaLi p a k i n i gormek ne giizeldir ne giizeldir Siiriib dergahma yiizler dokiib yasi yere gozler B i r olsa gece giindiizler ne giizeldir ne giizeldir Visalin derdine diismek yanub ask odma pismek Sonunda sana erismek ne giizeldir ne giizeldir Niyazi y a r i n i bulmak yanmda egleniib kalmak V a r u b b i r ile b i r olmak ne giizeldir ne giizeldir (3)
(1)
(2) (3)
k a y i d b d i r : Mst.
Aim. Mc. N o : 637 650. Bir m e c m u a d a " K u s c u z a d e " serlevhasiyl

(
Aim. Mc. N o : Os. Mc.
Mc.
637,
650.
XVIII NCI ASIR
251
177 Segdh ilahi, G. Himmetzade
Abdullah
Ciinbis eden gergi tendir r u h - i insan gizlidir Hep kuva lesker gibi amma k i sultan gizlidir A r i f e peydadir amma bilmedi nadan olan Hep hiiveydadir sanurlar k i niimayan gizlidir Asik aglarsa goziimiin yasina dahi eyleme Goz yasimn katresinde bahr-i umman gizlidir Dudu olmusdur nefes anlar bunu arif olan Dervis Abdullah goniilde nar-i suzan gizlidir (1) 178 Niydzi Sultdni Irak ildhi, G. Misri
01 menem k i m v a k i f - i esrar-i i l m - i ademim Kasif-i genc-i hakikat hem hayat-i alemim Bende mahfi oldu gayb-iil-gaybin esrari hemin Bendedir s i r r . i emanet ana kenz-i miibhemim Ben cemal-i H a k ' k i cumle seyde zahir gormiisem Bu merayaya anmciin bakdigimca hurremim Her soziim m i f t a h - i k u f l - i kiintiikenz olmusdiiriir Hemdem-i Isa ile her b i r nefesde mahremim Ben o Misri'yem vucudum mrsnna sah olmusam Hadisim gergi veli ma'nide s i r r - i akdemim (2) 179 Siinbiile ildhi, G. Himmet
Genc-i aski ister isen dil-i viranda ara H i z r ves ab-i hayati zulmet-i tende ara (S) 180 ildhi, G. Misri.
Siinbule
Niydzi
Bilenler vech-i canani bu cism ii cam neylerler Goriinse semsin envan meh-i tabani neylerler (4)
(1) (2) U s k . H s . K . Mc. N o : Mst. Mc. 15. numarah
(3) U s k . H s . Mc. N o : 15, Giifte i?in b a k i m z : S. 230. " 1 2 3 " beste ile bu beste ayni olsa gerektir. (4) A i m . Mc. N o : 637. Manzume icin b a k i m z : S. 96
252
TURK
MUSiKiSI
ANTOLOJISi
181
Silnbule ilahi, Diiyek, G. Misri Niyazi

Giil mudiir bulbiil miidiir sol zar i i efgan eyleyen Ten m i d i r ya. can m i d i r hem arsi seyran eyleyen N a r ii bad i i ab i i hakin gel haber ver ashm K i m b u l a r m her b i r i n i emre ferman eyleyen Atesin germiyyetinin s i r r m i duyur bize Geh h i l a f iizre am k i m d i r giilistan eyleyen Yelde k i m d i r k i nesim ii geh saba zevkm veren Gahi hism ile nice biildam v i r a n eyleyen E y Niyazi k i m viicudun t e r k ederse oldiiriir Ciimle yiizler icre ol b i r yiizii seyran eyleyen (1) 182
Siinbiile Udhi, G. Sultan Mustafa II.

Sermsar etme Hudaya ruz-i mahserde beni Hiirmetine H a t e m i n yandirma diizahta beni M u ' t e r i f i m ben giinahima m u k i r r i m curmiime Enbiya vii miirselin icre hacil etme beni Simdilik Ikbdliyd daldim a m i k . i hayrete L i i t f ile t u t destimi ya Rab diisiirme kiirbete Diler isen ko cahime diler isen cennete Enbiya v i i miirselin icre hacil etme beni (2) 183
' Sehnaz na't, G. Sidtan Mustafa II.

Elmeded ey F a h r - i alem ey sefi'al-miiznibin Nazil oldu hakkma hem Rahmeten lil'alemin Isidelden v a s f m i budur lisanimda hemin Essalatii vesselam ya sadik-al-va'd-iil-emin Qaglayub her dem akar bu cesm-i g i r y a n i m benim F i k r ediib n a r - i cahimi havf eder canim benim U m a n m ruz_i cezada ola h e m r a h i m benim Essalatii vesselam ya sadik-al-va'diilemin
(1) (2) Os. Mc. B i r mecmuada " P e n ? g a h " olarak da Dede n a r a m a rrmkay_ A i m . Mc. N o : 637.
yeddir: A i m . Mc. N o : 594. F a k a t bu m a k a m d a k i ilahi bestesi, C a l a k z a d e ' n i n d i r .
X V I I I N C I ASIK
253
Dalmisam bahr-i sekavet icre karim seyyiat Ya Ilahi sen hidayet eyle b i r dem ver neeat Sen sefaat k i l garibe ey Resul-i kainat Essalatii vesselam ya Sadik-al-va'diilemin Ummetinden en hakiri bi kesim ben ya. Resul Acizim Meftuni'yi cennat-i adne et vusul Hazretine ettigim vird-i salati k i l kabiil Essalatii vesselam ya sadik-al-va'diilemin (1) 184 Sehnaz Durak, G. Misri Niyazi Asina-yi ask olandan ah i i zar eksik degil Kesti-i bahre demadem ruzgar eksik degil 01 cemal-i mutlakm askmda arttikca niyaz 01 kadar naz a r t i r i r b i r gul'izar eksik degil Yeri cennet bakdigi didar olursa asikm Vechi nurundan am yakmaga nar eksik degil Bu nisani asikm rahat olur gam diriliir Hayret ender hayreti leyl ii nehar eksik degil Sem'-i aska Misnya yandir oziin yag ol miidam Asika her yoklugun iistiinde var eksik degil (2) 185 Sehnaz ilahi G. Ibrahim Naksi Anub Fahr-i ciham dilden ah-i atesin ettim Goniil giilzarmi guya k i firdevs-i berin ettim 0 sultan.i cihana ta ezelden ruhUm asikdir A n m askiyle cezb i i vecd i i hali hemnisin ettim Salat ile selam ihda ederken san-i zatma I r i i b feyz-i Ilahi menzilim ayn.i yakin ettim Geliib l u t f - i Huda-yi Lemyezel ey Naksi-i asik . Gida-yi riihu daim zevk-i Fahr-ul-murselin ettim (3)
A i m . M c . N o : 637, 650. A i m . Mc. N o : 696, b i r mecmuada
Mst Mc.
, i
(1) (2)
yidhdir:
Calakzade Mustafa
namina k -
(3)
Mst. Mc:
254
186
Sehnaz ilahi, G. isa Mahvi
Cemali nurunu Mevla kamuya eylemis izhar Velakin cesm-i imkanda irismez zatma enzar Sivayi k i m k i gormezse goriir anlar cemalullah Solar k i m kaldi kesretde gorunmez anlara didar . Bu devlet kimseden gelmez yine Hak'dan olur ancak Riyazat rahina girsen olurdun vasil-i esrar Viicud-i miimkin ii vacib muhaldir miittehid olmak Kamu miimkindeki varhk Huda'dan olmasi muhtar SiilQkiinde' olan salik viicudun eylese halik Irisse vahdet-i zata gorunmez goziine agyar Bu miimkin katresi Mahvi hakikat bahrine erse Tekessiir muzmahil olur sana zahir olur Set-tar (1) 187 Ussak Tevsih, G. Isa Mahvi
B i r a k t i m askm ile nam ii a n m ya Resulallah Unuttum sevkin ile ciimle k a r i m ya Resulallah Bu gonliim biilbiilii asla cihamn bagma bakmaz Yuziin gormek giilistanda a r a r i m ya Resulallah Enin i i ah ii vah ile t i h - i firkatde Mecnun'um Y i t i r d i m Leyli vii leyl ii neharim ya Resulallah Goniil pervane ves devvar visalin sem'ine daim Tiikendi kalmadi sabr ii k a r a r i m ya Resulallah Bu Mahvi (2) bendene rahm et f i r a k m narma dusmiis (3) Kati hayli zaman oldu y a n a n m ya Resulallah (4) 188
Ussak ildhi, G. Recai Bu can tesne visal-i hazretirie Efendim halikim ma'budum Allah
(1)
(2) (3) <4)
Mst. Mc. 1127 (M. 1715) de vefat eden meshur mutasawrf. Yakma: niisha. Aim. Mc. No: 629, 637, 650, 696, Mst. Mc, Os. Mc.
X V I I I NCI ASIR
255
Ne care nice irem vuslatine Efendim hahkim ma'budum A l l a h Behakk-i Siire-i Taha v i i Yasin Recai'nm kabul eyle duasm Gider kalbinden olan masivasm Efendim halikim ma'budum Allah (1)
189
11. (2)
Ussak ildhi, G. Sultan Mustafa
Sermsar etme Hudaya ruz-i mahserde beni Hiirmetine Hatem'in yandirma duzahta beni
190
(3)
Ussak ildhi, G. Sivasli Semsi
Cemalin nuruna nisbet cihan semsi degil zerre Denizler bahr-i cudundan sayilmaz. kemterin katre
191
Ussak ildhi,
G. Yunus Emre
Cikdim erik dahna anda yedim iizumii Bostan issi kakiyub der ne yersin kozumu Kerpic koydum kazana poyraz ile kaynatdmi Nedir deyiib sorana bandim verdim oziimii Iplik verdim culhaya sarub yumak etmemis Becid becid ismarlar gelsiin alsun bezini B i r sercenin kanadm k i r k kanhya yiikletdim K i r k gift dahi gekmedi kaldi soyle yazih B i r sinek b i r k a r t a l i kaldirdi urdu yere Yalan degil gergekdir ben de gordiim tozunu B i r kotiiyle giirestim elsiz ayagim aldi A m da basamadim goyindirdi oziimii K a f dagindan b i r tasi sbyle atdilar bana Oylelik yola diisdii yiize yazdi yiiziimii
(1) (2> (3) Cv. K . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 183. 637. Gufte icin b a k i m z : S. 252.
Os. Mc. Gufte icin bakimz S. 247.
256
TURK MUSiKISi
ANTOLOJiSi
Balik kavaga cikmis zift tursusun yemege Leglek koduk dogurmus baka sunun soeiinu Yunus b i r sdz soylemis hie b i r soze benzemez Cahillerin icinde orter ma'na yiiziinii (1) 192 Ussak ildhi, G. Suzi Nus edelden cam-i aski ta ezel mestaneyim Sireta beyt-i Huda'yim sfireta biithaneyim Genc-i esrar-i i l a h i bendedir talib isen T i l s i m - i tevhid ile gel gor beni viraneyim Bahr-i ummandir viicudum d u r r ii gevherler cikar I l m - i s i r r - i H i z r u Miisa'dan bugiin b i r daneyim Eylerim Hak'la tek lliim eyleyiib mahv-i viicud T u r - i askda sem'-i envara doner pervaneyim Gok mudur Mecniin'a ask Leyla'yi gordii Suziyd Gbrmeden y a r i n cemalin ben deli divaneyim (2) 193
Ussak ildhi, G. Fenayi A s i k l a r i handan eden Sinaniler derler bize Seherlerde efgan eden Sinaniler derler bize Giyeriz kohne palasi Sileriz gonulden yasi A l t u n ider dil nuhasi Sinaniler derler bize F a r k iginde bulduk f a r k i Gahi cem' eyleriz aski Hem bulan b a t m i zevki Sinaniler derler bize Tarikat b i r yerden geliir Ciimlesi b i r yere v a n r
<1) (2)
Mst. M c , Os. M c A i m . M c N o : 637, 650.
XVIII NCI ASIR

A y i n - i Sinani budur Sinaniler derler bize Bulduk fena ender fena B a k a icindedir l i k a Fenayi Halveti edna Sinamler derler bize (1) 194
Ussak Dicrak G. Misri Niyazi
Z a t . i Hak'da mahrem-i i r f a n olan anlar bizi i l m - i sirda b a h r - i b i payan olan anlar bizi ( 2 ) 195
Uzzal ildhi, G. Misri Niyazi K i m k i candan gecmez ise den bize y a r olmasm A r i i l r z ile geliib asiklara yar olmasm Gam y i i k i i n asik olan daim cekegelmisdiiriir Doymayan dost derdine aska g i r i f t a r olmasm D e r d uyutmaz r a h a t itmez gice giindiiz asiki Sol k i biilbiildiir giile karsa nice zar. olmasm Zerrece ask odu kimde olsa yakar alemi A s k odu ister k i Hak'dan gayri hie v a r olmasm E y Niydzi hal.i aski her kese fas eyleme S i r r - i H a k ' d i r ana bigane haberdar olmasm (3) 196 Uzzal ildhi, Evsat, i G. Hiidayi
Miisehhar emrine hep ciimle esya. Senindir k u l senindir h i i k m efendi E l i n altmdadir diinya v i i ukba Senindir k u l senindir h i i k m efendi Ne istersen idersin k u d r e t i n var H e r isde nice nice h i k m e t i n var
Mst. M c . Os. M c . A i m . Mc. N o : Os. M c 650, 696. Giifte igin b a k i m z : S. 247
(1) (2)
(3)
258
TURK
MUSIKiSI
ANTOLOJISI
Esirgersin usati rahmetin var Senindir k u l senindir h i i k m efendi K i m i n i n derdine t i m a r idersin K i m i n e atesi giilzar idersin K i m i n i Mustafa M u h t a r idersin Senindir k u l senindir h i i k m efendi Usata rahmet i i gufran eden sen Goniiller derdine derman eden sen HuadyVye. ata ihsan eden sen Senindir k u l senindir h i i k m efendi (1) 197 Uzzal ilahi, Diiyek, G. Misri Niyazi
.fair
E y garib biilbiil d i y a n n kandedir B i r haber ver g i i r i z a n n kandedir Sen bu ilde kimseye yar olmadm V a r senin elbette yarin kandedir A r t d i giinden giine feryadin senin A h ii efgan oldu mu'tadm senin Ask icinde k i m d i r iistadm senin B senin sabr i i k a r a n n kandedir Gbkde ucarken seni indirdiler Gar unsur bendlerine urdular N u r - iken adm Niyazi verdiler Sol ezelki i ' t i b a r m kandedir (2)
u
; .
198 Uzzal (Hicaz yiiziaiden) ilahi, G. Misri Niyazi
Inile ey derdli goniil inile E h l - i derdin inleyecek cagidir Gel t i m a r et yarene sen ask ile Yarelerin unulacak gagidir
(1)
:
Mst. M c , Os. M c . Mst. M c , A i m . Mc. N o : 637
.'
j "
"
(2)
XVIII
NCI ASIR
E y Niydzi diinyede etmez huzflr Sol k i s i k i m olmaya ehl-i g u r i i r H a k ' k i anla etmeden bvmdan ubur M e v t i n elcisi gelecek cagidir (1) 199 Vech.i Hiiseynl Tevsih, G. Nazmi
E y H a b i b - i hazret-i Hallak-i alem M u s t a f a E s r e f - i peygamberan i i F a h r - i alem M u s t a f a A l e m i i Adem seninle buldular ciimle viicud I l l e t - i gaiyyesin sen ey miikerrem M u s t a f a Sensin iden cism ile mi'rac beyn-el-enbiya E y nedim-i bezm-i vuslat H a k ' k a hemdem, Mustafa. Sad salat ile selam olsun revan-i pakine A l i n e ashabma evladma hem Mustafa D a i m a meddahin olan Nazmi'ye ol destgir Derdlere derman goniiller zahmma em M u s t a f a (2) 200 Vech-i Hiiseyni G. Enis
Cam suzan eyledi f i k r . i celalin kiilhani A k h hayran eyledi seyr-i cemalin giilseni A s k m a ol zat-i pakin k i l miiyesser ibtida K i i l h a n i giilsende koyma k i l visalin ruseni N u r - i vahdetle miinevver eyle ey Mevla beni Sevdigin n u r - i Muhammed hakkigiin B a r i H u d a Bana hazretle Enis-iil-asikin ola nida N u r - i vahdetle miinevver eyle ey Mevla beni (3) 201 Zdvil ildhi, G. Abdulhay
E y goniil sabr et belaya bulasm rahat t a m a m Adet-i Mevla budur sabr ile bulur k u l m e r a m
(1) (2) (3) A i m . M c . N o : 637, Aim. Mc. No: 637. 650. A i m . M c . No. 637, 650.
260
TURK MUSiKISI
ANTOLOJISI
Hamd i i siikrii koma elden pes riza-yi H a k budur izdiyad-i ni'mete olur sebeb b i l ey hiimam Diinye v i i ukbada Hak'dan gayriden yok faide B i abes sa'y eyleyiib kendini yorma ey gulam Izzet-i diinyaya talib olana r i f ' a t verir Ni'met-i ukbaya ragib olana ali makam . Eyle Abdiilhay kelamm muhtasar matlubdur Ta. olasm ehl-i i r f a n meclisinde sen imam (1) 202 Zirefkend Udhi, G. Misri Niyazi
Ariflere esrar-i Huda'dan haberim var Asiklara dildar-i bakadan haberim var Ey f i r k a t odina yanuben b a g n gbyiinen Gel k i m yarana diirlii devadan haberim v a r Gel ulu isen sbzlerime t u t kulagin k i m Can bans edici nefh-i nidadan haberim v a r Adem yiizii ol yare mukabil dedi Ahmed Bu sozde olan remz i i imadan haberim v a r Ademde bulub vasf-i Ilahiyi Niyazi 01 mecma'.i evsaf-i amadan haberim v a r (2)
Akbaba fmami Mehmed
1 Acem Udhi, Devrirevan, G. Hamdi
Halas eyle dili kayd-i sivadan Kerem eyle inayet issi Allah Bert eyle bizi gayri hevadan Kerem eyle hidayet issi A l l a h Kulun Hamdi'ye (3) askm rehniima k i l Cemalin nuruna am seza k i l F a k i r i n d i r ana lutf et ata k i l Kerem eyle hidayet issi Allah (4)
(1) (2) (3) (4) A i m . Mc. N o : 650. Mst. Mc. Bursa'da Esrefoglu tekkesi seyhi, v e f a t i : 1069 ( M . 1658). Uskudar Selimaga - Kemankes K . Mc. N o : 515, Os. Mc.
X V I I I NCl
ASIR
261
Bayati
Udhi, G. Nazvii.
Sikayet nefs elinden dadhahim Rabbim A l l a h i m Halas et nefs elinden sen tlahrm Rabbim A l l a h ' i m M u i n i m hem zahirim hem p e n i h i m Rabbim A l l a h i m Efendim destgirim padisahim Rabbim A l l a h ' i m Bu Nazmi bendeni. daim visale mazhar et ya Rab Lediinni ilmine virane gonliim masdar et ya. Rab Hemise feyz-i akdesle derunum enver et ya Rab Efendim destgirim padisahim Rabbim A l l a h i m (1) Diigdh 3 Nuri
ilahi, G. Abdiilahad (2)
Eser askm yeli eshara karsu Oter b i i l b i i l l e r i ' giilzare karsu
4 Evic ilahi, G. Hiidayi
A s i k m maksiidi ol mahbub-i b i hemta imis H i m m e t i gayet biilend ii matlabi bala. imis K a f i i N u n i k l i m i ankasin sikar etse nola Riih-i a r i f sahbaz.i k a f - i istigna imis N u r - i pak-i H a k ' k i hakkiyle siihud i t ey goniil Bunda y a r i n gormeyen y a r m dahi a'ma imis Gayre bakmaz daima s i r r - i serayin pak ider Sadikm zira muradi Hazret-i Mevla imis Kabekavseyn'i geciib i r i s seray-i vahdete S i r r - i Evedna Hikldyi ciimleden a'la imis (3) -5
Evic ilahi, G. Hiidayi B i r ask-i pak ihsan ede 01 K a d i r i i hayy i i Vedud (1)
(2) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637. 637, B i r mecmuada
"Saba"
makaminda " D i y a r b a Giifte icin b a k m i z : i
k i r l i E m i r C e l e b i " n a m m a k a y i d l i d i T : A i m . Mc. N o :
650,
S.
73. (3)
' A i m . M c . N o : 637, 650
262
Hubb-i siva dilden gide Camm ide H a k ' k i siihud Mevla tecelli eyleye Diller teselli eyleye Ihsan-i kiilli eyleye Zahir ola envar-i cud Gel enfiis ii afaka bak H a k ' k i bulan ussaka bak Bu alem-i ltlaka bak Gitsiin izafat-i kuyud Koyub Hiidayi can ii ten Vahdet diyarma giden F a n i viicudu terk iden Bulmaz m i Hakkani viicud (1)
6 Hiiseyni ildhi, G. Hiidayi
A r z - i didar eyledikce sahid-i giilzar-i Hu Sevk ile biilbiiller eyler nagme-i giilzar.i H u Saki-i bezm-i ezelden nus idiib cam-i safa Mest ider asiklan ol ciir'a.i asar-i H u Zevk-i daim nes'e-i kiilliyyeden verir nisan Kimde k i m zahir ola keyfiyyet-i esrar-i Hfl Levh.i dilden zulmet-i sirk ii hevayi mahv ider Pak ider m i r ' a t - i kalbi saykal-i envar-i H u Refrefidir rah-i Hak'ka ol Hiidayi asikm K a l ' eder ebvab-i gaybi lacerem tekrar-i H u (2)
Irak Durak,
G. Gafuri
Siiriib dergahma r u y - i siyahim U m a r i m afv ola ciirm ii giinahim Penahim Halikim Rabbim Ilahim Hudavendim efendim padisahim
(1) (2) A i m . Mc. N o : 637, 650. A i m . Mc. N o : 637.
XVIII
NCI ASIR
263
Eger sen eylemezsen derde derman Ne etsiin neylesiin bicare insan Yine senden olur her derde derman Hudavendim efendim padisahim GafiirVmn idiib derdine t i m a r Cemalin nuruna eyle sezavar Keremler eyleyiib l u t f eyle her bar Hudavendim efendim padisahim {I 8
Irak ildhi, G. Tekirdagh
Musli
A l e m - i arami buldum alem-i ara benem M a l i k - i kevn ii mekanim tac ile Dara benem Ciin serir-i izzete basdim kadem i r f a n ile B i l Siileyman-i zamamm kaf ile anka benem On sekiz bin alemi seyr eyledim seyyare var Kabe kavseyn'e i r i s t i m s i r r - i Evedna benem B u riimiizun niiktesin ancak yine a r i f b i l u r V a d i - i iklimde giiya T u r ile Sina benem Ger bu gun Isa dem ii n u t k - i cihan-i alemim Miirdeler zinde eder ol can ile cana. benem (2)
Isfahan
9
G. Fendyl
;
ilahi,
E y t a r i k a t erenleri E s r a r . i Hak h i r m e n l e r i I l m - i lediin mahzenleri Dostdan haber v e r i n bana M i s k i n Fentiyi H a l v e t i Cok cekti yolda zahmeti Sizinle b u l u r k u r b e t i Dostdan haber v e r i n bana
<1) A i m . Mc. N o : x a i kayidhdir. (2) (3) Aim. Mc. No: 637, 650, 650.
(3)
ola
B i r kisim m e n b a l a r d a "Bestbigar"
A i m . Mc. No":' 637, 637.
264
Mdhur Sevda-yi sivadan gee Gel Hu diyelim H u B i r mesreb-i safi ic Gel H u diyelim H u K o kesf i i keramat; Gee ciimle makamati Kasd et bulagor zati Gel H u diyelim H u Iskat.i kuyud eyle I f n a - y i viicud eyle Hakkani siihud eyle Gel H u diyelim H u S i r r m a Hiiddyi yar E s r a r m ede izhar Ey derde uman t i m a r Gel Hu diyelim H u (1)
10
ildhi, . Hiiddyi
11
Mdhur ildhi, G. Hiiddyi H a k ' k i koyub batila meyl ii mahabbet nedeiv Tabi'-i seytan olub fitne vii sirret neden Rah-i salaha gidiib sulh i i siiluk ehli ol Nefse uyub her kese hiddet i i siddet neden Fani cihanm kisi malini cem'eylese B i r giin olur kor gider buhl ile hisset neden Devlet.i diinya-yi dun bir k u r u sevda iken Faniye magriir olub ziynet ii sohret neden A k h m der basma dinle Hiiddyi'yi gel Hak sozii gfls idegor boyle sefahet neden (2) Cemalin sem'ine Mevla' Goniil pervanelik ister
(1) (2) A i m . Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 637. 650.
12
Mdhur ildhi, G. tsa Mahvi
X V I I I NCI
ASIR
265
E r i y i i b kalmaya asla Goniil siizanelik ister Cenah-i ask ile ucub B u Mahvl ciimleden geciib Serab-i vahdeti iciib Goniil mestanelik ister (1) 13 M&hur ilahi, G. Yahya
Sera-yi aska gir sofi temasa.yi cemal eyle Keder gitsiin derunundan temenni-yi visal eyle Per-i ser'i kiisad eyle tarikat rahma azm et Hakikat ehline k u l ol aninla k i l ii kal eyle Beh-i ask-i Ilahiden haberdar olmak istersen T a r i k - i Hak'da gusisle bu fani kaddi dal eyle Gider tesvisi sen senden k i kalmaya eser tenden Iciib cam-i mahabbetden viicudun paymal eyle Deriinun zikre me'luf et seraser mazhar-i n u r ol idiib canan ile schbet demadem arz.i hal eyle (2) Muhayyer 14 ilahi, G. Seyhiilislam Ebiissuud
K a l d i miyan-i zulmet-i gafletde kalbimiz Sol dem k i hake sala bizi sarsar-i ecel
B i r kohne kopriidiir bu cihan k i m geliir gecer (3) l j . - e j ^ l *.5Ulj \ A L Neva 15 ilahi, G. Gafuri
E y saadet mulkuniin sultani Fahr-iiLmiirselin Pisiiva-yi enbiya mahbub.i Rabb.ibalemin <2)

(3) (1) A i m . Mc. N o : 637. 650. 650. B u ilahi " I r a k " olarak ta teshit edilmisiir.
Aim. Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 637,
266
TURK MUSIKISiANTOLOJISI
Sensin ol serv.i h i r a m - i bustan-i feyz k i m Saye-i lutfunda rahat buldu ashab-i Y a k i n Zerre-i m i h r . i cemalin pertevendaz olmasa. Sahrah-i vuslati gbrmezdi cesm-i salikin T a r f a . t u l . a y n icre ars ii kiirsi seyr etmez i d i H i m m e t i n baliyle pervaz etmese Riihiilemin Z a h i r ii batm uma.r senden nigah-i l u t f u n u K i l Gafun'ye sefaat ya sefi'.al-miiznibin (1)
16
.Vera ildhi G. Uftdde
Gel beru ey. gbnliimiin sahnmda seyran eyleyen Zerreyi b i r katre-i ask ile umman eyleyen On sekiz bin aleme sigmaz iken bu ask ile B i r haber birle ana diinyayi zindan eyleyen V a r h g i m d i r zerre zerre sed olan yolda bana A I elim k u r t a r bu sedden l i i t f u ihsan eyleyen E h l - i i r f a n dediler sen cikmaymca aradan Bilemezsin k i m d u r i i r kendiiyi pinhan eyleyen Bilmek istersen nazar k i l s i r r i n a Uftade'mn Ta bilesin k i m d i i r i i r s i r n m seyran eyleyen (2) 17
Neva ildhi B i l i i r var m i yolu Sbyle can biilbiilii A s i k l a r sadiklar D i m gun uyaniklar Bunda iken biliniz Arayuben bulunuz
Kandedir dost eli Kandedir dost eli Derd ile y a m k l a r Kandedir dost eli Sonra irmez eliniz Kandedir dost eli (3)
(1) (2) (3)
A i m . Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 637, A i m . Mc. N o : 650.
650 650
X V I I I NCI ASIR
Nikriz na't,
18
G. Abdiilhaij
Ey saadet nuru ey sultan-i hayr-iiLmiirselm Umanm senden sefaat ya Resulallah meded 19 G. Fazli
Rast ilahi, Sofiyan,
Derdime derman eyle ey Rahman Olmusum suzan k i l vaslin ihsan Ask ile bu can olubdur giryan Derdime bir an bulmadim derman Ciimle asikan derdinle giryan ?azli kul heman vashna hayran (2) 20 G. Hudayi ,
Rast ilahi, devrirevan, I k i cihan sultaninm Dogdugu ay geldi yine I l m i i maarif k a n m m Dogdugu ay geldi yine A m Hiiddyi k i m sever Matluba bulmustur zafer Fahr-i cihan hayr.iil-beser Dogdugu ay geldi yine (3)
21
Rast ilahi, G. isa Mahvi
Ask cammi Mevla'dan Nuseylelim ewel ciin Bu alem-i insana mestane olub geldim Vahdet elini kodum kesrette sikar iciin Pes alem-i ebdane hayrane olub geldim
(1) (2) (3) Tpk. Bg. K . Mc. N o : 402. Aim. Mc. N o : 637. Aim. Mc. N o : 637.
268
Alemleri seyrettim b i r yerde k a r i r ettim Ben menzil.i irfane s i h i n e olub geldim A r z u - y i vatan almis akhni bu MahvVmn Kodum seri m e y d i n a d i v i n e olub geldim 22 Udhi
(1)
Rehavi
Cemalin sem'-i bezm-i e n b i y i d i r ya Resulallah Cenabm mahz.i feyz-i K i b r i y i ' d i r ya- Resulallah Erenler z i t . i M e v l i y ' y a senin zatmla erdiler K i zatm mazhar-i feyz.i Huda'dir ya Resulallah N i k a b - i vechini ref'et bize arz.i cema.1 eyle Goniil pervane-i sem'-i hiidadir ya Resulallah Sefi'-i riiz-i mahsersin inayet et sefaat k i l Cenabm menba'-i l i i t f u atadir ya. Resulallah Erenler zat-i Mevla'ya senin zatmla erdiler K i zatm mazhar-i feyz-i Huda'dir ya Resulallah Rehavi 23
(2)
Udhi, G. Aski
Tecellide dolu alem Basiretle bak ey i d e m A k i t gozden demadem dem Acilsun can gozii her dem Gel ey b i g i r e Aski sen Koma z i k r - i H a k ' i dilden Temenna eyle Mevla'dan Acilsun can gbzii her dem Rehavi 24
(3) G. Misri Niyazi
Udhi, Evsat,
Habs igiin geldi geliib ltlak ile ferman bana E w e l i k a h r i h i r i i h s i n ider sultan bana
(1) (2) (3) Aim. Mc. No: Aim. Mc. N o : Aim. Mc. N o : 637. 637. 637.
x v n i N C I Asm
269
Erbainim ciin tamam oldu dahi on gun gecer H a t m olur menzil meratib can olur canan bana Kabekavseyn-i Evedna iicyiiz ellidir bilin Dogdu gun magribden acdi zulmeti Siibhan bana Geldi Hak batil f i r a r itdi dolasdi magribe Zahir oldu gizli sirlar verdi Hak burhan bana 01 dem Ismail g i b i tesiim-i Hak itdi hemin I k i yiiz bin dahi yetmis besde bir kurban bana Anladim zebh-i azime b i r isaretdir bu koc Hem besaretdir gele Yahya ile mihman bana H a l k . i alem dediler Isa'ya Misri b i r zaman Dahi bundan bzge Ma evha dedi Kurban bana (1) 25
- Segdh ve Hisar ikthi, G. Himmet
Gelmisiiz isbu cihana taciriz biz k a r igiin Yiikleniib askm metain dost ile bazar iciin Yoklugu verdik mezada bey'imiz oldu sahih Alacagim ve'recegim kalmadi agyar iciin Diismiisiim gurbet diyara kimse bilmez halimi Biilbiil.i seyda. g i b i feryad edem giilzar iciin Himmet'm hiisnii meta'm nakd-i omriim yerine V a r h g m i ol dosta viriib bey' idem didar iciin (2) 26 - Segdh ilahi, Diiyek, G. isa Mahvi Siva efkarimn ciindi goniil m i l k i n harab etti E l i m al diismiisem kaldir meded Mevla.yi Rahman'im Emel arzusunun odi yakub bagrim kebab etti E l i m al diismiisem kaldir meded Mevla-yi Rahman'im i l a h i ciimlenin kasdi rizana olalar nail Inayet senden olmazsa ya k i m d i r matlaba vasil Reca-yi afv ile Mahvi der-i lutfunda b i r sail E l i m al diismiisem kaldir meded Mevla.yi Rahman'ir^ (3)'
(1) Os. M c , A i m . M c No: 594. Akbaba imami bu manzumeyi iM
(2) Os. M c , A i m . M c . N o : 650. makamda bestelemistir. (3) A i m . Mc. N o : 637, 650, 696.
270
TURK MUSiKISI
ANTOLOJISI
27
Siinbiile MM, G. Gafuri

Cam-i aski nus ediip sermest i i h a y r i n ol y i i r i i Zerre-i naciz iken m i h r . i dirahsan ol y i i r i i K a t r e n i mahv eyleyiip derya-yi i r f a n ol y i i r i i Gee bu faniden baka mulkunde sultan ol y i i r i i Gayret et olma sakm maglub-i nefs.i p i i r hiyel Gaflet ile sana rehzen olmasun t u l - i emel E y Gafuri f i k r ediip a'malini insafa gel GP". bu faniden baka mulkunde sultan ol y i i r i i (1) 28 Ismail Hakki
Siinbiile ildhi, G. Bursah
Viicudun devlet-i can ii cihandir ya Habiballah ZuhGrun izzet.i kevn i i mekandir ya Habiballah Seni H a k ciimleden efdal y a r a t t i k a i n a t icre Anmciin iimmetin de alisandir ya. Habiballah Kelamm cami'-i esrar.i vahy.i asmanidir Dehanm daima gevher fesandir y a Habiballah Viicudun hak cemal.i vech-i m u t l a k d i r hakikatte Ulul-ahyara bu ma'na ayandir y a Habiballah Yanubdur ates-i ciirm ii giinaha elmeded Hakki Sefaat camma l u t f eyle k a n d i r ya Habiballah (2) Ussak ildhi, 29 Nuri
G. Abdiilahad
Czmalin nurunun asiklanna Kerem eyle kerem sultanim A l l a h F i r a k m n a r m m yaniklarma Kerem eyle kerem sultanim A l l a h Yog oldi Nuri'nin k i i l l i vucudi Ne aym kaldi anm ne siihudi
(1) (2) A i m . Mc. N o : A i m . Mc. N o : 637. 637.
XVIII NCI ASIR
271
Efendim ana, eyle l u t f - i cudi Kerem eyle kerem sultamm Allah (1) 30 Sddik
Ussak ilahi, G. Uftadezade
A c goziin gafletten uyan felah bulmaz nefse uyan S i r r . i tevhid olsun ayan gel tevhid edelim tevhid I s r - i evliyayi izle Adab-i t a r i k i gozle Tecelli-i zati ozle gel tevhid edelim tevhid Gee bu fani alaikden Iz'an et b i l hakayikden Gus et hak sozii Sddik'da.n Gel tevhid edelim tevhid 31
(2)
Ussak ildhi G. Ismail Hakki
Ey goniil cam-i fenafillaha ten tabut olur Hayy iken alemde na't-i mevt ile men'iit olur B i r nefes eglenmez isbu alem-i nasiitda Her dilin k i m cilvegahi alem-i lahiit olur Niceler Yusuf yiiziin gordiikde hayran oldular E y nice asik cemaLi Hak goriib mebhut olur Buhnaga y a r m hayat-i cavidam asikan Ciimlenin evrel gidasi cennet icre h u t olur Hakkiya s i r r - i H a k ' a remz ile eyle i k t i f a Eyleme na ehle kesf ol razi k i m meskiit olur (3) 32 Ussak ildhi, G. Sa'di
Sehinsahu makamat-i risalet I m a m - i enbiya hadi-i iimmet N u b i i w e t giilseninin andelibi Giil-i sad berg-i giilzar.i saadet
(1) A i m . Mc. N o : 637, 650. B i r mecmuada A l i Siriigani namma k a y i d ilidrr: A i m . Mc. N o : 696. (2) (3) A i m . Mc. N o : 637. 650. A i m . Mc. N o : 637,
272
T i l i s m . i K i i n t t i kenzen oldu zatm Z u h u r u n mumkinata oldu i l l e t Beser aczin okur na"tinde z i r a L a a m r i i k sanina inmisdir ayet B u Sa'di-i giinehkar.i f a k i r e Sefaat ya Resulallah sefaat (1) 33 Ussak ildhi, G. Kaygusuz E v l i y a y a egri bakma Kevn i i mekan elindedir Miilke hiikmiin siiren oldur I k i cihan elindedir H a k am bunda gonderdi K u l l a n m irsad iciin K i m e diler iman verir K a h r ii ihsan elindedir Sen am sdyle sanursun Sencileyin b i r ademdir Evliyamn s i r n vardir Gizli ayan elindedir H a k zatiyle sifatiyle Tecelli eyledi ana V a r h g i H a k varhgidir E m r . i Siibhan elindedir Kaygusuz eder bu i l m i Okudum anladrm bildim B i i t i i n alemlerin hiikmii K a m i l insan elindedir (2)
Niznam Y u s u f elebi
Vizeli
Aldeddin
Baba
Tahir ildhi, G. Misri
Niydzi
Zehi kenz.i hafa kandan geliir her v a r o l u r peyda Gehi zulmet zuhur eder gehi envar olur peyda
(1) (2) A i m . Mc. N o : 637.
A i m . Mc. N o : 637, 650.
XVIII
NCI ASIR
273
Zebi derya-yi vahdet k i m kesilmez hergiz emvaci B u kesret alemi andan dogub nacar olur peyda Goriir ol kenz.i mahfiden nice zahir olur esya B i l i i r her naks ii suretten nice esrar olur peyda I c i umman-i vahdetdir yiizii sahra-yi kesrettir . Y i i z i i n goren g o r i i r agyar icinde yar olur peyda A l a n lezzati birlikten halas olur ikilikten Niyazi kande baksa ol heman didar olur peyda (1)
Dugah ilahi, Diiyek, G. Enveri

E y sehinsah-i serir-i enbiya vii eviiya Vey sipehsalar-i hayl-i atkiya vii asfiya E y viicud.i pak ey n u r . i musavver piir ziya Mevlid-i Sultan-i kevneyn-i Muhammed Mustafa Sen sefi'.al-miiznibinsin eyle sefkat ey l a t i f Makdeminle ciin saadet buldu iimmet ey nazif Enveri (2) miskinine eyle sefaat ey serif .Mevlid-i sultan.i kevneyn.i Muhammed Mustafa (3)
Dugah ilahi, G. Himmctzade Abdullah

Nice b i r aglayam agyare karsu Bana l u t f et meded anlara karsu Umumen feyzi var kullara Hak'kin Nesim-i l u t f eser eshara karsu Ider hemdemligi ussaka biilbiil A n m c i i n zar ider giilzare karsu Viicudun mahv idiib ta gide varhk Doner pervaneler hep nare karsu N o l Abdullah itse ciinbis izhar Gbriiniir zerreler erivare karsu (4)
(1) (2) (3) (4) A i m . Mc. N o : 637. (M. 1694). 15.
E n v e r i mahlasiyle siirler yazan hattat ve musikisinas K a r a k i z MehMst. Mc.
med'dir. V e f a t i : 1106
U s k . H s . Mc. N o :
F:
18
274
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJISI
4 Evic
ilahi, G. Seyyid Seyfullah
Zat-i Bari'den haberdar oldugum mudur siicum Ciimle alem bilmedigin bildigim m i d i r sucum Masivadan alem-i kalbim musaffa eyleyiib r Sol mahabbet nuru ile doldugum mudur sucum * K i i f r u verdim kafire dindara verdim dini de Ben cemal.i yare hayran oldugum mudur sucum Niceler gencine-j Hak'dan haberdar olmadi Ben ba v i r a n gonliim icre buldugum mudur sucum Zahida kendin goriib dahi etme Seyyid Seyfi'ye V a r h g i m terk eyleyiib yog oldugum mudur sucum (1) 5 Evic Udhi, G. Himmetzade Abdullah
Nicesi f a r i g olam ben nale-i hergahtan Boyle gordiim rah-i H a k ' k i b i r dil.i agahtan Nes'eyab oldu goniil gun n u r . i zikrullahdan Zahir i i b a t m muradim isterim Allah'dan E m r . i t ) d ' u n i ve Felyebku'ya idiib imtisal Benden Abdullah eder ya Rabbi sana arzihal Kamcuyane bu yoldan gayriye yoktur mecal Zahir i i b a t m muradim isterim Allah'tan (2) 6 Evic ilahi, G. Ibrahim Naksi
. '
Kakiil-i F a h r - i cihan nahl-i giilistandir bana H a t t - i anber buleri hem siinbiilistandir bana Bais-i n u r - i cila olan gubar-i makdemi Tutya.yi dide-i kuhl.i Sfahan'dir bana Z i k r i i f i k r i hemdemidir bezmgah-i riihumun Kalbimin ayinesi cam-i fiirfizandir bana Neyleyim bag-i ciham giilsen-i diinyayi ben Alemin g i i l z a n sensiz kiinc.i virandir bana
<1) (2) Mst. M c , Sfk. Mc. Mst. M c , tisk. H s . Mc. N o : 15., Sfk. Mc.
X V I I I N C I ASIP.
Naksiya na't-i serifin okusam bin can ile Asman enciim ile guya zerefsandir bana (1) _ Evic 7 _ G. Gafuri '
Durak,
Tahtgah etti viicudum sehrini sultan-i ask D i l serayinda kuruldu b i r aceb divan-i ask Miibtela-yi derd.i ask olmus seraser bu cihan Soylenen dillerde bu hem denilen destan-i ask Riitbe-i erbab-i aski zahida sen bilmedin Sah.i miilk-i ma'nevidir hadim-i rindan-i ask Bu viicudum miilketinde koymadim tas iizre tas Isbu yolda boyle istermis dila v i r a n - i ask Ey Gafuri ermek istersen eger canamna Terk-i can eyle tecelli eylesiin sultan-i ask (2)
.'t '
8 Gerdaniye ilahi, G. Mahvi
Cemali niirunu Mevla kamuya eylemis izhar Velakin cesm-i imkandan erismez zatma enzar Sivayi k i m k i gormezse goriir anlar cemal.i Hak Solar k i m kaldi kesrette goriinmez anlara didar Bu devlet kimseden gelmez yine Hak'dan olur ancak Riyazat rahina girsen olurdun vasil-i didar Siilukiinde olan sadik viicudun eylemez halik Irisse vahdet-i zata goriinmez goziine agyar Bu Miimkin katresi Mahvi hakika.t bahrine erse Tekessiir muzmahil olur sana zahir olur Settar (3) 9 Hisar Tevsih, Devr.i revan, G. Naksi
N u r - i Fahr-i aleme b i r zerre olmaz afitab La'l-i naibmdan niimune gevher-i yektada tab
<l) (2) <3) Mst. Mc. Mst. M c , Aim. Mc. No: Aim. Mc. N o : 637, 650. 650.
276
TURK MUSLKiSi ANTOLOJISI
Payine yiiz siirmege miistak ola ars-i berin Var kiyas et k i m d i r ol peygamber4 alicenib Niirdan b i r taze siinbuldtir siyeh kakiilleri Gamze.i semsirine vermis dila atesden ab Mazhar-i n u r . i tecelli ey Hudavend-i azim Sahid.i didar.i Hak sahib hitab-i miistetab Hamdiilillah ravza-i pakin ziyaret ideli Oldu ey Nak.si derunum miilkiine cok feth-i bab 10 . Irak ildhi, G- Esrefoglu
(1)
Riimi
Diiseli bu askin canim eline Beni dusiirdii bu halkr.i diline. (2) 11 Irak ildhi. G. Lutfi
Merhaba ey ma'den-i sidk u safa. Merhaba ey gevher-i k a n . i vefa Sana ummetden olan cekmez cefa Merhaba ey F a h r - i alem Mustafa E y giil-i bag-i behist-i cavidan Andelibindir senin halk-i cihan Olmasan olmazdi bu kevn i i mekan Merhaba ey F a h r - i alem Mustafa Merhamet idiib eya n u r . i Huda Lutfi-i b i m a n n a eyle deva K i l sefaat ciimleye riiz-i ceza Merhaba ey F a h r - i alem Mustafa (3} 12 Pencgdh
e r u i
. G. fzzi
Tevsih,
S t bustamnm giiliisiin ya Resulallah Tarikat giilseninin biilbiiliisiin Ya Resulallah

(1) (2) yidlidu:. (3) A i m . Mc. N o : 637. Scl. Mc. A y n i mecmuada " H i i z z a m " l da Y u s u f Celebi n a m i n a k a A i m . Mc. N o : 637. 650.
X V I I I NCI ASIR
277
Hakikatde seninle ma'rifet kesb etdi hepmiirsel Huda'nm boyle abd-i mukbilisin ya Resulallah Sana gordii seza Hak tahtgah-i Limaallah'i Hak'in bu riitbesinin nailisin ya Resulallah Kerem k i l Izzi-i Mcarenin ciirmiin dile Hak'dan K i Hak'km eunki abd-i mukbilisin ya Resulallah (1)
Rast Durable, G. Nazhn
A f t a b - i subh-i ma evha habib.i K i b r i y a Mahtab-i sam-i E v edna Habib-d Kibriya Cevher.i kiil tab-i suz.i mihrinin pervanesi em'-i bezm-i Leyle-tiil-isra Habib-i Kibriya A k L i ewel sayd.i bend.i askmm divanesi . TSfazenin-i Hazret.i Mevla Habib-i Kibriya "Mest-i sergerm-i maasidir bugiin seyda Nazim , Eyleye sefkat meger ferda 'Habib-i Kibriya Umarim ma'zur ola, evza'-i giistahanesi . . . Bakma noksan-i Nazim'e ya Habib.i Kibriya (2)
t i t
14 Rast Tevsih, Sofiyan, G. Naksi Merhaba ey su']e-i ayine-i s i r r - i Huda Merhaba ey sahid.i didar-i maksud-iil-vera, Merhaba ey mazhar-i feyz-i cenab-i Kibriya Merhaba ey nam ii sanidir Muhammed Mustafa A h Naksi bendeni serdefter-i ussak k i l Astanmda cemalin sem'ine miistak k i l S i r r m i goster visalin bezmine ilhak k i l Merhaba ey alim-i esrar.i gayb-i mavera (3)
(1) Aim. Mc. N o : 650.
(2) Mst. M c , Os. M c , K n . M c . Sd. M c , Notasi icin bakimz: Dr. S u b h i : Turfcmusikisi I I , 56-57. (3} Notasi icin bakimz: Ilahiler I , 92. Konservatuvar nesri. 1115 ( M . 1 7 0 3 ) de vefat eden Sultan Mustafa I I . mn bayatmda yazilan kiymetli bir mecmnada, Y u s u f 'Celebi namina " R e h a v i " olarak kayidlidir: Aim. Mc' N o : 637.
278
15 Rast ildhi, Sofiyan,G. Siinbiil Sinan
Ezelden ask oduna yana geldim Anmcun ta ebed mestane geldim Eger nus itmez isen sen bu meyden Dime zahid k i ben imana geldim Ice bir ciir'a ger rahib bu meyden Koyub k i i f r i i diye imana geldim Olan meyhane.i vahdetde mey nus Qagirir kiifx ile imana geldim Seray-i vahdet olmusken makamim Bu kesret alemin seyrana geldim Bu dehr icre goriib irme taacciib Qii gizli gene idim virane geldim Var idi i l m ii ayne kabiliyyet Goriiben kendimi irfana geldim Qii birdir Siinbidi (1) ma'ruf ii arif Idiib da'va dime irfana geldim (2) 16 Rehdvi ildhi, G. Bursali Selim Ey cemalin matla'a hursid-i ikbal ii kerem Vey cebinin aftab.i hadi-i huld-i irem Oyle mecnun.i visal olmus k i divane goniil Va'd-i vash arilamaz fark eylemez la vii naam B i r gubar.i kemter asa hakipayin olmaga Kan doker hasretle cesm.i intizarim dembedem A n i n igiin kadri ali oldu ars.i a'zamm Leyle.i isra'da am eyledin zir.i kadem Can ii basim dahi kurbanm Selim asa benim Hep feda olsun yolunda ciimle varim bis ii kem (3)
(1) ' Halvetiligin Sunbfililik subesi miiessisi maruf Sfinbiil S i n a n . Vefa t i : 936 (M. 1529). (2) S d . Mc. (3) Mst. Mc.
XVIII NCI ASIR
279
17 Segah ildhi, G. Sultan Ahmed I I I .
E y Nebiler serveri mahbub-i ins ii has i i am K i l sefaat bendene c i i r m ile kalmayim melam E y kamu asilerin derdine merhem eyleyen B i r unulmaz derde diisdiim eyle halime k i r a m Sen sefaat kanism ey menba' - i i l m - i Huda Gel terahhum eyle bana ola noksanim tamam Rahmeten lil'aleminsin ey nur - i bedr - i m i i n i r Ben zaife merhamet k i l piir kusurum ey hiimam Ahmedd gel olmak istersen eger gamdan halas Uy Resul'iin siinnetine olasm sahib makam (1)" 18 Uzzal ildhi, G. Gafuri
Hak'ka teslim etmeyen can i i dilin Can goziiyle gormedi canan elin Sidk ile b i r kamilin v a r t u t elin Bulmak istersen eger Mevla yolun Giilbun-i z i k r i dikiib bag-i dile Gonca - i maksudu v a r Hak'dan dile Kalb ii ruha ver safa. tevhid ile Dermek istersen eger i r f a n giiliin Ko hevayi ey goniil insafa gel Ta bekey bu gaflet i i sehv i i zelel . Ey Gafuri oldur esrara mahal Irgoren vuslat eline menzilin (2)
Kazzaz Hasan
1 M&hur tevsih, G. Hubbi
Kudumun bais-i ayn-i saadet ya Resulallah Zuhurun pertevendaz-i hidayet ya Resulallah

(1) (2) Mst. Mc. A i m . Mc. No. 637, 050.
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJlSI
Reh-i Hak'da fena fillah olan erbab-i himmetler Senin feyzinle buldular keramet ya Resulallah Garihim b i nevayim saye.i lutfunda sultamm Bu miiflis bendeni eyle himayet ya Resulallah K i yokdur bende b i r haslet ola sayeste-i hazret Meger senden ola bana inayet ya Resulallah Nigah-i merhamet k i l Hubbi-i bicareye lfitf i t Ola hemvare sayan-i sefaat ya Resulallah (1) 2 Muhayyer Puselik ilahi, G. Hiiddyi
TecellLi cemal ister Goniil eglenmez eglenmez Teselli-i visal ister Goniil eglenmez eglenmez Siva savmmi k i m tutdu Visalin idine yetdi Cemalin vasfn isitdi Goniil eglenmez eglenmez Ciham gezse sertaser' Goriinmez' ana bahr ii ber Meger ya Rab seni ister Goniil eglenmez eglenmez $u can k i m buldu canani Nider m i l k - i Siileyman'i Kodu hayretde ask am Goniil eglenmez eglenmez Ne diinyada ne ukbada Goniil b i r 6zge sevdada Demadem f i k r - i Mevla'da Goniil eglenmez eglenmez Ne halvetde ne celvetde Ne kesretde ne vahdetde Ne tubade ne cennetde Goniil eglenmez eglenmez
(1)
A i m . Mc. N o : 650,
637.
XVIII NCI
ASIR
281
Cemalin nurunu gbzler Ana kar eylemez sozler Meger ya Rab seni bzler Goniil eglenmez eglenmez Eger diinya eger ukba Visalinsiz k u r u sevda Hiidayi nitsiin ey Mevla Goniil eglenmez eglenmez (1) 3 Puselik ilahi, G. SiinbUl Sinan Ezelden ask oduna yana geldim Anmciin ta ebed mestane geldim (2)
Kudumi Dervi? A l i
1 Neva ilahi, G. Misri Niyazi
'
'
Ey garib biilbiil d i y a n n kandedir B i r haber ver giil'izarin kandedir (3) 2 Nikriz Tevsih, G. Vdli Ey Huda'dan lutf u ibsan isteyen Mevlid-i pak-i Resulullah'a gel Cennet icre hur u gilman isteyen Mevlid-i pak-i Resulullah'a gel Meclis.i mevlidde ey Vdli (4) mudam 01 Resfil'e ver salat ile selam Cennet-i a'lada istersen makam Mevlid-i pak-i Resulullah'a gel (5)
(1) (2) (3) (4) (5) Mst. M c . A i m . M c N o : 637.
Mst. M c , Gufte icin bakiniz: S. 27S. A i m . M c N o : 050. Gufte icin b a k i n i z : S. 258. 1107 (M. 1695) de vefat eden kadiasker Abdurrahman V a l i . A i m . Mc. N o : 650, Mst., M c
262
TURK
MUSiKiSi
ANTOLOJtSi
3 Usmk Udhi, G. Sezdyi
Derunum ates-i askinla yandir ya. Resulallah D i l . i tesnem mey-i vashnla k a n d i r ya Resulallah F i r a k m atesi b a g n m yakub esgim revan i t t i Dii cesm-i intizarim dolu k a n d i r ya Resulallah Sen ol sems-i hakikatsin k i alem ciimle zerratm Viicuclun bais-i kevn ii mekandir ya Resulallah icenler cam-i askm ab-i H i z r ' a i l t i f a t itmez Senin askm ha.yat.i cavidandir ya Resulallah Sezdyi derdmendin bab-i l u t f u n iltica. eyler B i l i i r k i m dergehin dar-iil-emandir ya Resulallah
(1)
F m d i k h l i Memis 1 Neva Udhi, G. Vehhab
Aga
Ummi
Evliyadan sir sorana dokuz diirlii nisan gerek Evvel kapu seriattir giines gibi ayan gerek Ayet ile Hadis ile anlayana verdim cevab Andan ote iceruye levvameye seyran gerek Seriatden tarikatden icerusu s i r iledir A k i l ana a r i f olmaz miilhimeye vicdan gerek Dordiinciisii miitmainne Mansur biliir bu menzili P i r yiiziine ulasmaga i k r a r eder b i r can gerek i h t i y a r i m elde degil lazim geldi soylemesi Besincisi kerametdir ayan degil nihan gerek Yol erinin tevhidini a r i f gerek anlamaga A l t m c i s i Mardiyyedir bunda burhan K u r ' a n gerek Yedincisi Safiyyedir halka ayan etmek olmaz Andan geciib ulasmaga can hazrete kurban gerek Sekizinci budur makam aynelyakin hakkalyakin K i m asiksa bu meydanda gayrullahdan uryan gerek
(1) Mst. M c , Os. M c , B i r mecmuada a y m bestekar navmna " N e v r u z kayidhdir: Aim. M c No: 650.
A r a b " makammda
X V I I I NCI ASIR
283
Dokuz sifatdan iceru .bir sir diyem anlar isen Insan adm bunda koyub mahv ii garkda nihan gerek Vehhtib U-mmVmn (1) tevhidi hatirma giic gelmesiin Bu ma'nayi fehm etrnege safi nurdan insan gerek (2)
Eyuplu Memis efendi
1
Puselik ildhi, G. Yunus
Sen camndan gecmeden canan arzu kilarsm Belden ziinnar kesmeden iman arzu kilarsm Men aref nefse dersin kendi.nefsin bilmezsin Melaikden yukan seyran arzu kilarsm T i f l - i nevreste gibi etegin at ediniib Meydan ele girmeden cevlan arzu kilarsm Bildin mi k i sen seni sidkile ne gevhersih Misr'a sultan olmadan Ken'an arzu kilarsm Dervis Yunus her derde Eyyub'leyin sabr eyle Derde katlanamazsm derman arzu kilarsm (3)
Edirneli Musli
Acem ildhi, G. Sez&yi Cemalin nflruna nisbet giines bir nur-i biferdir Giines sensin k i zerratm nebilerle velilerdir Sen ol sultan.i iklim-i risaletsin eya Ahmed Kamu sehler kapunda b i r gedadan dahi kemterdir Kadin bag.i hiiviyyet her dii haddin bir giil-i ra'na Yuziin sems.i miinevverdir cebinin mah-i enverdir Yeter ussaka miijde Men reani k i m buyurmusdun Seni gbrmeklik ile Hak'ki gormeklik beraberdir
(1) vehhab . (2) Meshur Halveti Y i f i t b a s i Ahmed halifelerinden E l m a h l i A b d i i l -
Mst., M c , Os. Mc. bashgiyla k a -
(3) Sfk. M c Bir mecmuada " E y u p l u Tanburi Mehmed" yidhdir: Mst. M c
284
TURK MUSiKISt
ANTOLOJISI
Isin altun eder hak-i derinde eyleyen hizmet Nigah-i i l t i f a t m asika k i b r i t - i ahmerdir Eya sah-i rusiil rahm et Sezdyi derdmendindir Kapun bekler kadimi hizmetinde p i r ii perverdir (1)
Eyup muezzini Siyahi Mehmed
1 Asiran ildhi, G. Abdulhay Bu vucudum sehrini yakti f i r a k i n atesi Kapladi ciimle derunum istiyakm atesi A r z u - y i va'de-i vuslatla asik egleniir K o r k a r i m yakar vucudum o f i r a k i n atesi Serbet-i aski icelden mest ii hayrandir goniil Serseri etti beni cana f i r a k i n atesi Nefs ii riihum sirrim ile hiisiinii medh etmede Diisdii bu dil sehrine ol i t t i f a k m atesi Derdmend Abdvlhay'm iimmidi her dem vasl-i yar Y a k t i kalbin bes o mefhum-i siyahm atesi (2) 2 Baba tdhir tevsih G. Sdlim Efendim bende yok lfitfa liyakat Sefaat ya Resulallah sefaat Meger senden ola lutf u inayet Sefaat ya Resulallah sefaat Eya peygamberan-i pak ii sertac Derine geldi Sdlim (3) zar ii muhtac Behak-ki leyle-i miimtaz-i mi'rac Sefaat ya Resulallah sefaat (4) 3 Bayati tevsih,'G. Ndli Sana ey sah.i rusiil uymayanin bitmez isi Buleheb gibi anin Tebbet olur serzenisi
(1) (2) (3) (4) Mst. M c , $fk. Mc. A i m . M c No: 637, 650. 1152 (M. 1739) da vefat eden meshur tezkhe sahibi S5!im. A i m . M c N o : .637.
XVIII NCI ASIR
28S
A y a g m topragina yiiz siirenin kutlu basi " C i i n dogub tuttu cihan yiiziinii hiisniin giinesi" " K i m ola sevmeye ibu vech ile sen mah vesi" Esg k i m yoluna akmaz yere gecsin diir ise Uymayan ser'ine nefsin kuludur ger hiir ise i r i s i i r sana k i m i n ask ile kalbi piir ise "Sen emire k u l olan her ne kadar m i i d b i r ise" "Bende.i mukbil olur misl-i Bilal-i Habesi" Kametin biikdii kadin sidrenin ey gonca dehen Siibhesiz bedr-i r u h i n sems ii kamerden rusen Hub i d i Yusuf-i Ken'an sen andan ahsen " T u r k u K i i r d i i Acemi H i n d i bilir bunu i d sen" "Hasimisin Arabisin Medenisin K u r a s i " Makd'eminle nola sad olsa seha kevn ii mekan K-oldu afaka viicudun sebeb.i emn ii aman B e r k . i semsirin ile yandi salib ii evsan "Parmagmdan akidub ab-i revan bahs-i revan" "Nice yiiz bin kisiden r e f edisersin atasi" Z i r . i payinde kodu niih felegi Rabb-i felak Vechi var siirse yiiziin payine hursid-i safak Halk-i esyaya sebeb oldu viicudun mutlak " D i k - i hikmetde pisiirdi cii seni sevgili H a k " "Cebreil olsa nola matbahimn cillekesi" Korkudub nar ile halki gehi firdevsi oge Ummete havf ii recadan garazi hisse dege Ser'i icrada o seh bakmadi pasaya bege "Yerdeki da'veti fevt ola gidem deyu gbge" "Beline bagladi ol nur bila saye tasi" Yiiz siiren hak-i der.i devletine server olur Nazari seng.i siyaha dokuna gevher olur Ciindiine vakt-i gaza ciinne der-i Hayber olur " U z i i l i i r i r k - i Ebu cehl gibi ebter olur""Sen Ebiilkasim ile her k i m ederse giiresi"
286
Kef-i mu'ciz eserin nutka getiirdii haceri I k i akk eyledi engust-i serifin kameri Mu'cizen miirdeyi hayy etti yiiruttii seceri "Sensin ol piist u penah-i melek ii ins ii peri" "Enbiyanin giizeli sevgilisi hub u hasi" Andelib etti cu Hak ruh-i emini giiliine Cenneti nola feda etse safi biilbiiliine Bezl eder N&li (1) kabfil eyle revamn yoluna "Vedduha verdine Velleyl okuram siinbuliine" "Riiseni v i r d i budur kiille gadatin ve asi ( 2 ) " _ 4 _
M&hur U&hi, G. Vahyi Goniil yiiz siirmek ister hakipayeya Resulallah Ire ta. riitbesi fevkabulaye ya Resfdallah Hayal-i ravza-i pakin 'veli resg-i cinan etti Mahal olsa nola zevk u safaye ya Resulallah Garibim derdmendim bikesim dergaha yiiz tutdum Meded sad elmeded eyle himaye ya Resulallah Kodu ihlas ile dergahma yiiz VahyLi sail Atalar eyle lutf et ol gedaye ya Resulallah (3) 5 M&hur ilahi, G. Nazif Okunsun dergehinde arzihalim ya Resulallah Bilinsiin derd-i tab'.i p u r melalim ya Resulallah Nice rumal idem dergah-i alicahma ferda Beni sermende etti nefs-i zalim ya Resulallah Miizej^yen etmedi kala-yi taatle hezar efsus Giizar etti biirehne mah ii salim ya Resulallah
(1) Esasen K o n y a h oldu.&u halde Uskiidar'da oturdugu icin Usk-udarli Nalt deye sohret kazanan Selanik kadisi Mehmed efendi. Vefati 1086 ( M . 1675). Bu siir, Ruseni'nin meshur manzumesini tahmistir. (2) Mst. Mc. (3) Os. Mc.
X V I I I NCI
ASIE
287
Benem ol andelib-i su'lezar-i bag-i hazret k i m 'Sirar-i aska yandi perr ii balim ya Resulallah Ziyaret eyledim ciin ravza-i pakin Nazif asa Cemalinden sefaatdir sualim ya Resulallah (1)
6 Sehnaz ildhi, G. Emirzdde Sdlim
Cekemye ekdar-i diinyadan netice lztirab Dergeh-i pak-i Resul'e eyleyenler intisab Ya Resulallah g a r i b i m care eyle derdime Gamla ahvalim perisan hecr ile halim harab A s i t a n m kible-i hacat-i iimmetdir senin Yiiz siirenler labiid ol caya olurlar feyzijâb Merhamet k i l sedd-i rah-i maksad etme ciirmiimii Miicrimim.eyle sefaat bana sen yevm-i hisab Y a Resulallah g a r i b i n Sdlim-i bicareyf Eyle han-i l u t f - i pakinden ~kerem k i l behreyab (2)
Manisah Hasan
Bayati Na't, G. Kenzi Hasan Diiselden derdine yoktur k a r a r i m ya Resulallah Degistim askma dar i i diyarim ya. Resulallah Gecirdim omriimii sevaay.i hiisnun nar-i firkatle Benim ah i i enindir bergiizarim ya Resulallah Goriinmez goziime dar-i fenanm bag u biistam Senin vechini gormek .gul'izarim ya Resulallah Sevelden zar ii sergerdan olub aksmla ey Leyla Seni cism icre canimda a r a n m ya Resulallah Sana meftun olan ussak ile hemrah olur Kenzi Feda olsun yolunda ciimle v a r i m ya. Resulallah (3)
(3) (1) <2)
Os. Mc. A i m . Mc. N o : 637. A i m . Mc. N o : 637.
288
TURK MUSiKISi ANTOLOJlSI
Muhammediyeci Mustafa
, -
1 Irak ildhi, Devrihindi, G. Nazmi
Mahbub-i Huda zat-i serefbar-i Muhammed Makbul-i i l a h i h d i i r i i r etvar.i Muhammed Hep adem i i alem amn iciin y a r a d i l d i Pes illet-i gaiyyedir izhar-i Muhammed Alemlere r a h m e t ohcak zat.i s e r i f i Bu iimmete hod mahz-i kerem k a r - i Muhammed 01 goz k i o sem-iis-serefi gormeye efsiis P a i i a t m i s iken alemi envar.i Muhammed B i r bende-i makbul-i Huda'sm sana miijde Girse ele serriste-i asar-i Muhammed A m a l i n i ahvalini diistur.i amel k i l Ta, kesf ola Nazmi sana esrar-i Muhammed (1) 2 Muhayyer ildhi, G. Hiidayi
Yeter oldun fena bagmda nalan Y i i r i i ibiilbiil y i i r i i dost ellerine (2) Idiib tavus-i kudsilerle cevlan Y i i r i i biilbiil y i i r i i dost ellerine Fena. bagmda eglenme uca gor Giiliin rengine aldanma gece gor V a r u b vahdet serabmdan ice gor Y i i r i i biilbiil y i i r i i dost ellerine Goniil verme Hiidayi kainata Geciib faniden i r baki hayata Safa bul gark olub envar.i zata Y i i r i i biilbiil y i i r i i dost ellerine (3)
(1) A i m . Mc. N o : 637, 650. Muahhar devirlerde yazilan bazi m e c m n a l a r d a gufte sahibi N a z m i n a m m a kayidhdir. (2) Matbu divanda " d o s t e l l e r i " yerine "Kadimi asiyana" yazihdir. M a n z u m e n i n dig-er k i s i m l a n da epeyce degisiktir. B a k i n i z : D i v a n , Giilsen B e y t a h ' i S . 128-129. ' (3) dir. Mst. M c , Os. Mc. B u ilahinin " H i i z z a m " m a k a m m d a da bestesi v a r -
XVIII NCI ASIR
289
Sehvaz
ilahi, G. Yunus
. ,
Rum'da Acem'de asik oldugum Yemen ellerinde Veyselkarani A l l a h ' m habibi dostum dedigi Yemen ellerinde Veyselkarrani Asasi var i d i hurma dalmdan H i r k a s i v a r i d i deve yiiniinden Gbziinii ayirmaz Ka'be yolundan Yemen ellerinde Veyselkarani Seher vakitlerde kalkar giderdi D a i m a A l l a h ' i tevhid ederdi A d e t i bu i d i deve giiderdi Yemen ellerinde Veyselkarani Yunus Arzum Ashni Yemen bunda idi kendisi anda kaldi yine benim ol yerde sorarsan Karen kbyiinde ellerinde Veyselkarani (1) 4 Ussak ilahi, G. Silnbuli Fahri
: ,.
H a b i b i s i n Cenab-i K i b r i y a ' n m ya Resulallah Sefi'isin cemi'-i asiyamn ya Resulallah G i i m h - i murselinin sahism sen i k i alemdei m a m i s m cemi'-i enbiyanm ya. Resulallah Muharek makdemin arsa erisdi an.i vahidde A n m c i i n berter oldu hal i i sanm ya Resulallah H u d a medh eyleyiib zatm dedi Levlak sanmda Sen oldun illeti kevn i i mekanm ya Resulallah B u FahriA (2) giinehkara sefaat eyle mahserde K i reddolmaz kelam-i diirfesanm ya Resulallah (3)
(1) Mst. M c , Os. M c , B u ilahinin bestekan m e c h u l " H i c a z " m a k a m i n d a ve " E v s a t " i k a m d a bir bestesi daha vardir. (2) (3) K o r u l d u seyhi Siinbiiii Mehmed F a h r i , v e f a t i : 1148 Mst. M c (M. 1735).
F.
19
290
TURK MUSiKiSI Yuva
ANTOLOJISi
Ahmed
1 Irak ilahi Ya Resulallah kamer almn yuzimdiir aftab K i m gbriirse giil cemalin oldu ol ali cenah Vasf idiib didi Huda ciin rahmeten lilalemin N a ' t . i pakinle dolubdur nazil olan dort kitab (1)
2
Sultani Irak tesbih

J, j l l j j l l
t">
(2)
-VJ*'
Cihz A l i Dede
1 Hiiseyni ilahi, G. Abdiilahad Nuri
Ey dil zen-i diinyamn ciin aline aldandm Pervane gibi her dem sem'-i ruhine yandin Kardes o yalancinin ahdine mi inandm Rengine m i boyandm va'dine mi inandm Bilmem sana bu diinya baki m i kahr sandm Bu meclis-i fanide saki m i kahr sandm Ey Nuri uyar cam sakm k i gecer firsat Sel gibi akar omriin N i l gibi eder siir'at Bin y d yasasan ahir gelmez sana b i r saat Ey gbz nice b i r uyku ey dil nice b i r gaflet Bilmem sana bu diinya baki m i kalur sandm Bu meclis-i fanide saki m i kahr sandm (3)
Aim. Mc. N o : 637. A i m . Mc. N o : 637, Mst. Mc.
(2)
B i r mecmuada " N o l a t a c i m " deye baslayan Pencgah tevsih te Y n v a Ahmed namma k a y i d h d i r : A i m . Mc. N o : 637. Manzume i?in bakinrz: S. 65. (3) A i m . Mc. N o : 637, 650.
XVIII NCI
ASIH
Siinbuli S e y h i K e n z i
Hasan
1 Acem Udhi, G. B. Kendisinin Demedim m i demedim mi Behey kardes demedim m i B u can kusu kafesinden Ucar b i r gun demedim m i Kenziyd okur destanm A c i l d i bag u bostanm Omriinde baharistanin Solar b i r giin demedim m i (1) 2 Bestenigdr Udhi, G., B. Kendisini?i
Gorelden yiiziinii akl u suurum tariimar oldu Heni mecnun eden ziilfii telindir ya Resulallah Sen ol sun'-i Ilahisin k i vaslm bag-i cennettir Bahar.i ma'nevi r u y - i giiliindiir ya. Resulallah Saadet miilkiiniin sahi Habiba zat-i pakindir Ziyaretgah olan daim i l i n d i r ya Resulallah B u Kenzi gerci m i i c r i m d i r yiiziin siirer esigine K a b u l eyle kusuruyla kulundur ya Resulallah (2) 3 Diigah Udhi, G. Yunus Ben dost ile dost olmusam Kimseler dost olmaz bana M i i n k i r l e r bakub giiliisiir Selam dahi vermez bana Asik Yunus b i r nice dem F a n i cihani terk idem Yana yana dosta gidem Selam dahi vermez bana (3)
(1) (2) (3) M s t M c , Os. M c Mst. M c Mst. M c
292
4 Hiiseyni , . ildhi, Diiyek, G. Swash Semsi
Canan elinin giillerinin bagi goriindii Dost i k l i m i n i n lalesinin dagi goriindii E n v a r , i Muhammed doguben t u t t u ciham Sak-kul-kamer'in mu'cize parmagi g o r i i n d i i Ya'kub'a bugiin Yusuf'unun kokusu geldi Eyyfib'a dahi sihhatinin cagi goriindii Kaygu gecesi gecti kamu kalmadi korku Vuslat diiniiniin giindiiziiniin agi g o r i i n d i i D i l hastesinin derdine timar eristi Semsi'ye dahi dostunun otagi goriindii ( i ) 5 Isfahan ildhi, G., B. Kendisimin
h~
; . " .
A l d m m i safa. ile musaffa haberin sen 01 n i i r - i Huda vech-i miicella haberin sen Her miiddeiye sorma k i askdan haberi y o k Mecniin'a sual eyle o Leyla haberin sen Sevdaya diisub y a r i n i sahrada arama Can ehline sor matlab-i a'la haberin sen Mahv eyledi hep v a r m i esrar-i Enelhak Mansur'a sual eyle o Mevla haberin sen . . E y Kenzi egiib boynunu payine yiiziin s i i r Sor seyhin Alaeddin'e Mevla. haberin sen (2)
r.'.
Rehdvi .
ildhi, G. Yunus
Ben dost ile dost olmusam kimseler dost olmaz bana M i i n k i r l e r bakub giiliisiir selim dahi vermez bana Ben dost ile dost olayim canimi kurban vereyim Olmezden e w e l oleyim diinya baki kalmaz bana Ben b i r asik-i bicareyim basdan ayaga y a r e y i m B i r akilsiz divaneyim akhm da yar olmaz bana
(1) (2) M s t M c , Os. Mc Os. Mc.
XVIII
NCI ASIR
291
Sanmamz beni deliyim Dost bagcesi biilbiiliiyiim T a n n ' n m edna k u l u y u m kimse baha saymaz bana Asik Yunus ben nice idem Fani ciham t e r k idem T a n a yana dosta gidem perde hicab olmaz bana _ 7 _
Segdh ilahi, G., B. Kendisinin
Diiselden derdine yokdur k a r a r i m ya Resulallah Degistim askma dar i i d i y a n m ya Resulallah Gecirdi omriimii sevda-yi hiisniin n a r - i f i r k a t l e Benim ah i i enindir bergiizarim ya Resulallah Clorunmez goziime d a r . i fenamn bag ii biistam Senin vechihi gormek giil'izanm ya. Resulallah Sevelden zar i i sergerdan olub askmla ey Mevla "Seni cism icre cammda a r a r i m ya Resulallah Sana meftfln olan ussak ile hemrah olub Kenzi Feda olsun yolunda ciimle v a r i m ya Resulallah (2)
Tosunzade Abdullah
Acem
ildhi,
G. Sultan
Ahmed
III. I
E y goniil sen matlab-i a'layi tahsil etmedin V a r ise zad-i reh-i ukbayi tekmil etmedin E y goniil gaflettesin insaf k i l aya. niciin S i r r - i M u t u ' y a vukufa hie ta'cil etmedin E y goniil hie kenz.i mahfiden haberdar olmadin K a l d i serbeste bu miicmel am tafsil etmedin E y goniil nefsine ta'zim eyledin kani cihad Gafil oldun hayf ol namerdi tezlil etmedin E y gonul bir dem leb.i ikbal ile misl.i Necib (3) Guse-i seccade-i i r f a m takbil etmedin (4)
(1) Os. Mc. ( 2 ) . M s t M c , Os. M c HI., (3) 1149 Necib (4) (M. 1736) da vfat eden Osmanh H u k u m d a n Sultan
'
Ahmed i
Miistakiiuzade: T u h f e - i hattatin S. 79, Os. Mc.
294
TURK MUSiKiSi
ANTOLOJISi
Acem Udhi, G. Zdkirzade ,
Abdvllah
Y a Ilahi dusdugiim yerde koma kaldir beni Nice demdir aglarim b i r demde de giildiir beni Vaslinm sevdasma verdim cemi'.i v a r i m i Miiflis i i bicareyim niirun ile doldur beni Padisahim sol zaman k i m da'vet edersin benf Z a t m ile k i l tecelli ba'dehu oldiir beni B i r kerem kani Huda'sm ya K e r i m i i ya Rahim Rahmet i i g u f r a n m m deryasina daldir beni Bahr-i hayretde gezer Bicdre'yim (1) ya Rabbena: Ruzgarm k i l muvafik vuslata i r g i i r beni (2) 3 Asiran Udhi
Hasret-i dergah-i f a h r - i alem ile dembedem Dilde dag-i istiyak u dide.i giryanda nem Ta bekey bihude gest-i dest-1 mihnet eyleyem
(3)
X'y o x .
XiJ".
4
. <T
''"*.
Baba, Tahir Udhi, G. Dervis Baha-yi resh.i la'lin can degil m i Bu nakde ol mata' erzan degil m i Nola b i n can ile iman getiirsek ' Ecell-i mu'cizat K u r ' a n degil m i Burak u Refref ii Cibril ii Mi'rac Miiserref oldugun canan degil m i Kadem basmca ol ars-i berine Cemal-i hazrete mihman degil m i
(1) Bicare 1657). (2) (3) mahlasiyle siirler yazan
Ahmed
Zakirzade A b d u l l a h . V e f a t i
106&
;<M.
Mst. M c , Os. Mc. Os Mc. Manzume, Molla C a m i ' n i n meshur na'tinin tahmisidir.
5 V I I I NCI
ASIE.
295
Yiiziin suynna halk olundu ciimle Semavat ii zemiri burhan degil m i Sefaat ya Resulallah senindir K u l u n Ahmed ana sayan degil m i (1)
Baba- Tdhir
ildhi, G. Yunus
E y hocam seni seveli goziime cihan goriinmez Ben sana goniil vereli ne cihan bu can goriinmez Y a n d i r d i beni celalin can miistak ister cemalin Gitmez goziimden hayalin h u r i vii gilman goriinmez A s i k m b a g n bas olur gozleri kanlu yas olur Ciimleden eli bos olur assi vii ziyan goriinmez Yunus istedi meydani basi top elde cevgam A r s iistiindedir seyram gbziine seyran goriinmez (2) 6 Bayati ildhi, G. Fdizi Eacan kim makdem.i pakinle alem muhterem oldu Ne siibhe serteser r u y - i zemin bag-i i r e m oldu V a r m c a Kabekavseyn-i Evedna'ya saadetle . Sana peyk-i emin ey sahib.j mi'rac hadem oldu Aceb m i riitbe.i izz i i ala bulsa dii alemde 0 k i m mahv-i viiciid idiib sana hak-i kadem oldu Behistin kit'asidir habgah-i h i k m e t amizin Serefbahsa-yi A r s ii kiirsi hem levh i i kalem oldu Kerem babm kiisad i t Fdizi (3) nacara l u t f eyle K i zira. ciirm ii taksir ile gayet piir elem oldu (4) 7 Diigdh ildhi, G. Valwji Buldu tesrifinle diller incila Merhaba ey mah-i ruze merhaba
(1) A i m . Mc. N o : 650, A y m mecmuadaki kayda. gore, bu manzumeyi, A l i Siriigani de " B a b a T a h i r " makammda bestelemistir. (2) S f k . Mc. , . } (3) (4) 1130 ( M . 1717) da vefat eden E d i m e l i Borekqizade Mustafa F a i z . Mst. M c , Os. M c , S f k . Mc.
29<S
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
Oldu envirmla alem piir ziya, Merhaba ey mah-i nize merhaba Makdemin diinyayi piir nur eyledi Kalb.i ehl-i d i n i ma'mur eyledi Vahyi.i gamhari mesrur eyledi Merhaba ey mah-i ruze merhaba (1) 8 Hiiseyni ildhi, Diiyek, G. Yunus Behey kardes Hak'ki bulam m i dersin Hak'ka yarar amel islemeyince Bu s i r r m otesin duyam m i dersin Miirsid-i kamile soylemeyince Behey kardes gel bu tevhide boyan Tevhiddir nefisin kal'esin bozan Hic'kendi kendine kaynar m i kazan Cevre yanin ates eylemeyine Degme kimse goniil evin diizemez Hak'km takdirini kimse bozamaz Ummanlara dalub cikub yiizemez Askm deryasiiu boylamaymca Askim galib oldu yiiregim sizlar Aki olan ar i i namusu neyler Behey Yunus sana soyleme derler Ya ben oleyim mi soylemeyince (2) 9 Hiiseyni ildhi, G. Yunus Ben bu aska duseli Eli yesil asah Yesil asa. elinde Hak'km zikri dilinde Boliik boliik dervisler Yunus eder kardesler
(1) (2) (3) Mst. Mc. Mst. M c , Os. Mc. Os. Mc.
Ask ile biliseli Bize dervisler geldi Tesbihi var belinde Bize dervisler geldi Hak'km buyrugun isler Bize dervisler geldi (3)
X V I I I NCI ASIR
297
10 Hiiseijni Udhi, G- Yunus Ey hocam seni goreli Goziime cihan goriinmez (1)
11 Hilseyni Udhi, G. Yunus M i l k - i bakadan gehnisem F a n ! cihani neylerem (.2) - Kilrdi 12 Udhi, G. Yiimis
01 calabimin aski-: ' Bagrimi bas eyledi A l d i benim gonliimu Sirrmii"fas eyledi? Dervis Yunus, oguniir Dostu goriir seviniir Erenler meclisinde A s k i eiinbiis eyledi (3) 13 Mdhur Udhi, G. Sultan Ahmed III. Z i k r i n ile olmusum ratbiillisan Ya Giyas-el-miistagisin el'aman Askin ile eylerim ah i i figan Ya Giyas.eljniistagisin el'aman Bulmadim yol asiyan-i vahdete Hayret elverdi bakub bu kesrete Irmedim ben bezm-i bas-i hazrete Ya Giyas.el-miistagisin el'aman Diisdii vahsetgah-i diinyaya bu dil Ciirmiimii afv eyleyiib sen rahm k i l Saye-i lutfunda eyle mustazil Ya Giyas-el-miistagisin el'aman
(1) (2) (3) Mst. Mc., Gufte icin baluniz: S. 295. Os. Mc. Mst. Mc.
298
T U R K MUStKISi ANTOLOJISi
i k i alemde eya H a y y . i Miicib H e r kesin maksudunu eyle nasib Zerre-i askm niyaz eyler Necib Y a Giyas-el-miistagisin el'aman (1) 14 Nevruz ildhi, G. FlUmi
Kalmisiz derya-yi gaflet icre b i tab ii t i i v a n Y a Ilahi k i l nesim-i feyz i i ihsanm vezan Olmusuz iiftade-i girdab-i isyan el'aman Y a i l a h i k i l nesim-i feyz.i ihsanm vezan M i n i ' ii m u ' t i cii sensin gayridan yokdur recam Genc-i bad averd-i lutfunla bizi k i l sadgam Miistemendin Hilmi-i nasada lutfundur meram Y a i l a h i k i l nesim-i feyz ii ihsanm vezan (2)
Kiiciik Muezzin
1 Baba Tahir ildhi, G. Kbsec Ahmed
Gegeyim can ile tenderi beni askinla seyda k i l Haberdar olayim sirdan beni askmla seyda k i l Gecir v a r h k hicabiridan k i zevk alam visalinden i c i r vahdet serabindan beni askmla seyda k i l Kodum meydan.i ask icre ne k i m var g a y r - i ma'sukdur B u bazar.i mahabbetde beni askinla seyda k i l Siyeh r u bendeler ya Rab senin l u t f u n dilerler hep Senindir kuvvet i i kudret beni askinla seyda k i l Revadir asikm cam feda olmak reh-i Hak'da. Giiruh-i salikan igre beni askinla seyda k i l Sema'u vecd ii haletle bu Dervis Ahmed'e ya Rab Girince halka-i zikre beni askinla seyda. k i l (3)
(l) (2) (3)
Mst. M c , Os. Mc. Os. Mc. Mst. Mc.
XVIII
NCI ASIR
299'
Evic ilahi, G. Kosec Ahmed Ask ile daim edersem ah i i vah Ben Resui-i Miicteba'ya asikim Rah.i ask icre tenim etsem tebah Ben Resul-i Miictebaya asikim Biilhiil asa eyleyiib ah ii figan Eylesem hak-i rehinde terk-i can Dervis Ahmed v i r d i n olsun her zaman Ben Resul-i Miicteba'ya asikim (1) . 3
Mahur ilahi, G. Kosec Ahmed Eya rehber olan rah-i visale Muhammed Mustafa sultan.i kevneyn Seninle erdiler n u r - i cemale Muhammed Mustafa sultan-i kevneyn K i ol taht-i risalet sahi sensin Gunehkarin sefaathahi sensin Gbniiller burcunun ciin mahi sensin Muhammed Mustafa sultan-i kevneyn Habib.i Hazret-i Yezdan Muhammed Yolunda salikin bu Dervis Ahmed Nolur afv et kusflrun eyleme red Muhammed Mustafa sultan-i ke\meyn 4 Neva ilahi, G. Sultan Mustafa II.
(2) .
Elmeded ey Fahr-i alem hem sefi-al-miiznibin Nazil oldu hakkina hem rahmeten lilalemin (3)
(1) (2) (3) Mst. M c , A i m . Mc. N o : 696, Sfk. Mc. Os. M c , M s t Mc. A i m . Mc. N o : 650, Giifte icin bakiniz: S. 252.
300
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
o Puselik Durak, G. Vahyi Goniil olsun nevalinle mutayyeb Bizi lutfunla mesriir eyle ya Rab Tki alemde lutfundur cii matlab Bizi lutfunla mesrur eyle ya Rab Seraser curm ii isyan ii hatayiz E s i r j nefs i i magluib-i hevayiz Veli senden inayet miiltecayiz Bizi lutfunla mesrur eyle ya Rab D i l - i Vahyi g i r i f t a r - i hevadir V e l i daim talebkar-i rehadir K u l u n k a n temenna vii recadir Bizi lutfunla mesrur eyle ya Rab (1)
M i i e z z i n basi M u s t a f a ( K a r a o g l a n )
1 Bayati ildhi, G- Esrefoglu Rumi Nideyim sabr edebilsem dil i i can oda yanar . Veli ah eyler isem kevn ii mekan oda yanar Boyadi yer yiizunii ah ile zarim t i i t i i n i i B u i n i l d i m isiden ciimle cihan oda yanar F i r k a t i n oduna ya Rabbi yanar yedi tamu Yine hecrin oduna kevn ii mekan oda yanar Esrefoglu yanagor kuyi kenarinda anm Ko disiinler Rumi'ye ibn-i fiilan oda yanar (2) 2 Ussak ildhi, G. Kemter Bu gonliim sehrini seyran ederken Dedi s i r r i m bana seyran icinde Derde dii&diin niciin derman ararsm A s i k l a r derd arar derman icinde
(1) (2) Mst. M c , A i m . Mc. No: G37, 650., S d . Mc. Mst. Mc.
X V I I I NCI ASIK
301
Iciib askm meyin soyle mest ol k i m Divane desinler v a r a n icinde R i h a t i terk eyle rahat arama Rahat mi bulunur zindan icinde Ac goziinii Renter (1) Hak'ki zikr eyle Fezkiiruni dedi K u r ' a n icinde (2)
Kirmnli Molla Mehmed
1 G. Osmctn Fazli
Cdrgdh Udhi, Evsat,
Ey cemalin pertevendaz - i semavat-i ula Vey r u h i n m i r ' a t - i vech.i enbiya v i i evliya Alem-i ma'nada iken hazret-i Adem nebi Sen sehin nurunu halk etmis idi ol ziil.ata Enbiyanm hatemi olduguna sahid senin Cebhe-i pakinde olan nurdur b i r i seha Birisi miihr_i n i i b i i w e t zahr-i pakinde senin Defter-i peygamberan imzasm etmistir Huda. Ummetinden aciz ii ahkar bu Fazli bendeni Hem harim et zumre-i ebrar ile taht-el-livii (3) Nazim Hiiseyni Na't, 1 G., B. kendisinin
E y lediin mektebinin hace-i iimmi l i k a b i Enbiya v i i rusiiliin ziver-i tesbih-i lebi

(1) 1098 (M. 1686) de vefat eden Bursah Seyh Nasuhi oglu olan K e m t e r A l i efendi. V e f a t i 1137 (M. 1 7 2 4 ) . efendi'nin
(2) Mst. M c , Os. M c , B i r meemuada yanhs olarak heste de giifte sahibi n a m m a k a y i d h d i r : A i m . M c . N o : 650. (3) M s t Mc. B u ilahi muahharen yazilan bazi menbalarda yanhs olarak H a f i z Post namma k a y i d h d i r : R s . Mc. Konservatuvar nesriyati a r a s m d a n o tasi bastirilmis, fakat bestesi de yanhs olarak F a z l i ' y e isnad edilmistir (Mevlud tevsihleri I , 4 ) . Giifte sahib; Seyh Osman F a z l i , Snmnuludur. 1102 (M. 1690) da K i b r i s ' t a vefat etti. A t p a z a r i seyhi. namiyle m a r u f olan bo. m u t a s a v n f m musiki ile istigaline d a i r hie bir kayid yoktur.
302
TURK
MUSiKISI
ANTOLOJISJ
Seyyid-i alem i i adem sened-i mevcudat Mesned.i her d i i seramn seh-i vala hasebi Esref-i halk-i cihan padiseh-i kevn i i mekan Tahtgah.i serefin husrev-i a l i nesebi Seh-i tahir neseb ii husrev-i pakize haseb Hasimi hem Medeni hem K u r a s i hem A r a b i Suhani ruh-i miicerred deheni cevher-i f e r d K a n - i kevnin giiher.i mahasal-i miintehabi Hak risaletle niibiivvetle vticiidun etmis H a d i - i cem'.i rusiil rahber-i fevc-i nebi A f e r i n i s yiiziiniin suyuna halk olmusdur Rahmet-i alemiyandir o dii alem sebebi Hadim.i. halkabegus-i deri sadat-i k i r a m Bende-i bargeh.i cudu hezaran celebi Eylemis da'vetinin kabza.i teshirine r a m Rum u H i n d ii Acem'i Misr ile am u Haleb'i 0 giin olur mu diyem kuyine rumal kiinan Ya Nebi yoluna kurban ola u m m i v i i ebi Dergehinde edeyim k u d r e t i m oldukca eda Deyn olan vacib ii farz u siinen ii miistehabi Kereminden budur iimmid k i bicare Nazim I k i alemde dahi cekmeye renc. ii teabi Oldu gustah rev-i rah.i suhan hame-i mest Ola ma'zur u m a r i m bu revis-i biilacebi Ta ola iimmetinin habl-i metin.i ser'i Ziver-i gerden-i teslimi sena z i b . i lebi Ummeti dergeh-i valasina oldukca revan Salavat ile tahiyyat ola saz i i selebi (1)
Neyzen Musa Dede
Diigah Tevsih. Evsat, G., B. Kendisinin B i r ismi Mustafa bir ismi Ahmed Allahiimme Salli ala Muhammed Ruz_i mahserde bize ede meded Allahiimme Salli ala Muhammed
(1) Sd. M c , R a u f Y e k t a : Abdiilkadir-i Meragi S. 89. M a n z u m e n i n t a mami icin b a k m i z : Matbu N a z i m divani S. 29-30.
X V I I I NCI ASIR
303
Nuru anin kalbini p i i r niir eder Z i k r i goniil m i l k i n i m a ' m i i r eder Cok salevat ademi mesrur eder Allahiimme Salli ala. Muhammed Nail olam dersen eger devlete Eyle ibadet cenab-i Hazrete Ver salevat ruh-i pak-i emcede Allahumme Salli ala Muhammed V i r d idinub am mudam sbyleyen Yohsul olub bayhgini dileyen Gma. bulur cok salavat eyleyen Allahumme Salli ala. Muhammed Dervis Musd halis eyle niyyetin Emrine imtisal eyle hazretin Iste budur dogru yolu cennetin Allahumme Salli ala Muhammed (1)
Sahaf Hafiz
1 Evic ildhi, G. Sezayi , i l m . i Hak'km metni Adem serhidir bu kainat Zatidir-ma'ni anmla buldu her b i r i sifat Bunca kesret k i m zuhur etti eder b i r noktadir Devr idiib ol nokta ahir buldu ademde sebat Biilaceb deryayi gor k i m mevcine yok inkita' Ash bir derya hevadan oldu emvae-i sifat A r i f isen Kiintiikenz'in s i r r m i kendinde bul Gayre bakma girti senden sana irisiir necat Rusen eyler Giilseni'nin n u r - i feyzi kalbini Andan irisiir Sezayi sana bes bakl hayat (2) 2 Rast Ildhi, Evsat, G. Fenayi Cennet Can ii dil sehrin ezelden eyledi yagma-yi ask 01 vecihden dii^dii bu alemlere gavga.yi ask
(1) Mst. M c , Os. M c , Sd. M c , Notasi icin b a k i m z : K o n s e r v a t u v a r nesriyati, Mevlud tevsihleri S. 9. (2) Os. Mc. N o : 616.
304
TURK
MUSiKiSI
ANTOLOJlSI
Derde diisendir bilenler ehl.i derdin h i l i n i Gor nice akilleri Mecnun eder L e y l a - y i ask Gel giilistan seyrin eyle cik kafesden ey hezar Cennet-i kudse uruc et bulasm me'va-yi ask Zahir olub s i r n m i z alemlere f a s eyledi Hemdem olanlar bu sirra n o k t a . i sevda-yi ask Ciinki mevcud nutk imis alemde ask a l i makam Bize bildirdi Fendyi dehri ciin Mevla.yi ask (1)
Haci Ramazan
1 Mdhur ildhi, Diiyek, G. Yunus A y i r m a beni senden Yaradan Diisiib olurem ben bu yaradan Aglama derim sol gbzlerime Kan yas akidir akdan karadan Oldiigiim ictin gam m i cekerim A l u r cammi b i r giin Yaradan V a r a m yiiz siirem seyh esigine B i r hirka giyem yiiz b i n pareden Asik Yunus'un budur maksudu A l u b basimi cikam aradan (2)
Enfi Hasan A g a
Arazbar
1 ildhi, G- Yunus
Ilham ile dim gece Seyr ettim Muhammed'i Ayine-i kalbimde ' Seyr ettim Muhammed'i Amamesi basmda Yesil hulle egninde D d r t yariyle yaninda Seyr ettim Muhammed'i
(1) Mst. Mc.j B i r mecmuada s a m n i a k a y i d h d i r . , Os. Mc.
;
"Rehavi"
makaminda
ayai
musikisinas.
(2)
Mst. M c , S d . M c , Os. M c .
X V I I I NCI ASIR
Pervaneyim sem'ine Seyhim azizim bile Ciimle asiklar ile Seyr ettim Muhammed'i K a t r e y i m umman buldum Derdime derman buldum D i m gece kadre erdim Seyr ettim Muhammed'i Yunus murada erdi Zevk ile safa siirdii Asik ma'siikun buldu Seyr ettim Muhammed'i
(1)
2 Arazbar ilahi, G- Akkirmanh Naksi
Eya sen sanma k i m senden bu g i i f t a n dehan soyler Veya terkib olan unsur yahud lahm-i zeban soyler Seni o l sana bildirmek muradm kasd ediib Mevla Anasirdan giyib b i r don yiiziinden terceman soyler Hayal-i zil yeter ibret goriinen hayme.i tende Degildir nutk eden siiret derununda duran soyler Solar k i m bilmedi nefsin Aref'den almarms dersin Degildir Hak'ka a r i f l e r oziin bilmez yalan soyler Sekahiim rabbiihiim h a m r i n ken asiklar ey Naksi Erer ma'sukuna aniar mekandan Lamekan soyler (2) 3
eT-'.." '
Baba Tdhir
ildhi,
G. Seyyid Seyfullah
Cemi'-i derdlere derman Muhammed Cihan ten gibi ana can Muhammed Zemin ii asman olmazdi peyda Seninciin oldu bu ekvan Muhammed Viiciidun mazhar-i n i i r - i i l a h i Yiiziindiir sure.i Rahman Muhemmed
(1) (2) Mst. M c , Mst. Mc. Os. M c
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Giinahkar limmetine k i l sefaat Neval ettigi dem gufran Muhammed Senin Seyyid Nizam oglu kulundur Hie azad eyleme Sultan Muhammed (1) 4 Baba Tahir MM, G. Seyyid Seyfidlah
Goziinden ehl-i i n k a n n nihan ender nihansm sen Miivahhid kande k i m baksa ayan ender ayansm sen Qii sensin ewel i i ahur dahi hem baton u zahir Mekamn lamekan bisek kamu kevn ii mekansm sen Gozumdeki goren sensin dilimde soyleyen sensin Semi'imsin sema'imsm benim canimda cansm sen B u yanmakdan yakilmakdan muradm Hak ise sofi Viicudun aradan mahv et nazar k i l gor ne kansm sen Viicudu varhgm Seyyid Nizam oglu'mm al gitsiin Ulastir ashna am hayat-i cavidansin sen (2) 5 Baba Tahir ilahi, G. Yunus
Cajnm kurban olsun senin yoluna A d i giizel kendi giizel Muhammed Sefaat eyle bu kemter kuluna A d i giizel kendi giizel Muhammed Mii'min olanlarm cokdur cefasi Ahiretde olur zevk u safasi On sekiz bin alemin Mustafasi A d i giizel kendi giizel Muhammed Dervis Yunus neyler cihani sensiz Sen hak peygambersin seksiz giimansiz Sana uymayanlar g-ider imansiz A d i giizel kendi giizel Muhammed (3)
(1)
Mst
Mc. Sfk. Mc
(2)
M s t M c , Os. M c , M s t Mc.
XVIII
NCI
ASIR
307
6 Baha Tahir ilahi, G. Hibni
A ' l e m - i cem'-iiLvera Seyyidina Mustafa Safi'-i ruz-i ceza Seyyidina Mustafa Bende-i Hilmi f a k i r hahed ez t i i meded E y k i mera rehniima Seyyidina Mustafa - 7 Ctirg&h Durak, G. Sezayi Seray-i limaallahi goniildur Tecelli hane vallahi goniildiir Y i i r i i gezme yabanda zar i i giryan H u d a ' n m ulu dergahi goniildiir Ne istersen y i i r i i va.r andan iste Muhakkak s i m n agahi goniildiir A y a n d i r ana esrar-i guyubat K i zira s i r r m agahi goniildiir Ziya giister olur kevn-i viicude Sema.yi sadrimn mahi goniildiir Raiyyetdir kamu a'za Sezayi Viicud i k l i m i n i n sahi goniildiir (2) 8 Hicaz ilahi, Diiyek, E y biilbiil-i nalende Gul vashni hahende Gul vash m u k a r r e r d i r Sa'y eyle bu gtilsende, Giil ismini evrad et V a r derd ile feryad et Feryad ile mu'tad et Vuslat bulasm sen de G. Sezayi
(1)
Mst. Mc. (2) Mst. M c , A i m . Mc. N o : 696., R s . Mc.
308
T U R K MUSIKiSt ANTOLOJISI
Giil vash Sezdyi'de Bulmusdu Fenayi'de Sen dahi bulam dersen Gel can ile ol bende (1) 9 Sabd ilahi, Devrihindi, G. Sinan Ummi
Aceh hayran oldum aska uyaldan Yanub biiryan oldum aska uyaldan Ne assi fark idem ne hod ziyam Derde dukkan oldum aska uyaldan K i m i eder deli kimi der uslu Halka seyran oldum aska uyaldan Ucub rahat kusu rnihnet uyandi Sbyler ozan oldum aska uyaldan Sinan Ummi eder kalmadi hie gam Ozge sultan oldum aska uyaldan (2)
Nayi
Osman Dede
1
Mi'rdciye G., B. Kendisinin I Segdh Tevsih (3)
(1) ' Os. M c , S d . Mc. (2) A i m . Mc. No: 650, Bir mcmuada " D e r v i s Qavus b a s i " bashgiyl* kayidhdir: Mst. Mc. (3) Tevsihler, Mevlana ile Nasuhi'nindir, Mesnevi tarzmda yazilan b u tim manzume, Nayi Osman Dede'nindir.
XVIII
NCt ASIR
309 Segah
Fasl-ul-evvel
Der makam-i
Evvel A l l a h a d m i yad eyleriz D i l dil olmus k a l b i dilsad eyleriz Z i k r - i H a k ' l a n u t k . i irsad eyleriz . H e r harababadi abad eyleriz Hazret-i Ahmed s i f a t i n soyleriz Mustafa'nin mu'cizatm soyleriz H e r k i m eylerse Muhammed v a s f m i A k i b e t Mahmud ider Hak ismini Bestenigdr
K i m amn zat-i s e r i f i n asikar Bais.i mevcud i t d i Girdigar A m n iciin ciimleden efdaldir ol A n m iciin berter i i ekmeldir ol A n m iciin y a r a d i l d i ses cihat A r s ii fers ii heft derya hem nebat Ana v i r d i H a k hakayik s i r r i m A n a b i l d i r d i dekayik s i r n n i Her ne k i m i k r a m k i l d i zatma Hazm idiib i k r a m b i l d i zatma A s k - i hubbi k i l d i zatma salat Essalat ey mazhar-i zat essalat Miistedr
E y hakayik asiki gus i t beni K i m Muhammed'den habir idem seni Z a t - i pakin bilmege gel gus ol A k h n i der basma p i i r hus ol Mdye
B i l ne kudret v i r d i mahbubuna Hak BU ne hikmetdem verilmjsdir sebak Qiin habib oldu i l a h m a Resfll Mu'cizat.i. .vafire buldu vusiil Sana nakl idem b i r i k i mu'cizat Dilde illet var ise virsiin hayat
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
Bay aii Eylerem lakin niyaz her emcede Fatiha'yla yad ola Osman Dede II Diigdh Tevsih w^Vs
;AWS
Essalatii vesselam ey nur-i zat-i K i b r i y a Essalatii vesselm ey Hak Muhammed Mustafa Fasl-i sani der makam.i diigdh
Ciin ira.de k i l d i ol Rab-biil-enam K i m Muhammed bula ikrami tamam Biline peygamber.i alicenab K a v l ii f i ' l i nicedir ayn-i kitab Saba Yad olunsun mu'eizat-i Ahomedi Hos bilinsiin zat-i pak.i emcedi Mu'cizatmdan b i r i mi'racdir Hazret-i Peygamber'i i'racdir Cdrgdh
B i r seb i d i k i m dti senbihdi o seb B i r seb i d i gicelerden miintehab Sebde mi'rac itdigin kila aceb A b - i hayva.ni kodu zulmetde Rab Kucek
Ummiiham hanesindeydi Resiil K i m A l i ' n i n haheriydi ol Betul K i l d i mahbiibunu da'vet ol celil Da'vet iciin geldi ana Cebreil
X V I I I NCI ASIR
E m r idiib Cibril'e ol Rabb.i cemil Eyledi emrini isga Cebreil Hiiseyni. B i r burak al cennet-i a'lamdan Eyle agah hazreti i,kramdan Da'vet i t mahbubumu gelsiin bana Gosterem d i d n m i ben de ana Vech-i Hiiseyni Nice lutf u nice ihsan eyleyem Bana varan yolu asan eyleyem K u l l a n m d a n eyledim miimtaz am Biliirem ben arzu eyler beni Hiiseyni
B i r burak aldi cinandan ol melek Geldi ol sultana tesbih iderek Kiirdi
Hab ii bidari miyanmda hemin Ya Muhammed K u m dedi Cibril E m i n Gus idiib Cebrail'i durdu heman Oldu Gebrail ii M i k a i l ayan i t d i l e r mi'raci tebsir ol zaman Doldu nur ile zemin i i asman Arazbar
Dedi Cibril ey Muhammed Mustafa Cok selam eyler sana Rab-bil.ula Acem
Da'vet eyler zat-i pakin hazrete T a k i hazret irise ol devlete Can ile oldu muti'-i emr.i yar Geldi cah-i zemzeme ol bahtiyfir
312
A n d a dahi sakk-i sadr itdi zuhur Zemzem ile hos vuzu k i l d i o n u r A s k - i hubbi zatma k i l d i salat Essalat ey mazhar-i zat essalat
Ill
Neva
Tevsih
AÂii L y i L > . L j ' % \
Syf
^ V j ^T
Fasl-i
sdlis der makam-i
nevd
D i d i Cibril ey habib ey n u r . i Hak V i r d i Hak sana cinandan b i r burak Gel siivar ol idelim azm-i Huda Hep melaik muntazirlardir sana Ciin b u r a k i cekdi v i i tutdu rikab K i m siivar ola buraka ol cenab H i k m e t ile itdi serkeslik burak Koymadi bins fin o sah-i istiyak D i d i Cibril ana ey serkes burak Binmeyiser sana bundan yiizii ak Nice serkeslik idersin Ahmed'e K i m erisersin hayat-i sermede Binmeyiser bundan efdal sana nur Razi ol olsun siivar itsfin ubur Ciin burakin gusuna i r d i kelam Oldu bin can ile ol sultana r a m D i d i k i m olsun saadetle siivar L i k ben bicarenin iimmidi v a r Ciin sabah.i mahser olunca o nur Giin gibi sevkinden idince zuhur B i r buraka b i n d i r i r l e r izz ile Yine Cebra.il ii M i k a i l bile
XVIII NCI ASIR

01 z-aman dahi bana olsun siivar Boyle va'd itsiin o sah-i kamkar Boyle diyiib oldu hamus ol burak Y a ' n i k i m ol demde olmaya f i r a k Nisabur
Hazret-i sultart cii gfls itdi am K i m lisa nverdi buraka ol Gani Va'd ider ol dem ana ol n u r - i ayn Oldu M i k a i l ii Cibril sahideyn Ask-i hubbi kildi zatma salat Essalat ey mazhar-i zat essalat IV Saba. Tevsih
l o - i J l i . f i j 4^
Jilj^jj
Fasl-i
rdbi'. der makam-i
sa
Pes heman oldu siivar ol pak zat Na're-i sabas ile doldu cihat B i r rikabmda y i i r i i r Cibril emin B i r i M i k a i l ile oldu berin Nice kez yiiz bin melaik geldiler E m r - i Hak'la ana peyrev oldular Kuds'e dogru azm idiib iic yarlar Oldular agyardan bizarlar Gusuna kar' itdi ii? gune sadi Ya Muhammed dur deyu k i l d i nida Bug -mukayyed oladmi gitdi heman V a r d i Kuds'e izzet ile sadman
314
T J R K Mt_.--.iS. ^NTOLOJISi
Hiiseyni
Geldiler ervah-i hayl-i enbiya Oldu tekrar anlar ile piir safa Eirtr-i Hak'la didi Cibril ey hiimam I k i rek'at k i l namazi ol imam
Piiselik
Gecdi mihraba Imam-i miirselin K i l d i i k i rek'ati ol dem hemin N i i r d a mi'raei hazir kildilar izzet ile ol araya geldiler B i r tabakla geldi tic kase ana B i r i hamr ti b i r i siid b i r i s i ma D i d i Cibril eyle b i r i n ihtiyar Bdyledir emr-i Huda ey bahtiyar Hikmeten ol suret i i ma'na. htiner Nus idiib siid kilmadi hamre nazar Hamd idiib Cibril didi ey aziz Hamliilillah eyledin karin temiz H a m r i nus itseydin ey hikmet giizin Ciimle fasik oiur i d i m i i ' m i n i n A s k - i hubbi zatma kildi salat Essalat ey mazhar-i zat essalat V
Hiiseyni Tevsih
UllVlJIV fJi
<|iVl4tVlc .1J j>j

r
jlj
j y i J=~ v_J j U j Jjjl j,_l_r MllVlJlY J, dl'l jlj,*
Fasl-i ha/mis Der inakam-i Hiiseyni

Ciinki eflake uriic itdi Resul Asmanda buldu ervaha vusul.
X V I I I NCI ASIR
Adem ii Isa v i i Yahya Y u s u f u Gordii I d r i s . i l e Harun'u dahi Gerdaniye Sadise vardi goriib Musa'yi u Merhaba kildi anmla rfl be-ru Idicek tesrif-i heftiin asrnan Necid Hiiseyni P i r Ibrahim ile tutdu mekan Ruh-i Ibrahim idiib ikbal ana Didi gel gel Salih ogul Mustafa
Puselik
Sidreyi seyr itdi andan ol cenan Kaldi Cibril oldu Sidre asyan Didi hazret ey r e f i k - i hos sefik' Itme misin bile tekmil-i tarik Pes didi Cibril sen ey sahbaz Olasm izzet ile r i f at tiraz Sebkat itsem Sidreden ben yek benan Hark ider perrim benim heybet heman ' ; Acem Zahir oldu refref oi dem hazrete K i m siivar ola irince hazrete Anda da nice hicab oldu adem Gordii hazret hazreti bi keyf ii kem Ciinki hazret hazrete buldu vusiil Ettahiyyat okudu anda Eesul Uzzal I r d i ayn-i zatdan b i r hos nida Ya Habibi ya Muhammed Msutafa Ya selam ii rahmet ii tiyb ii safa Sana virdim ey imam-i enbiya
316
TURK M U S I K I S I A N T O L O J I S i
A y n - i ayn ile nazar k i l ayni gor Ciinki gayre terk k i l d m ayni gor Her ne k i m maksiiddur mahsuldiir Hazretimde hacetin makbuldiir Hazret ol dem ummetin k i l d i niyaz A m da bahs eyledi ol b i niyaz Cebreile kefs olub ol va'dler Pes siirus ile sehadet itdiler Anda doksan bin kelam oldu kelam Nice b i n esrar ile sohbet tamam H a k taala l u t f u fazl ile salat Hedye k i l d i kila m i i ' m i n m i i ' m i n a t Hem buyurdu bes vakit olsa eda E l l i v a k t i n ecrin idem ben ana Oldu diistur ol habibin zatma Geldi yine Ummiihani katma E m r - i H a k ' k i halka teblig eyledi M u h b i r - i sadik hakikat soyledi 01 k i m i i ' m i n i d i tasdik eyledi Evvela i m a m Siddik eyledi Ciimle ashab oldular r i f ' a t sikar Mu'cizey M i ' r a c oldu asikar A s k - i kubbi zatma k i l d i salat Essalat ey mazhar-i zat essalat Neva, Nisdbur Milnticat
Y a Rab ol sultan-i canin hiirmeti N u r - i zat-i miisteamn hiirmeti 01 Muhammed ruhuna ta'zim i c i i n ' Mustafa'mn cismine t e k r i m iciin Huzzam
N u r - i zat-i Mustafa'mn hakkiciin S i r r - i ars-i K i b r i y a ' m n hakkiciin Riiyine miistak olanlar hakkiciin A s k m a ussak olanlar hakkiciin Yiizii suyn hakkiciin Peygamber'in S i r r . i buyi hakkiciin ol serverin
X V I I I NCl
ASIR
Va'dini ihsan k i l asiklara D i n yolunda sa'y eden sadiklara C.umle iman ile hatm olsun iimem Cennet ii didar ile k i l mugtenem KUcek Ba hak-i Ahmed Muhammed Mustafa Dervis Osmdn'a. dahi eyle ata Ey kemal i i kudret issi padisah Sen kabul eyle recamiz ya ilah Fatiha'yla hed'olundu bu kelam Hatihayla hatm olunsun vesselam Isfahan Ahmed ii ashab i i ciimle mii'minin
tj^r' pf; ^ <V~<*-J

1
2 Cargah ayin
Hicaz
. UW J l j V
ayin
.1J ^ 1
4
Hiiseyni ildhi,
G. Mevldna
Mahestii nemidanem hursid-i ruhat yane Bu ayrilik oduna camm nice bir yane
318
T U R K MUSIKiSi ANTOLOJISi
Miirdem zi f i r a k - i t i l miirdem k i heme danend Ask odi nihan olmaz yanar diisjcek cana Sevda-yi r u h - i L e y l i siid hasil-i mahayli Mecnun gibi vaveyli oldum gene divane Sad t i r zened ber dil an T i i r k - i keman ebru Fitnelii ela gozler ciin uyhudan uyane E y Sah Siicaaddin Sems.ill.hak-i Tebrizi Rahmetden eger nola b i r katre bize tame ( 1 ) 5 Rast ay in
.UU- < ^ AiU- ,j\ *T-*i jl
Ussak ayin
j.Nll> J j j i J J ,A'I (2) rJI ... yVlL JVi. X5CJ ^ " J T

I b r a h i m Aa
1
Hiimayun ildhi, G. Nasuhi
Senin hiisniin tecellisi eder asiklari nalan Yakub can ii d i l i askin bu akhm eyledim talan Goniil levhinde naks olmus visalin va'desi ah a h A m n c i i n andelib oldu kamu halinde sergerdan Nasuhi h a k ile yeksan idiib canin sana k u r b a n Terahhum k i l ana her an be-hakk-i sure-i F i i r k a n
(1) Mst. Mc.
(1)
(2) A y i n Notalari icin b a k u i i z : Istanbul K o n s e r v a t u v a r nesriyata: Mevlevt ayinleri I I I : Ussak S. 378-398, Cargah 400-416, H i c a z 421-432, K a s t 351-568. ( 3 ) S d . Mc.
XVIII
NCI ASIK
319'
2 Segdh ilahi, Devr-i Hindi, G. Nasuhi
Derdimin dermam sensin ya Muhammed Mustafa Gonlumtin sultam sensin ya Muhammed Mustafa Ben k i m olam medhine ciir'et edem ey sah-i dil N u r - i Yasin mahi sensin ya Muhammed Mustafa S i r r - i Evedna'ya malik sensin ey m i r ' a t - i Hak Taht-i Levlan sahi sensin ya. Muhammed Mustafa Eyledi bar-i giineh kadd-i Nasuhi'yi diita Hey meded hey care sensin ya. Muhammed Mustafa ( l ) 3 Ussak Udhi, Duyek, G. Sivash Semsi
Goster cemalin sem'ini yansun oda pervaneler Devlet degil m i asika sem'ine karsu yaneler 01 hali epk a'la giizel yagmaladi gdnliim evin Pek hagla askm zencirin bosanmasun divaneler Mescid ile medreseyi ismarladik zahidlere Hak'ka miinacat etmege yeter bize viraneler Ben meye tevbe etmezem agyar elinden icmezem Kudret eliyle sun bize dolu dolu peymaneler Cevr ii cefa etmek ile Semsi seni terk eylemez Sen sanma k i m seni seven senden seha usaneler (2)
Bursa.Ii eyh I z z e d d i n
1 Hiasr Tevsih, G., B. Kendisinin
Ey saadet menbai sultan-i ciimle enbiya El'aman yandi vucudiim firkatinle el'aman
(1) Sd. M c , Notasi icin b a k u n z : Konservatuvar nesriyati C. 3, S . 102^ B u eserde, bu ilahi icin " B e s t e s i kimin oldugn malum degildir" denildigi giibf guftenin de yanlis olarak " K e n z i " ye isnad edildigi gorulmektedir. B u ilahJ bir mecmuada yanlis olarak Akba.ba imami namma kayidhdir: A i m . M c . 650. (2) Ks. M c , Mvh. M c , Mevhib A y d m mecmuasmda " U s s a k i y e d e n zakirIbrahim der Uskiidar" kaydi da vardir.
320
TURK
MUSIKI
ANTOLOJISt
Taht-i Levlak padisahi kan-i e l t i f ii ata El'aman yandi viicudum firkatinle el'aman H a y l i demdir esg-i cesmim istiyakdan oldu kan Atese diisdii bu cismim iftirakdan bi giiman D e r d - i hecrinden garibin Izzi ider t e r k - i can El'aman yandi viicudum firkatinle el'aman (1) 2 Isfahan ilahi, G. Esrefoglu Rurni
Solar k i m dost elinden icti cairn Olar bilmedi hergiz has u ami Olar esrukdiiriir daim ayilmaz Olar fehm eylemezler subh u sami Olara korku yok i k i cihanda Olar gbrmeyiser d a r - i melami Olar bilmez yecuzii layecuzii K i La havfiin aleyhim Hak kelami O l a n Esrefoglu Rumi'ye sor O l a n gbstere size miidami (2) 3 Isfahan ilahi, G. Esrefoglu Rwmi
Raziyim derdine y a r i n ben sikayet etmezem Kendi halim sbylerim gayri hikayet etmezem Derd i i mihnet yoldasimdir bu yola azm edeli Dost belasmdan basim bir dem selamet etmezem Dost yiiziin gbstermeyen bildim k i benlikmis bana Benlik evin y i k t i m u yaktim imaret etmezem Iderem asiklara askdan haber simdengeru Asikare giin gibi gizlu isaret etmezem Soyle Esrefoglu Rumi derdini asiklara Deme k i m ben gizlerim aski melamet etmezem (3)
(1) (2) (3)
Mst. M c , Sfk. Os. M c O s . Mc.
Mc
XVIII
NCI
ASIR
321
Medhi Arazbav 1 Udhi, G-, B. kendisin.ru
Cebinin ayet-i nur-i H u d a ' d i r ya Resulallah I z a r - i tabnakin Vedduha'dir ya Resulallah Viicudun b i r miicessem n u r . i mahz.i K i b r i y a ' d i r k i m Suamla dii alem p i i r ziyachr ya Resulallah Sen ol taht-i risalet sahism k i m ciimle mevcudat Der-i devlet meabinda gedachr ya Resulallah Kemal iizre seni vast" eylemek m i i m k i n m i sultamm K i meddahm cenab-i K i b r i y a ' d i r ya Resulallah Senin na't-i serifin dilde tekrar etmeden ancak M u r a d i m intisab-i hakipadir ya Resulallah Ne denlu miicrim ise de vine kendi g a r i b i n d i r K u l u n Medhi (1) sefaat miiddeadir ya. Resulallah 2 Ussak Udhi, G., B. Kendisinin Eya. Gaffar olan Mevla-yi biciin Esirge k u l l a n n i etme mahzun Reca-yi afvin etdim eyleme red Esirge k u l l a n n i etme mahzun Koma ayakda kaldir miistemendi K i sensin erham i i esfak efendi Sevindir l i i t f u n ile derdmendi Esirge k u l l a n n i etme mahzun
(1) .mustur. Medhi'ye Medhi, aid olan iki I l a h i giiftesini, E a y Gavsi istinsah ederek Miilg'a K a d i r i h a n e dergahmbulun-
daki bir mecmuadan XVIII
gondermek liitfunda
nci asir sair ve musikisinaslanndandir. V e f a t tarihini Bag'dadiy-yiil-asil bir dervis-i Tophane nam mahalde dih'is olub olmagla
bilmiyoruz. Salim tezkircsinde su k a v i d ' a r v a r d i r : "Medhi: medine-i Ziimre-i dervisand::r: Kostantiniyye muiaf&tmdan v a k i ' hankah-i
K a d i r i y y e d e nzletnisin bir mertl-i sahib temkin olub s u a r a - y i asvrdan
bu mecelle-i ce!ile-i zurafaya tastir ve a s a n n d a n bu boyti t a h r i r o l u n d u : A y m on dordii gibi dun gece meclisde idin K a n d e ahsamladm ey. mah-i dirahsan bu g e c e " Medhi'nin fc>-lir. Kadiri tarikatine mensub b i r musikisinas o'.dujju anlasilmak-
F . 21
322
T U R K MUSiKISi ANTOLOJISI
Nice b i r hasret ile idelim ah Keremlerle atalar eyle Allah Acdsun bab-i rahmet her sehergah Esirge k u l l a n m etme mahzun Egerci Medhi'mn k i n hatadir V e l i senden inayet miiltecadir Sana layik olan ciinki atadir Esirgp k u l l a r m i etme mahzun A b d i Sab. Muhayyer ildhi, G. Gufuri
Eden rah-i mahabbetde tekapu Giil-i giilzar-i vuslattan ahr bu Goniil olsun o giilsende akar su Diyelim sevk ile Allah ya hu Ide cam-i visal-i yari k i m nus 0 dem eyler sivayi hep feramus Go,juri eylesiin bahr-i safa cus Diyelim sevk ile Allah ya H u (1)
U-skiidarli Kadi H a f i z Siileyman R i f a t
1 Evic ildhi, G. Esref-ii sdni K a r a r i m yokdur ey dilber gorelden sen dilarayi Cemalin gormek iciin ben acarim canda yarayi Serab-i layezaliden sunub saki mey-i bald Safasmdan olub esruk niderem cam-i hamrayi Yecuz i i layecuziiden geciirdii i l m . i Rabbani HayaLi hiisniine diisdiim niderem ag u karayi Saba yeli k i ziilfiinden kokular getiiriir cana Verirem yoluna yarin Semerkand i i ' Buhara'yi Habibin hakkiciin ya Rab bu Sdni Esref'e r a h m et SiihGdun aynma daim gore ol bedr olan ayi (2)
(1) C v . K . Mc. N o : 183. B u ilahi Dervis Receh l a m i n a da kayidhdir, B a k i n i z : S. 86. (2) Mst.
Mc,
XVIII
NCI ASIE
323
Rahatiiiervah Durak G- Nasuhi

Visalinle ediib i'zaz ii i k r a m Tecelli et meded ya Hayy i i gufran N i k a b m r e f ile et bize in'am Tecelli et meded ya Hayy ii Gufran Nasuhi derdin ile yandi ya Rab Gozii giryan ozii biryan oldu hep Teselli et meded ya Rab bila reyb Teselli et meded ya Hayy ii Gufran (1) A h m e d Rasid 1
Segah m-aa Milstear ildhi, G. Necib

Subh u mesa sizler ile sahib-i ezkar olahm Sad can ile simdengeru cahid-i derkar olahm B u ask u sevk-i Hak ile hem icelim bade-i saf Simdengeru nefsimize bizler de agyar olahm Boyle zen-i dehre zebfln oimak nedir sen merd iken Bakmayahm hie semtine f a r i g - i efkar olahm B u mekkareye uymayan rah-i Hak'ka yiiziin t u t a r Simdengeru gel Neciba (2) hadim-i Gaffar olahm (3)" Nalizade> IbrahLm 1
Baba- Tahir ildhi G. Misri Niyazi

Riimuz-i evliyayi v a k i f - i esrar olandan sor Enelhak s i r r m i candan geciib berdar olandan sor Y i i r i i var ehl-i tecridi alaik ehline sorma A m can ii d h a m terk idiib deyyar olandan sor
(1) Os. M c , Mst. Mc.'
(2) Necib mahlasiyle siirler y a i a n Osaumh hukumdari A h m e d I I I . d i r . fati 114* ( J l . 1 7 3 6 ) . E u jjuita de helki onnndur. (3) A i m . Mc. N o : G32.
324
TURK MUSIKISi ANTOLOJlSI
Gehi kahr u gehi hitfun kemalin bilmek istersen Fena ender fenada yog olub hem var olandan sor D i l i bu mantik.ut.tayn fesahat ehli anlamaz A m ancak ya A t t a r ii yahud tayyar olandan sor Anadan dogma gozstizler kemahi gormez esyayi Niydzi. vech-i dildari iilulebsar olandan sor (1) 1 Bayati Durak, G. Dervis Osman Biilbiil-i surideyim gulden nasibim var benim Sanmamz bihudeyim gulden nasibim var benim Derd-i hare katlananlar buldu bu kez sohbetin Giilsitan-i Hii'dayim gulden nasibim var benim A-gilur asiklara ciin k i m visali giilleri Dembedem kapudayim gulden nasibim var benim Buy-i Hak'tan lezzet aldi Dervis Osman (2) sidk ile Her dem ol kokudayim gulden nasibim var benim ( 3 ) Gebzeli Seyh Cemal Hiiseyni ildhi, G., B. Kendisinin
Ta ezelden sen benimle ahd ii peyman eyiedin Gosteriib ol hub cemalin ya ne pinhan eyiedin Demedin mi sev beni derdine derman olayim Sevdigim ciin artdi derdim ya. ne derman eyiedin B i r kuluna vennedin dunyada bir gomlek giye B i r kuluna miilkii verdin hem Siileyman eyiedin B i r kulunu Kerbela'da eyiedin susuz sehid B i r kulunu kul iken Misr'ma sultan eyiedin Hem kulundur hem resulun Sah-i kevneyn Mustafa Iki cihan arasmda am sultan eyiedin Seyh Cemdli aglamakdan gozlerinden kan doker Yer ii gokii ars i i kiirsi dostu seyran eyiedin (4)
(1) (2) 1037 (M. (3) (4) Os. M c , B i r mecmuada " N a l i " basligiyla kayidhdir: Sfk. Mc. Halveti ?eyhlerinden istanbullii H:tkiki?.ade Osman efendi. V e f a t r 1627). Mst. M c , Mst. M c , Os. M c
X V I I I NCt
ASIR
325
Zakir
Halil
1 Neva Udhi, G- Adli Isimiz subh u mesa cLirm ii hata M i i l k e t - i can ii dile verdi fena G a r k . i isyan olmusam i g f i r lena Rabbena ya Rabbena fagfirlena AdlLi g a m h a n nacar eyleme Sana y a r et nefsine var eyleme Cennet eyle yerini n a r eyleme Rabbena ya Rabbena f a g f i r lena (1)
Salihzade
Irak Udhi, G. Sezayi
Z u l f u n icre vechini cana cii pinhan eyledin E h l - i i m a m o vech ile perisan eyledin Eyledin envar-i hiisniin t a r - i ziilfiinden ayan Beste-i ziinnai-a y a ' n i arz-i iman eyledin Pertev-i askm hidayet oldu inkar ehline K a f i r - i hiisniin olanlari miisulman eyledin Cekdin erbab-i dili zencir-i zulfun kaydma Padisehsin miilket-i hiisniinde divan eyledin Genc-i askm kangi dillerde ezel k i l d m nihan A k i b e t ol dilleri alemde viran eyledin M u s h a f - i ruyinde hiisniin h a t t m i k i m okudu "Vakif ettin am esrarina hayran eyledin H a t t m ile gbsteriib cana Sezdyi'ye r u h i n H i z r - i cana zulmet icre ab-i hayvan eyledin (2) 2 Nisabur Mers-vie, Diiyek, G. Sezayi
E y sehid-i Kerbela'ya aglayan Agla matemdir muharremdir bu giin (1)

<2) M s t Mc. M s t Mc.
Ates-i hasretle sine daglayan Agla matemdir muharremdir bugiin Sinede serde gerekdir dag ola Kanlu yasm dideden i r m a g ola Ger dilersen menzilin ucmag ola Agla matemdir muharremdir bu giin Gice giindiiz ey Muhammed iimmeti Idelim can-i Yezid'e laneti Dersen i r e sana H a k ' k m rahmeti Agla matemdir muharremdir bu giin K i m d i r ol sah-i sehid-i Kerbela N u r - i cesm-i Murteza. A l - i Aba Eh i i ceddidir A l i hem Mustafa Agla matemdir muharremdir bu giin Her seher sanma safakla sebnemi A n d i kan aglar felekler ol demi^ A l e m i t u t t u Hilseyn'm matemi Agla matemdir muharremdir bugiin Caryar ile Muhammed ey said Oldular tes'mim-i zehr ile sehid K i y d i l a r r a h m itmeyiib bunca anid Agla matemdir muharremdir bugiin E y Sezayi bilmis ol sah-i Hiiseyn Ciimleye seymekdir am farz-i ayn Seksiz ehlullaha oldu n u r - i ayn Agla matemdir muharremdir bugiin (1)
Oskiidarh A l i (Zakirbasi)
Diigdh
ildhi, G. Nasuhi
Mazharism K i b r i y a ' n m ey cemal-i H u Ahad K i l sefaat ben hazine ya Resulallah meded Oldu zahir bu kemalin ta ezelden ta ebed K i l sefaat iben hazine ya Resulallah meded Bag-i vahdet biilbiiliisiin hem inayet sunbiilu Menba'-i r u h - i reyahin sensin ol H a k ' k m giilu
Mst. M c , S f k . Mc.
XVIII
NCI
ASIR
327
K i l Nasuhi bendeni v'asfinda guya bulbuiii K i l sefaat ben hazine ya Resulallah meded (1) 2 ildhi., G. Dervis
Hiiseyni
Himmet
U y a n behey gafil hab-i gafletden O m r u n geldi gecdi haberin var m i B i r haber aldm m i s i r r - i vahdetden O m r i i n geldi gecdi haberin var m i B u dar-i rihletdir bunda kalmmaz H e m sonu fenadir murad almmaz K a f i l e kalkmca geri doniilmez K e r v a n basi gocdii haberin v a r m i Dervis Himmet senden evvel gelenler K i m i kul kimisi sultan olanlar Diinya benim m u l k i i m deyiib bilenler Ecel h a m r i n icdi haberin var m i (2)
9
Irak ildhi, G. Riiseni
Der i d i m giil yiiztine olsa giiliin gozii kasi Y a benefse kokulu haddi kad-i serv vesi Hase lillah k i diyem ben de senin giil yiiziineVey nice benzedeyim padisehe car kesi Ne aceb k a f i r - i bed gevher i i sengin d i l i m i s Gelmeyiib rahme senin gevherine a t t i tasi Pak ii saf oluben evsaf-i beserden a r m u r Nus iden la'l-i lebinden mey-i b i g i l h i i gisi Ruseni z\i\x ii ruhin yadma tan m i okusa Siire-i N u r u Duhan Kiille gadatin ve asi (3) 4 . Ussak ildhi, Devrinhindi, G. Esrefoglu Rumi Tecelli sevk-i didarm beni mest eyledi hayran Enelhak s i r r m i candan amnciin kilmazam pinhan
(1) (2) (3) Sfk. Mc. Os. Mc. Os. Mc.
328
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
B u ay u gun bu yildizlar bu giceler bu giindiizler B u yazlar kislar u giizler benim emrimdedir yeksan Curiimiis tenlere b i r kez eger dersem b i i z n i kum Y a h n ayak u bas acik duralar kamusu uryan Benim ilm-i lediinniimde hezaran H i z r olur aciz Benim her b i r tecellimde nice bin Mfisiler hayran Sanursm Esrefoglu'yam ne Rumi'yem ne I z n i k i Benem ol daim ii baki gbritndiim sureta insan (1)
Seyh Mehmed
(Kadiri)
1 Hiiseyni ildhi, G. Esrefoglu Riimi
'
Z i h i bahtlu su canlar k i m bulur amn visalini Z i h i devletlii gbzler k i m gbriir amn cemalini Z i h i t u t i v i i k u m r l l e r k i vash siikkerin yerler Didare karsu dururlar iciib kevser serabim Z i h i biilbiiller bterler amn didarma karsu Z i h i asiklar okurlar anin hiisnii k i t a b m i I l a h i sen miiyesser k d bu Esrefoglu Riimi'ye K i ol meclis-i Slide dura kavsura elini (2) 2 : Isfahan ildhi, G- Misri Niyazi
Oldum cii mahv-i mahz-i z.at buldum viiciidumdan necat Ben icmisem ab-i hayat irmez bana hergiz memat Ben dost yolunda v a n m i t e r k eyledim bnden sona K i i f r ile imandan geciib a'yanda bulmiisam sebat Her kande baksam goriniir gozlerime s i r r - i ezel Her sey ulasub hakkma c^kdi aradan kainat Dost ile ben dost olali zevk ile isret bulah D a y f - i miikerremdir bu can hep yedigim kand ii nebat Halvetden i t d i m rihleti kesretde buldum vahdeti Bazarda diizdiim halveti ruz i i sebim id ii berat
(1) Mst. Mc. Mecmuana si'rin ba? tarafina ' A l i U s k i i d a r i , Dergahda beste eylemis." (2) Os. Mc. su kayid ilave edilmiatir
X V I I I NCI ASIR
329
Gordiim bu alemler kamu benim viicudumla dolu B i r olmus ucmag u tamu ciimle bana oldu sifat Her ne yana k i m egilem ol yana her sey egiliir Olmus Niyazi hep senin sayelerin sitte cihat (1)
Isfahan
ilahi, G. Misri Niyazi
H a k ' m k u l l a n n i bazi kul eyler A m kul eylemez yine ol eyler Alan veren odur pazar icinde K i m i bay i i k i m i n i yohsul eyler K i m i n i n b a k i r i m eder altun K i m i n i n altunun kara pul eyler K i m i n i gulduriir daim cihanda K i m i n i n ah i i f i g a m n bol eyler Bu soziin Yunusi Misri degildir Lugaz bunda muammasm ol eyler 4 Neva ildhi, G. Misri
(2)
Niyazi
K i m k i askm darma berdar olur Ciimle ussak icre ol serdar olur Bunda ussaki yakan od akibet N a r - i I b r a h i m gibi giilzar olur Korkma tamudan eger asik isen Biilbiil olanin yeri giilzar olur Cennet-i irfana dahil olanm Kande baksa gordiigii didar olur Gozsiiz olanlar o yiizii goremez A m gdren hep iiliilebsar olur Misri tac ii tahta olmaz vasl-i yar Adet oldur ana can isar olur (3)
(1) (2) (3) Os. Mc. N o : Os. Mc. N o : Os. Mc. N o : 616. 616. 616.
330
TURK MUSiKiSi ANTOJ.OjiSI
Neva
MM, G. Misri
Niyazi
Y a Rab bize ihsan i t vuslat yolunu goster Suretde koma can i t uzlet yohmu goster Nefsimi hevadan kes kalbimi riyadan kes Meylimi sivadan kes halvet yolunu goster Candan sana talib k i l her taata ragib k i l B i r pire musahib k i l hizmet yolunu goster H a r icre biter giilzar zar igre dogar envar Her seyda tecellin var rii'yet yolunu goster Sol k i m ola vuslatte halvet bula celvette B u Misri'ye kesrette vahdet yolunu goster (1) 6 Rast ildhi G. Misri Niyazi
A r i f i n mutlak kelamm tutmaga i r f a n gerek S i r r - i muglakdir goniilde zevk ile vicdan gerek B i r hazinedir tasavvuf malik olmaz her hasis Bulmaga a m dii alemde begim sultan gerek A r i f oldur halki basma iisiirmek istemez Gdnlii ciimle halk icinde hak ile yeksan gerek Ciinki a r i d i r izafatdan viicudu dilberin Z e v k - i k i i l l i isteyen asik dahi iiryan gerek Misnyd t e r k - i izafat etmege layik olan Kiimmel-i insan icinde binde bir insan gerek (2) 7 Rehdvi ildhi, G. Atufi
Mazhar-i s i r r - i Huda'dir Seyh A b d i i l k a d i r i Menba'-i feyz i i atadir Seyh A b d i i l k a d i r i Kutb-i alem gavs.i a'zam mazhar.i h u l k - i azim Sahib-i s a d r - i safadir Seyh A b d i i l k a d i r i Oldiiriir sultan-i ciimle evliya v i i atkiya, Nesl-i pak-i Mustafa'dir Seyh A b d i i l k a d i r i
(1) (2) Os. Mc. N o : 616. Os. Mc. N o : 616.
XVIII NCI ASIR
331.
Astamn bekleyen maksuda olur asina Faiz-i feyz ii vefadir Seyh A b d i i l k a d i r i Ey Atufi (1) bende ol bin can ile ol hazrete Ruy-i maksudu niimadir Seyh Abdiilkadiri (2) 8
Sehnaz ildhi, G. Vahdeti

Sbyle biilbiil taze giiller asridir Meclise gel Kadiriler devridir Razi kesf et ehl-i diller vaktidir Meclise gel Kadiriler devridir Hokka-i miisgin-i han-i rahmeti Halka-i zerrin-i bab-i hazreti Gbrmek istersen eger ey Vahdeti Meclise gel Kadiriler devridir (3) 9
Sehnaz ildhi, G. Vahdeti

Maarif burcunun saha hiimasi K a d i r i l e r d i r Hakikat cem'inin bir mehlikasi K a d i r i l e r d i r Ne yerde akd olunsa ask u sevkin meclisi cana 0 hezmin bais-i zevk u safasi K a d i r i l e r d i r Sebil oldukda ussaka serab-i kevser-i tevhid 0 havzm, saki-i cam-i atasi Kadirilerdir Dilersen acila goziin gel al el Kadirilerden K i can ii dil goziiniin tutyasi K a d i r i l e r d i r Ne denlii medh olunsa Kadiriler Vahdeti hakdir K i her yiizden semamn pek sezasi K a d i r i l e r d i r (4) 10
- - Uzzal ildhi, G- Yunus

A s k m diiriir hayatim Cismimde can gerekmez Nisamn bulsa g b n i i r gayri nisan gerekmez
(1) {2) (3) (4) Sofizade Abdullah A t u f i Os. Mc. No: 616. Sd. Mc. Sd. Mc. e f e n d i - Vefat". 1122 (M. 1710).
332
TURK MUSIKISi A N T O L O j t S t
Mevia z i k r i d i r sbziim Yoluna k u r b a n oziim Cemalin gorse goziim Gayri seyran gerekmez Diinya cikdi gbziimden Ukba da hem oziimden Maksudum sensin ey dost i k i cihan gerekmez Terk eyledim hevayi yakdim hep masivayi N u r - i zata irisdim H u r i i gilman gerekmez M i i n k i r l e r okun atar Temreni cana batar Yunus'a didar yeter gayri ihsan gerekmez (1)
Simkes M u s t a f a C e l e b i
1 Hiiseyni asiran Udhi, G. Seyh Vahidi
Dahi eyleme devrana Anda cok isler vardir Kadem basan irfana Hezar dervisler vardir Ehl-j riya sanma sen Eyle terk-i sfi-i zan Ciimleden el yuyuben Isi bitmisler vardir Hie devr etmez sey mi var Ibretle kilsan nazar Pak degil kalbin meger Gonliinde gisler vardir Gir devrana Vahidi Tevhid eyle Vahid'i Nice miinkir zahidi Irsad etmisler vardir (2) 2 Ussak Udhi, G. Seyh Vahidi Ilahi matlabim ancak senin seyr.i cem&lindir Cihanda maksadim ancak senin seyrJ cemalindir Muliakkak anladim dilde senindir varhk esyade Beni eyleyen uftade senin seyr-i cemalindir
(1) (2) Os. Mc. N o : Os. Mc. N o : 616. 616.
XVIII NCI ASIR
333
Goniil mtirgi ider i'eryad firakiyle olur berbad 0 diismiise eden imdad senin seyr-i cemalindir Olubdur Vdhidi kemter cihanda cumleden ahkar Alimsin ol sen: ister senin seyr-i cemalindir (1)
D i r a g m a n z a k i r i Seyh
Ahmed
Acem Tevsih,
G. Vahyi
Gbnuller arzu mend.i visalin ya Resulallah Nola. ussaka' arz etsen cemalin ya Resulallah Nola hemvare magsus-i nukus-i masiva olsa 0 dif kim olmaya f i k r - i hayalin ya Resulallah Heiak eylerdi erbab-i hatayi derdi us=akm Sifasaz olmasa f i k r - i nevalin ya Resulallah Sen o! sultan-i taht-i baht-i sah-i lstifasin kim Eder Cibril'i dem beste kemalin ya Resulallah Yiiz urdu dergeh-i vala.ua VahyLi ata cuyin Yeter devlet olursa paymalin ya Resulallah (2) 2 Acem ilahi, G. Abdvlahad Nuri Cii kanim lamekandir bi mekandir bu mekan icre Zamanidir bu gun sahib zamamm bu zaman icre Bulur bu alem-i kesrette vahdet s i r n n i elhak Bakub m i r ' a t j a'yana goren aymm ayan icre Seraser ga.yb-i ag} ebdir siiun-i s i r r - i pinhamm Cii samm bi nisanhktir nisamm bi nisan icre Viicudum hateminde naks olunmus ism-i a'zam ciin Siileyman-i zaman olsam revadir aritan icre Mesih'e ugradi ruh-i revamm cerh-i cariimde Bir etti ruhi Ruhullah ile ey Nuri can icre (3)
r
(1)
Os. Mc. No: 616.
(2) (".)
Os. Mc. .Mst. Mc, Os. Mc
334
Tt'"KK ML'StKlSl A N T O L O J l S t
Arazbar ildhi, Diiyek, G. SemsJ Tebrizi

Bihamdillah direm Allah alub akhmi f i k r u l l a h Dilimde zatm esmasi bana iins oldu zikrullah Bu tevhidden murad olan cemil-i zata i r m e k t i r Gdriinen kendi z&tidir degildir sanma gayrullah Goniil ayinesin sofi eger ider isen safi A c i l u r sana b i r kapu ayan olur cemalullah Ben ol pervaneyim geldim diisiib askm ile yandim Yanuben k i i l l i k i i l oldum beni mahv etti askullah Sems Tebriz bunu biliir ahad kalmaz fena bulur Bu alem kiilli mahv olur heman baki kalur A l l a h (1) 4
Arazbar ildhi, G. tzzi

Dest-i ask ile demadem yakalar cfik eyleriz Hasret-i sevk ile daim cesmi nemnak eyleriz Irmege ol dosta sular g i b i durmaz caglanz Dogiiniib taslarla yuziimuzii biz hak eyleriz A s i k - i seydalanz biz dost cemalin gormege Masivadan gonliimtiz ayinesin pak eyleriz Ates-i ask ile biz suz ii giidaz olmakdayiz Bagnmiz ney gibi daglar ile derdnak eyleriz Mazhar-i Hak' oldugumuz izziyd zahir bizim Pes ne hacetdir Enelhak'dan dem imsak eyleriz
(2)
5
Baba Tahir ildhi, G. Isa Mahvi
Gonliini ilahi derdini arzu eder dennan iciin Ister derunum askuii ~gyan hep talan iciin Dilim idem ahcb vefa can ii dilim bulsun safa Olsun sefi'im Mustafa Yevm-iil.ceza gufran iciin
(\) Mst. M c , Cs. Mc. ?>'rin ?ems-i TebrSzrye yahud Sems mahla-
siyle fiirlar yaxan Mevlana'ya Aid olir.adijji mnhakkaktir. Kitabrmizda goriilen d)ger bczi Tiirkca siivlevin de Mevlirsa'nm sa:i:larak bcstelcnriikleri siibhesizdir.
XVIII
NCI ASIK
335
Senden gele ya. Rabbi hal gitsiin kamu benden makal S i r r i m bula zevk-i visal maksudumu vicdan iciin Cezben beni cezb eylesiin varliklarim yok eylesiin Yoklukda hem var eylesiin viranhgim imran iciin Nail olayim izzete vasil olayim devlete Ma-hvi'vi i r g i i r vuslate didarmi seyran iciin (1) 6 Baba Tdhir ildhi, G. Riza-
Seh-i halvetseray.i Limaallahi Muhammed'dir Harim-i Kabekavseyn'in sehinsahi Muhammed'dir Leamriik tacim giyrnis oturmus taht.i Levlak'e Hakikat burcunun mah-i felekcahi Muhammed'dir Cemalullaha giilruhsari m i r ' a t . i tecellidir Cenab-i Hazre1>i H a k ' k m nazargahi Muhammed'dir Gel ey dil gezme sahra.yi beyaban.i taallukda Tarikat ehlinin hemraz ii hemrahi Muhammed'dir Der-i vala. cenabi miilteca-yi ehl-i isyandir Giiruh-i derclmendamn mededhahi Muhammed'dir Muhakkak bende.i efgendesi sultan.i zisandir Rizdva on sekiz bin alernin sahi Muhammed'dir (2)
- Bayati
ildhi,
G. tsa Mahvi
Hudaya. kesti-i ciirm icre kaldim Nedametle miidam estagfirullah Heva ile bihar-i zenbe daldim Nedametle miidam estagfirullah . Begayet bende coktur ciirm i i isyan Velakin fazhna yok hadd i i payan Cenabmdan umariz afv ii gufran Nedametle miidam estagfirullah Serapa mu be-mu hep piir giinahim G:ce giindiiz miid?.mi ah ii vahim
(1) (2) Os. Mc. Aim. Mc. No: 696.
336
l'URK
MUSIKiSi
ANTOLOJISi
F a k i r i m Mahvi'yim bir r u siyahim Nedametle miidam estagfirullah ( I ) 8 Bayatl ildhi, G. tsa Mahvi
Ya Rabbi kerem eyle B u sehr-i siyam icre K u l i a r m a r a h m eyle B u sehr.i siyam icre Biz derdliye derman et Asilere g u f r a n et Ihsan.i f i r a v a n et B u sehr-i siyam icre Sunlar k i olur saim Taatde olur k a i m Ister keremin daim Bu sehr-i siyam icre Abidler olur m a ' m i i r A r i f l e r olur p i i r nur Mahvi olagbr magfur B u sehr-i siyam icre (2)
9
Dilkes ildhi, G. Sahvi
Hemise bulbuliin giilsende feryadi mahabbetdir Lisan-i hal ile her zikr i i evradi mahabbetdir Baharistan.i alemde goniil m i i r g u dem urmaz hie Meger bend.i anasir icre nasad-i mahabbetdir Be soft huy i i hay ile bu k i ! ii kal ile olmaz . Siiluk erbabimn ma'nada i r s i d i mahabbetdir Mahabbet n a n cismim sehrini yakdi remad i t t i Siva ceysi ne nehb itsiin o berbad-i mahabbetdir Goniil levhinde tasvir eyleyen naks-i hayalini 0 sah-i m i l k . i hiisniin Sahvi Behzad-i m a b ^ ^ e t d i r
<1) (2) Os. M c . Os. Mc. 696.
(3)
( 3 ) ' A i m . Mc. N o :
XVIII
NCI ASIR
337
10 Diigdh ildhi, G. isa Mahvi Reca.yi lutfuna geldik kapuna Sefaat et meded Sultan-i kevneyn Yiiziirniiz siiriiyii geldik tapuna Sefaat et meded Su'tan-i kevneyn Efendim gel sefaaL babim ac Huda'nin d i i r r - i lutfnri aleme sac Kerem et etme bizi ga\ re muhtac Sefaat et meded Sultan.i kevneyn BekiiUi aleme rahmet vticudun Amnciindiir semavata suudun K a m u mahluk umar ihsan ii cudun Sefaat et meded Sultan-i kevneyn Bu Mahvi derdmende eyle ihsan K a r i n . i lutfun idiib eyle bahdan Giinahm afv ide o RabbJ Rahman Sefaat et meded Sultan-i kevneyn (1)
r
11
Evic ilahi, G. Muhyiddin-i <=rJ

r
Arabi
1 l
r_ij>
^-* v- tl
j t ) .
(2) 0>j ^- * I ' y

. 12
Evic ildhi, G., B- Kendisinin Ask ile daim edersem ah ii vah Ben Resul-i miictebaya asikim
(1) Os. M c . '. .... (2) Mst. M c . B i r mecmuada "Irak"'' deye tashih edilmistir: 'A-rm. Mc. N o : 637., B i r mecmuada da " I r a k " olarak " N e f e s anbari ' Must a f a " namina kayidhdir (Aim. Mc. N o : 6o0). thtimal ki ik: makamda, iki bestesi vardir.
F. 22
338
T U R K MUSiKiSI
ANTOLOJlSI
Rah-i ask icre tenim etsem tebah Ben safiy.yiil-asfiyaya asikim Biilbiil asa. eyleyiib ah ii figan Eylesem hak-i rehinde terk-i can Dervis Ahmed virdin olsun her zaman Ben Habib-i Mustafa'ya asikim (1) 13 Evic ilahi, G., B. Kendisinin ;
E y giiruh-i enbiya vii evliyanm ekremi Hazret.i H a k ' k i n habibi miirselinin a'lemi Zatini Hallak-i alem bais-i kevn etmese Halk eder m i y d i aceb ol cedd.i pakin Adem'i Derdimin dermani sensin canimin canani hem Zah'mimm ey derdlerin dermani sensin merhemi Hadd-i zatinda Ahad'den Ahmed'i f a r k eyleyen M i m - i zatmdir senin f a r k etti ism.i a'zami Her ne denlii mticrim ise kendi abdindir Hvlus (2) K i l sefaat ana ey esrar-i Hak'kin mahremi (3) 14 Evic gerdaniye ildhi, G. Sahvi
Cemalin aleme mihr.i miinevver ya Resulallah Viicudun ciimleye nur-i musawer ya Resulallah Makamin Kabekavseyn-i siihiid oldu seb-i mi'rac 0 dem Levlak ile oldun rnuvakkar ya Resulallah F i i r u z a n j f i r a k - i nar-i hasret haste-i aska Ziilal.i vaslmin cami muanber ya. Resulallah Yapisdim damen-i afve siyehru miiznibim senden Sefaat yevm-i mahserde mukarrer ya Resulallah Olaldan gulsen-i na'tinde Sahvl biilbiil-i giiya Mesami b u y . i medhinle muattar ya Resulallah (4)
(1) (2) (3) (4)
A i m . Mc. N o :
637.de vefat eden meshur musikisinas Hasan Hulua 696.
1141 (ML 1728) Os. Mc.
Os. M c , A i m . M c No: 637,
XVIII
NCI ASIR
339
15
Gerddniye Udhi, G. Vesim

Cemi'.i enbiyanin efdalisin ya Resulallah Nola ahirda gelsen ewelisin ya. Resulallah Nedim-i bezm-i has-iil-has.i halvethane.i izzet H u d a ' n m sen habib.i ecmelisin ya Resulallah U l u m . i enbiya. nisbet olunmaz ilmine zira Muhakkak miirselinin ekmelisin ya Resulallah Aceb m i emrine r a m olsa ins i i c i n melaikle D i i kevnin padisah-i a'delisin ya. Resulallah Vesimî miicrime l u t f eyle sultanim sefaat k i l Giinehkarm sefi'-i ekfelisin ya Resulallah (1) 16
Hilseynl Tevsih, G. Vahyi

R u h i n ghlzar-i firdevs.i ezeldir ya Resulallah K e l a m m giisuma hacc-iil-bedeldir ya Resulallah K a d i n mahsud-i tubadir h i r a m i n gayret-i sidre Gubann arsa kuhl olsa mahaldir ya. Resulallah Gumum.i ma'siyet medhus-i ye'setmez d i l - i zari Cii l i i t f u n ziver.i levh-i emeldir ya Resulallah N e m i i m k i n hall olunmak ukde-i vaslm murad iizre Z a i f i m dest-i endisem eseldir ya Resulallah B u Vahyi bendeni k i l nesveyab.i ciir'a.i l i i t f u n H u m a r alud-i gamdir p i i r keseldir ya. Resulallah (2) 17
Hiiseyni Udhi, G. Sahvi

M i r ' a t - i d i l i n j e n g . i siva etse mugatta Pertev vere m i aksi ile sems.i mualla Z i k r eyle gel A l l a h ' i musaykal ola k a l b i n T a k i m gbriine sende olan suret i i ma'na Vuslat dem.i cem'inde kalam deyu durusma F a r k ola heme matlabin ey a r i f ii dana
(1) (2) Os. M c . Os. Mc.
340
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Sa'y eyle makalatmi Sahai idegbr hal Erfoab-i siiluka budiiriir matlab-i a'la (1) 18 Irak ildhi, G. Sahvi Diisiib ltlaka terk iden kuyudu Goriir ol lem'a_i n u r - i viicudu Olur asar.i esma ciimle f a n i Baka ender bakadrr pes siihudu Cemalullah h a k i k a t Ka'besidir Bu car erkanadir ser'in siicudu T a r i k a t s i r r m a mahrem olaldan Dil oldu vech-i B a k i ' n i n riibudu A r e f s i m n d a Sahvi ma'rifet bul Ola kalbe fiiyuzatm viirudu (2) 19 Irak ildhi, G. Said
" -
Cemalin gbsterub giildiir d i l - i mahzunlari sad et Keremkara meded asiklari b i r guile gel yad et Harab oldum gam-i hecrinle sultamm meded senden Visalinle kerem k i l bendeni ma'mur i i abad et Ne denlu' r u siyebsem yiiz, siiriib dergahina geldim Beni de bendelerden ya Resulallah ta'dad et Mucerred ask u sevkm b i ser ii pa k d d i ussaki , Tehi puyan-i r a h . i vasla han-i lutfunu zad et Karar etme Saidd (3) Giilseni biilbiillerindensin Demadem na't-i pak-i Mustafa'da durma feryad et (4) 20 Isfahan tevsih, G. Vahyi 0 k i m askmla pur derd ii elemdir ya Resulallah Usata asitanm multemestir ya Resulallah
"'
(1) (2) (S) (4)
A i m . Mc. N o : 696. Os. Mc. Katibzade Hattat Mehmed
Refi' 650.
Mst. M c , Os. M c , A i m . M c N o :
XVIII
NCI ASIR
341
Nola giilzar-i r u y - i vuslat olsa i l t i f a h n l a Gaminla nice demdir dide nemdir ya Resulallah Garaz arz eylemekdir halimi dergah.i valana X i kaddim M r - i isyan ile hamdir ya Resulallah E l i m t u t bana imdad eyle ihsan eyle l i i t f eyle Cii k a r m miistsmendana keremdir ya Resulallah Gubar-i dergehin Vahyi.i nacize sefaat k i l G i r i f t a r - i heva g a r k - i tohemdir ya Resulallah (1)
21
Kilrdi Udhi, G- isa Mahvi Derunumda olan halet ne halettir am bilmem Ezel canimdan icilmis ne serbettir am bilmem B u gonliim gahi kiilhandir viiciidiun ciimle b i i r y a n d i r A k a r gozlerimin yasi ne hikmetdir am bilmem Muhassal masiva v a r m viicud.i mutlaka saldim Niimajân oldu ciin vahdet ne vahdettir am bilmem G a r i b i m bes bu alemde misalimdir benim Mecnun Ciida diisdiim o Leyla'dan ne g u r b e t t i r am bilmem G a r i k i m bahr-i hayrette f a k i r i n Mahvi'yem ya Rab B a i d oldum cenabndan ne f i r k a t t i r am bilmem (2) 22 Mahur ilahi, G. Sultan Mustafa II
**:
Elmeded ey F a h r - i alem hem Sefi'-al.miiznibin Nazil oldu hakkma hem rahmeten lilalemin (3) 23 Muhayyer
r
ilahi, G. Abdiihhad
Nuri
Goniil senden pe3 am-i v a n dzler Haber ver ey saba dost ellerinden "Uyumaz her seher yollari gozler Haber ver ey saba dost ellerinden
<1) (2) <3) Os. Mc. Mst. Mc. A i m . Mc. N o : 350. Giifte icin b a k i n u : S. 252.
342
TURK MUSIKISi ANTOLOJISl
Nazar et Nuri'ye ehl-i nazarsm A m n derd-i derunun fehm edersin F i r a k i n atesin dilden gidersin Haber ver ey saba dost ellerinden (1) 24 Mulunjyer ildhi, G. Vahyizade Feyzullah .
K a t r e . i ask-i Huda b i r bahr-i bi payandir Burc-i dilde zerresi hursid-i tab efsandir Ya nice kala-yi vasl-i Hak'ka nail olmaya A s i k m hemyan.i tenden bezli nakd.i candir Ciinbisi bihude sanma zakirin meydanda Ciir'anus-i cam-i ask-i Hazret-i Rahman'dir Sem'-i sevk-i riiyetin dilde fiiruzan olah M i i r g - i camm ana b i r pervane-i suzandir Halk olundu ins i i cin ciin ma'rifet billah iciin Matlab-i a'la cihanda ciimleye i r f a n d i r IstigaLi zikr ile me'murdur Feyzi ibad Bu kelamim nass.i Kur'an-i azim-iis-sandir (2) 25 Neva ilahi, G. Adli Yandi goniilden masiva ciin n a r . i zikrullah ile Oldu m i i n e w e r can i i dil envar.i zikrullah ile (3> 26 Neva ildhi, G. isa Mahvi Gaflette olan gbnliim Gel H a k ' k a niyaz eyle Hayrette kalan gonliim Gel Hak'ka niyaz eyle
(1) A i m . M c . N o : 637. Once " O s m a n efendi" namma kaydedilmis, son r a y n i a n k i sekilde tashih edilmistir. (2) M s t Mc. (3) '
:
Os. Mc. Gflftenin tamami icin bakmiz S. 105.
XVIII NCI ASIR
B u l sendeki ma'nayi Gor alem-i ra'nayi K o ziynet-i diinyayi Gel Hak'ka niyaz eyle Gel kulluga bel bagla A s k oduna can dagla Sen leyl i i nehar agla Gel Hak'ka niyaz eyle Cisminde iken kudret R a m olmus iken kuvvet Elvermisiken firsat Gel Hak'ka niyaz eyle Sen t u l . i emelden gee B u sehv ii zelelden gee V a r Mahvi cedelden gee Gel Hak'ka niyaz eyle (1) Neva 27 ildhi, G. Isa Mahvi
Elhamdiilillah ol mah-i rahmet Sayesin saldi ol sehr-i ni'met Sad oldu kullar buldular devlet Sen eyle ya Rab anlara izzet Gufran ii liitfun ister bu iimmet Matlubu senden anlarin cennet Savm i i siyami ya Rab kabiil et A b i r nefesde imanla hatm et M a h . i rahmetdir ciirmiimuz afv et I r g i i r cinana arz-i cemal et Elhamdiilillah oldu inayet M i i ' m i n olanlar buldu keramet Sehr-i mubarek ider sefaat E b l . i siyama yevm-i kiyamet K i m erdi kadre buldu selamet Ister bu Mahvi daim saadet Savm ii siyami ya Rab kabiil et A h i r nefesde imanla hatm et (2)
Os. Aim. He. Mc. No: 650.
344
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJiSI
28 Pencgah Tevsih, G. Misri Niyazi
Dogdu ol sadr.i risalet basdi ars iizre kadem Saldi ol nur.i niibiiwet pertevin fevkal-iimem Caimur tabl-i besaret geldi sah-i enbiya Gulgule doldu cihana kondu ol sahib alem N u r . i vechinden alindi enciim ii sems ii kamer Bahr.i ilminden bilindi hikmet-i levh ii kalem Gelmeyeydin aleme sen halk olunmazdi cihan Dostluguna yaradildi ey Nebiy-yi muhterem Ya Resulallah sefaat k i l Niyazi miicrime 01 zaman kim has acik yahn ayak ben aglayam 29 Rast tesvih, G. Mehmed Refi' Bu seb hursid- evreng-i risalet geldi diinyaye Muhammed Mustafa'mn nuru saldi aleme saye Donandi alem-i bala seraser nur ile. ol seb Kadem basdi viicud iklimine ol asman paye Aceb mi andelib-i nagme pira olsa na'tinle Meded ey server-i Yesrib kerem k i l bu Refid'ye 30 Saba ildhi, G. Sahvi Su dil kesret ile biithane oldu A m n vahdet sozii efsane oldu
(1) Os. Mc.
(1)
(2)
(2) Sd. Mc. B u maniume, 1183 ' M . 176C> de vefat eden Katibzade Mehmed Refi'indir. Istanbul Konservatuvan nesriyati arasmda "Diragman zakirbasisi Ahmed efendi" namina, fakat giiffesi yanlis olarak " Y a v a s c a Mehmed Aga zaviyesi seyhi Abdurrahman R e f i - efendi" ye isnad edilerek nesredilmistir (Mevlud tevsihleri I . 261. Dr. Bay Subhi ise tamamiyle yanlis olarak gufteyi Omer Ruseni'ye, besteyi de I t r i ' y e isnad ederek riotasiyle birlikte eserine dercetmistir (Tiirk musikisi I I I , 78). Sair icin bakimz: T u h fei hattatin S. 717-718. Diraman zakiri Ahmed, " S a i d " ve " K e f l " mahlaslariyle siirler yazan bu degerli sahsiyetin diger bazi manzumelerini dc bestelemistir.
XVIII NCI ASIR

Siva alayisin terk idiib asik Bu ziynetgah ana gamhane oldu Mey.i aski ezel bezminde sundu O sakiden igiib mestane oldu Olub ltlak icinde asina. ol Bu kayd icre diisiib bigane oldu Per ii balin yakanlar nar-i aska Cemali sem'ine pervane oldu Biirehne pa vii ser askinla ya. Rab Gezer Sahvi aceb divane oldu (1) 31 Segtih ilahi. G- ha Mahvi . Ask eammi Msvla'dan rras eyledim evvel ciin Bu alem-i insana mestane olub geldim Vahdet elinj kodum kesrette sikar iciin Pes alem-i ebdane mirane olub geldim Dort yar ile bir oldum iilfette karar ettim Ben menzil-i irfana sahane olub geldim Diinyadaki cem'iyyet elbet sonu f i r k a t t i r Verdim am yarane rindane olub geldim Arzu-yi vatan almis aklmi bu Mahvi'mn Koydum seri meydane divane olub geldim (2) 32 Ussak Tevsih, G. Sahvi Makdem.i zat-i serifin Rahmeten 1 1 alemin 1* Ins ii cm buldu selamet Cebreil oldu emin Yazdilar sername-i iinvanma sah.i rusiil Nazil oldu sanma ciin sure-i Feth-i miibin Ommeti olmakla fahr etsek aceb mi akdeme Dogicak fahr etti zatiyla semavat i i zemin Yevm-i mahser ya Resulallah Sahvi miicrime Kil sefaat re'fetinle ya Sefi'-al-miiznibin (3)
345
(1) (2) <3)
Os. Mc., Aim. Mc. N o : 696. Mst. M c , Aim. Mc. N o : 605. Os. M c , Aim. Mc. N o : fiflfi.
346
TURK MUSIKISI ANTOLOJISI
33
Ussak ildhi, G. Isa Mahvi

Budur derdim ciida diisttim elimden Garibim acizim lutf eyle Mevla Deva olmaz bana gayrm elinden Garibim acizim l u t f e.vle Mevla Anasir muktezasmdan necat ver Hulus iizre ibadette sebat ver Zelil etme dil ii cana hayat ver Garibim acizim l u t f eyle Mevla (1)
T u l u i Seyh Mehmed
Segah Durak. G. Yunus

Ben bende buldum ciin H a k ' i sekk ii giiman nemdir benim; Een dost yiiziin gormez isem bu gbzlerim nemdir benim Gelsiin miinacat eyleyen doksan b i n hacat eyleyen Tasra ibadat ejdeyen gorsiin o dost nemdir benim 01 dost bana iimmi demis hem a d i m i iimmi komus B i l i m seker govdem kamis bu soyleyen nemdir benim Yunus benem iimmi benem dokuz atam dorttiir anam Ask odina dusiib yanam suk u bazar nemdir benim (2>
Galakzade Seyh M u s t a f a
Acem ildhi, G. Himmet

Gecelim bu heva ile hevesden Diyelim sidk ile estagfirullah B u can miirgun ucurmadan kafesden Diyelim sidk ile estagfirullah Nice b i r uyahm nefs.i leime Bizi oldur koyan nar-i cahime O)
(2) A i m . Mc. No: (50S. Mst. Mc.
X V I I I NCI ASIR
347
Niyaz idiib o l u t f u cok Kerim'e Diyelim sidk ile estagfirullah Y a r m k i m dergeh-i Hak'ka variriz Cii defter agila ciimle gbriiriiz Nedir bu derse ne cevab veririz Diyelim sidk ile estagfirullah Bu Dervis Himmet*e lutf ide Allah Ana asan olur seyr-i maallah Uyanub nevm-i gafletden sehergah Diyelim sidk ile estagfirullah (1)
Acem
asiran ildhi, Diiyek,
G. Sunbiili
Fahri
Ta d i l verelden Siinbul'e Meyl etmeyiz g a y r i gulf Bu gulsenin kimi giiliin A l d i k heman biz siinbiilun I r i s d i sem'a bir sada M i i m k i n midir siikriin eda 01 Siinbiil'e ermezse e! Besdir dile naks-i ezel 3 Arazbar
Siinbiililer derler bize Siinbiililer derler bize Sever kimisi biilbiiliin Siinbiililer derler bize his i i melek eyler nida Siinbiiiiler derler bize Fahri ana cekme emel Siinbiililer derler bize (2)
ilahi, G. Himmetzdde
Abdullah
Ermek istersen eger iinsiyyete Hanikah-i Himmet'e gel Himmet'e Vahdet et bakma nukus.i kesrete Hanikah-i Himmet'e gel Himmet'e Dervis Abdullah kamunun kemteri Dinle pendin olma sakin serseri E h l - i askin budur ewelden yeri Hankah.i Himmet'e gel Himmet'e (3)
(1)
Usk. Hs. M c , No:
15. mecmualarda " S u n b i i l e " maka-
(2) Mst. Mc", Os. M^ S d . Mc. Bazi minda kayidhdir. (3) Usk. Hs. Mc. No: 15
348
TT'TRK M U S i K I S i
ANTOLOJISI
4 Arazbar ilahi, G. Yunus
E v l i y a m n kelami sbylenmesin kalsin m i B a h r i iizmek bilmeyen ummanlara dalsm m i B a h r - i ummana daldi daldi b i r gevher aldi isteyen H a k ' k i buldu istemeyen bulsun mu T a r i k a t mektebiride e l i f ' b a y i bilmeyen D o r t k i t a b i okusa ma'nasmi bilsin m i I f m okumak bilmekdir bilmek H a k ' k i bulmakdir Tekebbiirliik eyleyen ya A l l a h ' i bulsun mu Dediler Kid Yunus'a a r t i k eksik soyleme Ya niciin soylenmesiin tutusuben yansm m i (1)
5 Baba Tahir Udhi, G. Himmet Ciinki yandi ask odu K i i l oimakdir muradim Diisiib ayak altma Y o l oimakdir m u r a d i m Sa'y ile durusunca Y a r ile goriisiince Ummana irisince Gol oimakdir m u r a d i m Bakmam nefsin aline Aldanmam akvaline Giilzar.i ask dalma Giil oimakdir muradim Himmeti'ye sorana Dost yoluna varana Hak'dan haber verene K u ! oimakdir mirradim
(2)
(IT (2)
Mst. M c ,
Os.
Mc 15.
U s k . H s . Mc. N o :
XVIIT
NCt ASIR
349=
6 Baba Tdhir ilahi, G. Hirrimetzo.de Abdullah E m r . i Hak ile cihana geldik Biz o ma'nayi beyana geldik Bildik unuttiik bunda gelince Yeniden am irfana geldik Merkad-i pak-i Himmet-i pire Yiiz siiriib daim nalana geldik Bihude sanma Dervis Abdullah Bunda biz ilm ii i r f a n a geldik (1) 7 Baba Tdhir ilahi, G- Sezayi
P i r oniinde okuyan bi harf askin namesin B i zeban la.1 eyledi ciimle cihan allamesin Sahid-i gaybi tecelli eyledikce bihicab Cak ider asik o sevk ile viicudu camesin Mekteb-i irfanda ders.i vahdeti ezber iden Anladi bildi nedir bu kesretin hengamesin M i i m k i n a h defter-i imkana vacib kayd idiib N a m . i insan ile yazdi ibtida sernamesin B u Sezayi baz ediib sevk ile bal-i himmetin i s i y a n - i kudse kondurdu. goniil hammam'esin 8 Baba Tdhir ilahi, G. Abdiissamed.
(2)
Ask ile nils eyleyen bezm.i ezel peymanesin iKayd-i farka diismez asla dost ile bigane?in B i r birinden ayri gbrmez a r i f - i billah olan Salikan-i rah-i H a k ' k m akil ii divanesin Hiisn-i zanneyle ibadullaha. iy b i l ciimleyi Su.i zanla eyleme tahrib kalbin hanesin
(1) (2) U s k . H s . Mc. No-:-.15^ M s t M c , Os. Mc.
350
TURK
MUSiKiSI
ANTOLOJISl
Zahir ii batm periyle ucmaga eyle heves B i r kanad ile ugan miirgan bulmaz lanesin Ac kulagm dinle pendin Seyyid Abdiissamed'hi Dinleme her zabjd-i huskin k u r u efsanesin (1) 9 Bayati ildhi. G. Yunus
Ance zar eyler k i m sol biilbiil eyler A m da ol eylemez ilia giil eyler Ne gordii L e y l a ' m n yiiziinden Mecnun Akidub goz yasm golii sel eyler Ne goriindu sol Ferhad'm goziine Kayalar kesiiben yare yol eyler Ne gorundii Sah I b r a h i m Edhem'e T a h t m i t e r k ediib kendin k u l eyler Bicare Ynmts'un altun soziinii Soyleme nadana kizil pul eyler (2) 10 Bayati ildhi, G. Yunus (3)
Rum'da Acem'de asik oldugum Yemen ellerinde Veyselkarani 11 Bayati
ilahi, G. Mevldnd
Olursa devletim hemdem kilursa t a l i ' i m y a r i Visale degsurem hecri bana H a k irgiire y a r i Hezaran dtirlii sehvetden tama' kes y a r i istersen Oziinden i i r k i i d i i r y a r i nazar k i m olmaya a r i Sana ol dost iciin diismen cefa. itse tahammiil k i l Giiliin didarma asik gerek bo.s gore her h a r i Budur halim g o r i i r isen eger zahir eger batm Bizimle ciin h a r i f oldun gider hatirdan i n k a r i
(1) (2) (3) Mst. M c , Os. M c , Sfk. Mc. Mst. Mc. 283. Os. Mc. Giifte if in b a k m i z : S.
XVIII NCI ASIR
351
Mahabbet siizu can icre k i candan dahi nazikdir Eulunmaz diinyede mahrem sakm fas itme esrari Aceb haddince Mevldnd (1) sozii tiirkice nazm eyler Kelammdan olur ma'lum kisinin kendi m i k d a n (2) 12 Bayati Ilahi, Evsai, G. Yunits
Idelim cevlan Mest olub hayran Aldim himmeti Ictim hayati Istedim v a n Kesdim ziinnan Nige b i r iilfel Qekelim halvet Yunus'em elhak Asikam ussak
O
Kilahm seyran Seyh esiginde Gectim zulmeti Seyh esiginde Birakdim a n Seyh esiginde Edelim uzlet Seyh esiginde Didare miistak Seyh efiginde (3)
Bayati
ilahi, Diiyek,
G. Siinbiili. Fahn
Ez can ii dil peygambere asik isen Sallfi aleyh Sahib cikar ruz-i ceza sekk etme gel Sallii aleyh Siinnetini Peygamber'in icra ider isen eger Nail olursun lutfuna Peygamberin sallu aleyh Her k i m seriat iizredir kurbiyyete basar kadem Mazhar olur l u t f - i Hak'a hie ?ubhe yok sallu aleyh Ciimle nebiler efdali ainr zaman peygamberi Mazhar olur Hak l u t f una hie siiibhe yok sallu aleyh Ta'zim ile t e k r i m ile Leylii nehar hem sevk ile Ey Fahriyd her hal ile ez can i i dil Sallu aleyh (4)
(1) B u si'rin X V I I nci asir icinde Mevlana'ya olunabilir. (2) Mst. M c , Os. M c , fk. Mc. (3) Mst. M c , Os. M c . (4) Mst. M c , Os. M c , S f k . Mc. isnad edildigi tahmin
352
T U R K MUSIKISI ANTOLOJiSI
14 Bayati ilahi, G. Hiidayi
Hudaya ciimle-i alem sana asik seni bzler Melek cinn ii beni adem sana asik seni ozler Seherde a a l u r giiller oter suride biilbiiller Seni zikr eyleyen diller sana asik seni ozler Eger gaib eger hazir eger batin eger zahir Eger mii'min eger kafir sana asik seni ozler Huddyi'ye iriib halat visalinden i r e lezzat Efendim ciimle raevcudat sana asik seni ozler 15 Bestcn.iyar ildhi, G. Hasibi
(1)
Ya Ilahi k i l hize lutf u ata. Gezb idiib dondiir bizi senden yana Ver t a r i k - i mti'stakim iizre sebat Sana irgiir koma yolda ihdina Dest.i fazhnla bize olub mugis Sun serab.i askm ey dost daima Var midir lutfuna manf ey latif Ciin senindir ars ii fers arz u sema B u Hasibi derdmendi k i l kabul Rahmetin hamnda o!a bir gada (2) 16 Be:<t<:)iiadr ildhi, G. Himmet
Bugiih' meydan-i a?k icre ki yare asinayiz biz Eedadir cammiz Hak'ka amnciin rusenayiz biz Sivamn terkin urmuslar kamu maksuda ermisler VisiiLi v a n bulmuslar tufayl.i evliyayiz biz Birakub in ile am komuslar kevn i i mekani "Unudub ad ile ?ani o kavme hakipayiz biz Vueuch! eyleyiib iiryan derfinu eyleyiib biryan Cemsline olub hayran enis-i ;ih ii vayrz biz
(1) (2) Sfk. Mc. Mst. Mc.
XVIII \"d
ASIR
353
Cinana itmeziz ragbet budur ayinimiz Hunmet Yeter ussika bu izzet miirid.i Mustafa'yiz biz 17 Bexti'vignr ilahi. G- Him met
(1)
Kapuna geldiler m librae g2:Uilar A t a l a r eyle sultanim atalar Egerci kilddar eurm 0 hatalar A t a l a r eyle sultamm atalar B u Dervis Hinimet'l i r g i i r safaye Ulasdir s i r r . i pak-i MustafS'ya Eger layik degil lutf u ataye A t a l a r eyle sultamm atalar (2)
Besteirifjili' 'iOhi. G. Mmrl Xiiie.zi
Ac goziin dildare bak r e f eld;; yuzunden nikab Zulmeti siirdii eikardi ara yerden iiitab Sol Sekahiim Rabtiihiim hamrin lebinden icegor Katresin nus ovieyen us>Ak ebed jrormez azab Otuz i k i harfi bildin dort kitabin ushdir Safha-i vechinde yazilmis kamu bi irtiyab Her ne soz kim. soyleniir alemde T i i r k i ya. Arab T u t kulagm k i m sanadir ciimle dillerclen hitab H e r na k i m goriir gozi'm andan c.rnal-i yare bak Ciinki gitti ey Xh/dzi kalmadi asla hicab (3) 19 Cdrfjdh MM, G. Hiidjuji A s k . i ma'.suku edeld;-n ihtiyar Ask ile lies zinae'lir seyda. gonol Yerde gokte eylemez aldu karar B i r kapuya' bendedir seyda goniil
(1) (2) (3) Mst. Mc, Os. Mc. Mst. Mc.
Csk.
K:;. Mc. N'o:
15. "
F. 23
354
TURK
MUSIKISi
ANTOLOJISi
Canib-i matluba perr ii bal acar T a i r - i kudsi gibi dim giin ucar D i l Hiidayi ars ii kiirsiden gecer Sanmagil k i bundadir seyda gonial (1) 20 Evic ilahi- G. tjrnmi
Si'iWAi
Erenlerin sohbeti ele giresi degil I k r a r ile gelenler mahrum kalasi degil I k r a r gerek b i r ere gbz acub didar gore Sarraf gerek gevhere nadan bilesi degil B i r p m a r i n basma bir destiyi koysalar K i r k y i l anda durursa kendi dolasi degil Degme k i s i er olmaz bu yolda ihtiyar olmaz Amelsiz didar olmaz Hak'km rizasi degil Ummi Sinan vol ayan olubdur bellu beyan Dervislik yolu heman tac ii lnrkasi degil (2) 21 Evic ilahi, G. Himmet
Mest oldugum etmen aceb Humhaneye ugramisam Asiklari mest eyleyen Kasaneye ugramisam B i r saki gordum anda ben Sagar ile serbet sunar Peymane sundu destime Meyhaneye ugramisam Dil m i l k i n i ettim tebah Kilsam aceb m i ah i i vah Ma'mur ide kalbim i l a h Viraneye ugramisam Ask ehlinin germiyyeti A r t i r d i dilde haleti
(1) (2) Mst. Mc. Mst. M c , Os. Mc.
X V I I I NCI ASIR
355
Ben dahi bilmem Him.meti A y a neye ugramisam (1) 22 Hicaz tevsih, Evsat, G. Ahdiissamed
Tende camm canda cananim Muhammed Mustafa M i l k - i dil tahtmda sultanrm Muhammed Mustafa M u n t a z i r d i r mah cemalin gormege asiklarm Gel t u l u ' et mah-i tabanim Muhammed Mustafa Cilvegerdir daima naks-i cemalin sinede Hane.i kalbimde mihmanim Muhammed Mustafa Y a Resulallah g a r i b i n d i r senin Abdiisswmed (2) K i l sefaat ey kerem k a n i m Muhammed Mustafa (3) 23 Hicaz Udhi, G. Yunus Y a Rabbi cennet evine Girenlerden eyle bizi Y a r m anda cemalini Gorenlerden eyle bizi Mahserde halk ola mizan Gok cigerler oldu biryan A r s m golgesinde s e j r a n Idenlerden eyle bizi Bakma diinyanm maline S a r f i t v a r i n Hak yoluna B e r a t m i sag eline Alanlardan eyle bizi B u diinyanm bakasi yok Y a ac olmus ya olmus tok Terazuda sevabi cok Gelenlerden eyle bizi Y a Vahid ii ferd ii Ahad Asilere eyle meded
Mst. M c , Usk. Hs. Mc. N o : 15. Himmetzade Abdullah'^n osrludur. V e f a t i : 1156-1743. Notasi icin bakimz- Konservatuvar nesri, ilahiler I , 17.
(3)
356
TURK MUSlKiSI ANTOLOJISi

Cermet iqinde ta ebed Kalanlardan eyle bizi Mii'minlere rahmet ola Munafrklar mahrum kala Yunus ider dogru yola Gidenlerden eyle bizi (1) 24 Hisar ildhi, G. Himmet Eger dostdan bellii haber sorarsan Sana haber versiin seher yelleri Dost elleri kande deyu ararsan Sana haber versiin seher yelleri Bahari acildi m i gtillerinin Feryadi var midir biilbullerinin Dogru yolun biliir dost ellerinin Sana haber versin seher yelleri Askimm atesi tutusub yandi Dud.i ahim feleklere boyandi Kandedir der isen giizel efendi Sana haber versiin seher yelleri (2) 25 Hisar ildhi, G. Himmetzc.de Abdullah
Sidk ile asik olursan sana yar eksik degil Pire k i l mihr ii vefayi gamgiisar eksik degil Bag.i kesretden ciida ol meyve-i irfani bul Gir riyaz.i vahdet icre berg ii bar eksik degil Dergeh-i merdane arz i t iktidarm daima Halka-i erbab-i dilde zi nisar eksik degil Dervis Abdullah niyaz et nail ol matlubuna Himmet.i merd-i Huda elbette var eksik degil (3)
(2) (3)
(1)
Mst. M c , Os. Mc. Usk. Hs. Mc. N o : 15. Usk. Hs. Mc. N o : 15.
XVIII x c i ASIR
26 Htear ildhi. G. Him met Dusdiim vine b i r derde Gonliim niciin eglenmez X a r a r i m yok b i r yerde Gonliim niciin eglenmez M u ' m i n i m siikr ederim Daima zikr ederim H e r zaman f i k r ederim Gonliim niciin eglenmez ehvet gavgas degil Ziynet sevdasi degil Izzet da'vasi degil Gonliim niciin eglenmez Himmet bir asik kuldur B u vol b i r aceb yoldur H a l i m i bilen oldur Gonliim niciin eglenmez (1) 27 Hisar ildhi, G. Misri
357
, .
''"[" Niyazi
'"
Can bu elden gocmeden canam bulmazsa.ne giic Y a r i n i terk etmeden yarani bulmazsa ne.giic Sureti insan ici hayvan olursa.kisinin.-. Taslar ile dogiiniib insani bulmazsa ne giic Ademin gonlti evinde bahr-i umman gizlidir D a i m a susuz geziib ummani bulmazsa ne giic Sol f a k i r olub gezenlerde hazine dobdolu Sa'y ediib ol kenz.i bipayani bulmazsa ne giic Bunda gelmekten m u r a d ciinkim .Hak.'m. i r f a n i d i r IZyNiydzi kisi ol i r f a m bulmazsa ne.giic.. (2)
Hiiseyni ildhi, G.
28
Yimus. -
. _
' \..
-
"..
H a l e t ile bana b i r ask ybneldi A l l a h derler b i r meclise ugradim

<1) <2) U s k . H s . Mc. N o : 15. MsL Mc.
TURK MUSIKISI ANTOLOjlSI
Tutun kulak nakleyleyeyim size A l l a h derler b i r meclise ugradim Miinadiler nida idiib zara baslar H a l l i halince tesbih ider kuslar. Secde ider daglar taslar agaclar . Allah derler b i r meclise ugradim M i i n i d i soziine kulak t u t a r l a r A r s m etrafmda saf saf melekler 01 meclisde kabiil olur dilekler.' A l l a h derler b i r meclise ugradim Dervis Yunus cok siikiir Hak'ka erdim Muhammed'in n i i r u berk u r u r |Crdi5im Ebu Berk i i Omer Osman A l i he*a A l l a h derler b i r meclise ugradim (1) 29 Hiiseyni ildhi, G. Yunus
Sensin bize bizden y a k i n Gdriinmezsin hicab nedir Ciin aybi yok gokler yiiziin Oziinde b i nikab nedir Yunus bu gbz a m g o r m e z Gorenler hod haber vermez . B u .menzile akil ermez Bu kodugun serab nedir (2) 30 Hiiseyni ildhi G. Siinbiili H a k l u t f una mazhar olan Siinbuliler derler bize A s i k l a r a rehber olan Sunbiililer derler bize B u l u t f . i H a k ' k i subh u sam Sukriin edadayiz miidam
Os. Mc. Mst. Mc.
Fahri
,
t
XVIII
NCI ASIR
359
K i m Fahriyd has ile am Siinbiililer derler bize (1) 31 Huseyni Asiran Udhi, G. Abdiissamed (2)
Tende canm canda cananim Muhammed Mustafa M i l k - i dil tahtmda sultamm Muhammed Mustafa 32 Irak ilhi, G. Hamdi E v l i y a n m nazannda yanmaymca d u r u l u r mu
Ask asiki esriik eder doymayinca durulur mu Ask yakar k u r u y u yasi inledir dag ile tasi Hak asiki olan k i s i ya usanur y o r u l u r m u Gurab gibi otmek ile el h a k k m i yutmak ile Hayvan gibi yatmak ile h u r i didar goriiliir m i i Z i k r ile esiliir yeller zikr ile kesf olur haller Tevhid ile varan kullar dergahmdan siiriillir m i i E m i r H a k ' k i n veriliirse care nedir sorulursa Hamdi (3) bu yolda oliirse soru hisab sorulur mu (4) 33 Irak Udhi, Evsat, G. Ldmekdni
Pak eyle goniil cesmesini ta durulunca D i k t u t gozunii gonliine gonliin goz olunca E f k a r i ko dil destisin ol Qesmeye t u t d u r 01 ab-i safa bahs ile ol destj dolunca Ver asik evin sahibine sen cik aradan B i sek geliir avazi eve sen savulunca Evvel koma k i sonra cikarmasi giic olur Seytan cerisi hane-i kalbe koyulunca
(1) (2) (3) Mst. Mc. MstfMc, Giifte icin b a k i n i z : S. ?,55. B i r niecmuada babasi C A l i l ; .Seyh Ahmed n a m i n a k a y i d Meshur E m i r Osman H a s i m i ' n i n damadi.
(4) Mst. l i e . h d i r : Os. Mc.
360
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
Ey Ldyhnekdn'im seni pek cok aradim cok Sinemde mukim. olducagm ta duyulunca (1) ' 34 Irak MM, G. Himmetzdde Inayet eyle k i l nazar Kerim Allah Rahim Allah Kalmasun gonliimde keder Kerim Allah Rahim Allah Gor benim za'f.i halimi Teftis etme ahvalimi Ben hilurem e f a l i m i K e r i m Allah Rahim Allah Ben kulum sensin daverim Kapunda kemter cakerim Lutfunia ol gil yaverim K e r i m Allah Rahim Allah Abdidlah halkm kemteri Kaldi cihanda serseri Sen eyle lutfun mazhari K e r i m A l l a h Rahim Allah (2) 35 .
:
Abdullah
Isfahan
Ildhi, G. Ibrahim Naksi
Icmeyen la'lin serabm merd-i meVdan olmadi Diismeyen zencir-i aska mest i i hayran olmadi Gecmeyiib benlik hicabin gormedin mi zahidi Kaldi sirket icre ahir g i t t i insan olmadi Derd-i askm caresin gel sorma andah k i m dila Defter-i ussak icre sahi Lokman olmadi M i i l k - i Ken'an icre cana. bulmayan dil Yusuf'un Gah.i zulmet icre kaldi Misr'a sultan olmadi icmeyen canan elinden Naksi. kudret cammi Gelmeyiib bu bezme ahir kaldi ol can olmadi (3)
(1) Mst. M c , Os. M c , Sd. Mc. Miistakimzade mecmuasrain k e n a n n d a bu ilahi icin " S u l t a n i Irak budur" kaydi ilave edilmistir. R a u i Y e k t a merhum tarafindan ahnan notasi icin bakmiz: Abdtilbaki: Melamilik ve Melamiler. (2) Usk. Hs. Mc. N o : 15. (3) Mst. M c , Os. M c , Sd. Mc.
XVIII
NCI ASIR
361
36 Isfalian Udhi, G. Himmet Ey can goziin acabilsem deyenler Ley] ii nehar zikrullaha mesgul ol Bu varhkdan gecebilsem deyenler Leyl ii nehar zikrullaha mesgul ol Enbiya nubiiwet buldugu yoldur Evliya velayet buldugu yoldur D i l ii camm envar ile doldur Leyl ii nehar zikrullaha mesgul ol Men aref s i r r m i duyub bulursun Eksiklerin gidub kamil olursun Hak'km tecelli-i zatin goriirsiin Leyl ii nehar zikrullaha'mesgul ol Gel bu Dervis Himm-et'den al bu demi Bilegor sen de ma'na.yi ademi Seyr edersin on sekiz bin alemi Leyl ii nehar zikrullaha mesgul ol (1) 37 Kurdi ilahi, G- Mevldna
Hursid-i ruhinle dil benzer gibi biryane Bu a\-nhk oduna camm nice bir yane Alem k i biliir cana olcUirdii beni f i r k a t Ask odu nihan olmaz yandikca irer cana Yiiz t i r urur her dem ol yay.i keman ebrii Fitnelii ela. gozler ciin uyhudan uyane Ta k i diiseli Molla vuslatdan irag elbet Hakka ki doker cesmim yakut ile diirdane 38 Mdhur Udhi. G. Himmetzdde Abdullah Ciinbis iden gerci tendir riih-i insan gizlidir Bu kuva lesker gibi amma k i sultan gizlidir
(1) (2) Sd. Mc. Os. Mc.
(2)
362
TURK MUSHdSi ANTOLOJISi
A r i f e peydadir amma bilmedi nadan olan Hep hiiveydadir sanurlar k i niimayan gizlidir A s i k aglarsa goziiniin yasina dahi eyleme Goz yasmm katresinde bahr.i umman gizlidir Dudu olmusdur nefes anlar bunu a r i f olan Denis Abdullah goniilde nar-i siizan gizlidir (1) 39 Maye ildhi, G. Adli Mevt haberin isidicek Yansun benim dervislerim Pervaneler g i b i her dem Dbnsiin benim dervislerim Gaflet ile yanmasunlar E g r i yola gitmesiinler Adli'yi unutmasunlar Ansun benim dervislerim (2) 40 Neva ilahi, G. Sei/iiid Kerim. A s i k i n oldu dili mesva-yi H i i Mest ider d a i m am sp.hba-yi H i i Sad hezar esrari eyler asikar Kalbe girse sahid.i ma'na.yi HQ M i i n k i r i n kalbinde k i l m a d i karar Omr icinde b i r nefes anka.yi H u Talib-i H a k olanin. kalbinde dii Oldu ancak maksad-i aksa-yi H i i Gark eder Seyyid Kerhn'in cismini H e r zaman envar-i H u derya.yi Hu 41 Neva Ussak ildhi, G. Siinbiili Fahri Sema'dan s i r r - i tevhid oldu izhar 0 s i r r a v a k i f oldu ciimle ebrar
(1) (2)
<3)
(3)
t)sk. H s . Mc. N o : Mst. Mc. Mst. M c , Os. M c .
15.
X V I I I NCI
ASIR
K i m etse hisn-i tevhide tehassun Necata vasil olur budur ihbar B i r asik olsa tevhide miilazim Zuhur eder amn vechinde envar Kacan cehr ile tevhid etse asik Ana hemdem olur ahcar ii escar Yeter kesf ettin ey Fahri bu r i z i Siiluk ehline kesf olur bu esrar (1) 42 Nikriz ildhi, G. Misri Niyazi
Canine gbriiniir bana cani neye^ baksam Kasine goriiniir heme viraneye baksam Mest olub ayagim nere basdigimi bilmem Her bar ol i k i gbzleri mestaneye baksam Ciimle bu cihan ol sanemin vechidir elhak Ger mescid i i ya deyre ya biithineye baksam Her zerre Niyazi heme hursid-i m i i n e w e r Her katre hemin liicce-i derya neye baksam. (2) 43 Niihiift ildhi, G. Misri Niyazi
H a k ' k i seven asiklarm eglencesi tevhid olur Ask oduna y a n i k l a r m eglencesi tevhid olur Izinden irmaz gbziinii can ile tutar sbziinii Gbrmege iver yiiziinii eglencesi tevhid olur Mai ii menalin terk ider ehl i i ayalin terk eder Hal ile kalin terk eder eglencesi tevhid olur Dunya vii ukba perdesin ardma atar ciimlesin K o r masiva eglencesin eglencesi tevhid olur Misri'ye uyan kisinin gider curiigii isinin k i n d e k i can kusunun eglencesi tevhid olur (3)
(i) (2) (3) Mst.' Mc. S f k . Mc. Mst. Mc.
364
TURK MUSIKISI ANTOLOJiSI
44 Pencgah ildhi, G. Misri Niyazi
GUI mudur bulbul miidiir sol zar ii efgan eyleyen Ten midir ya can m i d i r hem arsi seyran eyleyen (1) 45 Puselik ildhi, G. Himmet
Zahida dem urma askdan kapuyu kakdin mi hie Sinen uzre ates-i aski aceb yakdin m i hie Cezbe-i aska dusiib geyiib melaniet hirkasm Hayret icre adini divaneye takdin m i hie Acilub m i r ' a t - i kalbin nefsinin bed sureti Sen temasa eyleyiib ayineye bakdm m i hie Himmet.i merd-i Huda'dan b i r nasihattir sana Kavcagazin kurudub eakmakcigin cakdm mi hie (2)
46
Rdhatulervah
ildhi, G. Sivash
Semsi
A n d i m yine ol bezmi mestanelik el verdi Yagmaya-veriib akh divanelik el verdi Ciin ziynet-i zahirle olmadi goniil ma'mur Pes talib-i gene oldum viranelik el verdi Cesmimden akan yasa sordum k i neden piirsiin Der ke's-i dilaradan peymanelik el verdi Olmadi goniil kani' vardikca olur tami' Sem'-i r u h - i yar ister pervanelik el verdi Beydak-i. heva basin kesmek dilerim b i r bir Bu nat'-i cihan icre ferzanelik el verdi Sa'y eyle durus Semsi-Hak ile enis ol k i m Simdengeru halk ile biganelik elverdi (3)
(1) A i m . Mc. N o : 59-1, Os. M c , Sr!. Mc. B i r mecmuada R e h a v i olarak a y m bestekar namina kayidlidir: Mst. Mc. Gnfte iijin b a k i n i z : S . 252. (2) Usk. Hs. Mc. N o : 15. (3) Mst. M c , Os. Mc.
XV[I
NCI ASIK
365
47 Rest Durak, G- Misri Niyazi Ben samrdim alem icre hie. bana yar kalmadi Ben beni -terk eyledim gordiim k i agyar kalmadi Ciimle esyada goriirdum har var giilzar yok Hep giilistan oldu alem simdi hie har kalmadi Gice giindiiz zar ii efgan eyleyiib inlerdi dil Bilmezem noldu kesildi ah ile zar kalmadi Gitti kesret geldi vahdet oldu halvet dost ile Hep Hak oldu ciimle alem sehr ii bazar kalmadi Din diyanet adet ii sohret kamu vardi yele Ey.Niyazi noldu sende kayd.i dindar kalmadi (1) 43 Rast Tevsih; Evr.at, G. Yunus Alemler nura gark oldu Muhammed dogdugu gece Mii'min munafik fark oldu Muhammed dogdugu gece Arsm nuru yere indi Suyun rengi nura dbndii Hep susuzlar suya kandi Muhammed dogdugu gece H u r i kizlari geldiler Kundagin bile sardilar Muhammed'e yiiz siirdiiler Muhammed dogdugu gece Dervis Yunus ey kardesler Akar gozden kanh yaslar Secde kildi daglar taslar Muhammed dogdugu gece (2)
(1) Mst. M c , Os. M c . Mvh. M c . S * Mc. (2) Mst. M c , Os. M c , Mvh. M c . N-otasi icin bakiniz: Konservat"<-ar nesri, ilahiler I , 24.
366
TURK
MUSIKiSi
ANTOLOJISI
49
Rehdvi ildhi, G. Seyh Mehmed

Benim bu ozge halim ciimle halka yadigar oldu Goriindii her yana baksam yedi derya kenar oldu I k i ayine icre hep cemal-i yare diisdii d i l K i ask-i avn-i H a k ile kamu sehr i i diyar oldu 0 sehrin ciimle bazarmda v a r d i r alem-i ltlak K i nakd-i esk ile aldim meta'.i b a h t . i yar oldu O bazar-i mahabbetde nida itdi miinadiler Meta'-i razi tebdil itdiler hep asikar oldu 0 f e h r i n halki ltlaki kuyuda eyledi tebdil K i nakd-i ser'-i pak ile seraser hep sikar oldu B u s i r r . i miibhemi ehLi siiluke i t d i l e r teslim Safaiandi derunu ehl-i halin tabdar oldu T a r i k a t ehli anlar Seyh Mehemmed miinkiran bilmez Senin de halin ancak ehl-i hale i ' t i z a r oldu (1) 50
Saba ildhi, G. Yunus

Gaflet ile bana b i r hal yoneldi B i r yesil alemli sultan goriindii Gozumiin gordiigiin sbylerim size B i r yesil alemli sultan goriindii Sancagi ak i d i dondii yesile Uyandim kendimi dqgdiim tasile i l a h i b i r dahi goster diis ile B i r yesil alemli sultan goriindii Sancagm kaldirdi diiziildii yola Sancagmi aldi yiiriidii soyle Gele ey giinehkar gtinahm dile B i r yesil alemli sultan goriindii Sancagmi aldi soyle yiiriidii Yiiregim icinde yagim eridi Muhammed'in n u r u arsi biirtidii B i r yesil sancakh sultan goriindii
(l)
Mst. M c , C=. Mc.
X V I I I NCI
ASIR
367
Dei-vis Yunus sana sidk ile tapar Tapmayanlar dogru yolundan sapar Ey Allah'im bizi anlarla kopar B i r yesil alemii sultan gorimdti (1) 51 Sabd ildhi, G. Himmetzade Abdullah
Can ii dilden aski mihman eyleyen Ask senindir dil senindir can senin Kabza.i kudretdedir ciimle niifus Bu merayada zuhur iden ukus Daver.i ask eylese dilde cuius Ask senindir dil senindir can senin Gelse askin kalbini sad eylese Dervis Abdullah'\ handan eylese Alem-i rria'nada sultan eylese Ask senindir dil senindir can senin 52 Segdh ildhi, G. HLmmet
(2)
Hamdiilillah 'bir makam-i alide kildim karar Acilub m i r ' a t . i kalbim oldu cok sey asikar Bas acub zar eyler idim b i r seherde nagehan Eyledi Hadi hidayet g i t t i elden ihtiyar Yiiziimii yere siiriib zar! kilub ah eyledim El acub dergah-i H a k ' k a didim ey PeTverdigar R e f idiib gonliim bicabm eylegil arz.i cemal Dam-i askma tutulub olmusam ctinkim sikar (3) 53 - Segdh ildhi, G. Himmetzade Abdullah
Tire kalurdu goniil n u r - i cenabi olmasa Rilsen olmazdi bu giinler afitabi olmasa
(1) (2) (3) M s t M c , 0.=. Mc. Usk. Hs. Mc. No: 15. Mst. M c , Usk. Hs. Mc. N o : 15.
368
TfJnK M U S t K l S t A N T O L O J I S I
Anlamazdi d e r i i n i i l m . i lediin talibleri Mekteb-i cisminde levh.i dil k i t a b i olmasa Can goziiyle hep goriirlerdi cemalin nfiruriu Zatma f a r t - i celalinden nikabi olmasa Cevher-i ruhun nice pertev salardi alerne Ask ile bu tilsim-i cismin harabi olmasa Inlemezdi Dervis Abdullah gozii yasin dbkiib Ehl-i askm ayag altinda tiirabi olmasa (1) 54 Segdh ildhi, G. Misri
Niijazi
Ey seh zen.i dunyanin gel aline aldanma Sem'.i ruh-i nanna pervane gibi yanma Fanidir amn hiisnii var rengine boyanma Ahdine vii va'dine goniil viriib aldanma Hakdir bu soziim hakla inkarma dayanma Gerceklere teslim ol her sbzii yalan sanma Misri sanadir bu sbz cehd i t alagor ibret Fakr ile idiib f a h r i itme ana sen nisbet Emraz-i sehilden sen buldunsa eger sihhat Tutma sakm asla hie bir kimseye var kedret Hakdir bu soziim hakla inkarma dayanma Gerceklere teslim ol her sozii yalan sanma 55 Segdh ildhi, G. Yiuws
(2)
Yaziklar' bu benim gecen bmriime Dervislik ne giizel sultanlik i m i s Hu dedikce safa. verir cam ma. Dervislik ne giizel sultanlik imis Bakmaz mism su diinyamn haiine Padisahlar care bulmaz bliime Var Yunus sen de siikr eyle haiine Dervislik ne giizs! suUsnl-k >:T>;V. (?>)
<1) (2) (1) Usk. H s . Mc. Os. yic. Mst. Mc. No:
XVIII
NCI ASIR
369
56
Sehnaz Udhi, G. Himmet

Bugiin ask oduna yanmis cemalullaha asiklar Seraib-i ask ile kanmis cemalullaha asiklar Bu ussakin sema'ina aninciin levm eder zahid K i bilmez mest-i ask olmus cemalullaha asiklar Fenafillaha ermisler baka billahi bulmuslar Tecelli zati gormiisler cemalullaha asiklar K a r a r i yok cihan icre b u ask durmaz nihan icre Goriir H a k ' k i ayan igre cemalullaha asiklar Gelenler t e r k - i ser etsiin reh-i aski giizer etsiin Bize Hirmnet nazar etsiin cemalullaha asiklar (1) 57
Ussak Udhi, G- Hvmmet

Bilmezem yia Rab benim gbnliimdeki sevda nedir Rah-i askmda benim basimdaki gavga nedir Evvel i i ahir nihan i i asikar oldur kamu Nefy k i l ciimle sivayi fehm k i l ilia nedir Biilacebdir bu k i ebdan igre ervah m i i t t e h i d K i m i s i illaya mazhar kimisinde la. nedir Men aref s i r r i n a vasil olmayanlar Hinvmeti Zulmet.i nefs icre kaldi bilmedi Mevla nedir (2) 58
UssaJc Udhi, G. Himmet

Ya Ilahi ara yerde kalmisam noksan ile K i m ciida diisdiim kapundan c i i r m ile isyan ile Yine kapunu b i r a k m a m gayri kapum yok benim U m a r a m i r e m kemale l u t f ile ihsan ile Sen F e f i r r i i d i d i n amma can kulagm acmadim F i r s a t i fevt eyledim hayfa nidem nisyan ile Rahmetin deryasina had yokdiiriir ya. Rabbena Redd olunmayam kapundan afv ile gufran ile
(1) (2) tlsk. H s . Mc. N o : U s k . Hs. Mc. N o : 15. 15.
F:
24
370
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Kullugundt Himmeti m i d i r heman ancak hakir Ciimle alem variserdir dergehe noksan ile (1) 59 Ussak Udhi, G. Yunus Toprakta yatacak teni Terrim var deyiib neylersin Mekanm bulmayan cam Canim var deyiib neylersin Yunus bunu soyler heman A h i r oldu devr-i .zaman Yoldas olmaymca Tman Oliim var deyiib neylersin (2) 60
"
...
Ussak Udhi, G. Yunus Halet ile bana b i r ask yoneldi Allah derler b i r meclise ugradim
(3)
Ussak Udhi, G. Kosec Seyh Ahmed Sdlik Bahr-i tevhidde bulan d i i r r . i yetim Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir ?eyh Hasen Hem olan hulki hasen tab'i kerim Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir Seyh Hasen 5 Hasen miirsid idi b i l bigiiman Bende olmusdu ana halk-i cihan Mazhar olan cezbe-i Hak'ka her an Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir Seyh Hasen Z i k r ii f i k r etmis idi ol pisesin Z i k r - i Hak etmis idi endisesin
e v n
(1)
Usk. H s . Mc. N o : 15".
(2) Sd. Mc. B i r raecmuada Neva-yi ussak olarak kayidhdir: Os. M c . (3) Os. Mc. B i r mecmuada N e v a olarak kayidhdir: Sd. Mc. Giifte bakimz: S. 357.
XVIII
NCI A S I E
371
Hem k i r a n ar ile namus sisesin Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir Seyh Hasen Hazret-i U m m i Sinan'dir ceddi b i l Dervis Ahmed bende ol ez can ii dil Miirsidin k i m d i r deyene sdyiegil Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir Seyh Hasen 62 Ussak ildhi, G. Miirid oglu
(1)
Bugiin bize vefalarla safa.yi Mustafa geldi Zehi zevk u safadir k i cefa-yi Mustafa geldi I r i s d i k yare id oldu sivadan d i l baid oldu Bugiin yevm-iilmiezid oldu safa-yi Mustafa geldi Esen bad-i saba ile kudum.i p i i r safa ile Muhammed Mustafa ile hezaran merhaba geldi Miiridoglu ne halettir niciin gonliin melalettir Gelen hatm.i risalettir safa-yi Mustafa geldi (2) 63 Uzzal ildhi, G. Yunus Biilbiil niciin ah i i feryad idersin Otme biilbiil dtme bagrim delindi Varub yad ellerde mekan tutarsm Otme biilbiil dtme bagrim delindi Ote dte iistumiizden gegersin Eski yeni yarelerim acarsm Senin de kanadm v a r d i r ucarsm Otme biilbiil otme bagrim delindi Dervis Yunus kanadin vardir ucdun A c i deryalari ote m i gecdin A y n h k serbetin sen de m i icdin Otme biilbiil otme bagrim d e l i n d i (3)
(1) (2) (3) Mst. M c , O s . . M c . Mst. M c , Os. Mc. Os. Mc.
372
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI 64
Uzzal ilahi,
G. Yunus
Derdli derdli ne gezersin su yerde Agladirsa Mevla yine giildiiriir Nicelerj Icondu gocdii bu yurda Agladirsa Mevla yine guldiiriir Dervis Yunus sbzlerinde 5 0 k hal var Oniinden ugrayub gececek yol v a r Dun i i gun seni agladana yalvar Agladirsa Mevla yine g i i l d i i r i i r (1)
65
Uzzal ildhi, G. Sunbuli Fahri
Sureta emsal i i akran arasmda ahkarim Hamdiilillah Hak katmda gayet ile ekremim Men nedanem dersin aldim mekteb-i irfanda ciin A n m igiin H a k ' k m esmasina hala a'lemim Allemelesma riimiizun fehm eden gelsiin beri V a k i f oldum Men aref s i r r m a hala a'lemim H i m m e t . i p i r ile her dem l i i t f - i Hak'ka mazharim H i z r . i tevfik-i i l a h i ile hala hemdemim L i i t f - i Hak'ka hamd i i siikr et ey goniil Fahri ile Kiintiikenz'e v i s i l oldum ben tihsm-i a'zamim (2)
66
Zemzeme ildhi G. Mevldna
H u r s i d - i ruhinle dii benzer gibi biryane B u a y n h k odina canim nice b i r yane Yiiz t i r u r u r her dem ol y a r . i keman ebru Fitnelii ela gozler giin uyhudan uyane Sevda.yi ruh-i Leyli h i s i l olah hayli Mecnun gibi vaveyli oldum deli divane
(1) (2) S d . Mc., B i r mecmuada B a y a t i olarak ta kayidlidir: Os. Mc. Mst. Mc.
XVIII NCI
ASIR
373
Vuslatta olan k a d r i n bilmez benim a m m a k i m Her gice yanar b a g n m doner y i i r e g i m kane Ta k i diiseli Moila la'iinden i r a g elbet Hakka k i goziim doker yakut ile diirdane (1) 67 Zirgiile Nuri
ildhi, G. Abdidahal (2)
Bag.i cemale ciin irem Vuslat giiliin anda direm
Ahmed Miinir
(Koyun
Halife)
1 Sa-bd ildhi, G- Yunus (3)
Benem ol ask bahresi denizler hayran bana Derya benim katremdir ask oldu seyran bana
Halifezade Tahir
1 Hiiseyni (ildhi, G. Abdiilahad Nuri
Gonlumiiz her an Sendedir ya Rab Derdime derman Sendedir ya Rab Nuri bicare Oldu piir yare Derdime gare Sendedir ya Rab
(1) (2) S. 193. (3) (4) A i m . Mc. N o : Mst. M c , 629. Mst. Mc. Sfk. M c ,
(4)
B i r mecmuada
" C a r g a h " I , bir mecmuada Mst. Mc. Giifte
da " U z z a l " i i?in b a k m i z :
gene Calakzade namina k a y i d h d i r : Os. M c ,
Giifte icin b a k i m z : S.
57.
374
2 Hiiseyni Asiran ildhi, G. Abdiilahad Nuri
Geldi saadetle yine Sehr-i siyam mah_i kiyam E n v i ' - i ni'metle yine Sehr-i siyam mah-i kiyam A s i k l a r i mesrur eden Can ii dili ma'miir eden Bu Nuri'yi piir n u r eden Sehr-i siyam mah-i kiyam (1) 3 Kilrdi ildhi, G. Abdiilahad Nuri
Atana layik olmak kul ne miimkin A sultamm heman ihsan senindir Neye kadir ola h u abd-i miskin A sultamm heman ihsan senindir Esirge Nuri'yi ey Rabb-i Gaffar F a k i r i n d i r yolunda kaldi nacar 0 miskinin sana layik nesi var A sultamm heman ihsan senindir (2)
Buhurizade A b d u l k e r i m
Acem ilahi, G. Abdiilahad Nuri Sende dogmustur Muhammed Mustafa Merhaba ey mah-i mevlid merhaba Sende olmustur b u alem piir safa Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba 01 Hahibi k i m Hudasi medh ede K i m biliir kadrin amr, bu dtinyede A m vassaf olmada Nuri nide Merhaba ey mah-i Mevlid merhaba (3)
(3)
(1) (2)
Aim. Mc. No: 629. Aim. Mc. N o : 629. Mst. Mc.
XVIII NCI ASIK
375
Acara ildhi,
2
G. Cemdl.i Ha.lveti
Pertev.i canan kime erdiyse hayran eyledi K a t r e iken b i nihayet bahr.i umman eyledi Vash envan tecelli eylese kalmislara Yvisuf-i M i s r i gibi kevneyne sultan eyledi Tac-i devlet ber k i m i n basma ger i r d i ise Hiikmiine hakim kilub am Siileyman eyledi B u Cemdl-l Halvetl Hak'dan goriindii cok ata E m r i n i yetirmeyiib hamdinde noksan eyledi (1) 3 Arazbar ildhi, G. Silnbiil Sinan Ask ile i k i cihanda sah olan gelsiin beri Rah-i Hak'ka bende.i dergah olan gelsiin beri Devlet-i diinya. ile magriir olanlar 'gelmesiin A r i f . i fani fenafillah olan gelsiin b e r i Hancer-i tevhidi cek bu asker-i seytaneye Daima kalbinde zikrullah olan gelsiin beri Kiintiikenz'in kibriyasmdan goren s i r r - i H a k ' i On sekiz bin aleme agah olan gelsiin beri Silnbidi incediirtir kildan sirat.i miistakim Destgiri daima Allah olan gelsiin beri (2) 4 Hisar ildhi, G. Adli Feyz-i mahz.i K i b r i y a ' d i r aska pak Rehber-i rah-i Huda'dir ask-i pak N i i r a gark etse nola her zerresi Aleme n u r . i Huda'dir ask.i pak Kiintiikenz esrarmm rr.iftahidir H a k budur k i m kimyadir ask_i pak Degme b i r kalbe tenezziil eylemez Adliyd ozge hiimadir ask-i pak (3)
(1)
(2)
(3)
Mst. Mc. Mst. Mc. Mst. Mc.
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
5 Rehavi Udhi, G. Kenzi
Mefatih-iiLhiida oldu hilalin ya Resulallah Mesabih-iil-diica. nur-i cemalin ya. Resulallah Yazaldan kalbime hiisniin kitabm Hazret-i Mevla Beni mest eyledi f i k r ii hayalin ya Resulallah Aceb mi her seher nale ederse andelib-i d i l Nevasaz-i giilistandir makalin ya Resulallah Habiba nar-i firkatle kulun Kenzi harab oldu irriaret eyledi id_i visalin ya Resulallah (1) 6 Rast Udhi, G. Yunus
Hak'tan gayri sevgili kiilli yalandir yalan Hak'dan gayrisi fan! b i k i degiidir kalan Hak asiki olanin bell nisani vardir Diin uyhusu uyumaz didara miistak olan Dervis Yunus bu sozii kamillere soyledi Cahillerin sohbeti akla ziyandir ziyan (2)
Ussak ilahi, G- Cemal.i Halveti
. Bana canan gerek sol can gerekmez Kusur ii cennet u Ridvan gerekmez Bana ma'suk tecellisinden bzge Gerekmez hfiri v i i gilman gerekmez Cemdbi Halveti miskin f a k i r i n Canmdan bzge hig ferman gerekmez (3)
8
Zdvil Udhi, G. Yunus Aceb bu benim camm azad ola m i ya Rab Yoksa yedi tamuda yanub kala mi ya Rab
(1) (2) (3)
;
Mst. M c , Os. Mc. Mst. Mc. Os. M c , Sd. M c
XVIII NCI ASIR
377
Aceb bu benim halim yer altinda ahvalim Varub yatacak yerim akreb dola mi ya Rab Allah olicak kadi bizden ola m i razi Goriib Habib'i bizi sefi' ola m i ya Rab Can hulkuma geldikde Azrail'i gordiikde Ya cammi aldikda asan ala mi ya Rab Yunus kabre vardikta Miinker Nekir geldikte Rabbin kimdir dedikte dili mdbne mi ya Rab (1)
Feyzi Dede
1 - Baba T&hir ildhi, G. Ziihri Gel ey asik haber al dost elinden Nedir aski isit arif dilinden Ezelden sen anmla hemdem idin Ciida diisiib irak oldun sen andan Sen am bilmedin k i m kande idi Yakin idi sana ol yine senden Hakikatle nazar k i l kainata Ayan olsun Cemali ciimlesinden Serab-i vahdet ile mest oluben Tekelliim eyleyen Ziihri dilinden
2
(2)
Bayati ildhi. G. HUmi Derd-i aska diismeyince Bahr-i aska girmeyince Asik olan bu meydanda Anlamayan Hak'ki bunda Pervane ves donmeyince Yog olub var olmaymca HUmi bu yolda varmdan Haber almayan pirinden,
(1) (2) (3) Mst. Mc. Mc. S f k . Mc.
0 dermana nice irer . 0 ummana nice irer Gayri sevda komaz canda O canana nice irer Sem'-i aska yanmaymca 0 ihsana nice irer Gecmeyen ar ii nammdan 0 irfana nice irer (3)
Sfk.
378
TURK MUSiKiSi ANTOLOJiSI 3
Dilkes ildhi, G. Ummi Sinan Sir elinde sevdigim ya Rab hayalindir senin Ilm-i sirdan erdigim ya Rab visalindir senin Nesl-i Azer yapdigi biithaneden eyler giizer Secdegahi canimm ya Rab cemalindir senin Z i k r - i zatin feyzidir can milkine ab-i revan Kalbimi tahir kilan ya Rab zulalindir senin Ciimle mahlukun icinde gizli yer yok gozliiye Kande baksan gordugiim ya Rab kemalindir senin Der sana Ummi Sinan her k i m k i vahdet buldise Ask elinden sundugun ya Rab nevalindir senin (1) 4
Hiimayun ildhi, G- Ummi Sinan

Gelberu seyr-i keramet isteyen hal iistiine Bize Allah'dan ne izzet agilur k a l iistiine Gelmisiz Kaliibela'dan zatmi zikr etmege Meylimiz yokdur bizim hie gayri a'mal iistiine Biz seriatle hakikat bahrinin gavvasiyiz Gitmedik hakdir yolumuz gayri akval iistiine K i m k i batm aleminde giydi askm h i l ' a t i n Istemez g a y r i libas alemde bir sal iistiine Ey Huda lutf eyle sen Ummi Sindn'm yolunu Bagla askm zenciriyle gitmesiin dal iistiine (2)
5
Piiselik asiran ildhi, G. Hdsioni
Safiyem sofi ezelden Hak'ka m i r ' a t olmusam Ibtidasiz gevherim hem bi nihayat olmusam Ciimle esyanin dilinde natikiyem nutkiyem Hem Zebfir i n c i l ii Furkan ile T e v r a t olmusam Kiintti kenzin s i r r m a v i k i f olaldan zahida Laserikin birligine mutlak ayat olmusam
(1) (2) Sfk. Mc. Sfk. Mc.
X V I I I NCI ASIR
379
Seni sana perde kilma sensin ol s i r r - i Ilah Varhgim mahv eyleyelden mazhar-i zat olmusam Bu dil-i virammi mehcur edelden Hdsimi Hem Kelim ii hem ana tur-i miinacat olmusam (1)
Urfah Seyhoglu
. Hiiseyni
ildhi, G. Hiidayi
Ey nefs-i sum insaf idiib dimedin ya Hu Kalbin giinehden pak idiib dimedin ya H i i (2)
Bursah Sadik
Bestenigdr
Ayin
ruuiy Su.
r
j^lf
or
\yy.\i
(3) . Al ... f e l J b - . i-fcj. 2
U..S
Bayati ildhi, G. Ismail Hakki
Hulus ile dil i i camm Resulullaha asikdir Gecer sevk ile her anim ana Allah t a m k d i r A m n ruhsari ciin guldiir benim canim cii biilbiildiir Derflnum lale ves dag-i ciger vallahi yanikdir Gozii ahusuna ahir sikar oldum -bu dest icre Ruhinde halini gordiim kati miisgine faikdir Kusuru yokdiiriir gerci kapusunda bu Hakki'mn 0 sah-i alemin amma yolunda abd-i sadikdir (4)
(1) Sfk. Mc. (2) S f k . M c . ' B u manzumenin bestesi de bazi mecmualarda HQdayi namina Vayidlidrr, B a k m i z : S. 61. (3) Notasi icin bakmiz: Istanbul Konservatuvan nesrtyati, Mevlevi ayinleif, Cild 14. (4) K n . Mc.
380
TURK MUSlKiSi ANTOLOJISI
3 Dilkes tevsih, G. Ismail Hakki
Yiiziinden okunur Sieb'ulmesani y a Resulallah Goztinden hall olur akd.i maani ya Resulallah Sadef var oldu alem anda sen d i i r r - i yetim oldun Bulunmaz alem icre sana sani ya Resulallah Viicudun zat i i esma vii s i f a t a mazhar olmakda Cihanda kimsenin yokdur g i i m a m ya Resulallah i r i s d i r ruz-i mahser Hakki'yi firdevs-i a'laya Ayaklarda koma l u t f eyle am ya. Resulallah (1)
4
Sabd zemzeme Durak, G. Ismail Hakki Melekler hazir olmusdur niciin tevhide gelmezsin Kamu ervah dolmusdur nigiin tevhide gelmezsin H i z i r bunda erenler bunda erbab-i safa bunda Gelenler ciimle gelmisdir niciin tevhide gelmezsin Cikar erbab-i tevhidin makam-i arsa enfasi Nefes tutan yol almisdir niciin tevhide gelmezsin Bulanlar Hakkvyd H a k ' k i b u l u r tevhid ile sol k i A m bulmaz ne bulmusdur niciin tevhide gelmezsin 5 Uzzal ilahi, G. M-uderris
(2)
E h L i derdin derdine derman iken t e k r a r - i H u Sir nedir k i m inledir asiklan ezk&r-i HQ Bag-i Hu'da biilbiil isen riiberQ efgana gel K i m bahar-i HQ i r i i b zeyn oldu hos giilzar-i H i i K i l m a bihiide kelami Hii'ya s a r f et v a k t i n i Irgiire t a s i r r - i lahiita seni e f k a r - i H i i K a t i d i r tasdan meger kalbin Miiderris H i i deyu Inlemezsin gayretin yok inledir daglari H u (3)
(1) K n . Mc.
(2) Os. Mc. B i r mecmuada B u r s a h K a l b u r c u z a d e Mehmed E m i n n a m i na k a y i d h d i r : Rs. Mc. (3) Os. Mc.
XVIII NCI ASIK
381
6 Nisabur ilahi, G. Ismail Hakki
Tozar serv-i sehi asa viicudum Donerse dii doner ben Celvetiyim Cii zat-i Hak'ka ermisdir siihudum Beni Hak zabt eder ben Celvetiyim. Su k i m esb-i dili Mevla'ya siirmez Ebed menzil yiiziin bu yolda gormez Egerci devr ider eflaki durmaz Bana Hak'dir mefer ben Celvetiyim Tutarsan ger kulak bu Hakki kula Tarikatde y i i r i i b i r dogru yola Ayagtm atmazam ben saga sola Sana dogru haber ben Celvetiyim (1)
Vardakosta Ahmed A g a
Hicaz ayin
. =J'j
j'l^-Vjl îi jLLi. .*
(2) . QJi . . . . J . j k i i " jl Nihavend
^rjll.
ayin
r- i i r " 3' ^ u ^ 3 jj_ (2) . jl ... JU -" L'jL jwJ^S*i

5 1
1
f i J
(1)
A i m . Mc. N o : 650.
(2) B u i k i ayinin giifte ve notalan icin b a k i n i z : Istanbul Konaervatuvari nesriyati, Mevlevi ayinleri, C i l i : 9.
382
TURK
MUSiKiSI
ANTOLOJISi
Hafiz Seyda
Dede
Irak ay in Mahest nemidanem hur?id-i r u h a t vane Bu ayrihk oduna camm nice b i r yane Sevda-yi r u h . i Leyla siid hasili mahayli Mecnr.n gibi vaveyli oldum deli divine-., i l h . (1)
Kalburcuzade Zakir Haci Mehmed
Arazbar
1 ilahi, G. Hakki
Ilahi abd-i asiyem Kerem eyle kerem eyle Aceb b i r kalbi kasiyem Kerem eyle kerem eyle Cii isyan bahrine daldim Viicudum zenb olub doldum Mededsiz caresiz kaldim Kerem eyle kerem eyle Nice dem intizarim var Cii biilbiil ah i i zarim var Begayet l z t i r a r i m var Kerem eyle kerem eyle Bu Hakki kuluna ya. Rab Nigah-i rahmetinle bak Budiiriir sanma elyak Kerem eyle kerem eyle (2) 2 Hicaz. Durak, G. Hakki Diisdii cana akibet sevda-yi ask Eyledi seyda beni Leyla-yi ask
(1) (2) Guftesi ve notasi icin bakiniz: Istanbul K n . Mc. Konservatuvari nesriyati, . ' I ' ' 1
Mevlevi ayinleri, C i l d : 9.
X V I I I NCI ASIR
383
Mest olub ayilmaya ta hasredek Yar elinden nus iden sahba-yi ask Gul yanagm soldurur asiklarih Sureti tebdil ider ma'na-yi ask Gozlerin yasi ko aksun Hakkiya Boyle olur lii'lu.yi lala-yi ask (1) - 3 Hiiseyni (Tiz), G. Hakki . .
Hil'at-i vaslm giyiir ya Rab bu miistak iistiine Katre sac derya-yi feyzinden bu toprak iistiine Her ne gelse lutf u kahr am kabul itmek gerek Hie olur mu hiikm ide mahbub Hallak iistiine Yaz kalemle levh-i mahfuz-i deruna varidat H a t t - i nurani gibi guya k i evrak iistiine Bir siyeh ru hadimidir Mustafa'nm Hakki k u l Islesiin her ne dilerse ol yiizu ak iistiine (2) 4 Muhdlif-i Irak ilahi, G. Hakki Ey kerem kam Muhammed Mustafa Mazhar-i lutf u'vefa sidk u safa Zatmm pirayesidir hiisn-i hulk Sirrimn sermayesi s i r r - i Huda Leblerin feyz-i ilahi menba'i Mesrebin ayn-i uliim-i enbiya K i l sefaat Hakki-i bicareye Ya sefi'-al-halk y a hayr-el-vera (3) 5 . Mv.Jw.yyer ilahi, G. Hikmeti Katre askm umman oldu Dalan gelsiin bu meydana
(2) (3) Os. M c , K n . M c , Mst. M c K n . M c , Hs. M c Kn. Mc
;.
T U R K MUSIKISi ANTOLOJtSt
D i i r r i i cevher iie doldu A l a n gelsiin bu meydana H e r isin evveli A l l a h Okuruz hasbetenlillah Cihanda a r i f - i billah Olan gelsiin bu meydana Lediinni i l m i n okuyub Huda'nin emrine uyub Men aref s i r r i n i duyub Bilen gelsiin bu meydana Hikmeti b i r edna candir Dii cihanda lamekandir S i r r - i Mevla'da pinhandir Bulan gelsiin bu meydana
(1)
6 Milstear ilahi, G. Hakki
E y i m a m - i enbiya vii evliya Salik-i r a h - i Huda'nin rehberi Oldugiyciin na'thanin Cebreil K u r d u H a k ars iizre ali m i n b e r i Sen Habibullahsm k i m hazretin Senden ozge gelmedi hie dilberi Y a safiy-yez-zat memduhas-sifat Ola Hakki asitanm kanberi (2) 7 Milstear ildhi, G. Ibrakim Giilsenl
B i viicudum ask odu bilsem benim nem y a n d i r i r Yanuben k i i l l i kill oldum pes dahi nem y a n d i r i r Y a n d i r i r gerci cihanda ask odi asiklari L i k ben aciz k u l u n u k a t i muhkem y a n d i r i r A h edersem b i r nefes diinyayi oda yakuben Yedi gerhi a h i m odu ciimle b i r dem y a n d i r i r
(1) (2) K n . Mc. K n . Mc.
X V I I I NCI ASIR
Jluseni'nin askma diismiis ceker derd Gulseni A s k odi pervane misli beni her dem yandirir (1) 8 Nuhuft ilahi, G- Hakki
Genc-i esrar-i Huda'dir ya Resulallah dilin Zat-i pakin hatmidir ciimle nebi v i i miirselin Bitmedi zatin gibi biistan-i alemde diraht Acdur daim giilistiin-i cemalinde giiliin Vedduha'dir sol i k i dibace-i vechin senin Sure-i Velleyl'dir gfiya bakilsa siinbiiliin Ruz-i mahserde sefaat ister isen Hakkiya er'-i pak-i Ahmed'e sarf eyle bmr.i hasdin 9 Rast Tevsih, Evsat, G. Hakki Merhaba ey mevlid-i peygamberi Gel beru ey r u h perver gel beri Meclis-i Mevliddedir zevk u nesat D i l omeclisde olur gamden beri ISerbeti siikker verir kabz-i dile Can dimagi bulur ud ii anberi Salli ya Rabbi ala hayr-il-vera. Oldu Hakki'mn bu vird ii ezberi (3) 10 Segdh Udhi, G. Hakki
(2)
Mahall-i feyz-i rahmet oldu ravzan ya Resulallah Makam-i s i r r - i hazret oldu ravzan ya Resulallah Niizul eyler melekler daima. dergahma saf saf K i zira beyt-i izzet oldu ravzan ya Resulallah
(1) (2) (3) Rs. Mc. Mc.
Kn.
Sd. Mc. Notasi icin bakimz .Konservatuvar nesriyati, tevaihler C
F:
25
386
TURK
MUSIKISi
ANTOLOJISi
Anmciin ol makamm biilbiil-i suridesi gokdur Giilistan-i saadet oldu ravzan ya. Resulallah Yiiziinii hakipaye siirmegi Hakki'ye ihsan i t K i i k s i r - i i n i y e t oldu ravzan ya Resulallah (1) 11 Segdh Udhi, G. Hakki
D i l i m f i r k a t gamma miibteladir ya Resulallah Goziim hasret nemine asinadir ya Resulallah Cihan baginda efgan etmesiin m i i biilbiil-i d i l k i m Senin gibi g i i l . i terden ciidadir ya Resulallah D i r i g a ah bagrim paresi kan oldu derdinle Oliirsem yoluna camm fedadir ya Resulallah Umid-i Hakki budur kalmaya dembeste son demde Veli na'tinle zira pak edadir ya Resulallah (2) 12 Siinbule Udhi, G. Hakki
Ey padisah-i Ziilkerem L u t f eyle bu bicareye Cudun yanmda katre yem Feyz eyle bu avareye Acdin inayetden kapu D i d i n bize Lataknatii Senden iimid eyler kama rliq kimse girmez areye Aciz menem kudret senin A s i menem rahmet senin Haste menem serbet senin Sen merhem u r bu yareye Ya Rab be-derman-i Habib A s k m dile eyle tabib Der Hakki takva k i l nasib B u nefsimiz emmareye (3)
(1) (2) (3) K n . Mc. K n . Mc. K n . Mc.
xvm
NCi ASIR
387
Y a h y a Qelebi
1 Ussak ildhi. G. Hakimoglu Ali Pasa Dildade-i ziilfiin seha Her tarma bin can feda Dii sebgerag-i gesm ii can Bende sana ins ile can Her bir kelamm dur bana Her halde ol sefi' ana
MUezzinzade
Mahluka bahs etmib Huda Ey Fahr-i alem Mustafa Kurban yolunda has ii can Ey Fahr-i alem Mustafa Ali reca eyler sana Ey Fahr-i alem Mustafa (1)
Mehmed
1 - Cdrgdh ildhi, G. Himmet Ne var derde diisdiim ise Goniil senden derman ister Merkezimden sastim ise Goniil senden derman ister Fani diinya kesretinden Kurtulus yok mihnetinden Cenab-i Hak hazretinden Goniil senden derman ister Dervis Himmet der her bari D i l milkinin sehriyari Goniil senden derman istsr (2)
Dosekcizade
1 Evic Durak, G. Seyyid Seyfidlah Mecnun-i Huda olam zencire gekerler Sol talib-i-Hak asiki bir pire cekerler D i l derde diisiib istese didar-i Huda'yi Piran-i hakikat am tedbire cekerler
(1) (2) Mst. Mc. Usk. Hs. K . Mc. No: 15.
388
T U R K MUSIKiSi
ANTOLOJiSi
Fer' ile biliniir yine ol alemin ash Ma'na bileni lafz ile takrire cekerler Bu kane yekunii ile ey hace bu olmaz Bu dersi goren asiki tefsire cekerler Seyfi biliirin dime sakm ilm-i lediinnii Erbab-i tarikat seni ta'zire cekerler (1) 2 Ussak Durak, G. Naksi Bu giin ol i d - i ekberdir geliir kurbana asiklar Giyerler came-i giilgiin kiyarlar cana asiklar Karar etmez duser ol dem gorub ol sem' nurundan Yakar kandii-i ask icre olur pervane asiklar Gecer sekl-i bahayimden hiima pervaz olur bunlar Tenezziil eylemezler suret-i insana asiklar $erab-i ask-i dildari igiib meyhane-i dilde Tamamen aldirub aklm gezer mestane aiklar Basin top eyledi Naksi giriib meydan-i ask i5re Saladir cem'olub gelsiin bugiin erkana asiklar (2)
Teberdar Musa
1 : Zirefkend -ildhi, G. Sezayi Nedir bu katrelerde bahr-i umman oldugun cana Nedir bu zerrelerde sems-i taban oldugun cank Cti sensin zahir ii batm hakikatde olan mevcud Nedir bu naks-i giinagunda pinhan oldugun cana Demissin gormedi kimse beni bu alem icinde Nedir ya bunca yuzden yine seyran oldugun cana Esir-i derd-i mihnet eyledim dersin ebed ciin k i m Nedir yine goniil derdine derman oldugun cana Mekanlardan miinezzshdir senin zat-i serifin ciin Nedir bu kalb-i viranimda mihman oldugun cana.
(1) A l m . M c . No: 696, Rs. M c , Sd. Mc. Bir mecmuada Qilakzade nami^ na kayidhdrr: Mst. Mc. (2) Mst. M c , Sd. M c , Aim. Mc. N o : 696.
X V I I I N C I ASIR-
389
Seni dersin Sezayi nar-i hecr ile edem suzan Nedir yine benimle bende her an oldugun cana (1)
olak t m a m z a d e Ahmed
Kiirdi
ilahi, G. Muhyi
Arzet cemalin goreyim ey mah-i taban Mustafa Ref'et nikab-i ruyini sems-i dirahsan Mustafa Iren sana irdi Hak'a ask zencirin boyna taka Ta Hak cemaline baka ey nur-i canan Mustafa Seninle dogdu afitab gbnderdi Hak sana kitab Asiklara feth oldu bab ey derde derman Mustafa Medh eylemek seni muhal meddahin oldu Ziilcelal Muhyi kuluna k i l visal ey derde derman Mustafa (2)
Deniz ugrusu B a h r i Hiiseyin
1 Acem ildhi, G. Sultan Mustafa II. (3) Sermsar etme Hudaya ruz-i mahserde beni Hiirmetine Hatem'in yandirma duzahda beni
M u r a d Pasa i n u e z z i n i H i i s e y i n
Acem ildhi, G. Yunus
(4)
M i l k - i bakadan gelmisem fani ciham neylerim Ben dost cemalin gbrmiisem hur i i cinam neylerim 2 Diigdh Durak, G. Esrefoglu Gah gah kendiime geliirem Gahi yavi kilunuram
(1) (2) (3) (4) Mst. Mc. Mst. M c , Sd. Mc. Mst. M c , Os. Mc. Mst. M c , Os. M c Giifte icin bakmiz: S. 72.
Riimi
Gah yok ile yok oluram Gah v a r h k t a bulunuram Gah m u t i ' i i gah asiyem Gah a l i m i i gah amiyem Gah Esrefoglu Rumi''yem Bu dillerde soyleniirem (1) 3
Hiiseyni ildhi, Diiyek, G. Kenzi

A l d m m i safa ile musaffa haberin sen 01 n u r - i Huda vech-i miicella haberin sen 4
(2)
Irak ildhi, G- Kenzi
Gbrelden yiizunii akl u suurum tar ii mar oldu Beni Mecnun eden ziilf-i telindir ya Resulallah Sen ol sun'-i Ilahisin k i vaslm bag-i cennettir Bahar-i ma'nevi ruy-i giiliindiir y a Resulallah Saadet mulkiinun sahi habiba zat-i pakindir Ziyaretgah olan daim elindir ya Resulallah B u Kenzi gerci miicrimdir yiiziin siiriir esigine Kabul eyle kusuruyla kulundu ya Resulallah (3) 5
Muhayyer
Puselik, ildhi, G. Nahifi
Biilbul-i nalan olub cagiriram dost dost 01 giile hayran olub cagiriram dost dost Raz-i dilimden eger ister isen b i r haber Ask ile ?a.m i i seher cagiriram dost dost Z i k r - i Huda. bana bes gayriye etmem heves Sidk ile ben her nefes cagiriram dost dost Z i k r - i Huda derdile bendeyim ihlas ile K a b r i m icinde bile cagiriram dost dost
Mst Mc. Os. M c , Giifte icin bakimz: S. 292. Os. Mc.
XVIII NCI ASIR
391
Cezbe-i zevk-i visal buldu Nahifi kemal Yunus u M i s r i misal cagiriram dost dost (1). _ 6
Segdh ildhi, G. Yunus Rum'da Acem'de asik oldugum Yemen ellerinde Veyselkarani (2)
Kaymakzade Seyh Ahmed
1 Saba ilahi, G. Azizi E y cemal-i Hak'ka talib Tevecciih eyle Mevla'ya E y visal-i Hak'ka ragib Tevecciih eyle Mevla'ya Bu deryada olan havas Olur elbette has-iil-has Azizi sen de ayak bas Tevecciih eyle Mevla'ya
Etyemez
(3)
imami
1 Neva Ussak ilahi, G. Seyyid Kerimiiddin
Gel meclis-i ussaka ta r e f ola ahzanm Ciir'a-i mahabbet ic mest ola dil i i canm Bu meclise gam gelmez erbabi elem gbrmez Siinbiilleri hie solmaz bu bag ii giilistanm Her demde riza gozle ma'na. elini ozle Daim arayub izle t a ars ola seyranm Cesmin yasini her bar htin-i ciger ile kar Ayyiika ulasdir var ah-i dil ii efganin
(1) Mst. M c . j S d . Mc. B i r mecmuada Muhayyer Svinbiile olarak kayidlidrr: Os. Mc. (2) Mst. M c , Giifte icin bakiniz: S. 239. (3) Mst. M c , Os. M c
392
Bu bende Kerimiiddin her k i m k i eder ayin Zatini ediib tezyin taci ola devranra (1)
lgnecizade
1 Ussak Udhi, G. Sunbiil Sinan Yine dostdan haber geldi Gel hey goniil simdengeru Yine icdin nefs agusun Kan hey goniil simden geru Anmaz mism olecegin Kara sine girecegin Basma ne gelecegin B i l hey goniil simden geru Bunca demdir yedin ictin Insaf eyle hadden astm SiLnbiil eder yeter ugtun Kon hey goniil simden geru (2) Sirret H a f i z
Puselik
Udhi, G- Seyyid Seyfullah
Zahid bize ta'n eyleme Devraniyiiz devraniyiiz Biz ehl-i askiz soyleme Devraniyuz devraniyiiz Seyyid Nizamoglu yine . Mecnun ohnus done done Girdik giin ask meydanma Devraniyuz devraniyuz (3)
(1) Mst. M c , Os. Mc. Mustakjmzade mecmuasinda bu ilahi, " N e v r u z - i uss a k " olarak ta kayidhdrr. (2)
(3)
Os. M c Mst. Mc.
xvm
NCI ASIK
393
Nefes a n b a r i M u s t a f a
Segdh ildhi,
G. Esrefoglu
Rumi
Ask ile pi asiki Sidk ile ol sadiki Mahbubudur haliki Sultan Abdiilkadiri Esrefoglu Rumi Dervislerin mahremi Evliyalar hemdemi Sultan Abdiilkadiri (1)
Sayyadi Mustafa
Mdhur ildhi, Durman yanahm Su'le verelim Evvel aldandim K a t be-kat yandim Ask ile geldim Bagrimi koydiim Ask eri olmez Yanmayan bilmez B i ser i i bipa Yana gor cana Terk ide kali Yak per ii bali
G- Giilsenizade
Hay ali Ates-i aska Ates-i aska Key kolay sandim Ates-i aska Meydana girdim Ates-i aska Sirdir anlanmaz Ates-i aska Derd-i d i l ara Ates-i aska Anla Haydli (2) Ates-i aska (3)
(1) (2) f a t i : 977 (3)
Mst.
Mc. Ibrahim Giilseni'nm oglu Ahmed Hayali Ve. yanhs olarak Y u n u s E m r e ' y e , ekseriyetle de
Meshur m u t a s a w i f ( M . 1569)
Mst. Mc. B u manzume
Nesimi'ye isnad edilmistir.
.394
TURK MUSiKiSi
ANTOLOJISI
Bursah Hasan
1 Isfahan ildhi, G. Izzi Sah-i i k l i m - i velayetdir giiriih-i K a d i r i Rah-i Hak'da ziilkerametdir giiruh-i K a d i r i Ciimle erbab-i tarikat biilbiil-i suridedir Anlara bag-i letafetdir giiruh-i K a d i r i Damenin tutmus bular Sultan Abdiilkadir'in Mefhar-i ehl-i saadetdir giiruh-i K a d i r i Z i r . i m i i h r - i pak.i seyhde b i r Siileyman her b i r i N a i l - i avn ii inayetdir giiruh-i K a d i r i Astan-i Kadiri'ye siir yiiziin anlardan ol Izziya sahib selametdir giiruh-i K a d i r i (1)
Abdullah Aga
1 Muhayyer Puselik ildhi, Diiyek, G- Seyyid Seyfullah Mevlam ver askmi bana hayranm olayim senin Biilbiil gibi cemaline nalamn olayim senin Yandir beni yandir beni ask meyine kandir beni Sarhos idiib dondiir beni mestanin olayim senin A l bende benlik kalmasm kimseler halim bilmesiin Nam i i nisanim kalmasun pinhanin olayim senin Bu can kusun sana ucur ask meyinden bana iciir Bu tac i i hirkadan gegiir iiryanm olayim senin Seyyid Nizam oglu hocam ayirma kendiiden yiicem Eger giindiiz eger gecem mihmanm olayim senin (2)
Cami'.i cedid h a t i b i
Ussak ildhi, G. Esrefzdde
$erefeddin
T u l u ' etti dile sems-i hakikat Sereflendik bu giin elhamdiilillah

(1) (2) Mst. M c , Os. Mc. Sfk. Mc.
X V I I I NCI ASIR
Musaffa oldu meclis kalkdi zulmet Sereflendik b u gun elhamdiilillah Idiib aziirde h a l - i y a r i her dem A k i t t i r d i goziimden ab ile nem Olub Seyyid Seref yar ile hemdem Sereflendik b u giin elhamdulillah (1)
E m i r A b d u l l a h (Miiezziri-i sehriyari)
1 Arazbar Udhi, Duyek, G. Sezayi
E y asik-i dilda.de gel nus edelim bade B i r bade gerek amma k i m icile me'vade Sakisi ola Mevla akdahi amn e s m i B i r kerre icen kat'a gam gormeye diinyade 01 cana olan talib can ile ola ragib Nefsine ola galib d i l baglaya iistade Nils eyleyen o l camdan subhu ne bile samdan Ta'lim-i ciiniin eyler Mecnun ile Ferhad'e i s i t bu Sezdyi'den ne gordii Fendyi'deii Dost vechini gosterdi m i r ' a t - i miicellade (2)
(1) (2)
Mst. Mc. Mst. M c , Os. M c , K n . Mc.
B l R I N C i
CiLDIN
F i H R I S T l
Sahife
Bailangic 17 n c i a s r a kadar dini T i i r k musikisi 7 19 5 6 Celebi
' Bursah Muhzirzade Salih
Sahife
36
Haci Bayxam V e l i Esrefoglu Rumi Abdurrahim Til-si eyh Vefa Uskiiblii Niyazi Trabzonlu Tabi Sinaneddin Y u s u f Mahmud Celebi Istanbullu Recayi
17 n c i a s i r d a n tinler evvelki mc-
1 4 15 15 15 16 16 1 6 17 17 18 18
20 22
Neyzen Y u s u f Dede (Qengi) Kiiciik Imam Mehmed Ummi Sinanzade Hasan Divitcizade Seyh Mehmed Nefesanbari Osman Mustafa Anber Aga Kocek Dervis Mustafa (Mevlevi) Esrefzade Lutfullah
Nane A h m e d Celebi
36 38 39 40 40 41
38 39 40 41
4 1 43 43
43
H a c i Bayram Veli Esrefoglu Rumi Abdurrahim Tirsi

1 7 n c i a s i r d a d i n i T i i r k m usikisi
2Q 2 0 22 22
25 55
Xumkapili Saban . 25 Bezcizade Mnhyeddin 27 Kogacrzade Seyh Mehmed 27 Zakiri Hasan (Hatib) 2 7 29 Dervis A l i (Esved) 2 9 30 Aziz Mahmud Hiidayi 30 Hafrz Kumral 30 Saban Dede 3 0 31 Sutciizade Isa 31 Abdulkerim (Seyhulharemzade) I m a m Yusuf Vehbi Osman Bedri Mehmed Nasuh Pasazade Omer Sadayi (Gulseni) Bursah Hafiz TJbeyd Yakubzade Seyh Mehmed Bursah Ebubekir 31 32 32 33 33 34 34 35 35 32 33
Siitcuzade H a f i z Edirneli I m a m Ibrahim Amasyah Keresteci Abdullah Hafiz Post Sepetgizade Mehmed Hocazade Mehmed ( E n v e r i ) Kefeli Dervi3 Abdi FethuUah gelebi S e y h Nazmi istanbullu Aheni Bahcevanzade A l i Sehdi Bursah Havyarzade Hiiseyin Tablizade Akli Selim Giray Bursah Talib Abdiilhay (Seyh)
17 n c i a s r a aid metinler
4 3 44 4445 45 4 5 - r.'J 30 5>> 51 51 51 51- 52 52 53 53 5 3 54 54 54 54

56 1J5
35 36
Bezcizade Muhyeddin Kogacizade Mehmed Zakiri Hasan (Hatib) Siitcuzade I s a Aziz Mahmud Hiidayi Hafiz ' K u m r a l Saban Dede (Zakiri Saban) Imam Y u s u f Vehbi Osman
56- 57 58 60 (il 63 78 68 69
57 58 59 62 67 69 71
Sahife B e d r i Mehmed Dervis Sadayi (Gulseni) Nasuh Pasazade Omer B u r s a h Yakubzade Mehmed Kucuk Imam Mehmed U m m i Sinanzade Hasan Divitcizade eyh Mehmed Nefesamban jOsnian Anber Mustafa Aga Kocek Deryis M u s t a f a Nane Ahmed Qelebi Siitcuzade Hafiz E d i r n e l i Imam Ibrahim Dervis E e c e b Esrefzade Lfltfullah Sepetcizade Mehmed H a t t a t K a r a k i z E n v c r i (Hocazade) K e f e l i Dervis Abdi S e y h Mehmed Nazmi H a f i z Post Aheni Mehmed Celebi Ibrahim Naksi Selim Giray B u r s a l i Talib Na'li Neyzen Dervis Mehmed Merdek Dede ( K a r a A l i ) Sagrr K a p i c i B u r s a l i Bakkal Mehmed Ebru Zakir Ahmed Qelebi A n a Dervis Mehmed Kazzaz E m i r Musullu Hammad Attar Ahmed Sehla Hasan Nikabi Omer Cihangirli Ahmed Goncazade
I S inci asirda dini Tiirk musikisi 1 1 9 - -170
Sahife ivei Ahmed Qelebi 72 73 Seyh C a l a k Ahmed Buhurizade -Itri Neyzen Mustafa Dervis A l i Sirfigani (Dede) Akbaba imann Mehmed Zaifi' K e n z i Hasan (Seyh) Tosunzade Abdullah 1 4 2 - -143 143 1 4 3 - -144 1 4 4 - -145 146 127 1 2 7 - -128 128 -136 136 1 3 6 - -142
71 71 72 72 74
75 7G 7 6 77 7 7 78 7 8 80 8 0 81 8 1 84 8 4 85 8 5 87 88 88 88 89 90 91 97 99 99 100 101 101 103 103 104 104 105 105 106 106107 107 107 -108 108 i08 109 109 110 1 1 0 - -112 1 1 2 - -113 1 1 3 - -115 90 91 97 98
Kiiciik Muezzin Karaoglan Mustafa Hafiz Siihudi Mehmed 1 4 6 - -14T Seyh E i z a 147 Zegrek Miiezzini Hiiseyin Dede 147 Sultan Imami Haci Mustafa 147 Edirneli Saban Dede 147- -148 Ismail H a k k i (Celveti) 148 Neyzen Ahmed Dede Neyzen Dervis Musa E n f i Hasan Aga Nayi Osman Dede Ibrahim Aga Molla Mustafa Hiisni Dede B u r s a l i Nizameddin Esrefzade izzeddin Zakir Hatem Mehmed Bursali Kabakzade Mustafa Bursali Hastazade Abdullah Diraman Zakiri Ahmed Zakir K a d i r i Mahmud Neyzen Dervis Ahmed Neyzen Dervis Siileyman Kapankatibizade Mustafa Seyh Mehmed T u l u i imamzade Cuma Beyzade Mehmed Calakzade Mustafa Cavuszade Mehmed Nevzen Dei-vis Mustafa K o y u n Halife Haci Salih Halifezade Tahir Buhurizade Abdulkerim 148 148 148- -151 151- -156 156 156 156- - 1 5 7 157 157 157- - 1 5 8 158 158 158- - 1 5 9 159 159- - 1 6 0 160 160 160 161 161 161- - 1 6 2 162 162 163 163 163- 164 16-1
Seyh Mustalrim Bursali Sarizade Ibrahim Himmetzade Abdullah
125 126 1 2 6 - -127
Sahife Siyahi Ahmed Mustafa Ahmed Aga 164 164 164 166 166 -167 167 -169
metinler 1 7 1 -395
Sahife Uskiidarli S n l e y m a n Ahmed Rasid Nalizade ibvahim Gubzeli Seyh Cental Zakir H a l i l Salihzade Uskiidarh A l i Seyh Mehmed (Kadiri) Simkes Mustafa Rifat 322 323 323 -324 324 325 325 -326 326328 -323
Kocagozzade A ' m a Sachk Vardakosta Hafiz Seyda
18 i n c i a s r a a i d
Himmetzade Calak S e y h Hafiz Zihni Diyarbaknii Komiir
Abdullah Ahmed
171 -172 172 -174 174179 179 -181
Buhurizade I t r i Hasanefeiulizade Emir Ahi
181 181 182 -183 (Dede) 183 -260 260 -272 272 -279 279 -281 281 -282 282 -283 283 2 8 3 - -284 2 8 4 - -287 287
3 2 8 - -332 o o r -333 > Diraman Zakiri S e y h Ahmed 333 -346 T u l u i Seyh Mehmed 346 Calakzade S e y h Ahmed Miiniv Haliie) Halifezade Mustafa 346 -373 373 3 7 3 - -374 374 -377 3 7 7 - -379 379 3 7 9 - -381 381 (Koyun
Dervis Ali Sirugani
Akbaba Imanu Mehmed Niznam Y u s u f Celebi K a z z a z Hasan K u d u m i Dervis A l i F i n d i k h h Memis E d i r n e l i Musli Siyahi Mehmed Mustafa Manisah Hasan Muhammed'yeci Y u v a Ahmed Cihz A l l Dede Aga E y u p l u Memis E f e n d i
Tahir
Buhurizade Abdiilkevim F e y z i Dede Urfah Seyhoglu Aga B u r s a h Sadik Vardakosta Ahmed Hafiz Seyda Dede
2 8 8 - -2S9 290 290 2 9 1 - -295 2 9 5 - -298 2 9 8 - -300 3 0 0 - -301 301 3 0 1 - -302 3 0 2 - -303 3 0 3 - -304 304 3.04- -308 3 0 8 - -318 3 1 8 - -319 3 1 9 - -320 3 2 1 - -322 ,322
382 Kalburcuzade H a c i Mehmed 382 -386 Y a h y a Celebi 387 Muezzinzade Mehmed 387 Dosekcizade Teberdar Musa Qolak iir.amzade Ahmed 387 -388 388 389
K e n z i Hasan Tosunzade Abdullah Kiiciik Muezzin Karaoglan Mustafa K i r r m l i Molla Mehmed Nazim Neyzen Musa Dede Sahaf-Hafiz H a c i Rnmazan E n f i Hasan Ibrahim Aga Izzeddin Aga N a y i Osman Dede Bursah Seyh Medhi Abdi Sah
Deniz Ugrusu B a h r i Hiiseyin 389 Murad Pasa Miiezzini Hiiseyin Kaymakzade S e y h Etyemcz Imami Ignecizade S i n e t Hafiz Nefesanban Sayyadi Abdullah Mustafa Mustafa Aga Ahmed 3 8 9 - -391 391 3 9 1 - -392 392 392 392 393 394 394 394 395
B u r s a h Hasan Cami'-i Csdid H a t i b i E m i r Abdullah
K I S A L T M A
C E D V E L I
Tiirk Musikisi Antolojisi, 3 kisvmdan miirekkeb olacaktir- Bi vinci kistm. dini eserlerdir. Ve iki c&dden ibarettir. tkinci kisvm^ Ladini besteleri, yarn bestekdri belli olan Kdrr, Murabba, Nakis^. Setmai, Sarki ve Tiirkiilerle bunkin ibdm edenlerin terciimeihallerini ifitiva edecektir. Vciincii kisvm, lugatcedir. Bvriuci ve ikinci kvsvmlann sonunda endeks, bibliyografyadan baska siir ve sairlerle,. beste ve bestekdrlan gosteren milteaddid fihristler bulunacaktir.
Aim. Mc.
B. O . K.
G. K. Kn. M. Mc. Mlt. Mrd. L I . Mst. Mvh. No. Os. Rs. Sd. Sly. Me. Mc. Mc. Esd. K. Mc. Mc. Mc.
A l i E m i r i Kiitubhanesine aid mecinua. Beste. Muallim Cevdet merhumvra i n k i l i b Miizesine vakfettigi kiitiibhane. Gufte. Kiitiibhane. Hafiz Kenan'n aid mecmua Miladi. Mecmua. Millet Kutiibhanesi. Murad Molla - L a l a Kiitiibhanesi. Miistakimzade mecmuasi. Mevhib Aydm'a aid mecmua. Numara. B a y Osman Ergin'e ai d mecmua. Hiidayi seyhi Rusen E f e n d i mecmuasi. Sadcddin Niizhet'e aid mecmua. 3uleymaniye - Esad efendi Kiitiibhanesi.
Sly. N f z . S. S f k . Mc. T. Tph. Bg- K .
Siileymaniye NafizPasa Kiitiibhanesi. Millet Kutiibhanesi, Ser'iye kitablari. Zakirbasi S e f i k E f e n di mecmuasi. Tiirkce. Topkapi sarayi - B a g dad Koskii Kiitiibhanesi. Millet Kiitubhanesi T a r i h eserleri. Millet Kutiibhanesi T a s a w u f eserleri. Universite Kiitiibhanesi. Universite Kiitubhanesine miilhak Yildiz K u tiibhanesi. Uskiidar'da Selim A g a Kutubhanesine miilhak Hiidayi Kiitiibhanesi. LTskiidar'da Selim Aga-. Kiitiibhanesine miilhak Hasim Pa.sa Kiitiibhanesi. Uskiidar'da Selim Aga-. Kutiibhanesi.
Tr. Ts. Unv. K. Unv. Yl. K.
Usk. H d . K.
Usk. Hs.
U s k . Sim.
XIX n c u A s i r Din? T u r k M u s i k i s i
Istanbul Unlversitesi Yayinlanncen: N o . Edebiyat FakQltesi
SADEDDlN
NOZHET
ERGUN
TURK MUS.K
A N T O L O J I S i
. . . IKlNCt ClLD
D I N I
ISTANBUL RIZA KOSKUN 19 4 3 MATBAASI
Turk Musikisi Antolojisi
XIX
ncu Asir Din? Turk Musikisi
X I X uncu asrm ilk yarismda Turk musikisi tabii seyrini takib ederek en yiiksek derecesini buldu. Kudretli b i r bestekar ilan ve Suzidildrd, Neva Puselik, Arazbar Puselik,- Neva Kiirdi, Gerdaniye Kiirdi, Isfahdnek-i cedid, Hicdzeyn, Sevk-i dil gibi terkibler i h t i r a eden Osmanh hiikiimdari Selim III. in musikisinaslara karsi biiyiik b i r tevecciih gostermesi ve onlan himaye etmesi, bu giizel san'atin iilke dahilinde yiikselmesinde miihim b i r amil olmustur. Biiyiik musikisinas Ismail Dede'nin yetismesinde de en biiyiik m i i essir bu hiikumdardir. Ladini musikide oldugu kadar, dini musikide de vukuf sahibi olan ve Na't, ayin, durak, ilahi gibi m u v a f f a kiyetli pargalar besteleyen bu padisah, hie siibhe yok k i musiki t a . rihimizin biiyiik b i r sahsiyeti olarak daima hiirmetle amlacaktir. - Mahmud I I . u da musikisinaslara karsi daima miitemayil g8riiyoruz- Musikiden anlayan ve ladini mahiyette bazi ezgiler viicude getiren bu hiikiimdar da dini ve ladini bestelerden derin bir hazz duyardi. Bazan Sarayinda tesekkiil eden kiime f a s i l l a r m i dikkatle takib eder, bazan da m a r u f seyhleri davet ederek huzurunda t a r i k a t ayinleri yaptirir, o arada okunan Na't. durak ve ilahiler dinlerdi. " L e t a i f - i vakayi'-i Enderun" da 1228 ( M . 1813) senesi vak'al a n arasmda Besiktas Mevlevihanesi seyhi Yuszif Dede'nin (Vefati 1232.1816) saraya daveti miinasabetiyle sunlar kaydedilmektedir(S. 5 5 ) : "... Muezzin basi E m i n A g a seyh-i miisariinileyhin makami t a ayyiin ve adab i i erkanini teikin ettirerek postu fers olunacak mahal1-i mahsusayi tezyin ettigi ile ayin-i serif kiraat ve hiirmet i i riayet nihayet buhcak mutribda olan nezyen ve kudiimzenler Sultan Veled devrine agaz ve Kutb.i Ndiji gibi miimtaz olduklari halde Mevleviler ellerin yere urub devrana luyam ve seyhin makamma boyun kesdikleri hasil.i kelam olmagla dedeler devrani tamam ve ta'zim i i tekrimi itmamdan sonra tenniire giyenlere sema'a ibtida ve adeti kadar sema' ile safa" etmislerdi.
400
X I X NCU ASIR
Ayni eserde 1230 ( M . 1314) vak'alan arasmda su kayidlar mevcuddur (3. 87): "... Isbu sehr-i Rebulevvelin on ikinci gecesine tesadiif etmis olan pazar gecesi Meviid-i serif-i magfiret redif kandiii miinassbetiyle igalar dairssindeki mescid-i serif ve ma'bed.i latife tcsrli .ve kaide-i kadimesi uzre kiraat olunan menkibe-i veladet-i ba .saadeti istima' jle.bendeg?.n-i enderun-i humayunu taltif ve her sinifm gbnliinu bir gfina telif buyurub ba'dehu Mevlid.i serif hitammda kutbuiarifin gavsulvisilin hazret-i Hiiddyi Esseyh Aziz Mdhmud efendi hasretlermin asitanesinde postnism resadetlu $eyh Sehdbeddin efendi hazretlerinin hankahmda mevciid olan sofiieri ile huzur.i faiz-iin-nfir-i mfilukanelsrinde ayin-i tariklerin icra. ve tevhid-i se. r i f arasinds a'lS s?,da ile ilahi okuyan Suyolcuzade S&Uh efendi sena olundugundan hadd-i zatmcla sesi miiessir ve hususiyle ckudugu nutk-i serif evliyaullah nutkrs olmasiyle kime olsa tesir etmegin nutk-i mezbur teberriiken dahil-i daire-i silk-i sutur oldu:
Hazret-i Hak'km habibi sevgili bir danesi Oldugiycun oldu alem mihrinin pervanesi Kenz-i askm mahzeni olmus Se^S-yt gahba Istemez asla imaret bu dil-i viranesi
Nutk-i canbahsm: dlnleyc-nter meat ~o bibus ve ba husus aski olanlar mehabeW meciisi feramus idiib ekserisi bila iradetin medd.i ah ve kimisi lisan.i hal ile eyvallah dedfkleri asikam asikare Sahrah olunca sagir ii ketir.izhp.r-; ailfizzaistr sderek ah su cccugu saray.i hiimayuna alaydilar dediklerine hazret-i padisah-i muhalled-ul-ikbSl intikal ve mahdum-i mevsum.i pesendide rusiimu saraya alub seferli odasma irsal buyurduklari". Gene ayni eserde 1235 (M- 1819) senesi vak'alan arasmda su malumat miinderictir: "Ramazan-i ;erifin onuncu gecesi teravih kdmdiktari sonra ilahi ismarlanup mabeyin miiezzinleri miiezzin basi Sdkir age ile tunc kapunon hizisma dizildikleri rnahz-ur.i padisah-i bendeperver oheak seh-i devrari koskten Sakir Aga'ya hitaben Ssrmsdr etvie Hnddyd r&z-i ina.hserde beni iiahisini okumagi ferman ve sernvaezzin-i mumaileyh dahi tiz perde ile ol nutk-i paki okumaga bezl-i tab-i tiivan idiip zemin ii zamamnda enva'.i su'beler peyda ve diirlti nagmeler icra ederek okuduktan sonra temenni idicek sairieri "segah" ve kararlari "diigah" olan diiz-
XIX NCU ASIR
401
ce iiahilerden bir kac ilahi till ii diraz okumaga ciimleten agaz ediib takim takim ciimhur ilahilerini dinlettirdikleri' misillu biraz da 'Hicaz" da okunan , *
;
Asman bisiitun mualla ge?t Kudret-i Lailaheillallah
Ilahisine vannca okundugu rabt-i kalbe sebeb ve miiezzinan-i hbs elhanm ihsan almalarma miisebbeb oldu." Iste Selim I I I . i n ve daha sonra Mahmud I I . un bestekarlari, miiezzinleri, hanendeleri, sazendeleri himaye etmeleri ve onlara i h sanlarda bulunmalari X I X uncu asnn ilk yansmda dini ve ladini Turk musikisinin. inkisafmda azami miiessir oldu. A s n n ikinci yansmda bu ragbetin yavas yavas azaldigmi ve T i i r k musikisinde b i r inhitat devrinin basladigmi goriiyoruz. Gerek klasik musikide, gerek cami ve tekke musikilerinde bariz bir durgunluk ve tedenni gbriiliir. Olgun eserler ibda eden bestekarlar azalmis, ewelee viicude. getirilen san'atkarane mahsuller unutulmaga baslamistir- Cami ve tekke musikilerinin en miikemmel essrlerini tzskil eden Na't ve duraklarm ve bir takim musanna' salatlarm, savtlann, Giilsem savtlarmm yavas yavas kayb olduklanm goriiyor, Miraciye ve bilhassa Mevlid bestelerinin de mahdud kimselerin hafizasmda kaldigma sahid oluyoruz. Bu asir. sonunda tekkelerde bilhassa "Suuller" revactadir. K i y rak olduklari igin dini rakislara miisaid, fakat san'at eendisesi ile viicude getirilmeyen bu suullerin ekseriyetle Misir, Tirablus, Sam' agzi mahsuller oldugunu da gormekteyiz. Fakat bu besteleri de gene T i i r k musikisi teknigi ile ekseriyetle Tiirklerin bestelediklErini, ancak mahalli bir taknn nagmelerden istifade ettiklerini unutmamak lazimdir. Netekim a s n n sonunda Zekdi Dede'nm viicude getirdigi Misir agzi pHrgalar, bu cereyanm tabii b i r neticesi olarak gbsterilebilir. Mamafi basta Ismail Dede olmak iizere mahdud bir kisim m u sikisinaslar "Tasra agzi" denilen Anadolu ve Rumeli nagmelerine de ragbet etmisler ve o yolda kiiciik bir takim esserler de viicude getirmislerdir. Haci Arif Bey, Haci Faik Bey gibi bu asirda yetisen bir kisim musikisinaslann dini eserlerinde ise az cok "sarki t a v n " hakimdir. Cami Musikisi: X I X uncu asnn ilk yansmda cami musikisi de daha miitekamil bir hal almistir. Bilhassa Selim III. zamamnda bir takim F: 26
402
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJISi
cami na'tlerinin ve camilerde okunmaga mahsus ramazan ilahilarinin vucuds g e t i r i l d i g i n i biliyoruz. fc>;.,ray muhitinde de giizel sesli miiezzinlere karsi biiyiik b i r te. vecciih mavcuddu. Istidadh b i r takim gender Enderuna ahmyor, kendiurine d i n i ve ladini musiki ogretiliyordu. Bu sahada yillarca miilazim olarak cahsan bu gencler, yavas yavas terakki ederek riitbe sahibi oluyorlardi. Sakir Aga, Ismail Dede, Hasim Bey... gibi degerl i i meshur b i r t a k i m musikisinaslarm Enderun'da ystiserek nihayst musahib olduklari ve miiezzinbasilik ettikleri malumdur. Atd Bey carihinde 'Ser m a h f i l l i k hizmeti" bashgi altmda su kayidlar vardir ( I , 169) :
;
. "Miiezzinlik tarikinde kesb-i i'tibar ve imtiyaz ederek cavus vs muezzin agaiardan miiezzinbasiya ikinci i'tibar olunan bas m u ezzins ser m a h f i l ltlak olunur. Bu zatin hizmeti kogus agalarmm sadasi giizel olanlarmdan liizumu halinde miiezzinlere miilazim olmak iisere intihab olunan zevati ezan ve kamet k i r a a t i usuliinii t a ' !im ederek bunlardan s i l k . i miiszzinine idhale sayan olmak derece. sini ihraz edenleri muezzin basiya ifade ve o dahi siiahdar aga'ya urz vc beyan ile miilazim kayd ettirmek ve miiezzinlerden nevbet ve hareketierini ta'yin ve tefhim eylemek hususlarmdan i b a r s t t i r . Miiezzinlerden noksan vukuunda miilazimlerin en eskisi gedige gec i r i l i r . Ve gedikliler yoluyla ihraz-i riitbe-i kidem ederek ser mahf i l olur. Z a t - i hiimayun-i hazret.i padisahi saray.i hiimayun cami'-i seriiinde m a h f i l - i mahsuslarmda eda-yi salat ettikleri halde imam efendilerin nobetcisine iktida ile salat-i subh eda olunur. E v k a t - i sairede ekseri Bagdad koskii ve Revan ve siinnet odalari ve Mustafa Pasa kasri ve Qadir koskii ve sonralan Incili kah-i hiimayunu ve Topkapu mabeyn-i hiimayunu ve Giilhane ve Sinan Pasa ve Ishakiye kasr-i sahanelerinde bulunduklari zaman nobetci i m a m efendi ilfe-iki nefer miiezzin. zat-i hiimayun-i hazret-i bilafetpenahinin aramsSz olduklari mahalle giderek salat-r mefriizenin edasi esna.s:nda i f a - y i hizmet ederler Ve ser mahfiiler dahi nobet t u t a r l a r " . " H i i n k a r i m a m h g i " na tayin edilenlerin de giizel sesli olmakla berab'sr, ekseriyetle musikiye ve kiraat ilmine vakif sahsiyetlerden secildigi de malumdur. Kadiasker Mustafa Izzet, Tanburi Ali, Medeni Aziz, Nakibiilesraf Riza efendiler gibi maruf simalari bu arada zikredebiliriz. Biiyiik camilerin imamhk, hatiblik ve miiezzinliklerine de g i i .
X I X N C U ASIR
403
zel sesli ve musikiye oldukca vakif sahsiyetlerin tayin edildiklerini goriiyoruz. Mevki sahibi bazi sahsiyetkr. de hususi imamlanm degerli musikisinaslar arasmdan secmislerdir. Mesela sadrazam Ali Pasa'nm imami, Muiafzade Ahmed efendidir. Kur'an musikisinin de bu asirda kemal devresirie eristigi muhakkakhr. B i r taraftan Yusv.f efendizade mesieki de denilen " I s . tanbul edasi" okuyus revacta iken, bir taraftan da Sofizade mesieki dinilezi "Misir agzi" kiraat taammiim etmisti. Bu asirda tecvid ve kiraat ilimlerine hakkiyle vakif olan ve fevkalade miikemma] Kur'an okuyan pek cok "hafiz" yetistigini goriiyoruz. Sultan Selim imami Ismail efendi, Humbarahane has imami Silleyman, Tabak Yunus imami Haci Kalfa namiyle maruf Haci Hasan, Selimiys imami Ispartah Haci Sabri, Hafizpasa mektebi muallimi Yemiscizade Ismail, tic mihrabh camii irnami Ibrahim, Riistempasa camii imami Cama.. sirczz-ade Hiisnii, Tikvesli Yusuf, Duhanizade Mehmed, Haci Kamil, Esitcisade Ismail efendihrle Yamah Ahmed Bey gibi kiraat miitehassisi Hafizlari bu arada zikretmek icab eder. X I X uncu asir Tekke musikisi X V I I I inci ssra nazaran terakki etmis bir vaziysrte gosterilemsz. Bu asirda tertib edilen mecmualarda daha. ziyade X V I I ve X V I I I inci asirlarda bestelenen dini m'ahsullere tesadiif edilmektedir. Bu da gosteriyor k i , tekkelerde ekseriyetle X I X uncu asirdan evvel viicude getirilen mahsullsr okun. maktadir. Bu asirda bestelenen bir kisim eserlerin pek o kadar revac bulmadlgmi ve mahdud bir ziimre arasmda az bir zaman yasa. diktan sonra unutuldugunu da goriiyoruz. Bu asnn sn meshur ilahi bestekan Siinbtiliyeden Sik&rizade Ahmed!dir. Daha cok sarkilariyla tamndigi icin kendisinden ladini musiki sahasinda bahsedecegimiz Kadiasker Mustafa Izzet efendi d-2 Nait ve duraklarmda biiyiik bir muvaffakiyet gostermistir. K2.. diri tarikatine mensub olan bu degerli sahsiyetin bu nevi besteleri, cidden emsalsiz birer san'at eseri olarak gosterilebilh*. Bu devrin nait, durak ve ilahi besteleyen kiymetli sahsiystleri arasmda basta Selim III. olmak. iizere Duhani Serif, Delldlzade Is. mail efendA, Haci Faik Bey, Rusen efendi, Milezzinbasi Rifat gibi sp.hsiyetleri de burada zikretmek icab ederMeshur Ismail Dede'nin ve bilhassa Zekdi Dede'nin de bir hayli ilahi bsstekdiklerini goriiyoruz. Zakir ve zakirbasilar arasmda da bazi ilahiler viicude getirenler mevcuddur. Tekks Musikisi:
404
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
X I X uncu asirda en ziyade Seyyid Seyfullah, Misri Bursah Ism-ail Hakki gibi daha ewelki asirlarda yasayan mutasavviflarm eserlerine besteler vucude getirilmistir.
Niyazi, maruf
X I X uncu asrm ortalarinda ve sonlarmda bilhassa " S u u l " bestelemek cereyanmm inkisaf ettigini, hatta zakirbasilar arasmda bu hususta rekabet hissinin uyandigmi goriiyoruz. Mesela Hopcuzade Sdkir efendi'nin bir kac suul vucude getirmesi, bu vadide de eserler ibda eclebilecegini gostermek maksadiyledir. San'at endisesiyle bestelenmeyen bu k i v r a k nagmeli basit par. calarm taammiimii dini rakislarm inkisafmda amil oimakla beraber musiki zevkinin azaldigmi da gbsterir. Esasen yukarida- da soyledigimiz gibi, d i n i T i i r k musikisinin saheserlerini -teskil eden M i r a ciye, Mevlid, Durak, Mersiye, ve tevsihlere ragbet gittikce azalmis, bunlarin yerine bgenilmesi kolay parcalar yayilmistir. Mamafi giifteleri Arapca oimakla beraber, tamamiyle klasik ilahiler tarzmda bestelenmis b i r takim kiymetli san'at eserlerine de b u asrm mahsulleri arasmda tesadiif edilmektedir. Bilhassa " R i f a i , Sadi, Bedev i " tarikatlerinin miisterek "Kelime-i tevhid" zikirlerini teskil eden muayyen bir tarz, harikulade san'atkarane tertib edilmistir. Once yalniz zakirbasi tarafmdan okunan ve "Ya. Mevlana ya Hannan..." deye baslayan Rast miinacati ve miiteakiben zakirlerin de i s t i r a k i y . le okunan gene Rast makammda ve agir diiyek ikamdaki,
ilahisi, hie siibhe yok k i hirer sah eserdir. Tekke musikisinde giiftelerin de yavas yavas degersiz parca. lardan intihab edilmege basladigmi goriiyoruz. K i i l t i i r sahibi b i r kisim musikisinaslar, ezgileri icin X V I I ve X V I I I nci asirlarda yetisen maruf mutasavvif sairlerin eserlerini secmekle, bu asirdaki edebi inhitati kavradiklarmi isbat etmisler, fakat bir kisimlari edebi veya tasavvufi hie b i r kiymeti bulunmaj-an basit bazi parcalari bestelemekten kendilerini alamamislardir- Bu giifte intihabmdaki zevksizlige bilhassa asrm sonunda fazlasiyle rasthyoruz. Bununla
X I X NCU ASIR
405
beraber tekkelerde okunan bu giifteler, bedii kiymeti bulunsun buIunmasin dini mahsullerdir- Hepsinde esas "ubudiyet" t i r . Tekke musikisi, tekke edebiyatma muvazidir. Ser'idir, Ruhi ifadesi ibadet, takva, vecid, hal, istigrak ve "Vahdet-i viicud" dur. Her tekke sairi gibi her tekke musikisinasi miiteserridir. Bestelenmis giiftelerinde seriat ahkamma muhalif hie bir cihet yoktur. Hepsi " E h l - i Beyt" muhibbidir. Iclerinde A h ' y i daha cok.sevenler mevcuddur. Hatta. aralannda Mufaddile'den olanlar, yani Eb'lbekir, Omer, Osmaw'dan fazla Ali'yi sevenler de vardir- Fakat bunlardan hig birine sebbetmezler. Hazret.i Muhammed'e olan hiirmet ve muhabbetleri ise ciimlesinin fevkindedir. Esasen Ashabm kiymetleri onlann nazannda Muhammed'e olan mensubiyetleri dolayisiyledir. Onun icindir k i tekkelerinde okuduklari ilahilerin eogunu Peygamberin medhine tahsis etmislerdir. Hepsinin salik oldugu en biiyiik diistur "As-kullnh, Mahabbetullah, Maha-bbet.i Resulilldh, Mahabbet-i Ashdb.i ResvMldh, Mahabbet-i Ehl-i Beyt-i Re. sulilldh, Mahabbet.i evliydullah" dir. Dini musiki sahasmda X I X uncu asirda bilhsssa Mevlevi musikisinin biiyiik bir inkisaf gbsterdigini goriiyoruz. Bu asirdan evvelki devirlerde Mevlevi ayinlerinin mikdari mahduddu. X V I I nci asirdan evvelki devirlerde 3 ayin mevcuddu. X V I I nci asirda ancak i k i ayin bestelandi- X V I I I nci asrm i l k yansmda yalmz Ndyi Osman Dede'nin viicudn getirdigi dort ayin vardir. Asr m sonunda da 5 ayin bestelenmis ve biitiin ayinlerin mikdari 14 ii bulmustu. Halbuki X I X uncu asirda tarn 32 ayin bestelenmis ve bu tarz dini bestelerin adedi 46 ya cikarilmistir. Bununla beraber bu ayinler arasmda taammum etmeyenler de vardir. Mesela Hasim Bey. in viicude getirdigi "Suznak a y i n i " ancak b i r defa Besiktas Mevlevihanesinde okunabilmistir. Ahmed Celdleddin Dede'nin -rivayetine gore, Hasim Bey, besteledigi bu ayin giiftesini Yenisehirli Nazif Dede'nin siirlerinden intihab ederek viicude getirmisti. Halbuki ote. denberi Mevldna'mn veya Sultan Veled'm es'armdan secilen manzumelerin bsstelenmesi adetti. Bu an'aneye mugayir hareket eden ve tekkesinde bbyle bir ayinin okunmasma miisaade eden Besiktas Mevlevihanesi seyhi Nazif Dede'ye Konya celebisi tarafmdan bir tekdirname gonderilmis, Mevleyihanelerde mezkur ayinin. okunmasi da menedilmisti. Hatta Nazif Dede'nin muarizlari, "Mesnevi-i serif M e v l e v i Musikisi:
1
406
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
ve D i v i i i - i kebir'de siir m i kalmadi k i kendi giiftelerinden ayin v i i cude g e t i r t i y o r " deye muahezeye de ugradi. Mamafi bu asirda beste. Itnen ayin selamlan arasma muhtelif kimselere aid Tiirkce kiiciik kiiciik manzumeler ilave edildigini de gormekteyiz. Dervis Abdulkerim ve Ktimil efendl'nin besteledikleri "yegah" makammdaki i k i ayin ile Beglikcizade Ali Aski Bey'in viicude ge.t i r d ' g i "Hiiseyni asiran" ayini de sayi olamamis ve bugiin tamamiyle unutulmustur. Haci Faik Bey'm "Diigah a y i n i " ise, ancak b i r i k i defa TJskiidar Mevlavihanesinde okunabilmistir- Fakat Selim I l l , Ismail Dede, Naks-i Dede, Eyuplu Hiiseyin Dede, Zekdi Dede, Muezzin basi Rifat Bey, Ahmed Hiisameddin Dede, Celdleddin Dede, Bolahenk Nuri Bey, Hiiseyin Fahreddin Dede gibi sahsiyetlerin viicude getirdikleri ayinler Mevlevihanelerde kabule mazhar olmus ve b i r 5 0 k defalar okunmustur. Mevlevi musikisinin bu asirda bu derece inkisafinds Osmanh hukumdan degerli musikisinas Selim I I I . ile musikiye v a k i f olan Mahmud I I . un da biiyiik tesirleri olmustur. I h t i r a ' ettigi Suzidildrd terkibiyle b i r Mevlevi ayini besteleyen Selim I I I - Mevlcvilige karsi derin b i r rabitasi oldugu icindir k i Ali Nutki Dede, Ndsir Abddilbaki Dede gibi m a r u f Mevlevi musikisinaslarma daima tevecciihkar davranmistir. Ndsir Abdulba,ki Dede'nin viicude getirdigi i k i musiki eserini bu hiikiimdara ithaf etmesinin de bashca ssbebi, ondan gbrdiigii muhabbet ve i l t i f a t t i r . Gerek Sel i m I I I . i n , gerek Mahmud I I . un istanbul'daki Mevlevihanelere ekseriyetle devam etmeleri,- bu miiesseselerdeki musiki faaliyetinin artmasinda miihim b i r ami] olmus, degerli bestekarlarm, kudiimzenlerin ve neyzenlerin ystismelerini temin etmistir. Ladini T i i r k musikisinin de X I X uncu asirda en ziyade Mev. leviler elinde inkisaf ettigini goriiyoruz. Ndsir Abdiilbaki Dede gibi miimtaz b i r sahsiyet ameli musikide yiiksak b i r kabiliyet gostermis, b i r t a k i m terkiblsr bulmus, b i r nota icad etmis ve "Tedkik i i t a h k i k " adli musiki nazariyatmdan bahs eder b i r eser viicude getirmistir. D i n i ve L a d i n i musikimizin . eser ibdamda ve bilgide - i k i m i i h i m simasi olan biiyiik bestekar Ismail Dede ile, asnn sonunda yetisen Zekdi Dede'mu de Mevlevi olduklarmi unutmamak lazimdir. Gerek tekke musikisinde, gerek Msvlevi musikisinde h a k i m 0 lan r u h , tamamiyle " I s l a m i " bir mahiyettedir. Mevlevilikte . akide bakimmdan - diger tarikatlere uymayan hie b i r cihet mevcud degildir. T e k k e ve Mevlevi musikileri arasmda ancak "san'at" f a r k i var.
XIX
NCU ASIR
407
dir. Tekke musikisi, yukarida da soyledigimiz vechile tekke edebiyatma miivazi bir tarzda inkisaf etmis; Mevlevi musikisi ise, Mevlevi edebiyatmda oldugu gibi " K l a s i k " bir mahiyet arzetmistir. Sadeca san'at bakimmdan degil, akide bakimmdan da diger b . rikatlerden aynlmis olan ve tamamiyle baska bir edebiyat ve baska bir musiki tarzma malik bulunan tarikat ise "Bektasihk" t i r . Faksi evvelce de soyledigimiz gibi Bektasi'igin Haci Bektas-i Veli ile hi bir miinasebsti olmadigmi ve bu T u r k mutasavvifinin diger tarikat erbabi gibi miiteserri' ve miitteki bir sahsiyet oldugunu da unutmr.mak lazimdir. Evvelki asirlarda oldugu gibi X I X nci asirda . Bektasi mu&ikisi: is "Bektasi nefesleri" viicude getiren musikisinaslar hakkmda sarih vukufumuz yoktur. X V nci asirdan baslayarak son asra kadar dini ladini mskiyeti haiz b i r cok "Miinacat, tesbih, na't. ayin, durak, ilahi, suul, kar, murabba, nakis, semai, sarki, ttirkii gibi muhtelif sekillerle viicude getirilen eserhrin bestekarlari hakkmda oldukca etrafh malumata sahib bulunuyoruz. Fakat kiitiibhEnelerde ve hususi ellerde mevcud o. Ian yiizlerce Bektasi congiinii bu maksadla taradigim halde t;sbit edilmis bir nefes bestekarma rastlamadim. Bu asirda bestelenen nefeslerin cogu hie siibhe yok k i sazsairlerinin eserhridir. Ezgileriyle beraber bir k i s i m giiftelerin de gene bu asir mahsulii olduklari muhakkaktir. X I X uncu asirda yetisen Derdli, Seyrani, Mir'ati.... gibi b i r t a kim sazsairlerinin Bektasi tarikatine miintesib olduklari maliimdur. Bu adamlardan bir kismi her halde kendi eserlerine bestehr de viicude getirmislerdir. Fakat sazsairi olduklari halde Bektasi olmayan ve Kadirilik, Rifailik, Sadilik, Naksbendilik... gibi tarikatlere i n t i sab edenler de vardir. Bunlann "kosma" veya "semai" tarzmda yazdiklan siirleri Bektasihgm ifadesi olmadigi icin "Nefes" addetmek dogru olmaz. Mamafi iclerinde Bektasi olmadiklari halde Bektasilar tarafmdan benimsenmis olanlar da vardir. Ciinki Bektasihgm esaslarmdan biri de "Davet" t i r . Maruf sahsiyetler! daima ken. di tarikatlerinde tanitmak ve mi suretle halki bu ziimreye ismd:rmak isterler. Erzurumlu Emrah ( 1 ) , Tokath Nuri gibi sazsairleri
(1) E m r a h ' s Bektasihk isnad edildigini B a y Vahid L i i t f i ' n i n bir makalesinden ogreniyoruz. (Asik E m r a h ve s a n ' a t i : Y e n i T u r k , Sayi 41, 1936). F a kat bu meshur sazsairinin Bektasi olmasma katiyen imkan mevcud degildir. Bay Vahid Liitfi'nin nesrettigi, Bektasihgi terenniim eden E m r a h mahlash siir,
408
soyle dursun, Fuzuli gibi, Sey/i GaZi6 gibi pek meshur b i r takim d i van sairlerini de bu t a r i k a t mensubu gbsterirler. Bu hususta istinad ettikleri en miihim delil " E h l - i Beyt muhabbeti" dir. B i r sair eger E h l - i Beyt muhibbi ise, onlarm nazarmda mutlaka Bektasidir. H a l . buki " E h l - i Beyt muhabbeti" islamiyetin esaslarmdan b i r i d i r . Ve " F a r z " hiikmiindedir. j - i J ^ J c j xjeJeJ->*tl biitiin miisliimanlarm, hatta, namazda okumakla ser'an memur olduklan salatlar! dan b i r i d i r . Su halde bu muhabbeti, yazdigi siirlerde terenniim eden sairin Bektasi olmasi icab etmez. J i j V < ^ j J l J ^ l ^ .JULgibi hadislerin mevcudiyetine gore, miitteki olanlar da " E h l - i Beyt" den addedilmistir. Mutasavvifeye gore " E h l - i Beyt" muhibbi olanlar onlarm izinde yiiriiyenlerdir. Bu ziimre arasmda " A l i " v e " E v . lad-i A l i " ye karsi muhabbetlerini izhar eden b i r cok sairler vardir. A r a l a n n d a , pek mahdud olmakla bera.ber, " S i a " mezhebine miitemayil olanlara bile tesaduf edilmektedir. Fakat Bektasilik " S i i l i k " te degildir. "Gulat-i sia" miistesna Siiler de miiteserri' insanlardir. .
: :
' Bektasilarm tarikatlerini yaymak hususunda miiracaat ettikle. r i diger b i r vasita da, her hangi bir saire Bektasi akidelerini terenniim eden bir siir isnad etmek ve bu suretle onun Bektasihgim ilan etmektir. Bu cihetledir k i Bektasi nefeslerini ihtiva eden mecmua l a r i d i i m a biiyiik bir dikkat ve ihtiyatla tedkik etmek icab eder. O n h r bu hareketleriyle kendilerini katiyen rnes'ul de addetmezler. " E h l - i siinnet" tarikatlerinin bashca diisturlan "ya oldugu gibi go. riinmek veya goriindiigii gibi olmak" t i r . Bektasihkta ise "goriindiigii gibi olrnamak ve oldugu gibi goriimriemek" ssastir. H a k i k i i t i k a d m i
r
mutlak surette baskasma aiddir. E m r a h ' m talebesi, Tokath N u r i tarafrndan toplanan miikemmel bir divani, sabik E r z u r u m meb'usu B a y Salih'in hususi kiitiibhanesindedir. Tedkik ettigim bu divan sarahatle gosteriyor k i E m r a h , . tamamiyle " E h l - i siinnet" akidelerine sahib ve Naksbendiligin Halidilik k o l u na mensub bir sahsiyettir, Onun siirlerini ihtiva eden bu kiymetli eserde B e k tasiliga hatta uzaktan temasi olan bir manzume bile yoktur. Na'tler, Hulefa-yi" rasidin hakkmda hiirmetkarane beyitler viicude getiren, Sah Naksbend ve M e v lana Halid'i medheden E r z u r u m l u E m r a h , mutasawrfane ve asikane manzumeler kaleme almistir. Gene bu makalede E r z u r u m l u E m r a h ' m musikiye aid bir kitab yazdigi ve Turk musikisinde bir takim yenilikler yaptigi r i v a y e t e d i l mektedfr. Muharririn, kitabdan naklettigi bazi parcalar sarahatle gosteriyor ki bu ifade X T X uncu asirda yasayan bir sazsairine aid olamaz. B u eser, muahhar zamnnlarda yetisen ve muasir Garb musikisine az cok vukufu olan biri tarafmdan yazilmistir. T u r k musikisinde iki veya daha ziyade sesli eserler, ile ride gorecegimiz vechile, daha sonraki zamanlarin mahsuliidur.
XIX NCU ASIR
40?
saklamak demek olan "Takiyye", bu tarikatin en miihim hususiyet.. lerinden biridir. Bu itibar iledir k i diger tarikat kisvelerine b i i r i i n melc ve kendilerini miiteserri' tarikatlerin mensubu gibi gostermekten de cekinmemislerdir. Ger-ci bir tarikat ehlinin diger bir tarikate g i r d i g i ekseriyetle vaki'dir. Bilhassa "teberriikcn" intisablar pek eoktur. Mesela X I X ncu asnn i l k yansmda, yasayan meshur sair Hoca Nes'et oiice Mevlevi olmus, sonra Naksbendilige de intisab etmistir. Ve bu hareketiy. le Mevlevilerin hiddetini celbetmemistir. Zira biitiin bu t a r i k a t ler arasmda manevi bir rabita mevcuddur..Bunlar, ayni yoldan y i i riiyen ve nihayet teslik tarzlannda, nes'ede ve bir t a k i m merasimde aynlan t a r i k a t k r d i r . Muahhar zamanlardaki Bektasihk ise Ibahil i k t i r . Bu tarikatin oteki tarikatlerle hie bir miinasebeti yoktur. B i r Rifainin, bir Mevlevinin ayni zamanda Bektasi olmasi bu itibar ile imkansizdir. Boyle bir kimsenin artik " E h l - i siinnet" tarikatleriyle hie bir alakasi kalmamis demektir. Bu adam ya esasen Bsktasidir; bir t a k i m maddi sebeblerle tarikatlerden birinde gbriinmek ihtiyacim duymustur; yahud da esas mensub oldugu t a r i k a t ile, ancak lafzi b i r alakasi kalarak, Bektasi olmustur. T a r i k a t i yaymak maksadiyle yapilan bu hulullerin eski devirk r d e pek mahdud oldugunu goriiyoruz. Mesela X V I I I nci a s n n son msfinda yetisen Mustafa Hasimi Baba, Kirsehir'deki Haci Bektas Tekkesi babasmm Istanbul'daki vekili idi. Uskiidar'da Gelvetiye'den Bandirma dergahi seyhi olmakla bsraber Misir'daki Kasriilayn tekkesi seyhi Hasan Baba'ya. (1) intisab ederek Bektasi olmustu. B i i yiik mutasavvif Muhyeddini Arabi'nin Anka.yi mugrib adh eserindeki " M u g r i b " kelimesini " M a g r i b " okuyarak bu eseri Anka.yi Mesrik adh b i r essrle tanzir etrnek isteyen ve Mevldrui'yi meczub telakki eden bu zat 1197 ( M . 1782) de vefat etmis vecenazesi Celvet i asitanesi olan Huddyi dergahma getirildigi zaman, tekkenin seyhi Biiyuk Rusen efendi (Vefati 1209-1794) iceriye kabul etmemis, z a r u r i olarak namazi, tekke haricindeki tiinbe oniinde k i h n misti. Buna sebeb de hie siibhe yok k i Celveti iken sonradan Celv'e. tilige tamamen a y k i n bir tarikate girmis ohnasidir. Bektasdigm diger tarikatler arasma daha fazla sokulmasi X I X uncu asnn ortalanna dogrudur. Ve bu hulu! bu siralarda b i r zaruret haline gelmistir. Sultan Mahmud II. 1241 ( M . 1825) de Yeni(1) 1170 (M. 1756) de vefat eden bu zat. UskSdar'da Hasim B a b a k a b r i s tamnda medfundur.
410
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISl
CrTiligi ilga ettigi zaman Bektasihgi da ortadan kaldirmis, bir tak i m bektasilar- oldiirtmiis, tekkelerine de Naksbendi seyhlerini tayin etmisti. Iste bu tarikat m-msublarmm diger bazi tarikatler arasma dagiirnalari bu tarihe tesadiif eder. Abdiilmecid'in ciilusundan sonra Bektasilar tekrar ortaya 51k mislar, tekkelerine de gene 'Baba" lar tayin edilmisti. Fakat diger tarikatier arasma evv.slce sokulan Bektasilar cahi! bazi drevislerin* itikadiai'i iizsrinde rouessir oldular ve bir takim Bektasi akidelerinin . tabii dinin ve tarikatin esaslarma vakif olmayanlar arasma yayilmssmda miihim hirer amil oldular. Miiridlerini namazdan, n i yazdan affeden, F.er'i tekliflerden kurtaran bir takim seyhlerin t i i remesi en ziyade bu tarihten sonradir. X I X uncu asrm sonlarma dogru muhtelif tarikat kisveleri altmda bir takim Bektssilara tesadiif ediimesi de bundandir. Nazenin-i Ussdki deye aynca b i r tarikatin teessils ettigine de gene bu asirda tesadiif edilir. Fakat bu ziimrenin Ussakilikle.hic bir miinasebeti olmadigi da muhakkaktir. Ciinki HaL vetiligin bir kolu olan bu tarikatin miiessisi Hiisameddinj, UssaM tam manasiyle miiteserri ve miittaki bir mutasavviftir. Gene bu asrm sonlarmda Uskiidar'da Rifai asitanesi seyhi Ziya efendi'mv, basmda "Bektasi f a h n " ile sokaklarda gszmege basladigi maliimdur. Hangi kisveye biiruniirse biiriinsiin, Bektasilarm en miihim vazifeleri, halki ve diger tarikat mensublarmi Bektasihga meylettir. mektir. Bunlar; "Feyz ancak Bektasihktadir, diger tarikatler bundan mahrumdur. Insan Bektasi clmadikca " E h l - i beyt" muhibbf olamaz. Biktasiligm ibtidasi diger tarikatlerin intihasidir" gibi muayyen tabirlerle, bir takim insanlan kendi tarikatlerine celbetmege cahsmislardir. . , Bektasi siirleri; nutuklar ve nefeslerden ibarettir. Bunlar ekseriyetle hece vezmyle, kismen de ibtidai bir aruzla .viicude getirilmis mahsullerdir. Ve ekserisini sazsairJeri viicude getirmistir. A r a lannda esash bir tahsil gormiis ve dini mevzular iizerinde ugrasmis hie bir sahis mevcud degildir. Telakkileri, dini ve tarihi b i r menbaa da istinad etmemrktedir, kendi karihalari mahsuliidiir. T a r i h i haki. katlere ve dini mevzulara aykiri olan akidelerinin istinad ettigi hie b i r huccet te ellerinde mevcud degildir. Ancak b i r takim hurafelere inanmislar, onlarm mahiyetlerini arastirmaya da liizum gormemis.ler<Br.
: r
Bektasi si'rinin ruhunda ziihiid, ibadet ve ubudiyet mefhumlari
X I X NCU ASIR
411
da mundemic degildir. Bu manzumelerde seriate karsi b i r istihza semmesi bile mevcuddur. B i i t i i n tarikat mensublarmm ilahilerinde dine karsi d ; r i n bir hiirmet mevcuddur. M u t a s a w i f her sair, en ziyade Hazreti Peygamber'e olan ask ve muhabbetinden bahsetmektedir. Bektasi nefeslerinde ise " N a ' t " mahiyetini haiz bir manzumeye bile tesadiif edilemcz. Buna mukabil Hazreti Ali hakkinda sayisiz medhiyeler v i i cude getirmislerdir. Esasen Islamda zuhur eden biitiin "ehl-i sun. net" tarikatlerinin siir muhassalasim Muhammed teskil ettigi halde, Bektasi si'rinin muhassalasim Ali teskil etmektsdir. B i r nefesteki:
Rehberim Muhammed, mursidim A l i
misrai, Bektasihgm bu akide hususiyetini bariz olarak gostermektedir. Samanhk, Musevilik, isevilik, tsiamiyet, I m a m i l i k , Siilik,' Tasavvuf, Batmilik, A l i . A l l a h i l i k , Ibahilik, H u r u f i l i k , Hulul, i t t i h a d , Tenasuh... gibi muhtelif akidelerin birlesmesinden dogan Bektasilikta miinhasiran saf bir "islam akidesi" bulmak m i i m k i n degildir. Bektasi si'rinde de biitiin bu akidelere halita halinde daima tesadiif edil i r ( 1 ) . Fakat akide bakimmdan biitiin bu ibtidailigine ragmen B ; k . tasi siirlerinde cazib taraflar vardir. Bu s i i r l e r ; A r a b ve Acem l i san ve edebiyatlarmin tesirlerinden uzak kalmis m i l l i eserlerdir. "Bektasi s i ' r i " dedigimiz "ziimre edebiyati" mahsrlleri icinde cidden incH, zarif ve cok giizel manzhmeler mevcdddur. Bu siirlerin ez. gileri de muhakkak k i sade, tasannusuz ve o nisbette giizeldir. Anadolu ve R u m m ' n i n mahalli halk nagmelerini ihtiya eden bu besteler, son asra kadar hususiyetlerini muhafaza etmistir. Ve bu siirler, Anadolu ve Rumeli'nin bilhassa bazi koylerinde yasayan Bektas'Iar tarafmdan fakdis ediidigi icindir k i asirlardan beri agizdan agiza. intikal etmis ve " a y n i cemler" d-; daima okunmak suretiyle unutulmamistir. X I X uncu asir icinde de epeyce Bektasi nefesinin vucude getirildigi muhakkaktir. B u asrin ortalarmda ve bilhassa sonlarmda. bir takim klasik musikisinaslarm da bu tarza temayiil gosterdikleri ve b i r takim nefesler besteledikleri soylenmektedir. Meshur musikisinas Hasim Bey (Dogumu 1230-1814, V e f a t i 12851868) i n de bazi Bektasi nefesleri vucude getirdigi rivayet edilmek. tedir. Gerci hangi, nefeslerin ona aid oldugu heniiz bence malum de (1) . B u siirler icin bilhassa su kitaba bakiniz: Sadeddin N u z h e t : Bektasi
Saiileri.
412
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
gildir. Fakat Bektasi tarikatine intisab ettigi muhakkak olan, mezar tasinda da " T a r i k - i nazenin" miintesiblerinden bulundugu kaydedilmis bulunan bu maruf sahsiyetin bazi Bektasi nefeskri beste. lemis olmasmi pek ta.bii gbrmelidir. Merdivenkoyii Bektasi tekkesi seyhi Mehmed Ali Hilmi Dede Baba mensublanndan Divan-i hiimayun kalsmi hulefasmdan Neyzen Mehmed Kdmi'mn de bir takim sarkiiardan baska bazi Bektasi. nefesleri vucud? getirdigi mervidir. Fakat biitiin bu eser. lerde asil Bektasi nefeslerindeki tarz, kayb olmus gibidir. Bunlar kismen ilahilere. kismen de sarkilara benzeyen mahsullerdir. Asil Bektasi nefesleri ise, asik eserleri tavrmdadir. Bektasi musikisinde klasik musiki tesiri bilhassa Istanbul muhitindeki Bektasi tekkelerinde okunan parcalarda mevcuddur. Rumeli, Anadolu erkanlarmda, siireklerde ve tahtacilarda sayr o!an nefesler tamamiyle mahalli nagmelerdsn miirekkebdir. Ve bu ezgiler, ayni zamanda daha sade ve daha sarnimidir. Bektasi tekkelerinde saz calan epeyce sahsiyet taniyoruz. Bunlar arasmda bilhassa Ceyhuni ils Cinari en meshurlaridir. Yiiz yasma kadar yasayan Erzurumlu Ceyhuni, Yedikuleli Haci Hasan Baba'mn miiridlerindendi. Irticalen siirler de soyleyen ve saz calmak hususunda muvaffak olan bu degerli sazsairi, 1304 ( M . 1886) de vefat etti. B i r cok sakird yetistiren Ceyhuni'nin en maruf talebesi Cina/ri'dit. Bulgaristan'da, Cirpan kazasmda dogdu. On telli saz calardi. Siitliice Bektasi tekkesi seyhi Miinir Baba'ya. mensubdu. 1317 ( M . 1899) de yetmis bes yasinda iken vsfat etti. Camhca Bektasi tekkesi mensublanndan Inebolulu Astk Ahmed. de bu devrin en iyi saz calanlarmdandir. Bektasi tekkelerinde taammiim eden bir " r a k i s " ta mevcuddu. Dansa benzeyen ve biri kadin, digeri erkek ikiser ikissr yapilan bu rakis, s;zlar calmirken ve hususi bir i k a ' ile bestelenmis nefesler okunurken yapilirdi. X I X uncu asirda - basta Ismail Dede olmak iizere - degerli bir cok bestekarlar yetisti. Bunlar arasmda dini eserleriyle istihar edenler de. vardir- Biz kitabimizm bu kismmda bilhassa ayin ve ilahileriyle sohret kazananlann hayatlan hakkmda malumat verdik. A y i n , durak veya ilahi de vucude getirmis oimakla beraber, daha ziyade ladini besteleriyle sohret kazanan Selim III., Sadik Aga, Hasim Bey. DeU la.lzade Ismail efendi, Kadiasker Mustafa tzzet efendi, Haci Arif Bestekarlar:
XIX NCU ASIR
413
Bey, Haci Faik Bey, Miiezzinbasi Rifat Bey, Boldhenk Nuri Bey.. gibi kiymetii sahsiyatleri ise eserimizin ikinci kismmda. mevzubahsedecegiz. Bu asnn ilk yansmda dini musiki sahasmdaki vukufiyle t a n m mis olan ve elimizde miikemmel b i r " a y i n " i bulunan degerli sahsiyet, Ali Nutki DeaVdir. 1176 ( M . 1762) muharreminin besinci g i i nii Yenikapi Mevlevihanesi civarmdaki bir evde dogdu. Babasi Y e . nikapi Mevlevihanesi seyhi Kutahyah Ebu Bekir efendi'dir- Onun babasi Halveti seyhlerinden Ahmed efendi'dir. Onun babasi Seyyid Hiiseyin efendi, onun babasi Halveti Seyhi Seyyid Nureddin efendi'dir. Annesi Saide Hamm, "Miraciye" sahibi Nayi Osman Dede'nm kizidir. A l i Nutki'nin tahsil ve terbiyesinde bilhassa " E t t e varihiil Mevleviye" sahibi Sahih Ahmed Dede'nin biiyiik tesirleri vardir. On dort yasinda iken babasi olmus, 1189 ( M . 1775) de Yenikapi Mevlevihanesine seyh tayin edilmisti. Otuz ,sene mesihatte bulunduktan sonra 1219 ( M . 1804) cemaziyelevveli icinde k i r k iic yasinda iken vefat etmistir. Yenikapi mevlevihanesinde babasi y a k m m da medfundur. Ndsir Abdiilbaki Dede, kendi elyazisi ile yazdigi " D e f t e r . i dervisan" adli mecmuada soyle diyor (Ndfiz Ps- K. No. 119U): " M e r h i i m bir hafta m i k d a n hasta olub VE hastahgmda hanesinden dergaha g'cliip i k i iic giin dergahta oturub dergahda hiicresinde vefat eylemistir. Marazi ishal i d i . Lakin ishal dahi iic giinden sonra munkati' olmus. i d i . Dergah-i serifde tiirbe-i serifde Celebi Ebu Bekir efendi hazretlerinin ve Kemal Ahmed Dede efendi hazretlerinin ve pederimiz Ebii Bekir Dede efendi hazretlerinin ayakl a n ucunda defn olunmustur". Miiverrih Siiruri su bliim t a r i h i n i kaleme a l m i s t i r :
Devrin tamam kildi meded seyh-i hankah K i m Mevlevilerin bu idi ekmeli Dede T a r i h - i fevtini diye Ridvan duam odur
>-- j4>J
1219
jy~
Esrur Dede, "Evsaf-i "aliyy^lerinin malum-i hakayik asinayan-i ihvan ii hillan" oldugunu soyliyor. Mehmed Ziya "Yenikapi Mevlevihanesi adli eserinde diyor k i (S. 144) : " A l i N u t k i Efendi, cocukluk alenrnden kurtulub sinn-i riisd ve kemale erisince biitiin evkat-i zindeganisini tahsil-i maali ve fezaile
414
hssretmis ve fitratinde merkflz olan feyz-i amik.i edeb pira kendL sine saik ve pisva olarak arsa.i cusacus-i si'r ii insada dahi isbat-i nam i i nisan eylemistir". Babasi tarafrndan kendisine Memis mahlasmm verildigini de yine bu eserden ogreniyoruz. Filhakika onun Memis mahlash bir si'rine bazi mecmualarda tesadiif ediliyor. Esrar Dede tezkiresinde Nutki. mahlash bir gazeli, Fatin tezkiresinde de bir kit'asi kayidhdir- Veied Celebi'nm "Simat-i asikan" adh mecmuasmda da bir kac si'ri gorulmekiedir. Fatin onun hakkmda "Mumaileyhin nutk.i seriileri tahsinkerde-i ashab-i maarifdir" hukmiinde bulunuyorsa da nihayet fair kac parca manzume yazan A l i Nutki'yi sair olarak g6strmemiz imkan yoktur. Onda baska meziyetler aramahdir. D i . vankrla mesgul oldugunu ve epeyce giizel bir yaziya malik bulunriugunu 1204 (M. 1789) da istinsah ettigi "Ne'sati diyani" ndan 6grenmektsyiz (Suleymaniye - Nafiz Pasa Kiitiipkanesi No: 942). Y-3nikapu Mevlevihanesindeki "Esrar Dede tezkiresi" nin kenarlanna da faydah bazi hasiyeler ilave etmistir. A l i Nutki Dede'nin "Deftsr.i dervisan" adh miihim bir mecmuasi da mevcuddur {Siileymaniye . Nafiz Pasa K. No: 1194). Bu eserde kendisine intisab ed-snler, mesihati zamanmda cilesini bitirenler kayidhdir. Bun.lar araamda messla *air Seyh Galib, musikisinas Ismail Dede gibi pek maruf sahsiyetlerin isimlerine de rasthyoruzSeyh Galib, A l i Nutki Dede'ye cok hiirmetkardir. "Cezire-i M-ssnevi serhi" adh sserinin mukaddimesinde bu zat:icin su sitajnskar ciimleleri kaydediyor: . ''Hiilasa-tul-evliya-'iliMevleviyye ve nekave-tiil-asfiya-il-evle. viyye seyh/m azizim miirsidim esseyh A l i Dede Efendi metteanallahii bituli hayatihi" Divandaise:
Dedem kim hazret-i Seyyid Ali'dir Keramet vech-i pakinde celidir Odur s3ccade-i ma'nada el'an Sezadir riitbe-i irsada el'an
beyitlerine rasthyoruz. Sakal. birakmasi miinasebetiyle soyle bir t a rih de kaleme almistir:
Sakin-i Hankah-i Bab-i cedid l i e v k v t ayh Ali-yi dil agah Ya'ni 3 u Bekr efendi'nin veledi Varis-i sirri. ana peyrev-i rah
X I X NCU ASIK E t t i isbat hatt ile nesebin Secere oldu sanki hatt-i siyah Nevcivan merd-i pir mesrebdir Pirdendir ana bu !utf-i nigah Cikdi tarih deyu nezr ettim Geldi bu iki misra' iste giivah
a
415
f.
J ! ^JJ
SlIJjJ -rj?
'
A l i N u t k i Deds'nin musikisinas olduguna dair t a r i h i menbalar. da hie bir kayda tesadiif edemedim. Sifahi rivayetlere gore devrinin musiki iistadiarmdan b i r i imis. Meshur Dede'nin kendisinden musiki ogrendigi de yine sifahi rivayetlere istinad ediyor (Rauf Yekta De. de efendi S. 127). Yenikapi Msvievihanesindeki A y i n meemuasmda goriiien b i r kayld, bu sifahi rivayetleri teyid eder mahiyettedir. Rauf Yekta merhum diyor k i (Ayni eser S. 131): "Dede'nin hem miirsidi, hem de fenn-i musikide iistadi olan Seyh A l i N u t k i Dede merhum vefatindan pek az mukaddem "Sevk a t a r a b " makammda bir ayin.i serif bestelemis ve bu sah es?r-i san. at i l k defa olarak 19 Rebiulahir 1219 ( M . 1S04) tarihinde Yenikapi dergahmda esna-i mukabeiede okunmustu. Maahaza N u t k i Dede bu ayini sakird.i giizinine ithaf etmis oldugundan ayinin dergah mecmuasmdaki kaydimn iizerine Dervis Ismail nammi yazmisti. Sevku tarab ayini okunah heniiz b i r ay kadar zanian gecmis i d i k i 1219 senssi cemaziyelevvelinde N u t k i Dede irtiha.1 etniesiyle Dede efendi meemuadaki ayin giiftesinin nihayetine aynen su sozleri yazarak hakikat-i hali i ' t i r a f a liizum gormiistiir: "Seyhim aziz m Yenikapi seyhi Esseyyid Seyh A l i Efendi hazretlerinin re'y ii t e d b i r i v e her b i r nagmede t a ' r i f i munzam oldugundan hala okunan bestede medhalim yoktur. H a l - i h3yatlarmda tenb'hleri mucibince kendi isimlerini ihfa ve balasma bu f a k i r i n ismimi t a h r i r buyurub fakire ala tarik.il-hediye ihsan buyurdular. Elfa-kir Dervis Ismail
;
B u ma'u ".iati ayr_m kabui etme:n z, biraz miibalagah o'.uv. M u siki bilgisi kuvvetli olan A l i N u t k i Dede'nin besteleaigi bu ayin uzerinde san'atkar Ismail Dede muhakkak k i cahsnnstir. Esasen Dede'ys has olan tavir, bu bediada kendini gostermsktsdir. X I X uiicu asnn cidden kiymetli musiki iistadhnndan ve bestekarlrir.::!biri de Ndsir Abdidbdki Dede'dir. Ali Nutki
:
416
Ded-e'mn Kiiciik kardesi oian bu degerli san'atkar 1179 (M. 1765) de Yenikapi Mevlevihanesi civanndaki bir evde dogdu. Milas miiftisi zade Halil efendi'den okudu. Arapca, Acemce ogrendi. 1209 (M. 1794) Recebinin haftasmda evlendi. Tekkenin bir dairesinde eser telifi ile vakit gecirdi- Bir taraftan da musikinin nazariyat ve ameliyati ile etrafli bir surette mesgul oldu. Epey bir miiddet dergahm neyzen basihgini ifa etti. Meshur musikisinas Dede efendi'ye ney ogrettigi hakkmda bir rivayet te mevcuddur. Sesinin giizel oldugu da sbylsnmektedir. A l i N u t k i Dede vefat edince Abdiiibaki Dede 1219 ( M . 1804) senesi Cemaziyelevvelinde Yenika. pi Mevlevihanesine seyh tayin edildi. On yedi yil bu vazifede' bulundu. 1236 (M. 1820) Cemaziyelewelinin yirminci cuma gecesi saat beste vefat etti. Kitabesind=ki tarih misrai sudur: Kececizade izzst Molla su oliim tarihini sbylemistir:
On sekiz yil seyh olub B a k i Dede azm eyledi Validi Bu B e k r efendi'den yana. Allah diyiib Etcli' izzet d i n s - i subhayla tarihin hisab
1236
Mevlevi Safayi de su tarihi kaleme almistir:

Seyyid Abdiiibaki merdan-i Huda'nm aslahi Per acub giilzar-i kudsu ruhu kildi asiyan Heft deh sal ssyh olub bu bankah icre bu zat Seyh ibn-is-seyh E b u Bekr idi meshiir-i cihan Eyledi z i k r . u salah u ziihd ile omru giizar V=::ii Hak a'la-yi illiyini ruhuna mekan Milket-i tecride yol bulmusdu andan salikan Bayezid asa demisdi Leyse fi delki sivSh Tiirbe-i Hazret Kemal'e eyledi cismin nihan Gordii kim esrar-i Mevlana kemaliyle ayan Giis edince sirr-i Mevlana'ya mazhar oldugun Alem-i siifliye layik gormedi Kerriibiyan Ide Hak mahdumunun omriin mezid bahtm said Hiisn-i himmetle oia pcstunda kaim cok zaman Didiler tarihini soyle S a f a y i N a s i r ' i n Fevtini itsiin eda cevherle yek misra' heman Salike terk-i fena etmekligi ta'lim iciin
o'jj
LSJIJI
L u , j l . ! l j _ c ^J.
1236
XIX NCU ASIR
417
Abduibaki Dede, nazim seviyesinde kalan bir sairdirNtisir mahlasiyle viicude getirdigi siirlerde hie b i r fevkaladelik gbrmiyoruz. 3000 kadar beyti ihtiva eden yazma divam bugiin Siileymaniye kiitiibhanesi yazmalan arasmdadir (Nafiz Pasa K. No: 91). Mevlevi seyhlerinden Musa Safi Dede'nin " T a ' r i b - i Sahidi" sine bir serh viicude getirmis, " E f l a k i " menakibini de terciime etmistir. Fakat onun asil ehemmiyeti bilhassa musiki bakimmdandir. Fatin tezkiresinde diyor k i (S. 389): "Fenn-i musikide olan meharet ve malumati icab ve iktizasi iizere makamat-i musikiden Isfahan ve Hicaz ve Eve ve Nihavend ve bunlarm emsali on bir aded terkib ihtira' ve edvar-i musikiye zeyl ve ilave ile bir nota dahi icad ve ibda eylemistir. Acem Puselik ve Isfahan makamlarmda i k i aded ayin-i tavile b i r nevi' beste-i berceste terkib ve tertib etmistir k i her mukabele giinleri mezkur a y i n . ler hankah-i Mevleviyye'de k i r a a t ve icra olunmaktadir. Hiilasa m u maileyh ilmi ve ameli fenn-i musikinin miisarunbilbenan ve ol i l m i n iista.d-i bi misil ve akram olub hakkmda Farabi-i sani demek elyak ve erzanidir". Fatin'in Isfahan, hicaz, evig, nihavend makamlarim Abduibak i Dede'nin i h t i r a i gibi gbstermesi vukufsuzluktan ileri geliyor. 0nun buldugu terkiblerin on b i r olarak tesbiti de yanhs olsa gerek. t i r . Abduibaki Dede'nin ibda' ettigi terkibler, bizim bildigimize ve bizzat muhteriin ifadesine gore, sunlardir (Tedkik ii tahkik'ten naklen):
I Dildviz: Acem perdesini eve perdesine tahsis ile nisabur agaze ediib asiran karar eder. Bu terkib bu f a k i r - i hakirin i h t i r a ' i dir.
II Ruhefeza: Nazenin agaze ediib asiran karar eder. B u dahi f a k i r - i acizin ihtira'idir. HI Gulruh: Isfahan agaze ediib karargahi olan diigah perdesine geldikte suuden ve hubiiten b i r rast agaze ediib karar eder. B u dahi hakirin ihtira'idir. IV Dilddr: Neva agaze ediib kaide-i sabik iizere bir rast agaze ediib karar eder. Bu dahi f a k i r i n ihtiraidirV Hisar Kiirdi: Diigah ve seg'ah perdesi gostermeksizin H i sar agaze eyleyiib cargah perdesi gbsterdikten sonra b i r neva perdesi gosterub K i i r d i karar eder. Bu terkib bu f a k i r i n i h t i r a - i acizanemdir." F: 27
418
TUSK MUSiKISi
ANTOLOJISi
Abdiilbaki Dede'nin Sirin adh b i r de ika' meydana g e t i r d i g i n i yine TedMk ii tahkik'den ogreniyoruz. Bizzat kendisi bu hususta su izahatta buiunuyor: " S i r i n : H a f i f - i sani ile yirrni i k i darbdir: "Dum 2 diim 1 diim 1 teke 1 tek 2 teke 1 tekke 2 diim 1 tek tek 1 2 tekke 2 tekke 2 diim 1 teke 1
tekke. Bu usul f a k i r i n ihtira'imdir." 2 .
Onun vucude getirdigi bu terkiblerden ve ika'dan b i r t a k i m besteler telif ettigi muhakkaktir. Hatta bunlari bizzat kendisi, i h t i r a ' ettigi nota ile tesbit etmis olmahdir. Fakat heniiz boyle b i r yazmaya tesaduf edilmis degildir. Bu terkibler ve bu ika' ile baska b i r i tarafmdan yapihms b i r bestenin mevcudiyetinden de haberdar degiliz1211 ( M . 1796) da olen Esrar Dede, tezkiresinde "Isfahan ve Acem puselik makammda el'an mukabelat-i Mevleviyyede i k i a y i n - i ' bestekerdeleri okunur" diyor. Fatin de vucude getirdigi tezkirede ayni ayinlerin okunmakta. devairi ettigini bildirmektedir. Fakat bu giin Isfahan ayini tamamiyle unutulmustur. Onun tesbit edilen yegane eseri Acem Puselik ayinidir. Merhum Mehmed Ziya, "Yenikapi Mevlevihanesi", Bursah Ta. hvr merhum da "Osmanh miiellifleri" adh eserlerinde Sevk u tarab ayinini de Abdiilbaki Dede'ye isnad ediyorlarsa da katiyetle yanlistir. Tedkik ii tahkik adh telif eseri, musiki nazariyatina hakkiyle vakif oldugunu ve bu sahada epeyce arastirmalar yaptigini isbat et. mektedir. 1209 ( M . 1794) de yazilarak SaNm III. e takdim olunan bu esere miiellif 1212 ( M . 1797) de yine hiikiimdarin emriyle bazi ilaveler yapmistir. Kitab su bahislerr muhtevidir. Mukaddime: Bab-i e w e l : Cardeh makam (Teshil) Ecza-i e l h i n olan perdeler (Tavzih) Miizeyyinat (Tekmil) Nagmat.i miizeyyine, derece-i suud, makamlar beyninde miilayemet, makamlarm insanda hassalan. Bab-i sani: Terkibat. (Tenbih) Seyr-i makamat, mevziinin gayride makamat, perde ismiyle miisemma makamlar, agaz ve agaze.
XIX NCU ASIR
419
(Tetimme) Gayr-i meshur. zikri. Bab.i salis: Usulat
terakibin bu risalede
sebeb.i
(Hatime) Mebde-i makamat, giifteli asarm kiraati, bes tehanhkta mahalle- miinasebet, lahn ile giiftenin miinase beta."
Bu eserde 136 makam ve terkib ile 21 ika' tesbit edilmistir. M i i ellifin makamlar hakkinda-verdigi izahlar arasmda "Kudema, kudema-i selef, kudema-i miiteahhirin, miiteahhirin.i selef, selef, miiteahh i r i n " gibi ta'birler goriilmektedir. Fakat Abdiilbaki Dede bu t a b i r . lerle hangi devirleri kasdettigini tasrih etmemistir. Esasen bu devir tayini hususunda onun k a t ' i hiikiimler veremedigini, hatta bazan "Miiteahhirin i h t i r a ' i olmasi caizdir" tarzmda ve i h t i y a t l i b i r ifade kullandigim da gormekteyiz. Kendi devrinde vucude getirildigini sbyledigi evic Piiselik, Acem Piiselik, Hisar Piiselik, Hicaz Zemzeme, Arazbar Zemzeme, Saba Ussak, Siinbiile Nihavend, Nihavend-i cedid... gibi b i r kisim terkiblerin mucidlerini de nedense kaytkftmemistir. Mesela " N a z " ve " N i y a z " gibi esasen eskiden mevcud terkib isimlerini de isittigi bir nagmeye yeni bir ad olarak vermekte beis gormemistir. Abdiilbaki Dede'nin kitabmdaki diger b i r eksiklik te mehaz zikretmeyerek " B i r i n i n edvannda gbriildii" gibi kayidlarm bulunusudur. Onun biitiin terkibleri tesbit edemedigini de goriiyoruz. Mesela daha evvelki devirlerde i h t i r a ' edildikleri muhakkak olan K a r cigar, Rekb, Bahr-i nazik, Deva-yi Nisabur... gibi terkibleri bu eserde bulamadik. Mamafi biitiin bunlara ragmen "Tedkik ii t a h k i k " musiki bakimmdan ciddi ve faydah b i r eserdir. Basta Hasim, Bey mecmuasi olmak iizere b i r cok teliflere de mehaz vazifesi gormiistiir. Abdiilbaki Dede'nin ikinci miihim eseri Ta7irirM/e'sidir. 1209 ( M . 1794) de yazilmis ve Selim III. e takdim.olunmustur. Bu kitab bizzat miiellifin ihtirai olan b i r notamn izahmi ve bu nota ile yazil. mis dort 6rn2gi muhtevidir. Kitabda bahisler su suretle siralanmistir:' S i i r u ' : Notanm t a ' r i f i . Suz-i dilara aym.i s e r i f i : Sultan Selim-i salisin. Suz-i dilara pesrevi: Sultan Selim-i salisin.
420
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
Suz.i dilara, sazsemaisi: Sultan Selim-i salisin. Suz-i dilara pesrevi: Musahib Ahmed Aga'nm. Nota hakkmda malumat-i miitemmime, notamn luzumu, notada maharetin derecat-i selasesi". "Tedkik i i t a h k i k " ile " T a h r i r i y e " n i n yazma bir nushasi b u giin Suleymaniye kiitiibhanesindedir (Nafiz Paso- K. No: 1242). Hdsim Bey de "Musikide yed-i tulasi olan merhum $eyh Ah-* diiibaki Dede efendi hazretlerinin b i r taksim tarzi i h t i r a ' e t t i g i n i soylemekte ve bu taksimin seyrini eserine kaydetmektedir (Hdsim Bey mecmuasi, xkinci tabi, S. 53.54). Fakat bu taksim, Kandemiroglu'nun (Vefati 1136.1723) edvarmda mevcuddur. Su halde A b diilbaki Dede'ye aid olamayacagi meydandadir. X I X uncu asrm i l k yarismda yetisen maruf musikisinaslardan b i r i de Abdiirrahim Kunhi Dede'dir. Yenikapi Mevlevihanesi seyhi Ebu Bekir Dede'nin ogludur. 1183 ( M . 1769) de dogdu. Gene yasmda musikiye heves etti. Miiessir ve giizel bir sese malikti- Az zaman zarfinda terakki ederek dergahin kudiimzen basihgma yiikseldi. B i r arahk istigrak icinde yasadi. Meczub denebilecek b i r vaziyete g i r m i s t i . Sonra bu hal kendisinden zail oldu. Agabeysi Nasir A b d'ulbaki Dede'nin oglu Receb Hiisni Dede'nin 1245 ( M . 1829) de vef a t i uzerine Yenikapi Mevlevihanesine seyh tayin edildi. I k i y i l seyhl i k eitikten sonra 1247 ( M . 1831) de vefat etti.
^ J j l
(.J^J
H/IJO
^.uil
^ O - ^ I J - C
misralan oliim y i h m gosterir- Yenikapi mevlevihanesindeki dukasi iizerinde de su kitabe k a y i d h d i r :

Y e k s a z k i r a dusmiis agaze-i usuli Vaktinde F a r y a b i acz ile ebkem olmus B i r pisrev calinmis gusuna Ircii'den Peyrevlik ol nevaya hakkmda elzem olmus
san-
Abdiirrahim kaleme almistir. caz" makaminda eserleri arasmda siki bakimmdan
Dede, Kunhi mahlasiyle mahdud bazi siirler de Fakat onun asil kiymeti musiki sahasmdadir. " H i besteledigi ayin klasik T i i r k musikismin en giizel gosterilebilir. T a r i h i menbalar da ona bilhassa m u . biiyiik b i r kiymet vermislerdir.
X I X NCU ASIR
421
Kiinhi Abdurrahim'in gencliginde yazilan Esrar Dede tezkiresinde deniliyor k i : " E l ' a n hankah-i merkumda kudiimzenbasi olub enfas.i azize.si hayat bahs-i kulub-i asikan ve avaz-i l a t i f i r u h efzay-i sadikan ve arifandir. Dus.i kemali hil'at.i ilm ii edeble araste ve car etraf-i hisali ziver-i hiisn-i reftar ile pirastedir". Esrar Dede tezkiresinin kenarma Ahhar mahlasiyla siirler ya. zan Zilhdil Bey sunlari yazmistir (Yenikapi Mevlevihanesindeki niisha): "Selim-i salis hazretleri sabik-ul.menkibe K i i n h i Abdurrahim Dede Yenikapi mevlevihanesinde kudiimzen basi iken fenn-i inusikideki meharet-i fevkaladesine mebni Gengi Yusuf Dede merhuma kiyasen enderiin-i hiimayuna almagi murad etmis ve Abdurrahim Dede dahi kalben meyl eylemis oldugu halde b i r sahra ayn.iil.cem'inde birader ve miirebbileri N u t k i A l i Dede hazretlerinin b i r nazar-i gavsane atfiyle kendisini derya-yi istigrak ve hayrete ilka bayurarak miisariin ileyhi o vartadan k u r t a r d i k l a r i ve murebbilerinin vefatmdan hayli zaman sonraya kadar o halde kalub muahharen sahv i i temkine gelerek hankah-i mezkure seyh olduklari o zamani idrak eden sikat.i ihvandan mesmu'-i f a k i r olmustur." Mehmed Ziya "Yenikapi Mevlevihanesi" adli eserinde diyor k i 154.156): "Abdurrahim efendi'nin si're olart isti'dad.i fevkalade-i f i t r i s i dolayisiyle az zaman zarfmda fenn-i musikide de iktisab-i behre ve maliimat etmis ve sanayi'-i nefisenin en r a k i k aksammdan. olan bu i k i su'be-i ruhefzada, hele musikide iistad-i k i i l mertebesini ihraz ederek asrmm Farabi.i sanisi olmusdur." Rauf Yekta merhum, bastan sona kadar aym makami muhafaza eden " a y i n " lerden bahsederken diyor k i (Esdtiz.i elhan: Dede efendi S. H2): "Yenikapi mevlevihanesi mesayihinden Abdurrahim efendi merhumun ayini h u s m i f m parlak b i r misalidir k i , serapa Hicaz makammdan bestelendigi halde yeknesakhk (Monotonie) saibesinden miiberradir". Biitiin bu izahlar gosteriyor k i , Abdurrahim Dede, musiki sahasmda kudretli bir sahsiyettir Onun "Anberefsan" adli b i r ter_ kib ihtira ettigini de Ndsir Abdiilbdki DerZe'nin " T e t k i k ii t a h k i k " adh eserinden bgreniyoruz. Miiellif diyor k i : "Nihavend agaze idiib karargahi olan rast perdesine geldikde (S.
422
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISi
Acemasiran ve Irak ve ba'dehu yine Acemasiran perdesi ve yegah perdesi gbsteriib yegah perdesinde karar eder. Bu terkib birader-i miiellif-i f a k i r Seyyid Abdiirrahim Dede'nin ihtira'idir. uilOL-- Abdurrahim Dede, buldugu bu terkib ile muhakkak k i b i r takim eserler de bestelemistir. Fakat ne yazik k i bunlar elimizde mevcud degildir. Onun bugiin Hicaz ayininden baska hie b i r eserine sahib degiliz. . Bay Nail'in elyazisiyla gordiigiim Safayi tezkiresinin sonunda su kayidlar v a r d i r : " B u ayin-i serifi 1205 (M. 1790) tarihinde Bab-i cedid'de (1) Kudiimzen basi olan Abdiirrahim efendi tasnif ve besteleyip i b t i da.i kiraati dergah-i mezburda olmustur".. X I X uncu asrm degerli bestekarlarmdan b i r i de Sikdrizade Ahmed'dir. Dogum tarihini bilmiyoruz. Fakat 1206 ( M . 1791) dan evvel Koca Mustafa Pasa hanikahi zakirbasisi oldugu mahimdur. Boyle biiyiik bir tekkede zakirba-sihk edebilmek icin, hig ohnazsa k i r k yasmi bulmak sarttir- Bu cihetle onun 11*60-1170 ( M . 17471756) y i l l a n arasmda diinya.ya geldigini kabul etmek icab etmektedir. 1199 ( M . 1784) de vefat eden Koca Mustafa Pasa seyhi Mehmed Hasim efendi'mn halifesi oldugunu silsilenamelerden ogreniyoruz. S'karizade, 1206 ( M . 1791) de Hacca gitmis ve dondiikten sonr a "Der beyan-i ahval.i Medine" adh bir eser kaleme almistir. K i tabimn mukaddimesinde sunlan soylemektedir (Millet K. Tarih: No: 305, Ser'iye: 722): " B u abd-i fakir serzakiran-i Koca Mustafa Dervis Ahmed BeSikarizade saye.i evliyaullahda bi-inayetillah-i taala 1206 senesi merhum ve magfur ila rahmeti Rabbihilgafiir Mollacikza.de Ishak efendi'nin oglu faziletlu Mehmed Ataullah efendi hazretleri Medine.i miinevvere kadisi olub maiyyeten bir sene kamilen miicavir olmagla her bir sey hakikatine vasil oldugum iciin naklen ve rii'yeten vakif-i esrari oldugum ahvali kaleme getiiriib tahrir ettim k i k i raat eden kardeslerime ask-i Muhammedi galib olub ziyaret-i serifine sa'y ediib muvaffak olalar..." Haci Evhad tekkesi seyhi olan ve hayatinm sonuna kadar Siin. biil efendi hanikahindaki zakirbasihk vazifesini terk etmeyen ika(1) Yanf Yenikapi Mevleviha'nesinde.
XIX NOT ASIR
^423
rizade Haci Ahmed efendi 1247 muharreminiii 16 smda (M- 1831) vefat etmis ve Koca Mustafa Pasa dergihimn hatiresine defnedilmistir. Ayvntabh Ayni su oliim t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
0 sehbaz-i hakikat Seyh Evhad tekyesi seyhi B u f a n i asiyandan ucmaga can atdi bi perva Ucunca miirg-i ruhu cennete A y n i didim t a r i h h .-, J J-^.
1
-V
J^'Jlj J/i'J
LS.X-
1247
Su tarih te A y n i ' n i n d i r :
<iK
J.\,f\i
JJ.^
Sikarizade, devrinin kudretli bir zakirbasisi ve kudretli bir hestekaridir. Miinhasiran dini eserler bestelemis ve bu sahada b i i yiik b i r muvaffakiyet gostermistir. Onun . " B a y a t i " makammdaki duragi, bu nevi eserlerin en giizellerinden b i r i olarak gosterilebilir. "Estagfirullah..." deye baslayan " r a s t " ilahisi ise hem k i v r a k , hem san'atkarane b i r parcadir. Ben Sikarizade'nin 15 bestesini giifte halinde tesbit etmis bulunuyorum. Fakat onun besteledigi daha b i r hayli ilahinin mevcud oldugu muhakkaktir- Bestesi unutulmayan bir k i s i m ilahilerin de bu degerli zate aid olmasi kuvvetle memuldiir. . . XLX uncu. asir. bestekarlarmdan b i r i de Seyh Abdurrahman Nesib'dir. Uskiidar'da dogdu. Babasi Hiidayi tekkesi seyhi Mehmed Sehabeddin efendi'dir. Onun babasi 1209 ( M . 1794) da vefat eden ayni tekkenin seyhi Buyilk Rusen efendi'dir. B u zatden Cevdet Pasa, "Bursah Ismail Hakki hulefasmdan olub Corlu'da sakin olan Per. tevi efendi hulefasmdan ve tekke seyhlerinin danismiendanmdan Uskiidar'da Hiidayi asitanesi seyhi Mehmed Rusen efendi..." deye bahsetmektedir (Tarih-i Devlet-i aliyye VI, 147). Mehmed Riisen'in babasi da Miidanyah Seyh Abdurrahman efendi'dir k i , 1149 ( M . 1736) da Istanbul'a gelerek Kapu agasi tekkesine seyh tayin edilmisti. Abdurrahman Nesib 1234 ( M . 1818) de H i i d a y i tekkesine seyh oldu. 1258 ( M . 1842) de vefat etti. A y n i dergahm tiirbesinde medfundur. Bursah Zdik su oliim tarihini viicude g e t i r m i s t i r :
424
TURK MUSIKlSI ANTOLOJISI B u sehbaz-i himem dergah-i vala-yi Hudayi'den Cenah-i zahir ii batmla bezm-i vahdete uctu B u tarih eyledi hem nam-i Cami Zaika rihlet
1258
Bursali Tahir diyor k i (Osmanli miiellifleri I , 77):. "Abdurrahman Nesib efendi erbab-i danisden bir zat olub Seyyid mahlash divancesiyle siiluk-i Celvetiyyeye dair risalesi vaor-
dir".
Abdurrahman Nesib'in bestekarligim mecmualardan ogreniyoruz- Bendeki bir mecmuada bazi ilahileri kayidlidir. Oglu Ruserf efendi de viicude getirdigi mecmuaya "Seyh efendimiz" kaydiyle onun bazi ilahilerini yazmistir. Bu besteler arasmda bilhassa " B a y a t i " makammdaki "Goniil hayran olubdur ask elinden" ilahisini cidden san'atkarane b i r eser olarak gosterebiliriz. . ' Kendi elyazisiyle viicude getirdigi divani Uskiidar'da Selimaga Kiitiibhanesindedir (Hiidayi K. No: 34). Onun b i r takim ilahiler, mutasawifane manzumelerden baska ladini mahiyette bazi gazeller ve sarkilar da yazdigim goriiyoruz. X I X uncu asrm gok degerli musiki iistadlarmdan b i r i de Mevlevi Mustafa, Naksi Dede'&ix. Hayati hakkmda etrafli bilgimiz bulunmayan bu kiymetli sahsiyetten 6nce bahseden Fatin'Air. 1243 ( M , 1827) de Misir'a giden ve sekiz sene orada kalan bu zat 1269 ( M . 1852) tarihine kadar yetisen sairlerden bahsettigi tezkiresinde aynen sunlari sbyliyor (S. 418):
Sairanin cem' ediib asanni bil-imtihan Y a p d i bir mecmua-i r a ' n a Nazif-i hos nuvis B i r birine nakl ile ahad u asrat ii miat Heat tarih oldu N a k s i iste bu beyt-i sells Ne nefis oldu Nazif Ahmed Beg'in mecmuasi Oldu nev mecmuasi Ahmed Nazif'in pek nefis
Nazim.i mumaileyh eyh Naksi efendi mahruse.i Edirne'de Nak^bend-i alem-i viiciid olup tarikat-i aliyye-i Mevleviyyeye i n t i sab ile 1240 ( M . 1824) tarihlerinde Misr-i Kahire'ye azimet ve b i r muddet ikametle 1254 (M- 1838) senesi hilalinde Kahire-i mezbure Mevlevihanesi mesihatine revnaksaz.i irsad olmustur". SicilLi Osmani'de ise su kayidlar vardir (TV, 577):
XIX
NCU ASIR
425
"Naksi Dede: Konya'da Mevlevi olub 1240 da Misr'a azimet eylemistir. 1254 de Misir Mevlevihanesi seyhi oldu. E.vasit-i asr-i Sultan Abdiilaziz Hani'de irtihal eyledi. Sair ve hattat i d i " . Mehmed Siireyya'nm onu Abdiilaziz zamamnda dlmiis olarak gostermesi yanhstir. Naksi Dede, Abdiilmecid devrinde vefat etmistir. Diger bazi menbalarda tesadiif edilen b i r takim kayidlar da esassizdir- Mesela "Mevlevi ayinleri" adh eserde Tahir Olgun'un nesrolunan mektubundaki bazi malumat bu kabildendir (CUd 14, Son yaprak). . . Sadece " S i c i l " deki kayidlari esas tutarak ve hie b i r arastirma yapmaya liizum gormeyerek yazilan bu mektubda; Naksi Dede'nin Misir Mevlevihanesinde kudiimzen basihk ettigi, 1280 ( M . 1863) de oldugu, simdiye kadar hi? bir siirine, ve hie b i r yazisina tesadiif edilmedigi yazihdir. Fakat biitiin bu haberler asilsizdir. Son yillar zarfmda nesredilen "Edirne T a r i h i " nde ise " B i r cok tekke ayinleri bestelemis ve olmez eserler birakmistir" t a r z m da yanlis bir cumle mevcuddur (S. 310). Naksi Dede'nin b i r 5 0 k ayinleri degil, b i r ayini mevcuddur. Bu kiymetli musikisinas hakkinda oldukca etrafh malumata sahib olan miilga Galata mevlevihanesinin son seyhi Ahmed Celd. leddin Dede'dir. Bugiin 91 yasmda olan bu degerli alim Naksi De. de'nin talebesi Subhi Bey'den ney mesk etmistir. Binaenaleyh Naksi Dede, hocasmm hocasidir. Ileride hayatmdan bahsedecegimiz bu musikisinasm verdigi malumata nazaran Naksi Dede, Edirnelidir- Gene yasmda Tasayvuf, edebiyat, yazi ve musiki ile mesgul olmus ve biitiin bu sahalarda muvaffakiyet gostermistir. Naksi, arkadasi Semsi Dede ile Mevlevi tarikatine intisab etmek ve cileye soyunmak iizere Edirne'den Konya'ya miiteveccihen hareket ettiler. Once Afyonkarahisan Mevlevihanesinde misafir o l dular. Semsi Afyon'da. kalmayi tercih etti. Naksi ise Konya'ya g i t t i ve.cilesini Mevlevi asitanesinde ikmal etti. Arabca ve Farscaya hakkiyle vakif olan Naksi Dede, Hemdem Celebiye epey miiddet ders okuttu. Sonra Misir'a g i t t i : M i s i r Mevlevihanesi seyhi Fikri Dede'nin vefati tizerine 1254 ( M . 1838) de Hemdem Celebi tarafmdan mezkur dergahm seyhligine tayin edildi. 1270 ( M . 1853) de vefat etti- Misir Mevlevihanesinin ttirbesinde medfundur.
426
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
1270 misrai . Mucevher olarak - oliim tarihini bildirir. Rivayete gore, bu misrai vefatmdan b i r hayli evvel bizzat kendisi soylemistir. Yerine Ibrahim. Rii,sdi Dede seyh oldu. Bu zat de on yedi sene seyhlik ettikten sonra 1287 ( M . 1870) de vefat etti. Onun yerine, bu malum a t i kendisinden tesbit 'ettigimiz Ahmed Celdleddin Dede'nin babasi Azmi Dede seyh oldu. Naksi Dede, devrinin cidden kudretli b i r sairidir- Bilhassa r u bai vucude getirmek hususunda biiyiik b i r iktidar gbstermistir. 1260 ( M . 1844) tarihlerinde Naksi Dede, Edirne'ye silaya g i t mis ve bu seyahati esnasmda b i r miiddet te Gelibolu mevlevihanesinde misafir kalmisti. Tekkenin o zamanki seyhi Ahmed Celdleddin Dede'nin babasi Azmi Dede i d i . Dergaha aid eski b i r ayin mec. muasmrn kenarlanna kendi rubailerinden 74 iinii yazmistir. B u siirlerin istinsah edilmis suretleri bugiin Ahmed Celaleddin Dede. de mevcuddur. Tedkik etmek imkanim buldugum bu rubailer, cidden nefis parcalardir. Bu siirler, onun divan edebiyati teknigine hakkiyle sahib, kudretli bir sair oldugunu gbstermektedir. Gerek Tiirkc.elerinde, gsrek Farscalarmda cidden muvaffak olmustur. Gelisi giizel yazdigimiz su mahdud rubailer bile onun bu sabadaki kudretini gbstermege k a f i d i r :
Akil mi ya divanemiyim bilmem hie Mahrem mi ya bigane miyim bilmem hie Bu kesret ii vahdetle miibhem kaldim ' B i r dane mi bin dane miyim bilmem hie Ben ben degilim ben dedigim sensin hep RC.hum dsdigim ten dedigim sensin hep Manend-i kudum sinekupan oldum T e n n a tenena ten dedigrim sensin hep Mescidde vii biithanede ferras oldum T a derd i sanemlerle sarardim soldum
7
'.:
Kiitb icre arar idim am ben ahir E v T i k - i perisan-i dilimde buldum Sen ben mi ya ben sen mi ya sen sen ben ben Ger ben sen isem sen ben isen nola bu ten Ben ben degilim anladigim bu ki heman Hem ben ben ii hem sen sen ii sen ben ben sen
X I X NCU ASIR E v l a d - i A l i bendesiyiz gam yemeyiz Mevla-yi veli bendesiyiz gam yemeyiz N a k s i gibi sad hezar Mevlana'mn T a ruz-i beli bendesiyiz gam yemeyiz
4-7
jii
JLi.L!jl : - - t '
1
JJXJ
r
J*"**, OU*-J OVJ

1
_x- ^ I j U - j c'*^- j j ^ - -
"Setaraban ayini" Misir'dan sonra Gelibolu'da taammiim etmistir- Naksi Dede, evvelce besteledigi bu eseri, Gelibolu mevlevihanesinde misafir iken bu dergahtaki muridlere gecmis, o arada tek. kenin seyhi Azmv Dede de ogrenmistir. Ayinin istanbul'da intisarim temin eden Ahmed Celaleddin De. de'dir. Babasmdan mesk ettigi bu ayini, b i r gun Zekdi Dede dinlemis ve oglu Bay Ahmed'e bu eseri ogrenmesini tenbih etmis, o da Ahmed Celaleddin Dede'den mesk etmistir. Ahmed Celaleddin De. de, bu ayini daha bir coklarma mesk ettigini de soylemektedir. Naksi Dede'nin musiki eseri olarak bugiin elimizde sadece bu ayin mevcuddur. Kivrak ve o nisbette iistadane olan bu eser, Misirda bestelenmistir. Ve 1260 ( M . 1844) dan biraz evvel ilk defa olarak Misir Mevlevihanesinde okunmustur. Sonra yukanda da soyledigimiz vech ile Gelibolu'da ve miiteakiben istanbul'da intisar etmistir. Naksi Dede, ney iiflemek hususunda asnmn en ileri gelenlerinden biridir. Ve bir coklarma ney mesk etmistir. Onun kudretli bir hattat oldugu da anlasilmaktadir. Misir Mevlevihanesinin kiitiib-
428
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
hanesindeki b i r cok eserlerde kendi elyazisiyla talikati vardir. B u n l a n Ahmed Celaleddin Dede, Misir'da bulundugu zaman tedkik et. mistir. Ve kudretli b i r hattat oldugunu soylemektedir. Mecmualarda, ladini mahiyette b i r takim bestelerine tesadiif edilen hattat ve musikisinas Mustafa Naksi (Vefati 1178 M. 176k) ile Mustafa Naksi Dede'yi bir birine kanstirmamalidir. XLX uncu asnn en m i i h i m sahsiyeti hi? siibhe yok k i , Ismail
Dede'dir. Dervi$ Ismail, Dede, Hamamizade
gibi iinvanlarla istihar
etmis olan bu degerli musikisinas hakkinda maalesef etrafh malu. mata sahib degiliz- Ona dair bugiin elimizde mevcud olan yegane menba, Rauf Yekta merhumun 52 sahifelik b i r brosiiriidiir (Esdtiz-i elhan: \aded 3: Dede efendi 13i0-1924).
Dariilelhan mecmuasmda tefrika suretile nesredildikten sonra kitab seklinde cikan bu eser, tamamiyle sifahi rivayetlere istinaden yazilmistir. Rauf Yekta merhum isittiklerinin t a r i h i hadiselere uygun olub olmadigmi tedkike liizum gormediginden dolayi bu k i t a b m da b i r cok yanhslar yapmistir. Konservatuvar'm nesrettigi Mevlevi dyirderi'-nde Zekdizade Bay Ahmed de, Ismail Dede'ye dair yazdigi terciimeihali sadece Rauf Yekta'mn eserinden telhis suretiyle kaleme almistir (S. 672-674). Rauf Yekta merhumun eserinde tarihi denilebilecek pek az malumat vardir. Mamafi menkibevi bir mahiyette yazdigi bahisler arasinda faydai bir takim sifahi malumat ta mevcuddur. Rauf Yekta'mn verdigi izahata gore Ismail Dede, 1191 (M. 1777) senesi zilhiccesinin onuncu giinii Sehzadebasi civarmdai b i r evde dogdu. Babasi Siileyman Aga, Manastir'a tabi Gbrice sancaginm Kesriye kasabasmda diinyaya gelmistir- Siileyman Aga Sayda valisi Bosnah Cezzar Ahmed Pasa'nm bir miiddet miihiirdarliginda bulunmus, fakat bu vezirin halka gosterdigi gaddarhga tahammiil edemeyerek vazifesinden istifa etmis ve istanbul'a gelmistir. S*ehzadebasmdaki Acemoglu hamamim satm almis ve hamamciliga has. lamistir. B i r miiddet sonra Rukiye isminde bir hanimla evlenmis ve bu- kadmdan Dede efendi diinyaya gelmistir. Dogumu kurban bayrammm birinci giiniine rastladigi icin kendisine Ismail adi verilmistir. Ismail heniiz iic dort yaslannda^ iken babasi Acemoglu hamamim satmis ve' Altimermer'de kuru sebil maha.llesinde Cavus hamamim ve civanndaki b i r evi alarak oraya nakletmistir. Ismail sekiz yasma geljnce Hakimoglu A l i Pasa camii bitisigindeki Camasirci mektebine devama ba-slamis ,ve ilk tahsilini orada b i t i r m i s t i r .
X I X NCU ASIR
429
B u mektebe devami esnasmda sesinin giizelligi ve kabiliyeti yiiziinden " i l i h i c i basilik" etmistir. Mekteb civarmda oturan Anadolu kesedari Uncuzade Mehmed Emin efendi, b i r cocugunu. Camasirci mektebine baslatmisti. Musikiye vakif olan ve meraklilara mesk eden bu zat, o gun ismail'm ilahi okuyusunu dinlemis ve kendisinde bii._ yiik bir istidad sezdigi icin talebeligine kabul etmistir. ismal'in iste ilk musiki hocasi mahdud bazi ilahi ve sarkilar da bestelemis olan bu sahsiyettir- Onu bas muhasebe kalemine yazdiran da bu zattir. Ismail, yedi y i l kadar hem bu kaleme, hem de Uncuzade'nin musiki derslerine devam etmistir. B u arada pazartesi ve persembe giinleri de Yenikapi Mevlevihanesine gitmis ve dergahin seyhi Ali Nutki Dede'nin derslerinden istifadeye baslamistir. A l i N u t k i Dede'nin kendi elyazisi ile mevcud olan " D e f t e r . i Dervisan" adh mecmuada " B u f a k i r i n zaman-i mesihatinde dergaha gelen hiicrenisin canlarm t a r i h l e r i d i r " bashgi altmda Ismail Dede'nin de "18 Zilhicce 1212 ( M . 1797) tarihine musadif Cumartesi giinii 21 yasmda oldugu halde Matbah-i Mevlana'ya dahil" oldugu yazihdir. Gene aym mecmuadaki kayiddan bgreniyoruz k i Ismail Dede 15 Safer 1213 ( M . 1798) de sema' meskmi bitirmistir. "Cilesini tamamlayanlar" bashgi altmdaki kisimda ise "Dervis Ismail Hamamcizade Sehri 20 S w a l 1213 Yevm-iil-hamis" kaydi goriilmetkedir.
e
Rauf Yekta merhumun "1215 ( M . 1800) senesi Ramazan-i serifine musadifdir k i Dervis Ismail bin b i r giinden ibaret olan gile miiddetini ikmal etmesiyle Dede iinvamni almis ve dergahin kendisine tahsis edilen b i r hiicresine gekilmis i d i " demesi katiyetle y a n . hstir. Anlasihyor k i Rauf Yekta merhum, Dede'nin Mevlevi oldugu tarihi gbz oniinde bulundurmus ve 1001 giinden ibaret olan Mevlevi cilesi miiddetini de bu tarihe ilave ederek onun 1215 ramazanmda cilesini ikmal ettigini yazmistir- Halbuki Mevleviler" arasmda muayyen olan bu 1001 giinii bitirmeden hiicreye cikanlar da vardir. Dede'nin kisa b i r zaman zarfmda cilesini tamamlamasmdaki en miihim sebeb Selim III. in onu saraya aldirmis olmasidir, zanmnday i m . Netekim 1213 ( M . 1798) senesinde hukumdann onu huzuruna. kabul ettigine dair b i r t a k i m rivayetler mevcuddur. Rauf Yekta merhum da bu hususta sunlari soylemektedir (Dede efendi S. 128 131):. "Dervis Ismail'in cii eye girmesinden b i r miiddet- sonra pederi Siileyman Aga'nm irtihali vuku' bulur. Ismail, pederinden kendisine
430
intikal eden hamami hemen satmak ister; validesi Rukiye Hanim, buna mumanaata kiyam ederse de kadincagiz kiiciikliigiinden beri pek sevdigi ve ziyadece yiiz verdigi ogluna soz geciremediginden n i hayet hamam satilarak parasiyle dergahda muteaddid "ayin-i cem" ler, ziyafetler yapihr, hamamm parasi da suyunu ceker!.. Dervis Ismail, cileye girdiginin ikinci senesinde en nefis asarmdan b i r i olan: Zulfundedvr benim baht-i siydhim giifteli meshur puselik sarkismi bestelemis idi- Bu sarki sur'atle mahafil-i musikiyeye aksederek herkes tarafmdan pek ziyade begenilir ve muessirinin Yenikapi mevlevihanesi cilekeslerinden oldugu anlasilmca bu derece iistadane b i r sarkiyi besteleyen dervisi gormek icin b i r cok musiki merakhlari dergaha gelub: Burada bir Dervis Ismail var imis, gormek isteriz... Demege basladilar. Dergahtakiler bittabi halkm bu tehaciimiinden memnun olmazlar. Mamafi sarkmm sbhreti gittikce artmaktaoldugundan hanendeganî sehriyari tarafmdan temessuk ed'ilerek Selvrrui sdlis'in huzurunda okunur; sarki, padisahm cidden hosuna gittiginden bestekarinm saraya celbi hakkinda irade sadir olur. B u . nun iizerine musahiblerden Vardakosta Ahmed Aga dergaha gelub irade-i seniyyeyi teblig ve miisaade taleb edince seyh efendi: 7 E m r - i sahaneleri bas iistiine, ancak kendisi cilededir, cilesi de i k i seneye balig oldu, tarikimizin usuli icabmca gece haricde kalamaz; reca ederim her halde aksam ezanmdan e w e l dergaha avdet etsin..-. Deyerek Dervis ismail'i Musahibe terfikan Topkapi sarayma gonderir. Selim-i salis ismail'i derhal huzuruna kabfll ile bir cok i l tifatlardan sonra puselik sarkismi okutiir; Sarki padisahm o derece mahzuziyetini mucib olur k i b i r defa daha okumasmi ister. Bunun iizerine Selim-i salis ismail'i atiyye.i seniyye ile t a l t i f ve dergaha iade eder. Dervis ismail saraydan ciktigi vakit aksam ezamna an. cak bir saat kaldigmdan kosmaga baslayip yol.uzerinde bulunan validesinin hanesine ugrar, kapu aqilmca: Annecigim! hamami sattm da parasim tekkede dervislere yed i r d i n deye bana danlmis i d i n ; bak iste p i r i m bana neler ihsan etti.' deyerek atiyyeyi havi keseyi iceri atar ve alelacele kapuyu kapayup vaktii zamaniyle dergaha yetisir. ismail Dede'nin gilesini ikmal ediib Yenikapi mevlevihanesi hiicrenisinleri ziimresine dahil olduktan sonra bilhassa mukabele giinleri, odasi, miisariinileyhden istifade icin gelen musiki heveskar.
X I X NCN A S I k
431
l a r i ile dolmaya baslamis idi. Bu esnada Dede efendi, bir cok bedi' eserler vucude getirmekte ve bu eserler dergaha devam eden t i l m i z leri vasitasiyle Istanbul'un o tarihlerde pek revnekdar olan musiki mahfillerine intisar ettikce Ismail Dede naminin biiyiik bir sohret kazanmasma sebeb olmakta i d i . Dede'nin eserleri birbirinden p a r lak diisiiyor i d i ; alelhusus Hicaz makammdan meshur:
E y cesm-i ahu hecr ile tenhalara saldin beni Cun nafe bagnm hfin idiib sahralara saldin beni E y kameti serv-i semen sahnmada ellerle sen H a s r olalim dedikce ben ferdalara saldm beni
naksmi bestelemesi Istanbul musiki alemince fevkala.de bir hadise olarak telakki edilmis i d i ; o derecede k i her musiki merakhsi bu yen! san'at eserini edinmege biiyiik bir tehaliik gbsteriyor idi- Dede'nin cidden nefis eserlerinden b i r i olan bu "nakis" miiessiri hakkinda Selim-i salis'in tekrar nazar-i i l t i f a t i m . celbe vesile olmustur. Hakan.i miisariinileyh, "ziilfiindedir benim baht-i siyahim" sarkisiyle musikideki iktidarimn ali derecelerini anladigi Dede'yi bu naksi bestelemesi iizerine tekrar huzuruna kabul ile yeni eserini dinlemis ve yine atiyye.i seniyye ile taltif ettigi Dede'nin haftada i k i defa sarayda icra. olunan huzur fasillarma devamim irade etmistir. B i r miiddet sonra Dede efendi'ye musahib.i sehriyari iinvam verilmis ve arasi cok gecmeden "ser muezzinlik" hizmeti de uhdesine t e v cih olunmus idi. Hakkinda sahane iltifatlarm bu suretle tevalisi D e de'yi pek miitehassis ettiginden bu tesir altmda yazdigi:
Mflstak-i cemalin gece gundiiz dil-i seyda E t t i nigeh-i atifetin bendeni ihya Mesriir ede Hak kalb-i humayununu daim E d ' i y y e - i h a y n n dil u cammda hiiveyda
nazmim "suznak" makammda ve "darbe^m" ikamda besteleyerek rufekasiyle beraber Selim-i salis'in huzurunda okumus ve Dede'nin bu suretle tesekkuratim izhar etmesi padisahm pek ziyade mahziiziyetini mucib olmustur. Ser muezzin olduktan sonra 1216 (M- 1801) senesi evahirinde D.ede efendi teehhuT etmistir. Zevcesinin sarayh bir hamm oldugu mervi ise de ismi tahkik olunamadi. Dede, teehhiil edince bittabi dergahdaki hiicresini terk ile Akbiyik mahallesinde isticar ettigi bir hanede oturur ve yalmz mukabele giinleri d e r g i hma gidiib kendine mahsus hiicrede sakirdlerine musiki ta'limiyleistigal eder i d i . " .
432
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJISI
Bu malumatm dogru k i s i m l a n olmakla beraber, hakikate uymayan t a r a f l a n da vardir. Ismail Dede, saraya almdiktan sonra tek. rar cilesini ikmal etmek iizre tekkeye donmemis, yalniz, ayin giinleri izin alabilmistir. Musahiblerden Vardakosta Ahmed Aga'nm 1213 (M-.1798) de iradeyi teblig etmesine de tarihen imkan y o k t u r ; ciin. k i bu zat 1209 ( M . 1794) da vefat etmistir. Dede'nin Selim I I I . zamamnda Musahib-i sehriyari ve ser m u ezzin olmasi hakkmdaki rivayet te tamamiyle yanhstir. Ismail Dede saraya ahndigi 1213 ( M . 1798) tarihinde henuz y i r m i i k i yasmda b i r genctir. Bu yildan biraz sonra musahib olmasi ve sermiiezzinlik makamini isgal etmesi kabil degildir. Enderun'a ondan evvel intisab eden degerli ve yash musikisinaslar dururken sanatta miistaid, f a kat heniiz rriubtsdi sayilan Dede'nin "Sermiiezzin" secilmesine i m kan mevcud degildir. 1220 ( M . 1805) de olen oglunun kitabesinde "Musahib-i S e h r i y a r i " kaydrnm bulunmasi da tasm daha sonra diktirildigini veya bu tabirin "saray mensubu" manasma k u l l a n i l d i . gini gbsterir. Ismail Dede 1227 ( M . 1812) tarihinde yani Mahmud I I . devrin. de musahiblik iinvanmi kazanmistir. Letaif.i Enderun'da bu yila tesaduf eden vak'alar arasmda su kayidlar goriiliyor (S. 3 ) : "Ziyadesiyle makam asina. ve bu cihetle dideleri rusena olan Dervis Ismail efendi ile erbab-i heva-yi binevadan hanende Arif A j a ' n m musikide meharetleri zahir ve sadalarmm naziri nadir ol-' dugundan bu arahk musikinin rayic-i revayic-i i ' t i b a r - i miisteari iz. diyad bulduguna bazi makam karinesiyle intikal ve pesendide.i tab'-i hiimayun buyurulmasi ihtimal olan beste ve semai ... de i k t i darlan derkar cldug-undan ... Filhal ol i k i Farabi.i zaman musahib lik iihvani ile..." t a l t i f . edilmislerdir. Dede'nin miiezzinbasihgi ise daha sonraki zamanlardadir1228 ( M . 1813) de Muezzinbasi olan Emin Aga'dir (Letaif-i Enderun S. 55). Daha sonra da bu vazifey.E' Sakir Aga getirilmistir. - Selim I I I . i n sehadeti dolayisiyle saraydan uzaklastigi ve 1241 ( M . 1825) tarihinde, tekrar "musahib.i sehriyari" oldugu hakkmda Rauf Yekta merhumun naklettigi rivayetler de tamamiyle asilsizdir (Dede efendi S. 133). " L e t a i f - i E n d e r u n " da 1239 (M. 1823) senesi v a k ' a l a n arasmda hukiimdarm bir gezintisinden bahsedilirken deniliyor k i (S. 278) : "Hazineli Kemani Mustafa Aga, Hanende R i f a t Bey, Mukallid Aziz Bey, Kilerci Keci A r i f Aga ve acemisi Tanburi Necib aga ve
X I X N C N ASIR
43
Neyzen Mustafa efendi, Suyolcuzade Salih efendi ve musahiblerden Komiircii zade Hafiz efendi ve Dervis Ismail efendi ve Tanburi Nu'man Aga ve Abdi Bey ve Kemani A l i Aga ince sazlar ile kenar-i hayizda fasla agaz" eylediler. Gene " L e t a i f . i Enderun". da 1241 ( M . 1825) senesi vakayii arasmda su kayidlar vardir (S. 357): "Musahib-i sehriyari Hanende Dervis Ismail efendi'nin yar-i gari mesahir.i esatiz-i ilm-i musikiden Delldlzdde Cavus Ismail Aga, Dede'nin duasiyle otuz tarihinden beri Enderiin-i hiimayunda her diirlii siyt u sada peyda." etmisti. Bu misaller de gosteriyor k i , Selim III. devrinde yani 1213 ( M . 1798) de saraya intisab eden ve yavas yavas yiikselerek Mahmud II. zamanmda musahib olan Dervis Ismail, 1241 ( M . 1825) t a r i h i n de de ondan epeyce e w e l de esasen sarayda bulunmakta idiDede'nin Sultan Mecid zamanmda sarayda nes'esiz b i r hayat gecirmege basladigi hakkinda rivayetler mevcuddur. Ahmed Celd. leddin Dede ile Esref Ede'nin verdikleri sifahi malumata gore, A b 'diilmecid, san'ath saz ve soz eserlerine ragbet etmez, bedii hie b i r giizelligi olmayan alelade bir takim sarki ve tiirkiiler istermis. Ismail Dede, bir giin Delldlzade'ye bu halden sikayet etmis, soz arasmda da " B u oyunun tadi k a c t i " t a b i r i n i kullanmisti-. Iste hacca gitmesinde amil plan maddi sebeblerden en miihimmi budur. 0 giinden sonra hukiimdar'a miiracaat etmisler ve miisaade alarak Hac maksadiyla Istanbul'dan uzakla&mislardir. Hac yolunda kendisine Del. Idlzade Ismail ve Mutafzade Ahmed efendiler refakat ediyorlardi. Rauf Yekta merhum sunlan soyliyor (Dede efendi S. 168): "Dede'nin hacca g i t t i g i sene Hicaz'da siddetli kolera hastahgi zuhur etmis i d i . Bicare Dede fariza.i hacci ifadan sonra 1262 ( M . 1845) senesi zilhiccesinin onuncu giinii aksam ezani vaktinde bu miidhis hastaliga tutulmus ve o gece sabaha, karsi Mina'da i r t i h a l - i . dar-i baka eylemistir- Cenazesinin cemaat.i kiibra ile kaldirilarak Hazret-i Hadicetiilkiibra'nin merkad-i seriflerinin ayak u'cuna defn edildigini Mutafzade Ahmed efendi merhum hikaye ederdi:" Sair Kdzvm Pasa su oliim tarihini vucude getirmistir:
Hazret-i Farabi-i sani muezzin basi kim Zatma olmustu ilm-i musiki ihsan-i Hak Asina-yi her makam ecmisti kalb-i agehin Saye-i Molla'da lutf u himmet-i merdan-i Hak
F:
28
434
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
Pertev-i sems-i hakikatten kilub kesb-i kemal Z e r r e - i naciz iken oldu meh-i ta.ba.n-i H a k F e h m olur bundan makam-i kurba aheng ettigi H a c idiib Minada oldu vasil-i Gufran-i H a k Qar tekbirin cekiib Kazim dedi tarihini
1262 Dr. Subhi, Dede'nin iie defa hacca g i t t i g i n i soyliyorsa da bu r i vayetin menbami kaydetmiyor (Tiirk Musikisi I , 80). Gelibolu ve Misir Mevlevihanelerinde seyhlik etmis olan Azmi Dede'den naklen oglu Ahmed Celdleddin Dede, Ismail Dede'nin Sul? tan Mahmud I I . da birlikte. i k i defa Gelibbluya g i t t i k l e r i n i ve Mevlevi ayininde bulunduklarmi bildiriyor. Misir valisi Mehmed Ali Pasa'mn Dede'ye fevkalade hiirmet ett i g i vs gezmtilerde onu arabasmm sag tarafma oturttugu hakkmda Muallim Kdzvm C/z'un, ibnidemin Mahmud Kemal'den naklen verdig i malumat ise asilsizdir (Yiicel mecmuasi No: 43, 1938). M i s i r ' a giden ve M i s i r valisinin i l t i f a t ve tevecciihlerine mazhar olan Ismail Dede degil, Neyzen Deli Ismail Dede'&ir: Ismail Dede, X I X uncu asir T i i r k klasik musikisinin en kudretl i bestekaridir. Halk musikisi nagmelerine, hatta bazi eserlerinde biraz da garb musikisme temayiil gosteren Dede, biitiin T u r k m u sikisi sekillerinde eserler ibda edebilmis biiyiik b i r san'atkardir. O. nun ayin, durak, ilahi gibi d i n i ; kar, murabba, semai, sarki ve t i i r k i i gibi ladini eserleri.epey b i r yekiin tutmaktadirRauf Yiekta merhum Dede hakkmda su sitayislerde bulunuyor (Dede efendi S. 169): . "Dede efendi'nin asaxi " i i s l u b " itibariyle gayet asil ve kibaranedir. Biiyiik bestekarimizm hiiviyyet-i iistadanesinde h e r seydenevvel goze carpan hususiyet T u r k musikisinde Itri'lerin ve emsalf esatize.i salifenin himmetleriyle asirlardahberi teessiis eden a n ' anevi tarz ve t a v r m gayet riayetkiir muhafizi olmasidir. Bimunla beraber Dede efendi'nin bu riayetkarhgi eserlerini eslafinm gos. teremedigi yenilikleriyle tezyin ve ibdama mani' olmamistir. Bila tereddiid denilebilir k i son asirda yetisen T i i r k bestekarlan icinde Dede efendi derecesinde hem kdasik iisluba tamamiyle sadik kalmis, hem de bu iisliibun k u y u d ve surutundan d i sari cikmamak sartiyle wagmekarhkta miiteceddidane ve t e .
X I X NCU A S I R
:
435
rakki perverane eserler viicude getirmege muvaffak olmus bir bestekar daha gosterilemez. Bir- de surasi sayan.i dikkattir k i Dede efendi bazi bestekarlarimiz gibi en ziyade yalmz bir nevi eserlerin tahziminde ihtisas sahibi olan esatizeden degildir: Mesela Haci Arif Bey merhum yalmz "sarki" vadisinde asrmm teferriid etmis bi nazir bir iistadi idi. Baska vadilerde her nasilsa aym iktidari goster-ememistir; netekim bir arahk "Nihavend" makammdan bir "Murabba" bestelemek arzusuna dusmiis ise de anda dahi muvaffak olamarins ve bu eserinden sonra bir daha kar, murabba, semai gibi parcalar bestelemekten biisbutiin vazgecmistir. Bu nokta.i nazardan bakihnca Dede efendi'nin her nevi asar.i musikiye tanzirriinde gosterdigi harikulade muvaffakiyeti lisan-i takdirle yad etmemek miimkin olamaz. "Musiki-i ruhani" deki "ayin" leri, "ilahi" leri, "diirak" lari ile Dede efeiidi nami tarih-i musikimizde adeta eslafma gibta bah?a bir mevki ihraz etmistir- Kilasik musikimiz ya disinde Dede'nin viicude getirdigi "kar" lar, "murabba" lar, "nakis" lar, "semai" ler kiymet ve san'at itibariyle eslafmm asarmdan asagi olmadiktan baska bazi noktalarda eslafim bile gecmistir. Sarkilarma' gelincs, o asirda berhayat olan musikisinaslar arasmda Dede efendi'nin sarkilanndan daha parlak ve daha iistadane sarki yapan bir bestekar a. tesadiif edilemedigini hakkaiinsaf teslime mecburuz. E l i hasil Dede efendi berhayat oldugu miiddetce Tiirk musikisi aleminin hie bir rakibi olmayan bir kutbu idi. Dede'nin. asari o kadar coktur k i bunlarm ciimlesini birer birer burada ta'dad ve bu eserlerin haiz olduklari kiymet ve meziyetleri tedkik ve tahlile imkan yoktur".
r
Dr. Subhi Ezgi ise sunlan soyliyor (Tiirk musikisi I, 80) : "Kar, nakis, semai, beste, sarki, kbeekee,' pesrev, durak, ayin-i serif, ilahi olmak iizere yiiz altmisi miitexiaviz eseri mevcud ve ma. lumdur k i her birisi bestekarlar icin birer musiki hazinesidir".' Dede'nin dini eserleri alti ayin ile ilahilerden ibarettir. Bu ilahilerden biz mahdud bir kismmi tesbit etmis bulunuyoruz. Her halde gbremedigimiz mecmualarda daha bazi parcalan kayidh olsa gerektir. -. ' Yukanda Ali Nutki Dede namma tesbit ettigimfz "êvku tarab" ayininin de Dede'ye aid olmasi ve bu eseri seyhine bagislamis bulunmasi ihtimal dahilindedir. Netekim "Bestenigar" ayininden bahsederken bizzat kendisi yedi ayin viicude getirdigini soylemektedir. Viicude getirdigi eserlerin en miikemmellerini teskil eden ayinlerini - bestelendikleri tarih sirasma gore . tesbit ediyorum:
;
436
T U S K M U S t K J S i ANTOLOJISi
T Sabd dyin: Dede'nin ilk viicude getirdigi ayindir. Bay Nail'e aid Safayi tezkiresinin sonunda su kayidlar goriiliyor: " B u ayin-i serifi 17 ciimadelahir 1239 ( M . 1823) tarihinde Sub.: cedid dergahi dedelerinden sermiiezzin-i Hazret-i sehriyari umde-i musikisinasan ve ziibde-i ehl-i i r f a n olan iistad-i ekrem merhum Dervis Ismail efendi hazretleri tasnif ve besteleyiib ibtida-i k i raati dergah-i mezbiirda vaki' olmustur". I I Neva dyin: Dede'nin ikinci dini eseridir. A y m menbada su kayidlar goriiliyor: " B u ayini 17 Saban 1239 ( M . 1823) tarihinde Dervis Ismail Dede tasnif ve besteleyiib ibtida-yi kiraati leyle-i kadirde olmustur." I I I Bestenigdr dyin: Dede'nin iiciincii olarak besteledigi Mevlevi eseridir. Bu ayin hakkmda aym menbada su malumat m i i n derictir: " B u ayini 1248 ( M . 1832) tarihinde Dervis Ismail Deds selam-i evvel ve selam.i salisi ile "Hezar aferin" e kadar tasnif ve besteleyip ve " E y k i hezar a f e r i n " den nihayetine kadar Saba ayin-i serifinin selam-i sanisini ve " E y k i hezar" dan asagisim izafe etmistir. Ve selam-i salisin usulii aksak olarak b i r dum ve b i r tekten ibaret oldugundan darb deyu isaret olundu-" Bizzat Dede bu ayin hakkmda sunlan sbyliyor (Rauf Yekta:
Dede efendi S. US):
"1248 ( M . 1832) tarihinde tekmil olub ibtida-i kiraati Dergah-i Bab.i cedid'de vaki' olmustur.. "Men b i ser ii samanem" rubaisi ve " E y maksad-i asikin..." rubaisi sahib beste Dervis ismail'indir. M i n gayr-i haddin kabuliinii miis'ir niyazmendane vaz' eylemistir. Ciimie dervisan karmdaslara. ma'lum ola k i bu abd.i ahkara gerci yedi aded ayin-i serif tasnifi nasib oldu; lakin her beyt-i serifinin h i n - i tasnifinde gflya bu abd-i zelilin zebanmdan hazret-i p i r efendimiz insad buyururlardi, hatta bu bicare manende-i miiflis pesmandj' lal ve hamus b i mecal olub insad olunan ayin-i seriflerin beste. lerinde ve her bir perdelerinde zerre misal medhalim olmayup ciimlesi destgirim alem.i alemiyan hazret-i Mevlana efendimizindir." I V Sabd Puselik ayini: hakkmda Bay NaU'm yazmasmda su kayidlar v a r d i r : " B u ayin-i serif gurre-i Receb 1249 ( M . 1833) tarihinde Dervis Ismail efendi bir selam tasnif ve besteleyip selam.i sanisinden nihayetine kadar Neva ayin-i serifinin selam-i sani ve selam.i salis ve selam-i rabi'ini izafe etmistir."
X I X NCU ASIR
457 (Ra-
V Hiizzam ayin hakkmda bizzat Dede, sunlari soyliyor uf Yekta: Dede efendi: S. 160):
" B u ayin-i serif evvela b i r selam tasnif olunub Saba ayin-i' serifiyle tekmil olunurdu. ihvan.i safa bu fakire niyazmend oldular ve tekmilini niyaz ettiklerinde f a k i r dahi Mesnevi-i serifden ayin.i ser i f i n tekmili iciin tefe'iil ediib "Devletet payende bada" beyt-i ser i f i geldigi iciin ayin-i serif tekmil ve teberruken devletet beyt-i ser i f i n i selamu salise vaz'ettim. 1249 ( M . 1833) senesi tasnif ve tekm i l olub ibtida-yi kiraati Dergah-i Bab-i cedid'de vaki' oldu". Rauf Yekta merhum diyor k i (Dede efendi S. 158): "Hiizzam ayininin bilhassa birinci bendi can kulagiyla dinlenirse hissolunur k i Dede bu mualla eserinde,. derd-i istiyak ile nalan ve giryan olan hassas ve rakik bir kalbin teelliimat ve tahassiiratim pek belig b i r lisan-i elhan ile terenniim etmistir- Bu ayin.i serif, biiyiik bestekarimizm serapa feryad ve efgan seklinde tecessum etmis bir abide.i dehasidir. Kuvvetli b i r kaleme malik olub da Dede'nin bu gibi eserlerinde miindemic mezayayi biletraf tasvire muktedir olamadigima cok miiteessifim. Maahaza bu kadarcik olsun yazmakla teessiifiimii ta'dil ediyorum.... Bestekarhk fenninin biitun gavamizina Vakif olan Dede, hiizzam ayinini yeknesakhktan k u r tarmak miihimmesini ihma.1 etmemis ve
matlaiyle baslayan beyitlerde "tebdil-i makam" san'at-i dakikasim emsaline nadir tesadiif olunur bir meharetle icra. etmistir. Erbabma ma'lumdur k i makam degistirme san'ati, ne derece gayri muntazir b i r anda yapilirsa tesiri de o nisberte a r t a r ; bununla beraber beste. kar, evvelden buna zemin hazirlamagi bilmeli ve bu hazirhk sami'lerce asla fark edilmemelidir. Dinleyenler ne yapilacagim ewelden hissederler ise tesir-i matlub hasil olmayacagi gibi hazirhksiz yapi lan makam tebeddiilati da hie b i r ise yaramayarak heder olur gider. Iste Dede efendi, baladaki beytin birinci misramda bu dekayika t a mamiyle riayet etmis ve ikinci misramda birden bire "Hiizzam" dan "Setaraban" makamma oyle gayr-i mahsiis ve mahirane bir surette gecivermistir k i bu tebeddiil-i ani karsisinda f u r i i k - i elham idrake muktedir zevatm hem miitehayyir, hem miitelezziz olmamasi kabil degildir."
438 V I Isfahan
TURK MUSIKiSi ANTOLOJiSI
dym hakkmda Bay Nail'in tesbit ettigi malumat
sudur: . .: "25 Ramazan 1252 ( M . 1836) tarihinde merhum Ismail Dede bir selam tasnlf ve besteleyiib selam-i saniden nihayetine kadar diigah ayin-i serifinin selam-i sanisinden nihayetine kadar olan bestenin aynidir ve bazan Saba ayin-i serifinin selam-i sanisinden nihayetine kadar kiraat olundugu vardir-" Dede'nin ilahileri de cidden parlak eserlerdir. Talebesi Vdhib '
efendi'den naklen Said Ozok sunlari soyliyor:
"Ismail Dede, besteledigi b i r sarkiyi Sultan Mahmud I I . a okumus, Hiikiimdar. takdir etmekle beraber, ilahi tavrmda oldugunu soylemis, Dede de hemen o gece, "suzidil makaminda besteledigi bu eseri su ilahi giiftesine giydirmis: . . '
E y goniil gus eyle gel asiklarm. giiftarini Nicedir gor dost ile yaniklarm bazarim
"Dede'nin son eseri, hac ziyareti esnasmda sehnaz makaminda besteledigi su cumhur ilahidir: .
.
1
Yiiriik degirmeler gibi-donerler E l ele y'ermisler Hak'ka giderler"
Dede, yalniz kudretli bir bestekar olarak degil, T i i r k musikisi tarihinin hakiki bir iistadi vasfiyle de tanmmistir. Devrinde onun kadar mahfuzati cok olan ve eslafm eserlerini miikemmel surette ' onun kadar ogrenmis bulunan sahsiyet pek nadirdir denilebilir. Ismail Dede'nin bu kadar eseri kimlerden mesk ettigini k a t ' i olarak bilmiy.oruz. Yenikapi Mevlevihanesinde AH Nutki ve Ndsir Abduibaki dedelerden bilhassa dini musiki sahasmda istifade ett i g i ' muhakkaktir. Abdiilbaki Dede'den ney bgrendigi hakkmdaki r i vayet te esassiz olmasa gerektir. Fakat onun asil kiymeti bu sahada degildir. Bu devrin' degerli neyzeni Deli Ismail Dede'dir. Rauf Yekta diyor k i (Dede efendi S. I S S ) : "Pazarertesi ve persembe giinleri muntazaman dergaha devam eder ve mutribhanede\"ayin-i. serif" okur i d i . Rivayete nazaran " N a ' t h a n l i k " vazifesini de ekseriya Dede efendi i f a eder i m i s ; hatta her mukabelede okunacak ayin-i serif hangi makamdan ise Dede efendi dahi I t r i ' n i n rast makammdaki meshur na'tini ayinin bestelenmis oldugu makama bit-tahvil irticalen h i r na't okurmus k i bund a k i miiskilati iktiham icin ilm.i elhanda ne derecelere- kadar meleke sahibi olmak lazim geldigini erbabi takdir eder".
X I X N C U ASIE.
439
Ahmed ki:
Celdleddin
Dede, babasi Azrni DedVden naklen diyor
... "Dede efendi'ye mutribdaki canlar bu giin hangi " makamdan ayin okuyacagiz deye sormaktan cekinirlermis o, " n a ' t - i serif" i hangi" makamdan okursa onlar da o makamdan ayine baslanacagim anlarlarmis". Bu misaller de sarih olarak gosteriyor k i , Dede, T i i r k musikisinin biitiin inceliklerine v i k i f olan ve o nisbette musiki kabiliyetiri'e sahib bulunan miimtaz b i r sahsiyettir . Kendi. zamanina kadar bestelenmis. olan Mevlevi ayinlerini, na'tleri, b i r cok duraklari, ilahileri ve Miraciye'yi ogrenmis plan Dede, ladini mahiyetteki K a r , murabbai, semai, sarki ve tiirkuleri de en cok bilenlerden b i r i d i r . Emsalsiz bir okuyusu oldugunu ve cok giizel b i r sese malik bulundugunu da " L e t a i f - i Enderun" daki k a yidlardan ogrenmekteyiz. Dr. Subhi soyle diyor (Tiirk musikisi I , 83): ' ' "Ondan iic fasil eser mesk etmis olan iistadim Zekdi efendi'nm bana soyledigine gore Dede'nin sesi ince ye cihz imis, hatta mesk esnasmda. kalbi terennum edermis." Bu sozler dogru olabilir. Fakat Zekdi Dede, Ismail Dede'nin son talebelerindendir- Binaenaleyh bu biiyiik iistadm yetmis yaslarmdaki halini b i l i r . Halbuki onun atesli devirlerinde "Sadasmm naziri n a d i r " oldugu tarihen sabittir (Letdif.i Enderun S. 3): . Dede'nin mahfuzatma ve eserlerine tevariis eden en degerli t a lebeleri Eyuplu Mehmed Bey, Mutafzade Haci Ahmed efendi, Yaglikcizade Bursah Ahmed efendi ve Vdhib efendi'dir. B u degerli adamlar, Dede'nin besteledigi parcalari da ogrenmis ve yayimslardir. ' ' Dede'nin diger b i r talebesi de Gelibolu Mevlevihanesi seyhi Azmi Dede'dir. Ahmed Celaleddin Dede'nin babasi olan bu zat, Dede'den bilhassa N a ' t , Miraciye ve ayinlerle bazi k a r l a r mesketmistir. Delldlzade Ismail efendi, CiMngirzade Ahmed Aga ve Hdsim de Dede'nin miimtaz talebelerindendir. Bey
. Sarki bestekari kiymetli musikiînas Nikogos Aga da Dede'den pek cok mtistefid olmustur. Bestekar Lem'i Bey'vn. esM musikisinaslardan naklen verdigi malumata gore, Nikogos Aga mesk etmek iizere i l k miiracaat ettigi zaman Dede kendisine " E w e l a . Tiirkce ogren, pndan sonra gel" demis Musikiye cidden merakh olan bu adam, geceli
440
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
giindiizlti calismis ve sivesini diizelterek tekrar Dede'ye miiracaatinda b i r T i i r k gibi okuyabiliyormus. D i n i ve ladini yiizlerce eser besteleyen.ve bestelerinde biiyiik b i r muvaffakiyet gdsteren Ismail Dede, Nev eser adh bir terkibin demucididir- Hasim Bey, bu hususta sunlan soyliyor (Matbu mecmua,. ikmci tabi, S. 24): "Nev eser: Ibtida Hicaz neva suri evic gerdaniye muhayyer ileSiinbiile basub yine bu minval perde perde iniib ba'dehu Hicaar -Kiirdi diigah acarak dbniib yegahdan rrak ile rast perdesinde k a r a r eder. Isbu makam iistadim sermiiezzin-i sehriyari Dervis Ismail efendi merhiimun ihtira'kerdesidir." Ismail Dede, basit b i r t a k i m siirler de kaleme almistir. F a k a t onun bu sahada muvaffak oldugu soylenemez. Dede'nin ailesi ve cdcuklari hakkinda. Rauf Yekta merhum s u n l a n kaydediyor (Dede efend S. 132): "Dede efendi seyhinin vefatmdan 5 0 k miiteessir olmus i d i . B u teessiirii heniiz zail olmadan iic yasmda oglu Salih de rahmet-i Rahman'a kavusarak dergah civanndaki dedegan ve muhibbana mahsus kabristana defn olundu. Elyevm mevcud olan seng-i mezarmm iizerinde "Musahib-i sehriyari Hamamizade Ismail Dede'nin oglu' merhum ve magfur Mehmed Salih Dede'nin ruhiyciin..." ibaresi ve altinda 220 ( M . 1805) t a r i h i muharrerdir. Pek ziyade sevdigi SaUh'ini ebediyyen gaib eden Dede'yi bu elim ziya' cok dilhun etmig' i d i ; " B a y a t i " makammda ve " H a f i f i k a i n d a k i :
B i r gonca femin yaresi vardir cigerimde...
Murabbami iste bu sirada kalbini costuran b i nihaye teessiirden miilhem olarak ya_mis ve bestelemistir k i hakikaten suzisli ve pek hazin b i r eserdir." " t i c sene sonra bicare Dede'nin validesi Rukiy\e Hanvm da vefat ederek hafidi Salih'in on tarafma defn edihnistir. Mezar tasmda"Yenikapu Mevlevihanesi dedeganmdan sermuezzinan-i -sehriyari Ismail Dede'nin validesi Rukiye Hatun..." sozleri ye zirinde 1223 ( M . 1808) t a r i h i mahkuktur. A r t i k felaketler b i r b i r i n i takibe baslamis i d i . 1225 ( M . 1810) senesinde Dede, ikinci oglu alti yasmda Mvstafa'mn da nagehani ufuliyle musab olmus ve am da sevgili Sal i h ' i n i n yamna defnetmistir. Dede efendi'nin bunlardan sonra m u h telif tarihlerde iic kizi diinyaya gelmistir. Bflyiik kizi Hatice Hanvm tanburi-i sehir Keci Arif Aga ile izdivac etmis ve bu izdivactan es-
X I X NCU ASIR
441
bale sermiiezzin maruf bestekarlanmizdan Rifat Bey dogmustur. O r tanca kizi olan Fatvma Hanim, Diirri Bey nammda b i r zate varmist i r ; Miilga musika-i hiimayun sercavuslarmdan hanende Sevket Bey bu zatin ogludur. Dede efendi'nin uciincii kerimesi Ayse Hanim t e zewiic etmeden on tic yasrada iken irtihal etmistir." Dede'nin biiyiik kizi Fatima Hanim, doksan yasmda vefat etmist i r . Musikiye vakif olan bu hanende ile Abdiilkadir Tore, b i r defa Vefa'daki evinde gortismus ve kendisinde mevcud olan miikemmel b i r sarki mecmuasmi da gozden gecirmistir. Hatice H a n i m ' m kizi Ferdane Hanim, Musikisinas Buy Mustafa Nezih'in teyzesidir. Ahmed D i i r r i Bey'in kiz kardesi Sefika AdUe Hanim, Safvet Beyzade Tanburi Diirri Turan'm baba annesidir. Dede'nin mahfuzatma. ve besteledigi biitiin eserlere varis olan en degerli sahsiyet, Mutafzade Ahmed efendi'dir. Medrese t a h sili gordii. B i r takim naibliklerle dolasti. B i r miiddet Gelibolu'da b u lundu. Misir Mollasi oldu. 1262 ( M . 1845) de Ismail Dede ile hacca g i t t i . Oldukca servete m a l i k t i . Uskiidar'da Bulgurlu'da k a r g i r b i i yiik b i r kosk yaptirmisti. Yazlari orada otururdu. Siinbiil efendi dergahi mensublarmdandi. Bu dergahta zakirlik eder, bilhassa d u rak ve mersiye okurdu. Musiki hocasi Ismail Dede'dir. Muasirlari arasmda Dede'den en 50k istifade eden sahsiyet olarak tamnmisti. Filhakika Miraciye, Mevlid gibi muazzam parcalarla durak, kar, nakis... gibi muhtelif sekillerde bestelenmis binlerce mahfuzati v a r d i . ' B i r cok talebe de yetistirdi. Dr. Subhi Ezgi diyor k i : "Mutafzade Miraciye'nin Neva bahri ile Mevlid bssteleri k a y b olmak iizeredir. Arzu edenlere memnuniyetle pgretmek isterim dedigi haide kimse i l t i f a t etmedi ve bu besteler, onun bliimiiyle u n u tuldu g i t t i . " Mutafzade, Haci Nafiz Bey'in hatirat defterine kendi elyazisi ile tesbit ettigi vech ile 12 Safer 130.1 ( M . 1883) tarihine tesaduf eden cuma giinii vefat etti. D i n i ve ladini mahdud bazi parcalar da bestelemis olan bu degerli musikisinasin asil kiymeti, mahfuzatmm coklugunda ve pek -cok talebe yetistirmis bulunmasmdadir. X I X uncu asrm son yarismda biiyiik bir sohret kazanan Seyh Mehmed Rusen efendi de degerli b i r musikisinastir. Yukarida bahsettigimiz Seyh Abdurrahman Nesib efendi'nin ogludur. Mehmed Rusen Tevfiki efendi babasmm bliimii iizerine 1258 ( M . 1842) de Hiidayi tekkesi seyhligine tayin edildi. V e f a t i t a r i h i olan 22 Rebiulahir 1309 ( M . 1891) a kadar gecen'51 y i l zarfmda
442
TURK MUSIKISi
ANTOLOJTSi
bu vazifede bulundu. Uzun zaman "Meclis-i mesayih" reisligini de if a- etmistir. Hiidayi dergahmda mesahiye mahsus tiirbede medfun. dur. S'idPde,. "Sinni sekseni miitecaviz halim ve mutevazi' b i r zat i d i " . denilmektedir (II, j&h .. Bursah Tahir "Osmanh miiellifleri" nde sunlan soyliyir; . " U r a f a ve erbab-i danisden b i r zat i d i . I l m - i musikide de behret-i k i i l l i sahibi oldugundan pek cok ilahiyyat bestelemistir. FezdiLi ramazan, fezdil-i muharrem risaleleriyle k i r k meclisten miirekkeb mevaize miiteallik bir meclisi Vakiat.i Hiidayi'den iltikat etmek sartiyle meydana gelen Siiluk.i Celvetiyye risdlesi ve mecmuaî ildhiyydti v a r d i r . . A s a n gayr.i matbu'dur". . . Bursah Tahir merhumun pek cok ilahiyyat besteledigim spylemesi miibalagahdir. Onun ilahileri mahduddur Viicude getirdigi "Mecmua-i i l a h i y y a t " da kendi siirleri degil, bestelenmis ilahilere aid miihim b i r mecmuadir (Usk. Selimaga Hiidayi K- No: 15). Mehmed Rusen efendi, bii mecmuada epeyce ilahi tesbit etmis, b i r kismmm bestekarlarim da gostermistir. Mamaf i - i h t i m a l . k i isittiklerini de yazdigi icin - bazan yanildigi da goriilmektedir. F a k a t bizzat kendisinin ve bazi muasirlaximn bestelerini tesbit etmesi itibariyle b u mecmuamn ehemmiyFti v a r d i r . Musiki hocasmin Bursah Duhani Serif-oldugunu da bu mecmua sayesinde ogrenmis bulu. nuyoruz. . ' Bay Said Ozok diyor k i : "Rusen efendi'nin hafizasmda pek cok musiki eseri vardi. B i r cok nadir besteler ve bilhassa " k a r " lar, onun oliimiyle kayb olup gitmistir. Miraciye'nin biitiin bahirleri" ile Mevlid bestesine de- t a mamiyle v a k i f t i . " Ahmed Celaleddin Dede diyor k i :
v v
"Rusen efendi; sozii, sohbeti gayet t a t h olan muhterem b i r -adamdi. N a d i r bir takim musiki eserlerine vakifti- Miikemmel b i r " K a r - i n a t i k " 1 ondan baska bilen y o k t u . " B u ' k a n natiki Ali. Baba'nm Rusen efendi'den gectigini Bay Hayrullah soylemektedir. XIX uncu asnn son yansmda istihar eden degerli musikisinaslardan b i r i de Behliil efendi'div. Sarigtizel'de Hasan halife camiinin havhsmdaki evde dogdu. Babasi Uskiidar'da Selimiye civarmda catma yapilan tezga.h sahiblerinden Rifat efendidir. Mahalle mektebinde ve riisdiyeds okuduktan sonra memuriyet hayatma atildi. Son vazi-
XIX
NCU
ASIR
443
fesi Mahzeni evrak kalemi miimeyyizligidir. Vefati, 1313 ( M . 1895) tarihindedir. Earner, kisa. boylu, cicek bozugu kibar bir adamdi. M u sikisinas Ihsan iyisan ve Degerli muharrir Refik Halid, bu kiymetli sahsiyetin yakin akrabasmdandir. Behliil efendi gene yasinda Mevlevilige intisab etmisti. Seyhi, Yenikapi Mevlevihanesi postnisini Osman Salahaddin efendi'dir. Musiki tahsiline de bu dergahta basladi. Pek gene iken kisa b i r miiddet Ismail Dede'den istifade etmisti. Fakat onun asil hocasi mezkiir dergahm neyzenlerinden, Musa Dede'dir. Eyuplu Mehmed Bey'den de epey istifade etti. Behlul efendi, kudreth bir musikisinas idi. Cok giizel taksim eder, gayet miikemmel durak okurdu. Hemsirezadesi Bay ihsan iyi. san diyor k i : "Behliil efendi'nin mahfuzati coktu. Bildigi N'at ve duraklarinadedi de ziyade idi. Esasen bilhassa durakcihkla istihar etmisti. Yenikapi Mevlevihanesinde na't ve ayin, Uskiidar'da Nasuhi ve N a l . gaci tekkelerinde de durak okur, taksim ederdi. , Sesi fevkalade degildi, fakat gayet tavirh okurdu. Biitiin usulleri daire ile calmak kudretini de haizdi. E n i y i goriistiigii musikisinas Yenikbylii Hasan efendi idi- Ekseriyetle beraber gezerler ve beraber okurlardi." ., ;. "Behlul efendi, Yenikbylii Hasan efendi ve Tanburi Buhur, b i r ciiliis gecesi Hidiv Ismail Pasa'nm Emirgan'daki yahsmda. yapiian eglentide bulunmuslardi. 0 gece Misir'dan gelenhanende ve sazendeler de vardi. A y n a y n fasillar yapihyordu. Hidiv, o gece Y e n i . koylii Hasan efendi ile Behlul.efendi'ye biner Misir lirasi ile birer top sal hediye etmisti. Fakat Behlul efendi de Hasan efendi de .bu paranm hie hayrim gbrmedik derlerdi." ... , Zekdizade Bay Ahmed diyor M : "Behlul efendi'nin okuyusu gayet tath i d i . Katiyen soguk b i r nagme yapmazdi. Yenikapi Mevlevihanesinde mukabeleden sonra seyh dairesinde bazan fasil yapihrdi.-Taksimi mutlaka Behlul efen. .di'ye -brrakirlardi- Cok i y i durak okurdu. Ben "Bulbiil-i surideyim" .duragmi ondan gecmistim." JMitaUim K&zvm Vz diyor k i : "Ben Behliil efendi'ye Sahib Molla'nm Incir koyiindeki yahsm. da.miilaki oldum. Sahib Molla, yalismm. bahcesisdeki kbsku Behlul efendi'ye tahsis etmisti. Orada lizun yillar. oturdu. Haftada . b i r gece Yenikbylii Hasan efendi, Tanburi Buhur oraya - giderler. ve
;
444
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
musiki' f a s i l l a n yaparlardi. Behlill efend daima has hanende olurdu. B i r takim kimselere gene orada nadide fasillar mesk ederdi." Behlul efendi ladini mahiyette bir t a k i m eserler bestelemis, bazi ilahiler de viicude getirmistir. X I X uncu asrin sonlarmda istihar eden degerli musikisinaslardan b i r i de Yenikbylil Hasan efendi'dir. 1238 ( M . 1822) de Bogaaicinde Yenikoy'de diinya'ya geldi. Babasi E m i n efendi, onun baba. si Yeniceri orta ocak agasi Hiiseyin Aga'dir. E m i r g a n riisdiyesinden mezun olduktan sonra memuriyet hayatina atildi. "Meclis.i vala-yi ahkam-i adliye" kalemine girag edildi. Tedricen miimeyyiz, baskatib oldu- 1308 ( M . 1890) de "Mahkeme.i ticaret icra memurlugu" na tayin edildi. Hastalandi. Vazifesine devam edemez oldu. Memurriyeti heniiz uhdesinde iken 1323 ( M . 1905) sabanmin 25 inci per. sembe giinii vefat etti. Rumelihisari'na aile kabristamna defn edil. di. 1328 ( M . 1910) de oglunun'Yenikapi Mevlevihanesinde y a p t i r digi lahde nakledildi. Hasan efendi'nin yazida ilk hocasi Yenikoy Raufi tekkesi seyhi Tevfik efendi'dir. Sonra Kadiasker Mustafa Izzet efendvye intisab etti- Ondan hem yazi, hem musiki mesk eyledi. Yazida mahlasi Sirr i ' d i r . Meshur Haynamizade Ismau Dede, Kiilhanbeyi Hiiseyin Dede gibi sahsiyetlerden epey parcalar gecti. B i r 5 0 k fasil elde etti. Ilahiyat bgrendi. Ogrendiklerini de bgretmekten cekinmedi- Sahsan ve ahlakan giizel bir adamdi. Haci Faiz Bey, kard?si Hadi Bey. Kasvnvpasali Cemal efendi, Seyh Nida ve Nuri Seyda merhuminrla Ibrahim Erkal gibi sahsiyetler, musiki sahasmda ondan azami istifadeler temin etmislerdir. . . Abdiilmecid'in kizi Seniha Sultan'm Kurucesme'deki saraymda 30 ramazan miiezzinbasilik etti. Mehmed A l i Pasazade i l h a m i Pasa. nin diigiiniinde riyaset ettigi saz heyetiyle M n s i r ' a gitti. Hazin b i r sese malik olan Hasan efendi, saz meclislerinde ekseriya Behlul efendi, Tanburi Buhur, Kemani Aleksan Aga ile birlikte bulunurdu. Siinbiil efendi hanikahmda ve diger bazi dergahlarda da zakirlik eder ve duraklar okurdu. Mevlevi tarikatine mensub i d i . Once Eskisehir Mevlevihanesi seyhi Hiiseyin efendi'ye, sonra da Yenikapi seyhi Os. man Salahaddin efendi'ye intisab etmisti- Konya'da, Mevlana Celaleddin'in sandukasi iizerindeki pflsideyi, b i r iicret mukabili olmayarak, Hasan efendi viicude getirmistir. Onun bazi sarki ve ilahiler besteledigini de goriiyoruz. Oglu Mehmed N u r i Urunay da Inymetli bir hattat ve nakkastir.
X I X NCU ASIR
445
X I X uncu asnn son yarismda istihar eden musikisinaslardan b i r i de Hafiz Haci Nafiz Bey'dir. istanbul'da Aksaray eivarmda K a zanci Sadi mahallesinde Suliiklii caddesinde on d o r t numarah evde 3 Muharrem 1266 ( M . 1849) da dogdu. Babasi Ishak efendi, onun babasi Mehmed E m i n efendi, onun da babasi ulemadan Erzurumlu ishak efendi'dir. Viicude getirdigi hatirat defterinde bizzat kendisi sunl a r i yazmistir: "Babam Erzurumlu ishak efendi'nin mahdumu olub Yunan vak'asmda y i r m i yasmda ve kitabet meslekinde iken ol sirada heniiz tesekkiil eden silk-i celil-i askeride tabur kitabetini bilihraz mevki'-i harbe azimet ve esna.yi muharebede 1242 ( M . 1826) t a r i hinde haiz.i nisab-i mertebe-i sehadet olan Asitaneli Mehmed Emin efendi'nin veled-i sulbii Mehmed Ishak efendi'dir. Bu zat 1238 ( M . 1822) sene.i hicriyyesinde Derseadet'te tevelliid ederek Jiazine-i ce. lils-i maliye ketebesi silkinde bulundugu halde 1294 ( M . 1877) senesi muharreminin on altinci ve 1292 senesi kanunusanisinin on do. kuzuncu giinii irtihal-i dar-i naim etmistir." Haci Nafiz Bey, mahalle mektebinde okuduktan sonra Hifza basladi. Harikulade bir sese malikti. Bir gun evinde, yiiksek sesle K u r ' a n okurken oradan gecen bir harem agasi dinlemis ve hiinkarai arz etmsiti. Sultan Aziz, kiicuk Nafiz'i huzuruna celb etti, b i r asir okntt u . Cok begenmis ve onu 12 Receb 1279 ( M . 1862) tarihinde "Ender u n - i hiimayiin hademeligi silkine" dahil etmisti. i k i ay sonra " M a . beyn-i hiimayun hademeligi silkine" ahndi. A y m sene icinde hiikumdar, maiyyeti ile birlikte Misiria g i t t i . Bunlar arasmda Neyzen Yusuf Pasa gibi degerli musikisinaslar da vardi. Nafiz Bey'i ise b i l hassa ezan okutmak ve Tiirklerin bu sahadaki meharetlerini M i . sirldara gostermek maksadiyle goturmustii. 1283 (M. 1866) ramazani icinde bir t a k i m kiskanglar ona giivercin tersi yedirerek sesinin kisilmasma sebeb oldular. Sultan Aziz bunu haber almca cok iizulmiis ve "ona da m i k i y d i m z ! " deye aglamisti. 8 Ramazan 1283 ( M . 1866) de "Ba. irade.i seniyye Enderiin-i hiimayuna iade" olundu. Bundan miiteessir olan Nafiz Bey istifa etti. 26 Muharrem 1285 ( M . 1868) de "Maliye hazinesinde masar i f a t muhasebesine k i t a b e t h " devama basladi. 28 Zilkade 1296 ( M . 1878) da Dahiliye muhasebesine nakledildi. 23 Sevval 1297 ( M . 1879) de Hacca g i t t i . 20 Sewal 1299 (M. 1881) da evlendi. 21 Z i l hicce 1311 ( M . 1893) de miimeyyiz oldu. 22 Rebiulahir 1312 ( M . 1894) de saniye riitbesine terfi edildi. 1315 ( M . 1897) senesi $a.
446
TURK MUSiKiSf. ANTOLOJISI
banmda hastalandi. Uc bes gun yattiktan sonra bir pazar gecesi vefat. etti. Seyyid Nizam dergahi civarma defnedildi. Mezar tasi yoktur. Evvelce kisimns olan Nafiz Bey'in sesi on on bes yil sonra acilmis, eskisi gibi olmamakla beraber yeni bir cesni hasil etmisti. 7 Receb 1288 (M. 1871) de Sabani tarikatine intisab etti. Seyhi, Uskiidar'da Nalcaci tekkesi postnisini Mustafa Enver (Vefati 19 Receb 128.9, M. 1872) dir. Safer 1288 ( M . 1871) de bir cuma gianii Siinbul efendi dergahmda ilk olarak bir durak okudu. Bu hal temadi etti. Siinbul efendi, Ramazan efendi, Seyyid Nizam, Hiidayi, Nasuhi ve Nalcaci dergahlanna muntazaman gider, zakirlik ederdi. 1306 ( M . 1888) senesi Ramazanmda Zekiye Sultanin dairesine muezzin tayin edildi. Gayet tiz ve giizel bir. sese madik olan Haci Nafiz Bey, binlerce dini esere vakiftn Yiizden fazla durak bilirdi. Esasen bilhassa du. rak ekumakla istihar etmisti. Onun bir hayli talebesi de vardir. Cok mutedeyyin olan ve maasmm yarisim her ay tamdigi bazi fakirlere dagitmak suretiyle biiyiikliik gbsteren bu degerli sahsiyet bir takim ilahiler de bestelemistir. Onun viicude getirdigi bir "Hatirat defteri" de vardir. Mahdumra Istanbul Asliye mahkeme baskatibliginden miitekaid Ahmed Ma. cid Berker'in nezdinde mahfuz olan bu mecmuada bir cok hadiselerle, dogum ve oliim vak'alannm farihleri tesbit edilmistir. X I X uncu asrm sonlarmda. biiyiik bir sohret temin eden iistad musikisinas ise, Hafiz Hoca Mehmed Zekdi Dede'Air. 1240 (M- 1824) da Eyup'ta "Cedid A l i Pasa" mahallesinde dunyaya gel. di. Babasi mezkur mahallenin imami Hafiz Suleyman Hikmeti efendi'dir. Zekai, yedi sekiz yaslarmda iken evinin civarindaki " L a lizade Abdiilkadir efendi mektebi" ne devama basladi. "Pepe hoca" namiyle tanmmis olan ainucasi Hafiz Ibrahim Ziihdi efendi, bu ibtidai mektebinin hocasi idi. Babasi Suleyman efendi de, aym mektepte yazi muallimligi ediyordu. Mektebi bitirdikten sonra bir t a raftan amucasmdan hifza cahsmaya, bir taraftan da babasmdan yazi meskine baslamisti. 1259 recebinde (M. 1843) hifzim bitirdi. A y ni tarihte babasmdan yazi icazetnamesi de aldi- Rauf Yekta merhuzn diyor k i (EsatizJ elhan, aded 1, Hoed Zekai Dede efendi S. 11):. '-Esna-yi mezuniyettei yazdigi i k i kit'a levha-i nefise necl-i m i i kerremlerinde mahfuz imis; gegende teberruken ziyaret ettim. Heniiz on dokuz yasmda iken yazdigi satirlann metanet ve letafetine
s
XIX
NCU ASIR
447
hayran kalmamak miimkin degildir. Levhalarin zirine asrm mesah i r . i hattatininden Mustafa-Rakim (1), Elhac Mustafa tzzet hatib-i eami'-i Hazret-i Halid, Esseyyid Mehmed Rasid m i n tilamiz-i elhac Mehmed Emm-iil-Vasfi elmeshur Be-kebecizl.de, Mustafa H i l m i y yu'n -'Naksbendi, Esseyid Mehemmed Emin.iiz-Zihni gibi esatize-i muktedire tarafrndan yazilan birer f i k r a - i mahsusa ile nevreside hattatm iktidar ve mehareti lisan-i sitayisle takdir ve tahsin edilmistir". Hafiz Zekai, daha sonra Eyup iskelesi civarmdaki b i r yahda oturan Bahkli Hoca A l i efendi'ye devama baslamis ve ondan tasavvurat ve Tasdikafa kadar medrese dersleri gormiistiir. Musiki'ye de bu tarihlerde heves etmis, meshur Eyuplu Mehmed Bey'den i s t i fadeye-baslamis, fakat yaziyi da ileriletmeyi ihmal etmeyerek meshur musikisinas ve hattat Mustafa tzzet efendi'den stilus ve. nesih ogrenmistir. Rauf Yekta d i y o r . k i (Ayni eser S. 12): "Mustafa izzet efendi merhuma bir sene kadar devam ederek stilus ve nesih hututunun dekayikim miisariinileyhten taalliim etmistir- Hatta izzet efendi Hiisn-i hat sakirdinin az vakitte musikice ka.zandigi sohret-i sayiayi evvelce istmis oldugundan i l k yazi gostermege'geldigi zaman b i r sey okumasim emr etmesiyle Zekai efendi'nin e m r . i iistada imtisalen terenniim eyledigi bir ilahiyi samia-i takdir ile dinlemis ve san'at-i dakika-i tegannideki maharetini su. ret-i mahsusada takdir ve tahsin eylemistir. Hace merhum andan sonra ne vakit temessuk icin gitse efendi-i miisariinileyh s a k i r d i n den evvela bir. kac ilahi istima. etmedikce yazismi cikartmaz imis-" Zekai efendi Mehmed Bey'den b i r y d zrafmda bes on fasil 6grenebilecek kadar istidada malik oldugunu gostermis vs ufak tefek ilahiler, sarkilar bile bestelemege baslamistir. Rauf Yekta sunlan soyliyor (Ayni eser S. 13.15): "Dede efendi, ol tarihte Ahirkapu civarmda kendisine ihsan buyiirulmus olan b i r konakta sakin bulundugundan Mehmed Bey haftada b i r kac' gun oraya devam ile mesk refikleri olan sadaret miistesar-i esbaki AH Sefkati efendi, Delldlzade Ismail efendi mer. humlar gibi tilamize-i saire ile musiki taalliimiine s a r f - i ihtimam ediyor i d i . Zekai efendi'nin musikideki terakkiyati nasilsa Dede efendi'nin vasil-i sem'-i l t t i l a i olmasiyle miisarunileyh b i r gun M e h med Bey'e der k i :
(1) B u zat, meshur hattat Rakim degildir.
448
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJlSI
Yeni ciraklarm varmis, pek medhediyorlar, gelecek hafta beraber ahp getirsen de dinlesek... Bunun tizerine Mehmed Bey sakird-i giizini Hafiz zekai ve miisteid tilamizesinden Hdfiz Harnidi efendileri yamria alup ikametgah-i ustad.i biiziirgvara gottiriip, Dede efendi'ye takdim eder. Biraz musahabetten sonra gectikleri asar-i musikiyyeden birisini okumalari Dede efendi tarafmdan emr olunur; i k i sakird-i nevniyaz kemal-i hicab ve ihtiraz ile mesk etitkleri murabba'lardan b i r i n i terenniim ederler- Dede efendi, her ikisini de takdirat-i mahsusasiyle bilhassa Hafiz Zekai'de miisahede ettigi isti'dad-i musikiye hayran olmaktan kendini alamayarak yalmzca b i r sey okumasmi taleb eder; Koca iistadin bu defa nazar-i dikkati biisbiitiin acihr ve heniiz m i r kat-i terakkiyat-i musikiyyenin evvelin payesinde bulundugu halde bu derece asar-i iktidar gostermekte olan Zekdi'mn ileride ne yaman bir dahiye.i musiki kesilecegini tahmin etmis olmah k i Zekai sfendi'nin o sirada ibraz ettigi asar-i liyakati b i r suret-i fevkaladede alkislamaktan kendini alamaz. Ciimleten biraz mesk edilmesini m i i teakib namaz vakti hulul ederak abdeste kalkilmca odada Hafiz Zekai'nin yalniz kaldigi bir sirada Dede efendi merhum der k i : * Oglum! artik bundan bbyle hocan ile her vakit birlikte buraya meske devam edebilirsin. Ancak haftada bir gun de ayrica gel. mege vaktin miisaid ise her halde istifade edecegini iimid ederim; ciinki Mehmed Bey daha. musikinin orostopolluluk yollanm ogrenemedi... Cihan degen bu tebsirat i tevecciih gayati telakki ile miiserref olan Hafiz Zekai, sevincinden ve soyleyecegini sasirarak da'vet-i iistada icabeti akdem-i vazaif ve mesagil addedecegini muktedir olabildigi derecede minnetdarane ve miitesekkirane b i r lisan ile soyler. Iste 1260 ( M . 1844) senesi evasitina miisadif olan bugiinden i'tiba. ren 12B1 (M- 1845) ctimadilulasinda M i s i r h Mustafa Fazil Bey'in (Pasa) dairesine bilintisab yine o sene cumadilahiresinin b i r i n c i g i i nu mir-i miisariinileyh ile beraber canib-i Misir'a azimet ettigi t a . rihe kadar giizeran olan b i r seneye yakm b i r miiddetde Zekai efendi haftada i k i gim iistadi Mehmed Bey'le ayrica b i r gun de miinferiden Dede efendi'ye devam ederek gavamiz.i fenn-i musikiyi musariinileyh gibi bu fennin cidden vakif-i esrari olan bir zatden ttaalliim ve iktisab eylemistir. Dede merhum, Zekai efendi'ye ibtida meshur Zaharya'mn "segah" makammda ve usul.i "cenber" de:
T
Cesm-i meygunun ki bezm-i meyde canan donderir
X I X NCU ASIR
449
gufteli murabbaim, ve andan sonra kendi asar-i muhalledesinden olup o senada besteledigi,
E y cesm-i ahvi hecr ile tenhalara saldm beni
"Hicaz" naksi ile " N i i h i i f t " makamindan:

B e n d oldu dil bir suh-i cihana
sarkismi mesk etmistir k i su lie parca eser, Zekai efendi'nin Dededen anz ettigi asar-i nefiseye bir mukaddime oldugu iciin Hoca merhum mezkur eserleri mesk etmesini munasebet dustiikce en latif hat i r a t - i musikiyyesinden olarak hikaye eder i d i . 0 sirada Mehmed Bey "Suzidil" faslmdan " D a r b - i f e t i h " ve " H a f i f " usulleriyle te'lif ettigi miikemmel i k i murabba'i heniiz ikmal ederek tilamizinin en giizideleri olan Hafiz Zekai ve Hafiz Hamdi efendilere ta'lim etmis i d i . . B i r giin yine ber mu'tad mesk iciin Dede efendi'nin konagma gidildigi zaman Mehmed Bey, yeni eserleri hakkmda Dede'nin f i k i r ve mutalasim anlamak maksad-i istifa.de cuyanesiyle murabba'lar i m n huzur-i iistadda okunmasma miisaade taleb eder; Dede efendi maalmemnuniye irae-i ruy-i ruhsat etmekle Hafiz efendiler tarafmdan murabba'lar terenniim olunur. Cidden asar-i nefiseden olan su i k i eserdeki insicam-i nagmat ile alelhusus Hafif murabbam me. yaninda miindemic olup suzidil makammda esatize-i eslafdan hie b i r i n i n hatir u hayaline gelememis olan bir san'at-i dakikayi Dede efendi tekrar alet-tekrar takdir ettigi gibi eserleri sezavar-i tahsin b i r eda-yi dilnisin ile teganni eden Hafiz efendilerin muvaffakiyetlerini de bilhassa tebrik ettikten sonra b i r i l t i f a t - i mahsus olarak der k i : Mehmed Bey! eserlerin hakikaten giizel olmus. Lakin fasil tekmil olmak icin bunlara i k i semai ilave etmeli. A r t i k bu himmet te Hafiz efendilere kahyor; Zekai efendi'den b i r suzidil agir semai, Hamdi efendi'den de b i r suz-i dil yiiriik semai bestelemelerini reel edelim. iinsaallah gelecek haftaki meskte semaileri dinleriz. Bu tekl i f i n hiisn-i ifasmdaki miiskilatm derecesini ta'rife hacet var m i dir? Evvela. isr-i iistada iktifa ederek bu hususta hakkiyle muvaf. fak olabilmek- Saniyen yapilan eseri Dede efendi gibi bir miiskilpesendin huzurunda okuyup ona begendirmek icab ediyordu!... Zekai efendi o anda zihninden gecen daha bu yolda b i r cok mutalaatin te'siriyle Dede'nin bu teklif-i tevecciih nisarma karsi ne cevab vereF: 29
450
cegini ta'yinden aciz kalmis. Hamdi efendi ise adeta sasalamis idi k i Mehmed Bey imdadlarma yetiserek: Madem k i arzu-yi alileri bu merkezdedir; emir buyurulan semaileri a l i kader.il-istitaa tanzime sarf.i makderet ederek nazar-i tashih-i alinize arz eylesinler. Himmet-i ma'neviyye-i iistadaneleri muvaffak olacaklanna beraat-i istihlaldir... kelimat-i cesaret bah- sasiyle sakirdlerini bulunduklari mevki'.i miiskilden tahlise miisaraat eder. Mehmed Bey, Zekai efendi'nin - kendisince miicerreb ve musellem olan iktidar ve kifayetine binaen - matlub semaiyi hiisn-i tanzime muvaffak olaca.gmi bildigi icin o cihetten hie endise etmemekte ise de Hafiz Ha.mdi efendi'nin san'at-i te'lifte o derece haiz-i behre olmadigmi takdir ettiginden mucib-i mahcubiyeti olmamak maksadiyle alelacele:
Ussak ile dolsun der isen kfly-i mahabbet Gosterme rakibin olana ruy-i mahabbet Kana boyadi kuyini seylab-i siriskim Hun-i dil ile tasti meger cfly-i mahabbet
Beyitlerini "Suzidil" makamindan "Yuriik semai" usiiliyle besteleyip Hafiz Hamdi efendi'ye mesk etmege baslar. Zekai efendi, boyle muavenetlere arz-i iftikardan esasen miistagni bulunan o harika_i musiki, hissesine diisen pargamn "Agir semai", binaenaleyh bestelenmesi "Yiiriik semai" ye nisbetle daha giig olmasma da ehemmiyet vermeyerek hiisn-i niyyet ve muhalesetine i'timaden:
Dil hasret-i vaslm ile nalan gel efendim Cevrinle beni eyleme giryan gel efendim Etmekte felek sfizidilin dembedem efzun Bir kat ta sen etme beni suzan gel efendim
Agir semaisini hemen o gece Itripesendane bir tavr-i rerigin ile keside.i silk-i negam etmistir k i - ewelce besteledigi bazi asar-i miiteferrika istisna edilir ise - kar, nakis, murabba', semai gibi iimmuhat-i musikiyyeden ma'dud olub bestelenmesi mertebe-i iistadiyyeti ihraz edenlere has olan pargalardan Hoca merhumun ilk pseri olmai: iizere iste bu "Suzidil agir r.emai" si gosterilebilir. Mesk icin Dede efendi'ye gidilecek gun gelince Zekii efendi hem bir kerre eserini Mehmed Bey"e okumak, hem de birlesilip beraberce azimet olunmak iizere mumaileyhin hanesine ugrar. Bir de ne baksin? Mehmed Bey, Hafiz Hamdi efendi'yi karsisma almis, hediyekerdesi olan semainin - bir haftadan beri meskettigi halde - yine layiki vech ile cikamayan
XIX NCU ASIR
yerlerini Hamdi efendi'ye ta'lim ile mesgul! Tabii is anlasihyor.-. Mehmed Bey b i r defa da Zekai efendi'nin semaisini dinlemek ister; Zekai efendi beyn.el-havfi verreca eserini okuyub iistadmdan'tashihini istirham eder ise de m i r - i muhterem, semaiyi iimid ve intizar i m n kat kat f evkinde bularak der k i : Zekai! bbyle eserlerini gordtikce cidden medar-i i f t i h a n m oluyorsun, eserin tashih ihtiyacmdan miistagni olduktan baska dog. rusunu ister isen benimkinden bile a'la., Cenab-i Hak berhordar eylestin.... Nihayet Mehmed Bey ile sakirdleri, o asirda "Razdan-i i l m - i edvar" nammi bihakkm kazanmis olan Dede efendi'nin konagma giderler. Miisarunileyh derhal semaileri sorar. Elemrii fevkaledeb mantukunca emr-i iistad-i ekreme imtisalen acizane oyle b i r seyler yapildigi cevabi verilerek semailer okunur. Hafiz Hamdi efendi'nin okudugu semai - arz olundugu iizere - Esasen iistad m a h - Mehmed Bey'in eser-i t e ' l i f i oldugu halde Dede efendi gibi b i r hurdesinas-i musiki Zekai efendi'nin semaisini daha ziyade t a k d i r etmesin mi? A r t i k o giinden i'titoaren Dede efendi'nin naza-r-i tevecciihii biisbiitiin Zekai efendi'ye m i i n ' a t i f olmus ve haftada iic dort giin aksamlara kadar huzur-i iistad-i ekremde zanuzede.i m e v k i ' - i taalliim bulunarak o derya-yi bikeran.i musikiden gavtahor.i istifade olmak Zekai efendi iciin akdem-i mesagil hiikmiine gecmis idi. Zekai efendi bu sayede "Sehnaz" ve " G i i l izar" fasillanyle esamisi mazbuM acizi olmayan diger b i r kac fash daha hafiza-i metimne naks etmege muvaffak olmustur. Cifaide k i bu istifadesine uzun miiddet devam edebilmek Hoca merhuma nasib olamamistir. Sebebini arz edelim: Civar-i Hazret-i Halid'da B a . hariye nami verilen sahil minel-kadim ekabir ve agniyanm sayfiyye ittihazma ragbet ettikleri mevaki'den biri i d i , bahs ettigimiz t a r i h lerde ise bu ragbet . .simdiki gibi - biisbiitiin munkati olmayarak o. ralari oldukca miikellef sahilhanelerle miizeyyen bulunuyor i d i k i bunlann birisi de H i d i v - i esbak Said Pasazade Mustafa Fdzil Bey merhumun uhdesinde i d i . M i r - i miisarunileyh her sene mevsim-l sayfi bu sahilhanede i m r a r ettigi gibi o yaz dahi ber mu'tad yahsma nakl etmis idi. Mustafa Bey b i r gece dairesinde menkibe.i veladet-i hazret-i Nebevi kiraat ettirmek isteyerek esna-yi kiraatte tevsihat ve ilahiyyat ile tesnif-i azan-i ta'zimat etmek iizere hos elhan huffaz-i muktedire taharri ettirir- Zekai efendi'nin siyt.i csm i l ve eda-yi b i adiLi elhan sinasanesi tarn o siralarda mahafil-i m u sikiyyece ma'lflm olmaga basladigmdan erbab-i hiiner ve m a ' r i f e t i n
452
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
kadr i i kiymetini bilen bir zat tarafindan Zekai efendi m i r . i i r f a n nsmire tavsiye olunur. Bu tavsiye uzerine Mustafa Fazil Bey, Hoca merhum ile riifekasmi b i r pazarertesi gecesi sahilhanesine da'vetle menkibe.i celile-i Nebeviyye, kiraat e t t i r i r . Hafiz Zekai'nin o gece niimayan olan etvar-i edibanesi, terbiye ve dirayeti ve bilhassa i k t i dar-i musikisi m i r - i ehliyyet perverin nazar.i dikkatini celb ettigi gibi ayrica icra eyledigi tshkikat neticesi de hissiyyatmda aldanma.. chgini gosterdiginden Hoca merhfimu dairesinin musiki muallimligi hizmetiyle maiyyetine ahr. Arasi cok gecmeden Mustafa Fazil Bey M i s i r ' a azimet etmis ve Zekai efendi'yi dahi beraber goturmiistur. Kazret-i iistad, astane-i aliyyeden mufarakat ve Iskenderiyye'ye sur - i t - i m u v i s a l a t i ile esna-yi rahtaki sergiizestini Iskenderiyye'den 6 Ciimadelahire 1261 ( M . 1845) t a r i h i y k Dersaadet'de bulunan pedsri Siileyman dikmeti efendi'ye yazdigi mektubunda beyan etmistir k i bu mektub elyevm mahdum-i miikerremleri Hafiz Ahmed efendi ciraderimizde b i r yadgar-i kiymetdar olarak mahffiz bulunmakta. dir. M i s i r ' a muvasalatlariyle berabsr Zekai efendi'nin her hususta asan goriilen iffet ve istikameti Mustafa Fazil Bey'in mazhar-i takd t r i oldugundan musiki muallimligi kemakan uhdesinde kalmak iizere dairesi m i i d i r l i g i n i de uhde.i dirayet-i iistada tevdi' eylemistir. Zekai efendi'nin iste bu siiretle Dersaadet'ten mufarakate mecbuv'.yeti, bir taraftan Dede efendi'den, diger cihetten Mehmed Bey'den olan istifaza-i musikiyesinden mahrumiyetine sebeb olmus idi. Hoca merhum veda' iciin Dede efendi'nin huzuruna g i t t i g i zaman iistad ile sakird arasmdaki suret-i i f t i r a k cidden suznak bir levha-i hiiziin intima tsskil ediyor idi- O p i r - i muhterem, lihye.i niiranisi hazin hazin akittigi d i i m u ' - i teessiirle nemnak oldugu halde Zekai'nin dareynde mes'ud ve bahtiyar olmasi da'vatini tekrar ediyor, R i k i r d - i i r f a n i da her nerede bulunur ise bulunsun yegane medar-i muvaffakiyet, sermaye-i miibahat ve mefharet bildigi tevecciihat-i kalbiyye ve m a h a s i n j enzar-i iistadanesinden d i i r ve mehcur kalmamasi temenniyatmda bulunuyor i d i . Megerse saik-i kader su veda'-i c-gersiizun bu i k i dahiye-i musiki arasmda ebedi b i r mufarakat olmasmi takdir etmis imis!... Filvaki' Zekai efendi'nin istanbul'dan riiifarakatinden dort bes ay sonra . k i 1261 ( M . 1845) senesi sevval-iil.miikerremine miisadiftir - Dede efendi dahi i f a - y i fariza-i hac niyyet-i mukaddesesiyle canib-i Hicaz-i magfiret tiraza azimet etmis ve - m a ' l u m oldugu iizere hacc-i serifi eda ve ihraz-i ecr i i mesubat-i b i intiha eyledikten sonra nagme-i celil-i i r c i i simah-i
X I X NCU ASIR
4:3
dil ii canma aksendaz olarak rahil-i giilsensera-yi cennat-i aliyat olmustur *-ij <*-j JU? <><*-j Zekai efendi, b i r kac sene Misir'da ikamet ettikten sonra b i r arahk li-ecl-il.maslaha yalmzca Derseadet'e avdet etmis i d i ; 1268 ( M . 1851) ciimadilahireskide tekrar M i s i r ' a azimetle kemafis-sabik Mustafa Fazil Bey'in dairesindeki vezaifiyle mesgul olmustur. M i r - i musariinileyh 1274 ( M . 1857) senesi ramazam evailinde rutbe-i samiye-i vezaretle mazhar-i t a l t i f - i ali buyurularak Mustafa Ftizil Pasa iinvan-i seref i k t i r a n m i ihraz ve maahharen Derseadet'e gelub viikela-yi fiham-i devlet-i aliyye ziimre.i celilesine iltihak etmis olmagla gerek Derseadet'te ve gerek Misir'da ikameti miiddetince Zekai efendi'yi maiyyetinde bulundurmus ve 1292 (M- 1875) tarihine miisadif olan irtihaline kada-r yanmdan ayirmamistir. Pasa-yi miisariinileyh afakgir-i istihar olan cud ii sehasi, ehil niivazliktaki f a r t - i himmet ve i'tinasi icabmca iistad.i sehiri pek cok in'am ve ihsanina miistagrak kilmistir. Pasadan gor. diigii eltaf ve inayat, nam i i ni'met kadrini bilen Hoca'nm kalb-i minnet perverinde o kadar miiellim bir hatira birakmis i d i k i o dem. lerdeki saadet-i halini bir lisaii-i telehhtif beyan ile hikaye ettigi zamanlar - miisellem olan meslek-i kanaat perveranesiyle bsraber yine son derece miiteessir olmaktan kendini alamaz i d i . . " Rauf Yekta merhumun verdigi bu maliimat arasmdaki ufak tefek kayidlara itiraz edenler vardir. Muallim Kdzim Uz, simian soyliyor (Yiicel mecmuast No: 43, Yil 1938): "Dede'nin Istanbul'dan Hicaz'a gittigi zaman iistadim Zekai'nin Misirh Fazil Pasa nezdinde Misir'da bulunduguna dair Esatiz-i el. han'da yazilan haberin, iistadimm kendi agzmdan isitilen sbzlerine kiilliyyen tetabuk etmedigi gibi iistadimm Dede'den i l k mesk ettigi hafif sarkilar arasmda Zaharxja'nm Segah bestesinin bulunduguna dair ayni eserde goriilen malumatm dogru olmadigim Zekaizade Bay Ahmed Uhami'nm sehadetleri ile de sabiftir". Zekai Dede'nin talebesinden Dr. Subhi Ezgi de "Dede efendi hacca gittigi zaman Zekai Dede Istanbul'da i d i . Hatta ona gel seni de gbtureyim demisti" diyor1318 ( M . 1900) de.yani Zekai Dede'nin vefatmdan iic sene sonra bu degerli musikisinas hakkmda b i r eser yazan Rauf Yekta merhumun rivayetleri esassiz olmasa gerektir. Cunki 6 cemaziyelahir 1261 ( M . 1845) de Iskenderiye'den istanbul'daki babasma mektub yazan Zekai efendi'nin Ismail Dede'den evvel istanbul'dan cik. masi icab eder. Su halde epeyce zaman gectigi icin hadiseyi unut-
454
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
mus olanlar ve bu yiizden yamlanlar Rauf Yekta'nin verdigi haberi tenkid veya tashihe' cahsanlardir. Netekim Zekai Dede'nin oglu Bay Ahmed de bu hususta sunlari soyliyor (Mevlevi ayinleri CUd 16, S. 815): "..Dede efendi'den i l k ogrendigi eser, Dede'nin " E y cesm-i ahu" hicaz naksi ile huhuft makaminda "Bend oldu dil b i r suh-i^ cihana" sarkisi idi. Dede efendi'ye devam ettigi sirada Dede merhum Hafiz Zekai E f y e "Suzidil" makaminda " D i l hasret-i vasl m ile nalan gel efendim" agir semaisini bestelemistir. Bundan sonra Zekai efendi Dede'den "giil'izar' ve sair fasillar gecmistir. L a k i n bu sirada Zekai efendi'nin Misir'a azimeti bu mesklerin devamma mani oldu. 0 sene nihayetine dogru Dede efendi de Hicaz'a giderek orada vefat etti. Dede'den edilen istifade de bu kadar kaldi." . .. .Dede'nin Zekai Dede'ye i l k mesk ettigi parcalarm "kbcekceler" yani oyun havalari oldugunu, "Orostopolluk" tabirinden de b u nevi kivrak saxkilan kasd e t t i g i n i Zekaiza.de Ahmed ve- Kazim Uz'an makalelerinden bgreniyoruzZekai Dede, Misir'da bulundugu zaman Seyh Sehab isminde b i r musikisinastan da epeyce seyler bgrendi. Onun bilahare " M i s i r agzi". bazi "suuller" viicude getirmesi bundandir. 1247 ( M . 1831) de Mustafa Fazil Pasa vezir olarak Istanbul'a gelirken Zekai efendi'yi de beraber getirdi. Mehmed Bey'm musiki derslerine yeniden deyama. basladi. 1285 ( M . 1868) de Mevlevi oldu. Yenikapi seyhi Osman Saldhaddin efendi'ye intisab etti. Her hafta paizartesi ve persembe gtinleri mezkur Mevlevihaneye gider, ayin okurdu- 1300 ( M . i882) da Dariissafaka musiki muallimligine tayin edildi. 1302 ( M . 1884) de Bahariye Mevlevihanesi kudiimzenbasiligma getirilerek kendisine Dede iinvani verildi. Hayatimn sonuna kadar bu i k i vazifeyi ifa etti. 1315 (M. 1897) de hastalandi. Fevkala.de zaif dusmesine ragmen vazifelerine muntazaman devam etti. 1315 (1897) cemaziyelahirinm y i r m i dokuzuncu carsanba gecesi 75 yasmda iken vefat etti. Carsamba giinii Eyup camiinde ogleyin cenaze namazi k i Imdiktan sonra, pek cok kalabahk ile Kasgari dergahi civarina defnedildi. Sair Ismet Bey su oliim tarihini viicude g e t i r m i s t i r :
e n d i
Cenab-i Hace Zekai-i ma'rifet ayin Sema' hane-i lahuta kildi azm ii giizaiNeva-yi rahatiilervah-i t r c i i ' y i duyub Revan-i pakin o SUT-I nuhufte etti nisar
X I X NCU ASIR Ederdi k a r i m beste usul-i ussaka Cikardi evc-i semaya figam hemcii hezar F e n a d a peyrevi hep sazkar-i Mevlana Bakada pisrevi olsun ilahi ol Hiinkar irisdi gusuma ismet nida-yi tarihi
455
1315
de su t a r i h i kaleme
Tophane Muhasebe kalemi mudiirii Edhem almistir:
Diriga nagmesencan eylesiin feryad nay asa Zekai gitti piir sevk u tarab dergah-i Mevla'ya A n m tutmus idi siyti Hicaz ile Nihavend'i Aceb mi rahatiilervah olsa zatma maye H a k i k a t rastgu tuti-i sehnaz-i tabiat kim Neva-yi sdhreti cikmis idi ta evc-i a'laye Ferahnak eylesiin Mevla makam-i huld-i akdesde K a r a r g a h m ediib ruh-i Resulullah'a hemsaye Cikub bir Mevlevi dondii dedi tarih-i menkutun
<>>U-I ^Ji
_1_ i j j i jy
S^j
1315
Yenisehirli sair Huseyin Hasim de, merhum hakkmda su mersiyeyi kaleme aldi (Resimli gazete niisha.i fevkalddesi 1315, S. 161163):
Ddksiin zaman kederle diimu'-i melaleti Kopdu cihan-i fazl u kemalin kiyameti Diisdii zemine niisha-i meshure-i zeka E t t i flful mihr-i dirahsende-i deha H a k - i siyaha girdi bedayi' hazinesi E t t i veda' halka maali definesi U s t a d ! ey ziya-yi fuad ey zekapenah Gittin cihani gozlerime eyiedin siyah K u d s i terenniimunle verirdin bana hayat ' Raksan olurdu savtmi duydukca kainat Olmusdu dillere sebeb-i sevk-i cavidan Aheng-i riih bahsma hayran id: cihan Bed'-i siirud eylese ol tab'-i bi bedel Guya gelirdi gus-i dile nagme-i ezel B i r hiss-i i'tila. uruyordu dilinde berk i'lan-i iftihar eder idi seninle sark Verdin k a r a r vardi siikuta o tab'-i pak Hecrinle oldu nagme-i dil lahn-i suznak
456
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI Cfis eyledikce sevk ile ol asik-i Huda E l h a n - i dilpezirine olmazdi intiha Riiha verirdi r u h - i diger ol terenniimat Giiya feminde titrer idi pertev-i hayat Vicdan nuvaz idi nigeh-i arifanesi E h l - i gararru gasy ediyordu teranesi Ussak gorse vech-i Ilahi sinasini Dinlerdi gus-i can ile kudsi nevasim Gittikce etti tab'-i s a f a d a n ittisa' Daim latif nagmeler eylerdi ihtira' Oldu viicfidu kalbiid-i miisikiye rflh Verdi o alemin nice esrarma fiituh Miimtaz idi tabiat-i balarevi, o merd Olmusdu musiki cihetince sahih ferd V e c h - i miiniri muktebes-i niir-i Ahmedi Kalb-i fesihi su'legeh-i sevk-i sermedi E y l e r d i cilve cebhe-i pakinde feyz-i pir Oldu o nurdan dil-i hassasi miistenir Ruyinde miinceli idi envar-i ibtisam Nagmeydi hep cikan deheninden degil kelam Y a Rab nedir bu lutf-i kaba-yi sefid fam E t t i k c e seyr-i saff-i melaik eder hiram H u r s i d var cehresi piir iltiraa'dir R i s - i sefidi sanki hutut-iis-sua'dir S e y r eyliyordu cemm-i gafir iizre bir hayal Hatirdadir o gulgule-i lafza-i celal Karsimdadir o levha-i kiibra-yi sinesuz A v a z - i H u simah-i teessiirdedir henuz Ister mi hiizn-i kalbine bundan bfiyuk guvah Dilden sudur etmededir perde perde ah Giryan goziimde kalmadi diinya saadeti Billah yok goniildeki hiizniin nihayeti B i r ben miyim tahassiir ile etmeyen k a r a r Oldu kulub-i halk umumen cerihadar E n m u z e c - i mahasin-i ahlak idi, I l a h K i l s m o nura sadr-i behisti teranegah
Talebesi Ahmed Avni Konuk ta su mersiyeyi nazmederek "Suz i d i l " makaminda ve " H a f i f " ikamda " K a r " olarak bestelemistir (Hdnende S. 693):
E y bulbul-i hos neva. hamvis ol V e y kalh-i hazin zehr nus ol Ustad-i huner Zekai gitti E y bang-i adem siirud gus ol A v n i dil-i zara tesliyet yok E y esg-i dii dide pur hurus ol
XIX NCU ASIR

: :
457
Zekai Dede, Tiirk musikisi tarihinde 'Hoca' iinvamm kazanmis degerli b i r sahsiyettir. Mehmed Silreyya diyor k i (Sicil IV, 855): "Musikide iistad-i kiil olmus ve Hace nammi almis ve nice nakis ve semai yapmis ve Mevlevi dedeganmdan bulunmus bir merd-i karsinas i d i . " Bestekarhkta da onun velud bir sahsiyet oldugunu goriiyoruz. T i i r k musikisinaslari arasmda Ali Siriigani'den sonra en cok dini eser viicude getiren de muhakkak Zekai Dede'dir. Onun "Sevk u t a rab" tevsihi, Abdiilkadir Geylani'nin medhini ihtiva eden rast i l a . hisi ve Sflzidil ilahisi gibi miihim bir kisim serleri ise yalniz m u sikisinaslarla cami ve tekke muhitlerinde degil, bir zamanlar halk arasmda da biiyiik bir zevkle okunmustur. Onun bazi mektep i l a hileri viicude getirdigini de goriiyoruz. K i v r a k ve suhane olmaktan ziyade tistadane ve agirbash, fakat vicdanlar iizsrinde miiessir mahsuller ibda. eden Zekai Dede, hie siibhe yok k i Tiirk musikisinin en degerli sahsiyetlerinden biridir- Rauf Yekta merhum bu hususta sunlari sbyliyor (Hoca Zekdi Dede efendi S. 43): " A s r - i ahirde yetisen esatize-i musikiyye icinde - kesret.i asar i'tibariyle - Dede efendi merhumdan sonra Zekai efendi hemen b i rinci dereceyi ihraz etmistir denilse mubalagaya mahmul olamaz. F i l v a k i ' aksam-i ameliyye.i musikinin ayin-i serif, Na't, I l a h i , d u rak, kar, nakis, murabba', semai, sarki... gibi hie b i r i yoktur k i Hoca merhum o kisimlardan miiteaddld asar-: muhallede viicude getirmis olmasm. Miisariinileyhin asan bu kadar kesir olmakla beraber asar-i mezkure icinde, en p a r l a k l a n m n hangisi oldugunu ta'yin etmek h a kikaten giictiir. Vakia o eserlerin her b i r i kendisine mahsiis b i r letafeti haiz, yekdigerine nisbet kabiil etmez bir takim sanayi'-i m i i m . tazeyi cami'dir. Zrkai efendi'nin uslub-i musikisi esasen "Dede efendi t a v r i " denilen iislubun hemen ayni ise de merhum bu tavra bazi etvar-i hususiyyesini de Have ettiginden asar-i Zekai elyevm baska b i r renk, baska b i r kisve ile nazar-i takdire arz.i ihtisam etmektedirDede efendi tavrmda giifte taksimleri garib b i r kaideye t a b i ' d i r ; bazi hurdesinasanm calib-i intikadati olan bu kaideye sahib terceme dahi - o ta.vir ile kesret-i i'tilafmdan nasi - tebaiyyet etmekte meslub-iil-ihtiyar kalmistir. Mesela Zekai efendi'nin Karcigar faslinda cidden enafis-i asanndan b i r i olan: Ferydd ederim zillf-i siyehkdrxn elinden
45S
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
murabbamm misra'-i evvelindeki "feryad" lafzi t a v r . i mebhusiin anh iktizasmca " f e r - r i - y a d " okunacak surette taksim edilmis ve y i . ne Tahir yiiruk semaisinde cesmim lafzma tesadiif eden nagmatm tarz-i telifi insani "ces-si-mim" demege mecbiir edecek b i r sive-i garibi muhtevi bulunmustur k i zamanimizda bu yolda giifte taksi. m a t m i hos gormeyenler pek coktur. Mamafi bazi zevatm zannettikleri gibi Zekai efendi'nin iislub-i musikisine " I l a h i t a v n " l t l a k i m u v a f i k - i hakikat olaraaz. Ciinki miisariinileyh - yazdigimiz vech ile musikiyi Dede efend'nin sakird.i has-iil-hasi Eyyubi Mehmed Beyden ahz etmis ve bu sayede ilahiyyat ile murabba'lar, semailer, sark i l a r arasmda tavren nasil b i r f a r k gozetmek lazim gelecegine m i i kemmelen vakif olduktan baska bu vukufunu miiteaddid eserleriyle de isbat eyiemis bir iistad-i dekayikdan bulundugundan asa.r-1 makbuiesini her birine has olan t a v r ile bestelemek husiisunda zerre k a dar tecviz.i miisamaha etmemistir. Binaenaleyh son elli sene zarfmda meydana konulan mahsulat-i musikiyenin - asalet-i tavr i i reftar itibariyle - en ziyade taklid olunmaga sayan b i r niimune.i kemalini gormek isteyenler asar-i Zekai'yi nazar-i istifadeden gecirmelidirler. Ustad-i muhteremin eserlerine " I l a h i t a v r m i haizdir" yolunda bir isnadda bulunulrnasma tilamizinden bazi kimseler se. beb olmustur denilebilir. Filhakika tilmiz cihetinden Zekai efendi pek bedbaht olmustur; Z i r a kendisinden uzun uzadi mesk edenlerin ekserisi ya hiisn-i savt, veyahud tabiat-i musikiye namma pek az nasibi olan zevattan olub bu i k i lazime-i musikiyi cem'edenleri ise nadir hukmtinde idi. iste bu giiruhdan olan kimselerin otede beride - tab'-i selim ashabma nefret aver olacak b i r suret-i miizebzebede - okuduklan asar-i nefiseyi Zekai efendi'den mesk ettiklerini soylemeleri ve miisariinileyhin saika-i p i r i ile icrasma mecbiir kaldigi bazi etvari taklide yeltenerek bu "gay gay" larin musikiden ma'dud olamayacagim soyleyenlere de: "Hoca efendi boyle okur i d i - . " yollu idare-i kelam eylemeleri Zekai efendi'nin t a v r . i musikisi hakkmda ekser-i zevatm su-i f i k i r hasil etmesini mucib olmustur. Halbuki Hoca'mn ecille.i tilamizinden Seyh Huseyin efendi hazretleri, Sevki Beyefendi gibi bir cok zevat-i k i r a m i n tavr ii edalarmda meshiid olan rikkat ve nezaketi, elhan.i musannaa-i nefais pesendaneyi istima' ve takdire muvaffak olanlar miisariinileyhe azv ii isniid edilen etvar_i geyr-i mflstahseiienin ne derecelere kadar mesreb-i iistada muhalif oldugunu idrak iciin giicliik qekmeseler gerektir." Zek&izade Bay Ahmed de sunlari soyliyor:
X I X NCU ASIR
459
"Uslub-i musikisi Dede efendi ve Mehmed Bey uslubunun ayni ise de merhum Zekai efendi bazi hususi tavirlar Have ettiginden eserleri baska bir renk, baska b i r kisve altmdadir. Musariinileyh Dede efendi mektebinin yetistirdigi musikisinaslarm hatimesidir. Besteledigi bes ayinden baska ilahiler ve sarkilar ve suulat dort yiizden ziyadedir. Yiiz kadar da murabba, kar, nakis semai gibi biiyiik ruhniivaz eserleri vardir k i yiiksek kiymetleri itibariyle b i r i n i n d i gerine tercihi miiskildir. Merhumun dini musikiye hizmeti cok biiyiik olmustur. Eserleri klasik halis T i i r k musikisinin birer bedia. sidir- Her ciimlesinde ayri b i r halavet duyulmaktadir". Zekai Dede'nin dini eserleri arasmda en buyuklerini teskil edenler, Mevlevi ayinleridir. Onun bes ayin viicude getirdigini goriiyoruz. i l k olarak besteledigi "Suzidil a y i n i " dir. Rauf Yekta d i yor ki (Aym eser S. 27) :
"Zekai efendi, bir gun Mustafa Fazil Pasa'nm huzurunda . m i i sariinileyhin istima'mdan pek ziyade telezziiz ettigi - "Sevk u t a r a b " ayin-i serifini okumus i d i ; Pasa merhum iistadi sfiret-i mahsiisada takdir ve t a l t i f buyurduktan sonra demis k i : Zekai! "Suzidil" makamini ne kadar sevdigimi b i l i r s i n . Gecen giin esna-yi musahabette b i r zat: "Suzidil makammm seyr ii r e f t a n ayin bestelemege pek te miisaid degildir" dedi. Sebebini sordum, muddeasim isbat edecek mukni' b i r delil bulamadi; yalniz "olamaz" demekle iktifa etti. Siizidilden bir ayin-i serif besteleyecek olsan ne kadar makbiile gecer idi? Zaten o makamdan baska ayin-i serif de yok... Pasa'nm bu tesvikat ve temenniyati Zekai efendi'de te'sir-i matlubu basil etmis i d i . Koca iistad iic dort giin icinde "Suz i d i l " den mukemmel b i r ayin-i serif besteleyip Mustafa Pasa'ya okudu. K3dirsinaslikla istihar eden Pasa, ayin-i serifi kemal-i h i i r metle dinledikten sonra fevkalade takdir etmis ve iistad-i mahire bir cok in'am ve ihsanda bulunmus i d i . Iste Zekai efendi'nin ibtida besteledigi ayin-i serif budur k i tanzimi 1287 ( M . 1870) tarihlerine tesadiif ettigi haide nasilsa o esnada dergah-i seriflerin b i r i n d e ' k i raati miiyesser olamayub 1309 ( M . 1891) senesinde Bahariye Mevlevihanesinde okunabilmistir." Zekai Dede bilahara sirasiyle "Maye, Isfahan, Suznak, Saba Zemzeme" ayinlerini bestelemistir. Bu ayinler hakkmda da Rauf Yekta sunlari soyliyor (S. 35) : " 1302 (M- 1884) sene-i hicriyesi iistad-i kudret nisabm en ziyade fa'aliyyet-i musikiyye ibraz ettigi b i r sene olmustur. Bahariye
460
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJlSI
kudiimzen basihgma ta'yini, miisariinileyhte bir takrni yeni emeller husule getirmis i d i . Esna-yi mukabele-i serifede kiraat olunmak iizere esatize-i eslaf ve ezan ciimle Dede efendi tarafmdan miiteaddid " a y i n . i serif" ler bestelenmis ise de iistad-i tekemmiil i'tiyad bunl a r m m i k d a r m i istisgar ediyor, daha b i r cok makamlar oldugundan anlardan da birer " a y i n " tanzim ederek musiki-i ruhaninin bu k i s mmda gordiigii nevakisi ikmale hizmet etmek istiyor i d i . L a k i n Dede efendi gibi b i r dahi-i musikinin bile, besteledigi o parlak ayin.i seriflerden dolayi zamanmda ne yolda ta'rizat ve muahezata hedef oldugunu gormiis, isitmis oldugundan . ikinci bir "Dede efendi" olmaktaki ehliyyet-i musellemesiyle beraber - ayni i'tirazata ugramagi f a r t - i mahviyyet ve tevazu'u iktizasinca arzii etmiyor, yalmz perestiskar-i ezelisi oldugu o hizmet.i miiteberrikeyi hiisn-i ifaya m u vaffakiyyetini kalben hazret-i p i r - i destgir efendimizden niyaz etmekle iktifa ediyor i d i . Nihayet bir giin geldi k i arzu-yi hizmetin siddet.i muhacematma karsi mukavemette meslub.iil-ihtiyar k a l d i gmi anladi. Heman ruhaniyyet-i hazret-i Pir'den istimdad, hiisn-i niyyet ve hulus-i kalbine istinad ederek "Maye" makammdan besteledigi bir ayin.i serifi miirsid-i kemalat perverine kemal-i hicab ve ihtiraz ile kiraat etti. Miisariinileyh hazretleri eser-i himmet-i iistadi bilhassa takdir ve bir giilbang-i mahsus ile rehin-i mevki'-i tevkir ettikten baska esna-yi mukabele-i serifede k i r a a t i hakkinda dahi beyan-i arzu ile sahibini b i r kat daha t a l t i f ve tesrir buyurmal a r i iizerne mezkiir ayin.i serif, 1302 ( M . 1884) senesi rebiulevvelinin on ikinci persemfoe giinii birinci defa olarak Yenikapu Mevlevihanesinde ve b i r hafta. sonra dahi Bahariye Mevlevihanesinde k i raat olunmustur. "Maye" ayin-i serifinin mazhar oldugu hiisn-i k a bul, bu yolda arz.i hizmete devam iciin Zekai efendi'yi tesvik etmis idi. Maahaza Dede efendi'ye edilen t a ' r i z a t m ayniyle kendi eseri hakkmda. dahi tekrar edildigini ve: A r h k eski ayinler begenilmez oldu, yenileri yapihyor, bari eskilerden giizel b i r sey olsa?!... gibi hasudane sozlsrin meydan a L digim isittigj cihetle bir dereceye kadar hevesi k i n h y o r i d i . Yenikapu dergahi postnisini efendi hazretleri bu tiirrehatm ne derece sayan-i nazar-i ehemmiyst olmadigim isbat buyurmak maksad-i ehL perveranesiyle b i r giin Zekai efendi'yi huzuruna cagirup yeniden b i r ayin-i serif daha bestelemesini iltimas buyurmuslardir. Ustad, amal.i halisasma siddet-i tevafuku muhtac-i izah olmayan bu emr-i vacib-iil-infazi telakkiden miitehassil meserreti arasmda hazret-i
X I X NCU ASIR
461
seyhten ayin-i serif iciin bir giifte ve makam intihab buyurub buy u r m a d i k l a n m istifsar etmegi tahattur etmis idi k i musariinileyh hazretleri: Orasim Hazret-i P i r efendimizden sorahm..." nutk.i tevekkiil amuzu ile divan-i seriften tefe'iilii isaret buyurmalariyle derhal divan-i maali beyan-i cenab-i pir-i destgir acilmis ve zuhur a t . i ma'neviyyeden olarak m a t l a ' i :
misra'i ile ibtida eden gazel-i bibedel cikmistir. Bunun iizerine ayin-i serifin Isfahan makammdan bestelenmesi ve teyemmiinen bu misr a ' m dahi ibtida-yi ayin-i serife vaz'i t a r a f - i miisariinileyhten emir buyurulmustur. Zekai efendi hemen o giin ayinin b i r kit'asini besteledigi gibi resadetlu Celaleddin efendi hazretleri dahi maba'dinin giiftelerini peyderpey tertib buyurarak ayin-i serifin az miiddet zarfmda ikmal miiyesser olmasiyla 1302 ( M . 1884) rebiulahirmm dokuzuncu pazartesi giinii Yenikapu Mevlevihanesinde k i r a a t edilmistir. Maye gibi biitiin kadirsinasamn mazhar.i t a k d i r ve tahsini olan Isfahan ayininden sonra Hoca merhum, Suznak ve Saba Zemzeme makamlarmdan i k i ayin-i serif daha tanzim etmistir k i b i r i n cisi yine sene-i merkume zilhiccesinin dordiincii pazartesi giinii b i rinci defa olarak Yenikapu, ikincisi de 1303 ( M . 1885) senesi rebiulevvelinin on altmci carsamba giinii Bahariye Mevlevihanelerin. de kiraat olunmustur." Saba Zemzeme ayini hakkmda da Zektiizade Bay Ahmed sbylemektedir (Mevlevi dyirderi Old: 16, S. 814): sunlan
"Dordiinciisii "Saba zemzeme ayin-i serifidir- B i r giin Bahariye Mevlevihanesi seyhi Huseyin efendi kisin sema' edenlerin iisiimemesi ve ayinhanlarm yorulmamasi iciin, kisa b i r ayin-i serif olsa te. mennisinde bulunmus ve bu arzu iizerine Zekai Dede efendi Saba Zemzeme ayin-i serifini bestelemistir k i bunda ayin okuyanlarm yorulmamasi icin Acem perdesinden yukari cikilmamis, ayin de k i sa kesilmistir. 1303 ( M . 1885) senesi rebiulewelinin 16 nci carsanba gunii i l k okunusu Bahariye Mevlevihanesinde vaki' olmustur." Zekai Dede'nin fevkalade siir'atle besteler viicude getirdigi r i vayet edilmektedir. Oglu Bay Ahmed sunlan soyliyor ( A y n i eser): "Zekai efendi'nin bir eser bestelemesi o kadar cabuk olurdu k i besteleyecegi eserin giiftesine bir kere goz gezdirir gezdirmez hel
462
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
men karsismda mevcud bulunan zatlere mesk etmege baslardi. Bu hal kendisine mahsus meziyyetlerden i d i . " Bazilan Zekai Dede'nin nota bildigini, bazilari da bilmedigini rivayet ediyorlar. Dr. Subhi Ezgi ise "Ben Hamparsum notasim Rauf Yekta merhum'dan bgrendikten sonra Hocam Zekai Dede'ye 6g. rettim- Ondan evvel hie nota bilmezdi" diyor. Zekdizade Bay Ahmed ve Muallim Kdzim Uz ise Alafiranga notayi da bildigini sbyliyorlar. Anlasihyor k i Zekai Dede notayi bgrenmis ve hafizasma giivenerek bu bilgisini iierletmemistir. Binaenaleyh bilmedigi her hangi bir eseri, derhal okuyabihnek melekesini kazanmamistir. Rauf Yekta de bu hususa dair sunlari sbylemektedir (Zekai efendi S. 28): "Hoca merhum asvat-i musikiyenin vasita-i zabt ii t a h r i r i olan "Isaratname - Nota" ile ol kadar istigal etmez i d i . Bu sbzumiizden "Nota bilmezdi" manasi cikarilmamahdir. Notanin ne demek oldugunu, nasil yazildigim, her diirlii kavaid ve esranm pek a'la bilir i d i ; lakin kendisine mevhibe-i mahsusa.i cenab-i K i b r i y a olan siddet-i zeka ve metanet-i hafiza sayesinde notaya hernen de ihtiyaci yok gibi idi. Z i r a laakal seksen fasla karib olan mahfuzat-i musikiyyesine her fasildan miiteaddid ilahiler, duraklar, sarkilar ve saireile beraber her birisi b i r fasla bedel olan otuzu miitecaviz ayin-i serif, ler zammedilerek sbyle bir hisab-i icmali yapilacak olsa i k i bine balig olan asar-i miitenevviayi zabt edecek bir hafizaya malik ve eline aidigi bir giifteyi istedigi makamdan hemen o dakikada bestelemek derecesinde cem'iyyet-i hatira, viis'at-i karihaya sahib olan b i r dahinin notaya arz-i i f t i k a r a liizum, gormemesi - f i k r - i acizanemizce . pek te sayan.i muahaze b i r istigna peseridlige mahmul olmamak lazim gelir. Mamafi okunan bir musiki parcasmm perdelerini o kadar ma. hirane tahlil eder i d i k i bu melekenin degme notacilarda bile bulunamayacagim i'tirafa' mecburuz. Hig hatinmdan cikmaz: B i r giin Bahariye Mevlevihanesinde Zekai efendi'nin odasmda bulunuyordum. tistad-i ekrem Dariissafaka mektebine mahsus olarak esniye ve mahamid-i seniyye-i hazret-i hilafetpenahiyi miitezammin bes. teledigi b i r manzume-i duaiyyeyi notaya almakhgimi iltimas etmis idi. Derhal ceb defterimi cikararak Hoca merhumun okudugunu zabt etmege baslamis i d i m ; Manzumenin nihayetlerinde bulunan gayet giic b i r nagmeyi i k i iic defa tekrar ettikleri halde nasilsa anlayamadigimdan b i r kerre daha okumalarmi reca edince Hoca merhum " M i , do..." diye o nagmeyi teskil eden notalarm esamisini sbyleyivermesin mi? Bu tilmiz.i aciz ise o zamana kadar hocanin fevkalade
XIX
NCU ASIR
4o3
perde asina oldugunu bidef at musahede etmekle beraber nota bildigini ve perdelerin esamisini bu suretle Solfier edebilecegini hatir u hayalime bile getirmemis idim- Iste nota ile istigal etmedigi halde esvat-i musikiyyeyi yegan yegan tanimaktaki melekesinin derecesi, arz ettigim su vak'a ile anlasilmis olan Zekai efendi, Dariissafakada mesk ettigi talebesine dahi - kendisine mahsus bir usu! ile - notasiz, isaretsiz biitiin perdeleri sirasiyle anlamak ve indelhace tahlil'etmek meleke.i ameliyyesini tedricen iktisab ettirmis idi ki talebe-i mumaileyhimin bu iktidanm re'y-el-ayn musahede ve bizzat dahi tecribe ettigim vakit uliivv-i himmet-i iistadi acizane takdir ve tebcile mecbur olmus idim". Zekai Dede'nin pek gok talebesi vardir. Bunlar arasmda kendisinden en cok istifade edenler, basta oglu Ahmed Irsoy olmak
iizere, Beglikcizade Bey, Ahmed Atd Avni Ali Aski Dr. Bey, Hiiseyin Ezgi, Fahreddin Mv.aMim Dede, Kdzim Uz, Sevki Dr. KonvJc, Subhi
Arif
gibi sahsiyetlerdif. Rauf Yekta merhum ise ancak iic ay kadar kendisinden istifade edebilmis ve bu degerli hocasi hakkmda, oliimunden iic yil sonra: 53 sahifelik bir eser nesretmistir (Estitiz-i
el-han, musikisi Hoca II, Zekai Dede efendi 1318).
Dr. Subhi
Ezgi
18U):
de iistadi hakkmda sunlari soylemektedir
(Turk
"Yetmis iki yasmda mtilaki oldugum Zekai efendi'nin sesi giizel degil idi- Velakin dislerinin yokluguna ragmen okuyusu gayet metin idi. Sesleri ve garpmalan tarn sihhatle ve cok asikar bir surette terenniim ederdi. Gayetle ziihd ii takva sahibi idi. Qdk temiz giyinir ve 5 0 k comerd idi. B i r cok musiki talebesi yetistirdi. Badiheva idi. Yalniz Dariissafaka'da musiki muallimliginden az bir para ahyordu. B u hayirhah musikiciye hicri 307 (M- 1889) senesinde sakirt olmustum. Her pazar giinii ogleden sonra E y u p ' t a Sah Sultan tekkesinin hunkar mahfilinde bes alti arkadasimla kendisinden musiki dersleri aldik. Her derste bizimle dort bes saat ugrasiyordu. Benim sdz musikisindeki' ma'lumatim bu zatin himmetiyle hasil ol.. mustur. Iki bucuk sene kendisinden soz musikisini ogrendim." Bu san'atkar hakkmda bir takim ihtifaller de yapilmistir. Dariilelhan mecmuasinm 1 nisan 1340 tarihli ve 2 numarah nushasmda su kayidlar vardir (S- 96): " Z e k a i Dede ihtifali: Biiyiik T u r k bestekari E y y u b i Zekai Dede'nin vefatmdan beri yirmi yedi sene gecmesi miinasebetiyle " E y u p mahfili" tarafmdan merhumun habrasim tebcii igin bir ihtifal yupi-
464
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJISi
lacagim 1 numarah niisharnizda yazmis idik. ubatm altmci car. sanba gunii irca edilen bu ihtifal pek parlak olmus ve i h t i f a l merasiminde iistadm sakirdleri, takdirkarlan, en giizide musikisinaslarimiz ve musikiye az cok alakasi ve muhabbeti olan bir cok miinevverl&rimiz h i z i r bulunmuslardir. Evvela Eyup mahfilinde kiraatine baslanan Hatm-i serif, iistadm Kasgari dergahi civarmdaki makberine gidilerek orada ikmal ve hazretin pak rtihuna ithaf edildikten sonra mahfile avdet olunmustur. Mahfilde Zekai Dede'nin sanat hayati hakkmda Dariilelhan T i i r k musikisi nazariyyat ve tarihi muallimi Rauf Yekta Bey tarafindan bir konferans verilmistir. M i i . teakiben Sark musiki cemiyeti tarafindan biiyiik bestekanmizm eserlerinden miintehab bazi parcalar cahnmis ve muhterem misafirler caylar ve pastalar ikramiyle i'zaz edilmistir." . Son zamanlarda Radyo nesriyati arasinda da merhumun bazi parcalari takdirle terenntim edilmektedir. X I X uncu asnn son nisfmda yetisen kiymetli bestekarlardan b i r i de Ali Aski B=ydir. Istanbul'da dogdu Beglikci Haci Salih Aga. nm ogludur. Bu cilietie Beglikcizade'Wkle sohret kazanmisti. Baba:smdan intikal eden ehemmiyetli bir servete malikti. Memuriyet ve ticaretle istigal etmemis, hayatmi edebiyat ve musiki tahsiline sarf etmisti. Miikemmel bir surette Arabca ve Farsca ogrendi. T i i r k ve Arab edebiyatlari ile ugrasti. Tiirkce, Arabca bazi siirler kaleme aldi. Musiki sahasmda bilhassa Zekdi Dede'den istifade etti. Bay Ahmed Irsoy'un ifadesine gore, Hoca'mn en degerl talebelerinden biriydi. D i n i ve ladini pek cok parcalar elde etti. Bestekarhkta da muvaffak oluyordu. Viicude getirdigi dini eserler, cidden giizel parca.lardir. "Hiiseyni asiran" makamind?; bir de ayin viicude getirdi. " N i k r i z " makammda bestelemege basladigi ayini ise ikmale muvaffak olama. di. K i r k yaslannda. iken tahminen 1295-1300 ( M . 1878-1882) y i l l a n arasinda Liileburgaz'da vefat etti. X I X uncu asnn son yansmda yetisen musiki iistadlanndan b i r i de Mehmed Celdleddin DedVdir. 1265 (M. 1848) senesi Rebiiihvveli. nin sekizir.ci giinii dogdu. Yenikapi Mevlevihanesi s;yhi Osman Sala. haddin Dede'nin ogludur. Onun babasi Ndsrr Abdiilbaki Dede'dir. i l k tahsilini Davudpasa riisdiyesinde bitirdikten sonra. muhtelif sahsiyetlerden medrese dersleri, tasawuf, edebiyat, Mesnevi, Fususulhikem, Farsca ve musiki tahsil etti. 1304 ( M . 1886) de habasimn vefati iizerine Yenikapi Melevihanesi seyhligine tayin edildi. 1326 ( M . 1908) rebiiilahirmm otuzuncu pazar gecesi saat b i r rad-
XIX NCU ASIR
465
delerinde vefat etti. Yenikapi Mevlevihanesinde babasmm sol ya. mna defnedildi. Ismet Bey su oliim t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
Cenab-i Seyh Osman-i V e l i ' n i n necl-i mes'fldu Y i g i r m i iki yil hiisn-i idare etti dergahi Dedi Dervis ismet hin-i fevtinde bu tarihi
1326 Celaleddin Dede, dini mevzularda, edebiyatta ve bilhassa tasavvuf ile musikide ihtisas sahibi i d i . Rauf^ Yekta merhum Celaleddin Dede'nin musiki sahasmdaki kiymetinden su yolda bahsediyor (Yenikapi Mevlevihanesi S. 237) : "... Celaleddin efendi hazretleri i l m - i celil-i tasavvufta tebahhur derecesine varan vukuf-i kiillisinden maada fenn.i nefis-i musikide. k i i k t i d a r - i i l m i ve emelisi i'itbariyle de eslaf-i izamma tekaddiim etmistir. Tanburniivazhkta asrmm cidden feridi oldugu gibi nazariyye.i musikide dahi bu f a k i r i n hace-i sanisidir. Musikimize miite. allik olarak simdiye kadar miibhem ve meskiik kalmis olan bir 5 0 k mesail-i nazariyye miisariinileyhin abyari-i himmetiyle miinkesif olmustur. " D i i g a h " ayin-i serifleri ise kemalat.i musikiyyelerinin b i r enmuzec-i bi adilidir. Bu ayin.i serif nam-i pak-i hazret-i CelaJ'i ila yevm-il-kiyame lisan-i ta'zini ve takdirde dair kilacak ve isticlab.i rahmet-i Siibhaniyyeye b i r vesile-i hasene teskil edecektir. i h van-i kiramca ma'lumdur k i " D i i g a h " ayini ic.m ayrica b i r giifte intihab buyurmayarak Nayi Osman Dede merhumun "Hicaz". ayin-i seriflerinin giiftesini " D i i g a h " makammda bestelemisler i d i . Bun.. daki maksad-i dakik-i san'at perverilerini idrak edemeyen bazi zevat tarafindan z e m i n j i'tirazda b i r takim mutalaat irad edildigi mesmii'.i acizi olmus i d i . B i r gun huzurlarmda bil-iltizam mutalaat-i mezkureyi mevzii'-i bahsettim. Fakire hitaben makam-i i l t i f a t . da. "Bundaki niikteyi yalmz sana anlatabilirim" buyurdular. F i l h a k i k a muahharen bu tilmiz-i i r f a n l a n n a izah buyurduklan vechile "Hicaz" ve " D i i g a h " makamlari arasmda seyr ii. reftar i'tibariyle hie b i r miinisebet-i lahniyye olmadigi halde " D i i g a h " ayininin b i r cok yerlerinde Nayi Osman Dede'nin "Hicaz" ayininde kullandigi eskal.i nagmati tagyir etmemek sartiyle tarz-i " D i i g a h " a nakle m u vaffak olmuslardir k i , eslaftan hemen hie kimseye nasib olmayan su muvaffakiyyet-i iistadaneleri cidden sayan.i takdirdir. Bu san'at^. musikiyye ise ayin-i serifin en ziyade: F: 30
466
TURK MUSiKiat ANTOLOJISi

Sevk-i hayal-i dost ten ii cam can eder Sud ii ziyan ii zevk u garni binisan eder Gahi tebessiim ile selam ii tamam-i naz Ask asinaya secdeye ayet beyan eder Bir tab var ki su'le-i ruhsar-i yarda Cibril-i aski didesine dideban eder
Beyitlerinin bestesinden tecelli etmistir; bu beyitlerin beste-i kadim ve csdidleri arasmda yiiriitiilecek bir mukayese bu hususta nfc demek istedigimizi erbabma daha sarih surette tefhim eder. Maahaza esasen haiz oldugu iislub-i latif-i asikane ile beraber ihtisam ve u l . viyyet-i ifa.de gibi mezaya-yi- musikiyyeyi de bir suret-i fevkaladede cami' bulunan " D i i g a h " ayin-i êrifi, boyle muhtasar b i r tahlil ile mahiyyet-i hakikiyyesi hakkmda b i r f i k i r istihsal miimkin olan asardan degildir. Binaenaleyh bu kadar bir isaretle i k t i f a y i zariiri gdriiyorum". Mehmed Ziya da sunlari soyliyor (Yenikapi Mevlevihanesi S. 235^36) : "Seyh Celaleddin efendi; musikiyi ve tanburu esatize-i musikisinasandan Ismet Ajra'dan, Biiyiik ve Kiiguk Osman Beylerle Nikogos'tan taalliim etmistir. Tanbur calmaktaki meharet-i fevkala.desi sayan-i hayret hassasiyyet-i musikiyyesi elsinej kadirsinasan-i musikide hiirmetle yad edilmektedir. Hele mizrab urmaktaki vaz' ve tavr-i mahsus-i asikanesi, insani adeta teshir ederdi. Hastaligi hengammda, Gedikpasa'daki konaklarmda b i r gece siiret-i mahsu. sada davet ettigi Kemani Memduh efendi'nin kemaniyle hem aheng olarak caldigi tanbur fenn-i musikinin gavamiz-i kavaid ve esrarina derece-i vukufunu Memduh efendi'ye "ben simdiye kadar boyle tanbur dinlememistim" deye teslim ve takdir etitrdi. i l m - i bedi-i musikinin nazaraiyyatindaki kema.la.ti sirf kendi sa'y i i tetebbuu semeresidir. 1322 (M. 1904) senesi icinde Nayi Osman Dede'mn " H i caz" ayinini " D i i g a h " makam ve usulunde besteleyerek darbhane-i irfana yadigar b i r a k m i s t i r . " Zekaizade Bay Ahmed Irsoy ise sunlari soyliyor (Mevlevi ayin. leri Old: 17. S. 868): % "Celaleddin efendi, mehere-i musikisinasandan Biiyiik Osman Bey'den "tanbur" ogrenmistir. Tarz-i mahsiis ile tanbur calmakta mahir idi. I l m - i musikideki vukufu derin oLmakla beraber bilhassa nazari kismmi pek i y i b i l i r d i . "Diigah-i cedid" makammda ustadane biiyiik ruhnevaz b i r ayin-i serif bestelemistir..."
XIX NCU ASIE
467
Celal Dede, Seyhi mahlasiyle bazi siirler de kaleme almistir ( 1 ) . X I X uncu asnn son yansmda yetisen degerli musikisinaslardan b i r i de Haci Kirami efendi'div. Mevlevihane kapismda Kihcei dergahmda dogdu- Gene yasmda musikiye beves etti. Once Haci Faik Bey'aen, sonra da Bolahenk Nuri Bey'&en bir 50k eserler mesk etti. Bir taraftan saza merak etti. Devrinin iyi bir tanburisi oldu. Mtilga Babiseraskeri'de birinci simf ketebeden idi. Mehmed Resad'm veliahdligi zamamnda da miiezzinbasihgim i f a ediyordu. Ramazanlarda, korka korka teravih kildirmaga giderdi. Asaf Pasa siirre emini olunca, Sadiyeden Abdusselam dergahi seyhi Yahya efendi ile K i r a m i efendi'yi de yanmda Hacca goturdii. Sultan Resad padisah oldugu vakit, saraya bas muezzin olarak ahnacagmi tahmin etmist i . Hatta. bu tayin keyfiyeti sayi olmus ve dostlarmdan tebriknameler almisti. Umdugu gibi' gikmaymca, teessiiriinden kendisini evinin babcesinde dud agacma asti. Vefati 1327 (M. 1909) dedir. Mevlevihane k-apusunda Kadiriye'den Bagdadh namiyle maruf dergahin hatiresine defnedildi. Mezar tasi yoktur. Bay Ftehvm Tandac su oliim tarihini viicude getirmistir:
Ye's ile etti cihan-i san'ate arz-i veda' "East sozlii pak ozlii muhterem bir bestekar Y a ' n i iistad-i Kirami mekriimet kim zatidir Fenn ii ilm-i musikide hace-i sohretsiiar Bestesi dilbeste eyler bestekar-i sairi Nagmesinden valih ii dembestedir her nagmekar Sofiyan ussak ile yekreng ii yek aheng olur Baslayinca nagmeye ol biilbiil-i bezm-i kibar Inledirdi nale-i asik gibi. her tarim Eyledikee ask ile tanbun demsaz-i kenar Vesx olunmus bestesi cokdur fakat kaldi yine Ekser-i asari leff-i rahne-i teng-i cidar Nesvemend-i lutf u takdir olmadi devranda Zatina asla degildi saz-i alem sazkar Her sene sehr-i siyam-i magfiret eneamda Ser muezzindi veliyyiahd iffin biliztirar Rasidan-i padisahm korkusuyla her gece Katlanup zahmetlere devT ii teravihe kosar . . . Oyle bir devr-i terassudda bu korkunc. hizmete Cansiiparane cahsmi?ken be-fevk-al-iktidar Tahta gegdikde Mehemmed Han-i hamis, cerh-i dun Etti iistad-i guzini tire baht ii dilfigar ll) '"
"
7. . ' .
"
'
Bu siirler ijin- bakmiz: Sadeddin Niizhet, Tiirk Sairleri I I , 942.943.
468
TURK MUSJKiSi
ANTOLOJISI
Bunca yilhk hizmeti sayan-i takdir olmadi Boyledir zira serencam-i vefa-yi ruzgar Devr-i ademden beri bdyle geliib boyle gider E h l - i ilmin kadrini takdir eder ancak mezar Iste bu iistad-i fennin son meal-i halidir E y l e y e n her kalb-i paki suznak ii dagdar D a r - i diinya dar geldi kendini berdar ediib E y l e d i Mansur ves terk-i hayat-i miistear B i r Hiiseyni ah cekdi perde-i MansurMan B a g - i illiyyin icinde bir peri-i giil'izar N a r - i firkatle yanan sfiz-i dili teskin icun Beyt-i atiyi terenniim eyledi bi ihtiyar Naks olunsun sesder-i deyrana t l r i h i n Fehlm
(1)
1327 Haci K i r a m i efendi, musiki bilgisiyle ve bilhassa okuyusunun diizgunlugiiyle temayiiz etmisti.. Bazi tekkelerde miiezzinlik ve zak i r l i k eder, durak okur ve taksjm ederdi. Ladini b i r t a k i m eserler" de bestelemistir. Onun mahdud bazi ilahileri de v a r d i r . Taskasaptaki kahvehanede merakhlara muntazaman musiki mesk ederdi. Ahmed Avni Konuk, Ama- Hafiz Hasan, Mevlidci Hafiz Kemal..- gibi b i r 5 0 k sahsiyetler ondan istifade etmislerdir. Camilerde, bazi hankahlarda ve butiin Mevlevi tekkelerinde Hazret-i Peygamber'in medh i i senasma dair yazilan manzumeleri, muayyen ezgilerle okuyanlara Na'than derler. Bilhassa cimilere X V I I nci asirdanberi degerli b i r takim sahsiyetlerin Na'than olarak tayin edildiklerini de biliyoruz. X V I I n c i .asrm kiymetli musikisinasi Kiicuk Imam, V-alide camiinin Na'tham i d i . X V I I I nci asrm ilk yarismda biiyiik bir sohret kazanan Niznam Yusuf Celebi de Sultan Selim camiinde bu vazifeyi ifa etmekte i d i . Tiirk musikisi tarihinde N a ' t yazmak ve hestelemekle istihar eden Nazim ve okumakla temayiiz eden Na'than Abdi gibi sahsiyetleri de burada zikretmek icab eder. Na'thanlar: Biiyiik camilerde tic cihet vardi. B u vazifeler, cuma namazindan ewel yapihrdi. Once giizel sesli "Devirhanlar" K u r ' a n okurlardi.Sonra " T a ' r i f h a n " ayaga kalkar, Hazreti Peygamber'e salat u selam getirdikten sonra camiyi yaptiranm h a y i r l a r i m sayar ve dua eder(1) T a r i h misraina " s e s d e r " karinesiyle " 6 " adedi ilave olunacalctir.
XIX NCU ASIR
469
ai. Bunu miiteakib " N a ' t h a n " olan zat, hususi b i r eda ile ve mu ayyen makamla na't okurdu. Mevlevi tekkelerinde de na'thanhgm biiyiik b i r kiymeti vardi. Bazan kudiimzenbasi na'ti bizzat kendisi okur, bazan da sesi ve edasi miikemmel bir zate birakirdi. X I X uncu asrm en degerli na'thani Dede iinvaniyle maruf olan Hamamizade Ismail efendi'div. Yenikapi Mevlevihanesinde irticalen okudugu na'tlerle istihar etmisti. F a kat Mevlevi tekkelerinde bilhassa Itri tarafmdan bestelenmis olan "Rast" makammdaki na't sayi olmustu. B u n a ' t ; bazan b i r , bazan da meskleri ayni olan i k i kisi tarafmdan okunurdu. Bu beste icin muayyen b i r " g i i f t e " yoktu. Mevldna'mn " D i v a n - i kebir" inden secilen ve vezni ezgiye uygun gelen her hangi b i r manzume bu besteye giydirilerek okunabilirdi.. Cami na'tleri ise miiteaddiddir. Ve bunlann ekserisini degerli musikisinaslar tarafmdan vucude getirilmis kiymetli mahsuller tesk i l etmektedir. A y r i bir edaya ve a y r i b i r hususiyete malik olan bu na'tler, X I X uncu asrm sonlanna dogru unutulmaga baslamis ve nihayet ancak bir kac kisinin hafizasmda kalmistir. Maliye Isar miimeyyizi Beylerheyili merhum Hakki Bey ve Sul. tanselimli Hafiz Mehmed X I X uncu asrm son yansmda istihar eden an muktedir na'thanlardandir. Diger asirlarda oldugu gibi X I X uncu asirda da Mevlid okumanm a y n b i r san'at telakki edildi. gini goriiyoruz. X V nci asirda bestelenen bu esere miiteakib asirlarda yeni yeni besteler vucude getirildigini yukanda sbylemistik (S. 17, 26). Bu bestelerden b i r i n i n X V I nci asir sonunda yasayan Sinaneddin Yusuf Celebi'ye aid oldugunu tahmin etmekteyim. Diger bir beste de X V I I nci asrin i l k yansmda yasayan Bursah Sekban'mdirTerciimeihaline vakif olamadigimiz bu m u sikisinasm eseri, daha devrinde biiyiik b i r sohret kazanmis ve bu besteyi b i r coklari, bizzat bestekarmdan mesk ederek miimkiin mertebe yaymaga cahsmislardir. X I X uncu asir musikisinaslarmm ve Mevlidcilerinin hafizalarinda yasayan Mevlid bestelerinden ikisinin kimlere aid oldugunu k a t ' i olarak soyleyemeyiz. Fakat bunlardan b i r i n i n Sekban'm olmasi memuldiir. Hopcu Sdkir efendi, Kulhan beyi Hiiseyin Dede, Mutafzade Ahmed efendi, Huddyi seyhi Rusen efendi, Mesud efendi, Pasa Mehmed, Balat seyhi Kemal, Bedevi seyhi Ali Baba, Seyh Muhtar efendi, Arab Salih gibi sahsiyetlerin besteli Mevlid'e vakif o l .
Mevlidhanlar:
470
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
duklarini ve muteaddid yerlerde okuduklarmi da biliyoruz. Bugiin hayatta ve 90 yasmda bulunan Said Ozok d a vaktiyle agabeysi Mesud efendi'den, kendi tabiriyle - fevkala.de musanna olan - bu bestey i gecmis, fakat uzun zamanlar okumadigi iein tamamiyle unutmustur. Bay Haiyrvllah Taceddin, A l i Baba'dan; Kadirihane'nin son seyhi Bay Gavsi d e Hopcuzade'den isittikleri mahdud bazi misralarm ezgilerini terehniim edebilmektedirler. Hiidayi tekkesi zakirbasisi HayruUah Zekai efendi merhum tarafmdan Hiidayi kiitubhanesine vakfedilen bir Miraciye mecmuasin m sonunda besteli Mevlid bahirleri de kayidhdir (Vskuddr, Selim. aga K. Hiidayi Fihriiti No. 12S6): Hiidayi tekkesinde okunan Mevlid bestesini gosteren bu yazmada her beytin yamnda o beytin makam i d a tasrih edilmistir. . Abdiiikadir Tore ise musiki nazariyatma dair yazdigi gayri matbu eserinde sunlari soyliyor: "... B i r d e Koca Mustafa Pasa'daki Siinbiil efendi dergahma mahsfls olmak iizere bestelenmis bir Mevlid-i serif v a r d i r k i her satirdan sonra zakir kiirsisinin dibinde hay hay derler i d i . Zamammizda bu Mevlid'i bilen Koca Mustafapasa'da sakin miitekaidlerden yetmis sekiz yatjmda Mehmed Sami efendi v a r d i r " . Biitiin bu muhtelif rivayetlerin mevcudiyetine ragmen Mevlid bestelerinin umumi bir ragbete mazhar oldugu iddia. oluunamaz. Bu eserler Miraciye gibi mahdud kimseler tarafmdan ogreni, lerek, gene mahdud b i r takim yerlerde okunmustur- Netekim Bay HayruUah Taceddin, b i r zamanlar Hiidayi hankahmda mutlaka bes-teli Mevlid'in okundugunu soylemektedir. Said Ozok'un ogrendigi halde okumaya okumaya tamamiyle unutmasi v e bugiin bilen kim-senin kalmamasi d a bu eserin t a a m m i i m etmedigini gosterir. Bu cihetle gerek X I X uncu asirda, gerek ondan evvelki asirlarda memleketin her tarafmda yayilarak okunan Mevlid'in ekseriyetle besteli Mevlid olmadigi muhakkaktir. Dort bahirden ibaret olan ve bahirleri, sirasiyle "Diigah, Hiiseyni, Rast, I r a k " makamlarmdan tesekkiil eden Mevlid, bazi taksimler gibi kismen muayyen ezgilerle, kismen de irticali b i r mahiyette usulsiiz, f a k a t kendine mahsus b i r tavirla okunmakta devam e t m i s t i r . X I X uncu asirda bilhassa Mevlidcilikle istihar eden bir takim sahsiyetler mevcuddur. Osmanh hiikiimdarlari tarafmdan merasimle okutturulan Mevlidleri de bu sahada muvaffak olan en degerli veya en kidemli kimselere kiraat ettirildigi maliimdur.
XIX NCU ASIR
471
1228 ( M . 1813) yilmda en ihtiyar Mevlidci, Beglerbeyi hatibi Hiinkdrbegendi Rifat efend'dir- Gencliginde mukemrnel Meviid okuyan bu zat, bu tarihte ancak ihtiyarhgina hiirmeten hiinkar Meviid. lerinde i l k bahri " K l r - i kadim negamat ile ve perde.i makamati tezy i n " ederek okumakta idi (Letaif-i vakayi.i Enderun S. 48). Semsi efendi de bu devrin ihtiyar Mevlidcilerindendir. Bu asr m ilk yarismda tiz sesli mevlidcilerden b i r i de Zdkirbasi Haci lb rahim'div. Fakat bu siralarda en muvaffakiyetli Meviid okuyan degerli sima, Selimiye hatibi Seyh Omer efendi'dir (Aym eser: S. 48). X I X uncu asrm ortalarmda gerek sesinin giizelligiyle, gerek san'attaki meharetiyle biiyiik ve devamh bir sohret temin eden k u d retli sahsiyet ise Said Pasa imami namiyle tanmmis olan Hasan Riza efendi'dir. Manisa'da dogdu- Babasi E g i r d i r l i Hoca Abdullah efendidir. Tahsilini Manisa'da yapti. Hifza cahsti. Yazi mesk etti. Musiki bgrendi. R i f a i tarikatine intisab eyledi- Seyh Ahmed Vehbi'den " M a r u f i y e " icazetnamesi aldi. istanbul'a geldigi zaman musikide epeyce ihtisas sahibi i d i . Burada Mutafzade Ahmed efendi'den de pek cok istifadeleri oldu. B i r takim ilahiler, duraklar, mersiye ve bilhassa Mevlid'i bu zatten mesk etti. Epeyce fasil da elde etti. Sesi gayet parlak, okuyusu da fevkala.de t a v i r h ve miiessir oldugu icin memlekette biiyiik b i r sohret kazandi. Fakat kendisinde b i r cezbe hali vardi- Cam isterse okur, cemiyetlere davetle gitmez; gitse bile teklif ve ricalarla degil, icinden gelen b i r arzu ile okurdu. Yalniz f a k i r l e r i n , a c i z k r i n riyasiz yalvarmalarma tahammiil edemez, onl a r m isteklerini derhal yerine getirirdi. air Mehmed Akif'in yazdigi su giizel si'rin meali tamamiyle bir hakikatin ifadesidir (Said Pasa imami: Safahat, yedinci kitab, Misvr 1933, S. 75):
Baslanir Mevlid'e mu'tad olan adabiyle; Once tevhid okunur, gasy ile dinler her kes 0 , giizel, sonra miiessir, sekiz on parlak ses, K i m i yerlerde ilahi, kimi yerlerde durak; K i m i yerlerde cemaatle beraber cosarak, K a l a n iic bahri terenniimle, cekerken " A m i n ! " T a uzaklarda cakar zulmet iginden bir enin. Gecenin k a l b i ' d u r u r ; iirperir inler, cinler; Acilan pencereler, goz kulak olmus, dinler. 0 enin karsiki sahilden acilmaz mi biraz, Siir-i mahser gibi sesler cikarir, simdi, Bogaz! Tutusur, cebhe-i Sinaya doner, sine-i cev: Sanki yiizlerce yanik ney savurur, yer yer a l e v ! Kayalardan, kiyilardan bir atcstir caglar.
472
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI L a h n - i d a v i d ile inler yine guya daglar! A h o krudsi nefes esbaha ederken sereyan, : Kafalar vecd ile pur" cua, sular piir galeyan Dem cekip dem tutarak etmeye baslar feryad, Bogazm her tarafmdan bir Ilahi insad: " S u l t a n - i rusiil, sah-i miimeccedsin efendim!
Kesilir, git gide, tedric ile sesler arhk, A k t a n r sahile Mevlidciyi bir kohne kayik. Kosarak, dogruca mabeyne ahr karsi c i k a n ; " N e r d e kaldm, hoca? der, Valide sultan o zaman^ S e n de kallashk edersen, bize eyvahlar ola!,, Henuz aksamdi ki, gelsem diye, diistiim de yola, Yuriidiim haylice .... derken hele sen kismte bak! Oteden karsima bir yaslica hatun cikarak, " A z i e i k dursana, oglum" dedi. durdum, nacar. Gogsiin imanliya benzer sana bir hizmet var, A m a redd etme ki, zaten beni mahv etmis olflm! B i r perisan anayim, dag gibi evlad gomdiim! K i z i m m c a m icin ,bari bu kirkinci gece, Soyle bir Mevlid okutsam, diyorum, kendimce Nasil etsem? okuyan cok ya, benim yufka elim... Hocasrn, elbet okursun; hadi oglum, gidelim. Ne olur bir yorulursan, hadi, bekletme, gunah! Sen benim yavrumu sad et k i , nzaenlillah, I k i diinyada aziz eylesin Allah da seni. Hatunun soz:leii divaneye dondurdii beni; Ne saray kaldi hayalimde, ne sultan, ne f i l a n ; " C i l e dolsun, yiirii oyleyse, dedim, oldu olan!,, Size yiizlerce adam Mevlid okur benden iyi. Ama bicare kizin, bagri yanik, annecigi, Yoklasin merdini, namerdini, insan deyerek, E l i yiizlerce heyulaya degip bos donecek! Fukaramn seneler, belki, siler goz yasmi, Hangi tas pekse, heman urmaya baksm basim, E l i n evladma yanmaz parasiz bir kimse! Caresizdim sizi bekletmede, beklettimse. Hoca! der Valide sultan, beni aglatma, yeter! Yeniden Mevlid okursun bize, dava da biter. '
Said Pasa imami'niri buna benzer daha bir cok menkibeleri soyIenmektedir. Hasan Riza efendi, bir cuma giinii Bayazid camiine gitmisti. Tesadiifen selamhk ta o gun o camide yapdiyordu. H a t i b minbere
X I X NCU ASIR
47-3
cikarken Hasan Riza, yerinden firlamis, ic ezamm okumaga baslanusti- Tabiatiyle kimse susturmaya cesaret edemedi.- Sesi harikulade giizel oldugu icin Sultan Mecid ve cemaat hayret ve neseyle d i n k mislerdi. ' .. Onun bu hareketinden Padisah hoslanmi ve kametin de, Ayetelkiirsi'nin de, Biiyiik A m i n ' i n de Hasan Riza efendi'ye birakihnasini. irade etmisti. Abdulmecid o giin, Riza efendi.'yi kendisine imam tayin etmek istedi. Fakat Damat Said Pasa (Vefati 1285-1868), "efendimizin giizel sesli bir 5 0 k bendeganimz var, Bu zati de k u lunuza birakiniz" dedi. Hiikiimdar da kabul etti. Hasan Riza efendi'nin "Said Pasa imami" deye sbhret kazanmasmm sebebi budur. Ve bu miitedeyyin Pasa, Hasan Riza efendi'yi uzun miiddet himaye etmistir. Sultan Aziz de Hasan Riza efendi'nin okuyusuna hayran olmus ve onu hiinkar imamligina tayin etmisti. Fakat i l k cuma selamhgvnda, kendisine, bugiin filan hutbeyi okumamzi hiikiimdar irade b u yurdular denilince, "Benim canim hangi hutbeyi isterse onu okurum, oyle irade mirade t a m m a m " deyerek camiden uzaklasti. H i i kiimdar, onun bu hususiyetlerini ogrenince kendisine b i r mikdar atiyye gonderdi ve vazifesinden afvetti. Uskudar'da Diirbali mahallesinde Toygar tepesinde Orta sokakta 12 numarah evde otururdu. Kendisinin olan bu evde miiteaddid defalar evlenmisti. Hasan Riza efendi, biiyuklerin taazzumuna katiyen tahammiil edemez, boyle bir hal karsismda kahrsa bulundugu meclisi derhal terk ederdi. Devam ettigi tekkelerde de seyh odasmda oturmaz, k a h ve ocagmin bir kenarma i l i s i r d i . Ekseriyetle miidavim bulundugu U"sktidar'da Sandikci dergahmda pazar geceleri giilsuyu eksik edilmezdi; ciinkii Hasan Riza efendi nes'elenirse derhal Mevlid'e basiasaverirdi. Her bulundugu yerde miitemadiyen corap, semle ve- takke gibi .feyler orerdi- Koynunda yumak yumak yiin bulundururdu. Hatta tekkelerde, Mevlid okurken bile makasla postekilerin yiinlerini keser, sonra onlan gene orada iplik yapardi. Yanmda daima kutu ile kahve tasir, bu kahveyi bazan avucuyla agzina atar, bazan da en. fiye gibi burnuna cekerdi. . Bay Hayridlah Yahm diyor k i : "Haci Dede isminde bir zat Riza efendi'ye hoca efendi, biitiin vaktinizi orgii ormekle gegiriyorsunuz, goziiniize yazik degil mi de-
474
TURK MUSlKiSi
ANTOLOJISI
ye sormus, o da " E v l a d ! nazanmi masivadan vikaye ediyorum'* cevabim vermis". Hasan Riza efendi bilgili bir adamdi. Hattathgi ve sairligi de vardi. Siirleri ufak b i r risale halinde matbudur. Hattat Bay Necmeddin Okyay'da da b i r kac yazisi mevcuddur. Rifailigin M a ' r u f i l i k koluna aid, kendi elyazisiyle yazarak Tabaklar'da Rifai dergahi seyhi Tevfik- efendi'ye verdigi b i r icazetname de Bay Hayiidlah Taceddin'dedir. 1286 ( M . 1869) da kaleme alinan bu icazetnamede su kayidlar v a r d i r :
^J'L^T-
jil ^ vlijJlii j U l ^
'of VjXi-j i j U l j Lis
til
c'il j
...
. . . J U <si-j
Said Pasa imami Devrinin Mevlidcileri arasmda en bir sahsiyet olarak tamnmistir. miimtaz
Zekdizade Ahmed diyor k i : " B i r giin babamla Oluklubayir dergahma gitmistik. Said Pasa imami Mevlid okuyordu. Kendisini i l k defa orada dinlemistim. G i i f telerin arasini kesmiyor ve nagmeleri misra' sonlannda yapiyordiu Bu yiizden sozler de tamamiyle anlasihyordu. Tekkeden ciktiktan sonra babam dedi k i : H a f i z ! iste asil Mevlid bcyle okunur." Musahibzade Celdl diyor k i : "1293 muharebesinde Mevkib alayi tesekkiil ettigi siralarda Sultantepesinde Hasan efendi bir Mevlid okur, duayi da kendisi y a par- Uskiidar'da okunan bu Mevlid'i Besiktas'tan dinlerler. Hasan efendi'nin sesi giir ve cok tiz oldugu halde kulagi tahris etmez, b i i akis ne kadar yiiksek sesle okursa o kadar cok hosa giderdi." Said Pasa imaminm ladini musikiye de vukufu vardi. Gene Musahibzade sunlari soyliyor: "Salacak taraflarmda bir evde k m a gecesi yapihyormus. Te_sadiifen oradan gecen Hasan Riza efendi, ahengi isidince dayanamamis ve derhal evden iceri girmis. Hane sahibi kendisini t a n i m i yormus, sarikh ve ciibbeli bir zatin uluorta boyle b i r eglence yerine girmesi hayretini mucib olmus, fakat b i r sey de soylemeyerek, b u yurun demis. Hasan Riza efendi, dogruca saz heyetinin bulundugu yere gitmis ve b i r firsat diisiirerek " T a k s i m " e baslamis, sonra t e f i eline almis ve sabaha kadar fash idare etmis."
X I X NCU ASIR
475'
Hasan Riza efendi, hie suphe yok k i yalmz giizel Mevlid okuyabilmek hususunda teferriid etmekle kalmamis, i y i taksimleriyle, ilahi ve sarkilariyla ve mersiyeleriyle de buyiik b i r sohret ve muvaf_ fakiyet kazamnistir. Devrinin en giizel Kur'an okuyanlarmdan b i r i . de odur. Said Pasa imami, 1307 ( M . 1889) de Toygar tepesindeki evinde 85 yaslarinda iken vefat etti. Ve Uskiidar'da Toptasi caddesinde R i faiye'den Sandikci dergahi bahcesine defnedildi. Mezar tasmda su kitabe kayidhdir: "Meczub-i Ilahi bende-i Imam Rifai Said Pasa imami Hasan Riza efendi'nin ruhuna fatiha f i 19 Sevval 1307 Cumartesi". Hasan Riza efendi'nin muasirlarindan ve talebesinden Hakki efendi de bu devrin kudretli bir mevlidcisidir. Bay Esref Ede diyor k i : "Haci Hakki merhum Said Pasa imami ile miisterek ezan okuiv lardi. ikisinin de sesi fevkalade giizeldi. Haci Hakki, seksen yasmi geckin oldugu halde, dik perdelcre bastigi zaman miiezzinler yetise-' mezlerdi." Mevlidcilerin p i r i addedilen Bedevi seyhi Ali Baba da Riza efendi'nin en degerli talebelerindendir. X V I I I nci asnn son ve bilhassa X I X uncu asnn" ilk yarilarmda Mersiyehanhkla istihar eden ba^ zi sahsiyetler yetistigini de biliyoruz. M u h a r rem esnasmda ve daha cok bu aym onuncu giiniinde okunan Mersiyeler, epeyce bir yekun tutar. E w e l k i asirlarda Mersiyehanhkla i s t i har eden sa.hsiyetlere dair sarih malflmatimiz yoktur. Bununla beraber' Ehl4 Beyt ve bilhassa Imam. Hiiseyn hakkmda bir cok medhiyelerinyazildigi ve bteden beri bir cok tekkelerde okundugu muhakkaktir. Mersiyehanlar: Muhtelif dinlerde mukaddes addedilen muharremin Islamiyette de b i r hususiyeti vardir. Bu ayda oruc tutmamn ve " N e v a f i l " n a mazi kilmanin faziletlerine dair hadisler de mervidir. Eski devirlerde muharrem miinasebetiyle Mersiyeden baska Mevlid de okutuldugunu biliyoruz. Hashni'nm 987 ( M . 1579) de yazdigi "Seb-i asura^ da Mevlid okunub tevhid oldugunadir" bashkh su tarih manzumesi,bu hususta vazih bir delildir (Hdsimi divani: Vnv. K. No: 256): Kact
476
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
Gurre-i mah-i muharrem sineler cak etmege Nagehan bir kanlu hancer eyledi peyda yine Y a safak ates olubdur meh fitil-i dag olub Tazelendi derd ile dag-i dil-i seyda yine Tekye icre ol gice bir hub tevhid ettiler K i l d i ehl-i derd olanlar ah ii vaveyla yine A n d a esg-i dide-i gamdidesi asiklarin Oldular sah-i sehidan askma sakka yine Ciimle ussak ol makam icre H i i s e y n ' i yad ediib Rasti oldu nevada biilbiil-i seyda. yine Hep gorenler didiler bu Hasimi tarihdir
987 Son zamanlara kadar bazi Anadolu sehirlerinde bu an'anenin devam ettigini ve Mevlid okutturularak .asure pisirildigini muhtelif sahislar soylemektedir ( 1 ) . Siinbiil efendi tekkesinde muharremin onu, hangi giine tesadiif ederse etsin, o giin orada ogleden sonra on i k i rekat Husama namazi kilmdigi ve Yazicizade mersiyesi okundugu, gecesi de yiiz rekat namaz kilmarak yetmis bin "Kelime-i tevhid" cekildigi t a r i hen sabittir. Bazi dergahlarda ve evlerde on gece sirayla Fuzuli'mn " H a d i katiissuada" si okundugu da malumdur. Cami Bey, Tamisvarh Nairn... gibi sahsiyetlerin "Ravzatiissiiheda" tarzmda eserler kaleme almalari da bu mevzularm Anadolu ve Rumeli t i i r k l e r i arasmda biiyiik b i r ragbet kazandigina kuvvetli birer delildir. Mersiye okunmak ve asure pisjrilmek adetinin bilhassa kiyami ve devrani tekkelerinde yer buldugunu goriiyoruz. Muharremin onundan otuzuna kadar gecen miiddet zarfinda tekkenin ayin giinii veya gecesi asure dagitihr, kurbanlar kesilir, yemekler yedirilir ve m a r u f Mersiyehanlara mersiye okutulurdu. Bu mersiyeler, basta Bayrami Yazicizade (Vefati 855-1451) olmak iizere Sinani Seyyid SeyfuUah (Vefati 1010-1601), Mevlevi Fasih Dede (Vefati 11111699), Gulseni Sezayi (Vefati 1151-1738), Halveti Zekai (Vefati 1227.1812), Naksbendi Seldmi (Vefati 1228-1813), Bedevi Kdzvm Pasa (Vefati 1307-1889), K a d i r i Osman Sems efendi (Vefati 13111893), Muallim Feyzi (Vefati 1328-1910) gibi sahsiyetlerin eserlerinden secilirdi. Bektasi tekkelerinde de Mebni Baba, Mehmed
(1) Asure pisirmek adeti, yalniz " S u n n i " lerde vardir. Siiler, safer ayi zarfinda zerde pisirirler.
XIX NCU
ASIR
477
Ali Hilmi Dede Baba, gibi maruf zatlerin mersiyeleri okunurdu. B u n lar arasmda en meshur olani Sdfi'mn;
E y n u r - i cesm-i Ahmed-i Muhtar ya Hiiseyn V e y yadigar-i Hayder-i K e r r a r ya Hiiseyn H e r kim s e n i vii alini can gibi sevmeye Itten beterdir ol nice insan y a Hiiseyn K a n d i r serab-i kevsere Safi kulunu sen Giydir libas-i hulle-i Ridvan ya Hiiseyn
misralarmi ihtiva eden manzumesi idi. Bu ve buna miimasil diger bazi mersiyelerde Yezid ve tabileri bir takim tabirlerle t a h k i r o. lunmaktadir. Mutasavviflarm bu nevi manzumelerinde ise, en ziyade E h l - i Beyt hakkinda hurmet ve muhabbet izhar edilmistir. "Vahdetperest" olan bir kisim tarikat mensublari bu vak'alari H a k k m takdiri addetmisler ve "Kaza-yi i l a h i " ye itiraz olaeagi icin miisebbiblerini sdgiip saymak tesebbiisiinde bulunmamislardir. B u itibar iledir k i X I X uncu asrm son yarismda "Meclis-i mesayih", Sdfi'nin mersiyesi ile buna benzeyen mersiyelerin tekkelerde okunmasim .men'etmis, cemiyet giinlerinde ise yalmzYazicizade mersiyesinin okunmasma miisaade etmistir. Bununla beraber tekkelerde muharrem a y i zarfmda okunmaga mahsus olan ve ilahiler gibi muayyen ezgi Ve ikalarla bestelenmis bulunan bazi mersiyeler de mevcuddur. Bunlarm en meshuru Yunus Entire naminasayi olan su manzumedir (Rs. Mc, Sd. Mc):
Sehidlerin sercesmesr E v l i y a n m gozfi yasi Hazret Ali babalan A r s i n iki kupeleri Kerbela'du- y a z i l a n F a t m a ana kuzulari K e r b e l a ' n i n t a icinde Y a t a r a l k a n l a r icinde KerbelS'da bile taslar Sehid olan o kardaslar Dedesiyle bile varan Susuz ummete su veren Dervis Y u n u s diinya fani I k i cihanin sultani Enbiyanin b a g n basi Hasan ile Huseyin'dir Muhammed'dir dedeleri Hasan ile Huseyin'dir Sehid olmus gazileri Hasan ile Huseyin'dir Nur balkir siyah sacinda Hasan ile Huseyin'dir Okur K u r ' a n kesik baslar Hasan ile Huseyin'dir Kevser irmagmda duran Hasan ile Huseyin'dir Bizden e w e l gelen k a n i Hasan ile Huseyin'dir
Hicaz, Saba, Hiiseyni, Arazbar gibi muhtelif makamlarda a y r i a y n bestelenmis bulunan bu ilahiden baska 1046 ( H . 1636) da vefat eden Sabaniye tarikatine mensub Omer Fuadi'nin su manzumesi de "Hiiseyni" makammdaki bestesiyle pek meshur olmustur:
.478
TURK MUSiKISi ANTOLOJISi ah Hiiseyn'in firkatiyle aglayan gelsiin beri Ah ii vah idiib demadem inleyen gelsiin beri Kerbela'da cagnsurlar ya Muhammed ya Ali Sinesine serhalarla dag uran gelsiin beri Kerbela-yi ask icinde can ile olub sehid Sinesin iiryan idiib kanlar "sacan gelsiin beri 01 Yezid'e can ii dilden la'net idenlerdeniz 01 Pelid'e sebb ii la'm eyleyen gelsiin beri Hem Muhammed meclisinde Caryar gelsiin beri E y Fuadi hal ile irsad olan gelsiin beri Kutb-i alem Seyh Sa'ban'm aziz erkanim Leyl-i asiirada ihya eyleyen gelsun beri
Sikarizade'nin bestekdigi Hicaz mersiye de bilhtssa Halveti tekkelerinde 50k okunmustur. tslamiyet, herhangi bir blii icin nevha ve matemi emretmemis, fakat muhabbetin tabii bir neticesi olan ve ruhun galeyanmdan husule gelen aglamayi da bir "nas" ile men'eylememisti. Hatta imam H'iiseyn hakkmda "Biika." y i emr eden hadisler de vardir. Dogus mahsulii olan v= "Ehl-i Beyt" sevgisini telkin eden dini mahiyeti haiz mersiyeler, bu itibar iledir k i , miihim bir kisim tekkelerde sayi olmus, bu ragbet dolayisile de bu asirda bir hayli mersiyehani a x yetiamist!)'. Vak'anuvis Pertev divanmda 1206 ( M . 1791) y i . hna ait bir hadiseyi tasvir eden ve "Sa'diy/e fukarasindan Revanici Dervis Mustafa asr-i muharremde Halvayi tekkesinde mersiye-i imam Hiiseyn Radiyallahii anh kiraati esnasinda kemal-i cus.i liicce-i ask birle miistagrak-i bahr-i gufran oldukta soylenen mersiyedir" bashgini ihtiva eden soyle bir manzume kayidhdir:
Dervis Mustafa-yi Revani furii? kim Riih-i revani sad ola ehl-i vefa imis Asr-i muharreminde ikiyiiz alti salinin Tevhid icinde gScdii nasil can feda imis 0 gerci miisteid idi ask ile yanmaga Mersiyyehan-i tekkede ates neva imis Bir kerre ya Hiiseyn deyu sayha eyleyiib Can vermek ise ancak olur bi r i y a imis Defn oldu gitti gozlerinin kani dinmedi Elhak muhibb-i Al-i Resul-i Huda imis Ben P e r t e v oyle bir kuru da'vayi dinlemem Asik demek te iste bu zate seza imis
Mersiyenin kendine mahsus bir tavn, yamk bir edasi mevcuddur. Gerek bestelenmis olan, gerek irticalen soylenmis bulunan - mersiyelerde. bu hususiyet bariz olarak kendisini gbsterir.
XIX
NOT ASIR
479
X I X uncu asrm bilhassa ortalarmda ve son yansmda mersiyehanhkla istihar eden bazi sahsiyetler tamyoruz. Meshur zakirlerden Kastamonili Tursucuzade Hafiz Mehmet efendi, Bedevi seyhi All Baba,, Beyierbeyili Hakki Bey, Uskiidar'da Valide tekkesi seyhi Hafiz Serefeddin efendi ve kardesi Agdh Bey gibi sahsiyetler bu arada gbsterilebilir. Boynunu biikerek okudugu mfcrsiyelerle dinleyenleri mutlak surette aglatmakla istihar eden Beylerbeyi imami Hafiz Hamdi efendi de bu asrin ortalarmda temayiiz etmis cok kiymetli mersiyehanlard an dir. A s r m son yansmda, bu sahada biiyiik bir muvaffakiyet gosteren ve Istanbul'un en meshur mersiyehani olarak tanmmis olan sahsiyet ise, Hafiz Hus/eyin Tevfik efendi'dir. 1266 ( M . 1S49) da Uskiidar'da dogdu. Babasi Aciktiirbe yokusunda Gizlice evliya zaviyesi seyhi Mehmet Muhlis efendi'dir. Babasmm vefati iizerine mezkur zaviyenin seyhligine ve Uskiidar Yenicamii muezzin basiligma tayin edildi. Meshur Hafiz Haci Sdbri efendi, Fistikli mektebinin "muallim-i evveli" iken o da "muallim-i sani" si oldu. Musikiyi Haci Faik Bey'den Seyh Muhtar efendPden, Mutafzade Ahmet efendi'den ve Pasa Mehmed'den mesketti. Boguk fakat gayet muhrik bir sesi vardi. Giizel taksim eder, Cami ve tekke naitleriyle durak okumakta muvaffak olurdu. Fakat bilhassa mersiyede emsali yoktu. En ziyade Bandirma tekkesinde okurdu. Mersiye okurken diisiip bayilanlar, feryad edenler pek cok olurdu, Vefati 1324 (M. 1906) ramazanmdadir. Inadiye'de Selim Baba civarmda medfundur. X I X uncu asirda pek cok zakir ve zakirbasi yetistigini goriiyoruz. Bunlardan b i r kismi " k i y a m i " zakirleridir. Ayakta. zikreden Rifai, Sadi, Bedevi gibi tarikatlerin tekkelerinde zakirlik veya zakirbasihk edenler arasmda cidden muktedir ve maruf sahsiyetlere tesadiif edilmektedir. Esasen' "kiyam z i k r i " nin bu asirda biisbiitun bedii b i r tavir aldigim ve kiyami tekkelerinin miisterek bir zikir tarzi ancak bu asrm ilk yansmda tesekkiil ettigini tahmin etmekteyiz." Daha ewelki asirlarda "kiyam z i k r i " deye b i r tarzm mevcud oldugu da muhakkaktir. Fakat "Rast" dan baslayarak perde perde yiikselen ve sonra gene perde perde pestlesen, musiki ve d i n i rakis bakimmdan cok miikemmel bir "Kelime-i tevhid" zikrinin bu asn- ibtidalannda tertib edildigine muhakkak nazariyle bakabilirizZakirler Zakirbasilar:
480
TURK MUSlKISi
ANTOLOJISI
Devran zikirlerinin de gene bu asirda yeni yeni tavirlara g i r digin goriiyoruz. Gerci X V I I I nci asirda ve ondan evvelki devirlerde tarikat mensublarmin ayakta, oturduklan yerde zikrettikleri, devran yaptiklari ve sema'a k a l k t i k l a n malumdur. Fakat X I X uncu asirda biitiin bu zikir t a r z l a r m m yeni yeni tavirlarla b i r takim h u susiyetler gosterdiklerine de sahid olmaktayiz. Tavaf tevhidi, Dalga tevhidi. Yan tevhidi, Beyyvimi, Bedevi topu, Demdeme... gibi z i k i r tarzlari ekseriyetle bu asirda taammiim etmistir. X I X uncu asirda yetisen zakir ve zakirbasilari arasmda T u r k musikisine hakkiyle vakif olanlar ve bir sazla istigal edenler de vardir. Mesela bu asirda yetisen zakirbasilardan Hopcuzade Sdkir efendi i y i tanbur calan degerli b r i musikisinas.tir- Ondan evvel K a dirihane'de zakirbasibk eden bestekar Mehmed efendi'nin de i y i ney iifledigi rivayet edilmektedir. Dini ve ladini musikiye hakkiyle vakif bir takim sahsiyetlerin de tekkelere ve bilhassa hanikahlara devam ederek zakirlik ettiklerine sahid oluyoruz. Mesela fevkala.de bir sese malik olan Suyolcuzade Salih efendi'nin b i r k i s i m tekkelerde "durak" okudugu mervidir. Mutafza.de Ahmed efendi'nin de Siinbiil efendi dergahina muntazaman devam ederek durak ve mersiye okudugunu biliyoruz. A s r i n sonunda bilhassa giizel okuyusulariyla sohret kazanan Behlul efendi, Yenikoylii Hasan efendi, Haci Nafiz Bey, Haci Kirami efendi gibi maruf musikiginaslann da muhtelif tekkelere devam ederek ilahi ve durak okuduklan malumdur. X I X uncu asir icinde zakirbasilikla istihar eden sahsiyetler arasmda bilhassa Sikdrizade Haci Ahmed, Haci Kadm imami Hopla, Sofizade Haci Sakir, Sarac Osman, Seyh Mesud, Pasa Mehmed, Kastamonulu Tursucuzade Hafiz Mehmed. Uskiidarh Arif, Seyh Muhtar, Delldl Osman, Seyh Hulusi, Arab SaMh gibi simalarl on safta zikretmek icab eder. Miraciye'ye besteli Mevlid'e ve pek cok durak ve ilahiye hatta Mevlevi ayinlerine vakif olan bu degerli adam. lardan b i r kismi bazi besteler de viicude getirmislerdir. Fakat bunlarm asil kiymetleri cemiyet ve idare bakimmdandir- E n bilgili m u . sikisinaslar dahi bunlann vazifelerini deruhde edememislerdir. Bu isi yapabilmek icin 5 0 k mahfuzati olmak kafi degildir. A y r i b i r i h tisas ve miimareseye ihtiyac vardir. Iste zakirbasihgin asil ehemmiyeti bu noktadadir. Bu sahada muvaffakiyet gbsteren en degerli sahsiyetlere Is-
XIX NCU ASIR
481
tanbul'da rasthyoruz. Bursa, Edirne, Izmir gibi bu kiiltur merkezine yakm olan yerlerde de epeyce zakir ve zakirbasi yetismistir. isfenbul'a uzak muhitlerde ve bilhassa Sark vilayetlerimizdeki tekkelerde ise, en ziyade dini mahiyeti haiz " A s i k musikisi" mahsul. l e r i revae bulmustur. Bu ilahileri, kendilerine mahsus tavirla okuyan b i r takim kimseler Istanbul'a gelmisler ve bu eserleri bu muhitlerde de yaymislardir.
Pervaneyim sem'-i yare Y a ben nice donmeyeyivn (Ussak) Aceb lutfun sehridir Seher vaktinde zikrullah
(Segah)
E y rahmeti bol padisah Ciirmum ile geldim sana ( R a s t ) Dort kitabdan haber verir mollalar Dort kitabda hezar diirlii m i n i var (Hiiseyni) Seni ben severim candan ieeru Yolum vavdu- bu erkandan iceru
(Kiirdi)
Can ii dildc hane lnldm akibet Gonliimii virane kildm akibet (Kiirdi)
Matlah ilahiler, bunlar arasmda gosterilebilr. Fakat bu ezgil e r i n bestekarlari hakkmda hie bir vukufumuz yoktur. Anadolu veya Rumeli'de yetisen b n zakirlerden bazilannm "Mazhar" caldik. l a r m i da goriiyoruz. Bedii zikir tarzlari Istanbul'da bilhassa kiyami -ve devrani tekkelerinde yer bulmustur. Sa'.eli ve Naksibendi tekkelerinde de a y r i ayri tarzlarda ve daha basit sekillerde zikirler yapilmakta i d i . Istanbul'da mevcut iic Ozbek tekkesinde ise " z i k r - i e r r e " denilen ve Bedii olmaktan ziyade yorucu va costurneu bir mahiyeti hs.iz bir zikir, basit nagmeli Ahmet Yesevl giifteleri okunarak yapihrdi. X I X uncu asirda yetisen zakir ve zakirbasilardan Jnsmmi kisaca mevzubahs etmeyi faydah buluyorum: miihim b i r
X I X uncu asrm ilk yarismda sohret kazanan zakirbasilardan Seyh Hasan efendi, 1219 ( M . 1804) da vefat etti. Edirnekapu'da -Ziilali cesmesi civannda medfundur. Nureddin hanikahi zakirbasisi i d i . Bu zatm irtihali iizerine Seyh Mehmed Necib Dede bu vazifeye geetiF. 31
482
Gfilseni zakirlerinden Mustafa Dede 27 Muharrem 1227 ( M . 1812) de vefat etti. Capa'da Gulseni tekkesi haziresinde medfun. dur. Hudayi hankahi zakirbasisi Omer efendi 1228 ( M . 1813) de vefat etti. Mezkur dergahta medfundur . Nureddin hanikahi zakirbasisi Seyh Mehmed Necib Dede, 1235 <M. 1819) de vefat etmistir. Edirnekapu'da Sehidlik'te medfunduryerine Pepeyi Seyh Hasan efendi tayin olundu. 123S ( M . 1822) de vefat etti. Otakcilar'da Sertarikzade tekkesinde medfundur. Onun yerine Seyh Mustafa efendi zakirbasi oldu. Vefati 1243 ( M . 1827) tarihindedir- Kasimpasa'da idris.i Muhtefi civarmda medfundur. Bu zatten sonra Kanbur $eyh Hafiz Ismail efendi zakirbasihga gel i r l d i . 1255 (M. 1839) de vefati iizerine Seyh Salih efendi zakirbasi oldu. 1269 (M. 1852) de vefat etti. Koca Mustafa Pasa hankahi. zakirbasisi Hacikadmh Nuri efendi, 1264 (M. 1847) de vefat etti. X I X uncu asrm maruf zakirlerinden biri de Hatib Aziz efendi'dir. tlskiidar'da Hudayi dergahi zakirbasisi idi. 1272 (M. 1855) de vefat etti. Senih su blum tarihini viicude getirmistir:
Nesl-i ali-i Hiidayi'den bu zat-i bi misal Bir aziz-iil-kadr efendi idi kildi irtihal 01 edibi gene iken ilm ii salah u hilm ile Mazhar-i hulk-i Muhammed eylemisdi Ziilcelal Hem hatib fl hem imam-i astan-i pir idi Minber u mihrabi zeyn eylerdi eyyam ii leyal Mevlid ii Mersiyye vii ayin u Mi'raciyye'de Nadir fi bi misl idi ol zakir-i jirin makal Irtihal u defnine tarih-i tarn oldu Senih
1272 Bu devrin degerli zakirlerinden biri de Arab Seyh namiyle sbhret kazanan Ismail efendi'dir. 1273 (M. 1856) de vefat etti. Senih, su blum tarihin] yazdi:
BendegSn-i Gavs-i Geylani'den^-Jtfte nagehan Oldu'bir $eyh-i zamandide reh-i Hak'ka reran Zakir-i Hak idi mahirdi ilahiyyatda Tekkegah-i llemi piir sevk iderdi her zaman
X I X NCU ASIR Allah Allah ohniyor mahrum emekdir-i l a r i k Nutk-i ehlullah kiraat eyleyiib bak verdi can Mag"firetcuy oklu bu taxih-i mu'ceml-e Senlh
482
1273 X I X uncu asnn .cidden degerli zakirbasi ve bsstekarlarmdan : b i r i de Hopcuzade Haci Mehmed Sakir efendi'dir. Tophane'de K a diriyeden Karabas tekkesi seyhi idi. Bazi dergahlarda ve bilhassa Kadirihane'de irzun miiddet zaklrbasihk etmistir. Musiki hocasi maruf bestekar Sikdrizade Haci Ahmed efendi'dir. Rvsen efendi mecmuasiyle, Senium vucude getirdigi oliim tarihinden ogreniyoruz k i , hocasi gibi o da hacca gitmis ve " H a c i Sakir efendi" namiyle sohret kazanmistir. "Dini musikiye hakkiyle v a k i f olan bu degerli musikisinas, muvaffakiyetli b i r takim ilahiler de bestelemistir. Vefati 1276 ( M . 1859) tarihindedir. Bay Cemaleddin Server'in " I s tanbul tekkeleri" adh gayri matbu eserinde, Karabas tekkesi hazi_ resinde mihrab oniinde medfun oldugu ve K a d i r i tach mezar tasm'-da Senih'm su vefat tarihi yazih bulundugu t a s r i h edilmektedir:
Hazret-i kutb-i Iraki P i r Abdiilkadir'in Bendeganmdan Karabas seyhi bu zat-i benam Gdctii pek mahirdi asvat ii ilahiyyatda T a b ' m a tavr ii usul-i musiki olmusdu ram Itti savt-i Giilseni ol andelib elhan ile Hizmet eylerken makam-i Siinbiil'e ba sevk-i tarn R a s t atvar ii nesendide eda bir zat idi Halka-i ussaka sevk efza olurdu subh u sam Anda ab-i zemzeme kanmis idi bir vakt olub Azim-i beyt-i Hicaz u zair-i Fahr-iil-enam Siiznak oldu fir I k i iste nar-i hecrine T a n d i ;ihbabi Senih-i bi neva gibi tamam Savt-i hiime cargah olsun dem-i tarihde (1)
r
\i.
-- j l
^ A j l
f\z.
1276 tistad bir musikisinas olan, tanbur calmakta dai meharet gbs teren bu degerli zakirbasi'nm bugiin elimizde bazi ilahi besteleri de mevcuddur. Ve bu giizel eserler, onun san'attaki kudretini goste.reeek mahiyette cidden olgun mahsullerdir.
(1) 1272 tutan tarih misrama " c a r g a h " yani dort rakami ilave edilecektir.
484
T U R K MUSIKISt ANTOLOJISI
Hopcuzade Sakir efendi'nin biiyiik oglu Ahmed. Cavsi efendi" (vefati: 26 Ramazan 1326-1908) ile, kiiciik oglu Ali Riza efendi' ( v e f a t i : 1342, 1 temmuz 1924) de zakirbasihktakj kudretleriyle tadnnnnslardir. Hdtvrdt.x Omer Vasfi'de su kayidlar v a r d i r : "Karabas seyhi merhum Ahmed ve biraderi Riza efendiler, Kadirihane zakirbasisi Sakir efendi'nin mahdumlandir. Sakir efendi alet-i musiki calar ve eser besteler muktedir bir zat imis, Mi'paciye'nin zayi' olan "Neva bahri" kendisinde varmis. Ahmed ve Riza efendiler durak ve ilahleri kendilerinde cem' eylemisler ise de perde ve musiki iilfetleri yoktur. Maahaza beyn-ez-zakirin zamanimizda yegane iistad Seyh Riza efendi'dir. Mi'raciye de kandisinde mahfuzdur. Hiiseyni bahri andan yazilmistir. Sen ve satir ve latifeyemai! iken hal-i p i r i nes'e-i Riza'yi tagyir eylemistir." Degei'li zakirlerden biri de Seyh Hamdullah'hr. Hakimoglu A l i Pasa tekkesi seyhi Sadeddin efendi merhumun babasi, son seyh M i i f i d Efendi'nin biiyiik babasidir. Siinbiil efendi tiirbedan iken 1281 ( M . 1864) de vefat etti.- Koca Mustafa Pasa carnii haziresinde medfundur. Nureddin dergahi zakirbasisi Yagiikcilar kahyasi $eyh Salih efendi, 1286 ( M . 1869) da vefat etti. Yerine Yorganci Seyh Omer efendi tayin edildi. 1289 (M. 1872) da vefat stti. Topkapu'da Pazar tekkesi nde medfundur. Sesinin giizelligi ve okuyusunun diizgiinliigu ile istihar eden degerli zakirlerden biri de Aski efendi'dir- Bilhassa Yazicizade mersiyesini ckumakla taninmisti. Agackakan Bedevi tekkesi seyhi ve banisi Ahmed Baba'nm oglu ve ayni dergahm seyhi A r i f efen. di'nin babasi olan bu zat, Sadriazam Kamil Pas3;'nin imami idi. H i d i v Ismail Pasa kizmi evlendirdigi zaman bir coklan gibi o da Misir'a gitmisti. Orada hastalandi ve 1290 ( M . 1873) da Mevlevihanede vefat etti. Misir'da Kadiriyyeden Talibi dergahindaki m a k hereye defnedi'di. Manastirh Hoca NaUi su tarihi viicude getirdi:
Id-i a d h a d a dedim t a r i h - i fevtin Niili
y - c J ^jjal j i x 1290
c\y
SiinbiU efendi tiirbedan Osman Dede kardesi meshur Seyh Mustafa da degerli bir zakirdi. 1290 (M. 1873) da vefat etti- Silivrikap i disansinda Cesmebasi karsismdaki mezarhkta medfundur.
X I X NCU ASIR
4S5
Siinbiil efendi turbedan. Osmar, Dide kardesi Attar Haci Ahmed de i y i bir zakir idi. 1291 ( M . 1S74) de vefat etmis, kardesVyamna defnedilmistir. Meshur hanendelerden Kanbur Scvki de muvaffakiyetli bir za_ kirbasidir. Sesi gayet tesirli ve tath olan bu zat Delhi Seyh Osman efendi'den mesketmistir. B i r cok ilahi ve Suulden baska Miraciye'yi de tamamiyle ogrenmsisti. Vefati 1291 ( M . 1874) dedir. Silivrikapi mezarhgmda medfundur. Nureddin dergahi zakirbasisi Kutiien Scyli Ali efendi, 1293( M . 1876) de vefat etti. Yukarida ismi gecen Attar Haci Ahmed efendi'nm kardesi K%Sik Mustafa efendi de bu devrin degerli zakirlerindendir. Siinbiiliyeden F m d i k h dergahi seyhi Yunus. H i l m i efendi'nin halifelerinden idi. Seyhinin tekkesinde ve diger bazi devrani tekkelerinde zakirbasihk etmekte idi. 23 Receb 1293 ( M . 1876) de vefat etti. Bay Cemaleddin Server'in "Istanbul tekkeleri t a r i h i " nde tesbit ettigine gore, S i l i v r i kapisi haricinde Haci Bayram cesmesi karsismda Bostan kuliibesj oniinde medfundur. Mezar tasinda Tiirbedar Osman Dede'nin biraderi oldugu ve meshur zakrlerden bulundugu k a yidlidir. Eyyuph S i k i r efendi de i y i b i r k i y a m i zakiri idi. 1294 ( M . 1877) de vefat etti. Eyup Sult;,n'da medfundur. Nureddin dergahi seyhi Seyh Hnhz Mahmud efendi, 1295 ( M : 1878) de vefat etti- Topkapu'da medfundur." X I X uncu asnn ortalannda dini. musiki sahasmdaki vukufuyla istihar eden sahsiyetlerden-biri de Seyh Mes'ud efendi'dir. Uskudarda dogdu. Babasi Dogancilarda Safveti efendi dergahi seyhi A b d i i r rahim Siikri efendi, onun babasi Haci .Mes'ud efendi'dir. Biiyiik ceddi, meshur mutasayvif Nasuhi efendi'dir. B.abasinm irtihali i i zerine seyhlige tayin edildi. 1295 ( M . 1878) de vefat etti. Dogancilarda Nasuhi tekkesinde medfundur. Okuyusu gayet edah ve m i i kemmeldi- Kiiciik kardesi Bay' Said Ozok'uri verdigi malumata gore, Bu zatin oliimuyle-yiizkrce na't, durak ve i l a h i bestesi kayb o l mustur. Mahfuzati pek coktu. Musiki hocasi, IstanbuPun meshur zakirlerinden ve mesayihinden Hopciizade Had Sdlrir efendi'dir. Dev- rinin diger maruf sahsiyetlerinden de istifade etmistir. Bay lhsan tyisan diycr k i : "Mes'ud efendi, Uskiidar'dan her sabah kalkar, ates kayigi ile tstanbul'a gecer. Nuruosmani camiine gider, Haci Nafiz -Ben de Hakimogiu A l i Pasa st-mtinden oraya g e l i r ; Mes'ud efen
r
486
T U R K UUSiKiSI A N T O L O J I S I
d i , Nafiz Beg'e ilahi, Nafiz Bey de Mes'ud efendi'ye durak gecermis". X I X uncu asrm ortalarmda biiyiik b i r sohret temin eden cok d e gerli zakirbasilardan b i r i de Uskudarh DeMl Seyh Osman efendi'.. dir: Bazi besteler de viicude getiren bu zat hakkmda Bay Ali Ger~ gek, bana verdigi b i r varakada diyor k i : " A l t m i s yetmis seneden beri istanbul'da yetismi's-. olan k i y a m i zakirlerinin kidemlisi vs birincisidir. Idaresi mukemmel oldugu icim kiyami tekkeleriyle Mevlevihanelerde yapilan Mevlid ve Miraciye cemiyetlerinde zakirbasilik etmek uzere bu zati davet ederlerdi.. A y i n , Suul, ve ilahilerden maada Miraciye'nin tekmil Bahi'rlerini b i ~ l i r ve okurdu- Yetmis yasmi mutecaviz oldugu balde persenbe gunleri Ortakoy'de bir tekkede vazifesini yapip kayik ile Uskudar'a ge_. cerek Menzilhane yokusundaki tekkeye yetisiigi, mukabeleden sonra Beglerbeyinde cuma geceleri acihnakta olan diger b i r tekkeye yaya olarak gittigi ve icecegi menba suyu ile b i r kat camasiri gittigi tek kelere beraber goturdiigu meshurdur. B i r tekkede dikge basladigv b i r ilahinin meyamni arkadaslarmm okuyamamalari iizerine ya'lnizolarak okudugu esnada bogazindan rahatsiz olmus, b i r kae ay sonra-. bu yuzden vefat etmistir. Olum tarihi 12SS ( M . 1878) dir. K a r a - caahmed'de medfundur." Hattat Bay Nitri diyor k i : "Dellal Osman efendi, orta boylu, n u r g i b i bir ad'amdi. Kis yazv cprap giymez, ter temiz gezerdi. Fvndik Hafiz ve Haci Kadm m a hallesi imami Hopla merhumlardan mesk etmistil"" Baruthane yokusunda Nazmi efendi tekkesi; seyhi Sim efendi ' de ilahi, durak ve Miraciye okurdu. 1295 ( M l 1-87.8)'; senesinde vefat. etmis, tekkesine defn olunmustur. X I X uncu asrm degerli zakirbasilanndan- biri" de K a d i r i seyhierinden Abdiilaziz efendi'dir. E y u p t a Otakcilarid'a dogdu. B i l h a s sa Kiiciikhamam, Kbriikcii, Cenezade, Kabakulak, $eyh- Muhyi efen. di, A l i Pasa gibi K a d i r i tekkelerinde zakirbasilik ederdi. 21 Receb1298 ( M . 1880) de vefat etti. Merkezefendi haziresine defnedilmis--tir. Koca Mustafa Pasa hankahi zakirbasisi Mehmed 3 Rebiulevvel 1301 ( M . 1883) de vefat etti. Nuri efendi,^
XIX NCU ASIR
487' (M- 1884) de ve-
K i y a m i zakiri Miicellid Tevfik
efendi 1302
f a t etti. K i y a m i zakiri Topkapulu Hafiz Hiisnil, Adile Sultan saraymda bir kac sene imamhk etmistir. 1302 (M. 1884) de vefat etti. Y i i k sekkaldinm'da Fmdikzade tekkesinde medfundur. Hopcuzade Sdkir- efendi ciraklarmdan zakir Rifat efendi, nadide duraklar okurdu. 1303 (M. 1885) de vefat etti, Silivrikapu mezarhgnia defn edildi. Kiyami zakirbasisi Salih efendi 1305 (M. 1887) senesinde vef a t etmis, Silivrikapu mezarhgma defnedilmistir. Devrinin degerli zakirlerindendi. Koca Mustafa Pasa hankahi zakirbasisi Hatib Ha-fiz Man-mud efendi, 1305 ( M . 1887) de vefat etti. Mahfuzatiyle ve okuyusunun giizelligiyle tanmmisti. Eyuplu Haci Hamdi, bilhassa Bektasi nefeslerini cok bilen giizel sesli bir zakirdi. 1305 (M. 1887) de vefat etti. Eyup'ta medfundur. Kiyami zakiri Haci Mehmed 1305 ( M . 1887) de vefat etmistirMevlevihane kapusu mezarhginda medfundur. Seyh Vefa tiirbedan iistad Osman efendi de bilhassa 50k suul bilen bir zakirbasi i d i . Isteyenlere mesk ederdi. Meshur Kinmh Haci Hafiz, Yalelci Hafiz Mustafa bu zatten mesk etmislerdir. V e f a t i 1307 ( M . 1889) tarihindedir. Seyh Vefa camii haziresine defnedilmistir. Silivrikapu civarmda Bagdadli tekkesi zakiri Arif efendi 1307 (M- 1889) de vefat etmistir. Silivrikapusu mezarhginda medfundur. Sehremini Saray meydanmda Seyh Saf" efendi tekkesi zakirbasisi Seyh Hafiz Halid efendi. 1307 ( M . 1889) de vefat etmis, M e r . kez efendi mezarhgma defnedilmistir. Edirneli Seyh Ali Bey de bu devrin degerli zakirbasilarindandir. 1307 ( M . 1889) de Edirne'de vefat etti. Devrani zakiri Edirnekapulu Nalband ( M . 1890) de vefat etmistir- Edirnekapusu dur.
;
Mehmed efendi 1308 mezarhginda medfun-
K i y a m i zakirlerinden ehreminli Kanbur Rasid efendi 1308 <M. 1890) de Guraba hastahanesinde vefat etmistir. Topkapu'da
488
T U R K MUSHviSi ANTOLOJISi
medfundur. Oglu Siddik efendi de zakirlik ederdi. (Vefati 13121894). Mevlid ve Mersiye okumakla istihar eden giizel sesli zakirlerden. biri de Mollagiiranili Miinib'dir. 1308 (M- 1890) de vefat e t t i . Seyyid. Nizam tiirbesi karsismdaki mezarhkta medfundur. Kiyami zakiri Semseddin Bey, 1309 ( M . 1891) da vefat etmistir. Merkezefendi mezarhgmda medfundur. Kiyami zakiri Esad efendi cok suul bilirdi. Ladini musikiye de vukufu vardi. 1312 (M- 1894) de vefat etti. Macka mezarhgma defnedilmistir. Koca. Mustafa Pasa zakirbasisi Hihseyin Hilsni efendi 20 SeVval 1312 (M. 1894) de vefat etti. Silivrikapu mezarhgmda medfundur. Bulgurluda .Yalmzservi camii mtiezzini M evlevihanekapulu Zd. kir Hafiz Hasan efendi, 1312 (M. 1894) senesinde vefat etmistir. Yalmzservi mezarhgmda medfundur. Gazi Mahmud da bu devrin meshur zakirbasilarmdandir. 1313 (M. 1895) de vefat etti. Ahmed Celdleddin Dede su oliim t a r i h i n i v i i cude getirmistir:
Deigah-i Selimiyye'de zakir basi idi Miistahlef iken kendi tarik-i Bedevi'den Hos mesreb ii hos sohbet ii hos kal idi hos hal Hazz eyler idi her kes o merd-i Alevi'den Mahmud idi ismi lalcab u sohreti Gazi Kurtuldu gaza eyleyerek nefs-1 gaviden Gazi'nin ilahi ola Mahmud makami Cennette Ilahi okusun hem reheviden GScdu maraz u za'f ile bin iicyiiz on iicde Ukbada ire ruhuna imdad Kaviden
1313
Edirnekapusu civarmda Sarmasik'ta Ayse Hatun tekkesi seyhi Semseddin efendi de cok ilahi ve suul bilen ve okuyan bir zatti. 1314 (M. 1896) de vefat etti, tekkesinde medfundur. X I X uncu asrin son yarismda istihar eden degerli K i y a m i zakirbasilarmdan b i r i de Nuriosmani camii mtiezzini Seyh Hidiisi'dir. 1265 ( M . 1848) de dogdu.. K i y a m i zakirlerindsn Osman efendi'nin. oglu olan bu zat hakkmda Bay Ali Gercek sunlari soyliyor: . " I l k hpcasi Kanbur Sevki efendi'dsn epey suul ve ilahi mesk ederek Miraciye'nin meskine baslayacaklari siralarda Sevki efendi vefat ettiginden miiteveffanm hocasi Delldl ei//t Osman efendi'den
XIX NCU ASIR
489
meske baslamis, Sevki efendi'den ogrenmege muvaffak olamadigi i l a h i ve suullerle Miraciye'nin tekmilini ogrenmistir. Kaideden o l dugu iizere bir giin dergahlarm birinde hocasi yerini sakirdine t e r k ederek kendisini zakirbasihk etmege mezun etmis, bundan sonra Hulusi efendi Cumartesi, Cerrahpasa'd;.: Bekar Bey, Pazar Haskoyde E r d i Baba, aksami Sultanahmed'de Kaygusuz Baba, Pazarertesi Koska'da Sadiyeden Abdiisselam, aksami Hakimogiu A l i Pasa civarinda Saatci Hafiz Ahmed efendi, Sail Etyemez'de Kadem, aksami Aksaray'da Ekrem Bey, Carsamba Odabasinda Seyh Abdullah efend i , Persembe Mevlane kapusu civarmda Alyanak, aksami Beylerbe. yinde Bedevi, Cuma giinu aksami Haseki'de Bayram Pasa n a m - i diger Baba efendi tekkeleri ile cemiyetlerinde davet oiundugu diger tekkelerde zakirbasihk etmistir. B i r sab giinu Kadeni tekkesinde hizmetini ifa ettikten ve ikindi naraazini kihp yeniden abdest ald-ik t a n sonra kiiciik Langa'daki evirie giderken 22 Oemazilahir' 1315 ( M . 1897) de kalb sektesinden vefat etmistir. Idaresi pek miikemmeldi. Gayet dik bir sadaya m a l i k t i , Siiivri kapu haricinde Cesmebssma giderken sag taraftaki kabristanda medfundur." Bu kiymetli zakirbasmm bazi ilahiler besteledigini de gormEkteyiz. Bay Fehim Tandac su oliim tarihini viicude getirmistir:
Bu Am zakirbasi mabbub-u!-kulub olmustu baka diinyida u k b a d a da e h l - i s a y e s t e d i r sevse
Fehim
Uham-i kalbidir giihev tarihi m e r h u m u n
Bay Cemaleddin Server "Istanbul tekkeleri t a r i h i " adh g a y r i matbu eserinde diyor k i : "Salat. Kemaliye sarihi Uskiidarh Seyh Mehemmed N u r i efend i ' hulefasmdan ve tarika't-i aliyye-i Bifaiyyeden'Odabasi tekkesi banisi Ankarah Seyh Haci Abdullah Vehbi B i n Yunus efendi'nin oglu ve Odabasi seyhi Muhtar efendi namiyle anilan Seyh Hafiz A h med Muhtar efendi'nin halifesidir. istanbul'un ma'ruf zakirleririden olub hemen biitiin kiyami tekkelerinde zakirbasihgi v a r d i r " . Husrev Pasa tekkesine mensub Hakkak Hasan efendi; k i y a m i zakirlerindendi. 1315 ( M . 1897) senesincle vefat etmis, Edirnekapu kabristanma defnolunmustuf. Kitcukhamamh Zakir Haci S'efik efendi 1315 ( M . 1897) de M i sir'da vefat etmistir.
1315
490
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJlSI
K i y a m i zakiri Hakkak Hasan- efendi'nin kardesi Hakkdk Mehmed efendi de iyi zakirlik eden ve bazi ilahiler besteleyen b i r sahsiyettir. Bolahenk Nuri Bey'den sarki ve saire de mesk etmistir. U sullere hakkiyle vakif olan bu zat meshur Hakkak Y i i m n i efendi'nin yanmda kalfalik ederdi. 1317 (M. 1899) de vefat etti, agabeysi yanina defnedildi. Devrani zakirlerinden biri de Merkez efendi turbedari Siyahi Seyh Salih'tir. 19 Zilhicce 1317 ( M . 1S99) cuma gecesi vefat etti. Merkez efendi camii hatiresinde medfundur. B u asrm cok degerli zakirbasilarindan b i r i de Uskiidarh PasaMehmed'dir- Bay Esref Ede diyor k i : "Uskiidar'da Celvetiyeden Bandirma tekkesi seyhi Fahreddim efendi'nin-ilk dervisi ve daha sonra halifesi olan Pasa Mehmed, emsalsiz b i r kabiliyete sahibdi. Mahfuzati p?k coktu. Besteli M e v l i d ' i ve Miraciye'nin tamamim bilirdi- Regaib, Mirac ve Berat gecele. rinde tekkelerde okunan'fevkalade musahria' Saldtlar', onun oliim'iiy le~ kayb olup gitti. Nadidediiraklar, salatlar, ilahilerden baska bugiin besteleri unutulan bir hayli " E a r " da mahfuzu i d i . 1318 (M.. 1900) tarihlerinde vefat etti." Koca Mustafa Pasa zakirbasisi ve Cihangir tekkesi seyhi Hafiz Resmi efendi 19 Ramazan 1319 (M. 1901) da vefat etti. Seyhi bulundugu dergahta medfundur. S bremini civarmda Himmetzade tekkesi seyhi Hiisameddin efendi de cok ilahi ve durak biHr, g i t t i g i tekkelerde okurdu. Bazr ilahiler de bestelr-mistir. 1329 ( M . 1911) da tzmir'de vefat etti. Son devrin iistad zakirbasilarindan biri de Balat Imami namiyle sohret kazanan Hafiz Hasan efendi'dir. Balat'ta Meydancik imam i i d i . Bay Ali Gercek diyor k i : "Hasan efendi, cok zakire ilahi ve suul mesk etmistir. Ezciimle meshur Yasar Baba, Remli seyhi Hiiseyin Hdlis efendi, Zekdizdde Sefik Dede. Yenicami miiezzini Hafiz Ali efendi- Egrikapulu Hafiz Fahri efendi, SehremivU Hafiz Bekir efendi, Balath Emin efendi, Kabakulak tekkesi dervislerinden Mustafa Dede, Meydancikh Arif Beit merhumlarla Zakir Rdsid, Guniriiklil Mehmed, Haci Seref ve Celdl- efendiler mumaileyh Hafiz Hasan efendi'nin yetistirdigi zakirlerdend'r."
e
Bu degerli zakirbasi 1 Birincikanun 1328 ( M . 1911) de vefat e t t i . Edimekapu'da Halebi kabri civannda medfundur. Nureddin d e r g l h r zakirbasisi, Koca Mustafa: Pasah Seyh Hafiz-
X I X NCU ASIR
491
tiiiseyin efendi, 1319 (M. 1901) da vefat etti, Karacaahmed'de medfundur. Odabasih zakir Asim efendi, Kasimpasa Mevlevihanesi kudiimzenbasisi Hakkdk Nazif (Hakkak maWasi Zeki'dir) efendi'nin k i i . ciik kardEsidir. ilahilerden baska agabeysinden ayin de mesk etmist i . 1320 ( M . 1902) de vefat etmis, Mevlevihane kapusu mezarhginadefnedilmistir. Son devrin degerli zakirlerinden b i r i d e Hakkdk Hafiz Abdi dir. Cemiyeti cok ve idaresi miik;mmel b i r devrani i d i . Koca Mustafa Pasa hanikahmin ihtiyar zakir basisi zikir esnasmda ilk ilahiye' baslar, iist taraf m i bu zat idare ederdi. Tekkenin bir odasinda miinzevi bir hayat gecirirdi. Hakkaklikte de mehareti vardi. Mablasi 'Mecdi" i d i . Bazi ilahiler de bestelemistir. Vefati 1320 ( M . 1902) dedir. Koca Mustafa Pasa'da medfundur. Merkezefendi tiirbedan zakir Hakki Dede 9 Zilkade 1321 ( M . 1903) de Hicaz'da vefat- etmistir. Mirahor tekkesi zakirlerinden Fmdikhh A r i f sfendi, 1322 (M.1904)de vefat etmistir. Macka kabristannda medfundur. X I X uncu asnn son yansmda dini musiki sahasindaki vukufuyla tamnmis olan sahsiyetlerden b i r i de Rifaiyeden Tahtaminare tekkesi seyhi Riza efendVdir. A y n i tekkenin seyhi Sach Salih efendi'nin ogludur. Riisumat baskatipliginden miitekaiddi. Kubbe tekkesi seyhi Molla efendi'nin halifesi ve zakirbasisi idi. Musikiyi Zekai Dede'den ogrenmis, diger bazi zakirlerden de epeyce ilahi, mesk etmistir. Mahfuzati gok ve idaresi miikemmeldi. Bazi ilahiler de bestelemistir. Vefati 1322 ( M . 1904) tarihlerindedir. Seyhi buhm_ dugu dergahta medfundur. Degerli zakirbasilandan b i r i de Istanbullu Malnk Hafiz'dir. A k sarayh Bekir efendi naminda b i r tacirin ogludur. Asil adi Hiiseyin olan bu zat, Uskiidar'da' Tabaklar mahallesi imamhgina tayin edilm i s t i . Musiki hocasi Behlul efendi'dir. Istanbul'da Nureddin.i Cerrah i , Usktidao-'da da Bandirma ve Iskender Baba tekkelerinde zakirbaîhk ederdi. Davudi ve fevkalade giizel bir sesi vardi. Kur'an okuyusu da miikemmeldi. 1322 ( M . 1904) de vefat etti. Karacaahmed'de medfundur. Cengelkbyii Bedevi tekkesi seyhi Edhem efendi de kiymetli b i r zakirbasi idi. 1322 ( M . 1904) de vefat etmis, tekkesine defnedilmistir .
492
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
K i y a m i zakrbasisi Yalelci Hafiz Mustafa, Kasimpasa mezarhginda Husrevcelebi tiirbedan i d i . 1324 ( M . 1906) te vefat etti. Mezkur tin-be civarmda medfundur.. Kiztasinda Seyh S i r r i efendi tekkesi ssyhi Esrar efendi de ilahi suul, durak, Mevlid ve mersiye okurdu. 1324 ( M . 1906) muharreminde vefat etmistir. Tekkesinde medfundur. Koos Mustafapasa camii ikinci imami zakir Hafiz Azmi efendi de son devir zakirlerindendir. 2 Rebiulevvel 1325 ( M . 1907) de vefat etti, Koca Mustafa Pasa camii hatiresine defnedilmistir. X I X uncu asnn son yansmda yetisen degerli zakirlerden b i r i de Hiiseyin Sefik Dede'dir. Bahriye hastahanesi bas hekimi Musta. fa H i l m i Pasa'nm ogludur. Ana tarafindan silsilesi meshur seyh Zekai Mustafa efendi (Vefsti 1227-1812) ye miintehidir. Bay Ali Gercek diyor k i : "Zekaizade Sefik Dede efendi'nin meskinde cok ilahi yar i d i . Kendisinde olmayan b i r ilahiyi duyunca ne yapip yapip erbabmdan. bgrenir i d i . " Vefati 1325 ( M . 190S) dadir. Merkezefendi dergahi haziresinde medfundur. Haskbyde Humbarahane camii mtiezzini Haskdylu Amd Osman efendi d=- kiyami ve deyrani zakirbasisi idi'. 1326 ( M . 1908) da ve. fat. etti. Haskoy rnezarligir.da m.;diundiir- Giizel ney de iiflerdi. Mevlevi ayinlerinde en miihim vazifeyi deruhde edenler hie siibhe y o k k i k u d i i m z E n b a s i l a r dir. Mevlevi nlusiksine ve hu musikide k u l lamlan usullere vakif o l d u k t a n baska kudiim usullerini de hakkiyle vuran bu a d a m l a n m u h a k k a k k i T i i r k m u sikisinin knmietii simalan arasinda gostermek icab-eder. Kudiimzenbasilar Ayihhanlar: X I X uncu asirda k u d t i m z e n b s s i l i k l a istihar eden b i r hayli seh- siyet mevcuddur. ' Bu r.srin i l k yansmda sohret kazanan degerli kudiimzehlerd^n biri Mevlevi Seyid Hafiz Efendi'dir. Besiktas- Mevlevihanesinin k u . diimzenbasisi i d i . 1224 ( M . 1809) de vefat etti. . Mehmed Dede de bu asnn degerli k u d i i m z e n b a s i l a r m d a n d i r . Galata Mevlevihanesinde yetisti. Sonra k u d i i m z e n b a s i oldu. Bila-. hare Gelibolu, oradan da Misir Mevlsvihanesine nakletti. Misir'da evlendi. Biiyiik kizi Miinire Hanim, degerli m u h a r r i r Omer 7?iza'nm annesidir.
XIX
NCU ASIR
Ahmed Celaleddin Dede, onun cok kiymetli bir kudiimzenbasr oldugunu ve miikemmel bir ida.re karbiliyetine sahib bulundugunu soylemektedir. Bu devrin degerli kudiimzen basilarmdan Arif Dede'yi de b u rada zikretmek laztmdir. Kasimpasa Mevlevihanesi seyhi Ali Dede. nin amcasidir. Bahariye ve Kasimpasa mevlevihanelerinde kudiimzenbasihk etmekte idi. 1302 ( M . 1884) de vefat etti. Su misra' oliim yilmi gosterir: JL.f JJJI ii j j l e 1302 Bahariye Mevlevihanesinde onun yerine meshur Zek&i Dede tayin edikli. musikisinas
X I X uncu asrm son yansmda sohret kazanan kudiimzenlerden b i r i de Hiisanieddin Dede'dir. 1233 (M. 1817) de Gelibolu'da dogdu. Babasi Gelibolu Mevlevihanesi seyhi A l i Izzet Dede'dir. Bu dergahta uzun zaman kudiimzenbasihk etti. 1287 (M. 1870) de seyh oldu. 1302 ( M . 1884) de vefat etti. Biraderzadesi Ahmed Celdleddin Dede su oliim tarihini vucude getirmistir:
Seyh-i dergah-i Agazade Hiisamiiddln kim Vermis idi hankaha revnak ii hiisn-i nizam . Oyle bir Hatem siyem sahib kerem ali himem Cud ii in'amiyle alemde kazandi nik nam Eyledi asar-i hayre Hak muvaffak zatini Istikametle mesihat etti on bej yd tamam Matbah-i piir.feyzi dilsir eyleyiib 50k canlan Saye-i terbiyyetinde puhte oldu nice ham Riste-i omriin hiisam-i mevt kesdi ak'.bet Eyledi kat'-i alayik etdi ukbaya hiram Sabi'-i mah-i muharrem idi isneyn gicesi Farik-ud-diinya vii rahat ruhuna dar-us-selam Agladi baran ves yaran cigerler daglayub Oldu ihvan-i tarikat matemiyle telhgam Ide Hak miilhak sehiriana be-hakkil-Mustafa Rahmet ile ruhunu sad eyleye Rab-bulenam B i teemmfil gaybdan ihlam ile yazdim C e l i l Lafzen u ma'nen dQ misra'da iki tarih-i tarn Kurb-i Hak'ka eyledi rihlet bin figyuz ikide
1302
494
TURK MUSlKiSi
ANTOLOJISI
X I X uncu asrm son nisfmda istihar eden musikismasiardari b i ri de Vdhib efendi'dir. Uskiidar'da dogdu. Bababsi Dokmeci Mehmed Usta'dir. ibtidai ve riisdi tahsilini ikmal ettikten sonra memuriyete intisab etti. Son vazifesi Maliye nezareti evrak kalemi m i i meyyizligidir. Tekaiid olduktan sonra Mevlevi sikkesi ile gezmege baslamis ve Usktidar Mevlevihanesi kudiimzenbasihgma tayin edilmisti. Ahmed Celdleddin Dede'nin verdigi malumata gore "hos sohbet, zurafadan bir adamdi. Bulundugu mecliste agzma b a k t i r i r , her kesi dinletirdi. Sesi giizel degildi. Fakat mahfuzati coktu. Meshur Hamamlzade Ismail Dede'nin ciraklarmdandi." Muasirlari arasmda ''Dtim tek Vahib efendi" deye t a m n m i s t i . Haci Nafiz Bey'm " H a t i r a t d e f t e r i " nde tesbit ettigine gore 18 Receb 1314 ( M . 1896) de Uskiidar'da vefat etti. Karacaahmed'de medfundur. Enistesi Said Ozofc'un rivayetine gore, mezar tasi yok_ t u r . Oglu Muzikah Mahmud Bey de musiki ile istigal eden b i r zat idi. Bu asrm sonunda yetisen m a r u f kudiimzenlerden b i r i de Ahmed Hiisunwddin Dede'dir. 1255 ( M . 1839) de Istanbul'da Yenikapu Mevlevihanesinde dogdu. Mezkur Mevlevihanenin ascibasisi Haci A r i f Dede'nin oglu, Ndsir Abdiilbaki Dede'mn de kerimezadesidir. Haci A i r f Dede, 1244 (M. 1828) de N.asir Abdiilbaki Dede'nin k i z i Serife Ayse Sidika Hanimla evlenmistir. Ahmed Hiisameddin Dede, gene yasinda musikiye, heves etti. Bu sahadaki bilgisini Yenikapu Mevlevihanesinde yetisen musikisinaslardan elde etti. Nihayet bu dergahm kudiimzenbasisi tayin edildi. 1318 ( M . 1900) de vefat etti. Musikisinas Musullu Ama Hafiz Osman su oliim tarihini yazmistir:
Kudumiyle cina'n ehli sema'zen oldu ba tarih
1318 Ismet Bey-de
.'
su-vefat tarihini viicude getirmistir:
Serkudumi dedemiz gdedii meded Garka-i rahmet ide Rabb-i ahad Dedi. I s m e t dahi .tarih-i tamain
1318
XIX
N C U ASIR
495
Ahmed Celaleddin Dede diyor k i : "Hiisarneddin Dede'nin mutrib idaresi fevkal&de idi. Yenikapu IMevlevihanesindeki hiicrssinde muteaddid defalar ziyaretine gittim. Bir arahk Misir'a geldi. Hidiv'in cariyelerine mesk edecekti. Ladini .musiki sahasmda behresi olmadigi irin sikildi, tekrar Istanbul'a dondii. Fakat Dini musikide cidden iistad i d i . " Zekaizade Bay Ahmed diyor k i (Mevlevi ayinkri, 16 net cM, S. 821): "Hiisnihal ve irfan ve kemali' kendisini tamyanlarca takdir e diiirdi. Mutrib idaresi kendisine has meziyetlerden oldugu gibi ayin ve na't-i serif okuyusu gayetle durtist ve asikane idi. Nayi Osman Dede merhumun besteledigi Miraciye'nin tekmili mahfuzu idi. Pek giizel riibab ealardi." Kiiciik oglu Bay Sehab Akmci diyor k i : "Pederim, riibab, keman, sinekeman . ve cjigirtmayi dinkyenleri . mest edecek derecede i y i ealardi. Bundan baska diger sazlardan her hangi birini de eline ahnca calabilirdi. Sadasi gayet gur ve muhrikdi." Ahmed Hiisameddin Dade, "Rahaiiilervah" makaminda bir ayin ile bir kac ilahi de bestelemistir.'Ayin, ilk defa 1302 (M. 1884) rebiulahirimn on ikinci persenbe giinii Yenikapu Mvelevihanesinde -okunmustur. X I X uncu asnn son yarismda kudiimzenbasihkla istihar eden degerli sahsiyetlerden biri de Raif Dede'dir. Ceddi, Osman efendi, onun babasi Halveti seyhlerinden Ahmed efendi'dir. Ahmed efendi'nin diger biiyiik iki oglu Ebu Bekir ve Omer efendilerdir. Ebu Bekir efendi'nin tic oglu yukanda terciimei hallerini tesbit e t t i g i miz, Yenikapu Mevlevihanesi seyhleri All Nutki, Nasir Abdiilbaki ve Kiinhi Abdiirrahim Dedelerdir. Omer efendi'nin Oglu Scohih Ahmed Dede'dir. Bu zatin oglu Galata mevlevihanesi seyhi Kudretullah efendi, onun da oglu ileride tercumdhalini yazacagimiz Atmdlah efendi'dir. Goriiliiyor k i Ahmed efendi'nin iic oglundan gekn iic kol Mevlevilik tarihinde miihim sahsiyetle'- yetistirmistir. Raif Dede, Galata Mevlevihanesi kudiimzenbasisi Zu/a Dede'den musiki mesk etti. Mehmed Dede Misir'a gittikten sonra yerine Galata Mevlevihanesi kudiimzenbasihgma tayin edildi. Bir arahk TJskiidar'da attar diikkam acmisti. Bazan da seyyar saticihk ederdi. Kendisini yakmdantamyan Bay Tahir Olgun sifahjn verdigi maluniatta diyor k i :
1
496
TURK MUSiKISi A N T O L O J i s i
"Galata Mevlevihanesinin kudiimzenbasisi olmakla beraber, aldigi "niyaz" ailesini iaseye kifayet etmedigi icin temin-i maiset f i k . riyle bilhassa ramazanlarda Bayazit camiinin a-vlusunda sucuk satardi. Oniinde zenbili, tistiinde terazisi oldugu halde- afyon nes'esiyle ekseriya uyuklar, arasira goziinii acar. "Dede'nin baharh sucugu buyurun efendim b u y u r u n " deye miisteri c a g i n r d i . B i r gun kendisine "Dede, nazanm uyukhyorsun, miisteri gelincs teraziyi eline- ahp tartiyorsun, uyku sersemligi ile eksik fazla: verdigin olmuyor mu? de. ye sordum. "Vallah erenler, bilerek yapmiyorum, eksik verdigim o l u yorsa, fazla verdigim d' oluyor, Allah ahirette fazla verdigimden alsm, eksik verdigime versin" demisti." Raif Dede, b i r arahk Yenikapi Mevlevihanesinde "hticrenisin" oldu. Daha sonra gene Galata Mevlevihanesine nakletti. 1321 ( M . 1903) de orada* vefat etti, Eyup'ta Bahariye Mevlevihanesi hamusanhgma defnedildi. Bay Tahir Olgun su oliim tarihini kaleme a l m i s t i r :
Sehrah-i Mevlevinin bir merd-i H a k pesendi T a sak-i arsa atti himmet ile kemend: Raif Dede efendi sertac-i arifandi Mahviyyeti irae eylerdi bir biilendi B i r niisha-i kemal-i ziriih idi verirdi E h l - i siiluke her dem haliyle nush u pendi Olmustu serkudumi dergah-i Mevlevide Riiha gida olurdu avaz-i nagmebendi Giilbangi I r c i i ' n i n cezbe feza olunca Temldn ii i s t i b a n ol cezbeden tiiksndi Tennure a c l i uctu ta. ayn-i cem'-i vasia Can verdi buldu elhak canan-i ercemendi Cevher sinas olanlar nam in unutmaz asla Gerci tiirab icinde gencine oldu kendi Diisdii diiyek usuli tarih-i intikali
1321
Raif Dede okuyusuyla ve idarsdeki muvaffakiyetiyle tamnmis, muasirlari arasmds: en i y i kudiimzenbasi olarak istihar etmisti. Ayinleri de en dogru olarak bilenlerdendi. Nayzen Emin Yazici d i . yor ki : "Galata Mevlevihanesi seyhi Ata. efendi m r r h u m , ayinleri Raif Dede'den geciniz. Ciinki bszilan t a h r i f ederler; halbuki o, og-
XIX NCU ASIR
497
rendigi gibi okur, degistirmez" derdi. Ahmed Celdleddin Dede bu dergaha. seyh olduktan sonra bu degerli sahsiyetten de biitiin ayinl e r i dinledik. Gordiik k i Raif Dede'nin okuyusuyla hie b i r ayrihgi yok. 0 zaman Ata efendi'ye hak verdik". Galata Mevlevihanesi kudiimzenbasisi Sair Ziya Dede, Uskiidar Mevlevihanesi kudiimzenbasisi Haci Riza Dede, Sevki Dede... gibi sahsiyetleri de burada zikretmek icab eder. Kudiimzenbasiya peyrevlik eden ayinhanlar arasinda ise Kanber Dede, Bestekar Hu. sam Dede, Bahriye imami Hafiz Mehmed, Na'than Hafiz Tahsin, zakir Duba Mehmed gibi simalari da unutmamak lazimdir. Mevlevi ayinlerinden b i r kisrnmin Istanbul. Gelibolu, Misir g i b i sehirlerde yayilmasma m i i h i m bir amil olan degerli ayinhan. lardan b i r i de Azmi Dede'dir. 1231 ( M . 1815) te Getibolu'da. dogdu. Babasi Gelibolu Mevlevihanesi seyhi A l i Izzet Dede'dir. Bu zatm 1240(M.1824)da vefati iizerine dokuz yasinda iken seyh tayin edildi 4 1 sene bu dergShm mesihatinde bulundu. Bilahare Hicaz'a g i t t i . Oradan Misir'a donJii- 1287 ( M . 1870) te Misir Mevlevihanesine seyh t a y i n edildi. 1311 ( M . 1893) de hava degistirme maksadiyle Rodos'a g i t t i . Miiteakiben Beyrut'a gecti. 0 y i l orada vefat etti. Oglu Ahmed Celdleddin Dede, su t a r i h i viicude getirmistir:
Cekti bir hatif etti boyle nida
[
' r^-
JJ*
i^r-
iS-i'J
1311 Azmi Dede devrinin alim b i r sahsiyetidir ( 1 ) . Bazi siirler ve eserler kaleme almis, gencliginde ney de iiflemistir. D i n i musikiyi ise hemen her y i l istanbul'a geldikce Ismail Dede'den mesk etmistir. Hamamizade Ismail Dede de birkac defa Sultan Mahmud II. ve Sultan Mecid ile birlikte Gelibolu'yai giderek tekkede misafir olmustur. Azmi Dede, devrinin en gtizel na't ve ayin okuyanlarmclan dir. Gerek Gelibolu ve Istanbul'da, ger-k Misir'da b i r cok kimselere mesk etmistir. X I X uncu asirda bir cok degerli neyzenler yetisNeyzenler t i . Daha evvelki asirlarda miinhysirtjn Mevlevi Giriftzenler: tekkslerinde vsya kiime fasillaniida yer bulan bu Tiirk calgisimn bu asirdan itibaren bazi kiya(1) Ilmi eserleri ve siirleri icin bakimz: Sadeddin N i i z h e t : T u r k Sairleri I I , 640 - 644.
F. 32
498
TURK MUSIKlSi ANTOLOJISI
m i ve devrani tekkelerinde " i s m . i celal" zikri esnasinda iiflendiginl de goriiyoruz. Kadxasker, Mustafa Izzet efendi, (Kadiri), Mit-sahib Said efendi, Uskiidarh Salim Bey (Sadi), Seyh Halim efendi (Rifai), Rama. miza.de Uskiidarh Osman Bey (Kadiri), ve Zakir Gbbel Mehmed gibi Mevlevilige intisabi olmayan b i r takim sahsiyetlerin de bu.asirda ney veya girift calmakla istihar ettiklerini biliyoruz. Fakat Zerger. dan, Davud, Sah, .Mansur, Miistahsen ve Kiz neyi gibi kisimlara ayrilam bu calginm diger asirlarda oldugu gibi bu asirda da gene en cok Mevleviler arasmda yayildigmi goriiyoruz. XLX uncu asrm maruf neyzenlerinden b i r i Kictahyah Mevlevi Mehmed Dede'dir. Kiitahya Mevkvihanesinin neyzen basisi Ndsir AbdiV.baki Dede'nin "Defter.i dervisan" da verdigi malumata gore 1220 (M. 1805) de vefat etti. Bu asrm degerli neyzenlerinden b i r i de Miioellid Dervis Musta. /a'dir. 1219 ( M . 1804) da Yenikapu Mevlevihanesine neyzenbasi t a y i n edildi. 1223 CM. 1808) de vefat eyledi. Yerine Ndsir Abdulbdki Dede'nin amcazadesi Dervis Mehmed geeti. XLX uncu asrm ilk yansmda istihar eden degerli neyzenlerden b i r i de Rumeli esrafmdan Mevlevi Ismail efendi'dir. 1220 ( M . 1805) de vefat etti. Silruri su i k i tarihi kaleme aimistir:
Neyzen I s m a i l efendi eyledi habs-i nefes Firkatiyle geldi naya nagme etmekten kesel Eyleyub nale S i i r u r i sfiyledi tarihini
1220
B i r hunerver var idi Rumeli esrafindar. "Ehl-i meclisden ederdi nefesi def'-i kesel Gocdii bigaTe dedim nale idiib tSrihin
1220 X I X uncu asrm ilk yansmda sbhrtt kazanan degerli neyzenlerden biri de Dervis Mehmed Emin'dh: 1213 (M. 1798) de Galata, Besiktas ve Kasimpasa Mevlevihsnelerine Neyzenbasi tayin edildi. 1227 ( M . 1812) de vefat etti. Ndsir Abdiilbaki Dede diyor k i (Defter-i Dervisan):
XIX
XCU
ASIR
499
"Merhum Dervis Emm Besiktas mevlevihanesinde esbak ney. :*enbasi J / . J Ali demekle maruf Dervis AK'nin kiiciik oglu olub ve neyzenbasi CaMi Dervis Mehmed?in sakirdlerinden i d i ve Galata Mevlevihanesi mattehinda Seyh Selim Dede efendi'nin eyyammda .cillegiizin dahi olmustur. Vs Calih Dede vefat eyledikte bu dahi iic dergaha-neyzenbasi olmustu. Kasimpasa dergahmda hiicresinde ve.. fat eyleyiib dbrt bes gunden sonra. ma'lum olub Kasimpasa dergahina defn olurrmustur." Dervis Mehmed'den munhal kalan neyaenbasdiklara Denis AH Bey tayin edildi. Bu zat te Galata, Kasimpasa ve Besiktas tekkele. rinde neyzenbasilik vazifesini ifa etmekt'j idi. Abdiilbaki Dede'nin verdigi bu malumat arasmda adi gecen Ca'Mi Dervis Mehmed'm cok muktedir bir neyzen oldugunu, diger bazi :kayidlardan da anlama'k mumkindir: " V a k a y i ' . i letaif.i Endarun" da Kadiasker Mustafa Izzet efendi.nin "Sada-yi Davudi edasi ala ve nay-i balasi ciimleden bala" oldugu soylendikten sonra gene Izzet efendi hakkmda bazi kimselerin h i i . kiimdara soyle dedikleri kayidhdir (S. 189): " B u kulunuzun caldigi Nay gibi Kutb.i Ndyi degil, Calih dahi calamadigi s'iibhesiz d d i l gibidir". Nasir Abduibaki Dede de bu devrin degerli neyzenlerindendir. X I X . u n c u asrm ilk yarismda istihar eden neyzenlerden b i r i de Mehmed Nuri efendi'dir. Ussakiyeden Savaklar tekkesi seyhi Cemaleddinzade Seyyid Mehmed efendi'nin oglu ve ayni dergahm seyhi Cemali efendi'nin kardesidir. Sicilli Osnuini'de su ksyidlar vardir ( I I , 85.86)-: "Mehmed N u r i efendi giriftzen ve musikisinas olarak Fahri oy. masi yapar ve kibara bu suretle intisab eder i d i . Gahi tirasli ve gahi hras.siz gezer idi. 1238 ( M . 1822) de fevt olmustur". . X I X uncu asrm en maruf neyzeni Mehmed Said Dede'dir. " S i l sile-i turuk-i aliyye" ve "Mecmuaui tekaya" adh gayri matbu eser. lerdeki kayidlara gore, Besiktas Mevlevihanesi seyhi Mahmud Dede'nin ogludur. Mahmud Dede, ayni Mevlevihanenin seyhi hattat Yusuf Ziihdi Dede'nin d'amadidir. Kaymbabasimn 1232 (M. 1816) (ie vefati iizerine bu dirgaha seyh fcsyin edildi. 1234 ( M . 1818) de vefat etti. Yerine Ermenak seyhizade Mehmed K a d r i Dede seyh oldu. 1267 (M. 1850) de vefat edince Mahmud Dede'nin oglu Neyzen .Mrlwcd Said. Deri* ?ecti. 0 Ja 1270 'OA. 1853) i't vefat etti. Oglu
500
Neyzen Yusxif Pasa ve kardesi Neyzen Sdlih Dede, "Muzika.i hiima yun"a mensub olduklari icin seyh olamadilar. Yerine Yenisehirli Hasan Nazif Dede postnisin oldu. Bu zat, maruf sair Yenisehirli Avni Bey'in kaymbabasi ve musikisinas HUseyin Fahreddin Dede'nin babasidir. Said Dede devrinin en iistad neyzeni idi- Kardesi Neyzen Sdlih Dede, oglu Yusuf Pasa ve Oskiidarh meshur Neyzen Sdlim Bey hep bu zatin yetistirdigi degerli sahsiyetlerdir. Gerek, Mehmed Said Dede'nin, gerek bu zikrettig-imiz talebelerinin cidden muvaffakiyetli b i r takim saz 'Sserleri de mevcuddur. "Setaraban" ayininin ve bazi saz eserlerinin bestakan Salih De-de'nin Besiktas, Kasimpasa vs Bahariye Mevlevihanelerinde neyzenbasihgi olmakla beraber musiki sahasmdaki faaliyeti daha ziyade ladini vadidedir. Bu cihetle gerek onu, gerek .'Musika-i hiimayun fe_ r i k i " Yusuf Pasa'yi eserirnizin ikinci kismmdai mevzubahs edecegiz.. X I X uncu asrm ortalarmda istihar eden iistad neyzenlerden b i _ . r i dt Ismail Dede'dir. Deli Ismail namiyle tamnmish. Galata Mevlevihanesi seyhi Kudretullah Efendi (Vefati 1295-1878) ye intisab et-. t i . Bu zatin 63 y i l siiren seyhligi esnasmda biiyiik bir sohret kazandi ve dergahm neyzenbasihgina; tayin edildi. Hemdem Celebi (Vefati 1275-1858), istanbul'a geldigi zaman, onun neyzenlikteki iktidarmr gormtts ve hangi Mevlevi tekkesine giderse gitsin, neyzenbasihgm mutlaka ona terkedilmesi hakkmda bir imtiyaz vermisti. Deli I s mail, cok serbest bir adaindi. Hie kimseden cekinmez, aklma geknf pervasizca soyleyiverirdi. Viikela nazhsa bir adamdi. 1265 ( M . 1843) de Misir valisi olan Abbas Pasa (Vefati 1270-1853), onu M i s i r ' a goturmiis, kendisine miistevfa maas baglamis ve bir ciftlik hediyeetmisti. Hatta bazan araba ile beraber gezerlerken Pasa onu sag ta rafma oturtur, hiirmet gosterirdi. Naksi Dede'nin mesihati esnasmda bir arahk Misir Mevlevihanesinin neyzenbasdigmi da ifa etmis olan Ismail Dede, buttin bu i l tifat ve tevecciihlere ragmen orada duramadi, giftligi ve maasi b i rakarak istanbul'a dondii. Tahminen 1275-1280 (M. 1858-1853) y i l lari arasmda istanbul'da vefat etti. B>r takim saz eserleri de viicude getiren Deli Ismail Dede'nin bilhassa.. "Hayyan" namini verdigf pesrev, bir vakitler bazi Mevlevihanelerde gokca caiman eserlerdendi. Hie kimseden korkmayan Ismail Dede yalniz Misir Mevlevihanesi seyhi Naksi Dede'den cekinir, bu degerli musikisinasm tenkidlerine maruz kalmamak isterdi.
X I X NCU ASIR
501
D i v r i n i n en murntaz ney iistadi olarak tamnmis olan Deli Is:jnail Dede, bir cok neyzenler de yetistirmitir. Kozyatagi Rifai tekkesi seyhi Halim efendi ise onun en degerli talebesidir. Isim iltibasi dolayisiyle, muahhar zamanlarda Deli Ismail Dede ile Hamamizade Ismail Dede, aym sahsiyet samlmis ve bu degerli neyzen bu yuzden unutulmustur. Halbuki ney iiflemek hususunda; biiyiik b i r iktidar gosteren Ismail Dede degil, Deli Ismail Dede'dir. XLX uncu ssrin ortalarmda sohret kazanan neyzenlerden biri de Nizameddhi Dede'dir. Edirne Mevlevihanesi seyhi Ahmed Dede'nin kiiciik ogludur. B i r miiddet Edirne, Aydm ve. Konya Mevlevihanelerinde neyzenbasihk etmisti. Bazi soz ve saz eserleri de besteleyen Nizameddin Dede cezbe alemiride iken 1286 (M. 1870) da Edirne'de vefat etti. Muradiye camii avlusunda medfundur. X I X uncu asrin pek degerli ve meshur neyzenkrinden b i r i de Ziya Dede'dir. Gelibolu Mevlevihanesinde neyzen basi idi. Dagi Basba'rim da turbedan idi. 1298 ( M . 188C') de- vefat etti. Ahmed Celaleddin Dede su oliim-tarihini viicude getirmistir:
"Zehi sixin i\eva bir neyzen-i dilkesti sevk e f z i Dem-i nayi Mesiha ves ederdi dilleri ihya 'Alrnca ejder-i nayi asa ves dest-i i'caze YakaTdi atese Fif'avn-i nefs-i sumu citii Musi Edince nefh-i ney bihus olurdu samiin e w e l Doniib zinde ederdi nefha-i digerle snr asa 'Nihavend u Sfahan ii Aceni'de Kurd kavminde Bilad-i RQm'da manendi yok neyzen idi hakka Iralc'a a z m fdi'kasdi z'iyaret eyleyiib andan Hicaz'a gitmek isterdi mflyesser olmadi amma Idiib deTgah-i Agaz'ade'de cii sal sernayi Reh-i rastdan s a p u n semt-i bilafa givmemis asla Nice y i l l a r fdup Datji Baba dergShim mesken Kerrial-i sidk ile olmusTdi h'izmetde -pa berca Nefes'bend-i hamus oldu dem-i ahirda uzletle E a c u p uzzalden daglar basini eylemis me'va Olup riiiy-i r e v a n i ' i T c i i a v a z m a peyr.ev Kudumi eyledi iheng-i azm-i "Slcm- i IbSBl Calup yuf brrusun r >cdu bu fani dfcT-i cTiinyadan
: r
'
. .-
Karin-i rahmet ide ruh-i pakin hazret-i Mcvla ' Zeniin-i'Kak-i kabre trizleniib giizden nihan oldu "Miyan-i mutribandan gitdi ol iistad tad hayfa (1) Neyzen Deli Ismail DeH" hakkindaki malumat, iDede'den ahnmistir. Ahmed Celaleddin ,jj
502
TURK MUSIKisr ANTOLOJISI Cikub ussak-i z a n n perde-i ahi Hirseyni'den Irisdi ta be evc-i asman-i ziihie-i zehra i J - - J-$*
i j
- , _ L i diisdii ana tarih
Cerag-i omviinii b i d - i ecel ciin eyledi' it&
1298
X I X uncu asnn son yansmda neyzenlikle istihar eden cok d e gerli sahsiyetlerden b i r i de Uskitdarh Salim Bey*die. Meshur Haw. Faik Bey'in agabeysi olan bu san'atkar Ahmediye'de Sail tekkesr seyhi Fethi efendi'nin kizi Duriye Hanimla evlenmis ve Sadiye isminde b i r cocugu diinyaya gelmisti. Devrinin maruf b i r seyhi olan. Fethi efendi'ye damad olmasi d'olayisiyle tasawufa ve tarikate te_ mayiil gdstsrmis, Sadilige intisab' etmis ve kaymbabasmdan hilafet; almisti. K i y a m i tekkelerinde "Isnuiicelal" esnasmda bilhassa " M a n sur" calardi. Uskudar Mevlevihanesinde de uzun miiddet neyzenlik -. etti. Ekseriya Uskiidarh Giriftzen Riza Bey (Vefati 10 Ramazan: 1304 M. 1886) Is b i r l i k t e tekkelere devam ederler, b i r i taksim ederken, oteki dem t u t a r d i . B i r takim saz eserleri de besteleyen Salim Bey, devrinin cok g i i _ . zel ney iifleyen iistad b i r sahsiyeti obrak tanmrmsti- E n meshureseri "Hicaz" pesrevidir. Gayet miitedeyyin olan bu samimi adam Uskiidar'dh Rifaiyeden.' Sandikci dergahmda 1302 (M. 1884) yihna tesadiif eden Ramazanm y i r m i ikinci pazar gecesi " I s m . i celal" esnasmda neyle taksim eder-ken vefat etti. O geceki zikir meclisinde bulunan Sepetci Haydarimrivayetine gore, tekkenin seyhi Ah id efendi, derhal " i l l a l l a h " deye.. rek zikri t a t i l etti.-. Miiridlerden bir kismi cesedi gas! ederek M i h rab bniine getirdiler, uzerine b i r s il crttiiler. Biitiin hazir bulunan-l a n n istirakiyle yetmis b i n "kelime-i tevhid" okundu. Ertesi gunbiiyiik b i r kalabahkla cenazeyi Sah tekkesi tiirbesine defnettiler. Budergah bugiin arsa halindedir. Besiktas Mevlevihanesi seyhi Neyzen Said efendi'nin giizide t a _ . lebesi olan Salim Bey, Orta boylu, agarmis top s a k a l h , . y a k i s i k l l b i r : adamdi. Maruf m u t a s a w i f Osman Sevts efendi su t a r i h i kaleme' a l m i s t i r ^
Ney calai- iken R i f a i dergehinde riagehan Gocdii Allah diyerek i'lan kildi vaslmi Ak.t-i asir cikdi yazdi fevtine'tarih $ e m .
l a
lib f
IL.
.-. ^ . c J L
XIX NCU ASIR
503-
Uskiidarh
Taldt merhum da su tarihi vucude g e t i r m i s t i r :
Cenab-i neyzen-i meshur m i r - i Salim olmusdur Hulus-i kalb ile beste m i y i n - i evliyaullah R i f a i dergehinde sehr-i savmin sevk ile nayi Calarken zikre yigirmi ikinci gicesi nagah Girift-i pence-i merk oldu bagrm yakdi diinyanm Misal-i nay etdirdi cihana nale-i cankah E d e n l e r Hak yolunda bdyle itmam-i nel'es elbet B u l u r l a r azm iciin K u r b - i Hucla'ya her zaman sehrah Olur Mansur nezd-i hazret-i _h-i Geliib Velayct'de (1) U l i i w - i feyz-i E h l - i Beyt'den oldukca himmet hah tutdu tarihin okur nay-i kalem T a l ' a t
1302
Salim Bey, Bay HayruUah Yahm'm rivayetine gore bazi s i i r l e r -de kaleme almistir. Fethi efendi dergahi seyhi Semseddin efendi,. ablasinm zevci olan bu degerli neyzenin su misralari ihtiva eden terciibendini " t a k s i m " olarak okurmus:
Salima bende-i Sultan-i Cibavi olduk Sa'diyiz mekremet ii atifete sayamz Andelib-i giil ii giilzar-i seh-i Seybaniz
Salim Bey'in memuriyet hayati hakkmda etrafh bilgimiz yokt u r . Haci Failc Beyzade Said Yurdusever, onun Ticaret nezareti m i i dtirlerinden bulundugunu bildirmektedir. X I X uncu asrm son yarismda bilhassa Usktidar muhitinde isti'_. har eden neyzenlerden biri de Hamamlzcde Haci Os-man Bey'dir. Ka~ diriyeden Osman S~ems efendi'nin dervislerinden olan bu zatin t a t l r bir okuyusu da vardi. Haci Faik Bey'den mesk etmis, b i r hayli t a l e be de yetistirmistir. Veliahd Mehmed Resad Efendi'ye mensub oldugu icin Haleb'e nefy edilmis, 1305-1310 ( M . 1887.1892) y i l l a r i a. ' rasinda orada vefat etmistir. Agahamamimn sahibi olan Osman B e y bazi ilahiler de bestelemistir.
r
X I X uncu asrin cok degerli ney iifleyenlerinden ve tanbur ca(1) T a r i h misrai 1258 tutmaktadir. B u yekuna " d e m " kabiil ettigi 44 rakami ilave edilince 1302 eder. kelimesinin t e -
504
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
lanlanndan biri de Halm, efendi'dir. Asil adi Abdulhalim olan bu zat Bayazit'ta Soganaga maballesinde dogdu. Babasi Tahir efendi'dir. Uskiidar'da Tabaklarda Rifai dergshi seyhi Seyh N u r i efendi'ye i n t i sab etmis ve bu zatm halifelerinden istanbul'da Odabasi dergahi b a nisi ve. seyhi Abdullah Vehbi efendi (Vefati 1285-1868) den hilafetname almistir. Bilahare Erenkdyiinde Kozyatagi Rifai dergahi ile kendi namma anilan Seyh Halim efendi camiini yaptirmis ve.bar.isi oldugu bu cami ve tekkede imamhk, hatiblik e seyhlik etmistir. 73 yaslarmda iken 1314 ( M . 1896) Ramazanmda vefat etti. Kendi dergahma defnedildi. Halim efendi, zengin b i r adam degildi. Kozyatagmdaki cami ve tekkeyi, talebesinden aldigi hocalik ucretinden arttirarak yaptirmistiBu degerli zat, devrinin ney iifleyenleri arasmda miimtaz b i r mevki ihraz etmis, tanbur calmakfca da emsalsiz b i r kudret gpstermistir. Hamparsum notasma da valuf olan bu kiymetli sazende, b i r cok talebeler de yetistirmistir. Hiiseyin Fahreddin Dede, Cemal Dede, Dr. S-iibhi Ezgi gibi degerli musikisinaslar, ondan pek cok i s t i fadeler temin etmislerdir. Hatta. Tanbvraci Osman Pehlivan mer. humun dahi ilk saz hocasi Halim efendi'dir Dr. Subhi Ezgi diyor k i - : "Halim efendi gayet metodlu ve piiriizsiiz ney ealardi. Merbut, gayri merbut ve noktah nagmelerin kaffesinde meharet gosterirdi. Ney iistadi Deli Ismail Dede idi. Tanburu once piyasa taiiburcularmdan Nikoli'dtn ogrenmisti. Bilahaie meshur Isag'm talebelerinden Oskiyam'ds.n i k i iic y i l muntazam surette ders alarak iistad b i r tan'burcu olmustu. Bizzat kehdisi bana sunlari anlatmisti: "Once tanburu adeta saz calar gibi gahyordum. Fakat bii cabs, beni tatmin etmiyordu. Isag'm meshur iic sakirdi Zeki Mehmed Aga, Mehmed efendi ve Kuyumcu Os/a'j/am'dari ikisi hayatbai i d i Zeki Mehmed Aga, hie kimseyle goriismez ve kimseye b i r sey ogretmezdi. Hatta biiyiik'oglu Tanburl Osmo.n Bey de ondan istifade et. mis degildi. Mutemadiyen Oskiyam'i ariyordum. B i r giin Soganagadan Nisanca'daki kahveye gitmis, orada yapilmasi mutad olan m u s i k i fasbnds tanburla taksim etmistim. Sonra isag'm b i r pesrevini calmaga basladim. Ben calarken karsimda kisa boylu b i r zat elin. deki enfiy? kutusuna usul vurarak bizi dinliybrdu. Bu hal dikkatimi celbetti. icimden gelen b i r his ile, bu adam mutlaka Oskiysm'dir hukmiinii vemiistim. Fasil bittikten sonra yanma gittim. Siz, Oskiyam efendi degil misiniz dedim. Biraz sasaiadiktan sonra, evet dedi. Epey zamandan beri kendisini aradigimi sbyledim. Memnun ol-
X I X NCU ASIR
505
du. 0 giinden sonra i k i iic y d kadar ondan tanbur mesk ettim. Ba zat, tanburu adeta piyano gibi ve fevkalade metodlu b i r tarzda caiiyordu. Selim HI. huzurunda da bulunmustu. Oskiyam'dan ders alan .Ermeni zenginlerinden Karabet hocasmm vefati iizerine benden de bir kac y i l tanbur mesk etti." Merhumu yakinden tamyan Bay Hayrullah Yalim yazdigi b i r varakada sunlan bildiriyor: "S.eyh Halim efendi'nin i k i oglu vardi. Buyugii Baytar binbasihgmdan miitekaid Tahir Bey'dir. Kiiciigii Riza efendi ise Mahkemei temyiz istida dairesi hulefasmdan idi. Halim efendi, biiyiik kiicuk her kesin hiirmetini kazanmisti. Bagmda iiziim yetistirir ve bazi kibar ailalei-e saz mesk ederek maisetini temin ederdi. Gecimi miikemmeldi. Yazm Kozyata. gi tekkesinin yanmdaki kosktinde, kisin da Istanbul'daki evinde otururdu. Tekkesinin hie tahsisati olmadigi halde yazln cuma giin. leri muhtelif yerlerden gelen dei-visan vs muhibbana her hafta bes on sofra yemek yedirirdi. Son derece sahi ve misafirperverdi. Hatta uzaktan tekkesine gelen fukaraya simendifer, vapur ve tiitiin parasi yetistirirdi. Tekkesinin zakirbasisi meshur Sevki Bei/di. Ce_ miyet haftalan tekkenin onii ziyaretci arabalanyle dolardi. Tekkesinin bashca miidavimleri, Erenkoyiinda Esdiasker camii serifi b^nisi Kasidecizade Siileyman efendi, Nafia nazin Zihni Pasa, Maarif naziri Ziihdii Pasa, sair Kazim Pasa, Maliye n a z i n Resad Pasa, Nafia muhasebecisi Sadi Bey, Refik Halid Beyin pederi Maliye veznedar basisi Halid Bey., gibi maruf zevat idi. Neyzen Aziz Dede bir giin bana, Halim efendi asnmizm en i y i ney iifleyen iistadidir demisti." Halim efendi'nin oglu Seyh Riza efendi de babasmdan ney ve tanbur ogrenmis, muhtelif tekkelerde ney ve hususi meclislerde de tanbur calmakla istihar etmistir. Babasimn yerine Kozyatagi R i fai tekkesine seyh olmus, 22 Nisan 1930 da: vefat etmistir. X I X uncu asrm son yansmda biiyiik bir sohret kazanan neyzen. lerden biri de Aziz Dede'&ir. Uskiidar'da Dogancilar parkmdan A h mediye'ye i n m yolun sagmdaki bir evde dogdu. Gene yasmda Misir'a g i t t i . Neyzenligi once ora Mevlevihanesindeki dedelerden ogrendi. Sonra Gelibolu'ya gitti. Agazade Mevlevihanesi seyh vekili A l i efendi'nin mesihati esnasinda matbaha soyundu. Hiisameddin Dede'nin -seyhligi zamanmda cilesini bitirdi. Bilahare Istanbul'a geldi. Dev-
506
T U R K MUSi.KiSi
ANTOLOJlSI
r i n i n muktedir b i r neyzeni olan Salim Bey'den fstifadeye basladiNeyzen Emm yazict, Haitat Sami efendi merhumdan naklen diyor k i : "Aziz Dede, neyini ileriletmek maksadiyla Uskiidarh Salim < Bey'e miiracaat edince Salim Bey, kendisine biraz iifle bakayim der. Aziz Dede'nin ney sadasmi isidir isitmez, "Sen benimle alay elmego m i geldin" hitabmda bulunur. Fakat heveskar oldugunu anlaymca takdir eder v:- talebeligine kabul eyler. Salim Bey, besteiedigi es?rleri, Aziz Dede'ye c : l d i n r ve miitelezziz olarak dinlermis." Aziz Dede, Galata ve Uskiidar Mevlevihanelerini'n neyzenbasisi idi. Daha sonra Bahariy Mevlevihanesinde de bu vazifeyi ifaya bas_ ladi. Ahmed Celaleddin Dede diyor k i : "Bah-ariye Mevlevihanesi seyhi Hiiseyin Fahreddin Dede b i r gunbana dedi k i : Ben Aziz Dede'yi davet 'flsem gelmeyecek, fakat s'zi" cok sever ve kirmaz. Lutfen soyleyin, bi_im dergahm neyzenbasii.igim da deruhde etsin. Bunun iizerine kondisin?. soyl'edim. "Sismau bir adamim, Eyub'a gidip donmek benim i d n bir hayli zor olur" deya kabul etmek istemedi ise de isranrrt iizerine redd-id'emedi ve car., sambal'ari muntazaman devama basladi." Aziz Dede, yetmis yaslarmda iken 29 Zilkade 1323 ( M . 1905) de vefat etti. Uskiidar Mevlevihanesinin bahcesine defhedildL. M e zar tasmda Ismet Bey'in su tarih manzumesi kayidhdir.::
Mevlevi dergehleri semeyzeni iken djrig Alem-i lahuta pervaz etti bn can-i Aziz Her deiii eylerdi dil-i yarana taksim-i safa. Bisnev ez ney ders-i piir feyzinden olmustu miiciz Firkatiyle serha serha oldu simd; sinemiz Cesm-i can-i ehl-i ma'na hasretiyle esgriz Menzili ola tarabgah-i makam-i sermedi Kimscye cay-i karar olmus mu cerh-i piir sitiz Kemterin-i Mevlevi Itmet dedi tarihini
1323 Ahmed Celtileddin Dede ise su bliim tarihini dusurmiistur r

Kaldi zemin-i mutriban nagme-i nayden tehi Gaib olub miyanedn hayr ile nami yad ola Perde-i cargahdan cikdi neva-yi ahimiz
1323
X I X NCU ASIR
507
Aziz Dede devrinin cidden iistad bir neyzeni idi. Gerek ney u f lemek, gerek saz eserleri bestelemek hasusundai biiyiik bir muvaffa, kiyet gostermistir .Vticude getirdigi "Hicaz pesrevi" Mevlevihanelerde cokca caiman eserlerdendi. B i r takim sazsemaileri ve sarkilan da vardir. Bilhassa "yegah" ve "ussak" semaileri sohret bulmustur.
Neyzen Emin
Yazici diyor k i :
"Ben oy]>s- neyzen gormedim. Belki eslafta d a gelmemistir."
H&tir&t-i Omer Vasfi'de
su kayidlar v a r d i r :
"Aziz Dede: Uskiidar'da m u k i m ve Uskiidar, Beyoglu ve Bahariye mevlevihaneleri neyzenbasisi olub on ademin iifledigi sesi orta boyu ve sisman karmyle b i r iifler idi k i samiin b i r mislini gbrmiis degildir. Vaktiyle Misirhlara' cok gitmis gelmis. mecalis-i zevk u tarabda demler cekmis, taksimler eylcmis, altmislik olmak muhtemel oldugu. bir sinde ve bir kac giin icinde irtihal etmesiyls Uskii. dar Mevlevihanesine defn olunmustur. Pesrev ve semaileri m i i t e d i veldir." X I X uncu asrm son yansmda yctisen degerli neyzenlerden b i n de Hiiseyin Fahreddin Dede'dir. 10 Muharrem 1271 ( M . 1854) de Ciragan sarayinm bulundugu Besiktas Mfvlevihanesinde dogdu. Babasi mezkur dergahm seyhi Hasan Nazif Dede'dir.
Ihsan Mahvi merhum "Mevlevi sairieri" adh gayri niatbu ese. r i n e - kismen Mehmed Ziya'nm "Nevsal.i Osmani" deki makalesinden istifade ederek- yazdigi terciimei halde diyor k i :
"Tesadiifat-i garibeden olmak iizere salif-iiz-zikir Hiiseyin efendi'nin miijde-i veladeti, hin.i mukabele-i Mevleviyyede, devra VeleT di'de pederlerine ihbar edilmis olmagtai veled-i miisariinileyh muka., belenin hitammda keside eyledigi giilbankte t i f k i nevzadim Hiiseyin ismiyle yad've tevsim eylemistir. Cunki o giin mukabsle.i serifede tesadiifat-i haseneden olarak okunan "Huseyni ayini" Seyh Hiisey i n efendi merhumun mazhar-i tecelliyat-i Hiiseyniye olacagma za. manimn urfasinca beraat.i istihlal addedilmisti." Nazif Dede, 1278 ( M . 1861) de vefat edince Hiiseyin efendi sekiz yasmda oldugu halde Besiktas Mevlevihanesi seyhligine tayin e. dildi. Icazetnaimsi babasindandir. ihsan Mahvi'nm "Mevlevi sair-' l e r i " nde su kayidlar vardir:
50S
TURK MUSiKISi ANTOLOJiSI
"Hiiseyin efendi heniiz sekizinci sal-i hayatmda iken pederle. r i n i n vuku-i irtihaline mebni Konya'da Astane.i Hazret-i Mevlana, postnisini Sadreddin Cekbi efendi tarafmdan kendisine mesihat-i Mevleviyye tevcihiyle Besiktas Mevlevihanesi seyhi oldular. Sekiz ya. snida bir t i f l - i ebced hana icazet verilmc-si bazilarmca hos goriilmemis is; de bu gibi icazetnameler teberriiken verilmekle anlann mu_ talaa ettikleri mahzurdan azadedir. Ciinki icaze miincez degil, hakikat-i halde iktisab.i ehliyete mualrakdir. Su halde miicaz olan a t i yen hasail-i irsadiyyeyi ihraz eyledigi takdirde hiikmu nafiz ve hilafi surette infazi gayr.i caizdir. S^yh Nazif Dede, mahdumuna vermis oldugu icazetnamenin zahrini sabiye hilSfetin caiz olduguna dair olan ayet-i kerimeyi yazup 1253 ( M . 1837) tarihiyle ve miihr-i zati. siyle tahmim eylemistir. Isbu icazetname Karahisar Mevlevihanesi Sr-yhi Kemcdeddin Celebi efendi ve muahhsren Misir dariilmevlevisi seyh-i kamili Azmi Dede tarafindan tecdid edilmistir". Hiiseyin Fahreddin Dede, seyh olmadan evvel Besiktas Riisdiyesine devam etti. Sonra. Hindli Iskender efendi'den Farsca ve Fransizca, kayin babasi Yenikapu Mevlevihanesi seyhi Osman Sa_ lahaddin Dede'den Arabca, Sami Pasa'dan da. Mesnevi okudu. 1289 ( M . 1872) da Osman Salahaddin Dede'nin kizi Fafma Aliye H a nim'la evlendi. Fatima Mii'mine, Fatima Fasiha,, Fatima Destina. isimlerinde iic kizi ile Hasan Nazif isminde bir cglu diinyaya geldi. Besiktas Mevlevihanesi once Macka'ya sonra da Bahariye'ye nakledilmiati. 1329 ( M . 1911) senesi ramzanmm 21 inci giinii kendisinde bir rahatsizhk hissetti. Basi donmeye baslayarak bir hayli terlemisti. Celb edilen Belediye tabibi, kolera ihtimali ile, h'arem dairesihin kordon altma ahnmasini ihtar eyledi. Hiiseyin Dede tela? -ederek, ertesi giinii vefat etti.
:
Uskud-cir'h Tdldt merhum, su miicevher oliim tarihini soyledi:

Vasil ola cemale vasil ola cemale
J * C l j i .K';: ^JCil j ^ . JJC-f 1329 in-met Bey de su tarn tarihi kaleme almistir: 1329
X I X N C U ASIR
50?
Bahariye Mevlevihanesi dervislerinden Manisali /brafiim Zu. hurl Dede su tarihi viicude g e t i r d i :
Sevbekef geldi Z u h u r i soyledi tarihini
1329 Merhumun mensublarmdan Bay Riisdi ise su tarihi viicude ge. tirmistir:
Vakif-i bahr-i riimuzat-i kitab-i Mesr.cvi Arif-i kenz-i hakikat Seyh Hiiseyn-i Mevlevi Lem'a-i feyziyle tenvir eyler iken alemi Son dii hayfa bezm-i irfanm ceragi pertevi Pisiiva-yi arifin dense sezadir samna Ciinki asnn ehl-i fazh hep ohirdu peyrevi Vayedar-i feyz olub her vech ile ruhsudegan Istibah u za'fe diisrmis nice dii oldu kavi Hasih bir mfirsid-i alitebann bezmine Can atan erbab-i dii aldi nisab-i ma'nevi Ask-i Mevlana ile sohbetseray-i alemi Akibet terk eyleyiib oldu hamus ii munzevi Arz ider R i i s d i kemal-i hiizn ile tarih-i tam
1329 Hiiseyin Fahreddin Dede, tasavvufta, Mesnevi takririnde, devr i n i n kiymetli bir sahsiyeti i d i . ' D i v a n edebiyati tarzmda kaleme aldigi siirlerde die rtiuvaffek oluyordu. Kendi el yazisijyle viicude. getirdigi bir siir mecmuiasi bugiin Yenikapu Mevlevihanesi son seyhi Bakt Dede merhumun oglu Bay Riisuhi'dedir. Fakat Hiiseyin Fahreddin Dede bilhassa Musiki sahasmda emsaline tefevvuk eL misti. Eslafin eserlerinden bir cogu mahfuzu idi. Neyle yaptigi taksimlerin, taklid edilemeyecek kadar iistad-ane oldugu soylenmektedir. Kendisinden bir cok eserler mesk etmis olan Dr. Svbhi Ezgi de.hocasmm "kadife gibi ney iiiledigini; k i n k dokiik degil, memduh nagmelerle taksimler" yaptigim tahassiirle ifade etmek. tedir. Akif Pasa'nm. " t i f l - i nazeninim unutmam seni" misraiyle fcxaslayan tiirkiisiinii besteleyen ve b i r kac sarki da viicude getiren Hiiseyin Fahreddin'in en miihim eseri, Acemasiran ayinidir.
510
ihsan Mahvi'mn gayn matbu eserinde su kayidlar v a r d i r : "Seyh Hiiseyin efendi, asr-i ahirde yetisen zurafa miyamnda, hilm ii tevazuuyla, meclis arahgi ile etvar-i asilanesi ile temeyyiiz etmis rical-i Mevleviyyemizdendi. Reftari, tarz.i telebbiisii, usul-i maissti hakikaten seyhane ve kibarane idi. Eyyam.i resmiyyede Seyh dairesinin dereye nazir ve nice hatirat-i zevk averiri ma'kes-i l a t i f i olan Siidliice'ye karsi bulunan hiicre-i istigalinde z i y i r e t i n e sitab eden zevati kendine has b i r vaz'.i mahviyetkari ve tebessiim lie kabul ve i'zaz ve daire-i hususiyetine dahil olan yaran ve eviddiismi da sflhane dervisane b i r tavr u eda ile i k r a m ve taltif eder. di. Hulasai hazret-i Seyh ziyyii kiyafetle b i r Mevlevi seyhinin b i i tun zarafetini cami' i d i . Naziki-i etvari kendisini bilenlerce meshurdur. Peder.i miikerremlerinin tecelliyat-i arifane ve stiniihat-i fikriyye-i sairanesinin varis-i zarafet siari olub es'annda Fahri tahallus edsrlerdi. Es'ar ve manzumati rikkat-i hiss ii hayal ile memlii, tasavvurat ve tahayyiilati icabat-i sofiyaneye muvafik olarak hakikaten rengin ve revnakdardir. Hanedan-i celil-iil-iinvan.1 Resuliis-sakaleyn'e olan f a r t . i mahabbeti hasebiyle ekser-i es'anm o aile-i celile-i aftab payeye hasr eyledigi gibi cihan-i ma'nevi.i ma'rifetin sems.i tabani oian Cenab-i Mevlana hakkmdaki ihtisa sat.i amika-i ta'zimkarisi kendisini her dem o muhit-i mualla ve m u bareke sevk ederek mevciidiyyet-i bakiyesini amn medh i i senasma sarf ii isar eylemistir. Aile-i miikerreme-i Mustafevi amn nazarmda b i r af itab-i cihan ef ruz ise, Cenab-i Celaleddin de o kurs-i semapayenin hale-i nuranurunu teskil ederdi. Bunun icin bu vadideki es'a. rmda aglar, sirisk-i teessiir dokerdi." "Seyh-i magfiirun neyzenlikte behre ve iktidari zamanmda mevcud neyzenlerin taht-i tasdikmda i d i . 0 devirde Hiiseyin efendi kadar ney calan yoktur. Nayi ibtida Musika-i hiimayun memurla. rmdan Besiktas Mevlevihanesi neyzenbssisi Salih efendi'den ogrendi. Musika.i hiimayun f e r i k i nayzen.i sehir Yusuf Pasa merhumdan da miidclet-i- medide temessuk etmislerdir. Fenn-i musikiyi de Mutaf zcde Ahm-<"* ". Zr.hdi Dede efendilerden ogrenmistir. Elyevm Yeriikapu vs Bahariye Mevlevihaneleri kiidiimzenbasisi Zekai zade Ahmed efendi seyh-i msgfurdan nay mesk etmis ve b i r cok M r ve besteler taalliim eylemislerdir."
:
R'suf Yekta msrhnm diyor k i (NevsaLi Osmam 1328): "... Hiiseyin efendi, pek gene yasmda iken musikiye intisab ederek ibtida neyzen-i sehir Yusuf Pa.w'dan miiddet-i ,'nci:ds ney
X I X NCU ASIR
511
taalliim etmis ve mumharen Dede efendi ahass-i tilamizinden Mutafza.de Haci Ahmed efendi'den pek cok asai-.i nadire-i musikiye alarak tevsi'-i nra'luniat eylemistir. Bu asar-i nadire arasmda Nayi Osman Dede'nin Miraciyesi bilhassa sayan 1 zikirdir. Mutafzade'nin vefatmdan sonra Zekai Dede'den de bir cok fasillar gecmis idi. Neyzenlikteki i k t i d a r - i fevkaladesi dinleyenlerin malumu olup ruhnevaz, hazin ve gayet kivrak nagmeleriyle simah-i dil i i cana lahuti bir te'sir.i cazibedar ifaza ederdi. Savt.i latifi miiessir oldugundan kendine mahsus b i r eda.yi dilnisin ile nagmesera oldugu vakit erbab-i veccl ii hal ruhlanmn avalim-i ulviyyeye dogru yiikseldigini duyarlar i d i . Acemashan makammda besteledikleri ayin.i serif, bestekarhk san'ati-i dakikasinda ne derecelere kadar ileri gittigini ifhama kifayet eder. Hele bu ayin-i serifin " D e v r J kebir" usuliindeki parcasmi birinci usuliin hitamiyle negamat m u n . k a t i ' olmayip ikinci usul ile beraber hitama ermesi gibi- cidden "reh-i narefte" itlakma sayan bir tarzda bestelenmesi f i k r - i i h t i . r a ' ve teceddiide malik dCihat-i musikiyeden oldugunu gosterir. . Musariinileyhin daha bir gok asar-i mu'tebere-i musikiyesi v a r d i r . Ezan ciimle kayin- biraderi Celaleddin efendi'nin "Diigah" ayin-i serifi icin tanzim ettigi pesrev.i kiymetdar emsaline nadir tesadiif olunan bir eser-i bedayi'gusierdir. Makamat-i saire arasmda ;pek sevdigi "Karcigar" makammdan da mukemmel bir " k a r " tasnif etmis ise de notaya almadigi icin bugiin ziyama teessiif etmekten baska bir sey yapilamaz..." Merhum Rauf Yekta, "Esatiz-i elhan" da bir miinasebetle sunl a n da soyliyor (Zekai cftndi, S. SO). "Ulum-i sairede miisdlem olan kemalat-i arifanelerinden baska ameliyye-i musikide dahi hSiz olduklari iktidar-i ciddinin derecat.i miimtaziyesi asar-i bergiizide.i ustadaneleriyle rehin-i mertebe-i siibut olan Hiiseyin efendi hazretlerinin mukemmel terciimeihali .Esatiz-i elhanm ecza-yi atiyesi ile nesredilmek miisammem b u h m . dugundan meziyyat-i aliye-i fazilanelerj hakkindaki takdirat.i aciza nemizi oraya t j l i k ediyoruz." Fskat Rauf Yekta merhum bu arzusunu yerine getiremexnistir. . X I X uncu asrm son yarismda yetisen degerli nevzenlerden b i r i de Cr. nud Dede'dir. Yenikapi Mevlevihanesi kudiimzenbasisi Ahmed Hiimineddin Dede'nin ogludur. 1277 ( M . I860) de Ista.nbul'da dogdu. Gene yasmda m u s i k i , edebiyat ve tasavvufa cahsti. N e y .
512
TURK
MUStKlSl ANTOLOJISi
iistadi, Bahariye Mevlevihanesi seyhi Hiiseyin Fahreddin Dede'dir.. Halim efendi'den de istifade etti. Farscayi, meshur Mesnevihan Selanikli Esad Dede'den ogrendi. Yenikapu Mevlevihanesinde epey miiddet neyzenbasihk etti. 1317 ( M . 1899) de vefat ett. ismet Bey merhum su t a r i h i viicude g e t i r m i s t i r :
Seyh Nasir Dede ahfad-i kiranundan olub Hizmet eyler idi ihlas ile bu dergaha Cekdi giilbang-i niyazi dedi ismet tarih
1317 Bay Ahmed Remzi Akywek

jt
tj*
te su oliim t a r i h i n i kaleme almistir::

\i
j'
-i-^Û.
1317
jj
1>J>J
-->'
Cemal efendi'nin Hiiseyin Fahreddin Dede kiymetinde iistad b i r nsyzen oldugu soylenmektedir. Bu asnn maruf ney'zenlerinden Edirneli Naksi Dede'nin yetist i r d i g i Subhi Bey ile Yusuf Pasa ciraklanndan Uskiidar Mevlevihanesi neyzeniOsmrtu Dede, Gelibolu Mevlevihanesi neyzenbasisi Cerkes Ahmed Dede, "Galata kulesine b i r baspare yapsalar ney deye i i f l e r i m " deyen meshur Ruhi Dede, Musa Dede, Ziya dede... gibi neyzenleri de burada zikretmek icab eder. Bu asnn en degerli i k i giriftzeni ise, Uskiidarh Riza ve Mali, mudpasali Hakki Beylerdir. Bestekar Haci Faik Bey de i y i bir neyzen ve giriftzen i d i . Mvlevi tekkelerinde nadir olarak "Riibab, keman, kemence, k a n u n " gibi galgilar da calmmistir. Mesela Ndsir Abdiilbdki Dede'nin ""Defter.i dervisan" mda "Riibai Seyyid Dervis Mehmed-iil-Mevl e v i " n i n Sefsr 1224 ( M . 1809) da vefat ettigi kayidhdir. X I X uncu asnn son nisfmda yetisen kudiimzenbasi Hiisameddin Dede'nin debazi ayin giinlerinde "Riibab" caldigi malumdur.
XIX uncu asra aid Metinler

Ali N u t k i Dede 1 "vi'
Sevk u tarab ayin
^-y-
iSjj
*J -~r ^\->>l
J j / . l j i i i > J * l j LiJj
(1) jM . . . i _ i y - ^ Abdulhamid
fsy-
*S.jif
Dede
ei;fc . tarab / l d / u , Dilyek
Yuvamdan ucah eylerem cevlan B u fena bagmda anda neylerem Lamekan baggesin eylerem seyran (2) Seyr-i vala iken anda neylerem
Sultan Selim I I I . 1 Ayin
Suzidildrd
(3)i... (1) C i l d : 13 Notasi
^ - U j j j i ^ i j ^ i i j ^ nesriyati, Mevlevi ayinleri, Abdiilha-
icin bakmiz: Konsei-vatuvar "Sultan
(2) S d . M c , mecmuada mid D e d e " kaydi vardir.
Selim-i salis'in muallimi
(3) GQftesi ile bestesinin notasi icin bakmiz: Istanbul Konservatuvan nesriyati, "Mevlevi a y i n l e r i " .
514
2 Acem Puselik MM, G. Misri Niynzi
Kalbini bag-i cinan et ravza.i tevhid ile Can dimagm k i l muattar nefhs-i tevhid ile Ka'be-i nur-i siyahin bi nihayet yollarm Kat'eder erbab-i ask bir lem'a-i tevhid ile Her ne denlii ru siyeh ettiyse isyanm senin A g a r i r bi sek yiiziin bu gurra.i tevhid ile Mavera-yi ins ii cinni seyr idiib arsa cikar K i m k i mi'rac eylediyse cezbe.i tevhid ile Ey Niyazi arif-i billah gbniilden selb eder On sekiz bin perdeyi bir lem'a-i tevhid ile (1) 3 Arazbar ildhi, G. Muhibbi Aikm gitmez dilinden hie bu huy ii hay-i ask Tutsa ger arz u semayi serteser gavga-yi ask Ka'nna iri^medim mahi olub kasd eyledim Tul ii arzi yok aceb umman imis derya-yi ask Bezm-i gamdai c.eng gibi hem inlemek kanun olur Her kimin gonliinde kala bu sada-yi nay-i ask Kendi halinde yiiriirken basima sultan idim Eyledi derd ii belaya miibtela sevda.yi ask Ey Muhibbi (2) alem icre ana asiklik haram Bu melamet kuyi igre olmaya riisva-yi ask (3)
Pesendide ildhi,' G. Nazim Reh.i askmda b l sabr ii sikibim ya Resulallah Seni her kim severse ben rakibim ya Resulallah Goziim esg il? malamal gonliim ask ile memlu Baidim sureta ma'nen karibim ya Resulallah
(1) R s . Mc.
l : e
(2) M"l-i!--b5 m ila"vle - 'V1 r ynzan Osmanli hukiimdan K a n u n i S 5 leyman'dir. V e f a t i : 974 (M. 1275). () Os. M c
X I X N C U ASITi
515
JKaadn eyle gul-i gus~i kabule nale-i sevkim Riyaz-i midhatinde andelibim ya Resulallah .Nola serh eyledikce vasfim cezb-i kulub etsem ..Senin h i m i r m olmusken tabibim ya Resulallah Nazim asa'olub sirin mezak-i lezzet-i na'tin -Zebamm mail j sehd ii zebibim ya Resulallah (1) 5 Sevk u iarab Durak, G. Nazim .Meger
'Girandir cesm-i dilde hab.i gaflet ya Resulallah bidar !ide subh-i hidayet ya Resulallah Derunum stflezar Etti seraser ates.i isyan Meger i t f a ide esg.i nedamet ya Resulallah Nolai bar.i giran-i ma'siyet kaddim diita itse Getiirmez hasih dag ols*>i takat ya Resulallah Metin-i ustiivar olsa aceb m i Caryar'indir Cihar erkan-i eyvan.i seriat ya Resulallah Kabul eyle meded derdinle mahrum etme sultamm Senin mahzununum sm eyle sefkat ya Resulallah Benim de halime rahm eyle hengam-i sefaatde "Usat-i iimmete ruz-i kiyamet ya Resulallah Giinehkanm giinehkanm giinehkanm Nazim asa. "Sefaat k i l sefaat k i l sefaat ya Resulallah (2) 6 Sevk u tarab ildhi, Dilyek, G. Misri Niyazi
A s k m m^yine ben kana geldim '.Sevkm narma hos yana geldim 'Senf-i tevhidi gordiim yakilmis G i t d i k a r a n m pervane geldim Halka-i -zikri kurmus asiklar H e n de sahnmda 'cev'Sna. geldim Yaremi bildim yarimdeu imis Bunda Niydzi L o k m r m a geldim (3)
(1)
(2)
Os. Mc. Os. M c , Sd. Mc. S d . Mc.
13)
516
TURK MUSiKiSi
ANTOLOJISL Dede
Nasir Abdiilbaki
Acem Puselik
ayin
ijlj
o U j I -1> \j ^ T ^ C i l j 3 j * \ljA
(1) j J l . . . i j l i i - <*-y
K U n h i A b d i i r r a h i m Dede
- -
Hicaz ayin
(1) ^Jl . . . f \ s - j - ^ J r ^
r*. ur --''^'f-^'j
3 J
Uncuzade Emin
Arazbar ilahi, G. Ismail Hdlis ZulaLi lutfun ile k'andi gonlum ya Resulallah F i r a k m atesiyle yandi gonliim ya Resulallah Seni dilde tutarsam havfun olmaz nardan asla Cehennem ismin isitti utandi ya Resulallah (2)
(1) Bu iki ayinin notalari icin bakiniz: Istanbul Konservatuvan xiyati, Mevlevi ayinleri. (2) ceb 1212 B u ilahi Millet kiitiiphanesindeki 637 numarali mecmuaya (M. 1797) tarihinde ilave edilmistir. 15 nes Rekay-
"Gufte Uncuzade dmi havidir.
Ismail Halis efendi beste biraderi E m i n efendi"
X I X NCU ASIR
517
A d a p a z a r h Osman Bey
1 Baba tahir ildhi, G. Seyyid Scyfullah
Behr-i duna dii veren aki] degil divanedir Mansib-i devlet k i dersin b i r k u r u efsanedir Asinahk kesb edenler cerh-i sergerdan ile Serseri kalmistir ol Hak'dan bu guhe kanedir Gsncini mii'minlerin gonliinde pinhan etti H>ak A n m iciin daima bu sehr-i dii viranedir Ciinki bir caduya benzer bu cihan gayet sakm Talib.i diinya-yi dunun hidmeti seytanedir Masivadan el cekiib Allah ile dostluk eden Diiide Seyyid Nizam oglu Aceb merdanedir (1)' " 2 Neva ilahi, G. Seyyid. Seyfvllah
"Merhaba ey nesl-i pak-i n i i r - i Yezdan merhaba Merhaba ey cami'-i ayat.i Kur'an merhaba Merhaba ey ziibde-i A l - i Muhammed merhaba Merhaba evlad-i Hayder Sah-i merdan merhaba Merhaba ammin Hasen hulk-ir-Riza'dir ciin senin "Merhaba ceddin Hiisej-n sah-i sehidan merhaba Merhaba Zeyn-til-ibad ii B a k i r ii Ca'fer Zeki Sende zahir olmus ol a dab i i erkan merhaba "Merhaba Mfisi-i Kazim hem A l i Mus-er-RizS Sirrijrta mahrem olan sultan-i i r f a n merhaba Merhaba olsun T a k i vii ba N a k i hem Askeri B u n l a n n kaim makami p i r - i piran merhaba Merhaba sahim Muhammed Mehdi'den evvel geliih. Miirde diller k i l d m ihya cana canan merb'aiba Merhaba redd-etme Seyyid Seyfi bendendir senin Yiiz surer dergahma her giin gariba-n merhaba (2_) i\)
<?2) Mst. Mc. Mst. Mc.
518
TURK MUSiKISi
ANTOL0JISE
3 Segdk MM, G. Sunbvli Fahri
Essala gelsiin gelen meydan-i aska essala. Basmi top eyleyiib cavgan.i aska essela Bab-i Hak'da Fahriya. her rfiz C seb nalan olub's r Asik-i sadik olan suzan.i aska essela (1) Musahib Sadifc Aga:
Hii.mayun MM, G. YaMja
Ehl-i derdin derdine deiman iken tekrar-i H u . Sir nedir k i m inledir asiklan ezhar-i H i i Bagi huda biilbul isen H i i deyiib efgana gel' K i m bahar-i HQ iriib zeyn oldu hos giilzar-i H u Katidir tastan meger kalbin k i Yahyd H u deyiib^ Tnlemezsini gayretin yok inledir dagjari H u (2)
Mustafa Dede
Bayati
MM, G. Abdiirrahim
Tirsi
A seyhim senin yoluna kurban olayim gideyinr Her ne k i m emr eyler isen ferman olayim gideyirrr B i r katreyim geldim sana sen ummansm daldim sans* Karisayim senden ana umman olayim gideyfm Allah nurundan b i r nursun kaldir nikahi k u l gorsuin Dost bagcesinde b i r giilsiin biilbul olayim gideyfm: Bildigini bildir bana gordiigiinii goster bana Sevdigini sevdir bana kulluk edeyim gideynn Benim seyhim miirvet kani Esrefzade hasulhasi Bu Abdiirrahinui Tirsi benden o h y i m gideyim (3) (2) ,
(1) Mst. Mc. Mst. Mc. M s t Mc.
;<8>
X I X NCU ASIR
519
Sikarizade Haci
Ahmed
Arazbar
tevsih,
0. Nazlm
F a h r - i alem mahrem-i raz oldugu sebdir bu seb Kainat envar-i rahnretle lebalebdir bu seb Name-i a'mal-i iimmet ol sefi'-i mahserin Ziver-i imza-yi afviyle miizehhebdir bu seb Miijdele'r ey magfiret cuyan Habib-i Kibriya. Meclis-i han-i ilahide muhatabdir bu seb Miistecab olsa rsvadir da'vet-i ehl-i niyaz K i m zemin ii asraan piir siyt-i ya Rab'dir bu seb V a k t i d i r mi'rac-i iimmide uruc eyle Nazim Vasil-i maksud olur her kes miicerrebdir bu seb (1) 2 Arazbar ildhi, G. Hakikl '
A goniil neylersin sen bu cihani K a l u r sanma sana bu miilk-i fani Kani bu aleme sultan olanlar Koyuben gittiler nam ile sani Bakm sol sinlere ibret goziiyle Tiirab etmis nice sahibkiram Hakiki gafil olma k i l hazer k i m Ecel geliir b i r giin vermez amam (2)
o -v.
" i ;
Arazbar
ildhi, G. Nasuhi
Ka'be et kalbini sen biithane'sansunlar seni Beyt-i akla girme k i m divane sansunlar seni Mai ii cahin meylini sen terk idiib askm da ol Cus k i l bir hal ile ummane sansunlar seni
(1) Mvh. M c , S d . M c Bir mecmuada " n i i h u f t " olarak gene Sikarizade a a m m a k a y i d h d i r : 31st. Mc. (2) Mst. M c , Os. M c , Sd. M c
520
TURK MUSiKISi
ANTOLOJiSI
Zillet icre bulmak iciin lezzet-i f a k r ii fena Asrk-i siiride ol mestane sansunlar seni Bu viicudun haymesin cak eyleyiib meydana g i r Nar-i aska soyle yan pervane sansunlar seni Kamilin kalbinde zahir ayn ii m i m i n s i r l a n Ey Nasuhi sakit ol bigane sansunlar seni (1) . Bayati 4 Duruk, G. Yunus
Nice bir uyursun uyanmez mism Goctii kervan kaldik daglar basinda Dellallar cagrisir inanmaz mism Goctii kervan kaldik daglar basinda Biilbul olub dost baginda dtegor Eyu aniellerle yiikiin- tuta gbr Efendimin tervanina yetegor Goctii kervan kaldik daglar basinda Yunus sen bu diinyaya nicin geldin Gece giindiiz Hak'ki zikr etsiin dilin Enbiyaya ugramaz ise yolun Goctii kervan kaldik daglar basinda (2) 5 Hicaz Mersiye, Evsat, G. Seyyid Seyfidlah
Ya. Resulallah bize gbr netdi asi iimmetin Gbrmeye anlar dahi ruz-i kiyamet sefkatin Sah Hiiseyin'in ettiler hake beraber cismini Kilmadilar ol munafiklar senin hie hiirmetin Kerbela'da ger gbreydin ya Muhammed halimiz Ta kiyamet sakin olmazdi bizimciin f i r k a t i n K i m k i alem fahrinin eviadma bugz eyleye Ya Ilahi eyleme ana miiyess:r cennetin Biz muhibb-i hanedan-i Mustafa'yiz Seyfiyd Ruz ii seb nesl-i Resululiah olsun midhatin (3)
fl) <2) (3) Sd. Mc. 0?. Mc., Sd. Mc. Mst, M c , Rs. M c
XIX NCU ASIR
6 Hiiseyni Udhi, G. Yunus
Mevlam senin cehennemin oduna Birligin birleyen kullar yanar mi Fakire rahm eyle ihsan eylegel Hak yolunai giden mallar yanar m i B i r kisi kendin haramdan sakma Sofrasmda hayir dua okuna Kanaat eyleyen kendi hakkma Harama sunm?.yan eller yanar m i Yavuz derler cehennemin odunu Nasib etme lezzetini tadmi Ask ite- yad eden bin b i r admi SenJ tevhid eden diller y a n a r ' m i Yunus der k i pervane olub yandim I k i fasihm er bagmdan ksndim Ben bu askm odun-. cokdan yandim Yanmaya susayan giiller yanar mi (1)
Irak Udhi, Diiyek, JJ
G. Mevldna
\zC J . ' t J . - j
(2) ' i ...j?'

=
J*~is'
Nevruz
Udhi, Diiyek, G- Erzw~u,mlu Ibrahim
Hakki
Hak serleri hayr eyler Zannetme k i gayr ;:yler A r i f am seyr eyler Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler Kalbin ana berk eyle Takdirini dark eyle
Os Mc. Os. M c , Mst. M c , Mvh. M c , Giiftc icin b a k i m z : S . 176.
522
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJISI
Tedbirini terk eyle Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler B i r sey'i murad etme Olursa inad etme Hak'dandir o redd etme Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler H a k ' k m olacak isler Bostur gim. ii tesvisler 01 hikmetini isler Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler Deme su niciin sbyle Yerincedir ol oyle Bak sonunu seyreyle Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler B i i elsine-i halki Aklam-i Hak ey Hakki Ogren edeb ii hulki Mevla gorelim neyler Neylerse giizel eyler (1) . 9 Rast ildhi, Diiyek, G. Seyyid Scyfullah
Estagfirullah-el-azim miirayinin islerine Gdrdii siicud eylemedi dilberimin k a s l a r m a Goniil karanhgi gidiib ne hos munsvver olmadi Nazar idiib dilberimin incu.gibi dislerine Basdan ayaga yarimin nur idiigin bilmediler Zahidler eksik olmasun belalari baslarina. Safi bu ask isin degil derdlere ugradir seni Y a r yiiregim b i r nazar et bu bagrimin baslarina
(1) Mst. Mc.
XIX
NCU ASIR
525-
Seyijid Nizamoglu cihan doldu cemal-i yar ile GorrrKdiler gbzler a m girmedi hie duslerine (1) 10 Rast ilahi, G. Fethi E y Rahb-i Rahman Eyle gel ihsan Kalmasun viran Bu dil-i nalan A d ile sanim Gide sultan :m Yolunda camm ideyim kurban L u t f u ihsan et yolun asan et Aski mihman et kalbe ey Siibhan Feyz-i Siibhani olsa erzani K u l iken am eyler alisan Bakma sen hale i r g i i r ahvale Bszm-i visale muntazir bu can Fethi miskine Gbnlii gamgine Kalbi derdine eyle gel derman (2) 11 Segdh ildhi, Diiyek, G. Adli Giines gibi egergi serseriyem Hele kayd-i taalluktan beriyem O cayin b; n de bi pa yii seriyem N i t e k i m tendedir canim diriyem T a r i k - i Halvetinin cakeriyem .' Mezar.i Siinbiihin hak-i deriyem Nice mihnet cekiib d i l bahr ii berdeA k i t t i kanh yaslar r u y - i zerde Diisiib askm ile ates-i di=rde Oziin cak eyledi Adli bu yerde T a r i k - i Halvetinin cakeriyem Mezar-i Siinbiil'iin hak-i deriyem (3)
:
"
(1) (2)
(2)
M s t Mc. Os. Mc. Mst. M c , Rs. M c
524
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISt
12 Segak ildhi, Diiyek, G. Yunus
Dervislik basdadir tacda degildir Kizdirmak oddadir sacda degildir Ararsan Mevla'yi kalbinde ara Kudiis'de Mekke'de Hac'da degildir Eger b i r mii'minin kalbin kirarsan Hak'ka eyledigin secde degildir Kabul et Yum-?xm erken soziinii B'2sa geliir b i r giin gecce degildir (1) 13 Suzidil ildhi, Evsat, G. Merkez -
Kani bizden evv.;l gelen veliler Bunu boyle buyurmusdur ulular A b - i kevser lrmagmdaxi dolular leer can ii dilden tevhid edenler Sur tevhidi goziin gonliin acila Varma Hak'km dei-gahma sue ile Sirat kbpriisiinii asan vechile Gecer can i i dilden tevhid edenler Hak'ki seven Hak yoluna cahsur Daim Allah dostlariyle goriisiir Cikar gbkte meleklere karisur Ucar can ii dilden tevhid edenler H a k ' k m nitru gitmez amn yuziinden Siliniir p-rdeler amn goziinden Zahir i i batini amn yiiziinden Acar can ii dilden tevhid edenler Gel ey Merkez gelen gecti o canlar Siir tevhidi ele girmez bu demler Sekiz cennet kapusnnu feth eyler Acar can ii dilden tevhid edenler (2)
(I; (2) Os. M c , Sd. Mc. S d . Me.
XIX
NCU ASIR
525
14 Ussak Udhi Gbztim nuru Fahr-i cihan Yetis ya Muhammed yetis Aleme giin gibi dogan Yetis ya Muhammed yetis Yesil sancaldar yalabir A m gbren can talabir Acab guliiv etti kafir Yetis ya Muhammed yetis Hak'ka .ermis erler ile A k sakalh pirler ile Ciimle peygamberler ile Yetis ya Muhammed yetis (1) 15 Uzzal Udhi, G. Dervis Yunus B i r gece yatur iken ben gaflet ile Uyuma der bana Sultan Muhammed Gaflet uykusundan uyar goziinu Uyuma der bana Sultan Muhammed Behey Dervis kendin girdaba atma Hak'km buyurmadigi yola. gitme Dermis Yunus sakm gafletle yatma Uyuma der bana Sultsin Muhammed (2)
Abdurrahman
Nesib
Bayatl Udhi, G. Gidsenizade
Haydli
Goniil hayrS.n (3) olubdur ask elinden Ciger biiryan olubdur ask elinden
<1) (2) (3) Os. Mc. Os. Mc. Divanda " s u z a n " dir.
TURK MUSIKISI
ANTOLOJlSI
Bela vii derd i i mihnet giisesinden Besi hayran olubdur ask elinden Niceler t i c i i taht i i m i l i i miilkden Geciib iiryan olubdur ask elinden Gore biilbiilleri k i m mest ii hayran Isi efgan olubdur ask elinden Cihanin miiskilati ey Haydli Sana asan olubdur ask elinden (1)
Bayati ildhi, G. Misri Sevdim seni hep v a r i m Yagmadir alan alsun Gordiim seni efkarim Yagmadir alan alsun Geldi dile dildarim Buldum giil-i giilzarim Simdengeru hep v a r i m Yagmadir alan alsun Sen gaib ii hazirsm Her halime nazirsm Ahval ile etvarim Yagmadir a.lan alsun Misri'ye viiciib imkan B i r oldu kamu a'yan Taat ile ezkarim Yagmadir alan alsun (2) 3
Niyazi
Cargah Savt, G. Yunus Stride v i i seyda kilan Y a r i n cemalidir beni Alemlere riisva kiisn Y a r i n cemalidir beni
(D (2) Sd. Mc. R s . Mc.
X I X NCU ASIR
ifrit-r**
527 r -
Kaddim biikiib yay eyleyen Bagnm deliib nay eyleyen tsim giiciim zar eyleyen Yarin cemalidir beni Gozlerimi giryan eden Hem cigerim biryan eden Hayran ii sergerdan eden Yarin cemalidir beni A k h m i basimdan alan Beni bu sevdaya salan B i r miirside bende kilan Y a r i n cemalidir beni . Kulunu mahzun eyleyen Bagnmi piir him eyleyen YurvUs'a mecnun eyleyen Yarin cemalidir beni (1) 4 Diigah ildhi, G. Ismail Hakki Derunum ates-i hicrana yandi Meded senden kerem senden Ilahi Yeter bu gdzlerim kana boyandi Meded senden kerem senden Ilahi Bu Ismail Hakki'ye nazar k i l Sirisgim destmal-i lutfurja sil Yiiziim guldiir koma ana giile i l Meded senden keram senden ilahi (2) 5 Hicaz ilahi, G. Ismail Hakki Askm ayan oldu bana Hayrette kaldim ben garib Sevkinle oldum asina Mihnette kaldim ben garib Cennet iken yerim benim Hakki yere diisdii tenim
(1) R s . M c , Ayni mecmuaya gore, Nesib Efendi, bu ilahiyi " S a b a save* olarak da bestelemistir. <Z) R s . Mc.
528.
TURK MUSlKiSi
ANTOLOJISI
Terkettim eski meskenim Gurbette kaldim ben garib (1) 6 Rast ildhi, G. Ismail Hakki Dogdu niirun aleme verdi ziya Zail oldu zulmet-i arz u sema Sad olub ol dem dedi bay ii geda Merhaba ey Fahr-i alem merhaba Hakkiya avaze.i hub ile di gel Merhaba ey Fahr-i alem merhaba (2) 7 Suzndk ildhi G. Hakki E y cihan ara Perverdigara Oldu bedenim Acaba benim Tenim mihnetde Camm hasretde Amelim giinah Allahim Allah Tutmayan usul Der Hakki kul
Hamamizade
Halim nic-olur Halim nic-olur Beyt-ul-hazenim H a l i m nic-olur Dilim firkatde Halim nic-olur Defterim siyah H a l i m nic-olur Bulur mu vusul Halim nic.olur (3)
Ismail (Dede)
_ Arazbar
1 G. Yunus
ildhi, Diiyek,
Ben yiiriirem yane yane Ask boyadi beni kane Ne akilem ne divane Gel gor beni ask neyledi
<l) (2) (3) R s . Mc. R s . Mc. S d . Mc.
XIX. KCU ASIR
529
Gah Gah Gah Gel
.eserim yeller gibi tozanm yollar gibi caglanm salar gibi gbr beni ask neyledi
Ben yiiriirem ilden ile Dost sorarim dilden dile Gurbette halim kim bile Gel gbr beni ask neyledi Benzim sari gbzlerim yas Bagrim yar:;.; cigerim ta ; Halim bilen dv.rdli kardas Gel gbr beni ask neyledi Ben Yiinics-i bicareyim Ask elinden avareyim Basdan ayaga yareyim Gel gbr beni ask neyledi (1) - Arazbar ildhi, Diiyek, G. Sezayi Gel nii> edelir.i bad?. Kirn icile ms'vade Akdahi unm esmt Gam gorrnaya diinyade Can ile ol?. ragib E l baglaya iistade Ne jrordii Fsnayi'dsn Mir'St-' miicJlad:: (2>
Ey asik.i dildada Bir bads gerek amma Sakisi cla Mevla B i r kavre ieen kat'fi 01 cama olan talib Nefsine ola galib isit bu Sezayi'der. Dost vechini g i i t a r d i
3 Bayati ildhi, Diiyek, G. Seyid Seyfvliah Yandiklarim sam ii seher Senden m i d i r benden midir Basimdaki askdan eser Senden m i d i r benden midir
(1) (2) Sd. Mc. Sd. Mc.
F:
530
TURK MUSlKiSi
ANTOLOJISI
Terkettigim can ii teni Yog ettigim hem ben beni Her gordiigiim sanm"k seni Senden midir benden m i d i r Bagrimdaki basim benim Goztimdeki yasim benim A h oldu yoldasim benim Senden m i d i r benden midir 'Seyyid Nizdmoglu sana A l benliksiz senden yana Sen ban sozii bilmem bana Senden midir benden midir (.1 ) _ 4 _ ayin
Bestenigdr
CiJ^-'i J i j ^ - i - 4;L^~ (2) 1

. . . CJJ.. } f
o^yj
\i
5 Bestenigdr ilahi, G'. Seyyid Seyfullah
Ya I l a h i ciimle sensin ciimle sen Sen dururken diyemezem bana ben Zat-i Hak'ka vasil olmaz ol kisi Gecmeyince ciimle kendi kendiden Rii'yet-i didar-i dost olmaz nasib N a r . i aska yanmaymca bu beden Ben bana baksam goriinmez bana ben Gbviinen didar-i Hak'dir ciimleden Ben de bildim k i bilinmez Yaradan K i s i kendi cikmaymca aradan Goriinen Hak'dir gbren Hak gosteren Ya Nizamoglu i k i gormek neden (3)
(1) Rs. M c , Mvh. Mc.
(2) Dede'nin ayinleiinin notalan igir. bakiniz: Mevlevi ayinleri, c i t ! 31, 12, 13. (3> Sd. .Vic.
XIX
N'CU A S I K
531
6 Bestenigar ildhi, G. Hiidayi
Olmiyicak senden ata kul neyleshi ya. Rabbena . Daim isi sehv ii hata kul neylesin ya Rabbena Ister seni can biilbiilii lakin irismez akl eli Ger acvvermezsen yolu kul neylesin ya Rabbena K i m grmda kim rfihatdedir alem buna hayretdedir Hep kabza-i kudrettedir kul neylesin ya Rabbena K i m k i ezel dedi Bela andan irag oldu bela . Allahu yef'al ma yesa kul neylesin ya Rabbena Hak anlamak merd isidir sigmaz akla merd isidir . Ciin Sani'-i ferd isidir kul neylesin ya Rabbena Ucsa kafestan andelib konia Hiidaiji'yl garib " E t giilsemi vashn nasib kul neylesin ya Rabbena (1)
Beatenigar
ildhi, G. Yunus
A sultamm sen var iken Ya ben kime yalvarayim Ismin Gani Settar iken Ya ben kime yalyarayim Her dem aba pus eyleyar. Diirlii derde dus eyleyen " Yumts'w bihus eyleyen Y a ben kime y a l v - r a y n n (2)
8
DVflali ildhi, Diiyek,
G. SiinbiU Sinan
Gel ey salik diyem b i r soz k i hakdir Isidir hakki ol kim hak kulakdir Hadis.i hak'diiriir hak soz hakikat Egerci sbyleyen dildir dudakdir
(V,
(-'J
S d . Mc. Sd. Mc.
532
T U R K ML'SIKtSi
ANTOLOJISi.
Solar k i m gecmedi can ii cihandan Ne duydu aski vii ne duyacakdir Sorarsan hankah-i aski zahid Makam-i alidir ulu ocakdir Miinevver olamaz ziihd i!e zahid Anun karanu yeri bir bucakdir Kalanlar ziihc! ii takvada mukarrer Sefer ehli degildir oturakdir S i k a r j cam sard etmek riilersen Dil-i viraneme gel kirn yatakdir Siar.i asiki benden sovars-an Ciir.un ii ah ii vah hem aglamakdir Gerekmez asika kesf ii keriimet K i asik olana bunlar tuzakdir Anin askinda iken gajTfi bakma Sakm k i m asikma o kiyakdir Serab-i aski icmis Sihibiili giin Ve'akin mest eden sol son ayakdir (J)' 9 Evic ildhi, G. Ibrahim Gulscni
Benem Mecnun sifat Leylasi askm Mahabbet Vannk-i Azrasi askm Meveddet husrcvi Sirin iikada Olur bencileyin Dara'si askm Alah akhmi askm haya'.i Oluben serbeser sevdasi sskin Sor ahi Gulsevi Seyh' ROseni'den No bendedir ohm Mevlasi askm (2) 10 Ferakfezd ayin -
(1)
Mvh. Mc.
XIX
XCU ASIR
533
11 Femhfezd ilahi, Diiyck,. G. Yunus
'Siiride vii seyda kilan Y a r i n cemalidir beni (1) 12 Fcrahudk Durman yanahm Su'le vereiim 13 Hilzzam pyin Mahest nemidanem huxsiri-i ruhat vane Bu ayrihk oduna canim nice bir vane Sevda-yi ruh-i Leyli siid hasih ma hayli Mecnun gibi vaveyli oldum deli divAn >.... i l h . 14 Hilzzam ilahi, G. Mevldnd Sort, G. Atex.-i aska Ates-i aska (2)
(3) yiUI <C jUjI
djlLc
Jils ,jl
15 Hilzzam ilahi, Diiyek, G. Seyyid Seyfullah Bagrimdaki biten baslar Muhammed'in askindandir Bu gbziimden akan yaslar Muhammed'in askindandir Her sam ii seher ys.tidigim Alemlerden usandigim
(1) {2) <3) Sd. Me. Gufte icin bakiniz: S. ?27. R s . Mc. Giii'te icin bakiniz: S. :5n:. Rs. M c , Mvh. Me.
534
TURK MUSIKtSI
ANTOLOJISt
Cerh urup sema' dondiigimi Muhammed'in askmdandir Cigerim dagladiklanm Su gibi cagladiklanm Her seher aglachklarim Muhammed'in askmdandir Dahi edenler devramma Irmediler seyramma Kiydigim kendi canima Muhammed'in askmdandir Goriin Seyfullah'm ka-sdm Sever ol Allah'in dostun Sorarlarsa nicin mestin Muhammed'in askmdandir (1)
16
Irak Udhi, Diiyck,
G. Zekai
Askmla yandir sultanim Allah Sevkinle dbndiir sultanim Allah Sensin Ilahim piist ii penahim A f v et giinahim sultanim Allah Neslimi bildir ashmi buidur Olmeden bldiir sultanim Allah A l beni benden kayd-i bedenden A y i r m a senden sultanim Allah Eyler Zekai hamd i i senayi Daim duayi sultanim Allah (2) 17 Muhayyer Udhi, Diiyek, G. Seyyid Seyfidlah
Ya Rabbi niirun hakkiciin A y i r m a askinda.n beni Cennat-i hurun hakkiciin A y i r m a askmdan beni
(1) (2) H v h . M c , Sd. Mc. R*. M c , Mvh. Mc. Sd. Mc.
XIX NCU ASIR
535
Riih.i Resulullah iciin S i r r . i nebiyyullah iciin Allah iciin billah iciin Ayirma askmdan beni Ahim goke olsun direk Sen ol heman gonliimde tek Ne o gerek ne bu gerek A y i r m a askmdan beni Sermest olayim gezeyim Gonliimde naksm yazayim Ciimle cihandan bezeyim Ayirma askmdan beni Zaliidlere ver cenneti MiistSkidir anlar kati Ben isterim sen hazreti Ayirma askmdan beni Gbziimdeki sensin goren Bu gonliimde sensin duran Sensin alan sensin veren Ayirma askmdan beni Seynid Nizamoglu'nun Msksudu didardir anin Dur etme vasbndan senin Ayirma askmdan beni (1)
18
Muhayyer
ildhi, Diiysk, G. Seyyid Seyfullah
Ya Rabbi askm ver bana Hu diyeyim done done Asik olayim ben sana H i i diyeyim done done Koma hie benligim bende Varhgim yog eyle sende Seni goriib her mekanda Hu diyeyim done done Caha dii?diim Yusuf gibi Derde diisdiim Eyyub gibi
(1) Mvh. Mr.
35
TURK MUSlKtSi
ANTOLOJISI
Aglayayim Ya'kub gibi Hu diyeyim done done Sevkin ver bana dbneyim Ta kiil olunca yanayim Gordiigiim seni sanayim H u diyeyim done done Mevlam koma beni bana A l gonliimii senden yana Miistakm oluben sana Hu diyeyim done done Seyyid Nizamoglu Kuldur Gerek dirgdr gerek oldiir Askmla gonliimii doldur Hu diyeyim done done (1)
19
Muhayyer
ilahi, DiUjek, G. Seyyid Seyfidlah
Deldi bagrim biilbul-i bicare nalanin senin Yoksa aldirdm mi sen de verd-i handamn senin Bana benzersin behey bicare aram etmeyiip Subha dek bu halki rahat ermez efganin senin Gtilseni kiilhane dondiirdii inildin atesi Nfir-i hicrandan mi halketdi Huda canin senin Ey fslek bir yare rctin sineme hie care yok T i g ile alude olmus tig-i biirranm senin Ciinki Seyyid Seyfi dur oldun visal.i yardan Aglasun kan aghsun bu cesm-i giryamn senin (2) 20 Muhayyer ildhi, G. Misri Niyazi
Ey derde dermift isteyen yetmez mi derd derman bana Ey rahat-i can is toyen kurban olandir can sana Yagma edersin varhgin gider goniilden darhgin Mahv eyle sen agyarhgm yar oliser mibman sana
(1)
R s . Mc., Mvh. Mc. S<1. Mc. Rs. .Mc, Mvh. Mc. Os. Mc.
(2)
X I X XCX ASiK
55?
Sermaye bu yolda heman teslim olur buna inan Sidk ile Allah'a dayan etmez mi gor ihsan sana Kulluga bel baglar isen sam ii seher aglsr isen Sular gibi caglar isen tiz bulunur umman sana Yiiziin Niyazi eyle hak derd ile bagnn eyle cak Kalbin seraym eyle pak saved gele sultan sana (1) 21 Muhayyer ilahi, Diiyek
Diiseli bu askm canim evir.e Beni dusiirdii bu halkm c'ijino (2) 22
Neva ayin
nil . . .
. ^
LC;.
* a
Nuhiift Durak, G. Siittbiil Sinan Benem M.-nsur-i ask hob dara geldim Cemalin gormege didara geldim Er.elhak s i r r i n acub ask eline Aluben boynuma berdara geldim Benem bicaro ask olmus cihanda Ne care derdime dermana geldim Goriibdur Snnbiili dostun cemalin Benem biilbiil gibi giilzara geldim (3)
(1) R s . M c , Sri. Mr-.. Pivar-ist Esnd Efnmii mcemuas-.nda Ismail D e c * lamina " M y h a v y e r Siinbiile" olarak kayithdir. (2) () Rs. M c , Mvh. Mc. Giifte icin lmkmiz: S. 245. Sri. Mc., E:v mecmusrin " N i j a b u v " olarak k:iy:tt:<ln\
538
TURK MUSlKISt ANTOLOJISt
24 Saba ayin
-_M ... 1 ^ ^ I j U ^ l j lAi-^l
25 Sn6d Puselik ayin

.AVI Ujiji J.J-
A'I
- J l . . . ,Yl
l.J&.< - c C ; >-
26 Suzidil Durak, G. Misri Niyazi
Ayagi tozmi surme cekelden goziime camm Goriniir oldu her gahi goziime vech-i canamm Niciin sevmeye can am k i anda buldu canam Yikildi kal'e-i f i k r i m yapildi dinim imanim Cii bildim vech-i canam kamuda sezdim Allah'i Fer.ayim Hak'da vallahi ne bilim kaldi ne danim K i bildim ciimle Hak imis rrada gayri yok imis Bekiilli anda gark imis ne ben varim ne erkanirrr Buhmdu bir ten ii bir can bu miilkii etdiler seyran Niyazi'den goriinen ol b m ancak ad ile sanim (1) 27 Suzidil ilahi, Diiyek, G. Misri Niyazi
Ey goniil gus eyle gel asiklann gtiftfinni Nicedir gor dost ile yamklann bazarmi
(i)
SH.
:,v
XIX NCU ASIR
Dost belasi sehniirie Bryan idiib sinelerin Sonra ol yarelerin istediler dermanmi Ask odu soyle yakubdur cism ii canin anlarm K i i l ediib savurdular ciimle viicud harmamm Sakki bezm-i Elest peymanesin icenleri Gdr k i nice kesf ederler s i r r . i Hak estanni B i nisamn menzilin kaf-i ademden izleyiib Ey Niyazi boyle bulmus bulan ol cananini (1) 28 ehnaz ildhi K e r i m Allah Rahim Allah Vszirin yok miisirin yok A l l m Allah Azim Allah Aman Allah Aman Allah Meded senden muin Allah Kerem senden Kerim Allah Cihan sensin cinan sensin Gonullerde nihan sensin Bu kevn ii lamekan sensin Aman Allah Aman Allah Meded senden muin A l l a h Kerem senden kerim Allah Zevalin yok misalin yok Vezirin yok miisirin yok Serikin yok nazirin yok Aman Allah Aman Allah Meded send.an muin Allah Kerem senden kerim Allah Muharrime! Mustafa hakki A l i y . y i Murteza hakki ' Sahid-j Kerbela hakki Amj-n Allah Aman Allah Meded senden muin Allah Kerem senden Kerim Allah (2)
M) RH. M " .
(2)
R.
Mc,
Mvh. Mc.
Sd.
Mc.
540
TURK MUSIKiSi ANTOLOJtSI
29 Sehnaz ilahi, Evsat, G. Yunus
Yiiriik d:-girmenler gibi donerler E l ele vermisler Hak'ka giderler Goniil Ka'besini tavaf ederler Muhammed'in kosii cahmr bunda O serverin demi siiriiliir bunda Dervis Yunvs gel gor ne oldu bana Askm mahabbe'ii dokunur crna A k h n i basma devsir divane Muhammed'in kosii cahmr bunda 0 serverin demi siiriiliir bunda (1) 30 Sehnnz ildhi, G. Seyyid Seyfullah
Bc::i bu nefsim :yledi hayran Gam midir eylesem nale vii efgan Bagrimi gel gor anda ne var gor Derd ii gaminla dopdoludur kan Pervaneler var srnva yanarlar Ates-i aska sen de yiirii van Olmeden blsem ytiztimi gorsem Canimi versem vaslma kurban Seyitid Seyfi gel mursid elin ?] Eyleye ta k i m derdine derman (2) 31 Uzzal ildhi, Dilyek, G. Merkez Eva alemlerin sahi T p n e l l i k i l teselli k;l Obniiller burcunun mahi Tecelli ki] teselli k i l
(1) (2) S d . Mc. Rs. M c , Mvh. H e , Sri. Mc. B i r mccmunda Dede'nin 1m j n a n x a -
mcyi a y n c a " H i c a z " makarnmda besteledigi de k a y i d h d i r : Mvh. M c
XIX XCU ASIR
Cigerdcn eylerim feryad Bu benlik da'visinden dad Ikilikden kilub azad Tecelli k i l teselli k i l B u Merkezi kulun candan Yine ister seni senden Acub hiisnun nikabmdan Tecelli k i l teselli k i l (1) .
Naksi Dede
Setaraban
ayin
f'ul^cj
It
if L i
(2)
JI
...
l-.r,
r L - j l
, / >
Eyuplu Hiiseyin
Dede
ayin
Niihiift
(3)
... ol JU oOV* ^J-J

Haci Hasim Bey
&*js.
Siizndk ayin, G. Nazif
Dede
Biilaceb derya dili bi keyf ii kemmiyet msnem N u h sadefde d u r r . i sehvar-i giran kiymet menem
(1) Mvh. M c , B u ilahinin Bayati, Hiizzam ve Segah makamlormda bes:<?Ieri vardir. (2) Nolasi icin bakimz: Istanbul a y i n l e i i , c i l d : 14, S. 685 - 697. (3) Konservatuvari nesriyati, Mevlevi
Notasi icin b a k i m z : Konservatuvar nesriyati: Mevlevi ayinleri, C. 14_
:542
TURK MUSiKISi ANTOLUJISt
Kainatm men mecUir-i d-avre-i i r f a n i y i m Merkez-i s i r r . i hakikat nokta.i vahdat menem Surcta bir zerreyem ma'nide amma aftab Ciimle zerrat-i cihana tabis-i suret menem Vakif-i t'enn.i tabayi' anlamaz keyfiyyetim Hiyresaz.i akl-i - s i r miinsi-i hikm-.t menem Terk-i da'va ketm-i raa'na mesrebim a'malara Arife btirka' kiisa-yi s i r r - i cem'iyyet menem Mavera-yi skl.i Eflatun Aristalisiyem Asina-yi akl-i evvel liibb-i mahiyyet menem Hakipa-yi Hazret-i Molla-yi Riimi'yem veil Kimyadir tiynetim iksir.i hasiyyet menem Zevk-i vicdaniyye ashabi b i l i i r hasiyyetim K i m mezak-i ehl.i hale vecd ile halet meiEm Senis ii Mevlana Muhammed'l&Ali'nin s i r n y i m B i r mutalsam kenz-i piir durdane-i hikmet menem Mesrik-i sems-i kemal-i ask-i Mevlana olub Ins ii cinne nasir-i envar.i iinsiyyet menem Ey ki hezar aferin bu nice sultan olur Kulu olan kisiler husrev ii hakan olur. Gordiikde o ruy iistiine ol hal-i siyahi ifham ed:mem leyl u.nehar cekdigim ahi Bin can ahyor naz ile bir kerre nigahi Allah iciin Allah diyelim h i i diyelim hu Dord ii elem-i hecr ile nay eyleyiib e f g : n Esrar-i Huda sbylemede asika her an Ey dil olayim dersen eger m:"zhar.i i r f a n Allah iciin Allah diyelim hu diyelim hu Duydun mu aceb naydan esrar-i A l i ' y i Bildin mi Nazif nukte-i feyz-i ezeliyi A r i f olayim dersen eger s i r r - i hafiyi Allah icin Allah diyelim hu diyelim hu (1)
(i) Ahmed Remzi Akyiireg'o iild A y i n n - . e c m u a 3 i : i d a n . Abdiilkadir Tbve'nin kolcksiyonunda mevcuddur.
X I X NCU ASIR
543
Dellalzade H a c i Ismail
Irak Tevsih, Evsat, G. Scifh Gtilib Sultan-i rusi.il sah-i mumeccedsin efendim JBicarelere devlet-i sermedsin efendim Divan.i ilahi'de seramk.in efendim Mensur-i Leamriik'le miieyyedsin efendim Sen Ahmed ii Mahmud ii Muhammed'sin efendim H ; k ' d a n bize snlta.n-i miieyyedsin efendim Hufben okunur minber-i iklim-i bikada .Hiikmiin tutulur mahkeme-i ruz.i cezada Giilbang.i kudumun cekillir ars-i Huda'da Esma-i serifin amlur arz u semada Sen Ahmed ii Mahmud ii Muhammed'sin efendim Hak'dan bize sultan-i miieyyedsin efendim Bicaredir irmmetlerin isyanma bakma Dest-i red urub bssret ile diizaha yakma Rahm eyle aman ates-i hicranma yakma Ezciimle kulun GaUb.i pur ciirmti birakma S-sn Ahmed i i Mahmud ii Muhammed'sin efendim Hak'dan bize sultfia-i miieyyedsin efendim. (1)
Suzidil Ildhi, G. Hiiddyi Ey derdlilerin derdine derman iden Allsh Miiznib kuluna rahmet-i gufran iden Allah Asiklarma vuslatm ihsan iden Allah Kullarina y o l l a r m i asan iden Allah B i had keremin gordii Hiiddyi o Kerim'in Ihsanma gayet m i var ol Hayy ii Kadim'in Cokdur keremi liYtfu o rahman ii Rahim'in Kullarina yollarmi asan iden Allah (2)
(1) (2) S d . Mc. Hiidayi Divan!, Giilsen Efendi tab'l, S. 135.
TURK
MUSIKfSi
AXTOLOJiSI
3
Sehuaz ildhi, Diiyek, G. Hiiddyi
Buyruk senin ferman senin Derd ehline derman senin Miizniblere gufran senin Ya Rabbena. ya Rabbena L u t f u kerem ihsan senin Ey vahid u ferd ii Ahad Ey kadir ii Hayy ii Samed Eyle Hiiddyi'ye meded Ya Rabbena ya Rabbena L u t f u kerem ihsan senin (1) Kad}asker Mustafa Izzet 1 Bayati durak, G. Esrefoglu Rumi
Ben dost hevasma dustiim gayri heva. neme gerek Basimda dost sevdasi v : i ozge sevdi neme gerek Ey zahid-i diinya perest var zuhdiinii arz eyleme Ben asik-i surideyim zerk u riya neme gerek Ben uykumu fikretmezem diis gori-ib ta'bir etinezem Ben gitmezem ben gelmezem fena beka. neme gerek Gerci siiretde insanim sultan-i ins ii camm Ben farig-i dii cihamm isbu gavga neme gerek Ben Esrefoglu Rumi'yem ben bakiyem kadimiyem Ben ol miirg-i lahuliyem arz u sem'a neme gerek (2) 2 Hicaz ildhi, Diiyek, G. Hiiddyi Mevlam senin asiklarm Devran ederler hu ile Yolundaki sadiklarm Cevlan ederler hu ile
(1) (2) Hudayi Divani, Gulsen Efendi tab'i, S . 93, Sd. Mc. Sd. Mc.
XIX NCU ASIR
545
Gay-re Huddyi -meyli kes Mevla yeter baki heves Z i k r i n i Hak'dan her nefes j ' l a n ederler Hu ile (1)
Hiizzam Durak. G. B. kendisvnin
Ey Habib.i Kibriya vey matla'-i nur-i Huda N u r - i cesm-i enbiya vii' rehnumaJyi evliya .Ummetinden bir siyeh ru asiyim geldim sana El'aman ey melce-i iimmet Muhammed Mustafa Ya Muhammed bana imdad eyle Allah askma Gonliimii askmla abad eyle Allah askma* Izzct'i vashnla dilsad eyle Allah askma El'aman' ey melce-i iimmet Mufenmicd Mustafa (2) 4 Neva Durak, G. Dukakinzade Ahmed -.
V a r u m ben dosta verdim hanumamm kalmadi Ciimlesinden el yudum pes dii cihamm kalmadi Qiiiiki hubbullah irisdi cekdi beni kendiye AcAl gonliim goziinii ayruk giimamm kalmadi A y n - i tevhid acilub hakkiilyakin gordiim am S i r k i siirdiim aradan sekk ii giimamm kalmadi Evliyamn himniati yakd; beni kal' eyledi Safiysm buldum safa gayri giimamm kalmadi Ahrnedi ider Ilahi sana' siikriim oldiirii'r Harnduiillah 'ask-i Hak'dan gayri v a r i m kalmadi 5 Sehnaz Durak, G. Emir Osman Hdsimi -
(3)
Ask-i yare dus olaldan yarimi gordiim ayan R e f olub sekk ii giimamm muskilim kildi beyan
(i)
(2) (3)
Hiidayi Divam, Giilscn Efendi tab'], S. 119. Sd. Mc. Fiy.-inist Esad efendi H e , Sd. Mc.
F : 35
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISt
Bu ne miiskil derd olur k i m kendim ister kendimC Kendimi kendim ararken olmusum beri binisan Zahiren baksan bana b i r suret.i insaniyem Ma'nide gel gor beni k i m ciimleden oldum nihan Bu viicudum milkini feth edeli semsir-i ask Saltanat kiilli benimdir olmusam sah-i cihan Bahr.i aska gark olaldan varhgim ey Hdsimi Ciimlesin verdim fenaya ask ile ka-ldim heman (1)'
Bursali Duhani Serif
1 Acem Puselik Udhi, G. Hiiddyi
' ,
Asikm maksudu ol mahbub-i bi hetma imis Himmeti gayet biilend i i matlabi bala imis K a f i i N u n i k l i m i ankasm sikar etse nola Ruh-i a r i f sahbazj k a f - i istigna imis N u r . i pak.i Hak'ki hakkiyle siihud et ey -goniil Bunda y a r i n gormeyen y a n n dahi a ' m a i m i s Gayre bakmaz daima s i r r - i serayin pak eder Sadikm zira muradi Hazret-i Mevla imis Kabekavseyn'i geciib eris sera.yi vahdete Sirr-i E v edna Hiiddyi ciimleden a'la imis (2) 2 Araban Udhi, G. Ismail Hakki
Perisan eyledim dilden gam-i dehri feragim var Siva cem'iyyetin sehr-i dile koymam yasagim var' Bana hacet degil gulzar seyrin eylemek zira . Viicudiimde benim yer yer acilmis tlze dagim yar Benim sultan-i i k l i m J fena v i i f a k r i i istigna Felekler gibi iistiimde kurulmus hos otagim var Nola ersem firaz-i ars-i maksuda bu giin Hakki Hakikatde elim m i ' r a c i ma'nada ayagim var (3f
;
(1)
(2) (3)
Sd. Mc.
Hs. M c . K n . Mc.
XIX N'CU ASIR
547
3 Arazbar Durak, G. Seldmi
E y viicudu nur-i mahz.i mihr-i envar-i kadim Vey cemali mushaf-i ayat-i Kur'an-i kerim Sah-i iklim-i risaletsin cihan fermanberin Miihrdarmdir Siileyman bir asadarm Kelim Hak-i ravzan tutya-yi kuhl-i Mazagalbasar . . Iktihal iden bulur Allah'a rah-i mustakim Y a Resulallah kapunda bu Selami derdmend H a i u lutfun saili bir kemter-i edna yetim (1) 4 Arazbar ild.hi, G. Riza-
D i l i mir'at-i bahr-i Kibriyadir ehl-i "tevhidin Siihudu her nefes zevk.i likadir ehl.i tevhidin Zer.i halis eder kalb-i siyahi harik-i ade Gubar.i hak-i payi kimyadir ehl-i tevhidin Dem.i Isa'dir ahvali yed-i beyzadir akvali Kelam.i can: feza. nutku sifadir ehl-i ^tevhidin Ya ibrahim Edhem'dir yahud Mahdum-i a'zamdir Rizdyd her b i r i merd-i Huda'dir ehl-i tevhidin (2) 5 Evic Durak, G. Seyh Sekab
Ey giizeller giizeli derd ii gamm aldi beni Nice b i r yaksun nar_i hicranm beni Nefs i i dunya vii fena. aldi benim e t r a f i m i Sarf ederler azm-i vasl-i hazret-i Hak'dan beni Gayri carem kalmadi carem hidayettir benim Caresaz ol k u r t a r ol diismanlarimdan sen beni Gerci asidir'Sehdbâmma. m u k i r d i r ciirmiine Bezmgehle sad ii handan eyle ya Rab sen beni (3)
(1) (2) (3) Rs. Mc. Rs. Mc. Rs. Mc.
548
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
6 Evic Diirak, G. Ismail.Hakki
Dergeh.i Hak'dan beni dur eyledi isyan-i dii, K i l sefaat bend-ene ya Rahmeten lil'alemin Silsilem eyle i k i ' alemde Hak'ka muttasil K i l sefaat. bendene ya-Rahmeten lil'alemin . Hasil olur zemzem.i nutkun i l e sadra sifa Vasil olur .kalbe ihsanmla enva'.i vef a.. Der bu Hakki bulmaga m i r ' a t . i can icre safa K i l sefaat bendene ya. Rahmeten lil'alemin. (1) 7 Evic Burak, G. Hiidayi
Bahar oldu yine acildi giiller Murada biilbiil erdigin zamandir Safa buldu flerabnak oldu diller Sanasm daglar baglar cinandir Hiidayi l i i t f - i Hak'ki f i k r ide gor Kemal-i fazlma hem sfikr ide gor Hiidayi can ii dilden zikr ide gor K i zikr-i Hak hayat-i cavidandir (2) 8 Mahur ilahi, G. Ismail Hakki Solmadan bagm Yakub ciragm Gdziin ac ey can A s k o d u n a y'an E y can biilbiilii Lamekan i l i N i i r olub zahir Hakkiya ahir
(1) (2) (3) R s . Mc. Rs. Mc. Rs. Mc.
Gecmeden cagm Yandir ocagm Hak'ki gor ayan A r t i r u b dagin Bula gor am Olsun duragm Geldi mezahir Hak'dir duragm (3)
XIX NCU ASIR
549
9 Muhayyer ilahi, G. Ismail Hakki
Ya i l a h i kasirim sukriinde ben K u l senin gufran senin ihsan senin E h l . i taksirim senin yolunda ben K u l senin gufran senin ihsan senin Bunca ihsan eyleyiip dbnsem sama 01 nefes karsu geliir liitfun bana Sen b i r ulu padisah ben b i r g'eda K u l senin gufran senin ihsan senin Sbyleniir vasfmda Rabbul-alemin Gafir-uz-ziinub i i hayr.iir-rahimin Eyle Hakki'ye keremler ya. muin K u l senin gufran senin ihsan senin (1)
10 Nihavend Udhi, G. Ismail Hakki Ey Hak yolunun dervisi Ge! yanahm senin ile E y derd ehli olan kisr Gei yanahm senin ile Diinya b i r matemhanedir Mihnetten gayri ya nedir Kasdi akibet canedir Ge! yanahm senin ile Ya'kub gibi aglayahm Eyyub gibi inleyelim Her dem ciger daglayahm Ge! yanahm senin ile Aglayi g i t t i enbiya inleyi g^ldi evliya Biz de bu yolda Hakkiyd Gel yanahm senin ile (2)
(1) (2) Rs. Mc. Rs. Mc.
550
i'URK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
11 Rast ilahi, Soflyan, G. Sdkir
Nedir derdin senin bu matemin ne Goniil noldun ne a g k r s i n gamin ne Ilacm ne aceb k i m merhemin ne Goniil noldun ne aglarsm gamm ne Vatandan a y n dustiin bildigim bu K i feryadmda gus ettim senin hu Aceb ztilf.i dilara m i ya giysu Goniil noldun ne aglarsm gamm ne . Seni askm komaz elbet tehi dest Degil ussak icinde merteben pest Meger hamr-i ezel kilmis seni mest Goniil noldun ne aglarsm gamin ne Seni senden alan k i m d i r bilirsin Gam-i hecre salan k i m d i r bilirsin Bu Sdkir'le kalan k i m d i r bilirsin Goniil noldun ne aglarsm gamm ne (1)
:
12
Segdh Durak,
G. Ismail Hakki
Gulsen-i aska diisen biilbiilu aglar gdrdiim Derd-i Hak'dan nice ehl-i dili inler gordiim Ciin hazan olsa gsrek bagu baharm omrii Haste ohnuR o elemden nice saglar gordiim Ab-i vasla kanayim sanma sakm diinyada Derd-i hicran ile solmus nice baglar gordiim Ne kadar dag gibi olsa> metanette goniil Hakkiyd cesme gibi gozleri caglar gordiim (2)
(1) R s . M c , S d . M c Notas: icin b a k i m z : Konservatuvar n e j r i y a h , I l a biler, I I , 53, B u eserde " G u f t e ve bestenin sahibleri malum de&ildir" k a y d i vardir. (2) R s . Mc. '
XIX NCU ASIE
551
IS
. Sccjdh Hdki, Diiyek,
G. Yunus
.Devvislik basdadir tacda degildir Kizdirmak oddadir sacda degildir Avarsan Allah'i kalbinde areKudus'de Mekke'de Hac'da degildir .Eger b i r mu'minin.kalbin kirarsan Hak'ka eyledigin secde degildir Kabul et Yunus'un erken sbziinii JBasa geliir b i r giin gecce degildir ( 1 ) 14 Sehnaz ildhi, G. Ismail Hakki
On sekiz bin alemi tutdu sadasi asikm I r i s i i r yerden gbke elbet nevasi asikm Nicesi uftade olrn-ez payine her kes amn 'Can ii has ii mal ii miilk olur fedasi asikm Seyh FaZli v i i Hiidayi vii dahi Uflade'dir T i r l e r d i r lacerem Hakki hiidasi asikm (2)
Sehnaz' Durak,
G. Ismail Hakki
Ccsm-i hasret dide.i esigmi, Ceyhun eyledin Zahm-i ask ile d i l i m valiahi piir hun eyledin Dergehinden dur idiib sahralara saldm beni A s i k m akhn alub Leyla'ya Mecnun eyledin (3) . . Ussak ildhi, Soydum kabayi Geydim abayi E l l e r i baglu Dedim Allah hu -ID
Rs. M c , Sd. Mc. R. Mc I t * . Mc.
16 G. Ismail Hakki
A s k m elinden Askin elinden Ol saha -karsu Askin elinden
T U R K MUSiKi.Si
ANTOLOjlSi
Sevdim kemahi Eylerim ahi Hakktya yandim A h i r uyandim
01 padisahi Askin elinden Aska boyandim A s k m elinden ( 1
17 Ussak Durak, G. Ismail Hakki
Menba'.i ilm-i Huda'sm ya Muhammed Mustafa Dembedem feyz asinasm ya Muhammed. Mustafa Her kelamm mu'cize her k a r m ihsandir bize Canib-i Hak'dan atasm ya Muhammed Mustafa Tac-i Iskender sana tahLi Siileyman neylesiin Sen seh-i m i l k T i bakasin ya Muhammed Mustafa Serbet-i vashnla derman eyle Hakki hasteye Sen kabul eyle reeasm. ya Muhammed Mustafa ( f
IS
Uzzal Durak,
G. Hiidayi
Tiynet.i ademde konmasa eger sevda-yi ask Cenneti b i r daneye satma'-cdi ql dana-yi ask Kenz-i mahfiden zuhura geldi esya. lacerem Bad-i hubb ile temevviic etti ciin derya-yi ask Talib-i didar olub ayilmaya ta hasre dek K i m k i nus ide ezel bezminde ger sahba.yi ask Biilbiiliin halin bdenler gus iderler nalesin B i r g i i l J bihar iciindiir bunca huy i i hay-i ask Ey Hiidayi halet-i aski ne bilsun her mekes Kulle.i k a f - i hakikat miirgudur anka.yi ask (3)
Kethuda.yi Attar 1
Acem
Kiirdi
Dumk,
G. Hakki
Cemalin pertev endaz-i cihandir ya. ResulallalT Giines n i i r u gibi nurun ayandir ya Resulallah
(1)
(2)
(3)
R s . Mc. Rs. Mc. Kn. M c , Rs. M c
XIX
NCU ASIR
553-
Egerci ayinende eilvegerdir perfcev.i vahdet Velakin cesm-i a'madan nihandir ya Resulallah Kasm mihrab.i gaybi ruhlerin sem'-i tecellidir Siyeh halm imam-i kudsiyandir ya Resulallah Sefaat serbetinden:feyziyab-i-HakkLi zariK i muhtac-i deva.bir hasta: candir ya Resulallah (1)
Katircizade
1 Us.rjk Udhi, G. Ismail Hakki
Kendi husniin vech-i dilberden hiivej'da. k i l d i ask Cesm-i asikdan dbniib am temasa kildi ask Gerci dilber kendidir hem giydi a s i k k i s v e s i n Pes cemali cilvesin kendi temenna kildi ask S'.gmadi arz u semaya hiisn ii askin leskeri Bu aceb k i m sine-i ussaki me'va. kddi ask Nar ii nur ile eden mahv ism i i resmJ asikm Seyr k i l Hakki bu hos vesmi k i peyda kildi ask (2)
Hadi
1
Zirefken
Udhi, G. Ismail Hakki
Nesimin esdi giilzar-i cihane ya Resulallah Semimin buy-i cennet oldu cane ya Resulallah Goniil pervane ves cuyend.e4 nurun olub her seb Doner sem'-i cemaleyahe yane ya Resulallah Biter her danesinden b i r gul.i nesrin-i. firdevsi A r a k r i z olsa vechin dane dane ya Resulallah Seni Hakki sifat hakdir deyen buldu vusul.i Hak Irisdir ilm icinde hos ayane ya Resulallah (3)
(1)
(2)
Rs. M c ' Rs. M c

R s . Mc.
(3)
.554
TURK MUSIKiSi
AXTOLOJISI
Mutafzade
Haci
Ahmed
1 Hicas ildhi, Diiyek, Sebpir ii Sebpev Sundular kevsei Sofra A l i ' n i n Sohreti dinin H r k ' d i r Muhammed B'ulmusuz r i f ' a t Muhammed giildiir Ciimlemiz kuld.ur Dosta mihmamz Ehl-i imaniz Pire mahabbet Talibe ni'met Ashmiz nurdur Sbziimiiz budur Hardm'm f i k i i Bu demin siikrii Hiizzam ildhi, o
u
G. Hdsivi Baba Miirsid ii rehber Elhamdiilillah Himmet Velinin Elhamdiilillah Olmusuz iimmet Elhamdiilillah P i r i m bulbiildur Elhamdiilillah Ciimle bir cainz Elhamdiilillah Oanil? hizmet Elhamdiilillah Vaktimiz hurdur Elhamdiilillah Elfakrii fahri Elhamdiilillah (1)
G. Hdfim Baba Sem'-i askm zahida pervanesidir gbnliimiiz Miirg-i lahuti s-emender lanesidir gonliimiiz Nur-i Mazagalbasar'dir feyz-i H a k ' k m dayesi T i f l - i serdam-i tecelli hanesidir gbnliimiiz Mekteb.i Siimme dena'mn hacesmden ders alub Limaallah " darsinin dershanesidir gbnliimiiz B i r sirare ana nisbet su'le-i sems ii kamer Daima envar-i hiisniin anesidir gbnliimiiz A n - i daimde kamu esyaya s i r r . i feyz irer Sikke-i sems ii kamer darbhanesidir gonliimiiz v Bahr-i tevhid-i hiiviyyetdir amn b i r katresi Bahr-i zatiri Hdsimddiirdanesidir gonliimiiz (2)
(1) (2) Mc Sd. Mc. Sd. M c , B i r mecnuiada Hopcvtz.nde Sakir nimina kayidliclir: Sd
XIX
NCU ASIR
555
G. Kenzi
Mahur ilahi, Diiyek,
Giilsena sirda safa bans eyledi siinbiil giili Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiili K i m geliir. ol giilsitana sad olur can u d i l i Sunbuliyem Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiili Gel miilazim ol saadet ister isen kuyini Semm edesin gulsen-i vahdette siinbiil buyini Nice miiddet esigine siirdii Kenzi r u y i n i Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiiliyem Siinbiili (1)
' Mahur
ilahi, G. Siinbiil
Sinan
Ask ile i k i cihanda sah olan gelsiin beri Rah-i Hak'da bende-i dergah olan gelsiin beri (2) Dellal O s m a n
i Acem-Hahi, Diiyek . . Geldin ey seb ruzu giizel Mah.i mubarek Ramazan TurmayainJar savmim oldu hali perisan Geldin i d - i meserretle oldu gonliimiiz handan Senin k a d r i n bilemedik k.idri giizel Ramazan (3) 2 Bestenigdr 'ildhi, G. Ahmed Rifai
( 4 ) ^ . ^ - 5 ^ - ^ (1) (2) (3) (4) Piyanist E s a d efendi Piyanist E s a d efendi S d . Mc. B u slahiyi ayni makarada Hcpcuzadc Sakir Efendi de" bestelemistir. M c , Sd. Mc M c , Giifte icin b a k i n i z : Si'375
556
T U R K MUSlKISl ANTOLOJJSt
3 Hicaz ildhi, Diiyek,

6J*S J A
[
G. Rdsid >I<(MJU*
Eyup Hatibi Asik
Ahmed
Bayati
1 ildhi, Diiyek, G. Ummi Sinan
Meded A l l a h sana sundum elimi Bizi ol dost Muhammed'den ayirma Gayri kime arz ideyim halimi Bizi ol dost Muhammed'den ayirma Si-nan- Unvmi soyler sozii gtimarisiz Niderler cesedi icinde cansiz H u r i gilman gerekmez bana ansiz Bizi ol dost Muhammed'den ayirma (2) _ 2 Hisar Puselik ildhi, Diiyek
E y goniil yandm yine pervane ves ask nanna Yanmayinca kimseermez sol Hak/m esranna Ten kafesdir yak viicudiin sehrini bulsiin fena Ta k i bu can biilbiilii vuslat bula giilzarma (3)
Hopcuzade Haci Sakir
Bestenigdr
ildhi, Sofiyan,
G. Seyyid
SeyfuUah
Ilahi koiha benli> bende ya Rab Viicudum bi viicud et sende ya Rab Goniil ayinesinin sil gubarm Heman sen ol goriinen anda ya'Rab Bana nurundan ihsan eyle bir gbz Cemalin seyr idem her anda ya Rab
(1) (2) (3) S d . Mc. S d . Mc. Sd. Mc.
XIX NCN ASIR
557
Ciham gbrmeyem bakbkea b's.v giz Seni gorem bakarsam kande ya Rab Heman sensin senindir ciimle varhk Fenadir her goriinen bunda ya Rab I r i s d i r Seyfi'yi k u r b i yisale Kulundur kalmasun dermande ya Rab
T
(1)
Besterrigdr
2 . ildhi, G. Rusenl -
Ciin dogub t u t t u cihan yiizunii. hiisniin giinesi K i m ola sevmeye bu vech ile sen mah vesi (2) 3 Dihyah ilahi, Diiyek. G. Esrefoylu
Rumi
Nideyim sabr idebilsem d i i i i can oda yanar Veli ah eyler isem kevn i i mekan oda yanar (3) 4 Hicaz ildhi G. Es-refoglu Rumi Eya gafil ac goziinii bir bak bu diinya haline ' ' Hie kimse geldi m i bunda diismedi ecel eline Nieeleri sultan ediib tahta cikardi bir zaman A h i r yere urdu am, irgiiimedj visalins Sana yavuz sananiara sen hayir dualar eyle K i m kime ne samir ise Shir gsiiser buluna' (4)
Hweunl
ildhi, Diii/ek
(5)
(1) (2) (3) (4) (5) S d . Mc. S d . Mc. Gufte icin h a k i m s :
i>;Jn-ij
176.
S d . M c , Gufte icin b a k m i z : C. 30. Sd. Mc. Sd. M c
558
TURK MUSiKISt
ANTOLOJiSt
6 Hibteyni Udhi Yine lutf eyleyiib muserref oldum Merhaba dervislerim saf a gel-diniz Gussali gbnliimii ele aldmiz Merhaba dervislerim safa geldiniz Giines gibi su'Ie verir taclan Gece giiridiiz ibadetdir isleri Esrefzd.de Rumi'nin dervisleri Merhaba dervislerim safa geldiniz (1)
Huzzam. Udhi, Dilyek, G. Neccarzade
Rizd
Lebin vasfinda sultanim dehan asik zeban asik Sana ey m i h r u tabanim zemin asik zaman asik Viicud-i aleme bais viiciidiin oldugu zahir Min-el-evvel ile.Lahir sana kevn ii mekan asik Eger mahfi eger peyda eger akil eger seyda Senin sevkin ile cana nihan asik ayan asik Usul-i sofiyan ile budur a y i m i etvari Doner cerh-i tahayyiirde eder devr-i revan asik Goren asik cemal.i ba kemalin gormeyen asik 0 gulruhsare billahi Hudavend.i cihan asik Eya sultan-i mahbuban buyur erbab-i ask icre Desiinler ibiî Neccdr'e budur ibn-i fiilan asik (2) 8 Rast Udhi, G. Esrefoglu Rwmz
Ey derviem deyen kisi gayre goniil verme sakm Canim ask odi sanub nefs odina urma sakm Ask denizi derin olur yiiz bin yiizgecler bogulur Kenari yok bu denizin cikam deyu sorma sakin
(1) (2) Rs. Mc. Hattat B a y Nuri'nin ifadesine nazaran.
X I X NC1N A S I R
559*
Bu denizin yiizgecleri cansiz olur bahrileri Can terkini urrmymca bu denize girme sakm Bahrisisin bu denizin Esrefoglu Rumi sen de Az az cikar ask gevherin kenduziinii yorma sakm (1)
i)
S s M P.chi, Sofiyan,
G. Ne.ccarzade Riza
Kible-i ehl.i safa oldu cenab.i Muslafa K a k r . i kuy.i vefa. oldu cenab-i Mustafa Leyle-tiil-esra haremden eyleyiib,gest ii giizar Zulmet efruz.i diica oldu cenab.i Mustafa Azm-i dergah-i Ilah etti burak.i himmeti Hemreh.i peyk.i huda oldu cenab-i Mustafa Verdi miskat-i risalet mescid-i aksaya fer Mukteda-yi enbiya oldu cenab-i Mustafa Eyledi cesmin miicella kuhl-i Mazagalbasar Lenterani'den reha oldu cenab-i Mustafa Kasr-i Maevha'da gbrdii zat-i vahdet giillerin Biilbiiki h a g - i . l i k a oldu cenab i Mustafa Hadi.i rah-i Riza, oldu cenab-i Mustafa Mustafa'ya rehniima oldu cenab-i Mustafa (2)
:
10 Ussak ildhi, Dv.yek, G. Esrefoglu Rumi
Kirn ki dost yolunda terk-j can eder Dost ana didarmi ihsan eder K i m bu f a n i diiny-eyi terk eylese Dost ebed. miilke a m . sultan eder Dost iciin nefse murad vermeyene Dost sekiz ucmagim erzan eder Dost elinden cam-i aski nus eden S i r r . i ma'siiku nite pinhan eder Esrefoglu Rumi can terk ideli Her nefes dost eline cevlan eder (Sf
(1) (2) (3) Sd. Mc. Hattat Nuri'nin verdigi maluniata gore. Sd. Mc.
TURK MUSiKISl Haci Arif
ANTOLCJlSi Be-y
i
Hicaz Durak, G. Asik Pasa
Senin asiklann kilmaz nazar firdevs.i a'liya. Ne huriden haber sdyler ne meyleylef musaffaya Nukus.i masivallahdan gecurmiis bunlari askm Komuslar bunca .sevdayi ulasmislar bu sevdaya Enelhak kiblesin bulmus yiiziinii Hak'ka dondiirmus $erab-i Lemyezel icmis bakin Mansur.i seydaya Eger derya.yi askmdan k i katre nus ede salik Hemandem ciimle kevneyni v e r i r tarac ii yagmaya Sorarsan Asik'm halini zahid kendiden sorma Fena bahrine gark olmus ulasmis katre deryaya (:
j>
Hiiseyni ildhi, Devr-i
kebir. G. Kailyazade Arif
Kurraturl'ayn-i Habib-i Kibriys'.-:m ya Hiiseyn N u r - i cesm-i Sah.i merdan Murteza'sm ya Hiiseyn Hem cigerpare.i Zebra F^tiroi: Hayrunnisa . E h l . i Beyt.i Miicteba A l - i Aba'sm ya Hiiseyn Validin samnda dendi Lafeta ilia. A l i Mazhar-i sirr-i eiemm-i Lafeta'sm ya Hiiseyn Sana guile dokunan iimmid eder mi magfiret Gonca-.i giilsenseray.i Mustafa'sm ya. Hiiseyn Sadhezaran la'net olsun ol Yezid'in canina Nice kasd etti sana nur-i Huda'sin ya Hiiseyn Ehl-i mahser dest-i Hayder'den icerken kevseri Sen susuzlukla sehid.i Kerbela'sm ya Hiiseyn K i l sefaat Aiif'e ceddin Muhammed askma Arsa-i mahserde makbul-iir-recasm ya Hiiseyn (2)
^ _
Segdh tevsih, G. Hiidayi Sadr-i cem'i miirselin . Sensin ya Rssulallah
Sd. Mc.
Sd. .Mc.
X I X NCN A S I R
561
B e d r - i eflak-i yakin Sensin ya Resiilallah Acan rah-i tevhidi Bulan s i r r - i tefridi Hiidayi'nm iimidi Sensin ya Resulallah (1)
N e y z e n SaKm Bey
Sevkefza
1 ilahi, Diiyek,
G. Nuri
.Serab-i ask ile sekran bize Rifailer derler Saia-yi mey ile eSsan bize Rifailer derler H a k i k a t sirrma siibhan Hidayet rahma biirhan T a r i k - i Hak"tia verdik can Bize Rifailer derler Riimuz.i Kiintii kenz'in sirrina erdinse Nuriya (2) K i Bismillah bize ferman bize Rifailer derler (3) H a c i Faik Bey 1 Acem atfran ilahi, Evsat
Lem'a-i nur-i velayet Hazret-i Siinbul Sinan M u k b i l . i ehl-i tarikat Hazret-i Siinbul Sinan V a s i l j dergah-i izzet v a k i f - i esrar.i dil Mukbil-i ehl-i tarikat Hazret-j Siinbiil Sinam (4)
Bestenigdr
Udhi, Diiyek,
G. Hiidayi
F i r k a t ceherinemden eed Mevla meded Mevla riieded Nefs olrflasun ortada sed Mevla Irieded Mevla riieded
(1) (2) l a t i 1273. (3) (4) Matbu Hfidayi Divam, S. 120, Sd. Mc. Uskiidar'da Rifaiyeden Carsarnba dergabi ( M . 1864). S d . Mc. -Sd. Mc. syhi e^h NiiiH, r e -
F : 36
562
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Bulsun goniil cem'iyyeti Mahv eyle isneyniyyeti Goster seray-i vahdeti Mevla meded Mevla. meded Zahir olub asar-i cud Irsiin kemaline siihud Vergel Hiiddyi'ye viicud Mevla. meded Mevla. meded ( 1 )
Evic
tevsih, Evsat
Mefhar.i ciimle cihansin ey sefaat ma'deni Mekke'de dogdun Medine i c r e ' k i l d i n meskeni Vuslatmla ben f a k i r i eyle mesrur ya Gani Diistii gonliim ya Muhammed canim arzular seni (2>
^ W
Diigah ayin
L_iiliL- j L > L i * b l
(3) ^11 . . . UijIaLi o'- ^-'- ^ l * clra^f
1
5 _
Diigah Udhi, G. Cerndli Ask-i vahdette dila mihman olan besbellidir' Maye.i cedd-i Muhiarmmed can olan besbellidir' Tekye-i vahdetde ilmi kar eden ey muddei Piir kemal i i sahib.i burhan olan besbellidir '" Ey Cemdli alem icre cpkdur irfanrm deyen Soylemez hi arif i i sultan olan besbellidir (4)'
(1) (2) (3) (4) Sd. M c . Sd. M c . ' *
:
'
'
Ahmed R e m z i Akyureg'e aid bir ayin mecnruasi>vdm!V Sd. Mc.
X I X NCN
ASIR
Hicaz ilahi, Diiyek; G.' Faiima-tuz.zehrd
7 Hicaz ildhi, Diiyek, G. Zekai
Hakipa-yivMustafa'ya yiiz suren mesriir olur ' Her ne denlii miicrim ise akibet magfur olur Mest-j cam-i ask olub diis rah-i ussaka heman Bu harabat-i rnahabbetde diisen ma'mur olur Sevk ile hark-i hicab ide aceb m i asik'an Sinesin cak itse Mecnun-i Huda ma'zur olur Mu'cizatri hazret-i sah-i ..rusiil j d e r zuhur A v n . i B a r i irisiib a'da-yi din makhur olur Hu ile v a k t i seherde seyr-i lahut idegor Z a k i r - i H a k ' k m Zekai batmi piir nur olur (2) 8 Hicaz ildhi, Diiyek, G. Yunus Gelin gidelim Kurban olahm B i r y i h b i r gun Siiregel yiiziin Derdine bakma' Hi? serik kosma Yuniis'un sozii Kan aglaf gozii Allah yoluna Allah yoluna . Gelecek ol gun Allah yoluna Yolundan kalma Allah yolunai Kiil olmus ozii" Allah- ydiuha (3)
(1) (2) (3)
Sd. Mc. Piyanist E s a d efendi mecmuasu Sd. Mc.
64
T U R K MUSDXiSt ANTOLOJISi
9 Hicaz MM, EvSat, G. Zekdi Soylemem raz-i derunum s i r r - i miibhemdir goniil Gevher-i ask ile b i r g e n c i mutalsamdir goniil Kesf olunmus neyleyim agyar ana biganedir Bezm-i vuslatde nice esrara mahremdir gonul Bulaceb vadi k i yokdur anda- idrakin y e r i S e m t i :sahraj.yi jnelamet.baska alemdir gonul Hakipa-yi A l i i Evlad-i Habibli elvrem'im A m n iîin matem efza-yi muharremdir goniil Nus eden b i r katresin cam-i dilin bulur hayat Hizr u Isa'ya Zek&i simdi hentdemdir goriui (1) io Hiizzam 'ildhi, Diiyek, G. Hiidayi Ey derdlilerin derdine derman eden Allah Miizndb kuluna rahmet i i g u f r i n eden A l l a h (2) i l Hiizzam tevsih, Diiyek, G. AdUe Sultan Merhaba ey F a h r - i alem merhaba Merhaba ey m i h r . i a'zam merhaba Zat-i pakin eylemis Ria:l MLula Bais-i icad.i esya mutlL. (3) 12
Hiizzam tevsih, Evsat, G> Hakki Menba'.i i l m - i Huda'sm ya Muhammed Mustafa Dembedem feyz asinasm ya Muhammed Mustafa (4)
(1) (2) (3) (4) Sd. Mc. Matbu Hiidayi D i v a a i . S. 135, Sd. Mc. Sd. M c S d . - M c . Gfifte icin b a k m i z : S. 552 . -
X I X NCN A S I R
18 Hiizzo-intevsih
Huda namiyle basla mevlid-i Fahr-i cihandir bu T u l u ' - i , hazret-i peygamber.i ahir zamandir bu D i l j ussaka taze feyz ile r u h - i revandir bu Tu!u'-i hazret-i peygamber.i ahir zamandir bu (1) 14 Mdhur ildhi, Evsat
H a l i k m mahbubusun alemlerin sultanism Ey Nebiyy-i. Miicteba H a k ' k m bize ihsanism Kainatm mefhari hem' cumlenin zisanism Ey" Nebiyy-i Miicteba idemlenn sultanism (2)
7
Miistedr
15 G. Yunus
ildhi, Diiyek,
Tasti rahmet deryasi Gark oldu ciirnle asi Dbrt kitabm ma'nasi Lailaheillallah Budur esmamn'hasi Siler kalbinden pasi Ism.i a'zam duasi Lailaheillallah Erenlerin kihci Arsa cikar bir ucu Vay.iie giizelkesici Lailaheillallah Goniil burcundan dogar Aleme rahmet yagar Hak'km birligin oger Lailaheillallah
(1) (2) Berber Haci Hasan'a aid bir mecmuadan naklen. Sd. Mc.
566
T U R K MUSJKiSi
ANTOLOJISi
Cennetden cikdi Adem Diinyaya basdi kadem Bumi der idi her dem Lailaheillallah Yunus da bunu dedi Yanar yiirek ask odu Meyla'nm giizel adi Lailaheillallah (1) '
'.' ' " , ' ' '

:
. '" '
16 Milstear ilahi, Diiyek, G. B. Kendisinin E y derdimin dermani Alemlerin sultani Enbiyalar zisani' - Sensin sefaat kani Faik askmla yanar Daim zatim anar Senden sefaat umar ' Sensin sefaat. kani (2) . . . . . . i
'
17 Puselik tevsih. Ev.sat,-G.~S&dik
Mahrem-i zat.i Huda'sm ya Muhammed Mustafa Mukteda-yi enbiyasm ya Muhammed Mustafa Hale yiH.ratdi n u r . i vechinden seni h i istibah 01 cemale asinasm ya Muhammed Mustafa Gozlerim yasina rahm et ya Resulallah meded Rehniima-yi etkiyasm ya Muhammed Mustafa Sddik'im b i r asik-i bi?areyim geldim sana Goster ol vechin ziyasm ya Muhammed Mustafa (3)
(1) (2) (3)
Sd. Mc. Sd. Mc. Sd. Mc.
XIX NCN ASIR
18 Rast tevsih
i01 ResuLi miicteba hem rahmeten lil'alemin Bende medfundur deye eflake fahr eyler zemin Ravzasm idiib ziyaret didi Cibril-i emin Hazihi cennatii adnin fedhuluha. halidin ( l ' i 19 Sehnaz Udhi, Diiyek, G. Sezdyi
Sad eder gamgin dili Allah b i r yiizden dahi Feth eder her miiskili Allah b i r yiizden dahi Vadi-i hicranim tayy e t t i r i r b i r giin bize Gosterir ser menzili Allah b i r yiizden dahi Her kime k i m arz-i matlab eyledim etti d i r i g Verdi m'alksudum veli Allah b i r yiizden dahi Cekme gam zulmet goriinse sana bir yiizden eger Arz eder n u r - i tecelli Allah b i r yiizden dahi Nevbenev derkardir alem Sezdyi sirra bak Her i s i n isler beli Allah b i r yiizden dahi (2) 20 Sehnaz Udhi, Evsat, G. Adile Sultan (3)
Yiiziin m i r ' a t - i zat.i K i b r i y a ' d i r ya Resiilallah Viicudun iwazhar-i n u r - i Huda'dir ya Resulallah 21 Sevkefza Udhi, Diiyek
Ey d i l bu yeter i k i cihanda sana iz'an B i r d i r bir i k i olmaya yok bilmis ol i m k a n Hak soyleycek sende senin ortada nen var Alemde heman ben dedigindir sana noksan
(1)
(4)
(2) (3)
(4)
Sd. Mc. Sd. Mc.
Sd.
Mc. Sd. Mc.
"' . . .
568
TURK MUSiKiSt ANTOLOJiSI
22 Sevkefza UdM, DMytfk,
La mevcfide ilia hB La ilahe ilia hB Z i k r i m benim daim bu La ilahe ilia hu ('!>' 23 - - Ussak MM, Diiyek. G. EM. Bekr-i Siddik
ptull^Jjlljiiife ^ = v
J i
(2)
J J A ^ Oi- v i - ^ c ^ ^ 24
Ussak ildhi, Devr-i
Hindi,
G. Himvmet
Sivaden kalbini pak et gonul m i r ' a L i Rahman'dir Safadan sineni c i k et gbnul mir'ai>i Rahman'dir (3)' 25 Ussak ildhi, Evsat, G. Hiiddyi -
Nefse uyuh rah-i Hak'dan tasra cikmak yol mudur Kjbr u ucb ile adin.dervise takmak>yol mudur Matlabm a'la iken ednaya akmak yol mudur Y a r - i baki var-iken agyara bakmak yol mudur Nice b i r emmarelikte eylese nefsin k a r a r isidub FirrflHallah'i et ol yana f i r a r Ko sivayi sidk ile gel' Hak'ka eyle i'tizar Her muradi Hak verir sen gayre bakmak yol mudur
(1) Sd. Mc.
(if
(2) Piyanist E s a d efendi M c , Sd. Mc. N'otasi icin bakimz: K o n . - " vatuvar nesriyati, ilahiler, I I I , 114. (3) Sd. M c , Manzume icin bakimz: S. 224. (4) Hiidayi Divani, Giibsen Efendi tab'i S. 73, Rs. M c
vIX NCN A S I R
569
Neyzen Salih
Dede
Setaraban
ayin
U f c b-jk J-^sujfc t - j UjU ^ j j j y

o
(1) U ! i t . J,
^ i J
JC-J,
Seyh R u s e n
1 M&hur Save,G. Sfiride vii seyda kiLvn YQvhi cemalidir beni' (2) 2 #ast iZA&i, G. Abdurrahman Nedb Yunus
Fahr-i alem Mustafa'mn dogdugu sebdir bu seh N u r - i Ahmed ile diinya doldugu sebdir bu, seb Defter.i a'mal.i iimmet b i r rakamdir afv ile ism-j, gaffar ile oldugu sebdir bu seb Makdern-i sah-i cihani eyleyiib izhar Hak , / U liabibri Kibriya'mn geldigi sebdir bu seb On sekiz bin alemin icadma bais olan Seyyida Fahr-i cihanm geldigi sebdir bu seb (?>) 3 Saba ildhi, G. Nesimi Aliahu ekber ey sanem husniinde hayran olmusam Kavs-i kuzahdir kaslarm yasma kurban oknusam
(1) Notasi, Bay Abdiilkadir Tovc'nin koleksiyonunda mevcuddur. B a y Ahmed Remzi Akyurek'teki Bir mecmuada " A r a b a n ' ' makammda- kayidhdir.
1
(2) Rs. M c . B u manzumeyi Rusen E f e n d i , "Miistear s a v t " olarak da bestelemi?tir: Rs. M c (3) Rs. Mc.
570
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISi
Yiiziindiirur vahdet giilii buyin hakikat servidir Askinda b i r biilbiil gibi alemde dsstan olmusam Kevn ii mekandan gecmisem ma'ni serabm icmiscn. Canan yiiziinii gormiisem bastan bass; can olmusar. Abid benem zahid benem asi benem fasik benem Mii'min benem k a f i r benem ya kiilli iman olmusam Sahib kiran.i vahdetim Ya'kub-i kan-i kurbetim Ben ol Nesim.i'yim bugiin hak ile yeksan olmusam (1)
t
' ;
4 . Sabd,, Udhi, G. Nev'i
Ben bilmez idim gizli ayan hep sen imissin Tenlerde vii canlarda nihan hep sen imissin Senden bu cihan icre nisan ister idim ben Ahir bunu bildim k i cihan hep sen imissin (2) Saba Puselik Udhi, G. Zenbi Sem'-i bezm-i hasmin pervanesi gbnliim benim Micmer.i askai degil m i yanesi gbnliim benim Riiz u seb feryad. ider ya hu Muhammed askma 01 habibin b i r deli divanesi gbnliim benim Mahasal bu ask ile Allah Allah diyerek Biilbiil-i nalanm clmus lanesi gbnliim benim Kiilbe.i v.ashn tavafa sa'y eder dil pur atas Zenizem-i ihsamn iciib kanesi gbnliim benim Ey sefaat menba'i Zenbi kulun senden umaaRfiz.i mahser olmasun gamhanesi gbnliim benim (3;
Miiezzinbasi Rifat Bey
1 Evsat, G. Zekai , . Hakipa-yi Mustafa'ya yiis suren mesrur olur : Her; ne denlu miicrim ise akibet magfur olur (4)
Acem ilahi, (1) Rs.,. Mc. ' (2) " R s . Mc, Sultan Veled'in bir si'rinden terciime olan bu Icit'a mmh cx-lif sairlere isnad edilmektedir. (3) Rs. Mc. . . . . . . (4) Sd. M c . Giifte icin bakmiz: S. 563.
XIX
NCN ASIR
571
Segdh tevsih
(1)
Gubar.i payine almam ciham ya Resulallah Degismem muyine heft Asmara ya. Resulallah 3 .,:.-. Ferahndk ; ......
V
ayin
. Jh^
. i j U J L - I OVL
W'
<2) .Î'l
V* ^.r* J* ^.
1
^ - J U i . i j l - ^ J"JL
Ji.jju.ji
....
: ;
4 Hiiseyni tevsih, Devr-i rev&n
"
Sah-i iklim-i risalet dogdugu sehdir bu seb Mebde-i s i r r - i velayet dogdugu sebdir bu seb 5 "' .
!
(3)
Nev
eser ayin
J-.J^" J ^ c r *
(4) ^1 ...
5 ,
UVJJ-> j l ^ \><:>l j
JU" J I J I I i H-IJ
"|
Segdh
tevsih,
G. Seyh Galib
Sultan j rusul sah-i miimeccedsin efendim Bieareleredevlet-i sermedsin efendim (5)

(1) S i Mc., ' t - ' - : .'. (2) . , G u f t e s i . ve notasi icin Neyzen E m i n . Yazici'iua A y i n mecmuasuia "bak m IZ : (3) B a y Muhyiddin'e aid Mc. (4) . Gnftc ve notasi icin b a h : ! " . - : t-ti-.n'onl .Knnsci-vatuvari neariyati, Mevlevi A y i n l e r i , cild: 17. (5) B a y Muhyiddin'e aid Mc.
t
572
TURK JlUSiKfSi
.ANTOLOJISi
S G M ilahi
Ey goniil aska cevir gel yiiziinu A r i f - i billaba benzet oziinii (1) _ Sevkefzd Mest ii hayranrm Her dem lisamm Geceler k a i m Ehl.i Hak daim 9
Ussaic ildhi
Hdhr
8
Devr-i Hindi
Zar u giryamm Hu- demek ister Gunduzun saim H u demek ister (2)
Mustak-olub. dzledigim Sehr.i ramazan- merhaba ;. Bakub yolun gozledigim Sehr-i ramazan merhaba (3)
Rasim Efendi
Suzidil
ildhi, Diiyek,
G. Zdti
eha bu benligi bazar-i askda senden aldim ben Anmciin bu derunumda aradim seni huldum hen . Ne sen bensiz bilinirsin ne ben sensiz bulunurum Seni bende beni sende bulub seninle doldum ben Ne hikmettir bu alemde k i m i Mecnun k i m i Leyla Hemen^ hu cumlesi sensin goriib . hayretde kaldrm ben Cii sensin aaik u masmk^dahi $5rin ile F e r h i d Niciin F e r h i d olub bu varhgm dagini deldim ben Viicud i k l i m i n i b i r bir teferriic eyleyiib a h i r Cu sensin Zatiyd rai:ksud aninefin sana geldim ben (4)
_,
(1), ('3) 123. (4)
(2) S d . Mc. Notasi icin b a k i m z : Istanbul K c n s c r v a t u v a n nesriyati, ilahiler I I I _ S d . Mc.
X I X N C U ASIR
573
Edhem Aga
Acem PuseWc Uaki, Duyek, G. Yunus A s k bazirgani Bahadir gordiim. Vallah bahadir Sol Cercisleyin Tez cikarirlar Sol Isa gibi Tez indirirler Sol Karun gibi Mansiir'u gor k i m Berdar ettiler I l m i m var deyu Merdiid ederlef Asik olanm Melamet olur Z i n h a r ey. YwnUs Oda yakarlar
Piiskulcii N u r i
Sermaye caiii Cana kiyanl Can terkin lirah Cana kiyani Fevk-aLulaye , Piinya,. koyanl Taht-es-seraye Diinya. sevmi Enelhak dedi tsitdin am Sen magrur dlma Magriir olafli Nisam vardir Bellii beyani Gordum deme sen Gordiim deyeni (1)
Efendi
1 Bayati ardban UAhi, G. Hiidayi Kuldan sana lSyik nola A s i k seni kande bula (2-)
Haroaxnizade N e y z e n O s m a n B e y
Bayati ildM, G. Osmm, Sems "

Gonulde buldum esrar-i Uveys'i Uveysi'yem Uveysl'yefn Uveysl K i oldum askmm Leyla\ v i i Kays! Uveysi'yem Uveysi'yem Uveysi
(1) (2) R s . Mc., Sd. Mc. S d . M c , Gfifte icin bakiniz: S. 65.
574
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISi
Huda askin k i can ii tende'buidum Gul-i tevhidi ol giilsende buldum Ne buldumsa arayub bende buldum Uveysi'yem Uveysi'yem Uveysi Bulub tecrid diinya.yi deniden Geciib silk-i Nakisbend-i Veli'den Goriindiim Halvetiden Kadiriden Uveysi'yem Uveysi'yem Uveysi Melametk: ayaklarda siiriindiim K i mir'at-i merayada gbriindiim Libas-i mefhar.i ser'e biiriindum Uveysi'yem Uveysi'yem Uveysi . ., ..... Yolum ?er'-i Muhammed'dir delilim K i Sems'im asik-i ask.i celilim Cemaliillahai miistak.i cemilim Uveysi'yem Uveysi'yem Uveysi (1) 2 Bestenigar ildhi, Diiyek, G. Osman Sems
Gel giilsen-i tevhide su bulbiil gibi ya. hu Nalan olub Allah diyelim hu diyelim hii Goz yasi ile giilbiin-i aska verelim su Giryan olub A l l a h diyelim ha diyelim hfl Manend.i saba nefha ediib nefha-i Rahman Olsun cemen.i dilde m a a r i f giili handan Bag-i melekuta per acub etmege seyran Perran olub A l l a h diyelim h i i diyelim hu Bildik k i bska yok bize bu dar-i fenada Ahval-i bakayi gbrelim rah-i Huda'da BildinneyelimMcimseye esran kabadiai Pinhan olub A l l a h diyelim hu diyelim hu Dergah-i llahi'de olub bende-i ferman Meydan-i mahabbetde idiib z i k r ile cevlan Cezbeyle sema' eyleyelim vecd ile devran Gerdan olub Allah diyelim hu diyebm hfl:
(1) Sd. M c
XIX
NGU ASIR
E m r i tutahm eyleyelim terk.i menahi Ciksun felege nefsimizin dude-i ahi Tennur-i goniilde tutusub ask-i ilahi Suzan olub Allah diyelim hu diyelim hu Ask ile yanub yanmayahm nar-i cahime Mevt irmeden ivvel girelim dar.i naime Beyt-i Hak ohm zaviye.i kalb-i selime Mihman olub Allah diyelim hu diyelim hu Dilden cikarub mesgale-i hubb.i sivayi Can gozlerin acub gorelim fevk-i ulayi Her yuzde temasa edelim vech-i Huda'yi Hayran olub Allah diyelim hu diyelim hfl: Envar-i tecellide olub mahv ii perisan Fani olahm t u r . i tecelli gibi yeksan Humhane-i Veysi'den iciib bade_i irfan Sekran olub Allah diyelim h i i diyelim hfl Bui Semsi gibi ask-i MuhammedHe delili! Bil ates ile s i r r . i giilistain-i Halil'i Musa gibi seyr etmege envar-i celili Pfiyan blub' Allah diyelim hu diyelim hu (1) 3 Hicaz Udhi, Duyek, G. Sultan Ahmed I . Dilhanesi p i i r nfir olur Envar-i Zikrullah ile I k l i m - i dil ma'mur olur Mi'mar.i Zikrullah ile Ahmed seni ikrar eder Hem zikrini tekrar eder ihlasmi is'ar eder Tekrar.i Zikrullah ile (2)
(1) (2) Sd. Mc. Sd. Mc.
. '
<
1 1 .
TURK MUSiKiSi A N T O L O J i S i
Hiiseyni
MM.
4 Evsat, G. Osman Sems
Rehber-i kafile-i isr.i Nebiy-yi Medeni Sem'.i minhac-i hiida necl-i siiheyl-i Yemeni Sems eder feyzi ile nar-i dili mesrik-i nfir P i r . i piran.i Hiida perver Uveys-ul-Karenl (1) Hiiseyni MM, 5 G. Hekim,o<j':u Ali Pasa
' M d a d e - i zulfiiii ;seha rnahluka bahsetmis Huda Her tanna bin can feda ey F a h r - i alem Mustafa (2)
Esad C a v u s
1 Acem MM, G. Uyuni
Siinbiili etvari s i r r i n bilmek istersen goniil Siinbiili pi Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili Siinbiili asari nurun gormek istersen goniil Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili Merkez-i devrinde Adil Kutb olub Yusuf cemal Dide.i Ya'kub.i dil sahibleri ehl.i kemal Halka-i ussak olub nurî Sinan enciim misai Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili Ekseri A l - i Muhammed'dir k e r i m aJ.i neseb Gavs-i a'zam P i r Nureddin'dir ihyaim. sebeb Sunbuli-fsyzi Uyuni dilde cari riiz ii seb Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili ol Siinbiili (3) 2 / Hicaz ilahi, G. Riza Ey Habib-i Hazret-i Rahman Muhammed Mustafa Bag.i Levlak'e giil-i reyhan Muhammed Mustafa Garka-i bahr-i maasidir meded eyle ana 01 2?tzd.'nm derdine derman Muhammed Mustafa (4)
(1) (2) (3) (4) Sd. Mc. Sd. M c , Gufte icin bakmiz: S. Mvh. Mc. Sd. M c
387
XIX
NCN ASIR
577
Ziver
1
Efendi
Rast ildhi, Diiiyek, G. Hiidayi
Vuslat gibi ni'met mi olur ya Rab nice siikr edelim Hizmet gibi devlet mi olur ya Rab nice siikredelim Cudunla icad eyledin Matluba irsad eyledin Can i i dili sad eyledin ya Rab nice siikredelim Hazir da sen nazir da sen kadir de sen nasir da sen Zahir de sen sakir de sen ya Rab nice siikredelim Eyle Hiiddyi'ye nazar kalmaya faniden eser V a r h k senindir serteser ya Rab nice siikredelim (1)
Piyanist M i m a r
1
Esad
Diigah ildhi, Diiyvk, Ciin goriib Kadiri'yem Gordiim ol Kadiri'yem
G. Osman
Sems
dervisi oldum Seyhim Abdiilkadiri Kadiri'yem Kadiri'yem K a d i r i yiizden tecelli.i Huda-yi K a d i r ' i Kadiri'yem Kadiri'yem K a d i r i
A s i k - i surideyim amma H a n i f i mezhebim Bade-i tevhid ile mestim Uveysi mesrebim Seyr-i lahut etmede manend-i Baz-i eshebim Kadiri'yem Kadiri'yem Kadiri'yem K a d i r i 01 velayet bagmm baslardai acilmis giilii C k d i 50k Mansur'u dara t a r . i ziilf-i siinbiili Giilsen-i i r f a n m m simdi ben oldum biilbuli Kadiri'yem Kadiri'yem Kadiri'yem K a d i r i
g
E t k i y a idraki ermez riitbe.i irfamna E v l i y a el baglayub devr ettiler devranma Car dest ile sarddim giise-i damanma Kadiri'yem Kadiri'yem Kadiri'yem K a d i r i Gavs-i a'zamdir tasarrufta dii dest.i kudreti Hep veliler dusuna vaz'etti pay-i himmeti
(1) R s . Mc.
F : 37
578
Sems oldum bended has-i harim-i hiazreti Kadiri'yem Kadiri'yem 'Kadiri'yem K a d i r i \ 2 Rast Hdhi, Diiyek, G. Nesirrti
(1)
Cimki bildin mii'minin kalbinde Beytullah var Njctin izzet etmedin ol evde k i m Allah var Her ne var ademde var ademden iste H a k ' k i sen Olma Iblis ii saki ademde sirrullah var Kimseyi ta'n etme ey dil s i r r . i Hak'ka vakif ol |f ur-i Hak'dir ciimle esya sanma gayrullah var Yilda bir kez Hacc olursa Ka'be'de ey haci ger Gir gpniiller Ka'besine nice bin haccullah var Kenz.i mahfidir hakikat ey Nesimi epsem ol S i r r m i fas eyleme bu yolda cok gumrah var (2)
Tursucuzade Hafiz Mehmed
Mdhur ildhi, Evsat, G. Seldmi âh-i iklim-i risalettir Muhammed Mustafa Canisin-i m i l k - i . vahdetdir Muhammed Mustafa Ahmed ii Mahmud ii mahbubd cemal-i Kibriya Mahrem-i s i r r - i hiiviyyetdir Muhammed Mustafa Bab-i l u t f i sailidir evvelin ii ahirin Miilteca-yi ehl-i hacetdir Muhammed Mustafa Zulmet-i k i i f r i i giderdi aleme verdi z i y i Jj>ems-i tevfik-i hidayettir Muhammed Mustafa Bu seldmi r u siyeh b i r miiznib-i bedkar ise Miinci-i hevl-i kiyametdir Muhammed Mustafa (3) 2 Segdh ilahi, Diiyek, G. Seyh Muhyeddim Yandi bu camm kiilhan-i aska . . . Mahv oldu cismim suzan-i aska
(1) Sd. lie. (2) B u eserin notasim ilk defa 1933 te Konservatnvar " G u f t e s a H b i mechuldur, bestesi E s a d E f e n d i ' n i n d i r " deyerek nesretti: (llabiler E U , 1 3 9 ) , daha sonra Dr. Subhi de ayni notayi "Seyhfilislam E s a d E f e n d i " nin b i r bestesi zannederek tekrar nesretmistir (Turk Musikisi I I I , 8 0 ) . (3) Sd. Mc.
X I X NCU ASIR
579
A s k atesiyle yandi viicudum Olmaz nihayet payan-i aska -Gavvas olub dal derya.yi zate Diirdaneler ver mihman-i aska Askm yolunda terk eylerim hep Can ile basi canan-i aska i k l i m j . aska seyyah olaldan Hizmetler etdim sultan-i aska Muhyiddin (1) olmus hak ile yeksan Cakeri Sah-i merdan-i aska (2)
Behlul
1
Efendi
Miistear
durak,
Fuzuli
Sifa-yi vasl kadrin hecr ile bimar olandan sor iZiilal-i zevk sevkin- nes'e-i didar olandan sor Lebin .sirrm geliib giiftara benden bzgeden s o m a E u pinhan niikteyi b i r vakifn esrar olandan sor Cozii yaslularin halin ne bilsiin merdiim-i gafil ICevakib seyrini seb ta seher bidar olandan "sor Mahabbet lezzetinden bi haberdir zahid i i gafil Fuzuli zevk-i aski ask zevki var olandan sor (2) 2 Miistear ilahi, G. Kusadah Ibrahim Vech.i yare dus olan alemde seyran istemez Canmi canane teslim eyleyen can istemez B u misafirhanenin. faniligin fehmeyleyen. Hane-i kalbinde Hak'dan gayri mihman istemez Gerci zahir ilminin nef'i de vardir talibe L i k esrara irenler suri irfan istemez I r c i i avazi erdi miirg-i canin sirrma Bikarar oldu amngiin verd-i handan istemez Masivallahdan miicerred oldu Ibrahim bugiin V a r m i dildare verdi vasl u hicran istemez (2)
(1) Hirka-i Ser!f-te Kadiriyeden Persembe " T e f a t i 1279 (M. 1862). (2) Sd. Mc. tekkesi Seyh Muhyeddin
580
T U R K M U S I K I S i ANTOLOJISI.
Haci Nafiz B e y 1 Mdhur ilahi, Diiyek, Yar yiiregim yar Bu halk icinde Girdik bu yola Gariblik ile Bu yol uzakdir Gecidi yokdur Her kim merdane Kalmasun cane Yunus sen bunda Meydan icinde G. Yunus
Gor k i neler var Bize giiler var Ask ile bile Bizi salar var Menzili cokdur Derin sular var Gelsiin meydane Kimde hiiner var Meydani iste Merdaneler var (1>
Mdhur ilahi, G. Nasiihi
Tecelli sevk-i didarm bana agyari yar etti Visali bezmine irdim bana etvari yar i t t i Ireli sirr-i canana ne ismim kaldi ne resmim Nasuhi simdi mahv oldu ana zatmi var i t t i (2) 3 Ussak Udhi, Diiyek, G. Seyyid Seyfullah Askmla cak olsa bu ten Ben yine Illallah diyem Yanub kiil olsa bu beden Ben yine Illallah diyem Isim giiciim zar eylesen Icim disim nar eylesen Mansur ves berdar eylesen Ben yine Illallah diyem
(1) Sd. Mc. Abdulkadir Tore tarafmdan tesbit edilen notasi icin b a i j Fuad KoDrfilu: Ilk mutasawiflar. (2) Sd. Mc.
Biz:
X I X NCU ASIR
Asilere katsan beni Tamnlara tiksan beni ZMiicrim kulun etsen beni .Ben yine illallah diyem B i n derdini versen bana Halim goren kalsa tana Yiiziim tutub senden yana 'Ben yine illallah diyem "Kan aksa gdzden yaslarim Bagrimda bitse baslarim Derd i i gam olsa islerim Ben yine illallah diyem B i n pare ettirsen beni "Odlara attirsaji beni 'Terk etmeyiib Mevlam seni "Ben yine illallah diyem Seyyid Nizamoglu ile 'Ceddiyle hasrola bile M i i ' m i n muvahhidler ile "Ben yine illallah diyem (1) Hoca Zekai Dede .1 Acem ildhi, Diiyek,
;. ;
G. Bil&l.i
Hahesi
' 2
Acem
ildhi, Diiyek, G. Sdbit
Aldanma diinya varina Koyma isin sen y a n n a

41) S d . Mc.
TtJRK M U S I K i S I ANTOLOJISi
Dondiir yiiziin Hak'ki zikr et Sdbit nedir bu Geliir b i r giin Elde var iken Hak'ki zikr et
didarma tevhid ile giafletin de nevbetin firsatm tevhid ile .
Acem ilahi, Diiyek, G. Yunus Yine askm s i r r i diistii serime Ben H u demeyince eglenemem Hak'kin mahabbeti doldu gbnliime Ben H i i demeyinee eglenemem Aik Yunus masivayi kosunlar Kalbleri yusunlar hem aritsinlar K i m i deli kimi uslu desinler Ben Hu demeyince eglenemem 4 AcevuLsiran ildhi, Diiyek, G.
Hudayi
Sehv ile olduysa giinah Kuldan nedem senden kerem Ey lfltfu b i had padisah Kuldan nedem senden kerem Gonliim evin seyran eden Asiklari hayran eden Ey kendiiyi pinhan eden Kuldan nedem senden kerem Miizniblere gufran senin Miicrimlere ihsan senin Derdlilere derman senin Kuldan nedem senden kerem Miistagrak iken vuslate Diistii Hudayi firkate Yine sen i r g i i r vahdete Kuldan nedem senden kerem
X I X NCU ASIR
583
5 Acemasiran ildhi, Diiyek
Y a i l a h i baslayahm ism-i Bismillah ile Bu duaya el acahm ism-i Bismillah ile Sen kabul eyle duamiz Resm'ele hurmetirie l l m i n i eyle muyesser ya ilah.el-alemih
Acemasiran
ildhi, Devr.i
r'evan
Haimd ii minnetle sana ey Halik-i miistean Miirde dilleri ihya kildi sehr-i Ramazan .. E h l - i isyamn yine oldu derdine derman Miirde dilleri ihya kddi sehr-i Ramazan _ Acemasiran 7 _ .. . .
ildhi, Evsat,
G. Hakki
B e n i gamdan halas eyle X a r i n - i bezm-i has eyle B u Hakki bendeni ya Rab K i sefkat afv senindir hep 8 Acemasiran)
Kerem senden meded MevlaV Kerem senden meded Mevla A t a babmda gonliin yap Kerem senden meded Mevla;
ildhi, Diiyek
; .'
K e r i m Allah Rahim Allah A m a n AlLsh aman Allah A l i m Allah azim Allah Aman Allah aman Allah (1) 9 Acemasiran ildhi, Diiyek, G. Hayali
Durman yanahm ates.i aska Su'le verelim ates.i aska (2)
"",
''ff.K
(1) <(2)
Giiftenin tamami icin bakiniz: S. 539 Giiftenin tamami isin bakmiz: S. 333
'
TURK MUSiKISi
ANTOLOJlSI
10 Acemasiran ilahi, Diiyek, G. Yunus
Ey Allahrm (1) sen var iken Y a ben kime yailvarayim Ismin gani Settar ikne Ya ben kime yalvarayim (2) Acemasiran n G. Yunus
ildhi, Diiyek,
Durma'z yanar viicudum SondiiremezmY odum Kan aglayi aglayi Mecnun sever Leyla'yi Yunus gibi diiskiine Dost Muhammed askma 12 Acemasiran
A h etmeyiip nideyim A h etmeyiip nideyim Ben severim Mevla'yi Ah etmeyiip nideyim A k h gitmis saskma Ah etmeyiip nideyim
Durak, G. Hiidayi
'
Lfltf eyleyiib b i r kez nazar eylerse ger sultammiz KursT degil arsdan dahi ali olur iinvammiz Benlik aradan dur ola zulmet gidiib piir niir ola Mahzun goniil mesrur ola ma'mflr ola viranemiz Ola Hiiddyi'ye ata can sem'ine ire nida Derdin veren Kadir Huda b i r giin vere dermammiz
lo
Acemasiran
ildhi, Devr-i
revan,
G. Hakki
Var m i d i r alemde hie b i r nesne bu candan leziz Can nedir k i m oh bir dem vech-i canandan leziz Okuram Kur'an'i ezber hatt-i ruyinden senin Asikim bir nesne gelmez Hakki Kur'an'dan leziz
(1) <2) Asultanvm: niisha. GQfte icin bakimz: S. 531.
X I X N C U ASIR
585
1 4 Arazbar ilahi, Diiyek
. i .
^ - 15 Bayati ildhi, Diiyek, G. Hassan
j l l i t j
1-JU-J.J Li
16
Bayati ildhi, Diiyek Ya Ilahi neccina mimma nehaf K i l bizi daim belalardan muaf 17
Bayati ildhi, Evsat
E y risalet tahtmm sah-i cihan peygamberi. Vey niibiivvet tacinm d i i r r ii sadefle gevheri Z a t . i pakindir cinanm misk i i bfiy-i anfoeri Enbiyalar serveri hem evliyalar rehberi Essalat ii vesselam ey hadi.i ciimle iimem Esâlat ii vesselam ey sahib-i lutf u kerem IS
Beste Isfahan, Dihyek, G. Yunus A s k m ile asiklar iciib askin .st.ra.bin Sol seni sever, kisi I k i cihan giinesi
Y<msun ya Resulallah Kausun ya Resiiiallah Verir yoluna ba$i Sensin ya Resulallah
586
Sol seni sevdi Siibhan Canim yoluna kurban A s i k i m ol dildara Seni sevrneyen nara Sol seni sevenlere M i i ' m i n olan tenlere Asik Yunus'un cam Alemlerin sultani
Oldun kamuya sultan Olsun ya Resulallah Biilbiiliim sol gulzara Yiansun ya ResulallahK i l sefaat anlara Cansin ya Resulallah I l m ii sefaat kani Sensin ya Resulallah
Beste Isfahan
19 G. Hakki
ilahi, Evsat,
Hiisn-i zatiye ezelden oldu adem miibtela. AdemJ hakiye belki ciimle alem miibtela H e r nefesde imtihan oldu huruc ile duhul Kudret.i hayy i i alim emriyle b i r dem miibtela. Ruh-i kudse merkez oldu miisteva-yi zat-i pak Nefha-i Cibril ile oldukda Meryem miibtela Mubteladir kalb-i Hakki mantik-i i r f a n ile Delv-i huccac ile guya ab-i zemzem miibtela
20 Evic ilahi, DuQ/ek, G. Muhammed Hanefi
(1)
Imam B u s i r i - n i n olarak da sayi olan bu manzumenin " s e g a h ) - maka-.
m m d a bir bestesi daha vardir. B u besteyi de Zekai Dede, Misir s a r k i l a n n d a i t T>irinden aynen bu giifteye giydirerek tamim etmistir.
X I X NCU ASIR
21 Evic tesbih, Muhammes
uVKilliljU-
22 Evic ilahi, Diiyek
23 Ferahnak ilahi, Diiyek, Misri Niyazi -
Ey Kerhn Allah ey gani sultan Derdliyiiz senden umanz derman Lutfuna had yok ihsane payan Derdliyiiz senden umanz derman B u Niyazi ciin zikrine diistii Dun ii gun gonlii f i k r i n e diistii Zatma iren siikrune diistii Derdliyiiz senden umanz derman 24 Ferahnak ilahi, Hafif, G. Misri Niyazi
Derd-i Hakk'a talib ol dermana irem dersen Mihnetlere ragib ol aaana irem dersen Ask yolu belahdir her k a n cefahdir Canmdan iimidin kes car-ana irem dersen Od yak sineni cak et su gibi oziin pak et Yuziin yere siir hak et ummana irem dersen
588
T U R K MUSiKISi
ANTOLOJISI
Sabr etmede Eyyub ol gam cekmede Ya'kub ol Yusuf gibi mahbub ol Ken'an'a irem dersen Terk et k u r u da'vayi hem ucb ile r i y a y i Misri ko bu sevdayi Siibhan'a i r e m dersen \ , Ferahntik 25 ildhi, Devr.i revan, G. Seref
01 kadar mukbil-i mahbub-i Huda'sm k i seni K i l d i tevkir ziyaret ile vechin goreni Yok nazirin aramiaim hitta-i Hind ii Yemen'i B a h r - i isyanda gezdirme yeter f i i l k - i teni Destgir ol bana ya Hazret-i Veyselkaneni Hal-i hindu vii kef-i cudunu ettin i'lan Rutbe-i zatim imadir o nur-i lemean Seref-i ru siyehim payine diisdiim el'an Zuafa Huz biyedi Huz biyedi derken aman Destgir oh bana ya Hazret-i Veyselkareni 26 Ferahndk ildhi, Diiyek, G. Hiidayi
Benim maksudum alemde degildir lakin ilia H i i Bu benim derdime derman degildir lakin ilia H i i Degildir h u r i vii gilman ne cennet koskii ne Ridvan Bu benim gonliime sultan degildir lakin ilia H i i A n m naks-i hayalinden cihan b i r zerre olmustur Nazar etsen o zerreden gbriinmez lakin ilia H u Hi'idayi sen eger idrak edersen fani diinyayi Bu soziin s i r n n a kimse erismez lakin ilia Hfi (1) 27 Ferahndk ildhi, Diiyek, G. Yunus
Suride vii seyda kilan Y a r i n cemalidir beni(2)

(1) B u manzume bir cok mecmualarda Hiidayi namma kayidhdrr, f a i a t divanmda yoktur. Baki Gdlpinarh ise H a c i B a y r a m namma nesretmistir/ <Melamilik vc Melamiler, S. 208). (2) Giifte icin b a k i n i z : S. 526 - 527.
X I X NCU ASIR
589
28 Ferahndk ildhi, Evsut, G. Hakki
Nur~i Ahmed'dir dila diinya vii ukbactan garaz 01 Muhammed'dir bu mevcudati peydadan garaz Mekteb-i irfandan aldm Hakkiyd sen dersini Anladm tevhid imis ta'!im-i esmadan garaz 29 Gerdaniye ilahi, G. Hayali
Durman yanalim ates-i r.skai Su'le verelim ates-i aska (1) 30 Hicaz Durak, Dilhanesi mir'at-i Hak Seyr-i cemalullahi gbr Maksud olan kesf-i ssbak Sirr-i cemalullahi gbr Ademdedir kenz-i ezel Seyre bakup etme zelel Dil zevkine verme halel Kesf.i cemalullahi gbr Ciimle biliir sensin aysn Ancak cemalindir nihan Oldu Nasuhi gark-i an Bahr-i cemalullahi gbr 31 Hicaz ilahi, Diiyek G. Nasuhi
(1)
Giifte icin bakimz: S. 393
590
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISi
32 Hicaz ildhi, Diiyek
J J U I
j i U l , ^jaUl
si
33 Hicaz ildhi, G. Kdmil
eUtr jtyi o;.'..;

a!Uj
>-VLU'
j>-j.i
34 Hicaz ilahi, Diiyek bj

.ÛIUJUJ
LiTlJ-loUl . b.'l_,jiiUI U J - . L J ^=-1 35 _ Bedevi
bJuJluC" Lr-ljLrjIl _
Hicaz ildhi, Diiyek, G. Ahmed
^jJilj
yl
JJ-II L ^
J.
X _k">
U:U j
LA
ol L'|
^ J J J I - L H
J-V_j
csîLiVl/L.
L j L - f J - J -l-Jj
X I X NCU ASIR
591
36 - Hicaz ildhi, Diiyek
t i l l <Uiî
flicaz z7d/ii, Diiyek
38 Hicaz ildhi, Diiyek Sflride vii seyda kilan Y a r i n cemalidir beni Alemlere riisva kilan Yarin cemalidir beni (1) 39 Hicaz ildhi, Diiyek, G. Hiidayi
Cenab-i pakine layik amel yok Yine amr kerem Mevla senindir Nesi var kulunun eksikten artik Yine ahir kerem Mevla. senindir Hv.dayVye nasib et feth-i babi Cemalinden getiir lutf et nikabi Gider zulmani nurani hicabi Yine on son kerem Mevla. senindir (2)
(1) (2) Giifte icin bakmiz: S- 526 - 527. Hiidayi divam, Gulsen efendi tab'i, S. 65.
592
TURK MUSiKiSI
ANTOLOJlSI
40 Hicaz ilahi, G. Fevzi Ya. Seyyidi isfa' lena Ta gide bu dilden ana Feth eyleyiib bab-i gina Su Mevlid.i pakin bana Hem Fevzi'ye safi' ola Hep gamlari dafi'. ola Dareynde hem nafi' ola u Mevlid.i pakin bana 41 Hicaz ilahi, Diiyek, G. Hakki Y a vasi'-al-magfiret Ya sabik.al-merhamet Kapuna geldim garib Ente semi'ii miicib Gayri kapu bilmezem Kapundian ayrilmazam Hakki'yi redd eyleme Liitfunu add eyleme
HaUme senden meded Haiime senden meded Maksudum eyle nasib Haiime senden meded S i m ayan. kilmazam Haiime senden meded Yolunu sedd eyleme Haiime senden meded
42 Hicaz ilahi, Evsat, G. Vlvi
Sah-i i k l i m - i risalet hem muazzam padisah Nazenin-i Rabb-i Izzet bende.i has-i Hah Hakipayi olmayan bulmaz cenab-i Hak'ka rah A m n iciin halk olubdur niih felek sems ile mah Seliimii sallu ala bedr-id-diica. sems-id-duha. N i i r - i H a k ' d i r Mustafa miahbub-i dergah-i Huda. Y a d eden ism.i serifin sevk ile p u r nur olur Mu'cizatm gus eden mahzun goniil mesrur olur Her k i m am sevse ciirmii afv olur magfur olur" A s i k - i Hak Vlvi-i bicare ves ma'mur olur Seliimii sallu ala bedr-id-diica sems.id-duha N u r - i Hak'dir Mustafa mahbiib-i dergah-i Huda
XIX NCU ASIR
43 Hicaz ilahi, Evsat, G. Ulvi
E y Huda'mn sevgili mahbubu ey F a h r - i cihan Hep seninciin halk u icad oldu bu kevn ii mekan Ciirm ii isyan ile oldu halimiz gayet yaman Ummetine k i l sefaat ya Muhammed el'imnan Eyle ey Ulvi o sultana salat ile selim Sthmetin terk etme k i l can ile. sa'y u.ihtimam . Diler isen ta kabul ola dedikte bu kelani Ummetine k i l sefaat ya Muhammed el'aman. , . .. 44 Hicazkar ilahi, Evsat, G. Hakki
Soyle sakla s i r r . i aski tende camn duymasin. Halet-i aski hikayet k i l zebanm duymiasm Olmek asan asikane zerre f i r k a t olmasa Boyle miiskil derd-i askm k i m devasm duymasin 45 Hisar Puselik Udhi, Diiyek
Ya Ilahi sana geldik bizi mahzun eyleme F a h r - i alem hfirmetine ey Kadir-i layezal 01 kiyamet giinlerinde bizi. mahrum eyleme A r s . i a'la. hiirmetine ey Basir-i layezal Gayri senden yok i l a h i m gidecek dergahimiz Eyle mesrur ciimlemizi verme ya. Rab afeti D i n - i islam iizerine kasd eden diismenleri 01 celalin hiirmetine ey Sabur.i layezal >t . .... 46 Hiiseyni Udhi, Evsat, G. Seyh Kdmil
Andelib-i bag.i hicran olmusam ya Rabbena Giil'izar-i mest i i hayran olmusam ya Rabbena Miiddet-i omriim icinde b i r nefes guldiirmedi Istiyak-i hasret-i can olmusam ya Rabbena
TURK. MUSiKiSI ANTOLOJISl
Hamdulillah cok eristi bizkre eltaf-i Hak nijok sukurier simdi handan olmusam ya RObbena. Y a i l a h i rah-i askmdan ayirma Kamil'i Can de canana kurban olmusam ya Rabbena 47 Hiiseyni ilahi, Diiyek Elmeded p i r i m efendim elmeded Ben gunehkari kapundan etme red Bemde'gattm ciimlesi de derdmend Y a Bahaeddin. sah-i Naksbend Curmumu afv eyle ?ahim el'aman Hakipayinden niyazim bu heman TSyleme red Kamil'i hie b i r zaman Y a Bahaeddin sah-i Naksbend 48 Hilzzam ilaM, Diiyek llah.el-aleminsin Hak Taala Zeka hayran-i sun'undur serapa 'Cihan nflrundan olmus Tur-i Sina B u gun m i i Rabbena yevm-i teceUa Cemil sensin celil sensin Hudaya Habib-i Hak'sm ey n u r . i mucessem Huda-yi lemyezel Rabb-i muazzam Sen? etmis o nam ile miikerrem. Hayat-i alem oldun ey miifehham jFeminkel.avnj f i yevmittehasa 49 Hilzzam ilahi, Diiyek, G. Yunus "Ne bahtlu. ol kisiye k i okudugu Kur'an ola Colab ana rahmet kilur gbnlii dolu iman ola Her kimse k i m Kur'an biliir Allah ana rahmet k d u r H u r i ana karsu geliir koltugunda ferman ola
7XTX iNGTT A S T E
K a r a n dkuyan dervise rahmet k i l u r ol pad'isah Hahmet k i l u r bastan basa dervis iken. saltan olur "TCur'an oku sen ey g a f i l ta bilesin burhian delil Hasrr giinii sen s o y l e b i l sirat ana asan ola ZEy bicare Yunus Dede'm K u r ' a n ile durus mudam sG-iinahlarm an dembedem afiv k i l a Rahman ola
r r
50 Isfahan ayin ' ^ j j j l ,f *\r

[
JÂ* ^ r i ^ l
J>^Si
=jjJ for- J~-y- ^

' ( 1 ) . . . c - . j j j T fk-ITjjp
51
Zj~^j
Isfalian
ilahi, Diiyek, G. Hiidayi
S a k m diinyaya aldanma A c goziin gafletten uyan Bunda khnse kalur sanma A c goziin gafletten uyan Masivadan yumub gozii l>ergah-i Hak'ka t u t . y i i z u JIudayi'den gus et sozii A c goziin gafletten uyan 52 Xucek udhi, Diiyek Giinahim hadden efzun oldu gayet ya Resulallah ~Ki hie b i r vech ile yokdur nihayet ya Resulallah B u ciifm ile i k i liitfun birinden kesmem iimmidim Huda'dan magfiret senden sefaat ya Resulallah 53 Mdhur Udhi, Diiyek, G. Yunus Allah adi uludur Ernrin tutan kuludur (1)
(1) Gii+te icin bakiniz: S. 182.
TLTtK MUSIKISI A N T O L O j i S I i
54
:
Mdhur ildhi, Evsai'
Ey olanlar talib-i' kenzine-i esrar-i Hu"' Gizledi v i r i n e . i dilde anr settar-r HQ Nevbahar-i aisk ile acti tecelli" giilleri Galiy.e endaz-i milk-i can olub gulzar-i. Hs 55
- Mdye dyirr -
56 Muhayyer
Durak, (?. Sezayi
Hazret.i Hak'km habibi sevgili b i r danesi Oldugiyciin oldu alem husnuniin dfvanes" Zat-i pakindir sebeb bu alemih icadma Olmasa tesrifin olmazdi cihan kSsanesi Y a Resulallah visalin bczmine âyeste k i l Ta gonul olsun serab.i asVrmm mestanesi A s i k m ancak muradi hazretinden k i m ola Asina-yi bezm.i hasm alemin biganesi G e n c i aiskm mahzeni olmus Sezayi galiba K a n i m a r e t istemsz bu gonlumiin viranesi 57 Muhayyer ildhi, Diiyek
(1)
Gfiftp ve notasi icin balaniz: Mevlevi ayinlerf.. cild:: 15
rxix N C U
Asm
:'57
58 .Muhayyer ildhi 2-D.urmaz yanar viicudum
(1)
-Ah etmeyiip mideyim
59 -Mulmyyer .Kiirdi ildhi, Diiyek -Alemlerin sultam inayet eyle bize -'.Asian sevkm zevkm ver inayet eyle "bize - A z d i gitti,yolumuz Tevhid etmez dilimiz "Sanarma'lum Jialimiz bir halet eyle bize 60 Muhayyer Puselik, Diiyek Miicrimler.rz asilefiz Yolunda hem sahileriz Derdli kulun derman diler 'Ciimle.'lbad ihsan diler Mest eyle berii ask ile JPiir et derunum zevk ile Mustear
Ya Rab .afv eyle bizi Y a Rab a f v eyle'bizi Asi kulun gufran diler Ya Rab afv eyle bizi Z i k r i n n a s i b et sevk'ile Ya Rab afv eyle'bizi
BI ildhi, .Diiyek
Trier sahlb-i tac i i kiilah 'Senden nmar ey padisah ' Sensin kamu halka penah "Ya Rabberia ya. Rabberia ~Fagfir' leria'ziinubena '62
1)
Giifte icin bakmiz: S . 5.8-4.
T U R K HTJSIKfSr ANTOLOJTSr
63 Neva ildhi, DUijek,. G~ Huddnji E y padisah-i b i vezir E y bi' sebih ii' b i nazir H e r sey'e sen verdih viicfld' Canxm seni kilsun siihud Kapundaki bicareLar A y r u k kime yalvaralar Senden Hiidayi ey K e r i m S'ensin c i i Rahman u Rahi'm 64
ihsan" cenabmdan senirrIhsan" cenabmdan senim Ciimle sana eyler sucud" ihsan cenabmdan senin Koyub ya- kande varalai Ihsan cenabmdan senin' Ister sirat-i mustakim Ihsan' eenahmdan seniir'
Neva ildhi, Evsat'
S i r r - r t'evhidih H'udaya kir tecellisin ayarr T u r . i tende t a k i laya'kil ola Musa-yi can* Dide-l can acilub gorstin cemalin nurunu Sineler e l k eyleyiib girsiih sema'a asikam 65 Neva ildhi, Evsat] G. Kdmil Y a I l a h i sah-i kevneyn Musua.famm askmaEnbiya v i i evlfya v i i asfiyamh" askma Cunki U d ' u n i d'edi'n tenzilden sen ya Mucib Subhemiz yok olmadik hem dahi fT sekkin k a r i t h Mustecab- eyle dua kildr kulun Ulvi garib
66
G. Hakki'
Nikii'z' ildhi', Sbfiyan,
Mestane-i askim ben- ayamadim Ezelden agladim hie' gulemedim' Y i i z bin alem yanar ah ii zarimdant Yech-i icad nedir ben biiemedimi
XIX NCU ASIR
'
599'
Hele Hakki bekle riza kapusun A h d - i ezel budur vefada m i s m jfilinde acarsin ihsan kapusun V~2ch-i icad nedir ben bilemedim
!
67 Nikriz ilahi, Evsat, G. Hakki Ben harabat ehliyini yokdur kararim ta. ebed Bade-i ask icmisem-gitmez humarim ta ebed SakLi kevser elinden nus ediib cam-i ezel Hukkvjd yagmaya verdim ciimle v a r i m ta ebed
; :".'
68 Pencgah mersiijn, Evsat, G. Sadik
""""
Mevsim.i matemi gor dide-i devran aglar Gelicek mah-i Muharrem cigerim kan aglar Ciimle matemdedir ol ehi.i semavat ii- zemin Cennet icre bulunan hur ile gilman aglar N i i r - i cesm-i Nebevi mevdiimek-i ayn.i. A l i Matemin etmek iciin gerci k i her can, aglar Ben de sultan-i sehidan iciin ey Sadik Gelmisim dehre heman didelerim kan aglar
69 Rast ildhi, Diiyek, G, Mevldna,
T U R K MUSiKISi ANTOLOJISJ.
70 Rast ildhi, Diiyek
..
..
-uLU-l I J L -
U-.jLl " O - J
71 Rast ildhi, Diiyek
y JV-^V-5.
^ y j l 72 - 7?as #dM, Diiyek, G.
^r_,L.U
Bahaeddin
J215"
J la >
73 i?as iZdfti, Diiyek, G. Seyh Kdm.il /evbe edelim zenbimize tiibtii ilallah. Lutfunla bize merhamet eyle aman A l l a h Sen etmez isen bizleri k i m afv eder A l l a h Lutfunla bize merhamet eyle aman A l l a h Omiirlerimiz gecmede isyan ile daim Kamil bu cihanda acaba k i m kala- k a i m Mevt oldu karib biz yine gafletle miidavim Lutfunla bize merhamet eyle aman Allah (1)'
'iy Notasi icin bakmiz: Konservatuvar nesriyah, Ilahiler, c i l d : 3, s. 115.
X I X JN'CU A S I R
74 East ilahi, Evsat, G. Ismail Hakki
Mai! olma diinyeye ciin bivefadir bivefa Mekrine aldanma zira p i i r cefadir piir cefa Eedd idiib div-i heva yaldan seni azdirmasun Ihtiraz et nefse uyma piir hatadir piir hata Hakki-i surideyi aliide k d d i ask-i yar B i r unulmaz'derde daim mubteladir miibtela. 75 !;
Sabd tesbih, Muhammes

f
5"4 -J*l yrj\ Ull . jU-V'lj ,_Akulit oUl-
7G
Sabd i7dM, JTezc
77
5o&a iZdAi, Diiyek
78 -
, ,
* Sabd iZd/u, Diiyek

IjCo l_ ) t r
WJ-I-IJ.'
602
T U R K MUSJKiSI ANTOLOJiSI
79 Saba, ildhi, Diiyek

U:i
o'ijb -Ail
80 Saba ildhi, Diiyek
(1). ^ i l
r j
ÎW>
81 Saba ildhi, Diiyek, G. Ali Aski
L j l bwiUl
l - i . dU
82 Saod- ilaM, Diiyek Sbyle selamim ey saba. Oldukca rusa.yi harem 01 ravza-i pake varam Anda Nebiy.yi muhterem
(1) B u manzumcyi Zekai Dede Rast makaminda ve Diiyek ikamda da bestelemistir.
X I X NCU ASIR
Saba ildhi, Diiyek E y Allahim sen var i k m Ya. ben kime yalvarayim Senin ismin gaffar iken Y a ben kime yalvarayim 84
Saba zemzeme dyin
85 Sabd zemzeme ildhi, Evsat, G. Sidki
Sahid-i cilvedih-i meclis-i has.i Ahadi Sifle.i sem'-i sebistan-i visal-i Samedi E y nebiler senedi iimmetinin mu'temedi Isledim nefse uyub c i i r m i i hata kar-i bedi Sensin ol sah-i sahiyy.i mededanm mededi E y seh.i m i l k - i ata huz biyedi huz biyedi 8'iG Sdzkdr
ildhi, Diiyek
Bag-i maarif icreyiz Giilsan olan anlar bizi Nisbet cihana vermisiz Reyhan olan anlar bizi Bab-i tevekkiilde aman A h eyleyiib her b i r zaman Kdmil bu alemde heman Sultan oian anlar bizi
<604
87 Segdh ilahi, Diiyek
83
Segdh ilahi, Diiyek
89
Segdh ildhi, Diiyek

g ^ u i i j j - i A i t ^_i> U!i
90
Segdh ildhi, Diiyek
91 Segdh ildhi, Diiyek
XIX
NCU ASIR
605-
< j
Js*
=-
U!J L_I-U:_.L
V
92 Segdh ildhi
93 Segdh ilahi, Evsat, G. Kdmil Z a t - i m i r ' a t . i Hudasin ya. Muhammed Mustafa Aleme behcet niimSsm ya Muhammed Mustafa Yek isiretle kamer sakk cldu secde eyledi Sahib-i ars-i ulasm ya Muhammed Mustafa Hakipa}-_i hlazretinden eyleme red Kdmil'i M.iicrime sahib atasm ya Muhammed Mustafa 94 Segdh ildhi, Diiyek, G. Fehvvi Boyadi sinemi al kana meded didelerin Nola b i r gun beni rahat koya bu cesm-i terin B u felekte dili sad etmege sa'y eyler iken Niciin olsun bana hempa su cihanda kederim Giin be-giin nas-i cihan isvie i i zevkinde olub Yirie ben kendime gamhaneyi mesken ederim Fehmiyd tali'imi yazrrus ezel boyle Huda Diyegor d i l kaderimdir kaderimdir kaderim 95 Suzidil ayin
j-Jl._J.jl.
06
9u
G. Yunus,
Suzidil Udhi, Diiyek,
Yiice sultamm derde dermanim Bedende camm H u demek ister Alimsin alim dogrudur yohrm Agzimda dilim H u demek.ister A l i sirnnda .teyhid nurunda Mahser yerindeHQ-'demek i s t e r Yunus postunda goniil dostunda Sirat ustunde H u demek ister 97
Suzndk dyin
> U I u U - ,Ull
(1) l
...si.l^lj.^lji
98
Suzn&k.Udhi, Diiyek
j J l ^ j l J U t l j L vill-^ J i .
99
Siizndk ilahi, Nevalvt, G. Seyyid
<1)
Gufte ve notasi icin bakimz: Mevlevi ayinleri, c i l d :
15
X I X NCU ASIR
607
100
Siiznak ildhi, Diiyek
101
Siiznak ildhi, Evsat, G. Hakki Ya Habiballah meded eyle miiriivvet kahism Mahz-i ihsan i i fiittivvetsin ata ummanism Sen sefi'.al-miiznibin Hakki fakir i i miicrime T u t elin lutf eyle ey sah derdliler dermanisin 102 , Siiznak ildhi Ya. Resulallah sefaat eyle Allah askina Ben.garibim sen inayet eyle Allah askina Namuradim her murad et ya. Resulallah meded Fazl u cudunla sehavet eyle Allah askina 103 Siiznak ildhi, Diiyek, G. $eyh Kamil
Ey asik uyan zikredelim vakt-i seher-bu Goz yasi doktip ah ederek tevhidin oku
(1) Manzume, efendr'nindir. Beglerbeyinde Istavruz Bedevi tekkesi seyhi Seyyid
608
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Dervis olayim dersen eger sen dahi Kdmil A l l a h yoluna sidk ile hep hu deyslim Hu 104 Suznak ildhi, G. Kuddusi Ummet-i merhumeye ciin b i r aman geldi Uveys N a r . i diizahtan usati kurtarub aldi Uveys Ciin vasiyyet etti hirkasm ana F a h r - i rusiil Bu zaife iimmete gor ne kerem k i l d i Uveys V a r d i b i r tenha. yere etti dua Mevla'sma B i r i k i saat miinacat bahrine daldi Uveys D i d i afv et- iimmeti hep yohsa giymem hirkayi Nas .ile re's-i ser.ifin secdeye salch Uveys Eyie Kuddfj-si (1) hediyye riihuna sen Fatiha Bizim iciin gussa yiyub bagrim deldi Uveys 105 Suznak ildhi, Diiyek M i l k - i cihan sultam Hazret.i Hak yaram Tal'atmla devr eder Vasil-i siiru eder
Abdiiikadir Geylani Abdiiikadir Geylani Abdiiikadir Geylani Ciimle gamdan dur eder
106 Sitznak ildhi, Diiyek E y talib.i diinya olan Olsan eger sah-i cihan
Tahsil ediip netsen gerek B i r giin koyub gitsen gerek-
107 Suzn&k ildhi, Sofiyan, Salike olmaz -syan Olsa p i r i oniinde Ask ile her k i m geliir Lacerem ana olur G. Ismail Hakki i l m - i hakikat m i f t a h . Bab-i inayet m i f t a h Hakki'ye teslim olur Kenz.i hakikat m i f t a h
efen-
(1) K a d i r i y e mesayihinden matbu divan sahibi Kuddusi Ahmed di, Nigde'ye tabi B o r ' d a medfundur. V e f a t i 1265 (M. 184S).
XIX NCU ASIR
609
108 Suzidildrd ilahi, Evsat, G. Edirne Milftisi Fevzi
Gel olunmakta tilavet asik'an Mevlid-i pak-i Muhammed Mustafa Istima' et Mevlid-i pakin amn Can i i dil hulsun sema' ile safa Fevzi ves eyle tevessiil ruz ii seb Hiirmetiygiin miistecab olsun dua 109 SuzidUdra ildhi, Diiyek, G. Fevzi Barekailah dii cihamn serveri Hak Taala'nm aziz peygamberi Hoy-i sebbuyinden aldi buyini Su cihamn siinbiil ii verd-i teri M i h r - i pak.i mevlidinden aldilar Sems ii men ruyindeki niir i i feri K i l sefaat ya Habiballah aman Eyle tahlis Fevzi-i isyangeri
in
Sf.'
110 Sehnaz Udhi, Diiyek
Ill Sehnaz Udhi, Diiyek
610
$evkutarab
112 tevsih, Evsat, G. Seldmi
Bir muazzam padisahsm k i kulundur ciimle sah. Kurb-i Ev ednada vaz' oldu seninciin tahtgah Niih felek heft zemin ancak sana bir barigah Emrine mahkflmdur alem her soziin vahy.i l l a h Essalatii ves-selam ey hadi-i rah-i Huda. Kiintii asi ya sefi'.al-muznibin isfa'-lena Kangi hake bassa pay-i devletin ol Tur olur Canib-i Hak'dan tecelliyyat ile piir nur olur Her nazarda aynma vech-i Huda manzur olur Bu Seldmi hizmet-i na'tin ile magiur olur Essalatii vesselam ey Hadi-i rah-i Huda Kuntti asi ya Sefi'âl-muznibin irham-lena 113 - Ussak durak, G- Saldhi Senin vasfin leb-i takrire gelmez ya Resulallah Nigah-i midhatin ta'bire gelmez ya Resulallah Olursa sirr-i zatindan olur bir remz-i icmali Murad etsem dahi tastire gelmez ya Resulallah Miidami hanej askmla yazdi re'y ii tedbire Saldhi bir dahi tedbire gelmez ya Resulallah 114 Ussak Udhi, Hafif
(1) B u ilahiye X V I I nci asir musikisinaslarmdan. meshur Hatib Z i l r i r i Hasan'in Pencjrah makammda bir bestesi vardir: Aim. Mc. No. 637.
XIX
NCU ASIR
611
115 Ussak ildhi, Diiyek
/oLjaM > - t i
Ic
- J
^ ^
ij-Â-illO'.lj < j d l U j
116 Ussak ildhi, Diiyek
Sebinsah-i cihanban-i risalet sah-i zi iinvan

Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed''dir Muhammed'dir
Bu nazmi sbyledim rii'yada ben alemlere sultan

Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir
Cihariyar Ebu Biekr ii Omer Osman A l i hergah Huda'nin dbrt kdtabi vasfmi irad eder billah Halilullah Habibullah Nebiyyullah Resululliah
Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir Muhammed'dir (1>
117 Ussak ildhi, Diiyek, G. Seyh Kdmil Biz hatm-i hace ederiz Mevlam yoluna gideriz Hubb-i sivayi nideriz Naksileriz zikrederiz Bid'at degildir yolumuz Sah Naksibend'dir ulumuz
(1) Zekai Dede'nin son besteledig-i eserdir.
612
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Siddik ekberdir kolumuz Naksileriz zikrederiz Tevhid-i Zat erkanimiz Ma'liim degil esranmiz D-aim tevecciih karimiz Naksileriz zikrederiz P i r i m efendim Naksibend L u t f u n bize eyle kemend KdmU kulundur derdmend Naksileriz zikrederiz 118 Ussak ildhi, Diiyek Kuldan sana layik nola Asik seni kande bula (1) 119 Ussak dahi, Diiyek E y Huda'dan lutf ii ihsan isteyen Mevlid-i pak-i Resulullah'a gel 120 Ussak ildhi, Diiyek, G. Erzurumlu Ibrahim Hakki
Hak serleri hayr eyler Zannetme k i gayr eykr (2) 121 Ussak ildhi, Diiyek, G. Hiidayi Gelin diyelim sevk ile Lailahe illallah Ask ile sidk u zevk ile Lailahe illallah
(1) (2) Giifte icin bakiniz: S. 65. Notas) icin bakiniz: Konservatuvar nesriyati, ilahiler, citd 2, s. 89.
XIX NCU ASIR
613
Cermet amnla. acilur Mii'minlere nur saQilur Dost ellerine gociiliir Lailahe illallah Ister isen h'ayr-iil-ezkar Durma heman tevhide var Hiiddyi'ye sorarsan yar Lailahe illallah 122 Ussak ilahi Allah adi uludur Blmrin t.utan kuludur (1)
123 Ussak ildhi, Sofiyan Nefs.i seytana uyub eyledik bi Senin keremin coktur afv eyle Rahmetin uma geldik ya Allah Rabbena ya Rabbena takabbel
had gunah ey padisah mahrum koma min-nessiyam
124 Zevk u tarab ildhi Muhibb-i Qaryarim oz vucudum sadridir Siddik Omer'dir cismimin cam degil dersem olam zindik Soven Osman'i bugz ile Huda'dan bulmasm tevfik Yezid gibi yezid olsun A l i ' y i eyleyen t e f r i k (2)
Beylikgizade A l i A s k i Bey
1 Acem ildhi, Evsat, G. Hakki
V a r i m i ben aska verdim hanumamm kalmadi Ciimlesinden f a r i g oldum can cihamm kalmadi Hakkiyd her dem seninciin siikr-i Yezdan etmede Hamdiilillah ask-i Hak'dan gayri varim kalmadi
(1) Giifte igin bakiniz: S. 82. (2) Zekai Dede'nin besteledigi bu ilahileri mabdumu Ahmed Irsoy, babasma aid mecmuadan istinsah ederek bana grindermek lutfunda bulunmustur.
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
2
Acem Udhi, G. Hakki Ciimle hevalardan geciir Mevla meded senden meded Cam-i mahabbetten iciir Mevla meded senden meded Ref ola kayd-i masiva Dilden gide kamu heva E t Hakkvyd vaslm ata Mevla meded senden meded 3 Bestenigdr mersiye, G. Sdbit Ey dide-i hunkerde durub eyleme aram Ciin geldi Hiiseynin deminin aktigi eyyam Sdbit cigerin dagla Hiiseyn askma agla Dbndiirse reva gozleri Ceyhun'a bu hengam
4
Diigah Udhi, Diiyek,
G. Hakki
Aldi beni sevda B i r kakiilA ra'na Oldiirme gammla K i l l i i t f ile ihya
Mefrun edeli bendesini sahid-i Levlak Kddi ser-i piir dudumu ah rize-i fetrak Ey sahid-i gayb al elini Hakki-i zann Cellad-i gamin eylemeden menzilini hak Evic . 5 Udhi, Diiyek, G. Hakki
Viiciidum miilkini ma'mur eden dost Siirur-i sevk ile mesriir eden dost Bihamdillah kamuya etti v a k i f Bu Hakki gbnliimu piir niir eden dost
6
Hicaz Udhi, Sofiyan, Ya vasi'-'aJ-magfiret Halime senden meded.. Ya sabik-al-xnerhamet Halime senden meded G. Hakki
XIX
NCU
ASIR
615
Kapuna geldim garib Maksudum eyle nasib Ente semi'-al-miieib Halinue senden meded Gayri kapu bilmezem S i r n ayan kilmazam Kapundan aynlmazam Halinue senden meded Hakki'yi reddeyleme Yolunu sedd eyLeme L a f z i m add eyleme Halime senden meded (1) 7 Hicaz ilahi, Sofn/an, G. Hakki T i i u ' etse gdniilden n u r - i tevhid Ziya verir deruna sanki hursid Goniilden t u t bu giiftarm mealin Zebanm vaktidir Hakki bu te'kid
8
Humayun
ildhi, Devr-i
hindi, G. Hakki
Ya Rab garib ii bikesim senden meded senden meded Mihnet rev-i gurbet resim senden meded senden meded Agyaxe verme firsatm yare 'ata et rahatin Hakki fakirs rabmetin senden meded senden meded 9 Hiiseyni asiran ayin
r-^
1
(2; jr 1 ... ^ J / ljj*

i J
>*^c
(1) Sd. Mc. Notasi icin bakmiz: Istanbul Konservatuvar nesriyafa, I H M e r , citd 3, 3. 109. (2) B u ayinin bazi kisimlan Zekaizade Bay Ahmed irsoy'da m e v c u d d u r .
T U R K MUSiKISi ANTOLOJISi
10 Hiiseyni ilahi, Hafif, G. S. Kamil
E y goniil ragbet edersin aska huddam olmaga Damen-i aski birakma halka-i tevhide g i r Vuslat-i deryaya Kamil badban acmis iken Hasretin nanna yanma halka-i tevhide g i r II Irak ildhi; Evsat, G. Hakki
Miiide k i l d i dillere bad-i saba Geldi ol dem k i m verir kalhe ziya Hakki.i suride oldum mugtenim Merhaba ey mah-i Meviid merhaba 12 Nihavend ildhi, Evsat, G. Hakki
Bahr-i askda bikaranm ya Resulallah meded A s i k . i h i i h t i y a r i m ya Resulallah meded Bas aîk sahra-yi askmda benim eyda-yi ask P i i r ciinun ii bi. vakarini ya Resulallah meded Ciimle agyari gider mir'at-i dilden ey Habib Rah-i gamda piir gubanm ya Resulallah meded Hakkvya dil hastene goster cemalin ey tabib . Bu recada lztirarxm ya. Resulallah meded
13
Sabd Udhi, Sofiyan, A s i k m tende canidir tevhid Cam icinde camdir tevhid Her taraftan aceb temasadir Sanmai z i k r - i lisamdir tevhid Hakkvya zikr-i la v i i illadir Mebde.ul-kul k i i l l i esyadir G. Hakki
XIX N C N
ASIR
14
Suzidil ilahi, Evsat, G. Fehmi (1) Boyadi sinemi al kana meded didelerim Nola bir gun beni rahat koya bu cesm-i terim Tanburi A l i Efendi 1 Rast ildhi, Diiyek, G. Hazret-i Omer
(2) j ) l j l U l J J r l l
| J
J dfcljj-
A h m e d H i i s a m e d d i n Dede
1
Bayati araban ildhi
2 Nihdvend ildhi
(2)
UJJ
t j l r>-l ^x-j,
3 Rahdtiilervah ayin ûij^wj

5
jt>yi._J,i
B
i j ^ * - * J ^ J J c. **^* k > . ) '
(2)
j .- ^-*5
l***
(1) Gufte icin bakimz: S. 605, Ali Aski Bey'in Ahmed Irsoy*dan ahnmistir. (2) Notalan icin bakimz: Mevlevi ayinleri
besteleri,
Zekaizade,
618
TURK MUSiKISi ANTOLOJiSI Seyh Tevfik
1 Diigdh ilahi, G. S. Nuri Essalat ey m i l k - i vahdet padisahi essalat Yog iken unsur mevalid-i selase ses cihat Kaim idi zat-i pakin zaw Bari'ye ezel Ya Resulallah goriindim aleme adem sifat
Yenikoylii Hasan
1
(1)
Karctgar
Udhi, G. Yumts
Yine yaz avian geldi Hasretin bagrimi deldi Soyle canan biilbul soyle Soyle asik derdli soyle Gii!un yanaginda al var Seher vaktinde cok hal var V a r biilbul Huda'ya yalvar Soyle asik derdli soyle K a r h karh daglar asti Nice maksuda eristi Yunus'xm bagrim desti Soyle asik derdli soyle (2)
H a k k a k Abdi
1
Dede
Arazhat'
ilahi, G. Mehmed Rdzi
Askinla ya Rab behreyab eyle Havretde koma hisseyab eyle Zahir ii batm eyleyiib ma'mur Esrar'a ma'den bir kitab eyle
(1) Bestekann varakaya nazaran. (2) Bestekann oirlu Bay Hayrullah Yalim'm ifadesine ve Tardifi
o.ulu
Hattat Bay Nuvi'nin ifadesine n a z a r a n .
X I X N C U ASIR
Firkatde koma Razi nacan Vashnla am feyziyab eyle (1) 2 Bestenigdr ilahi, G. Siinbiili Aldeddin Ben mest-i canan olmusam Can i i cihandan gecmisem Hayran ii giryan olmusam Nam ii nisandan gecmisem Duyah askm s i r r m i K i i l l i cihandan el yudum Bulah askm gencini Derya-yj kandan gecmisem l l m - i yakinin su'lesi Dogah gonliim turuna Hakk.ul-yakini bulmusam Sud i i ziyandan gecmisem Ben Seyyid Aldeddin'em Ask ile ali himmetem Diinya nedir ol dost iciin I k i cihandan gecmisem (1)
3
Hiizzam ildhi, Yihiik diiyek, G. Seyh Mehmed Rtzaiiddin Eya Siinbiil bana ask kapusun ac Kamu ussak senin kapitna muhtac Hizmetin devletidir taht ite tac Kamu ussak senin kapuna muhtac Sbhretin Sakyan idi beyn-el-enam iciib camm diller olsun miistedam Ziihd ii takva ask ile olur tamam Kamu ussak senin kapuna muhtac Sehr-i aska olmusundur cii sen sah Senin rahin miistakim yok istibah Nob. Riza olursa asdan agah Kamu ussak senin kapuna muhtac (1)
(1) B a y R a i f Yelkenci'ye aid bir mecmua ve Sd. Mc.
620
TURK MUSIKISi ANTOLOJISi Celaleddin Dede
Diigah
ayin
LIU J l j V - U i i - . l J , X
Hiiseyin F a h r e d d i n
Dede
1
Acema.sf?'art di/iw
(2)
. M ...
E
- ' J J J Bolahenk
<Nuri Bey
1 Karcigar
JJIJÔ-
ayin
^jXt\
^ i ^ j l Jib
i j! J
L ^1 JL* I
<T ^ - C J l j
(3)
" . . . JJIJ
f fc-ilj Jf
<:L-ji
Puselik
ayin
a j L i i l JL_. ^ J l
J i (>5C..
(1) (2) (3) (4) cild 17.
Notasi
icin
bakiniz:
Istanbul
Konservatuvari
nesriyati:
Mevlevi
ayinleri, cild 17. Notasi icin bakiniz: Mevlevi matbu. icin bakiniz: Konservatuvar nesriyatiMevlevi ayinleri,. ayinleri, c i l d : 15. bakiniz: Emin Yazici: Mevlevi Giiftenin tamami ve notasi icin Notasi
ayinleri, gayri
XIX
NCU
ASIR
Zakir Hulusi
1 Ussak ilahi, G- Kahyazade Ya sahib-el-alame Ya Ahmed-er-Rifai . Ya bahir-el-kerame Ya Ahmed-er-Rifai Sen seyyid-i cihansin Hem sah-i kiinfekansin Alemde sirr-i cansm Ya Ahmed-er-Rifai Bu hakdan-i tende E f i - i nefs elinde Kaldim ilaci sende Ya Ahmed-er-Rifai Sancagm iizre Fa'lem Dil miirdegana merhem Sensin tabib-i alem Ya Ahmed-er-Rifai Ates sana miisehiiar Kevni-i berde mazhar Sensin- sliyuha server Ya Ahmed-er-Rifai Sen rehniima-yi dinsin Dervisine muinsin Lahavf ile eminsin Ya Ahmed-er-Rifai Kutbiyyetin miisellem Ruhtilkudiisle tev'em Sensin melaz.i alem Ya Ahmed-er-Rifai Sensin lediinne alim Pencende hep avalim Ma'lum sana halim Ya Ahmed-er-Rifai Arif
622
TURK MUSiKISi ANTOLOJlSI Sensin midad-i hikmet Gencine-i saadet K i ! Arif'e inayet Ya Ahmed-er-Rifai (1)
Himmetzade H i i s a m e d d i n
1
Ussak ildhi, G. Himmet
Alemlerin icadma oldu sebeb ask-i Huda. Miirsidlerin irsadma oldu sebeb ask-i Huda Cennati giilzar etmege tamuyu piir nar etmege Alemleri var etmege oldu sebeb ask-i Huda. A r s i yaratmaga Huda bais nedir b i l salika Bilmez o kim nadan ola oldu sebeb ask-i Huda Ya'kub u Yusuf yadma Mecnun i i Leyla adina Asiklarm feryadma oldu sebeb ask-i Huda Himmeti'hin yandi ozii kan ile piir oldu gozii Mansur ves soyler sozii oldu sebeb ask-i Huda, (1)
Haci
Kirami
Efendi
1 Hiiseyni ildhi, Diiyek, G. Abdulkerim
E y viicud etvarina cevlan Habib-i Kibriya Vey viicud esrarma seyran Habib-i Kibriya Vacid ii mevcud seni mir'at edindi subhesiz Sireti Hak siireti Rahman Habib-i Kibriya Samni tebcil iciin geldi hiivel-hak-kulmiibin Iste burhan sahidim Kur'an Habib-i Kibriya Hasih Hak zatmi mahbub idiib ba'-s eyledi On sekiz bin aleme sultan Habib-i Kibriya Hizmet-i na't.i serifin ile Riihi (2) fahr eder Mahz-i lutfundan diler ihsan Habib-i Kibriya
(1) Sd- Mc. (2) Tarsus seyhi (M. 1 9 0 5 ) .
Melamiyyeden Abdiilkerim
Ruhi.
Vefati:
1323
X I X NCU ASIR
623-
Sair ve H a t t a t
Hamdi
Suzndk ilahi. Diiyek,
G. Hassan
(1) Azâ.
jidiV
N a f l a muhasebecisi Sadi Bey
_Ros iZdfet, Diiyek,
G., B. kendisinin
Intisabim ta. ezeldendir cenab-i Ahmed'e Varis-i sirr-i Nebi sultan-i G'aivs.i emcede Nola boyle fahr edersem essala asiklara Ahmedi'yem Ahmedi'yem Ahmedi'yem Ahmedi Cam-i- aski hazret-i Gavs-i Rifai'den iciib Nes'e-i tevhid ilie hesti-i alemden geciib Sa'diyd subh u mesa boyle tefahur eyleyiib Ahmedi'yem Ahmedi'yem Ahmedi'yem Ahmedi .- 2 - Rast Udhi, G., B..-kendisinin'-
(1)
Evliya ziimresinin server-i ali himemi Asfiyanm alemefraz seh-i muhtesemi Bahr-i feyz-i ezeli hamil-i ebr-i keremi Mazhar-i ilm-i lediirmi halef-i Murtazavi Giil-i bag-i Nebevi hazret-i Seyyid Bedevi (2)
(1) Sd. Mc. (2) Sd. Mc. Bu ilahiyi Ser muezzin Hafiz Tevfik Bey de Hiiseyni ma kammda bestelemistir.
624
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Tanhuri Mehmed Bey
1 Hiizzam Ildhi, Diiyek, G. Kdhyazade Arif
Kadrim ola berter seref-i Nad-i Ali'den Nusrat bulayim dembedem imdad-i Ali'den Meydan-i mahabhetteki feryad-i Ali'den Sehzade.i ali i k i simsad-i Ali'den Ya Rab beni dur eylsme evlad-i Ali'den (1) Hak-i der-i valalan iksir-i hakikat Ruhsiide olan asik-i surideye devlet Anlardan olur aleme asar-i inayet Her bendesi sahan-i felek mertebe elbet Ya Rab beni dur eyleme evlad-i Ali'den Ahir bu harabata geliir lerzis-i viran Iskeste olur camlan rindi perisan H-sr nes'enin elbette humann ceker insan 01 dad ii sited mecmaina vardigimaz an Ya Rab beni diir eyleme evlad-i Ali'den Bende edeli can ii dili A l - i aba'ye Hamgeste-i ta'zim olahm gerh-i diitaye Meyl eyleyemem kevkebe-i rlar-i fenaye Bestir bana diinyada ve ukbada bu paye Ya Rab beni dur eyleme evlad-i Ali'den Evsaf-i A l i oldu benim ma'din ii kanim Evlad-i cigerparesidir can ii cenanim Arif dil-i erbab-i hakikatte mekanim Bu nutk-i serif oldu benim vird-i zebanim Ya Rab beni dur eyleme evlad-i Ali'den (2)
(1) 12)
Bu misra Sd. Mc.
(Seyyid Seyfullah)
indir.
XIX NCU ASIR
625
a/yirh Ismail H a k k i 1 Ussak ilahi, G. Yunus Emre
Eyyub'um miibtelayim derde derman isterim Asikim dil hasteyim cana canan isterim Ya'kub'leyin aglarim Yusuf'ciin kildim f i r a k Yiisuf'iim zindan icinde fazl-i Ramman isterim Musa'mn Tiir'una vardim dost cemalin gbrmege Gitti akhm ta k i ol dem s i r r - i Siibhan isterim B i r mekana gelmisem k i ol benim yurdum degil H i z r ile zulmete erdim ab-i hay van isterim Defter-i a'malimi yiiklendim ettim azm-i rah Menzil-i maksuda Hak'dan emr ii ferman isterim Yunus Emrem bilmedi hie kimseler halin senin Halimi arz etmege bir merd-i irfan isterim
F. 40
S o n asir Dint T u r k musikisi
Son asir Dini Turk musikisi

Son asrm musiki sahasmdaki en miihim faaliyetini t a r i h i ma. hiyeti ve degeri haiz dini, ladini eserleri tesbit etmek hususundaki mesai teskil eder. Gerci X I X uncu asirda da bu neviden bircok cahsmalar olmustur. Mesela Piyanist Mimar Esad efendi, cami ve tekke mahsullerinden pek cogunun notalarmi yillarca ugrasarak elde etmis ve miikemmel bir koleksiyon viicude getirmisti. Fakat tab'edilemiyen bu eserler, kayidsizhk yiiziinden i h t i m a l d i r k i tamamiyle mahvolup gitti- Son asirda ise Abdiilkadir Tore, Ali Riza Sen. gel, Hiiseyin Sadeddin Arel, Ismail Hakki, Kazim Ez.... gibi sahsL yetler de bir hayli nota elde ettiler. Fakat toplamlan b i r kisim tar i h i eserleri tab'ettirebilmek muvaffakiyetini i l k defa Istanbul Kon. servatuvan gdsterebilmistir. 1923 te hakiki tesekktiliinii bulan bu muessise, simdiye kada\ Mevlevi ayinlerinden bircoklairmi, bazi tevsih ve ilahileri ve b i r kisim Bektasi nefeslerini nesretmek imkanini bulabilmistir. Konservatuvar Miidiirii Ziya Demirc'Cmn bu sahadaki .alaka ve gayret i n i ve tasnif heyetini teskil eden Rauf Yekta, AH Rifat, Ismail Hakki merhumlarla Zekaizade Ahmed Irsoy,, Dr- Swphi Ezgi ve Mesud Cemil'm mesailerini daima takdirle anmak icab eder. Istanbul Konservatuvarmm basardigi m i i h i m islerden b i r i de dini ve ladini eserlerden muhtelif tipleri plakla tesbit etmek olmust u r . Ve bu tarz, hie siiphe yok k i notaya pek cok defalar mureccah. t i r . Ciinkii nota, t a v i r ve mahalli lehce f a r k l a r m i gosterecek mahiyette degildir. Tiirk musikisinin hakiki iistadlari bunun icindir k i miinhasiran notaya baglanmamislardir- Netekim bu asirda ve X I X uncu asrm son yansmda sadece nota ile T i i r k musikisini ogrenen ve pgretenlerin okuduklari ve besteledikleri eserlerde bariz b i r donukluk vardir. Gerek hususi .eberdeki malzemenin, gerek Konservatuvar he, yeti tarafmdan tedarik edildigi halde heniiz basilmiyan notalarm
630
tab'edilmesi ve hafizalarda yasayan dini ve ladini daha b i r cok eserlerin plaklarla tesbit edilmesi " T i i r k Musikisi T a r i h i " icin b i i . yiik b i r kazanc olacaktir. Son asir cami musikisinde bilhassa K u r ' a n okuC a m i Musikisi yusunun eski cievirlerdeki hususiyetini muhafaza ettigini goriiyoruz. Musikiye v a k i f olan ve " K i r a a t " ilminde cidden ihtisasi bulunan b i r hayli degerli hafiza, bu asirda da tesadiif edilmektedir. B i r kismi X I X uncu asnn sonunda yetismis olan bu sahsiyetler arasmda musiki tahsil etmedigi halde muvaffakiyet gosterenler de vardir. Bunlar otedenberi memlekette hakim olan bedii "Kur'an okuyus" tarzim kavradiklari icin b i r cok makamlann seyrini bilmiyerek, tabiat sevkiyle gosterebilmislerdir. Son devrin cidden miikemme! Kur'an okuyanlanndan b i r i Hafiz Ahmed Nazif efendidir. Huzur hocalanndan ve Siileymaniye dersiamlarmdan. Hafiz Ismail Hakki efendlnin ogludu r. Onun babasi Geyveli Haci Mehmed efendi'dir. 1273 ( M . 1861) de Uskiidar'da Hamzafakih de denilen Kaptanpasa mahallesinde dogdu. I l k tahsil i n i bitirdikten sonra meshur A t i f Bey'den medrese dersleri okudu ve icazetn'ame aldi. -Selimiye imami maruf hafizlardan Haci Sabri efendi'den hifza calisti. Asere, fakrib, seb'a gibi i l i m l e r i de ,ayni iistaddan ogrendi, mezun oldu. Musikiyi Haci Faik Bey merhum ile Said Ozok'tan mesk etmistir. Hiidayi seyhi Gulsen efen-di'ye intisab ederek Celveti olan bu degerli hafiz Bayazid dersiamlanndandi. Uskiidar'da Kaptanpasa camiinin de imami i d i . Kur'an okuyusu h a r i kulade mukemmeldi. Pek giizel ve yakici b i r sesi v a r d i . Mukabele okudugu vakit, bir cok makamlann seyrini gosterir,. b i r makamdan oteki makama gayet ustahkla gecerdi. Orta boylu, h a f i f cigek bozugu ve seyrek sakalli olan bu kiymetli sahsiyet, 26 Ramazan 1350 (M. 1931) tarihinde vefat etti. Karacaahmed mezarligina defnedildi. Kardesi Hafiz Mehmed Rifat da iktidarh hafizlardandir. Son devrin iistad hafizlarindan ve cidden miikemmel K u r ' a n okuyanlarmdan b i r i de Uskiidarh Hoca Fehmi Efendidir. 1288 ( M . 1871). de Selimiye'de dogdu. Babasi, Pasakapisi riisdiyesi m i i d i r ve "muallim-i evveli" Siileymaniye miidenislerinden Ismail Hakki efendidir. Onun babasi Mustafa efendidir. Annesi Mevhibe hamm, meshur hafiz Hoca Sabri efendi'nin kizidir. I l k tahsilini Uskudar'da Valide medresesinde bitirdikten sonra biiyiik babasi Sabri efendi'den hifza basladi. Kiraat, asere ve takribi de bu zattan ogrendi. B i r taraftan
XX NCI ASIR
631
-da maruf mtiderrislerden Hoca Osman efendi'nin derslerine devam etti. 1308 ( M . 1890) de icazetname aldi. 1304 ( M . 1886) te babasin m vefati iizerine, Selimiye camii imamhgma imtihanla tayin edildi. 1308 ( M . 1890) de Maarife intisab etti. 20 sub at 1942 cumartesi giinti vefat etti. Cenazesi, ertesi giin b i n i miitecaviz b i r cemaat ile k a l d i n l d i . Karacaahmed'de Sehidlik'te babasimn yamna defnedildi. Fehmi efendi, son devrin pek miikemmel hafizlanndandi. K a t iyen tasannu yapmaz, duyan ve duyuran bir vecd ile ve miiessir b i r eda ile K u r ' a n okurdu. Onun epeyce talebe yetistirdigi de malumdur. Son asnn en muktedir k i r a a t miitehassislarmdan b i r i olan ve miiessir bir eda ile Kur'an okumakla istihar eden degerli sahsiyetlerinden b i r i de Haci Ahmed Niyazi Araz'dir- Pek cok talebe de yetistirmis bulunan bu iistad hafiz, terciimeihalini bizzat kendisi su yolda kaleme almistir: "1285 ( M . 1868) senesinde Besikta.s'ta Asariye, nam-i digerle Kihc A l i mahallesinde kademnihade-i alem-i siihud olmusum. Pederim hacegandan ve Sehid Hasan Pasa namiyle m a r u f b i r zatm ahfadiridan olan Hafiz Halil efendi (vefati 1296-1878) dir. K a n g i r i vilayetine tabi Tuht nahiyesindendir. I l k mektebi mahallemizdeki mektebde ve o zamanda maruf olan Hace Ibrahim efendi'nin buy-i feyzini istismam ederek b i t i r d i m . Badehu Riisdiye-i miilkiyeden neset ederek muallim-i mahsusdan hifz-i K u r ' a n - i kerim, eylediro. Sultan Selim cami'-i serifi hatibi iistad-i k u l Haci Hafiz Hasan efendiden ta'lim-iKur'an ve tashih-i F i i r k a n - i miibin eyledikten sonra meslek-i Ataullah iizere asere ve badehu takrib okudum, icazetname a l dim. 1314 ( M . 1896) senesinde mabeyn-i hiimayun imametine ve 1324 ( M . 1906) senesi ramazan-i serifinin y i r m i ikisinde iistadim Hiinkar imami mariif Hafiz Rdsid efendi hazretlerinin vefatiyle yerine imam.i sehriyari oldum. Merhiim-i musariinileyk hazretlerinden de Sofi ve Miitkin mesleklerini bkuyarak icazetname aldim. Cemiyetimde hatt-i siiliisten de ketebe aldim. Tebeddiil-i saltanat dolayisiyle ma'zul ve badehu tekaiid oldum. Bayezid dersiamlanndan ve meclis-i maarif azasmdan K u r r a . i kamilinden Haci Hafiz Mehmed Huliisi efendi'den beyn-el-kurra malum olan ItUdf meslekinden de icazetname aldim. Elhasil tevarih-i muhtelifede i l m - i viicuhdan dbrt meslek iizerine icazetname aldigim gibi bu mesleklerden b i r cok hafiz efendilere asere ve takrib okutarak icazetnameler verdim. B u efendilerden hayattj. olanlann m a r u f l a n Riistem Pasa camii se-
632
r i f i imami ve hatibi Hafiz Hayri, Besiktas'ta Sinan Pasa camii bas imami ve hatibi Hafiz Asur, Hamidiye cami-i serifi bas imami ve hat i b i miiderrisinden Haci Hafiz Yusuf, Enderunlu Hafiz Ismail ve Orhaniye cami'-i serifi bas imami Hafiz Nuri efendilerdir. A r a b i dersini Mabeyn-i hiimayun imami iken o aaman seyhiilislam miistesari zahir ve b a t m i kamil k u r r a - i meshfireden Haci Necib efendi hazretlerinden son ders olan Serh-i akaid okurken vuku-i irtihalleriyle Tphane'de Nusretiye cami'inde Sehr-i akaid okutan iistad-i kamil Hasim efendi hazretlerinin dersine devam ederek 1319 ( M . 1901) cumadiluladai Suleymaniye cami'inde refiklerimle beraber icazetname aldim. Lisan-i Farisiyi de kitabcibasi merhum Hasbi efendi hazretlerinden okudum. Fen-i musikiyi evvela giriftzen hademe.i hassa bmbasilarmdan Resid Bey'den, sonra Bolahenk Nuri Bei/in r e f i k i Haci Raif Bey'den ve Hiinkar miiezzini Kolagasi Feyzi Beyden, keza muezzin-i sehri^yariden ve Dariilelhan muallimlerinden Hakki Bey'den ve ilahiyat kismmi biraderim Harbiye nezareti mektubi kalemi b i r i n c i simf miimeyyizleriuden Haci Asim Bey'den mesk ettim ise de kirk seneden beri mesgul olmadigimdan hatirimda pek az beste ve semai ve ilahiyyat kalmistir." / Son devrin degerli hafizlarmdan b i r i de Sekercizade iinvaniyle istihar eden Hafiz Hayreddin Bilgen'dir. Istanbulludur. 12 Sefer 1292 ( M . 1875) de Aksaray'da Taskasap'ta dogdu. Babasi Taskoprii ayanindan Sekercizadeler iinvaniyle tanmmis aileden Haci Mustafa efendi'dir. Onun babasi Hasan, onun babasi Abdullah'tir. Dayisi Sehzradebasi camii hatibi Haci Hafiz Mehmed Emin efendi'den hifza cahsti. 1301 (M- 1883) de hafiz oldu. 1305 ( M . 1887) de riisdiyeyi b i t i r d i . Aksaray Valide camii imami meshur duagu Haca Mehmed Tevfik efendi'den " T a y f i i r - i Secavendi", " T e c v i d - i edaiyye", "Cezer i mukaddimesi", " D i i r r e " , . "Nazimetiizziihr" okudu ve K u r ' a n ; t i l a vetini ogrendi.. Meshur dersiam miiderrisi Hafiz AH Serif efendiden Yusuf efendi zade meslekine uygun olarak " K i r a a t - i seb'a ve asere ve t a k r i b " okudu. 1313 (M. 1895) te mucaz oldu. Medrese tahsilini de ikmal ederek Odemisli Mustafa efendi'den ve yukarida ismi gecen A l i Serif. Efendi'den 1317 (1899) de i k i icazetname aldi. B i r t a r a f tan da Zekai Dede, Bolahenk Nuri Bey, Haci Kirdmi efendi, Haci Nafiz Bey, Eyuplu Hafiz AH efendi gibi sahsiyetlerden musiki mesk etti. D i n i ve ladini muhtelif parcalar ogrendi. Bazi medreselerle maarif mekteblerinde ve bilhassa uzun miiddet Harbiyede Kelam muallimliginde de bulunmus olan S kercizade, bugiin Yenicami hae
XX NCI ASIR
633
t i b i d i r . Sesinin ve okuyusunun giizelligiyle istih&r eden bu zat, irticalen okudugu hutbeleriyle de tanmmistirSon devrin degerli kiraat mutehassislarmdan b i r i de Hafiz Ahmed Hamdi Yavuz'dur. 1295 (M- 1878) tarihinde dogdu. Sultan Selim camii birinci imami Varnali hoca denmekle maruf Hoca Abdullah Duhani efendi'nin ogludurOn b i r yasmda iken h i f z i n i babasmdan ikmal etti. Tekirdagi'nda oturan Tokatli Hoca Ali Sdbir efendi'nin yanma giderek K u r ' a n talim etti. Bilahare ba. basmin da iistadi bulunan tic mihrabh imami Diramah Hafiz Ibrahim Hakki efendi'nin derslerine devama basladi. H i i n k a r imami Isma. il Hakki efendi'den Sofi meslekini ogrendi. 1311 ( M . 1983) tarihinde icazetname aldi. B i r taraftan usul derslerini takib etti- Hoca A b d i i l l a t i f efendi, Giimiilciineli Hoca Hasan efendi, Hoca Mehmed efendi ve Gelibolulu Hafiz Mehmed efendi g i b i zatlerden Tef.sir, Hadis, Farsca, Mesnevi okudu. Bilahare "Mekteb-i kuzat" a devam etti. Mezuniyet riiusu aldi. Yaziya da merak sardirdi. F i l i beli Hoca A r i f efendi, Mesihat mektupcusu Tevfik efendi, Hoca Hasan efendi gibi zatlerden siiliis, nesih, cell ve t i l i k yazilarmi ogrendi. Hazret-i Halid tiirbesindeki Ûl^CilLj levhasi, onundur. M u s i k i y i hiinkar miiezzinlerinden Hafiz Tevfik Bey'den mesk ettiK i r a a t ilminde pek cok talebe yetistirdi. F a t i h camii imami Halil "Yenicami ikinci imami Gelibolulu Hafiz Mehmed Ziyaeddin, Yerali camii imami ve hatibi Hafiz Ali.. gibi sahsiyetler bu arada zikiredilebilir. Bugiin Diyanet islerine bagh "Masahif-i serife" ve dini eserler tedkik heyeti azasmdan bulunan Ahmed Hamdi Yavuz, ay:m zamanda Sultan Selim camii birinci imami ve hatibi Kihcali Pasa camiinin de "Seyhul-kura" sidir. B u degerli hafiz, ramazanlarda " h a t m " ile namaz kildirmakla da taninmistir. Son devrin cok giizel K u r ' a n okuyanlarmdan b i r i de BulgurIvJu.Hafiz Hiisnvdir. 1302 ( M . 1884) de Uskiidar'da dogdu, Top"hane muhasebeciliginden miitekaid Ahmed Faik efendi'nin ogludur. _Abdiilhamid I I . i n has imami Hafiz Rasid efendi'den hifzini ikmal etti. Takribi Uskiidarh Hoca Fehmi, Asereyi Hafiz Ahmed Niyazi efendi'lerden okudu. Icazetname aldi. Sultanselim camii hatibi Hafiz Hasan efendi merhumdan da Cezeri okudu. Usui derslerini ise fetvaemini N u r i efendi'den gordii- Musiki ile de mesgul oldu. M i i ezzinbasi Halid Bey'den ve Mollaaskih Ismail Hakki Bey'den epeyce ilahi mesk etti- Istanbul ve M i s i r edalarinda muvaffak olan "Hafiz Hiisni, bugiin Uskiidar'da Altunizade camiinin imamidir:
634
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Son devrin giizel Kur'an okuyanlarmdan b i r i de Abdurrahman Gilrses'th: 15 Muharrem 1325 ( M . 1907) de Izmit'e tabi H e n dek'in Souksu koylinde dogdu. Oranm hatibi merhum Hafiz Said efendi'nin ogludur. K u r ' a n - i k e r i m i babasmdan hifz etti. 1335 ( M . 1916) de hafiz oldu. Hendek'te Riisdiye hocasi Hafiz Abdiirrauf efendi'den Kur'an talim etti. 1934 yihndan itibaren Uskiidar'da Selimiye hatibi merhum Fehnii efendi'den de asere ve takrib okudu. 937 de icazetname aldi. Bugiin Tesvikiye bas imami olan A b d u r rahman Giirses, sadasinin ve Kur'an okuyusunun guzelligiyle tanmmis degerli hafizlardandir. Son asrm kiymetli hafizlarmdan b i r i de Rahmi Semses'tir. 1322 (M. 1904) tarihinde Gebze'de dogdu. Gebze'de Coban Mustafa Pasa camii imami merhum Hafiz Receb efendi'den hifza basladiBilahare Fatih camii bas imam ve hatibi Kastamonili Hafiz Qmer efendi'den kiraat talim etti. Tesvikiye camii bas imam ve hatibi Hafiz Abdurrahman efendi'den asere okudu. 1940 ta icazetname aldi. Giizel Meviid okumakla da istihar etmis olan Hafiz Rahmi Senses, bugiin Aga camii ikinci imamidir. Uskiidar'da Valide camii imami merhum Hafiz Mustafa efendi, Fatih camii imamlarmdan merhum Hafiz Bekir efendi, Corumlu merhum Hafiz Yusuf efendi, Enderunlu merhum Hafiz Hiisnii efen. di, Enderunlu merhum Hafiz Omer efendi, Musullu bestekar a m i Hafiz Osman efendi, Nuriosmaniye imami Hafiz Hasan, Sultanahmed camii imami Hafiz Idris, Laleli imami Hafiz Necati, Hafiz Kud. si, Yeralti camii imami Hafiz Ali... gibi sahsiyetler de bu asrin degerli hafizlarmdandir. Muezzinler ve bas miiezzinler arasmda da musikiye vukuflariyleve seslerinin gtizellikleriyle istihar eden bazi sahsiyetler mevcuddur.. Bunlar arasmda Siileymaniye camiinde Hafiz Sevket, Hafiz Kemal, Valide camiinde Hafiz Hamdi, Hafiz Ibrahim, Hafiz Mustafa, A t i k a lipasada Hafiz Daim ve Hafiz Kerim gibi zatlar mesleklerinde m u . vaffak olanlardandir. Cami naitlerini bilenler bugiin pek mahduddur. Bunlar a r a smda bilhassa Aksaray Valide camii miiezzinbasisi Hafiz Cemal,. Arab camii miiezzinbasisi Hafiz Ahmed ile Kudiimzen Esref Ozkid gbsterilebilir.
XX
NCI ASIR
63S
X X nci asrm ilk yansinda tekke musikisinde bir fevkaladelik goremiyoruz. Bu devrin zakir ve zakirbasilan arasmda ilahi besteleyen sahsiyetlere de nadiren tesaduf ediliyor. Klasik musikisinaslarimizm tekke tarzmda besteledikleri ilahiler de pek cok degildir. Esasen bu asnn ilk yarisindan bestelenmis olan ilahiler - eksehiyetle - sayi olmus degildir. Zakirler, eski devirlerde viicude getirilmis olan eser. lere daha biiyiik bir kiymet vermisler ve tekkelerde en ziyade hu cesit besteleri okumakta devam etmislerclir. Tekke Musikisi Bu asirda yetisen bir kisim musikisinaslanmiz, maruf sahsiyetlerin. istihar etmis eserlerini degil, daha ziyade bedii kiymetten mahrum, hatta kailleri kendilerince de mechul bir takim siir p a r calarim bestelemeyi tercih etmislerdir. Esasen X I X uncu asrm ortalarmdan sonra yetisen bestekarlanmizin ekserisi, giifte intihabmda. muhakkak k i biiyiik bir lakaydi gostermislerdir. Tekke musikisi sahasmda bu asrm en muhim mesaisini nota tesbit ve tasnifinde buluyoruz. Bu yolda ilk muvaffakiyeti gosteren de istanbul Konservatuvandir. Bu miiessisenin nesrettigi ilahi kiilliyati, iic cildden ibarettir. 27 -'Tevsih" i ihtiva eden ve 1 9 3 1 de intisar eden birinci cildde " I s tanbul Musiki Konservatuvari "tasnif heyeti reisi" Rauf Yekta merhum tarafrndan yazilan mukaddimede su kayidlar v a r d i r : " T i i r k musikisine aid eski ve kiymetlj eserlerin tasnif ve tesbiti igin Maarif Vekalet.i celilesi tarafrndan bu acizin riyaseti altmda teskil buyurulan heyetin vezaifini mubeyyin vekalet-i miisariinileyha " T a l i m ve terbiye" dairesi "Sanayi-i nefise" kismmm 9/12/926 t a r i h ve 176 numarah t a h r i r a t m a leffen" Istanbul Sehremanetine gonderilen talim'atnamenin 1 i n c i maddesinde "Tasnif heyetinin t i g zattan miirekkeb olacagi" zikredildikten sonra 3 uncu maddesinde de: "Hey'etin vazifesi mahfuzati tesbit etmektir. Bu tesbit fa'aliy_ yetinde Dini eserler takdim edilecektir." "Denilmistir. Bu talimatname mucibinee tesekkiil eden Hey'et-i resmiyyeye aza olarak ibtida Zekdizdde Ahmed ve Ismail Hakki Beyler dahil olmus ve bilahare Ismail Hakki Bey'in vefati iizerine inhilal eden azahga iistad-i sehir Ali Rifat Bey tayin olunarak bu suretle eski musiki eserlerine bihakkm vukuflari miisellem en g u .
636
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
zide zevati sinesinde toplamis olan Tasnif heyetinin reis ve azasi bir taraftan kendi hafizalarmdaki t a r i h i ve bedii kiymeti haiz k l a sik eserleri. notaya almaga devam etmekle beraber diger taraftan bunlarm menafiini tamim maksadiyle biiyiik b i r kismini da tabi' ve nesre baslamisti..." Dini eserler kiilliyatinin ikinci ve iicuncii cildlerini teskil eden ve 1933 te basilan kisimlairda ise 94 ilahi notasi mevcuddur. Su. halde Istanbul Konservatuvari tarafindan nesredilen ilahilerin mikdar i bugiine kadar " 1 2 1 " i bulmus demektir. Fakat bu mikdar, hafizalarda yas'ayanlara nazaran pek azdir. Esasen Konservatuvar heyeti tarafindan notaya ahnan ilahiler de tamamen basilmis degildir. Ancak mahdud b i r kisim ilahilerin bestekarlarmi tesbit edebi. leii bu heyet, her nedense nesrettikleri ilahileri kimlere okutarak tesbit ettiklerini de maaJesef zikretmemislerdir. Ratuf Yekta merumh, sadece " N o t a l a r i n i nesrettgimiz tevsihleri en mevsuk ve i t i mada sayan menbalardan a l d i k " demektedir (Mevlevi tevsihleri, S. 3 ) . Fakat bu hususta yalniz kendilerinin itimad etmesi k a f i degil, eserlerini okuyanlara da ayni itimadi telkin eylemeleri icab ederdi. Bu suretle dini eserleri okuyan ve notaya alinmalarim temin eden "en mevsuk ve itimada sayan" kimselerin tabil haklari da verilmis olurdu. Konservatuvar tasnif heyeti, yalniz ilahilerde degil, ayinlerde ve Bektasi nefeslerinde de bu pek miihim husushvn i h mal etmislerdir. Bununla beraber nesrettikleri eserlerde biiyiik b i r itina gosterdiklerini unutmamak lazimdir. Memleket dahilinde d i ni ve pek cok ladini eserleri i l k defa tesbit edebilmek serefini kazanan bu heyetin, bundan sonraki nesriyatmi daha ilmi b i r sekilde meydana getireceklerini iimid ederiz X X nci asrm i l k yansinda Mevlevi musikisi X I X uncu asirda oldugu gibi biiyiik b i r i n kisaf gostermis degildir. Bu asirda Ahmed Avni merhum 3, Zekaizade Ahmed, Irsoy 2 ve Rauf Yekta, Kazxm Uz merhumlarla, Izmirli Rakvm hirer ayin viicude getirmislerdir. Su halde bu asrm i l k yansinda 8 ayin bestelenmis demektir. Bu asrm Mevlevi musikisi sahasmdaki en biiyiik mesaisi " A y i n " lerin notaya almmasi ve bunlann Istanbul Konservatuvari tarafindan nesredilmesidir. Bu muazzam himmet, cidden takdire layiktir- Yukarida da sdyledigim gibi tasnif heyeti, bu eserleri k i m lerden tesbit ettiklerini bildirmemisdir. Fakat heyetin reisi buMevlevi Musikisi
X X NCI ASIR
637
lunan Rauf Yekta merhum Yenikapi Mevlevihanesine mensubdur. Ve bu dergahta neyzenlik ve bilahare neyzenba$ilik etmistir. Zekdyizade Ahmed Irsoy ise bu hususta daha fazla salahiyetdardir. Gerek Yenikapi Mevlevihanesinde, gerek Bahariye Mevlevihanesinde Kudiimzenbasihk etmis ve uzun yillar bu ayinlerin cogunu okumustur. Su halde Istanbul Konservatuvarimn nesrettigi ayinler, ekseriyetle bu i k i zatm hafizalarmda mevcud olan d i n i eserlerdir. Konservatuvann nesretmedigi ayinler de vardir. Mesela H&sivi Bey''in "Suznak"' Manisah Mustafa Cazim Dede'nin "Hicazkar''", Neyzen Salih Dede'nin "Setaraban" Boldhenk Nuri Bey'in " K a r c i gar", Ahmed Avwi Konug'nn " K u y - i I r a k " (2), ayinleri irnutulm'a:digi ve hususi ellerde notalari mevcud bulundugu halde kiilliyata alinmamistir. Istanbul Konservatuvari, ayinleri 1934 te nesre baslamis ve 1939 da 718 sahifelik miikemmel b i r kiilliyat halinde tamamlamist i r . Bu eserde tam 38 ayinin notasi mevcuddur. D i n i T u r k musikisinin en miihim eserlerini teskil eden ayinlerin k a t ' i m i k d a r i m gbstermek imkansizdir- Bu nevi bestelerden epeycesi zamaninda tesbit edilmedigi icin unutulmustur. Mesela X V I I I inci asrin degerli bestekiri Hafiz Seyda Dede iic ayin viicude getirdigi halde, bunlardan ancak b i r i siiyu bubnus, diger i k i sinin hatta giifteleri bile bugiin mechuliimuz kalmigtir. Kezalik tJskiidar Mevlevihanesinde otuz dokuz y i l seyhlik etmis olan Ahmed Arif Hikmeti Dede (Vefati 1291 M . 1874) n i n besteledigi Mahur ayin de tamamiyle zayi olmustur. Ahmed Celaleddin Dede'ye aid b i r ayin mecmuasmda su ehemmiyetli kayidlar v a r d i r : "Abdiirrahim efendi'nin yaptigi Niihiift ayini Hicazeyn'e kat kat faik ve iistadane ise de nasilsa nesr olunamayup kendisiyle be. raber gitmis zayi' olmus. KuAiimzebasi Hafiz Ali efendi'nin N i i hiift ayini dahi giizel ise de Eyuplu Hiiseyin Dede'nin Niihiiftu okunsu deyerek A l i efendi kendi nuhuftiinii nesretmemis- Abduibaki efendi'nin Isfahan ayini nesr olmamis, zayi' olmus. Fesci Osman efendi merhumun ayin mecmuasmda giifteleri var imis.. Yahya efendi tiirbesi zakirbasisi'mn Isfahan ayini nesr olmadigi gibi Musdhib ismet Aga'mn yaptigi Isfahan ayini dahi gaib olmus- Dede
(1) dur. (2) B u iki ayinin bizzat zen E m i n Yazici'dadir. bestekarlarmdan zabtedilen notalari, N e y . B u Sc ayinin notasi, Abdiilkadir Tore'nin koleksiyonunda mevcud-
38
TURK MUStKISi
ANTOLOJlSt
merhum dahi b i r selam Isfahan yapmis alt tarafi Diigah'a karisivermis, o da gaib olmus. Seydd Hafiz'm Isfahan'i dahi zayi' olup bilen kalmamis, Seyda Hafiz'm b i r de Hicazeyn ayini Naksi Dede merhumda var imis ve o kadar giizel imis k i Sisman Ahmed Dede Gelibolu'da Arabam gecip te Naksi Dede merhumdan Hicazeyn'i mesk etmedigine nedamet eder imis. Ahmed Aga'mn Saba ayini zayi' olmus. Kasimpasa Mevlevihanesinin ayin-i serif mecmuasm. da giifteleri muharrer imis. Eski Hicaz'm " E y k i hezar..." asagismdan zayi' olmus, Dede o giifte uzerine beste yapmis ise de m u ahharen o da gaib olmus- Hdsim Bey'in Seyh Nazif efendi merhumun giifteleri uzerine yaptigi Siizinak ve Sehnaz ayinlerinin besteleri muahharen nutk-i hazret-i Pir uzerine tahvil ve tatbik olunmus ise de o da gaib olmus. Tanburi Kdmil efendi'nin ayini de gaib olmus nesrolmamis. Uskiidar seyhi esbak Arif efendi'nin Mahur ayini nesr olmamis, Hakkdk Nazif efendi b i r selamim merhumdan dinlemis. Haci Faik Bey'in Diigah ayini de nesr olmamis." Benim tesbit edebildigim ayinlerin m i k d a r i 65 i buldu. Goremedigim mecmualarda da daha bazi ayinlere tesadiif edilebilecegi tahmin olunabilir. Ekserisinin X I X uncu asir zarfinda bestelendik. ieri anlasilan bu eserlerden ezgisiyle bize kadar intikal edebilenler 46 adeddir. Son asir asik musikisi hakkinda epeyce malumat A s i k Musikisi sahibi bulunuyoruz. Fakat bu musikinin dini mahsullerini viicude getirenlere dair hentiz sarih bilgilerimiz yoktur. Tiirkiyenin muhtelif yerlerinde yetisen gayretli genclerin mahalli edebiyat ve musiki hakkinda yaptiklari tedkikler.arasmda bu cihetlerin de aydinlanacagi muhakkaktir. Yukarida da soyledigimiz gibi, asiklarm ekserisi tarikat mensubu olan basit bilgili insanlardir- Ve miihim b i r kismi "Bektasi"dir. Iclerinde diger tarikatlere mensub olanlar da vardir. Bilhassa dogu vilayetlerinde en ziyade Kadirilik ve Naksibendlik gibi t a r i katler sayi oldugu icin, bu muhitlerde yetisen saz sairlerinin de daha cok bu i k i tarikate intisab ettikleri goriilmektedir. Gegirdikleri hayat ve siirlerinde ifade ettikleri r u h , onlarm hangi tarikat mensubu olduklarmi gosterecek mahiyettedir. Binaenaleyh "Bektasi nefesleri" ile " S u n n i " tarikatlere mensub saz sairlerinin "asik musikisi" tavrmda besteledikleri "ilahiler" i ya "asik m u s i k i s i " kadTosuna idhal etmek veya "Bektasi nefesleri" ve "asik ilahileri" diye ikiye ayirmak icab eder. Netekim Istanbul Konservatuvari t a r a f m -
XX
NCI ASIR
639
dan nesredilen "Bektasi nefesleri" adli eserde Bektasilara aid o l m i . y a n bazi'"asik ilahileri" mevcuddur. X X nci asrm i l k yansmda b i r t a k i m nefesler bestelendigi muhakkaktir. Fakat evvelki asir. larda oldugu gibi bu devirde de pek mahdud sahsiyetlerin besteleri elimizde bulunuyor. Konservatuvar t a r a f m dan nesredilen 87 nefesten sadece iiciiniin bestekan tesbit edilebilmisti. Bunlardan ikisinin giifte ve bestesi Samih Rifat (1) merhumundur. Digeri de Giinci Baba isminde b i r Bektasi tarafmdan k a . leme almmis b i r manzumenin Nuri HaUl tarafmdan vucude g e t i r i len bestesidir (Bektasi nefesleri, No. 122, 131, 14b). Samih Rifat'm b i r nefesinin notasmi da Vahid L u t f i ' Salci nesretmistir (Miizik Mecmuasi, No. 1). Bektasi airi MihraM (vefati 1338-1919) n i n de kendi vucude getirdigi siirleri bizzat besteledigini, Baki Gbhpinairh rivayet etmektedir (Bektasi Nefesleri. II, 211). Abdiilkadir Tore'nin nota koleksiyonunda: Bektasi Musikisi
K e m t c r lmluyam ben A l i ' n i n ol Sah-i kremdir . H a s a n basimin.taci HQseyn goziimde nemdir
beyitlerini ihtiva eden meshur "Neveser" nefesin Hiiseyin Baba isminde b i r i tarafmdan bestelendigi kayidhdir. Fakat memba zikredilmeden yazilan bu malum'aitm ne derece dogru oldugu ve bu H i i seyin Baba'nin k i m oldugu bence mechuldiir (Bu nefesin notasi icin bakmiz: Bektasi Nefesleri, No. 191). Bu asrin bu sahadaki en m i i h i m faaliyetini, nefeslerin notalar i n i tesbit sahasmda laramahdir. Bu yolda azami gayreti sarf eden de gene Istanbul Konservatuvandir. B u san'at miiessesesinin tasnif heyeti 1933 te tarn 87 nefesin notasmi nesretmege muvaffak olmus. t u r . Tab'ettirdikleri i k i cildlik "Bektasi Nefesleri" n i n mukaddimesinde, reis Rauf Yekta sunlan soylemektedir: ."..^Koleksiyonumuzun bu dordiincii cildile 44 ve bunu takib eden besinci cildile de 43 nefesin notasmi nesrediyoruz. Mecmuu 87 ye balig olan bu nefeslerin bestelerini bilen eski Bektasilan arayip b u l mak ve onlara bu nefesleri okutup notalarmi < yazmak icin biz b i r
(1) 3 Kanunuevvel 1932 de vefat eden bu degerli sairin musiki ile istigali sathidir. Gencliginde tanbur calmis ve bazi nefesler bestelemistir. H a k k m d a fazla maliimat almak icin su esere bakmiz: Sadeddin Nuzhet: Samih R i f a t , H a y a t i ve eserleri.
640
cok zahmetler cektik. Bestelerini zaptettigimiz nefeslerin "tekmil giiftelerini" elde etmek de a y n b i r is oldu. Elimize gecen yazma mecmu'3jarda bu nefeslerin tamamim bulmak kabil olamiyordu. N i . heyet Kayseri Lisesi edebiyat muallimi Abdiilbaki Bey imdadirmz a yetisti: notalarmi nesrettigimiz nefeslerin tekmil giiftelerini ve bunlan soyleyen Bektasi sairlerinin hayati hakkmda seneTerden beri topladigi mahimatm b i r hulasasmi yaparak bize hediye etti. B u kiymetli yardimmdan dolayi muhtcrem edibimize bilhassa tesekkiirler ederiz. Mecmuamizin bazi kisimlari icin "Bektasi Sairleri" adh eserinden istifade ettigimiz Sadeddin Niizhet Bey'e de tesekkiir etmek borcumuzdur." Anlasihyor k i merhum musikisinas, manzume giiftelerini, b i l hassa Abdiilbaki Gdlpmarh'dan almistir. Notasiyle birlikte nesrett i g i 87 siirin 37 si benim -'Bektasi Sairleri" adh eserimde mevcuddur. Bunun h'aricinde kalan manzumelerin mahdud b i r kismi Bektasi nefesidir. Digerleri; Haci Bayram Veli, Fuzuli (1), VizeU Ald,
(1) Rauf Y e k t a merhumun Bektasi nefesleri'nde ( C . 1, S. 171), F u zuli hakkmda " M i i f r i t ve h a t t a gall ve belki de batini h i r s i i " d e n i l m e k t e d i T . Bu fikir, Abdiilbaki Golpmarli'nindir. V e " b a t m i " tabiriyle " E h l - i siinnet" in " F i r a k - i dalle" d e n biri addettigi ziimreyi kasdetmistir. B u zat Tiirkler arasmda yetisen bir cok biiyiikleri ve o arada Mevlana gibi, Yunus E m r e gibi sahsiyetlerle F u z u l i ' y i zoraki gayretlerle " b a t m i " gostei-mege cahsmaktadrr. Seha F u z i i l i - i dilhasteyem bihamdillah Reh-i seriatine tabi' emrine me'mur Miirur-i ornrii sena-yi Resul ile gecurem Olende idem am ermagan-i e h l - i kubiir Taatin eyler F u z u l i takat oldukca veli Hirs ile ne ravza-i Ridvan diler ne hur-i iyn H u r - i I y n u ravza-i Ridvan heva-yi nefstir Nefsden gecjnisdir ol senden r i z a ister hemin B i r yerde sabit et kadem-i i'tibanmi K i m rehber-i jeriat ola mukteda bana E y C a r y a r - i kamilin a'yan-i milk-i din E r b a b - i sidk u ma'dilet ii re'fet ii haya Devi-in bu dort fasl ile bir mu'tedil zaman Ser'in bu dort riikn ile bir mu'teber bina. Y a Mustafa Fuziili-i muhtaca rahm ediib Izhar-i hacetin ile kil hacetin r e v a gibi bir cok beyitlerin sahibi olan, na'tler yazan ve "mufaddile" den bulunan bu saire " g a l i bir siilik" ve " b a t m i l i k " isnad etmek, tamamiyle indi hareket olur.
XX
NCI ASIR
641
ecldin. Gaybl, Seyh Galib, Emrah, Kazim Pasa (1)... gibi Bektasihkla alakasi olmiyan sairlere aiddir. Yunus Emre'mn manzumeler i n i de "Bektasi s i ' r i " kadrosuna idhal etmek miimkiin degildir. R'3:uf Yekta merhum biitiin bu nevi manzumeler hakkmda sunlari soylemektedir: " B u nefeslerin icinde Bektasihkla hie alakasi olmiyan sairlerin soyledigi bir takim manzumeler de vardir k i Bektasilar her nasilsa bunlari benimseyerek bestelemislerdir .Biz bunlari nsfes olduklari icin degil, rnahza bestelerinin "nefes" uslubunda olmasi ve senelerce Bektasi tekkelerinde nefes makammda okunmalari itibariyle mecmuamiza dercettik." Bektasi tekkelerinde okundugu rivayet edilen, fakat Bektasilar tarafindan viicude getirildikleri hakkmda hie b i r bilgimiz bulunmayan bu bestelerin ekserisini, bu tarkatin hususiyetlerini gbstemedikleri icin nefes addetmek dogru degildir. Esasen bu siirlerden muhim b i r kismi, bilhassa diger tarikat dergahlarinda cokca okunan parcalardirHele divan sairi Harputlu Hanjrmm (vefati 1328-1910) tamamiyle ladini mahiyette kaleme ahnmis olan,
Sinemde bir tutusmus yanmis ocag olaydi Ziilfiin karanligmda bezme gerag olaydi
matlah gazelini ve notasmi bu esere dercetmemek iktiza ederdi. Ra. uf Yekta merhumun "Bektasi Nefesleri" nde diger t a r i k a t mensubl a n n i n asik tarzmda bestelenmis ilahilerini de dercedilmis buluyoruz.
(1) dur: Pervane olub sem'ine n u r - i ezelinin Can vermedeyim rahma Zehra vii Ali'nin K a z i m beni mest eyledi sahba-yi mahabbet Dest-i kereminden Haci Bektas-i Veli'nin F a k a t bu kit'ayi kaleme. alan Kazim Pasa Bektasi degil, miiteserri ve E h l - i Beyt muhibbi bir " B e d e v i " dir. Biitiin tarikat mensublari gibi Haci Bektas'i, o da biiyiik bir veli olarak tanidigi icin medhetmistir. Netekim bu sairin " o n iki p i r " hakkinda a y n a y n kaside ve kit'alari mevcuddur. Esasen t a rikat miimessilleri ve " k o l " sahiblerinden bir kismi hakkinda mehdiyeler y a zan Giilseni Edirneli Kamil, Mevlevi Seyh Galib. Mevlevi Seref Hanim, Naksibendi Selami, Sadi Zarifi, Bayi-ami Omer F a i k , Halidi Hafiz Sadi... gibi divan sahibi bir hayli sair tamyoruz. B u tarz siirlere bilhassa X V I I I inci asirdan itibarc-n gokja tesadiif edilmektedir. Kazim Pasa'nm Bektasilar tarafindan benimsenmis olan kit'asi su-
F.
41
642
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
Her hangi bir ilahi, bir t i i r k i i veya bir sarkmm Bektasi tekkelerinde okunmustur diye nefes sayilmasi ve nefesler arasmda tedkik edilmesi tamamiyle yanhs b i r hareket olur. Nefesler, Bektasihgi terenniim eden ve daha ziyade asik musikisi iislubund'a bestelenmis olan manzumelerdir. Fakat bu musiki, miinhasiran Bektasi tekkelerinde revac bulmus degildir. Yukanda da soyledigimiz gibi, Anadolu ve Rumeli'nin b i r cok yerlerindeki siinni tarikatler arasmda da "Asik musikisi" sayi olmustur. Yunm Emre, Esrefoglu Rumi, Erzurumlu Ibrahim Hakki, Kuddusi, Seyyid Seyfullah, Emrah, Siracl.. gibi b i r takim.mutasavviflar ve Bek. tasi olmayip da diger tarikatlere intisab etmis bulunan saz sairler i n i n eserleri, bilhassa asik tarzmdaki ezgileriyle okunmakta devam etmistir. Hatta bu nevi bestelerden b i r kismim, istanbul'a gelip g i den tasrahlar, bu sehirde de yayimslardir. Su halde "Bektasi nefesl e r i " adh eserdeki bestelerden bazilarmi " A s i k edebiyati tarzinda bestelenmis ilahiler" ziimresinde miitalea etmek icab etmektedir. Bektasi sairlerinin h'ayati hakkmda yillardan beri tetkikatta bulundugu haber verilen Abdulbaki Golptnai-li'mn yeni malumat olarak bu esere vsrdigi ka.yidlar, AH Dede, Perisan Baba ve Mehmed Ali Hilmi Dede Baba hakkmda isitme birkac rivayet ile Mihrabi'r\m bestekarhgma dair olan nottan ibarettir. Diger malumat, ekseriyetle benim "Bektasi Sairleri" adh kitabimdan telhis edilerek yazilmistir. - Baki Gdlptnarh'nm verdigi notlara istinaden yazilan bu eserde kailleri degi$tirilmis manzumelere de tesadiif olunmaktadir: 199 uncu sahifedeki (No, 166):
Gel gel yanahm ates-i aska Su'le verelim ates-i aska
matlah siir, Nesimi'nm degil, Ibrahim Giilseni'nm oglu Hayali'mndir. Miiteaddid bestekarlar tarafmdan miiteaddid makamlarda "Savt" olarak bestelenmis olan bu ilahi dergahlarda en cok okunan dini eserlerdendir. 214 iincii sahifedeki (No. 180) :
Goster cemalin sem'ini yansun oda pervaneler Devlet degil mi asika sem'ine karsu yaneler
matlah siir, Bektasi babasi Semsi'nin degil, HaJveti buyiiklerinden ?weshur Sivash Semsi'iiindir (vefati 1006-1597). Ve miiteaddid bestsleri kiyami ve devrani tekkelerinde okunmustur.
X X NCI ASIR
643
220 nci sahifedeki (No. 189),

B u gonKim sehrini seyvan edevken Dedi s i r n m bana seyvan i?:nde
matlah manzurae, meshur hecca Kirkagach Esref (vefati 13301911) in degil, Bursah Seyh Nasuhizdde Ali Kemter'indir (vefati 1137-1724). Miistakimzade mecmuasinda da, daha evvel yazilan mecmualarda: da bu mutasawif namina kayidhdir (Meseld bakimzAim. Mc. No. 650, 694). 231 inci sahifede (No. 199), kaili mechul olarak kaydedilen dort misra' meshur Naksibendi Karabagh Seyyid Nigdri'mn oglu Siraci'nin bir manzumesine aiddir. Biitiin bunlara ragmen Raul Yekta merhumun tertib ettigi "Bektasi Nefesleri", bu ta rz musikinin hususiyetlerini gosterecek mahiyette faydah b i r eserdir. Miindericatmin tedkiki s'arahatle gosteriyor k i , evvelki asirlarda bestelenmis olan parcalar, bilhassa "asik t a r z i " nda viicude getirilmistir. Son asirda viicude getirilen ezgilerde ise.sarki t a v n hakimdir. Ve bu nefesler, Istanbul'da sayi olan parcalardir- Anadolu ve Rumeli'nin muhtelif kasaba ve kbylerinde ise, daha epeyce nefes besiesinin yasamakta bulundugunu da unutmamak lazimdir.
;
Biay Vahid Lutfi Konservatuvar'm bu sahaya aid nesriyatmi Istanbul nefeslerine inhisar ettirdikleri icin uzun uzun yazilarla tehkid etmektedir. Fakat bu heyet imkan nisbetinde cahsmis ve bu nefesleri tab'ettirebilmistir. Sahifeler dolusu faydasiz tenkidler yerine Anadolu kbylerinde hala bakiyelerine tesadiif edilen nefesler i n notalanni nesretmek, elbette daha miisbet b i r hajreket olur. Bu miinekkid, "Konservatuvarm nesrettigi Bektasi nefesleri, T i i r k musikisi ve T i i r k Bektasi nefesleri degildirler!" gibi ilme ve hakikate aykiri sdzkr de sarf etmektedir (Yeni Tiirk mecmuasi, sayi 41, 1936). Fakat bu kabil itirazlar cevabdan miistagnidir. Son asirda yetisen ve Tiirk musikisine hakkiyle va. k i f olan bir hayii sahsiyet mevcuddur. Iclerinde din i b i r takim besteler viicude getirenler de vardir. Fakat bu devir mahsulleri, evvelki asirlarda oldugu gibi genis bir sahaya yayilmamislardir. Bu asrm ilk yarismda dini -eserleriyle en cok tanman ve bu sahada en cok beste viicude getiren degerli sahsiyet, Zekaizade Ahmed Irsoy'dur. Daha ziyade ladini musiki Bestekarlar
644
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
sahasindaki mesailieriyle tanmmis olan Rauf Yekta ve Ismail Hakki, Kdzim Uz merhumlarla Izmirli Mehmed Rdkim, Abdulkadir Tore, Ali Riza Seng el, Nuri Halil Poyraz... gibi hayatlanndan ileride b'ahsedecegimiz sahsiyetler de b i r t a k i m dini eserler vucude getirmislerdir. Biz, kitabimizm bu kismmda, bilhassa ayin ve ilahileriyle tanmmis olanlari mevzu bahs edecegiz: X I X uncu asrm ikinci yarisinda ve bilhassa son asrm i l k yarismda istihar eden bestekarlardan b i r i Seyh Mesud efendi'dir- E g rikapu'da Ivaz efendi mahallesinde Naksbendiye'den E m i r B u h a r i dergahmm seyhi idi. Reisiilmesayih Salim efendi'nin ogludur. 1324 ( M . 1908) de vefat etti. eyhi bulundugu tekkeye defnolundu. Behlid efendi'den pek cok eser mesk etmis olan Mesud efendi, b i r takim ilahi ve sarkilar da vucude getirmistir. Merhumun yegeni degerli musikisinas Eyuplu AH Riza diyor k i , "Mesud efendi'nin sarki ve ilahileri pek sevimhdir. Besteledigi eserlerin giifteleri, ekseriyetle Kassam katibi Sadi efendi merhumundur. "Yok nazirin hiisnu ansm ey p e r i " , "Cok felaketler get i r d i n basima" ve " A s i k i ihya eder iinsiyyetin" misralariyle baslayan Ussak ve Diigah iic sarkisi meshur eserlerindendir". D i n i musiki sahasnd'aki vukufiyle ve besteledigi bazi ilahile. riyle tanmmis olan son devrin m a r u f seyhlerinden b i r i Kutbi efendidir, 1279 ( M . 1862) da Istanbul'da dogdu. Babasi, ?eyh Mehmed Rizaeddin efendinin 5 Rebiiilevvel 1309 ( M . 1891) da vefati iizerine Koca Mustafa Pasa hanikahnia seyh oldu. 52 yiajsinda iken 11 Safer 1332 ( M . 1913) de vefat etti. Son asrm degerli ilahi bestekarlarindan b i r i de Yenikoylii Hddi Bey'dir. Tarabya cami'i imam ve hatibi Hasim efendi'nin oglu ve musikisinas Haci Fdiz Bey'in kiigiik kardesidir. Gene yasmda o zaman Muhacirin Komisyonu reisi bulunan esbak adliye naziri A l i Riza Pasa'nm delaletiyle rejiye intisab etti. Bey'iye miifettisligine kadar yiikseldi. Son zamanlarmda seker hastahgma tutuldu ve bu yiizden mayis 1336 ( M . 1917) da vefat etti. Karacaahmed'de Biiyiik Selimpasa kabri civannda babasi yanma defnedilmistir. Yazm Ye. nikoy'de, k r a n da Uskiidar'da Ahmediye'deki evinde otururdu. Hadi Bey, Yenikoylii^ Hasan efendi'nin miimtaz talebelerinden dir. D i n i ve ladini pek cok mahfuzati vardi. Heveslilere mesk etmekten de kat'iyyen gekinmezdi. Her nevi besteyi, piiriizsiiz b i r eda ile ve cok diizgtin bir tavirla okurdu. Bilhassa durak okumakta me-
XX NCI ASIR
645
hareti vardi. Gaygayh okuyuslardan nefret eder, bu tarzda okuyanl a n daima tenkid ederdi. Hadi Bey, bilhassa o t u r d u k l a n yerde zikderen t a r i k a t mensublan icin epeyce ilahi bestelemis, ve bu sahada cidden muvaffakiyet gostermistir. Son asir bestekarlanndan b i r i de Hiiseyin. Hati-d Bey'Aiv. Makam-i seraskeri muhasebat dairesi miimeyyizlerinden Hafiz Said Bey'in ogludur. Memleketimizde i l k defa operet viicude getiren sanatkarlarimizd'an Haydar Bey'in de kiiciik kardesidir. 1270 ( M . 1853) de dogdu. Gene yasmda Enderun'a intisab etti. Oradan muzika-i humayuna gecti. Hiinkara miiezzinbasi oldu. Kolagasi riitbesinde iken tekaiide sevkedildi. Uskiidar'da Nuhkuyusu'nda kendi evinde oturuyordu. 1339 (M- 1920) da vefat etti. Uskiidar'da Duvardibi'nde Selimiye tekkesi karsismdakj mezarhga defnedildi. D i n i ve ladini bir t a k i m eserler bestelemi^tir. Son devrin degerli bestekarlanndan b i r i de Ahmed Avni Konuk'tur. 1288 ( M . 1873) de Istanbul'da dogdu. Babasi balmumu t a cirlerinden MUSCL Kazim efendi'dir. Biiyiik bab'asi I b r a h i m efendi'dir. Anasi Fatima Zehra hanim, ticaretle istigal eden Hafiz Mustafa efendi isminde Buharah bir T i i r k i i n kizidir. Ahmed A v n i , dokuz on'yaslarinda iken pek az arayla once babasini, sonra annesini kaybetti. Mahalle mektebinde okuduktan sonra Gal'a.ta riisdiyesine devam etti. Dbrdiincii smifta iken imtihanla Dariissafaka'ya kaydedildi (1300-1884). Mektebin iiciincii smifma alman Ahmed A v n i a l t i y i l sonra 1306 ( M . 1890) da mezun oldu. Padisahm iradesiyle Gataita ittihad postahanesi miidiriyet katibligine 400 kurus maasla tayin olundu. Memuriyette iken Hukuk'a da devama baslamis ve 1314 ( M . 1898) de mezuniyet riiusu almisti. Derece derece terakki ederek 1325 ( M . 1909) de yapilan tensikat iizerine postal masalihi kalemi miidiirii italyan Petaci yerine miidiirliige t e r f i ettirildi. M i l l i hiikumetin istanbul'u isgalj iizerine Istanbul posta teskilati faaliyetini tatil etmis ve bunun yerine umumi m i i diirliik namma Ankara'da teskil edilen posta isleri miidiirliigiiniin muavini olarak da Istanbul'da yeniden vazifeye baslamisti. Dokuz sene ayni memuriyette gahsti. 1930 eyluliinde umum posta miidiir. liigiiniin hukuk miisavirligine t a y i n olunmus ve kendi istegiyle 1933 te tekaud edilmisti. B i r aralik posta ve teigraf mekteb-i alisinde posta dersi vermis olan Ahmed A v n i , Yiiksek Miihendis Mektebinde de ayni dersi okutntakta i d i . 6 m a r t 1938 de vefat etti. Merkezefendi kabristanma defnolundu.
646
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISi
Posta islerinde miitehassis olan Ahmed A v n i , Tiirk musikisinde de tasavvufta da ayni denecede iktidar sahibidir. Tasavvuf, Mesnevi ve farscayi meshur Esad Dede (vefati 1329.1911) den okudu. Musiki sahasmda ise bilhassa Zekai Dede'den istifade etmistir. Dariissafaka'yi bitirdikten sonra uzun yillar iistadinm derslerine devam etmis ve bir cok fasillar elde etmistir. Bestekarlikta biiyiik bir iktidar gostermesini, yalmz istidad sahibi olusunda aramamahdir. Bu hususta, cok musiki eseri dgrenisinin ve felsefe, edebiyat, riyaziye ve tasavvuf gibi mevzularla istigal ederek genis b i r bilgiye sahib olusunun da miihim tesirleri oldugu muhakkaktir. Onun i l k intisar eden eseri, Hdnende ismindeki biiyiik beste mecmuasidir. 1317 ( M . 1900) de basilan bu eser, 719 sahifedir. 95 makam ve terkibde viicude getirilen kar, beste, semai ve sarkilan muhtevidir. Eserin bas tarafinda makamlar ve usuller hakkmla izahlar veril. mistir. Ahmed Avni'nin bir hayli bestesi mevcuddur Bunlar arasmda " H a f i f " ikamda ve "Suzidil" makaminda bir kar, "Hezc" i k a m da. ve "Sehnaz" makammda murassa' bir kar, "Hicaz" makaminda esasi "Fer"' ikamda olarak muhtelif ika'lari hayi bir kar, 119 makamm seyrini gosteren ve her beytinde makamlann ismi zikredine 119 beyitli bir " k a r - i natik", "Rahatiilervah" makamindQi i k i beste, i k i semai, "Dilkes haveran" makaminda bir agir semai, en ehemmiyetlilerini teskil eder. B i r cok " s a r k i " da bestelemis olan Ahmed Avni'nin DUkeside adh b i r de makam ibda' ettigini biliyoruz. Bu makamdan i k i beste, i k i semai ve bir ayin besletemistir, Onun "Dilkeside" ayininden baska "Ruy-i I r a k " ve "Puselik asiran" makamlarmd'a: da i k i ayini vardir. Ve bu ayinler hie siiphe yok k i son asir dini musikimizin en degerli eserlerinden olarak gosterilebilir. Ahmed A v n i merhumun Puselik asiran ve Dilkeside ayinlerinin notalan Konservatuvar tarafmdan tab'ettirilmis, fakat her nedense " r u y - i I r a k " ayini, bazi Mevlevi tekkelerinde okundugu ve tesbit edilmis bulundugu halde nesrolunmamistir. "Mevlevi A y i n . l e r i " adh eserde sadece sunlar soylenilmektedir (C. 18): "Dilkeside ve Puselik asiran makamlannda besteledigi ayin-i serifler kendisi de hazir bulundugu halde Kulekapusu Mevlevihanesinde Okunmustur."
XX NCI ASIR
647
"Ruy-i I r a k " ayini Ahmed Avni'nin en musanna' dini eseridir. Ve her s a t i n 9 usulden miirekkeb muazzam b i r san'at mahsuliidtir. Ahmed A v n i vukuflu bir musikisinas ve degerli b i r bestekardir. Nota bilmedigi ve b i r sazla mesgul olmadigi halde perdelere hakkiyie vak'.f olmasi onun biiyiik bir musiki istidadma sahib oldugunu da sarahatle gostermektedir. Besteledigi " K a r - i n a t i k " taki ' bir takim makamlann seyrini odVar kitablanndan istidlal yoluyla bulmus ve bestelemistir. "Ruy-i I r a k " ayini de bu tarzda bestelen. mis eserlerindendir. Ntisir AbdiLlbaki'n'm "Tedkik i i t a h k i k " inde bu terkib su yolda t a r i f edilmektedir: "Ruy-i I r a k : Segah agaze idiib Irak karai- eder .Bunda cemian ihtilaf yokdur. Amma f i zamanina gayr.i miista'meldir." Iste Ahmed A v n i bu tarife istinaden unutulan bu makami ihya etmis ve bestelenmesi cok giic olan bir ayin viicude getirmistir. Ahmed A v n i , kiskanchk saibesinden kurtulmus olan b i r cok muasirlarinm takdirlerini kazanmis kudretli b i r bestekardir. Degerli musikisinas Zekdizade Bay Ahmed diyor k i (Mevlevi Ayinleri, cild 18, son sahife): "Bestekarhktaki iktidari notaya vukufu olmamakla. beraber kiymetli ve pek onemli i d i . " Ahmed A v n i merhumun bir takim eserlerini tesbit eden k i y metli Neyzen Emin Yazxci mecmuasma ilave ettigi notlarda sunlan soyliiyor: "Ahmed A v n i Bey merhumun san'atkarane olarak vticiide getirdigi asar miyamndi;: eyahir.i bmrtinde ahlafa yadigar b i r a k t i g i " K a r - i natik" in giifte ile bestesi arasmda haiz oldugu sayan-i hay. ret mutabakat ve 119 makam ve usulde gbsterdigi binazir meharet kendisinin Dede ile hem ayar oldugunu gdsterir. Hezc usuliinde Seh. naz k a n da en giizel eserlerindendir." Ahmed A v n i ' n i n tasavvuf vadisinde de biiyiik b i r iktidara sahib oldugunu gbrmekteyiz. Ekserisi bu mevzua dair 14 i i miitecaviz eser telif veya terciime etmistir (1). Onun bu kitablari arasmda b i l hassa Fususulhikem ve Mesnevi.? serif'e yaptigi. serhler,. miikemmel i k i tasavvufi eserdir. Simdiye kadar yazilan b i r cok Fusus ve Mesnevi serhlerinin tedkikiyle viicude getirilen bu kitablar cidden ehemmiyetli i k i menbadir.
(1) B u eserler icin b a k m i z : Sackddin Niizhet: Tiirk Sairleri, I I , 583.
648
Ahmed A v n i san'at endisesiyle olmamiakla beraber bazi siirler de kaleme almistir. Tevfik Fikrei'm " T a r i h - i k a d i m " ine d i n i hissiyat ile yazilmis manzum b i r neddiyesi de vardir. Fakat onun asil kiymeti yukarida da sbyledigimiz vechile musiki ve tasavvuf bakimmdandir. Son devirde dini musiki sahasmdaki vukufu ile istihar eden degerli sahsiyetlerden b i r i de Said Ozok'tur. 1271 ( M . 1854) de istanbul'da dogdu. Babasi Seyh Abdurrahim Siikrii efendi, onun babasi, Seyh Haci Mes'ud efendi'dir. H e r ikisi de ttskiidar'da Safveti dergahmda seyhlik etmislerdir. Biiyiik ceddi meshur mutasavvif Nasuhi efendidir. Said Ozok Istanbul riisdiyesinde okudu. A r n a v u d Hoca A b d u r r a h i m efendi'nin derslerine devam etti. Bilahare H a r biye nezaretine memur olarak ahndi. Otuz dokuz sene on b i r ay bu nezarette hizmet e t t i A s k e r i levazim dairesi yedinci sube miidiir muavini iken tekaiid edildi. Musikiyi agabeysi $ei/7i Mes'ud efendi. den bgrenmis, Mutafzade Ahmed efendi, Haci Faik Bey, Haci Nafiz Bey, Pasa Mehmed gibi maruf sahsiyetlerden de istifade etmistirAgabeysinin 1295 ( M . 1878) de vefati iizerine Safveti efendi dergahi seyhligine de tayin edilen Said Ozok, son devrin cidden iistadane okuyanlarmdian biridir. A h l a k i faziletiyle de tanmmis ve kendisini sevdirmis olan bu degerli sahsiyetin hafizasinda binlerce eser mevcuddur. Gerek durak, gerek ilahi okuyusunda emsalsiz b i r zarafet vardir. K i v r a k nagmelerle yaptigi san'latkarane taksimler, ihtiyarhk zamanlarinda bile biiyiik b i r zevkle dinlendebilir. Epey miiddet Hudayi ve Nasuhi dergahlarinda zakirbasihk eden Said Ozok'un mahdud bazi ilahiler besteledigini de gbrmekteyiz. Onun "Hicaz" makammda ve "Devrirevan" ikamda,
B i r lahze reha bulmadim alam-i cihandan Kurtulmadi bifare gonul ah ii figandan
beytiyle baslayan bir, sarkisi da vardir. Son asir icinde, d i n i musiki sahasmda en cok eser ibda eden sahsiyet ise, Zekdizade Ahmed Irsoy'dur. "Mevlevi A y i n l e r i " adli eserde terciuneihali su suretle tesbit edilmistir (cild 1 6 ) : "Ustad-i musiki meshur Hoca Zekai Dede efendi'nin ogludur. H i c r i 1286 ( M . 1869) tarihinde Istanbul'da Eyiib'de dogmustur. T a h sil cagma gelince o civarda bulunan Kalenderhane ibtidai mektebine girerek i l k tahsilini burada yapmistir. Ecdadi bteden beri hifz-i K u r ' a n ile muvakkar oldugundan i l k tahsili sirasmda hifza cahsa-
XX NCI ASIR
649
rak 1298 ( M . 1880) tarihinde hifzini dinletip gerek hvfz ve gerek hattathktan icazet almistir- Ahmed efendi miistesna b i r isti'dada sahib oldugundan hocasmdan baska o asrin ileri gelen iistadlarmdan Dakdiri havi tahsidlerle icazet ve ketebesi tezyin olunmustur. Diger taraftan askeri riisdiiyeye devam etmekle beraber asil mesleki olan ulum-i Kur'aniyede ilerlemek icin o devir mesahir-i kurrasindan olan Kumbarahane cami'i bas imami Reis-ul-kurra Hoca, Suleyman efen. di'den viicuh tahsiline bashyarak H301 ( M . 1883) senesinde kiraat, seb'a ve asere vs takribden mezun oldugu yedindekj icazetnamede kaydedilmistir. Ve Imam Cezeri'nin Tayyibesini hifz eylemistir. Badehu cami derslerine devam ediip Eyiib Dersamlarindan Hoca Faik efendi'den telemmiiz ederek 309 ( M . 1891) tarihinde silsile-i durus, dan icazet ahzine muvaffak olmustur. Bu siiretle refte refte tekemmiil eden Ahmed efendi pederinin isti'dad-i musikisine varis olacagi kiiciik yasmdan beri ogrenip teganni ettigi bazi musiki parca. l a r i n m terenniim ve suret-i ikamdan anlasilarak musikiye meyil ve istidadi nazar-i dikkati celb eylediginden ve fenn-i gmaya biiyiik b i r meyil ve arzusu oldugundan esatiz-i zamandan olan pederi Zekai Dede ogluna bu fenn.i ruhaniyi ta'lime baslamistir. Ahmed efendi bu i l i m sahasmda da az zaman icinde liyakatini gostererek musikinin miinkasem oldugu subelerden dini ve g a y r - i dini eserleri ogrenmekle beraber aynca Mevlevi ayinlerini de hafizasma naks eylemistir. 0 devirde Mevlevihaneler musiki ve nagamat-i ilahiye ve tasa,vvuf mektebleri itlakma seza birer miiessese olup buramn m i i n tesibleri bu vadilerde kesb-i kemal etmek ile sohretyab idiler. Esa. sen t a r i k a t - i Mevleviyyeye mensub olan Zekai Dede, alem.i t a r i katde kesb-i derecat. etmis b i r zat.i siitfide sifat oldugu ve fazl ii kemalinde arzii edildigi cihetle kendisi 1302 ( M . 1884) tarihinde Bahariye Mevlevihanesine Kudiimzenbasi tayin olunmus i d i . Mukabele.i serife giinleri oglunu da beraber alarak dergahda bulundur u r ve ayinlerin tarz-i gmasma ahstirir i d i . O zaman defgahm postnisini olan Hiiseyin Fahreddin efendi, m u t a s a w i f ve musikisinas, felsefe-i Mevlana'nm iistadi b i r zat olup Ahmed efendi'de gordiigii isti'dadi tenmiye icin kendisine lisan-i F a r i s i ta'limi ile beraber ney mesk etmegi d i r i g etmez ve ayn.i zamanda da gmanm r i i k n i i olan nota usultinii de aynca tedris eder. Bu suretle i k i miistesna iistadin daire-i terbiyetinde yetismege baslayan Hiafiz Ahmed, az zamanda pederinden en nadide musiki eserlerini ve Hiiseyin efendiden F a r i s i ve ney ve notayi ogrenerek kesb-i kemal etmistir. Bu
650
TURK MUSiKISi ANTOI.O.liSi
suretle devam eden sa'y neticesinde pederinin vefati t a r i h i olan 315 ( M . 1897) senesine kadar babasimn mazbfit-i hafizasi olan bilciimle kiymetdar ve muhiailedat-i asar.i musikiyeden ve yadigar-i eslafdan miintehab eserleri ogrendigi gibi meshur-i ihvan olan pederinin mahasin.i ahlak ve etvarmi da tamamen iktisab etmis ve bulundugu muhit-i i l i m ve nezahet icinde gerek pederinin kendi i s a r i m ve gerek sair miintehab parcalari ve T i i r k ve Arab usullerinin tamnmmi zabt ve taalliim etmistir. Pederinin irtihali iizerine Hiiseyin efendi manevi irsadat ile oglunu babasimn yerine kudiimzenbasi tayin edlidigi gibi pederinin tedrisinde bulundugu Dariissafaka mektebi m u siki muallimligine intihab olunmustur. 1318 ( M . 1900) tarihinde de Yenikapi Mevlevihanesine kudiimzenbasilfk ile ilaveten t a y i n edilip sema'haneler kubbelerini cinlatarak vazifesini hiisn-i i f a etmistir. 322 ( M . 1904) de Seyhiilislam Ebiissuud efendi ibtidai v a k i f mektebine bas muallim tayin edilerek vakif mekteblerin maarife dev. rinden somu bu vazifeden ayrilmistir. 330 nisan 4 ( M . 1913) t a r i hinde Sultanahmed Esma Kaya Sultan kizlar mektebine musiki muallimi tayin edilmis, 331 subat 2 ( M . 1914) tarihinde Seyhiilislam H a y r i efendi'nin kusad eyledigi Eimme ve hutaba mektebine musiki muallimi tayin edilerek bir cok talebe yetistirmistir. 335 n i san 4 ( M . 1918) de Hoca Ishak efendi i l k mektebine, 336 nisan 26 (1919) da Kasimpasa niimune ilk mektebine ilaveten, 339 kanunusani 8 ( M . 1922) de Uskudar Lciincii Mustafa i l k mektebine m u siki muallimi tayin edilmistir. 340 kanunuevvel 10 ( M . 1923) da Sultanselim'de yeniden kiisad edilen Istanbul imam ve hatib mektebi Kur'an, tecvid ve musiki muallimligine tayin edilmis, kisa. b i r zaman vazifesinden aynlmis ise de 929 efrenci tarihinde zamm.i maas ile tekrar mezkur mekteb musiki muallimligine tayin edilmistir. 930 kanunusani 10 da mezkur mektebin orta mektebe tahvili miinasebetiyle terfian Cemberiitas orta mektebi musiki muallimligine, 1/9/932 de Guzi Osman Pasa orta mektebine naklen, musiki muallimligine, 933 eyliil 1 de Eyiib orta mektebine naklen musiki muallimi tayin edilmistir. 934 te yasmm altmisi gecmis olmasma mebni tekaiide sevkedilmis ise de haddi nizamisini doldurmamis oimakla kendisi ikramiye ile taltif edilerek muallimlikten ayrilmistir. 3S-9 (M. 19.13) senesinde Sehremini Cemil Pasa'nin Dariilbedayi namiyle actigi miiesseseye alaturka musiki bas muallimi tayin edilmis, 19 kanunuevvel 332 tarihinde Maaxifin actigi Darulelhan fasl-i musiki muallimi tayin edilerek b i r cok talebe yetistirmis, Ziya Pasa ile.
XX NCI ASIR
651
hadis olan ilmi bir mesele dolayisiyle istifa etmistir. 339 eylul 1 tarihinde Dariilelhan lslah ve tensik edilerek tekrar kiisadinda: usul ve ilahiyyat muallimligine tayin edilip burada da b i r cok talebe yetistirmistir. 937 Mart 1 tarihnds Dariilelhan'dan alaturka musikinin Iagviyle yeniden teskil edilen dini ve gayr-i dini klasik eserleri tasnif ve tesbit komisyonu azaligma tayin edilerek bir cok Turk musikisi eserlerinin indiras ve inhitattan kurtulmasi hususunda cok yararhgi goriilmekte bulunmus ve hala bu vazife ile m i i kelleftir. Ve elyevm Dariissefeka lisesi musiki muallimi olup bilafasila kirk birinci senesini idrak etmis, burada da bir cok musikisinas yetistirmistir. Hafiz Ahmed efendi'den haricde de ders alanlar pek coktur. A l t i hafiz ve bes kisiya seb'a ve asereden izin vermistir. Kendisinin te'lif ettigi eserler I l m - i tecvidden meharic ve sifat-i huruf risalesi, Ilm-i musikiden muhtasar ika' ve usul risalesiyle ilm-i musikiden musiki makamlari hulasasi namlariyle gayr-i matbu tellfati vardir. Dini ve gayr-i dini muhtelif maksm ve miitenevvi ika'lar ile yiizii miitecaviz eserleri ile Bayati Puselik makaminda bir ayin.i serifi vardir k i 1323 ( M . 1906) rebiulevvelinin yirminci persembe giinii ibtida okunusu Yenikapu Mevlevihanesinde vaki olmustur. Ve Miistear makaminda diger bir ayin bestelemis ise de Mevlevihanelerin seddi dolayisiyle okunmayip kalmistir." . Mahfuzatmm cokluguyla ve klasik Turk musikisi sahasmdaki vukufuyla temayiiz eden Ahmed Irsoy, bestekarhkta da cidden kudret gdsteren b i r sahsiyettir- 25 temmuz 941 tarihinden beri "Reisiil k u r r a h k " mevkiini de isgal eden bu degerli musikisinas, " k i r a a t " i l m i n de de miitehassistir. Son asrin ilk yarismda okuyusunun giizelilgiyle istihar eden sahsiyetlerden b i r i de Yusuf Dagseven'dir. 1288 ( M . 1871) de Uskiidar'da dogdu. Babasi mutasarnfhktan miitekaid Haci A l i Bey merhumdur. Once Fistikh m-ektebinde okudu. Sonra Pasakapisi Riisdiyesini bitirdi. Daha sonra Edirne idadisine kaydolundu. Oranm iiciincti smifmda iken Miisir A r i f Pasa'nin delaletiyle saraya almdi. On alti giin sonra ezan okumus ve Sultan Abdiilhamid'in takdirini kazanarak miiezzinlige ayrilmisti. Yiizbasihga kadar yukseldi. Mu.. sikiyi Hiinkar bss miiezzini Miralay Baha Bey'den bgrenmistir. U s kiidarh Hamami Osman Bey'den de epeyce ilahi mesk etti. " M u zikah Yusuf Bey" namiyle tanmmis olan Yusuf Dagseven, bazi ilahiler de bestelemistir. Son devirde dini ve ladini musikiye vukufiyle tanmmis olan bestekarlarimizdan biri de tzzeddin HumayVdir. 1292 ( M . 1875) de
652
TURK MUSiKiSI ANTOLOJlSi
Fatih nisancasinda dogdu. Babasi Nisanca K a d i r i tekkesi seyhi H a . fiz Semseddin efendi'dir. Annesi Kamer Hanim, gene o tekkenin evvelki seyhi Semseddin efendi'nin kayin babasi H a l i m efendi'nin kizidir. Semseddin efendinin babasi Yanbolulu Mustafa efendidir. Orada R i f a i tekkesi seyhi i d i . Izzeddin once H i r k a . i serif'te Atay riisdiyesini b i t i r d i . Sonra Cemberlitas idadisinde tahsil etti. Oradan mezun olduktan sonra Dahiliye mektubi kalemine girdi. Y i r m i y i l Babiali'de bulunduktan sonrai muallimlige intisab etti. Gelenbevi, Uskiidar, Kabatas, Davudpasa liselerinde musiki dersleri okuttu. Bilahare yalmz Gelenbevi musiki muallimligi ile katibliginde kaldi. B i r cok okullarda hocalik etti. Son memuriyeti olan Istanbul 16 nci i l k mekteb musiki muallimi iken tekaiid oldu. Asil musiki iistadi, Ismail Hakki Bey. dir. Babasmdan ve Eyiiblii Seyh Mehmed efendi'den ilahiler, Bahriye i m a m k r m d a n Hafiz Mehmed efendi'den de Mevlevi ayinleri mesketti. Epeyce ilahi, sarki ve okul marsi viicude getirmisdir. Co. cuklara mahsus besteledigi marslarm iic formasi matbudur. Bazi ilahiler viicude getiren mesayihden b i r i de Hayrullah Taceddin'dir. 1300 (M. 1883) de Uskiidar'da dogdu. Babasi Seyh Tevfik efendi, biiyiik babasi Seyh N u r i efendi'dir. Her iicii de Uskiidarda Rifaiyeden Carsamba dergahi seyhliginde bulundular. Bay Hayrullah Taceddin bana verdigi bir varakada diyor k i : "Babam Tevfik efendi merhum, Selami seyhi Muhtar efendi(vefati: Ramazan 1305-1887) den, Mutafzade Ahmed efendi'den ve Hiidayi seyhi Rusen efendi'den musiki taalliim etmisti. Sekiz on kadar ilahi bestesi mevcuddur. 1317 ( M . 1899) de vefat etti. Mevlevi Senih su tarihi viicude g e t i r m i s t i r :
Seyh-i pakize siyem Tevfik efendi oldu fevt Meslek-i pir-i Rifaiydi ana n: m-et-tarik Kild?. -mah-i matemin on ikisinde irtihal
r
Yandirub bagrm teverriim gibi bir nar-i harik H i r z - i caniydi vidad-i al ii evlad-i Resiil Cesrai giryan sinesi suzan idi kalbi rakik Asrda su icmeyiib gitti sebiden tesne leb K i l a bahr-i rahmet ii gufranma Mevla garik B i r iki ma'sum ile terk etti ehl-i beytini Haklarinda savn-i B a r i ola hami-i ?efik Vech-i tai-ih-i beca fal-i saadetdir Senih J j j J L ' J ^ j j j i y_jJj.l f
..
1317
XX NCI ASIR
653
HayruUah Taceddin'in vucude getidrigi siirler miinasebetiyle terctimeihalini tesbit eden Bay Jbnulemin Mahmud Kemal " M u s i k i ye intisabi v a r d i r . " dedikten sonra, tamamiyle yanlis olarak " H i i d a y i asitanesi zakirbasihgmda bulundu" kaydim da ilave ediyor (Son Asir Tiirk Sairleri, S. 1851)- Anlasihyor k i , Bay ibniilemin M a h mud Kemal, b i r miiddet Hiidayi dergahmda zakirbasilik eden Na. zif Beyzade HayruUah Zekai efendi ile HayruUah Taceddin Y a h m ' i ayni sahislar zannetmistir. Carsamba dergahmm imamhk ve hatibliginde de bulunan HayruUah Taceddin, cami ve tekke musikilerine vakif oldugu gibi b i l hassa kendi giiftelerine de bir t a k i m besteler vucude getirmistir. Musiki hocasi, Malak Hafiz'd\r. Son devir bestekarlarindan Mehmed Fehmi Tokay da, evvelce dini bazi eserler vucude getirmistir. 1307 ( M . 1889) de Uskiidar'da Tabaklar mahallesinde dogdu. Babasi, Divan-i muhasebat m u r a k i b . ierinden merhum Hiisnii Bey, biiyiik babasi jandarma muhasebecisi Hasan Tahsin Bey'dir- Annesi Harmanlik mektebi miidiirii Sadiye Hanimdir. i l k tahsilini Uskiidar'da Ravza-i T e r a k k i ve Toptasi askeri riisdiyelerinde yapmis ve Yuksek Miihendis mektebine girerek 1336 ( M . 1919) da mezun olmustur. O tarihten beri muhtelif vilayetlerde nafia miihendis ve basmiihendisliklerinde ve nafia miidiirliiklerinde bulunarak 1936 da i r a n - Trabzon t r a n s i t yolu insaat basmiidiirliigiine tayin edilmistir. Bugiin Nafia Vekateli $ose ve Kopriiler Dairesi reis muavinidir. Musiki duygusunu i l k once babasmdan almis- olan Fehmi To. kay^ pek kiiciik yastan itibaren muhtelif kimselerden d i n i ve ladini bir cok eserler mesk etmis ve 1336 ( M . 1919) senesinde Yenikoylii Hadi Bey merhum ile muarefe peyda ederek kendisinden muhtelif makamlardan ilahiler, duraklar, semailer, sarkilar, gecmis ve b i l . hassa bu eserlerin t a v i r l a n n i ogrenerek musikideki bilgisini a r t i r maga cahsmis ve muvaffak olmustur. Bulundugu memuriyet yerkrinde musiki tesekkiilleri viicude getirmis ve musikimizin i n kisafma hizmetler i f a eylemistir. Rauf Yekta merhumun tevecciih ve takdirlerine mazhar olan Fehmi Tokay, b i r cok musiki iistad ve bestekarlarmin da tevecciihlerine mazhar olan muktedir ve haluk bir sahsiyettir. Ladini mahiyette besteledigi s a r k i l a r m i bugiin r a d yoda dinledigimiz Fehmi Tokay'in en muvaffakiyetli d i n i eseri miis. tear makammdaki duragidir.
654
TURK MUSIKiSI
ANTOLOJISI
Son asirda Mevlidcilikle istihar eden bir hayli sahsiyet mevcuddur. Fakat evvelki asirlarda oldugu gibi edebiyat ve musikiye vukuflariyle tanilan ve bu yiizden Siileyman Celebi'n'm manzum eserini bedii bir tarzda, dogru diiriist okuyabilen sahsiyetler mabduddur. Mevlid bahir. leri arasmda manah, manasiz bir t a k i m kasideler okumak adfetinin de bilhassa son zamanlarda fazlasiyle revac buldugunu goriiyoruz. Mevlidhanlar X I X uncu asnn son yansmdan itibaren Mevlidcilikle istihar eden sahsiyetler arasmda Aksarayh Ama Hafiz Hasan, Sehla Hafiz Osman, Hiinkar Mevlidcisi Findikhli Haci Hakki, Hiinkar Mevlidcisi Hafiz Hamdi, Hiinkar imami Hafiz Yusuf, Kudiimzen Hafiz Siikrii, Besiktash Hamdi, Enderunlu Hafiz Hiisnil, Hafiz Ismail, Bedevi seyhi Ali Baba, Hafiz Receb, Hafiz Asir, Hafiz Yasar... gibi miihim bir kismmdan diger ziimreler arasmda bahsedecegimiz sahsiyetler i on safta zikretmek icab eder. B u asnn halk arasmda en cok sohret kazanan Mevlidcisi ise Hafiz Sami'div- 1291 ( M . 1874) de Filibe'de dogdu. Haci A l i Riza efendi'nin ogludur. Bu zat, once Filibe'de bilahare Beyazid'da Sahaflarda kitapcihk etmistir. Dort yasmda iken babasiyle birlikte Istan. bul'a gelen Sami, Fatih civannda Mehmed A t a mekteb-i ibtidaisinde i l k tahsilini bitirdikten sonra Sultan Selim camii imami meshur Hasan efendi'den hifzmi ikmal, ve Haci K a d r i efendi'den kiraat talim e t t i . Bilahare Fatih dersiamlarmdan Demirhisarh Haci Abdus efendi'den medrese dersleri okudu. Otuz bes yasmda iken icazetname aldi. Bolahenk Nuri Bey, Enderunlu Hafiz Hiisnii, Uskiidarh Beslenigdr Ziya Bey gibi sahsiyetlerden de musiki sahasmda istifade etti. 1311 ( M . 1893) den 1324 ( M . 1906) yilmai kadar Hahcioglu Topgu mektebinin imamhgmda bulundu. Sonra istifa ederek Hicaz'a g i t t i . Ddndiikten sonra b i r arahk Galata camiinde imamhk etti ise de cok gecmeden hastalandi ve vazifesini terketti. Otuz y i h miiteca. viz b i r zamandan beri rahatsiz bulunan Hafiz Sami, Kur'an ve Mevlid okuyusuyla ve Taksimleriyle istihar eden maruf simalardandir. istanbul'da ve Anadolu'nun bir cok yerlerinde - davet edilerek Mevlidhanhk eden, sesinin giizellik ve tizligiyle emsaline tefevvuk cyleyen bu zat, ilk olarak on dort yasmda iken Fatih, daha sonra uzun miiddet Bayazid camilerinde mukabele okumakla da biiyiik b i r sohret temin etmistir. Meshur Ahmed Mithat efendi "Hafiz Sami" bashkh b i r yazismda bilhassa sunlari sbylemektedir (Tarik gazetesi, 16 Kdnunusani lSlh):
XX
NCI
ASIR
655
" B i r hayli senedir Bayezid cami'.i serifinin kiitiibhane Kapusu cihetinde Ramazanlarda mukabele okuyan Hafiz Sami efendi haz. retlerini tamyanlar, takdir edenler pek cok oldugundan su makaleyi kendisine sbhret kazandirmak icin yazmadigimiz tabiatiyie sab i t t i r . Fakat mesahirimizin kaffssiyle iftihar eyledigimiz halde meslekince mertebe-i kemali kazanmis olan bu k a r i - i muhteremle fahir yolunda heniiz matbuatimiz sahifelerine hie b i r sey yazilmamistir. Her sene b i r i k i defa bililtizam Hazret.i Sami'nin tilavet-i serifesini istima'a giderim. Bu sene dahi kismet bir carsamba giinu imis. M i i sahedatimi bervech-i a t i yazmaga gayret edecegim: "... 0 muhrik sadadaki letafeti kalem t a ' r i f ve ta'yin edemaz. 0 takdir ve ta'yin kulaga mahsustur. Dinlemeli de anlamah. Tecvid.i K u r ' a n ilm-i serifinin tatbikatinda hie b i r eksik ziyade bulunamaz. Asil cay-i ehemmiyet lahin cihetindedir. San'at.i latife-i miisikiyeye mevdu' olan lahin cihetinde k i bu cihette H a f i z . i miisariinileyh emsalinden. hie birisine makis olamaz. Hazret-i H a f lz'in lahin hususunda en biiyiik mahareti hangi makami icra etmekte ise o makamdan birer zemin ve birer karar teskil eyledikten sonra bir de meyan acarak iste bu meyanlarda makam.i mezkura en biiyiik miinasebeti olan makamat-i saireye miizeyyen ittihaz etmesinde gbr i i l i i r . Asil sayeste-i tezkar olan sey bu kiraat-i serifenin miistemi'. lere olan tesiridir. Mikdari dbrtyiizden asagi tahmin olunamayan cemaatin b i r biiyiik kismi hal.i kuiidde boyunlarmi biikmiis olduklari halde b i r kismi dahi kaimen cemaati ihata ederek insan viicudundan b i r divar teskil olunmus idi k i bu divarin icinde miiteabbidane b i r siikutu tezyinen ihlal eden sey yalmz lahn-i serifden ibaret i d i . Pek eok gbzler yasarmis, pek 5 0 k burunlar kizarmis, pek cok ellerde mendiller bulunmaga ihtiya,c hasil olmus idi. Hele ma'na sinas olan b i r hayli ulemamn lahn-i serif te'siratina b i r de kelam.i i l a h i n i n ahkam.i aliyesi te'sirinin inzimammdan dolayi aldiklari zevkin derecesi ancak dbktiikleri gbz yaslariyle takdir olunabilir." Sesinde eok tesirli b i r ihtizaz bulunan Hafiz Sami, bugiin dur. gun ve miinzevi bir hayat gecirmektedir. Son devrin kiymetli Mevlidcilerinden biri ise Boyubadh Hasan Mustafa Sevki efendi'dir. Cocukken Istanbul'a geldl Hafiz Hasan efendi'den hifza cahsti. Kbmiircii Hoca'dan medrese derslerl okudu ve icazetname aldi. Hafiz Bekir efendi'den kiraat i l m i n i bgOfjlu
656
T U R K M U S i K I S i AJMTOLOJJSi
rendi. Mabeyne intisab ile b i r miiddet imamhk etti. 1318 ( M . 1900) de "Mevlidhan-i sehriyari" oldu. Sultan Abdiilhamid tarafrndan bir takim nisanlarla t a l t i f edildi. Sultan Resad zamamnda da bu tinvam muhafaza etti. Orhaniye, Altunizade ve Valide camilerinin bas imamhk ve hatibliklerinde bulundu. 73 yasmda iken (25 Birinci kanun 1936) tarihinde vefat eyledi. Son devrin degerli ve maruf Mevlidcilerinden b i r i de Hafiz Ke. maVdSx 1300 ( M . 1882) de Sehremini civarmda tathkuyu'da dogdu. Sarac Agah efendi'nin ogludur. Musikiyi bir miiddet Kasimpasah Cemal efendi ile Bestenigdr Ziya Bey'den mesk etti. Tiz ve miiessir bir sadaya malik olan bu meshur Mevlidci, 9 Agustos 1939 da vefat etti, Edirnekapisi haricinde Sair Baki civarmda medfundur. Siileymaniye camiinin miiezzinbasisi idiSon devrin degerli Mevlidcilerinden b i r i de Beyoglu'nda Aga camii birinci imami Hafiz Riza'dir. Kunt, giizel ve miiessir bir sese sabih ve musikiye vakif olan bu zat, 10 mayis 1942 de vefat etti. Ferikbyii kabristamna defnedildi. Bugiin yasayan degerli Mevlidcilerden b i r i de Hafiz Muhyeddin Tanik'tn. 1296 ( M . 1878) de Uskiidar'da dogdu. Babasi Haci H a fiz Mehmed Veysi, Hayreddin Cavus mahallesi imamidir- Biiyiik babasi, ayni mahallenin imami olan Hafiz Mehmed Hilmi'dir- Pasa kapisi Miilkiye Riisdiyesinden mezun plduktan sonra 1319 ( M . 1901) de Muzika-i hiimayunun miiezzinler kismma nefer , olarak ahndi- Hafiz Hakki Bey'in tekaiid olmasi iizerine mtiezzinbasi oldu. Osmanh hanedanmm son miiezzinbasisi Hafiz M u h yeddin'dir. Atatiirk'un ilk Reisicumhurlugu zamamnda alt lay k a dar hizmet ettikten sonra tekaude sevk edildi. Ilk musiki hocasi Enderunlu Hafiz Tevkif Bey'dir. Sonra M u ezzin basi Hafiz Ismail Hakki Bey'den, Sersazende Notaci Hakki Bey'den, Santuri Hilmi Bey'den sarki ve bilhassa ilahi mesk etti. Hafiz Burhan, Hafiz Hanxid, Hafiz Tahsin gibi sahsiyetler ise bugiiniin en miimtaz Mevlidcilerindendir. Son asir mersiyehanlan, ekseriyetle X I X uncu asnn ikinci yansmda yetisen sahsiyetlerdif. Bunlar arasmda seslerinin gtizellik ve tesiriyle sohret kazanan epeyc maruf kimseler mevcuddur. Fakat bunlar miinhasiran mersiye okumakla tamnmamislardir. Hafizlardan, Mevlidhanlardan, zakirlerden ve hanendelerden b i r Mersiyehanlar:
XX NCI ASIR
657
kismi bu sahada da muvaffakiyet gostermisler ve sohret kazanmislardir. Bu asnn ilk yansinda kiyami ve devrani tekkelerinde en ziyade Yazicizade mersiyesi taammiim etmistir. Fakat Nevres, Osman Sems... gibi sahsiyetlerin eserleri de okunmakta devam etmistir. X I X uncu asrm ikinci ve son asrm i l k yansinda Mersiye okumakla biiyiik b i r sohret kazanan en muktedir sima, Aksarayk Ama Hafiz Hasan'dir. Bu kabiliyetli zat, i k i gozden mahrum olmasma ragmen zakirbasihk eder, na't, durak ve Mevlid okumakta biiyiik bir iktidar gosterirdi. Kiyami tekkelerinde " E v r a d " arasmda fev. kalade miikemmel bir tarzda "Ya Hannan ya mennan' okur, Mersiyehanhkta ise biiyiik bir meharet gosterirdi. Ladini musikiye de vak i f olan ve bir hayli " f a s i l " elde etmis bulunan bu degerli mersiyehan, tic mihrabh imami Hafiz Ibrahim efendi'den kiraat ve viicuh talim etmis, son asrm en i y i Kur'an okuyanlarmdan da biri bulunmustur. Vefati iZacJos'tadir. Mersiye okumakla biiyiik bir sohret temin edenlerden b i r i de Zakir basi Yasar Baba'dir. Once Kadiriye'den Miistakzade Seyh Edhem efendi'ye dervis oldu. Sonra Rifaiyeden Mufti hamami tekkesi seyhi Rasid efendi'ye intisab etti. Daha sonra Camhca Bektasi tekkesi babasi A l i Nutki efendi'den nasib aldi. Bilahara Eyup'ta Karyagdi Baba namiyle anilan Bektasi tekkesine baba oldu. 17 Kanunuasni 1934 de Eyup'ta vefat etti. Eyup'ta Kirkmerdivenler mezarhgma defnedildi. Basmda Bektasi F a h n oldugu halde Istanbul'un bazi tekkelerinde zakirbasilik eden Yasar Baba, idare hususunda fevkalade bir kabiliyete sahibdi. Rifai tekkelerinde uzun muddet "Reislik" etmis olmasinin da bunda tesiri vardi. Ilahileri, Balat Meydancik imami Hafiz Hasan efendi'den mesk etmisti. Mahfuzati pek gok degildi. Mahdud ilahi, durak, suul ve nefes bilirdi. Fakat bilhassa kiyam zikirlerini idarede emsalsiz bir kudrete .malikti. Mersiye okumak hususunda ise biiyiik bir muvaffakiyeti vardi. Muharremlerde bir 50k tekkelerde ve Valide haninda Mersiye okurdu. Iran hiikiimeti bu yiizden kendisine "Sirii hursid" nisanmi vermistiYenikoyiilu Hasan efendi jiraklarmdan Bestekar Haci Fdiz Bey, Nezik Bey, Said Bey, Hafiz Receb, Arab Ahmed, Haci Hakki, Hasan Yiimni, Ibrahim Erkal, Karababa seyhi Haydar. Kasimpasa'da Ha_ simi dergahi seyhi Riibabi Siireyya, Cerrahpasa camii hatib ve imami Hafiz Mehmed A r i f efendizade Nathan Hafiz Kemal gibi sahsiyetler de bu asnn giizel mersiye okuyanlarmdandirF. 42
658 Zakirler Zakirbasilar:
Son asirda tekke musikisine vakif bir hayli zaM r yetismistir. Bunlar arasmda mahdud bir kisminm besteler de vucude getirdigini goriiyoruz. Kiyami, devrani ve Naksbendi dergahlannda - tekkelerin ilgasi tarihine kadar- zakirlik ve zakirbasilik eden bu sahsiyetlerden bazilarmi burada kisaca mevzubahs edecegim.. Son asirda suul ve ilahi mahfuzatiyle istihar eden Zakir basi. lardan biri Hafiz Ismail Hakki efendi'dir Eyup'ta Cafer pasa tekkesi seyhi ve Dolmabahce camii bas miiezzini idi. Seyh Mustafa efendi'nin ogludur. Kasimpasah Halim, Eyuplu Sukrii, Haydarhane tekkesi seyhi Hafiz Ahmed merhumlarla Yahya efendi tekkesi zakirbasisi Hattat Nuri Korman ve Egrikapih Kenan bu zatten azami istifade etmislerdir. 1330 (M. 1911) da vefat etti. Seyhi bulundugu dergahta medfundur. Son asir zakirbasilarmdan biri de Eyuplu Biilbul Ahmed efendi dir. Bedevi seyhi Ismail Hakki efendi'nin ogludur. Yetmis bir yasinda iken 1331 ( M . 1912) Ramazanda vefat etti. Merkez efendi kabristamnda medfundur. Kendisi Rifaiyeden Odabasi seyhi A h med Muhtar efendi'den miistahleftir. Tekirdagh Haci Hafiz Rifat de ilahi, suul ve Bektasi nefesleri okurdu- 13?2 (M 1913) de vefat etti. Eridnekapi mezarhgmda medfundur. Son asir zakirbasilarmm cidden degerlilerinden b i r i de Mehmed Sevfci-Bey'dir. Tighzadelerden olan bu zat, annesinin kardesler i Mabeyinci Basri ve Hakki Beylerin delaletleriyle kiiciik yasta iken Enderun'a intisab etti. Musiki ogrendi. B i r cok dini ve ladini eser elde etti. Otuz yil fasilasiz bir surette Besiktas'ta Yahya efendi dergahmda ve diger bir takim kiyami ve devrani dergahlarmda zakirbasilik etti. ' Uskiidar'da Ahmediye mahallesi, camii ve Tekkesi imami, hatibi ve S ybi Rifaiyeden Mahmud efendi'nin. damadi idi. Onun vefati iizerine bu dort vazife uhdesine tevcih edildi. 1333 (M. 1914) senesi birinci kanunun sonlarmda vefat etti. Imami ve seyhi bulundugu camide medfundur. evki Bey Kiyami ve devrani zakirbasiligmda ve nevbezenlikte devrinin miimtaz b i r sahsiyeti oldugu gibi mahfuzatmm cokluguyla da taninmisti. Dini musiki sahasindaki vukufuyla tamnmis olan sahsiyetlerden biri de Balat'ta Siinbiili tekkesi seyhi Kemal efendi'dir. Koca Mustafa Pasa sertariki Sakir efendi'nin oglu ve ayni dergahm
1 e
XX NCI ASIR
659
seyhi Riza efendi'nin halifesidir. "Balat. Seyhi" namile tanmmis olan bu zat guzel sesiyle ilahi, durak, Mevlid, Miraciye okudugu gibi Giilseni savtlarmm tekmiline de vakifti. Miraciye'nin kayb olan Neva bahrini yeniden bestelemek istemis, Fakat Nayi Osman Dede'nin kabina erisemediginden eseri hie bir ragbet gormemisti. 1333 ( M . 1914) de vefat etti. Tekkesi haziresinde medfundur. I y i devran idare eden zakirlerden b i r i de Gill Ali Dede'dir. Koca Mustafa Pasa meydancisi iken 1333 (M- 1914) de vefat etti. Silivri kapusunda medfundur. Son devrin degerli zakirbasi ve Mevlidcilerinden b i r i de Agaekakanli Hafiz Emin'dir Sadiyeden Kadem tekkesi zakir basisi i d i . Tekke ve camilerde Mevlid te okurdu. 1333 (M. 1914) de vefat etmistir. S i l i v r i kabristamnda medfundur. Nureddin Dergahi zakir basisi Seyh Mustafa efendi. 1344 (M. 1915) de vefat etti. Edirnekapida Medfundur. Devran idaresinde muvaffak olan zakirlerden b i r i de Hafiz Mehmed'dir, Silivri kapusunda Bala mektebi kalfasi iken gocuklara ilahi meskederdi. 1334 ( M . 1915) de vefat etmis, S i l i v r i kapu mezarhgma defnedilmistir. Haskdyde Humbarahane camii miiezzinbasisi ve Eyup Sultan camii salacisi zakir Ferid efendi, 1334 ( M . 1915) de vefat etmis, E3 up kabristanina defnedilmistir. Haydarhane tekkesi seyhi Hafxz Ahmed de K i y a m i ve devran! zakirbasilarmdandi. Bu tekkede kendisinden evvel seyh olan Hakki efendi'nin ogludur- idaresi miikemmel ve cemiyeti coktu. istanbul tekkelerinde okunan ilahi ve suullerden baska kagithane kbyiindeki Sazeli tekkesi seyhi Tahsin efendi'den mesk ettigi Sazeli suullerini de okurdu. 1334 ( M . 1915) te vefat e t t i . Tekkesinde medfundur. Nureddin dergahi zakirbasisi Seyh Ibrahim Edhem efendi, 1335 (M. 1916) da vefat etti. Edirnekapi'da medfundur. Muzikali Kadri Bey 1335 ( M . 1916) de vefat etmistir. Edirnekapu'da Beglerbeyi cesmesi kurbindeki mezarhkta medfundur. Fatih'te Yeni hamam'da Sibyau mektebi hocasi Bedeviyeden Siyahi Hakki efendi 1335 ( M . 1916) de vefat etmistir- Edirnekapusu mezarhgmda medfundur. Son asrm degerli zakirbasilarmdan b i r i de Egrikapili Mehmed efendi'dir. 1263 ( M . 1846) tarihinde dogdu- Babasi Culha kahyasi Ahmed efendi'dir. Riisdiye tahsilini bitirdikten sonra 128-5
r
660
( M . 1868) de Evkaf nezareti evamir kalemine cirag edilmis, mezkur kalemin miimeyyizi iken tekaiid olmustur. Miisaid zamanlarmda tekkelere devam eden Mehmed efendi, musikiye heves etmis, Eyiip'te Hatuniye dergahi seyhi Riza Efendi'den Bolahenk Nuri Bey'le birlikte yiizlerce ilahi ve tevsih mesk etmis, Zekai Dede'. den de d i n i ve ladini b i r cok eserler elde etmistir. Hamparsum no. tasmi ise, Neyzen Baba Rasid'den ogrenmistir. Otakcilar'da Sertarikzade dergahi seyhi Cerrahiyeden A l i efendi'ye intisab etmis ve ondan hilafet almistir. Once Hatuniye dergahmda zakirbasihk etmege baslayan Mehmed efendi, daha sonra diger bazi tekkelerde ve bilhassa uzun miiddet K a r a g i i m r i i k ' t e Nureddin dergahmda da bu vazifede bulunmustur. V e f a t i 26 Temmuz 1333 ( M . 1916) dadir. E yup'ta Davudaga camii kabristanmda medfundur- K i y m e t l i m u s i k i sinas Ali Riza'nm babsi olan Mehmed efendi, bazi ilahiler de beste. lemistir. Otakcilarda R i f a i tekkesi Seyhi k i y a m i zakiri Taldt efendi, Kasimpasah Seyh Cemal efendi'den mesk etmistir. Hocasma peyrevlik ederdi. 1339 (M- 1920) da vefat etmistir. Tekkesinde medfundur. Son devrin degerli kiyami ve devrani zakirbasilarmdan b i r i de Hafiz Huseym Halis efendi'dir. Istanbulda dogdu. Dosemeci I b r a him efendi'nin ogludur. Sehremininde Kadiriye'den Remli dergahi seyhi ve evkaf mahkemesi miimeyyizlerinden i d i . 7 Muharrem 1338 ( M . 1919) de vefat etmis, tekkesine defn edilmistir. Zakirbasilikta gosterdigi iktidar derecesinde ilahi bestekarhginda da muvaffak olan bu kiymetli sahsiyetin kardesi Rasid efendi (Dogumu 1302 M . 1884) de son devrin en muktedir k i y a m i zakirbasisi olarak t a m n mistir. Edirnekapusu civarihda SarmasiJc mahallesinde Seyh K a m i l efendi tekkesi zakirbasisi ve Beylerbeyi camii baskayyimi Hattat Mehmed efendi 1340 (M.1921) da vefat etmis ve Kiipliice mezarhgina defnedilmistirK i y a m i zakirbasilarmdan Halim efendi de 1341 ( M . 1922) de vefat etmis, Kasim pasa'da Kulaksiz mezarhgma defnedilmistir. Koca Mustafa Pasa hankahi zakirbasisi ve mezkur dergahin seyhi Riza efendi'nin hafidi Seyh Mehmed Sinan efendi 3 Sevvel 1343 ( M . 1924) de vefat etti. Etyemez tekkesi seyhi Huseym Hiisni efendi, giizel sesiyle Meviid ve Mersiye okumakla istihar etmisti. 25 Muharrem 1346 ( M .
XX NCI ASIR
661 defnedil-
1927)
tarihinde vefat etmis, Merkez efendi mezarhgma
mistir. Nureddin dergahi zakirbasisi Necmeddiii efendi 1349 ( M . 1930) da vefat etti. Edirnekapu haricinde Tokmak tepe kabristaninda medfundur. Balat tekkesi seyhi i d i . Eyuplu Seref te son devrin tanmmis zakirlerindendir- Eyuplu Sakir ve Tursucuzade Hafiz Mehmed efendilerden suul, Eyup'ta Hatuniye tekkesi seyhi Riza efendi'den ilahi ve durak mesk etmistir. Vefati 1926 dadir. Eyip mezarhginda medfundur. Degerli kiyami zakirlerinden b i r i de Uskiidarh Siyahi Ahmed'dir. Istanbul'da oturur, Islanbul tekkelerinde zakirlik ederdi. Mer^ siye okumakta meshur i d i . Son zamanlarda Merkez efendi camiinde miiezzinlik ederdi. 1926 da vefat etti. Merkez efendi kabristaninda medfundur. Durak okumakla istihar eden giizel sesli sahsiyetlerden b i r i de Nida efendi'dir. Kadirga'da Mehmed Pasa tekkesi seyhi ve Koca Mustafa Pa,sa camii hatibi i d i . Meski, Yenikoylii Hasan efendi'den dir. 1927 de vefat etti. Beykoz kabristaninda medfundur. Koca Mustafa Pasa hatibi Hafiz Sadeddin efendi, Silivri kapusunda Tas mektep hocasi Hafiz Yakub efendi'nin ogludur. Maliye nezareti memurin kalemi ketebesinden i d i , zakirlik eder, Mevlid ve durak okurdu. 1927 de vefat etmistir. Silivri kapusu mezarhginda medfundur. Sehremini imami Seyh Niyazi efendi, ilahi, durak, Mevlid ve Mersiye okumakla istihar etmisti. 1927 de vefat etti. Merkez efendi mezarhginda medfundur. Medineli Haci Ahmed de otuz seneden ziyade Istanbul tekkelerinde zakirlik eden b i r sahsiyettir. 1933 te Medine'de vefat etti. Seyyid Nizam hanikahi zakirbasisi Fehmi Hoca da mahfuzatim n gokluguyla tanmmis degerli b i r sahsiyetti- Haci Nafiz Bey'den epey nadide ilahi ve durak ogrenmis, isteyenlere de mesketmistir. 19 Sevval 1353 ( M . 1934) de vefat etti. Seyyid Nizam tiirbesi k a r s i smdaki kabristanda medfundur. Kusadah Bay Riza su oliim t a r i h i n i viicude g e t i r m i s t i r :
Irticalen soyledim tarihini Musiki ustadi cerrah-i sehir Duydurn olmus vasil-i kurb-i Ilah
1353
662
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Hakimoglu A l i Pasa camii miiezzini olan ve oerrahlikla da i s t i har etmis bulunan b u zat, bazi ilahiler de bestelemistir. Karababa tekkesi seyhi Haydar efendi de ilahi, suul, Mevlid ve Mersiye okurdu. 1936 da vefat etmistir. Merkezefendi mezarhginda medfundur. Hafiz Ismail de Smani dergahlari zakirbasisi i d i . 1936 da vefat etmis, Eyup mezarligma defnedilmistir. Kasimpasa' da Kiiciik Pjyale camii i m a m i ve tekkesi seyhi Cemal efendi de son devrin degerli zakirbasilarmdandi. Once Yasar Baba'dan, sonra sirasiyle Haydarhane seyhi Hafiz Ahmed, Kirimli Hafiz Ismail Hakki, Yalelci Hafiz Mustafa, Vefa tiirbedan Os. man, Sazeli seyjhi Tahsin efendi'lerden Istanbul'da o k u n a n ' suul, ilahi ve Sazeli suullerini mesk etmis; Yenikoylii Hasan efendi'nin derslerine de devam ederek b i r t a k i m kar, beste, semai ve sarki ogrenmis, isteyenlere de ogretmistir. Vefati 1937 dedir. Kasimpasa'da Kulaksiz mezarhginda medfundur. . Balat imami Hafiz Hasan efendi'nin ciraklarmdan Meydancikh Arif efendi de son devir zakirlerindendir. 1937 de vefat etti- E dirnekapusu mezarhginda medfundur. Ebiilhamis Mehmed de tekkelerde ilahi, suul ve arab sivesinde na't ve son zamanlarda camilerde Mevlid okurdu. 1937 de vefat etti. Edirnekapu mezarhgina defnedildi. Son asir zakirbaslarmdan b i r i de Uskiidarh Asim efendi'dir. Gumriik memurlarindan Hiiseyin Hiisnii efendi'nin ogludur. V a l i de camii miiezzinbasisi iken 1 S 'bat 1940 da 63 yasmda oldugu halde vefat etti. Karacaahmet kabristanma defnedildi. Sadi t a r i . katine mensub i d i . Seyhi, Fethi efendi tekkeri postnisini Semseddin efendi'dir. Uskiidar'da Sadiyeden Fethi efendi ve Hallac Baba, Rifaiyeden Carsanma ve Toygar dergahlanyla Beylerbeyinde H a m i l efendi, Cengelkoyiinde Kadiri ve Bedevi tekkelerinde uzun miiddet zakirbasihk etmistir. Ebiilhamis'in kiiciik kardesi Cemil efendi de k i y a m i tekkelerinde zakirbasihk eder, Mevlid ve mersiye okurdu.. 1940 da vefat etti. Ferikoy mezarhginda medfundur.
u
K i y a m i ve Devrani zakirlerinden Hafiz Ali efendi istanbul'da Yenicami ikinci miiezzini i d i . Balat imami Hafiz Hasan efendi'den ilahi, suul ve durak, Mevlidci Hafiz Asir efendi'den de sarki ve sa. ire mesk etmistir. Vefati 11 M a r t 1941 dedir. Merkezefendi'de medfundur.
XX NCI ASIR
663
Son asnn degerli zakirbasilarmdan b i r i de Hattat Haci Nuri efendi namiyle tanmmis olan N u r i Korman' dir. 1285 ( M . 1868) de Ortakoy'de dogdu. Babasi A l i Aga, Sultan Mecidin Hamlaci basis: idi. Onun babasi Kastamoni'ye tabi Alsaray karyeli Zaimoglu Mehmed Aga'dir. Besiktas riisdiyesinden mezun olduktan sonra Mahkeme.i temy'iz-i cezaya miilazemetle devam etti. Bilahare Matbaa-i amireye h a t t a t oldu. Bazi mekteblerin yazi hocahgmda bulunduBir miiddet Mekteb-i Osmani mudiirliigimti ifa etti. Medresetiilhattatine imtibanla hoca oldu. Yazida Nevsehirli Osman efendi, Ala. eddin Bey, Muhsinzade Abdullah Bey gibi sahsiyetlerden istifade etti. Ilahileri, Hopcuzade Ahmed efendi'den mesk eyledi. Suulleri Eyup'ta Cafer Pasa tekkesi seyhi ve Dolma babce camii miiezzinbasisi Haci.Hafiz efendi'den ogrendi. Vefa tiirbedan Osman-efendi ii? Uskiidarh Arif efendi'den de bazi parcalar gecti. Neccarzade Riza efendi, Firuzaga'da Pasa baba, Cihangir, Yildiz'da $azeli tekkelsrinde ve bilhassa Yahya efendi dergahmda uzun zamanlar zakirbasilik etti. Mahfuzatmin cokluguyla ve idaredeki kabiliyetiyle tanmmis olan N u r i Korman, ayni zamanda degerli b i r hattat. tir. Bugiin giizel sanatlar akademisinde yazi muallimidir. Ali Gercek de son devrin degerli kiyami zakirbasilanndandir. En iyi " k i s m " edenlerden de b i r i idi. Mahfuzatmin cokluguyla ve idare hususundaki kabiliyetiyle de temayuz eden bu zat 1288 (M. 1871) de Istanbul'da Mevlanekapusunda dogdu. Babasi Kadiri tekkeleri zakirbasisi Seyh Aziz efendi'dir. Musiki'yi once' babasm. rian ogrendi- Sonra Zdkir Hulusi, Sefik Dede, Malak Hafiz Hasan ve Fehmi efendilerden epey ilahi mesk etti. Devamh olarak Kaba. kulak dergahmda Sarmasik'ta Mektupcu N u r i Bey tekkesinde ve son zamanlarda Savaklar ve Koruk tekkelerinde ve Edirnekapisinda Sarmasik semtindeki Cuma tekkesinde uzun miiddet zakirbasihk etti. Bugiin de camilerde yapilan Mevlid cemiyetlerinde bas tevsihcilik etmektedir. Son asirda dini musiki sahasmdaki vukufuyla ve bilhassa iyi durak okumakla istihar eden musikisinaslardan b i r i de ihsan. lyisan'dir. 1290 (M. 1873) de Uskudar'da Nalcaci dergahmda diinyaya geldi. Babasi mezkur tekkenin seyhi. Mustafa Enver efendi'dir. Musikiyi once Selami seyhi Muhtar efendi'den ogrendi. Sonra Bandirma zakirbasisi Pasa ikfe/imed'den, Valide dergahi seyhi .Serefeddin efendi'nin kardesi Agdh Bey'den, Siinbul efendi zakirbasisi Sinan efendi'den de bir hayh ilahi mesk etti. Dayisi Behlul efendi'.
664
T U E K MUSIKiSi
ANTOLOJISI
den de pek 50k miistefid oldu. Bildigi duraklann ekserisini bu de gerli sahsiyetten mesketmistir. 1326 ( M . 1908) da agabeysi Tayyar efendi'nin vefati iizerine Nalcaci seyhligine tayin edilen ihsan l y i san'in besteledigi bazi ilahiler de vardir. Seref, Terlikci Mehmed, Edhem Sandikcwglu, Mevlidhan Hafiz Siikril gibi sahsiyetleri de son devrin muktedir zakirbasilan arasmda zikretmek icab eder. Yadigar-i Semsi sahibi degerli t a r i h c i Misr i seyhi Semseddin efendi de Bursa'nm en muktedir zakirlerindendi (vefati 1936). Son asirda Mevlevi tekkelerinde kudiimzenbasi. hkla istihar edenler arasmda bilhassa Zekai zade Ahmed Irsoy biiyiik b i r muvaffakiyet gostermistir. Gerek ayin okumak, gerek kudiim vurmak hususunda devrimizin yegane ustadi olarak onu gosterebiliriz. Meshur Mevlidhan merhum Hafiz Mehmed Sukri de son dev. r i n muktedir kudiimzenlerinden b i r i idi- 1280 ( M . 1862) de Eyiip sultan'da dogdu. Babasi Mehmed Zeki efendi, devrinin degerli zakir ve Mevlid hanlarmdan i d i . K a d i r i tarikatine mensup olan bu zat Tesvikiye camiinin bas miiezzini i d i . Oglu Hafiz Siikrii de 1299 ( M . 188(1) da ayni camiin muezzin basihgma tayin edildi. 1332 ( M - 1913) de "Mevlidhan-i sehriyari" oldu. 1333 ( M . 1914) de Kulekapi, K a . simpasa ve Uskiidar mevlevihaneleri kudiimzenbasihgma getirildi. 1928 de vefat etti. Kudiimzenler Ayinhanlar:
r
Hatirdt-i
Omer Vasfi'de
su kayidlar v a r d i r :
"Hafiz Sukri efendi: Tesvikiye miiezzini Beyoglu, Kasimpasa ve Gskudar Kudiimzenbasisidir. A y i n l e r i n bir kismi kendisinden yazilmistir. Tavr-i lazimisi iizere Mevlidhan olub sadasi gayet kalbi tiz ve idaresi yalniz kaldigmda dxizgiin ve temizdir. Tufuliyyetinde Zekai efendi'den meske ibtidar ve irtihaline kadar devam eylemistir. Hikaye ve latifeye oldukca mail miitedeyyin bir zatdir." Mevlevi dergahlarmda ayin okuyan bilgili bazi sahsiyetlere bu asirda da tesaduf edilmektedir- Hafiz Celdl Melek, Bestekar Sadeddin Kaynak, Ticaret Borsasmda Hafiz Kemal, Esref... gibi zatleri bu arada gosterebiliriz. B i r takim ayinleri memleket dahilinde tamim eden degerli sahsiyetlerden b i r i de Galata Mevlevihanesinin son seyhi Na'than ve Neyzen Ahmed Celdhddin Dede'dir. 1270 ( M . 1853) de Gelibolu'da dogdu. Babasi Gelibolu Mevlevihanesi seyhi Hiiseyin Azmi Dede'dir-
XX NCI ASIR
665
A z m i Dede, 1287 ( M . 1870) de Misir Mevlevihanesi seyhligine naklen tayin edilince Ahmed Celaleddin de babasiyla birlikte M i . sir'a g i t t i . 0 zaman 17 yasmda olan Ahmed, b i r taraftan da C i m i iilezher'e devam ediyordu- Muayyen tahsilden sonra icazetname a l . maya muvaffak oldu. Degerli b i r takim sahsiyetlerden de aynca istifade etti. Musiki ile de ciddi bir surette alakadar olmustu. K l a sik musikimizin en giizel parcalari ile, Mevlevihanelerde okunan ayin ve naitlerin kaffesini ogrendi. B i r cok kimselere de ogretti. Alafranga nota ile Hamparsum notasmi da layikiyle elde etti. Ney calmak hususunda da muvaffakiyet gostermisti. Bana verdigi b i r varakada diyor k i : " A s i l benim ney iistadim M i s i r Mevlevihanesi seyhi olub fenn-i musikide iistad-i kamil olan pederim merhfimun selefinin selefi Mustafa, Naksi Dede'nin yetistirdigi en giizide tilamizinden H i d i v . i M i s i r Abbds-i evvel'in kblesi Mehmed Subhi Bey'dir. O zamanln en m a r u f dedeganmdan da istifade e t t i m . " 1290 (M.. 1873) da Mevlevilik erkam iizere cileye soyundu ve ayakcihktan baslamak suretiyle meydancihk ve kazancibk hizmetler i n i i f a etti. Cdesmi bitirdikten sonra tekkeye kudiimzen basi, daha sonra da neyzenbasi oldu. Babasimn ihtiyarbgi dolayisiyle tekkenin b i i t i i n islerini iizerine almisti. 1311 ( M . 1893) de A z m i Dede vefat ettikten sonra Mevlevihanenin mesihati agabeysi Ahmed Bahaeddin Dede'ye tevcih edildi. Ahmed Celaleddin bir miiddet sonra Istanbul'a geldi. Uskiidar'da satin aldigi b i r evde inziva hayati gecirmege basladi. 1326 ( M . 1908) de vekaleten, 1327 ( M . 1909) de asaleten t)skiidar mevlevihanesi mesihati ile Mesnevihanhgma tayin olundu. 1328 ( M . 1910) de Have olarak Galata Mevlevihanesi eyh vekaletiyle Mesnevihanbgma memur edildi. Ataullah efendi'nin vefab i i zerine mezkur dergahm seyhligine asaleten tayin edildi. Tekkeler kapanincaya kadar bu vazifede bulundu. Bugiin Uskiidar'daki evin. de oturmaktadir. B i r divan teskil edecek kadar siirler kaleme almis olan Ahmed Celaleddin Dede (1) Mevlevi ayinlerini yaymak hususunda miihim b i r amil olmustur. Qargah, Setaraban gibi bir takim ayinlerin unutulmamasinda yegane amil olan oduc. Beste viicude getirmemi? olmakla beraber pek gok eser mesk etmis olan ve ogrendigi eserler iizerinde
O) S i M e r i icin bakimz: Sadeddin Nuzhet: Tiirk Sairleri I 273-276.
666
T U R K MUSIKiSI
A.NTOLOJISI
hie b i r tahrif yapmaya tesebbiis etmeyen Ahmed Celaleddin, nadide ve kiymetli bir cok musiki eserlerinin notalarina da sahibdir. Arapca ve Farscaya hakkiyle v a k i f olan, tasavvufta da tebahhur eden bu zat, dini T i i r k musikisinin de degerli sahsiyetlerinden biridir. Kudiimzenlik, Neyzenlik, Na'thanhk, ayinhanhk gibi m u h telif sahalarda muvaffakiyet gbsteren bu kiymetli alimin bir cok talebesi de vardir. Son devrin degerli kudiimzen ve na'thanlarmdan biri de Esref Ozkzd' dur. 1304 ( M . 1886) da Fatih'te dogdu. Babasi, Bahriye m u . hasebe miidiir muavini Ahmed Tevfik Bey'dir. Miilkiye'den mezuu olduktan sonra, memuriyet hayatma atildi. Son vazifesi, Ticaret Borsasi Sicil ve levazim miidiirlugiidiir. Epey zaman Bahariye ve Kulekapusu Mevlevihanelerinde kudiimzenlik eden Esref Ozkul, Cami ve tekke na'tlerini de i y i bilenlerdendir. Ayinleri Zekdizade Ahmed /rsoi/'dan Cami na'tlerini de Beylerbeyili Ismail Hakki Bey'den mesk etmistir. Bayramlarda ve kandil gecelerini karsilayan ayin giinlerinde Kadirilerle Kiyamilerde, yani Rifai, Bedevi ve Sadi dergahlarmda muayyen bir tarz ile " H a l i l e " , " K u d i i m " , "Mazhar" cahmr ye o arada bir takim arapca kasideler ve suuller okunurdu- Bunlari vuranlara Nevbezen derlerdi. Ramazan bayramlarmda ekseriyetle iic, kurban bay.raminda da i k i defa yapilan ve iic fasildan ibaret olan bu nevbe me. rasiminde lekkenin seyhi ve diger dergahlardan misafir olarak gelen seyhler ile zakirbasi "Halile", dedeler ile zakirler kudiim, der. vislcr de mazhar vururlardi. B i r kac saat deyam eden bu merasim. de evvela Hgir, soma gittikce hafif i k a h suuller okunurdu-. Bunlar arasmda bilhassa "Ussak" ve "Hicaz" makamlarmdaki (Sey'enlil. lah) nakarath i k i beste musiki bakimmdan fevkala.de kiymeti haizdirBes kisimdan miirekkeb olan bu giizel eserin her kismi arasmda zakirbasi Aktdb-i hamse iinvaniyle yad edilen Abdiilkadir Geyl&ni, Ah. med Rifai, Ahmed Bedevi, lbrahim-i Diisuki, Sadeddin.i Cibavi hakkinda medhii senayi ihtiva eden ve duraklar gibi ayri bir besteye malik bulunan kasideleri okur, zakirler de b i r agizdan "Sey'en iillah ya Abdelkadir-.- ey'enlillab ya Sadeddin" nakaratlarini soylerlerdiNevbezenler: Nevbezenlerin idaresini zakirbasilar deruhde ederlerdi. Fakat bu hususta muvaffakiyet gostermek te ayri bir meharet sayilirdi.
X X NCI ASIR
667
Yahya efendi dergahi zakirbasisi Sevki Bey, Toygar Seyhi Hazim efendi'nin amcasi Seyh Arif efendi, Uskiidar'da Naksibendiyeden Cmar seyhi Seyh Omer efendi, Kastamonulu Tursucu Hafiz Mehmed efendi, Cengelkoyii Bedevi seyhi Ahmed efendi zdde Edhem efendi. i z m i t ' t c Himmetzade tekkesi seyhi Abdiissamed Molla... gib: sahsiyetler son asrm en i y i nevbe vuranlardandir. Kadirilerde " K i y a m H a y ' i " Rifai, Bedevi ve Sadilerde de " i s m-i celal" zikirleri yapihrken de bazan ve bilhassa bayram ve k a n dillerde " H a l i l e " ve " K u d i i m " calmmakta i d i . Kadirihane'de ise her sah giinii " E s r e f i usulii " I l l a l l a h H a y " z i k r i yapihrken muntazaman kudiim vurulurdu. Bayram sabahlari, Merkez efendi dergahi ile Yenikapi mevlevihanesi arasmda yapilan hususi b i r merasimin de musiki ile yakindan alakasi vardir. Binlerce halkm birikerek seyrettikleri bu an'anavi merasim, tekkelerin lagvma kadar devam etmistir. Bay Tahir Olgun bu hususta su .malumati vermektedir: " Yenikapi mevlevi hanesinde sabah namazi k i l m d i k t a n sonra ihvan, seyk dairesinin bniine toplanir, seyh cikar. Hep birlikte Merkez efendi tekkesine giderler. Orada bayram namazim eda ederler. Namazdan sonra Mevlevi seyhi Hazret-i Merkez'in oniinde dua ve giilbank okur. Merkez seyhi ile bayramlasir, Evvelce gonderilmis o. lan kudiimler, i k i kisinin omuzunda oldugu, arkasmda kudiimzenler ve neyzenler bulundugu halde pesrev cahnarak Mevlevihaneye ge. linir. Ciimle kapisindan iceri girilince terenniime hitam verilir. S >'h niyaz penceresi oniinde dua eder ve giilbank okur. Oridan sonra ha. ricden gelmis olanlar,seyh dairesinde seyh ile bayramlasirlar. Daha sonra elifi somat kurulur. Orada seyh ve cilekes devrisler bulunurKavurma, lokma denilen Mevlevi pilavi ve pelteden ibaret olan yemek yendikten sonra dervisler seyhle bayramlasirlar. Sonra dua edilir".
e
Muhtelif tarikatlerde yer bulan bu an'aneler, " H i c r e t " esnasmda M?dine k a d i n l n n m Hazret-i Peygamber'i
' Lit j J L - l l ^
deye baslayan meshur manzumeyi teganni ederek ve tef calarak
668
TURK MUSfKISi ANTOLOJiSi
karsilanmalrim hatirlatmak gayesiyle tesekkiil etmis ve dergahla. n n kapatilmasi tarihine kadar devam etmistir. Son asirda b i r 50k neyzenlerin yetistigini gbriiNeyzenler: yoruz. Bunlar arasmda Neyzen Tevfik gibi b i i yiik b i r sohret kazananlar, hatta T i i r k filmlerinde de bu calgiyi calanlar vardir. Biz burada sadece Mevlevi tek. keleriyle diger b i r kisim dergahlarda ney iiflemekle istihar eden sahsiyetleri mevzubahs edecegiz. Evvelki asirlarda oldugu gibi bu asirda da bu saz, bilhassa Mevlevi tekkelerinde yer bulmustur. Fakat diger b i r kisim tekkelerde de kudsi b i r mahiyet atf edilen bu saza biiyiik b i r ragbet mevcuddur. Mesela Giriftzen Asim, Rauf Yekta, Binbasi Siddik.. gibi sahsiyetlerin b i r t a k i m k i y a m i ve devrani dergahlannda ney iifledikleri malumdur. Son asrm maruf neyzenlerinden b i r i istanbullu Hakki Dede'dir. Cental Efendi'den mesk etti. Aziz Dede'den sonra Galata ve Bahariye mevlevihanelerinde neyzen basihk etti. Vefati 1337 ( M . 1918) tarihindedir. Uskiidarh Taldt su oliim t a r i h i n i viicuda getirmistir.
Mutribi oldu miikedder yine Ciinki neyzen Soyledim basimiz dergahimizm bakay eyledi aheng-i
^'> Jfii
cevher ile rihletinin tarihin

^|JioK'jJ c?-^j'
1337
X I X uncu asrm son yarismda yetisen maruf neyzenlerden b i r i de Manisah HUmi Dede'dir. Yenikapi Mevlevihanesi Neyzenbasisi idi. 1340 (1921) de vefat etti. Uskiidarh Taldt su t a r i h i kaleme a l mistir:
Mevleviler yazdilar ihlas ile Sad idiib ruh-i revanin dembedem Nezr-i Mevlana ile (1) tarihini
__ 1340
Miilga Yenikapu mevlevihanesinin son neyzenbasisi, maruf musikisinas Rauf Yekta merhumdur. Son devrin degerli neyzenlerinden b i r i de Nundlah Kilic'hr. 1297 (M. 1879) de Istanbul'da Merkez efendi tekkesinde dunyaya
18 (1) T a r i h misrai 1322 adedi ilave edilince 1340 ye tekabiil ediyor. Nezr-i Mevlana eder. karinesi ile
XX NCI ASIR
669
geldi. Babasi Siinbiiliyeden P i r i Pasa dergahi seyhi Merkez efendi zadelerden Zekai efendi'dir ( V e f a t i 1343 . 1924). i l k tahsilini Koca Mustafa Pasa askeri riisdiyesinde ikmal etti. Sonra medrese derslerine devam etti. Hallac Baba seyhi Ahmed Ferid ve i b r a h i m Z i h ni efendilerden hususi dersler aldi. Musikiyi ve ney iiflemeyi Ba. hariye Mevlevi seyhi Hiiseyin Fahreddin Dede'den ogrendi. Merkez efendi dergahmda Bahariye ve Yenikapu mevlevihanelerinde ve kendi tekkelerinde ney iiflerdi- Ihsan, Serefeddin, Ayetullah, Ahmed gibi neyzenler de yetistirmistir. Son devrin cidden degerli neyzenlerinden b i r i de Mehmed Emin Yazici'dir 1300 ( M . 1882) de istanbul'da Tophane'de Turkgiicii sokagmda 48 numarah evde dogdu. H i r k a i serif hatibi Hafiz Eyyub Sabri efendi'nin ogludur. Biiyiik babasi Galata kdpriisiiniin miiltezimi Omer efendi'dir. i l k tahsilini Sirkeci ibtidai mektebinde b i t i r di. Sonra Feyziye riisdiyesini ve Vefa idadisini ikmal eyledi. Mezun oldu. Hukukun ikinci senesine kadar da devam etti. I l k memuriyeti Posta telgraf mektubi kalemi m i i s e w i d l i g i d i r . Maasi orada 600 k u rusa kadar yiikseldi. Bilahare Harbiye nezareti erkani haxbiye matbaasi hattathgina tayin olundu. Az zaman zarfmda maasi 3500 k u rusa kadar yiikseldi. Bu vazifede iken tekaiid oldu. Yazida hocasi once Tophane'de K a d r i efendi ( V e f a t i 1327 ( M . 1909) i d i . Sonra agabeysi Omer Vasfi efendi (Vefati 1347 ( M . 1928) den mesk etti. Daha sonra meshur hattat Sami efendi'ye intisab etti. Ondan da b i r hayli istifade temin eyledi. Musikide i l k hocasi Camii nusrat kayyimlarmdan Hafiz Hasim efendi'dir. Once diiyek usuliyle rast ayinini gecmisti Sonra Kulekapisi Mevlevihanesi Kudiimzen basisi Raif Dede'den diger ayin ve usulleri ve kudiim usullerini ogrendi. B i r kag ayin de Ahmed Celaleddin Dede'den gegti. Kadirihane zakirbisisi Hovcuzade Ahmed e. fendi'den ilahiyyat ve Miraciye'yi mesk etti. Onun vefati uzerine kardesi Hopguzade Riza efendi'den meske devam eyledi. Bolokenk Nuri Bey'd&n de kendi besteledigi Puselik ve Karcigar ayinlerini gecti- Hamparsum notasmi Rauf Yekta merhumdan, alafiranga notayi Sevket Gavsi'den, ney iiflemeyi de Aziz Dede'den ogrendi. Hakki Dede'den sonra Galata mevlevihanesihin neyzenbasihgmda da b u lundu. Mehmed E m i n Yazici, bu giiniin klasik ney iistadi olarak gosterilebilecek yegane sahsiyettir. D i m musikiye de hakkiyle v a k i f t i r . Ogrendigi eserleri aynen muhafaza etmek hususunda cok itina goster.
.6/0
yiz.
mektedir. Tarihi kiymeti haiz eserleri, her ne suretle olursa olsun tahrif edenleri ise, tahtie etmektedir. Neyzen Emin, bir takim muvaffakiyet]i saz eserleri de bestelemistir. Bunlar arasmda Puselik asiran, Ruy-i Iraf, Dilkeside, Baya. t i , Suzidil, Siiznak, Neva pesrevleri en giizellerindendir. Onun bir takim saz semaileri de vardir. Mevcud biitiin ayinleri, Miraciye'yi ve bir kisim ladini eserleri, notaya alarak miikemmel b i r mecmua vucude getiren bu degerli musikisinasin bir cok talebe yetistirdigini de gormekteyiz. Onu, her nevi yazida muvaffak olan kudretli bir hattat olarak ta tanimakta-
Edirneli Neyzen Hiisameddin, Abbas Dede, Attar Ali Dede, Feyzi Dede, Konyp.li Bahaeddin Celebi, Izmirli Seyh Cemal, Haskoylii ama Zakir Osman, Asik Pasah Celdl Dede, Posta telgraf miifettislerinden Ali Riza Bey, Nesat Bey, Zeki Bey, Muabbirzade Ndyab Bey, Defterhane memurlanndan Muhsin Bey, Bab-i serask e r i miistesan Serefeddin Bey, Komiserlikten miitekaid Halid Bey, Kadiri S yhi Siikri efendi, Karagiimriiklii Sucaaddin Bey, Reji m i i fettislerinden Sehab Bey, Pogcaci Said Aga, Uskiidarh Haydar Bey, Vusif Bey, Bahriye Kaymakami Ibrahim Bey, Tiirbedar Halid Dede, Ihsan Bey, Karagiimriiklii Siikrii Bey, Uskiidarh Siyahi Hasan efendi, Deli Salih Dede, Sair $evket Gavsi, M u h a r r i r ve muallim Hakki Siiha gibi bir kisimlarmdan ileride bahsedecegimiz sahsiyetler de bazi dergahlarda neyzenlik veya neyzenbasilik etmislerdir.
e
Dini Turk musikisinin kiyami tekkeleriyle oturduklari yerde zikr eden Naksbendiligin "cehri" koluna mensub tekkelerinde yapilan " D i n i rak i s l a r " i . idare edenlere "Reis" iinvani verilmektedir. Bunlar, musikiye ve musiki usullerine oldukca vakif olan kimselerdir. "zakirbasi" mn ve "zakir"lerin. okuduklari ilahilere uygun olarak zikri t a n zim eden, icabma gore agirla^tiran, tizlestiren ve bu suretle umumi Shcnjrt temin eyleyen bu adamlar arasmda tavirlarimn miikemmel, seslerinin giir ve tath olusuyla temayiiz eden ve X I X uncu asir sonundan itibaren bu sahada sohret kazanan epeyce sahsiyet tamyoruz. Bunlar arasmda istavruz'da Bedevi tekkesi reisi Muzikah Nun Bey, Uskiidar'da Rifaiye'den Toygar tekkesi seyhi Hazim efendi, mezkur dergahm reisi Ddkmeci Ali Baba, Uskiidar'da Sadiye'den Fethi efendi dergahi seyhi Semseddin efendi, mezkur dergahm reisi Sobaci Hasan Dede, Diigiimlii Baba seyhi Ihsan efendi, Muzikah Reisler:
XX
NCI ASIR
671
Yasar'in babasi Sadiye'den Sancakdar dergahi seyhi Rifat efendi, JMahyaci Aziz efendi, Sadiye'den Kalas Hasan efendi, Kubbe seyhi Haydar efendi, kardesi Taldt efendi, Rifaiye'den Defterhane memurin miidiirii Rifat Bey, Rifaiyeden HUmi efendi, Uskiidar'da R i faiyeden Carsamba tekkesi reisi Ibrahim Dede, Yesilin Ahmed efendi, Kadiriye'den Haydarhane seyhi Hakki efendi, Kadiriye'den Seyh Siileyman, Maiyet bbliigii binbasilarmdan Siyahi Seyh Ismail efendi, Sisman Hasan efendi, Haci zade Muhtar, Kabakulagin Ali Gercek, Cevad.. gibi zatlar, en ileri gelen reislerdendir. Fakat gerek kiyam, gerek kuud zikirlerinin muntazam ve ahenkli yapilabilmesi icin yalmz reislerin muktedir olmalari kafi degildir. Zakirbasiligi da idaresi miikemmel sahsiyetlerin deruhde etmesi lazimdir. Hele zakirbasilar aym zamanda reislik, reisler de aym zamanda zakirbasihk edebilmek kudretlerini haiz iseler, yapilan o zikirde bir fevkaladelik ve intizam bulunacagi muhakkaktir. Son devrin en miikemmel reisi, Uskiidar'da Sadiye'den Fethi e. fendi tekkesi seyhi Semseddin efendi'nin oglu kemal'dir. Istanbul dahilindeki kiyami tekkeleri, bilhassa cemiyet giinlerinde- onu dort gbzle beklemislerdir. Ve bu degerli reisin bulundugu zikir meclisi, mutlak surette cazibeli olmustur. Heie zakirbasiligi Yasar Babu merhum ile Rasid efendi gibi cevik ve muktedir bir adam deruhde etmisse, Kemal Ozaslan'm tavirh hareketlerine ve cosgunluguna hayran olmamak kabil degildir. ' Halvetilerde ve Kadiriligin Esrefilik kolunda el ele veya kol kola tutusarak ve bir daire seklinde devr edilerek zikirler yapihrdi. Buna "devrah", bu suretle devr edenlere de "devrani" denilirdi. Kadiriler, devr esnasmda sag, Siinbiililer ise sol tarafa. dogru ilerileyerek dbnerlerdi. Kiyami tekkelerinde ve - Mevlevihanelerde de cemiyet giinleri devran yapihrdi. Devran idaresi, devrani seyhlerinin en eskisine birakihrdi. 0, biraz sonra idareyi kendinden sonra kidem sahibi bulunan seyhe terk eder, bu suretle o.gimku cemiyette bulunan seyhlerden bir qogu devrani idare etmis olurlardi. Musikiye ve m u . siki usullerine vakif olanlar daha i y i devran yaptirabilirdi. Son asirda, Halvetiye'den Miistakzade Ahmed efendi, Merkez seyhi Siinbuliyeden Seyh Ahmed Mesud efendi, Kadirihane seyhi Ahmed efendi, Koca Mustafa Pasa seyhi Siinbiiliyeden Kutbi efendi, Bayramiyeden Kara Hiiseyin efendizade M u f t i Ahmed Asim efendi ve ogDevraniler:
672
T U R K MUSJKiSi
ANTOLOJISI
lu Abdussamed efendi, Sabaniye'den Nalcaci seyhi Tayyar efendi, Bayramiyeden Himmetzade seyhi Abdiilhay efendi, Sabaniye'den Valide seyhi Vasfi efendi, Seyh Sirke, Cihangir seyhi ve Arab camii hatibi Hafiz ihsan efendi, Cerrahiye'den Nureddin seyhi Fahreddin efendi... gibi sahsiyetler, bu hususta en cok muvaffak olanlar arasmda gosterilebilir. Mutasavvife siirlerinin bestelerini ve " n a y " i dinleyerek bir ahenk ve intizam ile dbnmek ma. nasma kullamlan "Sema" bilhassa Mevleviler arasmda sayi olan dini rakislardan biridir. Bu rakislari yapanlara "Sema'zen", bunlari idare edenlere de "Sema'zenbasi" denilmektedir. Sultan Veled (vefati. 712 - M- 1312) zamanindan beri, Mevleviligin ayin erkanlarindan biri olarak kabul edilen sema, asirlar gectikce biisbiitii.n bedii bir hal ahnis, akici b i r ahenkle ve cok miikemmel bir tavirla sema' edebilen sahsiyetler yetismistir- Mesela X I X uncu asr m son yansinda Kasimpasa Mevlevihanesinin sema'zen basisi bulunan Mehmed Fahri Dede, mutrib parmakhgi iistiinde de sema. edecek kadar ceviklik gostermistir. Muktedir sema'zenlerden Yozgadli Neyzen Salih Dede de bir defa her biri i k i kilo agirhhnda bu. lunan on tennureyi list uste gijrmis ve boyle oldugu halde gene muntazam bir surette sema' edebilmisti. Karamanh Halid Dede, Sair ismet, Emin Hdki ve Ihsan Mahvi merhumlarla Tahir Olgun, Fe. ridun Nafiz... gibi degerli sahsiyetler de son devrin en i y i sema'zenlerindendir. Diger bazi dergahlarda ve bilhassa Kadiri, Rifai, Bedevi ve Sadi tekkelerinde de "ism-i celal" esnasmda sema' etmek adetinin taammiim ettigini goriiyoruz. Bundan dolayidir k i , bu tarikat mensublari arasmda da sema' mesk edenlere tesadiif edilmektedir. RL faiyeden Odabasi seyhi Ahmed efendi, Siinbiiliyeden Merkez seyhi Ahmed Mesud efendi, bu sahada en cok muvaffak olanlardandir. . Kadirilerde yapilan sema' ayri b i r ushibdadir. Ve bu nevi rakis, Mevlevilikten sonra en cok bu tarikat mensublari arasmda sayi olmustur. j Asirlardan beri yapilan bu muhtelif zikir tarzlarmin bilhassa son devirler zarfinda biisbiitiin bedii bir hal aldigmi da unutmamak lazimdir. I l k mutasavviflarm yasadiklan zamanlardaki " k i y a m " ve "kuud" zikirleriyle "devran" v,e "sema"larda bu nevi tekelluf ve tasannulann revac bulmadigi ve bu tarz hareketlerin daha ziyade Sema'zenler:
XX NCI ASIR
673
"Vecd" ile ve " g a y r i i r a d i " b i r halet ile yapildigi da muhakkaktir. Netekim Ciineyd, Sibil,., gibi b i r cok mutasavviflar, dini rakislari iradesiz b i r vecd ile yapmislardir. Mevldna'nm sema'i da tekelliifsiiz ve tasannusuz b i r tarzda ve ani b i r heyecanla dbnmekten ibarettir. Fakat "Tevaciid" yani, "Tekelliif i h t i y a r i ile vecdi istemek''" de b i r cok mutasavviflarca makbul addedilmistir. Onlar Lilj^l'ij|. hadisini delil ittihaz ederek "Tevaoud"un de nihayet "Vecd"e m i i n kalib olabilecegini dtisiinmiisler, ve talimi bir mahiyeti haiz olan buhareketleri menetmemislerdir. Evvelce tekkelerde yapilan gayet t a v i r h ve ahenkdar zikirler, bundan dolayidir k i , gittikce taammiim etmis, son asirlarda ise cidden giizel denilebilecek meharetlerle v t i cud hareketleri yapan tarikat mensubu bir t a k i m sahsiyetler yetismistir; Surasmi da daima goz dniinde bulundurmahdir k i , island b i r vecd ile yapilan biitiin bu dini rakislar yani zikirler, devranlar ve sema' t a v i r l a n tamamiyle m i l l i d i r . Arab ellerinde, Hindistan'da, Arnavutluk'ta ve diger Islam iilkelerinde sayi olan rakislarla T i i r kiye'de yapilan rakislarm hie b i r benzerligi yoktur. Bizim rakisla. rimiz k a t ' i olarak T i i r k ruhunun ifadesidir. islam memleketlerinde dolasanlarm tedkikleri ile Tiirkiye'ye misafir olarak gelen muhtel i f irklara mensub dervislerin rakislari, bu hakikati acikca gdstermistir. M i l l i oyunlarimizla. ve ladini mahiyeti haiz danslarimizla birlikte - bilenleri gittikce azalan - dini rakislarimizi da b i r an evveli tebsit etmek b i r zarurt haline glmistir. Netekim degerli terbiyecimiz Ismail Hakki Baltaaoglu, bu h u susta sunlan soylemektedir (Tiirke dogru S. HO): "Dinsel danslan ve ayinleri i y i bilen sayih adamlarimizin basinda Haci Beyzade Michtar gelir- Onun bu alandaki bilgisi b i r hazine kadar zengindir. Onun bildiklerini fotograf, f i l m , k r o k i , yazi ile zabtedelim. Sonra bulamayiz- Basta Maarif vekilligi, Konservatuvar m , Etnografya miizesinin bu isle ugrasmasi gerektir. T i i r k kiiTtiiriiniin, T i i r k zihniyetihin bu noktasi karanhkta kalmamah.
,r
Asirlardan beri yasayan ve genis bir kiitlenin bedii heyecamm tatmin eden giizel musikimizi hie b i r i l m i vesikaya dayanmadan ulu orta Garb veya Sark milletlerinden birine mal etmek, yahud t a mamiyle yikmak isteyenler gbriilmektedir. M i l l i b i r duygu ile b g renmek soyle dursun, hatta dinlemekten bile cekinen kimselerin bu F. 43
674"
Tt)RK MUSiKiSi
ANTQLOJiSI
indi hokum ve hareketlerinde hi? bir kiymet ve isabet aramamahdir. T i i r k mvisikisini lakaydi ile degil de benimseyerek dinleyenler bu musikide bariz b i r " T u r k l u k " hususiyeti sezmisler ve anlamis. Iardir. Yahya, Kemal'in:.
Cok insan anlayamaz eski musikimizden V e ondan anlamayan bir sey anlamaz bizden .
Misralari biiyiik bir hakikatin ifadesidir- Garb ve Sark m u s i . kilerini bilen ve bu musikelerin nazariyatini tedkikten sonra h i i k i i m ler veren sahsiyetler ise, klasik musikimizin de, Cami, Tekke ,Asik ve Haik musikilerimizin de b i r kbkten geldigini ve tamamile T i i r k i i n mah oldugunu teknik bakimmdan ve vesikalar gbstererek isbat etmektedirler (Bilhassa bakvnxz. Huseym Sadeddin Arel: Tiirk musikisi kimindir? Turkluk mecmuasi No. 1 15). M i l l i gurura sahib olan her Tiirk, ecdadinm yadigari olan m u sikiyi, az cok tedkik ettikten sonra sevmek veya hie olmazsa anlamadigi icin istihfaf etmemek mecburiyetindedir. Garb musikisinin tekamiiliinu inkar etmek ve iilkemizde y a y i l . masini istememek ne kadar hata ise T i i r k musikisini ve T i i r k m u siki t a r i h i n i ihmal etmek te aym derecede yanhs b i r harekettir. Sadece kilasik musikimize ehemmiyet vererek diger musiki t a virlarimiza karsi lakayd kalanlarin da yanlis b i r yol t u t t u k l a r i m sbylemek mecburiyetindeyiz. T u r k musikisi ancak b i r " b u t i i n " ola. rak tedkik edilmelidir. T i i r k zevkinin mahsulii olduguna siibhe olmayan bu musikiler arasmda yakinlikler, zahiri. a y n h k l a r ve tedahiiller siibhesiz k i mevcuddur.' Her hangi b i r halk tiirkiisiinde' tesadiif ettigimiz b i r nagmeyi, klasik b i r eserde aynen bulabilmemiz ihtimal dahilindedir. Hususiyle klasik musikimizin Hafiz Post gibi Itri gibi bjr 50k iistadlarmm tamamiyle halk zevkma uygun bir t a k i m sarkilar, varsagilar, tiirkiiler ibda ettiklerini de daima gbz oniinde bulundurmak lazimdir (1). Sunu da unutmamahdir k i , Halk ve Asik musikileri asirlarca aym seviyeyi muhafazaya cahst i k l a r i halde klasik musiki, X I X uncu asrm i l k yarisma kadar tedr i c i b i r tekamiil gbstermis ve divan edebiyatimizda oldugu gibi, incele incele san'atm en yiiksek derecesine ermistir.
(1) Kitabimizm ikinci kismihda bu hususa dair m e n b a l a n y l a birlikte pek 50k vesika vardir.
XX
NCI ASIR
675-
T u r k musikisinde yenilikler yapmak icin ecdadimizm degerler i n i kticiik gostermege veya biisbiitiin yok etmege kalkismak kadar suursuz bir bareket tasavvur olunamaz. Bugiiniin miinevver Tiirk r.esli, kendi tarihinin her safhasini hiirmetle ve aynen muhafaz?. eimekle m i l l i vazifesini yapmis olacaktir. T u r k musikisinin dini ve ladini biitun eserleri, blmez birer abide olarak kalacak ve bu eserler, daima tedkik edilebilecek m i i devven bir hale getirilecektir. Maarif Vekaletinin, Halk evlerinin, Tiirk T a r i h kurumunun ve konservatuvarlarm miisterek gayelsri de T i i r k tarihinin her koluna aid vesikalari aym derecede ve oidugu gibi muhafazaya cahsmaktan ibarettir.
Son asra aid metinler
E m i r B u h a r i $eyhi Mesud e f e n d i
1
Ussak Udhi Sam ii seher zikr eylerim A l l a h derim Allah derim Olsun feda. can ii serim A l l a h derim Allah derim Feyyaz'a dogrudur oziim Buhl eylemez i k i goziim Yoktur benim'baska soziim A l l a h derim Allah derim A l l a h diyen insan olur Her miiskili asan olur âyeste-i gufran olur A l l a h derim Allah derim Ben bahr-i aska dalmisam Medhiis i i hayran kalmisam Hak'dan nasibim bulmusam A l l a h derim Allah derim
Seyh K u t b i
Hiizzam Udhi, G., B., kendisinin E y gonce.i giilge^t-i baka Hazret-i Sunbiil Zibaver-i firdevs.i ula hazret-i Siinbiil
XX NCI ASIR
677
Hep sende niimayan eser-i feyz-i tecelli Ey a r i f - i esrar.i Huda hazret-i Siinbul Ey k u t b - i cihan daire-i gavs-i velayet K i m kilsa senin ravza.i pakini ziyaret Yok siibhe bulur anber ii misk buy-i hakikat Ey Siinbiil-i giilzar-i vefa hazret-i Siinbul (1)
Hafiz Hiiseyin Halis
Ussak ilahi, Diiyek,
G. Esrefoglu
Cem'olmus devrisleri Yolunda sadiklari E l i m verdim eline Camm feda yoluna A r i s i n m babyim Baginin biilbiiliiyiim i n k i r eden ol eri Ashdiiriir Geylani Sana derim hey kisi Oda yanmaz dervisi Hak katmda uludur Esrefoglu kuludur
P i r i m Abdiilkadir'in P i r i m Abdiilkadir'in Kurban oldum diline P i r i m Abdiilkadir'in Bagcesinin giiliiyiim P i r i m Abdiilkadir'in Miirsid eder seytani P i r i m Abdiilkadir'in Cikar kalbden tesvisi P i r i m Abdiilkadir'in I k i cihan doludur P i r i m Abdiilkadir'in
Musullu H a f i z O s m a n 1
Bayati
araban ildhi, G. Nasuhi
Sadr.i bezm-i nur-i alem ey Habib.i K i b r i y a Bag-i hiisniin andelibi enbiya vii evliya Hak-i kabrin resggah-i ars.i Rahman olali N u n iizre devr eder sems ii kamer ba sad haya A f t a b - i hiisniine asikdir Allah nass ile Kande kaldi ibn-iAdem ey arus-i Lam i i ya (2)
(1) (2) Bay Raif Yelkenci'ye aid bir mecmua, Sd. Mc. Limaallah... hadisine isarettir.
67S
T U R K MUSIKiSi ANTOLOJiSi
Sabra takat kalmadi k i l ey Nasuhi naleler Re'fet etsiin evvela ref'-i hicabm saniya. (1)
Hicaz ildhi, Evsat
Sen bana benden yakinsin ey seh-i cud ii ata Ey meh-i burc-i saadet matla-i sems.id- duha Senden dlmazsa inayet her isim bi sek heba Gel kabul eyle niyazim ya Muhammed Mustafa 3' Hilzzam ildhi, Diiyek, G. Fuzuli - Vashn bana hayat verir firkatin memat .
(1).
cU-lj cyiju. j i t
jUj-
Hieranina tahammiil eden vaslmi bulur M i h r i n d i r aftab-i makasid vesilesi

j J U . i j l ^ . .Lit.
Dokmiis riyaz-i tab'ima baran-i
sevkmi
o U l V - ^ b U.IJj-'l.y
K i l d m eda-yi na't Fuzuli tamam k i l (1) i 5 U l c~j. 5Ul,

f
^JC
Bey
T a n b u r i A l i efendi oglu Taniburi A z i z
1 Hiimayun tevsih, Evsat, G. Fuzuli Ey olan m i ' r a c burhan-i ultivv-i san sana Yere inmis gokten istikbal idiib Kur'an sana H i n . i da'va-yi niibiivvet miiddei ilzamina Cahil iken el senin ilmin yeter burhan sana Baki mu'cizler ne hacet din-i Hak isbatma Alem icre mu'ciz.i baki yeter Fiirkan sana
(1) Sd. Mc.
XX NCI ASIR
01 kadar zevk-i sefaat cevher-i zatinda. var K i m geliir ayn-i hata ma'nide bir ihsan- sana Mah-i nevdir yoksa sen ettikte seyr-i asman Kaldirip parmak getiirmiis asman iman sana Ya Nebi lutfun FuzidVden kem etme ol zaman K i m olur teslim m i f t a h . der-i gufran sana
Y e n i k o y l i i H a d i Bey
1 Bayati Araban ildhi, Diiyek, G. Nasuhi
Dilhanesi mir'at-i Hak Seyr-i cemalullahi gbr Maksud olan kesf-i sebak S i r r - i cemalullahi gbr Ciimle biliir sensin ayan Ancak cemalindir nihan Oldu Nasuhi gark.i an Bahr-i cemalullahi gbr (1)
2
Diigdh ildhi, Diiyek, G- Yunus Dolab niciin inilersin Derdim vardir inilerim Ben Allah'a asik oldum A n m iciin inilerim Benim adim derdli dolab Suyum akar yalab yalab Boyle emr eylemis Calab A n m iciin inilerim Ulu daglarda buldular Kolum kanadim kirdilar Dolaba layik gbrdiiler A n i n iciin inilerim
(1)
Sd. Mc.
Dervis Yunus eder ahi Goz yasi doker giinahi Hak'ka asikim billahi A m n iciin inilerim (1) 3 Diigdh ilahi, Diiyek, G. Nasuhi
Ilahi Azrail canim ahnca Canimi tez veren kullardan eyle Fenadan haka miilkiine gociince Iman ile gooen kullardan eyle Sirati tez gecen kullar k u r t u l u r Munafiklar yiizii iizre suruniir Her kisinin hayri serri t a r t d u r Hayri agir gelen kullardan eyle Ey Nasuhi senin maksudun nedir Her ne ister isen Ma'bud Kadir'dir Allah'i'dilerim maksudum oldur Cemalini goren kullardan eyle (1) 4 Hiizzam ildhi, Diiyek Diinya fani neme gerek Isteyene vermek gerek Ben Muhammed bendesiyim * Kapusunda durmak gerek :
5
Miistedr ildhi, Diiyek, G. Halil Bu bendeyi ask oduna yanmaga komazlar Pervane sifat sem'e dolanmaga komazlar Anin k i giragmi uyandira Halili (2) Erbab-i hased sanki uyanmaga komazlar (3)
(1) (2) (3) Sd. Mc. Sabaniyeden Nalcaci dergahi S e y h i Halil. Sd. He.
XX N C I ASIR 6
681
Neva ilahi, Diiyek, G. Yunus B i r tahta yaratmissm Halim anda yazmissm Mevlam ne yazdm anda K u l l a r am ne bilsiin Eger hayir eger ser Eger avret eger er Yazismda gulmeyen Sair yerde ne giilsiin Yedi tamu yarattin Kafirlere va'dettin Ana mii'minler girmez Hazzi olanlar girsiin Sekiz cennet yarattm Habibine va'dettin Ana kafirler girmez Mii'minlere ne dersin
Puselik ilahi, G. Seyyid Seyfullah -. Bu ask bir bahr-i ummandir Delilim s i r r . i Kur'an'dir Siire geldik ezeliden $erab.i Layezaliden Eger asik isen yare Diis Ibrahim g i b i nare Kiyamazsari bas' ii cana Bu meydanda nice baslar Hak ile Hak olanlara Dost yolunda dlenlere Bak su Mansur'un isine Enelhak'kin firasma Seyfullah soziinde mestdir Divanera kalem nistdir
1)
Buna had ii kenar olmaz Bunu bilende ar olmaz P i r i m Muhammed Ali'den Icenlerde humar-olmaz Sakm aldanma agyare Bu giilsende yanar olmaz Irak dur girme meydana Kesiliir hie sorar olmaz Kendi bzun bilenlere Kan bahasi dinar olmaz Halki usiirmiis basma Diisenlere timaf olmaz Seyhinden aldigi destdir Ne soylese kanar olmaz (1)
B u ilahinin " S e g a h " ve " N i h a v e n d " makamlannda iki bestesi daha
682
TURK MUSIKiSI ANTOLOJISI
8 Rast ildhi, Diiyek,
L- j i .
' u W .111; ^ (1) J i ... ^
c
f'
J-'
f
*Jlc l
.UUlj j j l ^ . j i j
Enderunlu H a f i r Hiisni
" Bayati
arabau
ilahi, Diiyek,
G. Nasuhi
Goniil mazhardir envar-i cemale Goniil giildiir goniil giildiir cemale Huda yakmaz am nar-i celale . Goniil giildiir goniil giildiir cemale Fena resm ii ibadettir Nasuhi Tecelli-i cemalidir sabuhi Goniil akdes lika ana fiituhi Goniil giildiir goniil giildiir cemale
Lutfi Bey
1 Huzzam ildhi, G. Seyh Galib Fahr-i sadat.i k i r a m ii pisiiva-yi a r i f i n Mazhar.i sirr-i Halil i i nuhbe-i ehl-i yakin Biilbiil-i giilzar-i atssgah-i ask.i layezal Hazret.i Ahmed Rifai r a f i ' . i i'lam-i din (2)
Ebiilhamis
Ussak ildhi, Diiyek
(1) Sd. Mc. , Hadi Bey, bu ilahiyi "Seg-ah" makammda tir ( D i i y e k ) . (2) Sd. M c '
da bestelevnis-
XX
N C I
ASIR
683
2
Miistear ildhi, Diiyek, G- Sadi Server.i Hazret-i Sahid-i Hazret-i serbiilendimiz Pir efendimiz sehlevendimiz Pir efendimiz
Cezbe.i Mustafa ile Saldi cihana velvele Ra'se verirdi heykele Hazret-i Pir efendimiz Kunye-i feyzi Bulfutuh Sagar-i aski piir sabuh Verdi cihana zevk-i r u h Hazret-i Pir efendimiz Asikidir biitiin Ciba Tabii oldu evliya Ehl-i siiluke pisiiva. Hazret-i Pir efendimiz Sddi senin de hemdemin Olmah gavsi alemin Suiesidir bu didemin Hazret-i Pir efendimiz ! Ya Sadeddin Ya Cibavi Edrikna sey'enlillah
I s m a i l H a k k i Bey
1
Puselik nefes, Diiyek, G- Ziya- Bakdim ben ol mihraba gordiim cemal.i yari Temevvuc etdi askim verdi bana bu hali
684
TURK MUSIKISi ANTOLOJISI Ziya (1) sen de sabr eyle erem dersen Hiiseyn'e Feda k i l can i i basm terk et ucb i i r i y a y i
Hoca Fehmi efendi
Bestenigdr
Udhi, Diiyck,
G. Niyazi
Pidisaha askmi hemhane k i l Masiva-yi asikmi bigane k i l Z i k r ii fikrinle beni piir nur idiip Mest i i medhus eyleyiip divane k i l Benligimdir senden ayiran beni Varhgim sehrini yik virane k i l Miirg.i riihun meylini kes gayri den Sol cemalin sem'ine pervane k i l Gonliimii m i r ' a t - i vech-i zat ediip 01 tecelliyle beni mestane k i l Cezbe-i feyzin serabin doldurup Bu Niyazi bendeni meyhane k i l
2
Diigah Udhi, Evsat, G. Nasuhi Hak ayandir sir nihandir abida gafil nedir Ciimle esya. mazhar.i Hak zahida zahil nedir Kiintiikenz'in sirrm ifsa eyledin ciinkim sana Alem-i itlakta mutlak arife f a s i l nedir Ehl-i nasut kande kaldi sirr-i lahut kandedir Sirr-i vahdet kesf olunmaz asika vasil nedir Gel Nasuhi'mn elinden bir kadeh nils eyle k i m Mahv ola hep ciimle varhk kalmaya hail nedir
Samih R i f a t
1 Hiizzam nefes, Devr.i Hindi G., B. Kendisinin Hezaran per acup reng i i ziyadan Ufiil etmis giines sahn-i semadan
(1). Uskiidar'da Rifai asitanesi seyhi Z i y a edendi
XX NCI'ASIR
685
Sebistari-i elem hali sadadan Goniil piir girye hal-i inzivadan 0 demdir gonlumun devr-i melali Sever zulmetle r u h u m hasbihali Sadilar duymamn var ihtimali Karanhklarda a'mak-i hafadan Ilahi mesrebim vahdetperestim Serab.i cilve.i hayretle mestim 0 sagardir k i ziynetsaz-i destim Dolar humhane-I A L i aba'dan Uzakdan yalvarub ebr-i bahara Dedim gel sdyle meylet b i r kenara Huseyn'imden haber ver kalb.i zara Eger gecdinse dest-i Kerbela'dan Ne beklersin kilub ey bad-i sebhiz Deinadem t u r r a - i ezhari tehziz Getir lutf eyle b i r buy-i dilaviz Mesam-i cana k a b r . i Murteza'dan Ne miimkin sevmemek Sdmih Hiiseyn'i Kabul eyler m i insan oyle seyni Kesul-i K i b r i y a ' n m n i i r . i "ayni Muazzezdir benimgiin enbiyadan (1) 2 Uak nefes, Diiyek, G., B- kendisinin Ezelden asikim ben Muhammed Mustafa'ya Feda olsun. hayatim; biitun A L i aba'ya A c i r bisiibhe anlar bu ruh-i bi nevaya Kabul etsiin ererikr k u l oldum Murteza'ya Ne sabnm kaldi artik ne aram i i k a r a n m Hiiseyn'in atesiyle yanar kalbi- nizarim Tutar eflaki her seb figanim ah ii zarim Revandir seyl-i esgim feza.yi Kerbela'ya Gehi nisyan edersem ne var savm u salati Unutdum E h l . i Beyt'in gamindan kainati
(1) Notasi iqin b a k m i z : Bektasi Nefesleri I , 150
686
TURK
MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Olur elbet m t i s i d i f nigah-i i l t i f a t i A l i ' n i n ruz-i mahser hazin bir asinaya 0 mii'minlerle zahid sen ol cennetde hemdem K i nesl-i Mustafa'yi kilar pamal-i matem Kolunda hirz-i Yasin dilinde ism.i a'zam Salar t i g - i adavet sudur.i Hel eta'ya Budur Stimih niyazim erenler Bana bir ciir'a sunsun serab-i Gbriib resm-i siiluki Horasan Karin oldum hakikat yolunda serverinden Kevserinden erlerinden evliyay'a (1)
Ahmed Avni Konuk
1 Dilkeside dyin
(2) 2 Piiselik dsiran ayin
(3) jJl . . . J i / j U J J , :
J-"jU
3 Ruy.i Irak ayin
(1) 160. No: (3) Cild. 18.
Notasi icin bakimz: Konservatuvar nesriyati, Bektasi nefesleri 131 Notasi icin bakimz: Konservatuvar nesriyati: Mevlevi
1.
(2) Notasi icin b a k i m z : Konservatuvar n e s r i y a t i : Mevlevi a y i n l e r i : Cild I S ayinleri
XX NCI ASIR
687
(1)
...
oV" y.J
Said Ozok Acemasiran ildhi, Evsat, G. Nazim
Ey harim.i harem.i lemyezeli Mahrem-i perde seray-i ezeli D i i r . i yekdane-i bahr.i hilkat Kan i kevnin giiher.i mahasali Cami-i ser'ine ta subh-i kiyam Saf-i kandildir ashab veli em'ii mihrab ana Bu Bekr ii Omer M a h f i l ii minberi Osman ii A l i Bagbam harem-i Iyzid-i pak Qemenara-yi riyaz.i Levlak (2) Z e k a i z a d e A h m e d Irsoy Acem ildhi, Diinjek, G. Veliyiiddin Cemalin askma dusmiis Senin b i r derdmendin var Geciib bas ile camndan Senin bir derdmendin var Firakinla melul olmus Gammla y a r . i gar olmus Cihan basina dar olmus Senin b i r derdmendin var Visalinle serefyab et D i l - i mahzununu sad et Veliyyudddin (3) kulun yad et Senin bir derdmendin var
-.
(1) A y i n i n tamami ve notasi icin b a k i m z : E m i n Y a z i c i ' m n " M e v l e v i Ayinleii". (2) Nazim'in bir Terciibendindendir. Manzume icin b a k i m z : Nazim D i vam matbu niisha S. 36 - 37 (3) efendi. Meshur mutasawif Nureddin Cerrahi'nin ilk halifesi Veliyiiddin
688
TURK MUSIKISi
ANTOLOJISI
Acemasiran
Udhi, Diiyek, G. Ziya Gokalp
Y e r i gogii yaradan Agaclari donadan Cicekleri actiran B i r A l l a h ' t i r b i r Allah (1) 3 Acemasiran Geldin geri gider misin Elveda ya sehr.i ramazan Udhi, Diiyek (2)
4 Acemasiran Udhi, Sofiyan Sefkat eyle ya Resul acizlerin feryadina Bakma miiznib k u l l a n n isyana isti'dadina Ehl-i tevhidin terahhum k i l d i l . i nasadina Biz sigmdik sen sehin ihsan i i afv i i dadma Sen yetis miicrim zaif iimmetlerin imdadma 5 Arazbar Udhi, Sofiyan, G. Hiidayi Gider sekk i i inkari Muhkem eyle i k r a r i Sflrete tapma sakin Olmaga Hak'ka yakm Hak yolunu ararsan Hiiddyi'ye sorarsan Tevhide giel tevhide Tevhide glel tevhide Ma'na yiiziine bakm Tevhide gel tevhide Sirk asarin siirersen Tevhide gel tevhide
Bayati
6 Udhi, Diiyek, G. Bdki
Dede
Sevelim Hazret-i Mevlana'yi Surelim devlet.i Mevlana'yi

(1) Bestekar, bu eseri ayrica Bayati makammda da bestelemistir. (2) Notasi icin bakiniz Konservatuvar nesriyati I I , 132, Giifte icin bak m i z : S. 103.
xx
N C I
A S D
639
Alahm himmet-i Mevlana'yi Siirelim devlet-i Mevlana'yi Idelim dergeh-i Molla'yi penah Calahm nay ii kudumu her gah Deyelim zevk ile Allah Allah Siirelim devlet-i Mevlana'yi Bade-i aski verince saki Unutup bilmeyelim afaki Dergeh-i pire geliip ey Bdki Siinelim devlet.i Mevlana'yi T Bayati Puselik ayin
(1)
...ÎJU-I" I J I J U . J * I
^-C.
8 5ese Isfahan ildhi, Evsat
Hamd ii minnettir sana ey Halik-i kevn ii mekan Miirde diller oldu ihya geldi sehr-i ramazan Mazhar etti rahmetine k u l l a r i m Miistean Miirde diller oldu ihya geldi sehr-i ramazan 9 Ferahfezd ildhi, Diiyek G. Abdiilahad Nuri (2)
Geldin geru gider misin Elveda' ya sehr-i ramazan

(1) leri C i l d : (2)
Giifte ve notasi icin bakiniz: Konservatuvar nesriyati, Mevlevi a y i n 16 Manzume icin bakmiz: S . 103
690
TURK. MUSiXlSi ANTOLOJISi
10 Ferahnak Udhi, Evsat
Rifailer alur feyzi cenab-i Seyyid Ahmed'dem Tecelli etti nur-i Hak o sultan.i miieyyedden Uliivv-i zatini takdir ii t a l t i f eylennek iizre Uzandi dest-i kudret ravza-i pak-i Muharrrmed'den 11 Ferahnak ilahi, Fahte
Nefs-i seytana uyub eyledik bihad giinab Senin keremin cokdur afv eyle ey padisah Rahmetin uma geldik ya. Allah mahrum koma Rabbena ya rabbena tekabbel minnessiyam 12 Ferahnak ilahi, Evsat
Gubar-i meshed-i pakin miicella. eyler ensan Derine yiiz siirert miicrim alur feyzinden asari Esigine dtisenler bi.neva dinmek degil cari Aman ya Hazret-i Halid Eba Eyyub-i Ensari 13 Giil'izdr Udhi, Evsat
Masivayi terk idiib geldik bu bab-i tahire Bende olduk sidk ile Sultan Abdiilkadir'e Hamdulillah uymadik b i r lahze nefs-i kafire Bende olduk sidk ile Sultan Abdiilkadir'e 14 Hicaz Udhi, Diiyek, E y Fatima ey Fatima Kan-i saadet Fatima Kapunda miskin bekliyor Eyle inayet Fatima G. Yunus
XX
NCI
ASIR
Miskinleri doyuralrm Biz bu giinde ac duralim Hissemizi ayirahm Didi fazilet Fatima Hasan Hiiseyn bakmdilar Gozden yaslar akittilar ' B i z de yemeyiz dediler Ver gel icazet Fatima A l i dedi yedirmedim Giizel libas geydirmedim Sana hizmet edemedim Giicenme camm Fatima Sirtmda vardir kirk yama Elimden cekdin cok cefa Sorarsa yarm Mustafa Etme sikayet Fatima Sen canlarm cananism Hatunlann sultanism Sen b i r Muhammed kizism Eyle sefaat Fatima Diinya ile ukba bizim A h idiib aglasun goziim Ya bu-benim i k i kuzum , Bunlar emanet Fatima Yunus soyler bu sbzleri Diinyada giilmez gozleri Mahserde giilsiin yiizleri Bulsun selamet Fatima ' 15 Hicaz ildhi, Diiyek
16 Hicaz ildhi, Diiyek, G. Ibn.i
Fdnz
692
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
17 Hicaz ilahi, Evsat
Dilerim bakmaya Rabbim yuziimiin karesine Merhem-i rahmet ura bu yiireghn yaresine Kereminden ne kadar miicrim isem kesmem timid Giremez kimse efendiyle kulun aresine 18 Hicaz ilahi, Diiyek, G. Bereketzade Ismail Hakki
Hamd Allah'a k i eltaf-i amim Halik-i miin'im ii Rahman ii Rahim Han-i ihsani kiisade her dem Feyz-i l u t f u ile kaim alem Zat-i a'lasidir ancak ma'bud A m takdis eder her mevcud Sevk u feryad ile her lahze revan Zikr ii tesbihde hep kevn i i mekan 19 Hiiseyni ildhi, Diiyek G. Ismail Hakki Diisdii cana akibet sevda-yi ask Eyledi seyda. beni Leyla-yi ask (1) 20 Hiizzami ildhi, Evsat, G. Seldmi
Ey visal-i k u r b - i Hak'ka ask ile talib olan Kutb-i alem hazret-i Sultan Sa'deddin'e gel Uns-i bezm-i has-i kudse sidik ile ragib olan Kutb-i alem hazret.i Sultan Sa'deddin'e gel B i r nefeste kayd.i hestiden halas isterse can Asiyan-i lamekanda tutmak isterse mekan Mutu kable en temfltii'dan gdrem dersen nisan Kutb-i alem Hazret-i Sultan Sa'deddin'e gel
(1) Gufte i c i n b a k i m z : S. 382
XX
NCI ASIR
693
Ram ola dersen viicudunda bu nefs.i ejdeha Feth ola virane-i dilde sana kenz-i hafa Iste budur fatih-i her ukde-i miiskil kiisa K u t b . i alem Hazret.i Sultan Sa'deddin'e gel Bu tarik-i nazenfn olmus Selami asikar Cami'-i esrar ii genc-i feyz-i aktab-i cihar Sen de bu cevherden olmak ister isen hissedar Kutb-i alem hazret-i Sultan Sa'deddin'e gel -^'21 Miistear
r
~ ayin
V,
,.J._. , ^
,ff
(1)
. .^*V'
.. t^--
AICJJ^
22
Miistear
ildhi, Diiyek,
G. Ismail Hakki
Gel Muhammed iimmeti Ebu Bekr'in sidkmi bul Omerulfariik'u gbzle sen Ma'dilet tahtinda sultan
ol Ahmed-i Muhtar'e hak v a h d e t i esrara hak seriat halini tal'at-i envara bak
23
Miistear ilahi, Diiyek, G. Veled Izbudak Gecdim hevesat-i diinyeviden Zevk aldim umur-i uhreviden Ya Rab beni b i r nefes ayirma Kur'an u Hadis ii Mesnevi'den Hamdenlillah k i feyziyabim Kur*an'daki raz-i ma'neviden Ashab.i Hadisin isrine uy Ayrilma bu mezheb-i kaviden
(1) Giifte ve nota icin b a k i m z : Ivlevievi ayinleri
694
TURK
MUSiKISi
ANTOLOJISI
Kesf ettim o raz-i Mesnevi'yi Giiftar-i E l i f . i miinzeviden Dur etme' Veled kulun ilahi Sadat-i k i r a m - i Mevleviden 24 Neva ildhi, Evsat, G. Sinan Ummi - Dost cemali sem'inin pervanesidir canimiz A n i n iciin ol Muhammed nurudur imammiz Ciin Muhammed nuruna mazhar yaratti Layezal Tevhid-i zat-i ilahidir bizim burhanimiz Ayet_i Rahman'a uyduk hamdiilillah cok siikiir Ten dilinde can dilinde zikr olan Siibhammiz Der Sinan Ummi bize miirsid olan tevhid-i zat Evvel ahir bahrimiz Hudur bizim ummanlmiz 25 Nikriz Ildhi, Muhammes, G. Hiidayi
Asiklar sadiklar isitmis olun .Hak'dan. geldim yine Hak'ka giderim. Mevla'swidan gayri kim.i var kulun Dostdan geldim yine dosta giderim Hiid&yi gdreta.bir-'kabza h i k i m L i k ma'na yiiziinden diirr-i pakim Soyundum masivadan sinecakim Dostdan geldim yine dosta giderim - - 26 Pencgah ilahi, Sengin Semai '
Ey dii bu f i r k a t ileoliince agla Gitti Fatima . tiiz . Zehra diinyadan 27

:
Rast ildhi, Diiyek, G. Ziya Gdk Alp
Tanrimiz tek bir Hah Yok bize baska penan
XX
NCI ASIR
695
Ikiye tapmak giinah Lailaheillallah Yurtda bir kac can olmaz Birden cok vicdan olmaz Ortakh canan olmaz Lailaheillallah Kalkar yurdlar bir yerde Olunca kildan perde B i r goz dogar icerde Lailaheillallah B i r goz k i Yezdan odur Millet o vatan odur . Orf, icma', Kur'an odur Lailaheillallah 28
Rast ildhi, Sofiyan Ey m i i ' m i n - i zi imtiyaz H u l k - i hasenle serfiraz Allah'a k i l arz-i niyaz Mi'rac-i mii'mindir namaz E t farzi vaktinde eda. Boyle buyurmustur Huda Elbet edersin i'tila. Mi'rac.i m i i ' m i n d i r namaz Imanla buldun devleti Hak'km buyiiktiir ni'meti Bes vakti k i l bul cenneti Mi'rac.i mii'mindir namaz 29 .r Saba ildhi, Evsat,
G. Hayali
Musaffa eyle dil Levhin bu giin nur.i tecelladan Cemalin gbsterir Allah cu m i r ' a t - i miicelladan Nazargah-i Huda'dir dil veli sanma ciidadir d i l Ucar misl-i hiimadir dil gecer ars-i mualladan Degilsin layik-i canan seni nefsin eder hayran Gel ey Mecnun.i sergerdan haber ver bu mua.mmarlaji
T U R K MUSHCiSl A N T O L O J I S I
Haydli bes ayan etgil bu esran beyan etgil Mekanm lamekan etgil cevab etgil miisemmadan 30 Saba ilahi, Diiyek, G. Hakki
Talib-i Hak'ka gerek bir pire candan istinad Eyleye her dem ana hakikat iizre i'tikad Hiikmiine mahkum olub tuta hakikat emrini Anda asla olmaya la, labiid ide inkryad 31 - Segdh udhi, Diiyek, -Ail J -tU^, J Jlj$\l *
Jr
G. ^J-li
32 Segdh ilahi, Diiyek, G. Ibrahim Hakki -
Hak serleri hayreyler Zannetme k i gayr eyler (1). _ , 88* Segdh ilahi Mektebde bulan i r f a n Elbette olur sadan Medh eyler am ihvan Bak bak ne biiyiik b i r san Sahsiyle eden gayret Her yerde gbriir hayret I r f a n l a bulur sohret Bak bak ne biiyiik bir san . I l m ehli olan adem Takdir oluraur her dem Medhinde olur i l e m Bak bak ne biiyuk b i r san
Notasi icin bakmiz: Konvervatuvar nesriyati, Ilahiler I ,
XX
NCI
ASIR
34 ' Sehnaz Udhi, Evsat Miistenirindir semanin aftab ii mahi da Miistecirindir zeminin b i nasib ii sahi da Sen o yekta rehber-i Hak'sm k i ey maksud-i kiil Hep- seni euya su kevnin rehrevan ii rahi da 35 Sehnaz
:
ildhi, Diiyek
Gel sidk ile behde ol Sultan Abdiilkadir'e Ta bulasm sen de yol Sultan Abdiilkadir'e Gercek talib ol da gel B i r murebbi bul da gel N u r - i sevkle dol da gel Sultan Abdiilkadir'e Ciimle p.iran geldiler Gavs-i a'zam dediler Hepsi boyun egdiier Sultan Abdiilkadir'e 01 pire k i m bendedir C-lmedi ol zindedir Bu Sevki efgendedir Sultan Abdiilkadir'e 36 Sehnaz Udhi, Diiyek, G- Vftade
Noldun aglafsin goniil "bir bedel yarin m i var Z a r i zari inlemekten gayri bir karm mi var (1) 37 . Sevkefzd Udhi, Diiyek Bende oldum cok siikiir Sultan Abdiilkadir'e Multeciyim siibhesiz her an Abdiilkadir'e
Gfifte icin bakmiz S. 223.
698
T U R K MUSIKiSI
ANTOLOJISI
Saha-i tevhide girdim bahtiyarim bahtiyar Her giren mes'ud olur- meydan-i Abdiilkadir'e Destgiridir f a k i r i n Gavs-i a'zam bi giiman ihtiyacim var benim ihsan.i Abdiilkadir'e Pisiiva-yi evliya vii atkiya sahrai A l i Gel eristir ravza.i Ridvami Abdiilkadir'e 38 Ussak ildhi
Ey H a z r e t i Rahman'im tevfik-i hidayet et Alemlere sultamm tevfik.i hidayet et Sen kadir.i mutlaksm hem erham ii esfaksm Ihsan edici Hak'sin tevfik-i hidayet et 39 Devr-i revan,
- Ussak ildhi,
G. Bdki
Dede
E y yanan nar.i sivadan menba'.i envara gel Dergeh-i Ahmed Rifai'de acil giilzara gel Terk idiib inkari ey dil sidk ile ikrara. gel Dergeh.i Ahmed Rifai'de acil giilzara gel Halka-i tevhide can ver nefha_i Isa gibi Hamil ol s i r r - i A l i ' y i nay-i Mevlana gibi A h ii feryad ile her dem biilbiil-i seyda gibi Dergeh-i Ahme-d Rifai'de acil giilzara gel Kayd.i hestiyi yikub bastan basa' virane ol Bud ii nabiid-i ciham bilme gel d i v i n e ol N a r - i aska ey goniil Bdki (1) gibi pervane ol Dergeh-i Ahmed Rifa'de acil giilzara gel 40 Ussak ildhi, Diiyek, Kemal-i lutfun ey Rahman B i l i r mi kadrini insan Yine senden olur ihsan Sana, cok siikr-i b i payan
(1) Yenikapu Mevlevihantsi seyhi v e f t j : 1935
G. Hiidayi
X X N C I ASIR
Hudayi ni'met-i Mevla Degildir kabil-i ihsa Odur eden bizi ihya Ana cok siikr-i bipayam 41 Ussak ildhi, Evsat Hazin-i kenz-i dekayik Naksbendilerdeniz V a k i f - i remz-i hakayik Naksbendilerdeniz Riitbe-i a'ladan a'ladir uluvv.i sammiz Ziimre-i. akrana faik Naksbendilerdeniz 42 Ussak ildhi, Diiyek, G. Neccarzade: Kutb-i alemdir cenab-i Naksbend Gavs-i a'zamdir cenab-i Naksbend Custiicuy.i ab-i hayvan etmede Hizr'a hemdemdir cenab-i Naksbend Ruhdur eflak-i tende guyya Ibn-i Meryem'dir cenab-i Naksbend Mursid-i kamillere ka.mil olur P i r - i ekremdir cenab-i Naksbend Limaallah aleminin s i r r m a Has-i mahremdir cenab-i Naksbend illet-i gamdan Riza cekme elem Derdine emdir cenab-i Naksbend _ 43 _ ... - ' . . . . ; Riza
Ussak ildhi, Diiyek M i l k - i cihan sultani Abdiilkadir Geylani Hazret-i Hak yarani Abdiilkadir Ceylani (1)
(1)
Bu besteler, bizzat bestekarindan tesbit edilmistir.
' TURK MUSIKISI
ANTOLOJISI
lzmirli Mehmed 1
Rakim
Karcigar
dyin
2 Meviid Rast Tevsihi, G. Seyh Behcet
Miijdeler olsun size ya mii'minin Ciin Rebiulevvele olduk k a r i n Mdhur Bais-i icad-i alem nur-i Hak Sahib-i Levlak Fahriilmiirselin
Suzndk
ah-i Batha ttic-i kiill-i enbiya Safi'-i ruz-i ceza sultan-i din
Hicazkdr
Ahmed ii Mahmud Muhammed Mustafa Peyk-i has-i kibriya nur-i miibin

Nihavend
On ikinci gecesinde bu mehin Geldi dehre Rahmeten liTalemln

Neva
Nura miistagrak olub r u y . i sema.

Isfahan
Saf saf doldu melaikle zemin

Ussak
Ins ii cin He melekler sad olub
X X N C I ASIR
Bayati
Secde-i sukrana vaz'etti cebin Muhayyer
Sen de iimmetsen f e d ! et canim Hakk-i mevlude riayet k i l hemin
Hiiseyni
Acem
Bulmak istersen seray-i cenneti Kiirdi Olmak istersen cehennemd-en emin Saba Sarf ediip bu yolda nakd i i v a n n i Bestenigdr Okuda mevludunu her muslimin
Evic
Eyler uhrada sefaat ol Resul Rahmete nail eder Rabbul - m u i i i Host . ' Pur kusur b i r iimmetinden Behcet'i K i l sefaat ya sefial-miiznibin
Yusuf Dagseven
Segah ildhi, Diiyek, G. Sezayi Ben cam-i aski ictim mestanedir desinler Havf i i recayi gectim divanedir desiniei* Sehr.i melamet icre riisvaylik ettim B i r ozge hale yettim aya nedir desinler Varhk seraymi ben y i k t i m ediib harabe Genc-i Hak" a yer oldum viranedir desinler ictim su denlii cami bilmem k i subh u samr Mest olmusam miidami meyhanedir desinler Yan sem'-i hiisn-i yare bin can ile Sezayi Yok bundan ozge care pervanedir desinler
702.
TURK MUSlKiSi
ANTOLOJISI
Abdiilkadir Tore
Acem asiran Udhi, Evsat, G. Tahir Olgun

J j> I i l l 4-.* ly jly-^-i
Ey olan ma'na.yi medluli butim i i zahirin Nesveyab-i cam-i vahdet k i l bu abd-i f a t i r i n Himmetiyle hazret-i Sultan Abduikadir'm (1) Beyti a t i terceman_i hali olsun Tdhir'm
,: 2 Acemaîrara tldfti, Diiyek, G. Seyyid S.eyfullah Miirside Hak deyen kisi Miirsidi Hak bilmek gerek Evliyaya uyan kisi Gayrism yok bilmek gerek Camdan gor p i r i n i n yiiziin A y i r m a izinden izin Miirsid-i kamilin sbziin Atilmis ok bilmek gerek Dbndiir yiiziin Hak'dan yana Miirsidin gor onden sona Her ne gelse seyhden sana Az ise cok bilmek gerek Sbz biliir haber anlayan Anlamaz durup tanlayan Evliya nutkun dinleyen Karnim- tok bilmek gerek
(1) nindir. Tekerriir eden F a r s c a beyit "Gays-i azam" Abdiilkadir G e y l a n i ' -
XX NCI ASIR
703; -
Ezel Hak'da iken canin V a r i d i and ii peymanm Istersen Seyfi imanin Hakk u hukuk bilmek gerek 3 Acem asiran ildhi, Diiyek G. Seyyid Seyfullah Sdzum sirayet etse bu nefs-i namurada . Koyup t a r i k . i hakki gezmez idi hevada Vahdet deminde evvel ahd etmis idi Hak'ka. Terk eyleyiip ol ahdi dil verdi shndi yada MakbiiLi Hazret-i Hak olmaga kani taat. Vuslat demine ermez kalan Msi riyada B i r i i k i gorenler bu menzile erismez Zira k i vahdet-i Hak fenadadir fenada Maksud-i evvel ahir Seyyid Nizdm oglu'nuzr '. Gore cemal.i Hak'ki didar-i evliyada 4 Acem Kiirdi ildhi, Diiyek, G. Seyyid Seyfullah
Muhammed Mustafa'nm nesliyim ben Bana miinkir olan inkara la'net Aliy.yel . Murteza'nm s i r r i y i m ben Beni hak bilmeyen murdara la'net Irisiibdiir bana ceddimden irsad Geliib biat edenler oldular sad Beni hak bilmeyenler kaldilar yad Ikilikde kalan mekkara la'net Benim Seyyid Nizdmoglu'dur adim Bu ad ile beni sanman k i yadim Yeyenler ni'metimden bildi dadim Bu ni'metten kalan esrara la'net 5 Bestenigdr Durak, G. Seyyid Yakub Han - .
Ya'kub k i ne hankah ehli ne deyr Ne alirn-i vakfedir ii ne vakif-i seyr
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISI
Hem fatiha hem hatimesi ciimlesi sen i l l jXi ,-.->'j ,,U ^fe
6
Beste.iigar
ildhi, Evsat,
G. Osman Sems,
Gbzii diinya mi gdriir asik-i didar olanin Dilberi sen gibi b i r mah-i dilazar olanin Gayra meyli olamaz askin ile yar olanin Yiicedir riitbesi mihrinle hevadar olamn Ayagi yer mi basar ziilfiine berdar olanin "Ask u sevk ile verir can ii seri done done" Cezbe-i ask ile bir aleme kildin k i hiram Diisdii sermest goniil bezmine bi bade vii cam Cesmime oldu htiveyda nice merdan-i k i r a m K i m i Veysi kimi Bedr ii kimisi Sems.i benam Mevlevi gibi sebistan-i mahabbetde miidam Sem'inin yanmada pervaneleri done done Kildi hasret beni sergeste vii mestane revan N a r . i f i r k a t dilime acdi nice dag-i nihan Basdan basa olub zar tenim dide.i can Gormege ztilfii icinde ruh-i canani ayan Sems olub hem revis-i m i h r ii meh.i nur efsari Seyr eder cerh ile sam ii seheri done done 7 Hiiseyni ildhi, Diiyek, G. Seyyid Seyfullah
Ey asik-i sadiklar Tkvhide gel tevhide Ey hizmete layiklar Tevhide gel tevhide A?k serabm icenler Gaflet goziin acanlar
(1) B u manzume. Abdulkdir Tore'nin 1315 (M. ~1897) de eden babasi Yakub Han'indir. Capanzade tarafindan serh edilmistir. vefat
X S NCI ASIR
I - :rvaz ediip ucanlar Tevhide gel tevhide Terk eyle d i l i i cam Cehd eyle bul i m a m Ta k i m bulasm am Tevhide gel tevhide Seyyid Nizamoglu'nu Eyledi k u r b - i visal Vuslat-i yar isteyen Tevhide gel tevhide
8
Irak ildhi, Diiyek,
G- Seyyid Seyfullah
Alemlerin sultam Inayet eyle bize A s k m zevkm sevkrn ver Hidayet eyle bize Azdi g i t t i yolumuz Tevhid etmez dilimiz Sana ma'lum halimiz B i r halet eyle bize Yolundan azmislariz Serseri gezmisleriz T a r i k i bozmuslanz inayet eyle bize A k a r gbziimiin yasi Unulmaz bagrim basi i k i cihan giinesi Sefaat eyle bize Seyyid Seyfi kulunu Zar edici biilbiiliinii Y a r i n vaslm giiliinii Sehavet eyle bize
9
Yegdh
ildhi,
Diiyek,
G. Niyazi
Her yeri hiisniin giilistan eylemisi Her tarafda bag i i biistan eylemis
706
TURK
MUSIKiSi
ANTOLOJISI
Ziynetetmis zir i i pes evsaf ile Her sifattan zatin i ' l i n eylemis Bunca evsafdan gorinen b i r cemal B i r cemaJi bunca elvan eylemis H a k ' k i istersen y i i r i i insana bak Sems-i zat yiiziinde rahsan eylemis Anlaymca Z a t . i H a k ' k i zevk ile Bu Niyazi nice seyran eylemis (1)
Kazim Uz
"
Bayati Udhi, Diiyek, G. Behcet Levh.i dilde naks olundu m i h r - i yar Gayri miinfek oldu dilden ask-i yar Asikim askim cemalullahadir Gel yetis imdada ey Perverdigar Merhamet k i l bir nigah et ey l a t i f Nes'e-i askmdan oldum giryebar Hep visalin zevkidir ah ettiren Behcetd (2) vechinden oldum cezbedar 2 Hiiseyni POselik Durak, G. Tahir
Olgun
M i i r g - i sidre su'le-i dilhanemin pervanesi Ciinki sinem n u r - i ask-i Ahmedi'nin lanesi Ta samim-i ruhumun mihmani b i r d i i r r - i yetim K i m onun giysusunun dest-i Huda'dir sanesi Z a t - i kudsiyyet sifati Hak'ka b i r dildar.i ferd Z a t - i Hak'ta zatinm dildade-i ferdanesi Ben kimim mahbub.i Hak kim. iakin ey ehl-i nazar K a l d i n r zerrati m i h r i n l u t f - i cezzabanesi Siibhesiz makbuliidiir Allah ile Peygamber'in Esg-i ihlasin tekatur eyleyen her danesi Sevk-i ruhsar-i Muhammed kalbi teiivir eyledi 01 d i l . i ayin-i askm Tahir ateshanesi
(1) (2) Bizzat beste-karmdan tesbit edilmistir. Tahirajja dergahi seyhi Behcet efendi, v e f a t i : 15 Agnstos 1935"-
X X NCI ASIR
707
Hiiseyni
Puselik
3 ildhi, Evsat,
G. Tahir
Olgun
Bana ma'bud-i ferd Allahu ekber Tevecciihkar-i ruhumdur Peyamber Lisan-i halisim her lahze soyler K i dine car erkan-i mukarrer Ebu Bekr ii Omer Osman i i Hayder Viicudu bu zevat-i bihterinin Medar-i f a h r i d i r ehl.i yakinin Goren gozler bilir mihrabi dinin Bu dort sem'ayla olmustur miinevver Ebu Bekr ii Omer Osman i i Hayder Bu dbrt kandil-i niirun insiai Nebi miskatihrn aks-i suai 0 menba'dan bulup ta iltima'i Sabah-iil - hayr.i isti'dada haver Ebu Bekr ii Omer Osman i i Hayder Bihamdillah Tahir Mevleviyim Ebu Bekr oglunun b i r peyreviyim Fiiyuz.i Mesnevi'yi muhteviyim Benim fikrimce fikre hayret aver Ebu Bekr ii Omer Osman ii Hayder 4 Sultani Yegah ayin
ftj-J-"
Z^~f-
(1) jjl ...
r ^ . | ^ ; . |
5
Ussak ildhi, Diiyek,
G. Seyh Muhtar
Sen kutb-i muallasin ya Hazret-i Sa'deddin Isminle mtisemmasin ya Hazret.i Sa'deddin

(1) Notasi icin b a k i n i z : M e v l e v i a y i n l e r i , Cild 18, S. 916 - 928.
708
TURK MUSiKiSi ANTOLOJtSI
"
Y a gavs-i muazzam sen hursid-i velayetsin Himmetde siireyyasin ya Hazret.i Sa'deddin E y bedr.i cihan ara sultan-i ata ferma R i i - i reayasm ya Hazret-i Sa'deddin Sarkdan nazarin garba anide miiessirdir Sems-i felek arasm. ya. Hazret-i Sa'deddin Vadi-i mahabbetde serhaylisin ussakm Sen daver-i ma'nasm ya Hazret.i Sa'deddin Diinyada vii ukbada nafiz nefesin elhak Sen sahid-i ma'nasm ya Hazret-i Sa'deddin Dergah-i Muhammed'de Muhtar'a. (1) tevassut k i l Dermandeye me'vasm ya Hazret-i Sa'deddin
6
Ussak
ildhi, Diiyek,
G. Seyh
Elif
Seh-i i k l i m - i hiisn.i mutlakm divanesiyim ben Serab-i bezm-i iins-i makdemin mestanesiyim ben Bu fanus-i fenamn naks-i rengarengi b i ferdir Bu reng ii bu vii naksm serteser biganesiyim ben Beni meftun eden bir nur.i aiemtab-i b i r e n k t i r 0 sem'-i su'lepas-i daimin pervanesiyim ben Benim siirette bu naks u n i g a n m zib i i f e r r i m hep Amnciindiir k i b i r sahinsehin kasanesiyim ben Bakup siiret gorenler her b i r i b i r zanna diismiisler Hiima.yi evc-i ma'nanm Elifa (2) lanesiyim ben (3) lzzeddin H i i m a y i
Hiizzam
ildhi, Devrihindi,
G., B. kendisinin
Bugiin mi'rac-i pak-i Mustafa'dir Bu gun sertac-i "nflrli istifadir

(1) Sudluce'de Sadiye'den Hasirizade tekkesi aeyhi efendi: Vc
(2) Sudluce'de Sadiye'den Hasirizade dergahi seyhi E l i f f a t i : 1345 (M. 1 9 2 6 ) . (3) zildi. Merhum K a z i m Uz'un besteledigi >'
ilahiler, bizzat kendisinden y a -
XX NCI ASIR
Bu gun halvetseray-i K i b r i y a ' d i r Muhammed b i r Resul-i Mlicteba'dir 0 sultana bu giin canlar fedadir Eya sultan-i kevmeyn-i risalet Serifetle senindir tac-i izzet Senindir saltanat devlet muriivvet Biitiin iimmet umar senden sefaat Miiriivvet merhamet sefkat inayet 2 Rast tevsih, G., B- Kendisinin
Kadem basdi bu giin r u y . i zemine server-i alem Zalam-i sirk ii isyandan reha. buldu beniadem Irisdi nur.i Siibhani kapandi cehl.i zulmani Kudum-i F a h r . i alemle biitiin diinya olub hurrem
Hayrullah Y a h m 1
Hiiseyni
Udhi, Diiyek,
G., B. Kendisinin
Cam.i mahabbet ictik Hiiseyniyiz rTiiseyni Hubb-i sivadan gectik Hiiseyniyiz Hiiseyni Dost likasmi siirdiik Hane.i kalbe g i r d i k ' Didari bunda gbrdiik Hiiseyniyiz Hiiseyni Esrar-i ask bizdedir Zevk-i sohbet bizdedir Sirr-i vahdet bizdedir Hiiseyniyiz Hiiseyni Muktedamiz Muhammed Nazargahimiz A l i Isrimiz Rifai'dir Hiiseyniyiz Hiiseyni
710
TURK MUSiKISi
ANTOLOJISi
2 Suznak ildhi, Diiyek, G., B. Kendisinin Farzdir ser'an mahabbet hinedan-i Mustafa'ya Cism i i can olsun feda ol hakipa.yi Murteza'ya Olmiyor billahi mahrum diicihanda siibhesiz, k i m Sanhrsa sidk ile bab-i Hiiseyn.i Kerbela'ya
Miihendis F e h m i T o k a y 1
Hiizzam
ildhi, Diiyek,
G. Yunus
Ne durursun gafil insan Imanm sorsalar gerek E l l i bin y i l Hak'ka karsi Mahserde dursalar gerek Cehennem ehli ahmdan Daim aglar giinahmdan Asilerin. sol elinden Beratm verseler gerek Cehennemden cika Malik Ciger olur delik delik Asileri bbliik boliik Atese siirseler gerek Dervis Yunus Hak'tan dile Bilmem basa neler gele Mii'min k u l l a r giile giile Cennete girseler gerek
2
Miistear
Durak
Muhammed'den diger yok vasil olmus Kabekavseyn'e Giiruh-i enbiyadan girmedi b i r ferd o mabeyne Haremgah-i visale Ahmed'i tenha alub Mevla 0 halvfit oldu mahsus hazret.i Sultan-i kevneyn'e (1)
(I)
B u kit'ayi H a d i Bey de " N i h a v e n d " makaminda ve diiyek ikamda
"bestelemistir.
XX
NCI ASIR
711
3 Rast ildhi, Diiyek, A l l a h diyelim daim Mevla gorelim neyler Yolda durahm kaim Mevla gorelim neyler Sen sanmadigm yerde Sayed acila perde Derman erise derde Mevla gorelim neyler Gtinduz olahm saim Gice olahm kaim Allah diyelim daim Mevla gorelim neyler Netti bu Yunus B i r dogru yola B i r seyh etegin Mevla. gorelim netti gitti tuttu neyler G. Yunus
ilave ve Tashihler
Birinci did:
26 mci sahifenin' 11 nci satirmdaki ilahinin giiftesi Aziz Mahmud Hiidayi'nindir (Hiidayi divani, Giilsen efendi tabi S. 80). 46 mci sahifenin 33 iincii satirmdaki 1015 t a r i h i 1105 olacaitir. Uskiidar'da Selimaga kiitiibhaensinde Kazim Bey kitablari arasmda Seyyid Vehbi'nin siirlerini ihtiva eden kiymetli b i r mecmuada (No. 161, S. 67) "Bera-yi Hafiz Post" bashgiyla soyle bir beyit kayidhdir:
K a b i z - i ervah edince vaz'-i yed R u h cikti Hafiz-i merhumdan
1105. ( M . 1693) de bldugii muhakkak olan H a f i z Post'un 1101 (M- 1689) da vefat ettigini sbyleyenler, "Postu s i r - i ecel cak eyledi" t a r i h i n i n bu yila tekabiil etmesinden yamlmislardir. Halbuki t a r i h i n ilk misramda " d o r t " rakamimn ilave olunacagma dair " t a m i y e " mevcuttur. 47 nci sahifenin 4 iincii satirmdaki "cikarilacagma" kelimesi "ilave olunacagma" suretinde tashih edilecektir69 uncu sahifenin 9 uncu satirmdaki "Acem tesbih" seklinde tashih edilecektir.
T a k v a y i zad-i dil kilup
"Acentesi"
kelimesi sbyledir:
72 nci sahifenin 17 nci satirmdaki misra'm dogrusu
85 inci sahifenin 27 nci satirmdaki "Acem "acam" seklinde tashih edilecektir .
Piiselik"
makami
88 inci sahifenin 14 iincii satirmdaki " A c e m Puselik", " A c e m " olacaktir. 92 inci sahifenin 29 uncu satirmdaki "cudahr" kelimesi "ciidadir'\ olacaktir. . 97 nci sahifenin 7 nci satirmdaki "Abdiilahad", " A b d i i l h a y " olacaktir.
714
TURK MUSIKISI ANTOLOJISI
99 uncu sahifenin 3 uncu satirindaki " D i d a n m " kelimesi " d i d a n m " olacaktir. 138 inci sahifedeki X V I I , X V I I I olacaktir. 141 inci sahifenin 16 nci satirindaki "para" kelimesi "parca" olacaktir. 142 nci sahifenin 34 iincii satirindaki ".yor k i (Tuhfe S.-454) : kelimeleri "bacede tasrihi iizre bunlardir" tarzmda tashih edilecek. tir147 nci sahifenin 2 nci satinna yazilmasi unutulan su malumat Have edilecektir: "Miistakimzade, Siihudi icin " 1130 tarihinde evc-i bakada karar. eyledi" diyor ( M . 1717). 149 uncu sahifenin 11 inci satirindaki "yepma" kelimesi "peyma" olacaktir. 152 nci sahifenin 31 inci satirindaki " t a r i h i " kelimesi " t a r i h i n i " tarzmda tashih edilecektir. 156 nci sahifenin 23 iincii satirindaki
r
adi
i
seklinde
tashih edilecektir. 156 nci sahifenin 34 iincii satirindaki 1147 ( M . 1734) t a r i h i 1145 ( M . 1735) tarzmda tashih edilecektir164 iincii sahifenin 11 inci satirindaki "vefat e t t i " ciimlesinden :sonra su kayidlar v a r d i r : Miistakimzade su tarihi vucude g e t i r m i s t i r : 178 inci sahifenin 9 uncu satirindaki misrada ikinci J- kelimesi fazladir. 179 uncu sahifenin 22 ve 24 iincii satirlarmdaki "hayr_at.beser" kelimeleri "hayr.al-beser" olacaktir. 180 inci sahifenin 13 iincii satirindaki "yepmanesi" kelimesi "peymanesi" olacaktir. 199 uncu sahifenin 29 uncu satirindaki "kaydedilmistir" kelimes i " kaydedilmemistir" tarzmda tashih edilecektir: 266 nci sahifede kayidh olan 17 numarah ilahi giiftesi Aziz Mahmud Hiidayi'nindir (Hiidayi divani, Gulsen Efendi tab'i S- 140). 323 iincii sahifenin 9 uncu satirindaki "teselli" kelimesi tecel. I i " olacaktir. 338 inci sahifenin 7 nci satirindaki " G . B. kendisinin" tabiri " G . E n f i Hasan A g a " tarzmda tashih edilecektir.
ILAVE VE
TASHIHLER
715
373 uncii sahifenin 26 ve 27 nci satirlarmdaki notlar yanhs tertib edilmistir. 3 numarah not, 4 numarah si're, 4 numarah not ta 3 numarah si're aiddir. Ihinci cild: 405 nci sahifenin 25 nci satirmdaki 14 rakami 16 olacaktir. A y n i sahifenin 26 inc; satirmdaki "32 a y i n " , "42 a y i n " tarzmda diizeltilecek, 27 nci satirdaki 46 yekunu da 58 suretinde tashih edi. lecektir. 438 inci sahifeye Dede'nin "Ferahfeza" ayini hakkmdaki su izahat nasilsa dercedilmemistir: V I I Ferahfeza a y i n : Dede'nin son besteledigi ayindir. Rauf Yekta merhum, bu eser hakkmda su malumati vermektedir (Dede efendi S. 163): "1254 (M- 1838) sene-i hicriyyesi evahirinde Mahmud-i sdm'nin mizacma i n h i r a f t a r i olmus ve hastahgi deyam etmekte bulunmus idi. Ferahfeza ayini bilhassa padisahm emriyle bestelsnmis oldugundan ekserisi Dede'nin sakirdlerinden olan H i i n k a r miiezzinler i ile dergahm ayinhanlari tarafmdan miisaraaten temessuk edilmis ve bestekar-i sehirin son ayini olan bu sah eser.i san'atm 18 muhar. rem 1255 ( M . 1839) tarihine miisadif bir carsanba giinii Besiktas Mevlevihanesinde mutantan surette okunmasma karar verilerek keyfiyetten bilvasita padisaha da malflmat verilmis i d i . Mukabele giinii Besiktas dergahi b i r cok mesayih, Dervisan, muhibban, musikisinasan ile hmcahmc dolmus i d i . Her kes Ikinci Mahmud'un v i i . ruduna mantazir bulundugu sirada dergaha b i r yaver gelerek " I n h i r a f . l mizac-i hiimayunlari miinasebetiyle zat.i slahanenin mukabelede bUlunacaklan siibheli oldugunu ve mahaza Ferahfeza ayinin -o giin her halde okunmasi mukteza.yi irade.i seniyyeden bulundugu. nu baskatib beyden aldigi emr iizerine seyh efendiye teblig etti. Bu haber-bittabi' huzzarm mucib-i teessiifii olarak i c r a . y i ayin igin sema'haneye g i r i l d i . Heniiz N a ' t - i serifin kiraatine baslanmis i d i k i h i l a f . i memul Sultan Mahmud dergaha geliverdi. B u M l , huzzarm ve ezan ciimle heyet-i mutnbenin sevkmi a r t t i r d i ve Ferahfeza a y i ni can ii dilden b i r ask ve sevk ile okundu. Mukabeleden sonra pa. disah Dede'yi mahfiline gagirtarak: Cok rahatsiz i d i m , geleme. yecek idim, gayretle geldim; lakin 50k isabet etmisim. Ferahfeza ayini bana i k s i r . i hayat gibi tesir etti. Hamd olsun adeta. iyiletim-.. zemininde i l t i f a t l a r ibzal etti ve o giin "niyaz-i a f i y e i . i seniye" ola. T a k dergahm seyhinden itibaren biitun dervislerine atiyyeler dagi-
716
TURK MUSIKiSi
ANTOLOJISi
tildi... Ferahfeza ayini o asrm musikisinaslari tarafindan pek z i yade t a k d i r edildigi halde Dede, bilakis hu eserini hie begenmez ve bundan bahs olundukca: Diger ayinlerirni hep seyhlerimin emr ii t a ' r i f l e r i mucibince bestelemis idim. Ferahfeza'yi ise padisahm emriyle besteledigim icin o kadar r u h l u olmadai, onlardaki zevk ve nes'eyi Ferahfeza'da bulamiyorum.... der imis.. Maamafi muharir-i acizin f i k r ii mutalaasma gore bu soz Dede'nin manevi hissiyati itibariyle dogru olabilir; yoksa musiki fenni nokta-i nazarmdan bu ayin, serapa sehl.i miimteni ltlakma sayan ve cidden miistesna bir iislub ile bestelenmis b i r eser-i dehadir.,, 442 nci sahifenin 16 mci satirmdaki 15 rakami 1804 olarak tashih edilecektir. 444 iincu sahifenin 34 uncu satirmdaki "Hasan efendi" seklinde tashih edilecektir"Hiiseyin efendi",.
480 inci sahifenin 27 nci satirmdaki "Sofizade", "Hopcuzade"" olacaktir. 489 uncu sahifenin 5 inci satirmdaki "Haskoy"' "Haseki" olacaktir. 498 inci sahifenin 12 nci satirmdaki "Neyzenbasisi" ndan sonra b i r " i d i " kelimesi ilave olunacaktir. 512 nci sahifenin 30 uncu satirmdaki " E i i b a i " , yanhstir; " R i i babi"' olacaktir. 525 inci sahifede kayidh bulunan Segah ilahi unutulmustur. Bu ilahinin bugiin mevcud olan Segah bestesi "Duhani Serif" indir535 inci sahifenin 34 uncu satirmdaki cah kelimesi cah olacaktir. 539 uncu sahifenin 10 uncu s a t i n " V e z i r i n yok degil " A m a n Allah Aman A l l a h " dir. miisirin yok"
543 iincii sahifenin 16 nci satirmdaki " y a k m a " kelimesi "kakma" olacaktir. 619 uncu sahifenin 31 inci satirmdaki '"asdan" kelimesi "ask. dan" olacaktir. 634 uncu sahifenin 11 inci.satirmdaki "Semses", "Senses" olacaktir. 635 inci sahifenin 6 nci. satirmdaki "eks ehiyetle", "ekseriyetle"' olacaktir. 636 nci sahifenin 16 nci satirmdaki "Mevlevi", " M e v l i d " olacaktir.
ILAVE V E TASHIHLER
717
637 nci sahifenin 27 nci satinndaki Hicazeyne, Hicaz'ina olacaktir. 637 nci sahifenin 31 inci satinndaki "okunsu", "okunsun"' ola. caktir. 638 inci sahifenin 17 nci satinndaki "65 i buldu", "66 y i b u l d u " tarzinda tashih edilecektir. A y m sahifenin 30 uncu satinndaki "Naksbendlik", "Naksbendilik" olacaktir. 641 inci sahifenin 37 nci satinndaki sairin adi, " E d i r n e l i K a . m i l " degil; Edirneli K a m i ' d i r . 642 nci sahifenin 15 nci satinndaki "edebiyati" kelimesi, " m u s i k i s i " seklinde tashih edilecektir. 654 ve. 655 inci sahifelerde kendisinden bahs edilen Hafiz Sami, 26 nisan 1943 de vefat etmis, Edirnekapi'da ailesi kabristanina def. nedilmistir. 656 nci sahifenin 31 inci satirmda ismi geeen Mevlidhan Hafiz Burhan 18 nisan 1943 de Ankara'da vefat etti. Besiktas'ta Yahya efendi kabristanina defnedildi. Hafiz Burhan 1313 ( M . 1897) de istanbul'da dogmustur. Babasi tiifekci Ahmed Bey, biiyiik babasi K a d i r i seyhlerinden Necmeddin e f p - j i dir. Koca Mustafapasa riisdiyesinde okuduktan sonra " M u . zi i niimayun" a intisab etti. H i f z m i bilahare ikmal etmistir. M u kabele, Meviid ve Mersiye o k u r ; miiezzinlik, z i k i r l i k ve hanendelik ederdi. Camilerde bilhassa " A y e t e l k i i r s i " ve " B i i y u k A m i n " i m u vaffakiyetle okurdu. L a d i n i musikiye de vukufu olan Hafiz B u r iian giir ve giizel bir sese malikti. 657 nci sahifenin'38 nci satinnda kendisinden bahsedilen Na'than Hafiz Kemal 17 nisan 1943 te vefat etti- Merkezefendi'de aile mezarhgma defnedildi. Hafiz Kemal, K a d i r i mesayihinden Hafiz Mehmed Arif efendi n i n oglu ve Diyanet isleri reisi degerli alim Serefeddin. Yaltkaya'mn i k i ya j kiiciik kardesidir. Sesinin giizelligiyle istihar eden Mehmed A r i f efendi, devrinin i y i K u r ' a n ve Meviid okuyanlarmdandi- Abdulbaki efendi nammda ' hoc::''.an K u r ' a n hifz etmis ve on alti yaslannda iken sehzadeliginde Abdidhamid I I . i n imamligmda bulunmustu. Bilahare Cer-"?a camiine imam ve hatib oldu. Maruf mesayihten Aliisizade M u s u l h Baba efendi'ye de intisab etmis, sonra da Kadiriyeden hilafp'-nams îlmistir.
1 K
Hafiz Kemal 1300 ( M . 1882) de dogdu. B i r miiddet Davutpasa
718
TURK MUSiKISi
ANTOLOJiSi
miilki ve Koca Mustafapasa askeri riisdiyelerinde okudu- Bay T a h i r Olgun'la hirlikte Babiali'de bir miiddet kitapcihk etti. Nazima Sult a n i n Ortakby'deki sarayma daimi muezzin oldu. Babasimn vefati iizerine Cerrahpasa camiine hatib oldu. Yenikapi Mevlevihanesi seyhi Celaleddin Dede'den sikke giydi. Bay Tahir Olgun'dan sema' cikardi. Bilahare K a d i r i tarikatine intisab etti. Pasababa dergahi seyhi Hayrullah Bey'den hilafetname aldi. Romanya kirah Karol ta. rafmdan tecdid edilen camiye imam ve hatib olarak gbnderildi. Y i l iarca orada kaldi. Son zamanlarda Rejiye intisab etmisti- Bay Se. refeddin Yaltkaya diyor k i : "Kardesim, Hafiz.i Kur'an degildi. Fakat babamm agzmdan kapmis ve kulaktan dolmaca giizel K u r ' a n okumakta bulunmus idi. Onun icin Hafiz samhrdi. Musikiyi babamiz merhum Hafiz A r i f efendi gibi sevk-i isti'dad ile bilir i d i . Gerci Yenikapi Mevlevihanesi kudiimzadebasisi Ahmed efendi merhumdan Na't-i serif ve bazi ayinler gecmis ise de muhtelif makamlari yekdigerlerinden tefrik eden isimleri bile bilmezdi. Gerek babam ve gerek kendisi musiki yapar ve nagme icad ederlerdi. Hatta pederim hakkmda musiki iistadlarmdan Haci Kvrami efendi "Cerrahpasa camiine gidip Hatib efendiden nagme toplamah" dermis. Bunlar musiki bilenler degil yapa.nlardan idiler." 662 nci sahifenin 27 nci satirmdaki " t e k k e r i " kelimesi "tekkesi"" olacaktir
Na'tler ve Duraklar
Bestekari
No.
heniiz mechul olanlardan
bir kismi da gbsterilmistir

Bestekari
Makami
B e s t e l e n m i s s i ' r i n ilk m i s r a l
Sahife
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
Acem
Ciin bahar Jriib segerler sezb Q revnakgir olur Sepetcizade giiniinden Muham88Korkdum kiyamet
Acem Acem Acem Acem A s i r a n Acem Kurd!

Hafiz Post
Y i n e dil na'tini soyler
med Tende canim canda cananimdir A l l a h H u lerse ger Cemalin Ey vat-il-ula deyen Lutfeyleyiib bir kez nazar eysultammiz sema_
92 584 552 547
. Zekai Dede Kethuda-yi A t t a r mihr-i Bursali Serif
pertevendaz-i
Arazbar Arazbar Bayati Bayati Bayati Bayati Bayati Bayati Bayati Bayati Bayati
vuciidi n u r - i mahz-i envar-i kadim
Derd-i H a k ' k a talib ol dei-mana irem dirsen Biilbul-i j u r i d e y i m gulden n a s i bim v a r ' benim B e n bu aska duseli Allah ile biliseli Nice bir uyursun uyanmaz mism Mecniin'a sordular L e y l a nice oldu Gelin behey kardaslar bu dervislige Y a k d i askm n a n dilde bir cerag Eya sen sanma kim senden soyler bu guftari dehan Nalizade 324

Sikarizade
520
'
Anca zar eyler k i m sol biilbiil eyler

307
Gaflet ile H a k ' k i buldum deyenler Bayati A r a b a n Asik olan cigerin atese daglar aglar Cargah Dilkes Seray-i L i m a a l l a h i goniildur Hasan Gel viicudun perdesin kaldir cemal-i yari gor Behey biilbiil nedir feryad Yiizunden okunur ya Resulallah Seb'ulmesani
Aga
Dilkes Dilkes
720
Nc Maka
TURK MUSIKiSI ANTOLOJISi

Bestelenmis s i ' r i n i l k misrai Bestekan Sahife
23 2A 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
Diigah Diigah Evic Evic Evic Evic Hicaz Hicaz 'jVT Hicaz Hicaz Hicaz Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Hiizzam Hiizzam Hiizzam Irak Irak Irak Irak Isfahan
Gah gah kendime gelirem Hiiseyin E l a ey gevher-i k a n - i risalet Tahtgah etti viicudum sehrini sultan.i ask Y u s u f Celebi E y giizeller giizeli derd ii gaB u r s a h Serif mm aldi beni Dergeh-i Hak'dan beni dur eyleBursah Serif di isyan-i dii Siriisrani Dilhanesi mir'at-i H a k Ehl-J derdin derdine derman iken tekrar-i H u Kuduniim rahmet-i zevk u safadir ya Resulallah Zekai Dede Dilhanesi mir'at-i H a k Senin asiklarm kilmaz nazar H a c i A r i f Bey firdevs-i a'laya
389 275 547 548 197
589 560
A s k m kime y a r olur E y lediin mektebinin hace-i iim mi lakabi Asik olan cigerin atese daglar aglar Revan et esg-i cesmin ey goniil mah-i muharremdir Benimdir pehlivan meydan benjmdir Yiiriik degirmenler gibi dBnerler Asiki ma'suka vasil eyleyen H u zikridir A s i r a n Hazret-i H a k ' k m Habibi sevgili bir danesi Matla'-i nur-i Ilahidir yuziin y a Mustafa Dost cemalin gormege mustak olan zikr eylesiin E y Habib-i K i b r i y a vey matla'-i
Nazim
301
nur_i Huda M. Izzet Siirflb dergahma r u y - i siyahim Akbaba imami Ziilfiin icre vechini cana cii pinhan eyledin Dildade-i ziilfiin seha mahluka bahs etmis H u d a Gezer Y a ' k u b olan Y u s u f iciin aglayi aglayi - Senin askmla ey cana cihan oldu bana zindan
545 262
N A ' T L E R ve D U R A K L A R No. 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 60 61 62 63 R4 65' 66 67 68 69 70 71 72 73

Makarni Bestelenmis si'Hn ilk misrai
721
Bestekari Sahife
Mahur Mahur Mahur Mahur Muhayyer Muhayyer Miistear Neva Neva Neva Neva Niihiift NiihSft Puselik Rahatiilervah Rahatiilervah Rast Rast Rast Rast Saba Saba Saba Saba Saba .
Derman arardim derdime derdim bana derman imis Noldun aglarsm goniil b i r b i b e del yarin m i var Eyleyen ussaki seyda. daima. Goniilde cilveger ya Resulallah Iki kasm arasmda fekdi hatt-i ustiiva (1) Habibi sevgili ' Zekai Dede Behlul M. izzet 596 579 545 Siriigani 229 Hazret-i H a k ' k i n bir danesi olandan s o r Varum b e n dosta verdim haniimamm kalmadi Sad s a d a - y i a h ile gecdi zamanim ah ii vah Allah emrin tutahm kes Siriigani 237 Gercek asiklara sala denildi Halk i?re bir ayineyim her bakar bir an goriir Bizdedir genc-i mahabbet b i z d e d i T cezb-i Huda Goniil olsun nevalinle mutayyeb Visalinle idiib i'zaz ii ikram Hak ayandir s i r nihandir gafil nedir Aftab-i . habib-i Yusuf Qelebi 277 365 abida Yekta Tiiyi Itri 176 323 Siileyman Rifat naks-i hayalin Zihni 181 Siriigani Ahi 223 181 Siriigani 220
$ i f a - y i vasl kadrin hecr ile bimar
59'
Y a Habiballah Resul-i Halik-i subh-i ma evha Kibriya
Ben sanirdim alem i?re hie bana . y a r kalmadi Hak'dan gayri sevgili kiilli y a Huda landir yalan Her nefesde bir tecelli-i ister goniil Gelin ey asiklar gelin Nideyim sabr edebilsem dil i i c a n oda yanar Dervis olan asik g e r e k Acilch sevk ile meydan kani merdaneler gelsun
Qalakzade
S. Abdullah
300
(1)
A l i SirSgani bu ilahiyi " I r a k durak" olarak ta
bestelemistir.
F:
46
722
No.
TURK MUSiKISi ANTOLOJISi Makamt Saba

Bestelenmis si'r ilk Bestekarl Sabife
74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 .87 88 89 90 . 91 92 93. 94 95
Ben dost ile dost olmusam k i m seler dost olmaz bana Saba Zemzeme Melekler hazir olmustur niciin tevhide gelmezsin Sadik Suriib dergahma riiy-i siyahim Akbaba Imami Segah Ben bende buldum cun Hak'ki Segah sekk ii giiman nemdir benim Tului Siruganl Ey goniil gel Hak'ka giden r a -
380 262' 346' 249'
Segab Segah Segah Segah Suzidil Sehnaz Sehnaz Sehnaz Sevk u tarab Sevk u tarab Tahir Tahir Ussak
hi bul Kim ki can vermez bu yolda pes niciin canan diler
Gfilsen-i aska diisen biilbiilii agBursal! Serif lar gordum E y goniil bir derde dfis kim anda derman gizlidir Ayagin tozunu siirme cekelden goziime camm Cesm-i hasret dide-i esgimi ceyhiin eyledi Asina-yi ask olandan eksik degil A^k-i yare dus gordum ayan Riyaz-i ravzana bir andelibim y a Resulallah Girandrr cesm-i dilde hab-i gaflet ya Resulallah Cemi'-i derdlere derman Milhammed Hazret.i kak'km habibi sevgili bir danesi Zat-i Hak'da mahrem-i irfan olan anlar bizi Menba'-i hammed ilm-i Huda'sm Mustafa ekberdir gelur Dosekcizade cana ya MuBursah Serif olaldan yarimi M. Izzet ah ii zar Sirugani Ismail Dede Bursah Serif
550
538551 253' 545
Selim I I I . 515 A l i Sirugani 257 552
Ussak Ussak Ussak.

Ussak
Tutalim Hak'km emrini B n gun ol id-i kurbana asiklar B u nice derddir k i diisdii derman istemez Zekai Dede 610388
Ussak
Senin vasfin leb-i takrire gelmez ya Resulallah
N A ' T L E R ve D U R A K L A R
No. Makami Beetelenmis si'rin ilk misral Bestekari
723
Sahife
96 97 S3
TJzzal Uzzal
Diisdii cana i k i b e t sevda-yi ask (1) Kalburcuzade eger B u r s a l i $erif 552 382 Kadem bas bezm-i ussaka kerem kil ya Resulallah Tiynet-i ademde sevda-yi ask konmasa
Uzzal
. 99 100 101 102 . 103 104 105 106 107 : **

5 r 7 r
Bayati Bestenigar Evic Evic Hiiseyni
Ben dost hevasma diistiim gayri heva. neme gerek Y a ' k u b ki ne hankah ehli ne deyr kerler Bahar oldu yine acildi giiller E y cerh-i sitemger dil-i nalana dokunma dilhanemin Kazim Uz F e h m i Tokay Siriigani Ismail Dede Dosekcizade Bursah Serif 706 710 237 537 387 548 Abdiilkadir Tore Dosekcizade Bursali Serif 703 387 548 Mecnun-i Huda olani zencire ceM. Izzet 544
Yenikoylii Hasan
Hiiseyni P u - Miirg-i Sidre su'le-i selik Miistear Niihiift Niihiift "'

r
pervanesi Muhammed'den diger yok vasil olmus Kabekavseyn'e. H a l k icre bir ayineyim her kes bakar bir an goriir Benem v' * geldim Mecnun-i Huda olani zencire cekerler B a h a r oldu yine acildi giiller Mansiir-i ask hos dara
108 109
Evic Evic
(1)
B a z i menbalarda
Hicaz olarak Kalburcuzade namina kayidhdir.
Mevlevi ayinlerini gosteren fihrist

No. Makarai Asn
Beitekari Hiiseyin Fahreddin D e d e Nasir Abduibaki Dede Kogek Dervis Mustafa Zekaizade Ahmed I r s o y Bursah Mehmed Sadik I s m a i l Dede Nayi Osman Dede Ahmed Avni Konuk Bestekan mechul Haci F a i k B e y Celaleddin Dede Ismail Dede Miiezzinbasi Rifat Nayi Osman Dede Vardakosta Ahmed Aga. Kiinhi Abdurrahim Dede Hafiz geyda Dede Manisali Mustafa C a z i m Bestekan mechul Musullu ama Hafiz Osman A l i Aski Bey Ismail Dede Hafiz Seyda Dede Nasir Abduibaki Dede Hafiz Seyda Dede Ismail Dede Ismet Aga Y a h y a ef. dergahi zakir basisi Zekai Dede Bolahenk Nuri B e y Izmirli Rakim . Dede AhmedÂiif-Hikmetl Zekai Dede Ismet Aga Zekaizade Ahmed
1 2 3 4 5 6
Acem Asiran Acem Puselik Bayati Bayati Puselik Bestenigar

Bestenigar
19 19 17 20 18 19 18 20 16 19 19 19 19 18 18 19 18 19 16 19 19 19 ' 18 19 18 19 19 19 19 19 20 19 " ' 19'.: 19 20
7
8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 . 34 35
Cargah Dilkeside Diigah Diigah Dugah Ferahfeza Ferahnak Hicaz Hicaz Hicaz Hicazeyn Hicazkar Hiiseyni Hiiseyni Hiiseyni Asiran Huzzam Irak Isfahan Isfahan Isfahan Isfahan Isfahan Isfahan Karcigar Karcigar Mahur Maye Miistear Miistear
Irsoy
MEVLEVI 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 Neva Nev eser Nihavend Niihiift Niihiift Niihiift Pencgah Puselik Puselik asiran Rahatiilervah Rast R u y - i Irak Saba Saba Saba Puselik Saba Zemzeme Segah Sultani yegah Suzidil Suzidilara Suznak Suznak Suznak Sehnaz Setaraban Setaraban Sevku tarab Ussak Yegah Yegah Yegah
Asir
AYINLERI 19 19 18 19 19 19 16 19 19 19 18 20 18 19 19 19 18 20 19 19 19 19 19 19 19 19 19 18 19 19 20 Ismail Dede Miiezzinbasi R i f a t Bey Vardakosta Ahmed A g a Kfinhi Abdiirrabim Dede Kudiimzen H a f i z A l i Dede Eyiiplii Hiiseyin Dede Bestekan mechul Bolahenk Nuri B e y Ahmed Avni K o n u k Ahmed Hiisameddin Dede Nayi Osman Dede Ahmed A v n i K o n u k Vardakosta Ahmed Aga Ismail Dede Ismail Dede Zekai Dede Itri Kazim Uz Zekai Dede Sultan Selim I I I . Haci H a s i m B e y Zekai Dede Selanikli Dervis Necib Haci Hasim B e y Mustafa Naksi Dede Neyzen Salih Dede Ali Nutki Dede Nayi Osman Dede Tanburi Ka.mil efendi Dervis Abdulkerim Rauf Yekta ayin a d e d i
725
H. 9-10 H. 11 H. H. H. 12 13 14
(Miladi 15.16) (Miladi 17) (Miladi (Miladi" (Miladi 18) 19) 20)
3 1. 12 42 8 66
iir ve airleri gosteren fihrist
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 83 34
(Yunus) (Hiidayi) (Hiidayi) (Mevlana) (M. N i y a z i ) (Resid) (Abdulhay) (Fethi) (Abdulhay) (Misri) (Misri) (Abdulhay) Pasa) (Na-ksi) (Himmetzade) (Esrefoglu) (Misri) (S. Mustafa I I ) (Fenayi) (M. Niyazi) (Halimi) (Semsi) (Abdi 57 .64 65 71 89 91 92 95 97 98 100 101 102 114 173 173 183 186 194 199 . 199 201 208 210 212 218 221 226 230 230 232 236 236 240
Benem ol ask bahresi denizler hayran bana B i r padisaha k u l ol k i m miilku zail olmaz ola K u l d a n sana layik nola K a d esrakat - id - diinya min n u r - i humayyana Devr ediib geldim cihana yine bir devran ola Zerre-i mibrinle olsun hane-i dil riisena E y Habiballah Muhammed Mustafa E y Habib-i Mustafa v i i Miicteba Gider hfiznii Ilahi eyle mesrur Keremlerle atalar eyle Mevla E y cerh-i dun nettim sana U y a n gozfin a$ durma y a l v a r giizel Allah'a F a z l - i H a k kullara her an olsa E y mubarek mah-i garra-yi drrahsan merhaba Kimde ki ask-i Ilahi nale vii efgan ola B i r asik-i nalinmrm y a Muhammed y a Mustafa E y Allahim beni senden ayirma Hatm-i cem'-il- miirselinin fahridir f a k r ii fena' Mustagraf oldum liitf una Y a Ilahi asitamn hasteye dar-iis_sifa
Devran odur kim devrini devr-i felek bilmez ola H e r tarikrn virdi vardir bulbule giil verdi H u d a Derd-i aska diismeyen dermane olmaz asina Ciimle isim ayn-i hata K a d e s T a k a t i d - diinya bis - Sems-i ve Mevlana Zerreler zahir mi olurdu aftabi olmasa Iki kasin arasmda gekdi hatt-i istiva R u h - i pak-i Mustafa'ya etmisim canim feda Geldik kapuna ey H u d a Genc,i aski ister isen dil-i viranda a r a Sende dogmusdur Muhammed Mustafa Yandim yakildim ben n a r - i aska E y hakikat erenleri.... Dostdan haber verin Bahr icinde katreyim bahr oldu hayran bana Y a n d i m kill oldum ask meydanmda
(isa Mahvi) (M. N i y a z i ) (M. Niyazi) (M. Niyazi) (S. Mustafa I I ) . (Mahvi) (Tilib) (Nuri) (Siileyman)
bana
(Uftade) (Misri) (Talib)
GUFTELER FiHRISTI -35 36 37 "38 39 40 .41 42 43 44 45 46 47 -48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 -63 64 -65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77

-u.
727
(Semsi) (Misri) (Nazmi) (Fenayi) (Ebiissuud) (Misri) (Misri) (Enveri) (I. N a k s i ) (Liitf i) (Nazim) (Naksi) olmaz bana (Yunus) (Vahyi) (Fazli) (Hilmi) (Nasuhi) (Adli) (Sahvi) (Mahvi) (Hasibi) 249 250 259 263 265 268 272 273 274 276 277 277 292 295 301 307 319 325 339 346 352 355 359 367 368 374 383 383 387 388 389 391 393 517 520 522 528 531 536 545 552 556 559
E y gafil uyan rihlet-i nagahi unutma E y goniil gel gayridan geg aska eyle iktida. E y Habib-i hazret-i H a l l a k - i alem Ya Mustafa E y tarikat erenleri... Dostdan haber verin bana erham - el - halaika aslih iimurena bana Habs iciin geldi geliib ltlak ile ferman
Zehi kenz-i hafa. kandan geliir her var olur peyda E y sehinsah-i serir-i enbiya vu evliya K a k u l - i F a h r - i cihan nahl-i giilistandir bana Merhaba ey ma'den-i sidk u safa Aftab-i subh-i Ma evha Habib-i K i b r i y a Merhaba ey su'le_i ayine-i sirr-i Huda Ben dost ile dost olmusam kimseler dost Buldu tesrifinle diller incila E y cemalin. pertevendaz-i semavat-i ula A'lem-i cem'iil - vera Seyyidina Isimiz subh u mesa ciirm u hata Mir'at-i dilin jeng-i siva etse Budur derdim ciida diisdum Y a i l a h i k i l bize liitf u ata Tende camm canda canamm Muhammed Pak eyle goniil ?esmesini ta durulunca T i r e kalurdu goniil nur-i cenabi olmasa E y seh zen-i diinyanm gel aline aldanma Sende dogmustur Muhammed Mustafa Mustafa E y kerem k a m Muhammed Dildade-i ziilfiin seha Nedir bu katrelerde bahr-i umman oldugun A r z et cemalin goreyim ey mah-i taban cana Mustafa Mustafa mugatta elimden Mustafa Mustafa Derdimin dermam sensin y a Muhammed
(Abdiissamed) (Lamekani) (Himmetzade) (Niyazi) (A.. Nuri) (Hakki) (Hikmeti) (Ali Pasa) (Sezayi) (Muhyi)' (Azizi) (Hayali) (S. Seyfullah) (Yunus) (S. Seyfullah) (Hakki) (Hiidayi) (Niyazi) Izzet) (Hakki) (Umni Sinan) (Riza) (Mustafa
K a t r e askim umman oldu dalan gelsiin bu meydana
E y cemal-i H a k ' k a talib tevecciih eyle Mevla'ya Durman yanalim ates-i aska Merhaba ey nesl-i pak-i niir-i Y e z d a n merhaba Nice bir uyursun uyanmaz Gogtii kervan kaldik daglar mism basmda
Estagfirullah - el - .azim miirayinin islerine Dogdu nurun aleme verdi ziya Olmayicak senden ata k u l neylesiin ya. Rabbena
E y derde derman isteyen yetmez mi derd derman bana E y Habib-i K i b r i y a vey matla-i n i i r - i Huda Menba'-i i l m . i Hudasm y a Muhammed Meded Allah sana sundum Bizi ol dost Muhammed'den elimi ayirma Mustafa Musiafa
Kible-i ehl-i safa oldu cenab-i
728
78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI Senin asiklarm kilmaz nazar firdevs-i a'laye Gelin gidelim A l l a h yoluna Merhaba ey F a h r - i alem merhaba ya Muhammed Mustafa (S. Mustafa (Adile Mahrem-i zat-i Huda'sm (Asik P a s a ) (Yunus) Sultan) (Sadik) (Selami) Muhyeddin) (Sabit) (Hakki) (Hakki) (Fevzi) ya Rabbena K u r ' a n ola bivefa Mustafa (Seyh Kamil) (Yunus) (Hakki) (Kamil) (Fevzi) (Hakki) (Himmet) (Abdiilkerim R u h i ) (Nasuhi) (Fuzuli) (Yunus) Mustafa'ya (Samih (Hayrullah Rifat) Yabm) (S. Seyfullah) oldu adem miibtela 560563" 564 566 578 578 581 '583" 586' 592' 593 594 601 605 609 616 622 623 677 678 690 685 703 710
S a h - i iklim-i- risalettir Muhammed Y a n d i bu canim krilhan_i aska A l d a n m a diinya v a r m a B e n i gamdan H i i s n - i zatiye Ya Ne
halas eyle K e r e m senden meded Mevla ezelden
S e y y i d i isfa' lena bahtlu ol kisiye k i okudugu olma diinyeye
A n d e l i b - i bag-i hicran olmusam Mail
giin bivefadir
Z a t - i m i r ' a t - i H u d a ' s m ya Muhammed Gel olunmakta tilavet asikan Mevlid-i pak-i Muhammed Miijde kildi dillere bad-i icadma oldu Alemlerin Mustafa saba
sebeb ask-i H u d a ey Habib i Kibriya
E y yucud etvarina cevlan Habib-i K i b r i y a S a d r - i bezm-i n u r - i alem E y olan mi'rac burhan-i u l i i w - i san sana E y F a t i m a ey F a t i m a E z e l d e n asikim ben Muhammed Soziin sirayet etse bu nefs-i namurada F a r z d i r ?er'an mababbet hanedan-i Mustafa'ya
B
102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 1 If, lib _ Idelim can ile Mevlayi matlab Cism ii c a m n a r - i hasret yakti vii etti harab Y a Habiballah k a c a n kalkar cemalinden nikab Didermz Ciimleyi gorsriin yeksan cemalin kapladi dembedem ya Rab Sftab bi irtiyab C i i r m ile isyan zulm ile tugyan (Hiiseyin) (Naksi) (Selim) (Vahyi) (Niyazi) (A. seb Nuri) (Yunus) (Nazim) Rab sebdir bu 234 275 287 300 353 373 376 519 527 556 569 Nflr-i F a h r - i aleme bir zerre olmaz Goniil olsun nevalinle Gonliimuz mutayyeb (Gafuri) (Fethi Abdiilkerim) (Abdiilhad N u r i ) (Haki) , 87 200 217 219
Cekmeye ekdar-j diinyada netice rztirab A c goziin dildare bak ref'oldu yfizunden nikab her an sendedir y a Aceb bu benim canim azad ola mi ya Rab F a h r - i alem mabxem-i raz oldugu
A s k m ayan oldu bana Hayrette kaldrm ben garib (Hakki) I l a h i koma benlik bende ya Rab . ( S . Seyfullah) F a h r - i alem M u s t a f i ' n r n dogdugu sebdir bu seb ( A . Nesib)
GUFTELER
FiHRISTi
729
117 118 119 120 i l a h i lutf u rahmet kapusun a? C a n bu elden gocmeden
106357 364 619 bulmazsa ne giic
(Abdiilahad N u r i ) (Niyazi) (Himmet) Zahida. dem urma askdan kapuyu kakdim mi hie (Riza) E y a Siinbiil bana ask kapism ac canam
D
121 122 123 124 125 126 127

72 90 103 105 '108 192 .244 261 271 288 302 305 306 561 326 525 592 599 614 614 .615 615 616 616 696 699
Y a g m a y a verme nes'eni ask ile durma dol meded (Nasuh Pasazade) (Nazmi) Derun-i asika haietfezadir halka-i tevhid (Hiidayi) Behey biilbiil nedir feryad Zulmet-i hecrinde bidar olmusam ya Rab meded Alemler miistak sana sefi' ol ya Muhammed Sahn-i s i m n k i l mutahhar kalmasun ilia Ahad 01 Allahimm sevdigi Muhammed canim Muhammed B i r ask-i pak ihsan ede... 01 kadir u Hayy ii Vedud A ? g d z i i n gafletten uyan... Gel tevhid edelim tevhid Mahbiib-i H u d a zat-i serefbar-i Muhammed B i r ismi Mustafa bir ismi Ahmed Cemi'-i derdlere derman Muhammed Canim kurban olsun senin yoluna
:
(Misri) (Yunus) (Haki) (Yunus) (Hiidayi) (Sadik) (Nazmi) (Musa) ( S . Seyfullah) (Yunus) (Hiidayi) (Nasuhi)
(Yunus)
128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142

A d i giizel kendi giizel Muhammed F i r k a t cehennemden esed Mazharism K i b r i y a ' n m . ey cemal-i H i i Ahad B i r gece yatur iken ben gaflet ile U y u m a der bana Sultan Muhammed Y a vasi'-al-magrif et Haiime senden meded Ben harabat ehliyim yokdur k a r a n m ta. ebed Ciimle hevalardan geciir Mevla meded Ya. vasi'al- magfiret Haiime senden- meded T u l u ' etse goniilden nur-i tevhid Y a Rab garib ii bikesim senden meded senden meded B a h r - i askda bikararim y a Resulallah meded A s i k m tende canidir tevhid Talib-i H a k ' k a gerek bir pire ancak istinad K u t b - i alemdir cenab-i Naksbend
(Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Riza)
143 144 145 146
147 148 149 150 151 152
t (Haci Bayram) (Gafurt) (Misri) (Semsi) (Adli) (Misri) 20 86 9T 103 10& 191
Calabim bir sar yaratmis iki cihan aresinde Micmer-i kalbin piir idiib ahker-i tevhid ile U y a n gafletten ey naim H a k ' k a yalvar seherlerde Y a Rabbi lisanrmdan ezkarrmi ask eyle Y a n d i goniilden masiva ciin n a r - i zikxullah ile Donmek ister gonliim ciimle sivadan Donelim asiklar Mevla derdiyle
730 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177

TURK MUSiKISi ANTOLOJISI Seb-i tarik-i gayretden geciib ruz-i visal iste (Hafiz) (M. Niyazi) (Himmet) (Misri) (Adli) (Nutki) (Esrefoglu) (Semsi) (Fenayi) (Yahya) (Hiidayi) (Hiidayi) (Yunus) (Kemter) (Sezayi) (Mevlana) (A. N u r i ) (Mahvi) 211 218 225 228 239 239 245 247 256 265 267 288 296 300 307 317 333 336 342 344 347 347 351 358 361 365 369 378 382 383 386 395 514 529 529 535 . 544 549 550 . 557 575
Donmek ister gonliim ciimle sivadan Donelim asiklar Mevla. derdiyle As'.k iver canmi dildare kurban etmege Ahval-i serencamim bu saate irince Y a n d i goniilden masiva ciin n a r - i zikrullah ile Ben ol diirr-i maaniyim k i sigmam heft deryaye Diiseli askm bu camm eline Cemalin nflruna nisbet cihan semsi degil zerre Asiklari handan eden Sinaniler derler bize Sera-yi aska gir sofi temasa - yi cemal eyle Iki cihan sultanmm Dogdugu ay geldi yine Yeter oldun fena bagmda nalan Ytirii biilbiil yiirii dost ellerine Behey kardes H a k ' k i bulam mi dersin H a k ' k a yarar amel islemeyince 3 u gonliim sehrini seyran ederken Dedi s i m m bana seyran icinde E y biilbiil-i nalende Mahest nemidanem hursid-i ruhat yane Qii kamm lamekandir bimekandir bu mekan icre Y a Rabbi kerem eyle
(Mahvi) Gaflette olan gonliim gel H a k ' k a niyaz eyle (RefV) Bu seb hursid_i evreng-i risalet geldi diinyaye (Fahri) T a dil verelden Siinbiil'e Siinbiililer derler bize (Himmetzade) E r m e k istersen eger iinsiyyete Idelim ceylan kilahm seyran Mest olub hayran Seyh e siginde ( Y u n u s ) (Fahri) Hak lutfuna mazhar olan Siinbiililer derler bize (Mevlana) Hursid-i ruhinle dil benzer gibi biryane Alemler nura gark oldu Muhammed dogdugu gece Y a i l a h i ara yerde kalmisam noksan ile Gelberu seyr-i keramet isteyen hal iistiine Ilahi abd-i asiyem kerem eyle kerem eyle Hil'at-i vaslm giyur ya Rab bu miistak iistiine E y padisah-i ziilkerem L u t f eyle bu bicareye E y asik-i dildade gel nus edelim bade Kalbini bag-i cinan et ravza-i tevhid ile Ben yfiriirem yane yane E y asik-i dildade Y a Rabbi askm yer bana H u deyeyim done done M-evlam senin asiklarm devran ederler hu ile E y H a k yolunun dervisi Gel yanahm senin ile Nedir derdin senin hu matemin ne E y a gafil ac gbziinii bir bak bu dunya haline Dilhanesi pur nur olur E n v a r - i zikrullah ile (Yunus) (Himmet) (Ummi Sinan) (Hakki). (Hakki) (Hakki) (Sezayi) (Niyazi) (Yunus) (Yunus) ( S . Seyfullah) (Hiidayi) (Hakki) (Sakir) (Esrefoglu) (Sultan Ahmed I . )
178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188

189 190 191 192 193
GUFTELER FIHRiSTi 194 195 196 197 198 199 200 201 - Y i n e yaz aylari geldi... Soyle asik derdli soyle Askmla y a Rab behreyab t a ezeldendir eyle cenab-i Ahmed'e Intisabim (Yunus) (Razi) (Sadi) (Nasuhi) (Nasuhi) (Hiidayi) (S. (S. Seyfullah) Seyfullah) tevhide
73* 618 618 623 680 682 688 .704 704
I l a h i A z r a i l canrm almca Canimi tez veren kullardan eyle Goniil mazhardir envar-i cemale Gider sekk u i n k a n tevhide gel tevhide Ey asik-i sadiklar tevhide sultam inayet gel Alemlerin eyle bize
202 203 204 r 205 206 207 -208 -209 210 211 212 213 214 215 216 217 -218 219 220 221 222 223 224 225 226 "227 228 229 230 -231
(Hiidayi) (Hiidayi) (S dtciizade Hafiz) (Nazmi) (Himmet) (Siitciizade H a f i z ) (Lutfi) (Naili) (Fasihi) (Serifi) (Abdiilhay) (Mustafa P a s a ) (Naksi) (Zihni) 60 66 82 82 83 84 88 92 94 102 104 110 111 181 190 190 196 196 208 214 216 220 226 231 242 254 254 . 260 270 270
Kudiimun rahmet-i zevk u saf adir y a Resulallah Cahidu fillahi y a ehle-s-salah Goniil pervane-i bezm-i visalin y a Resulallah G a r i k - i bahr-i isyan ii hatayim y a Resulallah I l a h i zulmet-i ciirm ile doldum Nedamet eyledim estagfirullah Mey-i askmla sermest ii harabim y a Resulallah S i f a - y i derd-i dildir asitanm y a Resulallah Goniil biganelerle asmadir ya Resulallah Viicudun diirr-i nayab-i safadir y a Resulallah Cemalin giilsen-i feyzii atadir y a Resulallah U m a r i m senden lutf ile ihsan Allah Ma'budum A l l a h maksudum Derfinun mahzen-i
H e v a - y i nefse canim miibteladir y a Resulallah raz-i Huda'dir y a Resulallah Goniilde cilveger naks-i hayalin y a Resulallah
K a r i n . i bezm-i erbab-i hevadir y a Resulallah ( S iitciizade H a f i z ) Viicudun sem'-i piir n u r - i Huda'dir ya Resulallah (Hafiz) Cemalin matla'-i sems-i hidayet y a Resulallah Sensin evc-i risaletin mahi Can feda sana y a Resulallah G a r i k - i bahr-i isyan ii hatayim ya.- Resulallah Ciinki bildin ciimle seyde H a k miiessir gayri yok Cemalin pertev-i nur-i Huda'drr y a Resulallah y a Resulallah Ruhindir niisha-i pak-i melahat (Nahifi) (Nahifi) (Nazmi) (Isa Muhvi) (Fethi) (Himmetzade) (Misri) (Yakub) (Nahifi) (Mahvi) (Recai) (Hamdi) (Hakki) (Nuri)
Zuhur-i kainatm ma'denisin y a Resullallah Dii u can hie k a r a r etmez Tecelli eyi jw Allah B u giilsende hezar-i b i nevayim y a Resulallah ' B i r a k t i m askm ile nam u arim y a Resulallah B u can tesne visal-i hazretine E f e n d i m halikim ma'budum Allah Halas eyle dili kayd-i sivadan Kerem eyle inayet issi A l l a h Viicudun devlet-i can ii cihandir ya. Resulallah
Cemalin niirunun asiklarma K e r e m eyle kerem sultanim A l l a h
732
232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243

.
TURK MUSIKisi Seriat bustanmm Kudumiin bais-i
ANTOLOJISI (Izzi) (Hubbi) (Sezayi) (Vahyi) (Nafiz) (Kenzi) (Fahri) (Kenzi) (Medhi) (Vahyi) (Sems-i Tebrizi) (Mehvi) (Sahvi) ' (Vesim) (Vahyi) (Vahyi) (Himmet) (Fahri) (Himmetzade) (Kenzi) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Kenzi) (Esrefoglu) (Nazim) (Nazim) (Zekai) (Hiidayi) (Hakki) (Hakki) (Yunus) (Ulvi) (Seyh K a m i l ) (Hakki) sah (Selami) (Salahi) (Hiidayi) (Ziya Gok A l p ) (Fethi) Allah 27ff 279 282 286 286 287 289 293321 333 334 335 338339 339' 340 346' 351 360 376 380 385 286' 390 394 514 515 534 543 552 553 585 592' 600 608 610610 612 694 238'-
giiliisiin ya Resulallah ayn-i saadet ya Resulallah
Derumrm ates-i askinla yandir ya Resulallah Goniil yiiz siirmek ister hakipaye ya Resulllah Okunsun dergehinde arzihalim ya Resulallah Diiselden derdine Habibisin Diiselden cenab-i derdine yoktur kararim ya Resulallah Kibiriya'nm ya. Resulallah yokdur kararim ya Resulallah
Cebinin ayet-i nur-i Huda'dir ya Resuulallah Goniiller arzumend-i visalin ya Resulallah Bihamdillah direm Allah alub akhmi fikrullah H u d a y a kesti-i ciirm icre kaldim Nedametle miidam estagfirullah Cemalin aleme mihr-i miinewer ya Resulallah C e m i ' - i enbiyanm efdalisin ya Resulallah Ruhin giilzar-i firdevs-i ezeldir ya. Resulallah 0 k i m askmla piir derd ii elemdir ya Resulallah Gecelim bu heva. ile Diyelim sidk ile hevesden estagfirullah
244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271

E z can ii dil peygambere asik isen sallu aleyh I n a y e t eyle k i l nazar K e r i m Allah Rahim Mefatih-iil- huda oldu hilalin ya. Resulallah Yuziinden okunur Seb'ulmesani ya Resulallah Mahal 1-i feyz-i rahmet oldu ravzan ya Resulallah Dilim Tulfl' firkat gamma miibteladir ya Resulallah yiiziinii akl u suurum tar ii mar oldu etti dile sems-i hakikat Gore'den
Sereflendik bugiin elhamdiilillah Reh-i askmda bi sabr u sikibim ya Resulallah Girandir cesm-i dilde hab-i gaflet ya Resulallali Askmla yandir sultamm Allah E y derdlilerin derdine derman eden Allah Cemalin pertev endaz-i cihandir ya Resulallah Nesimin Askm esti giilzar-i cihane ya Resulallah padisah ile asiklar yansun ya Resulallah
Sah-i iklim-i risalet hem muazzam
Tevbe edelim zenbimize tiibtii ilallah Salike olmaz ayan ilm-i hakikat miftah B i r muazzam Senin vasfm padisahsm ki kulundur ciimle leb-i takrire gelmez ya Resulallah
Gelin diyelim sevk ile lailahe illallah T a n r i m i z tek bir ilah C e n a b . i hazretinden oldu ihsan Fekultii sakiren elhamdiilillah
GUFTELER FiHRISTi
733
I
272 273 274 275 276 277 278
(Esrefoglu) (Himmet) (Himmet) (Himmetzade) (Niiri) (Esrefoglu) ( E s r e f - i sani) (Himmet) (Ruseni) (Yunus) (Naksi) (Niyazi) (Esrefoglu) (Hakiki) (Yunus) (Niyazi) (Ahmed) (Yunus) ( H . Faik B e y ) (Yunus) (Hakki) ( B a k i Dede) 89 201 203 232 233 320 322 327 327 348 360 365 393 519 521 538 545 565 566 573 613 688 '
Cemi'-i enbiyalardan Muhammed ciimlehin sahi N a r - i aska yanmayanlar nur^-i Rahman bulmadi N a z a n n pak ise aldin n a z a n . Uyub emmareye ettim cihanda bunca evzan A s k - i H a k her kimin olsa y a n Solar kim dost elinden icti cami K a r a n m yokdur ey dilber gorelden sen dilarayi U y a n behey gafil hab-i gafletten Omriin geldi gecti haberin r a r m i Der idim giil yiiziine olsa giiliin gozu kasi . E v l i y a n m kelami soylenmesin kalsin mi Icmeyen la'lin serabm merd-i meydan olmadi Ben sanirdim alem icre hie bana yar kalmadi Ask ile ol asiki sidk ile ol sadiki A goniil neylersin sen bu cibam Mevlam senin cehennemin oduna Birligin birleyen kullar y a n a r mi E y goniil gus eyle gel a s i k l a n n giiftarmi V a n m i ben dosta verdim baniimamm kalmadi T a s t i rahmet deryasi E y derdimin derma.ni Ask bazirgani sermaye c a m V a r i m i ben aska verdim haniimanrm kalmadi Sevelim hazret-i Mevlana'yi
279 280 281 282 283 284 285
286 287 i 288 289 290 291 292 293
294 295 296 297 298 299 .300 301 362 303 .304 305 306 307 308 309 310 311
57 61 74 75 76 87 99 101 105 109 111 113 176 176 180 180. 192 21:
(Muhyi) Ciimlenin mahbfibu sensin ey habib-i ezeli (Hiidayi) Acildi ciin bezm-i Elest d e v T eyledi peymanesi Zuhduhii ko aska du$ ehl-i cinan itsflh seni ( M I S T ! Niyazi) (Esrefoglu) E y aceb bilsen nedir y a R a b bu derdin caresi Ziyalar verdi nuriyle dil u c a n a seher zikri (Nef es a n b a n Osman) Idiib asiklara in'am-i kulli (Abdulahad N u r i ) Sallallahu alet- tihami (Sah VeU A s k e r i ) Talib-i Hak'km devasi derdduriir sermayesi (Misri) . . Miiyesser eyledim aski Sukiir y a Rabbi ya. Rabbi (Abdulahad N u r i ) (Omer Ruseni) . Tutmadim ben sunnetihi serrhsarim ya. Nebi (Abdulahad N u r i ) Habibullah _ cihana can degil mi E y . cemal-i Hazret_i H a k ' k m Habib-i ekremi . (Naksi) Y a Habiballah Resiil-i halik-i yekta tuyi (Mevlana) ' Ciin dogub tuttu" cihan yuziinii hiisnun giinesi (Ruseni) . . K i m ' k i feyz-i Hak'km" olmak isteye peymanesi (Nazmi) . . S i r r - i tevhid ile sirrim asinahk eyledi (Latif) . A s k m aldi beni beriden Mevlam seni isterem seni (Yunns) . B i r ben degil seni seven cumle alemdir sevjci; " (E?refogln) _.,
734
312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350
TURK MUSIKISi ANTOLOJISi Bir yiize dus oldu goziim yiiz bin anm divanesi Y e t e r yandim f i r a k i n atesme Tecelli eyle sultanim tecelli Nice bir besleyesin bu kadd ii kameti Zat-i Hak'da mahrem-i irfan olan anlar bizi Sermsar etme H u d a y a ruz-i mahserde beni Miisehhar emrine hep ciimle esya Senindir kul senindir hiikm efendi Cam suzan eyledi f i k r - i celalin kiilhani B u viicudum jehrini yakdi firakin atesi Sana ey sah-i rusiil uymayanm bitmez isi Riim'da Acem'de asik oldugum Yemen ellerinde Veyselkarani Demedim mi demedim mi Y a i l a h i dii?diigum yerde koma kaldir beni B a h a . y i resh-i la'lin can degil mi Ben bu aska duseli 01 Calabimm aski bagrimi bas eyledi E y lediin mektebinin hace-i iimmi lakabi Ilham ile diin gece Seyr ettim Muhammed'i Zihi bahtlu su canlar kim bulur anm visalini Mazhar-i sirr-i Huda'dir Seyh Abdiilkadiri E y giiriih-i enbiya vii evliyanm ekremi Olursa devletin hemdem kilursa tali'im y a r i Y a Rab cennet evine girenlerden eyle bizi E g e r dostdan bellii haber sorarsan Sana haber versun seher yelleri Andim yine ol bezmi mestanelik el verdi Bugiin bize vefalarla safa-yi Mustafa Biilbiil niciin ah ii feryad edersin Otme biilbiil dtme bagrim delindi Pertev-i canan kime erdiyse hayran eyledi Ask imam-i iki cihanda sah olan gelsun beri E y imam-i enbiya v i i evliya geldi (Hiidayi) (Enis) (Abdulhay)' (Natf) (Yunus) (Kenzi) (Bigare) ( D . Ahmed) (Yunus) (Yunus) (Nazim) (Yunus) (Esrefoglu) (Atufi) ( S . Ahmed) (Mevlana) (Yunus) (Himmet) (Semsi) (Miiridoglu). (Yunus) (Cemal-i H a l v e t i ) (Sunbiil S i n a n ) (Hakki). (Hakki) (izzi) (Nasuhi) (Yunus) (Hakki) (S. Seyfullah) (Sehab) (Kenzi) (Sezayi) (O. Sems) . 257 259 284 284 289' 291 294 294 296 297 301 304 328 330' 33S 350 355 356 364 371 371 375 375 384 385 394 519 526 527 534 547 555 567 573 (M. Niyazi) (Fethi) (Yunus) (Misri) ( S . Mustafa I I ) 21L 227 240 247 252
Salik-i rah-i H u d a ' n m rehberi Merhaba ey roevlid-i peygamberi Sah-i iklim-i velayetdir giiriih-i K a d i r i Ka'be et kalbini sen biithane sansunlar seni Siiride vvi seyda kilan Y a r i n cemalidir beni Derunum ate?-i hicrana yandi Meded senden kerem senden ilahi Y a Rabbi nurun hakkiciin A y i r m a askindan beni E y giizeller giizeli derd u gamm aldi beni Giilsen-i sirda safa bahs eyledi siinbiil gulii Sad eder gamgin dili Allah bir yuzden Gonulde buldum esrar-i U v e y s ' i ' dahi
GUFTELER. FIHRiSTI 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 Rehber-i kafilc-i isr-i Nebiyy i Medeni Siinbiili etvan a m n bilmek istersen goniil Sunbiili ol Siinbuli ol Siinbiili ol Siinbiili Ciin gorub dervisi oldum seyhin Abdiilkadiri Tecelli sevk-i didann bana agyari yar etti 01 kadar mukbil-i mahbub-i Huda'sm ki seni Hazret-i Hak'km habibi sevgili bir danesi Sahid-i cilvedih-i meclis-i has l Ahadi Barekallah dii cihamn serveri Y a sahib - el - alame ya. Ahmed - er _ Rifai E v l i y a zumresinin server-i ali himemi Baktim ben ol mihraba gordiim c e m a l j yari E y harim-i harem-i Lemyezeli M i i r g j sidre su'le-i dilhanemin pervanesi Cam-i mahabbet ictik Hiiseyni'yiz Hiiseyni (O. Sems) (Uyuni) ( 0 . ems) (Nasuhi) (Seref) (Sezayi) (Sidki) (Feyzi) (Arif) (Sadi) (Ziya) (Nazim) (Tahir Olgun) (HayruUah Yalim)
735
576: 576 57T 580 588 596 603 609' 621 623 683 68T 706 709'
365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387
(Esrefoglu) (Adli) (Uftade) (M. Niyazi) (Nizami) (Misri) (Misri) (Mahvi) (Gafuri) (Vehhab) (Fenayi) (Niyazi) (Himmetzade) (Adli) (Hakki) (Muhibbi) (Esrefoglu) (Hiidayi) (Hakki) (Riza) (Hakki) (S. Seyfullah) (Yunus) 81 104 180199 200' 244 245248 275282 303 330349 37 382 514 544 552 553 558" 693 702710
Ben dost hevasma dusdiim gayri heva neme gerek Levh-i dilden okuyan ilm-i Ilahiden sebak Ilahi yari kil bana ki senden Szge yarim yok Hak limine bu alem bir niisha imis ancak Kerima ali dergaha heir.sn ihnar.ma geldik Dervis olan asik gerek Salikin miirsidine hizmeti sahane gerek B a g . i dilde menzil almis ask-i H a k Tahtgah etti vucudum sehrini sultan-i ask Evliyadan su- sorana dokuz diirlii nisan gerek Can ii dil sehrin ezelden eyledi yagmS-yi ask Arifin mutlak kelamin tutmaga irfan gerek E m r - i Hak ile cihana geldik F e y z . i mahz-i Kibriya'dir ask-i pak DusdQ cana akibet sevda-yi ask Asikm. gitmez dilinden hi? bu h u y ii hay-i ask Ben dost hevasiria diisdum gayri heva neme gerek Tiynet-i ademde konmasa eger sevda-yi ask Kendi husnun vech-i dilberden i u v e y d a kildi ask L e b i n . vasfinda sultamm dehan asik zeban asik Gel Muhammed fimmeti ol Ahmed-i MuhtSr'e bak Mflrside Hak deyen kisi Mursidi Hak bilmek gerek Ne durursun gafil. insan imanin sorsalar gerek I.
388 389. 390
Askinla cihan beste lutf eyle inayet kil Allah R a b b J layezal Ko yaksun kfilli cismim nar-i hicran
(Abdiilahad N u r i ) (S. Mustafa I I ) (Nazmi)
5977 90
736
391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405
TURK MUSIKISi ANTOLOJISI B i r nazar kil halime asan ola ciimle subtil Masiva-yi askini hem hane k i l Der'd'mendim mucrimim dermana geldim ya Resul Ister isen bulasm canam sen Gayre bakma sende iste sende bul Allah Rabbi layezal Derde derman ister isert derde er Yine derddir asikm dermam bil Varhgm mahv eyleyiib meydana gel Kamil olmak ister isen ey goniil Taat-i Mevla'da daim muhlis ol E y Huda'dan liitf u ihsan isteyen Mevlid.i pak-i Resuliillah'a gel Dergeh-i Hak'ka yiizun siir berdevam Berniurad olmak dilersen ey goniil Sakiya gel beni hayran eyle gel E y nefs yeter sehv ii zelel E y goniil gel Hak'ka giden rahi bul Asina-yi ask olandan ah ii zar eksik degil E y Huda'dan lutf u ihsan isteyen Mevlid-i pak.i Resuhillah'a gel Gegeyim can ile tenden beni askmla seyda kil Ask-i ma'suku edelden ihtiyar Erenlerin sohbeti ele giresi degil Sidik ile asik olursan sana y a r eksik degil E y can goziin afabilsem deyenler L e y l ii nehar zikrullaha mesgul ol E y a alemlerin sahi Tecelli kil teselli k i l Soylemem ra.z-1 derflnum sirr-i miibhemdir goniil E y gonca-i giilgest-i baka hazret-i Siinbiil Padisaha askim hemhane kil E y visal-i kurb-i Hak'ka ask ile talib olan Kutb-i alem hazret-i Sultan Sa'deddin'e gel E y yanan nar-i sivadan menba'-i envara gel (Misri) (S. Mustafa I I ) (Hasan) (M. Niyazi) (Isa Mahvi) (Vail) (Atiifi) (Sems) (Hiidayi) (Misri) (Misri) (Vali) ( K . Ahmed) (Hiidayi) (Ummi Sinan) (Himmetzade) (Himmet) (Merkez) (Zekai) (Kutbi) (Niyazi) (Selami) (Baki Dede) 185 198 204 204 216 235 237 237 241 249 253 281 298 353 354 356 361 540 564 676 684 692 698 (Naksi) (Misri) (Mahvi) 94 96 184
406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416
M
417 418 419 420 421 422

423 424 425
(Edirneli Ibrahim) (Hatib Zakiri) E s i r - i nefs.i emmarem aceb bed hal ii bed kiirem Milk-i bakadan gelmisem fani ciham neylerem (Yunus) (Misri) B i r kimse aceb yok mu ki bu sinemi yarem (Gafuri) Yiiz suriib dergah-i Hak'ka olalmr her seb mukim (Esrefoglu) Yiizunii goreli hayran olmusum . Yeter ma'miire oldun bir zaman virane ol gonliim Ol cihanin fahrinin sirrma kurban olayim (Nazmi) (Misri)
Hab-i gafletten uyar uyaneyim Y a miirid-el hayri y a sadr-el-kiram
(Hiidayi)
67 85 59 72 77 86 89 91 106
GUFTELER FIHRISTi 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 A l l a h emrin tutahm Alem-i arayi buldum alem-i ara benem i b n - i vaktim ben ebiilvakt olmazam B a g - i cemale ciin irem A s k m meyine ben kana geldim 01 menem kim vakif-i esrar-i ilm-i ademim Gonliimiin zevkini ben hecr ile taban ettim Y a n a h m yakilahm ask ile sflzan olahm D e r y a - y i aska diirdane geldim Ibn-i vaktim ben ebiilvakt olmazam (Yunus) (Musli) (Misri) (Abdiilabad Nuri) (M. Niyazi) (M. Niyazi) (Abdiilkerim Fethi) (Talib) (Isa Mahvi) (M. Niyazi) ( G . Hasan) (Semsi) (Misri) (Nuri) (Naksi) (Misri) (Naksi) (Siizi) (Suzi) (Abdulhay) (Nazmi) (Gafuri) (Musli) (Mahvi) (Aski)
737
182 185 187 193 211 213 213 213 214 215 219 227 231 234 242 251 253 256 256 259 261 262 263 267 268 269 247 278 278 279 299 320 333 324 337 337 341 344 346 348 354 47
Asman-i ma'neyinin necmi ?emsi mahiyem Ciimle alem asina ben arada biganeyim Dogdu ol sadr-i risalet basdi ars iizre kadem Yanmakdan usanmazam pervane miyem K i l a l i m ask-i ilahide safa Gel cenab-i Hak'ki tevhid idelim 01 menem kim vakif.i esrar-i ilm-i bilmem
ademim
Anub F a h r - i ciham dilden ah-i atesin ettim Nu$ edelden cam-i aski ta ezel mestaneyim Nfi? edelden cam-i a$ki ta ezel mestaneyim E y goniil sabr et belaya bulasm rahat tamam Sikayet nefs elinden dadhahim Rabbim Allahim Siiriib dergahma riiy-i siyahim Alem-i arami buldum alem-i ara benem Ask cammi Mevla'dan nus eyledim e w e l ciin Tecellide dolu alem
Siva efkarmm ciindi goniil milkin harab etti E l i m al diismu$em 'kaldir meded Nevla-yi Rahmamm (Mahvi) Zat-i Bariden haberdar oldugum mudur sucum (S. Seyhullah) Ezelden ask oduna yana geldim (Siinbiil Sinan) E y cemalin matla'-i hursid_i ikbal ii kerem E y nebiler serveri mahbub-i ins ii has ii am A s k ile daim edersem ah ii vah (Selim) (S. Ahmed i n . )
( K . Ahmed) Ben Resul-i Miicteba'ya asikim (Esrefoglu) Raziyim derdine yarin ben sikayet etmezem Subh u mesa sizler ile sahib-i ezkar olalim (Necib) Biilbiil-i siirideyim gulden nasib-im var benim (Dervis Osman) Lena, min emrihi riihun ve cismiin (Muhyeddin.i Arab!) Ask ile daim edersem ah ii vah Ben Resul-i miictebaya ajikim (S. Ahmed) Deriinumda olan halet ne halettir am bilmem (Mahvi) Dogdu ol sadr-i risalet basdi ars iizre kadem (Niyazi) Ben bende buldum ciin H a k ' i sekk ii giiman nemdir benim (Yunus) Ciinki yandi ask odu kiil obnakdrr muradim : (Himmet) Mest oldugum etmen aeb Humhaneye ugramisam (Himmet) F:
738
467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 4 SO 481 482 4S3 48 4 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500
TURK MUSIKISi ANTOLOJTSi Halet ile bana bir ask yoneldi (Yunus) A l l a h derler bir meclise ugradim (Adli) Mevt haberin isidicek Y a n s u n benim dervislerim (Niyazi) Canane goriiniir bana cana. neye baksam (Fahri) Sareta emsal ii akran arasmda ahkarmi (A. N u r i ) Geldi saadetle yine sehr-i siyam (Hasimi) S a i i y e m soft ezelden H a k ' k a mir'at olmusam (Hakki) Tozar serv-i sehi asa vucudum Gah gah kendume gelurem (Esrefoglu) A s k m meyine ben k a n a geldim (Niyazi) A seyhim senin yoluna kurban olayim gideyim (Abdurrahim T i r s i ) Giines gibi egerci serseriyim (Adli) A sultamm sen var iken Y a ben kime yalvarayim (Yunus) Benem Mensur-i ask hos dara geldim (Sunbiil S i n a n ) A y a g i tozunu siirme cekelden goziime canim (Niyazi) Biilaceb derya dili bi k e y f u kemmiyet menem (Nazif Dede) Sultan-i rusiil sah-i miimeccedsin efendim (Seyh Galib) E y viicudu nur-i mahz-i mihr-i envar-i kadira (Selami) Giilsen-i aska diisen bulbulii aglar gSrdiim (Hakki) Allahu ekber ey sanem hiisnunde hayran olmusam (Nesimi) Sem'-i bezm-i hasmm pervanesi gonliim benim (Zenbi) Vuslat gibi ni'met mi olur y a Rab nice siikr edelim (Hiidayi) A i k m l a qak olsa bu ten ben yine illallah diyem ( S . Seyfullah) Y i n e askm sirri diisdii serime Ben H i i demeyince eglenemem (Yunus) Sehv ile olduysa gfinah K u l d a n nedem senden kerem Durmaz yanar vucudum Mestane-i askim hie ayamadun Boyadi sinemi al kana meded didelerim E y dide-i hunkerde durub eyleme aram Ben mest-i canan olmusam E y y u b ' u m mubtelayim derde derman isterim Dolab niciin inilersin derdim vardir inilerim Hamd Allah'a ki eltaf-i amim Asiklar sadiklar isitmi? olun Hak'dan geldim yine H a k ' k a giderim Kadem basdi bu giin r u y - i zemine server-i alem (Hiidayi) (Yunus) (Hakki) (Fehmi) (Sabit) (Alaeddin) (Yunus) (Yunus) (Hakki) (Hiidayi) (Izzeddin)
357" 362T 36S 372 374 378: 381 389515 518523 531 537' 538 541 543 547" 550 569' 570 577 580 582 582 584 598 605 614 619 625 679 692 694 709'
501 502 503 504 505
22 62 63 63 65
:
Noldu~sana eya gonul Aceb ne derde mi ugradm (Abdurrahim T i r s i ) Tahkik eder tasdikmi imana ermek isteyen (Hiidayi) Isteyen yarin hak eder v a r m (Hiidayi) Sadr-i cem'-i miirselm sensin ya Resulallah (Hiidayi) Nola tacim gibi basimda getiirsem daim Kademi resmidir ol H a z r e t . i sah-i rusulun (S. Ahmed I . )
GUFTELER FIHRISTI 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 Ya Rabbi mahser yerine ne yiiz ile varayim ben (Zakiri Saban) Malik-iil- miilk kamil-iil- ihsan (Sami Hiiseyn) Gelmisem vahdet elinden ask ile cihana ben (Ibrahim Sinani) Bir diirr-i yetimim kim gormedi beni umman (Yunus) Gelberu ey gonliimiin sahnmda seyran eyleyen (Uftade) Feth olunca Hak'dan yana yolumuz Goniil sabr eyle sabr eyle sabur ol (Talib) Ey biilbiil-i seyda yine efgana mi geldin (Misri) Askm meyine kandm (Azizi) Gozlerini noldu bidar eyledin (Misri) Tende canim canda canammdir Allah HQ deyen (Misri) Ey kerim Allah ey gani sultan (Misri) Geldin geru gider misin (Abdulahad Nuri) Hadden asdi istiyakm (?eyhi) Zehi can kim miinewerdir bugiin nur-i tecelladan (Ak Semseddin) E l l ey miirsid-i alem haber ver ilm-i Mevla'dan) (Misri) Ey goniil dillerde sen efsane oldun bilmedin (Misri) Bulmaz bu derdin caresin bicare gonliim neylesin (Abdulahad Nuri) Derd ehli libasmi ask ile giyen gelsiin (Adem) Yine bir sevdaya diisdiim askm elinden elinden (Himmet) Ravzana yiiz siiren bulur aman (Himmetzade) Derd-i Hak'ka talib ol dermana irem dirsen (Misri) Ey beni ask atesine yandiran (Abdulahad Nuri) Bahari omriimiin ciin kohnelendi Huda baran-i liitfun eyle rizan (Fethi) Sayesi diismez yere bir boyle nahl-i Tursun Hudaya kapuna geldik Umariz afv i i gufranm Eyleyen ussaki seyda. daima. Tal'atindir ya Resulallah senin Sevdan ile dil milkin viraneye dondiirdun Derunum yandi nar-i hasretinle Eya. nur-i Huda goster cemalin (Itri) (Mahvi) (Nasuhi) (Selimi) (Mahvi)
739 68 69 71 72 74 76 78 81 83 92 93 103 107 108 109 110 111 113 171 172 172 173 174 175 179 181 186 188 191 197 198 201 203 205 205 207 210 217
529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539
;
540 541 642 543
Daim salat olsun sana Ya Rahmeten lil'alemin (S. Mustafa I I ) Ey seyyid-i dii alem vey arif-i Huda bin (Omer Ruseni) Ey Rabb-i Rahman Eyle gel ihsan (Abdiilkerim Fethi) ilim bahri vuciid asdafmm diirdanesiyem ben (M. Niyazi) Ey biilbiil-i riihani efgana mi basladin (Isa Mamvi) CSn senin samn keremdir ey Kerim-i zfll-celal K i l hidayet bu dil-i gamhara Allah'im aman (S. Mustafa I I ) Derunum yandi nar-i hasretinle Eya nur-i Huda goster cemalin (Isa Mahvi) Derdin ne behey asik bicare neden oldun (Semsi) Vasil olmaz kimse Hak'ka ciimleden dur olmadan (M. Niyazi) Ciirmiin biliib g e l e n kisi... Mevlam cemalin cemalin _ (Abdiilaziz)
740
544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 '558 559 560 561 562 56T 564 56." 56^ 5 7 5' c 5"; 57" 5"" 57" P""
C > r
TURK MUSIKISi ANTOLOJISI E y goniil var kim bu derdden sen haberdar, olmadin Gel ey gurbet diyarinda esir olub kalan insan Bihamdillah yine geldi saadetle siyam sehri Hudaya mah-i rahmettir umariz afv ii guframn A l d m mi goniil husn ile yekta haberin sen I?bu gonliim halini bilmez cihanda var olan Mevlam ver askini bana hayranm olayim senin Gel ey bad-i saba. lutf eyle bir dem Haber ver bize canan ellerinden E y goniil var kim bu derdden sen haberdar olmadin Rabbinden olur ihsan ey dii neye mahzunsun Omiir bagcesinin giilii solmadan Acildi sevk ile meydan kani merdaneler gelsiin E y Allah'im seni sevmek ne giizeldir lie giizeldir Ciinbis eden gerci tendir ruh-i insan gizlidir Giil miidur biilbul miidur sol zar ii efgan eyleyen Elmeded ey F a h r - i alem ey serial - mflznibin K i m ki candan ge?mez ise den bize yar olraasm Hak'ki koyub batila meyl ii mahabbet neden E y saadet miilkiiniin sultani Fahr-ul-miirselin (Esrefoglu) (M. N i y a z i ) ( I s a Mahvi) (Misri) (Mahvi) (Seyfullah) . (Misri) (Esrefoglu) (Abdiilhay) (Yunus) (Adli) (Misri) (Himmetzade) (Misri)
( S . Mustafa H ) (Misri)
219 222 223 224 225 232 233 234 235 241 244 250 251 252 252 257 264 265 266 267 269 274 279 283 290 292 293 297 298 299 304 306 308' 318 319 321. .323 324 325 325
(Hiidayi) (Gafuri) (Uftade) (Fazli) (Himmet) (Himmetzade) (Gafuri) (Yunus) (A. N u r i ) (Kenzi) (S. Ahmed I I I ) ( S , Ahmed I I I ) (Hilmi) (K. (S. Ahmed) (Yunus) Seyfullah) tlmmi) (Nasuhi) (S. tzzeddin) (Medhi) (Nasuhi) Cemali) (Sezayi) (Sezayi) (Sinan
Gelberu ey gonliimiin sahnmda seyran eyleyen Derdime derman eyle ey Rahman Gelmisiz isbu cihana taciriz biz kar ijiin Nicesi farig olam ben nale-i hergahtan H a k ' k a teslim etmeyen can ii dilin Sen camndan gecmeden canan arzu kilarsm dii zen-i diinyanm ciin aline aldandui -. " " n mi safa. ile musaffa haberin sen E T - ôniil sen matlab-i a'layi tahsil etmedin Zikrin ile olmusam ratbiillisan " Kalrmsiz derya-yi gaflet icre bi tab ii tiivan _ 1P3 rehber olan rah-i visile
J ,
Muhammed Mustafa sultan-i kevneyn '5.7/ - A"*pa beni senden Taradan SI* Goziinden ehl.i inkann nihan ender nihansm sen 57<* Aceb hayran oldum aska uyaldan
1
577 578
Senin hiisnun tecellisi eder asiklari nalan E y saadet menbai sultan-i ciimle enbiya
E l ' a m a n yandi vuciidum firkatinle el'aman 579 E y a Gaffar olan Mevla.yi bicun 580 - Visalinle ediib i'zaz ii ikram Tecelli et meded ya Hayy u Gufran 581 T a ezelden sen benimle ahd ii peyman eyledin 582 Zulfun icre vechini cana cu pinhan eyledin ' 583 E y ?ehid-i Kerbela'ye aglayan
(Gebezeli
GUFTELER FiHRISTi 584 585 586
741 (Esrefoglu) (Mahvi) (Mahvi) (A. N u r i ) (Mahvi) (Sahvi) (Sezayi) (Abdvissamed) (Himmetzade) (Yunus) (Ahmed S a l i k ) (Yunus) (Ziihri) (Ummi Sin an) (Hakki) (Hakki) (S. Kerimiiddin) (S. (S. Seyfullah) Seyfullah) (Fethi) (Hayali) 327 334 337 341 345 345 349 349 3 67 370 370 376 377 378 380 385 391 394 520 523 525 526 530 532 536 540 544 545 574 548 548 549 551 551 551 558 560 572 387 387 593 593 595
Tecellt sevk-i didarin beni mest eyledi hayran Gonliim Ilahi derdini arzu eder derman iciin Reca-yi lutfuna geldik kapma Sefaat et meded sultan-i kevneyn Gonul senden peyam-i yari ozlev Haber ver ey saba dost ellerinden Ask camim Mevla'dan nus eyledim e w e l ciin Makdem-i zat-i serifin rahmeten lilalemin namesin P i r d n i i n d e okuyan bi harf askm
587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 6C0 601 603 604 605 607 606 608
Ask ile nus eyleyen bezm-i ezel peymanesin Can i i dilden aski mihman eyleyen Toprakta yatacak teni tenim var deyiib neylersinBahr-i tevhidde bulan diirr-i yetim Seyh Hasen'dir Seyh Hasen'dir Seyh Hasen Hak'dan gayri sevgili kiilli yalandir yalan Gel ey asik haber al dost elinden S i r elinde sevdigim ya. Rab hayalindir s e n i n Melekler hazir olmusdur niciin tevhide gelmezsin Genc-i esrar-i Huda'dir y a Resulallah d i l i n Gel mec!is-i ussaka ta r e f ola ahzanm Mevlam ver askrm bana hayranm olayim s e n i n Y a Resulallah bize gor netti asi iimmetin E y Rabb-i Rahman eyle gel ihsan Goniil hayran olubdur ask elinden Sevdim seni hep varim Yagmadir alan alsun Y a i l a h i ciimle sensin ciimle sen Benem Mecnun sifat L e y l a s i a s k m Beldi bagnm biilbiil-i bicare nalanm senin Beni bu nefsim eyledi hayran B u y r u k senin ferman senin Ask-i yare dus olaldan yarimi gordiim ayan Dili mir'at-i bahr-i K i b r i y a ' d i r ehl-i tevhidin Dergeh-i Hak'dan beni Solmadan dur eyledi isyan-i dil cagin bagm gecmeden
602
(Niyazi) (S. (S. Seyfullah) ( I . Giilseni) Seyfullah) (Hiidayi) (Hasimi) (Riza) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Hakki) (Esrefoglu) (Kahyazade ben Arif) (Zati) ( S . Seyfullah)
609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621
Y a i l a h i kasrim siikriinde ben On sekiz bin alemi tuttu sadasi asikm Soydum Cesm-i kabayi askin elinden hasret dide-i esgimi Ceyhun eyledin
E y dervisem deyen kisi gayre goniil verme sakm Kurratiilayn-i Habib-i K i b r i y a ' s m ya Hiiseyn Seha bu benligi bazar-i askda senden aldim E y K e r i m Allah ey gani sultan Derd-i H a k ' k a talib ol dermana irem dersen E y H u d a ' n m sevgili mahbiibu ey F a h r - i cihan Soyle Sakm sakla sirr-i aski tende canin dunyaya aldanma duymasm uyan A c goziin gafletten
622 623 624 625 626
(Niyazi) (Niyazi) (Ulvi) (Hakki) (Hiidayi)
742
627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637638 639 640 641
E y padisah-i bi vezir ihsan cenabmdan senin Y a ilahi sah-i kevneyn Mustafi'mn askma Rabbena fagfirlena ve ente hayrulgafirin Y a Habiballah meded eyle miiriiwet kamsm Kadrin ola berter seref-i Nad_i Ali'den Cem'olmus dervisleri pirim Abdulkadir'in
(HQdayi) (Seyh K a m i l ) (Hakki) (Arif) (Esrefoglu)
598 598 607 624 677
( Y u n u s ) . 681 B i r tahta yaratmissm 682 (Galib Dede) F a h r - i sadatî kiram u pisfiva-yi arifin 684 (Samih R i f a t ) Hezaran per acup reng- ii ziyadan (Veled izbudak) 693 Gectim hevesat-i diinyeviden 695 (Hayali) Musaffa eyle dil levhin bugiin nur-i tecelladan (Hiidayi) 698 Kemal-i liitfun ey Rahman (Behcet) 700 Miijdeler olsun size y a mii'minin ( 0 . Sems) 704 Gozii diinya.mi goriir asik-i didar olanin 707 Sen kutb-i muallasm y a Hazret-i Sa'deddin (S. Muhtar) (S. Elif) 708 Seh-i iklim-i hiisn-i mutlakin divan esiyim ben
R
642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 -653 654 655 656 657 658 659 60 661 662 663 664
(Esrefoglu) Nolur ise ko ki olsun oliser (Esrefoglu) Yuregime dost derdi urdu diirlii yareler (Esrefoglu) Gonliim alanm soziinii Daim dinleyesim geliir (Esrefoglu) Nakkasimiz bizi ezel bi levn ii renk yazubdurur (Yahya) Gel vucfidun perdesin kaldir cemal-i yari gor Hamden lihallak-il-kamer (Edirneli Ibrahim) (Gafuri) Ciin bahar iriib secerler sebz ii revnakgir olur (Himmet) Vakt-i seherde... derman sendendir (Misri) Bilenler vech-i cSnam bu cism ii cam neylerler (Naksi) K i m gore didarmi akli perisan olur (Misri) E y sanem noldun cana kasdm var Kandedir cehl ile zulmet nefs-i su'banmdadir E y goniil gel aglama zari zari inleme Pirden aldim haberi ol bi nisan sendedir Menzili asiklarm kiih u beyaban olur K u y - i askm bana bir kuh-i tecelli goriinur Maksadi asiklarm menzil-i canan olur K e s f ola sirr_i ilahi bendene kilsan nazar Hazin olma goniil zinhar K e r i m Allahimiz vardir Murad-i devlete irmek dilersen Cenab-i HazTet-i Allah'a yalvar Bulmak dilersen daim saadet Can S gonfllden Allah'a yalvar RCmuz-i enbiyayi vakif-i esrar olandan sor Zerre-i askm Dahi her kimin gonliinde v a r E s m a - i ilahiyyede bi had hiinerim v a r (Misri) (Misri) (Naksi) (Naksi) (Naksi) (Nazi) (Mahvi) (Mahvi) (Mahvi) (Misri) (Mahvi) (Misri Niyazi)
20 21 21 65 80 84 85 96 96 99 100 101 104 114 115 115 179 185 187 188 188 190 193
GUFTELER FiHRISTi -665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 -683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699
700
743
(M. Niyazi) (S. Mustafa I I ) (Himmet) (Nasuhi) (Esrefoglu) (Yunus) (M. Niyazi) (Semsi) (Isa Mahvi) 194 194 195 197 202 202 204 205 206 207 212 215 223 223 224 225 228 229 229 238 243 243 246 248 254 258 258 260 264 271 272 275 283 300 305 307 319 323 329 329 330
A s k i n kime yar olur daim isi zar olur D i l - i seydayi soyletsen Resuliillah'a asikdir Miirg-i dil pervaz urub ucmak diler Dilhanesi mir'at-i Hak Seyr-i cemalullahi gor E y goniil bir derde diis kim anda derman gizlidir Dervis olan kisiler deli olagan olur E y tarikat erleri ey hakikat pirleri Bir nisan verin bana ol bi nisan kandedir MecnQn olali gonliim L e y l a haberin soyler Bulmak dilersen daim saadet Can ii gonulden Allah'a yalvar Inile ey derdli goniil inile E h l - i derdin inleyecek cagidir Sunlar ki goriib yiiziinu bu dara geliirler Derdini bir et goniilde vech-i canan bir olur Nefse uyub rah-i Hak'dan tasra cikmak yol mudur Noldun aglarsm goniil bir bibedel yarin m i var Sivadan kalbini pak Ya et Goniil mir'at-i Rahman'dir Rabbi dilerim askm ver sevkm ver
(M. Niyazi) (M. Niyazi) (Kenzi) (Hudayi) (Uftade) (Himmet) (tjmmi Sinanzade) (Misri) (Fasih) (Misri) (Yunus) (Misri) (Himmet) (Seyfullah) (Mahvi) . (Misri) (Misri) (Mjsri) (Mahvi) (Hakki) (Kaygususz) (Mahvi) (Sezayi) (Esrefoglu) (Naksi) (Sezayi) (Sivash S
e m
E y goniil gel aglama zari zari inleme Pirden aldim haberi ol binisan sendedir Felek gerdislerinden islerin bitmi?lerin gender Halk icre bir ayineyim her kes bakar bir an goriir Senden erismezse kerem Netsiin bu abd-i piir kusiir Iniler dim ii giinii derdli olan iniler Dervis olan kisinin sozleri umran olur Gel ey bad-i saba. lutf et haber ver bana yarimden Merd-i merdan-i Huda'mn kari zikrullah olur Cemali niirunu Mevla kamuya eylemis izhar E y garib biilbiil diyann kandedir Ariflere esrar-i Huda'dan haberim var Inile ey derdli goniil inile E h l - i derdin inleyecek gagidir Cemalin sem'ine Mevla Goniil pervanelik ister E y goniil cam-i fenafillaha ten tabut olur E v l i y a y a egri bakma K e v n ii mekan elindedir Cemali narunu Mevla kamuya eylemis izhar Cemalin niiruna nisbet giine? bir nur-i biferdir Nideyim sabr edebilsem dil ii can oda y a n a r E y a sen sanma kim senden bu giiftan dehan soyler Seray-i Limallahi goniildiir Goster cemalin sem'ini yansun oda pervaneler Riimuz-i evliyayi vakif-i esrar olandan sor Hak'km Kim Ya kullarim bazi k u l eyle danna berdar olur ki askm
(S. Mustafa I I )
701 702 703 704 705
si)
(Niyazi) (Niyazi) (Niyazi) (Niyazi)
Rab bize ihsan et vuslat yolunu goster
744 706 707 708 709 710 711

TURK MUSiKISi ANTOLOJISI Soyle b u l b i l taze giiller asndir Maarif burcunun saha humasi Kadirilerdir Dahi eyleme devrana anda cok isler vardir Ilahi matlabim ancak senin seyr-i cemalindir ?eh_i halvet sera.y-1 limallahi Muhammed'dir Hemise biilbuliin giilsende feryadi mahabbetdir K a t r e - i ask-i H u d a bir bahr-i bi payandir Ance z a r eyler kim sol biilbul eyler Hudaya ciimle-i alem sana asik seni ozler K a p u n a geldiler muhtac gedalar Sensin bize bizden yakin Gorunmezsin hicab nedir Cumbis iden gerci tendir ruh-i insan gizlidir Sema'dan srrr-i tevhid oldu izhar H a k ' k i seven asiklarm eglencesi tevhid olur Hamdiilillah bir makam-i alide kildim k a r a r Bugiin ask oduna yanmis cemalullaha asiklar Bilmezem y a Rab benim gonliimdeki sevda nedir Derdli derdli ne gezersin su yerde Agladirsa Mevla yine giildurur A t a n a layik olmak kul ne miimkin Asultanim heman ihsan senindir Derd-i aska diismeyince o dermane nice irer Huliis ile dil ii camm Resiilullah'a asikdir B i viicudum ask odi bilsem benim nem y a n d i n r Ne var derde diisdiin ise goniil senden derman ister Mecnun-i Huda o l a m zencire gekerler Bugiin ol i d j ekberdir geliir kurbana asiklar Dehr-i dflna dil veren akil degil divanedir H a k serleri hayreyler Dervislik basdadir tacda degildir K a n i bizden e w e l gelen veliler E y cihan a r a halim nic-olur Yandiklarrm sam u seher Senden midir benden midir Gel ey salik deyem bir soz ki hakdir Bagrimdaki biten baslar Y i i r u k degirmenler gibi donerler Perisan eyledim dilden gam-i dehri feragim var B a h a r oldu yine acildi guller Sebpir ii Sebper K i m k i dost yolunda t e r k - i can eder Serab-i ask ile sekraii bize Rifailer derder A ? k - i vahdette dila mihman olan besbellidir H a k i p a - y i Mustafa'ya yiiz siiren mesrur olur' Nefse uynh rah-i Hak'dan tasra ?ikmak yol mudur , (S. (S. _. (Vahdeti) (Vahdeti) (Vahidi) (Vahidi) (Riza) (Sahvi) (Feyzi) (Yunus) (Hiidayi) (Himmet) (Yunus) (Himmetzade) (Fahri) (Niyazi) (Himmet) (Himmet) (Himmet) (Yunus) (A. N u r i ) : (Hilmi) (Hakki) (Giilseni) (Himmet) Seyfullah) (Naksi) Seyfullah) 331 331 332 332 335 33G *342 350' 352" 353: 358 361 362 363 367" 369' 369 372" 374 377"; 379384 387' 387 388 517" 521 524 524' 528 529 531 533" 540" 546 548 554" 55?' 561 562" 563 568'
712 713 714 715 716
717 718 719 720 . 721 722 723
724 725 726 727 728 729 730
731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747
(Ibrahim H a k k i ) (Yunus) (Merkez) (Hakki) (Seyfullah) (Siinbul Sinan) (Seyfullah) (Yunus) (Hakki) (Hiidayi) (HasimBaba)' (Esrefoglu) (Nuri) (Cemali) (Zekai) (Hiidayi)
GUFTELER FTHRiSli 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763
745
(Nesimi) (Fuzuli) (Yunus) (Nasuhi) (Hiidayi) 578 579 580 589 591 599 606 680 684 687 701 703 706 707 708 711
Ciinki bildin mii'minin kalbinde' Beytullah v a r S i f a - y i vasl kadrin hecr ile bimar olandan sor Y a r yiiregim var gor ki neler var Dilhanesi mir'at-i H a k Seyr-i cemaliillahi gor Cenab-i pakine layik amel yok aglar Y i n e ah:r kerem Mevla senindir Mevsim-i mitemi gor dide-i devran Y i i c e sultamm derde Bedende B u bendeyi dermanim komazlar canim H i i demek ister ask oduna yanmaga
(Sadik) (Yunus) (Halil) (Nasuhi) (Veliyiiddin) (Sezayi) (Yakub (S. (Tahir Han) Olgun) (Yunus) Behcet)
H a k ayandir sir nihandir abida. gafil nedir Cemalin askina diismiis Senin bir derdmendin var B e n ca.m-1 aski ictim mestanedir desinler Y a ' k u b k i ne hankah ehli ne deyr L e v h - i dilde naks olundu mihr-i yar B a n a ma'bud-i ferd Bugiin mi'rac-i pak-i Allahuekber Mustafa'dir neyler c o geldi Uveys
(Izzeddin)
A l l a h diyelim daim Mevla gorelim
764
Ummet-i
merhiimeye
ciin bir aman < g
(Kuddusi)
608
765 766 767 768
Derman arardim derdime derdim bana derman imis
(M.
Niyazi)
Asikin
maksiidu
ol
mahbub-i sultanhk
bihemta imis
imis
(Hiidayi) (Yunus) (Niyazi)
220 261 368 ' 705
Y a z i k l a r bu benim gecen Dervislik ne giizel
omriime
H e r yeri hiisniin giilistan eylemis
*y769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 Ela. ey server.! kan-i risalet (Hiidayi) inbisat (Naksi) (Misri) (Sa'di) (Salim) (Sezayi) (Niyazi) (Said) (Mahvi) (Nahifi) (Hakki) (Nuri) (Fuzuli) (Tahir (S. Olgun) 60 175 184 271 284 303 328 340 343 390 614 618 678 7.02' 703
B u l a tevhid ile esmadan
gonuller
Bakup cemal-i yare caginram dost dost Sehinsah-i makamat-i risalet E f e n d i m bende yok liitfa liyakat I l m - i H a k ' k i n metni Adem serhidir bu kainat sad et Oldum cii mahv-i mahz-i zat buldum viiciidumdan necat Cemalin gosteriib giildiir dil-i mahzunlan Elhamdulillah ol mah-i rahmet Bulbul-i nalan olub cagiriram dost dost Viicudum miilkini ma'miir Vaslm bana hayat eden dost memat E s s a l a t ey milk-i vahdet padisahi essalat verir firkatin E v ki esrar-i nibanra riiz ii seb der ciictiicust Muhammed Mustafa'nm nesliyim ben B a n a miinkir olan inkara la'net
Seyfullah)
746
TURK MUSiKISI ANTOLOJISi
y
784 785 786 787 788 789 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801
(Hiidayi) (Abdiilahad N u r i ) (Gafuri) (Esrefoglu) (Cemal-i Halveti) (Misri) (Yunus) (Isa Mahvi) (M. Niyazi) (Hiidayi) (M. Niyazi) (Abdiilhay) (Hiidayi) (Himmetzade) (Kenzi) (Faizi) (Gafuri) (Sahvi) durulur mu (Sahvi) (Hamdi) (Seyyid K e r i m ) (Seyh Mehmed) (Miiderris) (S. Sinan) (Yahya) ( 0 . Sems) (Hiidayi) (Kamil) 61 73 86 88 112 186 195 206 216 221 222 240 262 273 291 295 322 340 344 359 362 366 380 392 516 574 588 607
E y nefs-i sum insaf idiib dimedin ya H u E s e r askm yeli eshare karsu Iden rah-i mahabbetde tekapu Gorelden yiizunii yarin bela bana sikar oldu Safha-i sadrmda daim asikm efkari H i i K i l d a n ince vii kihgtan keskin ol sahin yolu Benem zari kilan ol yare karsu Bihamdillah ayan oldu bana H i i Kildan ince vii kilictan keskin ol sahm yolu Sevda-yi sivadan gee Gel Hii diyelim H u G i r sema'a zikr ile gel yana yana Hii deyu Cilvegah-i sinede devrin eder efkar-i H u A r z - i didar eyledikce sahid-i giilzar-i H u Nice bir aglayam agyare karsu
Gorelden yiiziinii akl ii suurum tariimar oldu K a c a n kim makdem-i pakinle alem muhterem oldu E d e n rah-i mahabbette teyapu Diisiib ltlaka terk iden kuyudu S u dil kesret ile biithane oldu E v l i y a n i n nazarmda yanmaymca Asikin oldu dili mesva-yi Hii
Benim bu ozge halim ciimle halka yadigar oldu E h l - i derdin derdine derman iken t e k r a r - i Hfl Y i n e dostdan haber geldi gel hey goniil simdengeru E h l - i derdin derdine derman iken t e k r a r - i H u G e l giilsen-i tevhide su bulbul gibi ya. H u Benim maksudum alemde degildir lakin ilia Hii E y asik uyan zikredelim vakt-i seher b u
802 SOS S04 805 806 807 808
75 95 247 255 270 292. 366
Cecelerde uyanksm... asik unii sadik iinii (Ummi Sinanzade Hasan) (Misri) Qiin sana gonliim mubtela. dusdii Giilsen-i vahdetde daim ruzii seb dil biilbiilii (Adli) Ciktim erik dahna anda yedim iiziimii (Yunus) CSm-i aski nus ediib sermest ii hayran ol yiirii (Gafuri) Canan elinin gullerinin bagi gdriindii Gaflet ile bana bir hal yoneldi B i r yesil alemli sultan gdriindii (Semsi) (Yunus)
809 810
(Muhyi) (Misri) 56 93
Zahid bize tan eyleme Hak ismin okur dilimiz Sen seni bilmektir ancak pire iilfetten. garaz
GUFTELER FIHRISTi 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 . Yine cus eyledi umman-i askm Goniil Allah'a asikdir yenilmez (Abdiilahad N u r i ) Ilahi neylesiin netsiin Goniil sensiz karar etmez (Abdiilahad Nuri) Bana ask-i Huda yar olmadikca gonliim eglenmez (Himmet) Sen seni bilmekdir ancak pire iilfetten garaz (Misri) Hemise ask ile alemde seyda Kadiriyiz biz (Umni) Zulmet-i hercinde bidar olmusam ya Rab meded (Misri) Bulan oziinii goren yiiziinii B i r yiizii dahi gormek dilemez (M. Niyazi) Mset-i askiz sabnmiz yok sinemiz cak eyleriz (Lutfi) T2 ezelden biz bu ask ifinde riisvay olmusuz ,(M. Niyazi) Murg-i dil pervaz urub ucmak diler Asiyan-i Lamekan'dir seyrimiz (Himmet) Biz ol ussak-i serbaziz bize akl issi yar olmaz (Semsi) Can terkini urmadan canan eline girmez (Hiidayi) Tecelli-i cemal ister Goniil eglenmez eglenmez (Hiidayi) E y hocam seni seveli goziime cihan goriinmez (Yunus) E v v e l Allah adim yad eyleriz (Nayi Osman)
747
107 107 171 175 183 189 203 206 208 228 241 248 280 295 309 331 334 352 537 376 392 554 579 584 584 589 611 681 683 694
Askmdiirur hayatim cismimde can gerekmez (Yunus) Dest-i ask ile demadem yakalar cak eyleriz (Izzi) B u gun meydan-i ask icre ki yare asinayiz biz (Himmet) Diisdiim yine bir derde gonliim niciin. eglenmez (Himmet) Bana canan gerek sol can gerekmez (Cemal-i Halveti) Zahid bize tanevleme devraniyiiz devraniyiiz (S. Seyfullah) Sem'-i askm zahida pervanesidir gonliimiiz (Hasim Baba) Vech-i yare dus olan alemde seyran istemez (Kusadali Ibrahim) L u t f eyleyiib bir kez nazar eylerse ger sultammiz (Hiidayi) V a r midir alemde hie bir nesne bu candan leziz (Hakki) Nur-i Ahmed'dir dila diinya vu ukbadan garaz (Hakki) Biz hatm-i hace ederiz (Kamil) B u ask bir bahr-i ummandir Buna hadd Q kenar olmaz (S. Seyfullah) 839 Server-i serbulendimiz (Sadi) 840 Dost cemali sem'inin pervanesidir cammiz (Sinan Ummi)
826 827 828 829 830 831 832 833 -- 834 835 836 837. 838
[*]
[*] 221, 504, 555, 556, 613 ve 816 numarah siirler, yanhslikla kafiye harfleri sirasma konmamistu-.
Beste ve Bestekarlari gosteren fihrist

Bestekarlari bilinen dim eserlerin miihim bh kzsravni muhtevidir.
Sayfa bir sar yarat20 19 63 (Hafiz 63 yerine 68 69 71 85 88 olsun 91 Muham92 Post) kullara 101 Mehmed) bir s a r yarat 172 183 miicrimim 184 yare 184 103 92 27 28 29 30 31 32 33 canda ca26 Post) 22 23 24 21 20 Sira No. 18
Ister i s e n b u l a s m c a n a n i
S i r a No. 1 2 3 4 Ca]2bim
Sayfs
mis ( H a c i B a y r a m ) Kudumiin rahmeti ( H a (fiz kumral) yarm Isteyen Kumral)
( A l i Siriigani) Alem-i
(Ali (Ali
185 buldum 185 goniil 185 gel hayyedar sun kayd-i ima 260' nisbet 283' demedim 291 matlabi 293 294 mend-i zakiri) 333 333 (Qa346 (B. 374 375
:
arayi olma
Siriigani) Siriigani)
Hazin Dertliyim (Ali Dil (Ali
Y a Rabbi mahser (Zakiri Saban) Ya. (Vehbi Osman) Mehmed)
dermana
dim y a Resulallah meded Siriigani) miirdesini Siriigani) serbetin eyle dili
mecma'-al-mehasin
6 7 8 D 10 11 12 13 14 15 16 17
Subhanelmelikiilmevla (Bedri Ciin bahar iriip secerler (Dei-vis Receb) Clin bahar iriip secerler (Sepetcizade) Zerre-i (Hafiz Ey med Tende Fazl-i (Na'li) Geldin geru gider misin (Neyzen Qalabim Hatm-i mihrinde Post)
Visalin Halas mi) Cemalin Demedim mi Ey Ya de
cana y a Rab (Siriigani) sivadan (Akbaba nuruna mi
(Edirneli Musli) (Kenzi) goniil sen
Habiballah (Hafiz canim Hak
nammdir
(Hafiz
(Tosunzade) ilahi diistiigiin y e r (Tosunzade) arîi (Diraman zakiri) bu heva dogmustur
Goniiller visalin Cii kanm
ilamekandir
mis ( C a l a k Ahmed) cem'-il-miirselin ( A l i Siriigani) Derdimendim (Ali Siriigani) Bakup cemal-i ( A l i Siriigani)
(Diraman Gecelim lakzade) Sende
Abdiilkerim) Pertev-i canan kime ( B . Abdiilkerim)
BESTE VE BESTEKARLAR S i r a No. Sermsar etme Hudaya ( B a h r i Hiiseyin) 35 Milk-i bahadan gelmisem (Miiezzin Hiiseyin) 36 Geldin ey seb riizu giizel (Dellal Osman) 37 - Hakipa-yd Mustafa'ya (Rifat Bey) 38 Sunbiilii etvari simn ( E s a d Cavus) 39 Teyakkazu. teyakkazii ya niyamu (Zekai Dede) 34 Sayfa Sira No. 40 389 389 555 570 576 581
FIHRISTi
749
Sayfa
Aldanma diinya (Zekai Dede)
vanna 581 diistii 582 613 614 687
41 Yine askrn s i m (Zekai Dede) 42 43 44
Vanmi ben aska verdim (Ali Aski) Ciimle hevalardan cur (Ali Aski) Cemalin askina (Ahmed Irsoy) ge-
diismfls
Acem Asiran
1 2 Hamden li-hallakjl-kamer (Edirneli Ibrahim) Derde derman olmaz ise bicare kullar neylesiin (Ali Siriigani) T a dil verelden Siinbiil'e (Calakzade) L e ' m ' a - i nur-i velayet (Haci Faik Bey) Sehv ile olduysa gunah (Zekai Dede) Y a iiahi baslayalim (Zekai Dede) Hamd ii minnetle sana (Zekai Dede) Beni gamdan halas eyle (Zekai Dede) K e r i m Allah Rahim A l lah (Zekai Dede) Durman yanahm ates-i aska (Zekai Dede) E y Allahim sen var iken (Zekai Dede) Durmaz yanar viicudum (Zekai Dede) Lutf eyleyiip birkez (Zekai Dede) V a r midir alenide hie bir (Zekai Dede) 15 16 347 5G1 582 583 583 583 583 583 584 584 584 584 25 23 . 24 Her riiz bamadad (Hiiseyin Fahreddin Dede) E y harim-i harem-i lemyezli (Said Ozok) (Ah688 688 688 702 702 702
84
620 687
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
17 Y e r i gogii yaradan med Irsoy)
18 - Geldin geri gider misin (Ahmed Irsoy) 19 Sefkat eyle ya Resfll (Ahmed Irsoy) 20 E y ki esrar-i nihanra (Abdulkadir Tore) 21 Mur?ide Hak deyen kisi (Abdulkadir Tore) 22 Sozfln sirayet etse (Abdiilkadir Tore) On bir ayhk yoldan gelir (Abdulkadir Tore) Derman arardim derdime derdim bana derman imis (Ser muezzin Rifat Bey) Sultan-i rusiil sah-i miimeccedsin efendim ( Y e nikoylii Hasan) E y sehinsah-i risalet vey Habib-i Kibriya (Miiezzinbasi Rifat Bey)
--
26
75C
Acem
Sira No. endaz-i 1 Cemalin pertev cihandir (Kethuda-yi Attar) Mustafa'nm 2 Muhammed
Kiirdi
Sayfa. nesliyim (Abdiiikadir Tore) 703 On bir ayhk yoldan gelir (Abdiirkadir Tore) *
S a y f a S i r a No.
552
Acem
1 2 Kalbini bag-i cinan et (Selim I I I . ) A n kes ki tiira dared (Nasir Abdiilbaki) 514
Puselik
3 4 _ -jrr-r-jpi A s i k m maksudu ol mahbub (Duhani Serif) Ask bezirgani (Edhem Aga) B. 546 573-
516
Araban
Perisan eyledim (Duhani Serif) dilden 546
Arazbar
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Goniil biganelerle a s i nadir (Hafiz Post) Uyan goztin ac durma (Talib) Ey cen,ab-i Hazret-iHak'km (Goncazade) Derd-i H a k ' k a talib ol (Galak Ahmed) Hazin olma goniil ( S i riigani) ilham ile dun gece (Hasan A g a ) E y a sen sanma kim senden (Hasan A g a ) Cebinin ayet-i nur-i H u da'dir (Medhi) Bihamdillah derim A l lah (Drraman zakiri) Dest-i ask ile demadem (Drraman zakiri) E r m e k istersen eger (Qalakzade) E v l i y a n m kelami (Calakzade)
IS
92 14 100 15 113 16 172 17 185 18 304 19 305 20 321 21 334 22 334 23 347 24 348
Ask ile iki cihanda ( B . Abdiilkedim) Ilahi abd-i asiyem ( K a l burcuza) E y asik-i dildade ( E m i r Abdullah) A s i k m gitmez dilinden (Selim I I I . ) Ziilal-i lutfun ile kandi (Uncuzade E m i n ) F a h r - i alem mahrem-i raz (Sikariza.de) A goniil neylersin sen (Sikarizade) Ka'be et kalbini sen (Sikarizade) Ben yiirurem yane y a ne (Ismail Dede) E y a?k-i dildade (Ismail Dede) E y viicudu n u r - i mahz (Duhani Serif) Dili mir'at-i bahr-i K i b riya'dir (Duhani Serif)
375382 395514 516 519 519' 519 528' 529 547 547
BESTE V E BESTEKARLAR Sira No. 25 26 Y a S u r u r i ve (Zekai Dede) Askinla Dede) mflnyeti (Abdi 585 618 S a y f a Sira No. 27
FiHRiSTi
751
Sayfa.
Gider
sekk
inkan 688
(Ahmed Irsoy)
ya Rab
Asiran
1 Sifa-yi derd-S dildir 88 93 110 179 lutfu186 186 7 Sevdan ile dil milkin 18
(Karakiz) 2 Sen seni bilmektir ancak (Hafiz Post) 3 H e v a . y i nefse canim miibteladir (ehla Hasan) 4 Hudaya kapma geldik (Hafiz 5 Korniir) Mustagrak oldum na (irugani) (Siriigani)
(Sirugani) 8 Ibn-i vaktim ben ( S i r i i gani) 9 Murad-i devlete ermek
187"
(Siriigani) 10 B u yakti alem viicudum sehrini
18T
(Siyahi Mehmed) (Tosunzade)
284 294,
6 K i l d a n ince vii kilictan
11 Hasret-i dergah-i F a h r - i
Baba Tahir (Tahir)

1 2 3 4 5 Sallallahu (Selim Giray) Menzili cazade) Bir asiklerin (Gon114 nalanmmm 173 (Sirii188
alet-tihami 99
11 Baha-yi
resk-il
la'lin 294 seveli 295 298305 305 30ff 30T (Na323 334 liodu 34&
(Tosunzade) 12 E y h o c a m seni (Tosunzade) 13
asik_i
Geceyim can ile tenden
(Calak Ahmed) Derunum

gani)
yandi dilersen
(KQciik muezzin) 14 Cemi'-i derdlere derman (Hasan A g a ) 15 Goziinden ehl-i i n k a n n (Hasan A g a ) 16 Canim kurban olsun (Hasan A g a ) 17 - r - A'lem-i cem'-il-vera ( H a san Aga) 18 Riimiiz-i e n b i y a y i lizade Ibrahim) 19 Gonliim 20
21
Bulmak
gani)
(Sirii188
6 i Rfimuz-i riigani)
enbiyayi ( S i 188
189
7 Mest-i askiz sabrimiz yok

(Siriigani)
8 9 10
Cemalini sana nice yiizden (Sirugani) Zehi ,dan kenz-i hafa (Yusuf kanQelebi)
272
ilahi
derdini
(Draman zakiri) Seh-i halvetsera-yi

Cunki yandi ask
Efendim bende yok l i i t f a liyakat (Siyahi Mehmed)
maallah (Draman z a k i r i ) 335 284

(Calakzade)
7^2
Sira 22 23 24 25 26 27 No.
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI S a y f a Sira cihana 349 (Ca349 349 haber a l 377 517 Dede) diina dil veren Osman) 29 30 31 32 28 No. E h l - i aska bir bela zindandir bu masiva ( I s mail H a k k i B e y ) Aglayarak geldim sana ( H a c i Arif B e y ) L u t f e t bana ey Gaffar'im* (Muezzin Halid B e y ) Deavna (Muezzin Kat'ediip dundan Halka vu gavsenel-Bari Halid emel Bey) gersevda Hiiseyn gerden-i Sayfa
H a k ile Emr-i (Calakzade)
F i r bniinde okuyan lakzade) lakzade) . Gel Dehr-i ey asik (Feyzi
Ask ile nus eyleyen ( C a -
(Adapazarh
zencirini
Derdimin dermam sensin ya Muhammed Mustafa (Abdiilkadir T o r e )
sermaye-i
ciiniin oldu
(Haci A r i f B e y )
. Bayati
1 Nolur ise ko ki (Esrefoglu) Yiiregime (Esrefoglu) Noldu sana eya ta'n goniil 22 56 (Kocek 78 bidar eyleme (Abdiirrahim 4 5 Zahid bize (Bezcizade) Siiha zi kerem Dervis Mustafa) Zulmet-i becrinde Hadden (Ahmed Huda'dir 9 10 11 Zulmet-i Karin-i Sikayet (Sirugani) bezm-i nefs erbab-l 190 261 (Si284 elinden hevayim ( S i r i i g a n i ) (Akbaba imami) Sana ey sah-i riisiil yahi Mehmed) Diiselden derdine yokdur asti Tirsi) dost olsun 20 derdi 21 15 15 17 18 14 Kararim san) Kacan pakinle kim (Manisah . makdem-i 295 300 (Na324 cflrm 335 336 350 Acem'de devletim cevlan asik 350 hem350 (Calak351 351 alem 352 dusmeyince 377 edebilsem (Tosunzade) Ha287
Nideyim sabr (Karaoglan)
Biilbiil-i s u r i d e y i m l i z a d e Ibrahim) Hudaya kesti-i (Draman zakiri)
l a Rabbi kerem eyle ( D i r a m a n zakiri)
olmusam(Bakkal Mehmed) 106 istiyakim 107 raz-i 114 189 bidar Celebi) (Goncazade) hecrinle
19 A n c a zar eyle kim ( C a lakzade) ' 20 Rum'da (Calakzade) 21 Olursa dam 22 23 24 25 zade) E y can ii dil p e y g a m b e r e (Calakzade) Hudaya ciimle-i (Calakzade) Derd-i a s k a ( F e y z i Dede) Idelim (Calakzade)
Derunun mahzen-i
.12
13
BESTE VE BESTEKARLAR
FTHRiSTI
753
Sayfa
Sira No.
26 27 Hulus ile dil ii (Bursali Sadik) canim
Sayfa Sira No. 37 379 518 520 525 526 529 544 556 573 585 585 42 38 39 40 41 E y risalet tahtimn (Zekai Dede) Zehi liva-i alem meddin. Dede) sahi
585 617 688
A seyhim senin yolunda (Mustafa Dede) 28 Nice bir uyursun uyanmaz mism (Sikarizade) Goniil hayran olubdur 29 (A. Nesib) Sevdim seni hep varim 30 (A. Nesib) 31 Yandiklarim sam ii seher (Ismail Dede) 32 Ben dost hevasma diisdiim (Mustafa Izzet) 33 Meded Allah sana (Asik Mehmd) 34 Goniilde buldum esrari (Osman Bey) 35 Sebihiikelbedr (Zekai Dede) 36 Y a Ilahi neccina (Zekai Dede)
(Hiisa_
Sevelim Hazre-i Mevlana'yi (Ahmed Irsoy)
L e v h - i dilde naks blun-. du (Kazim U z ) 706 V a t a n arzuladim bundan giderim (Haci Nafiz B e y ) Gubar-i payine almam cihani ya Resulallah ( R i f a t Bey) Erenlerin sohbeti ele giresi degil (Hiiseyin Halis)
43
44 Riihuma sundugun mukaddes giinah (Sadeddin K a y n a k )
Bayati Arab an 1 2 3 Kuldan sana layik nola (Piiskiilcii Nuri) Sadr-i bezm-i niir-i alem (Musullu Hafiz Osman) E y a . sen sanma kim (Musullu Hafiz Osman) Hak . Goniil mazhardir (Hafiz Hiisni) Elmeded ya Fahr-i alem gerî isyanim da cok (Muezzin H . Sadik) E y a sen sanma kim senden bu- giiftan dehan so'yler (Musllu Hafiz Osman)
573 677
682
4 ' Dilhanesi mir'at-i (Had! Bey)
Bayati Puselik
1 deraverde Ey (Ahmed Irsoy) cihinra 689
Beste I s f a h a n
1 2 Askin ile asiklar (Zekai Dede) Hiisn-i zatiiye ezelden 585 (Zekai Dede) Hamd ii minnettir sana "(Ahmed Irsoy) F: 586 689 48
754
Bestenigar
Sira No. D e v r idiib geldim cihana (Dervis Abdi) Bana ask-iHuda yar (Himmetzade) Viicudun sem-'i piir n u r - i Hudadir (Siriigani) Z e r r e - i askm Ilahi ( S i riigani) Sayfa S i r a No. 18 89 19 171 20 190 21 Ciin dogup tuttu (Hopcuza.de) cihan 557 esed 56l 574 hunkerde olmu614 619' Sayfa.
F i r k a t cehennemden
(Haci Faik Bey) Gel giilsen-i tevhide (Osman Ey Bey) dide-i
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16" 17
Donmek ister gonliim (Siriigani) rn Gorelden yiiziinii ( K e n z i ) 291 B u giin meydan-i ask icre (Calakzade) 352 K a p u n a geldiler muhtac (Calakzade) 353 A c goziin dildara bak (Calakzade) 353 Akbel-es-saki aleyna ( B u r s a h Sadik) E y kible-i ikbal-i cihan (Ismail Dede) Y a Dahi ciimle sensin (Ismail Dede) Olmayicak senden ata (Ismail Dede) A sultamm sen var iken ( I s m a i l Dede) Pi haletilbu'd-i riihi (Dellal Osman) haletil-bud'd-i ruhi Fi (Hopguzade) Ilahi. koma benlik (Hopcuzade) 379 530 530 531 531
wo22 23 24 25 26 27
(Ali Aski) Ben mest-i canan sam (Abdi Dede) Padisaha askmi (Hoca Fehmi) Y a ' k u b ki ne hankah ehli (Abdiilkadir T o r e ) Gozii diinya mi gorur (Abdiilkadir eline T5re) Tore)
684;
70S 704
A c i y a Rab su musliiman (Abdulkadir Bezm-i akdes (Abdulkadir meskeninTore).
dir y a Hiiseyn ibn-i A l i 28 29 Padisaha.askmi hemhane kil (Hoca Fehini) peymah Fehmi) perdesin yan gor cemal-i Fehmi) imkan sana (Izeyledin T a ezeldeh sen.- benimle ahd ii (Hoca 30 Gel kaldir (Hoca 31
viicudun
555 555 556 Canfe2
A r z - i ta'zim eylemez mi alem-i mirli R a k i m )
Durman yanahm ates-i aska (Haci Nafiz B e y )
Cargah
C.
K u d u m u n rahmet-i zevk u safadir (Hiidayi)
2 60
Rabbi (Imam
sail]
alet-tihami 65
Yusuf)
BESTE V E BESTEKARLAR FIHRiSTi Sira 3 4 5 6 7 No. Daim s a l i t olsun (Siriigani) sana 191 11 192 192 193 193 194 301 v. 15 12 13 Sayfa Sira No. 10 Ilm-i adem Hak'km (Sahaf metni 303 307 317 ma'sukii edelden 353 Sayfa
Hafiz)
Sahn-i sirrim k i l mutahhar (Siriigani) Askm aldi benden ( S i riigani) Ilahiyyede bi Esma_i had (Siriigani) Bag-i cemale ciin irem (Siriigani) A s k i n kime y a r olur ( S i riigani) E y cemalin pertevendaz (Kinmh Molla Mehmed)
Sevay-i Limaallahi goniildiir (Hasan A g a ) Ates nezened man) Ask-i (Qalakzade) (Nayi Os-
14
Ne var derde dusdiim ise (Miiezzinzade) Suride vii seyda . kilan (A. Nesib)
387
526
Dilkes
1 Dil-i seydayi (Siriigani) 2 Gonlumiin hecr ile (Siriigani) zevkim talan ben ettim soyletsen 194 3 Hemise biilbiiliin giilsende (Diraman zakiri) 4 - S i r elinde sevdigim ( F e y z i Dede) 5 Yiiziinden okunur ( B u r sah Sadik)
336 378 380
Dilkeside
Saha zi kerem (Avni K o n u k ) (Ahmed 686
Diigah
1 2 E l a ey server-i kan-i risalet (Siitciizade) Vaktida hayyiin binnebiyy-il-Hadi suf) 3 4 5 6 Malikiilmiik (Imam Yu69 kamiliilih69 10 69 (Sirii194 zari kilan ( S i r i i 195 12 11 Miirg-i dil pervaz (Siriigani) ' Seherde eser bad-1 tecelli (Siriigani) E y olan bu asina-yi cezbe-i ask-i H u d a (Siriigani) E s e r askin yeli (Akbaba imami) E y sehinsa.h-1 serir-i enbiya ( Y u s u f gelebi) Nice bir aglayayim ( Y u suf Qelebi)
60
195
san (Vehbi Osman) Siibhanelhalikulazim (Vehbi Osman) Y a ilahi asitanin gani) Benem gani)
261 273 273
756
Sura No. 13
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISi Sayfa S ra No. B e n dost ile dost ( K e n - . Qiin goriib dervisi oldum (Piyanist E s a d ) " 25 - Meftiin edeli bendesini (AH A s k i ) 26 Y a men l i v a - i askeke (Celaleddin Dede) 27 326 337 389 527 531 557 562 563 28 29 30 Dolab nicun - inlersin (Hadi B e y ) ilahi Azrail canim- alinca (Hadi Bfey) Hak ayandir sir nihandir (Hoca F e h m i ) : F a r i g i z naks-i sivadan Naskbendilerdeniz (Seyh Mes'ud efendi) " 680 684 24 Sayfa
diller 14 Buldu tesrifinle (Tosunzade) (Mu15 B i r ismi Mustafa sa Dede) Kibriya'nrn 16 Mazharisin (Uskiidarh A l i ) geldik 17 Reca-yi liitfuna 18 19 20. -. 21
22
291 295 302
577 614 620 679
(Drraman zakkiri) Gah gah kendiime geltirem (Muezzin-Hiiseyin) Derunum ates-i' hicrana _ (A. Nesib) > Gel ey. salik diyem bir sbz (Ismail Dede) Nideyim sabr edebilsem . (Hopcuzade) Derd-i mara der cihan ..(Haci Faik Bey). A s k - i vahdette dila (Haci Faik Bey)
31 T - J Kuldan sana layik nola - (Balat seyhi K e m a l e- ' fendi) * 1_. 32 Resm ii suretten niucer- ' red ale'm-i ma'na menem (Hiiseyin Halis)' . .
23
'
Evif
1 2 B i r kimse aceb yok mu (Anber Mustafa Aga) 77 Ben dost hevasina dusdiiip (Sutcuzade H a f i z ) "81 11 12 13 14 15 16 96 96 197 alem .-. ; 197. Allah Rabbi layezal (Sirugani) ' ' .198 E y Rabb-i- Rahman <Si-. rugani) J.98 Devran odur kim devrini (Sirugani) 199
3 - Y i i z surub dergah-i H a k ' k a (Receb) 86 4 ; E y kerim Allah ey gani (Hafiz Post) . 93 5 K i m gore didarmi (Naksi) 99. 6 E y sanem noldun (Talib) 100 7 i Cemalin matla'-i sems-i hidayet (Sirugani) 8 Sensin evc-i risaletin mahi (Sirugani) Hak
Hak ilmine bu alem . ' (Sirugani) . 199 Her tarikin virdi v a r (Sirugani) " 199 ipo 2O0
K e r i m a ali dergaha' ( S i rugani) . -' ; 17 Cism ii cam n a r - i hasret " (Sirugani) ,
9 . D i l h a n e s i mir'at-i (Sirugani) 10 E y seyyid-i dii (Sirugani)
. 18
N a r - i aska yanmayanlar (Sirugani) 201 19 . i l i m bahr-i vucud asdafmm (Sirugani) 201
BESTE VE BESTEKARLAR Sua No. Derd-i aska diismeyen 201 41 202 kisiler (Sirii'203
FIHRISTi
757
Sayfa
Sayfa Sira No. 40 E y giiruh-i enbiya ( D i raman zakiri) aleme (Dira Cemalin man zakiri) sohbeti ( C a Erenlerin lakzade) Mest oldugum etme aceb (Calakzade)
20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 C'l 32 33 34 35 36 37
(Siriigani) E y goniil bir derde diis (Siriigani) Dervis olan (Siriigani)

gani)
338 338 354 354
42 202 43 44 203 -203 204 45 46 47 48 49 50 51 52
Nazarm pak ise
E y biilbiil-i ruhani ( S i riigani) Bulan oziinii ( S i r i i g a n i ) Derde derman ister isen (Siriigani) E y tarikat erleri gani) Varligm mahv
(Siriigani)
(Sirii204 eyleyiib
204
Asman-i mi
ma'nevinin
nec219
Mecnun-i Huda olam (Dbsekcizade) 387 Ren em Mecnun sifat (Ismail Dede) ' 532 Mefhar-i ciimle cihansm (Haci F a i k B e y ) 562 Essubhu beda. (Zekai Dede) 586 Siibhanelmelikiilmevla. (Zekai Dede) ' 587
(Sirurani) (Akba-
A s i k m maksfidu
b* imami) Bir ask-i pak ihsanêde (Akbaba imami) Zat-i Bari'den haberdar oldugum ( Y u s u f Celebi) Nicesi farig olam ( Y u suf Celebi)
261 261 274

274
Kakiil-i
Fahr-i
cihan 274 275 edersem
53
(Yusuf C e l e b i ) Tahtgah etti viicudum (Yusuf Ask Celebi) ile daim
54 55 56 .57
(Kiiciik muezzin) 299 K a r a r i m yokdur ey dilber (S. Rifat) 322 rfihun 337 edersem 337 (Diraman
(Zekai K a d ala mecdi Dede) 587 Viicudum miilkini ma'mur ( A l i A s k i ) 614 canimi Alma tenden (Muezzin H a d Bey) Sensin bize bizden y a kin goriinm'ezsin hicab nedir (Zakirbasi Mehmed) yok, sana Kullarmda layik meta' (Ismail H a k ki B e y ) magrur kisi Diinyaya iSermiiezzin H . H a k k i ) iciin E l i m sana ermek
! :
38 - L e n a min emrihi . . ve cismiin zakiri) 39 Ask ile daim
(Diraman zakiri)
(Sermiiezzin H . H a k k i ) E y giizeller giizeli ( D u hani Serif) beni Dergeh-i Hak'dan (Duhani Serif) Bahar oldu yine acildi giiller (Duhani Serif)
547 548 548
Evic Asiran
Ciin senin sanm keremdir (Siriigani) 205
758
T U R K MUSIKISi ANTOLOJISI
Evic; G e r d a n i y e
Sira No. 1 Mecnfln olali gonliim 205 Sayfa S i r a No. 2 Derdin ne behey asik (Siriigani) 207 Sayfa
(Siriigani)
Evi? Puselik
E y goniil yandm yine nanna pervane ves ask
( E y i i p hatibi Ahmed)
Ferahfeza.
1 .' Bisnevez ney ciin hikayet 2' 3 4 ( I s m a i l Dede) . Suride vii ?eyda (Ismail Dede) Geldin geri gider (Ahmed Irsoy) misin 689 532 kilan 533 5 Derdi olan k u l l a n n a kil. deva ( S e h z a d e Seyfeddin efendi),
E y talib-i didar olan (Sehzade Seyfeddin e f . ) Halas et kalbini h u b b . i <sivadan (Sehzade efendi) Sey-
Meded ey seyyidina Hazret-i Adbiilkadir (Balat imami H . H a k k i )
itcdin
Ferahnak
1 2 3 4 5 6 Durman Mara zi yanahm ask-i . (Is533 canan 571 587 ol 587 mah588 11 588 10 - .Suride vii . s e y d i . kilau 588 dila (Ah690 uyub 690 pakin 690 .589 (Zekai Dede) N u r - i Ahmed'dir ( Zekai Dede) Rifailer alur feyzi med Irsoy) Nefs-i seytana
mail Dede) (Rifat Bey) E y . K e r i m A l l a h . (Zekai Dede) Derd-i H a k ' k a talib (Zekai Dede)~ 01 kadar mukbil-i bub (Zekai D e d e )
(Ahmed I r s o y ) Gubar-i m'eshed-i (Ahmed I r s o y )
Benim maksiidum alemde (Zekai Dede) .!
Gerdaniye
1 ' Derunum hasrettnle 2 yandi nar-i (Siriigani) a y a n - oldu 3 205 4 Bulmak dilersen daim saadet (Siriigani) Mest-i askiz sabnmiz yok (Sirugani)
206 206
Bihamdillah (Siriigani)
BESTE V E BESTEKARLAR FiHRISTI Sira 5 6 No. n e behey Derdin (Siriigani) Cemali (Yusuf nurunu Celebi) asik 207 Mevla. 275 8 Sayfa Sira 7 No. Cemi'-i enbiyanin man zakiri) Durman yanalim Dede) (Dra-
759
Sayfa
339 (Zekai 589
GuTizar
1 Insafi koma elden k a i Dede) (Ze 2 Masivayi terk (Ahmed Irsoy) ediib 690
Hicaz
1 2
3 meyine kandm Askm (Siitciizade H a f i z ) Inile e y derdli goniil i n i le (Siriigani) Niir-i F a h r - i aleme ( Y u suf Celebi) 275 17
81 18
207
19 20 307 21 317 22
355
4
5
biilbiil-i nalende - E y (Hasan A g a ) " Y a m e n l i v a i ( N a y i Osman) Y a Rabbi cennet

(Calakzade)
6 7
evine kudsem " 381
Men sahbaz-i (Ahmed A g a )
23 24 382 25 516 26
520
8
9 10 11 12 13 14 15 16
Diisdii cana a k i b e t ( K a l burcuzade) iisik-i a n husnem Men (Kiinhi Abdiirrahim) Y a Resulallah bize gor
netti (Sikarizade)
Senin asiklarm kilmaz (Haci Arif Bey) Maza ala men (Haci Faik Bey) Hakipa-yi Mustafa'ya (Haci Faik Bey) Gelin gidelim ( H a c i F a ik B e y ) Soylemem raz-i derunum (Haci F a i k B e y ) Dilhanesi piir n u r olur (Osman B e y ) Ey Habib-i HazTet-i Rahman ( E s a d C ?) Dilhanesi mir'at-i Hak (Zekai Dede) V e f i kametil esyai (Zek a i Dede) Sadatiyen - Naksiye (Zekai Dede) '
a v u
560 563 563 563 564 575 576 589 589 590 590 590 590 591 591 591
Askm Nesib) Mevlam
ayan oldu senin
(A. 527
27 28 544 29 540 30 554 31 556 32 557
asiklarm (Ismail
(Mustafa Izzet) Beni bu nefsim
Dede) Sebpir ii Sebper (Mutafzade) Abdiilkadir y a Seyyidi (Dellal Osman) Eya gafil a? gdziinii (Hopcuzada)
Taassaktu bi-envar-i cemalek (Zekai Dede) . Ya aman-el-haifina (Zekai Dede) Seribtii bi-ke's-il-iinsi ( Z e k a i Dede) Ente nushatulekvan (Zekai Dede) Salli ve sellim (Zekai Dede) Suride vii seyda k i l a n (Zekai Dede)
760
Sira No..
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI S a y f a Sira No. 44 . Dilerim bakmaya Rab bim (Ahmed I r s o y ) 45 Hamd A l l a h ' a (Ahmed Trsoy) j 46 Y a melceelfukara (Miiezzin H a f i z Tevfik B e y ) 47 48 A r i f ol ayine-i insana bak (Musullu H . Osman) Viicudun mazhar-i s i r r - i ezeldir ya Resulallah (Izmirli R a k i m ) Mahzen-i esrar-i sah-i Miirtezasm ya HQseyn (Haci A r i f B e y ) ; DevTe-i a s r - i 'muharremdir Hiiseyn-i Kerbela (R:fa B e y ) . ' B i r sehre ugradi (Hoca F e h m i ) yolum , Sayfa
33 ' C e n a b - i pakine layik amel (Zekai Dede) . 591 34 T a ' Seyjridi isfa'lena (Zekai Dede) 592 35 Ya. vasi'-al-magfiret (Zekai Dede) 592 36 : Sah-i iklim-i risalet (Zek a i Dede) 592 37 - E y H u d a ' n m sevgili mahbiibu (Zekai Dede) 593 38 i Y a vasi'-al-magfiret ' (Ali Aski) 614 39 T u l i i ' etse gonulden (Ali Aski) 615 40 Sen bana benden yakinsin (Musullu H . Osman) 678 41 E y F i t i m a ey F a t i m a (Ahmed Irsoy) . 690 42 Y a kutb Abdulkadir (Ahmed Irsoy) " .' 691 43 Seribna. ala zikril habib - (Ahmed Irsoy) 691
692 692
49
50
51 52
Ciimle hiiccac ile giydik vine ihram ii aba ( D e dezade Osman) .

v
Hicaz Asiran
1 ,' E y menba'-i ciiybar-i rahmet (Sadeddin K a y n a k )
Hicazkar
l-rSoyle sakla sirr-i XZekai D e d e ) . aski 593
. Hisar
1 2 3 4 G c r i k - i bahr-i isyan u hatayim (Sutciizade H a f i z ) 82 Bh n a z a f kil halime (Hafiz Post) . , 94 Kimde . k i ask-i i l a h i (Goncazade) 114 Bahan omriimun giin kj'M-elei.di ( I t r i ) 174 Cumle isim .ayn-i hata (Siriigani) 20S 6 G a r i k - i bahr-i i s y a n u hatayim (Siriigani) 2087 B i r ben degil seni seven (Sirugani) 20$ 8 Gelmisiz isbu ' cihana - (Akbaba imami) 269
BESTE VE BESTEKARLAR. FiHRISTi S i r a No. 9 10 11 12 " E y saadet Tzzeddin) menbai (S. 319 356 3"56 357 14 15 S a y f a Sira No. Can- bu elden gocmeden (Qal'akzade) F e y z - i mahz-i K i b r i y a ' d i r ( B . Abdulkerim) Ya i l a h i . sana Dede) geldik 593 (Zekai 375357 Sayfa.
13
E g e r dosttan bellii haber (Calakzade) Sidk ile asik olursan (Calakzade) Dusdiim yine bir derde (Calakzade) .
Hisar Puselik
E y goniil yandin yine ( E y y u b hatibi Ahmed) 556 Y a tlahi sana geldik biz.i mahzun eyleme (Eyiip Hatibi Ahmed)
Hiimayun.
1 2 . Senin husniin tecellisi 318 keramet 378 518 615 , 678 10 9 8 7 (Ibrahim A g a ) Gelberu, seyr-i Kuldan sana layik nola .(Muezzin Halid B e y ) zatma- ' hatm-i Becadir niibewet-ya Resiilallah (Mifezzin Hafiz i s m a i l ) . Y a Rab garib ii bikesim (Ali
A
. isteyen ( F e y z i Dede) 3 E h l - i derdin derdine derman (Sadik A g a ) 4 5 6 Y a Rab garib u bikesim (Ali Aski) E y olarf mi'rac (Tanburi A z i z ) . - "
k i
Durman yanalrm ates-i a'ska (Muezzin Nuri B e y )
Raziyim derdine " y a r i n ben sikayet etmezem (Serif efendi damadi i z nikli Celebi efendi)
Hiiseyni
1 2 3 4 5 6 7 E y nefs-i sum (Hiidayi) 61 63 74 76 (Receb) 86 12 94 13 95 S 9 10 11 S a d r - i cem'-i miirselim (Hafiz K u m r a l ) Zfl-hdiinii ko aska ( K u c i i k imam) Ziyalar " v e r d i (Nefes a n b a n ) Micmer-i kalbin" diis U y a n gafletten ey naim (AHeni) Tutmadim ben siinnetini (Hammad) . Safha-i sadnnda daim -'. (Ci113 171 ancak 17S 112 (Cihangirli Ahmed) Derd ehli libasmi hangirli Ahmed) Y i n e bir sevdaya diisdiim (Himmetzade) Sen seni bilmekdir (Itri) ' . 97' 109-
nuriyle
Vucudun diirr-i nayab-i safadir (Hafiz Post) Qun sana gonliim fiz Post) (Ha-
762
S i r a No. 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Y a Ilahi riigani) Miistagrak (Siriigani)
TURK MUSIKISi ANTOLOJISf Sayfa asitamn (Si209 oldum liitfuna 209 37 209 38 210 39 210 40 210 41 211 kana 211 211 212 212 212 (Sirii212 ben 212 (Si213 aska diirdane 214 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 262 36 Sira 35 No. E y dil zen-i (Ciliz Ali) Canan (Kenzi) Behey kardes Hak'ki 296 296 seni gbreli 297 gelmisim 297 mektebinin 301 nemidanem 317 324 (Us327 su , devrana 332 firdevs 339 (Dira339 ask 357 358 mazhar 358 her an . sum insaf 379 383 (Mii390 cehenne521 giyur (Ha373 canlar 328 sen benimle gafil (Tosunzade) Ben bu aska diiseli (Tosunzade) E y hocam (Tosunzade) Milk-i bakadan (Tosunzade) E y lediin (Nazim) Mahest (Nayi Osman) T a ezelden (Gebzeli U y a n behey kiidarh A l i ) Zihi Dahi Ruhin Mir'at-i man Halet ile bahth (S. Mehmed) eyleme giilzar-i dilin Cemal) elinin diinyanm 290 giillerinin 292 Sayfa
E y dil bize ver bir haber (Siriigani) K a d esrakatidiinya ( S i riigani) Bir ben degil seni seven (Siriigani) Vasil olmaz kimse H a k ' k a (Siriigani) Seb-i tarik-i gayretden (Siriigani) A s k m meyine- ben geldim (Siriigani)
Bir yiize dus oldu goziim (Siriigani) Sunlar ki goriib (Siriigani) yiiziinii
Zerreler zahir mi olurdu. (Siriigani) Sevdan ile (Siriigani) dil milkin
(Simkes Mustafa) (Diraman zakiri) zakiri) bana bir
Ol menem kim gani) Gonliimiin zevkini (Siriigani) Yanahm riigani) Derya-yi
yakilalim
(Qalakzade) Sensin bize bizden yakin (Calakzade) Hak liitfuna (Qalakzade) Gonliimuz lifezade) Ey nefs-i
geldim (Siriigani) E y Habib-i Mustafa vii Miicteba (Siriigani) Celalin pertevi asiklara bir v e r d - i hamradir riigani) (Si-
32
A s i k l a r m sermayesi sidk ile zikrullah imis (Siriigani) Ey goniil havf ii haya et hazret-i Allah'dan (Siriigani) Arz-i didar eyledikce (Akbaba imami)
( U r f a h Seyh oglu) Hil'at-i vashn (Kalburcuzade) Aldin mi safa ile ezzin Hiiseyin) Mevlam senin min (Sikarizade)
33
34
BESTE VE BESTEKARLAR S i r a No. 57
FIHRiSTi
763
Sayfa
Sayfa Sira No. 71 ' A r s taki meskenindir y a Hiiseyn ibn-i A l i ( R i f a t Bey) Hazret-i H a k ' k m Habibi sevgili bir danesi (Ismali H a k k i B e y ) alemde Diismiisiim iki dergahma (Tanburi Mehmed) E y aceb bilsem nedir ya Rab bu derdin caresi (Dedezade Osman) Toplanmis a s i k l a n Sey yid Abdiilkadir'in ( H a ci Edhem) Cem'olmus dervisleri Sultan Abdiilkadir'in (Talat B e y )
Alallahi f i kiill-il-iimur (Hopcuzade ) 557 58 Y i n e lutf eyleyiib (Hopcuzade) 558 59. Kurratiilayn-i habib-i Kibriyasm (Haci A r i f Bey) . 5 6 0 60 Sah-i iklim-i risalet (Rifat Bey) Rehber-i kafile-i isr-i Nebi (Osman Bey) Dildiide-i" ziilfiin seha (Simkes Mustafa Andelib-i bag-i hicran (Zekai Dede) Elmeded pirim efendim (Zekai Dede) Asikanra ciistiicu (Ali Aski) E y goniil ragbet edersin (Ali A s k i ) E y Viiciid etvarina cev lan (Haci K i r a m i ) E y asik-i sadiklar ( A b diilkadir Tore) Cam-i mahabbet ictik (Hayrullah Y a l i m ) - Sah-i iklim-i risalet dogdugu sebdir bu seb (Miiezzin R i f a t Bey) 571 576 576 593
72
73
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
74
75
76
594 615 616

78
622 704 709 .

30
79
Hak serleri. hayreyler (Sertarikzade zakirbasisi Seyh Mehmed) Evliya ziimresinin server-i ali himemi (Sermiiezzin Hafiz T e v f i k Bey) Gevher-i sirr-i velayet kani sahl Naksbend (Eyipli B a y Mustafa) ayineyim Halk icre bir her kes bakar bi an gorur (Hadi B e y )
Huseym Asiran
Ciinki bildin ciimle seyde H a k mflessir ( S i r i i gani) 2 Derdini bir et goniil de . (Siriigani) 3 Ibn-i vaktim ben ebiilvakt (Siriigani) 4 K i l d a n ince vii kihctair keskin (Siriigani) 5 K a m i l olmak ister isen ey gonul (Siriigani) 1 6 214 215 215 216 10 216 8 7 Heva-yi nefse canim mubteladir (Siriigani) Hudavenda su alemde esen yeller seni ister (yeh M. Nazmi) Tende canim saadetle yine 374
230
(Calakzade) 359
9 i Geldi
(Halifezade) B u hulk ile ey kisi ( L a mekani Mustafa)
764
Hiiseyni K u r d i
Srra No. 1 Pertev-i nur-i Huda'sm ya Hiiseyn-i Naksbend (Abdiiikadir Tore)' Sayfa Sira No. Sayfa;
Hiiseyni Puselik
1 Murg-i- sidre su'le-i dilhanemin (Kazim U z ) 2 706 Bana Ma'biid-i ferd ( K a zim U z ) 707'
Hiizzam
1 2 3
4
Diiseli bu askm (Yusuf gelebi) Mahest nemidanem (Ismail Dede) E y sofi-i ehl-i safa mail Dede)
BagTimdaki biten
17 276 18 533 533 533 545 554 558 564 564 564 26 19 20 21 22 23 24 25
Vashn bana hayat sulu Hafiz (Hadi B e y ) sadat-i Fahr-i (Liitfi B e y ) Hezaran per acip mih R i f a t ) Osman) Diinya f a n ! neme
(Mu" gerek 680' kiram 682; (Sa684692 708 710' 678-
(Is-
baslar
(Ismail Dede) 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 E y - Habib-i Kibriya (Mustafa Izzet) Sem'-i askin zahida (Mustafa izzet) Lebin vasfmda sultanim (Hopcuzade) E y derdlilerin derdine (Haci F a i k B e y ) Merhaba ey F a h r - i alem (Haci Faik B e y ) Menba'-i ilm-i Huda'sm (Haci F a i k B.ey)
E y visal-i kurb-i H a k ' k a (Ahmed Irsoy) mi'rac-i pak-i Bugiin Mustafa'dir (Izzeddin) Ne durursun gafil insan (Fehmi Tokay) Ask bezirgani Derdin bicare Bu ne sermaye cam ( L a t i f efendi) behey neden asik oldun
(Seyh Sinan) mihnetgah-i ya alemde garibim Resulallah
Huda. namiyle basla ( H a ci Faik Bey) 565 ilahelaminsin (Zekai Dede) Ne bahtlu ol kisiye ki (Zekai Dede) E y a Siinbiil bana (Abdi Dede) Kadrim ola berter ( T a n buri Mehmed B e y ) E y gonce-i giilgest-i baka (Seyh K u t b i ) 594 594 619 624
(Sehzade Seyfeddin ef.) 27 A c i l d i " sevk ile meydan kan: merdaneler gelsin (Ibrahim E r k a l 28 lar i?re sakiyem yin H a l i s ) 29 Daglar ile taslar ile Kutbi) (S. '. (Hiise'
Mail-i htisn-i ezel asik
676
BESTE V E BESTEKARLAR S i r a . No. 30 S a y f a Sira No. Dogdu ol sadr-i- risalet basdi a r j iizere kadera (Abdiilkadir 31 Varhgindan ler daima
l A l \ . l i i l V < i Air ^ A D Q U i K a u i r
FlHRiSTi
765
Sayfa yine (Ab
33 - E y biilbiil-i seyda efgana mi geldin
Tore) gecmeyenhasretedix
Tiirol ^ o r e j
34 35
diilkadir T o r e ) D i l . beytini pak
eden
32
E y a sah-i serir-i istifa ol jriitbe ekremsin (Abdiilkadir Tore)
Irak
(Abdiilkadir Tore) Dogdu ol s a d r . i risalet (Abdiilkadir Tore) miisahhas ki 36 E y riih-i butiin canlara canan ( N a y i Hafiz Nasafet) ~:
1 2 . 3 4 5 6 7 8 9. 10 11 12. .13 14 15 16
Gel viicudun perdesin ' kaldir (Nane) Goreldeh yiiziihu yarin (Lutfullah) " Ko yaksin . kulli cismim
17 80 88 90 102 179' 180 216 217 217 218

1
Diiseli bu
askm
camm 276
.(Yusuf Celebi) . ey ma'den-i 18 Merhaba . sidk u safa ( Y u s u f Celebi) " 19- Mahbub-i Huda (Muhammediyeci Mustafa). 20 - Yar Resulallah kamer a l -
276' 288
.(Nazmi) - '. r E y mubarek mah-i gar r a ' (Na'li) K e s f ola s i r r - r i l a h i (Hafiz Korniir) I l a h i - y a r i kil bana ( H a fiz Komur) -Cemalin pertev-i niir-i Huda'dir. ( S i r i i g a n i ) . ' Y a Habiballah k a g a n k a l kar (irugani)
nm (Yuva A h m e d ) - -; 290 21 '* Ziilfun icre vechini ( S a lihzade) . 325 22 Der i d i m gfll yuziine (Uskudarh A l i ) ' ' " '" 327. 23 Dusfib ltlaka (Drraman zakiri) ' .340 24 Cemalin gosterup guldur. (Drraman zakiri) . 25 ^ E v l i y a n m nazarmda ( C a lakzade) 26 " P i k eyle goniil cesme. sini ( C a l a k z a d e ) 27 : Iriayet eyle k i l nazar
'(Calakzade)
Curmiin- biliib. gelen kisi (Siriigani) ' Derun-i asika haletf ez a d i r ' (Siriigani) . i k i . kasm arasmda ( S i -
340359
35
riigani) "". 218 Donmek. ister gonliim ($irugani)218 Ey goniil var kim bu derdden ( S i r i i g a n i ) Asman-i ma'nevinin necmi ( ? i r u g a n i ) 219 219 262
-
360 (Ha-'
.28
. Sflrub
baba
dergahma imami)
(Ak-
382 29 Gprelden yuzunii a k l u . . \ 8uflfum (Muezzin Hiiseyin) 390 30 Y a Habiballah Resul-i 31 haliki ( S i k a r i z a d e ) Askmla yandir ( I s m a i l Dede) 521 534
Mahset nemidanem f i z ?eyda)
Alem-i arami buldum (Akbaba imami)
263
766
Sira No. Sultan-i
BESTE VE BESTEKARLAR Sayfa Sira rusiil (Dellal543 (Ali 616 37 705 36 No.
FIHRISTi Sayfa. bela bana sikar (Izzeddin Celebi) oldu
32
* ziide) 33 Miijde kildi dillere Aski) 34 35 (Ab Alemlerin sultam diilkadir Tore) Gorelden yuziinii yarin
K i m ki can vermez bu yolda pes niciin canan diler (Hoca F e h m i ) Dedim dosta goster yiiziin sebeb nedir a y a n olmaz (Yenikbylii Hasan
Isfahan 1 2 Zehi can kim miinevverdir (Kazzaz E m i r ) 108 Allah emrin tutahm (Diyarbakirh E m i r ) 182 Didemiz gorsiin cemalin (Siriigani) E y tarikat erenleri (Akbaba imami) Aldm mi safa ile ( K e n zi) 6 219 13 263 14 292 15 16 10 11 12 O kim askmla (Diraman zakiri) Icmeyen la'lin serabiri (Calakzade) E y can goziin acabilsem (Calakzade) Sah-i iklim-i velayettir (Bursah Hasan) E y ceng perdeha-yi (Zekai Dede) Sakin diinyaya aldanma (Zekai Dede) Goniil hayran olubdur ask elinden (Hiiseyin Halis) H a k ' k a mir'at oldugiyciin ey sefi'-i piir vekar (Izmirli R a k i m )
340360 361 394 395 395
Solar kim dost elinden if- " ti c a m i (S. izzeddin) 320 Raziyim derdine yarin (S. i z z e d d i n ) . Oldum cii mahv-i. mahz-i zat (S. Mehmed) 320 328 (S. 329 Karcigar
17
Hak'm Mehmed)
kullarmi
1
2
Yine yazaylari geldi (Yenikoylii Hasan) A n kes k i . tiira. daned (Bolahenk N u r i )
3 618 620
imruz ci her ruz mirli R a k i m )
(iz7"'
Giinahim hadden efzun oldu (Zekai Dede)
Kugek
595
Kurd!
1 Ol Calabimin aski ( T o sunzade) 2 297 Deriinumda olan (Diraman zakiri) halet 341
BESTE VE BESTEKARLAR Sira 3 No. Hursid-i ruhinle dil (Qalakzade) Atana layik olmak ( H a lifezade) Sayfa Sira 5 361 374 No.
FIHRISTt
767
Sayfa.
Arzet (Qolak
cemalin
goreyim 389
imamzadej
Mahur
1 2 3 4 5 6 7 B i r padisaha k u l ol kim (Hafiz Goniil visalin E l a ey (Attar Kumral) 64 pervane-i bezm-i (Siitciizade H a f i z ) 82 miirsid-i alem Ahmed) 109 110 . .181 cilveger naks_i 181 26 220 27 28 220 29 221 30 221 31 222 32 222 33 223 34 223 35 223 36 224 37 224 38 225 25 24 20 21 22 23 - Y a Rabbi dilerim askm (Sirugani) Asik iver canim (Siriigani) - Sevda-yi sivadan geg (Akbaba imami) - Hak'ki koyub batila (Akbaba imami) Sera-yi aska gir (Akbaba imami) sofi 265 279-. 286 286 297" 225 225264 264
E y goniil dillerde sen (Nikabi Omer) Eyleyen ussaki seyda (Ahi) Goniilde
hayalin (Zihni) Resul-i K i b r i y a hayriilverasm (Siriigani)
Kudiimun bais-i ayn-i saadet (Kazzaz Hasan) Goniil yiiz siirmek ister (Siyahi Mehmed) Okuhsiin dergehinde arzihalim (Siyahi Mehmed) Zikrin ile olmusum ( T o sunzade) . E y a rehber olan ( K i i cuk muezzin) A y i r m a beni senden ei R a m a z a n )
8 Ruhindir niisha-i pak-i melahat (Siriigani) 220 -9 10 11 12 Derman arardim derdime (Siriigani) R S h - i pak-i Mustafa'ya etmisim (Siriigani) Sevdaiyi sivadan gee ( S i -
rugani) .' G i r sema'a zikr ile gel (Sirugani) 13 -r G e l ey gurbet diyarinda (Sirugani) 14 ' Bihamdillah yine geldi (Sirugani)
;
299^ (Ha' 304 341 361 39S 548 555 555 565569
Elmeded ey F a h r - i alem (Diraman zakiri) CiinbQ? iden g e r ; i tendir (Calakzade) D.urman yanahm (Sayy a d i Mustafa)
-
15 16
Nefse uyub r a h - i H a k ' dan (Siriigani)
Noldun aglarsm goniil (Sirugani) 17 - T - Sivadan kalbini p i k et (Sirugani) A l d m mi goniil hiisn ile yekta (Sirugani) Isbu gonlfim halini ( S i rugani)
Solmadan bagin (Duhani Serif) Gulsen-i sirda safa (Mutafzade) Ask ile iki . cihanda (Mutafzade) . Halik'in mnahbubusun (Haci F a i k B e y ) Snride vii Seyda (Seyh R u s e n ) kilan
18 19
768
.Sira No. 39 40 41 42 43 44 Sah-i ikllra-i (Tursucuzade) Yar yiiregim ?evk-i ci Nafiz Bey) Tecelli
TURK MUSiKISi ANTOLOJISi Sayfa Sira No. risalettir 578 yar (Ha580 didarrn 580 49 595 kenzine 596 (Musul sana 52 51 50 (Ze48 47 Yine dostdan haber geldi (Haci Nafiz B e y ) Kulluga bel baglayup gozlerim (Absultam gozler Sayfa
bana (Haci Nafiz Bey) Allah adl kai Dede) uludur
(Haci Nafiz B e y ) Allah Allah uludur diilkadir Tore)
talibi Olanlar (Zekai Dede) Hayriitteslimat lu Hafiz Osman)
Dervi?Iik bastadir tacda degildir (Sermiiezzin H . Hakki) Giil$en-i sirda safa. bahs eyledi sunbiil giilii (Mutafzade Ahmed) Ey serh-i sitemger dil-i (Yeni-
45
46
Aglayarak
fagfir
geldim
lena ya
Rabbena
(Sehzade Seyfeddin E f . ) A?k ile iki cihanda sah olan gelsvin beri Nafiz Bey) (Haci
raiana dokunma kbylii Hasan)
Maye
Mevt haberin (Qalakzade) isidicek 362 2 Ey Yusuf-i mehriiyari 596 (Zekai Dede)
Muhalif-i Irak
1 2 K i m k i feyz-i (Hafiz Komur) Derdimendim (Siriigani) Hak'km 180 226 miicrimim 3 E y kerem ham Muhammed (Kalburcuzade)
383
Muhahyyer
.1 iden rah-i mahabbetde
7 86 8 90 98 9 10 111 11 115 12 226
Geldik k a p u n a e y Huda
(Siriigani) Ne g a m e y dil m e s a k k a t 226
tekapii 2
3 4 du-
(Receb)
Derun-i a?ika h a l e t f e z a (Nazmi) E y cerh-i dun nettim sa-
ten (Siriigani) 227 Yeter yandim f i r a k i n a t e stno gani) (Siriigani) 227 227
na sin
5 6
(Aheni)
derdin care(Gonma'de-
Bulmaz bu
Ciimle a l e m a ? i n a ( S i r i i MQrg-i Ey dil p e r v a z

aglama 228
(Nikabi
Omer)
Kuy-i Zuhiir-i
askm bana kainatin
urub
228
cazade)
(Siriigani) goniil gel (Siriigani)
nisin
(Siriigani)
BESTE V E BESTEKARLAR Sira No. Ahval-i serencamim bu

228
FiHRISTl
769 Sayfa
Sayfa
S i r a No. 25 26 Y a Rabbi n u r u n h a k k i ciin (Ismail Dede)
13 14 15 16
17
(Siriigani)
534 535
Felek gerdislerinden lerin ( S i r i i g a n i ) I k i kasm riigani) Halk i?re bir

(Siriigani) Genc-i aski i s t e r
is229 (Si229
Y a Rabbi askm ver ( I s mail Dede) Deldi bicare bagrrm biilbiil-i 536 536 (Isma537 kasinm Hak'km (Du549 habibi 596 (Ze596 vucudum 597 (Eyup imis ( S a iste-
arasmda
27
(Ismail Dede) derman
ayineyim
229 isen 230
28 -. E y derde 29 30 265 31 32 288 33 34 341 342 383 35
yen (Ismail Dede) Diiseli bu askm i l Dede) Y a ilahi hani Serif) Hazreto ( Z e k a i Dede) i l a h i ente zu fazlin kai Dede) Durmaz yanar (Zekai Dede) Iste geldi id-i adha idelim canlar feda hatibi Ahmed) A s i k i n maksudu ol mahbub-i bihemta id Ozok)
(Siriigani)
18 19
Ya
erhamelhalaik cemal Hasan) fena
(Akister 280 ba-
baba imami) Tecelli-i (Kazzaz 20 Yeter
oldlun
gmda nalan (Mubammediyeci Mustafa) 21 E d e n rah-i tekapfi 22 23 . 24 yari mahabbetde Sah) peyam-i zakiri) (Di322 (Abdi
Goniil senden (Diraman
K a t r e - i ask-i Huda raman zakiri)
K a t r e askm u m m a n ( K a l burcuzade)
Muhayyer Kurd!
Alemlerin kai Dede) sultani (Ze597
M u h a y y e r Piiselik
1 - Bfllbiil-i (Muezzin 2 (Abdullah nalan Hiiseyin) aga) olub 390 394 3 Miicrimleriz ( Z e k a i Dede) Ssileriz 597
Mevlam ver askmi bana
M u h a y y e r Sunbiile
1 BSlbiil-i nalan olup c a ginram dost dost (Mu. F: 49 rad efendi)
770
Mustear
S i r a . No. 1 E y imam-i burcuza.de)
2 : Bi 3 vucuduTQ rahmet ask odi
Sayfa Sira No. enbiya ( K a l 384 10 384

deryasi
Sayfav B u bendeyi ask oduna 680 683 693: ummeti 69a Irsoy) diger yok 710-perdesin yari gor 693-
(Kalburcuzade)
Tasti
(Hadi B e y ) S e r v e r - i . serbiilendimiz (Ebulhamis) Ates Irsoy) nezened (Ahmed
11 565 566 12 13
( H a c i F a i k Bey) 4. 5 E y derdimin (Haci F a i k Bey) Suride vii seyda (S. Rusen) lul efendi) 7 - V e c h - i 8 y a r e dus olan (Behlu.1 efendi) H e r sahib-i tac ii kiilah (Zekai D e d e )
:
dermani kilan 569 579 579 597
Gel Muhammed (Ahmed I r s o y )
Gectim hevesat-i dunyeviden (Ahmed
6 - S i f a - y i v a s l kadrin (Beh-
14 Muhammed'den (Fehmi Tokay) .15 Gel kaldrr viicudun cemSl-i
( B . i l i t seyhi K e m a l )
Neva
A c i l d i ciin bezm-i E l e s t (Hudayi) Tabkik eder (Hudayi) 3 4 -tasdikmi 62
14 12
Vakt-i Post) Bilenler (Hafiz
seherde vech-i Post)
(Hafiz 96^ canam 9
61
13
5 6 7
8 9
K u l d a n s a n a layik nola (Hafiz K u m r a l ) Subhanel - melik - ul hannan ( V e h b i Osman) Hak hfivallah - u l - ah a d ( V e h b i Csman) Milk-i bakadan gelmisem' (Yakubzade) . Gelberu ey gonlumiin sahmnda ( K i i c i i k i m a m ) Gecelerde u y a m k s i n ( U m mi S i n a n z a d e ) F e t h olunca Hak'dan y a n a yolumnz (Divitcizade) . Idalim can i l e Mevla'yi matlab ( R e c e b ) E y Habib-i Mustafa ( H a fiz Post)
Nice bir firkatle yansin can ii dil ( H a f i z Post) Levh.i (Merdek dilden Dede) gelmi182" 230* 230^ ... et231 232" (Sirii232: 231 camm Murisalet okuyan 104 107"
65
15
70
1G
Y i n e cus eyledi ( E b r i i ) Miilk-i bakadan sem Heva-yi miibteladir Sende nefse dogmustur (Sirugani) (Diyarbakirh E m i r ) (Siriigani)
70 72 74 75 '
17
18 19 20 21
hammed
Dogdu ol sadr-i (Sirugani)
D i l u can hie k a r a r mez ( S i r u g a n i )
76 22 87 23 95
10 11
Mevlam ver askim bana (Siriigani) "Yandim yakildim gani)
BESTE VE BESTEKARLAR S i r a No. 24 25 . 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 Uyub emmareye ( S i r i i gani) A s k - i H a k her k i m m ola v a n (Siriigani) Gel ey bad-i saba ( S i riigani) mahrem-i Zat-i H a k ' d a irfan (Siriigani) Yanmaktan usanmazam (Siriigani) saadet miilkuniin Fy sultani (Akbaba imami) gonlumiin Gelberu ey (Akbaba imami) Bilur var mi yolu ( A k baba imami) E y garib biilbiil diyarm (Kudumi Dervis A l i ) sir sorana Evliyadan (Memis A g a ) Elmeded ey F a h r - i alem (Kiiciik muezzin) Isimiz subh u mesa (Zakir Halil) K i m ki askm d i n n a (S. Mehmed) Y a rab bize ihsan et (S. Mebmed) Y a n d i gonulden masiva. (Deraman Zakiri) 330 342 52 Sayfa Sira No. 39 232 40 233 41 233 42 233 43 234 44; 265 45 266 46 2<ji 47 281 48 282 49 299 50 325 51 329
FiHR-STi
771
Sayfa
olan gonliim Gaflette (Diraman zakiri) mah-i Elhamdiilillah ol rahmet (Diraman zakiri) Asikin oldu dili (Qalakzade) pak Merhaba ey nesl-i (Adapazarh Osman) tecelligah-i canem Ey r u y - i tu (Ismail Dede) V a r i m i ben dosta v e r dim (Mustafa izzet) (Ze Rabbenallahullezi kai Dede) bi vezir E y padisah-i (Zekai Dede) Hudaya S i r r - i tevhldin (Zekai Dede) Y a Ilahi sah-i kevneyn (Zekai Dede) yaratmissm B i r tahta (Hadi B e y ) cemali sem'inin Dost (Ahmed I r s o y ) Sad sada-yi ah ile gecti zamanim ah ii vah ( H a fiz Ismail) Lailaheillallah E f n a b i ha omri (Karadogancibasi)
342 343 362 517 537 545 597 598 ' 598 598 681 694
Neva Ussak
1 Sema'dan s i r r - i tevdid oldu (Calakzade) 362 Gel meclis-i ussaka ( E t yemez imami) 391
N ev eser
M a der dii cihan g a y r . i Huda ( R i f a t B e y ) 571
Nevruz
Ciirm ile- isyan (Siriigani) Kalmisiz derya-yi gaflet igre (Tosunzade) H a k serleri hayr 234 298 (Sikarizade) eyler 521
772
Nevruz-i A c e m
Sira No.
Cumlenin mahbubu sensin (Bezcizade) 2 Padisaha. askmi hemhane k i l <Hafiz Post) 1
S a y f a Sira No. 3 57 4 96 E y goniil v a r kim ( S i r i i gani) E y dil eyle can ii dilden bir giin ah (irugani) ,
Sayfa
234
Nevruz Ussak
1 Nakkasimiz bizi (Hafiz K u r a r a l ) ezel 65 2 Rabbinden olur ihsan ey
dii
(1)
(Siriigani)
235
Nihavend
izzet 1 Dfis ber dergah-i (Ahmed A g a ) 2 E y H a k yolunun dervisi (Duhani Serif) 3 Bahr-i aakda bikararim. (Ali A s k i ) 4 - r - E y ferd i i hayy ii dana (Husameddin Dede) 5 Muhammed'den diger yok vasil olmus Kabekevseyn'e ( H a d i B e y )
381 549 616
617
Nikriz
1 - Miiyesser. eyiedin aski (Sagir kapici) 2 E y Huda'dan lutf i r i h san (ipiriigani). '.3 . E y hakikat erenleri ( S i rugani) i 4 B a h r icinde katreyim (irugani) 5 E y saadet mi'ru (Akbaba imami) 6 E y Huda'dan lutf u i h san ( K u d u m i Dervis A l i ) 267 281 7 105 235 236 236 .. 8 E y dil eyle can ii dilden bir gun a h (irflgani) Canine goriniir askim bana 363 (Zekai 598
(Calakzade)
9.'. Mestane-i Dede)
harabat 10 Ben (Zekai Dede) .

sadiklar 11 Asiklar med I r s o y )
ehliyi'm
599 (Ah694
Nisabur
1 Dergeh-i H a k ' k a yuzun siir (iru.gani) 2" Siyadan kalbiili- pak et ($irugani) (1) Kerbela'ya E y sehid-i (Salihzade) 4 - J ' Tozar s e r y - i sehi asa (Bursali S a d i k ) 3
237 237
325 381
B u ilahi, b i r mecmuada " N e v r i i - i A r a b " makammda kayidlidir: fk. Mc.
FiHRISTi
773
Niihiift
S i r a No. 1 2 3 Cemalin giilsen-i feyz ii atadir (Na'li) Sayesi diismez yere (It175 237 237 Sayfa Sira No. asiklann 5 H a k ' k i seven (Calakzade) Huda'dir 6 Genc-i esrar-i (Kalburcuzade) Mansur-i ask 7 Benem (Ismail Dede) reh-i digerest 8 Mara (Eyuplu Hiiseyin Dede)
-
Sayfa
102
363 385 537 541
ri) Halk icre bir ayineyim (Sirugani) 4 S a k i y a gel beni hayran eyle (Siriigani)
PencjgaK
Sefiiilhalki fil-mahser 9 65 fillaihi (Hafiz 66 masiva 105 oldu 238 13 238 14 239 12 XI 10 (Hafiz 8 (Hatib Zakiri H a s a n ) Nola tacim gibi Kumral) Cahidii Kumral) Y a n d i goniilden (Merdek Dede) Cenab-i hazretinden ihsan (Sirugani)
!'.
rf|.:!:i 239
B e n ol d i i r r . i maaniyim (Sirugani) Mii'minlerin (Sirugani) eriat biistanmm gulii276 344

364
bayramism
siin ( Y u s u f C e l e b i ) Dogdu ol sadr-i ( D i r a m a n zakiri) G u l miidiir biilbiir miidiir

(Calalzade)
risalet
Seriden erismezse kerem (Sirugani) Yandi gonulden m a s i v a (Sirugani)
Mevsim-i Ey dii
matemi bu firkat
gor 599 ile 694
(Zekai Dede) (Ahmel Irsoy)
Pesendide
Reh-i askmda bi sabr u sikibim (Selim I I I ) 514
Puselik
Gonliim alanin soziinii (Esrefoglu) Siibhanel - melikiilhannan (Vehbi Osman) Bir d i i r T - i yetimim kim (Sadayi) Siibhane men nezzel Kur'ane (Edirneli I b rahim) Y a murid-el-hayr ( E d i r neli Ibrahim) 6 21 7 70 72 8 9 85 10 85 Talib-i (Talib) Cilvega.h-1 sinede eder (Sirugani) devran 240 (Si240 240 (Sirugani) Hak'kin devasi 101
Nice bir besleyesin riigani) Yandim riigani)
kiil oldum ( S i -
_ I s b u sinik gonliimii kim yapar
774
S i r a No. 11
TURK MUSfKiSi ANTOLOJISI S a y f a S i r a No. Derd-i yare sabr edersem ey goniil derman senin (Siriigani) B i r L e y l i gordu b u goziim insii melek pervanesi (Siriigani) Ezelden ask oduna ( K a z zaz H a s a n ) Sen canmdan gecmeden ( E y u p l u Memis) Goniil olsun nevalinle (Kiiciik muezzin) Mahrem-i zat-i Huda' sin (Haci F a i k Bey) 17 18 19 281 283 300 566 - 21 A n subh-i saadetha lahenk N u r i B e y ) (Bo620 681 683 Sayfa
12
B u ask bir bahr-i ummandir ( H a d ! B e y ) Baktrm ben ol mihraba' (Ismail H a k k i B e y ) Hudaya n u r - i tevhid ile ben giimrahi irsad et (Abdullah Qelebi) ' Niyaz-i a r z - i hacata ulu dergahimiz vardir (Sinan efendi)
13 14 15 16
20
Puselik Asiran
Men asik-i ask Avni) (Ahmed 686
Rahatulervah
1 2 3 Behey biilbiil nedir f e r yad (Na'li) .' B u l a tevhid ile esmadan (Itri).. Biz ol ussak-i serbaziz (Siriigani) 4 103 175 241 Visalinle ediib i'zaz i i ikram (S. R i f a t ) 323 5. Andim * y i n e ol ' bezmi . (Calakzade) " 364 6 EtyabiilJa'mare omren (Hiisameddin Dede) , 617
Rast
1 2 3 A: 5 6 Siibhanel -melikiil -Mevla (Hatib Zakiri) 58 59 70 176 176 11 ' Askmla cihan beste ( H a tib Z a k i r i Hasan) Siibhanel hannan (Itri) C u n dogub tutdu cihan (Itri) melikfilOsman) Resul-i 10 (Vehbi Gelberu . ey yanmaga pervane ve? n a r isteyen (Siriigani)Derdime.derman ( A k b a ba imami) ,ik;i cihan sultaninm ( A k baba imami) A s k cammi Mevla'dan (Akbaba imami) Aftab-i subh-i Maevha 277
267
Ya" Habiballah
267
267
Omur baggesinin giilii (Siriigani) ' 241
(Yususf Qelebi)
BESTE Y E BESTEKARLAR .Sira No. 12 Merhaba ey su'Ie-i a y i ne-i sirr-i Huda (Yusuf Celebi) E z e l d e n ask oduna ( Y u suf Celebi) Can ii dil sehrin ezelden (Sahaf H a f i z ) I n hane k i peyveste (Nay! Osman) A r i f i n mutlak kelamm ( S - Mehmed) B u seb hursid (Diraman zakiri) B e n sanirdim alem icre (Qalakzade) S a y f a Sira No. 33 277 278 303 318 330 344 365 365 376 31 35 36 37 38 39 40 41 12 43 385 44 522 45 523 46 528 550 558 567 Mustafa'mn 569 mi 577 578 599 52 600 .50 51 49 47
FlHRiSTI
775
Sayfa
13 14 15 16 17 18
Alemler n u r a gark oldu (Qalakzade) :20 Hak'dan gayri sevgili ( B . Abdiilkerim) 21 Merhaba ey mevlid-i Peygamberi (Kalburcuzade) E s t a g f i r u l l a h - el - azim (Sikarizade) E y R a b b - i Rahman ( S i karizade) Dogdu niirun aleme (A. Nesib) Nedir derdin senin ( D u hani Serif) E y dervisem deyen k i si (Hopcuzade) 01 Resiil-i miicteba ( H a ci F a i k 28 29 30 31 32 Bey) F a h r - i alem
19
22 23 24 25 26 27
13
( S e y h Rusen) Vuslat gibi ni'met olur (Ziver ef.)
Ciinki bildin mii'minin (Piyanist E s a d ) ElhamdiiyllahiHezi (Zek a i Dede) Yamen latifii lem yezel ( Z e k a i Dede)
(Zekai D e Y a Rahilin de) Mualla. gavs-i Siibhani (Zekai Dede) Tevbe edelim (Zekai D e de) Mail olma diinyaya (Zekai D e d e ) Y a men yuhibbii ( T a n buri A l i ef.) ezeldendir Intisabim ta (Sadi B e y ) ser E v l i y a zumresinin veri (Sadi B e y ) (Hadi E m i n tezekkiirii Bey) Tanrimiz tek bir i l a h (Ahmed I r s o y ) E y mii'min-i zi imtiyaz (Ahmed Irsoy) olsun size Miijdeler (izmirli R a k i m ) K a d e m basti bugiin ( I z zeddin) Allah diyelim daim ( F e h mi T o k a y ) Dogdu ol sems-i hakikat burc-i vahdetten bu seb( L a t i f efendi) Sera'tii bitevhid - ilahi mubesmilen (Tapu m i i diirii K e m a l ) E y l e y e n ussaki ?eyda. daima (Muezzin basi H: Tevfik B e y ) Muhammed seyyid ( Z a kir H u l i i s i ) Ben dost hevasina dus dum (Hiiseyin Halis) E y a alemlerin sahi tecell i k i l teselli k i l ( i b r a him E r k a l ) E n c a m - i hayati bir hisab et (Sadeddin K a y n a k )
600 600 600 601 617. 623 623 682 694 695 700 709 711
TURK M U S i K I S i ANTOLOJISi
S i r a No. 53 ' Y a Habiballah meded eyle muruvvet kanism (Muezzin basi Rifat) 54 Miirg-i Sidre su'le-i d i l hanemin pervanesi diiikadir Tore) (Ab S a y f a Srra No. 55 56 Rizadir L i m a a l l a h s r r n n a vasil eden ( A b d i i i k a dir T o r e ) U y a n behey gafil rullah Yalrm) (HaySayfa.
Rast_i cedid
1 i E y asik-i seb zinde seber bulbiile kar?u ( H a mamizade Osman)
Rehavi
1 Ya Rabbi lisanimdan (Neyzen Dervis Mehmed) B n gulsende hezar-i b i nevayrm (Sirugani) K d a l i m ask-i Dahide s a f a (Sirugani) tniler dun fi gflnu (Sirugani) 8 103 242 242 243 243 243 11 12 13 14 268 9 10 Tecellide dolu alern 268. (Akba26 (Akbaba imami) Habs iciin geldi ba imami)
2 3 4 5
E y cemalin matla-i h u r sid-i ikbal u kerem ( Y u suf Celebi) B e n dost ile dost ( K e n zi) Mazhar-i srrr-i H u d a ' d i r ( S . Mehmed) Benim bu ozge (Calakzade) Mefatihulhuda Abdulkerim) halim
278292 330' 36
Dervis olan kisinin (Sirugani) 6 E y nefs yeter sehv i i zelel (Sirugani) 7 Cemalin sem'-i bezm-i enbiyadir (Akbaba i m a mi)
oldu
(B. 37
E y deraverde (Ahmed A v n i )
cihanra.
R u y . i Irak
G86
Saba
1 i Gelmisem vahdet elinden (Sadayi) 2 h a h i zulmet-i cnrm i l e doldnm (Sut?iizade H a fix) . . 3 Gozlerini noldu bidar eyledin (Siitcu zade H a f i z ) 4 Y e t e r ma'mure (Nazmi) 5 83 6 83 Gider huznu ilahi fiz Post) oldun 91' (Ha97
71
Kandedir cehl ile zulmet (Talib)
lOt
BESTE V E .BESTEKARLAR FiHBJSTI Srra No. S a y f a Sira No. 29 7 Habibullah cihana can degil m i (Nikabi Omer) 111 30 8 Ilahi neylesiin netsiin (Nikabi Omer) 112 31 9 Ravzana cun yiiz suren (Himmet zade) 172 32 10 E y Allahim beni senden ayirma (Galak A h med) 11 12 Hemise ask ile alemde (Diyarbakirh E m i r ) E s e r askin yeH (Diyarba173 183 183 244 244 214 245 245 246 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 . Can u dilden aski ( C a lakzade) Benem ol ask bahresi (Koyun halife) E y cemal-i H a k ' k a talib (Kaymakzade) Suride vii seyda kilan (A. Nesib) Bisnevid ez nale-i bang-i (Ismail Dede) Kible-i ehl-i safa. (Hopguzade) Allahu ekber ey sanem (Seyh Rusen) Ben bilmez idim gizli ayan (Seyh Rusen) E y goniil aska ?evir (Rifat B e y ) Y a Allah y a Rahman (Zekai Dede) A y n i nazaret (Zekai Dede) Elhubbu min (Zekai Dede) Nedamelhubbi (Zekai Dede) -
777
Sayfa 367 373 391 527 53S 559 569 570 572 60L 601 601 601 602" 602 60?
kirh E m i r ) 13 - AcUdi' sevk ile meydan (Sirugani) 14 01 Allahimm sevdigi (Sirugani) 15 - Dervis olan asik gerek (Sirugani) 1 6 . Diiseli bu askm canim eline (Sirugani) 17 i Salikin miirsidine hizme^ t i (irugani) 18 Kandedir cehl ile zulmet (Sirugani) -19 Gel ey bad-i saba liitf 20 21 22 23 ' 24 25 26 27 28
et (Sirugani) 246 Gulsen-i vahdette daim (Sirugani) 247 Cemalin nfiruna nisbet (Sirugani) 24V Zat-i H a k ' d a mabrem-i irfan (Sirugani) 247 Merd-i meydan-i Hudan m (Sirugani) 248 Can terkini urmadan (Sirugani) 248 Eyleyiib Hablulmetine i'tisam (Sirugani) Aceb hayran oldum ( H a san A g a ) 30 8 Su dil hesret ile ( D i r a man zakiri) 344 Gaflet ile. bana bir hal (Calakzade) 366
L'ekad bede'tii (Zekai Dede) 43 i n irilte (Zekai Dede) 44 i Y a vasi'alcud (Zekai 45 Dede) Soyle Dede) selamim (Zekai
60? . 603 616" 695gerek 69&
46 / E y Allahim sen v a r iken (Zekai Dede) 47 48 49 50 Asikin tende " (Ali Aski) Musaffa (Ahmed Irsoy) Talib-i Hak'ka (Ahmed Irsoy) B a d - i sabaya canan elleri (Payzen) canidir
eyle dil levhin
sorsunlar kandedir.
778
S i r a No. 51
TURK MUSiKiSi ANTOLOJISI S a y f a S i r a No. 54 B u ask beni bana maz (Hadi B e y ) ko-
Sayfa
kafile-i isr.i Rehber-i Nebiy-yi Medeni (Abdiilkadir T o r e ) bana derdin Ya. Rab ver asla derman gerekmez (Abdiilkadir Tore) Nideyim sabr edebilsem dil ii can oda yanar (Seyyid Abdullah)
52
55
Sefiulhalki f i l - mahser (Ismail H a k k i B e y )
53
56
Merhaba ey sevgili mah-i miibarek merhaba mail Hakki B e y ) (Is-
Saba. P u s e l i k 1 Ates nezened

ma. der (Ismail Dede) dil-i 538 2 Sem'-i bezm-i . hasmm pervanesi (Seyh Rusen) 570
Saba Zemzeme 1 2
Melekler hazir olmusdur ( B u r s a h Sadik) H e r ciz ki an hosest (Zekai Dede) 3 380 4 603 Sahid-i cilve (Zekai Dede) Ya. Rab bana derdin v e r (Abdiilkadir Tore) 603
Sazkar
1 Bag-i maarif icreyiz (Zek a i Dede) 603
Segah
1 2 E s i r - i nefs-i emmarem (Hatib Zakiri) Ala men ala (Hafiz K u m r a l ) Yiiziinii goreli
kadren
10 ' 59 11 66 12 89
Ey
goniil gel
gayridan 250 250

251
gee (Siriigani) E y Allahim seni sevmek ne giizeldir ( S i r i i g a n i ) Ciinbis

dir
hayran
eden
gerci
ten-
(Dervis Abdi) U m a r i m senden lutf ile ihsan (Neyzen Dervis Mehmed) E y asik-i r u y - i tvi ( I t r i ) Sallallahu ( S i r i i g a n i ) B a g - i dilde menzil a l mis (Siriigani)
(Siriigani)
Goniilleri doldurur eren.104 177 248 248 lerin halveti ( S i r i i g a n i ) 14 15 16 249 17 249 Gelmisiz isbu cihana 269 ciindu 269 (Diyar261 279 (Akbaba imami) efkarinm Siva (Akbaba imami) E s e r a?km yedi bakirh E m i r ) suf Celebi)
Ey ni)
gafil uyan
(Siriiga-
E y gonul gel H a k ' k a giden (Siriigani)
E y Nebiler serveri ( Y u -
BESTE VE BESTEKARLAR Sira 18 19 No. Duselden derdine yokdur (Kenzi) yad E v v e l A l l a h admi eyleriz = Miraciye: (Nazi Osman Dede) Derdimin dermani ( I b r a him A g a ) Subh u mesa (A. R a s i d ) sizler ile 323 345 346 367 367 368 368. 45 385 386 46 47 391 48 393 518 523 524 49 50 39 40 41 42 43 44 S a y f a Sira 35 293 36 308 319 37 38 No.
FIHRISTi
779
Sayfa 550 551 605 605 696 696 696
20 21 22 23 24' 25 26 27 28 29 30
Mevla'dan A s k camini (Drraman zakiri) Ben bende buldum ( T u lui) Hamdiilillah bir makam-i alide (Calakzade) T i r e kalurdu goniil ( C a lakzade) E y seh zen-i diinyanin (Calakzade) Y a z i k l a r bu benim ( C a lakzade) Mahall-i. feyz-i rahmet (Kalburcuzade) firkat gamina Dilim (Kalburcuzade) Riim'da Acem'de asik oldugum (Muezzin Huseyin) .- , A s k ile ol asiki (Nefes anbari Mustafa) Essala gelsiin gelen (Adapazarh Osman) Giines gibi egerci sefseriyem ($ikarizade) Dervislik bastadir ( S i k a rizade)'
Giilsen-i aska diisen ( D u hani Serif) tac Dervislik bastadir da (Duhani S e r i f ) . Y a seyyidessadat (Zekai Dede) Hudasm Zat-i mir'at-i (Zekai Dede) (Zekai Boyadi sinemi Dede) niishatiilekvan Ente (Ahmed Irsoy) eyler Hak serleri h a y r (Ahmed Irsoy) irfan Mektebde bulan (Ahmed Irsoy)
31 32 33 34
cam-i aski ictim Ben ( Y u s u f Dagseven) 701 gozetme Zahida suret iceru gel cana bak (Seyh Haci Mehmed) Kurtulub emmareden seyreyleyiib seyrana gel (Hiiseyin Halis) Yine f i r k a t n a r m a y a n d i cihan (Abdulkadir T o r e ) Muslumamm ben musliiman (Zati A r e a ) Bilmeyen can Y u s u f u K e n ' a n ' i bilmez kandedir (Karahisarh ?eyh (Mehmed) E m i n tezekkiirii ( H a d i B . ) Zatmi da'vet . buyurdu bii gece Rabb-iil-muin (Izmirli R a k u n )
Sultani Irak
Ol menem kim (Siriiga251 2 Fezna billeyl-il-vatari 290 (Yuva Ahmed)
Sultani Yegah
A z m - i an darem zun U z ) (Ka707 ' 2 Gel bern ey derde derman isteyen (ehzade Seyfeddin. efendi)
:
Suzidil
S i r a No. 1 2 3 4 5 K a n i bizden e w e l (Sikarizade) gelen 524 538 538 572 605 7 Sayfa Sira No. 6 Yiice Dede) Boyadi sinemi ki) Bakup (Hoca F e h m i ) 9 Kutb-i ali-i zaman miirsid-i irfandir bu (Abdiilkadir Tore) (Ali As617 yare sultamm (Zekai 606 Sayfa.
Ayagi tozunu siirme cekelden (Ismail Dede) gel E y goniil giis eyle (Ismail Dede) Seha bu benligi (Rasim efendi) Y a sagiressin (Zekai D e de)
cemal-i
Suzidilara
1 Dilberi vii bi dili ( S e lim n i ) 2 Gel olunmakta tilavet (Zekai Dede) 3 Barekallah (Zekai dii cihamn 609
513
609
Dede)
Suznak
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 E y cihan a r a (A. Nesib) Biilaceb derya dili ( H a ci Hasim B e y ) E y derdlilerin (Dellalzade) kai Dede) aleyna, 606 niirun 606 18 541 derdine 14 15 16' 17 528 13 E y talib-i diinya (Zekai Dede) Salike olmaz ayan kai Dede) V e ahsenii minke tat Hamdi) olan 608(Ze608. (Hat623:
543
606
Y a sakiyelmiidameti( ZeAkbelelbedrii (Zekai' Dede) Lilimamilhakki (Zekai Dede) I n si'te men de) Y a Habiballah (Zekai Dede) Y a Resulallah (Zekai Dede)
F a r z d i r ser'an mahabbet (Hayrullah Y a l i m ) B u zulmet def'u r e f ol-sun cemalinle munevv e r k i l (S. Haci E d hem) kamilandir Pisuva-yi Seyyid Ahmed Bedevi ( E y u p l u Seyh Mehmed) R u m ' d a Acem'de asik oldugum (Meydancik imami H . Hasan) Gamdan beni a z a d et ya, Hazret-i Niireddin (Musullu Hafiz Osman) E r e n l e r i n sohbeti ele giresi degil ( E m i r B u h a r i seyhi Mesud)
710-
(Zekai De-
607
meded 607 sefaat 607 20 607 608 (Ze608 21 19
E y asik uyan zikredelim (Zekai Dede) Ummet-i merhumeye (Zekai Dede) Milk-i cihan sultam k a i Dede)
BESTE
VE BESTEKARLAR
FIHRISTi
781
Siinbiile
S i r a No. 1 2 . . 3 4 Cemi'-i (Dervis Genc-i enbiyalardan Abdi) aski ister isen 251 cSnani 251 mu252 7 89 6 S a y f a S i r a No. 5 Sermsar etme (Sirugani) Cam-i a s k i niis (Akbaba imami) Hudaya 252 edub 270 Sayfa
(Sirugani) Bilenler vecb-i (Sirugani)
Viicudun devlet-i c a n u cihandir (Akbaba imami)
270 386
Giil mudur biilbul diir (Siriigani)
8 . E y padisah-i ziilkerem (Kalburcuzade)
Sehnaz
1 2 3 4 5 6 Elmeded ey F a h r - i ' a l e m (Siriigani) Asina-yi ask (Siriigani) olandan ._ .. 252 253 253 254 287 13 14 15 12 - Beni bu nefsim eyledi 540 544 545 alemi 551 551.
(ismail Dede) Buyruk senin ferman senin (Dellalzade) Ask-i yare du? (Mustafa Izzet) On sekiz bin . (Duhani Serif) olan
Anub F a b r - i cihani ( S i rugani) C e m i l i nurunu Mevla (Sirugani) Gekmeye ekdar-i dunyadan (Siyahi Mehmed) Rum'da Acem'de asik (Muhammediyeci Mustaia) . taze (S. ' Soyle biilbul Mehmed)
16 Cesm-i Hasret dide-i esgimi (Piihani. S e r i f ) . 17
289 331 âha . (Ca369 Al539 (Is_ 540 22 21 331 19 20
Sad eder gamgin dili ( H a ci F a i k B e y ) , 567 ..riya'drr (Haci F a i k B e y ) Elhabibu lema (Zekai Dede) Egayru afak - issema (Zekai Dede) Noldun aglarsrn (Ahmed I r s o y ) ' goniil 697 567 609 609
7 .. 8 ... 9
18 ' Y u z u n mir'at-i zat-i K i b - .
Maarif burcunun ( S . Mehmed) B u gun ask odma lakzade)
10 K e r i m Allah Rahim ... lah (ismail Dede) 11 Y u r u k degirmenler mail Dede)
L a mevcude ilia H u (Sehzade Seyfeddin efendi)
Sehnaz Haver a n
1 Bugiin ben olmusum asik guzeller sahl bir yare(Musullu Hafiz Osman) .
-. .
782
Setaraba
Sira 1 No. E y Resul-i Hazret-i H a k (Naksi Dede) E y ferd-i H a y y ii dana ( S a l i h Dede) Tecelli-i cemal ister goniil eglenmez eglenmez ( H a c i Nafiz B e y ) Sayfa S i r a No 4 541 569 Goniilleri doldurur erenlerin halveti (Hoca F e h mi) Dogdu ol sadr-i risalet basti ars iizre kadem (Abdiilbaki T o r e ) Sayfa
Sevkefza
1
2 3
Serab-i ask ile sekran (Salim B e y ) E y dil bu yeter (Haci F a i k Bey) La mevciide ilia Hu (Haci Faik Bey)
4 561 5 567 568
Mest ii hayramm (Rifat B e y ) Bende oldum gok sukiir (Ahmed Irsoy)
572: 697
Sevk u T a r a b
1 2 E y hasret-i huban-i c i han (Ali Nutki Dede) Yuvamdan ucah eylerem cevlan (Abdiilhamid Dede) Girandrr cepri-i dilde (Selim I I I ) 4 513 5 513 515 6 Askm meyine ben (Se515 610 lim i n ) B i r muazzam padisahsm (Zekai Dede) Dogdu ol sadr-i risalet (Abdiilkadir Tore)
T a h i r Puselik
1 Ciin dogub tuttu cihan yiiziinii hiisniin giinesi (Miiezzinbasi Baha B e y )
Tebriz
1 Derdimin dermam sensin (Abdiilkadir T o r e )
Us$ak
Hab-i gafletden uyar uyaneyim (Hafiz K u m ral) Y a g m a y a verme nes'eni (Nasuh Pasazade Omer) 3 E s e r askm yeli karsi 67 72 4 eshara 73 nedir 75 (Yakubzade) bilsem Sinan
E y aceb (Ummi
zade)
BESTE V E BESTEKARLAR Sira 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 '20 21 22 No, E y biilbiil-i seyda (Anber Mustafa) yine 78 27 .84 28 90 29 106 106 108 -J.73 180 sana
192
FIHRISTI
783Sayfa.
S a y f a . S u a No. 26 E y goniil cam-i f e n a f i l laha (Akbaba imami) Sehinsah-i makamat-i r i salet (Akbaba imami) egri Evliyaya (Akbaba imami) Derunum yandir vis. A l i ) 30 Habibisin cenab-i K i b r i ya'nm Mustafa) 31 32 33 34 254 35 254 Hudaya
255
271 271 272.
Mey-i askmla sermest ii harabim (Siitcuzade) dost Yiiregime (Dervis A b d i ) derdi
bakma . askmla Der282:
Ilahi lutf u rahmet k a pusun a c (Sagir k a p i c i ) 01 cihanm fahrinin s i m ( B a k k a l Mehmed) miistak sana Alemler ( A m a Dervis Mehmed) E y beni ask atesine y a n diran ( C a l a k Ahmed) sirrim S i r r _ i tevhid ile (Hafrz K o m i i r ) Daim salat olsun
(Sirugani)
ates-i (Kudumi
(Muhammediyeci 289
;
Bu gonliim sehrini ( K a raoglan) "Ates nezened man) Goster. cemalin (Ibrahim A g a ) E y a gaffar olan yi bicun (Medhi) Tecelli ilahi sevk-i Matlabim Mustafa) zat-i serifin 345346Rab ( Q a 369* (Qa369> teni ' 370didarm 32T ancak 332; (Uskiidarh A l i ) Mevla321 sem'ini 319(Nayi Os318300-
Biraktim askm ile nam ii arim (Sirugani) B u can tesne visal-i h a z retine ( S i r i i g a n i ) Sermsar etme
(Siriigani)
36 37 38 39 .40 41 42
(Simkes Makdem-i
Cemalin nuruna (Sirugani) rugani) Nusedelden

(Sirugani)
nisbet 255 ' 255

256
(Drraman zakiri) Budur derdim ( D i r a m a n zakiri) ' Bilmezem y a lak zade) Y a i l a h i ara yerde lakzade) (Calakzade) Halet ile Bahr-i Toprakta yatacak
C'kdim erik dalma ( S i cam-i a s k i eden

256
Asiklan
handan
(Siriigani) '
- i Zat-i H a k ' d a n mahrem-i irfan ( S i r u g a n i ) H a z i n olma

dir
257
goniil
-
zin
har k e r i m Allahimiz v a r (Siriigani)
bana bir ask 370> . bulan

370-
(Calakzade) 43 44 45 46 tevhidde
(Calakzade)
23
B u nice derddir k i diitu cana

mez
derman
1
iste
(Siriigani)
B u giin bize
(Calakzade)
vefalarla
371
24 25
Cemalin Ac
nfirunun a s i k 270 271 gafletten
larma (Akbaba imami) goziin uyan (Akbaba imami)
Bana
canan gerek
(B. . 376' seha 38T
Abdulkerim) ziilfiin Dildade-i (Yahya C e l e b i ) *
784 Sira 47 No.
T U R K KLUSIKiSi ANTOLOJISI Sayfa S i r a No. 69 388 70 392 71 394 72 525 73 551 74 552 75 553 76 559 77 568 78 568 79 568 80 572 81 580 82 610 83 610 84 611 85 611 86 611 612 612 612 89 612 87 88 Sayfa
49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 8
B u gun ol i d - i ekberdir (Dosekcizade) Y i n e dostdan haber geldi (ignecizade) (Cami'-i Tulii'etti dile cedid hatibi) Goziim nuru F a h r - i cihan (Sikarizade) Soydum kabayi (Duhani Serif) Menba'-i ilm-i Huda'sm (Duhani Serif) vech-i Kendi hiisniin dilberden (Katircizade) K i m ki dost yolunda (Hopcuzade) Cud biliitfek y a i l a h i (Haci F a i k B e y ) et Sivadan kalbini pak (Haci F a i k B e y ) Nefse uyub r a h j H a k ' dan (Haci F a i k B e y ) Miistak olub ozledigim (Rifat B e y ) Askmla cak olsa bu ten (Haci Nafiz B . ) Senin vasfm leb-i takrire (Zekai Dede) Sefi'iilhalki f ilmahser (Zekai Dede) Hiyretullahi minel halk (Zekai Dede) Sehinsah-i cihanban-i r i salet (Zekai Dede) Biz hatm-i hace ederiz (Zekai Dede) Kuldan sana layik nola (Zekai Dede) E y Huda'dan lutf u i h san (Zekai Dede) Hak serleri hayr eyler (Zekai Dede) Gelin diyelim sevk ile (Zekai Dede)
Allah adi uludur (Zekai Dede) seytana uyub Nefs-i (Zekai Dede) Ya. sahib-el- alame ( Z a kir Hulusi) . Alemlerin icadma ( H i m metzade) miibtelayim Eyyub'um ( C a y i r h Ismail H a k k i ) Sam ii seher zikr eylerim (Mesud efendi) dervisleri Cem'olmu? (Hafiz H . Halis) inseelu anirrical Ve (Ebiilhamis) asikim ben Ezelden (Saraih Rifat) E y Hazret-i Rabman'im (Ahmed Irsoy) E y yanan n a r - i sivadan (Ahmed Irsoy) Kemal-i lutfun ey R a h man (Ahmed I r s o y ) dekayik Hazin-i kenz-i (Ahmed Irsoy) ' Kutb-i alemdir ( A h m e d Irsoy) Milk-i cihan sultani ( A h med Irsoy) kutb-i muallasin Sen (Kazim U z ) ?eh-i iklim-i hiisn-i mutlakm (Kazim U z ) Sirr-i Yezdan pir-i piran sah-i ?a'ban-i V e l i ( A b diilkadir Tore) lemyezel E y padisah-i (Hakkak Mehmed) gel E y goniil gus eyle asiklarm giiftarini ( ? e y h ' Riza) Neyleyeyim dunyayi bana Allah'im gerek ( S e y h Sinan efendi)
613 613 621 622 625 676 677 682 685 698 698 698 699 699 699 707 70&-
FiHRISTI
785
Sayfa
S:ia
No. 90 91 92 93 T
e v n
Sayfa >d-i a'zam zikirleri Bey) kilan
S i r a No. 94 Diistiim yine kaldix beni ya Hazret-i Molla-yi Rum 95 seyr gel (Mehmed Celebi) emmareden seyrana eyleyiib Kurtulub
(Sermiiezzin- Baha Suride vii seyda
(Muezzin B a h a Bey) Ezelden ask odma yane geldim (Ibrahim Erkal) merhaba Miistak olup sehr-i ramazan (Rifat Bey} ozledigim
(Hiiseyin Halis)
Uzzal
1 2 3 4 Rabbiinallahullezi tib Zakiri) Kadesrakatiddiinya bi Osman) asiklara (Receb) dost aglama Meh104 (Gon115 gecmez 257 hep 257 19 258 18 17 16 15. in'am-i 87 Idiib kffllli (Veh71 12 13 14 (Ha59 11 10 Inile ey derdli g o n i i l inile
(Siriigani)
258 etmeyen Qe\e279 331 371 372 i akran 372 derdine 380 iken 525 (Is540 (Duha552
H a k ' k a teslim bi)
can ii dilin ( Y u s u f
A s k m diiriir h a y a t i m (S. Mehmed) Biilbul nigiin ah ii feryad (Calakzade)
Gonliimii sam ii seher askmla hayran eyle (Buhurizade)
E y goniil (Neyzen med)
gel Dervis
Derdli sin Sureta Ehl-i Bir ben mail
derdli emsal derdin
ne g e z e r -
(Qalakzade)
(Calakzade)
6 7 8 9
Maksadi asiklarm cazade) K i m ki candan ise (Siriigani) Miisehhar (Siriigani) emrine
(Bursah Sadik) gece yatur sahi (Sikarizade) Dede)
Eya. alemlerin
E y garib biilbul (Siriiga-
nl)
Tiynet-i ademde ni Serif)
VecK-i Hiiseyni
E y Habib-i H a z r e t - i H a l lak (Siriigani)
2 259
C a m sfizan riigani)
eyledi
(Si259'
Yegah
Her yeri hiisniin tan eylemig Tore) giilis705 2 3 E y n a y j hos neva uf Ey va Yekta) talib-i n e f s (Rauf Yekta) F: 50 ii he(Ra-
(Abdiilkadir
786
TURK MUSiKist ANTOLOJiSI
Zavil
1 E y gonul sabr et belay a (Siriigani) 2 259 Zemzeme 1 H u r s i d - i ruhinle dil ( C a lakzade) , 372 Tarab Aceb bu ' benim ( B . Abdiilkerim) camm 3T6J
Zevk u 1 Mnhibb-i QarynT'im k a i Dede) (Ze613
Zirefken 1 Ariflere esrar-i Huda'dan haberim var (Sirugani) 260 Zirgiile 1 I B e n e m ol ask bahresi (Kogacizade) 57 2 Bag_i cemale ciin (Calakzade) irem 37S 2 Nedir bu katrelerde ( T e berdar Musa) 38S
BiBLi YOGR AFYA

Bu eserin birinci ve ikinci cildleri icin muracaat edilen meribdlar
Abdiilkadir Erdogan matbu 1941. Abdulkerim Abdiillatif 907. Abdurrahman Nesib
Seyh
Vefa, Risale-i
(Kusayri)
kendi elyazilariyla b i r takim faydah malumat deretmiclerdir: S l y . Nfz. K . N o : 1194. AH Ulvi Bektasi makalati, matbu. Asik C e l e b i T e z k i r e "Mesair-iis s u a r a " , Mlt. K . T . N o : 772. Atayi (Nev'izade) Hadikatiilhakayik f i tekmiletissekayik, 2 cild, matbu 1286. B a b a S a i d Tiirk yurdu dilmis muhtelif makaleler. mecmuasmda Bektasilik ve kizilbashga aid nesreB a k i Gblpinarh Melamilik ve Melamiler: bu eserde R a u f Y e k t a merhum tarafmdan tesbit edilen 8 ilahinin notasi vardir. matbu, 1931. Y u n u s E m r e , matGiildeste-i r i y a z - i Tezkire "NuhbeBaki Gblpinarh bu. B e l i g (Bursali) irfan, matbu 1302. Belig Cami (Bursali) (Gelibolulu)
Kusayriye, matbu 1284. (Ahmed Izzizade) H u lasatiilvefeyat, Millet K . T r . N o : 906, (Hiidayi seyhi)
Divan, Hud. K . N o : 34 A h d i (Bagdadli) T e z k i r e " G i i l s e n - i s u a r a " , Mlt. K . T r . No : 774.

Ahmed Celileddin Dede (Galata Mev-
levihanesi seyhi) zisi ile kendi

Ahmed
D i v a n , Sairin elya Tarihce-i
kiitiibhanesinde.
Remzi Akyiirek
aktab, matbu. Ahmed Midhat sani 1314 niishasi. Ahmed Rifat Akif at-i (Enderunlu) L i i g a t - i tarihiye ve Tezkire " M i r cografiye, matbu, 2 cild. siir", Mlt. K . T r . N o : 773. " H a f i z S a m i " bashkh makale, T a r i k gazetesi 16 K a n u n u -
tiil-asar !i-zeyl-i ziibdetil-es'ar" U n v . K . RavzatussiiheIstanbul tekkeda terciimesi, U n v . K . N o : 3310. Cemaleddin Server dud bazi kisimlanni leri tarihi, gayri matbu. B u eserin mahgorebildim. C e v d e t P a i a T a r i h - i Devlet-i aliyye-i Osmaniye 12 c i l d , matbu. Cumhuriyet Gazete (Seyhiilislam) Fetava.Ebussuud Emrah
A k s a m , Gazete. A l t (Miiverrih) Kunhiilahbar, Gayri matbu kismi, U n v . K . AH E m i r i Ali Enver T e z k i r e . i suarayi Amid. Sema'hane-i edeb, matBirinci cildi matbu bu 1309. B u eser, E s r a x Dede tezkiresinin telhisinden ibarettir. Ali Nutki Dede (Mevlevi) Ali DefteNutki ' r - i dervisan. B u mecmnaya
yi Ebussuud, Mlt. K , S. K . No: 80 Divan, y a z m a , Sabik E r z u -
Dede ve kardesi Nasir Abdiilbaki Dede
788
rum
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI meb'usu B a y Salih'in hususi kiitiibMatbu E m r a h divamnda yalefzud-i anber4 siirud ve nefha-i musgin demi ltrsaz-i dimag-i diinya ve efgen-i negam-i fenn-i Tibha-i bezmgah-i
hanesinde. Esad
niz aruz vezniyle yazdigi siirler vardir. (Seybiilislam) Atrabulasar, aliteK. T i i r k Musikisinaslarma dair k a l e m e n a n yegane eserdir. Kiitiibhanelerde bazi niisbalarina sadiif edilir (Mesela bakmiz: Unv. N o : 1739,
ma'hud olub niikhet.i a b i r - i a s a n b u y i de-i k a r - i mesam-i ud-i kemali tebhir vera olmagin." Post'un istidadi terceme-i h a goriilmekte ruyi idi Kezalik H a f i z kiye meyil ve
linde dahi daha tifl i k e n fenn-i ' m u s i deyecek yerde: cild-i mecmua-i nviy-i
2 5 2 9 ) . A l i E m i r i merbum t a -
rafindan istinsah edilerek ufak tefek i l a . veler yapilan bir niisha da Millet Kiitiiphanesi, tarih k i t a b l a n arasmdadir (No: 7 0 6 ) . Hususi ellerde de bir kac niishasma tesaduf edilmektedir. Mesela Avukat H a lil Edhem yazi Arda'mn hususi Celebi, kiituphaneiki ta1311 sinde itibariyle miikemmel
"Henuz
tireden sade belki cebr-i taalliim-i T a z i ve Deriden azade iken debbag-i hahis-i risdar-i lud-i efkar-i heva sabavet medar olan c i i hayalatm kiidiisi'r-i mes'ar-i
siitre-i sille-i debagat ve muste-i
nsiiha v a r d i r . Veled s i m telhis ederek-ve muasmda tir. tefrika
r e t geste-i azimet cila dade-i halet-i t a rab gayet o l m a g m " gibi tekellufattan i b a ret bulunmus olmagla intifa'-i umiimi kalebasil olmak icin sade bir surette me alarak nesrjne ibtidar ve aliyyelerine terceme-i Veled dir: (1) Nane Ahmed C e l e b i , (3) (2) Sela(5) Ebu Bu(12) (15). (17) (18) nikli Ahmed A g a , Aheni, za (7) (6) E d i r n e l i Ahmed Mehmed R i Eyipli hali ilave olunub Celebi nesrinde
rihinde bu eserin elde ettigi bir yazmaibarelerini kismen nesretmisnflshahuicin bu o giiniin iislubuna cevirerek Mekteb mecsuretiyle F a k a t Atrabulasar'in baska
himmet-i bed' olan
tesekkiiren sahib kitabin, andan
l a r m a miiracaat etmedigi Molla
lasasrnda C u d i Ahmed, F e t h u l l a h C e l e b i , Mehmed gibi musikisinaslar zikredilmemistir. Veled Qelebi, nesrettigi Atrabiilasas'a su mukaddimeyi yazmistir: " U l e m a , suara, atibba ve hatta hattatane mahsus eyadi-i iidebada miitedavil muteaddid tezkiireler mevcud oldugu halde sanayi'-i nefiseni nen giizidesi s a yilmaga sayan olan musiki f ennine m e n sub hanendegariin teriicim-i ahvalini c a mi' eser yalniz sahib-i Esad efendi miinderic kitab-i merhiimun Lehce ismi ibaret olmakla tiillugat balada beraber
edildi. V a l l a h i i l m u v a f f a k . " mevcud musikisinas isimleri sirasiyle sunlar-
A g a , (4) Istanbullu I b r a h i m C e l e b i , Odabasizade (8) (9) Ahmed V e r d i , (11) (13)
Bekir Aga,
K a r a ' I s m a i l , " (10) B a b a Nevayi, Celebi,
hurizade I t r i , ki, (14)
Mevlevi Parisa, Tosunzade
P a r i s a zade B a (16) Tophaneli
Tophaneli P i r i Abdullah,
fezkiresinden
olub anin dahi niishasi ender insa-yi atik iizre
Tesbihcizade Mehmed E m i r C e l e b i , . Diyarbakirh bi, C u v a l d i z z a d e Ismail, Aga, Aga, (20) (21) Eiyaribakirli C e m e n z a d e (19).Ce/her Mustafa Carseb
t a h r i r edil-
mis ve nuiellifin hengam-i civanide y a z digi b i r eser olmahdir k i tarz-i tahriri V e y s i , Nergisi'lerin sela vukuf miinseati gibi usmusikideki sadedinde: dud. tadane olmayub kaffe-i mundericati meIrri merhiimun f e n n j ve istihanni beyan
Mehmed C e l e Istanbullu Hafiz Haci Post HaKaHasan (28)
(22) Habibzade Abdullah A g a , (23) f i z Kumral', (24) sim, Aga, (25) (27) Hafiz Tanburi Komur (26)
"Micmer-i
derfin-i maarif niimudu
Hasan efendi zade A h i ,
BiBLIYOGRAFYA Uskiidarh Hafiz Siileyman Rifat, (29) Halil Zeki, (30) Hubyar zade, (31) H a tibzade Osman, (32) Hazinedar Ahmed Aga, (33) Dervis Omer, (34) Dervis Ali S i r i i g a n i , (35) Neyzen basi Dervis Mehmed, (36) Bagdadh Dervis Mehmed, (37) Dervis Abdi, (38) Kudiimzen Dervis A l i , (39) Eyipli Dervis C e l e b i , (40) Dervi? Sadayi, (41) Ascibasi Dervi? Mustafa, (42) Tirabluslu Dervis Kasim, (43) Kasimpasah Ahmed Zihni, (44) Tascizade Receb, (45) Abrizi Receb, (46) istanbullu Mehmed Resid, (47) Siitciizade i s a , (48) Diyarbakirh Seyyid N u h , (49) Diyarbakirh Sehla Mustafa, (50) Seyh Yususf-i Ceng!, (51) Seyhzade Ahmed, (52) Sivei A h med Celebi, (53) Serif C e l e b i , (54) S a r i B a k i , (55) Durmus Aga, (56) Tomtom imam Abdullah Aga, (57) Bursali Talib, (58) Tavukcuzade Abdullah, (59) Ruscuklu Andelib, (60) istanbullu Osman, (61) A r i f Abdiilbaki, (62) Manisah Osman, (63) Osman Vehbi, (64) A l i Pasa, (65) A w a d Mehmed Aga (66) Kasimpasah Koca Osman, (67) K a d r i [ * ] , (68) K a r a Mehmed, (69) K a p tanzade Mehmed, (70) Kazzaz H a s a i , (71) Kiiciik imam, ( 7 2 ; Kemnr.keszade Ahmed, (73) Kiiciik muezzin, (74) G i i l . ciibasizade Mehmed, (75) Bagdadh Murad [ * * ] , (76) Antepli Mehmed, (77) Kilisli Muhterem Aga, (78) Muezzin Mustafa Aga, (79) Memis Aga, (80) Edirneli Musli, (81) Diyarbakirh Mahmud, (82) Kadikoylii Mustafa Aga, (83) Musiki naibi Mustafa Aga, (84) ( l ) B u zatin ismi Mekteb mecmuasmm 10 numarah niishasinda ( S . 452) " H a r f - i i l - f a " bashgi altinda " F e d a y i m a " yazihdir. Halbuki Musikisinasm adi Fedayi degil, K a d r i ' dir. [**] Murad kelimesi yanhs Meram seklinde yazihdir. olarak
789
Istanbullu Mecdi, (85) Uskiidarh Mahmud, (86) Nazim Y a h y a , (87) Nazim, (88) Yusuf Nabi, (89) Y e n i bahceli Nazim, ( 9 0 ) , Na'than Abdi, (91) Nasuh Pasazade Omer, (92) Na'lce Mehmed, (93) Niznam Y u s u f Qelebi, (94) Diyarbaknh Miice.llid Y a h y a , (95) Uskiidarh Yahya, (96) Edirneli imam I b r a him. Atrabulasar'da kayidh olan bu m u sikisinaslar hakkinda maalesef etrafh malumat mevcud degildir. Sadece, bu san'atkarlarm devirleri tayin edilmis, Mahdud bir kismimn vefat tarihleri gosterilmis, musiki sahasmdaki kudretleri hakkmda da muglak ve tesannulu bir takim ifadelerle sitayislerde bulunulmustur. E s a d efendi'nin, muasiri ve e w e l k i devirlerde istihar eden musikisinaslardan tesbit etmedikleri de pek coktur. Biitiin bunlara ragmen bu eser, yukanda da sbyledigimiz gibi Tiirk musikijinaslari hkakmda ilk olarak viicude getirilen tarihi bir menbadir. V e boyle bir tezkireyi ilk defa yazmak serefini E s a d efendi daima muhafaza edecektir ( B u degerli $ahsiyetin musiki sahasmdaki k i y . metinden ve eserlerinden kitabimizm ikinci kismmda bahsedecegiz).
Esrar Dede Tezkire, 1211 (M.
1796) yilma kadar gelen Mevlevi sairlerini muhtevidir, yazma, U n v . K . T r . E s r e f o g l u (Abdullah Rumi) Divan, yazma, B a y Osman E r g i n ' i n hususi Kiitiibhanesinde, matbuu cok eksiktir.
E v l i y a Qelebi Seyahatname.
F a i k (Omer) Divan, U n v . K . T r . F a h r i (Sunbiili) Divan, Mlt. K . N o : 324. F a t i n (Davud) Tezkire "Hatimetiilesar" matbu. 1271 F e n n i Divan, M i d . L I . K . N o : 473 F e y z i (Subhizade) Divan, Unv. K . N o : 2874
799
TURK MUSIKISi ANTOLOJISi de-i piranelerinden yetisiip gelen M a g nisavi S e y h Seyyid H a f i z Hasan R i z a ibn-i E l h a c Abdullah ma'riifun f i h a I s i k mektebj hacesi E g i r d i r i ' n i n sirran s i r e ten ve isren tulu' ve zuhura gelen n u tuklari ve gufte-i dil-i arifaneleri div a m ve kitab.i miirebbileridir. B d a - y i hidmet-i Hak ve miirsid siideest elhamdulillah Istanbul'da damad-i sani-i Mahmud H a n i M e h m e d Said Paea'nm dairesinde Hace ve imam i d i " H J i i m Baba Divan, matbu Hiiim Baba Anka-yi mesrik, yazma, I sk. H?. K . nde. Haiimi (Bursah) D i v a n , Unv. K. N o : 256 Hasimi (Seyid Osman) Divanfe, Mehmed Siireyya taraf'ndan tabettirilmistir. 1339. H a y a l i (Giiljenizade) K. ' Divan, Mlt.
F u a d Kopriilii (Prof.) T i i r k edebiyati tarihi, matbu 1918 F u a d KSpriilii T u r k Sazsairleri, matbu, 1940 F u a d Kopriilii Bektasihgin mensei,. T u r k yurdu mecmuasi N o : 8 F u a d Kopriilii E r z u r u m l u E m r a h , matbu 1928. F u a d Kopriilii F u z u l i divam m u kaddimesi, matbu, F u a d Kopriilii Ilk routasawif lar, matbu 1918/ B u eserih sonunda Abdiilkadir Tore tarafmdan tesbit edilen 12 Y u n u s E m r e ilahisinin notalari miindericdir. F u z u l i D i v a n , matbu, F u z u l i Hadikatussuada, matbu. G a l i b Dede (Mevlevi) Divan, matm i . ." Galib Dede (Mevlevi) Cezire-i Mesnevi serhi, yazma. " G a l i b Dede (Mevlevi) Tezkire-i suara, yazma nusha. G a z a l i ( I m a m ) Ihya-iil uliim, matbu. Habib H a t ve hattatan, matbu, 1305. H a c i B e k t a . V e i l Makalat, Mlt. K . H a f i z Sadi (Halidi) Divan, matbu. Halim G i r a y Giilbiin-i hanan, matbu 1287.
T
H i z i r (ibn-i ilyas) L e t a i f - i v a k a yi'-i E n d e r u n , matbu Hiidayi Divan, matbu H i i d a y i V a k i a t - i ijftade, Usk. H d . K . No- 249, 250 Hiiseyin ( A y v a n s a r a y h Hafiz) Vefeyat " T e r c e m e t u l m e s a y i h i n " Unv. K . T . N o : 24*64, 2539. Hiiseyin Sadeddin A r e l T i i r k Musikisi kimindir: T u r k l u k mecmuasi 1-15: Hiiseyin Sadeddin A r e l Sehbal mecmuasi. Ibrahim Alaeddin Govsa Meshur adamlar ansiklopedisi, 4 cild. Ibrahim Halcki ( E r z u r u m l u ) M a rifetname, matbu. Ibrahim (Nefeszade) Gulzar-i s a vab, matbu. Ibnulemin Mabmud K e m a l Son asir T u r k Sairleri Matbu, 1930 Ihsan Mahvi Mevlevi Sairleri, E s r a r Dede tezkiresine zeyl, g a y r i matbu. Ismail ( A n k a r a h ) Minhaculfukara, matbu. ' '
Hasan Celebi (Kmahzade) e , Mlt. K . T r . N o : 758
Tezki-
H a s a n R i z a (Said"Pasa imami R i f a i ) D i v a n ? e . Seyyid Riza mahlasli _ ilahileri ibtiva eden 22 sahifelik bir eserdir. 1290 S e w a l i n d e basilmistir ( M . 1873). E s e r i n sonunda su kayidlar v a r d i r : " M e d i n e - i Magnisa'da Ibrahim Qelebi c a m i ' - i serifi karsusunda kain dergah-i s e r i f in banisi ulema-i Sliminden ve amilinden B u y i i k Hadim Mustafa efendi tilamizinden ve tarik-i R i f a i y y e mesayih-i kaî'lininden Antakyavi Hazevizade E3seyh Seyyid Ahmed Vehbi efendi hazretlerinin zahiren batman terbiye k e r -
BIBLiYOGRAFYA Umail (Ankarah) ile Hiiccetiissema' 1256 da
791
Minhaciilfukara tabedilmistir. Ismail H a k k i
birlikte
(Celveti)
SilsilenaMuhammeTiirke
-me-i Celveti, matbu. i s m a i l H a k k i (Celveti) diye serhi, matbu.

Ismail Hakki Baltacloglu
dogru, matbu
Istanbul
1942.
nesriyati
Konservatuvari
(1)
Mevlud tevsihleri, (2)
Ilahiler, (3)
Mevlevi ayinleri, (4) matbu. izzi No: (Esrefzade)
Bektasi nefesleri.
Diyarbakirh, (9) Goncazade, (10) H a m mad Musullu, (11) H a f i z K u m r a l , (12) Hafiz Komiir, (13) H a f i z Post, (14) H a fiz S a n , (15) Hasan Kazzaz, (16) H a san Manisah, (17) Hasan Sehla, (18) I t r i Buhurizade, (19) Karakiz, (20) Kiiciik miiezzin, (21) Mehmed C e l e b i Nalbur, (22) Nalcazade, (23) Nazmi Seyh, (24) Osman efendi, (25) Omer Nikabi, (26) Receb, (27) Sadayi, (28) Sagir K a p i c i , (29) S i y a h i Mehmed C e lebi E y i p miiezzini, (30) Sutciizade,' (31) Ummi Sinan H a f i z i , (32) Y u s u s f
Celebi
i z z e t M o l l a Divan " B a h a r . i e f k a r " , Divan, Mlt. K.
Mecmua: inkilab muzesinde merhum muallim M. Cevdet'in kitablari arasmN o : 288. daki kiymetli bir yazmadir. B i r takim K a n t e m i r o f l u E d v a r , Unv. K . T . ilahileri ve bilhassa tesbihleri ihtiva eden N o : 1856 bu miihim mecmuada (1) Abdi Sah, (2) K a t i p Q e l e b i Fezleke, 2 cild, matAhmed C e l e b i ( z a k i r ) , (3) A l i Siriigani lu. (4) Bedri Mehmed, (5) Dervis Mehmed, L a t i f i T e z k i r e , matbu. (6) Goncazade, (7) H a f i z , (8) Ibrahim ( E d i r n e l i I m a m ) , (9) K a r a DogancibaM a h m n d R a g i b (Kbsemihal) Tiirk si, (10) Nali, (11) Nasuh Pasazade A v r u p a muaiki miinasebetleri, cild I , Omer, (12) Receb C e l e b i , (13) Vehbi, matbu 1939. M e c d i Sakayik terciimesi, matbu (14) Y u s u f (Imam) gibi sahsiyetlerin eserleri yazihdir. 1269 K a m i ( E d i r n e l i ) Divan, Unv. K . T . Mecmua: B i r kismi X V I I nci asirda, diger bir kismi da X V I I I nci a s n n ilk y a n s m d a yasayan musikisinaslarm dini eserlerini ihtjva eden cok miihim bir yazmadir. B u eser, Sultan Mustafa I I . nin hiikiimdarhk ettigi 1106 1115 (M. 1694 1703) y i l l a n arasmda tertib edilmistir, ihtiva ettigi ilahilerin ekseriyetle bestekarlari da gosterilmisi;ir. B u mecmuada eserleri miinderic olan musikisinaslari - harf sirasma gore "tesbit ediyorum: (1) Ahmed Cihangirli, (2) Ahmed C a lakzade, (3) Ahmed (Drraman z a k i r i ) , ( 4 ) Akbaba imami, (5) A l i Sirugani, (6) A t t a r Ahmed, (7) E b r u , (8) E m i r M e c m u a Istifade ettigimiz Mecmua lann miindericat itibariyle zenginlerinden biri de Istanbul vilayeti mektupfusu B a y Osman E r g i n ' i n hususi kiitiibhanesindeki bir yazmadir. L a t u f l a r i y l e tedkik ettigim bu kiymetli mecmuada, Hamamizade ismail Dede'nin bazi ilahileri kayidh olduguna gore X I X uncu a s n n ortalarmda yazilmis demektir. Oldukca giizel bir yazi jle kaleme a i m nils olan mecmuada epeyce i l a h i k a yidlidir. Diger musiki mecmualari gibi, makamlara gore tasnif edilmemis, siirlerin kafiyelerine n a z a r a n bir divan gibi tertib edilmistir. B u cihetle, aranilan her hangi bir manzumenin bu yazmada bulunup bulunmadigmi kolaylikla ogren-
296
Bu miihim mecmua Mc. No: 637
icin b a k m i z :
Aim.
992
TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI Mecmua Millet Kiitubhanesinhv
rnek kabildir. Bu. yazmada bestekari tesbit edilen epeyce ilahi vardir. Miiteaddid eserleri kaydedilmis tekarlar sunlardir: (1) Ahi Abdulkerim ( B u h u r i z a d e ) , ( Z a k i r b a s i ) , (5) (6) (7) Aga, A l i Dede (10) (2) (Hasan efendizade), (3) A h e n i , (4)Ahmed Akbaba (tiskii(9) bulunan bes-
manzum eserler kismmda 629 numarada. kayidh bulunan bir mecmuadir. S u bestekarlarm bazi ilahilerini muhtevidir: (1) A l i Siriigani, (2) Hafiz Post, Halifezade Tahir, (4) (6) Receb. Kadri, (5) (3) Na'lL.
Ahmed Celebi - efendi darh),
(Diraman z a k i r i ) , (8) AH
M e c m u a : tiskiidarh B a y K e n a n ' a aid bir yazmadir. ? u musikisinaslarin eserlerini muhtevidir: (1) A l i Siriigani, (2) A n b e r Mustafa:. Aga, (3) C a l a k z a d e , (4) E m i r A b d u l lah, (5) H a c i Mehmed, (6) Hadi,. (7) Hafiz Post, (8) Hasan Aga, ( 9 ) K a t i r cizade, (10) Payzen (11) Receb, (12) Sadik ( A m a ) , (13) Serif ( D u h a n i ) (14) Tosunzade, (15) Y u s u s f C e l e b i .
r
imami Mehmed, Anber Mustafa seyin, (11) Ahmed, (14) Emir, (13) (16)
Siriigani ( D e d e ) ,
Bahri HiiCalak Seyh Mustafa, EtyeHa(21) (NizHatib Abdul(28) Diyarbakirli (19)
Cihangiri, (12) (15)
Calakza.de S e y h
Dervis Abdi, (18) (20)
E m i r Abdullah, (17) Concazade, Hafiz (Enfi), Hafiz K u m r a l , Yusuf (25)
mez imami, ci Ramazan, nam), (24) lah, (30) (34) (36) Dede, "fullah (23)
Hafiz. Post, { 2 2 ) Hasan A g a (27)
Hamamizade
Ismail Dede,
E s e r i n sonunda Nayi Osman Dede'nin " M i r a c i y e " s i kayidlidir. Mecmua Neyzen B a y N u r u l l a h ' a aid bir yazmadir. Lutuflariyle tedkik etmek imkamni buldugum bu mecmua, kitabimizda (Sfk. Mc.) isaretiyle gosterilmistir. Gelisi giizel yazilan ve 108 biiyiik sahif eden ibaret bulunan bu yazmada tesbit edilen' ilabilerden bir k i s minm bestekarlan da bildirflmistir. Su bestekarlarm mflteaddid eserlerinL muhtevidir: (1) Abdullah Celebi, (2) A k b a b a i m a mi Mehmed, (3) A l i Celebi ( U s k u d a r h ) , (4) A l i Siriigani (5) (6) Calakzade Seyh (7) Dervii? Mustafa Dervis Abdi,
Zakiri Hasan, (26) Hiiseyin fiz, (32) (Muezzin),
Himmetzade (29)
Hiidayi A z i z Mahmud, ( S e y h ) , . (31) (35)
. Ignecizade, Kadi HaKaymakzade,
Izzeddin
Karaoglan, (33)
Kazzaz E m i r , (38)
Kazzaz Hasan-, Kudumzen A l i (39) Memis Murad (47) Kuciik Lut(HafPasa Na'Re(51) Sey(55) (57) (57) (41)
K e n z i Hasan, (37) Kuscuzade, (42) (45)
Imam, (40)
K u c i i k Muezzin,
(Esrefzade),
t a n i ) , - (43) Merdek Dede, (44) niediyeci Mustafa, miiezzini, lcezade, (46) (48) Nalburizade, Sadik
Muham-
Nikabi Omer,, (49) (50) (Ami), Siyahi, Salihzade, (53) Sikarizade Tosunzade,
ceb C e l e b i ,
Ahmed (Diramanzakiri), (8) F e y z i D e de, (9) Hafiz K u m r a l , (10) (11) Hasan Aga (13) (15) efendi, Muezzin, kal), (16) K a d i Hafiz, Mehmed H a f i z Post,. Izzeddirr Kuciik MusNi(14) ( E n f i ) , (12)
Sahaf Hafiz, (52)
yid Hasan ( B u r s a h ) , (54) Sultan Selim H I , (56) Talib ( B u r s a h ) , (58)
(Bursah BakNalizade(21) Talib Urnm* (Niz-
Ummi Sinan Hafizi, (60)
Yakubzade.
Memis ( E y u p l u ) , (17) (18) (22) Nali, (19) (eyh)
li E d i r n e l i ) , kabi Omer,
B u yazmada bestekari mechul olan bir hayli i l a h i de mevcuddur. Mustakimzade'nin eserinden sonra - gorebildigimiz en miikemmel ilahi mecmuasi bu yazmadir. ,
ihrahim, ( 2 0 ) , Nazmi ( B u r s a h ) , (24) nam).
Salihzade, (23) Tosunzade, (25) Y u s u f Qelebi
Sinan Hafizi, (26)
BIBLiYOGRAFYA Mecmuanm sonunda su kayidlar v a r dir: " K e c e c i l e r c i m i ' - i serifiyle mahallesinde imam ve mekteb-i ibtidaiyesinin muallimi tarik-i Kadiriyye mesayihinden duagii-yi sehir merhum ve magfflr H a c e Hafiz Tevfik efendi'nin kendi eliyle y a z mis oldugu mecmuasidrr. Cenab-i H a k rahmet eylesiin amin ve simdi ise t a r i k - i Sinaniyye dervisanindan ve H a z ret-i Zekai neslinden Hiiseyin Sefik D e de'ye hediye olunmustur. 17 Muharremulharam Sene . . Tarlk-i Sinaniyeden Hiiseyin Sefik Hilmi" Bin Mustafa
793-
(14) I t r i , (15) izzeddin, (16) K a r a Ali (Merdek Dede), (17) K a r a k i z E n v e r i , (18) Kazzaz Hasan, (19) KudQmzen Dervis A l i , (20) Kiiciik Muezzin, (21) Muhammediyeci Mustafa, (22) ' Muhyeddin (Bezcizade), (23) Nazmi ( ? e y h ) , . (24) N e f e s a n h a r i Mustafa, (25) N i k a bi Omer, (26) Receb, ( 2 7 ) Sadayi, (28) Siyahi, (29) Seyh H a c i Mehmed, (30) Tosunzade, (31) U m m i Sinan Hafizi,. (32) Y u s u f Celebi, (33) Zihni. M e c m u a Millet Kiitiibhanesinde manzum eserler kisminda 696 numarada kayidlidir. X V I I I nci asir sonlarmda y a zilan muhim bir mecmuadrr. ? u bestekarlarm muteaddid ilahilerini muhtevidir:
(1) Ahmed (Drraman Z a k i r i ) , (2> Akbaba imami, (3) A l i Siriigani, ( 4 ) D 6 sekcizade, (5) Esrefoglu R u m i , ( 6 ) H a M e c m u a Uskiidar'da Selimaga K i i - fiz Post, (7) Hasan A g a , (8) Hiiseyin, (9) Kiiciik Muezzin, (10) Receb. tiibhanesine miilhak Hasim Pasa kitabM e c m u a Milli emlak senedsiz t a l a n arasmda 15 numarada mukayyed b i r sarrufat sefi B a y Mevhib A y d m ' a aid yazmadir. Himmet efendi, Himmetzade bir mecmuadrr.' Liituflariyla tedkik etAbdullah gibi mutasawrflarm siirlerini muhtevidir. B u marizumelerden bazilari- tigim bu miihim yazma, Defterhane bas' n i h bestekarlan da tesbit edilmistir. B u katibi Tahir Nedim B e y merhum t a r a ilahileri besteleyenler, A l i Siriigani, fmdan 1275 (M. 1858) tarihinde Sah Sultan dergahindaki bir ilahi mecmuasmCalakzade eyh Mustafa, Himmetzade dan aynen istinsah edilmistir. B u z a t Abdullah, Miiezzinzade, Ummi Sinan Mevhib Aydm'in babasidir. Hafizi, Y u s u f Celebi'den ibarettir. K i tabimizda (Us. H s . K . M c : 15) isaretiyle gosterilmistir. ., \ . Mecmua Millet Kutubhanesinde manzum eserler kismmda 650 n u m a r a da kayidlidrr. X V I I I nci asirda yazilan ve miindericati zengin olan muhim b i r mecmuadrr. u bestekarlarin muteaddid ilahilerini muhtevidir: . (1) Aheni, (2) Ahmed (Diraman zakiri, (3) Akbaba imami, (4) A l j S i riigani (Dede), (5) A t t a r Ahmed,. ( 6 ) Ciliz A l i Dede, (7) Calak Ahmed, ( 8 ) Demi? Abdi, (9) -Diyarbakrrh E m i r C e Jebi, (10) Goncazade, (11) Hafiz K 5 rnur, (12) Hafiz Post, (13) Hasan A g a ,
Bu eserde pek cok ilahi kayidlidrr.
T a r i h yeri acik birakilan, fakat X I X uncu asir sonlarmda yazildigi anlasilan bu kaydi muhtevi bulunan bu mecmua, X V I I ve X V i n nci asir bestekarlarimn' eserlerini ihtiva etmektedir.
Mahdud bir kisminin b e s t e k a r l a n da tesbit e d i l m i s t i r . B u b e s t e k a r l a r s n n l a r d i r :
(1) Ahmed (Eyuplu A s i k ) , (12) A l i S i riigani (Dede), (3) C a l a k z a d e S e y h M u s tafa, (4) E s a d C a v u s , (5) H a s a n A g a , (6) Hatib Zakiri Hasan, (7) Ibrahim Dede, (8) Ismail Dede (Hamamizade),. (9) Kuciik Imam, (10) Merdek Dede,
(11) risinda ikarizade.
Mecmua
X V H I n c i asrm ilk y a bir yazmadir.
y a z i l a n miihim
Bay Raif Yelkenci'nin l i i t f u y l a tedkikr e d e b i l d i g i m bu eserde dini ve l a d i n i beste g u f t e l e r i karisik bir halde y a z i l -
794
TURK MUSIKISi ANTOLOJISI M e c m u a Bazi Mevlevi ayinleriyle bir kisim Na'tleri muhtevi yazmadir: Mlt. K . N o : 693 Mecmua "Esami-i hanendegan"i muhtevi miihim bir yazmadir: Unv. Y l . K. No: 338. M e c m u a B i r kisim Mevlevi ainlerini muhtevi bir yazmadir. B a y Ahmed Remzi Akyiirek'in hususi kiitiibhanesindedir. M e c m u a K a r ve bestelerj muhtevi miihim bir yazmadir: Unv. Y l . K . N o : 343.
Mecmua 1210 (M. 1795 ) da
mistir. Ilahilerin bestekarlari gosterilme. mistir. F a k a t ekserisi, A l i Siriigani'ye aid olanlardir. B u yazmamn asil ehemmiyeti, bir T u r k san'atkari tarafmdan viicude getirilen dort minyaturii muhtevi "bulunmasi dolayisiyledir. M e c m u a Kitapci Bay R a i f Yelkenci'ye aid bir mecmuadir. X I X uncu asrm son yarismda tertib edilen bu yazmada Siinbiililige aid faydali malumat mevcuddur. B u arada Siinbiililige mensub bir takim mutasavvif siirlerini de ihtiva etmektedir. Bunlar arasmda yalniz Hakkak Abdi Dede'nin ilahi besteleri gosterilmistir. M e c m u a B a y Muhyeddin'e aid bir mecmuadir. Saray mensubu muezzin ve miiezzinbasilarinm bazi bestelerini muhtevidir. Mecmua ' Mecmua Mevlevi ayinlerjnden bir 693 B i r kisim ilahileri havi632 kismini muhtevidir. Mlt. K . N o : dir: Mlt. K . N o :
viicude getirilmis olan miihim bir y a z m a dir: tinv. Y l . K . No: 336 Mecmua B i r kisim ilahileri muhtevi bir yazmadir: Cv. K . N o : 563 M e c m u a B i r kisim ilahileri muhtevidir: Cv. K . N o : 558 M e c m u a B i r kisim Mevlevi a y i n lerinj muhtevidir: Cv. K . N o : 95 M e c m u a B i r kisim ilahileri muhtevidir: Mlt. K . N o : 680 M e c m u a Bazi ilahi ve gazellerden miirekkebdir: Mlt. K . N o : 666 M e c m u a Sultan Mustafa I I . nin epeyce ilahisini muhtevi bir yazmadir: Mlt. K . N o : 698. M e c m u a B i r kisim ilahileri havidir. Mlt. K . N o : 697 M e c m u a L a d i n i mahiyette bestelenmis olan manzumelerj nunda bazi ilahiler de N o : 594 muhtevidir. S o hayidlidir: Mlt.
M e c m u a Itri'nin Hafiz Post hakkindaki tarihini ve diger bir cok siirleri muhtevidir: Mlt. K . N o : 658 M e c m u a B i r kisim ilahilerle asik siirlerini havi bir yazmadir: Cv. K . N o : 210. M e c m u a B i r kisim ilahileri muhtevidir. Mlt. K . N o : 594 M e c m u a B i r kisim ilahileri muhtevidir Cv. K . N o : 256 M e c m u a " B i r kisim ilahileri havidir. Cv. K . N o : 340 M e c m u a B i r kisim ilahileri havidir: C v . K . N o : 575 M e c m u a X V I I I nci asir mutasav-vif sairlerinden Senayi'nin kendi elya.zisiyle kaleme aldigi miihim bir yazmad i r : Mlt. K. N o : 694 M e c m u a Klasik musikisinaslarimiz\n besteledikleri hece vezniyle yazilmis bir takim giifteleri muhtevi miihim bir y a z m a d i r : Mlt. K . N o : 707
M e c m u a B i r Bektasi tarafmdan v i i cude getirilen ve pek 5 0 k nefes ve ilahiyi ihtiva eden miihim bir yazmadir. Kendi kitablarim arasindadir. M e c m u a . Piyanist E s a d efendi'nin el yazisiyla viicude getirilmis bir sarki mecmuasidir. Mahdud bazi ilahileri de muhtevidir. E s e r , T o r a n u B a y mahfuzdur. Adil'de
BiBLIYOGRAFYA Mecmua Siinbiili mesayihinden merhum Muhyeddin efendi'ye aid bir T n e c m u a d a n aynen istinsah edilen bir yazmadir. B i r hayli jlahinin bestekarlarini ihtiva etmektedir. Said Ozok da kendi el yazisiyla b a z i ilaveler yapmistir. Kendi k i t a p l a n m arasindadir. Mecmua B i r cok ilahileri m a k a m lariyle gosteren b i r yazmadir. 1145 (M. 1732) tarihlerinde kaleme ahnmistir. B a y Osman E r g i n ' i n hususi kiitiibhanesinde bulunan b u mecmuada yalniz K a d i r i $eyhi Mehmed efendi ile Simkes Mustafa Celebi'nin besteledikleri ilahil e r giisterilmis, digerlerinin bestekarlaxi tasrih edilmemistir. Mecmua XVIII alinan kiymetli bir Bestekarlari kayidh man E r g i n ' j n hususi
Mehmed Rasid
795
edilen miikemmel bir nsiihasi bugiin S u leymaniye - E s a d efendi k i t a b l a r i a r a sindadir ( N o : 3 3 9 7 ) . Bas tarafmda " Isbu mecmua-i matbua Miistakimzade ? e y h Siileyman efendi cenablarinin kendi hatlarindan tahrir oldu" ciimlesi kayidhdir. Miistakimzade'nin hayati ve eserleri h a k k i n da etrafli malumat veren Ibniilemin "Mahmud K e m a l I n a l , her nedense bu miihim eserden bahsetmemistir ( T u h f e - i hattatin mukaddimesi). Makamlara gore tasnif edilen ve her makamda miiteaddid ihahileri ihtiva eden bu miihim mccmuadaki bestelerden epeycesinin bestekarlari da bildirilmi?tir. E s e r i n sonunda $eyhulislam E s a d efendi'nin Atrabiilasar'mdaki musikisinaslar gosterilmis, "Miistakimzade Siileyman efendi'nin cem'idir" bashgi ile de bu listeye su musikisinas isimlerj ilave edilmistir:
nci asirda kaleme ilahi mecmuasidir. degildir. B a y Oskutiibhanesindedir.

Ziibdetiilvakayi' der
(1) Miiezzinzade E l h a c Mehmed, (2) Ibrahim Dede, (3) Sultan Ahmed H a tibi, (4) Krrimi Molla Mehmed, ( 5 ) Bayramzade E y y u b i ( 6 ) K a r a Ahmed, M e h m e d S U k r i T a r i k a t silsilename(7) K a r a Davud, ( 8 ) Abdi S a h , ( 9 ) F a s i , U s k . Sim. H d . K . N o : 1098 ik Mehmed A g a , (10) K a n s u , ( 1 1 ) S i v a / si efendi zakiri Ahmed Dede, ( 1 2 ) H a M e h m e d S U k r i Mecmua-i tekaya, fiz Ahmed Pasa, (13) Haci Memi, (14) ""Derun-i islambul'da mevcud hankahlan b e y a n " eder miihim bir yazmadir. I k - Corekcizade koyun halifesj Ahmed, ( 1 5 ) m a l edilememijtir. Tekkelerden ancak Dervis Musa Mevlevi, (16) Y u v a A h med, (17) A m a Ibrahim, (18) Elhac "bir kismini ihtiva etmektedir. SeyhleOmer, (19) Damaci, (20) K o g a c i z i d e rin hangi tarihte tayin edildiklerini ve Seyh Mehmed, (21) $eyh V e f a , ( 2 2 ) hangi tarihte vefat ettiklerini ekseriyetHimmetzade l e bildirmektedir: Inkilab muzesindedir. Yakubzade Bursali, (23) Abdullah, (24) Nazmi Seyh Mehmed, M e h m e d Z i y a Y e n i k a p u Mevleviha(25) Mu'temed, (26) KaTa Hiiseyn, nesi, matbu, 1329. (27) K a r a Oglan (28) K a r a B e k i r D e Misri (Niyazi) D i v a n , matbu. de, (29) Seyhzade Kasimpasah, (30) Miistakimzade Tuhfe-i hattatin, Seyhzade U r f a h (31) Seyh Abdiilhay Matbu 1928. Celveti, (32) Zakiri H a s a n , ( 3 3 ) C a l a k M i i s t a k i m z a d e Mecmua. Miistakimeyh Ahmed, (34) Calakzade S e y h Mus-zade Siileyman Sadeddin efendi tafafintafa, (35) Muhammediyeci S a n Mustadan vucude getirilen bir eserdir. Miiellif yazisiyla olan niishasi elde mevcud fa, ( 3 6 ) . A k b a b a imami Mehmed C e l v e ti, (37) Nukkas Hasan, (38) G a l a t a S e y degildir. B u yazmadan aynen istinsah M e h m e d S t f r e y y a Sicill-i Osmani "Tezkire-i mesahir-i Osmaniye" 4 cild, matbu, 1308
1
t e l d e - i c e l i l e j B u r s a ; Mlt. K . T r . N o : 89.
796
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI tibi Salih efendi Diramani, (95) Sarac Mehmed Uskiidari, (96) Kassamzade Miiderris Uskiidari, (97) Qiknk E l h a c Mehmed Qavu?, (98). Qiknk biraderl Huni Zaim Mustafa efendi" 1175, (99) Seyhiilislam E s a d efendi, (100) Mustafa Qavus Tanbiiri, (101) Seyyid Mehmed Aga, (102) Bedestani E m i r Y a h ya Aga, (103) Hamami Seyyid Mustafa Qavus, (104) K a r a Mustafa'Ka'diri (105> Na'lce Ali efendi Musahib, (106) Oglu E y y u b Tiirbedari Hafiz Ibrahim Sadik efendi, (107) Hakkak Mahmud Dede Top hane zakiri, (108) Zakir basi Abdiilkerim eiendi Yekcesim Seyh-i Sah Sultan, 1192, (109) Sikarizade Haci Ahraed (110) Zakir Osman Bey Kadiri, (111) Ummi Sinan Zakiri Dervis Mehmed a'ma, (112) B i y i k h A l i Pasazade A h med Beyefendi fevt: 1214-1215, (113) Kaiburcuza.de Zakir Bursavi (114) Halifezade Tahir, (115) Damadzade Miifti. Feyzullah efendi, (116) Tuliii Seyh Mehmed, (117) Silahsor-i sehriyari R a m i i Bey, (118) Hakimoglu A l i Pasa hatibi Y a h y a efendi, (119) Koca Mustafa Pasa hatibi Na'ti Omer efendi Siinbiili, (120) Vardakosta Ahmed Aga, (121) Hizu Agazade, (122) Seyda Hafiz Mevlevi 1214, (123) Abdiilhalim Aga 1204, (125), Su naziri Musahib-i jehriyari (125) Sadullah Aga, (126) Kiirk zade Mustafa Aga Sermiiezzin.i sehriyari (127) Miskali Musahib-i sehriyari, (128)' Abdiilbaki efendi, (129) Abdurrahim efendi, (130) Hamamizade, (131) U n cuzade E m i n efendi, (132) Veliyiiddin efendizade etbamdan Hoca Ismail Aga, (133) Hakimoglu muezzin basisi Seyh A l i efendizade Fazli Aga, (134) Serbewabiin-i hassa min tilamiz-i I s mail Dede, (135) Siinbiili Mustafa D e - . de Musahib-i hazret-i cihandari 1241.
r -
hi Osman eiendi, (39) Siitciizade Hafiz Mehmed Ibn-i .Isa, (40) Nefes anban Mustafa, (41) Nefes anban Diraman, seyhi Osman efendi, (42) Merdek Dede (43) Y a h y a Qelebi V a h y i efendi akribasmdan (44) Cihangiri miiezzin Meh. med Memis Qelebi, (45) Edirnevi Salihzade kuzattan, (46) Yekcesim Mustafa Aga, (47) E m i r Abdullah miiezzin-i sehriyari, (48) Bursah E l h a c Ramazan, (49) Dervis Abdi Bursah, (50) Sahhaf Hafiz Mustafa, (51) Kenzi Hasan 1127 (52) Goncazade Imam efendi, (53) Teberdar Mustafa, (54) Gonca Ahmed efendi kadi, (55) K a r g a Mustafa, (56) Faiz Diyarbakirh, (57) Bahri Hiiseyin efendi Deniz ugrusu, (58) E s r e f z a de Abdullah, (59) Seyh Izzeddin A h med efendi Esrefzade, (60) Kazzaz Mustafa, (61) Divitcizade Mehmed T a ljb, (62) Zakir Halil, (63) Ummi Sinanzade Hasan efendi 1088, (63) Ummi Sinanzade Mustafa 1210, (64) Cihangiri Mustafa, (65) Seyhzade Cihangiri, (66) Pir Kahraman Aga, (66) Kuburizade Abdurrahman Rahmi 1128, (68) T a n buri Mehmed E y y u b i (69) Bakkal Mehmed B u r s a h (70) Siyahi E y y u b muezzinbasisi, (71) Sepetci Mehmed Dede, (72) Dosekcizade Edirneli, (73) Haci Bayram 833, (74) Seyhzade Camali Gebze'den (75) Zakir Ali Qelebi Uskiidar i , (76) Oglu Mahmud efendi, (80) Zerkubi Altuncu, (81) Uskiidari Hiiseyin, (82) Kuscuzade (83) Esrefzade Seyh Lutfullah 1106, (84) Murad P a sa miiezzini Molla Huseyn, (85) Naki Bey damadi Han kapu kethudasi, (86) Yekcesim Dervis Huseyn K a r - i natik sahibi, (87) Mustafa (88) Nazim Qelebi biraderi Hiiseyin, (89) Leblebicizade, (90) Karakiz Hocazade Hattat Mehmed efendi (91) Camesiiy Mustafa Aga, (92) Hakkak E l h a c Mehmed, (93) Sanizade ibi-ahim efendi Kadi, (94) Kereste ka-
(136) Diraman zakiri Seyh Ahmed 1161,. (137) , Musahib-i sehriyari Mehmed S a dik A ' m a .
BiBLIYOGRAFYA T i i r k musikisi Tarihine ve dini musikiye vakif oldugu anlasilan degerli alim (Vefati: 1202 - 1787) bu miiMiistakimzade Siileyman Sadeddin efendi'nin him nnm mecmuasi mevcud ilahi mecmualamiindericat itibariyle en i s i m ve zengini mahdud Koyun Halife, (52) Kuscuzade,
797
(53) (55)
K u c u k imam, (54) Kiictik miiezzm, L u t f u l l a h Esrefzade, (56) sah buri, (59) fa, (63) B a k k a l , (57) (58) Mehmed (61)
Mehmed B u r -
Mehmed E y i p l i T a n K a r a h i s a r h Seyh, MerMusta. Neyzen, Aga Nak(69) anban Celebi, Receb Aga, Se-
Memis Aga F m d i k l i l i , (60) Muhammediyeci Mevlevi (62) Musa Dede
ve en miikemmelidir.Bu eserde bazi musikisinas sonradan yiz. ilave edildigini de
dek Dede,
bestelerjnin gormekte-
Musli E d i r n e l i , (64)
Mustafa
Y e k c i s i m , (65) Mustafa Dede, (66) him, Nayi (68) Nane Ahmed Dede, (71) (72) Bey (70) efendi, Celebi, Nefes
B u ehemmiyetli menbada su bestekarl a r m miiteaddid ilahileri mevcuddiir: (1) Abdiilkerim Buhurizade, (2) diirrahim T i r s i , ( 3 ) Celebi Ahmed Ali mi niz (12) lak Abdiilmecid-i Aheni, (6) (4) Ali Sivasi zakiri, Ab(5) (8) Ahmed Celebi
si Ibrahim, Sunbiili, (67) Nalizade I b r a Osman
Mustafa (73) Celebi, (77) neli, lim Aga, Eyip (85) Hafiz,
Nefes a n b a n Os(74) Sadik (80)
man efendi, Osman (75)
Nikabi Omer Kadiri, (76)
Diraman zakiri, (9)
U s k i i d a r l i , (7) A l i Dede Kudiimzen, Sirugani ( D e d e ) , Mehmed, ugrusu (10) (11)
Sadayi,
Akbaba imaEyipli, (13) Qa. Seyh (17)
Sahaf H a f i z , (79) Giray, (82) Saban (89) (81) Sinan Dede,
(78) Salihzade E d i r Sepetfizade efendi, (86) (83) Mehmed Siyahi Rifat, DiSirret TeberTului Yahya (97). (99)
B a h r i Hiiseyin DeBayramzade (14) Calakza.de
S a y y a d i Mustafa,
Cihangiri Seyh Ahmed, Sey Ahmed, (15) (16)
miiezzini,
(84)
Siileyman
Mustafa, efendi, (19) (22) TI,
Clak imami zade Ahmed Dervis Abdi B u r s a h , (18) (21) Rumi, (20) Dervis Qavus, Divit-^ Dosekcizade, (24) (26) EtyeHaci (28) (30) Aga, Hatib-i Abdul, HiidaMurad Kalbur-
Seyhzade
yarbakirh, (87) dar Musa, zi, (94) (91)
Sikarizade, (88) Tosunzade, (93) (92) (95)
D e r v i s A l i Edirneli, tizade Seyh Mustafa, <23) Esrefoglu
Talib B u r s a h , (90)
Dervis Mehmed A m a ,
Seyh Mehmed, Celebi, (96)
Ummi Sinan H a f i .
E m i r Abdullah MSezzin-i sehriyaGoncazade,
U m m i Sinanzade, (98)
Yakubzade' Bursah, Y u v a Ahmed,
mez imami (25)
Yusuf Celebi,
B a y r a m V e l i , (27) H a f i z K u m r a l , (29) Hafiz (34) lah, yi Post, Hasan (37) Aziz (31) Hammad Musullu,
H a c i Ramazan, Hafiz KomGr Halil (33) Hasan (35)
Z a k i r i H a s a n Hatib. N a f i z ( H a c i ) - Hatarat mecmuasi, muharririn oglu B a y Ahmed Macid B e r ker'dedir. \ N i i l i ( K a d i m ) D i v a n , Mlt. K . N o : 415, matbu niishada yalniz gazeller vardir. ' N i s i r Abdiilbaki ( D e d e ) . T e d k i k u T a h k i k : S l y . Nfz. K . N o : 1242 N a u r AbdUlbaki (Dede.) " T a h r i r i y e , Sly. Nfz. K . No. 1242
'Nayi Osman Dede Rabt-1 tabirat-1
Z a k i r , ' (32)
efendizade,
c a m i ' - i cedid, (36) Mahmud,
Himmetzade (39 Huseyin (42)
Hocazade Hattat, (38) (40) Itri
P a s a miiezzini, (41) di,
Buhurizade,
Izzeddin Esrefzade, (43) Karaoglan (45) (46) (48) (44)
cuzade Celveti z a k i r H a c i Mehmed efenKaraoglan Seyh Kazzaz Kinmi (51) Edirneli, Ahmed, Hasan Kaymakzade
Kazzaz E m i r , (47) K e n z i H a s a n , (49) (50)
musiki, susl Nazim
Huseyin -
Sadeddin
Arel'in
hu-
Molla Mehmed,
Kogaeizade,
kutubhanesinde. Divan, matbu.
798
N a z i r i (Giilseni) K. No: 493 Nebil 1121 Nesati
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI Divan, Mrd. L I . 1626. Rusen metli dayi da (Seyh) Mecmua. X I X ncu Uskiidar'numaraibarettir.
asrm son nisfinda viicude getirilen k i y bir ilahi mecmuasidir. kitablari yazma, arasmda 189 1804 da Selim a g a kiitiibhanesine miilhak H i i ( E s k i n u m a r a s i 15) makamlarda kayidh olan bu bestelenmis Olan Bestekarlari gostebulu(2) Bey, AIL
(4)
D i v a n , Unv. K . T r . No:
N e s i b Divan, Mrd. Hamid'iye K . N o : Divan, A l i Nutki Dede'nin 942
elyazisi ile. S l y . Nfz. K . N o : Nurt ( T o k a t h ) kiitiibhanesinde. N o : 249, Mlt. No: Omer Vasfl Emin Yazici'da Pertev 273.
degerli Muhtelif rilenler, (1)
varaktan
Divan, yazma, S a ,
bik E r z u r u m meb'usu Bay Salih'in hususi O s m a n (.Kadiri) Divan, Unv. K . T . (Hattat) Hatirat, bu Neyzen 186
ilahileri muhtevidir. nanlardir:
su musikisinaslara aid
Ahmed (Eyuplu Hafiz),

(Dede), (3)
Siriigani
Calakzade,
yazma eser, muharririn kardesi mahfuzdur. Bektasiligm 1928.
Edhem Aga, san Aga, (10) (9)
(5)
Haci F a i k
(6) Ha-
Haci R a m a z a n , ( 7 ) Hafiz Post, (8) Hopcuzade (12) cografi Ibrahim Dede ( Z a k i r ) , (11) (Damad-i
Divan, Unv. Y l . K . No:
Haci Sakir, Ismail seccade, (13) Os(16) (17) Se(21) YuKalburcuzade
Ragib H u l u s i
tevezzuu, tereiime, matbu, K . T. No: 1719 523
Dede ( H a m a m i z a d e ) , Haci Mehmed E m i n Kethuda-yi A t t a r , man Nesib rif Celebi, efendi (15) (18)
R a t m i (Tersane katibi) Divan, Unv. Ramiz T e z k i r e , 1132 den 1197 - 1782) ye kadar gelen muhtevidir. Miiellifin bakmiz: Sly. elyazisiyla olan niisha igin E s d . K . No: 3873, K a t a (M.
n i s i n - i dergah-i Ismail H a k k i ) (14) Mustafa Aga,
Kuscuzade
sairleri
(Seyh (20),
efendimiz), Selim I I I , (19) Sikarizade, (23)
Rusen efendi, (Bursah), Talib, (22)
lokta yanhs olarak " S a l i m tezkiresi" deye kaiythdir. Rehat Divan, Unv. K . N o : 1318 1318 663 Rauf Yekta Rauf Yekta E s a t i z - i elhan I , Hoca E s a t i z - i elhan I I , H a -
U m m i Sinanzade, Ziver Efendi.
suf Celebi, ( 2 4 )
Rusen efendi. tertib ettigi bu mecmua d a ilahileri, nevilerine gore ayirmis ve b u n l a n ; na't, durak, tesbih, tevsih, meydan ilahisi, savt, suul gostermistir. Sablh D i v a n , Unv. K . T . N o :
S yh
e
Zekai Dede efendi, matbu,
gibi
basliklarla 271
Ga-
ce Abdiilkadir-i Meragi, matbu, de efendi, matbu Rifki 1924 fi
R a u f Y e k t a E s a t i z - i elhan I I I , DeBektasi s i r n , matbu, 3 cild. def'-il-
Sadeddin N u z h e t E r g u n
lib hayati ve matbu
eserleri, matbu .
Samih R i f a t Tiirk Tiirk Samu-
Rifat Mir'atulmakasid mefasid, matbu 1293 Riyazi Riza Mlt. K . T r . N o : 765
Sadeddin Nuzhet E r g u n
Tezkire "Riyaz-iis- s u a r a " , 1316
Sadeddin Nuzhet E r g u n irleri, 2 cild. Sadeddin Nuzhet E r g u n
T e z k i r e , matbu
sikisi tarihine dair notlar, Tiirkliik mecmuasi N o : 14-15

Bektasi Sadeddin N u z h e t E r g u n
Rusen K a m I t r i Mustafa efendi, Dariilelhan mecmuasi N o : 2, 1 nisan 1340 Rusen K a m I t r i hakkinda makale, 1942 Radyo mecmuasi N o : 7, 15 haziran
sairleri, matbu, Y e k t a merhum
1930.
B u eserde R a u f edilen
tarafindan tesbit
12 nefesin notasi vardir.
BIBLIYOGRAFYA
Sadcddin Niizhet Ergun- P i r Sultan
799Bey (Vak'aniivis) K. No: 1096, Divan,. Unv. K1143
Sakir
Abdal,
matbu,
1929,. B u
eserde tesbit
Rauf edilen min
Mrd. Hamidiye T . No.: 2792. ?efkat den 1229
Y e k t a merhum tarafmdan 6 nefesin n o t a s i . vardir. Safayi
(Bagdadli) (M. 1730
Tezkire. 1813)
Tezkire "Nuhbetfllasar
a kadar Cevdet130, di-
fevaid-il esâr", Sly. E s d . K . Sakib D e d e bu bu bu, 1283 Salim 1315 Sami (Arpaeminizade) 1253 T e z k i r e " H e s t behist", Matbu. (Mevlevi) Divan, matbu, Sent Senih 1275. Seyfullah es'ar 1256
. Silahdarzade Mehmed Em in Tez-
gejen sairleri yazmistir. B i r yazmasi V e liyiiddin efendi Kutiiphanesinde pasa kitaplari arasindadir N o :
Sefine-i Mevleviye, mat_ Tezkire, mat-
(Mirzazade)
ger bir nusha da Millet Kiitiiphanesindedir T a r i h N o : 770.

Kamusiilalam. Semseddin Sami
Divan mat-
Semsi din) Seyhi" (Nizamoglu) 1329 Divan, matbu Kiilliyat-i Seyhi
(Sivasll m u t a s a w i f Divan Mlt. K . N o : 232
e m s e (
l-
Vakayiiilfuzala, " Z e y l - i Zeyl-I olan bu ma. (M. 1634 Vefat 1730)
iinvaniyle de meshur
eser, 1044 den 1143 ruf den sahsiyetlerden sonrakilere
matbu,
e kadarki zaman esnasmda yetisen gore - bahseder. 1130 (M. 1717)
Sezayi
(Giilseni)
tarihlerine senesinoglu Di-
aid miisveddeleri 198.
k i r e , Mlt.
Sofizade
K.
Hafiz Ahmed Vesilet-iil-
tanzim etmistir. B u cildin a y r i bir n i i s hasi icin bakmrz: A y s . K . No: de vardir. Tahir (Bursah) Osmanh Miiellifleri, 3 cild. matbu. Tahir Olgun bu. Tahir Olgun Talit tedkik Divan, yazma. H u s u S"r mecmuasi, si Kiituphanesinde kendi elyazisi ile-. (Uskudarh) edilmistir.
Ibrahim Hasib
:
vusul ila. H a z r e t - i r - Resul. B u eser, B e lig'in Giildeste'sine viicude getirilen bir zeyldir. 1180 1224 den (M. 1809) (M. 1766) bazilarmi tarihinden muhteviOstarihirie kadar vefat enusha, B a y
ger kisimlar yazma olarak kiituphaneler-
sahsiyetlerden
Mahfil mecmuasi, mat-
dir. Gordiigiim yazma Subhi Ezgi (Dr.)
m a n E r g i n ' i n hususi kutubhanesindedir. T u r k musikisi, 3 cild. Istanbul konservatuvari tarafindan nesredilen bu miihim eserde 10 ilah i , 5 Na't, 1 Mi'raciye, 1 a y i n , 3 durak, 1 mersiye ile bir kac salat, temcid miinacat ve tekbir notasi mevcuddur. L a dini mahiyeti haiz bir fok eserlerin not a l a n n i da ihtiva eden b u kiymetli eser hakkmda kitabimizm ikinci. kismmda
Tezki-
oglu B a y F a r u k Uskiidarli'mn lutt'uyla.

Ussakizade Saka-
yik zeyli, U n v . ve Mrd. L L K . niishalar.

V&hid L u t f i Vihid Vahid Lutfi Salci Salci Asik E m r a h ve
san'ati, Y e n i T i i r k mecmuasi N o : bir n e f e s i : Miizik mecmuasi N o :

Mahtumi
41 1
K.
Samih R i f a t ' i n Divan, Mlt.
izahat vardir.
S u y o l c u z a d e Mehmed Neeib
retiilhattatin, Y a z m a , 800.
Siinbul Siireyya Sinan Baba
Mlt.
K.
Tr.
No:
DevBek-
No: bu
491 Siibha - tiiz - zakirin, m a t (Izbudak) Atrabulade Mekteb (Mekteb.
(Mutasawif) Bektasillk ve
Vahyi 1284 Veled
ran- risalesi, Mlt. K . tasilar, matbu.
Celebi
sar hulasasi: B u eser, 1893 mecmuasmda
tefrika edilmistir
800
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI malumati muadir. ihtiva eden miihim bir mec-
N o : 1 - 10, 3. Receb 1311 - 11 Zilkade 1311) P a r i s a , Y u s u f Celebi, Nazim gibi Mevleviler hakkmda Atrabulasar'da olmayan ufak tefek bazi k a y i d l a n ve E s a d efendi'nin muhtasar tercumeihalini muhtevidir. V e l e d Celebi (izbudak) Simat-i -asikan. Mevlevilige aid faydah b i r cok
V e l e d ( S u l t a n ) Riibabname, Usk. Kemankes K . N o : 197. Z i i k ( B u r s a h ) Divan, Mlt. K . No 136 Z a r i f J ( S a d i ) Divan, Unv. K . Z e k a i Divan, Matbu 1158.
ENDEKS
A Abbas Dede (Neyzen) G70 Abbas (Hidiv I ) 665 Abbas Pasa 500 Abdi A g a (Musikisinas) 122 Abdi B e y (Tanburi) 433 Abdi Dede (Hakkak) 618 Abdi (Kefeli Dervis) . Dervis A b d i ' y e bakiniz. Abdi (Na'than) 468 Abdi Pasa (Miiverrih, sair) 105 Abdi Sah 322 Abdi (Zakirbasi, H a k k a k ) 491 Abdullah Aga 394 Abdullah Bey (Muhsin/ade) 663 Abdullah (Bursali Hastazade) 158 Abdullah Duhani ( V a r n a h Hoca) 633. Abdullah Duhani ( V a r n a h Hoca) - 471. Abdullah (Eyuplu Abdi) 55 Abdullah ( H i m m e t z a d e ) Himmet jzade'ye bakiniz. . Abdullah (Keresteci, musikisinas) 45. Abdullah (Tosunzade) Tosunzade Abdullah'a bakmiz. Abdullah Vehbi efendi ( R i f a i Seyhi) 489. Abdulkerim (Buhurizade) - 1 6 4 , 374, 375, 376, 377, 714 Abdiilkerim (Dervis) 406 Abdulkerim Rfihi 622 Abdulkerim (Sunbiili) 31 Abdulmecid (Sivasli Seyh, Seyhi) 55,- 107, 108, 158. Abdulmecid (Sultan) 410, 425, -433, 444, 473, 497, 663 Abdiilahad N u r i (Mutasavvif sair)- 40, 51, 55, 59, 87, 95, 103, 107, 110, H i , 112, 123, 142, 173, 174, 183, 193, 209, 217, 230, 233, 234, 261, 270, 271, 290, 333, 341, 342, 373, 374, 689, Abdiilaziz 486. Abdiilaziz Abdiilaziz Abdiilaziz Abdiilaziz Abdiilaziz Abduibaki efendi (Kadiri seyhi)
(Hocazade) - 34 (Mutasavvif) - 217 (Musikisinas) 19 (Sultan) 425, 445. (Seyhiilislam) 147 Nasir Dede (Mevlevi)
140, 167, 406, 413, 415, 416, 419, 420, 421, 438, 464, 494, 499, 512, 516,. 637, 647. Abdiilhamid Dede 513 Abdiilhamid (Sultan I I . ) Abdiilhay efendi ( B a y r a m i 672 . . . .
417, 418, 495, 498,
633 seyhi) . .
Abdiilhay (Mutasavvif) 54, 92, 101, 1 0 2 227, 235, 240, 259, 260, 261, 267,284.
t
Abdiilkadir Geylani (Baz-iil-esheb) 15,. 457, 482, 483, 577, 578, 666, 677, 690, 691, 697, 698, 699, 702 Abdiilkadir (Meragah H a c e ) 5, 7, .19, 133, 145. Abdiilkadir T o r e 441, 470, 542, 569, 580, 629, 637, 639, 644, 702, 703, 704, 705, 706, 749, 750, 754. Abdiirrahim K i i n h i (Mevlevi seyhi, musikisinas) 167, 169, 170, 420, 421, 422, 637. Abdiirrahim S u k r i efendi 485, 648. (Seyh):
';*'"
' ' i
F : 51
802
T U R K MUSiKISi ANTOLOJISI Abdurrahim T i r s i 15, 22, 518. Abdurrahman efendi Abdurrahman (Seyh) 634 34 423 Abdurrahman Giirses (Kadi) Ahmed 174. Ahmed Qelebi (Nane) 43 Ahmed C e l e b i (Zakirbasi) 55, 107 108.
( C o l a k imamza.de) 389.. Ahmed
(Qaylak seyh)
15, 172V
Abdurrahman Nesib ( H i i d a y i seyhi) 423, 424, 441, 525, 526, 527, 528, 569. Abdussamed hi) _ Abdussamed 349, 350, 355, Abdusselam-i Seybani ( S a d i ) A b i d efendi Adem 113, 120. 487, 564, 567. sair) 239, 244, Dede ( R i f a i seyhi) (Mevlevi, sair) 123 36, 502 efendi (Bayrami Sey161, 667, 672. (Himmetzade)
Ahmed Ahmed Ahmed Ahmed . Ahmed Ahmed de) '
Dede (Neyzen) 148. Dede (Neyzen Qerkes) 512.. Dede (Sisman) 638. (Dukakinzade, S a i r ) 5"45_. D u r r i B e y 441 efendj (Bursah (Biilbiil) Yaghkgiza658. 659^
439. ( H a f i z , eyh)
Ahmed efendi Ahmed efendi 662.
Adile Sultan Adli (Mutasawif
247,. 325, 342, 362, 375, 523. Afyonkarahisar 425, 508 Afyon Mevlevlhanesi 43, A g a h B e y 479, 663. Agazade (Mevlevi seyhi) " 493 Ahdi (Tezkireci). Aheni Mehmed 52, 97, 98, 122. A h i (Hasan efendizade) 125, 181 Ahmed A g a (CiHngirzade) 439 Ahmed A g a (Vardakosta) 166, 1^67, .169, 381, 430, 432, 638. Ahmed Ahmed (Arab)
.
Ahmed efendi (Halveti seyhi) 495_ Ahmed efendi ( K a d i r i seyhi) Ahmed efendi Ahmed 672. Ahmed 556. . 669. Ahmed Gavsi 663, 669. (Hopguzade) 137 484^ efendi (Miistakzade) (Odabaisi seyhi) 671. - 7 - 671-
16, 17 (Nalbur)
. ( E y u p hatibi A s i k H a f i z ) ' (Sadi seyhi) 7-
Celebi
Ahmed F e r i d efendi
657
."'-
A r i f .Hikmeti Dede '- 637,

" . j
Ahmed (Gulseni seyhi) Ahmed ( H a c i ) 34 Ahmed ( H a f i z ) 634.. Ahmed
638. "
Ahmed '671.
Asim
efendi
' (Bayrami)
Ahmed (Halveti seyhi) 413 (Halveti Yigitbasi) 283406.. 458,. 510,. 644,. 687, 695,' Ahmed Husameddin (Dede) 494, 495, 5 1 1 , 5 1 2 , 617.
A h m e d A v n i Konuk
5, 456, 463, 484.
468, 636, 637, 645, 686, 687. A h m e d B a b a (Bedevi seyhi) Ahmed Bedevi ( T a r i k a t muessisi) 596, 623, 666. .
Ahmed Celateddin D e d e (Galata Mevlevlhanesi seyhi) 405, 426, 427, 428, 433, 434, 439, 442, 488, 493, 494, 495, 497, 501,. 502, 506, 637, 664, 665, 666. . . Ahmed 113. (Cihangirli Bestekar) , 112,
Ahmed Irsoy (Zekaizade H a f i z ) 166, 427, 428, 443, 452, 453, 454, 461, 462, 463, 464, 465, 466, 495,. 613, 615 61T, 629, 635, 636, 637, 647, 648, 649, 650, 65L 664, 688, 689, 690, 691, 69Z, 693, 694, 696, 697, 698, 699. Ahmed (Ishak hocasi) 126 Ahmed (Jstibizade) 53 Ahmed (Kaymakzade Seyh) Ahmed Macid B e r k e r 446
39t
ENDEKS Ahmed (Medineli) 661 Ahmed Mesud efendi (Siinbiili seyhi) 671, 672. Ahmed (Mestgizade, Hattat) 163 Ahmed Midhat efendi Ahmed Muhtar efendi hi) 568 Ahmed (Mutafzade) Ahmed'e bakimz. Ahmed Miinir Ahmed (Neyzen) Ahmed (Osmanli 18, 33, 65, 575, 576 Ahmed (Osmanli 123, 143, 149. 654 (Odabasi sey Mutafzade
803
Ali A s k i Bey (Beglikcizade) 406, 463, 464, 602, 613, 614, 615, 616, 617, 671.. Ali A g a ( K e m a n i ) 433 A l i Baba (Bedevi seyhi, han) Mevlid670
442, 469, 479. 487
A l i Baba ( R e i s , Dokmeci) A l i Bey ( E d i r n e l i eyh) Ali Dede ( B e k t a s i ) 642 A l i Dede (GUI) 659 Ali Dede (Kudumzen) 120 Ali Ali AH Ali Ali Ali Ali
373 669 hukiimdari I . ) . hiikiimdari I I I . ) 323 512, 542,
Ahmed Rasid (Bestekar) Ahmed Remzi A k y i i r e k 562, 569, 794.
Dede (Mevlevi seyhi) 493 De.de (Neyzen) 670 efendi" (Cerrahiyeden) 660 efendi ( E y y u b l u H a f i z ) 632 efendi ( H a f i z , Z a k i r ) 662 efendi ( K u t u c u , Zakirbasi) 485 efendi (Mevlevi seyhi) 505 (Tanburi) 402, 617, 490
Ahmed R i f a i ( T a r i k a t miiessisi) 555, 621, 623, 624, 666, 690, 698. Ahmed Salik (Kosec, S e y h ) 299, 370, 371.
Ali efendi 678.
"298,
Ali efendi ( Y e n i c a m i miiezzini) A l i Gercek (Zakirbasi) 492, 663, 671. A l i (Hafiz) 633, 634
486, 488,
Ahmed (Seyh C a y l a k ) 15, 127, 128 Ahmed (Uskiidarh S i y a h i ) 661 Ahmed V e f k i (Diraman zakiri) 147, 158, 159, 333, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343,344, 345, 346. Ahmed Y e s e v i 481. Ahmed (Zakir,' attar) 485 Ahmedilik (Halvetiligin kolu) ' 13, Ahmediye camii (Uskiidar'da) 658. Akbaba imami (Mehmed Z a i f i ) 142, 143, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 319. A k i f Pasa Akif (Sair) 509 164
A l i (Imam, Haydor-i K e r r a r ) 56, 405, 408, 411, 557. HP0, 613, 624, 641, 698. A l i izzet Dede 493, 497 (Mevlevi seyhi)
A l j ( K a r a , Merdek Dede) M e r dek Dede'ye bakimz. Ali (Kudiimzenbasi H a f i z ) 687 Ali (Nasuhizade Seyh) 160 A l i Nutki B a b a (Bektasi) 657 A l i Nutki Dede (Mevlevi seyhi) 406, 413, 414, 415, 429, 435, 438, 495, 513. Ali Ali Ali Ali Ali 670. Pasa Pasa Pasa Riza Riza (Sadriazam) 403 ( C o r l u l u ) 158 (Hekimoglu) 388, 576 (Hopcuzade) 484 Sengel 629, 644, 660,
A k l i (Tablizade) 35, 53. A k Semseddin 108, 109. Alaeddin Bey (Hattat) 663 ' Alaeddin (Siinbiili) 619 Alaeddin Alaiye (Vizeli) 143. 444 640, 641
Aleksan A g a ( K e m a n i ) A l e v i 9, 488.
Ali Rifat (Musikisinas) i 629, 635 A l i Sehri (Bahgevanzade, miisikisinas) 53
804
T U R K IHUSiKISi ANTOLOJISI A s i m . B e y (Girjftzen) 668 A s i m B e y ( H a c i ) 632 Asrm efendi (Odobasih zakir) '- 491 Asim efendi (Uskiidarh Zakirbasi) 662 li) Askeri (Mutasawif 99. sair, S a h V e -
A l i S e r i f ( H a f i z ) 632 A l i Siriigani (Dede) 36, 55, 91, 109, 124, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 158, 161; 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 190', 191, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 225,225. 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 2 3 7 , - 2 3 8 , 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 457, 749, 751, 755, 762, 778. A l i (Uskiidarh Zakir)- 326, 327, 328. Alusizade E a b a ef. ( K a d i r i seyhi) 717 A m a s y a 45, 166. Anadolu 9, 13, 14, 26, 401, 412, 476, 642 A n b e r Mustafa Aga (Musikisinas) 41, 77, 78 Ankara 14. A r a b camii 672, A r i f Abdiilbaki (Musikisinas, sair) 125: A r i f A g a <Keci) 432, 440. A r i f A t a ( D r . ) 463 A r i f B e y ( H a c i ) 5, 560, 561, 752, 760 A r i f (Capanzade) 704 Arif Dede (Haci) 494 A r i f Dede (Kudiimzenbasi) 493 A r i f Dede (Neyzenbasi) i 6 5 Arif efendi (Bedevi seyhi) 484 Arif efendi ( F m d i k l i h ) - 491 Arif efendi (Cerrahpasa imami) 657, 717, 718 A r i f (Kahyazade) 560, 621, 6 2 2 , .624. A r i f (Meydancikii) 490, 662 . A r i f (Uskiidarh Zakirbasi) 480, 487, 663, 667. A r n a v u d l u k 673 A s a f P a s a 467 . '.
A s k e r i ( Z a k i r ) 657 Asik Ahmed (Inebolulu) 412 Asik Celebi (Tezkireci) 16, 17 Asik P a s a ( M u t a s a w i f sair) . 12, 560. A s i r ( H a f i z ) 654, 662. A s k i 268, 269 ' .: A ? k i efendi (Bedevi). . 4 8 4 .. A s u r ( H a f i z ) . 6 3 2 Ata. B e y ' (Muverrih) . 402 A t a T i i r k ( E b e d i sef) 656 Ataullah efendi (Mevlevi seyhi) 495, 496, .497,, 665. . . . ' 630 A t a y i (Nev'izade) '' 18, 27, 32. . A t i f B e y (Miiderris) Attar Ahmed (Bestekar) . 109, 110 A t u f i ( M u t a s a w i f sair) 237, 330, 331. A v a l B e y (Yenisehirli sair) 500. A y a s 143 . A y d i n 501 ' , Aydos . 148 A y e t u l l a h , (Neyzen) ' 669 A y n i (Ayintaph sair) 423 Ayse H a n i m 441 .... Azerbaycan 7 Aziz B e y (Mukallid) 432 Aziz Bey (Tanburi)-678,'679 Aziz Dede ( N e y z e n ) . ' 140, 505, 506, 507, 668, 669 Aziz efendi (Hatib) 482 . Aziz efendi (Reis, Mahyaci) 671, Aziz efendi (?eyh): 663 A z i z Mahmud bakiniz." V A z i z i ' 391 Hiidayi . H i i d a y i ' y e . . '. . 426, .
A z m i . Dede (Mevlevi seyhi) 427, 439, 497, 508, 664, 665"
ENDEKS Azmi (Hafiz) 492
805
B Baba Ali (Bursah) 14 Bagdadh tekkesi (Kadiriyeden) 467, 487
Bekir Cavusu (Musikisinas) 122 Bekir efendi (Aksarayh) 491 Bekir efendi (Hafiz) 490, 634, 655 Bekir (Hafiz) 634, 655 Bekta?ilik, Bektasdar 8, 9, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 638, 639, 640, 641, 642, 658. Belig ( B u r s a h ) 14, 25, 29, 34, 35, 51, 53, 54, 126, 137, 138, 147, 148, 165, Besiktas 147, 165, 498, 499, 500, 502, 507, 508, 510, 631, 632, 658 Besiktas Mevlevihanesi 36, 38, 405, 498, 499, 500, 502, 507. 508, 510 Beylerbeyi 469, 471, 607 Beyrut 497 Bezcizade Muhyeddin (Bestekar) 27, 56, 57, 83 Bicare (Yakubzade, sair) 35 Bilal-i Hahesi 581 Bolu 83 Bor (Nigde'nin kazasi) 608 Bostan CelebJ (Mevlevi) 36 Bostanzade ( S e y h i i l i s l a m ) 32 Buhara 645 Buhur (Tanburi) 443, 444 Buhurizade Abdiilkerim Abdiilkerim'e bakmiz. Buhurizade Hafiz 129 Buhurizade I t r i - Itri'ye bakmiz. Bulgaristan 412 Burhan (Hafiz) 656, 717 Bursa 12, 26, 29, 34, 35, 36, 43, 51, 53, 54, 126, 143, 146, 157, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 481 Busiri (Imam) 586 C Cafer P a s a tekkesi 658 Cami B e y 476 Camiulezher 665 Cazim (Manisali Mustafa) 637 Celal efendi 490 Celal Melek (Hafiz) 664 Celaleddin Dede (Mevlevi seyhi) 406, 461, 465, 466, 511, 620
Bagdad 7, 26, 51 Baha Bey (Miiezzin basi) 651 Bahaddin 600 Bahaeddin C e l e b i (Neyzen) 670 Bahaeddin (Sah Naksbend) 699 BahaTiye Mevlevihanesi 454, 459, 460, 461, 462, 493, 496, 500, 506, 507, 508, 509, 637, 668, 669 B a h a y i (Seyhiilislam) Bahcevanzade 34 Ali S
e n
Ali Sehri
ri'ye bakmiz. B a h r i Hiiseyin (Deniz u g r u s u ) 389 B a k i Dede (Mevlevi seyhi) 509, 688, 689, 698. Baki Golpmarh 58, 360, 588, 639, 640, 642. B a k i (Sultanussuara) 656 Balat 658 Bandirma tekkesi (Uskudar'da C e l vetiye'den) 409, 479, 490, 491 Basri Bey (Mabeyinci) 658 Baskurd 13 Batmilik, Batiniler 58, 411, 640 Bayazid Camisi 17, 496 Bayezid (Yildirim) 12 ' Bayramilik, Bayramiler (Tarikat) 13, 14, 83, 123, 124, 126, 161j 641, 671, 672 ye B a y r a m V e l i Haci Bayram V e l i ' bakmiz. Bedevilik, Bedeviler (Tarikat) 9, 123, 404, 480, 484, 488, 489, 491, 607, 641, 658, 659, 662, 666, 667, 670, 672, Bedri Mehmed (Gaziantepli sair ve musikisinas) 33, 71 Behcet (eyh) 700, 701 Behcet (Tahiraga seyhi) 706 Behcet! (Hezargradh) 39 Behliil efendi 442, 443, 444, 48.0,. 491, 579, 644, 663, 664
806
TURK MUSIKiSi ANTOLOJlSI Celvetilik, Celvetiler ( T a r i k a t ) 14, T a y l a k Seyh Ahmed 127,

.
(Calak)
15,
30, 40, 54, 123, 124, 126, 381, 409, 423, 424, 441, 442, 490. Cemal Dede 512, 668 Cemal efendi 656, 660, 662 Cemal Cemal (Hafiz) (Neyzen) 504, 511, 444,
128, 161 (Iznikli)

491, 662, 667
Celebi efendi
Cengelkoy
761
C i n a r i (Sazsairi) Ciragan sarayi

Cu-pan 412
412 163,
(Kasimpasali)
507
(Gebzeli eyh) 634
324 670
Corekctizade 373
(Koyun H a l i f e )
D
Cemal (Neyzen I z m i r l i Seyh) Cemali efendi Cemali 562 Ceraal-i Halveti
(Ussakiyeden) 499 112, 375, 376 483, 485, 489 Mehmed 662
Cemaleddin Server Cemaleddinzade 499. Cemil efendi CerTahiler, 660, 672 .
Seyyid
(Zakir)
Cerrahilik ( T a r i k a t )
Cerrahpasa camisi - 657, 717, 718 Cevad (Reis) 671 Cevdet Pasa 423 C e v r i Ibrahim ( S a i r ) 31, 32, 37 Ceyhuni (Sazsairi) 412 C i h z A l i Dede - r - 290 Cihangiri Hasan (eyh) 55 Cihangir tekkesi (SCnbiiliyeden) 663, 672 Cismi ( L a t i f ) 180, 181 Ciineyd (Bagdadi) 673
Dagi Baba 501 D a i (Beykozlu s a i r ) 28, Daim (Hafiz) 634 Dariissefaka 454, 462 Dede A l i SirSgani'ye b a k m i z . Dede Ismail Dede'ye b a k m i z Dede Omer Ruseni R u s e n i ' y e b a kimz. Dellalzade Ismail e f e n d i 403, 412, 433, 439 Derdli (Sazsairi) 407 Dervis- Abdi (Kefeli) 15, 51, 89. Deryis A l i (Kudiimzen) 125, 281, 282. Dervis Ahmed (Neyzen) 148 Dervis A l i Sirugani (Dede) A l i S i riig'ani'ye bakmiz. Dervis A l i (Neyzen) 499 Dervis Mehmed (Kiidiimzenbasi) 166, 167 Dervis Mehmed ( N e y z e n ) ' 103 D e i v i s Mehmed (Neyzen) 498 Dervis Mehmed E m i n (Neyzen)
C
Calakzade Seyh Mustafa 162, 174, 252, 253, 346, 347, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 358, 359, 360, 361, 362, 363, 366, 367, 368, 369, 370, 371, Calili Dervis 499. Mehmed 147, 348, 356, 364, 372, 161, 349, 357, 365, 373 -
498, 499 Dervis Dervis Dervis Dervis
Mehmed (Mevlevi) 54 Mehmed (Riibabi) 512 Musa (Neyzen) 148 Mustafa ( K 5 { e k , Mevlevi)
(Neyzen) 403
25, 41, 42, 43, 78, 79, 80 Dervis Mustafa (Neyzen) Dervis Mustafa (Neyzen, lid) 498 Dervi? Omer nas) 32. (Gulseni, 162miicelmusikisi-
Camasircizade Husni
:
C a m h c a Bektasi Tekkesi 412, 657, C a n k i n 631 Capanzade A r i f . 7 0 4 Carsamba 662, 671. tekkesi (Rifaiyeden)
Dervis Siileyman (Neyzen) 160 Divitgizade. Seyh Mehmed 40, 7 6 .
ENDEKS "Diyarbakir 26 Dbsekcizade 387, 388 DuhanTzade Mehmed 403 - Diigiimlii Baba tekkesi 670 Diiriye Hanim 502 Dfirri Turah (Tanburi) 441 E E b r u 107 E b u Bekir efendi 495 Ebubekir efendi (Bursah) 35 Ebubekir (Kiitahyali Mevlevi-?ey"hi) 413, 420 Ebubekir Celebi 413 ' Ebubekir (Siddik) 405, 568, 612, 613. E b u E y y u b - i Ansari 690 Ebu Talib Mekki 11 Ebiihamis 662, 682, 683 - Ebiissuud (Seyhiilislam) 11, 265 E d h e m Aga (Bestekar) 573 Edhem efendi (Bedevi seyhi) 491, 667 Edhem Edhem .Edhem Edhem mudiirii) efendi (Hafiz, Seyh) 763 efendi (Kadiri seyhi) 657 ' (Sandikcioglu) 664 (Tophane muhasebe kalemi 455 , 161, .
807
E m i r Abdullah 395 E m i r Celebi (Diyarbakirli) 182, 183, 261 E m i r Osman H a ? i m i . Hasimi'ye bakmiz. . E m i r Sultan 12, 14 Emrah (Erzururnlu) 407, 408, 642. E n i s 259 Enveri (Hocazade Karakrz) 50, 88, 273. Erenkoy 504 Erzurum -54 E s a d Cavus (Bestekar) 576 E s a d Dede (Mesnevihan) 512,
646
E s a d efendi (Atrabiilasar sahibi, Seyhiilislam) 30, 31, 32, 37, 38, 44, 46, .47, 52, 127, 128, 131, 132, 137, 141, 144, 145, 149, 587, 788, 789, 795. E s a d efendi (Piyanist, mimar) - 139, 537, 545, 555, 563, 568, 577, 578, 629, E s a d efendi (Zakirbasi)' 488 Esircizade Seyh Hasan 51 Eskisehir 444 E s r a r efendi (?eyh) E s r a r Dede (Tezkireci) 557, 558, 559, 642, 677. 492 38, 153,
'- Edirne 26, 41, 44, 45, 84, 144, 424, 425, 426, 481, 501. Edirne. Mevlevihanesi. 41 . E f l a k i 417 "
E s v e d - ( D e r v i s Ali) 29 E s r e f E d e 433, 490 " Esrefilik, Esrefiler (Tarikat) 15, 667, 671 Esref-i sani (Kadiri) - 322 E s r e f ( K i r k agach Hecca)
13,
E g i r d i r .471 . . . Ehl-i Beyt (AI-i Beyt, Al-i Muhammed) 405, 408, 410, 475, 477, 478, 503, 510, 557, 600, 641 Ehlisunnet 58, 408, 411, 640 Ekmel tekkesi 27 E l i f ef. (Sadi Seyhi) 708 Emin A g a (Miiezzinbasi) 399, Emiii efendi (Balatli) 490 E m i n H a k i (Sair) 672 Emin" (Hakkak) : 659.. 432
643
Emin (Uncuzade) 516 Emin Y a z i c i (Neyzen) 496, 506, 507, 571", 620, 637, 647, 669, 670, 687 .
Esrefoglu R u n i (Kadiri) 15, 20, 21, 22, 65, 75, 81, 88, 89, 90, 142, 202, 208, 219, 234, 235, 245, 276, 300, 320, 327, 328, 387, 388, 389, 390, 393, 544, 557, 558, 559, 642, 677. E s r e f Ozkul 634, 664, 666. Egrefzade tekkesi. 43, 158, 164 Etyemez imami 391 Evliya Celebi 31, 32, 38, 43, 47, ' 129. E v l i y a Mehmed (Amasyaii) 25 . [ Eyub Sabri (Hafiz) 669 j
808
E y u b sultan 164, 658, 660. E z e l i z a d e 27
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI 454, 463, 464, F e n n i ( S a i r ) 37, 156, 157 Ferdane H a m m . A-i i F e r i d efendi ( Z a k i r ) 659 Feridun Nafiz ( D r ) 169, 672 Fethi Abdiilkerim (Biilbulciizade) 95, 142, 3 74, 198, 200, 213, 214, 227, 238, 523. Fethi efendi (Sadi seyhi) 502, Fethi efendi tekkesi (Sadiyeden) 503, 602, 670, 671 Fethullah Celebi (Musikisinas) F e j z i ( S a i r ) 592, 609 F e y z i Dde (Bestekar) 377,
r;
,;
~
Hii,
216, 503 51
F a h r e d d i n Dede (Hiiseyin) Seym F a h r e d d i n Dede'ye- bakimz Fahreddin efendi 490. (Celveti seyhi)
Fahreddin efendi (Nureddin seyhi) 672. F a h r i efendi ( E g r i kapulu) 490. F a h r i Hiiseyin F a h r e d d i n Dede'ye bakimz. F a h r i oymasi F a h r i (Siinbiili) 358, 359, 362, 363, F a i k B e y (Haci) bakimz Faik 154, 499 289, 347, 351, 372, 518. H a c i F a i k Bey'e 641 444, 644, 657.
378
( S a i r Omer)
Faiz Bey (Haci) F a i z i 295 Farabi 7
F a s i h Dede (Mevlevi) 229, F a s i h i ( S a i r ) 94, 95 F a t i m a A l i y e Hanim 508 F a t i m a ' D e s t i n a H a n n n - 509 Fatima Fasiha Hamm 508 Fatima Hamm 441 F a t i m a Mumine H a m m 508 F a t i m a - tuz _ Zehra 557, 600, 690. 167, 168, Fatin (Tezkireci) 418, 424,
476
379. F e y z i Dede (Neyzen) 670 ' F e y z i (Kolagasi) 632, F e y z i (Muallim) 476 F e y z i (Subhizade) 52 Feyzullah (Vahyizade) 342 Findik Hafiz 486 F i n d i k h 148 F i k r i Dede (Mevlevi seyhi) 425 Firuzaga camisi 50 F o c a 27 F u a d Kopriilu ( P r o f . ) 148, 580 F u z u l i ( S a i r ) 132, 408, 476, 579, 640, 678, 679. G
563, 417,
Gafuri ( M u t a s a w i f sair) 85, 8 6 , 87, 88, 262, 263, 265, 266, 270, 2 7 5 , 279, 322 Galata 43. Galata Mevlevihanesi (Kulekapusu)' 113, 151, 152, 159, 161, 186, 1 6 7 , 168, 425, 495, 496, 497, 498, 499, 5 0 0 , 506, 507, 664, 665, 668, 669 Gakb Dede (Mevlevi, sair) 122;. 166, 167, 168, 169, 408, 413, 415, 543;. 571, 641, 682. Gavsi Dede {Mevlevi, - sair). 151, 152, 159, 321. Gavsi (Kadirihane seyhi) 470Gaybi 641. Gazali ( i m a m ) 11 Gazi Mahmud (Zakirbasi) 488-
F a z l i (Osman) 267, 301, F e h i m T a n d a c 467, 468, 489 'Fehmi efendi (Hoca, Bestekar) 663, 684, 754, 760.
661
F e h m i ( H o c a H a f i z ) 630, 631, 633 634 F e h m i ( S a i r ) 605, 617 Fêhmi T o k a y (Muhendis) 653, 710, 711 F e n a r : Ahmed Pas?, tekkesi 53 F e n a y a (Cennet m u t a s a w i f ) 184, 195, 209, ? 5 6 , 257, 263 203, 304.
ENDEKS Gazzi Ahmed (Seyh) 161, 163. Hafiz (Altunizade) 220 Hafiz (Buhurizade) 129 Hafiz Halid .(Seyh) 487 Hafiz Hasan 488, 490 Hafiz Hasan ( A m a ) 468, 654, 6 5 7 . Hafiz (Kastamonili sair) 211 H a f i z Komiir 125, 179, 180, 181 Hafiz (Komiirciizade) 433 Hafiz K u m r a l K u m r a l H a f i z ' a b a kiniz. Hafiz Post 25, 45, 46, 47, 48, 4 9 50, 63, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 122, 129, 133, 138, 139, 301, 713 Hafiz Sadi ( S a i r ) 641 Hafiz (Siitcuzade) 43, 44, 81, 82". 83, 84, 190 H a k i ( S a i r V 192, 219, 220 Hakimoglu A l i P a s a camisi 662
r
Gebze 634 Gelibolu 426, 427, 434, 439, 441, 493, 497, 501, 505, 638, 664. Gelibolu Mevlevihanesi 493, 497, 501, 505, 512, 664 Geyve 630 Girit 33 Gizlice evliya zaviyesi (Celvetiyeden) 479 Goncazade (Bestekar) 113, 114, 115 Gobel Mehmed (Zakirbasi) 498 Gorice 428 Gulam Sadi 133, 144 Giilsen efendi (Hiidayi seyhi) 543, 544, 568, 591, 630 Giilsenilik, Giilseniler ( T a r i k a t ) 13, 26, 34, 51, 55, 124, 137, 138, 147, 148, 161, 482, 483, 641, 659 Giilseni (Mutasavvif) - Ibrahim G u l seni'ye bakiniz. Gunci Baba (Bektasi) 639 H
Hakiki 519 H a k k i B e y (Beylerbeyiii) 4 6 9 , 479 Hakki Bey (Mabeyinci) 658 Hakki Bey (Miiezzinbasi H a f i z I s m a il) 656, 757, 758
Hakki Dede (Neyzen) 668, 669 Hakki Dede (Tiirbedar) 491 Hakki (Diramali H a f i z Ibrahim) . 633. Hakki efendi ( K a d i r i seyhi) 671 Hakki efendi (Siyahi) 659 Hakki efendi (Seyh) 659 588, 640. Hakki ( F m d i k h h H a c i ) 654, 657 Haci Bektas V e l i ' 407, 641 Hakki ( E r z u r u m l u Ibrahim) 521,. Haci E v h a d tekkesi (Siinbiiliyeden) 522, 612, 642 422 Hakki (Ismail) Ismail Hakki'yeHaci F a i k Bey 401, 403, 406, 413,- bakiniz. 467, 479, 502, 503, 512, 561, 562, 563, Hakki (Mahmudpasah giriftzen) 564, 565, 566, 567, 568, 630, 638, 648 512. Haci Hafiz (Kinmh) 487 Hakk' Suha 670 Haci Hasan Baba (Bektasi) 412 Haleb 26, 503 Haci Hasan (Berber) 565, Halid B e y (Veznedarbasi) 505 Haci K a l f a . ( H a c i Hasan) 403 Halid Bey (Miiezzinbasi) 633, 6 4 5 , Haci Ramazan 304 752, 761 Haci S a b r i (Ispartali) 403 Halid Bey (Neyzen) 670 Hadi B e y (Yenikoylii) 444, 553, Halid Dede (Neyzen) 670 644, 6 4 5 / 6 5 3 , 679, 680, 681, 763 Halid Dede (Semazenbasi) 672. Habib 163 Habib Dede zade (Zakirbasi) 55 Habilzade (Muderris) 54 H a c i A r i f Bey 401, 412, 435, 560, 5,61 Haci B a y r a m V e l i 14, 15, 20, 172,
810
TURK MUSIKISi ANTOLOJISi Hasan (Bursah) 394 Hasan (Cihangiri) 55 Hasan Dede (Mevlevi seyhi) 37 Hasan Dede (Reis, Sobaci) 670 Hasan efendi (Mevlevi seyhi) 444 Hasan efendi (Neyzen) 670 Hasan efendi (Reis, K a l a s ) 671 Hasan efendi (Reis, S i s n i a n ) 671 Hasan efendi (Yenikoylii) 443, 444, 480, 618, 644, 661, 662, 723, 749 Hasan efendi (Zakirbasi, hakkak) 489, 490, 618, 644, 661, 662 Hasan (Gulsenizade) 219 Hasan (Haci) 163 ' Hasan (Haci Hafiz) 631 Hasan (Hafiz) 633, 634, Hasan (Manisah) 287 "Hasan Nazif efendi (Mevlevi seyhi) 508. Hasan Pasa 51 Hasan Pasa ( S e h i d ) 631 Hasan (Pepeyi seyh, Zakirbasi) 482. Hasan Riza efendi (Said Pasa imami) 471, 472, 473, 474, 475, 790. Hasan (Sehla) 54 H a s a n . ( S e y h , zakirbasi) - 481 Hasan (Ummi Sinan zade) 39, 40, 43, 53, 75, 204, 225: Hasan Yiimni 657 " Hasanpglu 16 Hasircizade tekkesi (Sadiyeden) ^
Halidillik, Halidiler (Tarikat) 408, 441. Halil (Ama, Seyh) 147 Halil Edhera Arda 50 Halil efendi (Milas miiftisizade) 416. Halil (Hafiz) 633 Halilpasa tiirbesi 54 Halil (Seyyid Riihavi) 151, 152 Halil (Sabani) 680 H a l i l (Ussaki seyhi) 137 H a l i l (Zakir) 325 Halim efendi (Rifai seyhi Nayi, T a n "buri) 498, 501, 504, 505, Halim efendi (Zakirbaji) 660 Halim (Kasimpasah) 658 Halimi 199 Hallac Baba tekkesi (Sadiyeden) 662, 669, Halvayi tekkesi (Cerrahiye'den) 478. Halvetilik, Halvetiler (Tarikat) 13, 14, 26, 27, 39, 40, 43, 49, 71, 95, 123, 125, 127, 137, 142, 143, 160, 161, 168, 181, 283, 413, 478, 642, 671 Hamdi (Besiktash) 654.
Hcir^di e f e n d i ( B e y l e r b e y i i m a m i )
479. Hamdi (Eyuplu Haci) 487 Hamdi (Hafiz) 449, 450, 451 Hamdi (Hafiz) 634, 654. Hamdi (Mutasawif) 260, 359 Hamdi ( S a i r ) 156 Hamdi (?air, Hattat, musikisinas) 23, Hamdi Yavuz 633 Hamdullah (Zakirbasi, seyh) 484. Hamid (Hafiz) 656. Hamid (Aksarayli Mutasawif) 14 Hammad (Musullu Bestekar) 109 H a m p a r s u m 660, 665. Hanefi (Mehmed) 586 Hasan A g a ( E n f i , Huhls) 122, 148, 149, 150, 151, 338, 714. Hasan Baba" (Bektasi) 409 Hasan B a s r i 56
708
Hasib (Ussakizade) 4 0 , Hasib (Uskiidarh) 127, 131, 160, 161, Hasibi 352 Hassan (ibn-i Sabit) - 5 8 5 , 623 Hasim Baba 409, 554. Hasim Bey (Haci) ' 402, 405, 411, 412, 419, 420, 439, 440, 5 4 l , 637, 638; Hasim (Hafiz) 632, 669 Ha?im (Siinbiili seyhi Mehmed) 422 Hasimi ( E m i r Osman) . 359, 360, 378, 379, 475, 476, 545, 546
ENDEKS H a t e m Mehmed (Zakirbasi) Hatice H a m m 59, 610. 393, 525, 441 27, 28, 29, 58, Hatib Zakiri H a s a n 157 60G, 607, 609, 610, 611, 616, 618,
811
622, 701,
667, 677, 678, 679, 685, 693, 700, 703 Hemdem Qelebi 425, 500 . ; Hemdemi (Solakzade) '122 Hezargrad 39 Hizir (Letaif-i Enderun sahibi) 399, 432, 433, 471 Hicaz 452, 453,' 454, 491 Hikmeti ( S a i r ) 383, 384. Hilmi 298 H i l m i 377 Hilmi B e y ( S a n t u r i ) 656 Hilmi Dede (Neyzen) 668 Hilmj efendi (Reis) 671. H i l m i ( M u t a s a w i f sair) Himmet ( M u t a s a w i f sair) 126, 171, 172, 195, 201, 203, 226, 228, 237, 246, 2.51, 269, 347, 348, 352, 353, 354, 355, 364, 369, 370, 568, 622,
Hatuniye dergahi - 660 Hayali (Gulsenizade) 582, 589, 642, 695, 696 Haydar Bey 645 H a y d a r Bey (Neyzen) H a y d a r efendi 657, 662
670 671
( K a r a b a b a seyhi)
H a y d a r efendi (Kubbe seyhi) - -658, 671
Haydarhane tekkesi (Kadiriyeden) Hayreddin Bilgen ' (Sekercizade) 632, 633. Hayreddin (Seyh) Hayri Hayri (Hafiz) 631 641 29
307 83, 96, 224, 225, 327, 3"46, 356, 361,

:
(Harputlu sair)
Hayrullah Taceddin (Yahm) -473, 503, 505, 618, 652, 653, 709, Hayrullah B e y ( K a d i r i seyhi) Hayrullah Zekai 653. . H a z i m efendi 670. Hazret-r Muhammed 61, 63, 64, 65, 66, 68, 80, 5 9 , 90, 91, 92, 93, 94, 95, 108, 109; 110, 111, 113, 181, 183; 184, 190, 194, 2 0 8 , 214, 216, 217,. 220, :235, 242 244, 248, 252, 265, 266, 267, 268, 270, 276, 277, 279, 280, 282, 281, 288, 289,' 290, 291, 301, 302, 303, 304, 305, 311, 312, 3,14, 315, 321, 3 3 5 , 338, 339, 340, 341, 359, 374, 376, 380, 383, 390, 405; 411, 422, 514, 5 1 9 , 520, 521, 525, 552, 558, 559, 560, 564, 565, 5 7 6 , 578, 585, 586, 592, 7, 10, 57, 82, 83, 84, 102, 106, 114, 173, 196, 197, 226, 230, 253, 254, 271, 272, 284, 285, 293, 294, 308, 309, 326, 327, 344, 351, 385, 386, 515, 516, 553,555, 566, 567, 595, 600, ( R i f a i seyhi) ' (Zakirbasi)
470, 710. 718. 470 667, 60, 88, 107; 176, 200, 231, 259, 275, 286, 299, 310, 333, 355, 389, 517, 556, 571, 605,
Himmetzade Abdullah 41, 127,. 171, 172, 173, 220, 232, 233, 273, 274, 347, 349, 355, 356, 357, 361, 367, 368. Himmetzade tekkesi (Izmit'te)
126, 251, 360,. 667
Himmetzade tekkesi (Sehremininde, Bayramiye'den) - 490. Hindustan 7, 673 Hocazade E n v e r i ( K a r a k i z ) E n v e ri'ye bakmiz. Hopcuzade S a k i r S k i * ' e bakmiz-. Hopla (Haci K a d i n imami) 480, 486.
a
Hubbi 279, 280 H u l e i a - v i Rasidin 408 Hulus Hasan Hasan A g a ' y a kmiz.
ba-
Huhisi (Hafiz Mehmed) 631 Huiusi (Zakirbasi) 480, 488, 489, 621, 622, 663 H u l v i tekkesi (Giilseniyeden) 138. Humbarahane camisi H u r u f i l i k 411 Husrevpasa medresesi 659 54 137,
812
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISI 30, 125, 258, 288, 544, 560, 583, 698, Hiiseyin Hiisni (Zakirbasi) 488
Hiidayi (Aziz Mahmud) 11, 31, 60, 61, 62, 63, 65, 66, 67, 103, 221, 222, 223, ' 243, 248, 257, 261, 262, 263, 264, 267, 280, 281, 352, 353, 354, 379, 400, 531, 543, 545, 456, 548, 550, 551, 552, 561, 562, 564, 568, 573, 577, 582, 588,, 591, 595, 598, 612, 688, 694, 699, 713, 714 Hiidayi Celebi (Zakirbasi) 55 Hiidayi tekkesi (Hankah) 40, 409, 423, 442, 446, 482, 648, 653, Hiisam Dede (Bestekar) 497 Hiisameddin Dede (Gelibolulu) 493, 505. Hiisameddin hi) 490. Hiisameddin Hiisameddin Hiisameddin-i Hiiseyn Aga fendi (Bayrami
Hiiseyin. (Muradpasa miiezzini) 389, 390, 391 Hiiseyin Sadeddin Arel Sadeddin Arel'e bakmiz. Hiiseyin (Sair) 234 Hiiseyin Tevfik efendi (Mersiyehan) 479 Hiisni (Bulgurlulu Hafiz) 633.. Hiisni Dede (Neyzen) 156, 157 Hiisni (Enderunlu Hafiz) 654,. 682. H i i s n i (Hafiz) 634
54,
seyIbahilik 409, 411 Ibn-i F a n z 691 I b n . i Sina" 7, Ibniilemin 434, 653, Ibrahim 318. Ibrahim Bey (Neyzen) 666 44, 45,. 670 126 671 Ibrahim (Bursah Saricazade) Ibrahim Dede (Reis) Ibrahim Diisiiki Ibrahim 84, Mahmud Aga Kemal 140,. 156,. 795. (Bestekar)
(Himmetzade) (Neyzen) 670 Ussaki 410 444
622
Hiiseyin. (Ayvansarayli Hafiz) - 149. 150, 159. Hiiseyin B a b a 639. Hiiseyin Dede (Eyublu) 406, 541, 637 Hiiseyin Dede (Kiilhanbeyi) 444, 469 . Hiiseyin Dede (Zegrek miiezzini) 147, 158, 161 . Hiiseyin efendi ( K a r a ) 671Hiiseyin efendi (Koca Mustafapasah) 491 Hiiseyin (Esircizade, Seyh) - 51 Hiiseyin Fahreddin Dede (Mevlevi seyhi) 406, 458, 463, 500, 504, 506, 507, 508, 509, 510, 511, 512, 620, 649, '669.
;
(Edirneli imam)
Hiiseyin Zakirbasi) 677. , Hiiseyin Hiiseyin 456. Hiiseyin Hiiseyin
Halis efendi ( R e m l i . seyhi, 490, 660, 677, 763, 756. Hamevi (Mutasawif) 15 Hasim (Yenisehirli sair) 455, . . . (Havyarzade) 53 Hiisni efendi (Seyh) 660
85 Ibrahim Edhem (Zakirbasi) 659 Ibrahim E r k a l 444, 657 Ibrahim Giilseni (Mutasanvrf) 26,. 34, 51, 384, 385, 533, 642 Ibrahim (Hafiz) 634 Ibrahim (Kusadah m u t a s a w i f ) - 579' Ibrahim Naksi Naksi'ye bakmiz. Ibrahim (Nalizade) 103, 323,. 321. Ibrahim (Nayi Osman Dede'nin b a b a si) 151 ' Ibrahim Riisdi Dede (Mevlevi) 426^ Ibrahim Sinani (Mutasawif) 71 ibrahim (Sultan) 36 Ibrahim (Seyh) 157 Ibrahim (Of mihrabli imami) 403,. 657. Ibrahim (Zakirbasi Haci) 471
ENDEKS Ibrahim Zihni - 669 I b r a h i m Z u h u r i Dede Idris (Hafiz) 634 482 669, 670 672 i d r i s - i Muhtefi Ignecizade 392 Ihsan B e y (Neyzen) Ihsan efendi I h s a n efendi ( S e y h ) ihsan. M a h v i Ikbali niz. Ilhami Pasa -- 444 i l m i Mehmed (Arabzade seyh) 147 I m a m Hiiseyn 478, 520, 763 Post'a . i m a m i h k .411 imamzade H a f i z Post Hafiz bakiniz. Imamzade (Zakirbasi) Iran Isak 179, 191, 223, 341, 7, 657 . 3 1 , 43, 60. 504 187, 188, 190, " Isa tS'Qtcuzade) 161 9, 325,. 326, 475, . (Siinbiili seyhi) .670 509
813
536, 537, 538, 539, 540, 5 4 1 / 637, 638 715, 500, 716. (Neyzen, Deli) 434, 501, 504 ( A r a b Seyh) (Neyzen) 498 ' 662 632 482 Ismail Dede
Ismail (Dellalzade Haci) - 543, 544, Ismail efendi Ismail efendi
Ismail efendi (Reis) 671 ismail efendi (Zakirbasi) Ismail ( E n d e r u n l u H a f i z ) Ismail (Esircizade) 654 403 ismail ( H a f i z ) Ismail H a k k i ismail H a k k i 148, 548, 582, .601, 693, baki-
ihsan i y i s a n 443, 485, 663 ( S a i r ) 507, 510, 672

:
(Sultan)
Mustafa'ya
(Baltacioglu) (Bereketzade)
673 658 692
ismail H a k k i (Bedevi seyhi)
ismail H a k k i ( B u r s a h ) 126, 142, 143, 270, 271, 379, 380, 381, 382, 383, 549, 550, 551, 552, 553, 554, 564, 583, 586, 589, 592, 593, 598, 599, 607, 608, 613, 614, 615, 616, 692, 696. (Hafiz) 630, 658, 384, 385, 386, 404, 423, 527, 528, 546,
(Taiiburi) 186,
Ismail H a k k i 663. -
I s a Malivi (Mutasavvif) 123, 142, 184, 185, 203, 205, 206, 208, 214, 215, 216 225, 226,. 248, 249; 254, 264, 265, 3 4 2 , 3 4 3 , 3 4 5 , 3 4 6 , 458. 445
ismail H a k k i (Hiinkar i m a m i ) .- 633 ismail H a k k i ( K i n m l i ) ismail 632, 752, Hakki (Musikisinas) 662. 629, . -
267, .268, 269, 275, 334, 335, 336, 337, Isevilik _ 411Ishak efendi ishak efendi . ( E r z u r u m l u ) '- 445 i s h a k (Mollacikzade) ; 4 2 2 Iskender den) 491 (Hindli) 452, 453 - 11,- 139, 508 . Bababa tekkesi (Celvetiye-
633, 635, 644, 652, 656, 683, 684 856, 763 -" " ' ' - 52 637,,. - . 630 516
Ismail H a k k i (Miiderris) ismail Halis' (Uncuzade) ismail ( i m a m ) - 403 ismail ismail (Mfikehhal, ismet-Aga
(Nefeszade, Hattat)
S e y h ) / 53
I s m a i l Pasa (Hidiv). ' 443, 484 (Mu'sahib) ' 4 6 6 , ismet B e y ( S a i r ) Istanbul 41, 141, 445, 495, 645, 607 istavruz. bahcesi 36: 454,. 455, '465, ;. ^.' 136,138, '
iskender efendi
Ismail
Iskenderiye
A g a ( K a r a ) 122 (Hamamizade)
494, 506, 508, 512, 672 . ' 45, 125, 126, 1 2 7 , . 128,
I s m a i l ' (Ankarah) Ismail Dede 140, 416; 443, 457, 528,
26, 27, 32, 33, 34, 36, 40,
399, .'401,402, .403,. 406; 412, 414, 421, 428, 429, .430, 431,. 432, 433, 444, 449,. 4 5 i , 452, 453, 454,
142, 165, 406, 409, 412, 4 2 7 , ' 4 3 1 , 446, 452, 453, 454, 481, 486, 494, 497) 500, 505, 511, 632, 633, 644, 048, 660, 661, 662, 665, 668,669,
434, 4 3 5 , ' 4 3 6 , 437, 438, 439, .440, 441, 459, 46Q,. 469, 497, 500, 501, 511, 529, 530, 531, 532, 533, 534, 535,
14
Istavruz b07 tekkesi
TURK MUSiKISi ANTOLOJlSI (Bedeviyyeden) 38, 175, 469 39, 130, 176, Karabet (Tanburi) K a r a k i z (Hocazade Enveri'ye bakiniz. 146, 300, 717 (Bektasi) 301 kirali) 505 33
K a r a Celebizade Mehmed
I t r i (Buhurizade Mustafa) 131, 132, 177, 178, 133, 134, 135, 174, 179, 434, 438, 450,
Mehmed E n v e r i ) '
40, 50, 55, 120, 122, 124, 128, 129,
Karaoglan Mustafa Karol(Romanya 657. K a r y a g d i Baba tekkesi
Itri (Sair) 133 I z m i r 27, 481, 490 Izmit 15, 643, 667 Izzeddin ( B u r s a h Seyh I z z i ) 157, 158, 162, 164, 319 Izzeddin Hiimayi 561, 708, 709 tzzi 276, 277, 334, 394 Izzet Mulla (Kegecizade) ' K (Kadiriyeden) 659. 416
Kasimpasa 482, 662 Kasimpasa Mevlevihanesi 498, 499, 500, 638, 664. Kasriilayn tekkesi (Misir'da)
491,
493
409-
Kastamoni 663 Kasgari tekkesi 454, 464 Katircizade (Bestekar) 553 Katib Celebi Katibi Kayseri 40 433, 434, 476 462
r
28 16
Kabakulak tekkesi 663. Kadem tekkesi
(Musikisinas)
(Sadiyeden)
Kadirihane (Tophane'de) 125, 156, 157, 159, 321, 483, 484, 667, 669. Kadirilik, K a d i r i l e r 9, 13, 15, 58, 123, 124, 159, 162, 183, 321, 330, 331, 403, 407, 467, 483, 484, 498, 503, 577, 578, 608, 638, 652, 657, 660, 662, 663, 664, 666, 667, 671, 672, 717, 718. K a d r i Bey (Muzikalj) 659. K a d r i (Hattat) 669. K a h i r e 26, 424, Kalburcuzade Mehmed ( Z a k i r , H a ci) 382, 383, 384, 385, 386, 798. K a m i (Edirneli sair) 641 K a m i l efendi ( T a n b u r i ) 406, K a m i l (Hac) 403 K a m i l Pasa 484. 598, K a m i l (Seyh) 590, 593, 594, 600, 605, F01. 608, 611, 616. K a n b e r Dede 497 638,
Kazan 13 Kazim Pasa (Sair) 505, 641. Kazim Uz 463, 629,
434, 443,. 453, iiT, 708
636, 644, 706, 707,
Kazzaz E m i r 108 Kazzaz Hasan Kefe 413 Kemal 659. Kemal (Hafiz) Kemal (Na'than) Kemal Ozaslan Kemhacizade Kemter bakiniz. Kenan (Egrikapili) 658 292, Kenzi Hasan 143, 215, 287, 291, 293, 376, 390, 555. Kerim (Hafiz) 634 362 Kerim (Seyyid) 55 508 300, 301, 643 Abdiilkerim'e 643, 664 468, 717, 656, 718 Kemal (Mevlidci H a f i z ) 657, (Reis) 671 (Balat seyhi) 469, 756 658, Kemal efendi (Siinbiili seyhi) 51, 52 Dede (Mevlevi) Kemal Ahmed 125, 279, 2 8 0 , 281,
Kemale'ddin Celebi (Bursah)
K a n b u r Seyh Ismail (Zakir basi) 4S2. ICandemir oglu 420 K a r a Ali (Merdek Dede) 54, 104, 105. K a r a Baba tekkesi 62. Karabag 643 (Rifaiyeden)
Kemter (Buhurizade)
ENDEKS K e r i m S d d i n (Seyid) 391, 392 Kethuda-yi A t t a r (Bestekar) 552, 553 Kibns 44, 301 K i h c c i dergahi (Kadiriyeden) 467. . K i n m 11, 26, 47, 129. K i r s e h i r 409, Kizilbaslar 9 K i r a m i efendi ( H a c i ) 467, 468, 480, 622, 632, 718 K o c a Mustafa Pasa hankabi (Siinbiil efendi tekkesi) 31, 422, 423, 441, 470, 644, .658, 659, 660, 661, 663 K o c a Osman - 122, 129 166, 355, 550, 636, Kogacizade Mehmed (Bestekar) 5 7 , 58 K o n s e v a h i v a r (Istanbul) 139, 177, 184, 195, 301, 318, 319, 344, 365, 375, 381, 428, 513, 516, 541, 571, 572, 612, 615, 620, 629, 635, 637, 638, 639, 640, 643, 688, 696. K u ; i i k i m a m Mehmed 38, 74, 129, 4<iS. Kiiciik muezzin Mehmed 144, 146,. 298, 299, 300. K i i n h i Abdurrahim Dede K i i t a h y a 54, 498 Kiitahya Mevlevihanesi
L
81S
128, 145,. 516
495, 498
L a m e k a n i Mustafa 359, 360, 7 6 5 L a t i f i (Tezkireci) 12 L e m ' i A t h (Bestekar) 439 L u t f i 189, 206, 207, 276. L u t f i Bey (Bestekar) 682 L u t f i ( M u t a s a w i f ) 88 Lutfullah ( E s r e f z a d e ) 43, 88 Mahmud Mahmud Mahmud Mahmud Mahmud M
Konya. 26, 27, 36, 405, 444, 501, 508. . K o r u k tekkesi ; 663 Kovaci Dede mescidi 17 K o y u n hallfe (Corekcizade A h m e d Miinir Bahaeddin) 161, 273, Kozyatagi - - 504 Kocek Dervis Mustafa Dervis Mus7
B e y (Muzikah) 494 Celebi 16 ,18 Dede (Mevlevi seyhi) 499' efendi ( R i f a i seyhi) 65& K e m a l (Ibniilemin) 140,.
tufa'ya ba-.iii-Z. Kubbe tekkesi (Rifaiyeden) 491,
Kuddusi (Mutasawif jair) 608, 642 Kudretullah efendi (Mevlevi seyhi) 495, 500 Kudsi (Hafiz) 634 Kudiimzen 120, 125, 166, 167, 169, 454, 460, 491, 492, 493, 494, 465,. 496, 497, 660, 665 K u l e k a p i - Mevlevihanesi Galata Mevlevihanesine b a k m i z . . , K u m r a l Hafiz 30, 63, 64, 65, 66, 67 K u t b i (Sunbuli seyhi) 644, 671, 676
434, 653, 795. Mahmud (Osmanh Hiikumdari I I ) 141, 401, 406, ;409, 432, 433, 434, 438,. 497 Mahmud (Seyh, H a f i z ) 485 Mahmud (Tophaneli) 33, 45, 5 5 . Mahmud ( Z a k i r b a s v K a d i r i ) 50 Makami (Musikisinas) 16 Malak Hafiz (Zakirbasi) 491, 653,; 663. Manastir 428 M a n i s a 143, 159, 471 . Marufilik, ' Marufiler ( T a r i k a t ) ', 471, 474 Mebni Baba (Bektasi) 476 Mecdi ( H a k k a k ) 491 Mecdi e f e n d i r . 1 6 5 Medeni Aziz 402 Medhi 321, 322 Medina 31, 667 Meftuui ( S u l t a n i Mustafa I L y a baliniz. - , Mehmed A g a (Kiiciik) 169
816
Mehmed Aga
TURK MUSIKiSI ANTOLOJISI (Sepetcizade) 85, Mehmed (Geyveli H a c i ) 630 Mehmed (Giimriiklii) 490 Mehmed H u l v i (Giilseni) 137 - Mehmed Kalburcuzade'ye bakmiz. Mehmed ( K a d i r i seyhi Bestekar) 328, 329, 330, 331, 332 Mehmed K a d r i Dede (Mevlevi seyhi) 499 Mehmed (Karacelebizade) Mehmed (Kogacizade seyh) 33, 27,
88,
Mehmed Aga tekkesi 27, 51 Mehmed A k i f ( S a i r ) 471, 472 Mehmed A l i Hilmi Dede B a b a (Bektasi) 4x2, 462, 476, 477 . Mehmed A l i Pasa (Mjsir valisi) 434, 444 Mehmed ( A m a Dervis) 108 Mehmed B e y ( E y u p l u ) 439, 449, 450, 451, 452, 454, 458.
56, 57 Mehmed B e y ( T a n b u r i ) 763 Mehmed Kiiîik i m a m ' a bakmiz. Mehmed ( B u r s a h B a k k a l ) 106, Mehmed (Mevlevi Dervis) 40, 54 Mehmed (Muezzinzade) 387 107 Mehmed (Nalband) 487 Mehmed (Bezci H a c i ) 44 Mehmed Necib Dede (Zakirbasi Mehmed ( B u r s a h Mevlidhan) 165 Mehmed Celaleddin Dede Celaled481 din Dede'ye bakmiz. Mehmed (Neyzen Dervis) 103 Mehmed ( C u m a B e y zade H a c i ) Mehmed Nuri efendi (Neyzen) 499 161 Mehmed Nuri efendi (Zakirbasi) Mehmed (Cavuszade H a c i ) 162 486 Mehmed (Gorekci) 163 Mehmed Nuri U r u n a y (Hattat) Mehmed Dede (Kudiimzenbasi) 444. 495. Mehmed (Osmanh hiikumdari I V ) . Mehmed Dede (Kiitahyali Neyzen) 43, 44, 47, 52, 129, 130, 131, 134, 137, 498 Mehmed Rasid ( B u r s a h ) 157, Mehmed (Divitcizade Seyh) 40, 158, 161, 162, 163, 1.64, 165 76 Mehmed Said Dede (Neyzen) 499, Mehmed (Duba) 497 500, 502 Mehmed efendi (Bahriye imami) Mehmed Sami efendi 470 497, 652 Mehmed (Sultanselimli H a f i z ) 469 Mehmed efendi ( E g r i k a p i h Seyh) Mehmed Sureyya (Sicil sahibi) 652, 653 167, 168. Mehmed efendi (DuhanTzade) D u Mehmed Siikri 38 "hanizade'ye bakmiz. Mehmed Siikri (Hafiz, Mevlidhan, K u Mehmed efendi ( H a k k a k ) 490 diimzen) 664 Mehmed efendi ( T a n b u r i ) 504 Mehmed ( T a n b u r i ) 283 Mehmed efendi (Zakirbasi) 480, Mehmed T e v f i k (Hoca) 632 660 Mehmed Tursucuzade'ye bakmiz. Mehmed efendi (Zakirbasi, Hattat) Mehmed Usta (Dokmeci) 494 660, 756 Mehmed (Yakubzade Seyh) 35, 51, Mehmed E m i n ( H a c i H a f i z ) 632 72, 73. Mehmed E m i n (istanbullu) 4 4 5 . Mehmed (Zakirbasi T e r l i k c i ) 664 Mehmed E m i n (Uncuzade) 429. Mehmed Zeki - 664 Mehmed F a h r i Dede (Sema'zenbaMehmed Ziya (ihtifalci) 413, 418, s i ) 672 421, 466, 507
r
ENDEKS Mektupgu N u r i Bey tekkesi 663 Memduh ( K e m a n i ) 466 Memis Aga ( F i n d i k h b ) 125, 282,
-2S3
817
Memis (Ali N u t k i Dede) Memis pfendi (Eyuplu) Memi? ( E y u p l u ) - 2 8 3 Merdik Dede ( K a r a A l i ) 105
414 283 54, 104,
Merdiven koyu Bektasi tekkesi 412 Merkez efendi (Mutasawif) 125, 490, 524, 540, 541, 667, 668, 672 .Mersiye 475, 476, 477, 488, 656, 600, 661, 662 Mesud Cemil 629 478, .479,
Misri N i y a z i 49, 74, 77, 78, 83, 84, 89, 92, 93, 94, 96, 97, 100, 101, 106, 107, 110, 123, .172, 173, 175, 183, 184, 185, 186, 187, 188, 189, 191, 193, 194, 199, 201, 203, 204, 205, 207, 208, 210, 211, 212,.213, 215, 216, 217, 218, 220, 221, 222, 224, 226, 228, 229, 230, 231, 233, 236, 237, 243, 244, 245, 246, 247, 249, 250, 251, 252, 253, 257, 258,/259, 260, 272, 273, 323, 328, 329, 330, 353, 357, 363, 365, 368, 404, 515, 526, 536, 537, 538, 539, 587, 588, 705, 706. Mihrabi (Bektasi) Miraciye 119, 441, 442, 470, 480, 495, 511, 658, 659, 639 153,'404, 413, 486, 488, 489, 669 670 439, 490,
Mesud efendi 469, 480, Mesud efendi ( E m i r buhari seyhi) 644, 676, 756 Mesud efendi (Haci) 485 Mesud efendi (Uskiidarh) Mevhib Aydin . 319, 793. Mevlane Celaleddin Rumi 124, 176, 177, 308, 317, 318, 351, 361, 372, 373, 405, 409, 444, 460, 461, 508, 510, 521, 638, 640, 673, 6 88, 689 648
8, 49, 334, 350, 436, 437, 533, 599,
Mir'ati (Sazsairi) 407 Molla "Cami 19 Molla efendi (Kubbe seyhi) 491 Molla Mehmed ( K m m l i ) 301 Molla Mustafa (Zakirbasi) 156 Mudumu - 160 Mufaddile 405, 640 Muhammediye, Muhammediyehan 12, 13, 119, 122, 125, 142, 143, 146 ..Muhibbi ( K a n u n i Sultan SQleyman) 514 . Muhsin B e y (Neyzen) : 670 Muhtar efendi (Rifai seyhi) 489 Muhthr efendi (Sadi seyhi) 707 Muhtar efendi (Seyh) 469, 652 Muhtar efendi (eyh). 479, 480 Muhtar ( H a c i Rejyzade) 671, 673 Muhyeddin (Bezcizade) . 2 7 , 66, 57, 83 Muhyeddin (Hafiz) 571 Muhyeddin-i Arabi (Seyh-i ekber) 337, 409
Mevlevilik, Mevleviler (Tarikat) 14, 19, 26, 31, 34, 35, 36, 38, 41, 54, 123, 124, 125, 130, 13.1, 132, 136, 148, 151, 166, 167, 399, 405, 406, 407, 409, 417, 424, 425, 439, 443, 454, 468, 469, 480, 496, 497, 498, 510, 511, 636, 637, 638, 641, 664, 665, 668, 671, 672 .Mevlid, 122, 146, 165, 404, 473, 474, 634, 654, 662, 663, Mevlidhan 147, 157, 441, 442, 475, 476, 655, S56, 664, 717, 12, 17, 34, 119, 158, 160, 161, 164, 469, 470, 471, '472, 480, 486, 488, 490, 658, 659, 660, 661, 718. 425, 452, 586, 484,
Misir 26, 34, 43, 51, 409, 424, 426, 427, 428, 434, 441, 443, 444, 459, 454, 484, 495, 497, 505, 507, 633, 665 Misir Mevlevihanesi 497, 500, 505, 508, 665, 425,
Muhyeddin' ( K a d i r i seyhi) 578, 579. Muhyeddin T a m k (Hafiz) 656. Muhyi ( K a r a h i s a r h ) 113 . Muhyi ( M u t a s a w i f ) 389 Murad ( B u r s a h eyh) 162 Murad (Osmanh hCkiimdan I I I ) 18, 19, 32 F: 52
518
TURK MUSIKiSI ANTOLOJISI Mustafa ( K u r d ) 54 Mustafa (Muhammediyeci)
fas
Miirad (Osmanh hiikiimdari I V ) 29 302, 303, 32, 36, 41 Muradiye eamisi Musa Dede Musa Dede 120
288,
(Neyzen)
443, 512 Musa S a f i Dede (Mevlevi) 417 Musa (Teberdar) 388, 389 Musevilik > 411 Musli (Edirneli) 125, 283, 284 Musli (Tekirdagh ) 185, 263 Muslihiddin Nutki 239 Mustafa A g a ( K e m a n i ) 432 Mustafa Anber Aga 41, 77, 78 Mustafa ( B u r s a h K a p a n katibizade) 157. 160 Mustafa (Suyolcuzade) 50 Mustafa (Bursah Kaymakzade) Mustafa Sevki (Boyabadh) 6 5 5 , 158 Mustafa (Bursah Kocagozzade) 656. Mustafa (Seyh) , 658 " 164,. 165 Mustafa (Seyh, Z a k i r b a s i ) 482 .. Mustafa ( C a t a l s a k a l ) 126 Mustafa (Uftadezade Seyh) 160 Mustafa (Debbagza.de Seyh) 53 Mustafa (Yelelci H a f i z ) 487, 4 9 2 , Mustafa Dede 490 662 Mustafa Dede (Bestekar) 518" Mustafa (Yunuszade S e y h ) . 5 3 . Mustafa (Dedezade) 440 Mutafzade Ahmed 403, 433, 4 3 9 , -Mustafa Dede (Zakirbasi) 482 441, 469, 471, 479, 480, 510, 511, 554, Mustafa (Divitci S e y h ) 40 555, 648, 652 Mustafa efendi (Yanbobulu Eifai Muti (Dervis Abdi) 51 seyhi) 652 Muderris ( ? a i r ) 380 .Mustafa efendi (Zakirbasi) " 659 Miifid efendi ( ? e y h ) 484 . Mustafa E n v e r ( S a b a n i seyhi) 446, Miinib (Mollagiiranili) 488. 663. Miinir Baba (Bektasi) 412 M u s t a f a ( E y u p l u ) 763 Mustakim (Seyh, musikisinas) 1 2 5 ..: Mustafa F a z i l Pasa (Misirli) 451, Miistakimzade Suleyman Sadeddin * 452, 453, 459 15, 31, 99, 113, 127, 128, 137, 139, 142, Mustafa ( H a f i z ) 142 143, 147, 154* 160, 161, 163, 164, 166, Mustafa (Hafiz) 634 Mustafa Hilmi Pa?a ( B a s Hekim) 168, 174, 360, 643, 714, 795, 796, 7 9 7 . 492. . . " _ ' N Mustafa izzet (Kadiasker) 402, 403, 412, 433, 444, 498, 499, 544, 545 Nabi (Sair ve musikisinas) 132 546 Naci Ahmed Dede (Mevlevi) 37 - Mustafa ( K a n h c a h ) 142 Nafiz B e y (Haci) 441, 445, 446, Mustafa (Kisik) 485 . 480, 485, 486, 494, 580, 581, 632, 6 4 8 , M u s t a f a (Kocek) Dervis Miistafa'661, 753
:
2*89. Mustafa (Nefes a n b a n ) 393 Mustafa (Neyzen) 130, 136 Mustafa Nezih 441 . Mustafa (Osmanh hukumdari I I ) 50, 77, 123, 138, 142, 144, 186, 191, 192, 194, 198, 205, 209, 221, 238, 2 5 2 , 255, 277, 299, 341, 389, 794. Mustafa (Odemisli) 632 Mustafa Pasa 230 Mustafa (Sadi dervisi) 478 Mustafa (Sayyadi) 393 Mustafa (Simkes) 332, 333 Mustafa (Sultan imami H a c i ) 147,
ya
bakimz.
ENDEKS Nahifi (Sair) 390. Naili (Manastirh ?air) Naili 422, (Sair) Nail Turaan 438. 143, 165, 484. 122' 169, 168, 45, 49, 92, 93, 122, 196, 197, 242,
819
Nairn (Tamisvarh) 476 Naksbendilik, Naksbendiler (Tari. k t ) _ 34, 50, 147, 407, 408, 409, 410, Nazira (Giilseni) 152, 161 481, 611, 612, 638, 641, 644, 658, 667, Nazmi ( M u t a s a w i f ) 51, 52, 82, 670. 90, 91, 180, 208, 218, 259, 261, 288, Naksi ( A k k i m i a n h ) 305 763 Naksi Dede (Mevlevi Neyzen) Nebil Bey ( S a i r ) 168 406, 424, 425, 426, 427, 428, 500, 512, Necati (Hafiz) 634 541, 638, 665. ; Necib Aga ( T a n b u r i ) 432 Nakji Ibrahim ( M u t a s a w i f ) 53, 94, Necib (Haci H a f i z ) 632 99, 1-13, 114, 115, 175, 242, 253, 274, Necmeddin efendi (Kadiri seyhi) 275, 276, 277, 360, 388 717 Naksi (Mustafa) 428 Necmeddin efendi (Zakirbasi) 661 Nalbur Mehmed Qelebi Aheni'ye Nedim (air) 122, 149 bakimz. Nefes a n b a n Osman 40, 76, 77 Nalcaci tekkesi (Sabaniyeden) 160 Nesib Dede (Mevlevi) 44 443, 446, 663, 664. Nesimi ( S a i r ) 393, 569, 570, 577, Na'li (Bestekar) 324 642 Nali (Uskiidarh) 284,- 285, 286 Nesat Bey (Neyzen) 670 Nane Ahmed Qelebi 43, 80, 81 Nesati (Mevle-vi) 414 , Nasir Abdiilbaki Dede Abdiilbaki'Nes'et (Hoca) 409 ye bakimz Nev'i ( ? a i r ) 132, 570 Nasuhi (Mutasawif) 125, 160 Nevres ( S a i r ) 657 -181, 197, 308, 31.9, 323, 326, 327, 485, Neyzen 416, 424, 425, 426, 434, 519, 520, 580, 589, 648, 677, 678, 679, 443, 445, 492, 497, 498, 499, 500, 501 680, 682. Nasuhi tekkesi ( S a b a n i y e d e n ) 4 4 3 , 502, 503, 504, 505, 506, 507, 508, 509, 510, 511, 512, 664, 665, 666 446, 648. Nezih Bey 657 Nasuh Pasazade Omer 33, 72, 129 Nida (Seyh) 444, 661 Na'than 147, .468, 469 Nigari (Seyyid) 643 . Nayab Bey (Neyzen) 670 Nigde 608 Nayi Osman Dede (Mevlevi) 125, Nikabi Omer (Bestekar) 110, 111 , 138, 140, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 112 302, 308, 309, 310, 311, 312, 313, 314, Nikogos Aga 439, 466 315, 316, 317, 318, 399, 405, 413, 465, Nikoli ( T a n b u r i ) 504 466, 495, 499, 511, 659 Niyazi A r a z ( H a f i z ) 631, 632, 633 Nazenin-i Ussaki (Tarikat) 410 Niyazi efendi (Seyh) 661 Nazima Sultan 717 Nazi 179 Niyazi ( M u t a s a w i f ) Misri Niyazi'Nazif 286 ye bakimz.
a :
N a z i f Ahmed B e y 424 Nazif Dede (Yenisehirli) 405, 425, 500, 507, 508, 541, 542, 638 Nazif (Hafiz) 630 Nazif (Kudiimzenbasi, hakkak) 491, 638. Nazim (Sair ve musikisinas) 39, 122, 125, 126, 132, 277, 301, 302, 468, 514, 515, 519, 687
820
N i y a z i (Uskuplii)
TURK MUSiKISI ANTOLOJlSI 16 501 200 433 Osman 197 ' bakmiz. ( B u r s a h Mevlidci) ''".' Osman 25, 35,
Nizameddin ( B u r s a h Mevlidci) 1 5 7 Nizameddin Dede (Neyzen) Nizami Nizari (Miiderris, Sair) 16 (Musikisinas)
Osnian Dede (Nayi) - N a y i Dede'ye
Osman Dede (Neyzen) 512, 670 Osman Dede (Tiirbedar) 484, 485 Osman Osman 485, (Dedezade) 760, 763 .480, " ' Turbedan) (Delia], Zakirbasi)
Numan A g a (Tanburi) Nureddin-i Cerrahi
(Mutasawif)
687 Nureddin dergahi 481, 482, 484, .485, 490, 491, 659, 660, 661. Nureddin ( H a l v e d seyhi Seyyid) -413. Nureddinzade ( M u t a s a w i f ) 27 Nureddin (Siinbiil efendi seyhi) 164. N u r i (Abdiilahad) Abdiilahad .Nur i ' y e bakiniz. N u r i B e y (Bolahenk) 5, 406, 413, 467, 490, 620, 632, 637, 654, 660 N u r i B e y (Muzikali) 670 N u r i efendi (Hacikadmh) Zakirbasi) '482 N u r i efendi 618, 6 5 2 ' (Rifai seyhi)
:
486,- 488, 555, efendi (Vefa
Osman efendi- 494. Osman 487, 6 6 2 / 6 6 3 . . Osman ( E g r i k a p i l i ) 77 ' Osman E r g i n 791, 795, 799. Osman Osman ( F e s c i ) 637 (Hakikizade Dervis) 324
Osman (Haskoylii a m a ) Osman (Kasimpasah) 46 Osman ( K o c a ) 122
492 _
Osman (Musullu ama H a f i z ) 634, 753 Osman 76, 77. Osman (Nefes a n b a n Seyh) :
494, 40,
504,
(Nevsehirli H a t t a t ) 663 N u r i efendi ( U s k u d a r l i seyh) 4 8 9 Osman Salahaddin Dede (Mevlevi)' N u r i ( F e t y a emini) . 633 454, 464, 508 Nuri ( H a f i z ) .632 Osman ( S a r a ? , Zakirbasi) 480 N u r i H a l i l Poyraz 639, 5.44 ... Osman (Sehla H a f ; z ) 654 Nuri Korman (Zakirbasi - ^ - ' 4 8 6 , Osman Sems ( M u s t a s a w i f ) 476, 558, 559, 618, 658, 663. .'. 502, 503, 573,. 574, 575, 576, 577, 578, N u r i (PuskulcQ) ^ - 573 657, 704 . "' Nuri S e y d a 444. Osman Vehbi ( B e s t e k a r j 32, 69, N u r i ( S e y h ) 561 70, 71 ' \_ . *' ..;'':_...., ' - N u r i ; ( T o k a t h ) . 408 . Osman (Ziunureyn) . 405,. 6 1 3 . . , N u r u l l a h K i l i c (Neyzen) 668, 669 O y v a r 33, .- ' O Odabasi oglu Mehmed R i z a 125 ' ^ - O ' Orhan camisi 35 Oskiyam ( T a n b u r i ) . 504, 505 Omer efendi 494 Osman ( A d a p a z a r h ) -517; 518 Omer efendi (Mevlidhan S e y h ) 4 7 1 Osman B e y ( B u y i i k ) , 4 6 6 , 504 Omer efendi (Seyh) ^ 667 Osman B e y ( K i i c u k ) 466 ' Omer efendi. (Yorganci, Zakirbasi) Osman B e y (Uskudarli Hamamizade 484. . V '' Neyzen) 498, 503, 573, 574, 575, Omer efendi (Zakirbasi) - 482 576, 651 ' - . , . . ' Omer ( E n d e r u n l u H a f i z ) 643 Osman' ( B u s r a h Dervis) 51 " . Omer F u a d i ( M u t a s a w i f ) 477
ENDEKS Omer (Hulefa-yi Rasidinden) 405, Recai (Siingercizade) Zakir)
821
16,
613, 617 Omer (Kastarhonili Hafiz) 634 Omer (Nasuh Pasazade) 33, 72, 129 Omer V a s f i 484, 507, 664, 669 Omri Nasuh Pasazade Omer'e bakimz. Ozbek 481 .
P
Pasa B a b a tekkesi (Kadiriyeden) 718 Pasa Mehmed ( Z i k i r b a . i ) 480, 490, .648, 663 469,
479,
18. Receb ( H a f i z ) 657 Receb Hiisni Dede (Mevlevi) Receb (Musikisinas) 54, 85, 87, 122, 129, 322. Refik Halid 443, 505, Remli tekkesi (Kadiriyeden) R e m z i efendi (Hafiz, Seyh) Resad Pasa (Maliye naziri) Resad (Sultan Mehmed) 467, Resid Bey (Binbasi) 632 R i f k i Melul Meric 135 Riza 335 R i z a Bey (Giriftzen) 502, R i z a Dede (Kudiimzenbasi). R i z a efendi (Hopcuzade) 669 R i z a efendi ( R i f a i seyhi) 505 R i z efendi (Siinbiili seyhi) 660.
a
420 86,
660 490 505 503
Perisan B a b a (Bektasi) 642 Pertev ( S a i r Vak'aniivis) 478 R Rahmi (Sair) Rahmi Senses 133 634 794. 51 150, . 163 636, 495,
512 497 484,
659,
R a i f B e y . (Haci) 632 - Raif Dede (Kudiimzenbasi) 496, 497, 669 Raif Y e l k e n c i Rakim (Izmirli 644, 700, 754, 760 Ramzaji 619, 793, Mehmed) 149, 572
R i z a efendi R i z a efendi
(Seyh)
660
(Tahtaminare seyhi)
(Riistemzade)
491, 784 R i z a (Hafiz) 656, R i z a (Kusadah) 661 R i z a (Nakibulesraf) 402 R i z a (Neccarzade) 558, 559, 699 R i z a ( ? a i r ) 547, 576 R i z a (Seyh Mustafa) 147 R i z a (Tezkireci) 133 Rizaeddin ( S e y h Mehmed)
663,
Ramiz (Tezkireci) Rasim (Bestekar)
Rasim (Hoca, hattat) 163 Rasid 556. - Rasid ef. (Hiinkar imami) 633 Rasid efendi (Kanbur) 487 Rasid ef. ( R i f a i seyhi) 657 Rasid ( N e y z e n , Baba) 660 Rasid ( S a i r ) 91 Rasid (Zakirbasi) 490, 660, R a u f Y e k t a 41, 130, 131, 132, 415, 421, 428, 429, 432, 433, 434, 437, 438, 440, 453, 457, 459, 462, 464, 465, 510, 511, 629, 635, 636, 639, 640, 643, 644, 653, 668, 669 R a z i ( S e y h Mehmed) 618 Recai 254, 255
631,
619,
671 302,' 436, 463, 637,
644 Rifailik, Rifailer (Tarikat) 9, 123, 404, 407, 409, 410, 471, 474, 489, 491, 498, 502, 503, 504, 505," 652, 657, 658, 660, 662, 66.6, 667, 670, 571, 572, 686 R i f a t Bey (Hanende) 432 R i f a t Bey (Miiezzinbasi) 403, 4 i 3 , 441, 570, 763 R i f a t Bey ( R e i s ) 671 R i f a t efendi 442 R i f a t efendi (Hiinkar begendi) 571, 572, 749, 753, 406, 760,
471
822
' Rifat Rifat Rifat . Rifat
TURK MTJSiKiSi ANTOLOJISI efendi (Sadi seyhi) 671 (Tekirdagh Hafiz) 658 efendi (Zakir) 487 (Hafiz Mehmed) 630 503, 641, 659, 662, 666, 667, 671, 672, 682, 683, 692, 693 Sadreddin Celebi 508 Sadullah Aga (Musikisinas) Safayi (Mevlevi, sair) Safayi (Tezkireci) 46, 47, 113, 125, 128, 153, 169, . Safi efendi (Seyh) Saf! (Sair) 477 Safret Bey Safveti efendi Sabaniyeden) 670,
169
R i f a t (Siileyman) 125, 322, 323 570, 652, 798 '.Romanya 717 R u h r Dede (Neyzen) 512 Rukiye Hanim 4 2 8 , 440 Rumeli 9, 26, 642 Ruseni (Dede Omer) 26, 32, 109, 129, 176, 177, 197, 327, 557, Rusen (Hiidayi seyhi Bestekar) 139, 403, 409, 423, 424, 441, 442, 569, 570, 652, 798: Rusen K a m . 1 3 3 , 134 Riisuhi 509 Rusdi (Sair) 509
^ 416 33, 37, 43, 44, 143, 146,.152, 487
441 tekkesi (Raufiyeden, 485, 648 16 54, 105,
Sagari \ Musikisinas) ' Sagir K a p x i (Bestekar) 106, 129
Sahaf Hafiz 303, 304 Sahibiye medrsesi (Kayseride) Sahib Molla 443
40-
Sahih Ahmed Dede 413, 495 S a b i h . ( S a i r ) 159, 160, 162 Sahvi ( M u t a s a w i f ) 336, 338, 339, Sabir (Tokath Hoca Ali) 633 Sabit (Sair) 581, 582, 614, 340, 344, :.'45 - Sabri "fendi (Haci, Ispartah) 479 Said Aga (Neyzen) 670 Sabri (Haci Hafiz) 630 Said Bey 657 Sodayi (Musikisinas) 34, 71, 72 Said Bey (Hafiz) 645 Sadeddin A r e l 155, 629, 674 Said Dede (Neyzen Mehmed) Saddedin-i Cibavi ( T a r i k a t muessi- 499, 500, 502 \ . si) 123, 503, 666, 682, 683, 692, Said efendi (Musahib) 498 693, 707, 708 . Said (Katibzade Mehmed R e f i ' ) Sadeddin Kaynak 664, 753, 760 340,344 / Sadoddin Niizhet E r g u n 28, 99, Said Ozok 438, 442,'470, 485, 494 . 411, 467,-697; 639, 647, 665 6 3 0 , 6 4 8 , 6 8 7 , 7 6 9 , 7.95 - . / Sadeddin (Seyh) 484 ; . Said Pasa (Damad) 473 S a d i k 566, 699 Said Pasa imami Hasan R i z a ' y a baSadik (Abdussamedzade sair) 163 kmiz. Sadik A g a 412, 518 Said Yurdusever 503 ' Sadik (Ama Mehmed) 164, 165, Saide Hanim - 413 166, 27!.., 380, 381 Sakib Dede (Mevlevi) 151, 156 Sadik (Muezzin) 753 Salaci 659 ' Sadik ,Uftadezade) 271 Salahi ( M u U s a w r f ) 610 Sadi ' Bey (Nafia muhasebeeisi) . Salih Aga (Beylikci) 464 505, 623, ,' Salih (Arab) 469, 480, 490 Sadi ( S a i r ) 271, 272; 644 Salih (Bursah Haci) 163 Sadilik, Sadile* ( T a r i k a t ) 9, 123, Salih Celebi ( B u r s a h Muhzirzade) 124, 404, 407, 467, 478, 489, 498, 502, 36, 137
ENDEKS Salih Dede 3 6 9 , 637, 670, (Neyzen) 672 500, 510, Seyfullah 123, 523, 580, 705 Seyrani Seyyid 606 500 644 Seyyid Nizam tekkesi Seyyid Nuh 122, 125 446, 661 (Sazsairi) (Bedevi 407 Seyid Abid Celebi mescidi 388, 392, 529, 581, (Seyyid 404, 642, Nizam 476, 517, oglu) 520,
823
387, 522, 540, 704,
149, 232, 248, 274, 305, 306, 394, 530, 624, 533, 534, 535, 536,
Salih (Dedezade Mehmed) 440 Salih efendi ( S a c h seyh) 491 Salih efendi (Zakirbasi) 487 Salih ( E r z u r u m l u ) 408 iSalih (Suyolcuzade) 400, 480, :Salih (Seyh) 482, 484 Salihzade 325, 326 Salim 284 Salim Bey 502, 503, 561 (Neyzen) . 498,
681, 702, 703,
142
seyhi, Muderris)
Salim efendi (Reisiilmesayih) Salim ( E m i r z a d e ) 287 Salim ( T e z k i i e c i ) 4 9 , 52, 125, 128, 130, 151, 153, 155, 321 Sami Sami (Arpaeminizade) efendi (Hattat)
43, 44, 46, 47, 133, 143, 146, 144 506 717
Sezayi (Giilseni) 149, 282, 303, 307, 325, 326, 349, 388, 389, 400, 476, 529, 567, 569, 701 Siddik B e y (Neyzen) 603 Dede (Mevlevi) 668 488 Siddik efendi ( Z a k i r ) Sidki ( S a i r ) S n r i Abdulbaki 152
283, 395, -
Sami ( H a f i z ) 654, 655, Sami (Hattat) 669 Sami P a s a 508 Samih R i f a t 639, 684,
685,
686 473,
Sandikci tekkesi (Rifaiyedeh) 302 Saraybosna 25 . Savaklar 499, 663 Sekban Selami tekkesi (Ussakiyeden)
469, 157,
( B u r s a h ) 25, 34, 35, (Mutasawif) 147,
S i m efendi (Seyh) 486 S i r r i (Yenikdylii Hasan) 444 Silahdarzade (Tezkireci) 163 Sinaneddin Y u s u f 16, 17, 469. Sinan efendi (Zakirbasi) 660, 663 Sinan (Giilseni Seyhi) 137 Sinani (Ibrahim) 71 Sinanilik, Sinaniler ( T a r i k a t ) 12, 662 Sinan Ummi 555, 694 Sirac'i Sirke ( S e y h ) (Mutasawif) 642, 672 643 30S.
158, 476, .547, 578, 610, 641, 692 Selim ( B u r s a h ) 278 Selim Dede (Mevlevi seyhi) 499 Selim Giray 47, 50, 54, 99, 129, Selim (Osmanli hiikiimdari I I I ) 165, 166, 169, 170, 399, 401, 403, 412, 418, 4 2 i ; 429, 430, 431, 432, 513, 514, 515 Selim (Yavuz Sultan) 121 Selimi (Mevlevi seyhi) 186, Seniha Sultan 444 Senih ( S a i r ) 482, 483, 652 Sepetcizade. Mehmed 50 Seriri (Musikisinas) 16 Seyfeddin efendi (Sehzade) 764, 768, 779, 781 406, 505,
(Sair)
Sivas 319 Siyahi (Ahmed) 128 Siyahi A h m e d ( B u r s a h Cikrikcioglu) 164 Siyahi (Hattat) 147 Siyahi Mehmed ( E y u p miiezzini) 284, 285, 286, 287 Sofizade 403 Solakzade Hemdemi bakimz.
212
Hemdemi'ye
758
Solfasil 14, Subhi B i y (Neyzen)
425, 512,
665
824
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISI S Saban Dede Saban 30, 68 147, 148 13 .
Subhi E z g i ( D r . ) 28, 45, 128, 129, 132, 344, 463, 166, 167,- 168, 169, 199, 221, 277, 434, 435, 439, 441, 453, 462, 504, 509, 578, 629, 799. 50 27
Saban Dede ( E d i r n e l i ) (Kumkapih) 25
Subhizade F e y z i 52 Sultan A h m e d camisi Sultan D i v a n i (Mevlevi) Sultan Veled Suyblcuzade. Suyolcuzade Suzi 256
Sabanilik, Sabaniler ( T a r i k a t )
Sultan Selim camisi 17, 32 8, 399, 405, 507. 160 (Hattat) 50
Mustafa
Siileyman A g a (Dede'nin babasi) 428, 429 ;
Siileyman Celebi (Mevlid nazimi) 12, 17, 25 Siileyman efendi Suleyman efendi Suleyman . SiileymaVi. mi) _ T . 4 0 3 ' efendi (Hoca)
;
649 671 232 51 bas i m a -
Siileyman ef. (Kasidecizade) 505. (eyh) Siileyman (Kubbe seyhi) (Humbarahane
446, 672, 680 . ..'-.'' Sahidi (Mevlevi) 417 ~ Sah Sultan tekkesi 164, 463 Sah Veli (Ayintabh A s k e r i ) 99 Sakir A g a 400, 402 . akir B e y ( V a k ' a n u v i s ) 148 S a k i r efendi ( E y u p l u ) 485, 661 Sakir efendi (Hopcuzade H a c i ) 469, 4 ? 0 , 483, 484, 485, 487, 554, 5 5 5 556, 557, 558,. 559, o&kir efendi (Sertarik> 658 Sakir ('Sair) 550 Sam 26, 32 Samanhk 411. Sazeltlik, Sazeliler ( T a r i k a t ) 9, 1 2 3 481, 059, Of2, 663
r
(Miiderris)
S e f i k a . A d i l e Hanim Sefik Dede (Zekaizade) 663 ? t f i k efendi ldr) .489 .
441 ^ 490, 4 9 2
Sefkat (Bagdadh tezkireci) .163 ehah A k i n c i - 495 . '. . Siinbiil efendi dergahi ( K o c a MustaSehab B e y ( N e y z e n ) . 670 f a F a s a dergahi) 31, 422, 423, 441, Sehab. (Misirh S e y h ) . 454 . 470, 476, 480, 482 483, 484, 486, 487, ehabeddin efendi (Hiidayi seyhi) 488, 644, 658, 659, 660, 661, 663. 423, 547 '..' .; Siinbulilik, Sunbuliler ( T a r i k a t ) 9 Sehabiiddin-I Siihreverdi 11 . Siileymaniye camisi - 17, 54.
: ; ;
Siileyman R i f a t (Uskiidarh H a f i z ) 125, 322, 3 2 3 . .
(Kflcuk hamamli z i * . . . . .
13, 31, 53, 137, 4 0 3 / 6 7 1 , 672 Siinbiil Sinan (Mutasanvif) 125, 278, 281, 375, 392, 531, 532, 537, 555; 561, 619, 676; 677 Siinni Sureyya 58, 638, 642 412
1
Sehla Hasan
54, 110
Surekler
( R u b a b i ) ' 657 413, 498 ~
S i i r u r i (Miiverrih)
ehri (Bahcevanzade A l i ) 53 " ' ' Sehri ( S a i r ) 1 3 2 ' ' . " ijehriyer 51 Sem'i ( K o n y a h ) 140 Semseddin B e y (Zakirbasi) 488 Semseddin efendi ( K a d i r i : seyhi H a f i z ) 652 emseddin efendi. (yh) 4 8 # -emseddin efendi ( S a d i seyhi) 505 662, 670, 671, . Semsi Baba (Bektasi) 642 -. .
Sutciizade I s a 31, 43, 60 : . Sutcuzade Hafiz 43, 44, 81 82, 83,84.
ENDEKS Semsi Semsi Semsi 104, 123, 227, 237, 364, 642 Dede (Mevlevi) 425 efendi (Mevlidci) 471 (Sivash Mutasavvif) 103, 142, 201, 202 205, 207, 210, 241, 247, 249, 255, 292, 319,
y
Sikesti (Musikisinas) 16 Sirret H a f i z " 392 Siriigani (Dede) A l i Siriigani'ye bakiniz. . ivei Ahmed gelebi 127 Sumnu 301 . Sucaaddin B e y (Neyzen) 670 Suhudi Mehmed (Hafiz Cene) 146, 714 Sukri. Bey (Neyzen) 670$ u k r i efendi (Neyzen) 67fr S u k r i ( E y y u p l u ) 658 S - k r i (Kudumzen H a f i z ) - 654 Siikri (Z_k:rbasi) 664 -; ' T
" S e m s i l i k , Semsiler ( T a r i k a t ) 13 Seref ( E y y u p l u ) 6 6 1 . Seref ( H a c i Zakirbasi) 490 . Seref H a n i m ( S a i r ) 641 $eref ( ? a i r ) 588 . Seref . (Zakirbasi) 664 Serefeddin efendi (eyh, H a f i z ) 479 S e r e f e d d i n efendi (Valide s e y h i ) 663 ' i:; ... . Serefeddin Y a l t k a y a 717, 718 - S e r i f (Duhani) 403, 546, 5 4 7 5 4 8 ,
_
Tbi (Istanbullu sair) 16 T a b i Mehmed (Trabzonlu) Tahiraga tekkesi ,
16
' Serefeddin
(Neyzen)
; 669 , 549,
(NaksbendiyedenX
Serif ( D u h a n i ) 403," 546, 547,
706
;/
r
549, 550, 551, 552, 716 S e r i f e Ayse Sidika Hanim - 494 Serif Mehmed (Gulseni seyhi) 137 Sevket Bey (Hanende) 441 Sevket Gavsi (Neyzen) 669, 670 S e v k e t (Hafiz) 6 3 4
. S e v k i Bey 458, 463
T a h i r i B e y ( B a y t a r ) 505 T a h i r ( B u r s a h ) 99, 165, 418, 4 2 4 442, T a h i r efendi 504 163, 164, T a h i r fHalifezade)
373, 667, 659, '

v
Sevki B e y
(Zakirbasi)
505,
658,
'- v~;
..
"evki Dede (KudiJmzenbasij - 497 ; Sevki ( K a n b u r ) 485, 488, 489 . Sevki ( S a i r ) 697 ' Seyda Abdiirrahim Dede ( A m a , h a f i z ) 167, 168, 169, 382, 637, 638 . Seyhi (Mutasavvif Abdulmecid) 55 . Seyhi (Vakayiulfuzala sabibi) 33, 36, 39, 40, 41, 44, 47, 128, 130, 131, 146, 250, ^ Seyh Mehmed 366 Seyhoglu ( U r f a h ) 379 , Seyh V e f a 16 Sibli (Mutasavvif) 673 $iilik, Siiler 408,- 411, 640 Sikarizade Ahmed (Siinbuli) 403, 422, 423, 478, 480, 519, 520, 521,. 522, 623, 524, 525 '
374, T a h i r Olgun 4 2 5 , . 4 9 5 , 496, 672, 702, 706, 707, 717, 7 l 8 - ' Tahsin efendi r (Sazeli seyhi) 662 '. ' ' ' Tahsin (Hafiz) 656 Tabsin ^Na'than) 497 .
:
Tahfacilar 412 Tahtaminare tekkesi (Kifaiyeden) 491 T a i f 26 T a l a t Bey (Bestekar) 763 T a l a t efendi ( R i f a i seyhi) 660 T a l a t efendi ( S e y h ) 671 T a l a t (Uskudarh) 503, 508, 668 . Talib (Bursah) 54, 100 T a l i b i dergahi (Misir'da Kadiriye'den) 484 . Taptuk E m r e 8 : Taskopru 632 '.T a y y a r efendi (Sabani seyhi) 672-
826
TURK MUSiKISi ANTOLOJISI 40 763 Uskiidar Mevlevihanesi 181, 423, 424, 441, 494, 507, 512, 637, 638, 652 Vahdeti 494, V 664, 331, 438^, 439, 639, 136, 339, 497, 665 168, 502, 169, 506,
Terceman Y u n u s zaviyesi Tesvikiye camisi Tevfik Bey Tevfik F i k r e t Tevfik U4 648 668 618, 664 623, 656, 760,
Tevfik (Neyzen, sair) (Rifai seyhi) Tevfik efendi
(Sair)
(Yenikoylii R a u f i )
Vahib E f e n d i (Diimtek)
Tevfik efendi (Zakirbasi, miicellid) 137

Tiiie 15
Tomtom i m a m
122 144,
T'j;>bane 483, 669 Tosunzade Abdullah 122, 143, 293, 294, 295, 296, 297, 298 Tuliii (Mudurnulu seyh Mehmed^ 160, 346 .
Tursucuzade Hafiz Mehmed (Zakirbasi) 479, 480, 578, 579, 661, 667, Toygar Tekkesi (Rifaiyyeden) 667, 670 Ubeyd
35
662,
Vahidi (Seyh) 332, 333, V a h i d Lfitfi Salci 407, 408, 643 " V a h i d Mahtiimi ( S a i r ) 122, 144, 149 V a h y i 286, 295, 296, 300, 333, 340, 341, Valide camisi 38, 52 Valide tekkesi (Sabaniyeden) 672 Valide Sultan medresesi 40 V a l i (Kadiasker Abdurrahman) 281 . V a l i (Nefeszade) 235 V a l i h i (Tokath) 121 Vasif Bey (Neyzen) 670 V a s f i efendi ( S a b a n i seyhi) Vefailik (Tarikat) 16 Vehhab-i Ummi ( M u t a s a w i f ) 283 Vehbi Osman 32, 69, 70, 71 Vehbi (Seyyid) 152, 713 Veled gelebi (Izbudak) 34, 131, 149, 155, 169, 414, 693, 694 Veled (Sultan) 672 Veliyiiddin ( M u t a s a w i f ) 687 Venedik 148 Vesim 339 Veys (Haci Hafiz Mehmed) Veyselkarani 150, 151, 573, Y
479,
25, 34,
(Bursah Hafiz) 12 592, 122 593
672 282,
Ulu
cami
Ulvi ( S a i r ) ' Usuli (Sair) 137, 410, 499
Ussakilik, Ussakiler ( T a r i k a t ) Ussakizade Hasib Uyuni ( S a i r ) 576 40
13,
43,
0
Uftade 266, 697 8, 74, 163, 180, 223, 39, 236, 40,
Ummi Sinanzade Hasan 4 3 , 44, 53, 75, 125 U m n i (Diyarbakirh) Uskiidar 168, 503, 651, 670, 169, 319, 409, 410, 504, 505, 561, 630, 183
656 574
27, 40, 45, 83, 158, 442, 443, 491, 494, 633, 645, 664, 665,
160, 446, 495, 648, 657,
Yahya
518 637, 658,
470, 473, 479, 482, 486, 652, 653, 658, 663, 686
Y a h y a efendi dergahi 667 Y a h y a efendi (Sadiyeden lam seyhi) 467 Y a h y a Kemal 135, 674
Abdiisse-
ENDEKS Y a h y a (Mutasawif) 11 Y a h y a . (Muhtedi) 53' Y a h y a ($eyhulislam) 85 Yakub (Geimiyanb) 31 Y a k u b Han 703, 704 Yakub. (Seyh) 35, 231, Y a m a h Ahmed Bey 403 Yanbolu ' 652 Y a s a r Baba (Zakirbasi) 62 Yasar (Hafiz) 654, 671 476, 477, 52 Yazicizade (Mutasawif) 490, 657,
827
Yusuf (Haci) 632, Yusuf (Hunkar imami) 654 Y u s u f (imam) 32, 68, 69, 70 Yusuf Pasa (Neyzen) 445, 500, 510, 512 Yusuf Sinan ( e y h ) . 31, Yusuf (Tikvesli Hafiz) 403 Yusuf Ziihdi Dede 499 Y u v a Ahmed - ^ 2 9 0 Y u m n i efendi. (Hakkak) 490 ' _ Z
Zaharya 453 Zaifi Akbaba imami Mehmed'e bakimz. Yenikapi Mevlevihanesi ( B a b - i ceZ'aik (Bursah Sair) 423 did) 36, 37, 38, 168, 169, 413, 414, Zakiri Hasan (Hatib) 27, 28, 29, 415, 416, 420, 421, 422, 429, 436, 438, 58, 59, 610 443, 444, 454, 460, 464, 465, 469, Zarifi (air) 641 " 494,'495, 496, 508, 509, 511, 512, 637, Zati Area 779 67, 668, 669, 698, 717, 718 Zati (Sair) 572 . Yemiscizade Ismail 403 Zekai Dede (Hoca) 1 4 0 , 4 0 1 , 403, Yesilin Ahmed (Reis) 671 406, 427, 439, 446, 447, 448, 449, 450, Yezid ' 477 451, 452, 453, 454, 455, 456, 457, 458, 459, 460, 461, 462, 463, 464, 491, 493, Yunus E m r e 9, 10, 57, 72, 108, 510, 511, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 149, 182, 183, 192, 193, 195, 202, 240, 241, 243, 244, 255, 256, 283, 289, 291, 587, 588, 589, 590, 591, 592, 593, 594, 595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 602, 292, 293, 295, 296, 297, 304, 331, 332, 603, 604,. 605, 609, 610, 611,. 612, 613, 346, 348, 350,. 351, 355, 357, 358, 365, 632, 646, 648, 660, 759 366, 367, 368, 370, 371, 372, 373, 376, 377, 389, 391, 393, 477, 520, 521, 524, Zekai efendi (Sunbiili seyhi) 669 525, 526, 527, 528, 529, 531, 533, 540, Zekai (Halveti) 476, 534 551, 563, 565, 569, 580,-582, 583, 585, Zeki Bey (Neyzen) 670: -58f>, 588, 589, 594, 595, 596, 606, 618, ' Zeki ( H a k k a k ) 491 625, 640, 641, 642, 679, 680, 681, 690, Zeki Mehmed Aga (Tanburi) 504 <591, 710, 711 Zekiye Sultan 446 Y u n u s Hilmi efendi (Seyh) 485 Yunuszade Mustafa ($eyh) 53 Y u s u f Celebi (Niznam) 125, 141, 272, 273, .274, 275, 276, 277, 278, 279, 468, Yususf (Corumlu Hafiz) 634 Y u s u f Dagseven 561, 701 . Y u s u f Dede (Neyzen, C n g i ) 37, 38, 168, 169, 421, Y u s u f efendizade 403
r e
484, 657 Yavasca Mehmed Aga Tekkesi Yenrbahce - 126
Zenbi (Sair) 570 Zeynilik, Zeyniler ( T a r i k a t ) ' Z i y a B e y (Bestenigar) Ziya Dede (Kudiimzenbasi) 497 Ziya Dede (Neyzenbasi) 512 , Ziya Demirci 629 Ziya efendi (Seyhi) 684
16 654, 656 495, 501, 502,
36,
410,
883,
828
Z i y a Gok Alp Ziya Ziya'ya Ziya bakmiz. Pasa 688,
TURK MUSIKiSi 694, 695
ANTOLOJISI Zihni (Hattat, 125, 181 sair, musikisinas) 505
(thtifalci Mehmed) ' Mehmed
(Musikisinas)
650 633
Ziyaeddin
(Hafiz Mehmed)
Zihni Pasa (Maliye nazari) Ziver (Bestekar) 577 Ziihdii Bey ( A h k a r ) 421 Ziihdii Pasa (Maarif n a z i n )
50
ikinci cildin umumi fihristi

* .*
-'
XIX Cami Tekke Mevlevi Bektasi uncu asir Dini Tiirk
Sahife
Sahife
482 484 484 484 484 . ' . .
Arab s e y h Ismail ef.

399401 401403 403405 405407 407412 412468 413415 415420 420422 422423 423424 424428 428441 441 441442 442444 444 445446 446464 464 464467 "467468: 468469 .469475 471475 475479' 479 479-^492 .481 482 482 *
musikisi musikisi musikisi musikisi musikisi
H o p c i i z a d e H a c i akir ef. Seyh Hamdullah ef. S e y h . Salih ef. Yorganci. Omer ef. Aski efendi ef. S e y h Mustafa
483484
"
Bestekarlar
484 485 485 4~85, *..;'. 485 .485 48i> 486 486 .486 .486 . , 487 ' 487 487. 487 ""487 487 487 487 .487 " 487 487 487 .488 488 488 488 488 . . ;
J
A l i N u t k i Dede Nasir Abdiilbaki Dede K i i n h i Abdurrahim. Dede Sikarizade H a c i Ahmed Abdurrahman Nesib Mustafa Naksi Dede I s m a i l Dede Mutafzade Ahmed Seyh Mehmed Rusen Behlul efendi Y e n i k o y h i Hasan efendi H a c i Nafiz B e y Hoca Zekai Dede, A l i Aski Bey Mehmed Celaleddin Dede - H a c i " K i r a i n i efendi
* Na'thanlar MevKdnanler Mersiyehanlar Zikirler, . ." -
Attar Haci Ahmed ef. Kanbur S e v k i Kutucu A l i ef. Kisik Mustafa ef. E y u p l u S a k i r . ef. S e y h . Hafiz Mehmed ef. . Mesud ef. Dellal Seyh Osman ef. Seyh S i m ef. Abdulaziz ef. Mehmed N u r i ef. Miicellid T e v f i k . - e f . . Topkapih H a f i z Hfisnii ef: R i f a t ef. ' " Salih ef. ['/ Hatib H:~M&mxid~t;f.'~
:
' ."'
485486.
. ' ....
'
E y u p l u H a c i Hamdi ef. V e f a Turbedari Osman ef.Arif-ef., ,. . ".. ' Seyh Hafiz Halid ef. Edirneli A l i B e y Nalband Mehmed ef. Kanbur Ra?id ef. Siddik ef. Mollaguranili Miinib ef.
Semseddin Bey
Said, P a s a imami H a a s n R i z a H a f i z Hiiseyin Teyfik efendi

Zakirbafilar-
'* ;
Jeyh H a s a n ' Mustafa Dede Omer efendi Mehmed Necib Dede Haeikadmk Nuri ef. Hatib Aziz ef.
f
"
"
482 482 482
Esadef.
"'- '.
Hiiseyin Hiisnu ef.
830
TURK MUSiKiSI ANTOLOJISI Sahife
Sahife
XIX u n c u a s r a a i d xnetinler 513- -625 , 513 513 513- -515 516 516 516 517- - 5 1 8 .518 518 519- - 5 2 5 525- - 5 2 S 528- - 5 4 1 541 541_ 541- - 5 4 2 543- - 5 4 4 544546 546- - 5 5 2 5 5 2 - ^-553 553 553 554- - 5 5 5 555- - 5 5 6 556 556- - 5 5 9 560- - 5 6 1 561 561- - 5 6 8 569 569- - 5 7 0 570- - 5 7 2 572 B73 573 573- - 5 7 6 576 577 577- - 5 7 8 578- 5 7 9 579 580- - 5 8 1 581613 613- 6 1 7
^ .
Hafiz Hasan Gazi Mahmud Semseddin ef. Seyh Hulusi ef. Hakkak Hasan ef. Haci Sefik ef. Hakkak Mehmed ef. Siyahi ?eyh Salih ef. Pasa Mehmed Hafiz Resmi ef. Seyh Hiisameddin ef. Balat imami H . Hasan ef. Seyh Hafiz Hiiseyin ef. Odabasih Asim ef. Hakkak Hafiz Abdi ef. Hakki Dede Fmdikhli A r i f ef. Seyh Riza ef. Malak Hafiz Seyh Edhem ef. Yalelci Hafiz Mustafa Seyh E s r a r ef.. Hafiz Azmi ef. Hiiseyin Sefik Dede
Kudiimzenbasilar,
488 488 488 4 8 8 - -489 489 489 490 490 490 490 490 490 491 491 491 491 491 491 491 491
Ali Nutki Dede Abdiilhamid Dede Sultan Selim I I I Nasir Abdiilbaki Dede Kiinhi Abdurrahim Dede Uncuzade E m i n Adapazarli Osman Bey Musahib Sadik Aga Mustafa Dede Sikarizade Haci Ahmed Abdurrahman Nesib Hamamizade Ismail Dede Naksi Dede Eyuplu Hiiseyin Dede Haci Hasim Bey Dellalzade Haci Ismail Kadiasker Mustafa Izzet Bursah Duhani Serif Kethuda-yi Attar Katircizade Hadi Mutafzade Ahmed Dellal Osman E y u p Hatibi Asik Ahmed Hopcuzade Haci Sakir Haci A r i f Bey Uskiidarh Salim Bey Haci F a i k Bey Neyzen Salih Dede Seyh Rusen Miiezzinbasi R i f a t Bey Rasim efendi Edhem A g a Piiskulcii N u r i efendi Hamamizade Osman Bey E s a d Qavus Ziver efendi Piyanist E s a d Tursucuzade Hafiz Mehmed Behlul efendi Haci Nafiz B e y Hoca Zekai Dede Beylikciza.de Ali Aski Bey
;
ef.
492 492 492 492 492- -497 493 494 494--495 495- -497 497 497- - 5 1 2 498 498- - 4 9 9 49? 499- - 5 0 0 500- - 5 0 1 501 501- - 5 0 2 502- - 5 0 3 503- - 5 0 5 505- - 5 0 7 507- - 5 1 1 511- - 5 1 2
ayinhanlar
Hiisameddin Dede Vahib efendi Ahmed. Hiisameddin Dede Raif Dede A z m i Dede
Neyzenler, Giriftzenler
Ismail efendi Dervis Mehmed E m i n Mehmed Nuri efendi Mehmed Said Dede Deli Ismail Dede Nizameddin Ziya Dede Dede
Uskudarh Salim Bey Halim efendi Aziz Dede Hiiseyin Fahreddin Dede Cemal Dede
UMUMI Sahife T a n b u r i A l i .efendi Ahmed Hfisameddin Dede Seyh Tevfik Yenikoylu Hasan 617 617 . 618 618 618619 620 620 620 621622 622 622 623 623 624 625 630657 630634 630 631 .. .631632 632633 633 633 . Ama H a f i z Hasan Yasar'Baba
Zakirler, Zakirbasilar
831
Sahife "657 657
6581664.
Hakkak
Abdi Dede CehUeddin Dede Huseyin Fahreddin Dede Bolahenk Nuri B e y ' Zakir Hulusi Himmetzade Hfisameddin H a c i K i r a m i efendi Sair ve hattat Hamdi Sadi B e y T a n b u r i Mehmed B e y . C a y i r h Ismail H a k k i
Son asir dini T i i r k musikisi Cami musikisi
Hafiz Ismail H a k k i ef. Bulbul Ahmed ef. ' Hafiz Rifat ef. Sevki Bey Seyh K e m a l ef. Gul A l i Dede Hafiz E m i n ef. < Seyh Mustafa e f . Hafiz Mehmed e f . , F e r i d ef. Hafiz Ahmed ef. Ibrahim Edhem ef. ' Kadri Bey Seyh Mehmed ef. S e y h T a l a t ef. Hafiz Huseyin Halis e f . Hattat Mehmed ef. Halim ef. Seyh Sinan ef. Seyh Hiisni ef.
Necmeddin ef.
658 658 658 ... 6 58 658659 659 659 659 659 659 659 659 669 . 659660= 660 660 660 660 660 660
661
Hafiz Nazif Hafiz Fehrni Hafiz Niyazi Araz Hafiz Hayreddin Bilgen Hafiz Hamdi Y a v u z Hafiz Husnu Hafiz' Abdurrahman Gurses Hafiz R a h m i Senses
Tekke Mevlevi Asik musikisi musiki
634 634 635636 636638 638639 639643 643653 644 . 644 .'. . '644:645 645 645-^648 648 64865 T 651 651652 652653 653 654656 654655 666-^657
musikisi
E y u p l u S e r e f ef. Siyahi Ahmed ef. S e y h Nida ef. Hafiz Sadeddin ef. S e y h Niyazi e f .
.661 661 661 661 661 661 661662 662 662 . 662
.Bektasi musikisi Bestekarlar
Seyh Mesud. efendi ..Seyh K u t b i efendi . , . Hadi B e y " Halid B e y _hmed Avpi- Konuk Said Ozok Zekaizade Ahmed Irsoy Y u s u f Dagseven Tzzeddin Hfimayi Hayrullah Y a h m ' Fehmi T o k a y
Mevlidhanlar
....
Medineli Haci Ahmed Hoca Fehmi e f . . S e y h Haydar e f . Hafiz ismail e f . Kasimpasali S e y h Cemal ef. Meydancikh A r i f e f . Ebulhamis Uskiidarli Asim ef. Cemil ef. Hafiz A l i ef. Nuri Korman A l i 'Gercek. ihsan i y i s a n
Kudiimzenler, ayinkanlar
662 662 6G2 662 662 663 663 663

664 66S
Hafiz
Sami
Hafiz Mehmed S u k r i Ahmed Celaleddin Dede
664664665-
Mersiyehanlar
832
TURK MUSiKISi ANTOLOJlSI Sahife
Sahife
Samih R i f a t Ahmed Avni Konuk Said Ozok Zekaizade Ahmed Irsoy Izmirli Rakim Y u s u f Dagseven Abdiilkadir Tore Kazim U z Izzeddin Hiimayi Hayrullah Yahm Fehmi Tokay
Ilave ve tashihler ayinleri fihristi Na'tler Mevlevi fihrist Beste teren v e bestekarlari g b s fihrist ve d u r a k l a r fihristi
E s r e f Ozkul
N e v b e z e n I<r Neyzenler-
Hakki Dede Hilmi Dede Nurullah Kill? Emin Yazici

Reisler Devraniler Sema'zenler Son asra aid metinler
Seyh Mesud ef. Seyh K u t b i Hafiz Huseyin Halis Musullu Hafiz Osman Tanburi Aziz Bey Hadi B e y Enderunl-u Hafiz Hiisni Liitfi B e y Ebiilhamis Ismail H a k k i Bey Hoca F e h m i ef.
666 ' 666668668 668 668669670671672676676 676677 677678679682 682 682683684
684686 686- ^687 687 6 8 7 699 700-VT01 701 . 702706 70 67.08 7 0 8 709 7 0 9 710" 7 1 0 711 713718 719723 724725 726747 748786 787800 801--828 829832
-668 -670
-669 -670 -671 -672 -675 -711 -677 -678 679 682
Siir ve sairleri gosteren
683 684
Bibliyotjrafya Endeks Umumi fihrist
TASHlHLER
723 iincii sahifedeki
.Triistir.
108 ve 109 numarali duraklar yanhshkla iki defa yazilmakamindadir.
748 inci sahifedeki Besteler, " A c e m "

Turk Musikisi Antolojisi Edited

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Turk Musikisi Antolojisi Edited

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I s t a n b u l Oniversrtesi Edebiyat

ISTANBUL EIZA KOSKUN 19 4 2 MATBAASI

1 - ifcincikanun - 1942" Sadeddin Niizhet Ergun:

XVII nci asra kadar din? Turk musikisi

TURK MUSIKISi ANTOLOJISi

TURK MUSIKISi ANTOLOJISI

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI

TURK MUSiKiSI ANTOLOJISi

TURK MUSiKISi ANTOLOJISI

TURK ML'SilviSt ANTOL'OJISi

TURK MUSIKISi ANTOLOJISI

TURK MUSiKISI ANTOLOJISI

Tabi, bilhassa musiki sahasmda Ahdi diyor k i :

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISi

U y a n ey u y k u s u cok goziim B e n i m M u r a d kulun sugumu S u c u m u bagisla giinahim

H a z r e t i n sancath dibinde hasr U y a n ey u y k u s u 50k goziim

icin b a k i m z : I s t a n b u l konservatuvar nesTiya-

XVII nci asirdan evvelki metinler

1 Acem ildhi, G., B. kendisinin ;

TURK MUSIKISi ANTOLOJISi

2 Bayati il&hi, G., B. kendisinin

TURK MUSiKISI ANTOLOJISI

1 BaydtiMhi, G., B, kendisinin-

Mst. Mc. Mst. Mc.

XVII nci asirda dim Tiirk Musikisi

XVII NCI ASIR

TURK MUSiKISi ANTOLOJISi

XVII NCI ASIR

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI

namelerinden ogreniyoruz- Bizzat H i i d a y i Halifelerinden _aym menbalarda tasrih edilmektedir.

f evtine t a r i h . igiin dedi C e v r i

de bldiigii kayidhdix. Halbuki s a i r ,

^kelimesini " y "

harfini y a z m a k s i z i n , y a n i 10 eksik olarak. kullanrmstii\. B i i t i i n

C e v r i divanlarmda da ayni sekilde

TURK MUSiKISi ANTOLOJISI

Seiiyhiilislam Esad asar):

da onu su yolda medhetmektedir

XVII NCI ASIR

1068 Safdyi diyor k i :

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI

XVII NCI ASIR

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI

XVII NCI ASIE

1080 :5j>air Fenni de su tarihi vucude getirmistir:

Hezdrgiradh Behceti'r\m soyledigi su t a r i h t e n de onun ask y i i ziinden oldiigii anlasilmaktadir:

Bu asrm meshur Halvetilerinden TJmmi Sinanzdde bazi ilahiler yazmis ve bestelemistir.

D i i j d u bir tarih-i ziba l a f z a n ii ma'nen a n a

l>jL!l._J a-k'LiLliL. i-Jjl,J-(-j^ 1090

XVII NCI ASIR

" T u h f e i h a t t a t i n " de diyor k i :

1095 Esad efendi, Atrabiilasar'da onu sii ciimlelerle t a k d i r ediyor:

da bazi i l a h i giifte ve bestelerine Svrr-i Ali efendi'nin ogludur-

mektedir. Bursa'da Esrefzade ayni dergahm seyhi lebi'nin

tekkesinin altmci seyhi olan b u z a t

X V I I inci asrm t a n m m i s musikisinaslarmdan Nane Ahmed

de dini bazi parcalar besteledigini goriiyoruz. L a d i n i ma-

hiyetde yiizden fazla eser besteleyen bu bestekarm 1098 ( M . 1686) de oldugunu,

Mevlevi Nesib Dede su oliim tarihini viicude getirmistir:

XVII NCI ASIR

TURK MUSiKISi ANTOLOJISi

Seyhiilisldm Esad f a t i m gene Itri'nm,

TURK MUSIKiSi ANTOLOJISI

biblogTafyasma ve X V I I n c i asir ladini Tiirk masikisi bahsine b a k i n i z .