T.C.

MLL ETM BAKANLII

TEKSTL TEKNOLOJS

RME KUMA ANALZ 1

542TGD475

Ankara 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. RME KUMA ANALZ .................................................................................................. 3 1.1. Kuma Analizinin Tanm ............................................................................................. 3 1.2. rme Kumalarn Analizi in Gerekli Olan Aralar ................................................... 4 1.3. rme Kumalarn Analizinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar................................ 4 1.4. rme Kuma Analizlerinin ncelenmesi ....................................................................... 5 1.5. rme Kuma Analizinde lem Basamaklar ................................................................ 5 1.5.1. rg Analizini Yapma ...................................................................................... 6 1.5.2. plik zelliklerinin Belirlenmesi ......................................................................... 16 1.5.3. Kuma lmek ubuk Skl Belirlenmesi ........................................................... 23 1.5.4. Kuma lmek Sra Sklnn Belirlenmesi .......................................................... 26 1.5.5. rme Kuman rld Makine nceliinin Belirlenmesi ................................ 29 1.5.6. Kuma Gramajnn Belirlenmesi ......................................................................... 33 1.5.7. lmekteki plik Uzunluunun Belirlenmesi ......................................................... 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 45 2. TEK PLAKA RME KUMALARIN ANALZ............................................................. 45 2.1. rme Kuma Analizinde lem Basamaklarn Uygulama ......................................... 45 2.1.1. rg Analizini Yapma ......................................................................................... 46 2.1.2. plik zelliklerinin Belirlenmesi ......................................................................... 46 2.1.3. lmek ubuk Skl Belirlenmesi ....................................................................... 46 2.1.4. Kuma lmek Sra Sklnn Belirlenmesi .......................................................... 46 1.1.5. rme Kuman rld Makine nceliinin Belirlenmesi ................................ 46 2.1.6. Kuma Gramajnn Belirlenmesi ......................................................................... 47 2.1.7. plik Uzunluunun Belirlenmesi.......................................................................... 47 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 48 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 50 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 51 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53 KAYNAKA ......................................................................................................................... 54

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 542TGD475 Tekstil Teknolojisi Endstriyel Yuvarlak rme, Endstriyel Dz rme, Endstriyel orap rme rme Kuma Analizi 1 rme kuma trne gre rme kuma analizi yapma yeterliinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 -

Kuma analizi yapmak

Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam salandnda rme kuma tr analizi yapabileceksiniz. Amalar Atkl rme kumalarn teknik verilerini karabileceksiniz. Tek plaka rme kumalarn teknik verilerini karabileceksiniz. Ortam: Ikl ortam Donanm: Ergonomik masa, sandalye, lup, renkli kalem, ine, kl mercek, akmak, makas, desen kd, rme kuma numuneleri, internet ve projeksiyon cihaz Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Basit i ve tlarla retilmeye balanan rme yzeyler, makinelerin icadndan sonra hzl bir geliim iine girmitir. Moda akmnn da etkisiyle bugn tekstilin en nemli dallarndan biri olan rme sanayi, son teknolojiyi kullanarak her geen gn gelimekte ve bymektedir. Yuvarlak rme rnleri; esneklii, vcudu sarmas, kullanm rahatl, ok geni renk ve desen zellikleri nedeniyle dokuma kumalarn yerlerini alarak yaygn bir ekilde kullanlmaya balanmtr. Her ya grubunun her mevsim koleksiyonlarnda; yuvarlak rme rnleri, en sk olarak sportif giyim, pijama, t-shirt, swith-shirt, d ve i giyim olarak grmek mmkndr. Gemite rn oluturmada temel rgler yeterli gelirken gelien teknoloji ve oluan rekabet nedeniyle farkl yzey grntleri elde etmemiz gerekmektedir. Bu grntleri elde edebilmemiz iin ilmek yaplar ve rglerin analizi konularna hkim olunmaldr. Bu modl ile gerekli ortam salandnda istenilen llerde, tekniine uygun olarak atkl rme kuma trne gre kuma analizi yapabileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Bu modl ile gerekli ortam salandnda istenilen lye ve teknie uygun, atkl rme kumalarn teknik verilerini doru olarak karabileceksiniz.

ARATIRMA
rme kumalarn genel zellikleri ile ilgili kaynak taramas yapnz. Topladnz bilgileri raporlatrarak dosya oluturunuz ve topladnz bilgileri arkadalarnzla tartnz.

1. RME KUMA ANALZ

1.1. Kuma Analizinin Tanm
Analiz, kavramsal olarak bir konuyu (madde veya dnsel) temel paralarna ayrarak daha sonra paralar ve aralarndaki ilikileri tanmlayarak sonuca gitme yoludur. Analiz, edebiyat terimi olarak btn paralarna ayrarak ayrntl olarak inceleme anlamna gelir. rme kumalarn analizinin yaplabilmesi iin kuman rg analizini ve desenini, iplik zelliklerini ve ilmek (may) sklklarn, gramajn, bir ilmek iin kullanlan iplik uzunluunu, rld makineyi ve kuman retilebilmesi iin gerekli tm zellikleri tespit etmek gerekir.

1.2. rme Kumalarn Analizi in Gerekli Olan Aralar

Dzgn bir zemin Yeterli k kayna Cetvel Metre Toplu ine T Lup veya byte Hassas terazi Numune kesme aleti Hesaplama aralar Analiz ktlar ve analiz formlar Renkli kalemler Makas

1.3. rme Kumalarn Analizinde Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

rme kumalarn analizlerinin salkl bir ekilde yaplabilmesi iin aada sralanan kurallara uyulmas gereklidir. Analizi yaplacak kuma temiz, hatasz ve kullanlabilir zellikte olmaldr. Analizi yaplacak kuma yeterli byklkte olmaldr. Analiz aralarnn doru kullanlmas ve ortamn buna uygun olmas gereklidir. Analiz yapacak kiinin yeterli rme bilgisine ve analiz tecrbesine sahip olmas gereklidir.

1.4. rme Kuma Analizlerinin ncelenmesi

rme kumalar yaplarna gre dokuma kumalardan ok farkl zelliklere sahiptir. Bu zelliklere paralel olarak deiik analiz yntemleri gerekir. rme kumalarda kullanlan analiz yntemleri: rme kumalarn tannmas Atkl rme kumalarn tannmas zgl rme kumalarn tannmas rme kuma eni ve bzlmesi rme kuma arl Toptan kuma arl Metre-tl kuma arl Metre kare kuma arl rme kuma skl analizleri lmek ubuu (stun) skl lmek satr skl Dantel rme kumalarda puan nokta says rme kumalarda harcanan iplik miktar rme kumalarda makine incelii Havl rme kumalarda hav ykseklii

Genel olarak rme kuma analizi, bu balklar altnda toplanmaktadr. Bununla birlikte modlde ilenen ve piyasada ncelikli olarak ve en sk kullanlan rme kumalarn analizindeki ilem basamaklar, bir sonraki konularda sras ile verilip ayrntl olarak anlatlmtr.

1.5. rme Kuma Analizinde lem Basamaklar

rg analizini yapma Kuma rme tekniinin belirlenmesi rme kuma plaka saysnn belirlenmesi ne hareket raporunun belirlenmesi ve desenlendirme sistemine uyarlanmas plik zelliklerini belirleme plik Cinsi plik Numaralandrlmas Kuma ilmek ubuk skln belirleme Kuma ilmek sra skln belirleme rme kuman rld makine inceliinin belirlenmesi Kuma gramajn belirleme lmekteki iplik uzunluunu belirleme 5

1.5.1. rg Analizini Yapma

rg analizinde ilem sras: Kuman uygun boyutlara kesilmesi Kuma yznn belirlenmesi Uygun ine dizili formunun belirlenmesi plik ucunun bulunmas Referans ine seilerek belirlenmesi pliklerin ine ine sklerek her ine hareketinin ine dizili formuna iaretlenmesi Raporun belirlenmesi Makine desenlendirme sistemine gre ineye hareket veren desenlendirmelerin belirlenmesi

rg analizinin yaplabilmesi iin belirlenmesi gereken zellikler vardr. Bu zellikler aada anlatlmtr. 1.5.1.1. Kuma rme Tekniinin Belirlenmesi rme kumalar, rme kuma zellikleri modlnde de anlatld gibi atkl ve zgl rme kumalar diye ikiye ayrlmaktadr. Kuma analizi yapan kii inceledii kuman rme tekniini belirlemelidir. rme kuman rme tekniini belirlemek iin kuma skmeyi denemelidir. Kuma sklmediinde zgl rme teknii ile skldnde ise atkl rme teknii ile rld tespit edilmi olur. Atkl rme tekniini belirleme Atk ynl ilmekler kuma eni ynnde meydana gelir. Atk ynl rme kumalarda her sray bir iplik oluturur. Atk rme kumalarda esneklik yksek grlr. Atk rme kumalardan yaplan rnler 3 ekilde olabilir: Dz rme makinelerinde biimlendirilmi veya biimlendirilmemi para eklinde retilir. Dz rme makinelerinde kuma ak en eklinde retilir. Yuvarlak rme makinelerinde tp veya ak en eklinde retilir.

zgl rme tekniini belirleme zg ynnde ilmekler kuma boyunca oluturulur. Her ineye iplik beslenerek kuma oluumu salanr. Kuma oluturma ileminde ineler topluca aa yukar ve saa sola hareket ederek kuma oluumunu salar. 6

UYGULAMA FAALYET
Aadaki ilem basamaklarn uygulayarak kuma rme tekniini belirleyiniz. lem Basamaklar neriler

Uygulama iin gerekli malzemeleri temin Makas bulundurunuz. ediniz. rme kumatan numune alnz. Raporlu kumalarda rapor boyutu dikkate alnmaldr. rme kuman hatasz yerlerinden numune almaya zen gsteriniz. Aldnz numuneyi ypratmamaya dikkat ediniz.

rme kuma skerek ilmek yapsn gzlemleyiniz.

Numune kuman ilmekleri enine ynde olumusa atkl rme kuma olduunu hatrlaynz. Numune kuman ilmekleri sklmyorsa zgl rme kuma olduunu hatrlaynz. Numune kuman ilmekleri boyuna ynde yaplmsa zgl rme olduunu hatrlaynz.

Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ediniz. Yapacanz tm kuma analiz uygulamalarnda rnekteki gibi yapnz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. rme kumatan numune alnz m? 3. rme kuma skerek ilmek yapsn gzlemlediniz mi? 4. Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

1.5.1.2. rme Kuma Plaka Saysnn Belirlenmesi Bilindii gibi rme makinelerinde kumalar, tek ve ift plakal kumalar diye ikiye ayrlmaktadr. Aada tek ve ift plaka kumalar ayrt edilmesi iin nemli noktalar belirtilmitir. Atkl rmede tek plaka kumalarda kuman n yznde dz ilmek (R) kuman ters yznde (L) ilmek grlr (R-L yzeyli kumalar). ift plakal rme kumalarda hem n yzeyde hem arka yzeyde R ilmek grnts grlr (R-R yzeyli kumalar). Haroa rme kumalarda n ve arka yznde L ilmekler grlr (L-L yzeyli kumalar).

UYGULAMA FAALYET
Aada ilem basamaklarn uygulayarak kuma plaka saysn belirleyiniz.

lem Basamaklar neriler Uygulama iin gerekli malzemeleri temin Lup veya kl mercek bulundurunuz. ediniz. Kuman n yzeyine bakarak ilmek yapsn kontrol ediniz.

Dz ilmek (R) grntsnn birbirini iine gemi V eklini anmsattn hatrlaynz.

Kuman arka yzeyine bakarak ilmek yapsn kontrol ediniz.

Ters ilmek (L) grntsnn birbirini iine gemi yay eklini anmsattn hatrlaynz.

Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ediniz.

10

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Kuman n yzeyine bakarak ilmek yapsn kontrol ettiniz mi? 3. Kuman arka yzeyine bakarak ilmek yapsn kontrol ettiniz mi? 4. Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

11

1.5.1.3. ne Hareket Raporunun Belirlenmesi ve Desenlendirme Sistemine Uyarlanmas ne hareket raporunun belirlenmesinde rgnn raporu, rapor tekrarna kadar en son ilmek srasndan sklmeye balanarak ine dizili formuna iaretlenir. Bu ekilde ine hareket raporu karlr. ne raporunun karlmas ile allacak makine desenlendirme sistemine uyarlanr.

12

UYGULAMA FAALYET
Aada ilem basamaklarn uygulayarak ine hareket raporunun belirleyip desenlendirme sistemine uyarlaynz. lem Basamaklar

neriler Analiz srasnda kullanlacak ara gere Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ve dier malzemeleri doru ve dzenli ediniz. kullannz. Kumatan numune alnz. Rapor geniliine dikkat ediniz. Numune kuman en az 3 rapor geniliinde olmasna dikkat ediniz. Kuman n yzn ve son ilmei belirlerken ilmek yaplarna dikkat ediniz.

Kuman n yzn belirleyiniz. rme kuman sklecek iplik ucunu bulunuz.

rme kuman sklecek iplik ucunu bulurken ine, makas ve trnak ularnz kullanabilirsiniz.

Kuma zerinde ilmek ubuu srasn renkli kalemle iziniz.

Kuma zerinde ilmek ubuu srasn renkli kalemle izerken ayn ilmek ubuunu izmeye dikkat ediniz.

13

 Bulduunuz iplik ucunu tek tek skerek izilen yerden itibaren ilmek hareketlerini desen kdna yaznz ve bu ilemi rapor tekrarna kadar devam ediniz. Bulduunuz iplik ucunu tek tek skmeye dikkat ediniz. izilen yerden itibaren yaplan hareketleri desen kdna sra atlamadan yaznz ve bu ileme rapor tekrar bulana kadar devam ediniz (En az iki rapor sknz.). nenin veya ipliin yapm olduu harekete gre rg raporunu doru belirleyiniz.

pliin yapm olduu harekete gre rg raporunu belirleyiniz.

14

 Numune rme kuman rg renk raporunu karnz.

Rapor tekrar aralndaki ilmek sralarn renklerine gre ayr ayr sayarak skmeye dikkat ediniz. Sktnz ilmekleri renklerine gre kaydetmeye dikkat ediniz. Elastomer iplik kullanlmsa sktnz elastomer iplikleri ayr bir yere koyunuz.

Elastomer iplik kullanlp kullanlmadn kontrol ediniz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Kumatan numune aldnz m? 3. Kuman n yzn belirlediniz mi? 4. rme kuman sklecek iplik ucunu buldunuz mu? 5. Kuma zerinde ilmek ubuu srasn renkli kalemle izdiniz mi? 6. Bulduunuz iplik ucunu tek tek skerek izilen yerden itibaren yaplan ilmek hareketlerini desen kdna yazdnz m? 7. leme rapor tekrarna kadar devam ettiniz mi? 8. Elastomer iplik kullanlp kullanlmadn kontrol ettiniz mi? 9. Numune rme kuman rg renk raporunu kardnz m? 10. pliin yapm olduu harekete gre rg raporunu belirlediniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz. 15

1.5.2. plik zelliklerinin Belirlenmesi

rme kuma numunesinden iplikler sklerek iplik cinsi ve iplik zellikleri belirlenir. Bunlar yaparken tekstil teknolojisi dersinin ve tekstil lifleri dersinin modllerinden edindiiniz bilgileri kullannz. 1.5.2.1. plik Cinsi plik ham maddesinin belirlenmesi iin yaplan incelemedir. Ham madde basit olarak pamuk, yn veya sentetik olarak belirlenir. Bununla ilgili ayrntl bilgi tekstil lifleri dersinde ilenmitir.

16

UYGULAMA FAALYET
Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek iplik cinsini belirleyiniz.

lem Basamaklar
Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ediniz. plik cinsini belirleyiniz. Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ediniz.

neriler
Test srasnda kullanlacak ara gere ve dier malzemeleri uygun, doru ve dzenli kullannz. plik cinsini fiziksel veya kimyasal metotla belirleyeceinizi unutmaynz. Yaptnz ilemlerin doruluunu gzden geiriniz. Ayn hassasiyetle dier liflere de bu ilemleri uygulaynz.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama sonularn rapor hline getirerek muhafaza ettiniz mi? 2. plik cinsini fiziksel veya kimyasal metotla belirlediniz mi? 3. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

17

1.5.2.2. plik Numaralandrlmas Tekstil teknolojisi dersinden edindiiniz bilgiler dorultusunda uygulama faaliyetinizi yapnz.

18

UYGULAMA FAALYET
Aada verilen ilem basamaklarn uygulayarak iplik numarasn belirleyiniz. lem Basamaklar Uygulama iin gerekli ortam ve malzemeleri temin ediniz. Kuma numunesi alnz. Numune rme kumatan en az on adet iplik sknz. neriler Dzgn bir zemin hazrlaynz. Yeterli bir k kayna hazrlaynz. lmlerinizin doru sonu vermesi iin ellerinizin kuru ve temiz olmasna zen gsteriniz. Kuma numunesinin hatasz kumatan olmasna dikkat ediniz.

rme kuma skerken iplikleri ar germemeye dikkat ediniz.

Sklen her iplii lnz.

Sklen her iplii gergin ya da gevek lmemeye dikkat ediniz. llen iplikleri temiz bir yere koymaya dikkat ediniz.

ltnz iplik uzunluklarn not ediniz.

lmlerinizi mm olarak yapnz ve dikkatli not ediniz. lmleri toplaynz ve toplamlarn metre (m)ye eviriniz. 19

lmler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Toplam / 1000 Toplam m Sklp lmleri yaplan iplikleri bir araya toplaynz.

mm 174 175 174 175 176 174 175 176 176 175 1750 mm / 1000 1,75 m

Bir araya getirdiiniz ipliklere herhangi bir iplik veya toz karmadndan emin olunuz.

Topladnz iplikleri hassas terazide tartnz.

Tartma ilemi srasnda hassas teraziyi kullanma kurallarna uyunuz.

20

 Kullanacanz forml seiniz.

Nm. ve Ne iin Numara=Uzunluk /Arlk Ntex iin; Numara= Arlk/ Uzunluk x 1000 Nd iin; Numara= Arlk/ Uzunluk x formln kullanabilirsiniz. Virgll sonular kuralna gre tamamlaynz.

9000

Yapm olduunuz lmler sonucunda elde ettiiniz verileri kullanarak uygun olan formle gre iplik numarasn hesaplaynz.

21

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli ortam ve malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Kuma numunesi aldnz m? 3. Numune rme kumatan en az on adet iplik sktnz m? 4. Sklen her iplii ltnz m? 5. ltnz iplik uzunluklarn not ettiniz mi? 6. Sklp lmleri yaplan iplikleri bir araya topladnz m? 7. Topladnz iplikleri hassas terazide tarttnz m? 8. Kullanacanz forml setiniz mi? 9. Yapm olduunuz lmler sonucunda elde ettiiniz verileri kullanarak uygun olan formle gre iplik numarasn hesapladnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

22

1.5.3. Kuma lmek ubuk Skl Belirlenmesi

Resim 1.1: lmek ubuklarnn saylmas ilemi

rme kumalarda ilmeklerin boyuna takibi sonucunda oluan ubuklara ilmek ubuklar denir. lmek ubuk skl, kullanlaca yere gre 1 cmde veya 1 inteki ilmek ubuklar saylarak bulunur. Yukardaki resimden de anlalaca gibi saym srasnda ilmek takibi nemlidir. Baka bir ifadeyle 1 cm veya 1 inteki ilmek ubuk says bize o alanda alan ine adedini verir. lmek ubuk skln bulmak iin istenilen alan (1 cm veya 1 in) iaretlenir. Lup veya byte yardmyla gz takibi yaplarak saylr. rme kuman esneklii nedeniyle kuma formunda bozulma olabileceinden salkl deere ulamak iin birim mesafenin en az 10 kat alan iindeki ubuklarn saylmas ve 1 birim mesafedeki ubuk saysna evrilmesi uygundur.

23

UYGULAMA FAALYET
Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek ilmek ubuk skln belirleyiniz. lem Basamaklar

neriler Analiz srasnda kullanlacak ara gere ve dier malzemeleri uygun, doru ve Uygulama iin gerekli malzemeleri temin dzenli kullannz. ediniz. Sayma ilemi iin lup veya mercek kullannz. Numune kuman ilmek ubuk skln Numune kuma hazrlaynz. kuma kenarlarna denk getirmemeye zen gsteriniz. Numune kumata birim alan boyuna iaretleyiniz. Alann byk olmas saym ileminin doruluunu artracandan en az on katn iaretlemeye zen gsteriniz. aretlenme srasnda renkli kalem kullanmanz yanlglarnz nleyecektir. aretli alan iindeki ilmek ubuklarn saynz. lmek ubuklarn ine yardm ile sayabileceiniz gibi resimdeki gibi renkli kalemle iaretleyerek de sayabilirsiniz.

Bir defa sayma ilemi bittikten sonra teyit etmek iin tekrar saynz. Birim alan iindeki skl bulunuz. Bir sonraki ilem iin verilerinizi kaydediniz.

Yaptnz ilemlerin doruluunu gzden geiriniz. Sayarak bulduunuz ilmek ubuk sklk saysn birim alana blerek bulduunuzdan emin olunuz. Verileri numunelerle raporlatrarak yazmanz size ileriki basamaklarda kolaylk salayacaktr.

24

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Numune kuma hazrladnz m? 3. Numune kumata birim alan boyuna iaretlediniz mi? 4. aretli alan iindeki ilmek ubuklarn saydnz m? 5. Bir defa sayma ilemi bittikten sonra teyit etmek iin tekrar saydnz m? 6. Birim alan iindeki skl bulunuz mu? 7. Bir sonraki ilem iin verilerinizi kaydettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

25

1.5.4. Kuma lmek Sra Sklnn Belirlenmesi

Resim 1.2: lmek sra (satr) sklnn bulunmas ilemi

rme kumalarda ilmeklerin yan yana, enine ynde, birbirinin takibi sonucunda oluan balantya ilmek satr denir. lmek satr skl, kullanlaca yere gre 1 cmde veya 1 inteki ilmek satrlar saylarak bulunur. Yukardaki resimden de anlalaca gibi saym srasnda ilmek takibi nemlidir. lmek satr skln bulmak iin istenilen alan (1 cm veya 1 in ) iaretlenir. Lup veya byte yardmyla gz takibi yaplarak saylabilecei gibi iaretli blge arasndaki ilmek satrlar sklerek de satr skl tespit edilir. rme kuman esneklii nedeniyle kuma formunda bozulma olabileceinden salkl deere ulamak iin birim mesafenin en az 10 kat alan iindeki satrlarn saylmas ve 1 birim mesafedeki satr saysna evrilmesi uygundur.

26

UYGULAMA FAALYET

Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek kuma sra sklnn

belirleyiniz. lem Basamaklar neriler Uygulama iin gerekli malzemeleri temin Sayma ilemi iin lup veya mercek ediniz. kullannz. plik ucunu bulurken nce numune kuman st ksmn bulduunuzdan emin Numune kuma hazrlaynz. olunuz. lmek balar dzgn bir ekilde kalana kadar kuma azn dzeltiniz. Numune kumata birim alan satr ynnde iaretleyiniz. Alann byk olmas saym ileminin doruluunu artracandan en az on katn iaretlemeye zen gsteriniz. aretlenme srasnda renkli kalem kullanmanz yanlglarnz nleyecektir.

aretli alan iindeki ilmek sralarn tek tek sknz.

Skme ilemi srasnda iplik katlar ile ilmek satrn kartrmamaya zen gsteriniz. lmek ubuklarn ine yardm ile sayabileceiniz gibi tek tek skerek de sayabilirsiniz.

Sklen iplikleri dikkatli saynz. Birim alan iindeki skl bulunuz. Bir sonraki ilem iin verilerinizi

Saydnz iplikleri bir sonraki ilemde kullanmak iin bir yerde toplayarak saklaynz. Sayarak bulduunuz ilmek satr sklk saysn birim alana blerek bulduunuzdan emin olunuz. Verileri numunelerle raporlatrarak 27

kaydediniz.

yazmanz size ileriki basamaklarda kolaylk salayacaktr.

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Numune kuma hazrladnz m? 3. Numune kumata birim alan satr ynnde iaretlediniz mi? 4. aretli alan iindeki ilmek sralarn tek tek sktnz m? 5. Sklen iplikleri dikkatli saydnz m? 6. Birim alan iindeki skl buldunuz mu? 7. Bir sonraki ilem iin verilerinizi kaydettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

28

1.5.5. rme Kuman rld Makine nceliinin Belirlenmesi

Makine incelii birim mesafeye (1 ine ) den ine saysdr. Fakat kuma zerinde gidilerek bir makine incelii tespiti yaplacaksa bulunan deer salkl kuma enini veremez. Kuma enine etki eden ekme faktr, makine inceliini hesaplarken doru incelii bulmamzda yardmc olacaktr. rme kumalarda ekme, mamul ve ham kumalarda ekme olarak iki ekilde incelenmelidir. ekmeler rg srasndaki ekmeler ve bitim ilemleri sonras ekmelerdir. rg srasndaki ekmelere; plik zellikleri, Kuman rgs, Kuma ekim ayarlar, Kuma gramaj, plik tansiyon (gerginlik) ayarlar etki eder. Bitim ilemlerindeki ekmelere; Ykama, Boyama, Ram- sanfor vb. ilemler dorudan etki etmektedir. Bunlar yzde (%) olarak ifade edilir. Elinize gelen numune kuman hangi makine inceliinde rldn bulabilmek iin 1 inteki ilmekleri saymanz yeterli gelmemektedir. rg srasndaki ekmelerden dolay rme kuman plaka zerindeki kuma eni ile merdane k eni farkllk gsterecektir. ekme hesaplamasn en ok etkileyecek deer kuman rgsdr. rg esnasnda yaplan ask atlama gibi ilmek hareketler deerlerde deikenlik yaratacaktr. Buna gre iletmelerde uygulamalar sonucunda tespit edilmi deerler dikkate alnarak tabloya dntrlmtr. Tek plakal atkl dz ve yuvarlak rmede enden ekme deerleri, % 535 arasndadr. Bunlarn yan sra kullanlan iplik ve rg yapsna bal olarak ekme oranlar da deikenlik gstermektedir. ift plakal atkl rmede enden ekme deerleri, % 565 arasndadr. Doru eni bulabilmek iin ekme yzdeleri karlr. Kullanlacak forml aadaki gibidir.

29

Tek plakal makinelerdeki ham kuma hesaplamada bitim ilemlerinden kaynaklanan ekmeler dhil edilmemelidir. Bu durumlarda forml 2 kullanlmaldr.

rnek Problem: Tek plaka elastomersiz (likrasz) sprem rme kumata; % %B M = 35 adet/in = %13 =%7 =?

M = (in ) ( (in ) x(

% % B )( )) 100 100

M = 35 (35 x(

13 7 )( )) 100 100

M = 28E

30

UYGULAMA FAALYET
Aada verilen ilem basamaklarn takip ederek makine inceliini belirleyiniz. lem Basamaklar

neriler Test srasnda kullanlacak ara gere ve Uygulama iin gerekli malzemeleri temin dier malzemeleri uygun, doru ve ediniz. dzenli kullannz. lem srasn takip etmeye zen Kuman rg analizini yapnz. gsteriniz. Kuman rgsne ve raporuna gre rmede ekme yzdesini etkileyen ask rmede ekme yzdesini tespit ediniz. atlama younluuna dikkat ediniz. 1 inteki ilmek ubuk skln bulunuz. Geni alanda yapmaya zen gsteriniz. Kuman ham ya da mamul durumuna Bitim ilemlerinin uygulanmas srasnda gre bitim ilem sonras ekme yzdesini tutulan raporlarda yazlan deerleri belirleyiniz. kullanabilirsiniz. Veriler dorultusunda hesaplamanz lemin doruluunu kontrol ediniz. yapnz. Verilerinizi kaydediniz.

31

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Uygulama iin gerekli malzemeleri temin ettiniz mi? 2. Kuman rg analizini yaptnz m? 3. Kuman rgsne ve raporuna gre rmede ekme yzdesini tespit ettiniz mi? 4. 1 inteki ilmek ubuk skln buldunuz mu? 5. Kuman ham ya da mamul durumuna gre bitim ilem sonras ekme yzdesini belirlediniz mi? 6. Veriler dorultusunda hesaplamanz yaptnz m? 7. Verilerinizi kaydettiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

32

1.5.6. Kuma Gramajnn Belirlenmesi

rme kumalarn retimi srasnda, kuma gramaj zen gsterilmesi zorunlu deerlerden biridir. Kumalarda gramaj; 1 metrekaredeki kuman, gram cinsinden arl olarak ifade edilir. Kuma gramajn belirlemek iin numune almaya yarayan alete gramaj alma aleti denir. Dz rmede gramaj, para bazl veya btn rn olarak ifade edilir. Bu alet iki ksmdan oluur. Bunlar; lastik ve jiletli ksmdr.

Resim 1.3: Kuma gramaj alma aleti ve lastii

Gramaj aletini kullanrken dikkat edilecek noktalar: Kuma numunesini alrken kuman ypranmam olmasna dikkat ediniz ya da rme kuman ypranmam yerinden alnz. Gramaj aletinin jiletlerinin keskin olduunu kontrol ediniz. Gramaj alma aletini ters ve lastiinin zeri dnda hibir yere koymaynz. Gramaj alma aletinin alt tarafndan elinizle asla tutmaynz. Numuneyi sererken gerdirmemeye ve katlanmamasna zen gsteriniz. Gramaj alma aleti ile kesim yaparken lastiin ortalandndan emin olunuz.

33

Gramaj aletinin kullanm ekli: rme kuma topundan en az 200 cm numune kuma alnz. Numune kuma herhangi bir gerilime maruz brakmadan gramaj alma lastiinin zerine seriniz. Gramaj alma aletini kuma zerinde yavaa koyunuz ve bastrmadan gezdiriniz. Yeterince dzelttikten sonra hafif bastrmak suretiyle saa doru yarm tur evirerek gramaj alnacak numuneyi kesiniz. Kestiiniz numuneyi ypratmadan hassas teraziye koyunuz.

Analizi yaplmas gereken kuman gramajn hesaplarken iki farkl yntem kullanlr. Gramaj aleti kullanlmadan yaplan hesaplama Gramaj alma aleti bulunmayan yerlerde kullanlan yntemdir. Kumatan 10 cm x 10 cm boyutlarnda para kesilerek hassas terazide tartlr. Arl bulunan para 100 cmdir. kan deer 100 ile arplrsa m cinsinden hesaplanm olur. rnek hesaplama: 10 cm x 10 cm ebatlarnda kesilmi kuma tartldnda 1.5 gram gelmektedir. Bu kuman g/m arln hesaplaynz. 100 cm 10000 cm X= 1.5 gram ? gramdr. 10000x1.5/100 X= 150 gram/m

Gramaj aleti kullanlarak yaplan hesaplama En ok kullanlan yntem, kuma gramaj aletinin kullanlmasdr. Bu yntemde gramaj tespit edilecek kumatan kuma gramaj aleti ile bir para kesilir. Kesilen para hassas terazide tartm yaplarak llen deer kuma gramaj olarak tespit edilir. Hassas terazi: lm arlklarnn gram cinsinden tespit edilmesi amac ile kullanlan 1/100, 1/1000, 1/10000 gibi hassasiyetlerde tartm yapabilen tart aletleridir. Bu tip cihazlar ortamdaki eitli faktrlerden (rzgr, nem, nefes, toz vb.) etkilenmektedir. Tartm hassasiyetini korumak amal olarak bu tip cihazlarda tartm yapan blgenin evresi kapal imal edilmektedir.

34

Hassas terazilerde tartm ilemi yaparken dikkat edilecek noktalar: Hassas terazinin dzgn bir zemin zerine konulmas gerekmektedir. Cihazn temiz olmas gerekmektedir. Hassas terazinin ak olduunu kontrol ediniz. Tartm yapmadan gstergenin sfrda olduuna dikkat ediniz. Tartm srasnda d koullardan etkilenmesini nleyiniz (Kapakl ise kapaklarn kapatnz.).

Resim 1.4: Hassas terazi

Gramaj aletinin numune kumatan kestii kuman alan 100 cmye etmektedir. Bu alandaki kuman tartm 100 cmdeki kuman gram cinsinden vermektedir. Bulunan sonu 100 cmdeki kuman gram cinsinden deerini verdii ile arpmyla numune kumanzn 10000 cm (1 m) arl gram/m cinsinden verecektir. Hesaplama ekli iki yntemle de ayndr.

tekabl deerini iin 100 deerini

35

UYGULAMA FAALYET
Kuma gramajn belirleyiniz. lem Basamaklar rme kuma numunesi alnz. neriler rme kuma numunesinin hatasz olmasna dikkat ediniz. En az 200 cm boyutunda numune kuma almaya zen gsteriniz. Numune kuma herhangi bir gerilime maruz brakmadan gramaj alma lastiinin zerine seriniz. Jiletli ksmn tam oturduundan emin olunuz.

Numune rme kuma lastik zerine seriniz. Jiletli ksm lastik ksmn zerine yerletiriniz. Kuma zerinde hafife gezdirerek dzgn bir yzey elde ediniz. Yeterince dzelttikten sonra hafif bastrarak ve saa doru yarm tur evirerek gramaj alnacak numuneyi kesiniz.

Gramaj aletini ok bastrmaynz.

Kestiiniz numuneyi ypratmadan lastiin zerinden alnz.

Kuma temiz ve kuru el ile tutmaya zen gsteriniz.

36

 Numuneyi katlayarak hassas terazide tartnz.

Hassas teraziyi kullanrken uyulmas gereken kurallara zen gsteriniz. Dikkat ediniz.

37

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. rme kuma numunesi aldnz m? 2. Numune rme kuma lastik zerine serdiniz mi? 3. Jiletli ksm lastik ksmn zerine yerletirdiniz mi? 4. Kuma zerinde hafife gezdirerek dzgn bir yzey elde ettiniz mi? 5. Yeterince dzelttikten sonra hafif bastrarak ve saa doru yarm tur evirerek gramaj alnacak numuneyi kestiniz mi? 6. Kestiiniz numuneyi ypratmadan lastiin zerinden aldnz m? 7. Numuneyi katlayarak hassas terazide tarttnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

38

1.5.7. lmekteki plik Uzunluunun Belirlenmesi

lmek iplik uzunluu bir ilmek oluumunda harcanan iplik miktardr. lmekte kullanlan iplik uzunluuna etki eden faktrler: Makine incelii plik besleme gerilimi Makinenin ekim sistemi May (ilmek) boyu ayar rme kuma yzeyini oluturan ilmeklerde kullanlan iplik miktarn belirlemek amac ile yaplmaktadr. Harcanan iplik miktar belirlemekle de retilen rme kuman iplik uzunluundan kuma gramajnn belirlenmesi ve gramaj sabitlenmesi salanabilmektedir. Burada gerekli olan bilgi, kullanlan iplik numarasnn belirlenmesidir. Genelde istenilen 1 cmdeki ilmek ubuu aralndaki harcanan iplik uzunluudur. Bunun iin farkl iletmelerde farkl teknikler uygulanmaktadr. Belirlenen mesafedeki numune kumatan sklen ipliin uzunluundan tespit edilebilmektedir. Sklen iplikler dz bir zemin zerinde cetvelle llmektedir. Anlam bakmndan ayn sonuca ulalan bir baka yntem daha vardr. Bu da 100 ilmek ubuu saysnda kullanlan iplik miktardr. plik miktar cm cinsinden ifade edilir. Burada 100 ilmek ubuk sras saylr. Balang ilmek ubuu ile 101inci ilmek ubuu aras dik bir ekilde kesilir. Kesilen blgeden iplikler sklerek iplik uzunluu llr. 100 ilmek ubuu arasndaki iplik uzunluu retilecek olan kuman, makine marka farklln gidermek ve retimdeki standard tutturmak asnda da nemlidir. Ham kumataki iplik uzunluu ile mamul kumataki iplik uzunluu % 98 oranda ayn ly vermektedir. Fakat ham kuma gramaj ile mamul kuma gramaj hibir zaman ayn sonucu gstermemektedir.

Resim 1.5: Bir ilmek iin harcanan iplik (krmz renkte)

39

Resim 1.6: plik uzunluklarnn llmesi ilemi

lm aral ne kadar geni tutulursa o kadar iyi sonu verir. rnek hesaplama: M S HM NKA(g/m) plik Numaras = 1 cm ilmek ubuu = 1 cmde harcanan iplik miktar = 1 cmdeki ilmek sra skl = Harcanan iplik miktar (metre) = Numune kuma arl = Ne30/1 15 adet 4,6 cm 16 adet ? ? 30

plik numaras: Ne30/1 N = 1,693xNe = Nm N = 1,693x30 = Nm 50,8 HM =

16x 4,6 SxM = 0,736 m 100 100

0,736 m ayn zamanda 1 cmdeki harcanan iplik miktarnn uzunluudur. Nm =

U ( m) A( g )

50,8 =

0,736 = 0,0145 g A

0,0145 g ayn zamanda 1cmnin rme kuma arldr.

40

Tablo 1.1: 1m tablo zerinde 1 cmnin gsterilii

NKA(g/m) = 1 g/cm x (1 g/mye evirimi 100 x 100) NKA(g/m) = 0,0145 x 10000=145 g/m Ayn zamanda 1 m rme kumata harcanan iplik miktar da bulunmutur.

41

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

plik uzunluunu belirleyiniz. lem Basamaklar Kuma numunesini alnz. Birim uzunluu lmek iin lm araln belirleyiniz. lm araln iziniz veya makasla kesiniz. Belirlenen lm aralndan iplii sknz. Sktnz iplii lnz. Skme ilemi srasnda ipliin zelliklerine zarar vermeyiniz. Bir cmdeki iplik uzunluunu hesaplaynz. neriler rme kuma numunesinin hatasz olmasna zen gsteriniz. lm araln geni tutunuz. Doru mesafeyi izdiinize veya kestiinize dikkat ediniz. Skme ilemi srasnda ipliin zelliklerine zarar vermeyiniz. lm says arttka lm sonucunuzun gvenirliliinin artacana dikkat ediniz. lm yaplacak olan iplii fazla gerdirmeyiniz. lm yaplacak iplii gevek tutmaynz.

42

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Kuma numunesini aldnz m? 2. Birim uzunluu lmek iin lm araln belirlediniz mi? 3. lm araln izdiniz veya makasla kestiniz mi? 4. Belirlenen lm aralndan iplii sktnz m? 5. Sktnz iplii ltnz m? 6. Bir cmdeki iplik uzunluunu hesapladnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme"ye geiniz.

43

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. Analiz kavramsal olarak bir konuyu (madde veya dnsel) temel paralarna ayrp daha sonra paralar ve aralarndaki ilikileri tanmlayarak sonuca gitme yoludur. ( ) rme kumalar, rme kuma zellikleri, atkl ve zgl rme kumalar diye ikiye ayrlmaktadr. ( ) Atkl rmede tek plaka kumalarda kuman n yznde dz ilmek (R) kuman ters yznde (L) ilmek grlr (R-L yzeyli kumalar). ( ) ift plakal rme kumalarda hem n yzeyde hem arka yzeyde R ilmek grnts grlr (R-R yzeyli kumalar). ( ) Elinize gelen numune kuman hangi makine inceliinde rldn bulabilmek iin 1 inteki ilmekleri saymanz yeterli gelmemektedir. ( ) Gramaj aletinin numune kumatan kestii kuman alan 1000 cmye tekabl etmektedir. ( ) Balang ilmek ubuu ile 101inci ilmek ubuu aras dik bir ekilde kesilir. Kesilen blgeden iplikler sklerek iplik uzunluu llr. ( )

2.

3.

4.

5.

6.

7.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

44

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
Bu modl ile gerekli ortam salandnda istenilen lye ve teknie uygun, tek plaka rme kumalarn analizini doru olarak yapabileceksiniz.

ARATIRMA
rme kumalarn genel zellikleri ile ilgili kaynak taramas yapnz. Aratrmalarnz raporlatrarak dosya oluturunuz ve topladnz bilgileri arkadalarnzla tartnz.

2. TEK PLAKA RME KUMALARIN ANALZ

rg analizi ve desen programlama dersinde rendiiniz tek plaka rgler veya yeni elde edilmi tek plaka rglerle rlm kumalarn analizini yapabileceksiniz. Kuma analizindeki ilem basamaklar farkl zelliklere sahip tek plaka rgl kumalar analiz etmenize yardmc olacaktr.

2.1. rme Kuma Analizinde lem Basamaklarn Uygulama

rg analizini yapma Kuma rme tekniinin belirlenmesi rme kuma plaka saysnn belirlenmesi ne hareket raporunun belirlenmesi ve desenlendirme sistemine uyarlanmas plik zelliklerini belirleme plik cinsi plik numaralandrlmas Kuma ilmek ubuk skln belirleme Kuma ilmek sra skln belirleme rme kuman rld makine inceliinin belirlenmesi Kuma gramajn belirleme lmekteki iplik uzunluunu belirleme 45

2.1.1. rg Analizini Yapma

rg analizinin yaplabilmesi iin belirlenmesi gereken zellikler vardr. Bu zellikler aada anlatlmtr.

2.1.2. plik zelliklerinin Belirlenmesi

Belirlenen rme kuma numunesinden ipliklerin sklerek iplik cinsinin ve iplik zelliklerinin belirlenmesi amacn tamaktadr

2.1.3. lmek ubuk Skl Belirlenmesi

lmek ubuk skln bulmak iin istenilen alan (1 cm veya 1 in ) iaretlenir. Lup veya byte yardmyla gz takibi yaplarak saylr. rme kuman esneklii nedeniyle kuma formunda bozulma olabileceinden salkl deere ulamak iin birim mesafenin en az 10 kat alan iindeki ubuklarn saylmas ve 1 birim mesafedeki ubuk saysna evrilmesi uygundur.

2.1.4. Kuma lmek Sra Sklnn Belirlenmesi

lmek satr skln bulmak iin istenilen alan (1 cm veya 1 in ) iaretlenir. Lup veya byte yardmyla gz takibi yaplarak saylabilecei gibi iaretli blge arasndaki ilmek satrlar sklerek de satr skl tespit edilir. rme kuman esneklii nedeniyle kuma formunda bozulma olabileceinden salkl deere ulamak iin birim mesafenin en az 10 kat alan iindeki satrlarn saylmas ve 1 birim mesafedeki satr saysna evrilmesi uygundur.

1.1.5. rme Kuman rld Makine nceliinin Belirlenmesi

rlen kuman rld makine numaras, ham kuman enden ekme deerleri, bulunan ilmek ubuu saysnn zerinden oranlanarak belirlenir. Mamul hldeki rme kumalarda ekme, grd apreler nedeniyle byk farkllklar gsterebilir. Bunun iin apre ekmeleri mutlaka dikkate alnmaldr. Elinize gelen numune kuman hangi makine inceliinde rldn bulabilmek iin 1 inteki ilmekleri saymanz yeterli gelmemektedir. rg srasndaki ekmelerden dolay rme kuman plaka zerindeki kuma eni ile merdane k eni farkllk gsterecektir. ekme hesaplamasn en ok etkileyecek deer kuman rgsdr. rg esnasnda yaplan ask atlama gibi ilmek hareketleri deerlerde deikenlik yaratacaktr. Buna gre iletmelerde uygulamalar sonucunda tespit edilmi deerler dikkate alnarak tabloya dntrlmtr. 46

Tek plakal atkl rmede enden ekme deerleri, % 535 arasndadr. Dz rgde (sprem) bu oran % 520 arasndadr. ift plakal atkl rmede enden ekme deerleri, % 565 arasndadr. Dz rme (dolu ine) rmede enden ekme deeri % 5-10

2.1.6. Kuma Gramajnn Belirlenmesi

Yuvarlak rme kumalarda gramaj alrken iki yntem kullanlr. Birinci yntem, gramaj aleti ile alnan kuma parasnn hassas terazi ile tartlarak gramajnn hesaplanmasdr. kinci yntemde ise elde bulunan numune kuman en ve boyu hassas bir ekilde cetvel veya metre ile llerek alan hesaplanr. Hassas terazide tartlr, kan deer elde edilen yzey alan ile orantlanarak metrekare arl hesaplanr. Dz rme (triko) kumalarda ise gramaj genellikle para olarak veya rn olarak hesaplama yaplr.

2.1.7. plik Uzunluunun Belirlenmesi

lmek iplik uzunluu bir ilmek oluumunda harcanan iplik miktardr. plik uzunluu hesaplanrken belirli saydaki ilmek ubuu saylr ve makasla kesilir, bir ilmek sras sklr. Sklen iplik gerdirilerek llr. Elde edilen uzunluk ilmek ubuu saysna blnr, elde edilen sonu iplik uzunluunu belirler.

47

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aadaki resimdeki tek plaka rme kuman analizini yapnz.

lem Basamaklar rg analizini yapnz.

neriler

Kumataki ilmek hareketleri tm tek plaka rgl kumalarda farkllk gsterebilir. plik cinsini ve iplik numarasn plik zelliklerini belirleyiniz. belirlemede ham maddelerin zelliklerini dikkate alnz. lmek ubuklarn sayarken dikkatli Kuma ilmek ubuk skln belirleyiniz. olunuz. Daha geni mesafede saym yapnz. Kuma sra saysn sayarken Kuma sra skln belirleyiniz. doruluundan emin olunuz. Daha geni mesafede saym yapnz. Hesaplamalardaki ilemlerin Makine inceliini hesaplaynz. doruluundan emin olunuz. Tartm ilemlerinde hassas ve temiz Kuma gramajn belirleyiniz. olunuz. lmlerinizde hassas ve temiz olunuz.

plik uzunluunu belirleyiniz.

48

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Kuma rme tekniini belirlediniz mi? 2. rme kuma plaka saysn belirlediniz mi? 3. rg analizini yaptnz m? 4. plik cinsini belirlediniz mi? 5. plik numarasn belirlediniz mi? 6. Makine inceliini belirlediniz mi? 7. Kuma ubuk skln belirlediniz mi? 8. Kuma sra skln belirlediniz mi? 9. Kuma gramajn belirlediniz mi? 10. plik uzunluunu belirlediniz mi? 11. Malzemeyi ekonomik olarak kullandnz m? 12. Gvenlik kurallarna uydunuz mu? 13. Zaman iyi deerlendirdiniz mi? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

49

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz. 1. rme kumalarda ilmeklerin boyuna takibi sonucunda oluan ubuklara ilmek .. denir. 2. rme kumalarda ilmeklerin yan yana, enine ynde, birbirinin takibi sonucunda oluan balantya ilmek .. denir. 3. Makine . . . . . . . . . . . birim mesafeye (1 ine ) den ine saysdr. 4. Kumalarda gramaj, . .. deki kuman, gram cinsinden arl olarak ifade edilir. 5. Kuma gramajn belirlemek iin numune almaya yarayan alete .. .. .. denir. 6. Gramaj aletinin numune kumatan kestii kuman alan .. . ye tekabl etmektedir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

50

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. ( ) Analizi yaplacak kuma temiz, hatasz ve kullanlabilir zellikte olmaldr.

( ) Analiz, edebiyat terimi olarak btn paralarna ayrp ayrntl incelemedir. ( ) plik numaralandrma sistemlerinden Nm, arlk sisteminde numaralandrma sistemidir. ( ) rme kumalarn retimi srasnda, kuma gramaj zen gsterilmesi zorunlu deerlerden biri deildir. Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

4.

5.

rg srasndaki ekmelere, aadakilerden hangisi etki etmez? A) plik zellikleri B) Kuman rgs C) Kuma ekim ayarlar D) Boyama ilemleri E) Kuma gramaj Aadakilerden hangisi rme kuma analizinde ilem basamaklarndan deildir? A) rg analizini yapmak B) plik zelliklerini belirlemek C) Kuma ubuk skln belirlemek D) Kuma sra skln belirlemek E) Kuma dzgn sermek

6.

51

7.

Aadakilerden hangisi rme kumalarn analizi iin gerekli olan aralardan deildir? A) rme makinesi B) Yeterli k kayna C) Hassas terazi D) Analiz ktlar ve analiz formlar E) Makas Aadakilerden hangisi rg analizinde ilem srasndan deildir? A) Uygun ine dizili formunun belirlenmesi B) Kuma yznn belirlenmesi C) rme kuman gergin bir ekilde tutulmas D) Kuman uygun boyutlarda kesilmesi E) plik ucunun bulunmas

8.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

52

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Doru Doru Doru Doru Doru Doru Doru

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3. 4. 5. 6. ubuklar Satr ncelii 1 Metrekare Gramaj Alma Aleti 100 cm

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Doru Doru Yanl Yanl D E A C

53

KAYNAKA KAYNAKA
GLTEPE Levent, Sektr Kahramanmara, 2006. nceleme ve Aratrmalar (19962006),

54