1

BAST DORUSAL REGRESYON ANALZ

( SIMPLE LINEAR REGRESSION
ANALYSIS)
Bamsz Deiken (Independent Variable)
Genellikle x ile gsterilir. Baka bir deiken
tarafndan etkilenmeyen ama ynin nedeni olan
yada onu etkiledii dnlen (aklayc)
deikendir.

Baml Deiken (Dependent Variable)
Genellikle y ile gsterilir. x deikenine bal
olarak deiebilen yada ondan etkilenen
(aklanan) deikendir.
2
Baml deiken says tekdir. Ancak bamsz deiken
says birden fazla olabilir. Eer tek bamsz deiken var
ise Basit Dorusal Regresyon iki ve daha fazla bamsz
deiken var ise oklu Dorusal Regresyon ad
verilmektedir.
Bu derste sadece Basit Dorusal Regresyon Analizi
incelenecektir.

3
Regresyon Analizinde, deikenler arasndaki
ilikiyi fonksiyonel olarak aklamak ve bu ilikiyi
bir modelle tanmlayabilmek amalanmaktadr.
Bir kitlede gzlenen X ve Y deikenleri arasndaki
dorusal iliki aadaki Dorusal Regresyon
Modeli ile verilebilir;
Y=|
0
+ |
1
X+c
Burada;
X: Bamsz (Aklayc) Deiken
Y: Baml (Aklanan;Etkilenen;Cevap) Deiken
|
0
: X=0 olduunda baml deikenin alaca deer
(kesim noktas)
|
1
: Regresyon Katsays
c : Hata terimi (Ortalamas=0 ve Varyans=o
2
dir)

4
Regresyon Katsays (|
1
) :
Bamsz deikendeki bir birimlik
deiimin, baml deikendeki yarataca
ortalama deiimi gstermektedir.

c (Hata terimi):
Her bir gzlem iftindeki baml deikene
ilikin gerek deer ile modelden tahmin
edilen deer arasndaki farktr.
c
i
=(|
0
+ |
1
X) - Y
i

i
Y

5
Tanmlanan Regresyon Modeli
Kitleden seilen n gzlemli rneklem iin;
Yukardaki Dorusal Regresyon Modeli Gzlemler
iin ;


X b b Y
o 1

+ =
biimindedir
i i i
e x b b y + + =
1 0

= 1 ,, n
6
Kesim Noktas ve Regresyon
Katsaysnn Tahmin Yntemi
Doru ve gvenilir bir regresyon modelinde
ama, gerek gzlem deeri ile tahmin
deeri arasnda fark olmamas yada farkn
minimum olmasdr. Bunun iin eitli tahmin
yntemleri gelitirilmitir. Bu yntemlerden
biri En Kk Kareler kriteridir.

( )

= =
=
n
i
i i
i
n
i
i
y y e
1
2
1
2

Bu farkn en kk
olmas amalanr
7
En Kk Kareler Yntemi ile
Bulunan Tahminler
( )
( )
x b y b
n
y x n y x
b
n
i
i i
1 0
n
1 i
2 2
i
1
1
x x

=

=
=
8
Deikenler birlikte artyor artyor yada
birlikte azalyor ise b
1
pozitif deerlidir.

Deikenlerden biri artarken dieri azalyor
ise b
1
negatif deerlidir.
9
Regresyon Katsaysnn nem
Kontrol
X bamsz deikeni ile Y baml deikeni arasnda
dorusal bir ilikinin varl, her bir bireyin / birimin x
i
ve y
i

deerlerinin koordinat dzlemi zerinde oluturduklar
noktalarn dalmna baklarak tahmin edilebilir. Ancak, bu
tahminin tutarl olup olmadnn aratrlmas gerekir.
Bunun iin, regresyon katsaysnn nem kontrol,
dorusallktan ayrln nem kontrol yaplr.
10
nem Kontrol Yapabilmek iin Kullanlacak
Eitlikler
( )

= =
= =
n
i
i
n
i
i
x n x x x XOAKT
1
2 2
1
2
X ortalamadan ayrl kareler toplam (XOAKT)
Y ortalamadan ayrl kareler toplam (YOAKT)
( )

= =
= =
n
i
i
n
i
i
y n y y y YOAKT
1
2 2
1
2
Serbestlik
derecesi = (n-1)
Serbestlik
derecesi = (n-1)
11
XY arpmlar Toplam (XYT)
( )( ) ( )

= =
= =
n
i
i i i
n
i
i
n y x y y x x XYT
1 1
y x
Regresyon Kareler Toplam (RKT)
( )
) ( )

(
1
2
1
2
XYT b
XOAKT
XYT
Y y RKT
n
i
i
= = =

=
RKTye ilikin serbestlik derecesi = 1dir.
12
Regresyondan Ayrl Kareler Toplam (RAKT)
- Hata yada Artk Kareler Toplam da denir -
( ) RKT YOAKT y y RAKT
n
i
i i
= =

=1
2

RAKTna ilikin serbestlik derecesi = (n 2)dir.

13
Regresyon Analizi iin Varyans
Analizi Tablosu
Varyasyon
(Deiim)
Kayna
Serb.Der.
(sd)
Kareler
Toplam
(KT)
Kareler
Ortalamas
(KO)

F Hesap
statistii
Regresyon 1 RKT RKT / 1

RKO / RAKO
Hata (Artk) (n-2) RAKT RAKT / (n-2)
Toplam (n-1) YOAKT
14
Basit Dorusal Regresyon
Analizinde ki Hipotez Test Edilir:
Birinci Hipotez Testi :
Dorusallktan Ayrln nem Kontrol
1. Hipotez Kurulur.
H
o
: Gzlenen Noktalarn Regresyon Dorusuna
Uyumu nemsizdir (Model geersizdir)

H
a
: Gzlenen Noktalar Regresyon Dorusu ile
tanmlanabilir (Model Geerlidir)
15
2. Bu hipotezi test etmek iin RKO ve RAKO
varyanslarnn oran uygun test istatistiidir. ki
varyansn oran F dalmna yaknsayaca iin
kullanlacak test dalm Fdir.

F
H
=(RKO / RAKO) deeri hesaplanr.

3. 1 ve (n-2) serbestlik dereceli ve belirlenen o
anlamllk dzeyinde F
(1;n-2;o)
tablo deeri
bulunur.

Eer F
H
=(RKO / RAKO) > F
(1;n-2; o)
ise
Ho Hpotezi RED Edilir.

16
kinci Hipotez Testi
Regresyon Katsaysnn nem Kontrol
1. Hipotez Kurulur
H
o
: Regresyon Katsays nemsizdir (
1
=0)

H
a
: Regresyon Katsays nemlidir (
1
=0)

Burada, regresyon katsaysnn nemsiz olmas
demek; rneklemin ekildii kitlede, bamsz
deikende bir birimlik deiimin, baml
deikende deiiklik yaratamayaca anlamna
gelir.
17
2. Test istatistii hesaplanr ;

XOAKT
RAKO
S
S
b
t
b
b
h
=
=
=
1
1
1 1
) 0 (|
18
3. Serbestlik derecesi (n-2) ve o anlamllk
dzeyinde, t
(n-2; o)
tablo deeri bulunur.

Eer t
h
> t
(n-2; o)
ise Ho Hipotezi RED edilir.

4. Regresyon katsaysnn nemli olup
olmadna karar verilir.




19
Basit Dorusal Regresyon
Analizinde zel Durum
Basit Dorusal regresyonda tek bir bamsz
deiken olmas nedeniyle t dalm ve
F dalm arasnda aadaki matematiksel
eitlik sz konusudur :

h h
F t =
2
20
Aklama (Belirtme) Katsays R
2
Yzde cinsinden ifade edilen aklama
katsays, regresyon analizinde nemlidir ve
aadaki gibi hesaplanr ;

1
2
2
s s
=
R o
YOAKT
RKT
R
Aklama Katsays bire yakn bulunur ise, baml
deikendeki deiimin byk bir ksm bamsz
deiken tarafndan aklanabilir yorumu
yaplabilmektedir.
21
Basit Dorusal Regresyon Analizi
rnek Uygulamas
12-14 ya grubu ocuklarn boy uzunluu ile
kula uzunluu arasnda iliki olup
olmadn incelemek iin 10 ocuk zerinde
bir aratrma planlanmtr. Her ocuun boy
uzunluu ile birlikte duvara yaslandrlarak
ve kollar atrlarak her iki ellerinin orta
parmaklar arasndaki mesafe (kula
uzunluklar) llmtr.
22
Burada ama; ocuklarn kula
uzunluundan boy uzunluklarn tahmin
etmek iin bir model oluturmaktr.
Bu durumda;
Baml Deiken (y): Boy uzunluu
Bamsz Deiken (x): Kula uzunluu
23
ocuk
No
Boy
uzunluu (cm)
Kula
uzunluu (cm)
1 165 162
2 161 163
3 156 158
4 158 156
5 163 161
6 166 166
7 154 153
8 156 154
9 161 161
10 159 157
24

=
=
=
=
10
1
10
1
1591
1599
i
i
i
i
x
y

=
=
=
=
10
1
2
10
1
2
255825
253285
i
i
i
i
y
x

=
=
10
1
254538
i
i i
y x

1 . 159
10
1591
9 . 159
10
1599
= =
= =
x
y
Test istatistiklerini Hesaplamak iin Gerekli
lemler
25
( ) 9 . 156 ) 1 . 159 * 10 ( 253285
2
1
2 2
1
2
= = = =

= =
n
i
i
n
i
i
x n x x x XOAKT
( ) 9 . 144 ) 9 . 159 * 10 ( 255825
2
1
2 2
1
2
= = = =

= =
n
i
i
n
i
i
y n y y y YOAKT
( )( ) ( )
1 . 137 ) 9 . 159 * 1 . 159 * 10 ( 254538
y x
1 1
= =
= =

= =
n
i
i i i
n
i
i
n y x y y x x XYT
( )
( )
847 . 20 ) 1 . 159 * 874 . 0 ( 9 . 159
874 . 0
9 . 156
1 . 137
x x

1 0
n
1 i
2 2
i
1
1
= = =
= =

=
=
x b y b
n
y x n y x
b
n
i
i i
26
Boy Uzunluu=20.874+0.874(kula uzunluu)

Burada, kula uzunluu 1 birim arttnda boy
uzunluunun ortalama 0.874 birim arttn
grmekteyiz.

imdi acaba bu regresyon katsays
istatistiksel adan nemli midir? Sorusuna
cevap vermemiz gerekiyor.

27
H
o
: Regresyon Katsays nemsizdir (
1
=0)

H
a
: Regresyon Katsays nemlidir (
1
=0)

( )
( ) 8254 . 119 1 . 137 * 874 . 0 ) ( ) (
1
2
1
2
= = = = =

=
XYT b
XOAKT
XYT
Y y RKT
n
i
i
( ) 07 . 25 83 . 119 9 . 144
1
2
= = = =

=
RKT YOAKT y y RAKT
n
i
i i
13 . 3
8
07 . 25
2
83 . 119
1
83 . 119
1
= =

=
= = =
n
RAKT
RAKO
RKT
RKO
28
19 . 6
141 . 0
0 874 . 0 ) 0 (
141 . 0
9 . 156
13 . 3
1
1 1
1
=

=
=
=
= = =
b
h
b
S
b
t
XOAKT
RAKO
S
|
t
h
=6.29 > t
(8; 0.05)=
2.306
Ho Hipotezi RED edilir
Yorum: %95 Gven olasl ile regresyon katsaysnn
sfrdan farkl olduunu ve bulunan regresyon katsaysnn
istatistiksel adan nemli olduunu syleyebiliriz
29
imdi Modelin Geerliliini Test
Edelim
H
o
: Gzlenen Noktalarn Regresyon
Dorusuna Uyumu nemsizdir (Model
geersizdir)

H
a
: Gzlenen Noktalar Regresyon Dorusu
ile tanmlanabilir (Model Geerlidir)
30
Varyasyon
(Deiim)
Kayna
Serb.Der.
(sd)
Kareler
Toplam
(KT)
Kareler
Ortalamas
(KO)

F Hesap
statistii
Regresyon 1 119.83 119.83

38.28
Hata
(Artk)
8 25.07 3.13
Toplam 9 144.9
F
H
=(RKO / RAKO) > F(1;n-2; o) ise
Ho Hpotezi RED Edilir.
F
H
=38.28 > F
(1;8;0.05)
=5.32 olduu iin Ho hipotezi red edilir.
R
2
=119.83/144.9=0.83
31
t
h
2
=(6.19)
2
=38.3=F
h
eitliinin salandn da grebiliyoruz.

SONU: %95 gven olasl ile kula
uzunluundan boy uzunluunu tahmin etmek
iin bulduumuz modelin geerli olduunu
syleyebiliriz. Boy Uzunluundaki deiimin
%83nn (R
2
) kula uzunluu tarafndan
aklanabildiini, geri kalan %17lik ksm iin
baka deikenlere ihtiya duyulduunu
syleyebiliriz.





32
NEML NOT:
Bilimsel almalarda herhangi bir modelleme
almasnda genellikle ok deikenli allr.
Burada anlatlan regresyon analizinin sadece
tek deikenli olduu ve analizlerin burada
bitmeyip modelin uygunluuna ilikin ok ileri
yntemler olduu unutulmamaldr.





33
SPSS UYGULAMASI
34
35
36
37
38
39
40