1

FZKOKMYA

Kaynaklar
[1] Atkins, P.W., Fizikokimya, Bilim Yaynclk,

Ankara, 2001. (eviri: Salih Yldz; Hamza Ylmaz; Esma Kl)

[2] Cebe, M., Fizikokimya I, Uluda niversitesi Yayn: 205, Bursa, 2003. [3] Yldz, S., Fizikokimya I, Bizim Bro Basmevi, Ankara, 1995.

Fizikokimya

Kimyasal ilkeler oluturulur ve gelitirilir.

Fizikokimyasal kavramlar
Maddenin fiziksel ve kimyasal zelliklerine ait gzlemleri aklar ve yorumlar. Yeni sentetik materyaller ve biyolojik makromolekller gibi maddelerin yap ve zelliklerinin tayininde kullanlan modern tekniklerin gelitirilmesi ve yorumlanmasnda temeli oluturur.

Fizikokimya
Gzlemlerini yasalarla aklar. Yasa, belirli bir konudaki deneyimlerin aklayc bir zetidir. Enerji dnmlerine ilikin gzlemler arasndaki ilikileri termodinamik yasalar zetler.

Bir

yasay aklamak iin temel kavramlar dzeyinde tahmin rol oynayan bir hipotez ortaya atlr. Hipotezden daha geni kapsaml olan teoridir. Kimyasal denge, atomik yap, reaksiyon hzlar gibi..

Fizikokimya teorileri gelitirmek iin, zelliklerini anlamak amacyla aratrd sistemlere ilikin modeller benimser. Model, sistemin basitletirilmi bir uyarlamasdr. rnek: Bir gazn, srekli ve geliigzel hareketlerde bulunan taneciklerin bir topluluu olarak gz nne alnd gazlarn kinetik modeli saylabilir. Maddenin gaz halinin idealletirilmi bir modeli olan ideal gaz modeli gibi.

Madde ve Enerji
Saf madde kendine zg kimlii olan bir madde formudur.

Bir numunedeki madde miktar, n mol olarak adlandrlan bir birim cinsinden ifade edilir.

Kimyada
Ekstentif zellik Numunedeki madde miktarna bal olarak deien zelliktir. Ktle, hacim gibi. ntensif zellik Numunedeki madde miktarndan bamsz olan zelliklerdir. Scaklk, younluk, basn gibi.

10

Herhangi

bir molar zellik (Xm) numunenin X ekstensif zelliinin mevcut madde miktarna blnmesiyle elde edilir. Dolaysyla bir molar zellik intensif bir zelliktir, nk bir X ekstensif zelliin deeri madde miktar, n ile orantldr, dolaysyla Xm= X/n bykl numunedeki madde miktarndan bamszdr.

11

Bir numunenin hacminin numunedeki madde miktarna blm ile verilen Vm molar hacimdir (1 mol bana den hacim).

12

Bir elementin mol ktlesi element atomlarnn bir molne karlk gelen ktle miktardr. Bir molekler bileiin mol ktlesi bir mol molekl bana den ktle miktar, iyonik bir bileiin mol ktlesi ise 1 mol forml birimi bana den ktle miktardr. Mol ktlesi yerine atom arl veya molekl arl terimleri de kullanlmaktadr.

13

Bir zelti ierisinde znen maddenin molar deriimi (molaritesi) zelti ierisinde znen madde miktarnn zelti hacmine blm olarak adlandrlr. Molar deriim (mol/L veya mol/dm3) olarak ifade edilir.
Molar deriimi 1 mol/L olan bir zelti, znecek maddenin 1 molnn 1 L lik zelti hazrlamak iin yeterli miktarda zc ierisinde zlmesi sonucu elde edilir.

14

Molalite terimi ise zlen madde miktarnn zelti hazrlamak iin kullanlan zc maddenin ktlesine orann ifade eder.

Molalite birimi (mol/kg)

15

Enerji

yapabilme yeteneidir. Enerjinin bir konumdan baka bir konuma aktarlmas mmkn olmakla beraber toplam mevcut enerji daima sabittir.

16

Enerjiye katklar
Bir

sistemin toplam enerjisine, sistemi oluturan maddeden dolay 2 temel katk sz konusudur. enerji: Cismin hareketinden dolay sahip olduu enerjidir. Durgun bir cismin kinetik enerjisi sfrdr.

Kinetik

Potansiyel

enerji: Cismin konumundan dolay sahip olduu enerji trdr. Dnya yzeyinde ki bir noktada bulunan bir cismin, ktle ekiminden kaynaklanan potansiyel enerjisi sfr kabul edilir. Elektrik ykl iki cismin birbirinden sonsuz uzaklkta iken potansiyel enerjileri de sfr kabul edilir.

17

Potansiyel enerji iin, her durumda geerli bir bant verilemez, nk bu enerji cismin girdii etkileim tipine baldr. Fakat iki yaygn etkileim tipi iin genel potansiyel enerji ifadeleri yazlabilir. Birincisi, yeryzne yakn blgedeki ktle-ekim alanna girmi cismin potansiyel enerjisidir. (ekim alan, cisimlerin ktlesine etkir). Buna gre, cisim yeryznden h kadar ykseklikte bulunuyorsa, bu durumda enerjisi mgh olur ki g=9.81 m/s2, h=0 da potansiyel enerjisi 0 dr.

Potansiyel

18

Kimyada nemi byk olan dier bir nicelik ise ykl bir cismin baka bir ykl cisim yaknndaki potansiyel enerjisidir (Bir elektrik alan bir cismin sahip olduu yk zerine etkide bulunur).

q1 ykne sahip bir tanecik boluk ortamnda, baka bir q2 ykl cisimden bir r mesafesi uzaklkta ise bu durumda potansiyel enerji

Ep=q1xq2 / 4 x x o x r
o = 8.85 x 10-12 C 2 J -1 m -1 (boluun geirgenlii)

Sonsuz uzaklkta potansiyel enerji deeri 0 olacaktr.

19

Enerji birimleri
SI enerji birimi joule (J) 1 J = 1 kgm2 / s2 Molar enerji bir malzemenin toplam enerjisinin ierdii madde miktarna blmne eittir. ( J/mol ) veya bu birimin katlar cinsinden ifade edilir. ( kJ/mol )

20

Dier

bir enerji birimi elektronvolt (e V), bir elektronun 1 V luk bir potansiyel fark altnda hzlandrlmas esnasnda kazanaca kinetik enerji olarak adlandrlr. 1 e V = 1,6 x 10 -19 J Sodyum atomundan bir elektronu ayrmak iin gerekli olan enerji yaklak 5 e V dur.

rnein:

21

1 kalorilik enerji: 1 gram suyun

scakln 1 oC arttrmak iin yeterli enerjiye eittir.

1 cal: 4.184 J

SI Temel Birimler Fiziksel Nicelik Uzunluk Ktle Zaman Elektrik akm Birim metre kilogram saniye Amper m kg s A Sembol

Scaklk Ik iddeti
Madde Miktar

kelvin candela
mol

K cd
mol
22

Enerji G (fizik) Elektriksel Yk Elektriksel Potansiyel Fark

joule watt coulomb volt

J W C V

N m = kg m2 s2 J/s = kg m2 s3 As W/A = J/C = kg m2 A1 s3 V/A = kg m2 A2 s3

Elektriksel Diren

ohm

Elektriksel letkenlik

siemens

1 = kg1 m2 A2 s3

Elektriksel Sa

farad

C/V = A2 s4 kg1 m

Manyetik Ak
ndktans

weber
henry

Wb
H

kg m2 s2 A1
Wb/A = kg m2 A2 s2

Manyetik Ak Younluu Aydnlanma Aks Aydnlanma

tesla

Wb/m2 = kg s2 A1

lmen lks (aydnlanma)

lm lx

cd sr lm/m2 = cd sr m2

Frekans

hertz

Hz

s1 (saniyede salnm)

Radyoaktivite

bekerel

Bq

s1 (saniyede bozunma)

23

Kuvvet Basn

Newton Pascal

kg.m/s2 kg/m.s2

24

25

E paylam
Bir

molekl, teleme (ktle merkezinin uzayda hareketi), ktle merkezi etrafnda dnme veya titreim (ba uzunluklarnn ve alarnn deimesi) gibi serbestlik derecelerine sahip olabilir. Birok fiziksel ve kimyasal zellik bu hareket modlarnn her ikisi ile ilgili enerji miktarlarna baldr. rnein, bir kimyasal bada byk miktarda enerji younlatrlabiliyorsa bu ba krlabilir.

26

Tm

serbestlik dereceleri ayn ortalama enerjiye sahiptir. Yani, x eksenine paralel bir dorultuda harekete karlk gelen ortalama kinetik enerji, y eksenine ve z eksenine paralel hareketlerin ortalama kinetik enerjileri ile ayndr ve ayrca her bir dnme serbestlik enerjisi de ayn enerjiye sahiptir.

E paylam teorisinde, tm serbestlik dereceleri ayn ortalama enerjiye sahiptirler. Yani normal bir malzemede toplam enerji, hareketin tm olas modlar zerinde eit olarak paylalmtr.

27

28

rnein : m ktleli ve 3 boyutta serbeste hareket edebilen bir cismin kinetik enerjisi mvx2 + mvy2 + mvz 2 Ortalama kinetik enerji kT

29

30

Maddelerin halleri

Basn ve scaklk

Gazlarn geliigzel ve dorusal yollarda yksek hzlarla hareket eden ve birbirleri ya da bulunduu kabn eperi ile sk sk arpan taneciklerden olumaktadr.

31

Kabn

eperinin birim yzeyine, taneciklerin arpmalarndan tr, yaplan kuvvet basn olarak adlandrlr. Basncn byk olabilmesi iin, taneciklerin byklkleri ile enerjilerinin fazla, dolayl olarak da hzlarnn yksek olmas gerekmektedir. Gazlarn tm hacimleri yannda, taneciklerin kaplad gerek hacimler ok kktr. Bu bakmdan bir gazn ierisinde fazla oranda boluk bulunmaktadr.

32

Bu boluklardan tr gazlar kolaylkla bastrlabilmektedir. Bastrlma srasnda taneciklerin arasndaki serbest yollar azalmaktadr. Taneciklerin srekli hareket halinde bulunmasndan tr, karlkl etkileri olmayan gazlar birbirleri ierisinde yaynma yapabilirler. rnein azot ve oksijen gibi birbirlerine kar kimyasal etkisi bulunmayan gazlar kolaylkla kararak, ikili bir karm yaparlar. Byle karmlar oluturan gazlarn zellikleri, karm ierisinde de deimeden kalr..

33

rnein: Havay oluturan gazlarn zelliklerinde karmadan tr herhangi bir deime olmamaktadr.

34

Gazlar kat ve svlardan ayran zellikler

Gazlarn

belirli hacim ve yzey snrlar yoktur. Baka bir deyimle, gazlarn hacimleri ve ekilleri bulunduklar kaba gre deiir. Kat ve svlardan daha dk younlua sahiptir. Her dorultuda ayn basnc gsterir. Kolaylkla bastrlabildikleri gibi, stma ile de genilerler. Kolaylkla yaynmaya (difzyona) urayabilirler. Kritik basnlarnn zerinde bir basnca kadar bastrld veya kritik temperatrn aasnda bir scakla kadar soutulduklar zaman svlarlar. Birbirleri ile her oranda karabilirler.

35

Gazlar

deal gazlar Gerek gazlar

Dk basn ve yksek scaklklarda ideal olarak hareket ederler.

36

Boyle Kanunu
Sabit scaklkta belirli miktardaki bir gazn basnc ile hacmi ters orantldr.

P 1/v P = k 1/ V PV = k1.......... (T sabit) P1V1 = P2V2 =P3V3==PnVn=k1 ki deiik gaz ya da bir gazn basn ve hacme gre iki deiik hali iin (scaklk ve miktar sabit olduunda)

37

deal bir gazn izotermleri

38

1 mol ideal gazn baz e scaklk erileri

39

Charles veya Gay Lussac Kanunu

Gazlar scaklk ile genilemektedir. Charles hidrojen, hava, karbondioksit ve oksijen gibi gazlarn deimeyen basn altnda, 0 oC scaklktan 80 oC scakla kadar stlmalar srasnda ayn oranda genilediini gzlemlemitir. Gay-Lussac tm gazlarn her bir santigrat derece stlmas sonucunda hacimlerinin 0 oC scaklktaki hacme gre sabiti kadar arttn ifade etmitir.

40

41

42

V=V 0

(1+ t)

= 1/ 273.15
V=V o V=V o To

(1+ t / 273.15 ) (273.15 + t) / 273.15

(K)=273.15 + t oC

43

V=V0x T/T0

V / V 0= T / T 0
V2/V1=T2/T1 V= k2 xT

44

Charles Gay Lussac kanununa gre (V ) (T)arasnda izilen ebasn dorular

45

Birleik Gaz Kanunu:

Boyle ve Charles kanunlarn birletirerek, verilen ve ideal olarak hareket ettii kabul edilen bir gazn hacminin basnc ile ters ve salt scaklkla doru orantl olduu sylenebilir.

P1,V1,T1

P2 V2 T2

P2, Vx , T1

Vx = P1 V1 P2
V2 = T2 Vx T1 V2 = P1V1T2

46

P2 T1 P1 V1 = P2 V2 T1 T2 P V = k T P x V = k x T. Bu eitlik Boyle ve Charles kanunlarnn ikisini de iine almaktadr.

47

k T= k1 olduundan Boyle kanunu P x V = k1 k / P = k2 V / T = k2

deal gazlarn Hal Denklemi

48

Boyle ve Charles kanunlar ile Avagadro varsaymn tek bir denklem ierisinde toplayarak tek bir denklem elde etmek mmkn olmaktadr. Deiik gaz miktarlar iin k sabitinin ald deerler hesabedilecek olursa bu deerlerin gazn cinsine bal olmad anlalr. Sabit basn ve scaklktaki bir gazn miktar artrld zaman hacmi de artaca iin k sabitinin de artaca kolaylkla grlr. Baka bir ifadeyle k sabiti dier deikenlerden baka dorudan doruya gazn miktar (yani mol says ) ile de deimektedir. Buna gre k deeri

k= n R

olarak ifade edilir.

49

R= 0,0820575 lt.atm/mol.Kelvin

R = 1x 22414 = 82.05 cm 3.atm/ mol.Kelvin 273.15

50

R nin biriminin enerji cinsinden alnmas gerektii durumlarda

Basn:

Kuvvet/ Yzey
ve

Hacim: Yzey x uzunluk

birimleri olarak alnrsa R sabitinin deeri

R= PV/ n T= Kuvvet/yzey x yzey x uzunluk mol x kelvin

51

sabitini erg/mol.kelvin olarak elde edebilmek iin basnc cm2 yzeye den (dyn) cinsinden kuvvet eklinde almak gerekir. 1 atm basn, normal koullarda, 1 cm2 kesitinde 76 santimetrelik bir civa stununun gsterdii basnca eit olduuna gre, P= 76 cm3 x 13,585 g/cm3 x 980,66 cm/saniye2 ya da P= 76 x 13,595 x 980,66 dyn/cm2
V=

22414 cm3 ve T=273.15 K

52

1 Joule= 107 erg 1 cal= 4,184 Joule

53

54

55

56

57

58

Daltonun Ksmi Basn Kanunu

Bir

gaz karmnn toplam basnc, karm oluturan gazlarn ksmi basnlar toplamna eittir. Karmdaki herhangi bir gazn ksmi basnc ise, bu gaz ayn koullar altnda ve tek bana olarak karmn bulunduu kaba konulduu zaman gsterecei basn olarak tanmlanr.

59

60

61

62

Bir gaz karmn oluturan gazlardan herhangi birinin ksmi basnc toplam basn ile o gazn mol kesrinin arpmna eittir.

63

64

65

N oksijen = 0.1 / 0.15 = 0,667 N co2 = 0.03 / 0.15 = 0.200

66

67

68

69

Gazlarn Kinetik Teorisi

70

Katlarda ve daha az olarak da svlarda, bir taneciin hareketi teki komu taneciklerin ekim kuvvetlerinin etkisi altnda kalr. Bu karlkl ekimler, sv ve zellikle katlardaki taneciklerin belirli bir yerde tutulmalarna yeter.Oysa, gaz halindeki tanecikler srekli ve geliigzel hareket yaparlar. te, taneciklerin srekli olarak hareket ettiklerini kabul eden bu teoriye GAZLARIN KNETK TEORS ad verilmektedir.

71

72

73

74

75

olduu dnlrse,

76

77

deerine ait olaca anlalr. Burada u hznn birimi cm/sn, m ktlesinin birimi gr ve l uzunluu da cm olarak alnrsa, tek bir taneciin A yzeyine her saniyede yapaca kuvvetin birimi din olarak elde edilir.

A yzeyine bir saniyede kbn ierisinde bulunan ve says N ile gsterilen tm molekllerin ancak 1/3 arpacaktr. A yzeyine bir saniyede arpan tm taneciklere ait momentum deiimi,

F = N mu2 din 3 l
eklinde verilir.

78

Kp ierisinde bulunan tanecik says toplam (N ) yerine mol says (n ) alnrsa,

F = n mu2 3 l
Gazn alan l2 olan A yzeyine yapaca basn,

P = F = n mu2 1 l2 3 I l2

79

P = n mu2 ..din/cm2 3 V

rnek:

yukardaki denklemi tretiniz.

Cevap: Bir molekln uzayn her bir ekseni zerindeki hz karelerinin toplam, aada gsterildii gibi toplam ortalama hz karesine eittir.

80

81

82

N yerine mol says (n) alnrsa

P = n mu2 ..din/cm2 3 V

83

Kinetik teori
yardmyla karlan bu denklem, fizikokimyada olduka geni uygulama alan bulmaktadr. Bu eitlik kpten farkl ekilde olan kaplara da uygulanabilmektedir. nk bir kabn, ne ekilde olursa olsun, ok kk kplerden meydana geldii dnlebilir. yle ise, ok sayda birim kplerden olumu olan bir kaptaki toplam mol says n (n=n) ile gsterilirse, ideal bir gazn bulunduu kabn eperine yapaca toplam basn,

84

P = n mu2 3 V
deerine eit olur. Bu bant, PV = n mu2 .erg 3 eklinde de gsterilebilir. (1/2 nmu2) terimi, kap ierisinde bulunan tm taneciklerin toplam kinetik enerjisini gsterdiine gre,

PV =

2 . 1 n mu2 = 2 Ek (toplam kinetik enerji) 3 2 3

85

Kinetik gaz teorisi:

Taneciklerin kinetik enerjileri toplam, sabit scaklkta sabittir.
Buna gre sabit scaklkta,

PV=sabit=k1
Kabn ierisinde bir cins gaz varken, PV = 1 n 1 m1 u12 3
eklinde yazlabilir. Eer ayn kaba, ayn basn ve scaklkta ikinci bir gaz konulacak olursa,

86

PV = 1 n 2 m2 u22 3 1 n 1 m1 u12 = 1 n 2 m2 u22 3 3

bants elde edilir. Oysa, ayn scaklkta bulunan bu iki gazn kinetik enerjileri birbirine eit olduundan,
1 m1 u12 = 1 m2 u22 2 2

m1 u12 = m2 u22
n1 = n2

87

olduu kolayca grlr. Bu eitlik, ayn scaklk ve basnta tm gazlarn eit hacimlerinde ayn sayda tanecik bulunduunu syler, bu ise Avagadro ilkesi dir.

veya

88

olarak yazlabilir. Bu eitlik sabit basn iin

ya da

eklinde yazlarak, Charles kanunu ispat edilmi olur.

89

Sabit hacim ve basnta bulunan iki deiik gaz iin, 1 n 1 m1 u12 = 1 n 2 m2 u22 3 3
2 u1 n2 m2 2 u2 n1m1

u1 u2

M2 M1

90

Gazlarn molar hacimleri

M V= d
eitlii ile verileceinden ve sabit scaklk ile sabit basnta tm gazlar

V =V2 1
M1 M 2 = d1 d2
d2 M2 = d1 M1

u1 = u2

d2 d1

91

Gazlarn yaynma hzlar ile tanecik hzlar arasnda gerek bir bant vardr

r u1 1 = r2 u2

92

Gaz karmlarnda toplam basn karmdaki her bir gazn kabn eperine yapm olduu ksmi basnlarn toplamna eitse

n 3 m3 u n1m1u n 2m2u P= + + 3V 3V 3V
2 n1m1u1 P1 = 3V
2 n 2m2u 2 P2 = 3V

2 1

2 2

2 3

P = P1 + P2 + P3

2 n 3m3u 3 P3 = 3V

Kinetik teoriden faydalanarak deal gazlar iin tretilen eitlikler karlm olur

93

Ortalama Hzn Basn ve Younluk cinsinden yazlmas

1 mol gaz iin de,

erg/mol.Ko P din Younluk g/cm3 Hz cm/sn

94

rnek : Hidrojen molekllerinin ortalama hzlar ne kadardr?

Hidrojen moleklleri dier gaz moleklleri yannda en hafifi olduundan yukarda bulunan deer, verilen koullar iin en yksek hz snrn gstermektedir. Graham kanununa gre dier gaz molekllerinin hzlarnn, 273,15o K scaklnda, daha az olmas gerekir.

95

Gaz taneciklerinin (molekl veya atomlarn) uzayn ekseni boyunca hareket etmelerine ilikin enerjiye, teleme kinetik enerji ad verilmektedir.

96

n mol gaz iin u bant verilebilir:

Burada n mol gazn teleme kinetik enerjisi

97

Bu sonuca gre 25 oC de ve ideal olarak hareket eden tm gaz hareketlerine ilikin enerji, yaklak olarak, 900 cal/mol deerindedir.

Bir gazn bir moleklnn yaklak ortalama kinetik enerjisi

98

Boltzmann

sabiti :

deerine eittir. u halde, 25 oC de bir molekln ortalama kinetik enerjisi

99

Serbestlik Derecesi ve Enerjinin Eit Dalm lkesi

Bir molekln teleme kinetik enerjisi

100

eklinde

de yazlabilir. Burada, molekln uzaydaki ortalama hz karesi olan u2, eksen zerindeki ortalama hz karelerinin toplamna eittir. ve molekln enerjisi de bu ynl hareketin sonucudur.

bu bant (1/2 m) ile arplarak

101

Her ynde hareket eden ok sayda molekl iin x,y ve z ynlerindeki hz bileenleri eittir. Ayn ekilde her 3 eksen zerindeki ortalama kinetik enerjiler de eit olduundan

Bir molekln yndeki toplam kinetik enerjisi 3 (kT/2) olduundan her bileen iin molekl bana den kinetik enerji (kT/2) olduundan

102

103

104

deal gaz kanunlarnn uygulanma koullar

105

106

Dalnda bir asimetri olduu dnlebilir. Bunun sonucu olarak da saniyenin milyonlarca kesri kadar ok ksa bir an iin, bir molekln bir ucu dier uca gre biraz negatif olur. Molekl dipol zellik kazanr.

107

Yksek

basnlarda molekller birbirine daha ok yaklaaca iin aralarndaki ekimin artmas normaldir. Yksek scaklklarda molekllerin hzlar artar. Bunun sonucu olarak da molekller aras ekim kuvvetinin nemi azalr. Dk scaklklarda ise ekme kuvvetinin varl nem kazandndan ideal halden sapmalar ortaya kar.

108

Bu

durumda ideal gazlarn hal denklemlerinin hangi snrlarda uygulanabileceini incelememiz gerekir. gazlar iin PV=n RT bantsnn geerli olduu dnlr.)

(deal

109

PV ile P arasnda izilen grafik (0 oC de kimi gazlarn durumu)

110

111

deal halden sapmalar incelenirken sktrlabilme etmeni (faktr) nemlidir. Bu etmen, n mol gaz iin,

1 mol gaz iin

112

113

Azot gazna ait sktrlabilme faktrnn deiimleri

114

115

Sktrlma Faktrlerinin Kullanl

Bir

gazn eitli koullar altndaki sktrlma faktrleri, gerek veya ideal gaz hesaplarn ne zaman uygulamamz gerektiini belirler.

rnek: Endstride 100 atm basn ile 0oC scaklkta 10 mol metan gaz

istenmi olsa alnacak gazn hacmi ne olmaldr?

ZnRT 0,783 x10 x 0,08205 x 273.15 V P 100

V 1,753

litre

Deneyde bulunan deer ise 1,756 lt olup yukardaki deere ok yakndr.

116

rnek
Belirli miktarda metan gaznn 300 atm basn ve 200o C scaklktaki hacmi 0.138 lt gelmektedir. Bu gazn 600 atm. basn ve 0o C scaklktaki hacmini hesaplaynz. Not: Metan gaz iin : 300 atm ve 200o C de Z= 1.067 600 atm ve 0oC de Z= 1.367

PV1 Z1nRT1 1

PV2 Z 2 nRT2 2

117

118

Birim yzeye arpan tanecikleri geriye doru eken taneciklerin says (yani n/V oran) ne kadar ok ise dzeltme etmeninin de o derece fazla olaca kolayca dnlebilir. O halde yzeye arpan taneciklerden bir nceki tanecikler bakmndan dnlrse,

119

120

121

122

123

a deeri

atm.lt 2/mol 2

veya
atm.(cm3) 2/ mol 2

124

125