Professional Documents
Culture Documents
Polimer (ok mer )in , kelime anlam ok paraldr. Bir polimer malzeme , kimyasal olarak birbirine bal bir ok para veya birimi ieren bir kat olarak veya baka bir deyile birbirine balanarak bir kat meydana getiren paralar veya birimler olarak dnlebilir.
POLMER MALZEMELER
Polimerler , en basit tanmyla ok sayda ayn veya farkl atomik gruplarn kimyasal balarla az veya ok dzenli bir biimde balanarak oluturduu uzun zincirli yksek molekl arlkl bileiklerdir. Polimer, birden fazla merin (molekln) s ve basn altnda birleerek uzun zincirlerin meydana gelmesiyle oluur. Plastik malzeme olarak da bilinen suni polimerler ,son 40-50 yl iinde byk gelime gstererek gnmzde hacim olarak metallerle hemen hemen eit oranda kullanlmaya balanmtr. Bunun balca nedenleri; bu malzemelerin nispeten ucuz, kolay ilenebilir, hafif, yksek kimyasal ve korozyon direncine sahip olmalardr. Ayrca yksek sl ve elektriksel zelliklere ve yeterli mekanik zelliklere sahiptirler.
POLMER MALZEMELER
Cam, karbon vb. gibi liflerle kuvvetlendirilen plastik malzemeler, daha yksek mekanik ve fiziksel zelliklere sahip olurlar. Takviyeli plastikler zellikle iten yanmal motorlarn ve uaklarn yapmnda kullanlr. Dier bir rnek de; plastik-beton karmndan elde edilen rijit ve ok iyi snmleme kabiliyetine sahip olan kompozit malzemeler, tezgah ve dier ar makine gvdelerinin yapmnda kullanlr.
POLMER MALZEMELER
Son yzyl zellikle sentetik polimerlerle ilgili bilim ve teknolojisinin ok hzl geliimine tank olmutur. Gelimi ve gelimekte olan lkelerde polimer teknolojisi byme hz %10dan fazladr. nmzdeki yllarda dnyada yllk polimer retiminin 300-400 milyon ton olmas ve polimerik malzemelerin birok uygulamalarda dier malzemelerin yerine alternatif malzemeler olarak kullanlmas beklenmektedir.
Halen byk kapasitelerde retilen ve gnlk hayatta kullanm yzlerce tonu bulan PE, PP, PS, PVC gibi klasik polimerlerin yan sra mhendislik polimerleri de spesifik ve stn zellikleri nedeniyle uygulamalarda nemli yer tutmaktadrlar.
POLMER MALZEMELER
Epoksi reineleri: Kapalamalarda, kompozit yapmnda, yapkan yapm Poliester: Gazl iecekler ve su ieleri, ya, ampuan ve deterjan kaplamalar ABS polimer: Bavul, anta yapm, kanalizasyon ve atk su ve havalandrma borular, telefon, elektrik sprgesi paralar, direksiyon klf, bilgisayar kabini, otomobil far yuvas Polikarbonat: ieler, hayvan kafesleri, biberon, ila iesi, koruma amal gzlkler, drbn, mikroskop para yapm
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Deiik snflandrmalar yaplmaktadr.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Sentetik polimerler
Genellikle ok sayda tekrarlanana ' mer ' veya ' monomer ' denilen basit birimlerden oluur. ' Poli ' latince bir szck olup ok sayda anlamna gelir ki ' mer ' szc ile birletirilerek , bu yksek molekl arlkl molekllerin adlandrlmasnda kullanlr. En basit sentetik polimer olan polietilen rnek verilebilir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Burada n ' polimerizasyon derecesi olup bir polimer zincirindeki monomer saysn ifade eder. Polimerizasyon derecesi n= 10.000 hatta daha byk deerlerde olabilir. PE iin polimerizasyon derecesi (DP), 10000 ila 700000 g/mol arasnda deien ortalama molekl arlna bal olarak 3500-25000 arasnda deiir. Molekl arl 500-600 g/mol. civarnda olan poilmerlere oligomer ad verilir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Bir polimerin yeterli fiziksel zelliklere sahip olabilmesi iin molekl arlnn 10 4 g/mol. den fazla olmas gerekir. 10 6 g/mol. ve daha byk molekl arlkl polimerler iin bazen yksek polimer szc de kullanlabilir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Yar sentetik polimerler Doal polimerlerin modifikasyonu ile elde edilirler. rn. doal sellozdan elde edilen rejenere selloz ve dier selloz trevleridir, rn. selloz asetat ( bu madde malzemeleri i yaplarnn metalografik incelemesinde replika ynteminde kullanlr).
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Berlin ve Parini polimerleri; polimerlerin doal yada sentetik olup olmadna bakmakszn polimerleri kimyasal bileimlerine gre snflandrmlardr
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Organik polimerler
Yaplarnda bata karbon atomu olmak zere hidrojen, oksijen,azot ve halojen ( F,Cl,Br,I gibi) atomlar ierir. Eer polimer zinciri zerinde dizili atomlarn hepsi ayn trden ise bu polimerlere ' homo zincir ', farkl atomlar ise ' heterozincir' polimer olarak adlandrlr. Bir atomun polimer ana zinciri zerinde yer alabilmesi iin en az 2 deerlikli olmas gerekir. Bu nedenle rn.hidrojen ve halojenler ana zincir zerinde yer almazlar. Organik polimerler, dier organik maddelerin aldklar isimlere gre snflandrlabilirler. rn. alifatik, aromatik gibi.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
norganik polimerler Organik polimerler kadar yaygn kullanlmazlar. Polimer ana zincirinde karbon atomu yerine periyodik cetvelde yer alan 4. ve 6. grup elementleri bulunur. rn. Si, B, Ge.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Almina silikat, doal ve sentetik zeolitler tipik inorganik polimerlerdir. Zeolit suyun artlmasnda kullanlr.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
2-YAPILARINA GRE
Homopolimer : Tek bir monomer biriminin tekrarlanmas ile oluan polimerlerdir.rn.etilen grubunun tekrarland polietilen ( PE ) Kopolimer : ki monomer karmndan oluan polimerdir. Kendi iinde snflanabilir, a- Ardk (alternatif) polimer.rn.Stiren-maleikanhidrit A-B-A-B-A-B-A-Bb- Blok (dzenli) polimer.rn.Stiren-izopren -A-B-B-B-A-B-B-B-A c- Geliigzel polimer . rn.Stiren-metilmetakrilat -A-A-B-A-B-B-A d-Graft ( al ) polimer : Ana zincire baka bir monomerin tekrarland yan gruplar taklm polimerdir. rn.Stiren -metilmetakrilat -A-A-A-A-A-A-AB B B B
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
3-BA YAPILARINA GRE
Dorusal (lineer ) polimer : rn.yksek younluklu polietilen (YYPE veya HDPE) -A-A-A-A-A-A-A-A Dallanm polimer : rn. alak younluklu polietilen (AYPE veya LDPE) -A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-AA A A
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
apraz bal polimer : rn.vulkanize kauuk -A-A-A-A-A-A-A-A-A-AB B -A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
4-SENTEZ YNTEMLERNE GRE
Kondenzasyon polimerleri : ki tane monomerin reaksiyona girerek su aa kmas ile oluan polimer.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Zincir ( katlma ) polimerleri : Sentez reaksiyonu bir ift ban almas ve monomerlerin birbirine zincirin halkalar gibi katlmas ile oluan polimerlerdir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
5-SON KULLANI YERLERNE GRE Plastikler, kauuklar, fiberler, kaplamalar, yaptrclar 6-LEME EKLLER ve/veya ZCLERE KARI GSTERDKLER DAVRANIA GRE Yaplarndaki kimyasal baa bal olarak plastikler, termoplastik ve termoset olmak zere ikiye ayrlr.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Termoplastikler ( Isl plastikler- Isl yoruk plastikler TP) Bu plastikler zelliklerinde nemli deiiklikler olmadan defalarca stlarak yeniden ekillendirilebilirler . Bu plastiklerin ou birbirine kovalent bal (ortaklam ba) ok uzun karbon atomlar zincirlerine sahiptir. Bazen azot, oksijen yada kkrt atomlar da ana molekl zincirlerine kovalent ba ile balanrlar Is ve basn altnda yumuayarak akarlar ve bylece eitli formlarda ekillenebilirler. Dorusal yapdadrlar. Ayrca uygun zclerde znebilir ve ' zc dkm ' ad verilen yntemlerle eitli ekillere dntrlebilirler. rn.PE, Nylon, PVC
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Termoset plastikler ( Isl sertleen plastikler- Isl dengeli plastikler- TS ) Bu plastikller kalc bir biimde ekillendirilip kimyasal bir tepkimeyle olgunlatktan veya sertletikten sonra stlarak yeniden yumuatlamaz veya dier (baka) bir ekle sokulamazlar. Ancak ok yksek scaklklara stlnca bozunurlar. Dolaysyla termoset plastikler yeniden retim evrimine girmezler yani dier bir deyile geri dnmleri yoktur. Isl sert denmesinin nedeni , plastiin kalc olarak ekillendirilebilmesi iin sya ihtiya olmas ve sertletikten sonra s ile sertliini kaybetmemesidir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Baz aratrmaclar i yaplarna gre plastik malzemeleri snflandrmtr.
Termoplastik Polimerler Termoset Plastikler Elastomerler Tabii ve sentetik lastiklerdir. Termoplastik malzemelerin bir grubudur. ok dk ykler altnda yksek deformasyon veren dk elastiklik modlne sahiptirler.Yk kaldrldktan sonra orjinal boyutlarna dnerler. Lineer polimer yapma ve ok az miktarda molekller aras apraz ba yapsna sahiptirler. Bir ok durumda hezoni yaylar gibi davranrlar. Ykn kaldrlmasndan sonra eski boyutlarna dnmelerinin nedeni apraz balardr. Fluidplastlar Macunsu uzayarak akan, yapkanms olan zclerde kolay znen plastiklerdir.rn. Poliester, poliretean, silikon, epoksi gibi termoset malzemeler
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
6- Fiziksel Durumlarna Gre Molekl zincirlerinin birbirlerine gre tertiplenme ekilleri plastiklerin fiziksel yapsn meydana getirir. Bu bakmdan amorf ve kristalin olmak zere iki esas yap vardr,
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Amorf polimerler : Molekl zincirleri birbirlerine gre geliigzel ekilde birbiri iine girmi yn yumaklar eklindedir. Molekller kendi aralarnda rasgele balanm olup, kristalleme yada apraz balar yoktur. Bunu en gzel spagettiye benzetebiliriz. Bu tip polimerler cama benzer ve saydamdrlar.rn. metilmetakrilat. Amorf yapya sahip plastiklerin ounda ekme zorlamalar etkisi altnda, molekl zincirleri ekme ynnde bir ynlenme gstermektedir. Bu nedenle ekme mukavemetleri yksektir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Kristalin polimerler : Polimer zincirlerinin tamam belli bir dzene girmi veya kristallemitir. Dier bir deyile, Molekl zincirleri birbirlerine gre boyutlu bir dzeni andran dzenli bir yapdadr. Kristalin yap , genellikle polimer eriin veya zeltisinin soutulmasyla elde edilir. Kristalin yapnn olumas, molekl zincirlerinin ekline (lineer, dallanm ve apraz bal) ve molekller arasndaki kuvvetlere baldr.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Kristalin polimerler; soutma yoluyla eriyik durumundan kati duruma geildiinde lineer zincirler birbirlerine daha ok yaklaabilirler ve dolaysyla kristalin bir dzen oluturabilirler. Bu nedenle lineer molekl zincirlerine sahip plastikler olduka byk kristalleme kabiliyeti gsterirler. Dallanm zincirler birbirine ok yaklaamadndan kolay bir ekilde kristalleme gsteremezler. Bunlar genelde amorf yap olutururlar. Ayn ekilde apraz bal molekl zincirleri amorf yap meydana getirirler. Baz plastiklerde ise ekme etkisi altnda kristalin yap oluabilir .
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Kristalin yapnn zellikleri; Amorf yapnn zelliklerinden farkllklar gsterebilir. Kristalin yap daha rijit olmakla birlikte, daha yksek ve daha belirgin ergime scaklna, daha byk ekme, srnme ve s mukavemetine ve de daha yksek younlua sahiptir. Yksek ergime scakl ve yksek ergime viskozitesi nedeniyle teknolojisi zordur. Ayrca kalplama da byk bir ekil deitirme gsterir. Cam lifleri veya baka katk maddeleri ilave edildiinde kristalin yapnn zellikleri nemli oranda deiir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Yar kristalin ( ksmi kristalin ) polimerler
Polimerik yapnn baz blmleri kristalin baz blmleri amorf yapdadr. Ayn kimyasal bileime sahip fakat lineer ve dallanm molekl zincirleri olan polimerlerdir. rn. PE , amorf ve kristalin yani yar kristalin yap gsterirler. Bu plastiklerin zellikleri yapda mevcut olan kristalin faz yzdesine baldr. Bu yzden Kv (kristalinite derecesi) denilen bir faktr ile ifade edilir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Polimerlerde Kristalinite ( Kristallik Oran ) v - a Kv = --------------- x 100 k - a v = kristalinite derecesi tayin edilen polimer younluu a = tamamen amorf polimer younluu k = tam kristalin polimer younluu
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Plastiklerde Kv ykseldike malzeme kristalin yap, azaldka amorf yap zelliklerini kazanr. Kristalinite derecesi (Kv), kopolimerizasyon ve souma hz ile kontrol edilir.
POLMERLERN SINIFLANDIRILMASI
Kopolimerizasyon; genellikle polimerizasyon zincirinin simetrisini bozarak kristalleme kabiliyetini artrmaktadr. Bu ekilde daha esnek bir malzeme meydana gelmektedir. Soutma hz; hzl soutma da kristalleme nemli oranda azalr ve kristalleme hz dk olan baz plastikler tamamen amorf hale gelebilir.
Molekl Arl
rn: Vinil asetat (PVA) polimerinin, CH2 = CHCOO.CH3 atom arlklar C:12, H:1 ve O:16 ve ortalama polimerizasyon derecesi 550 olduuna gre ortalama molekl arl nedir? Cevap: Vinil asetatn molekl arl: (12 x 4) + (1 x 6) + (16 x 2) = 86 550 polimerizasyon (n = 550 veya DP = 550) ortalama deeri iin ortalama molekl arl: 86 x 550 = 47300 g
Molekl Arl-TG
Genellikle tm amorf polimerlerde Tg molekl arlyla artar. Daha sonra 12.000-40.000 yada daha byk molekl arlnda sabit kalr. Tg polimerin yapsna bal olup polimer zincirinin esneklii ve molekller arasndaki etkileim enerjisi veya ekim kuvveti Tg'yi nemli oranda deitirir. Ayrca Tg'yi etkileyen baka bir faktr de plastikletiricidir. Plastikletiricilerin girmesiyle nemli lde drlebilir. Tg'nin yeterince altnda malzeme kat ve gerilimi tayacak durumdayken stndeyse lastiksi hal alr.
Molekl Arl-TG
Kristalinite-TG
Polimerler kat haldeyken % 100 kristalin yap yerine amorf ve kristalin yap karm gsterirler. Kristal blgeler katl olutururken, amorf blgeler tokluu artrr. Kristal polimerlerin zellikleri Tg'den ok kristallik derecesiyle ilgilidir. Kristallik, yapya sertlik, s ve mekanik zellikler salar. Buna karn polimerin znrl, geirgenlii, boyanabilirlii, plastikletiriciyi kabul etme gibi zellii kristallik derecesiyle ters orantldr.
Kristalinite-Mekanik zellikler
% 5-10 kristallikte malzeme esnektir. % 20-60 kristallikte ise malzeme toktur. %60-80 kristallikte ise yap sert ve dayankldr. Bu kristal polimerler belli bir ergime scaklna sahiptirler. Tg stnde stldklarnda dahi kristalleme kaybolmaz ve yksek scaklklarda lastiksi hale gelmezler. Bu polimerin kristalleme kabiliyeti polimerlerin dizenine baldr. apraz bal polimerlerde zincirler arasnda vandervals balar yerine kovalent balar vardr. Malzemenin zelliklerini belirleyen apraz ba says kontrol edilerek viskoz svdan rijit katlara kadar deiik malzemeler elde edilir. apraz ba artarsa polimerlere daha fazla sertlik, daha byk scaklk aralnda kullanlabilirlik zellii verir.