Kendi Ulkesini Isgal Eden Ordu

Kendi lkesini igal eden ordu
K e n di lke sin i iga l e de n o r du

Ce m i l e B a y r a k t a r
www.derindusunce.org Fikir Platformu
1
Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
Fikir Platformu
indekiler
nsz ...................................................................................................................................................................... 5 Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi...................................................................................... 6 Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi(1): htilale Doru ........................................................ 8 Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi(2): Dayatlan Son, htilal! ........................................... 13 Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi (3): htilal Sonras ....................................................... 18 Devlet Kurabilirsiniz, Millet Kurgulayamazsnz! ................................................................................................... 22 Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu(4):Milleti Kracaklard, 12 Mart Muhtras ....................................................... 26 Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(1) ........................................................ 30 Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(2)M. Nazm ztrk ............................. 37 Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(3):Osman Yurt .................................... 47 Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(4):Mehmet ahin................................ 54 Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(5):Sonu ............................................. 58 15 yanda ikence grdm 12 Eyllde! Cafer Solgun ile lkenin Toprandan Ac Skmek............................. 60 eriat Nerede? 28 ubatn Postunun Altnda ...................................................................................................... 66 Laiklik Tehdit Altndaysa Halk Tehdit Etmek Teferruattr: 27 Nisan ..................................................................... 70
Fikir Platformu
nsz Hi bir yeri igal edemeyen ordular kendi lkelerini igal ederler. nk bir ordunun ayakta durmas iin insan emei ve madd destek gereklidir. Normal bir ordu kaynaklarn emrinde olduu milletten salar... Efendisi olan bu milletin gnll katksyla silah alr, asker toplar, YABANCI DMANLA savar. Normal ordular efendilerini yani milleti, o milletin vatann korurlar ya da ganimet getirebilecekleri lkeleri igal ederler. Yine efendilerinin emri ve izniyle yaparlar bunu. Anormal ordular ise niformal ekyalardr. Disiplinsiz olduklarndan YABANCI DMAN ile savaamazlar. Kolayca yenebilecekleri DMANLAR uydururlar ve bu bahane ile kendi lkelerini igal ederler. Babakan asarlar. Milletvekillerini hapse atarlar. Korumakla ykml olduklar halk ikenceler altnda inletirler. niformal ekiyalar lkenin zenginliklerini tketirler, geleceini mahvederler. Kendisini lkenin sahibi zanneden niformal ekyalarn hakim olduu lkeler yabanc ordularn igali altnda gibidir. galciler kimseye hesap vermezler. Halkn isyan etmesine engel olmak iin etrafmz dmanla evrili diyerek KORKU PROPAGANDASI yaparlar. Eletirilerden uzak kalmak iin farkl inanlardan ve kltrlerden olan insanlarn birbirine dman olmas da bu ekiyalarn iine gelir. Bu sebeple terr destekleyebilir hatta terristlere silah ve para yardmnda bulunabilirler. Okuyacanz kitap kendi lkesini igal etmi bir ordunun ksa tarihidir. Mehmet Ylmaz
Fikir Platformu
Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi Sunu: Tarih zerine konuabilmenin n koullarndan biri de, objektif deerlendirmelerdir. Baz toplumlar gdleri ile deil, gd(l)meleri ile varlara ulatrlmaya alld iin resmi tarihleri objektif olmaktan uzaktr. Sadece var noktalar ya da var sreleri zerindeki deerlendirmeleri deil sonu zerindeki deerlendirmeleri de bu gdlmelerden nasiplenmitir. Ancak bu toplumlarda dahi toplumu oluturan insanlar, biz onlara millet diyelim- gdlmelerine kendi ilerinden cevaplar retirler. Yaadmz son 10-12 yl gz nnde bulunduracak olursak; bir atasz olan tarih tekerrrden ibarettir sz, yahut bn Haldunun buyurduu gibi suyun suya benzedii kadar, tarihin tarihe benzer sz aslnda bugn yaadklarmzn hemen hemen hepsinin 50 yl nce de yaandnn, en azndan youn benzerlikler olduunun kantdr. Yani Trkiye Cumhuriyeti tarihi, gerei yaayanlar ile yalan yazanlar arasnda gidip gelirken, aslnda en byk zarar yine Trkiyeli vatandalar grmtr. Maddi olarak gerileyen lkenin vatandalar da manevi olarak daha dorusu zihnen gerilemi, irade bir trl milletin eline gememi, getiinde zorla elinden alnmtr. Halkn lehine(!) sylemleri ile yola kan darbe niyetleri, halkn aleyhine sonular ile noktalanmtr. Cumhuriyetin ilanndan nce yeni Trk devletinin ilk siyasi partisi Halk Partisi 23 Ekim 1923te resmen kurulmutur. Daha sonra Cumhuriyet Halk Partisi adn almtr. Bu dnemden 1945 ylna kadar alternatif bir parti kurmak maalesef mmkn olmamtr. Ancak yllar sonra 18 Temmuz 1945te Milli Kalknma Partisi ardndan 7 Ocak 1946da Demokrat Parti kurulmutur.
6
Fikir Platformu
14 Mays 1950de yaplan seimde Demokrat Parti iktidara gelmi, 24 yl kesintisiz tek bana iktidarda kalan CHPyi yerinden etmitir. lkenin darbeler tarihinin ilk adm ise millete ramen, milletin seimi olan Demokrat Parti zerinden kendine zemin hazrlamtr. Devlet kuran zihniyet ayn kararllk ile milleti de kurmay, millet bu kurgunun dna ktna eklen belirli llerde kalmas iin her trl eylemi gerekletirmeyi meru bilmi bu nedenle baz evrelerce her zihnin knamas gereken darbeler vlm, darbeciler alklanmtr. Ancak millet geleceim kaderimdir, kaderim seimimdir vurgusunda srar etmi, her darbe giriimi sonrasnda darbecilere kapnn ynn sandkla dahi olsa gstermitir. nsanlarn ekmek almak iin dahi kuyrua girdii sefalet dolu yllardan sonra millet, Tek Parti Dneminde yaadklarnn acsn Demokrat Partiyi iktidara getirerek kartmtr. Bu refah ve demokrasiden kargaa anlam kartan, kendini devletin ve milletin efendisi sanan darbecilere, 27 Mays 1960 Darbesinin hemen ardndan kapatlan partinin ardl olan bir partiyi iktidara tayarak gereken cevab vermitir. Ancak gereken cevap gelene kadar kurgunun anlk vurgusunda; bir babakan aslm, milletin iradesi kltan geirilmi, halen yrrlkte olan ve demokrasiye geiimizin nndeki en byk engel olan 1982 Darbe Anayasasnn zemini hazrlanmtr. 27 Mays 1960 Darbesinin 50. ylnda, devlet kuranlarn millet kurmasna muhalif bir durula, darbecilere yarg yolunu aacak, halen darbe arzusu tayanlara bir sonrakinin olmayacan tebli edecek ve tm bunlar kanuna balayacak bir anayasann yaplmas gerektii vurgusunda bulunarak bilinmeyenleri ile 27 Mays Darbesini konumaya ayoruz.
Fikir Platformu
Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi(1): htilale Doru phesiz bir dnemi anlatmak belirli tarih aralklarn konu edinmek deildir. Bir dnemi anlatmak gemiini, yaandn dnemi ve sonrasn da gzlemlemeyi gerektirir. Her eyden nce adaletli olmay gerektirir. Bize tarihin objektif olmas gerektii yalann yutturanlar, subjektif anlaylarna byle bir klf uydurmutur. Objektif alanlar onlarn olsun, biz tarihin ezenler ile ezilenler arasnda yaandn bildiimiz iin terazimizin ad; adalet olsun. Bu nedenle bir darbe dnemini anlatmak isteyiimiz ksa sreli tarihe not dmelerden fazlas olsun. Bu nedenle ezenlerin kurgulad darbeci tarihin, ezilenlerin kefesinden yorumlan olsun. Varsn ezilenler lehine subjektif olsun. Anlatacaklarmz sadece yazlanlarn deil, yaanlanlarn anlatld bir ders olsun. Onlar er(me)sin muratlarna, biz de kmayalm kerevetine. nk yazacaklarm masal deildir, bir dnemin bugne sirayet eden tarihidir. Trkiyede siyasete milletin seimlerine mdahaleler ile yn verildii iin bunun sonucu gerei ok farkl tarih anlatmlar olumutur. Darbecilerin gerekeleri, sindirilmi halkn sandk dnda bir kozunun olmay, her daim darbenin nedeni olan ordu, yahut ordu iinden baz isimler, ordunun sivil tezahr bu milletin yakasndan dmeyen CHP gelenei bir
8
Fikir Platformu
dnemi ok marjinal yaa(t)m lakin olmas gereken buymu gibi anlatm, yazdrm, inandrm, devamlln ksmen de olsa salamtr. te bu gelimeler nedeniyle darbe dnemleri ok farkl anlatlr. Genellikle zulm eylemlerine gereklilik nedeni isnad edenler, sentetik ortam oluturmu ve hukuksuzlua klf uydurmutur. Aslnda vatan-millet haini olarak anlmas gerekenler kahramanlatrlmtr. te bu arpkln sonucunda darbeler, hi olmamas gerenler listesinde deil, gerektiinde merudur mantyla yorumlanmtr. Neden bu yanla onay verelim ki? Rivayet o dur ki; Deniz Baykal(?) renci iken bir ortamda Adnan Menderesin yakasna yapm, demokrasi(?) arzusunu dile getirmitir. Bunun zerine Menderes; babakann yakasna yapmsn, bundan daha byk bir demokrasi tasavvur edebiliyor musun? diye sormutur. te bu lke, gerek demokrasi sistemini getirmeye kalkanlarn yakasna yapan, diktatr militer bir sisteme demokrasi adn verenlerin glgesinde, kapal kaplar ardnda keyfiyetine kurgular oluturanlarn glgesinde hemen hemen her on ylda bir zihinsel taarruzlardan geirilmi bir milletin lkesidir. 27 Mays 1960 Darbesi, Trkiye Cumhuriyetinin ilk askeri darbesidir. Zihniyete gre Mdahale, Devrim, htilal, Darbe sfatlar kullanlmtr. Milletin iradesine darbe yapanlar, gya milletin bir bask rejimine ve karde kavgasna gtrld gerekesiyle yola kmtr. Yine en byk darbe sebebimiz, laiklii koruma altnda tutma endiesi, bu darbeye de gereke gsterilmitir. Tarihte biraz geriye gidelim Ksa Ksa notlar girelim Srece Bakalm 21 Temmuz 1946 Milletvekili seimleri lkede yaplan tek dereceli ilk seimdir. Seim tek derecelidir ama bu seimin ak oy, gizli tasnif gibi acayip bir hkm vardr. yle ki: Seim gn insanlar ak bir ekilde oy kullanr, saymdan hemen sonra oy pusulalar yaklrd. Bu dnem CHP ve onun bandaki(?) smet nn, 1946 seimlerine CHPnin smet nn kozuyla byk bir rahatlk ile girmiler, 21 Temmuz akam alan sandklarda umduklarn bulamaynca trl hukuksuzluklara bavurmulardr. Ve yine kendilerinden birinin Nadir Nadinin ifadesiyle: btn hkmet kadrolarnn CHPyi tutmas ile ve birok kanunsuz ilemler sonucu olarak DP adaylarndan nemli bir ksm, kazandklar oylardan yoksun braklmlardr. Ve yine Hseyin Cahit Yalna gre: 1946 seimlerinin her tarafta kusursuz cereyan etmi olacan iddia etmek glntr. Tm bu engellemelere ramen, Demokrat Parti, 7 Ocak 1946 ylnda kurulmu, bundan drt yl sonra 14 Mays 1950de tek parti dnemine son vererek iktidara gelmi, bu fiiliyle baz
9
Fikir Platformu
evrelerin dikkat kesildii bir oluum olmutur. Srasyla 1950, 1954, 1957 seimleri ile iktidara gelmi, on yl boyunca iktidarda kalm, bu demokrasi ortamna tahamml edemeyenler vastasyla, htilal-Darbe yntemiyle drlmtr. 1950 ylnn sonlarna doru ordunun DP hkmetinden honut olmad bilgisi Menderesin kulana gelmitir. Nasl memnun olsunlar ki? Halk iradeyi ele alm, sivil bir memur lkeyi ynetiyor, korku zihinlerden uzaklayor, militarizm dalyor. Tarih, htilalin ncesinde seim sonularndan rahatsz olan ve Dokuz Subay Olay gibi gizli yaplanmalarn 1954 ylnda ortaya ktn sylese dahi 27 Maysn mimarlarndan birinin eylemlerinin daha eski yllara dayand iddialar da mevcuttur. Mesela Talat Aydemir ihtilalci fikirlerin kendisinde 1954te doduunu iddia etse dahi, 27 Mayslardan Muzaffer zda ihtilal komitesine 1952 ylnda katldn sylemitir. Darbecilerden Talat Aydemir yle diyor: Bir mnevver olarak,bir kurmay subay olarak, ilk nce ordu dahilinde dncelerime yakn dnen arkadalar ile ibirlii yapp, iktidarda bulunan partinin Trk ordusunu ihmal ederek drd bu kt durumdan kurtarma arelerinin nelere olabileceini ve ne ekilde hareket edilirse bu vaziyete bir son verilebileceini planlamaya baladm. Btn dncelerimi bu istikamete yneltip Genel Kuram Bakanlnda zemin yoklayarak arkada aramaya baladm. Fikirlerime yatan hemen hemen hi kimse bulamadm iin mitsizlie kapldm. Sene 1954 ( Ve Talat Aydemir Konuuyor ) 27 Ekim 1957 Seimleri olduka sert bir hava ierisinde yaplmtr. DPnin hukuksuzluk yapt iddialar, baz CHPlilerin oy pusulalarnn bulunmadnn iddia edilmesi, Antepte nce seimden CHPnin galip kt sonra bu kararn DP olarak deitirildii ( ky oylarnn saylmasyla ), CHPnin itirazlar sonrasnda oy pusulalarnn Antep Adliyesi Binasna getirilmesi ve sonrasnda oy pusulalar ile adliye binasnn yanmas hadisesi ortal bulandrmtr. Sonra DPnin konuyla ilgili haberlerin yaynlanmasn yasaklad iddia edilmitir. Sonu olarak tm bu olumsuz gelimelere ramen DP seimlerden %47lik bir oranla galip kmtr. Darbenin ekiciliinde, 1950 seimlerinin sonularn darbe gerekesi olarak gren ordu iinden birka subay darbenin on yl ncesinden bu darbeyi planladklarna, giriimlerine baladklarna gre acaba 1960 Darbesinin Menderesin zorbal, baskcl, lkeyi ikiye bld, hainlik yapt, halkn kan kustuu gibi gereeklere kim inanr? Hem ok daha sonralar bir sonraki ykc darbemizin mimarlarnn bir tuza olarak ayn silahn sabah bir lkcy, akam bir solcuyu
10
Fikir Platformu
ldrmek iin kullanld gereini biliyorken tm bu kurguya bugnlerde kim inanr? Dnem ierisinde sadece ordu rahatsz deildir, CHP ve ona yakn evreler, Kemalist akm fedaileri, 1980 Darbesini henz yememi olan, Kemalizm asidi ierisinde eriyeceinden haberi olmayan Sol gr sahipleri, her dnemin akakln yapan medya, gazeteciler, her dnem kadrolamalarn ordu lehine gre ayarlayan baz niversite hocalar, kkrtmann en kolay olduu yerlerden niversitelerdeki niversite rencileri de mevcut dzenden deil, sentetik kurgudan kaynakl olarak rahatszdrlar. 28 Nisan olaylar iin zemin hazrdr. 28 Nisan Olay; stanbul niversitesinde renci ve polis atmasnn yaanmas, bir rencinin ldrlmesi ve 27 Maysa giden yolun almasdr. ldrlen renci nedeniyle tarihe bir ac olarak geen olayn faili Menderes Hkmetine bal olan polisler olarak gsterilmitir. Ancak durumun bu hale gelmesinin asl nedeni malum zihniyetin ortam hazrlamasdr. Demokrat Parti, bana gelecekleri hissedince 27 Maystan bir ay nce Tahkikat Komisyonunu kurmutur. Dnem ksmen zorluun olduu ancak bu ksmi zorluun ok abartld, yalanlarn, iftiralarn kol gezdii bir dnem olduu iin komisyon, bu iftira ve yalan furyasnn gerek yzn ortaya karp TBMMye, Trk Milletine ve tm dnyaya gerei sunmak amacyla kurulmutur. Ancak artk ok getir, dmeye baslmtr. Yalanlar rtbeliler eliyle geree brndrlmtr. Her on ylda bir en az on kiiyi meru(!) nedenlerle asmay gelenek haline getirenler, her on ylda bir yzlerce kiiyi gayri meru ekilde ldrmeyi grev bilmitir. Meseleye bugnlerden bakacak olursak 27 Maysa gtren sre iin elbet daha sylenecek ok ey, sunulacak ok belge vardr. zellikle ordu iinde kah birlik oluturarak, kah birbirinden haberi olmadan kk darbe beyinleri oluturmak isteyenlerin nce milletin iradesine ve haklarna pervaszca saldrmalar yan sra kendi ilerinde kendilerine gttkleri dmanlk ayr bir inceleme konusudur. u ksa ksa dnemsel bilgiler dahi dehetin boyutunun ispatdr. Okuduumuz ya da dinlediimiz bir tarih dnda, ok yakn yaadmz 28 ubat Postmodern Darbesi ncesi srecini ve zellikle son yllarda iddianame olarak ortaya atlan bir ksm ispatlanan gerekler ile 50 yl ncesinin yaananlarnn ne kadar benzetiinin farknda msnz? Bu tr giriimlerin ne ac sonular olacann farknda msnz? inde yaarken yorumlayamadmz eyler vardr. Kime hizmet ettiimizi bilmeden tkettiimiz mesailer vardr. Mesela bugn lhan Selukun nerede, neden yattn biliyoruz. Mesela bugn faili belli olmasna ramen, faili mehul olarak anlan cinayetlerden birou o
11
Fikir Platformu
dnem kutuplamalarnn maktuldr. Abdi peki cinayeti, Uur Mumcu cinayeti gibi bir zmrenin fail olarak lanse edildii cinayetlere bugnlerden baktmzda, aslnda fail gsterilen zmreyi de maktul klan zihniyetin ayn olduunu gryoruz. Bugn Uur Mumcuyu o dnemin darbe yandal yapan gazetecisi olarak deil de, hepimizi mahkum eden otoritenin katlettiini, birbirine dmanlk gden dindar evrelerin ve sol evrelerin aslnda dmanla gerek kalmayacak bir ekilde yaayabilecek ortamnn mevcut olduunu, birbirimizi yok yere ldrdmz ancak bugnlere geldiimizde grebiliyoruz. Tm bu iddetin faillerinin, kaybettiimiz insanlarmzn ve heba edilmi 50 ylmzn hesabn nasl vereceklerini dnyoruz? ok kr saf deitiriyoruz.
Fikir Platformu
12
Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi(2): Dayatlan Son, htilal! ok Partili dneme geiin rahatszln daha ilk gnlerde yaamaya balayanlar; kendi ilerinde guruplar oluturmu, kk darbe birlikleri kurmu, kendi ilerinde birbirine dm, rahatszlklarn arttrm, lkeyi de rahatsz etmeye balamtr. Artk ortam her trl hukuksuzluun uygulanabilirlii kvamna gelmitir. Her dnemin haman basn, iki rencinin ldrlmesini abartm, alk-sefalet naralar atmtr. Bugnlerin bir cmlesi olan Ordu Greve naralar dmeden, ordu iinden baz isimler gaipten bu seslenilere cevap vermitir. Dayatlan son vuku bulmutur; vakit darbe vaktidir. Ali Fuat Bagil 27 Mays sabahn yle anlatmaktadr: 26/27 Mays gecesi, her trl tertibat yerli yerince alnmt. Plan gereince nce PTT ve Ankara Radyosunu ve sonra da tespit edilen dier yerleri ele geirmek iin sabah saat 04.00da tam tehizatl ve elleri silahl Harp Okulu talebeleri, uykuya dalm ehre indiler. Yalnz PTTnin igali bir kiinin lmne mal oldu. Bilinli patlayan silah sesleri durumu halka bildirmenin bir yntemiydi. ok ksa bir sre iinde ( 1.5 saat ) btn kilit noktalar igal edilmiti. nce hkmet yeleri, sonra byn milletvekilleri derhal Harp Okuluna sevk edildiler. Bu arada Ankara Radyosu iktidarn silahl kuvvetler tarafndan ele geirildiini ilan ediyordu. Cumhurbakan kendisine silah dorultanlarca Kkten srklenircesine kartlarak tutukland.
13
Tm bunlar gerekleirken, Menderes Eskiehirdeydi. Durumu haber alr almaz Konyaya gemek zere Ktahyaya hareket etti. Ktahya Vilayet Konana geldikten sonra burada tutuklanarak Ankaraya gtrld. ( Ali Fuat Bagil 27 Mays htilali Ve Sebepleri ) Milli Birlik Kuruluyor Halkn lehine bir i yaptn dnenler aslnda ne yaptn bilmiyordu. Tek derdi demokrasiyi baltalamak, militer bir sistemi ve onun sivil ismini hkmran klmak isteyenler darbeye konsantre olmutu. Bu yle bir darbe hipnozuydu ki; darbeden baka bir ey dnemeyenler, hkmeti devirdikten sonra ne yapacaklarn dahi dnmemiti. Milli Birlik Komitesi ierisinde mhim bir isim olan Orhan Erhanl anlatyor: Hkmet devrilmiti ancak kimse ne olacan bilmiyordu. Memleket radyo teblileri, telsiz ve telefon emirleriyle ynetiliyordu. ktidar ele geirenlerin kimler olduu, Milli Birlik Komitesi ierisinde kimler olduu bilinmiyordu. Kimse kimseye gvenmiyordu Silah zoruyla Babakanla girebildim. Bakanlar Kurulu salonuna girince aknlm bir kat daha artt. Youn bir kalabalk mevcuttu. ounu tanmyordum Her ey ok dzensiz grnyordu. Oradan ge saatte ayrldm. Yolda yrrken dnme frsatm oldu; tez zamanda bu komiteyi dzenleyemezsek, devleti de kendimizi de batracamz idrak ettim. zel birka toplant yaptk. Komiteyi resmen kurmay ve isimleri kararlatrdk. Ancak hibir ey net deildi. Komiteye erken gelenler oturmu, adeta erken ben geldim, kabineye ben gireceim niyeti gdyordu. 6-7 saat sren son toplantdan sonra milletin kaderini ellerine teslim edeceimiz 38 kiilik bir liste oluturduk. Kabul gsterenler olduu gibi itiraz edenler, tehditler savuranlar da oldu. ( Orhan Erhanl AnlarSorunlarSorumlular ) Tevkif lgnl ve Tahliye Rahatszl Akli melekelerini kaybetmi, emir verici akllarn eseri olan emanet akll baz rtbeliler yle bir aknlk ierisindedirler ki tutuklama grevini olduka abartmlardr. Bu tutuklama grevi yle bir hal almtr ki, tutuklananlarn saylarnn okluundan Harbiyede, Harbiyelilere ne yatacak yer, ne de yiyecek kalmt. Tutuklanmalar haddini anca Cemal Modaolunun emriyle bir ksm DPliler serbest braklr. Her dnem niversite ierisinde bulunan darbecilerin arka bahe bekisi baz profesrler hemen bu durumdan rahatsz olup, tahliye icraatnn failini Cemal Grsel zannedip Cemal Modaolunun yanna komulardr. Bu tahliyelerden rahatsz olanlardan biri de, u an kurtarlm niversite statsnde bulunan stanbul niversitesi Rektr Sddk Sami Onardr. Onarn dahiyane fikirleri bununla snrl deildir. ki renci ldrlmesi olayn,
14
Fikir Platformu
yzlerce rencinin ldrld haberi eklinde yaym, iki renciden fazla l bulamaynca ondan fazla tabuta ta doldurarak ehitlie defnetmek gibi yaratc fikirlere imza atm bir ilim adamdr! Yassada Yolculuu Yassada mimari Milli Birlik Komitesinin banda bulunan Cemal Grselin bu ilk ada fantezisi deildi. Daha nce de kendisinin bana bir ada bulun tm yobazlar buraya tkaym, ilerini grelim cmlelerine ahit olmu kiiler mevcuttur. Tutuklanmalardan sonra bir araya getirilen tutuklular, istiflenerek Yassada yolculuu iin hazrlanyordu. Numara srasna gre dizilen kafileler, Harbiye rencilerinin hakaretleri eliinde askeri otobslere bindirilmiti. Otobslerden indirilip tahliye edilecekleri uaklara doru yrylerinde yine Harbiye rencileri kfrlerine, hakaretlerine devam ediyor tfeklerinin dipikleriyle itip kakyorlard. Bu iti kak eliinde uak yolculuu biter, tutuklular vapurlara bindirilir. Vapurda yara bere ierisinde bulunan bakanlar, hkmet grevlileri yzlerini birbirlerinden saklayarak aladklar yolculuklarndan sonra nihayet Yassadaya varlr. Sonra m? Sonra gelsin aalamalar, zindan gnleri, ikenceler, yldrmalar, bezdirmeler Durumalar Balyor Yassada Saatleri 14 Ekim 1960 Cuma gn durumalara; sanklar getirildiler, bal olmayarak yerlerine alndlar. Mdafiler hazr. Ak olarak durumaya baland szleri ile balanr. Ayn al cmlesi Yassada Saati balyla radyolardan millete duyurulur. Bu milletin iradesinin yarglanp, idam edilmesinin ak aikar ilandr. Ayn gn Hrriyet Gazetesi, 401 sank adalet huzuruna kt yalan ve tarafl baln atar. Zira adalet Yassadaya getirilen vapura bindirilmemitir. Sanyorum, bugn milletin iradesine parmak sallayarak yn vermek isteyen rtbeliler bu gelenei o gnlerde mahkeme salonlarna gelen milletin setii vekillere parmak sallamay, el kol kaldrmay maharet bilen Yksek Adalet Divan mahkeme bakan Salim Baoldan devralmlar. Yarglamalara teker teker girmeye gerek yok. u diyalog malum muamelenin anlalmas iin yeterlidir: Baol: Ne okudun, eitimin nedir? Tutuklulardan Biri: Yksek tahsil yaptm. Baol: Belli belli, otur!
15
Bu hukuksuzluk ve gayri ciddi -sulu dahi olsa- (6-7 Eyll Olaylar ki, olayda ok baka faktrler de suludur ) insanlarn izzeti nefislerine dokunan hareketlerin yapld bir ortamda; yeri geldiinde, gereince(!) tutuklulardan bazlar ailelerinin gzleri nnde rencide ediliyordu. Fatin Rt Zorlu elleri kollar balanp, bir temen tarafndan dvlyordu. 14ler Tasfiye Ediliyor, Demokrasi Korunuyor! MBK ierisinde diktrasiyi demokrasi zanneden baz isimler, zamannda fitillerini ateledikleri niformallardan 14 kiiyi Milli efimiz smet nn fikriyatnn da etkisiyle tasfiye eder ve srgn imajyla yurtdna srgne gnderir. Bu icraat ile birlikte aslnda MBK bizzat kendi lehine anayasay inemi ancak kendileri iin lzumlu grdkleri bu ictihada gereklilik klf uydurmutur. 14ler ierisinde bulunan isimlerden birisi de Alparslan Trketir. Trke, bir sonraki darbelerde, sivil katletmelerde rol alacak, 50 yl sonrasnda ilenecek cinayetlere zemin oluturan bir kitlenin yorulduu kabn ismi olan MHPnin bakanlyla yarm brakt grevine devam edecektir. Cemal Grsel tiraf ediyor MBKnn bandaki isim Cemal Grsel ilk aklamalarnda hkmeti devirip, bir nevi -henz icat edilmemi- Bodrum inzivas havasnda kesine ekileceini belirtiyor birka gn sonra grevinin bandan ayrlmayacan ilan ediyordu. MBK zor durumda, mahkemeler bitmiyor. Milletin bann bo olduunu dnenler bu balar doldurmaya niyetliler. Gya milletin lehine klan yolda milletin setii vekilleri hunharca yarglyorlar, millet kimsenin dncesinde deil. Tutukladklarn bir ekilde asp konuyu kapatmaya yle konsantre olmular ki bu arada lke ne durumda pek kimse ilgilenmiyor. Akllarna geldiinde bir anayasa fikrine kaplyorlar. MBK bu ulvi grev iin kendi niversite kaytllarn greve atyor. Sonra Cemal Grsel burnundan soluyarak yle buyuruyor: Bir halt ettik, bu profesrlerin szne uyduk, bamza dert atk. Ne yapmak lazm geldiini ben de kestiremedim. Bu i uzarsa kt olur. Anladma gre ksa kesmekte zor. Keskin teklifler gerek, bu iten bktm, bir an nce bitirelim. ( Orhan Erkanl hatralarndan ) Ayaa Kalkn, Karar An
Fikir Platformu
16
Yksek Adalet Divan Bakan Selim Baol: sizleri buraya tkan irade byle istiyor cmlesini mahkemeler srasnda tutuklulara savuruyor. Derken iradenin emri vuku buluyor; peinen verilmi kararlar usulen aklanyor Eski Cumhur Bakan Celal Bayar, eski Babakan Adnan Menderes, TBMM eski Bakan Refik Koraltan, eski Dileri Bakan Fatin Rt Zorlu, eski Maliye Bakan Hasan Polatkan bata olmak zere 15 kii lm cezasna; 402 sank mebbet ya da ar hapis cezasna arptrld. 135 sank beraat etti. Kabus Bitti Mi? Kararlar sonucunda Adnan Menderes, Hasan Polatkan, Fatin Rt Zorlu mral Adasnda idam edildi. Adnan Menderesin daraac altnda son sz: Hayata veda etmek zere olduum u anda, devletime ve milletime saadetler dilerim oldu. te bu kabusun balangcyd. Evveliyatnda korku cumhuriyetinde karanlk fikirlerinin tohumlarn atanlar, 27 Mays Darbesinde bu kt tohumlarn meyvelerini yemi ve yedirmitir. Kabustan uyanan bir milleti yeniden kabusa srklemitir. Bugn yaadmz ortamda meru(!) idamlar yerine gayr meru ldrmeler yaanmsa ve halen yaanyorsa bu bir nevi 27 Maysn yapt etkiden kaynaklanmtr. Ve 27 Mays Darbesi bir sonraki darbeye, darbelerimize ilham vermi, kabusumuzu, kabuslarmza evirmitir. Aziz Trkiyelilerin ba saolsun, aziz milletimizin vicdan sa olsun!
Fikir Platformu
17
Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 27 Mays 1960 Darbesi (3): htilal Sonras Bir ihtilal sadece gerekleme sreci ve gereklemesi ile tarif edilemez. htilallerin en nemli etkileri sonrasnda yaananlarda sakldr. Daha nce ilediimiz 2 blm zihin toparlamak asndan zetleyelim; 60 Darbesi ncesinde bu lkenin tarihinin yap talarndan olan militer sistem, Tek Partili Dnemden, ok Partili Dneme geii bir trl hazmedememi, jakoben ynetimlerin devamn salamak isteiyle ok Partili Dneme geiin hemen ardndan bu durumu deitirme niyetiyle ordu ierisinde kliklemeye, cuntalar oluturmaya balamtr. Seimlerden CHPnin kaca midiyle hazrlksz yakalanan bir gurup o tela ile acemice bir tezgah dzenlemi, ii klfna uydurarak ortam salamtr. Bu ortam salama srasnda halen ierisinde olduumuz, demokratikleememe durumumuzun faillerinden ordu ierisindeki baz isimler, niversiteler klamzdr mant gden baz profesrler, yakamzdan bir trl silkip atamadmz ve slah edemediimiz CHP siyaseti ve Menderesin Rusyaya ynelmesinden byk rahatszlk duyan Amerika byk rol oynamtr. Olan yine millete olmutur. Milletin hr iradesi sorulmadan infaz edilmi, setii Babakan aslmtr. Trkiye demokrasiye en yakn olduu, tam kalknmaya balad srada bu darbe ile hem demokrasinin en uzana atlm hem de kalknmasnda ok byk gerileme meydana gelmitir.
Fikir Platformu
18
Bu darbenin bir yn de hukuksuzluu kapsamaktadr. Usule uygun olmayan, keyfiyetine karar veren bir hukuksuzluk ortam apar topar hazrlad mahkemelerde adapsz bir yarglama sonunda neyin ne olduu anlalmadan, hkm vermitir. Yarglananlarn elbet sulu olduu durumlar vardr. Ancak sulular usule uygun ortamlarda yarglanmaldr. lkeyi kendi emrinde zanneden bir gurup idam merakllar tarafndan deil. Bizim tepkimiz bunadr. Bu darbenin i yakan bir yn de ideolojik nedenler ile adalet ile yorumlanmam olmasdr. Kemalist ve Ulusalc olarak ifade edilen ekol zaten darbe taraftar ounluktan olutuu iin bir umut olarak baktmz, bir dnemin darbesini en ar ekilde yaayan bir takm solcularda bu darbeye darbe gzyle deil adeta bir gereklilik gzyle bakmtr. Oysaki insan temel aldn iddia eden, hr iradeyi kutsayan her ideolojinin, her gurubun tepeden inme ( halkn eliyle olmayan ) her darbeyi ayn iddetle knamas gerekmez mi? Elbet gerekir. Bu nedenle bir hukuksuzluk ortam karsnda kendi lehine nedenler ile sessiz kalnmamaldr, zira o hukuksuzluk ortam imkan verilirse genileyecek, tepki vermeyenleri de yutacaktr. te Trkiyenin bir dneminde byle bir oyun oynanarak tarihimizin utan listesi kabartlmtr. Darbe Sonras Dahiyane(!) craatlar -1961 Anayasas Nasl Hazrland? Darbeden sonra i bana getirilen Cemal Grsel, birbiri ardna yaynlad teblilerin 13 numaralsnn, 2. maddesinde aynen yle diyor: Yeni Anayasann hazrlanmas vazifesi Sayn Rektr Sddk Sami Onarn bakanlndaki profesrlerden mrekkep yksek bir ilim ve hukuk heyetine tevdi edilmitir. Yeni Anayasa ilan ve tatbik mevkiine girinceye kadar btn siyasi partilerin faaliyetini men ediyorum. Aksi hareketleri ok iddetle cezalandracam. Vatandalarn verilen teblilere riayet etmelerini bilhassa rica ederim. Bu tebliin hemen ardndan profesrler an bu andr ruhuyla Ankarann yolunu tutar ve hemen MBK yelerine u vahim soruyu sorarlar; Nasl bir Anayasa istiyorsunuz? Bu gelimeden sonra 1924 Anayasas yrrlkten kalkm olur ve Geici Anayasann 1. Maddesine gre Trk Milleti adna hakimiyet hakk MBK eline geer. Yani milletin iradesini hie sayanlarn eline! -Senatrlk Milli Birlik Komitesi szm ona lkeyi kurtardktan sonra poplist bir dil ile zellikle Cemal Grsel azndan sizi kurtardk, her ey sizin iindi bu i bitince ekileceiz trnden yalanlar
19
Fikir Platformu
ile kahramanla oynasa dahi bir yandan da Cumhurbakanl koltuuna gz dikmilerdir. Hatta kendi isteiyle deil ancak halkn ynlendirmesiyle birden kendini Cumhurbakanl grevine tamamen spontan bir ekilde aday olarak gren Ali Fuat Bagil; Stk Ulay ve Fahri zdilek tarafndan bu greve talip olmamas iin uyarlm, tehdit edilmitir. Elbet meselenin bir de n hazrl vardr; senatrlk. Bu dahiyane (!) gelimenin fikir babas smet nndr. smet nn, CHP ierisindeki yaknlarna sk sk 27 Mayslardan bahisle: Bu ocuklarn durumu ne olacak, artk orduya dnemezler, iktidar devrettikten sonra ne yaparlar, bu meseleyi dnmeliyiz? telkininde bulunduu iin bu mesele nce 27 Mayslarn kulana, oradan Anayasa Komisyonu yesi profesrlerin kulana gelmitir. Bugnn CHPsinin azndan drmedii erken seim lklar, o dnem smet nn iinde kurtarc bir lk olmutur. Zira DP kapatlmtr, yeni bir parti derlenip toparlanmadan seime gidilecek olursa bu kez CHP iktidara oturacak, Tek Partili Dnem neredeyse geri gelecektir. te bu ahval ve erait iinde ordu ierisinde nn hayranl karsnda duran gen subaylar da mevcuttu. Bu subaylarn derhal tasfiye edilmesi gerekiyordu. Senatrlk ite bu koltuk kapka hevesi srasnda CHP ve yandalar iin can simidi oldu; MBKnin CHPden yana olan yelerine mr boyu senatrlk vaad edilirken, Cemal Grsel e de Cumhurbakanlndan sz edildi. -Garantiye Alma Maddesi Hazrlanan Anayasann trl icraatlarla dolu olduunu ancak imdilik derinlemesine bir Anayasa Tarihi konusuna girmeyeceimi, bu Anayasa konusunu ilerleyen zamanlarda Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; Darbeler Tarihi konumuzun Anayasalarmz balnda ileyeceimi belirteyim. Sadece bu blme konu olacak, darbecileri garanti altna alan bir maddeyi ibretlik olarak paylaarak bu blm kapataym: 27 Mays 1960 tarihinden itibaren, Kurucu Meclis topland 6 Ocak 1961 tarihine kadar Yasama ve Yrtme grevini Trk Milleti adna kullanm bulunan MBKnin ve Devrim Hkmetlerinin karar ve tasarruflarndan ve bunlarn idarece ve yetkili klnan organ ve mercilerce uygulanmasndan dolay; kararlar alanlar, tasarrufta bulunanlar ve uygulayanlar hakknda cezai veya mali veya hukuki sorumluluk iddias ileri srlemez ve bu maksatla herhangi bir yarg merciine bavurulamaz. Normal Demokratik Rejimi btn teminat ile kurmak amacyla gerekletirilen ve yrtlen 27 Mays 1960 Devrim tarihinden 6 Ocak 1961 tarihine kadar karlan kanunlar, Trkiye Cumhuriyetinin dier kanunlarnn deitirilmesine ve kaldrlmasna uygulanan kurallara gre deitirilmesinde ve kaldrlmasnda uygulanan kurallara gre deitirilebilir veya kaldrlabilir. Ancak, bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddiasyla, Anayasa Mahkemesine
20
Fikir Platformu
iptal davas alamayaca gibi, itiraz yoluyla dahi mahkemelerde Anayasaya aykrlk iddias ileri srlemez. te bylelikle bir gurup darbeci tereyandan kl eker gibi kendi paalarn kurtarm, yaptklar hukuksuzluu hukuka balamtr. Toparlayacak Olursam Genellikle bir yaz dizisinin son aya toplamda sylenecekleri ihtiva eder. Ancak 3 Blm boyunca tanklardan, anlardan, alntlardan yaananlar para para sunup tm yaananlar ksmen de olsa ortaya koyduktan sonra, her ey ortada dururken ve stne bugn yaadmz tm olumsuzluklarn dnden miras kaldnn kant gndemden geerken stne bir eyler yazmak kelime israf gibi geliyor. Bu nedenle yaananlar aktarmaya altm yaz dizisinin sonucunu okuyanlarn takdirine brakyorum. Son olarak bu blmn, bu almann sonu ol(ma)dn, asln isterseniz bir balang olduunu belirteyim. lerleyen zamanlarda Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu; 12 Mart dnemiyle devam edeceimin duyurusunda bulunaym. Yeni Anayasa hazrlnda olduumuz u gnlerde, Aziz Trkiye Halknn ( Trk Milleti yerine Trkiye Halk zellikle kullanlmtr ) hak ettii darbecileri gyabnda dahi olsa yarglayabilecek, demokratik ve vicdan kapsayan bir Anayasas olsun!
Fikir Platformu
21
Devlet Kurabilirsiniz, Millet Kurgulayamazsnz! Devlet, genellikle hareket unsurlarna gre tanmlanr. Buna gre devlet; lke ad verilen belirli bir toprak zerinde yaayan insan topluluklarnn bir egemenlik anlay ve hukuku iinde bir siyasi iktidar altnda rgtlenmesidir. Trk tarihinde devlet en nemli organizmadr. Osmanl ve hatta daha nceki dnemler dahil olmak zere, bu devlet gerekliliine olan inan; iki Trk bir araya gelse devlet kurar szne kaynak olmutur. Yine zorunlu bir gelenek olan devlet ve devletin beks her trl kavramn nnde durmutur. Bu nedenle devlet baadr, kuzgun lee. Bireycilik, toplum ( ortak ) yaam iin neredeyse modern etkiler ile bir faciaya gidilen yolu aabilme yetisine sahip olsa dahi devlet - millet(ler) ilikisinde yani burada kullandm anlamyla, devletin snrlarn izmesi ve bireyin haklarn gzetmesi asnda bir gerekliliktir. Devletin varlnn gerekli argmanlar; toprak, insan, egemenlik ve hukuktur. Trk devlet anlay tarihinde toprak, egemenlik ok daha geni bir alan kapsad iin ve devleti oluturan paralarn arasnda, aslnda ismi gememesi gereken, bir btn olan devletin geiyor olmas sonucu ortaya devletin varl iin gerekli paralar; devlet, toprak, egemenlik olarak gelimitir. Bunun sonucunda ise birey haklarnn alan kstlanmtr. Devlet - Millet ( vatanda ) ilikisinde en nemli faktr anayasadr. Anayasa devletin ynetim biimini tanmlar. Devletin temel kanunudur. Vatandalarn temel hak ve grevlerini bildirir. Ayrca anayasa ile kiilerin temel hak ve zgrlkleri gvence altna alnmtr.
22
Fikir Platformu
Anayasalar anlamlarnn ifade ettikleri zere, bir devletin da ait duruunu salad gibi ie bakn da iinde barndrr. Biz de, anayasa tartmalarnn gndemde olduu bugnlerde Trkiye Cumhuriyeti tarihinden balayarak anayasalarmza ksaca bakalm. Bakalm ki, anayasalarmz ortak kabule uygun bir anlamda ilevsel bir yol mu tutmu yoksa bir gurubun tekelinde, bir milletin kurgusunda bir kader mi izmi bunu grelim. Bugne kadar grmemi olsak dahi, Anayasa Mahkemesine(?) ramen anayasa deiiklii ihtimali olan u gnlerde grelim. 1921 Anayasas 1918 Mondros Mtarekesinden sonra 1. Dnya Savann galip devletlerinin lkeyi igal etmesi sonucu, igale kar direni balaynca Mustafa Kemalin Samsuna k ardndan Amasya Tamimi yaymland ve Erzurum ve Sivas kongreleri yapld. 16 Mart 1920de stanbulun igali edilmesi zerine son Osmanl Meclis-i Mebusan bir toplant yaparak almalarna ara verme karar ald, ite bu karardan sonra Mustafa Kemal meclisi Ankaraya toplantya arr. Salahiyeti fevkaladeyi haiz bir meclis deyimiyle kast edilen ey, kurulacak meclisin bir kurucu meclis olacadr. te bu meclisin 23 Nisan 1920de kurulmasndan yaklak olarak 9 ay sonra 20 Ocak 1921 tarihinde Tekilat- Esasiye Kanunu yani 1921 Anayasas kabul edilmitir. 1921 Anayasasnn 1. maddesi; Hakimiyet bilakayd art milletindir ifadesini ihtiva eder. Peki, yle midir? 1924 Anayasas 1921 Anayasas aslnda bir anayasa olarak deil Tekilat- Esasiye Kanunu olarak anlr. Bu anayasaya bir giri olmas asndan bu balkta mevcut. 1924 Anayasas, 1921 Anayasasn yrrlkten kaldran (madde 104) bir anayasadr. Anayasann stnl ilkesi aka 103. Madde ile ilan edilmitir. Bu dnemde henz bir Anayasa Mahkemesi yoktur. Yargtay ve Dantay da bu yetkiyi kendilerinde grememitir. Mesela 68. Madde; Her Trk hr doar, hr yaar ifadesini ihtiva eder. Bu maddeye gre Trkiye Cumhuriyeti vatanda dahi olsanz hr doup, hr yaama ansnz eer baka bir rka, millete dahil iseniz mmkn deildir. Bunu bu maddeye bakarak deil, 1924lerden 2010 ylna geldiimiz u gnlerde Trkiye tarihine bakarak sylyorum. 1961 Anayasas Darbeler tarihimizin -ideolojik nedenlerden dolay- pek rabet grmeyen 1960 Darbesi, ordu iinde birbirinden habersiz cuntalarn oluumuyla, deyim yerindeyse; resmen etecilik usul ile yaplan bir darbedir. Bu darbe ile hem milletin setii babakan aslm, hem de iradenin milletin olduunu syleyen bir anayasal dzenin lkesinde milletin elinden egemenlik alnmtr.
23
Fikir Platformu
1960 Darbesinden sonra tek niyeti darbe yapmak olan paalarn darbe hevesi ile sonunu dnemedii bu darbeden sonra alelacele profesrleri toplayp; bir anayasa yapn direktifi vermesinden sonra, profesrlerden bazlarnn; nasl bir anayasa istersiniz paam? diyerek sormasyla olumu bir anayasa olan 1961 Anayasasnn bir baka yn de darbecileri koruyan yasalar ile sslenmi olmasdr. 1982 Anayasas 1980 Darbesinin hemen ardndan niformallarca form verilen, kabulnde millete sadece eklen frsat verilen bir anayasa olan bu darbe anayasas halen yrrlkte olmas sebebiyle srtmzdaki kamburun nedenlerinin de ban eker. Yaklak olarak 34 kez deiiklie uram ancak halen sorunlarmza zm olamam, demokratikleme srecinde en byk engellerimizden biri olan anayasa; deitirilmesi dahi teklif edilemez maddelerine de ev sahiplii yapmasyla nldr. erisinde deiiklii kabul etmeyen ana maddeleri ile ve halen sorunlarmza zmszl ile tkankla neden olan bir anayasann derhal tmyle deitirilmesi gerekmektedir. Ne yapalm? Konuya anayasa tarihimiz diye girdik ancak gelime bize neredeyse darbeler tarihimiz ile anayasalar tarihimizin e zamanl ilerlediini gsterdi. Darbeler anti-demokratik ve sivil vatanda hie sayan olumsuz gelimeler olduundan, sivillemenin sivrildii bir toplumda, darbelerin oluturduu anayasalar i gremez. Devletin kapsayan, milletin-milletlerin kapsanan olduu bir durumda bu geree yn veren anayasann; devlet var ise millet var olduu iindir iarnca yeniden gzden geirilmesi gerekmektedir. te bu nedenle, hem d politikada, hem de i politikada maddi ve manevi olarak boynumuzu bken bu anayasann deitirilmesi gerekmektedir. Temel hak ve hrriyetleri kapsayan, her trl hukuksuzlua kar milletini-milletlerini koruma altna alan, farkl din, mezhep ve rklar da temel hak ve hrriyetler balnda gzeten bir anayasa ile deitirilmesi zorunludur. Anayasann bu hali ile devamllnn teklif edilmesi dahi sz konusu deildir. Tm bunlar yapmak elbet kolay deildir, zira hukuka bal (!) olarak gelien tek mantk ideolojisi, anayasay olduu gibi Anayasa Mahkemesini de etkilemitir. Bu konuda gerekli nerileri veren hukukularn grleri dikkate alnmaldr. Tek mantk ideolojisinin siyasetini gdenlerin iptal davalar dikkate alnmamaldr. Zira bu ne bu lkeyi ne de bu lke de yaayanlar - kim semi olursa olsun- 11+4 kiilik bir kurum ya da srekli olarak siyaset dnda braklanlar ynetemez. Bu ironik bir ekilde hem anayasaya aykrdr hem de bu lke insanlarnn layk olduu deere aykrdr. Kurumlarn ypranmas tehlikesi susturmaya gereke olamaz. gremez, sorun zemez hale gelmi kurumlar zaten ypranmtr, bu kurumlar iyiletirmek ve ehliletirmek ancak
24
Fikir Platformu
kurumlarn hizmet ettii insanlarn eliyle mmkndr. Devlet kurabilirsiniz ancak millet kuramazsnz, tm bunlar kurgulayamazsnz. Bir milletin ya da milletlerin kaderi kiilerin elindedir, kurumlarn deil. Kurumlar sadece hizmet vermekle ykml oluumlardr. Bunu hatrlatmak yine bireylerin, lke vatandalarnn grevidir. Dikkate almakta kurumlarn grevi olmaldr. Unutmayalm ki, hakimiyet bilakayd art milletindir!
Fikir Platformu
25
Devlet Kuranlarn Millet Kurgusu(4):Milleti Kracaklard, 12 Mart Muhtras Trkiyenin darbeler tarihini yazmaya altm, Devlet Kuranlarn, Millet Kurgusu balkl yaz dizisinde, nce 27 Mays Darbesini ele alm, bu darbenin ncesi ve sonras gelimelerini kronolojik olarak ilemitim. Bu dizinin arasna Devlet Kurabilirsiniz, Millet Kurgulayamazsnz balyla anayasalarmzn tarihi seyrini eklemitim. Bu balkta kronolojik olarak ilerlediimiz yakn tarihimizin bir baka anti-demokratik giriimi olan 12 Mart Muhtrasn ele almaya alacam. 12 Mart 1971 Muhtras- Darbesi (?) ok girift bir hadisedir. yle ki, Demokrat Parti iktidarna 27 Mays Darbesi ile son verilmitir. Milletin seimi olan babakan asmaktan ekinmeyen zihniyet o zihniyetin yapaca yeni bir anayasa olan 1961 Anayasasn hazrlayacak olan profesrlerin darbecilere nasl bir anayasa istediklerini sormas zerine hazrlanan, buna ramen bugn mevcut anayasamzdan daha demokratik olan bir anayasa oluturulmutur. Bu anayasann verdii ksmi rahatlk sonucu nefes alan solun Trkiye iinde giritii faaliyetler ve devrim arzusu, liberal bir politika izleyen hkmetin yrtt politikalar, ierisinde varlnn hakkn verdii kadar, maalesef her daim darbe merakls olanlarnda bulunduu TSKnn, her an mdahale etme durumu gibi etkilerin sonunda gerekleen vahim bir hadisedir. lke ierisindeki sol guruplar, dnemin AP hkmeti, TSK kadar, 12 Mart hadisesinin gereklemesindeki faktrlerden biri de CIAdir.
Fikir Platformu
26
Muhtra ncesi Gelimeler Hi phesiz tarihte gelien olaylar birbirine etki etmitir. Bunlardan 27 Mays Darbesinin etkileri 12 Mart Muhtrasn dourmutur. 1961 yl seimleri sonucunda, 27 Mays mimarlarndan CHPnin oylar tek bana iktidara gelmesine yetmez, DPnin bir nevi uzants olan AP ile koalisyon hkmeti kurmak zorunda kalrlar. 1965 seimlerine kadar durum byledir, o seimden sonra iktidar artk APnindir. O zamanlarda millete bir kurtarc gibi grnen, sonralar ise her trl tan altndan kacak olan isim Sleyman Demirel, partinin genel bakandr. Dnemin Cumhurbakan Cemal Grsel salk sorunu yaaynca, eski Genelkurmay bakan Cevdet Sunay Cumhurbakan olur. 27 Mays Darbesinden sonra oluturulan anayasann da frsat vermesiyle sol dnce siyasi alanda kendini gstermeye balamtr. 1961 ylnda TP kurulur. TPin varl CHPnin siyasi sylemlerini etkilemitir, bunun yan sra CHP artk ortann solu na doru kaymtr. 1962 ylnda TP, Trkiye Sosyalist Partisi ile birleir, yeni oluum birok kez Anayasa Mahkemesine baz anayasa maddelerinin deitirilmesi iin dava aar(Ayn dnem AP, seim sz olan DPliler iin siyasi af konusunu gndeme tar). Oluumun stanbul Milletvekili etin Altandr ve tanm yerindeyse sol o dnem en gl muhalefetini yapmtr, muhtra sonras 20 Temmuzda TP kapatlr ve yneticileri tutuklanr. Solda durum bu iken, ordu iinde 1954lerden itibaren balam olan hareketlilik ve darbe heveslilii devam etmektedir. 12 Martta rol oynayan cuntalar ok eitlidir ve i ie gemitir. Cemal Madanolunun ba ektii sivil cunta(?), Muhsin Batur ve Faruk Glerin bakanlndaki askeri cunta vardr. Bu iki isim dnda ordu ierisinde birbirinden habersiz ve bamsz kendi aralarnda mstakil darbe yapmak isteyen cuntac guruplar da vardr. Ordu ii bu ekilde kaynyorken, hkmetin izledii liberal politika soldan gelen seslerin ykselmesine neden olmaktadr. Elbet malum d mihraklar da unutmamak gerek. 21 Ocak 1972 tarihli The Daily Telegrapy gazetesi Where The CIA Has Worked balkl haberinde yaynlad listede CIAnn 1960 ve 1971 yllarnda olmak zere iki kez Trkiyedeki
27
siyasi gelimelere mdahalede bulunduunu iddia eder. Bu olaydan ksa bir sre sonra henz iktidara hakim olan muhtraclar bu gazetenin lkeye giriini yasaklar. Tm bu gelimeler olurken dnya zerinde de ykselen sol dncenin etkisinde kalan niversitelerdeki sol grl renciler de seslerini ykseltmektedir. niversitelerde siyasi dnceler yaylrken, silahlarda niversiteli olmutur. Polisin niversiteye girmesi neredeyse mmkn deildir, asln isterseniz polisin de niversitede ii olmamaldr ancak ayn niversiteler cuntaclarn yeri de olmamaldr. Bu gergin ortam 12 Mart 1971 tarihine yaklarken iyice gerilmi, olaylar bymeye balamtr. 16 ubat 1969da Kanl Pazar yaanr. Beyazt Meydannda ABDnin 6. Filosunu protesto etmek iin toplanan genlik rgtleri ile kart gre sahip genler karlar. Olaylar srasnda Ali Turgut Ayta ve Duran Erdoan baklanarak ldrlr. Hatta ok ac bir ekilde baklanma an basna da yansmtr. Haziran 1970e gelindiinde alma yaamn ve temel sendikalar mevzuatn dzenleyen 274 sayl Yasas ile 275 sayl Sendikalar Yasasnda deiiklik yapan tasar senatodan geirilince, DSK ynetimi ve sendikalar durumu protesto etti, eylemler ve yryler balatt. 15-16 Haziran Olaylarnda birok iinin katld yry gerekleti, yryn birinci gn akam 60 gnlk skynetim ilan edildi, DSKe bal birok ynetici tutukland. Kadkyde meydana gelen olaylarda 2 ii, 1 polis, 1 esnaf yaamn yitirdi. 9 Mart 1971de olaylarn i yz yava yava ortaya kmaya balad. Bir zmrenin gereksiz grne gre; 12 Mart Muhtrasnn belki iyi ki oldu dedirtecek tek kk gerekesi ite bu gn yaand. TSK tarafndan emir komuta zinciri ierisinde bu muhtra verilmemi olsayd, TSK ierisinde kurulmu olan, Cemal Madanolunun banda bulunduu, gizli askeri cunta bu tarihte askeri darbe yapacakt. Cunta iine szm olan Mahir Kaynak vastas ile darbe nceden haber alnm ve olaya karanlar emekliye sevk edilmiti. (Daha sonralar dnemin Devrim Gazetesi genel yayn ynetmeni Hasan Cemal bu gizli niyetleri Cumhuriyeti ok Sevmitim adl kitabnda yazmtr.) Tm bu kaos, kargaa ortamnda tarih 12 Mart 1971e gelmitir. Saat 13.00 gsterdiinde Darbe TRT Radyosundan u ekilde bildirilmitir: Meclis ve hkmet, sregelen tutum, gr ve icraatlaryla yurdumuzu anari, karde kavgas, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar iine sokmu, Atatrkn bize hedef verdii uygarlk seviyesine ulamak midini kamuoyunda yitirmi ve anayasann
Fikir Platformu
28
ngrd reformlar tahakkuk ettirememi olup, Trkiye Cumhuriyetinin gelecei ar bir tehlike iine drlmtr. Trk milletinin ve sinesinden kan Silahl Kuvvetlerinin bu vahim ortam hakknda duyduu znt ve mitsizliini giderecek arelerin, partiler st bir anlayla meclislerimizce deerlendirilerek mevcut anarik durumu giderecek anayasann ngrd reformlar Atatrk bir grle ele alacak ve inklap kanunlarn uygulayacak kuvvetli ve inandrc bir hkmetin demokratik kurallar iinde tekili zaruri grlmektedir. Bu husus sratle tahakkuk ettirilemedii takdirde, Trk Silahl Kuvvetleri kanunlarn kendisine vermi olduu Trkiye Cumhuriyetini korumak ve kollamak grevini yerine getirerek, idareyi dorudan doruya zerine almaya kararldr. Bilgilerinize Ordu muhtray verdikten sonra Parlamento fesh edilmedi, partiler kapatlmad, Anayasa askya alnmad fakat koullar deimiti, ordu tarafsz(?) bir babakan aramaya koyuldu, CHP kadrolarndan aranan tarafsz(!) isim bulundu; Nihat Erim. Erim 26 Mart gn CHPden istifa etti, bamsz babakan hkmeti kurdu. Bir darbe daha tarihimizdeki yerini ald. Bu darbe bir baka darbemiz olan 12 Eyll dourdu; lenler ld, kalan salarn bir ksm 12 Eyll yaratt, bir ksm 12 Eyll alklad, bir ksm 12 Eyllde ld, lemeyenler ikence grd. Tm bunlar gremeyenler ordu greve diye barmaya devam etti. Sonra sonra biz anladk ki, darbe siyasi meseleler klfna sokulmu, vicdan yokluudur. Bu kadar ile de kalmad. Muhtra verilmesi olayndan sonra o dnem sa grllerce anarist kabul edilen ve Sleyman Demirelin idamlar hakknda onay oyu verdii Deniz Gezmi, Yusuf Aslan, Hseyin nan 6 Mays 1972 tarihinde idam edildi. Bu fidan n idealleri, inanlar ve yaamlar ellerinden alnmakla kalmad, lmlerinden sonra 1969 ylnda ldrlen arkadalar Taylan zgrn yanna gmlme istekleri yerine getirilmedi. lenler ld, ikenceden kalan salar, onlarn yarm brakt miras devrald. ldrenler de ldrd, hayatta olmayan katillerin grevini de onlar devrald. Parkasn srtndan karmayan bir ocuk postallarn kurban oldu. Emperyalizm ve kapitalizm illeti, vaheti bu gn sinsice sindii hayatlara, o gn yal urgan oldu. 27 Maysta sa iin gelen idam, 12 Martta sol iin geldi. Ve biz sonra sonra anladk ki, insan lehine dahi olsa, gerek otorite eliyle, gerekse sivil ellerce ilenen cinayetler; ad ve niyeti ne olursa olsun, insanln hayrna olmamtr, olmayacaktr.
Fikir Platformu
29
Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(1) Tarihin zerinden geen zamanla orantl olarak yazlmas kolaydr. Filmlere konu olabilir, belki bir arknn szlerine, bir iire. Bir kalem yazabilir tm bunlar. Ancak fazlas vardr; o zaman yaayanlar. Daha da fazlas vardr; yaayanlarn yaknlar. Yaamak, yazmaktan ok daha zordur. Bir annenin yan odada uyuduu evler vardr, ocuunuzla koyun koyuna uyuduunuz, einize sokulduunuz, st alm m diyerek usulca kapsn araladnz odalarda, evkatinizin bakt kardeler Dler vardr o evlerde, n szld her keye sinen, huzurlu dler. Kabuslar vardr, sarldnz her nefesin sahibi olduu kabuslar, vardr. Siz huzuru o evlere davet ededurun, sarldnz her cann kendini soluunuzda sakl olduu zamanlardan, huzurundan ok uzakta, bir ranza altnda ayaklarn ve ellerini saklarken anmsad, tavaf ederken elektirik morarm etlerini, enesinden szan kann scaklyla yllar sonra dahi can grtlana dayanm halde o kabuslardan uyand zamanlar da vardr. Alamaya balad ama hi anlatmaya balamad, herkesin sustuu zamanlar vardr
Fikir Platformu
30
Trkiye Darbeler Tarihi yaz dizisinde, 12 Eyll balnda tarihi kolay olan ekliyle ben yazmaya altm, zor haliyle yaam olanlar ise anlatmaya alt. Her darbenin kendince gerekeleri vardr(!). Gereklere pek ihtimam gstermemek gerek zira baz gerekeler olmadnda, yaratlrlar ayn 12 Eyllde olduu gibi. Yapmak istenilene en ala klftr gereke yaratmak. Bu gerekeler gn gelir, bir silahn ayn gn iki farkl utan birer kiiye lm olmas olur, gn gelir faili belli olan bir faili mehul olur, gn gelir bir suikast 27 Mays ve 12 Mart askeri darbelerinden sonra darp edilmi Trkiye, 12 Eyll 1980 ncesi bir ksm kendiliince olan gelimelerin yan sra, kurgusal olarak hazrlanan zemine bakarak, bir darbenin daha olas sinyallerini alr. Darbe ncesi Yaanan Gelimeler Siyasi Cinayetler 11 Temmuz 1978de Bedrettin Cmert Ankarada,1 ubat 1979da Abdi peki stanbul Tevikiyede, 10 Eyllde Trkiye i Partisi Adana eski il bakan Ceyhun Can yazhanesinde, ukurova niversitesi Rektr Vekili Fikret nsal evinin nnde, 19 Eyllde Malatya lk Ocaklar eski bakan Mrsel Karata stanbul Sultanahmette, 28 Eyllde Adana Emniyet Mdr Cevat Yurdakul , 19 Kasmda eski Adalet Partisi stanbul milletvekili lhan Egemen Darendeliolu stanbul Beyaztta, 20 Kasmda stanbul niversitesi Hukuk Fakltesi Dekan Yardmcs mit Doanay stanbul Etiler Profesrler Sitesinde, 3 Aralk 1979da, Fedai Dergisi sahibi yazar Kemal Fedai Cokuner zmir Agora semtinde, 7 Aralkta stanbul niversitesi ktisat Fakltesi retim yelerinden Cavit Orhan Ttengil stanbul Leventte, 11 Nisan 1980de TRT stanbul Radyosu prodktrlerinden mit Kaftancolu, 27 Maysta Milliyeti Hareket Partisi Genel Bakan Yardmcs Gn Sazak Ankarada, 24 Haziranda Milliyeti Hareket Partisi Gaziosmanpaa le Bakan Ali Rza Altnok evinde ve kzyla birlikte, 15 Temmuzda Cumhuriyet Halk Partisi stanbul milletvekili Abdurrahman Kksalolu ilideki iyerinde, 19 Temmuzda Eski Babakan Nihat Erim stanbulda Dragos Deniz Kulbnden karken, 22 Temmuzda Maden- Sandikas genel Bakan Kemal Trkler stanbul Merter semtinde silahl saldr sonucu ldrlmtr.
Fikir Platformu
31
Tm bu siyasi cinayetler fondayken, siyasi olarak huzursuzluklarda mevcuttu. Siyasi Durum 5 Ocak 1978- 12 Kasm 1979 yllar arasnda Blent Ecevit daha sonralar 11ler olarak bilinecek APden ayrlan 11 bamsz milletvekili ile Gneli Motelde grm, yeni kurulacak hkmette bakanlk koltuu vaadiyle Demirel hkmeti aleyhine destek amal gensoru giriimini desteklemesi konusunda anlamt. 31 Aralkta kinci Milliyeti Cephesi hkmeti (Milliyeti Cephe Hkmetleri, TBMMde grubu bulunan sa eilimli AP, MSP, MHP ve CGPnin sol eilimli CHPnin yeniden iktidar olmasn engellemek ve yakn bir tehlike olarak grdkleri komnizmin gelimesini durdurmak amacyla kurduklar Hkmet.DPden ayrlan dokuz milletvekilinin destek vermesiyle 31 Mart 1975te, Sleyman Demirelin bakanlnda bir koalisyon hkmeti kuruldu. Bu hkmet sonradan kamuoyunda ve siyasal evrelerde I. Milliyeti Cephe hkmeti olarak adlandrld. Bir sonraki dnem seimlerde CHP salt ounlua kl pay eriemedi ve ounluk iin koalisyon orta bulamaynca CHP lideri Blent Ecevit aznlk hkmeti kurmay denedi ama bundan bir sonu elde edemedi, nk Milliyeti Cephe partileri (Adalet Partisi, Milli Selamet Partisi, Milliyeti Hareket Partisi) 229 milletvekilliiyle TBMMde salt ounluu* oluturuyordu ve Ecevitin kurmaya alt aznlk hkmetine destek vermediler. Bunun ardndan Cumhurbakanndan hkmeti kurma grevini alan AP lideri Sleyman Demirel AP-MSP-MHP koalisyon ortaklnda II. Milliyeti Cephe hkmetini kurdu.) drlm, Ecevit hkmeti kurulmutur. Grld zere, bir milletvekili hari dier tm milletvekillerine bakanlk koltuu verilmitir. APnin bir oya bakanlk cmleleriyle eletirdii bu hkmet Motel Hkmeti olarak anlmtr. Mara Olaylar 19 Aralk- 26 Aralk 1978de Alevi-Snni atmasnn gerekli grlen her dnem bilinli olarak kkrtld dnemlerden biri olan Mara Olaylarnda da ayn kkrtmalar gereklemiti. Kentteki iek Sinemasnda gsterilen milliyeti bir filmin gsterimi srasnda kke Kenger adl lkc bir gencin patlayc atmas, Trk Solu tarafndan olaylarn balangc olarak kabul edilir. Olayn failinin solcular olduunu iddia eden bir sac gurup ile bir lkc gurup, seyirci kitlesini etkileyerek, sloganlar atarak CHP il merkezine ve birok yere saldrr. Ertesi gn Alevilerin younlukta bir baka blgede bir kraathane bombalanr. Bir Alevi vatanda lr. Ayn gn iki solcu retmen ldrlr. O dnem Mara valisi olan Abdlkadir Aksu, blgeye askeri g gelmesini istemi ancak bu istei kabul grmemitir. 22 Aralkta, cenazelerin geldii camide olay karan ve cenazelerin kaldrlmasna, namazlarnn klnmasna itiraz eden bir gurup sacnn kard grlt sonrasnda gurup, kent arsna doru yrr, burada bir Alevi-Snni atmas gerekleir ve 3 kii yaamn yitirir.
32
Fikir Platformu
24 Aralkta saldrlarn polis kuvvetlerine ynelmesi zerine, kentteki tm polisler grev d braklr. Ortalk ok daha fena bir hal alr. Blgeye asker gc gelmek zorunda kalr. Bu olaylar srasnda CHP iktidardr. Olaylardan sonra CHPnin iileri bakan ve lkc ajan olduu iddia edilen rfan zaydnl, olaylarn sebebinin sol rgtler olduunu iddia etti, partisinden byk tepki ald. Blent Ecevit ise olaylarnn failinin uzun sredir direndii skynetim talebine zorlamak iin kontrgerilla tarafndan karldn belirtti. Olaylar neticesinde birok ilde skynetim ilan edildi. 105 kii yaamn yitirdi. Olaylardan sonra yarglanan kke Kenger ok ilgin bir ekilde beraat etmi, soyadn endiler olarak deitirmi, daha sonra ise Kahramanmaratan milletvekili seilmitir. Burada bir not girelim. Kimin elinin kimin cebinde olduunun bilinmedii bir dnemde yaananlar bugnn artlar ierisinde ok daha kolay ve net isimlendirebiliriz ancak o dnem iin bundan bahsetmek mmkn deildir. O dnem sol olarak kabul edilen CHPnin sk sk faizan ve rk sylemlerine ahit olduumuzdan kaynakl olarak, tarihinin hibir zamannda olmas gereken bir sol olmad, hatta iddialara gre solun yaad kymlarda yer yer fail olduu gerei yansra, Dersim gibi bir deneyim yaam olan baz Alevilerin, halen CHPli olmas tutarszl, sac kesimden birok kiinin nce maa olarak kullanlp, sonra katledildii gerei, mezhepsel ayrlklar atmaya evirmeyi bir gelenek haline getiren san iddet ieren tutumlar, bir dnemi aydnlatmann ne kadar zor olduunun kantdr. Belki bugn tarafsz olarak yazmaya altmz tarihin bir blmnn zorlanmasndaki neden, Ergenekon Davas sreciyle ksmen grebildiimiz, ilerin ne kadar karmak yrd gereidir. Sanrm tek tipi siyaseti yrtmenin yolu, ok tipli katletmelerden geiyor. Muhtelif Gelimeler 14 Ekim 1979da yaplan seimlerde, AP sandktan ikinci parti olarak kar ancak Blent Ecevitin istifas zerine Demirel aznlk hkmetini kurar. MHP ve MSP bu hkmeti dardan destekler. Demirel bu dnem Yz Gn plann aklar. Gya, yz gn gn ierisinde, anari ve enflasyon gibi iki temel sorunu kknden zecektir. 27 Aralk 1979da Genel Kurmay Bakan Kenan Evren ve birok st dzey rtbelinin imzasn tayan uyar mektubu (Trk Silahl Kuvvetleri lkemizin bugnk hayati sorunlar karsnda siyasi partilerimizin bir an nce, milli menfaatlerimizi n plana alarak, anayasamzn ilkeleri dorultusunda ve Atatrk bir grle bir araya gelerek anari, terr ve blclk gibi devleti kertmeye ynelik her trl hareketlere kar btn nlemleri mtereken almalarn ve dier anayasal kurulularn da bu ynde yardmc olmalarn srarla istemektedir.) Cumhurbakan Fahri Korutrke gnderilir. 24 Aralk 1980e gelindiinde ekonomik istikrarszlk, retimin azalmas, yaylan karaborsaclk sonucu ortaya ekonomik nlemler zorunluluu kar. Konuyla alakal olarak Demirel, Turgut zal babakanlk mstearlna atar ve MF ile bu kapsamda bir antlama imzalanr.
33
Fikir Platformu
ubat 1980de ise o dnemin MSP bakan Erbakan, Demirel Hkmetini kerhen desteklediini aklar ve o mehur kadayfn alt (Kadayfn alt kzarmadan bu hkmeti uzaklatracak olursanz, bu zihniyet milleti aldatmann gene frsatn bulacaktr. Onun iin kadayfn altnn kzarmasn bekleyeceiz. (Necmettin Erbakan, 13 Mart 1980 tarihli basn toplants)18 Maysa MSP il bakanlar toplantsna kadar bekleyeceiz. Kadayfn altnn kzarp kzarmadna bakacaz. (Necmettin Erbakan, 23 Nisan 1980 tarihli basn toplants) tebihini yapar. Olaylara bir ekte Demirelin bir aklamasyla yerleir; 70 sente muhtaz Cumhurbakanl seimi bunalm ayr bir przdr. Fahri Korutrkn grev sresi dolmutur ancak bir trl oy birlii ile yeni bir cumhurbakan seilememitir. 17 Haziran 1980de Kenan Evren mevcut duruma bakarak, kod ad Bayrak Harekat olan bir darbenin 11 Temmuz 1980de yaplmas talimatn, Genelkurmay 2. bakan Necdet ztoruna vermitir; Btn Ordu Komutanlarna; Bayrak Plannn uygulanmaya giri gn 11 Temmuz, saati ise: 04.00dr. Ancak 2 Temmuzda Demirel hkmeti gvenoyu ald iin ertelenmitir. Alevi- Snni atmalar Mara Olaylar ile kalmaz, 1980 Mays-Temmuz aylarnda orumda meydana gelen olaylarda, MHPden nemli bir isim olan Gn Sazakn, 27 Mays gn solcular tarafndan ldrldnn iddia edilmesi zerine, zaten gergin olan ortamda, bir Alevi mahallesi olarak bilinen Miln Mahallesine saldran bir gurup lkcnn kartt olaylarda, ou Alevi olmak zere 57 sol grl yurtta ldrlr. orum Olaylar, bir vahet sahnesi olarak blnmelerimiz arasndaki yerini alr. Elbet ayn dnem Fatsa Nokta Operasyonundan da bahsetmeden geilmez. Devrimci Yolun bamsz aday olan, Fikri Snmez, Fatsa Belediye Bakandr. Belediye halk komiteleri eklinde rgtlenmitir. Fatsada mevcut bu uygulamalar tehlike olarak gren Evren, 9 Temmuz 1980 tarihinde Fatsaya gider, Bakanlar Kurulu tarafndan karlan kararla 11 Temmuz sabah, asker ve polis nokta operasyonu dzenlemi, Fikri Snmez ile beraber 300 kiiyi gzaltna alnr. 12 Temmuzda sokaa kma yasa ilan edildi ve kaymakam grevden alnd. Kenan Evrenin devletin hukukun uygulanmad, kurtarlm blge Fatsa olarak tanmlad bu belde de, asker halk iin kurgulad kaderi iziyordu. Barda taran son damla ise Kuds Mitingidir. Erbakan 30 Austos Zafer Bayramnn Antkabirdeki ksm ile Genel Kurmay Bakanlnda yaplan kutlama trenlerine katlmamtr. 23 Temmuz 1980de srailin Kuds bakent ilan etmesi sonucu MSP 6 Eyll Cumartesi gn, Konyada Kuds Kurtarma Yry Mitingi dzenler. Miting srasnda atlan eriat sloganlar, mevcut irtica tehlikesiyle(?) mcadeleyi tek grev haline getirenleri olduka rahatsz eder. Darbe
Fikir Platformu
34
Kendiliinden gelimi huzursuz siyasi ve sosyal ortam artlar biraz kendi halinde gelise dahi, birazdan daha fazlas olarak tezgahland ve tezgahn tuttuu, zamanlardan sonra bir kesimce arzulanan ve hatta kurgulanan darbe gn gelir. Her darbede olduu gibi bu darbede de radyolardan halka okunan bildiriyle, asker ynetime el koymutur. 13 skynetim blgesine, 13 general skynetim komutan olarak atanmtr. Birok dernein faaliyeti durdurulmutur. Emniyet Tekilat, Jandarma Genel Komutanlnn emrine verilmitir. 20 Eyllde Evren, eski Deniz Kuvvetleri Komutan Blend Usluyu babakan olarak grevlendirmitir. Darbeler, darbeye giden sre, gerekleen darbe ve en kalcl ve etkileri asndan darbe sonras dnemleri ile mevcuttur. Trkiyenin 12 Eyll dnemi, gelime sreci ve darbe sonucu ile snrl deildir. Darbeden hemen sonra, Demirel, Erbakan ve Ecevite birer pusula tututuruldu. Demirel ve Ecevite Hamzaky Gelibolu, Erbakan ve Trkee ise Uzunada zmir adresi verilir. Bu dnemden 1983 genel seimlerine kadar Milli Gvenlik Konseyi ad altnda askeri ynetim, Kenan Evren bakanlnda lkeyi ynetir. Darbeden hemen sonra, lkc Mustafa Pehlivanolu ve sol grl Necdet Adal idam edilir. yle ya, her iki taraftan birer kiinin idam edilmesi, szm ona bir eitlik salayacaktr. Yerinin kla olduunu hibir dnem tam anlamyla anlayamam olan TSK iinden baz isimlerin, tutarsz bir dnemde yarattklar tutarllk ancak iki eit idam ile mmkndr. 19 Mart 1980e gelindiinde, idam karar iki kez Yargtay karar ile iptal edilmi olmasna ramen, Erdal Eren hukuksuzca idam edilir. Bu hukuksuzluk uygulamas zerine, bir vicdanszlk aklamas, darbe mimar Evrenden gelir; asmayalm da, besleyelim mi? Bu dnem, her dnem olduu gibi Krtlerin de hie sayld bir dnemdir. Bir milletin varl nasl yok edilir, kelime oyunlar ile asimilasyon nasl salanr, sorular, akl almayacak bir yorumlama ile Genel Kurmay Bakanlnca bastrlm Beyaz Kitapta, Krt milletine kart-kurt-Krt denilmesiyle cevap bulmutur.
Fikir Platformu
35
Sonra, YK, i mihraklarn yer yer ynetimi devrettii d mihraklarn etkileri Sonra, bir itirafla gelen; darbe olmasayd ordu blnecekti, darbe biraz da ordu blnmesin diyedir . Ancak darbe o yllarda kalmaz. Darbecilerin, mevcutlarn devaml klma hastal sonucu yeni bir anayasa oluturulur. Halen kullanmakta olduumuz 1982 Darbe Anayasas, mavi rengin hayr, beyaz rengin evet olduu, %92.7 ile evet, %8.6 ile hayr oyuyla kabul edilir. Ancak bu seim, halk iin mevcut bir anayasa oluturmak iin deil, gdml referandumla, sansrle, zorla uyguland. Evren, hayr oyu konusunda telkin veriyordu, evet oyu iin eitli gazetelere sansr uygulanyordu. Tm bu bask altnda ortaya kan anayasa sonras, tm yaptklarna ramen ortamn ruhundan faydalanarak Kenan Evren otomatik olarak Cumhurbakan seildi. Bugn halen yrrlkte olan ve yarglanmas gerektii halde yarglanamayan, darbe mimarlarndan, Kenan Evrenin siyasi uygulamalarnn imzasn tayan bir anayasa ile yol almaya almamzdan daha garip ne olabilir ki? Elbet bunlar, kartrlacak birka kitap, birka internet sitesi ile edinilecek kronolojik bilgilerdir. Elbet bu bilgilere ek bilgiler de eklenebilir. Burada bilgilendirmeden ok bilinlendirme niyeti nemlidir. Bilginin insana kataca, syleyecek sz ile kstldr ancak bilincin kataca anlam yaanacak alan ile balantldr. O dnem ldrmeler, bilinli olarak ldrmelere zemin hazrlamalar, hukuksuz tutuklamalar, insann brakn canna, onuruna ve erefine en yksek perdeden etki eden trl trl ikenceler, simgelemi Diyarbakr Hapishanesi gibi gerekler bu nedenle yukarda yazlanlardan ok daha nemlidir. En azndan o dneme ait bilinci oluturmak asndan, ok ok nemlidir. Mesela bir utan belgesi olan Diyarbakr hapishanesinin mze yaplmas, kartkurt denilen Krtlerin bir millet olarak hukuksal dzeyde tannmas, Evrenin yarglanmas ok ok nemlidir. Solu, Kemalist anlayn tekelinden kurtarmak ok nemlidir. Tarlalar srenlerin kimler olduunun ortaya kmas ok ok nemlidir. Trk-slam sentezinin, slam ile badaamayacan vurgulamak ok ok nemlidir. imdi ben brakyorum, kalemi o dnemin canl ahitlerinden bir slmc, bir lkc ve bir solcu anlaya amade klyorum, tam da olmas gerektii gibi. nk yazmak eylemdir, oysaki yaamak yazlanlar anlatmak asndan erdemdir.
Fikir Platformu
36
Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(2):Mehmet Nazm ztrk nsanlar gzlerini balayarak alp sorguya gtryorlar. Getirdiklerinde, insanlnzdan km halde geliyorsunuz. Sorguya gtrlp gnlerce sonra getirilenler var. Bir aya yakn sre, lamn iinde tutulan insanlar grdm. Vcutlar yara iinde idi. Tek yntemleri, ikence ile suu kabul ettirmek, hatta yapmadklarn bile stlenmeni salamak. Ellerinde ne bilgi var, ne dedektiflik kabiliyeti. Kemik krarak, en zalim ikenceleri yaparak kabul ettirmek, ve insanlarn ok ama ok insan ismini vererek, o insanlarnda oraya getirilmesini salamak. C.B: Sizi ksaca tanyabilir miyiz? 12 Eyll dnemi ve bugne dair kendinizi tantabilir misiniz? N.: Adm Mehmet Nazm ztrk. 56 yandaym. Elektrik mhendisiyim. erkek evladm var. Solcuyum, Ateistim. Eitlik ve Demokrasi Partisi stanbul il Y.K. yesiyim. 12 Eyll darbesi olduunda, Tm Salk Elemanlar Dernei yneticisi idim. Ayn zamanda lerici Genler Dernei yesi ve illegal T.K.P taraftar idim. (ltfen u anki milliyeti sahte T.K.P ile kartrmayn) C.B: 12 Eyll dnemini o zamanlar nasl okuyordunuz, ideolojiniz, fikirleriniz daha ok hangi tarafa yaknd?
37
Fikir Platformu
N.: O zamanlar, toplu halk ayaklanmas ve ii snfnn nderliinde yaplacak bir devrime inanyorduk. Sovyet tipi bir lke kurulmasn istiyorduk. Tm smrnn ortadan kalkt ve halkn ynetimde olduu bir lke. Bireysel iddete karydk. TKPnin yasala kmasn, yasal parti olarak almasn istiyorduk. Parti, silahl eylemlere kar idi. Fabrikalarda ve genlik iinde rgtleniyorduk. Kadn, Bar, Sanatlar, Krsal kesim rgtlenmeleri de youndu. Ancak sol gl olmasna ramen ok paral ve birbirleri ile anlaamayan yaplar halinde idiler. Bu gnk sol ile karlatrlamayacak kadar gl idiler ayn zamanda. CHP d sol, 500.000 kiilik mitingler yapabiliyordu. 12 Eylln arifesinde, ldrlen Kemal Trklerin cenazesi milyon kii ile kaldrlmt. Darbeyi Amerikanc generaller ve onun ibirlikileri, yani lkenin kayman yiyen Oligarik gurubun yaptn biliyoruz. O gnde, bu gnde ayn eyi dnyorum. C.B: Bugne geldiimizde siyasi dncelerinizde herhangi bir deiiklik oldu mu? N.: Elbette, bu gn geldiim noktada grlerimizde deiiklikler oldu. O zamanlar, sol kendi iine kapankt. Daha ok birbiri ile rekabet halinde ve kart sa etelerin saldrlarna kar koymak zerine konulanmt. Genliimiz, cenaze kaldrmak, silahl, bombal saldrlara kar koymakla geiyordu. Okula gidip gelmek, bir mahalleden dierine gidip gelmek, lm riskleri ieriyordu. Ki ben gndz Cerrahpaa tp fakltesinde, elektriki olarak alyordum, gece de Yldz niversitesine devam ediyordum.. Nerede ise tm sa grlleri dmanmz ve bize saldrabilecekler olarak gryorduk. Ortalk toz duman idi. Bu gn oynanan derin devlet operasyonlarnn, ok daha fazlas, tm iddeti ile tepemizde idi. C.B: O gnden bugne zihinsel deiimler yaadk, bunu neye balyorsunuz? Ya da deiim olduysa bu deiimi nasl yorumluyorsunuz? N.: Geen otuz sene iinde ne deiimler olmad ki.
Fikir Platformu
38
Sovyetler ve dier Sosyalist lkeler birden bire kverdi. Bu k, Amerikann oyunlarna balamak, s tahlilinin yannda, kn hangi tarihsel hatalardan kaynaklandn, sorgulamaya baladk. Birer tabu halinde olan kat dogmatik ideolojiler, ve simler, tartlabilir oldu. Tamam ile olmasa da tabu olmaktan kt. Tabulardan kurtulmay becerebilenler, sorgulamaya balad. Kendi lkesini aratrmaya ve kendi halkn tanmaya balad. Daha objektif bir bakla, tarihimizi, kltrmz, irdelemeye, yeniden renmeye baladk. Benim gerekten ezberlerim bozulmaya balad. Ve bu ezberlerin bozulmas sreci halen de devam ediyor. C. B: O gnlere dnmek istiyorum, bize 12 eyll ncesi ve sonras Trkiyede mevcut siyasi ve sosyal artlardan bahsedebilir misiniz? N.: Yukarda da bahsettim. Sa Demirelin bakanlnda, M.C. idi, Sol legal- illegal sol gurup ve partilerin yannda, Ecevit nderliindeki C.H.P idi. Bu gnk CHPnin konumunda olan CGP vard ve MC iinde idi. DSK, TB-DER gibi rgtler ok gl idi. lke, geni gmrk duvarlar ile evrilmi, sosyal haklarn kt olduu, yksek karlarn ve lke kaynaklarnn, Bir avu sanayici, bankac, ve asker-sivil brokrasi tarafndan talan edildii bir dnemdi. Bir general emekli olduunda, bir sanayi kuruluu ya da bir bankann ynetim kurulunda yeri hazrd. Ykselen bir sosyal hareketlilik, buna karda, derin devletin rgtledii eteler ve onlarn katliamlar vard. Bu sre, ister istemez, birok kiiyi ve rgtlenmeyi, bu atma srecinin iine ekmiti. 12 Eyllden nceki yaklak iki yl lkede skynetim vard. Ancak gnde 10-20 kii lmeye devam ediyordu. Bakn buras nemli bir nokta. Sanki birileri, atmalarn son srat devam etmesini arzuluyor ve tevik ediyordu. atan yada atmaya hazr kesimler arasnda hi bir diyalog ortam yoktu. Sol-sa ile, Sol-sol ile, derin devletin eteleri, tm kesimler ile atma ve katliamlara varacak eylemler iinde idi. Biz silaha tapan bir yaplanma iinde deildik. Ancak silah bulmak o kadar kolayd ki. ok geni ve gl grevler yaplyordu. 12 Eyllde, bu silahlar birden susuverdi. Aslnda iin nemli noktas bu. Darbeden sonra, bir insan av balad. Yllarca kkrtlan atma ortamndan ve akan kandan bkan, geni halk kitleleri suskundu. stanbuldaki grev adrlar boalmt, ancak
39
Fikir Platformu
darbeciler, ne olur ne olmaz diye, bir hafta dokunamadlar. Belki de bir tepki bekliyorlard. Halk tepki gstermedi. Legal ve kendini illegal sanan sol rgtlerin zerine balyoz tm iddeti ile indi. Dile kolay, 650.000 kii tutukland, ikence grd, asld, ldrld. Birok sol gurup illegaliteye ekildi. Ancak bu her zaman ok kolayca olamyor. Bazlar daa kt, bir ksm insan u ya da bu ekilde lke dna kt. C.B: Bu gnden 12 Eylle baktmzda yorumlamalarnz deiti mi? N.: Bugnde 12 Eyll zerine olan dnce ve kanaatlerim deimedi. Amerikan devlet adamlar deme vermilerdi. Bizim ocuklar iyi i baard diye. Yllar boyu, senaryolar yazp uyguladlar, 1 Mays 77yi, tam gbeinde yaadm. orum, K.Mara vb. katliamlar bir trl ortaya kartlamad. Bu provakasyonlarn, Amerikann ve kontrgerillann birlikte dzenlediklerine o gnde , bu gnde inanyorum. Ancak, bugn unu da grebiliyorum, saa inanm, Mslman, milliyeti, ve sol da olan birok oluumu bu oyunun ve provakasyonun iine ekebilmiler, ve bu byk senaryonun figranlar haline getirebilmiler. C.B: Biraz ekinerek soracam, malum baz yaadklarmz gemitedir ancak arlklar gelece yansmtr. Siz o dnem yarglandnz m, tutuklandnz m? Bu sreci paylaabilir misiniz? N.: Darbeden sonra, ekim sonu gibi gzaltna alndm. Gayrettepe ve Selimiyede 68 gn kaldm. Tutuklanmadm, nk tutuklanacak delil ve kendi ifadem yoktu. Gayrettepe (ki oras ana ikence merkezlerine gre daha hafifti) belki de tam bir kym yeri idi. Eski bir zel okul binasdr o bina. Mahallelerin ortasnda. metrekarelik hcrelere ayrmlar, eski okulun alt iki katn. Eskiden kantin olarak kullanlan katta idik. metrekarede alt kii, Ik yok, yatacak oturacak yer yok. Sadece bir tepsi byklnde bir tahta paras var yerde. onun zerinde srayla oturuyoruz. Bizlerden para topluyorlar, st, yourt, biskvi, ekmek, zeytin, helva alyorlar. Bu malzemelerin kat ambalajlarn biriktiriyoruz yerde zerine oturmak iin. Souk ve nemli.24 saat ikence sesleri geliyor. Hele de kadnlarn lklar. Hala geceleri kulama o sesler gelir. nsanlar gzlerini balayarak alp sorguya gtryorlar. Getirdiklerinde, insanlnzdan km halde geliyorsunuz. Sorguya gtrlp gnlerce sonra getirilenler var. Bir aya yakn sre, lamn iinde tutulan insanlar grdm. Vcutlar yara iinde idi. Tek yntemleri, ikence ile suu kabul ettirmek, hatta yapmadklarn bile stlenmeni salamak. Ellerinde ne bilgi var, ne dedektiflik kabiliyeti. Kemik krarak, en zalim ikenceleri yaparak kabul ettirmek, ve insanlarn ok ama ok insan ismini vererek, o insanlarnda oraya getirilmesini salamak. Tek amalar bu idi. Ve hepsi
40
Fikir Platformu
aptal, acmasz polislerdi. Benden bir iki hafta evvel babam orada kalm ve kmt. Babamla benim aramdaki akrabalk ban dahi kuramad salaklar. Ben kendi rgtmn soruturmas iin deil, baka bir gurubun iledii su iin alnmtm. Btn eziyetleri, stlenmem dorultusundayd. ok yazld, izildi sylendi o gnler iin. Ben farkl bir ey syleyeyim. ktktan ksa bir sre sonra Gayrettepenin tm etrafn gittim, dolandm. Apartmanlarla evrili bir blge, Emniyet binasna 8-10 metre yakn apartmanlar var. Aileler yayor, ocuklar oynuyor sokaklarda. Ve bir ka metre yaknlarnda, bir ikence merkezi alyor. Tm feryatlar ile ve ocuklar byd o apartmanlarda. Duyulsun, korkulsun istendi nk. Birde BT konusu var. Hayatmda ilk kez bit ile tantm. Aman ne kadar ok bit. Her yer bit, lklar, yryemeyen insanlar. Alacaklar ifadelerde, hayatnz yazmanz istiyorlar. lkokul retmeniniz kim. Size ilk kitab kim verdi. arkadalarnzn ismi, okul arkadalarnz, akrabalarnz, samimi olduunuz komularnz. Yanlp ya da dayanamayp bu isimleri yazdnzda, o insanlarda, ertesinde getiriliyor buraya. Su aramak falan yok. Bir anektot daha, gzlerinizi bir aputla balyorlar, sorguya gtrlrken. Ve sakn bu ba zmeyin diye hatrlatyorlar. Gzleriniz bal ikence gryorsunuz. Gznzn ban ola ki zdnzde, tm polisler, masalarn arkasna tam siper atyorlar kendilerini. Tannmayacaklar ya. Peinden de gelsin yeni metodlar. Gzm zp onlarn saklandklarn grdkten sonra, bir tanesi beni duvarlara vurdu. Nefessiz kaldm. Nefes alamyorum C.B: ok zr dileyerek soruyorum, ikence desem N.: Yukarda da anlattm. kence ikiye ayrlyor. Gzalt sresindeki, konuturmak, stlendirmek, yeni insanlarn ismini almak iin yaplanlar, ilki bu. Gzalt sresi 90 gn idi. Bu sre iinde, kimse ile gremezsiniz. Sizin orada olduunuzu bile sylemezler, sizi arayan einize, ananza, babanza. Ya sorguda, ikencedesinizdir. Ya da hcrede. Gece mi, gndz m bilemeyebilirsiniz. Gnde bir kez tuvalet izni kar, 2 dakika. O iki dakikada da, hem ihtiya giderirsiniz, hem de itiiniz st, yourt kabna su doldurursunuz heladan. 90 gnn sonunda sizi askeri savcya kartmak zorundadrlar. Ancak, gidip, savclkta brakld gsterilip, tekrar getirilip bir 90 gn daha kalabilen insanlara ahit oldum. Her trl ikence var orada, sralamayaym imdi. Falaka, kaba dayak, su, elektrik benim ahit olduklarmd. Ama hcrede bir arkada, kedi ile birlikte bir uvala konulduklarn, ve
Fikir Platformu
41
uvala sopalarla vurduklarn, lgna dnen kedinin arkada kan revan iinde braktn anlatmt. Benim ikenceyi anlatmam, en ar ikenceleri gren, parampara olan, orada son nefesini verenlerin yannda hakszlk olur kansndaym. Bu gzalt srecinden sonra askeri binalara gidiyorsunuz. Askeri savc sizleri bir kez daha sorguluyor ve ya tutuklanp askeri ceza evine gidiyorsunuz, ya da tahliye oluyorsunuz. Selimiyede de dier yerler gibi, oh ite ikencehaneden kurtuldum derken, ho geldin daya ile karlanyorsunuz. Bu dayak baka bir ey, kenceden farkl, Allah ne verdi ise, krp geiriyorlar. Ayrca savc sras beklerken, her an dayak yiyebilirsiniz.
kencenin dier bir safhas askeri ceza evinde tutuklu ya da hkml olarak yatarkenkidir. Diyarbakr, Mamak, Metris bunlara en ac rnektir. Yllarca, ve her dakika sren bu ikence, sizi insanlnzdan kartmak, robotlatrmak, itaatkar insan yada itiraf yapmak iindir. Buralarda yzlerce insan ld, bu uygulamalarda, yzlercesi de, knca, daa kt. Yani ikence ikiye ayrlyor. Sorgu srasndaki konuturmak, itiraf ettirmek, stlenilmesini salamak, dardan yeni isimlerin getirtilmesini salamak iin. Ve cezaevinde, robotlatrmak, yldrmak, itiraf olmaya zorlamak iin yaplanlar. Tabii ki, birde, bu yatan insanlarn ailelerinin yaad ikenceler var Ben ierden ktmda, 3-4 trnam yoktu. Olum daha 3-4 yalarnda idi. Grm ve hafzasna kazm. 1988 de tekrar gzaltna alndm, 9-10 gn sonra salndm. Eve geldiimde, olum koarak geldi ve hemen parmaklarma, trnaklarma bakt.Yerinde duruyorlar m, bilmek istedi.
Son bir, not daha; insana elektrii cinsel organndan ve kula ya da parmandan kablolar balayarak veriyorlar. Benimle dalga gemilerdi, Artk bir daha ocuun olmayacak, i.ne oldun demilerdi. Yalar 13 olan ikiz oullarma baknca, hep hatrlarm bu laf. Gzlerinin nnde karsna tecavz edilenler mi desem, ya o kadnlarn lklar C.B: 12 Eyll sonras malum birden kargaa ve iddet ortam duruldu, neredeyse darbe ile sona erdi, bunu nasl yorumluyorsunuz? N.: Yine yukarda bahsettim. Derin devlet, vesayet rejimi, Amerikanc oligari, ne derseniz deyin, bu lkeyi 100 yldr zulmle ve birbirine drerek, halklar, birbirine dman ederek, ve kanl senaryolarn, uygulamaya, tm kesimleri de figran olarak olaya katarak srdrd.
42
Fikir Platformu
Hepsi, kendi yama dzenlerinin srdrlmesi iin. lerine geldiinde dozaj arttrarak ortal kana verdiler, Darbe ile baa getiklerinde, ortalk stliman oldu. Burada bir ey anlatmalym. Gzaltnda iken, bir sol rgt olduu gibi toplayp getirmilerdi. Hepsi hepsi 30-35 kiilik bir rgt. Kk ama ismi byk. Ciddi suikastlara adlar karmt, ciddi de soygunlara. Bu rgtn 3 numaral ismi ile ayn hcrede kaldm; Tuncay. Adam bir yksek rtbelinin olu, kars da Gayrettepede. rgtn kasas. Paralar onda duruyor. rgt pheleniyor, adamn evini basyor, ve hepsi orada toparlanp geliyorlar. Adam ajan kt. 3. numaral adam. O rgtn nerede ise yars idam cezasna arptrld. Tuncay nerede, hangi lkede, hangi isimle yaadn, devlet aklasn. C.B: Peki, darbe dneminden sonra hayatnz hem isel olarak hem de sosyal olarak normale dnd m? N.: Darbeden sonra, ou insan karamsarla kapld. Bir ksm her eyden elini eteini ekti. Ya i adam olmaya alt, ya da alkole snd. Ben hala inandm deerleri savunuyorum. Ayn ideolojik izgide deil belki, ama zulmn, yoksulluun, ortadan kalkmas, gerek adaletin salanmas vb. konularda mcadelem farkllaarak sryor. Sosyal yaammz, ok etkilendi tabii ki, bizlerdeki ani parlamalar, zaman zaman agresiflemeler, bu dnemin rn. yaammzda, hep tekiletirmenin aclarn yaadk lgin bir yaantm paylaaym. Ben elektrik-elektronik sistemler kuruyorum. Tabii ki, devletle, hkmetle, belediyelerle, ve kapitalistlerle balarmz olmadndan, ii ihalede alann iini, taeron olarak yapyoruz. i biz yapyoruz, paray ihaleyi alanlar kazanyor. Bizde orbamz iiyoruz sadece. 90l yllar ba idi, Bir mimarlk irketi, stanbul Leventteki Harp Akademilerinden bir i alm. Kurmaylk imtihannda, 3 salon olacak, krmz ve mavi kuvvetlerin salonlar, ortada da jri odas. Elektronik ortamda sava yapacaklar. Bu salonun tm elektrik ve elektronik sistemlerini kurma iini taeron olarak aldk, mimarlk firmasndan. Ara giri ve eleman giri belgelerimiz verildi, 15 gn altk, yzlerce kablo ektik, binlerce kablo ucunu kodladm. Artk, montaja geeceiz. Bir sabah, girite, serte azarlandm, belgelerim elimden alnd ve kovuldum. Mimar bana telefon etti, beni yaktnz, mahvettiniz diye. Adam, 2 saat sonra tekrar arad, Makine taeronu mhendis de seninle ayn komnist kt, mahvettiniz beni dedi.
43
Fikir Platformu
Kodlamalar ben yapmm, kimse mdahale edemiyor, srede azalyor. Bir hafta sonra geri arldm. Yanma bir yarbay verdiler, adam bana kar ok kibar, ama tuvalete bile yanmda geliyor. Neyse sistemi altrdk, teslim ettik daha sonra. Darbe sonrasn, kendimi iime vererek, yoldalarmla balarm koparmayarak, lkemi tanyacak ok ama ok kitap okuyarak, en az psikolojik zararla atlattm diyebilirim Ancak, 5-6 yl yar illegal olarak yaamak, askerliimi 33 yamda yapmak gibi ok zorluklar yaadm. Askerde, 20 gn sonra, beni uyduruk bir greve ektiler, aa dipikli 1000 yllk Krkkale tfekle bir kez ate edebildim. Halbuki, ben istihtamc idim. Hi bir ey gstermediler bana. Yinede ben dier arkadalarn yannda en anslsym. C.B: Sizce darbe nedir? artlara gre gereklidir, diyebilir misiniz? N.: Darbe, bir snfn yada kar gurubunun, iktidara ve iktidarn nimetlerine, iddet yolu ile kaba olarak, hile ile el koymasdr. Asla gereklidir diyemeyiz. Gereklidir diyenler, korkutulmu insanlardr. Ya da, hrsz alsn, kasn, dklenler bana yeter diyen zavalllardr. Ne yazk ki, lkemizde, yzyllarn getirdii tekiletirmeler, suni yaratlan korkular, darbecilerin deirmenine su tayor. C.B: Bugn malum Ergenekon yaplanmasna dair itiraflara ahit oluyoruz, halen sren bir dava var, 12 Eyll ve Ergenekon ya da derin devlet siyaseti arasnda balant kuruyor musunuz? Ya da 12 Eylln mimari sizce kimlerdi? N.: Bu gn, deil 12 Eyll, 12 Mart, 27 Mays yapanlarla, Ergenekonun arasnda ba kurmak, 31 mart gerici ayaklanmasn tezgahlayanlarla bile ba kuruyorum. Bu 100 yllk bir srecin gnmz versiyonu. Ergenekonun kk, 31 Mart ayaklanmasn tezgahlayanlara kadar gidiyor bence. Burada, Amerikann roln de unutmamak lazm. Deien dnya artlarnda, bugn niin darbeleri rahata yapamyorlar. Amerikann, u an iine gelmemesi de bir nedeni olmasn sakn? C.B: Trkiye malum militer bir yapya sahip, hatta biroumuz iin her Trk asker doar . Darbe yllarn yaam biri olarak, TSK algnz nedir? N.: mparatorluk art bu topraklarda, onlarca ulusu harmanlayp, o an kapitalist dnyasnn ihtiyac olan ULUS DEVLET yaratmak pek kolay olmam, hatta baarsz olmu gnmzde gelinen nokta itibariyle.
44
Fikir Platformu
TSK derhal, asli grevine dnmeli, elini siyasetten ve ekonomik ilikilerden ekmelidir. Dnyada, lke iindeki 5. byk holdingin sahibi, baka bir ordu var m, Allah akna? 1.000.000na yaklaan bir ordunun, iinde 150.000 asker, emir eri olarak grev yapyormu, 70.000 kadar da, orduevinde hizmetilik yapan asker varm. Tayland ordusunda, byle bir ey yok ya C.B: Biraz da gndeme dnmek istiyorum. nmzde bir Referandum sreci var, zel deilse Referandum oyunuz nedir ve oyunuzun gerekeleri nelerdir? N.: Oyumun rengini, deil saklamak, sokaklarda haykryorum. BUGN EVET, YARIN YEN BR ANAYASA, DEMOKRAS N EVET, YETMEZ, AMA EVET. lkemin, en az Avrupada olduu kadar demokrasiye kavumasn istiyorum. 12 Eyll darbecilerinin, rd, kaln duvarda, bir delik almasn arzuluyorum. Oradan ieri gne klarnn gireceini, bir sonraki hamlede, askeri vesayet rejiminin anayasasnn deiebileceini umuyorum Bizlerin, Alevi, Snni, Krt, Trk, inanan, inanmayan, kadn, erkek, gidecek baka bir lkemiz var m? Bu lke snrlarnda doduk, yaadk yzyllarca, ve yayoruz. Bizleri tekiletirenler, bu lkenin kayman yalayp yutanlarn, onlarca lkeleri var, gidecekBizleri bir arada, huzur iinde yaatacak, suni kartlklar ortadan kaldracak olanda adaletli demokratik bir sistemin yerlemesidir. Bu deiiklikler, ufak, az, korkarak yaplm deiikliklerdir, Ama bir sivil balangtr. ocukluumdaki bir an geldi aklma. 12 Mart gnleri, 15-16 yandaym. Babam, amcalarm, aabeyim tutsak. Kartal Maltepe askeri ceza evindeler. O gn amcamn durumas var, avukatla beraber, dinleyici olarak gittim Selimiye ye. Amcam sz istedi, ilk durumas. Ayaa kalkt, ve ikencede makatna nasl cop sokulduunu anlatmaya balad. Hakim barmaya balad, amcam azarlad, iki asker geldi ve serte amcam oturtup susturdular. Amcam yaynevi sahibi idi, suu kitap. Yarglayanlar, askeri niformal kiiler. Sivillerin bu deiiklikden sonra askeri mahkemelerde yarglanmayacak olmas, devlete kar su ileyen, ete oluturan askerlerinde sivil mahkemelerde yarglanacak olmas, yeterli neden deil mi? C.B: Toparlayacak olursak 12 Eyll darbe yllarn yaadklarnzdan yola karak nasl yorumluyorsunuz? N.: lkemde yaplan btn darbeler, yaanan sre, Ergenekon gereklerinin su yzne kmas, hemen herkese gstermeli ki, bu lkede en bata eksik olan ADALET, DEMOKRAS, ve REFAHn ADLCE PAYLAILMAMASI. Tm, namuslu insanlar, insanlndan nasibini alm tm kiiler, bu lkenin sivillemesi, demokrasinin tm kurumlar ile olumas iin mcadele etmeliler.
Fikir Platformu
45
Darbeciler, 650.000 kiiyi tezgahlarndan geirdiler, hayatlarn kararttlar, bitti mi? 30 yllk savata 40-50.000 kii ld, 17.000 faili mehul var. Milyonlarca insan yerinden yurdundan oldu. Aileler hala kayplarn aryorlar. Bir blgenin halk ar travmalar yaad, bedenlerinde, ruhlarnda 5.000.000 gencimiz askerliini, savan en youn olduu blgede geirdi. Bunlarn byk ksm, u anda youn psikolojik tedaviye muhta. Her gn aramzda yayorlar, dolayorlar ok anlattm belki. steim ve amacm, tm mazlumlarn, tm vicdan sahibi olanlarn, tm insanm diyenlerin, birlik olmas. tekiletirme planlar ile ayrtrlanlarn, birbirlerini tanmalar, anlamalar. Mahalleler arasna rlen duvarlarn yklmas. Demokrasinin tm kurallar ile gerek yaamda yer bulmas. Sivil bir anayasa, sivillerin ynettii bir lke. Tabii ki, en bata refahn adaletli blm C.B: Vakit ayrdnz iin ok teekkrler.
Fikir Platformu
46
Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(3):Osman Yurt C.B: Sizi ksaca tanyabilir miyiz? 12 Eyll dnemi ve bugne dair kendinizi tantabilir misiniz? O.Y: Osman Yurt. 1959 Kayseri Felahiye doumluyum. 12 Eyll darbesi olduunda lk Ocaklarnn o zamanki yasal ats olan lk Yolu Derneinin Genel Ynetim Kurulu yesi idim. Sonradan Gazi niversitesadn alan Ankara ktisadi Ticari limler Akademisi Ynetim Bilimleri Fakltesi son snf rencisi idim. Eyll 1980de mezun oldum. htilal gecesi MHP Genel Merkezinde gzaltna alnp iki gn sonra braklan 8 kiiden birisi olduum iin 12 Ekim 1980 gn ilk toplu tutuklama kararlar ile birlikte hakkmda gyabi tevkif mzekkeresi karld. C.B: 12 Eyll dnemini o zamanlar nasl okuyordunuz, ideolojiniz, fikirleriniz daha ok hangi tarafa yaknd? O.Y: lk Ocaklar genel merkez yneticisi idim. Ben ve benim gibi ok sayda arkada tabandan doal liderlik elde etmi kimselerdik. Taban temsil ediyorduk. Okul ve sokak hakimiyeti kavgalar iinde bulmutuk kendimizi. Yaamak iin kavga etmek zorundaydk. 18 yanda ncesini sonrasn bilemediimiz bir atmann taraf idik. Farkl olarak okuyordum. nanlarmla ayakta duruyordum. Kavgann taraf olarak olaylara bakyordum. Ancak okul bakan iken Gn Sazak ldrlmt, kendiliinden solcularn iinden bize haber getiren birisi sol grup toplu iken patlatmak zere bomba istediinde kabul etmemitim. Bylesine somut ok olay vardr ki engellemiimdir. Bir ok olaya da anlam veremiyorduk. Kahve taramalar, orum, Zile olaylar gibi karanlk gelimelerden ok rahatsz oluyorduk. Bir
47
kongreyi yapm dnerken orum olaylar olmu, otobsle iinden geerken ehirde polis aramas ile haberdar olmutuk. Hibir bilgimiz yoktu. Daha sonra baka ekillerde de garip bir ekilde karlatmz bir olgu ile yz yze idik: Taraf grnyorduk, ortada bilinendik, biz de herkesle birlikte sonulardan bilgileniyorduk. Burada eklemek istediim somut ve tam zihnimde oturtamadm ey, o dnem byk olaylarn gelimesine etkin olan farkl isimlerin sonra da askeri ynetimle i ie ve ak operasyonlara girmi olmalar ve o zaman da doal bir farkl duruun, gerilimin varldr.
C.B: Bugne geldiimizde siyasi dncelerinizde herhangi bir deiiklik oldu mu? O.Y: Olaylara daha geni perspektiften baktm dnyorum. Tahminlerimiz artk somut bilgilerle nmzde duruyor. Souk sava dneminin kurbanlar olduk. Hayatlarmzla, geleceklerimizle, kanlarmzla oynanan bir kumard bu. Bir tek karl oldu: Totaliter, militer iktidar kurgusu gcn artrarak srdrd. Hepimiz bu atee odun tam olduk. Kltrel arka planmz buna zemin oluturuyor. Demorasi, ak tartma, farklln glendirici etkisi srecin bize kazandrdklar oldu. Eski ucular gibi gereksiz ayrmlar yerine birikimimizin zenginliine bakmamz daha doru olur diye dnyorum. Bugn birlik iinde olmann gerekli olmadn hatta yanl olduunu, bakas olmayp kendi olann daha gzel herkes iin de daha iyi olaca kanaatindeyim. C.B: O gnlere dnmek istiyorum, bize 12 eyll ncesi ve sonras Trkiyede mevcut siyasi ve sosyal artlardan bahsedebilir misiniz? O.Y: Souk sava, dnemin temel karakteristiini yanstr. ttihatln sol ve sadaki iki ana akm da bu souk sava ortamna katk sunmakta ok hevesli idiler. Sol ve sa ittihatlk da hukuku tanmamak ve zoru yntem olarak kullanmak gibi ortak zelliklere sahiptirler.
48
kurtarclk ve toplumu kurtarmak adna belirli kalplara sokmak iradesi bir ok srece etki eden davran kalplardr. Modernletirici ve koruyucu sa ve sol sekinlerin zel sohbetleri en samimi anlarnda toplumu nasl eitecekleri ve deitirecekleri zerinedir. Eitim sistemi bunun zerine kuruludur, ki yeni yeni normalletirme abalar hissediliyor. MGK gndemlerinin banda eitime mdahaleler gelir. Militer yapy glendirmek btn politikalarn temelini oluturur. lke ekonomisi felaketmi, yetimi, fedakar btn genlerini insanlktan karacak ekilde dmanlk ortamnda yaatmz, niversite eitimi gren nfusun % 17sine asker postal ptrmekle vnmz, ne nemi var ki? Vesayeti sistemimiz salam ya, ne gam! C.B: Bugnden 12 Eylle baktmzda yorumlamalarnz deiti mi? O.Y: O gn iinde buluduum kesime yaplanlar asndan, ahsi ve ailevi maduriyetler erevesinden bakyordum. Krlma noktalar oldu. Her taraftan bakmaya baladk. Mesela, 1986da tahliye olduum gn sevinmemitim; cezaevinde btn uygulamalar ikence niteliinde devam ettii iin serbest kalacam bir gn sonraya kadar yaayacaklarmn endiesi baskn geliyordu. Tahliye sonras Kayseriye babamlara ziyarete gitmitim. Gemi olsuna gelenler arasnda Diyarbakrda askeri cezaevinde askerliini yapp terhis olmu bir gen vard. Gya beni rahatlatmak iin PKKllara orada neler yaptklarn anlatmt. nanamamtm, donup kalmtm. Ondan sonra Mamak anlarm ya anlatmadm ya da haddimi bilerek grlerimi ifade etmiimdir. 12 Eyll olduunda 27 Mays gibi bir iki yl iinde normalleme olacan varsaymtk. 12 Eyll hi bitmedi. Hayatmz altst etmeye devam etti. Anlald ki srekli darbe ortamnda yaamaya mahkum edilmiiz. Bunun iin de azdrlm PKK terr yeter malzeme olarak. Arada kkrtlm kalabalklar hedef haline getirilmi bir otelin etrafnda 8-10 saat tuttunuz muydu, yeter de artar bile. C.B: Biraz ekinerek soracam, malum baz yaadklarmz gemitedir ancak arlklar gelecee yansmtr. Siz o dnem yarglandnz m, tutuklandnz m? Bu sreci paylaabilir misiniz? O.Y: htilal gecesi MHP Genel Merkezinde gzaltna alnp iki gn sonra braklan 8 kiiden birisi olduum iin 12 Ekim 1980 gn ilk toplu tutuklama kararlar ile birlikte hakkmda gyabi tevkif mzekkeresi karld. Teslim olmadm. Mamakta zel bir sorgu ekibi ile C-5 ismi ile bilinen mehur ikencehanede lkclere ikence yapyorlard. C-5 kapanana kadar bekledim. 10 Kasm 1982 gn teslim oldum. Hibir somut olayla ilgili bir iddia yoktu. Ayn hukuki artlara sahip bir arkadam 4 ayda tahliye edilmiti. ki yldr bekliyordum. Hayatm dzene koymam lazmd. zel ikence ihtimali azalmt. Askeri cezaevi iinde koua girene kadar 100 cop yiyeceimi tahmin ediyordum. Tahliye olanlar dinleye dinleye bu sonuca ulamtm. Savclktaki polisler teslim olmaya geldiimi rendiklerinde zldklerini belirttiler. Savc Okan Yalnkaya Neden nce gelmedin? dedi. kence grmemek iin, dedim. Sana m yapacaktk? dedi. Ama yaptnz, diye cevapladm. Teslime gtren avukat Enver Kaynak yol boyu ok konuma, uyarlar yapmt. lk aamada kurala uymadm.
49
Mamak Askeri Cezaevinin d kafesinde ilk coplar vurulmaya baladnda tahminimin doruluunu kontrol etmek iin saymaya baladm. kinci gn kouun nne gelip de son daya yerken yz getiini hatrlyorum. Geri ok fazla gemedi. 20 bilemedin 30 cop daha yemiimdir. Buncaz fazlalk da vatanma milletime hayrl olsun. Yerde falaka vaziyetinde ayaa vurulanlarn 100 rakam tahminime uygun olup olup olmadna karar veremedim bir de. Bir ok olayda olduu gibi bunda da hesapta yanlmadm iin ok mutlu oldum. Gece kafes beklemesinde nbeti Adanal avuun kya ile kpdamadan dayaksz sabahlamann ertesinde dier avularn Bu otelde sabahlam uyarlar sonras grevli astsubayn koua gnderirken teslim ettii solcu askerler lkeyi faizmden koruma akna bir faist katil(!)e amirlerinin gaz ile dayak ibadetlerini yapmam olsalard 100 tahminimin tutmama ihtimali vard ki, maazallah, o zaman zlrdm. Bir ay sonra savc Okan Yalnkaya ifademi ald. Genel konular sordu. Hicabi Koyiit isimli o zaman mehur bir isim vard. 12 Eyllden nce anlattklar kasetlerle notere konulmutu. MHPye dnk zel alan karma bir ekibin kulland bir elemand. Birok hukusuzluktan, provokasyondan szediyordu. Bu isim uzun bir inceleme konusudur. Kasetlerden birinin doldurulmasnda bulunmutum. Savc bu ismi tanyp tanmadm sordu. Biliyorum, anlatacam, dedim. Anlatrsn anlatrsn, diye mrldandn hatrlyorum. Drt ay sonra MHP ana davasna dahil edildim. Benimle ayn durumda olan arkada drt ayda tahliye edildii halde, Mahkeme, 6 Nisan 1986 gn tahliye karar verdiinde zamann infaz yasalarna gre 10 yln infazn tamamlamt. Yanl hatrlamyorsam 1989da Ankara 1 Nolu Skynetim Mahkemesi yarglamay tamamlad. Bana 7 yl ceza vermiti. Hakimler bunu hi tartmlar mdr, bir vicdan muhasebesi yapmlar mdr, hep merak ederim. Yine yanl hatrlamyorsam 1996 ylnda Yargtay zaman amndan dosyay ortadan kaldrd. lk tutuklama karar verildiinde memurdum. yerine gidemediim iin mstafi saylmtm. Yargtay sonras yarg yolu ile uratm. Ancak hibir zlk hakkm elde edemedim. 2002de o sre de baarszlkla bitti. imdi Ba Kur emeklisiyim. Cezaevinden ktktan sonra el atp batrdm ilerden sonuncularn sorunlar ile bouuyorum. Yklmadm ayaktaym. C.B: ok zr dileyerek soruyorum, ikence desem O.Y: Yine hikayeye dnersek, C-5 ikencesine uramamak iin 2 yl katm. Memuriyet hayatm bitirdim. Btn zlk ve mali haklarm kaybettim. ki yl sonra ihtilal artlar ve kzgnl biraz azalmken teslim oldum. O gn bile 100 copluk bir ortalama uygulama ile koua girebildim. Mamak boaltlana kadar eziyeti hi kesmediler. Dayak yasald. Duvarda asl ynergelerde tutuklularn ellerine copla vurularak cezalandrlacaklar yazl idi. Btn uygulamalar kiilikleri ezmeye, onurlar krmaya ynelikti. Cezaevindeki ilk gnlerimde havalandrmaya ktmzda glyorsun gerekesiyle dvyorlard. Sorgu ikencesi grmemitim. Teslim olana kadar cezaevinde kalanlarla konuup kendimi hazrlamtm. Anladm ki rahat grnyorum, srekli dayak yiyeceim, depresyonlu rol yaparak basky hafifletmitim. Bir de aramalar korkun eziyete eviriyorlard. Kouu lklar coplar eliinde boaltyorlard. Tutulularn btn eyalarn, yatak ilerini ortaya harman yapyorlard, mutfaktaki hereyi ortaya dkyorlard. Havlulardan maske yapyorduk ieri girdiimizde. Eyalar gnde ayrp paylaabiliyorduk. Dile kolay.
50
C.B: 12 Eyll sonras malum birden kargaa ve iddet ortam duruldu, neredeyse darbe ile sona erdi, bunu nasl yorumluyorsunuz? O.Y: 12 Eyllden nce gn boyunca Ankarann her tarafnda bombalar patlyordu. Kim yapyordu bilinmiyordu. Bilgisayar kaytlar, haberleme bilgileri imdiki gibi kayt altnda olmad iin yeterli delil olmamasna ramen bu tablonun planl gerekletirildii bizim iin kesin bir olgu idi. Darbe sabah ok sembolikti. Her ey st liman olmutu. Bir yllk olgunlama da baarl ekilde tamamlanmt. Ben de bu olgunlamann kurbanlarndan idim. Alt aylk ynetim kurulu yeliimin karl lkeyi ele geirmek ve kaos yaratmaktan btn bir kamusal fkenin hedeflerinden idim. Cezaevlerindeki genlerin ounluu son bir yln kurbanlar idi. Doal olarak ayn cephede olduumuz ama gerekten asl kaosun olumasn salayan olaylarn arkasndaki, iindeki isimlerle darbe merkezinin ilikileri en ok kafam kartran konularn banda gelmitir. Ak ki lkeyi kurtarmak iin hayatlarn ortaya koyanlar ihtilali merulatrmaktan baka bir hedefe ulaamamlardr. Bir darbe veya srekli darbe iin yle acmasz proramlar yrtlm/yrtlmektedir ki, mevcut tablo, zihnimde bu lkeyi kendi evlatlarn yiyen pis bir kedi konumuna getirmitir. C.B: Peki, darbe dneminden sonra hayatnz hem isel olarak hem de sosyal olarak normale dnd m? O.Y: Benim ve bir neslin, zelde ailemin hayat tmden alt st oldu ve bu hibir zaman dzelmedi. ahsen her eyini kaybetmi ve kaybetmeyi karakter haline getirmi bir insan oldum. Srekli Darbe ortamnda yaamaya mahkum edildiimizi dnyorum. Gariptir 28 ubatda da benzer operasyonlarla yzyze geldim. Umudumuz Referandumun normal olarak da yaanabilecek gnleri bize gstermesi. C.B: Sizce darbe nedir? artlara gre gereklidir, diyebilir misiniz? O.Y: Darbe insanlk suudur. Aslnda herkesin kaybetmesidir. Darbelerle hayatmz kararyor, ekonomi kyor; demokrasi benzeri gnleri yaamaya alrken biraz toparlanyoruz. Gerekten darbeleri bilerek isteyenler bu lkeyi dnm olamazlar. C.B: Bugn malum Ergenekon yaplanmasna dair itiraflara ahit oluyoruz, halen sren bir dava var, 12 Eyll ve Ergenekon ya da derin devlet siyaseti arasnda balant kuruyor musunuz? Ya da 12 Eylln mimari sizce kimlerdi? O.Y: 12 Eylln mimarlar Trkiyede srekli darbeyi tesis etmek isteyenlerdir. Sorumlu gsterilenler ise gerek madurlardr ve bu lke onlara en azndan bir zr borludur. Ergenekon davasnn ncesinde Susurluk gndemde idi ve arada bir sreklilik ilikisi vardr. Susurlukun en nemli ismi Meclis ifadesinde sorumlu tutulduklar bir sankla ilikilerini merulatrmak iin 12 Eyllden nce de ilikimiz vard demitir ki her eyi aklamaktadr. O zamanki dengeler, liderlik, kitle, eylemlerle ilgili ayrntl bir analiz yaplabilirse durum daha da akla kavuacaktr.
Fikir Platformu
51
C.B: Trkiye malum militer bir yapya sahip, hatta biroumuz iin her Trk asker doar . Darbe yllarn yaam biri olarak, TSK algnz nedir? Y.O: Cezaevinden ktktan sonra MHPnin yayn organ Yeni Dncede Mamak Zulm isimli bir yazm yaynlanmt. Bana sormadan bir paragraf kararak yaynlamlard. (Bununla birlikte Mamakta yaananlarla ilgili bir yazm da son anda yine bana sormadan yayndan karttklar iin Yeni Dnce yaz hayatma son vermitim.) Mamak Zulm yazsndan kartlan paragraf mealen yle idi: retmen Lisesinde iken Harp Okuluna gitmek en byk hayalimdi. Daha sonra yanl olduumu rendiim, meslek okullar mezunlarnn alnmamas ilkesinin retmen Liseleri iin de geerli olduu bilgisi yznden bu amacma ulaamamtm. Mamakta kalrken yatlarm temendi. Onlar gibi zulm yapan tarafta yer almaktansa zulm gren tarafta bulunmu olmaktan mutlu oldum ve Harp Okuluna gidememi olmaktan dolay zlmekten vazgetim. C.B: Biraz da gndeme dnmek istiyorum. nmzde bir Referandum sreci var, zel deilse Referandum oyunuz nedir ve oyunuzun gerekeleri nelerdir? O.Y: Bir cevapta belirttim: Referandum Srekli Darbe srecinden normale dnebilmemiz iin bir umuttur. Yoksulluk, aclar normalleme ve demokrasi ile azalmaya yz tutacaktr. Ben normallemeyi, ocuklarmzn daha iyi bir dnyada yaamasn arzu ettiim iin evet tarafndaym. 1982 yl idi. Ankaradaydm. Gyabi tutuklu idim. Kayseride kardeim lkc Kurulular davasnda ilk bata teslim olmutu. Askeri cezaevinde idi. Sorgular da ayn binada idi. ki yldr srekli sorgu ve ikence ile yzyze yayordu. 18 yanda girmiti. Sorguda yaad ikenceler sebebiyle iki yl iinde kez intihara teebbs etmiti. Aile iin felaket iinde felaket yaamaya devam ediyorduk. Kendi durumumdan ok ona zlyordum. Devlet Abi olarak hep anmaktan mutlu olduum Devlet Baheli Akademide hocam ve aabeyimdi. lkc bir nder olarak ok yakn bir hukukumuz vard. Yetimemde ok emei vard. Kendisine ok saygm ve sevgim olduu gibi kendisinin de hakkmda olumsuz bir deerlendirmesinin olduunu hi duymadm. 1988 ylnda cezaevinden ktktan sonra beraat eden ve bir trafik kazasnda kaybettiimiz kardeimin nc intihar giriiminden sonra bir umutla Devlet Abiye gitmitim. YKn kurulu gnleri idi. Devlet Abinin yeni srete etkili olduunu, Konseyle iletiiminin bulunduunu biliyordum. Kardeimin yaad iki yllk ikencenin durdurulmas iin somut bir adm atlabilecei umudumu, talebimi kendisine anlattm. Yeter artk bunlarn yapt, cevabndan baka bir ey sylemedi. O an Devlet Abinin benimle ayn aclar paylatn ancak ayr mevzilerde olduumuzu, zlmekten baka bir yapamayacan/yapmayacan anlayarak, hayatmn nemli bir krlma noktasnda yanndan ayrldm. Yllarca sonra Ahmet Kayann bir parasnda geen Bir yanmz bahar bahe, yaprak dker bir yanmz, dizelerini her dinlediimde hep o Devlet Abi ziyaretimi hatrlammdr. Bugn de Devlet Abi ile ayn duygular paylaacamzdan eminim. Kadere bakn ki yreimiz yanarak ayr cephelerdeyiz yine.
52
Fikir Platformu
C.B: Toparlayacak olursak 12 Eyll darbe yllarn yaadklarnzdan yola karak nasl yorumluyorsunuz? O.Y: Her cevapta bunun iin bireyler syledim. Bizim nesil iin hep kaybetmenin sembolik ismidir 12 Eyll. htilal srecinde yaadklarmn ranta dntrlmesinin de mmkn vard. Ben ondan da hep uzak durdum. Bu noktada da kaybedenlerden olmay tercih ettim. Hep kaybettim. Bamsz dnebilme, aclarla olgunlama, erdemin gerek niteliklerine yaklama gibi kazanmlarmn daha deerli olduunu dnyorum. Maddi olarak sahip olamadklarmn yannda sahibi olduum deerlerin ocuklarma brakacam kymetli bir miras olduu kanaatindeyim. C.B: Vakit ayrdnz iin ok teekkrler.
Fikir Platformu
53
Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(4):Mehmet ahin C.B: Sizi ksaca tanyabilir miyiz? 12 Eyll dnemi ve bugne dair kendinizi tantabilir misiniz? M.: 1959 Nevehir rgp doumluyum. 1966 ylndan bu yana stanbulda yaamaktaym. 12 Eyll olduunda ben Kartal Maltepe Askeri Cezaevinde Aknc siyasi tutuklu olarak bulunuyordum. Darbeyi cezaevinde yaayan biriyim, Aknc Siyasi Tutuklularn sorumlusuydum. Bugn halen Fatih Aknclar Derneinin onursal bakanln yrtmekteyim. C.B: 12 Eyll dnemini o zamanlar nasl okuyordunuz, ideolojiniz, fikirleriniz daha ok hangi tarafa yaknd? M.: 12 Eyll dnemi Aknclar hareketi iersinde yer almaktaydm, slamc dnceye sahiptim. C.B: Bugne geldiimizde siyasi dncelerinizde herhangi bir deiiklik oldu mu? M.: O gnden bu gne siyasi dnce ve yaantmda hi bir deiiklik olmad, siyasi bilincim dahada derinleerek geliti diye dnyorum. C.B: O gnden bugne zihinsel deiimler yaadk, bunu neye balyorsunuz? Ya da deiim olduysa bu deiimi nasl yorumluyorsunuz? M.: Dnyada gelien olaylarla birlikte elbette Anadolu insannn da dnce yaps ve olaylara bak as deimitir. O zamanlar dnya dou ve bat bloku olarak ikiye ayrlm, komnizm ve kapitalizm arasndaki mcadele her yerde scak ve souk sava eklinde
54
srmekteydi. Bu gn ise dou blokunun kmesiyle birlikte Amerikan Emperyalizmi, kapitalizmin ve kendi dnya dzeninin yer yzne hakim olabilmesi iin her trl zulm ve igali pervaszca gerekletirmekte ve dman olarak da slam ve Mslmanlar hedef alm bulunmaktadr. C.B: O gnlere dnmek istiyorum, bize 12 eyll ncesi ve sonras Trkiyede mevcut siyasi ve sosyal artlardan bahsedebilir misiniz? M.: 1980 Trkiyesi adeta bir i sava yaanmaktayd. Dou ve Bat emperyalizmi insanmz ikiye blm sokaklar, mahalleler, kyler ve ehirler paylalmt. Her iki tarafta bizden olmayann yaama hakk yok mantyla hareket ediyordu. Bizden olmayan bu kavgann paras olmak istemeyen Anadolu insan kendi deerlerine sahip kan Aknclar Hareketini ksa zamanda benimsemi, emperyalist glerin yerli ibirlikilerine kar verilen mcadelede saflarn belirlemeye balamt. yle ki 1976 ylnda kurulan, Aknclar Dernei 1980 ylnda, tam 1200 tekilata sahipti. 12 Eyll sonras Trkiye dnmenin dahi yasak olduu bir dneme girmi, askeri vesayet had safhada kendini gsteriyordu. Dnceler ifade edilemiyordu, sosyal haklardan kimse sz edemez durumdayd. 12 Eyll sabahna kadar insanmz birbirine krdranlar yine emperyalizmin dmeye basmasyla bir anda atmalar durdurmutu. O sabaha kadar olaylar seyrederek ve hatta rgtleyerek, bir kede duranlar, artlarn kendilerine gre olgunlatn dnerek mdahale karar almlard. Emperyalizm, Trkiyeye yeni bir dzen getirmek iin 12 Eyll darbesini gerekletirmitir. C.B: Bugnden 12 Eylle baktmzda yorumlamalarnz deiti mi? M.: Bugn 12 Eylle dnp baktmda dncelerimin ne kadar doru olduunu btn plakl ile gryorum. C.B: Biraz ekinerek soracam, malum baz yaadklarmz gemitedir ancak arlklar gelece yansmtr. Siz o dnem yarglandnz m, tutuklandnz m? Bu sreci paylaabilir misiniz? M.: O dnem de, bata da belirttiim gibi yarglandm, tutuklandm. Yllarca cezaevinde kaldm. daha nce de belirttiim gibi bir i sava dnemi yayorduk, lke sol ve sa olarak ikiye blnmt, bizler Aknclar Hareketi olarak bu blnmle kar kyor, bu savan emperyalist glerin oyunu olduunu sylyorduk, diyalog ortamnn olmad bir srete yayorduk. Bizim slami sylemlerimiz ve halk uyarmamz sol ve sa rgtler tarafndan ho karlanmad gibi mevcut sistem ve statko da bizden rahatsz durumdayd. Dncelerimize cevap veremeyen sol ve sa rgtler ve statko bizleri iddet kullanarak susturma yntemini semiti. 1979 ylnn 9. aynda sol bir rgt tarafndan uradm silahl saldrda kendimi korumak maksadyla silah kullanmak zorunda kaldm, bu sebeple stanbul Skynetim Mahkemesince tutuklanarak cezaevine konuldum. C.B: ok zr dileyerek soruyorum, ikence desem
Fikir Platformu
55
M.: Hem gzaltnda kaldm, hem de tutuklu kaldm sre ierisinde ok ar ikencelere maruz kaldm. C.B: 12 Eyll sonras malum birden kargaa ve iddet ortam duruldu, neredeyse darbe ile sona erdi, bunu nasl yorumluyorsunuz? M.: Yukarda da belirttiim gibi, zaten atmalar emperyal gler balatm ve tezgahlamt. Ayn ekilde bitirme kararn da onlar vermiti. C.B: Peki, darbe dneminden sonra hayatnz hem isel olarak hem de sosyal olarak normale dnd m? M.: Darbe sonras cezaevinde yaadklarm ve daha sonras hibir hukuki gerekeye dayanmadan, yllarca hak mahrumiyeti yaam olmam, elbette beni her ynden olumsuz etkiledi. En basit rnek; hakkmda yurt dna kamaz karar nedeniyle, yllarca pasaport alamadm, ocuklarma nfus kad kartrken, nfus memurlarnca filendiime dair uyarlar aldm. Hibir ilgim olmayan olaylardan dolay defalarca gzaltna alndm sorgulandm, ikence grdm, yarglandm. C.B: Sizce darbe nedir? artlara gre gereklidir, diyebilir misiniz? M.: Darbe zgrlklerin ve insan haklarnn rafa kaldrlmas demektir. Hibir gereke darbeleri hakl gsteremez. C.B: Bugn malum Ergenekon yaplanmasna dair itiraflara ahit oluyoruz, halen sren bir dava var, 12 Eyll ve Ergenekon ya da derin devlet siyaseti arasnda balant kuruyor musunuz? Ya da 12 Eylln mimari sizce kimlerdi? M.: Trkiye gibi lkelerde, emperyal gler her zaman yasal olmayan bir devleti faal halde tutmular. Tabiri caiz ise, pis ilerini bu devlete grdrmlerdir. Kontrgerilla veya Ergenekon Yaplanmas, bunun bir parasdr. Yakinen biliyorum ki, 12 Eyllden sonra Trkiye derin devleti yeniden yaplandrlm, Ergenekon ve benzeri pek ok yasal olmayan gler meydana getirilmitir.12 Eyllde, derin devlette ve hatta Ergenokon olayn gndeme getiren de emperyal glerdir. imdiler de eski derin tasfiye edilip, Amerikann yeni dnya dzenine uygun, yeni derin devletin inas gerekletirilmektedir. C.B: Trkiye malum militer bir yapya sahip, hatta biroumuz iin her Trk asker doar . Darbe yllarn yaam biri olarak, TSK algnz nedir? M.: TSK milletin ve hukukun emrinde olmaldr. Hibir millet, ordusuz olmaz ancak ordu millet iin var olmaldr. C.B: Biraz da gndeme dnmek istiyorum. nmzde bir Referandum sreci var, zel deilse Referandum oyunuz nedir ve oyunuzun gerekeleri nelerdir?
56
Fikir Platformu
M.: MEVCUT ANAYASANIN TAMAMI DETRLMELDR. Askeri vesayet altnda bir anayasa, lkemize hibir ey kazandramaz. Daha zgrlk, insan haklar ve adalet anlayn nceleyen, toplumun her kesiminin meru haklarn karlayacak, Mslman halkn taleplerini karlayacak, bir anayasadan yanaym. Bu Referandumu bu yolda atlan bir adm olarak gryor, bu sebeple; yetmez ama evet diyorum. C.B: Toparlayacak olursak 12 Eyll darbe yllarn yaadklarnzdan yola karak nasl yorumluyorsunuz? M.: 12 Eyll yllarn karanlk, ikence ve basklarla dolu kaybedilmi yllar olarak gryorum. C.B: Vakit ayrdnz iin ve samimi aklamalarda bulunduunuz iin ok teekkrler.
Fikir Platformu
57
Yldnmnde, Rportajlarla, Referandum Glgesinde 12 Eyll Darbesi(5):Sonu Derin Dnce sitesi iin hazrladm Trkiye Darbeler Tarihi yaz dizisinin zel baln bilinli olarak, Devlet Kuranlarn, Millet Kurgusu olarak semitim. Temelleri itibariyle devletin kurulmasnda askerlerin rol etkendir ancak, milleti kurgulamamalar gerektiini skalamlardr. Bir devlet kurabilirsiniz belki ama o devletin topraklarnda yaayan yurttalar kurgulayamazsnz. te bu darbeler, bu kurgulamalarn sonucudur. Doal, kendi halinde, olmas gerektii gibi bir zeminde iddet ve dmanlk mmkn deildir. iddet, kan, dmanlk, lm, blnme gibi olumsuzluklar hep bu sentetik kurgularn sonucudur. Bugn bahsettiimiz zgrlk sorunumuz aslnda hep bu hesap kurgulamalarn etkilerinin sonucudur. Tarihin zerinden geen zamanla orantl olarak yazlmas kolaydr. Filmlere konu olabilir, belki bir arknn szlerine, bir iire. Bir kalem yazabilir tm bunlar. Ancak fazlas vardr; o zaman yaayanlar. Daha da fazlas vardr; yaayanlarn yaknlar. Yaamak, yazmaktan ok daha zordur. Bir annenin yan odada uyuduu evler vardr, ocuunuzla koyun koyuna uyuduunuz, einize sokulduunuz, st alm m diyerek usulca kapsn araladnz odalarda, evkatinizin bakt kardeler Dler vardr o evlerde, n szld her keye sinen, huzurlu dler. Kabuslar vardr, sarldnz her nefesin sahibi olduu kabuslar, vardr. Siz huzuru o evlere davet ededurun, sarldnz her cann
58
kendini soluunuzda sakl olduu zamanlardan, huzurundan ok uzakta, bir ranza altnda ayaklarn ve ellerini saklarken anmsad, tavaf ederken elektirik morarm etlerini, enesinden szan kann scaklyla yllar sonra dahi can grtlana dayanm halde o kabuslardan uyand zamanlar da vardr. Alamaya balad ama hi anlatmaya balamad, herkesin sustuu zamanlar vardr Zamanlar vard. Artk yok, olmamal. Bir dnemin sularnn asl faillerini grmeye bu kadar yaklatmz zamanlarda, bu aclarn gemite kalmas, darbenin ve darbe niyetlerinin devam etmemesi temennisiyle Bu alma srasnda fikir al veriinde bulunduum sevgili Hseyin Kln beye ve Mehmet Yaar Duru beye teekkrlerimle.
Fikir Platformu
59
15 yanda ikence grdm 12 Eyllde! Cafer Solgun ile lkenin Toprandan Ac Skmek Rportaj dahi olsa, kendimce yaptm her almann bana, ksa bir paragraf girmeye alrm. Ya da sonuna bir cmle eklerim, kendimce toparlamaya alrm. Ancak 12 Eyll Darbesi balnda, Cafer Solgun ile yaptm rportaj zelinde, yle aclar okudum ki, ne giri yapacak kelimem, ne de sonu kacak kuvvetim kalmad. Ne diyeyim; salarna yldz dm anneler gibiyim, gibiyiz Artk bitsin! C.B: Cafer bey, sizi zaten daha nce yaptmz alma nedeniyle tanyoruz. Ancak hafzalarn tazelenmesi asndan, bize kendinizden bahseder misiniz? 12 Eyll dnemi ve bugne dair kendinizi tantabilir misiniz? C.S: Dersimliyim. Aleviyim. Baz evreler solcu olmay neredeyse ulusalc, devleti, statkocu olmakla edeer hale getirdiler uzun zamandr; ama eitlik, zgrlk, demokrasi ve adalet deerlerini savunmak, ls ve lt zgrlk olmak manasnda solcuyum. renim hayatm liseli bir gen iken ieriye atlmam sebebiyle yarm kald. lk olarak, lkclerin iledii bir cinayeti protesto etmek iin okulumuzda (alayan Lisesi) dzenlenen boykota katldm iin tutuklandm. 1978 ylyd, 15 yandaydm ve stanbul 2. ube (stanbul Sirekecideki Sansaryan Handa idi) ile 1. ubede (Gayrettepede idi) bir hafta sreyle ikence grdm. Bu yaadm ilk ikence tecrbesiydi; ama maalesef sonuncusu olmad Trkiyenin yakn siyasi tarihinin nemli dnemlerini ieride karladm. Toplam 17.5 yl hapis kaldm. Bunun 7.5 yl, 12 Eyll cuntas dnemini iermektedir. Bu 7.5 ylm 1980 Mart, 1987 Austos yllar arasnda stanbul Davutpaa Skynetim Cezaevi ile sonradan alan Metris Skynetim Cezaevinde, daha sonra alan Samalclar zel Tip (Hcre Tipi) Cezaevinde ve sonradan tekrar Metriste geti. ktktan sonra 12 Eyll faizminin yaratmak,
60
Fikir Platformu
ekillendirmek istedii toplum modelini kabullenemediim ve elbette deerlerimi koruduum iin mcadeleme devam ettim. O dnem henz 12 Eylln etkileri devam ettiinden yeni yeni balayan sosyalist yaynlar ierisinde en etkilisi olan Yeni zm dergisinin Genel Yayn Ynetmenliini yaptm. Yasal, demokratik alanda genliin rgtlenmesi ve mcadelesi ierisinde yer aldm. Daha sonra, gelien Krt hareketi ile ilikili olduum iddiasyla 1993 ylnda tekrar tutuklandm. Srgnler nedeniyle ok sayda cezaevinde kaldm. 2002 Kasm aynda tahliye oldum. Gazetecilik yaptm. ykler ve aratrma kitaplarm yaynland. Sivil toplum alannda Trkiyenin demokratiklemesine ynelik etkinlikler ile Krt sorunu ve Dersim ile ilgili sivil inisiyatifler ierisinde yer aldm. 2007 ylnda arkadalarmla birlikte Toplumsal Olaylar Aratrma ve Yzleme Dernei (Yzleme Dernei) adnda bir dernek kurduk ve halen almalarn srdrmektedir. C.B: 12 Eyll dnemini o zamanlar nasl okuyordunuz, ideolojiniz, fikirleriniz daha ok hangi tarafa yaknd? C.S: Solcu bir gen idim. Dolaysyla 12 Eyll darbesini faist bir cunta olarak anladm. yleydi de. Fakat tabii ki darbenin etki ve sonularn doru anlayacak, tahlil edecek derinlikli bir bilincim yoktu; bu, zamanla olutu. Darbeyi devrimci mcadelenin geliiminin nn kesmek iin egemen glerin bavurduu bir are olarak grm ve direnme karar almtk. Ama direniimiz, darbecilerin dayatmalar nedeniyle tamamen bir insanlk onurunu ve inanlarn, deerlerini koruma anlam ifade ediyordu. Bugnden gemie baktmda, kukusuz gnmzdeki kadar derinlikli olmasa da 12 Eyll algmzn ve ona kar direnme kararllmzn, temelde doru olduunu dnyorum. Zamanla anladm en nemli gerek ise, 12 Eyll ncesi yaanan kanl karmaann ngrlen, planlanan bir sre olduudur. Bununla balantl olarak, btn topluma kar bir ekillendirme amac tayordu. Nitekim 12 Eyll, daha nce gerekleen darbeler ierisinde kendi anlayn en ok kurumlatran darbedir. Yeni bir anayasa getirmitir. niversitelerin bana YK getirmitir. Yargy yeniden dzenlemitir; HSYK bir 12 Eyll kurumudur. alma yaamn dzenleyen yeni uygulamalar getirmitir. Din derslerini zorunlu hale getirmitir vb. Yani sz konusu olan sadece devrimci mcadeleyi engellemek, tasfiye etmek deil; bir btn olarak lkeyi ve toplumu Kemalist bir mantkla yeniden kurgulamakt. C.B: Bugne geldiimizde siyasi dncelerinizde herhangi bir deiiklik oldu mu? C.S: Gerek 12 Eyll alglama biimimde, gerekse de siyasi anlay ve dncelerimde zde bir deiiklik yok; ama bir olgunlama olduu da kesindir. Ama olgunlatm derken kastmn deimedim demek olmadn zellikle vurgulamak isterim. Bence olgunlam olmak, en nemli deiimdir C.B: O gnden bugne zihinsel deiimler yaadk, bunu neye balyorsunuz? Ya da deiim olduysa bu deiimi nasl yorumluyorsunuz? C.S: Hayat, en byk retmendir. Kukusuz bunun iin hayat karsnda renci olmasn bilmek gerekir. Trkiye yakn tarihinde ok sarsc sreler yaad. Bunlardan biri olarak 12 Eyll, sadece siyasi tarihimiz asndan deil, kiisel tarihlerimiz asndan da adeta bir milat anlam tayor. 12 Eyllde yaanan zulmn sonrasn hatrlayn: nce bir Turgut zal ve ANAP dnemi yaadk. Bu dnemin olumlu ve olumsuz ynleriyle ok nemli olduunu ve zellikle de zihniyet deiimi anlamnda objektif olarak ok nemli bir rol oynadn dnyorum. Ekonomik balamda Trkiyenin uluslar aras sermayeye hibir dnem olmad kadar gl balarla eklemlenmesi, politik dzlemde de kanlmaz etkiler yaratt.
61
Devamnda Berlin Duvarnn yklmasyla sembolize edilen sosyalist blokun yklmas var. Onun da sonrasnda dnyadaki ok sayda ulusal ve toplumsal temelli sorunun uzlama ve anlamalarla nihayetlenmesi var. Ayn dnem, herkesin anlay ve algs, ykledii anlam farkl olmakla beraber genel olarak demokrasi kavramnn nem kazanmas gndeme geldi. Trkiyede de Krt sorunu artk gizlenemez boyutlarda geliti. Beraberinde Kemalist inkarclk, ister istemez zld. Vesayeti anlayn kendisini srdrmesi iin tehdit ve tehlike nceliklerini gncellemesi gerekti. yle de yapld. Kemalist aydn cinayetleri, irtica geldi-geliyor psikolojisi ve bunun zerine bin yl srecek denilen post modern 28 ubat sreci geliti Kaba hatlaryla zetlediim bu srelerin zihniyetlerimizi deitirmemesi, olgunlatrmamas dnlemezdi elbette. Bu deiim ve olgunlama biraz ar gerekleti; ama byk lde gerekleti rnein darbelere kar olmak gnmzde artk toplumsal bir tavr veya refleks haline geldi. Farkl siyasi veya ideolojik dncelerin, farkl inan ve etnik, kltrel kimliklerin demokratik bir ereve ierisinde bir arada olabilecei grld. Kemalist dayatmalar ve bunun en dorudan sreleri olan darbelerin demokrasi ve bir arada yaama kltrmze zarar verdii bir toplumsal duyarllk, hatta bir bilin haline geldi. Kukusuz btn bu gelimeler deyim yerindeyse zddn da dourdu veya netletirdi. 3-4 sene nce 27 Mays da dahil btn darbelere kar olmak gerektiini yazdmda, bu, bilerek ya da bilmeyerek iyi darbe-kt darbe ayrm yapan solda aknlk ve tepkiyle karlanmt. Bugn daha ileri bir noktadayz. C.B: O gnlere dnmek istiyorum, bize 12 eyll ncesi ve sonras Trkiyede mevcut siyasi ve sosyal artlardan bahsedebilir misiniz? C.S: 12 Eyll ncesinin en byk zellii, toplumun neredeyse tamamn etkisi altna alan bir sa-sol kamplamasnn yaanmasyd. Bu kutuplama durumu devletin gvenlik birimlerini iine alacak boyutlarda yaygnlamt. ABD ve SSCBnin ban ektii uluslar aras dzlemde de bir kamplama vard. Bunun sonucu olarak ABD faist cunta rejimlerini destekliyordu. Trkiyede de devletin temel politikas ABDnin komnizme kar olmak konseptiyle uyumluydu. 1979 ylnda randa gerekleen devrim, Ortadouda ABDnin uydusu Trkiyenin nemini daha da artrd. Trkiyenin gremediimiz zgnl, kendisini lkenin ve devletin sahibi olarak konumlandrm olanlar asndan, yaanan kanl karmaann uygun bir ortam oluturmu olmasyd. (Nitekim darbeci paalardan biri, 3. Ordu Komutan Bedrettin Demirel, sonraki yllarda aslnda biz darbeyi 1979 Temmuzunda yapacaktk, ama artlarn biraz daha olgunlamasn bekledik diyecekti) lkc, milliyeti evreler komnizme kar mcadele ad altnda devlet tarafndan silahlandrlm, seferber edilmiti. Devrimci gler ise, yaklaan devrim iin mcadele ediyordu. nsanlarn ld bu kanl karmaa ortamn derinletirmek iin 1 Mays (1977), Mara (1978), orum (1980) gibi kitlesel katliamlar dzenlemekten de geri durulmad. O karmaa ortamnda neler olup bittiini ve Trkiyenin nereye gittiini kimsenin grdn syleyemem Neler olup bittiini ve sa-sol kamplamasnn taraflarnn hangi derin senaryolara hizmet ettiini grmek iin 12 Eyll darbesinin yaanmas gerekti maalesef Sonrasnda sol dald, hala bile ak ve net bir dille telaffuz edilemeyen ar bir yenilgiye urad, tasfiye edildi. 1980lerin sonlarnda balayan toparlanma abalar da, bu bilinten yoksun olduu iin 1990l yllarn ikinci yarsna gelmeden etkisiz klnd. 1990l yllardan itibaren ise artk gndemimizde 12 Eyll faizmine kar direni ierisinde kitlesellemi bir Krt sorunu ve PKK olgusu vard C.B: Bugnden 12 Eylle baktmzda yorumlamalarnz deiti mi?
62
C.S: Yukarda da deindiim gibi, deimekten ziyade grlerimin olgunlamasndan, derinlemesinden bahsedebiliriz. 12 Eyll zihniyetini daha net bir ekilde tahlil edecek bilin ve deneyime sahip olmaktr sz konusu olan. Yoksa 12 Eylln bir faizm olduu noktasnda o zamanki algm ile bugnk anlaym farkl deil. C.B: Biraz ekinerek soracam, malum baz yaadklarmz gemitedir ancak arlklar gelecee yansmtr. Siz o dnem yarglandnz m, tutuklandnz m? Bu sreci paylaabilir misiniz? C.S: Tabii ki. ok kr gemiimde utan duyacam hibir ey yok, neden paylamayaym ya da siz neden ekinerek sorasnz? Kii olarak ocuksu hatalarm olmutur elbette; ama bilerek herhangi bir hatam olmad gibi, duygularm, duyarllklarm kiiliimi oluturan temel talardr hala. Benim de iinde olduum binlerce kiinin ikence grmesi, tutuklanmas, haksz yarglamalara tabi tutulmas olsa olsa darbecilerin utanc olabilir; ama onlarda da bu duygu yoktur Devrimci Sol adl rgtn yesi olmak sulamasyla tutuklandm. Devrimci Sol-Dev-Gen ana davasnn sanklarndan biri olarak 146/1 maddeden yarglandm. roniye bakar msnz: Bu memleketin solcular anayasay ilga etmek sulamasyla idam istemiyle yarglandlar, bazlarmz idam da edildi; ama o anayasay hep darbeciler ilga etti. inedi. Kafasna gre deitirdi. Bu arada ilgin bir ey daha syleyeyim: Hala sanm! Sz konusu dava 1982 ylnda ald ve halen devam ediyor! u anda Yargtay aamasnda stanbulda kurulan 2 Nolu Skynetim Mahkemesinde yarglandm, arkadalarmla birlikte Ama bu yarglamann adil olmadn sylememe gerek var m? Yarglamalar ikence altnda alnan ifadelerle yapld. Skynetim savcs olan subaylar ve yarglar da bu ikenceci ileyiin birer parasyd. Mahkeme salonlarnda dayak yediimiz, saldrya uradmz ok olmutur. Bunlardan bir tanesinde, 6 Kasm 1982de yaplan anayasa referandumu ve cuntann efi Kenan Evreni cumhurbakan yapma oylamasnda, mahkemede cunta anayasasna hayr! dediimiz iin saldrya uradk 12 Eyll hukuku, neresinden baksanz tipik bir faizm idi C.B: ok zr dileyerek soruyorum, ikence desem C.S: Emniyette ok ar ikenceler grdm. lk defa ikence grdmde 15 yandaydm. kincisinde (1980) de 18 yandan kktm. Yam belirtmemin nedeni, ikencecilerde hibir vicdan, izan krnts dahi bulunmadnn anlalmas iindir. Falaka, ask, elektrik, tazyikli souk suya tutma, denizalt dedikleri ikence (askda iken yzme pamuklu bir bez koyup suya tuttular. Bouluyorsun, cierlerin patlayacak gibi oluyor. Sonradan bunun CIAnin bir ikence yntemi olduunu rendim.), kaba dayak gibi ok sayda ikence yntemine maruz kaldm. nsanlarn ikence altndaki barlarn dinlettiler. Bu ikenceler 12 Eyll dneminde cezaevlerinde de baka yntemlerle devam etti. Dayatlan kurallara (stiklal Mar okuma, askerlere komutanm diye hitap etme, Atatrk eitimine katlma vb.) uymaynca kaba dayak ve falaka bata olmak zere saatlerce sren ikence seanslar oluyordu. Dayatlan ey sadece kurallara uymak da deildi; amalanan nedamet getirmek, yani itiraf olmakt O dnemin TRT programlarn hatrlayanlar bilir: eitli cezaevlerinden sac veya solcu tutuklular Atatrkn ne kadar byk adam olduunu imdi anladm tr aklamalar yapmak zere ekrana kartlrd. Yine kr diyeceim; ok ikence grdm, toplam yzlerce gn bulan alk direnilerine katldm, ama bu tr utanla anacam bir hatram yok C.B: 12 Eyll sonras malum birden kargaa ve iddet ortam duruldu, neredeyse darbe ile sona erdi, bunu nasl yorumluyorsunuz?
63
C.S: Amacn hasl olmas olarak yorumluyorum Kukusuz baka birok neden de saylabilir. rnein dnemin devrimci rgtleri kendi durumlarn ok abartl deerlendiriyorlard. 12 Eyll ncesi kitlesel kabarn salkl, istikrarl bir kabar olmadn grememilerdi. Ufukta bizi bekleyen bir devrim yoktu. rgtsel yaplar sanlann aksine son derece gsz idi, vb. C.B: Peki, darbe dneminden sonra hayatnz hem isel olarak hem de sosyal olarak normale dnd m? C.S: Hayatmn deiik dnemlerinde kendi hayatm adna vicdani muhasebeler yaptm. Kiilik ve dncelerimin aclarla olgunlatn syleyebilirim. kencecilerim de dahil kimseye kar kin, nefret, dmanlk duygular ierisinde deilim. Yzleme ve hesaplamann lkemizin gelecei adna olmas gerektiine inanyor, bunun iin ura veriyorum. Ama btn bunlar kiisel olarak normal olduumu sylemek iin yeterli mi? Emin deilim Bazen hepimizin psikolojisini sakatladklarn dnyorum. En azndan kendi adma syleyebilirim bunu. ok duygusal ve hassas bir yapm olmas, bu hikaye ile dorudan balantl mesela. C.B: Sizce darbe nedir? artlara gre gereklidir, diyebilir misiniz? C.S: Tabii ki yle bir dncem yok. Kemalist zihniyeti bilince karamadm dnemlerde ben de ierisinde olduum sol yaplara hakim olan anlay nedeniyle rnein 27 Mays darbesi iin o farkl gibi eyler dnyordum. Ama bunu aal ok oldu. Darbelerin her tr lkemizin kendi dinamikleri ile, kendi mecrasnda ileriye doru yrmesine yaplan mdahalelerdir ve iyisi-kts yoktur. Zaten sylemleri yle ya da byle olsa da tm de ayn zihniyetten beslenerek yaplmtr. Aralarnda olduu varsaylan farklar sadece konjonktreldir; yani dnemin ihtiyalarna gre Kemalist zihniyet ve vesayetin hakimiyetini korumaktan bakaca bir amalar olmamtr. C.B: Bugn malum Ergenekon yaplanmasna dair itiraflara ahit oluyoruz, halen sren bir dava var, 12 Eyll ve Ergenekon ya da derin devlet siyaseti arasnda balant kuruyor musunuz? Ya da 12 Eylln mimari sizce kimlerdi? C.S: Zihniyet olarak hibir fark yok. 12 Eylln deifre olmasndan, artk savunulamaz hale gelmesinden dolay 12 Eyll darbesine kar olduunu syleyip de 28 ubattan yana olmak ya da Ergenekon soruturmasna yle bir ey yok, AKP muhalefeti tasfiye ediyor tr tepkiler vermek, lkersiz, tutarsz tutumlardr. Farknda olarak ya da olmayarak asl realiteyi grmekten kanmaktr. 12 Eylln ncesi de sonras da dahil olmak zere btn darbelerin, darbe giriimlerinin, planlamalarnn, organizasyonlarnn mimar ve sorumlusu, kendisini Trkiyenin etnik, dini, kltrel gereklerini yok etmekle mkellef gren anlay ve bu anlayn rgtl kadrolardr C.B: Trkiye malum militer bir yapya sahip, hatta biroumuz iin her Trk asker doar . Darbe yllarn yaam biri olarak, TSK algnz nedir? C.S: Bir nceki soruya cevabmda tarif ettiimi sanyorum. Bir baka ifadeyle de belirtilebilir: Trkiyede TSK, herhangi bir ordu deildir. Kendisini kurucu g olarak grmektedir. Dolaysyla kurduu rejimi korumak-kollamak misyonu ile kendisini donatmtr. Byle olduu iin de, herhangi bir lkenin ordusundan farkl olarak adeta bir i sava ordusudur. Zira kendisine dman, tehdit veya tehlike olarak belledii btn dinamikler, aslnda Trkiyenin gerekleridir C.B: Biraz da gndeme dnmek istiyorum. nmzde bir Referandum sreci var, zel deilse Referandum oyunuz nedir ve oyunuzun gerekeleri nelerdir?
64
C.S: Daha nce de 12 Eyll Anayasas eitli maddeleri itibaryla deitirildi. Ancak ilk defa bu anayasann zne dokunan baz deiiklikler yaplmak isteniyor. Benim istemim ve beklentim, 12 Eyll anayasasnn deitirilemez, deitirilmesi teklif dahi edilemez denilen maddeleri de dahil tmyle deitirilmesi, Trkiyede yaayan herkesin farkllklaryla varln gvence altna alan bir anayasa yaplmasdr. Mevcut 26 maddelik deiiklik paketi, Krt sorunu ve Alevilerin istemlerini grmezden gelmek ile malul olduu ve bahsettiim nitelikte olmad iin son derece yetersizdir. Ancak bizi bir adm ileri gtrecek mahiyettedir. 13 Eyll gn yeni, sivil ve demokratik anayasa istemimizi her zamankinden daha canl bir ekilde gndeme getirmemiz artyla, evet oyu vereceim. (Bu arada ilk defa sanda bu vesileyle gideceimi de belirtmi olaym.) Sonucun evet kmas yeni anayasa talebimizi gndemletirmemiz ynnde daha olumlu bir ortam salayacaktr. Referandumda boykot tavrn anlayla karlamak gerektiini dnyorum; Krtler ve Aleviler asndan. (Ama Alevi rgtlerinin tutumu da malum; 12 Eylln en ok gadrine uram bir toplum olmakla 12 Eyll anayasasn, mevcut statkoyu korumak birbiriyle hibir ekilde badatrlacak tutumlar deildir.) Ancak statkocular dndaki insanlarmz asndan hayr demenin asla doru bir tercih olmadna inanyorum. 12 Eyll anayasasn savunma durumuna dmenin, 12 Eyllcleri yarg nne karmay engellemenin hayrl bir i olmadna inanyorum. C.B: Toparlayacak olursak 12 Eyll darbe yllarn yaadklarnzdan yola karak nasl yorumluyorsunuz? C.S: 12 Eyll darbesinin herkes adna ok ciddi ve retici bir yzleme konusu olduuna inanyorum. Trkiye toplumunun da 12 Eyll ve darbeler ile yzlemesi gerekiyor. Darbecilerin kendilerini baarl addetmelerine neden olan, biraz da biziz nk Gnmzde ortaya kan duyarlln kalc bir bilince dnmesi, geleceimize daha gvenle bakmamzn en byk umut kaynadr Kii olarak acl sreler yaam olmamn bir bedeli olacaksa eer, isterim ki bu bedel, herkes adna daha demokratik, zgr bir Trkiye olsun ve bizler, bugnknden daha farkl sorunlar iin ura verelim Mesela Dersime bu sene neden az turist geldiini tartalm Ya da stanbuldaki ulam sorunu neden hala zlmedi diye eletirelim belediyeyi Veyahut da gayrsafi milli hasladaki d nedeniyle hkmetin ekonomiden sorumlu bakann istifaya davet edelim Normal dertleri olan bar ierisinde huzurlu bir Trkiyede yaayacaksak, kii olarak yaadmz btn aclarn unutulmasndan yana hibir ikayetim olmaz. ocuklarmzn bizim anlarmz dinlemekten sklmalarna da alrm. Bir hakkm, katkm olmusa byle bir cennet Trkiyeye, helal ederim br trl vicdan sahibi her insan gibi ben de rahat ve huzurlu bir uyku bile uyuyamayacam Biraz duygusal bir kelam etmi olacam, ama, yayorsam, bunun iindir
Fikir Platformu
65
eriat Nerede? 28 ubatn Postunun Altnda
Trkiye Darbeler Tarihi yaz dizisinin, 28 ubat PostModern Darbesi, bizzat yaadm ve halen yaamakta olmamdan kaynakl olarak, bu dizi ierisinde, benim iin belki de en zorudur. O Gnlere Dnelim Dnemin Refah Partisi 1995 Genel Seimlerinden birinci parti olarak kar. 1996 ylnda DYP-ANAP koalisyon hkmetinin gven oyu Anayasa Mahkemesince geersiz sayldndan, dalmtr. Bunun zerine TBMMde birinci parti durumunda olan RP ile ikinci parti durumunda olan DYP, Refah-Yol Hkmetini kurmutur. Hkmet kurulduktan bir sre sonra hem RPli azlarn yanl, arptlmaya msait, mark sylemleri, mevcut eriat geliyor rknts halinde, paranoyaka yaayanlarn askere yz dnmesine mahal vermitir. Baz Olaylar; Ekim 1996; Erbakann, Msr, Libya ve Nijeryay ziyareti. Kasm 1996; Susurluk Kazasyla ortaya kan polis-mafya-siyaseti leminde RP ierisinden fasa fiso denmesi. Kasm 1996; Kayserinin RPli Belediye Bakan kr Karatepenin laik dzeni eletirmesi ve alternatifler zerinde ynlendirmesi. (Karatepe bu konuma nedeniyle hem 1 yl hapis, hem de para cezasna arptrlr) 11 Ocak 1997; Erbakann tarikat liderleri ve eyhlere iftar daveti vermesi.
66
Tm bu gelimelerden sonra; 22 Ocak 1997; yksek rtbeli subaylar irtica endiesine kar toplanr. 30 Ocak 1997; Sincan Belediyesi Kuds Gecesi dzenler. ran bykelisinin davetli olduu gecede gsterilen cihad oyunu byk tepki alr. 5 ubat 1997; Sincandan askerler 20 tank ve 15 zrhl arala gei yapar. 5 ubat 1997; daha sonra barts yasa maduru kadnlara; Arabistana gidin diyecek olan Sleyman Demirel, Necmettin Erbakana birka mektup gnderir. Tam bu dnem, dnemin Deniz Kuvvetleri Komutan Gven Erkaya; irtica PKKdan daha tehlikeli der. 11 ubatta eriata Kar Kadn Yry gerekleir. (Kadnlar, kadnlar aleyhine yrr) Tm bu gelimelerden- gelitirmelerden sonra 28 ubat 1997 gn, 9 saat sren MGK toplants yapld. MGK sert ve vurgulu bir biimde laikliin Trkiyede hukukun ve demokrasinin teminat olduunun altn izdi. MGKdan kan kararlar Necmettin Erbakann nne gelince, Erbakan bu hali ile imzalamayacan belirtti. Ksa bir sre sonra imzalamak zorunda(?) kald ve imzalad. Dnemin Yargtay Basavcs Vural Sava RPnin kapatlmas iin dava at. Ayn dnem, Genel Kurmay irticai faaliyetleri desteklediini iddia ederek birok firmaya el koydu. Erbakan istifa etti. Her ey bu ekilde sonlanmad elbet. Hemen 8 Yllk Kesintisiz Eitim gndeme geldi. lkeler yeniden alt izilerek hatrlatld, sanki unutulmu gibi! 28 ubat 1000 yl srecek kararlar alnd. Sonra sanrm grnen cesetler olmadndan kaynakl, ller, faili mehuller olmadndan kaynakl, yahut bir yumuatma hali olsun iin bu darbe 28 ubat Post-Modern Darbesi olarak tanmland. Post-Modern Darbe balnda birok yorum yapld. Ben postun brnlen bir ey olduu armndan yola karak yorumladm. nk resmi tarihin yazdklarnn altndakileri yaadm, yaadk. Birok iddia ortaya atld, birou yaadklarmzla paralel dnnce neredeyse ispatland. ok net hatrlyorum. nce sokaklarda ellerinde asalar, sakall, cppeli birok insan grr olduk. simlerinin Aczimendi olduunu rendik. Ayn dnemlere yakn olmal. Televizyonlarda, yolda grdmz adamlardan birini grdk; salarndan srklenerek gtrlyordu, baskn ne hikmetse an ile kameralara yansmt, elinde bartsyle masum(!) bir gen kz, bartsyle san yzn rtmeye alyordu. Mslm Gndz, Ali Kalkanc, Fadime ahin; televizyonlarda her akam ama her akam, haber programlarn hepsinde, arlatan eklinde, sapk, tacizci eklinde lanse ediliyordu.
Fikir Platformu
67
Gazeteler ve televizyonlar, Kemalist ideolojinin neferleri, YK yeleri, Ali Kalkanc, Mslm Gndz, Fadime ahin ls dnda kimseyi konuturmuyordu. niversite dnemlerimdi. Bartl olarak okula giremeyeceimize dair sylentiler dolanmaya balamt. Daha ne olduunu anlayamadan hocalardan, renci ilerinden uyarlar gelmeye balad. Birden kelere sktrlan kzlar, akabinde alayan kzlar olduk. Sonra onlarla tantk; gvenlik grevlileri, peruklar, apkalar, okul nlerindeki soyundurulma kabinleri nce hocalarla bozutuk, sonra okulla, sonra ailelerimizle, sonra kendimizle bozutuk, en sonunda bozulduk. Kamu kurumlarnda grevli arkadalarmz da katld bu bozgunlara; nce kendileri, sonra eleri grevden alnd yahut srld. Milletin karar olan Merve Kavak, seilmi bir milletvekili olduu halde, TMMMde yuhaland. Yeminin etmesine frsat verilmedi. Biz bu haldeyken, birileri Ali Kalkancy bir gecede eyh yapan birileri, bir gazeteci, bir rtbeli, bir transeksel zaferlerini kutluyordu. Aradan biraz zaman daha getikten sonra Aczimendilerin sesi, soluu, grnts kesildi. Bir bakas girdi devreye; Hizbullah. Birok yerden domuzba yntemiyle ldrlm insanlarn cesetleri kt. Mslman feminist Gonca Kuri bu balkta ortadan kaldrld. Ancak 28 ubat Ruhu ortalktan hi kaldrlmad. Post-Modernin postlar Ali Kalkancnn postlaryla da bitmedi. Post, post stne; ekonomik kriz, banka hortumcular, deprem 28 ubat gei srecinde sergilenen oyun, repliinden mimik amadan oynand srada banka hortumcular, gazete patronlarna peke ekilen dolarlar, ekonomik kriz altndaki nedenler bir posta brndrlerek sunuldu bizlere. ouna inandk yahut gz yumduk. Ak Partinin alternatifsiz tek parti olarak Trkiyenin bana ak ara farkla gelii, yerini bir sre daha koruyaca garantisi, Abdullah Gln Cumhurbakan olma ihtimali gndeme yenilii olan bir mdahaleyi getirdi; 27 Nisan E-Muhtras. Nerdeyse bu olaylar zerinden 10 yl gemiti ki, barts yasan zmeyi seim vaadi olarak kullanan Ak Parti bu yasa zme giriiminde bulundu. Bulunmasyla birlikte kapatlmas hemen gndeme geldi. An ile aslnda biroumuzun bildii ancak asla yksek sesle ifade edemedii derin devlet yaplanmas olan Ergenekon Terr rgt balklar yayld. An ile alnan mahkeme kararyla, bu yaplanmann adnn Ergenekon Terr rgt olarak anlmas yasaklad. sim deitirilince yaplan tm hukuksuzluklar bir anda anlam deitirdi(!)
Fikir Platformu
68
tiraflarla birlikte darbe planlar ile tantk; JTEM gerei, devlet-siyaseti-mafya-PKKasker ilikisi, 17500 faili mehul gibi dehet verici gerekler(?) ifadelerde yerini ald. Bir gn bir siyaseti, bir gn bir emekli asker, bir gn bir gazeteci, bir gn bir PKK itirafs kp anlatt Geitirilmeye alld, yalandr, iftiradr dendi. 28 ubat srecinde hi suu olmad halde, i yerine el konulan insanlarn, evlerini talan edip, arama yapanlar, yan odadan ocuklarnn oyuncan almasna izin vermeyenlere emir verirken; i Ergenekona gelince, emekli dahi olsa bir askeri soruturma iin davet etmeye dahi tepki verdiler. Darbe zeminlerinin yaratcs, szde gazeteciler tutuklannca demokrasi nerede? diye barmaya baladlar. Sonra m? Sonras bir sonraki, Darbeler Tarihimizin son bal 27 Nisan e- Muhtras balnda Bu gn neredeyse zerinden 13 yl gemi olmasna ramen, o gn alnan kararlarn, yasaklarn halen srd bir lke de, yeni balayan eitim srecinde, hala bartl gen kzlar bana bir peruk lazm, o da pazartesi lazm diyorsa ve hala adlar niversite hocas olan bir takm zihinsel zrller, dnme yetisini kaybetmi vicdanszlar 20 yanda bir gen kza, snfn ortasnda, arkadalar arasna it diyorsa, ve hala okul nlerindeki ba ama kulbeleri dolup boalyorsa, tm bunlara ramen bu iin tezgahlar, haklarnda delil bulunamad(!) gerekesiyle bir gecede 100 kiilik bir blk halinde salveriliyorsa, 28 ubat halen devam ediyor demektir, bir dnn derim; eriat nerede, demokrasi nerede? 28 ubatn postunun altnda.
Fikir Platformu
69
Laiklik Tehdit Altndaysa Halk Tehdit Etmek Teferruattr: 27 Nisan Demokrasinin bir sistem olarak yer bulduu lkelerde, lke vatandalarnn seimleri ve tercihleri lkenin kaderini belirler. Demokrasinin zde deil, szde olduu lkelerde ise ynetim darbe-muhtra-mdahaleler ile kurgusal bir ekilde salanr. Aslnda bir lkenin darbeler tarihini inceleyecek kadar uzun bir zaman, belirli aralklarla darbe ve muhtraya ahit olunmas dahi sistemin olmas gerekenin dnda olduuna kanttr. te bu kantlardan bir kant olan 27 Nisan E-Muhtrasn, Trkiye Darbeler Tarihi yaz dizisinin son bal olarak atyoruz. Genel Kurmay Bakanl 27 Nisan 2007 tarihinde gece saat 23.20de laiklikle ilgili bir aklama yapt. Her aklamada mevcut sertlii barndran bu aklamann her zaman olduu gibi gerekesi laiklikle ilgiliydi. ok uzun yllar belirli periyotlarla darbe-muhtra grm bir milletin, radyo ile balayan askeri mdahale ilanlar, gelien teknolojiyle birlikte internet ulamna kadar vard. Teknolojinin byk evrimler geirecei kadar uzun zamanlarda, darbe-muhtra ilan arac olarak radyodan, internete geildi ancak darbe-muhtra mdahaleleri ama olarak herhangi bir evrim geirmedi, ayn kald.
70
Muhtraya giden sre 10. Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezerin grev sresinin dolmasna 30 gn kala, yasal olarak olmas gerektii gibi Cumhurbakan aday belirleme srecine girilir. Yine anayasal olarak Cumhurbakan TBMM tam ye saysnn te iki ounluu ve gizli oy ile seilir. Ancak lke Cumhurbakan olarak nerilecek ismin eylemselliinden ok ekilciliine, zihin okuma yntemleriyle ehemmiyet veren, ok sesli, az saydaki, baskn aznln meydan olma halinde uzun yllar bask ile ynetildii iin, bu uurda halkn seimi dahi dikkate alnmad iin ve Ak Parti iktidar srecinden rahatszlk duyan kesimin ordu greve lklar ile Cumhuriyet Mitingleri dzenledii iin bu normal sre, sanki anormalmi gibi yaanr. Cumhuriyet Mitingleri ile lkeyi kaos ortamna, blmeye gtrenler eylemlere devam ederken, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayramna tarih olarak yakn den nemli gnlerden bir gn olan Kutlu Doum Haftas etkinlikleri akr. Kutlu Doum Haftas etkinleri bnyesinde birka ocuk, ban rtp, ilahi syledii iin, asker ve sivil grnml militer yap heveslileri byk rahatszlk duyar. Gazetelerin kelerinden, televizyonlarn ekranlarna, sokaklara ve meydanlara taan bu kitlenin Ak Partinin seimlerden tek bana iktidar olmasndan duyduu rahatszla, birka ocuun iir, ilahi okumas barda taran son damla etkisi yapar. Darbecilerin laiklik tehlikesi(!) ihtimaline dahi tahamml yoktur. te her ey byle balar, halkn setii bir parti ve birka ocuunun dinlerinin en nemli ahsiyeti olan Peygamberlerini anmas, bir lkenin silahl kuvvetlerini ve ksmi kitlesini darbemdahale-muhtra lehine harekete geirir. Bildirinin Tam Metni Tm bu gelimelerden sonra bir gre gre gereklilik arz eden aklama, bir gre gre mdahale-muhtra olan bildiri hi tereddt edilmeden yaynlanr. Trkiye Cumhuriyeti devletinin, bata laiklik olmak zere, temel deerlerini andrmak iin bitmez tkenmez bir aba iinde olan bir ksm evrelerin, bu gayretlerini son dnemde artrdklar mahede edilmektedir. Uygun ortamlarda ilgili makamlarn, srekli dikkatine sunulmakta olan bu faaliyetler; temel deerlerin sorgulanarak yeniden tanmlanmas isteklerinden, devletimizin bamszl ile ulusumuzun birlik ve beraberliinin simgesi olan milli bayramlarmza alternatif kutlamalar tertip etmeye kadar deien geni bir yelpazeyi kapsamaktadr. Bu faaliyetlere girienler, halkmzn kutsal dini duygularn istismar etmekten ekinmemekte, devlete ak bir meydan okumaya dnen bu abalar din kisvesi arkasna saklayarak, asl amalarn gizlemeye almaktadrlar. zellikle kadnlarn ve kk ocuklarn bu tr faaliyetlerde n plana karlmas, lkemizin birlik ve btnlne kar yrtlen ykc ve blc eylemlerle artc bir benzerlik tamaktadr. Bu balamda;
Fikir Platformu
71
Ankarada 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram kutlamalar ile ayn gnde kuran okuma yarmas tertiplenmi, ancak duyarl medya ve kamuoyu basklar sonucu bu faaliyet iptal edilmitir. 22 Nisan 2007 tarihinde anlurfada; Mardin, Gaziantep ve Diyarbakr illerinden gelen baz gruplarn da katlm ile, o saatte yataklarnda olmas gereken ve yalar ile uygun olmayan a d kyafetler giydirilmi kk kz ocuklarndan oluan bir koroya ilahiler okutulmu, bu srada Atatrk resimleri ve Trk bayraklarnn indirilmesine teebbs edilerek geceyi tertipleyenlerin gerek ama ve niyetleri aka ortaya konulmutur. Ayrca, Ankarann Altnda ilesinde Kutlu Doum leni iin ilede bulunan tm okul mdrlerine katlm emri verildii, Denizlide l Mftl ile bir siyasi partinin ortaklaa dzenledii etkinlikte ilkretim okulu rencilerinin balar kapal olarak ilahiler syledii, Denizlinin Tavas ilesine bal Nikfer beldesinde drt cami bulunmasna ramen, Atatrk lkretim Okulunda kadnlara ynelik vaaz ve dini sylei yapld yolunda haberler de kaygyla izlenmitir. Okullarda kutlanacak etkinlikler, Milli Eitim Bakanlnn ilgili ynergelerinde belirtilmitir. Ancak, bu tr kutlamalarn ynerge d talimatlarla yerine getirildii tespit edilmi ve Genelkurmay Bakanlnca yetkili kurumlar bilgilendirilmesine ramen herhangi bir nleyici tedbir alnmad gzlenmitir. Anlan faaliyetlerin nemli bir ksmnn bu tr olaylara mdahale etmesi ve engel olmas gereken mlki makamlarn msaadesi ile ve bilgisi dahilinde yaplm olmas meseleyi daha da vahim hale getirmektedir. Bu rnekleri oaltmak mmkndr. Cumhuriyet kart olan ve devletimizin temel niteliklerini andrmaktan baka ama tamayan bu irticai anlay, son gnlerdeki baz gelimeler ve sylemlerden de cesaret almakta ve faaliyetlerinin kapsamn geniletmektedir. Blgemizdeki gelimeler, din ile oynamann ve inancn siyasi bir syleme ve amaca alet edilmesinin yol aabilecei felaketlerin ibret alnmas gereken rnekleri ile doludur. Kutsal bir inancn zerine yklenmeye allan siyasi bir sylem veya ideolojinin inanc ortadan kaldrarak, baka bir eye dnt, lkemizde ve lke dnda grlebilmektedir. Malatyada ortaya kan olayn bunun arpc bir rnei olduu ifade edilebilir. Trkiye Cumhuriyeti devletinin ada bir demokrasi olarak, huzur ve istikrar iinde yaamasnn tek artnn, devletin Anayasamzda belirlenmi olan temel niteliklerine sahip kmaktan getii phesizdir. Bu tr davran ve uygulamalarn, Sn. Genelkurmay Bakannn 12 Nisan 2007 tarihinde yapt basn toplantsnda ifade ettii Cumhuriyet rejimine szde deil zde bal olmak ve bunu davranlarna yanstmak ilkesi ile tamamen elitii ve Anayasann temel nitelikleri ile hkmlerini ihlal ettii ak bir gerektir.
Fikir Platformu
72
Son gnlerde, Cumhurbakanl seimi srecinde ne kan sorun, laikliin tartlmas konusuna odaklanm durumdadr. Bu durum, Trk Silahl Kuvvetleri tarafndan endie ile izlenmektedir. Unutulmamaldr ki, Trk Silahl Kuvvetleri bu tartmalarda taraftr ve laikliin kesin savunucusudur. Ayrca, Trk Silahl Kuvvetleri yaplmakta olan tartmalarn ve olumsuz yndeki yorumlarn kesin olarak karsndadr, gerektiinde tavrn ve davranlarn ak ve net bir ekilde ortaya koyacaktr. Bundan kimsenin phesinin olmamas gerekir. zetle, Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu nder Atatrkn, Ne mutlu Trkm diyene! anlayna kar kan herkes Trkiye Cumhuriyetinin dmandr ve yle kalacaktr. Trk Silahl Kuvvetleri, bu niteliklerin korunmas iin kendisine kanunlarla verilmi olan ak grevleri eksiksiz yerine getirme konusundaki sarslmaz kararlln muhafaza etmektedir ve bu kararlla olan ball ile inanc kesindir. Kamuoyuna sayg ile duyurulur. Bu muhtrann kof bir gereke olan; laiklik tehdit altnda yle ise mdahale etmek grevdir, sorumluluu yan sra, bir baka yn de; Ermeni, Krt ve rk olmayan vatandalarnn antidemokratik uygulamalara, zulme ve iddete maruz kalmas, Ne mutlu Trkm diyene! ilkesine riayet etmeyenleri aka dman ilan etmesidir. Sonu Hkmet bildiriyi zerine alm ve Hkmet szcs Cemil iek ertesi gn bir basn aklamas yaparak Hkmetin de laiklikten yana olduunu bildirmitir. Hkmet allmadk bir ekilde, daha nceki askeri mdahalelerin ardndan hkmetlerin taknd tavrlarn aksine muhtray sert bir tepkiyle karlad. Cemil iek konumasnda Genelkurmay Bakan nn resmi olarak Babakan a bal olduunu, grevleri itibaryla Babakana kar sorumlu olduunu belirtti. Mecliste temsil edilen CHP, ANAP, DYP, HYP, SHP ile TBMMde sandalyesi olmayan DSP, MHP, P liderleri erken seim karar alnarak Cumhurbakanl seimlerinin yeni Meclis tarafndan yaplmas gerektiini basn aklamalar ile belirtmilerdir. Ancak Hkmet byle bir yolu tercih etmediklerini ve seim srecinin devam edeceini aklamlardr. Abdullah Gl ise adaylktan ekilmeyeceini aklamtr. lkeyi Cumhuriyet Mitingleri ile kaos ortamna, blmeye gtrenler eylemlere devam ede dursun; bu srece ramen Cumhurbakan nerisi olarak 24 Nisan 2007 gn Abdullah Gln ad ortaya kt. 27 Nisan tarihinde yaplan Cumhurbakanl birinci tur seimlerinde 357 kabul oyu kmasna karn 367 saysna ulalamad iin, seim ikinci tura kalm; Anayasann ilgili hkm gerei, ilk oturumun alabilmesi iin 367 yenin Mecliste hazr bulunmas gerektii gerekesi ile Cumhuriyet Halk Partisi tarafndan oturumun iptali iin Anayasa Mahkemesine alan dava sonucu Meclisin bu birinci oturumu, Anayasa Mahkemesinin 1 Mays 2007 tarihli karar ile iptal edildi. 6 Mays 2007 tarihinde Mecliste
73
Fikir Platformu
yaplan iki yoklamada da toplant yeter saysnn bulunamay yznden 11. Cumhurbakan seilememitir. Abdullah Gl 28 Austos 2007 tarihinde yaplan cumhurbakanl seim nc turunda 339 oy alarak Trkiye Cumhuriyetinin 11. cumhurbakan seildi. Bylece Nisan 2007de balayan Trkiyenin 11. Cumhurbakann seim sreci sona erdi. Ayrca, TBMMde 27 Nisan 2007 tarihinde yaplan Cumhurbakanl seimi 1. turunda toplant yeter says olan 367 saysna ulalamad gerekesiyle CHP tarafndan Anayasa Mahkemesine yaplan itiraz bavurusu 1 Mays 2007 tarihinde hakl bulunarak Cumhurbakanl seimlerinin 1. turu iptal edilmitir. Bu gelimeler zerine Babakan Recep Tayyip Erdoan 24 Haziran ya da 1 Temmuz tarihinde erken seime gidilecei aklamas yapt. Ayrca, 1973 ve 1980de olduu gibi askerlerin Cumhurbakanl srecine artk mdahil olmalarn engellemek iin, Anavatan Partisinin teklifi TBMM tarafndan kabul edilerek Anayasa deiiklii yapld ve bundan sonra Cumhurbakanlarnn 5 senede bir dorudan halk (cumhur) tarafndan seilmesi kabul edildi. Dnemin Cumhurbakan Ahmet Necdet Sezer ve CHP itiraz ettikleri iin bu deiiklik referandum ile halkoyuna sunuldu ve %78 oy oran ile kabul edilerek kesinleti. Not: Ergenekon Davasnn halen sonuna gelinememi olduu bu zamanlarda, ispatlanamad gerekesiyle, faillerinin elini kolunu sallayarak gezdii, yahut bir gecede salverildii, Darbeler Tarihi yaz dizisine balk olamam darbe eylem planlarn planlandna inansam dahi hali hazrda slak bir imza mevcut olmadndan-olduundan(?) bu bala konu olmas gerekirken, etik bulmadmdan, bu yazya konu etmiyorum. Bitirirken Yaz yazmak yorucu bir uratr. Akademik yahut bilgiye dayal toplamda bir sayfalk bir yaz iin dahi, yeri geldiinde onlarca kitap, makale taramanz gerekebilir. Beyni olduka yoran bu eylemden fazlas da vardr; ruhu yoran yazlar yazmak. Trkiye Darbeler Tarihi yaz dizisinin bilgiye, aratrmaya dayanan bir yn olduu gibi ruha bask yapacak, bezginlik yaratacak bir yn de oldu. Daha reit olmad bir yata ikence grenler ile rportajlar, neredeyse bir hi uruna aslm bir bakandan tutunda, eitimalma hakk zorla gasp edilmi bartl rencilere kadar, katledilen, faili mehul denilen bir yn insann, bir yn acsna ahit olduk. ok istekli olarak baladm bu yaz dizisi akas beni ok yordu. imdi bitirirken bir grevi teslimin rahatl yan sra bir eziyetler dnemine tekrar ahit olma halinden kurtulmann huzurunu yayorum. Son balmz olan 27 Nisan Muhtrasnn da, bu minvalde asker eliyle yaplm son mdahale olmasn diliyorum.
Fikir Platformu
74
Fikir Platformu
75

Kendi Ulkesini Isgal Eden Ordu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kendi Ulkesini Isgal Eden Ordu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Kendi lkesini igal eden ordu

K e n di lke sin i iga l e de n o r du

Kendi lkesini igal eden ordu

Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu

Kendi lkesini igal eden ordu