Banka Ordudan Tehlikelidir

Banka ordudan tehlikelidir!
Banka Ordudan Tehlikelidir

Mehmet Ylmaz
1
www.derindusunce.org
Fikir Platformu
Bu kitap Derin Dnce Fikir Platformunun okurlarna armaandr. www.derindusunce.org
Fikir Platformu
Fikir Platformu
Fikir Platformu
indekiler
nsz ....................................................................................................................................................... 6 Demokrasinin en byk dman halktr!.......................................................................................................... 7 Bize Demokrasi deil Adalet lzm ........................................................................................................ 14 Kriz karma zgrl .......................................................................................................................... 16 Banka ordudan daha tehlikelidir ........................................................................................................... 20 Liberal yalanlar ve ekonomik gerekler ................................................................................................. 23 zel banka isen krlar senin, zarar halkndr..................................................................................................... 27 Katil ldrd kiinin malna miras olunca ................................................................................................... 29 Yeni kriz ne zaman kacak?.......................................................................................................................... 32 Krizin mimarlar kim? .................................................................................................................................. 36 ocuklar sokaa atma zgrl .................................................................................................................. 39 Ekonomistler ekonomiden anlasalard yatrmc olurlard ................................................................................... 44 Yunanistan kumar masasnda tlrken ...................................................................................................... 46 Avrupa Muz Cumhuriyetinde darbe mevsimi............................................................................................... 49 Avrupa batmayacak, oktan batt nk ...................................................................................................... 54 Srdrlebilir erefsizlik: in ve Avrupa........................................................................................................... 57 Kaynak dergiler ve kitaplar .................................................................................................................... 59
Fikir Platformu
nsz
Atinada, Romada, Madridde ve Washingtonda artk halkn deil bankalarn dedii oluyor. Batda demokrasi geriliyor, yeni bir dzen kuruluyor. Alp satma zgrl nasl oldu da halk bankalarn klesi yapt? nsan deerlerin deil madd deerlerin hakim olduu her toplum kendi arszl altnda ezilmeye mahkm aslnda. Thomas Jefferson, George Washington, Max Weber, Hannah Arendt, Karl Marx ve Alexis de Tocquevillein eserlerinde srarla zerinde durulan bir mesele bu. Zenginlemeye ve para ile daha ok haz almaya odaklanan insanlar bencilleiyorlar. Siyasetten, cemiyetin dertlerinden uzak, oy kullanmaya bile enen bir gruh kyor meydana. Tam da bu yzden Batda demokrasinin en byk dman batl insan modeli oldu. Kendini zel hayatna hapseden, lks tketime, tatile, konfora odaklanan batl insanlar politikadan uzaklatlar. Bu refah toplumunun bireyleri dier insanlarn dertlerine duyarszlat. Para bu srete kutsallat. Yine bu yzden bankalar ve bankaclar ilahlaarak hukukun stne kabildiler. te bu fikr zemindir sermayeyi ar byten, savclar, hakimleri bile etkisiz hale getiren. Bankaclarna sz geiremeyen bat toplumlar tpk 1980lerde ordusuna sz geiremeyen Trkiyenin durumuna dtler... Peki 2008 ekonomik kriz sreci nasl geliti? Krizi tetikleyen ve byten ne oldu? Bize yanstlann aksine, 2008de Amerikan emlk sektrnden balayan kriz ngrlemez bir felaket deildi. Yaplan dpedz bir piyasa darbesi idi aslnda. Tasarlanm, planlanm, yrrle konmu bir operasyon. Bu operasyonu yneten insanlar daha 1980lerde Bat adaletinin zerine kmlard. Krizi frenleyecek yasal engelleri bir bir kaldrdlar, krizin kresellemesini salayacak mekanizmalar yine onlar kurdular. Yaklak 40-50 kiilik bir ekip. Kriz srecinden zenginleerek ve glenerek ktlar. Banka kurtarma operasyonlaryla halen zenginlemekteler. Elinizdeki 60 sayfalk bu kitap Batda demokrasinin gerileme srecini sorguluyor: 1. Demokrasinin zayf noktalar nelerdir? Bankalar nasl oldu da halkn iradesini ayaklar altna alabildiler? 2. Hukuk devleti diyerek rnek aldmz demokratik lkeler neden bu Piyasa Darbesine engel olamadlar? 3. Asker darbelerden yakasn kurtaran Trkiyede hkmet Piyasa Darbesi ile devrilebilir mi?
Fikir Platformu
Demokrasinin en byk dman halktr!

Bir devleti devlet yapan nedir? Kaln surlar, yksek kale burlar m? Hayr. Bir devleti devlet yapan yksek deerlere sahip insanlardr. O insanlar ki devlerini bilirler. Ama haklarn da bilirler ve o haklar koruyacak cesareti gsterirler (Thomas Jefferson*, ABDnin 3c bakan) Genelde demokratlarn en byk korkusu diktatrlktr. Seimle ya da asker bir darbe ile baa geebilecek anti-demokratik liderlerden korkarlar en ok. Muz cumhuriyetlerindeki ve Trkiyedeki asker darbeler hatra gelir hemen. Veya Adolf Hitlerin (gya) demokratik yolla baa gelmesi tartlr durur.Oysa demokrasinin en byk dman halktr. Daha dorusu halkn bencillii ve miskinlii en zayf halkadr, demokratik sistemlerin yumuak karndr bu. Zira gcn halktan alan rejimler iin halkn siyasetten soumas ykc bir tehdit unsuru. Bu souma ve uzaklamann sebebi korku, hatta paranoya oldu gemite. Trkiyede Krt korkusu ve irtica korkusunu biliyoruz. Baka lkelerde de iktidarlar cler rettiler ve bu yolla halk siyasetin dna ittiler. Ama korku dnda da faktrler olabilir. Halk demirden zincirlere vuramayanlar bunu yerine altndan zincirler de kullanabilir: Belki firavunlar piramitlerini krba altnda inleyen klelerin emekleriyle ykselttiler. Gnmzde olay biraz farkl. Kleler, Belki ben de firavun olurum dncesiyle piramidin inasna gnll olarak ve tebessm ederek katlyorlar. (smet zel) Gerekten de halka sirayet eden, saplant halini alan bir zenginlik umudu, bolluk, refah taknts demokrasiye zarar verebilir. nk byle bir lkede vatandalar kendi kk dnyalarna, tatillerine, lks hayata odaklanacaklar; insanlar tekine yaplan zulme, hakszla kaytsz kalacaktr. Yani Para ile temsil edilen madd deer ykselir, insan insan yapan deerler alalr. Parann deeri Adalet, Vicdan, Sevginin zerine kar. Bu koullarda siyasi irade Kapitalin yani sanayicilerin ve bankalarn
7
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! eline geer, halk temsil etmesi gereken milletvekilleri sermayenin elinde oyuncak olur, demokratik rejimler zayflar ve kerler. 1980lerden itibaren Amerika Birleik Devletleri tam da bu tarife uyan bir srece girdi ve 2008den sonra demokrasinin grd hasar ciddi boyutlara ulat. Elbette 2008 krizini balatan bankaclar masum deil. Elbette bu bankaclarla su ortakl yapan siyasetiler masum deil. Zaten geen haftalarda yayna giren 6 blmde anlattmz gibi krizin karlmas ve halkn parasnn bankaclara datlmas hukuk bir sorundur ve ABD devletinin meruluunu tartmaya amtr: Banka ordudan daha tehlikelidir Liberal yalanlar ve ekonomik gerekler zel banka isen krlar senin, zarar halkndr Katil ldrd kiinin malna miras olunca Yeni kriz ne zaman kacak?. Krizin mimarlar kim? Ancak bu blmde biraz daha derine inmek istiyoruz, bu byk soygunu mmkn klan fikr zemin neydi? Dnyann en gl ordusu, ekonomisi nasl oldu da bir avu bankacya yenik dt? Sanrm bu sorunun cevabn verecek en yetkili insanlar ABDni kuranlardr. Bu devasa makinenin tasarmn, montajn yapanlar, ABDnin mimarlar bize sistemin zayflklarn da net biimde syleyeceklerdir. Mesel u satrlar dikkatle okuyalm: Bankaclk sistemini hukuk erevesine sokamadk. Bu zayflk bir gn gelip anayasal dzeni ykabilir. Bugn dahi bir takm ahlkszlar halkn ekmeiyle kumar oynamaktalar. Bankaclarn bu arszl gelecek kuaklara yk olacaktr *...+ Amerikan halkndan nce hi bir ulusun kaderi para hrsna ve zel kiilerin hokkabazlna terk edilmemiti. O kiiler ki ticaret arac olan parann dolam miktarn milletin ihtiyalarna deil kendi karlarna gre arttrrlar. Bir kt seliyle mlkiyetin cari fiyatn iirirler, sonra o mlkiyeti yok pahasna alrlar *...+ Serbest ticarete ve rekabet kurallarna aykr olan bu i yapld ve yine yaplacaktr. stelik kanun yapclarn gz nnde hatta korumas altnda! Adalet, erdem, dev bize emrediyor: Btn memleket yamalanmadan nce bu hrszlar durdurulmaldr (Thomas Jefferson*, zel mektuplarndan) Demokrasideki tasarm hatalar Kemalizmin izmesi altnda 80 sene inim inim inledikten sonra demokrasiyi eletirmek zor. Hele Avrupa, Amerika, Kanada, Avustralya gibi bir ok lkede demokrasi ve refah kolkola giderken bu eletiriyi yapmak daha da zor. Fakat demokrasiyi bir ideal, kendi kendini meru klan bir deer olarak grmek doru deil. Toplumun hedefi ne ise, adalet, bar, refah bu hedeflere ulamak iin bir ara olabilir demokrasi. Bu gzle bakldnda durum deiiyor. Yani adalet ve refaha ulamak iin en iyi ara bu mudur? diye sorduunuzda, demokrasiyi kurumlaryla, zihniyetiyle birlikte deerlendirdiimizde kendine has baz dizayn hatalar gze arpyor hemen. Nedir? Birinci hata demokrasinin tarihinden geliyor: Avrupann snfsal ve dinsel kavgalarndan doan bu atekes rejimi ister istemez ahlk bir grelilik dayatyor bize. Yani o da olur, bu da olur, sen de haklsn. Hakl ile gl birbirine karyor. En ok oy alan deil en ok lobi yapan, en ok paras olan ne geiyor. kinci hata ise demokrasinin felsefesinde: Pozitivist, fayda-tehdit ekseninde ileyen modern devlet halk ile kurduu ilikiye bu zihniyetini yanstyor. Haliyle kutsanan, yceltilen birey anonimleiyor. Demokrasilerde birey TEK-likten TEK-tiplemeye doru gidiyor. Semen, retici,

Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! tketici gibi kitlesel rollerde kristalleen birey referandumlara, istatistiklere ve nihayetinde kamuoyu denen soyut bir algya hapsoluyor. nc mesele ise demokrasi sayesinde kurulan bar ortam. Snf atmalarnn byk lde askya alnmas sayesinde bireysel refah artyor. Bu kendi bana elbette olumlu bir gelime. Ama bir yanda bu bolluk, dier yanda siyaset zerinde etki etmenin zorlamas ve anonimlemesi varsa ne olacak?Siyasette, toplumsal meselelerde silikleen bireyler lks tketimle, marka tutkusuyla bunu tazmin edecekler. Birisi olmak mmkn deilse ok eyesahip olmak hedefi kalyor bireylerin elinde. Demokrasinin genetik kusurlarn yani demokrasiden kartlp atlmas neredeyse imknsz olan bu sorunlar tehis etmenin en iyi yollarndan biri sanrm Alexis de Tocquevillee bavurmak. Siyaseti, tarihi, filozof ve hatta sosyolog olarak kendini ispatlam bir deha Tocqueville. Hem Fransann hem de Amerikann en alkantl yllarnda siyasetle ve anayasa hukuku ile megul olmu, dnya siyaset felsefesinin bayaptlarndan biri olan Amerikada Demokrasi adl eseri yazm, sene 1835. Modern mnda demokrasinin dogum sanclar ekiliyor bu devirde. Tam da Thomas Jeffersonn bankalarla mcadele ettigi yllar, baslangta koydugumuz alnty hatrlayn. (Tocquevillein kitabndan nemli grdmz 7 paragraf aktardktan sonra Avrupa tarihindeki devrim-demokrasi ilikisine dikkat ekeceiz ve bu makaleyi sonulandracaz) Kendimizi kandrmayalm, demokratik kurumlar insanlarn ihtiraslarn iddetle krklyor. Bu hrs kurumlarn herkese eit olma imkn vermesinden deil, bu imknn kullanlmasndaki aksamadan kaynaklanyor. Demokratik kurumlar eitlik arzusunu uyandryor ve krklyor ama bu arzuyu tatmin edemiyor. Vaad edilen mkemmel eitlik srekli halkn elinden kayor, tam yakaladn zannettiinde kayp gidiyor. Pascaln dedii gibi bitmeyen, ebed bir ka bu. Halk durmadan kendini hazrlyor bu eitlie. Ne olduunu bilecek kadar yakn, tadamayacak kadar uzak. Baarma umudu onu heyecanlandryor, baarma ihtimalindeki belirsizlik ise bktryor. [...] Madd arzular doyurma abas demokrasiler iin olmazsa olmazdr. Ama yasalar karsnda eit olmak, serbest ticaret ve rekabet ortam sebebiyle toplum siyasetten uzaklar. Egoist beklentiler peinde koan, madd karlar dnda hi bir derdi olmayan burjuvazinin boaltt alan despotik bir devlet tarafndan doldurulabilir. [...] Yeni despotizmin neye benzeyeceini hayal ediyorum. Birbirine benzeyen, eit insanlar gryorum kk ve sradan hazlar peinde, hi dinlenmeden kendi etraflarnda dnyorlar. lerini, ruhlarn dolduruyorlar bu hazlar ile. Her biri tekilerle arasna bir mesafe koymu, onlarn bana gelen eylere kaytsz, yabanc gibi. ocuklar ve yakn arkadalar onun iin btn insanl tekil ediyor. Kendi lkesinin vatandalar? Hemen yanndalar ama onlar grmyor. Dokunuyor ama neredeyse hissetmiyor. Sadece benlii var ve benlii iin var. Elinde bir aile kaldysa bile artk vatan yok. Onun bu bireysel hazlarnn srmesini garantileyen devasa bir g ykseliyor zerinde. Mutlak, dzenli, ngrl ve efkatli. nsan yetikinlie hazrlayan baba efkatini andrsa da znde bireyleri ocukluk mertebesinde tutmay amalyor. Vatandalarn haz almalarndan holanyor, yeter ki istedikleri tek ey bu olsun. Bu g gnll olarak bireylerin mutluluu iin alyor ama bu mutluluun tek vektr ve tek hakemi olmak iddiasnda. Onlarn gvenliini
9
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! salyor, ihtiyalarn karlyor, haz almalarn kolaylatryor. Endstrilerini ynetiyor, miras sorunlarn zyor. Bylece bireyler dnmenin zahmetinden ve yaama zdrabndan kurtuluyorlar. Vicdan ve zgr irade her geen gn biraz daha gereksiz ve nadir oluyor, daha kk alanlara hapsediliyor. zgrlk bylece insanlarn parmaklar arasndan kayp giderken birey [felli bir hasta gibi+ kendini ynetme kabiliyetini tamamen kaybediyor. *...+ Demokratik toplumlarn korkmas gereken en byk tehlike anari deil. Zira eitlik iki eilim douruyor: birincisi insanlar bamszla gtryor ve anariye yol aabilir. Dieri is daha uzun, sinsi ama daha kesin bir ekilde klelie gtryor. [...] Demokratik lkelerde snf ayrm yok. Haliyle buralarda yaayan insanlarn ne zerlerinde ne de altlarnda biri var. Snf ayrm olmad iin bireylerin doal mttefiki saylabilecek kimse de yok. nsanlar ilerine kapanyorlar ve kendilerini toplumdan soyutlanm olarak dnyorlar. [...] Byle insanlarn zel hayatlarndan bir nebze ayrlp toplumun sorunlaryla ilgilenmeleri ok zor. Doal olarak kollektif karar ve sorumluluu devlete ve onun temsilcilerine terk ediyorlar. Hem toplumun dertleriyle uramay sevmiyorlar hem de vakitleri yok.Demokratik ortamda zel hayat o kadar aktif ve o kadar arzularla dolu ki kimsenin siyasete ayracak vakti yok.
Demokratik zihniyet demokrasiden nce domutur Demokrasilerin bozulmasnda darbe gibi bir komplo aramak yersiz. Mesele daha ok demirin paslanmas gibi, ieriden ve sinsice ileyen, yava bir sre. Demokrasi iinde uzun sre yaayan insanlarn hayat grlerinde, deger yarglarnda meydana gelen deiimler demokrasiye zarar verecek bir zihniyetin tohumlarn atyor. Neden byle oluyor peki? Demokrasiyi genelde siyasi bir rejim olarak tasavvur ederiz. Ama daha geni bir perspektiften de baklabilir, Alexis de Tocquevillein yapt gibi, demokratik fikirli toplumdan bahsedebiliriz mesel. Yani demokratik bir rejimi mmkn, hatta kanlmaz klan insan topluluklarna odaklayabiliriz nazarlarmz. Gereklidir de bu. Zira devrimler, byk rejim deiiklikleri oumuzun sand gibi bir balang deildir, bir sondur. Uzun yllardr yaanmakta olan emek/ sermaye/ teknoloji/ g / hak / iktidar ilikilerindeki sert deiimlerin, keskin virajlarn resmiyet kazanmasdr devrim. Avrupada demokrasinin ortaya k ve geliimi dnlp tartlm bir proje deil. Baz zaruretlerden domu bir tr atekes hali daha ok. Teknoloji ilerlemi, endstri devrimi toplumu dntrm ve bir ii snf ihdas etmi mesel. Yine ayn srete ehirde yaayan, soylu olmayan sermaye sahipleri ortaya km Yani toplum deimi. Karnlarn doyurma ekilleri deimi, ticaretleri deimi Bu yeni dzende Kilisenin, krallarn, soylularn nfuz sahalar daralyor haliyle. Buna karlk endstriyel ve finansal bir yeni aristokrasi douyor, her yerel g gibi o da iktidara talip. Evet, Avrupada cumhur iktidara talip olmadan nce glenmi, bunu hemen grebiliyoruz. Gcn Gkten (Batl Tanr algs) alan bir sosyal yap gitmi, gcn Yerden (Para: Yer Tanrs) bir yap gelmi Batya; ve bu dnm ok hzl gereklemi. Yeni teknik ve ekonomik kurallarla ekillenen
10
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! yeni dnyada eski kurumlar zorlanm doal olarak: Krallk, prenslik tpk Vatikan gibi ritellere, nvanlara indirgenmi. Yani devrim oktan olmu ve bitmi. Fransz devrimi ve dier avrupal ulusdevlet projeleri birer sebep deil sonu. Yaananlar adeta bir deprem gibi: Felaket ncesi yer altnda yllarca birikmi muazzam bir enerjinin birden bire boalmasna benziyor bu devrimler. Her aacn kurdu znden olur kinci dnya sava sonras kurulan zengin ve demokratik rejimlerin ncesinde yer alan totaliter devletlere bir bakn : Yani Hitler, Mussolini, Stalin ile geen 1930lara. Bunlarn temeli aslnda 1789 Fransz devrimi srasnda atlmt. nk tam o srada Avrupada aristokratik toplumlar, krallar, derebeyleri mmkn klan fikr zemin anmt. Ama Avrupal eitlik istediyse bunu soyut bir deer olarak talep etmedi. Soylularn ayrcalklarndan nefret ediyordu, eitlik talebi bu nefretten domutu. Yani negatif bir tarifi vard, eit haklar ya da adalet deildi arzulanan. Eitsizliklerin ortadan kalkmasyd. Bu sebeple Avrupalnn eitlik arzusu tehlikeliydi. Faizme, Komnizme kap aan bir arzuydu bu. nk hak ve Adalet zerine ina edilmiyordu. nsanlar pekla sefalette hatta klelikte de eitlenebilirdi. ki dnya sava, Stalin Rusyas, Maonun Komnist ini ve daha nice rnek saylabilir. Avrupal oturduu evi ykyordu ama ban sokaca baka bir at yoktu ortada. Eskiden din zerinden tarif ettii, ilh adaletin tecellisi kabul bir adalet vard. Evet, kral ve yaknlarn kayryordu bu adalet, evet ideal deildi, adil deildi bu dzen. Ama ya yerine konulacak olan eitlik? Bu adaleti salayacak myd? Mspet ve menfi sonular ortada. Avrupada laiklik de bir din zgrl talebi olarak domad. Daha ok Vatikan nefreti, kilise basksna bir reddiye idi. Yani tpk eitlik gibi, negatiflik iinde, itirazla tarif edilen, deersiz bir deerdi laiklik. te bu itiraz kltr ekillendirdi bat usul demokrasileri. syankr ve reaksiyoner. Faist diktatrlkler ya da komnizm gibi dier totaliter rejimlerle kyaslandnda demokrasi elbette ok daha iyi. Ya da MADE IN BATI olan bat btn alternatiflerin iinde en az kt olan demokrasi. Tabu bu tahlilden sonra insan yle bir soru sormak istiyor: Kardeim, sen neden, kimden yanasn? Brokrasi devleti semayeyi ve ticareti ynetse faizm oluyor. Ceberrut bir devlet ekmek ile antaj yapyor kendi halkna. Yok eer liberal ceyeranlarda kalp, ticareti ve finansal hareketleri tamamen serbest brakrsak bu sefer sermaye sahipleri devletin iine szyorlar. ABDde grdmz gibi bir oligari kuruluyor. Polisi, savcs, borsa denetim kurulularyla devletin arklar sermaye iin dnyor. Adn ne koyarsanz koyun glerin bir elde toplanmas sakncal; sonu kt, faizm olmazsa liberal totalitarizm oluyor. Yasama, yrtme, ordu, sermaye, basn, din bir lkenin gidiini etkileyecek gler tek bir elde toplannca adalet ilemez hale geliyor, halkn iradesi ineniyor. Haliyle Devlet mi bankaya mdahale etsin yoksa banka m devlete? eklinde sunulan iki alternatif(!) gerekte bir aldatmaca. zel ve kamusal glerin hukuk dna kmas ya da hukuk erevesinde kalmasdr temel sorun. Liberal(?) bir itiraz Piyasa veya brokrasi arasnda bir tercih yapmann, birini tekine stn kabul etmenin ne kadar yanl olduunu anlatmak iin kurucu yazarlarmzdan T.Suat Demrenden istifade edelim. Kendisi ile yaptmz yazmada bir ekonomist olarak u fikri tasdik edip etmediini sormutum: zel de olsa bir bankann iflas bakkal dkkn veya tula fabrikas iflas gibi deil. Ulusdevlet devreye giriyor, halkn vergileriyle banka kurtarlyor ama salk, eitim, gvenlik gibi hizmetlere para kalmyor. ler yolunda iken, ekonomi byrken bankalar zel ve enternasyonal. Yaptklar kr kimseye koklatmyorlar. Ama kriz dnemlerinde hepsi ulusal
11
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! olup kyor. Bizi kurtarmazsanz kriz byr, sizi de yutardiyerek antaj yapyorlar. Yanikrlar zelletirip, zararlar kamulatryorlar. Demek ki devletin ve halkn bankalar zerinde daha fazla sz hakk olmas gereklidir ve merudur. Riskleri halkla paylatklar mddete bankalar zel sektr saylamazlar Suatin cevabn aynen aktaryorum zira hem kabul hem de itiraz ettii noktalar konumuza k tutuyor, okurlarla paylamak isterim : son iki cmleye kadar katlyorum, yani evet bankalar aynen yle yapyorlar, ulusdevlet yapsndaki entegre bankaclk tam olarak bu. Yalnz son iki cmle bir tesbitten ziyade zm nerisi gibi geldi, bu zm nerisine katlmak zor. Bu neri mdahillik demek ki zaten ksmi mdahale bile bahsekonu skntlar douruyor, bunu zmek iin daha fazla mdahale ve sz hakk nermek ksr dngy arttrmaktan baka bir ie yaramaz. Son ABD krizi byle bir anlayn eserdir mesela. Braknz batsnlar denebilmeli, bunu diyebilmek iin de en batan minimum mdahale art elbette. Ulus devletler bankacl bir manivela olarak kullanyor, mesela seim kazanmak iin (ucuz kredi sbvansiyonu, talep skkln amak iin zel uygulamar, vs) -gya- halk lehine sistemi regle ediyor, kanuni dzenlemelerle mdahil oluyor. (Bundan banka da seim kazanan hkmet de kazanl kyor, rahatladn sana zavall halk ise iler karnca tm ald o geici refah bankann kryla birlikte vergi olarak geri dyor) Ulus devlet en batan beri byle mdahil olduu iin de iler karnca braknz batsnlar diyemiyor elbette. Mevcut demokratik dzen, ulusdevlet ve bankaclk yapsnda bahsettiim zm ok radikal ve ok teorik kalyor ama ilk bata ne kadar az mdahale olursa sistem o kadar piyasa artlarnda ileme ansna kavuabilir. Ancak son tahlilde mevcut demokratik seim sistemi, ynlarn medya kanal ile kontrol ve ynlendirilmesi, siyaset, medya ve bankacln iie gemiliini kendiliinden getiriyor.yani teori ile pratik ok arasnda uurum ok fazla. Liberal ekonominin en byk amaz da bu zaten Biz o gn tartmamz daha fazla uzatmamtk ama kendisine daha fazla mdahale ve sz hakk noktasnda itiraz edebilirdim. Bunun brokrasi deil hukuk olduunu syleyebilirdim. Ancak brokrasiden ve/veya iktidardan bamsz bir hukuk dnlebilir mi? Temel mesele bu, sadece liberalizmin deil demokrasinin de amazlarndan biri bu. nk kk hrszlar yakalayp hapse atan adalet sistemleri rmcek alarna benziyor. Kmesten tavuk almaya gelen tilkilerin rmcek ana yakalandn pek grmyoruz. zgr basn, aktif bir sivil toplum, zverili hatta kahraman kiilikli bir ka bakan ve milletvekili baz eyleri deitirebilirler. Neticede demokrasinin iyi ilemesi ona g veren halkn erdemli olmasna sk skya bal. Bencilliin hakim olduu bir toplumda ne demokrasi, ne bakanlk sistemi ne de krallk, halifelik vs bir yere varmayacak, zulm retecektir. Rejimin ideolojik rengi ise (islamc bile olsa) bu zulme klf dikmekten baka bir ie yaramayacaktr. Sonu / Neden sadece kriz demiyoruz da demokrasi bitti diyoruz? 1980lerden itibaren liberalizm kendini NCE zihinlere dayatt, liberal liderlerin slogan baka alternatif yok idi. Batda ekonomik faaliyetler, zellikle de finans sektr hukuk erevesinin dna karld. 2008de finansal bir darbe ile demokrasinin ayaklar altna alnmasna ahit olduk. Faizme, ceberrut ulus-devlete alternatif reten liberal/zgrlk fikir akmlar giderek bir ideolojiye dnt. Zihinlere giydirilen bir deli gmlei gibi elimizi, ayamz ve aklmz balad. Devlet, toplum, gelenek, aristokrasi, din yobazl gibi kollektif dayatmalara kar bireyi savunan liberalizm sonunda bireyin nefsan arzularn yceltti. Bu gerek bir deer kaymasyd: zgrlk yerine ekonomik serbestlik, insan deerler yerine parann ve maln llebilir deerleri konuldu. Bu da bir tr ORMAN KANUNU idi nk Hak yerine geen kaba kuvvet rolnde Paray bulduk. Halkn iradesini
12
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! temsil eden meclisler, senatolar iradelerini Parann, arzn ve talebin iradesine terk ettiler : Milletin iradesi zerindeki gcn ismi Piyasa! Byle bir fikr zeminde elbette zgr/serbest bireyler ok fazla barnamayacakt. nsanlar kendi kk dnyalarna, konforlarna odaklandlar.Siyasetten uzaklaan halkn bo brakt kamusal alan ise yeni bir tr totalitarizm ile dolduruluyor. Bu dzenin yeni aristokratlar, yeni zorbalar ve yeni ruhban snflar var. Komplo teorisi mi? Hayr, 1800lerden itibaren sosyologlar, siyasetiler, filozoflar bundan bahsediyorlar. Thomas Jefferson, George Washington, Max Weber, Hannah Arendt, Karl Marx ve Alexis de Tocquevillein haber verdikleri hatta korktuklar karanlk a sonunda balad. ABD ve Avrupa Birliinde demokrasi zemin kaybediyor, yeni bir tr totalitarizm kk salyor. Batl demokratlar gelecek yllarda baarsz olurlarsa bu corafya bireysel haklar bakmndan geri gidecektir. Rusya Federasyonuna veya ine benzeyen rejimlerin Batya hakim olmas ihtimal dahilinde. Gl ve otoriter devletler, iradesiz halklar
Dipnotlar * Memoirs, Correspondence, and Private Papers of Thomas Jefferson, 4c cilt, 1829. ** Alexis de Tocqueville [1835], De la dmocratie en Amrique, Tome II, Quatrime partie : De linfluence quexercent les ides et les sentiments dmocratiques sur la socit politique
13
Fikir Platformu
Bize Demokrasi deil Adalet lzm
Demokrasi erdem rejimi deil atekes rejimidir, bu atekes her an bozulabilir
Tam da bu yzden yani demokrasi insan bir deer olmad iin Batda demokrasi devri kapanma tehlikesiyle kar karya. nk 2ci dnya savandan bu yana fayda odakl demokratik dzen bencil bireyler retti. Ve bu bencil bireylerin a gzll banka denen havuzlarda o kadar ok birikti ki artk bankalarn gc halk ezecek bir noktada. Yeni bir komplo teorisi mi? Hayr, 1800lerden itibaren sosyologlar, siyasetiler, filozoflar bunu anlatyorlar. nsan deerlerin deil SADECE madd deerlerin hakim olduu bir toplum kendi arszl altnda ezilmeye mahkm. Thomas Jefferson, George Washington, Max Weber, Hannah Arendt, Karl Marx ve Alexis de Tocquevillein haber verdikleri karanlk a sonunda balad zannediyorum. ABD ve Avrupa Birliinde demokrasi zemin kaybediyor, bankalarn iradesi halklarn iradesini yenmek zere. Batl demokratlar gelecek yllarda baarsz olurlarsa bu corafya bireysel haklar bakmndan da geri gidecek. Rusya Federasyonuna veya ine benzeyen rejimlerin Batya hakim olmas ihtimal dahilinde. Gl ve otoriter devletler, iradesiz halklar Yeni bir tr totalitarizm douyor sanki?
14
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! nce teslim edelim, demokrasinin byk bir meziyeti var: ktidar deiimleri srasnda taht kavgalarna, i savalara engel oluyor. Herkesin oyuyla seilen, 4 veya 5 ylda bir yine seimle deitirilebilen bir hkmet. Fena bir bir fikir deil. Babakana gck m kaptnz? Ynetme eklini beenmiyor musunuz? Krp dkmenin alemi yok, skn diinizi, gelecek seimler iin aln. Tabi demokrasi seimden ibaret deil. Haklarna sahip kan aktif bir sivil topluma gerek var en bata. bununla da bitmiyor. Bamsz bir adalet sistemi lzm. Basn hrriyeti lzm. Ama unutmayalm ki demokrasi bir deer deil bir yntem, atmalar nleme yntemi. Demokrasiyi vicdan gibi, erdem gibi kendi kendini meru klan bir deer olarak tasavvur etmek hata olur. Toplumun hedefi ne ise, adalet, bar, refah, tabiatn korunmas bu hedeflere ulamak iin SADECE bir yntem olabilir demokrasi, eletirilebilir, slah edilebilir hatta edilmelidir. Ortadouda Demokrasiye deil Adalete ihtiyacmz var Trklere ve Arap lkelerine insan bir hedef, bir yeryz cenneti gibi grnebilir ama Demokrasi dediimiz rejim uygar(?) Batnn i dinamiklerinden domu bir atekes rejimidir aslnda. Demokrasi ncesi Avrupaya bir bakn: Mezhep kavgalar, rk kavgalar, Krallarn ve Vatikann arszlklar 1800lerde ise ykselen ulusalc iddet, nihayet dnya savalar. Bugnk Bat demokrasisi bunlara verilmi avrupa bir cevaptr: kinci dnya sava sonras kurulan zengin ve demokratik rejimlerin ncesindeki faist/totaliter devletlerin yani Hitler, Mussolini, Stalin ile geen 1930larn temeli aslnda 1789 Fransz devrimi srasnda atlmt. nk tam o srada Avrupada aristokratik toplumlar, krallar, derebeyleri mmkn klan fikr zemin anmt. Ama Avrupal eitlik istediyse bunu soyut bir deer olarak talep etmedi. Soylularn ayrcalklarndan nefret ediyordu, eitlik talebi bu nefretten domutu. Yani negatif bir tarifi vard, eit haklar ya da adalet deildi arzulanan. Eitsizliklerin ortadan kalkmasyd. Bu sebeple Avrupalnn eitlik arzusu tehlikeliydi. Faizme, Komnizme kap aan bir arzuydu bu. nk hak ve Adalet zerine ina edilmiyordu. nsanlar pekla sefalette hatta klelikte de eitlenebilirdi. ki dnya sava, Stalin Rusyas, Maonun Komnist ini ve daha nice rnek saylabilir.MADE IN BATI olan bat btn alternatiflerin iinde en az kt olan demokrasi (Bkz. Demokrasinin en byk dman halktr!) Peki demokrasi Ortadounun, Trkiyenin ya da slmn kimyasna uyar m uymaz m? Bu konu henz hakkyla tartlmad. nk biz Mslmanlar hl 1930 model faist rejimlerle, Kemalistler ve Baaslarla urayoruz. Dahas Mslman aydnlar Batnn fikr erevesi iinde yazp iziyorlar, bize has bir rejim tasavvuru henz yok. Evet demokrasi insanlar slah etmez. Eer etseydi bat byle medeniyetsiz bir medeniyet olmazd. Bunca yllk demokrasi ve insan haklar tecrbesine ramen hl petrol almak iin ocuk ldrebilecek kadar vahi ol-A-mazlard. Zira vicdan, adalet, bar iinde birlikte yaama kltr yok bat usul demokraside, bu onlarn kendilerine anlattklar bir masal. Gerek Avrupann gerekse ABDnin tarihine baktmzda gryoruz ki nsan haklar dedikleri aslnda beyaz adamn (madd) haklarndan ibaret. Demokrasinin ball meyvalarndan tatmak iin ise Batnn makbul vatanda olmak lzm. Yani beyaz rktan, zengin ve birazck Hristiyan. Yoksa banza her ey gelebilir. Filistin olmazsa Irak olur, Afganistan olur, Guantanamo olur.
15
Fikir Platformu
Kriz karma zgrl

ABDde emlk krizi patlamadan nce Goldman Sachs mterilerini bu sektre girmeleri iin tevik ediyordu. Fakat ayn Goldman Sachs Abacus adl bir finansal rn kanalyla emlk sektrnn kne oynamaktayd. Bir baka deyile emlk sektrnn keceini bile bile mterilerini yatrm yapmaya itti. Hatta bu firmann devasa bykl ve speklatif karizmas dikkate alnrsa ke oynamasnn krizi DORUDAN tetikledii sylenebilir.(1) Dev firma sahtekrlkla suland. 15 temmuz 2010da ufak bir ceza deyerek yneticilerini aklad. Ceza miktar 550 milyon dolarckt yani firmann iki veya haftalk kr kadar. Bu kadar ufak bir para 2009da datt primlerin 50de biri bile etmiyordu! Goldman Sachs byle yapyordu nk para kazandrabildii mterilerinden ald cretten ok daha fazlasn ilemlerden alyordu. Yani kk oyuncular kazansa da kaybetse de Piyasann dalgalanmasyd onlara kr ettiren. Haliyleyatrmclarn panik ile ar iyimserlik hali arasnda gidip gelmesi gerekiyordu. Bu korku/coku halini srdrme gc de onlarn elindeydi. Yani finansal bilgiyi retirken bu bilgiyle bakalarnn servetlerini de yneten, bu servetin yatrld Piyasada bizzat kendi adna da oynayan hep ayn aktrd: Goldman Sachs. Elbette bu durum kanunlara aykr idi. 1930 krizinden bu yana finansal ekiyaln nne geen bir sr yasa yapmt ABD. (rnein GlassSteagall Act) Ama Goldman Sachs Amerikan oligarisi iine yerletirdii kurmaylar sayesinde Adaletin de zerine kmt artk; her trl devlet denetiminden denetiminden kurtulmutu. (Hlen de bu durum srmekte) zetle cier kediye emanet edilmiti. Kedi cieri korursa kazanacak, yerse daha ok kazanacakt. Obur kedi Goldman Sachs cieri sahibiyle beraber yuttu! Goldman Sachs kazand. Peki kim kaybetti? Ev borcunu demedii iin sokaa atlanlar kaybetti. Goldman Sachsa gvenip Emlk borsasna yatrm yapanlarkaybetti. Subprime denilen riskli emlklarda balayan kriz btn Amerikan emlk sektrn sard. Bu alandaki iiler, taeron firmalar kaybetti. Panik havas borsadaki saydam olMAyan bileik rnler yznden dier sektrlere
16
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! yayld. (ki bu da ayr bir sutu) Btn Amerikan halk kaybetti. Kriz dier gelimi lkelere yayld. nk bu lkelerin bankalar da ahlkszlk yapyorlard. Ulus-devletler onlara ceza vermek yerine finansal ekiyal yasallatrdlar. Neticede subprime kelimesini hayatnda duymam, Goldman Sachsn ne olduunu bile bilmeyen sradan Avrupallar da kaybetti. ABD ve Avrupada yatrmlarla birlikte istihdam geriledi, alanlar kaybetti. Bu lkelere mal satan Trkiye gibi lkeler d ticaret sebebiyle dolayl olarak etkilendiler ve potansiyel kazantan kaybettiler. Krize sebep olan bankaclar kurtarmak iin Atlantikin her iki yakasnda 700-800 milyar dolar harcand. nk ulus-devletler bankalarn batmasn gze alamazlard. Peki bu kurtarma paras kimin cebinden kt? Vatandalarn dedii vergilerden. Bylece gelecek on yllarn yol, kpr, okul, hastahane paras, yallarn emeklilikleri de Goldman Sachs ve saz arkadalarna kurban edilmi oldu. Yukarda kaybetti diye andmz gruplar bu yolla ikinci bir kez daha feci ekilde soyulmu oldular. Temiz i deil mi? Sanrm insanlk tarihinin en byk soygununa tank olduk. Gel yaz tura oynayalm diyor Goldman Sachs. Yaz gelirse ben kazanacam, tura gelirse sen kaybedeceksin! Tabi insanlarn rzkyla bu kadar ok oynaynca sonularn ekonomiyle snrl kalmas imknszd. Madd glerinden yoksun braklan kk yatrmclar, iini kaybeden insanlar ve fakirleen ulus devletler yeni bir dnyaya zemin hazrlamaktalar: Piyasann demokrasiyi ezdii bir dzen (=kaos) kuruluyor. Ulus-devletler direnemiyorlar. Zira bir ok gelimi lkede finans, ekonomi, hazine bakanlklar Goldman Sachsn ortaklarnn ve/veya eski mdrlerinin elinde. (Bkz. Avrupa? gal altnda bir lke gibi!) Liberal dnr Hayekin ilili bir gazeteciye syledii u szleri hatrlayalm: ahsen liberal bir diktatr liberal olmayan demokratik bir hkmete tercih ederim (Personally I prefer a liberal dictator to democratic government lacking liberalism.) Artk bu teorik tercih ete kemie brnd, cisimleti, sadece dnya ekonomisine deil dnya siyasetine de ekil vermekte. Sayn Piyasann ulus-devletlere basks halklarn oyu kadar, hatta bazen daha fazla. Biz Avrupada yaayanlar Piyasa u kanunu sevdi, filan babakan sevmedi gibi manetlere almaya baladk. Gelecek onyllarda ABD ve Avrupada demokrasinin gerilemesi ihtimal dahilinde. Halkn gc Piyasaya devrediliyor. nk baz liberallerin zannettii gibi liberalizm demokrasinin n koulu/mttefii deil. Tersine, liberalizm demokrasinin bir alternatifi. Liberalizm ideoloji haline geldike, doktrin maksimum noktaya yaklatka yoluna kan engelleri silip spren bir tsunamiye benziyor. Demokrasi (halkn gc) ile Piyasann gc ekime haline giriyor. Aslnda bu yeni bir durum ya da bir sr deil. Eskiden beri liberal dnrlerin aka savunduu ideolojik bir duru: Maksadmz asla demokrasiyi feti hale getirmek deildir Demokrasi esas itibariyle, dhili sulhu ve ferdi hrriyeti korumak iin bir vasta, faydal birusuldr. Bir vasta olarak da, asla hatadan salim deildir. Unutmayalm ki, mutlakyeti bir idare altnda baz demokrasilerdekinden daha fazla fikir ve kltr hrriyeti bulunduu vakidir. ( Hayek, Klelik Yolu, sf. 114) Aslnda bu noktada iki farkl zgrlk fikrinin atmasna tank oluyoruz. Liberallerin zgrl ile demokratlarn zgrl arasnda byk bir uurum var. Liberaller zgrlk deyince mlkiyet hakk, alp satma, yatrm yapma gibi ekonomik zgrlkleri anlyorlar. Bu uurda dier zgrlkleri harcamaya hazrlar: Piyasann i dengelerine ve zel mlkiyete sayg bireyi balayan yegne kural olmaldr. Piyasann vatandalarca yaplacak kanunlarla dzenlendii demokrasi bireysel zgrlkler iin bir tehlikedir.( Hayek , Law, Legistlation and Liberty, 1973)
17
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Hayekin teoride savunduu ideoloji artk gnlk hayatmzn bir paras. imdi Yunanistan tlyor. Ama yalnz deil. talyada bir piyasa darbesi yapld. Portekiz, spanya, rlanda srada. zlandann durumu da parlak deil. Goldman Sachs gibi obur kedilerin hem cieri hem de sahibini yedii bu asrda ekonomik faaliyetlerin kanun zeri grlmesi sanrm daha da netleiyor rneklerden sonra. Kendini uygar iln etmi olan Bat cidd bir yer sartnts geiriyor. nsan haklar, Tabiatn korunmas, Adalet, vatan sevgisi gibi Amerikan dolarna evrilemeyen deerler yok saylyor. Bunlarn yerini satn alma hakk, sahip olmahakk ve satma hakk gibi deerler alyor. Bat zihniyet deitiriyor: Avrupal siyasetiler yakn zamana kadar ini de eletirebiliyorlard. Mesel ikenceleri, ii smrsn, Tibetin igalini Ancak Avrupa ekonomisi fonlar ve IMF kanalyla ine baml hale gelirken/getirilirken baz talarn da yerinden oynayaca muhakkak. nsan haklar ve tabiat gibi alnp satlmaz varlklar koruyan kanunlar da artk bir tr piyasada arz-talep dalgalanmalarna maruz kalacak. Hukuka ikame edilen Piyasa gnlk hayatmz dorudan etkileyecek. [...]Zira AByi krizden kurtarma operasyonu basit bir ticar kar ilikisi iinde deerlendirmek hata olur. Miktarlarn ykseklii ister istemez yapsal baz neticelere gebe. Aalm: Fransz ve Alman uzmanlara gre halen ABnin kamu borcunun 500 milyar avroluk bir blm zaten inden alnm. D ticaret fazlas sayesinde inin elinde biriken 3200 milyar dolar ise esas olarak Amerikan dolar. ABDye gveni giderek azalan Pekin btn yumurtalar ayn sepete koymaktan bkt ve fazla alternatifi de yok. 2010 ylnda ABnin GSMHsnn 12.268 milyar avro olduunu dikkate alrsak inden gelen bu destein(?) ne derecede yapsal sonular dourabilecei daha net anlalabilir sanyorum. (Srdrlebilir erefsizlik: in ve Avrupa) Sonu Ne Hayek ne de Goldman Sachs gibi firmalar eytan iln etmek istemiyorum. Sanrm Batda demokrasinin en byk dman batl insan modeli oldu. Kendini zel hayatna hapseden, lks tketime, konfora odaklanan batl insan politikadan uzaklat. Bu refah toplumunun bireyleri dier insanlarn dertlerine duyarszlat. Alexis de Tocquevillein iki asr nce ngrd gibi yeni bir totaliter rejime zemin oldu bu duyarszlk. (Bkz. Liberalizmin Kara Kitab) Hitlerin stn rk(!) modeli, Stalinin, Maonun komnist partizanlar vard. Tektipletirilmiti insanlar; korkuyla, polis basksyla vicdanlar susturulmutu. Robot gibilerdi. Batnn refah toplumunda ise insan tketici kalbnda eritildi. Bir isteme makinesi haline getirildi. Reklm afilerini, film ve sloganlarn biraz inceleyenler 1930larn totaliter propagandasyla bizim reklmlarmz arasndaki rktc benzerlii grebilir. Bolluk iinde yaanmakta olan bu bask korkarm kelimelerin kayb ile balad. Adna ne dersek diyelim, zgr irade, hrriyet, zgrlk nsan hayvandan ve makinelerden ayran yegne vasf kayboldu. Zira hayvan serbesttir (liberty) ama insan zgrdr (freedom). Bu kelime zihinlerimizde hakiki mnsndan koptu, hayvan bir zellik olan serbestlik ile nsana has olan zgrlk birbirine kartrdk: zgrlk kavramn zenginlerin alp satma serbestliine, tilkinin kmesteki zgrlne eitledi liberaller. Ama bu hayvan zgrlkten baka bir de insan zgrlk var. Gzden karmayalim derim. zgrlk serbestlik deildir. Madd karlarmza uygun olsa bile baz eyleri srf yanl olduu iin reddedebilmektir zgrlk. Vicdann sesini duyup patrona, topluma, devlete kafa tutabilmektir. kence yapmas emredilen bir polis amirine ve kanunlara direnebilirse zgrdr. nk teknik olarak mmkn olan eyi yapmakta serbestiz, en az hayvanlar kadar. Devlet evlerimizi, telefonlarmz dinlemekte serbest. Biz evreyi kirletmekte serbestiz. Silah reten firmalarn hisse senetlerini satn alp savalara ortak olmakta serbestiz.
18
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Bir insan iin zgrlk cannn her istediini yapmak deil daha yce deerler uruna alak deerlerden vaz geebilmek olmaldr. Soljenitsinin deyimiyle bakalarnn mutluluu iin kendi arzularna snr koymak Mutlaka ok byk fedakrlklar aramaya gerek yok (Ticar bir mal olarak Adalet)
Dipnotlar 1 Sermaya piyasalarnda byk aktrlerin yatrm kararlar ve/veya tahminleri sadece bilgi deildir. Kendini gerekletiren birer kehnettir. Mesel Georges Sorosun Fransz frangna kar speklasyon yapt, bu yolla tek bana Fransada enflasyonu krkledii yllar hatrlayn. Bir merkez bankas mdrnn szleri ya da en byk sanayicilerin iyimser/karamsar tahminleri de byledir.
19
Fikir Platformu
Banka ordudan daha tehlikelidir

Sunu: Amerika Birleik Devletlerinde demokrasi son nefesini veriyor, halkn deil bankalarn setii liderler ynetiyor artk bu lkeyi. Bankaclar ekirge srs gibiler, getikleri yerde bir daha ot bitmiyor. Avrupaya da el atm olan bu kravatl barbarlar kimdir? Ne istiyorlar? Yntemleri ve zayf ynleri ne? Trkiye kendisini savunabilir mi? Bu yaz dizisinde bunlar ele alacaz. (MY) Yakn gelecekte lkemi tehdit edecek bir kriz gryorum. Byk irketlerin tahta oturduu, yolsuzluun iktidara sirayet ettii, btn parann bir aznlkta topland bir kriz bu ve cumhuriyet yklyor. Bu kadar byk bir endieyi savan ortasnda bile hissetmemitim. (Abraham Lincoln, ABDnin 16c bakan) inanyorum ki bankalar snrlarmz tehdid eden ordulardan daha tehlikelidir [...] Fonlama ad altnda gelecek kuaklarn deyecei harcamalar yapmak byk apta istikbal dolandrclndan baka bir ey deildir *...+ Kt parann bir deeri yoktur, o parann hayaletidir,kendisi deildir (Thomas Jefferson, ABDnin 3c bakan) Ekonomik kriz: Kaza m soygun mu? Bilmem hatrlar msnz, bundan 20 sene nce Batda hayat fena deildi. Para vard, bankalar kolaylkla kredi veriyordu. Evet, isizlik ykselmekte idi ama olsundu. Tketim kredileri tketimi krklyor, yatrm kredileri sanayicilerin iini kolaylatryordu
20
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Siyasetiler de memnundu zira GSMH hzla ykseliyordu ABD, Fransa, Almanya 1980li yllardaki bu bolluk garip bir ideolojinin glenmesine sebebiyet verdi: Ekonomik faaliyetler hukukun dnda tutulmalyd. Bu anlaya gre kanun, polis, mahkeme gibi lzumsuz eyler ekonomiyi yavalatyor, insanlarn zenginlemesine engel oluyordu. Deregulation / liberalisationgibi etiketlerle zel bankalarn faaliyetleri giderek kanun d bir zemine kayd. Eskiden su saylan fiiller serbest brakld. Shadow banking, bilano d ilemler, CDO gibi teminatsz sigorta faaliyetleri Batda Adaletin ii boalyor, bu kavram yerini bir tr racona brakyordu. Sonra ne olduysa, birden bir PAAAT! sesi duyuldu. Elence bitmiti. lgnca dans eden Amerikallar ve Avrupallar klar yaktlar. Hemen herkesin czdan, mcevherleri alnmt. Bazlar donlarna kadar soyulmutu. Fakat yavuz hrsz ev sahibini bastrd: Hrszlar kamak yerine salonda ba keye oturdular ve soyduklar insanlara emirler yadryorlar imdi. ABDde ve Avrupa Birliinde hazine ve ekonomiden sorumlu bakanlklar ve borsalar bankaclar tarafndan ynetiliyor. Atina, Madrid ve Romadaki rneklerde grdmz gibi halkn setii liderler deil bankalarn tercihleri ynetiyor ulus-devletleri. Gcn Ulustan alan, yetkisi Ulus ve Vatan ile snrl olan devletler kresel glerle dans edemiyor. Sorunlar kresel, zmler ise (sadece) ulusal. Demokrasi namna hl kald m bir eyler? Halkn iradesi ara sra siyaset zerine etki edecekse bile artk bu etki finans sektrn rahatsz etmeyecek bir ereve iinde kalacak. Serbest piyasa iyidir, babo piyasa ktdr Eve hrsz girdiini hemen fark etmezsiniz. Her sabah olduu gibi uyanrsnz nce. Baz eyler yerinde yoktur. Sokak kaps aktr. Bir eyler normal deildir. Jetonunuz dene kadar belli bir vakit geer. ABD ve ABde halklarn paras tld. Daha da acs rejim deiti. zgrlkler tld. Ama yava yava uyanyor Bat. Nasl oldu btn bunlar? Neden nlem alnmad? Ulus-devlet uyuyor muydu? ncelikle meru borsa ilemleri ile speklatif hisse alm satm arasna bir izgi ekelim: Sermaye piyasasnda kr edeceini umduunuz bir firmann hisse senedini satn alyorsunuz. Kra ve zarara ortaksnz. Bunda bir sorun yok. Eer riski azaltmak isterseniz ok sayda hisse senedi ieren portfyleri de alabilirsiniz. Bylece btn yumurtalarnz ayn sepete koymazsnz. kinci bir piyasa dnn ki firmalarn kr ya da zarar etmesi nemli deil, herkesle birlikte hareket ederek hisseleri alp satyorsunuz. Bir tr kumarhane. Arkanzdan gelen, sizden daha iyimser yatrmclar (=oyuncular) olduu mddete fiyatlar ykseliyor. yleki hisse senetleri gerek deerlerinin ok zerinde alc buluyor. Aman sesinizi karmayn, yolunacak yeni kazlar bulduk, korkutmayn onlar! Evet, bu kumarhane-piyasada siz aldnz fiatn ok zerinde satabiliyorsunuz. Birka gn ya da haftalna ortak olduunuz firma binlerce insan iten atyor, fabrika kapatyor, yl sonunda zarar edeceini aklyor ama yine de hisse senetleri ykselmeye devam ediyor. nk talep var, kazlar saolsun. Dikkat edin, iki piyasa arasnda ciddi fark var: Birinci piyasa sanayicilerin ihtiya duyduklar paray kk yatrmcdan toplayabilmesi iin kurulmu rasyonel bir sistem. Riskler, teminatlar ve sorumlular belli. Dolaan para miktar ile ekonominin gerek bykl arasnda normal bir iliki var. Kt idare edilen firmalar yl sonunda vaad ettikleri kr datamadklar iin piyasada (yatrmclarn gznde) deer kaybediyorlar. Gerekli bilgileri toplamayan kt yatrmc da kt patron gibi zarar ediyor. Kazan, bilgi, kr ve risk arasnda meru ilikiler var. Kumarhane-piyasalarda ise srekli artan bir bilgi kirlilii gryorsunuz. Salam gzken firmalar bir gecede batabiliyor. Salam ulusal ekonomilerin saygn bankalar vergi cennetlerinde bilano d ilemler yapyorlar. Kanun kontrollerden uzak yaplan bu ilemlerin hacmi bankann meru i hacminin ok zerine, yasal olarak bloke edilen provizyonun yzlerce kat zerine kabiliyor . (Bkz.
21
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Amerikan sigorta irketi AIG) Haliyle bu gayr meru sahadaki dalgalanmalar bankalar batryor. Almanlar, sveliler, ngilizler yallk gnleri iin kenara koyduklar paralar bir gecede kaybediyorlar. Borsann nnden bile gememi insanlar borsa yznden fakirleiyor. Yatrmclara yn veren arac kurulular kendi mterilerini de kazklyorlar bir yandan. Sadece devlet tahvili gibi MUTLAK gvenilir yatrm aralarna verilen AAA notu nedense ar riskli emlk kredisi sigortalarna verilmi bu sefer. (Bkz. Goldman Sachs, Abacus, Moodys ve Fitch) Risk gerekleiyor. ABDde ve Bat Avrupada bazen belediyeler bazen de koca koca devletler borlarn deyemez hale geliyorlar. Bankalarn birbine dahi gveni kalmaynca krediler, yatrmlar ve d ticaret fel. in belki en ac taraf btn bunlarn sorumlusu olan bir avu bankac hapise atlmyor. Bunun yerine yksek primlerle dllendiriliyorlar. Gstermelik para cezalar veriliyor ama bunlar da sz konusu firmalarn bir iki haftalk krlarna edeer. Bu kumarhane-piyasalarn gerekten var olmasn mmkn klan neydi peki? yle ya, zincirleme olaylar, ara sebepleri okuyan biri iyi ama insanlar aldatmak neden yasak deil? Devlet neden nlem almad? diye sorabilir. Bu yasaklar eskiden vard, 1929 krizinden sonra konmutu. Zira Amerikallarserbest piyasa ile babo piyasa arasndaki fark renmek iin ar bir bedel demilerdi. Riskli finansal faaliyetler mevduat bankaclndan ayr tutuluyordu mesel. Vergi cennetlerindeki operasyonlar daha ok vergi karanlar, terristleri vs kapsyordu. Glgedeki ilem hacmi marjinal saylabilirdi. zel bankalarn aldklar riskler merkez bankalarndaki teminat miktaryla orantlyd. Bu sebeple sadece muz cumhuriyetlerinde banka batar diye bir inan hakimdi, doruydu da. Nitekim 2001deki krizde batan Trk bankalar ve hortumcular T.C.nin o devirde adam gibi bir devlet olmadn btn dnyaya iln etti.
22
Fikir Platformu
Liberal yalanlar ve ekonomik gerekler

Ekonomik kriz kendi kendine kmaz, kar-T-lr! 1980lere gelindiinde Sovyet Rusyada Komnizmin k ideolojik bir boluk dourdu. Batllar serbest piyasa + demokrasi formlnn mkemmel bir toplum iin TEK YOL olduuna iman ettiler. Bu inan sisteminin peygamberleri de vard tabi: Fukuyama (Tarihin sonu) ve Friedman (Dnya Dz) Hatta sahte nobel dlleri bile ihdas edildi. Nobel Komitesi tarafndan deil, Alfred Nobelin ansna Norve Kraliyet Bankas tarafndan verilen sosyal bilimler dlleriydi bunlar. Ama yutuyoruz, yutturuyorlar. Bu sahte Nobel dlleri ile liberalizm bilimselleiyordu, baka yol yoktu, alternatif yoktu, yersen! Yiyoruz. Liberalizm rengrenk bir dnce gelenei olmaktan kt, giderek totaliter bir ideolojiye benzemeye balad: Tek deer paradr, Sermaye piyasas halkn, millet meclislerinin ve anayasa mahkemelerinin zerinde bir karar merciidir, Finans sektr kendini kontrol eder, kanuna gerek yok, Vatanda yoktur, mteri vardr, Hak sahibi yoktur, sermaye sahibi vardr, htiya yoktur, talep vardr, Amerikan dolar cinsinden ifade edilemeyen deerler deersizdir, Her ey alnp satlabilir, tabiat, gelenekler, vatan sevgisi Bu deerlerin liberal dnce geleneine nasl eklendiini, Smith, Mandeville, John Stuart Mill, Hayek, Friedman, Popper, Berlin, Mises, Rothbard gibi liberallerin bu deerlere nasl sahip ktn grmek iin iki e-kitap okunabilir: 1. Liberalizmin kara kitab 2. Liberalizm demokrasiyi sustururunca zgr ol! Bu bir emirdir!

23
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Fakirleri biraz daha sksak su kar m? 1900lerden itibaren ABDde faaliyet gsteren ekonomik bir aktr var: Savings & Loans. Aile babalarnn para biriktirmesini salayan, emlk kredisi, yallk sigortas vb ilerine bakan bir tr kooperatif veya emekli sand diyelim. yelerin, bor alan ve verenlerin ynetimde oy hakk var. 1980li yllara kadar da bu byle. Dier btn ekonomik faaliyetler gibi Savings & Loans da kanunlara tabi. Fakat liberal ideolojinin yer ettii 1980 sonrasnda garip bir propaganda balyor ABDde. Hem demokratlar hem de cumhuriyetiler bir azdan haykryorlar: Irk, etnik kkeni ne olursa olsun, hatta isterse isiz veya bedensel engelli olsun, isterse ok yal olsun herkesin ev satn almaya (to buy) hakk vardr. Tahmin edersiniz ki baz kategorilerdeki insanlarn, dzenli bir geliri olmayanlarn kredi almas kolay deil. Ama bu konu hassaslayor, siyas bir argman, bir seim slogan oluyor. nsanlarfakirlerin ev sahibi olma hakkdiyorlar artk. Elbette temiz, dzgn bir barnak herkesin hakk ama burada hak ve g kavramlar arasnda bir karklk var: Madd olarak u veya bu evi satn alma gcne sahip olmak ile o gce sahip zenci, beyaz, kadn, erkek, Mslman, Yahudi vs vatandalarn kanunen engellenmesi ayn ey deil. Paras olsun ya da olmasn herkese ayn mal / hizmeti vermek istediinizde bir deer boluu oluur. Bunu devlet kendi imknlaryla doldurabilir: Toplu konut yapar, fakirlere sbvansiyon ile ucuza, hatta bedava verebilir. Amerikal bankaclar daha acayip bir ey yapyorlar, o deer boluunu yani fakirlerin demesi mmkn olmayan kredileri daha da fakir olan insanlar kandrarak finanse ediyorlar. Bylece isiz, sermayesiz insanlar kandrarak emlk piyasasna ekiyorlar, ev talebi (yapay olarak) ykseliyor. Nasl oldu da o kadar ekonomist, siyaseti, gazeteci bu girdab grmedi? Bir muamma. Bu dnemde Amerikan kamuoyunun medya ve baz dnce kurulular vastasyla maniple edildiinden pheleniyorum, aratrmak lzm. Neyse. Bu fakirlerin ev sahibi olma hakk 1990lara doru iyice kabul gryor zihinlerde. Buna paralel olarak finans sektrn kanun dna karma istei de adeta bir saplant halinde. te bu ortamda en alttakilerin yani zencilerin, gmenlerin, zrl ve isiz vatandalarn da ev sahibi yaplmas bahanesiyle kanunlar gevetiliyor. Ald kredileri geri deme imkn olmayan bir ok insana KASITLI OLARAK kredi veriliyor. Hatal beyannameden tutun da sahte imzalara, kara para aklamaya kadar her haltn yendii acayip bir vurgun dalgas. Tabi sonunda risk gerekleiyor, Savings & Loans olarak bildiimiz 3234 emekli sandndan 747 tanesi batyor. Amerikan tarihinde grlmemi bir olay. San Diego, Los Angeles Bu kk tsunami San Franciscoya kadar geliyor. Oregon ve Washington direniyor, speklasyon daha zayf buralarda. Devlet batan sandklar kurtaryor. Amerikan halkna maliyeti: 125 milyar dolar! Kk tsunami dedik zira 1990larda tavan yapan bu emlk krizi sanki 2008dekinin bir provas gibi. kinci emlk krizinden nce baka bir vurgun geliyor tabi nk 2000lerde kumarhane-piyasa emlktan farkl bir sektr bulmutu: Yazlm endstrisi ve internet. Microsoft gibi gerekten ekonomik deer reten aktrlerin yannda ok sayda gen firma borsaya girdi. Bunlarn ou brakn kr etmeyi daha tek bir kuruluk sat bile yapmamlard. Ama finans uzman(!) basn sayesinde borsaya girer girmez hisse senetleri ylda ortalama %180 deer kazanyordu. Goldman Sachs o yl 18 gen firmay borsaya soktu, bunlardan 14 tanesi zarar eden firmalard. Bir yl sonra hl zarar ediyorlard ama
24
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! hisse senetleri %300 deer kazanmt. Tabi bir takm makro faktrlerin de katks oldu: Dolar ve Yenin bolluu, OECD lkelerinin iletiim sektrlerini rekabete amas, internetin halka yaylmas, 2000 ylnda bilgisayarlarn bozulaca korkusu Btn bunlar speklasyonu kolaylatran faktrlerdi. Bu dnemde borsaya giren gen firmalarn mterileri de yoktu ama ikna ettikleri yatrmclarn verdikleri milyonlarca dolar kullandlar. Yeni gelen yatrmclarn parasyla kendilerine yksek maalar ve eski yatrmclara (gya) kr pay dattlar. Yeni gelenlerin says eskilerden fazla olduu mddete mesele yoktu, gryorsunuz, znde dolandrclk hep ayn. 2000 2005 arasnda balon patlad. Balonu iirenler parsay toplayp katlar. AOL Time Warner 100 milyar $, Nortel 19 milyar $, Vivendi 16 milyar $, Alcatel, Lucent, Cisco firmalarnn her biri 3-4 milyar $ Fakat en arpc Enronun batmasyd, 85 milyar dolar buharlat bir anda. Muhasebe doru drst tutulmamt, rakamlar devletten saklanmt, kontrol eden firmalar da su orta idiler. Worldcom ise 4 milyar dolarlk harcamay yatrm olarak gsterdi. Btn bunlar kredi derecelendirme kurulularnn ve benzeri uzmanlarn gznden kamt (?) hep. Kim kaybetti peki bu paralar? Kk tasarrufular tabi. Bir deENRONda yllarca alm, emekliliini kazanm garibanlar bir anda gelirsiz, maasz kalakaldlar. (Grafik: NASDAQ endeksi, 1999 2000 dnemine dikkat)
Kresel Emlk Krizi Nasl Balatlr? Yzbinlerce insana asla deyemeyecekleri evler iin kredi verildi. Fakat bankalar iin endie edecek bir ey yoktu, kredi denmemesi halinde oturanlar evden atlacak, ev bankaya devredilecekti. 2006ya gelindiinde emlk krizinin patlamasna ok az kalmt ve imzalanan yzbinlerce kredi dosyasnn yaklak yars doldurulmamt bile. Amerikallar bunlara no doc loans diyorlard! Her yeni kredi alan ncekilerden daha fakirdi fakat yapay olarak retilen bu ev talebi sayesinde ev fiyatlar ykseliyordu. Bu speklasyon tam bir fakir tuzayd. Mesel 100.000 dolar kredi ile ev alm birisine banka telefon edip evinizin fiyat ykseldi, 120.000 dolar ediyor, 20.000 dolar daha kredi kullanabilirsiniz diyordu. lk kredinin faizlerini dahi deyemeyecek durumdaki fakirler bu parayla kredi taksitlerini demeye alyorlard. Bankaclar bu fakir tuzana iki komik isim bulmulard: Birincisi NINJA kredi idi: No Income, No Job, no Assets (gelir yok, i yok, ana para yok). kinci isim ise neutron kredi: Binalara zarar vermeden insanlar yok eden bir bomba gibi fakirleri sokaa atp evlerini ellerinden haciz yoluyla alacaklard nk.
25
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Peki bu batrlan emlk kredileri neden emlk sektryle ya da bu sahada risk alan bir ka banka ile snrl kalmad? nce bankaclk sektr ardndan btn Amerikan ekonomisi ve en nihayetinde dnya ekonomisi sarsld? 2008den beri ekonomistler karmak ve uzun aklamalarla kafamz kartryorlar ama gerek ok daha basit. Tek bir sorun var: Eer gerekler ortaya karsa batan bankalar kurtarmak iin harcanan trilyon dolarlarn hesabn kimse veremez. ABD ve Avrupa hkmetleri halklarna kusura bakmayn, biz fakirden alp zengine verdik, sizin verdiiniz vergileri kriz karan bankalara peke ektik demek zorunda kalacaklar. Tekrar krizin hzla byme ve dnyaya sirayet etme sebebine dnecek olursak Goldman Sachs gibi byk bankalar krizi balatan bu riskli emlk kredilerini finansal risk sigortas denebilecek rnlere kattlar: CDO Cash Collateralized debt obligation. Farkl risk seviyelerine gre yaplandrlan bu rn znde bir sahtekrlk iermiyor ama meslekten olmayanlarn gerek riski lmesi, doru fiyat kestirmesi imknsz. Yani bilgide bir asimetri var, effaflk yok. Serbest piyasann en temel ilkelerinden biri ineniyor. stelik kur riski gibi meru rnlerin yannda ne ie yaradn kimsenin aklayamad karmak rnler ar iyimserlik ve panik ortam hazrlyor yani speklasyon kolaylayor. Uzman olmadnz bir sahada nasl karar verirsiniz? Doktor ya da avukata iiniz dtnde kuzu gibi olursunuz deil mi? Filan ilac i, unu ye, bunu yeme Peki doktor, emredersin! Baka yolu yok zaten, karn aryan herkes gidip 8 sene tp okuyacak deil ya. Finans sektrnn doktorlar da kredi derecelendirme kurulular. Filan rne, firmaya hatta koca bir lkeye AAA veriyor, ertesi sene notunu kryor. Neye gre? Belli deil. Bir bakyorsunuz Taylandda darbe olmu ama kredi notu Norve ile ayn. Soruyorsunuz, usta ne ayak? Adam hemen cevab yapstryor: Sen sus, bre cahil! ekonomiden ne anlarsn? Ksacas rasyonel bir yatrm piyasas effafln yitirdike sadece uzman hrszlarn sz geirdii bir kumarhane-piyasa haline geliyor. kinci ve daha byk sorun var: Bu isli, sisli, pis puslu ortamn ruhban snf olan kredi derecelendirme kurulular. Kim veriyor paralarn devlet mi? Hayr. rn kalitesini ltkleri bankalar! Yanl okumadnz, finansal rnlerin riskini len kredi derecelendirme kurulularnn kazanc rn llen bankalardan geliyor. Yani bir banka kendi rnlerine A veya B gibi not veren firmalara dorudan para dyor. stelik bu rnlerin oluturulmasnda da derecelendirme kurulular aktif rol oynuyorlar. Hakim, savc ve sank ayn kii! zetle Amerika Birleik Devletlerinde cier kediye emanet edilmiti. Kedi cieri yedi nc sorun ise sz konusu CDOlarn piyasa d ilem grmesi, teknik deyimle OTC Over The Counter. ki finansal aktr anlayorlar, ilemler kamu kurulularnca kontrol edilmiyor. Edilse bile kstlar, yaptrmlar borsadaki kadar deil. Ayrca bilano d kayt sebebiyle bir bankann ald riskler dier bankalarca bilinmiyor. Dahas ulusal snrlar dnda kalan ubeler var. Mesel Alman bankalarnn rlandadaki faaliyetleri Alman borsa denetiminden de kamt tamamen. Krizden sonra bir de bankalar aras gven krizi yaand. Kimse komusunun salndan emin olamyordu. 2008te tavan yapan krizin ve dourduu gven eksikliinin son bulduu sylenemez tabi. Zira krizi mmkn klan hatalar analiz edilmedi, haliyle gerekli yasal nlemler de alnmad. Bu endieli ortam bahane eden FED bakan Bernanke piyasaya her ay fazladan 40 milyar dolar sreceini aklad 2012 eyllnde. Aslnda yeni bir ey deil, FED 2008den beri 2340 milyar $ yani iki buuk trilyon dolar enjekte etmi! ABDnin yllk GSMH seviyesinin 15 trilyon $ olduunu dnrsek bu kararn vehameti daha iyi anlalr sanrm. Bernankenin savunmasna gre (teorik olarak) para
26
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! bolluu sayesinde piyasalar hareketlendirmesi, yatrmlara ivme kazandrmas hedefleniyor. Fakat bu karar korkarm yeni ve daha byk bir krize zemin hazrlyor. Ama bu ayr bir konu. Paranoyak m geldi size? Geen blmden hatrlayn: Banka grnd gibi deildir. Banka ordudan daha tehlikelidir!
zel banka isen krlar senin, zarar halkndr

Beyler! Bankalarn Birleik Devletlerdeki faaliyetlerini yakndan biliyorum. eride adamlarm var ve sizi gzlyorum uzun zamandr. Bankann parasyla speklasyon yaptnzdan, halkn ekmei ile oynadnzdan eminim. Kr edince aranzda paylatnz, zarar edince yk bankaya yktnz. Bana diyorsunuz ki bankay kapatrsam on bin aile perian olur. Doru olabilir ama gnah sizin. Eer sizi kendi halinize brakrsam elli bin aile perian olur ve gnah da benim boynuma. Sizler birer hrsz, birer zehirli ylan gibisiniz. Sizi kovmaya kararlym ve (yumruunu masaya vurur)Tanrnn yardmyla yapacam bunu. (Andrew Jackson, ABDnin 7ci bakan 1834,Philadelphia Vatanda Komitesi tutanaklar-) Krlar zelletirmek, zararlar kamulatrmak konusunda uzman olan bu zehirli ylanlar kovacak bir Andrew Jackson ya da Thomas Jefferson yok bugn Amerikada. Tabi 1800lere kyasla yatrm aralar ok geliti, para hareketleri hzland ve kreselleti. Bugn zehirli ylanlarn alma yntemleri de daha bir sinsi, daha bir cilal. Fakat temel sorun ayn : zel bankalar ilerine gelince zel, gelmeyince kamu kuruluu gibi davranyorlar. nk zel de olsa bir bankann iflas bakkal dkkn veya tula fabrikas iflas gibi deil. Ulusal-devlet devreye giriyor, halkn vergileriyle banka kurtarlyor ama salk, eitim, gvenlik gibi hizmetlere para kalmyor. ler yolunda iken, ekonomi byrken bankalar zel ve enternasyonal. Yaptklar kr kimseye koklatmyorlar. Ama kriz dnemlerinde hepsi ulusal olup
27
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! kyor. Bizi kurtarmazsanz kriz byr, sizi de yutar diyerek antaj yapyorlar. Yani krlar zelletirip, zararlar kamulatryorlar. Demek ki devletin ve halkn bankalar zerinde daha fazla sz hakk olmas gereklidir ve merudur. Riskleri halkla paylatklar mddete bankalar zel sektr saylamazlar. sterseniz geen blmde bahsettiimiz OTC (Over The Counter) ilemleri ele alalm Tahmin edersiniz ki OTC operasyonlar marjinal kald mddete eh iki banka aralarnda anlam, u u riskleri transfer ediyorlar diyebiliriz. Ama bankalarn teminat kapasitelerinin ok zerindeki bir seviyede risk transferi oluyorsa devletin finansal salyla, halkn ekmeiyle oynandn sylemek icab etmez mi? Teminat kapasitesinin zerinde derken neyi kasdediyoruz? Mesel krizden nce risk provizyonlar 2 milyar dolar olan Amerikan sigorta firmas AIGye bakn. Batt zaman Amerikan halknn 85 milyar dolar paras kullanld. Nasl oldu da 2 milyar dolarlk provizyon gerekleen riskleri karlamad? Nkleer bir patlama ya da dev bir meteor gibi beklenmedik bir kaza m oldu? Hayr. Daha basit. AIG riskli emlk kredilerini sigorta ederek kapasitesinin 400 ila 800 kat byklnde YKSEK risk ald. Bu risk al iki kere sorunluydu. nk miktarn ar ve (bizce) gayr ahlk derecede yksek olmasna ek olarak, alnan risklerin gerekleme ihtimalleri de ok YKSEK, hatta %100e yakn idi. nce firmann kr 4e katland, traderlar milyoner oldular. Bu tr risk transferlerinde kontrol rol oynamas gereken FED ve SEC devre dnda kald. AIG bu yksek riskleri baka risklerle birletirerek dntrd, (bizce) gizledi ve menkul kymetletirme yoluyla yeni finansal rnler srd piyasaya. Bu saklamba oyununa AIGnin mterisi olduu kredi derecelendirme kurulular da yardm ettiler. Trev rnler ieren, bilano d ilem gren ve yksek risk arz eden kompozit portfylerin %90 AAA notuyla kamufle edildi. Yani bu uzmanlar dnyann en riskli rnlerini aldlar, G8 lkeleri tarafndan devlet garantisiyle satlan en gvenli finansal rnlerle ayn kefeye koydular, onlarla edeer-mi gibi gsterdiler! flas etmeden sadece bir ka gn nce AIGnin notu da AAA idi. flas etmeden nce Lehman Brothersn notu AAA idi. flas etmeden nce Fannie Mae Freddie Macn notu AAA idi. Bu apak bir su ortaklyd. Ama bankaclar gibi derecelendirme kurulular da krizden sonra cezalandrlmadlar. FED 16 eyll 2008de kendini batran AIGyi iflastan kurtarmak iin tam 85 milyar dolar enjekte etti. Oysa 2005te 200.000den fazla ailenin evsiz kald Katrina kasrgasndan sonra hkmet tarafndan vaad edilen yardm sadece 11 milyar dolard. Kravatl ekiyalar ok kolay hareket edebildiler. nk borsay ok iyi bilenlerin bile anlayamayaca bir piyasa(?) kmt ortaya. Karmak ve yksek riskli rnler bir sis bulutu tekil ediyordu. Bu puslu havada bir radar gibi, TARAFSIZCA yol gstermesi gereken/umulan kredi derecelendirme kurulular ise batmakta olan bankalara AAA notu vererek yatrmclar kandrdlar. zetle effaflk daha da azalmt. Ev kredisini kesinlikle deyemeyecek olan yzbinlerce garibann tekil ettii devasa kredi riski rakamlarn, istatistiklerin, kredi notlarnn arkasna gizlenmi oldu. Riskin miktar, gerekleme ihtimali, teminatlarn arkasndaki gvenceler Bunlar bir sis bulutu iinde kalmt. Avrupadaki emekli sandklarna, belediyelere, vakflara satld bu rnler ve bylece krizin kresellemesi iin gerekli son talar da dendi. Neticede 1980den itibaren para piyasalar giderek kumarhaneye dnyordu. Finans sektr hukukun dnda/stnde idi artk. Hkmetlerin denetimi dnda kalan alt kurulular, bilano d ilemler, gayri ahlk kredi derecelendirme, effafln tamamen ortadan kalkmas, mterilerine aka yalan syleyerek onlar iflasa srkleyen bankalar Basel Committee on Banking Supervisionn raporuna gre 2008 krizinden nce OTC (piyasa d) trev rnler piyasasnda cari ilemler 650 trilyon dolar buldu. Bu rakam o ylki dnya ekonomisinin tam 10 katyd! Bir baka deyile palavra ticareti mal ve hizmet ticaretini fena halde sollamt.
28
Fikir Platformu
Katil ldrd kiinin malna miras olunca

Krizden nce demokratik Batl lkelerde bir hkmetin yeniden seilme ihtimali %65 idi. Krizden sonra bu ihtimal ikiye blnerek %30lara indi. Siyaset ticaret karsnda meruiyet kaybna urad. (Pascal Lamy, WTO Genel Mdr) Yatrm bankas Goldman Sachs mterilerini emlk sektrne yatrm yapmaya tevik ediyordu. Fakat ayn zamanda kendi tasarm olan Abacus adnda bir finansal rn sayesinde emlk sektrnn kne oynad. Goldman Sachsa gvenerek emlk sektrne yatrm yapanlar milyonlarn kaybettiler. Banka suland, 15 temmuz 2010da 550 milyon ceza deyerek alanlarn aklad. 550 milyon dolar Goldman Sachsn iki haftalk kr idi Ya da 2009da datt primlerin %3 diyelim! Siyas gce bu kadar kolay nanik yapabilmesini neye borlu Goldman Sachs? Rvet ya da adam kayrmann ok tesinde bir durum ile kar karyayz: Katil artk ldrd kiinin malna miras olabiliyor nk Amerikallar kamu ile zel sektr arasnda akraba evliliine msade ediyorlar. Nasl yaplyor? Goldman Sachsn st kademe yneticilerinin mutlaka siyas bir kariyeri oluyor. Amerika Birleik Devletlerinde kilit noktalarda oturanlar (bakan yardmcs, hazine bakan, borsa denetim kurulu bakan, vs) ise Goldman Sachsta daha nce mdrlk yapm kimseler. Goldman Sachs sradan bir banka deil. Yunanistann kamu borlarn kamufle edip avro blgesine dahil olmasn salayan uzmanlar Goldman Sachsta alyorlar mesel. Ayn Goldman Sachs Yunanistann borcuna kar speklasyon yapyor ayn dnemde. Baz bilgileri vakitsizce basna szdrp Yunanistan krizini balatan ve bu lkenin daha da dibe batmasn salayanlar yine onlar. Yapay olarak petrol fiatn ykselten, kendi rettikleri kriz esnasnda kr etmeye devam eden yine Goldman Sachs.
29
Fikir Platformu
yi aile bankasndan kpek balna Bavyeral bir Yahudi olan Marcus Goldman kurmu bu bankay, sene 1869, ksa bir sre sonra damad Samuel Sachs da katlm. Ksa vadeli bor hisseleri alp satmlar, dnemin finans devleri bunlar pek ciddiye almam. kinci dnya savandan sonra ykselen bir Goldman Sachs gryoruz, zellikle otomobil firmas Fordun borsaya giriinde nemli bir rol oynuyorlar. Drst, sistemli alan bir ekip olarak nleniyorlar, Amerikan finans sektrnde giderek yerlerini salamlatryorlar. Yava yava acele etmek konusunda o kadar uzmanlar ki kaplumbaa ad taklyor Goldman Sachsa. Rakiplerinin aksine gsterili harcamalardan kayorlar. Hzl ve yksek kr peinde deiller, tersine mteriye hizmet yoluyla uzun vadeyi hedefliyorlar o devirde. Kendi karlarn mterinin zerinde tutanlarn aramzda yeri yoktur diyorlar, firmann mehur 14 ilkesinden biri bu. Fakat bu toz pembe tablo 1980lerde bozulmaya balyor. Birinci ve ikinci blmde anlattmz Deregulation / liberalisation dalgas ile ksa vadede daha ok kr etme tutkusu dier deerleri bastryor: Mterinin karlarn kollama, drstlk, effaflk, yasalara sayg Tabi yasalar inemek iin baz n hazrlklar yaplmal: Siyasete, adalete hakim olan kilit noktalar kontrol altna alnmal. Alnyor da. Eski zamanlarn temkinli kaplumbaasnn yerini kan emici bir asalak alyor. Ekonomik hayat, sanayi ve finans sektrn dzenleyen yasalarn gevedii, yerini meslek disiplin kurullarna, raconlara, geleneklere brakt garip bir devir bu 1980ler. Thatcher, Reagan, ilinin kanl diktatr Pinochet ve liberal Hayek ayn tezleri savunuyor ve uygulamaya koyuyorlar. (Bkz. Liberalizmin Kara Kitab) Goldman Sachs ite bu dnemde kamu kurulularnda ya da devlet irketlerinde genel mdr olarak alm insanlar yksek maalarla ie alyor. Ama yasalarn boaltt sahay doldurmak, ulusdevletlerin meruluk kaybna urad yerlerde muktedir olmak. Dier bir nemli gelime ise 1999da Goldman Sachsn borsaya girmesi. Finansal disiplinin, kaplumbaa gibi temkinli olmann lzumu yok artk. Varsa yoksa speklasyon. Firmann deeri piyasada her gn, her an yeniden belirleniyor. Aklc kararlar, salkl bilanolar deil dedikodular ve panik dalgalar nemli imdi. Yine birinci ve ikinci blmlerde ayrntl olarak anlattmz gibi rasyonel bir piyasa deil bir kumarhane-piyasa bu. Bu kumarhanede Goldman Sachs bir ka rol birden oynamakta:

Btn ilemlerden (=oyunlardan) komisyon alan krupiye, Oyunculara (irketler hatta devletler) tavsiye ve tyo veren bir dost, Kendisi de bahislere katlan bir oyuncu.
Goldman Sachs haliyle herkesin kartlarn biliyor. Ve insanlar ne yaparsa yapsn Goldman Sachs MUTLAKA kazanyor. Zaten krnn en byk ksm da bankann z kaynaklaryla yapt speklasyonlardan geliyor. Balarken bir alarm dmesine basmtk, Goldman Sachs ile devlet arasnda akraba evlilii var demitik. lerideki blmlerde daha detayl bir isim listesi vereceiz ama bu yazy bitirirken bir ka kritik koltua dikkat ekelim yine de:
30
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! 1. Robert Rubin, Goldman Sachsn eski mdr, Clinton tarafndan kurulan Ulusal Ekonomik Konseyin bakan (1993-1995) ve daha sonra da yine Clintonun ekonomi bakan (1995-1999). Finansal faaliyetleri yasal ereve dna tayan Deregulation / liberalisation modasnn mimarlarndan. 2. Henry Paulson, Goldman Sacsn eski patronlarndan, 2006-2009 aras George W. Bush dneminde finans bakan, devasa banka kurtarma operasyonlarnn mucidi. 3. M. Jon Curzine, yine Goldman Sacsn eski patronlarndan, 2000 ylnda cepten 64 milyon dolar harcayarak New Jerseyden senatr olmu, sonra da 2006-2010 arasnda bu eyaletin valisi. 4. Neel Kashkari, Goldman Sacsn kurmaylarndan, Henry Paulsonun eliyle besleyip bytt prenslerinden. Sonradan Paulsonun peinden Amerikan hazinesine geti, batan bankalara TARP (Troubled Asset Relief Program) kanalyla 700 milyar dolar datt! 5. Stephen Friedman, Goldman Sacsn eski patronlarndan, kriz srasnda koltukta birden oturuyordu: Goldman Sacs ynetim kurulu yesi, ABD Bakanlk istihbarat komisyonu bakan, New York Federal Rezerv bakan. Aslnda liste uzun. Avrupal babakanlar, merkez bankas mdrleri, Kanada merkez bankasndan Nijeryaya (Bkz. Olusegun Olutoyin Aganga) uzanan geni bir a, adeta bir mafya. Fakat Goldman Sacs sadece kendi mdrlerini siyas yaplarn bana geirmekle yetinmiyor. Yorucu bir siyas kariyerin ardndan bu bankaya gemek, rahat bir emeklilik hazrlamak da mmkn. Bu sayede u anda siyasette aktif olanlar Goldman Sacs zecek, kzdracak bir ey sylemekten, yasa vs yapmaktan uzak tutuluyor. Belli mi olur? Bir daha ki seimleri kazanamazsanz Goldman Sacsn altn kaplama huzur evi servisi sizi bekliyor olabilir! Mesel rlanda eski adalet bakan Peter Sutherland siyasetten finansa geen uyanklardan. u an Londrada Goldman Sacsta idareci. te byle. Amerika Birleik Devletlerinde demokrasi kt kyor. nk katil ldrd kiinin malna miras oldu.
31
Fikir Platformu
Yeni kriz ne zaman kacak?

1980lerde serbest braklan finans sektr babo bir eein tarlay talan etmesi gibi dnya ekonomisini talan etti. Fakat eek burada durmayacakt Arsz eeklerden hesap sormann imknsz olduu yeni bir dnya kuracakt. Bunun iin finans sektr iki nemli adm att: Kendi adamlarn G8 lkelerinde kilit noktalara yerletirdi: Borsa ve bankaclk denetim kurullar, hazine bakanlklar, merkez bankalarnn mdrlkleri, bakanlar, milletvekiller Dnce kurulular ve medya kanalyla hem halkn hem de orta kalibredeki siyasetilerin liberal ideolojiye drt elle sarlmasn saladlar. Mesel Emlk Bankaclar Dernei (Mortgage Bankers Association) riskli emlk kredileri hzla datlrken yani 2000-2006 yllar arasnda youn lobi yapt. Bu sahada finans sektrne kanun engel kmamas iin 500 milyon dolar harcad. Dorudan datlan rvetin pardon lobi faaliyetinin yan sra yanda dnce kurulularna raporlar hazrlatt. Gmenlere verilen riskli kredilerin engellenmesini rklk gibi grnebileceini ispat eden raporlard bunlar. Her trl adalet inisyatifi durdurulmalyd. yle de oldu. Btn bunlar olurken Amerikal demokratlarn eli armut toplamyordu elbette. 1998de piyasa denetim kurulu bakan Brooksley Born devlet denetimi dnda gerekleen finansal ilemlerin kontrol iin harekete geti. Fakat FED bakan Alan Greenspan btn gcyle direndi: [2008 krizinin temel sebebi olan] Trev rnlerin kontrol faydaszdr. Bu finansal ilemler ne yaptn bilen uzman profesyonellerce gerekletirilmektedir
32
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Zenginler ile siyasetiler arasndaki sapk ilikiler siyaset tarihi kadar eski. Zaten burada dikkat ekmek istediim rvet veya yolsuzluk deil. Demokrasileri andran ama tedavi edilebilir hastalklard bunlar. Ulus-devletin adaleti yeterliydi. Bugn yaadmz ise bir rejim deiiklii. Halka ramen, onun iradesine zt bir ekilde yaplyor. Bu yzden finansal bir darbeden bahsetmek yerinde olacak sanrm. nk 1960lardan itibaren zellikle ABDde zenginlerin siyaset zerindeki etkisinin arttn gryoruz. Normal, TV ve ulusal basnda boy gstermek lzm seilmek iin. Her yeni seimde daha fazla para lzm. Buna bal olarak son yllarda demokrasiden zenginokrasiye bir dnm var. Amerikan Yce Mahkemesi (Supreme Court of the United States) 2010da devrim niteliinde bir karar verdi. (Bkz. Citizens United v. Federal Election Commission) Siyasi partilere kiilerce veya irketlerce yaplacak maddi yardmlarda tavan yok artk. Bireylerin / vatandalarn eit oy hakkna sahip olduu bir demokrasiden zenginlerin ok daha iyi temsil edildii yeni rejime geiin mhrn vurdu bu karar. Haliyle ABDnin bir oligari ya da bir pltokrasi olup olmadn sorgulamak gerekiyor. Seim kampanyas srasnda Goldman Sachstan 1,014,000 $, JPMorgandan 809,000 $, Citigrouptan 737,000 $ alan Obama kimin bakandr? Amerikan halknn m yoksa finans sektrnn m? Yeni kriz ne zaman kacak? Kaa patlayacak? Kim deyecek? Batnn hl iinden kamad krize baknca ilk gze arpan gerek u: Benzeri bir krizi engellemek iin hi bir nlem alnmad. Hatta tersine, yeni ve daha byk bir krizi mmkn klacak admlar atld, atlmakta. Neden byle diyoruz? nk etkili ve yetkili koltuklarda finans sektrnden nemli isimler oturuyor: ABD ve Avrupada ekonomiden, para politikalarndan sorumlu kurumlar zel bankaclktan gelenlerin elinde. zellikle de Goldman Sachs kkenli yneticiler bunlar. Halklarn setii bakanlar, babakanlar, vekiller bu isimlerin yakn markaj ile kontrol altnda. Dnya Bankas, NYSE (New York Borsas), Goldman Sachs denetlemesi gereken New York Federal Reserve, Avrupa Merkez Bankas, talya Bakanlar Kurulu, Yunanistan babakanl, Almanya, talya ve Kanada merkez bankalar Btn bu kurumlar Goldman Sachsta daha nce st kademe yneticilik yapm, bankada hissesi olan insanlarca ynetiliyor. Ekonomik kriz doal bir felaket deildir Eer kriz esnasnda olup biten kk olaylara ayr ayr bakarsanz deprem ya da sel felaketi gibi bir ey grrsnz. Panik halindeki yatrmclarn, siyasetilerin, sanayicilerin ve tketicinin bindikleri dal kestiklerini syleyebilirsiniz: Bankalar kredi musluklarn kapyor, sanayici retimi ve haliyle istihdam azaltyor, tketici korkudan daha az tketiyor, ulusal siyaseti ithalata engel olmaya alrken kresel d ticareti frenliyor, vs.
33
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Fakat eer bu kk olaylara geni adan bakarsanz baka bir ey grrsnz. Krizin batan beri engellenmediini, tersine desteklendiini, hatta ynetildiini, belli amalara uygun biimde kanalize edildiini fark edersiniz. Yeni bir krizi engelleyecek hi bir nlem alnmadn syledik, hatta yeni krizlerin kolaylatn savunduk. Krizin engellenmesi deil kurumsallamassreci nasl yaand? Dnemin ekonomi gazeteleri nedense korkutucu eyleri manet yaparken dndrc bilgileri yarm azla verdiler. Biz olaylarn akna farkl bir adan yaklaacaz: Doal felakete bakar gibi deil btn sosyal, ekonomik, siyasi olaylara baklmas gerektii gibi. lk kvlcm Ocak 2007, 1700 milyar dolarlk (1.7 trilyon $) trev rn piyasaya srlyor, DOW JONES tam 200 puan dyor, Amerikada oynayan yatrmclar ilk defa ulusal apta bir kriz korkusu iine giriyorlar. Herkesin, her eyin gvenilir olduunu zannederken birden hi kimsenin, hi bir eyin gvenilmeyecei panik haline geiliyor. 6 aylk bir belirsizlik, batamayacak kadar byk (too big to fail) aktrler yalan sylemeye devam ediyorlar: Korkmayn, kkler batacak, bu sayede biz pastadan daha fazla pay alacaz, kar marjmz artacak, sakn hisselerinizi satmayn. Tabi her yl dzenli olarak girmesi beklenen miktarlar bu sefer gelmiyor. Bunu syleyen bankaclar bir yandan kendi hisselerini (henz yksek olan) fiyattan satmaktalar, tabi el altndan, kk paralar halinde, aktrmadan. Gemi batyor, yolcular yemek yiyor, dans ediyor, kaptan ve yardmclar sessizce filikalara doru yrmekte. Goldman Sacs milletin elinde patlayaca kesin olan rnleri satmaya devam ediyor, 2007de 157 milyar dolarlk sat yapyor. Bir yl bitmeden emlk kredi devlerinin iflas patlyor: Fanni Mae Freddie Mac. Bu iflasn Amerikan halkna yk 185 milyar dolar. Ardndan Lehman Brothers 100 milyar dolar zarar ettiini aklyor. Yangn Avrupaya sryor: BNP Paribas, Deutche Bank, Socit Gnrale, UBS Crdit Suisse tehdit altnda. Kravatl ekiyalar pardon, saygn bankaclar ulus-devletleri tehdit ediyor: Bizi kurtarmazsanz siz de batarsnz!. Ulus-devletin ulusal siyasetileri de ulusun parasn peke ekiyor bu soygunculara. Peki ya adalet? Trkiyeye rnek gsterilen hukuk devletleri nerede? Batnn hukuku bu finanslara fazla bir sknt verilmiyor zira ncelikle Amerikan adaleti ekonomik meselelerde fazla grlt karmaktan holanmyor. Yani yllar srecek, binlerce sayfa uzman raporu yazlacak, Amerikan firmalarnn prestiji sarslacak filan. Ne gerek var? Plea Bargaining denen acayip bir yntem uygulanyor. Ekonomik su ilemi olan bankac suunu itiraf ediyor, ufak bir ceza dyor. Karlnda devlet ayn su iin bir daha dava almasn engelleyecek garantiyi veriyor. zetle bankac hukuk bir kalkan, bir dokunulmazlk satn alyor devletten. Temmuz 2007, Amerikan sigorta firmas AIG (Londrada) 25 milyar dolar ak veriyor, BCE (Avrupa Merkez Bankas) kapatyor bu delii, Avro Blgesi dnda olmasna ramen The City Avro blgesi halklarnn parasyla kurtarlyor.
34
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Financial Timesa gre finans sektr yoneticileri yllk 90 milyar dolar civarnda maa alyorlar. Yaptklar i? 1000 milyar dolar yakmak! Yani 1 trilyon dolar, korkun bir rakam. Mterilerini, firmalarn zarar ettiriyorlar. flas eden AIGnin genel mdr 65 milyon dolar alyor. Merrill Lynch genel mdr 160 milyon dolar, Fannie Maenin genel mdr 14 milyon dolar. Goldman Sachsn kr %14 azalyor bu dnemde. Ama genel mdrn maa katna kyor. fls eden Lehman Brothersn genel mdr Richard S. Fuldun maa 250 milyon dolar. Ocak 2009da ABD bakan deiiyor, Obama baa geiyor ama bakan, senatrleri, merkez bankasn ve borsa denetim kurullarn yakn markaja alm olan finansal temsil gc deimiyor. Finans sektrnde batan bankalar var ama sektr bir btn olarak kriz ncesine kyasla daha gl. Hkmete sz geirme konusunda ok daha etkin ve cretkr: Yatrmclar ve mterilerini kazklayan bankalar da zarar ediyorlar. Bir ka trilyon dolarlk delikler bunlar. Bat lkelerinde krizi durdurmak iin harcanan para ABDnin GSMHnn %50si civarnda. Delikleri kapatmak iin Amerikan ve Avrupa halkn paras kullanlyor, bunu yapan yneticilerin maalar ise ykseliyor, yz milyon dolarlar ile llyor. Yarn ne olur? Bugn Avrupada bankalar aras bor piyasasnn bykl 6 trilyon avro. Avrupa Merkez Bankasnn tad bor yk 3 trilyon avro. Bu rakam Fransann GSMHnn bir buuk kat. Yani ulusal provizyonlarn ok zerinde bir bor yk ile yayoruz. Avrupa ekonomisi komadan kt belki ama hl oksijen adrnda. stelik bu grnen felket. Ya grnmeyen ksm? Shadow Banking corafyasnda kim kime ne kadar borlu? Trev rnlerin hacmi nedir? Bu tr rakamlar kimse veremiyor. Mesel 2012 yl itibariyle 12 bine yakn Hedge Funds var ve bu say artmakta. 2011deki krlar 28 milyar dolar oldu. Dnyann en byk 10 bankasnn krlarnn toplam kadar neredeyse. Avrupa Birliinin gc de snrl aslnda. Yunanistann, ya da spanya, talya gibi ilkelerin bat ynnde oynanacak bahislere direnebilir mi Avrupa Merkez Bankas? Goldman Sachs kkenli genel mdr bunu ister mi? Yoksa Goldman Sachsn patronu ile ayr bir plan m yaptlar? Bor piyasas ulusal devletleri bankalar ve irketlerle ayn pistte yartryor. Bugn Danone gibi byk Fransz irketlerinin imzas Fransann imzasndan daha kymetli, Fransann bor kalitesi Endonezya ve Meksika gibi lkelerin gerisinde kald. Coca Colann bor kalitesi ABDninkinden daha iyi. Bankalaan, irketleen, spermarketleen bir dnyadayz. Ulusal snrlar iinde hareket edebilen ulus-devletler kresel irketlerin glgesinde artk. Souk sava sonrasna hi benzemeyen yeni bir dnyada yayoruz. Piyasalar millet meclislerinin zerinde. Batda bankalar iktidara talip deil artk, iktidar onlarn elinde. Siysetiler bankalar, piyasalar kzdracak bir sz sylemekten korkuyorlar. Batda siyaset halklarn iradesine deil borsa endekslerine ve banka mdrlerinin kaprislerine endeksli. Bunun iin demokrasinin kmesinden bahsediyoruz.
35
Fikir Platformu
Krizin mimarlar kim?

Mlkiyetin adil biimde datlmasnn mmkn olmadn biliyorum. Ancak bu korkun zulm insan kitlelerini sefalete srklerken devletin bulduu tek are insann nefsan drtlerine boyun emek, sonularna gz yummaktan ibaret.(Thomas Jefferson, ABDnin 3c bakan) Artk isim verme zaman! Ama ncelikle tezimizi hatrlatalm: 2008 ekonomik krizi doal bir felaket deildir. Tasarlanm, planlanm, yrrle konmu bir operasyondur. Bu operasyonu yneten insanlar vardr ve Bat adaletinin zerindedirler. Krizi frenleyecek yasal engelleri bir bir kaldranlar, krizin kresellemesini salayanlar yaklak 40-50 kiilik bir ekiptir. Okuyacanz bu yaznn amac sz konusu ekibin yntemleri, ortak noktalar ve isimleri zerine dikkat ekmektir. Hkmetler gider, Bankalar kalr! Amerika Birleik Devletlerinde kamu hizmeti veren memurlarn sorumluluk sahas ile zel irketlerin karlar arasnda net ayrmlar yok artk. Byk yatrm bankalarnn mdrleri, kurmaylar ABD devlet mekanizmalar iine yerleiyorlar. Yani rvet vs ile vakit kaybetmiyor bankalar. Kendi karlarna uygun kararlar ve yasalar kartmak iin kritik yerleri alyorlar. Devletin iine, bakan yardmcs, hazine genel sekreteri, merkez bankas mdr koltuuna gelip kendileri oturuyorlar. Bu Banka-Hkmet kprs garip bir biimde iliyor: Bazen kilit noktalarda 1 veya 2 yl kalyor bankaclar. Ama ayrlrken koltuu belli zelliklerdeki insanlara brakyorlar. Bu da devlet politikasnda bir sreklilik olumasn salyor. Yani hkmetler, siyasi partiler Beyaz Saraya gelip gidiyor ama bankalarn oradaki hakimiyeti glgelenmiyor. Krizi reten ekibin yeleri baz ortak zellikler arz ediyorlar: Genellikle Amerikan vatanda, genellikle yobaz liberal, genellikle Goldman Sachsta alm ve daha sonra finans sektrn denetleyen
36
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! federal kurumlardan birinin banagemi, genellikle Yahudi, genellikle Harvard niversitesiyle ilikili insanlar bunlar. rnek? Beyaz Sarayda bakann sa kolu diyebileceimiz White House Chief of Staff koltuunda oturmu olan bir ka isim, FED ya da SEC gibi kurumlar ynetmi, denetlemi dier isimler, banka kurtarma ve batrma operasyonlarnda aktif rol oynam olanlar, krizin kresellemesini mmkn klan finansal rnleri tasarlayanlar, garanti verenler, satanlar, vs. Kim bu kravatl haydutlar? Kenneth Duberstein: 1988-1989 arasnda bakan Ronald Reagan dneminde gelmi Chief of Staff grevine. Duberstein dnyann en byk yatrm bankas olan Goldman Sachsn adam. Rusyada ikence ile insan ldrenlerin Amerikadaki mal varlklarna el konulmasna kar lobi faaliyeti yapm. Amerikan adaletini satmak iin kk bir fiyat denmi: sadece 100.000 $, belgesi burada. Kenneth Duberstein New Yorklu bir Yahudi. Rahm Emanuel: Barrack Obama dneminde Chief of Staff koltuuna oturanlardan. Tabi o da yatrm bankas kkenli: Wasserstein Perella & Co. Clinton tarafndan 2000 ylnda acayip bir greve getirilmi, hkmet destekli bir emlk kredi irketinin genel mdrl: Freddie Mac olarak da bilinen Federal Home Loan Mortgage Corporation. Bu grevde yolsuzluk yapt iddialarnn soruturulmas Obama dneminde engellenmi. Daha nemlisi Federal Home Loan Mortgage Corporation 2008 krizinde zehirli kredilerle fakir tuzaklarnn kurulmasndanemli bir yer tutmutu, krizi yakndan takip edenler hatrlayacaklar. Rahm Emanuel Chichagolu bir Yahudi ailenin ocuu. Babas Filistinde Araplar katleden , Menahem Beginin ynettii terr rgt Irgunun yesiymi. Joshua Bolten: George W. Bush zamannda Chief of Staff oldu. Amerikadaki Yahudi cemaatinin aktif bir yesi. Goldman Sachsta Kanun ve Hkmet leri brosunda 3 yl ynetici olarak alt. Beyaz Saraya girdikten sonra eski bankasndan transferler yaplmasnda kolaylatr rol oynad: Henry Paulson, Joel Kaplan Henry Polson: Church of Christten, Norve kkenli gmen bir ailenin ocuu. 1974ten 2006ya kadar Goldman Sachsta alyor. Bu bankann genel mdr iken Oul Bush (George W. Bush) tarafndan hazine genel sekreterliine atanyor. Polson kariyerini yapt bankann yani Goldman Sachsn en byk rakibi olan Lehman Brothersn bat esnasnda para musluklarnn bandayd. Serbest piyasa kanunlarn ne srerek Lehman Brothers kamu parasyla kurtarmay reddetti. Ama ok ksa bir zaman sonra Amerikan sigorta irketi AIGyi yine kamu parasyla kurtard. Zira AIGnin Goldman Sachsa byk bir borcu vard! Alan Greenspan: New Yorkta yaayan Yahudi bir ailenin tek ocuu. JP Morgan ve benzeri yatrm bankalarnda st kademe yneticilii yapm, Wall Street kurtlarndan. Ronald Reagan tarafndan FED bakanlna atanyor. 1987den 2006ya kadar grev yapyor, tam 19 sene! Baba Bush, Clinton, Oul Bush Hkmetler gidiyor, Goldman Sach kalyor.
37
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Robert Rubin: New Yorklu bir Yahudi ailenin ocuu, 26 yl Goldman Sachsta alm. Bill Clinton tarafndan Hazine Devlet Sekreterliine atanyor. Amerikan yasalarna aykr bir i olan CitiGroup merger operasyonu esnasnda kolaylatrc bir rol oynamas dikkat ekici. (Travelers ve Citicorp 1998de birletiler ve aktifleri 700 milyar dolar bulan bu finans devini kurdular) Daha da acayibi Rubinin bu birlemeden sonra bankann bana gemesi, ksa bir sre sonra da 126 milyon dolar bonus ile ayrlmas. Bundan da daha acayibi CitiGroupun 2008 emlk kredisi krizini borsa krizine dntrmede ba rol oynamas. Larry Summers: Connecticutta yaayan Romanya Yahudisi bir ailenin ocuu. 1991-1993 arasnda Dnya Bankasnda Chief Economist olarak grev yapt, ekonomiye tabiat korumak isteyenlere kar taknd dmanca tavrla nlendi. Bill Clinton zamannda Hazine Devlet Sekreteri (19992001). Daha sonra Obamaya ve Hedge Fonlara danmanlk yapt. Arthur Levitt, Jr. : New Yorklu bir Yahudi ailenin ocuu, 1993-2001 arasnda United States Securities and Exchange Commission (SEC) bakanyd. Finansal krizleri nlemek iin CFTC tarafndan nerilen btn tekliflere, kanunlara Robert Rubin, ve Alan Greenspan ile az birlii ederek iddetle kar kt. Muhasebe disiplini konusunda gsterdii geveklik yznden ar eletiri ald. 2001den sonra Goldman Sachsn eskileri tarafndan kurulan bir yatrm bankasna geti: Carlyle Group. Goldman Sachs ve Bloomberg grubunda danmanlk yapt. Hepsi bu kadar deil tabi. Dnya Bankas genel mdr, NYSE (New York Borsas) genel mdr, Goldman Sachs denetlemesi gereken New York Federal Reservein son iki genel mdr, Avrupa Merkez Bankas genel mdr Mario Draghi, Mario Monti, Yunanistan babakan Lucas Papademos, Otmar Issing talya ve Kanada merkez bankalarnn genel mdrleri, Bunlarn dnda bir ka kilit isim daha var, onlar da yukarda saydmz ortak zelliklere uygun tipler. Aratrmak isteyenler iin tamamlayc bir liste sunuyorum:

Angelo Mozilo Joel Kaplan Richard S. Fuld Ben Bernanke Lloyd Blankfein Jon Corzine Stephen Friedman Marcus Goldman Vijay Karnani Samuel Sachs John Weinberg Sidney Weinberg John C. Whitehead Karel van Miert Petros Cristodoulou Antonio Borges
38
Fikir Platformu
ocuklar sokaa atma zgrl

Kaliforniyada bir snma evi. 8 yandaki Lilly 5 haftalk kardeini uyutuyor. NCFHa gre ABDde her 45 ocuktan biri evsiz. lke genelinde bir buuk milyondan fazla ocuk otel odalarnda, garajlarda, depolarda ve adrlarda yayor. Dnyann en gl lkesi ABD. Bu lkenin en zengin eyaletlerinden biri olan Kaliforniya ayn zamanda evsiz ocuk yarnda da ilk 5in iinde. 2008de balayan emlk krizi bir ok insan zor durumda brakt. Kriz ncesinde birikimi veya sabit geliri olmayan insanlar borca sokmak, onlara sorumsuzca kredi vermek yasakt. Zaten bu tr riskli krediler mteahit firmalarn hatta bankalarn iflasna yol aabilirdi. Ancak ekonomik zgrlkler(!) adna bu emniyet kemeri gevetildi. Ev kredisi deyemeyecek durumdaki insanlar kat zerinde ev sahibi yapld. NINJA krediler sayesinde oldu bu (No Income No Job or Asset). Emlk talebi bylece yapay olarak iirildi. Goldman Sachs gibi firmalar mterilerini inaat sektrne yatrm yapmaya tevik ettiler. Fakat balonun patlayacan bildikleri iin ayn firmalar sektrn kne oynadlar Ve sektr kt. Baz bankalar ise bu kten akl almaz krlar elde ettiler. Hispanikler olarak bilinen Latin Amerika aslllar en sert tokad yiyenler oldu. Ev sahibi olma umuduyla bankalarn tuzana en ok den onlard. Dk gelir grubunda olan ve zar zor geinen bu insanlar bir anda kendilerini sokakta buldular. imdi ou parklarda yatyor, umum tuvaletlerde ykanyor. Bir ka gn alp para biriktirebildiklerinde ucuz bir otel odas kiralayarak ocuklarn ykama imkn buluyorlar. Sokakta yaayan ocuklarda eitli sinirsel bozukluklar hzla ba gsteriyor: Korku krizleri, hiperaktivite, iddet eilimi, intihar giriimleri Aadaki fotoraflar yalan balonu altnda ezilen bu gerek insanlarn gerek hayatndan bir kesittir.
39
Fikir Platformu
40
Fikir Platformu
41
Fikir Platformu
42
Fikir Platformu
43
Fikir Platformu
Ekonomistler ekonomiden anlasalard yatrmc olurlard
Ekonomistler sebep-sonu zincirlerine fikren hakim deildir. Olaylar olup bittikten sonra makul bir aklama getirirler, gafleti gizlemeye, akll grnmeye yarar sadece. Ekonomistleri dinleyerek tahmin yapmak dikiz aynasna bakarak araba kullanmaya benzer; toslarsnz bir tarafa. Sonra bir ekonomist gelir, neden kaza yaptnz uzuuuuuuun uzun anlatr Taraf Gazetesinden nder elik de gitmi ekonomistlere danm, onlar da makro gstergelere bakarak gelecekten haber vermiler(!). Kriz riski artyor demiler. Aslnda Taraf okurlarn bu derecede aptal yerine koymaya kimsenin hakk yok. Hele ekonomistlerin hi yok. Tarih yazmyor ki bir gn bir ekonomist net bir ey sylesin ve syledikleri gereklemi olsun. Bana inanmyorsanz 2007-2008 krizinden nce Amerikal ekonomistlerin sylediklerini, yazdklarn aratrn. Yangn ABDyi sardktan sonra Avrupa Merkez Bankas eski genel mdr Jean-Claude Trichetnin (fr,ing) yapt gven verici aklamalar okuyun. Aradan ka yl geti? Yeni genel mdr Mario Draghi hl Avrupa bankalarnn batmasn engellemek iin yzmilyarlarca dolarlk yardm paketlerine ekonomik rasyonalite klf dikmekle megul. Eer bir ekonomist bugnk verilere bakarak yarn, haftaya, seneye ne olabileceini bilecek kabiliyette olsa Tarafa rportaj vermekle, rapor vs yazmakla ya da TVde grnmekle neden vakit kaybetsin ki? Borsa, emlk, dviz, altn elindeki paray hzla katlayabilir. Sadece bu bile ekonomistlerin ekonomiden ne kadar anlaMAdn fark etmek iin yeterli sanrm. Peki saatlerce konuurken ne anlatyorlar? Ekonomi bir bilme deil inanmameselesi olduu iin ekonomistler de peygamberlerini, mridlerini dinlerler. Ekonomistler intisab etmi olduklar ideolojilerin, ekollerin dorultusunda konuurlar. rnek? 2008 Krizi kimin suu? Her bir ekonomist kendi amentsn tekrar ediyor:
44
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! 1) Ulus-Devlet suludur. nk hkmetler ulusal parann deerini muhafaza veya ihracat desteklemek iin faizleri yapay olarak dk/yksek tuttular. Speklasyon balonunun imesine sebep hkmetlerin merkez mdahaleleridir. Sonunda piyasalarn gerekleri karsnda direnemeyeceklerini anladklarnda artk ok geti. Panie kapldlar. Yanl kararlar birbirini izledi. Vs.vs. 2) Bankalar suludur. Mevduat bankacl ile yatrm bankacln ayn at altnda yaptklari iin speklasyon riskleri gerekletiinde mevduatlara, hayat sigortas vb uzun vadeli birikimlere sirayet etti. 3) Arac kurulular suludur. Goldman Sacsn Abacus adl rnde yapt gibi bilinen riskleri gizlediler. Kendi mterilerine sattklar finansal rnlerin aleyhine oynadlar. Para kaybettirdikleri mterilerden bir de komisyon aldlar. 4) Fitch Ratings, Moodys ve Standard & Poors gibi kredi derecelendirme kurulular suludur. Yatrmclar yanl bilgilendirdiler. Objektif deiller. Ellerindeki yatrm aralarna zarar vermemek iin bilgi saklyorlar. Bal bulunduklar zel ve resm kurumlarn bask altnda tetiki gibi davranyorlar. Bunlar gerein paralar. Ama gerek bunlarn toplam ya da ortalamas deil. Psikolojik ve sosyolojik faktrlerin devreye girdii bir sahadr ekonomi. nsanlardaki agzll ya da fakirleme korkusunu formllere sdramazsnz. Arz, talep, fiyat dalgalanmalar Amerikan dolar veya Japon yeni cinsinden, objektif olarka ifade edilse de ekonomik olaylar objektifdeildir. Bunlar insanlarn mallara, risklere, beklentilere sbjektif olarak atfettii deerle belirlenir. Szgelimi kariyerist bir anne ocuklarn ihmal ederek yl sonu primi olan 1000 veya 2000 dolar kazanmay hedefliyor diyelim. Bu da bir ticaret olur. Annelik grevini, ocuklarnn efkat ihtiyacn yani ok sbjektif bir takm deerleriekonomik deerler ile deitirmi olur. Para iin asker srlar satan bir general ve altn iin siyanr kullanarak dogay tahrip eden madenciler de byle bir deer takasna girerler. Sadece baz insanlar iin anlam olan sbjektif deer var bir yanda. Kymeti saylarla ifade edilemeyen bu deerler ile herkes iin AYNI ekilde deerli olan para dei-toku edilir. Vatan sevgisi, anne efkati, sularn lts ve blbln arks bylece DOW JONES, CAC 40 gibi indexlerle ifade edilen bir piyasada dier deerler ile rekabete girer, arplr, blnr. A bir insan bir miktar yedikten sonra doyabilir. Ama a gzl bir insan nerede durur? 20 milyar dolar? 100 milyar dolar? Bir daha ki sefere ekonomistler size tahminlerini akladnda daha dikkatli dinleyin, cahilliklerine ok gleceksiniz. Ama yine de iyimserim. Ekonomistler deer kelimesinin birden fazla deeri olduunu anladklarnda baz dertlerimiz kendiliinden hallolabilir.
45
Fikir Platformu
Yunanistan kumar masasnda tlrken

Sunu: Hileli bir kumar masasna oturmutu Yunan halk. Hi kazanma ans yoktu. Pek de parlak olmayan ekonomik gstergeler karmak finansal rnlerle kamufle edildi. Yunanllar kamu borlar ve geri deme kapasiteleri konusunda kandrldlar. Avro blgesine girdiler. Bu kamuflaj yapan ekip tam zamannda gerekleri aklad. Yunanistann bugn iinde bulunduu feci durum sayesinde byk kazanlar elde ediliyor. Bu yazda Yunanistann eski para birimi olan drahmiye dnme imkn zerine konuacaz. IMFnin mdahalesiyle krizden kurtulan(?) ve nfusunun drtte biri hl fakirlik snrnn altnda yaayan Arjantin acaba komu Yunanistan iin bir rnek tekil eder mi? (MY) Yunanistan avro blgesinden kabilir mi? Bor altndaki yunanllar lkelerinin kontroln hzla kaybediyorlar. Vergi politikas, devlet harcamalar derken neredeyse btn kararlar dardan dayatlyor. Adm adm igal altndaki bir lkeye benziyor Yunanistan. Artk sadece hkmetin kararlar deil dorudan muhtevas da yukardan emrediliyor: AB, IMF, piyasalar Sevmedikleri bir babakan karlarnda grmek istemiyorlar. Yunan halknn ne dnd kimsenin umurunda deil, onlar kendi polisleri tarafndan coplanyor u an. Piyasann arzular demokrasinin zerinde. Peki Yunanl komularmz Avrupa Birliinin dayatt ac ilalar imek istemezse ne olacak ? Mesel yle diyebilirler: biz avrodan kyoruz, cannz cehenneme! Byle bir tavr karsnda alacakllar 400 milyar dolara yakn para kaybetmi olurlar. Az deil. Gemite sadece 1-2 milyar dolar iin kopartlan frtnalara bakarsak karamsar olmak iin sebep ok. Hkmet darbeleri hatta zgrletirici savalar yaplabilir bu borcun tahsili iin. Avrupa topranda artk darbe olmaz demeyin. Alp satma zgrl uruna ok hkmet devrildi gezegenimizde. Borlarn tahsil etmek isteyen zel irketler Yunanistanda siyas gerginlik retebilirler. Tabi sonradan yunanllar kurtarmak iin!
46
Fikir Platformu
Mesel ilide sosyalist lider Salvador Allendeyi devirmek iin yaplanlar hatrlayn. Nestl ve ITT (International Telephone & Telegraph) gibi firmalarn 6-7 milyon dolarlk madd desteiyle ve CIAnin egdmnde lke alt-st edilmiti. 1972deki kamyoncular grevi ile insanlar a braklmt. (Bkz. William Colby and the CIA). nl bo tencere yryleri filan derken liberal bir diktatr olan Pinochet iktidara getirildi. Ardndan ili halk sistematik bir baskya tabi tutuldu, gz altnda kayplar, ikenceler, faili mehuller derken devlet terr ile adam edildi insanlar. Daha dorusu Piyasa Tanrsna boyun emeleri saland.(Bkz. The Pinochet File) Liberallik ve Diktatrlk kelimelerini bir arada grmek sizi artm olabilir. Son yllarda liberal demokrasi gibi terimler kullandmz iin ikisini birbirinden ayrlmaz gibi gryoruz. Oysa bu bir bilgi kirliinden ibaret. Trkiyenin liberalleri pek bilmez ama liberalizmin babalar dobra dobra konumu, demokrasiyi dman iln etmilerdir zamannda. Hatta Cumhura, halk iradesine Kemalistler gibi tepeden bakmlardr: Friedrich A. Hayek: Piyasann i dengelerine ve zel mlkiyete sayg bireyi balayan yegne kural olmaldr. Piyasann vatandalarca yaplacak kanunlarla dzenlendii demokrasi bireysel zgrlkler iin bir tehlikedir.(Law, Legislation and Liberty, 1973) Avusturya Ekolnn nl ismi Ludwig Von Mises: Halk ynlar, oy veren, demokrasilerde hakim olan u milyonlar bilmeliler ki sahte doktrinlere alet oluyorlar. Sadece Piyasa zerine kurulu bir toplum onlara arzuladklar refah verebilir. Ama halk ikna etmek iin nce elitleri, aydnlar ve i adamlarn ikna etmek gerek. (12 haziran 1943te Leonard Read yazd mektup) Neticede halklarn zgrl ile kapitalistlerin ticaret/yatrm zgrl atabilir. Bu ok da yeni saylmaz. Tarih boyunca madd g sahipleri devletin imknlarn ve emrindeki ordular ekonomik amalar iin kullanmlardr. Bir ka olay hatrlamak istersek:

Limanlarn Avrupallara kullandrmak istemeyen inlileri adam etmek iin yaplan Afyon Savalar, ngiliz tekstiline rekabet edip fiatlar drd iin elleri kesilen Hintli zanaatkrlar, ran ve Irak petrol iin yaplan darbeler, zgrletirme savalar
Yunanistan Arjantine benzer mi? Avro blgesinin yardm olmadan Yunanistann 400 milyara yaklaan borcu kapatmas biraz zor zira devletin kasalar bo. Borcun faizlerini bile deyemezler, nerede kald ana para. stelik u an Yunan Devleti bor ile dnyor. Yani kamu hizmetleri d bor ile srdrlyor. Yunanistan iin avrodan kmak demek eski para birimi olan drahmiye dnmek anlamna geliyor. yi ama drahmi ka para
47
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! eder? Gemite Fransz frang ve Alman Marknn yaad devalasyonlara bakacak olursak drahmi de ok parlak bir gelecek vaad etmiyor. Slatee gre Avro kart Yunanllar drahmiye dnmenin avantajlarn ne sryorlar. Ucuz drahmi sayesinde Yunan mallarnn ihracatnn kolaylaabileceini, 2001de nemli bir devalasyon yapan Arjantinin de bu yollardan getiini Ne var ki gsz bir para ile ithalatn maliyeti ykselecektir. Enerji bakmndan da baml olan Yunanistan gerek hammadde gerekse yar maml mallar ithal ederken zorlanacaktr. Ksaca ucuz drahminin d ticaret dengesine etkisi ok da pozitif olMAyabilir. Ayrca Yunanistan Arjantin deil, bunu da unutMAmak gerek. Arjantinin d ticaret dengesi uzun zamandr pozitif iken Yunanistanda bunun tam tersi sz konusu. 2008 krizinden nce Yunanistann ihracat 16-17 milyar dolar iken Arjantinin ihracat 42 milyar dolar gemi. Ayn dnemde Yunanllar 52 milyar dolarlk ithalat yaparken Arjantinliler bunun yarsna ancak eriiyorlarm. Gda ve enerji baml bakmndan da Yunanistann durumu ok parlak deil. Bu sebeple Arjantinin krizden k ne yazk ki Atina iin ok umut vaad etmiyor. Neden? Mesel Arjantinin nfusu Yunanistann drt misli iken byk ba hayvan says 95 misli! Baka gda kalemlerinde, msr, pirin ve budayda Arjantin 5,6 bazen 10 kat fazla retiyor. Enerjide de bu byle. Yunanistanda kii bana enerji tketimi Arjantinin iki misli. Yunanistan iin iyi bir eyler sylemek gerekirse kriz ncesi turizm gelirinin 15 milyar dolar yaklat hatrlanabilir. Ucuz drahmi bu lkeyi yabanc turistler iin daha da ekici yapacaktr, bu bir gerek. Ama sadece turizme gvenerek avrodan klabilir mi? Yunanistann krizden ve/veya avrodan kurtulma kapasitesi konusunda bir fikir edinmek iin yunan sermayesinin ne yaptna baklabilir. Zira byle skntl durumlarda kk tasarruf sahipleri kayba urarken zenginler yurt dna yatrm yapabildikleri iin ulusal para biriminin yaad alkantlardan kaabilirler. Zengin yunanllar da krizden ok nce kokusunu alma benziyorlar: lkenin avro blgesini terk etme riskine kar onlar tasarruflarn nceden ulusal emberin dna karmlar. Tpk 2001 krizinde Zengin Arjantinlilerin yapt gibi. Tabi bu zenginler servetlerini lkeden kararak felaketi byttler ve hzlandrdlar ama bu da ayr bir mesele.
48
Fikir Platformu
Avrupa Muz Cumhuriyetinde darbe mevsimi

talyada bir darbe oldu Piyasa Darbesi Asker darbelerden sonra siyaset szlne eklenecek yeni bir terim bu, azmz altralm: Piyasa darbesi. Sermayenin asimetrik birikimi ulusdevlet kanalyla adalete bile hkmedecek noktaya vard. adamlarna, bankaclarna sz geiremeyen bat toplumlar tpk 1980lerde ordusuna sz geiremeyen Trkiye gibi. Evet Silvio Berlusconi hkmeti bir darbe ile devrildi. Bu devrilme talyan halknn arzusuyla, demokratik yolla olmad. Btn yolsuzluklara ramen talyan savclar ve hakimleri de Silvio Berlusconiyi yerinden oynatamamst nk. Piyasalar yapt bu darbeyi. Hem de bir ka gnde. rlanda, Portekiz, Yunanistan derken d bor basksyla EGEMENLN KAYBEDEN lkelerin says artyor. Devletler ulusal egemenliklerini para piyasalarna transfer ediyorlar. Avrupal aydnlarn ncelikli endiesi ekonomi gazetelerinin manetlerinde: Piyasann silindiri hangi demokrasiyi ezecek bundan sonra? Madrid? Paris? Trkiyede darbe ii silahl kuvvetlerin tekelindedir. Kendi lkesini defalarca igal etmitir bizim(?) Trk ordusu. (Bkz. Kendi lkesini igal eden ordu) Babakan ast bile grlmtr. Sivil otoriteye ba kaldran ordular byledir. Mafyalar. Devletin memurlarn, ara ve binalarn kullanr Dmana deil, halka kar! Avrupa askeri darbe devrini kapatal ok oluyor. Ancak grnen o ki darbe tehdidi sadece silahl kuvvetlerden gelmiyor. Askerlikle ilgisi olmayan meslek erbab da ete kurabiliyor. Bu eteler glendike demokrasinin ve adaletin zerinde bir g olarak kyorlar karmza. Ne batda ne de Trkiyede aydnlar bu piyasa darbesini ngremediler. Neden byle oldu? Sanrm normal ekonomi ile anormal ekonomi arasndaki fark gzden kat. Yani para, i adam, fabrika, banka, borsa Btn bunlar smr / dman / kt / kaka / gnahiln etmi bir grup eyrek aydn var. Yobaz slmclar var aralarnda, ok sayda yobaz solcu da var. Dn(e)miyorlar. SADECE kar duruyorlar, senelerdir alternatif bulamadlar ama Kapitalizm istemezk diyorlar. Bir de yobaz liberaller var. Bunlar da tam tersi, ruhan liderleri Hayekin buyurduu gibi ekonomik aktrleri siyasetin ve Hukukun stnde gryorlar.
49
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Avrupada demokrasi bitiyor mu? Aslnda insanlarn alp retmesi, alp satmasnda bir sorun yok. Daha dorusu normal ekonomik faaliyette vicdanlar rahatsz edecek bir ey yok. Kt ya da ktlk bizim para ile kurduumuz ilikide: Bencillik, gsteri, lks merak, israf (Bkz. Liberalizmin Kara Kitab) Normal ekonomide kriz retecek bir faktr de yok. Piyasa yoluyla mehur arz-talep birbirini dengeliyor. Anormallik ise ekonomik faaliyetlerin Hukuk erevesi dna kmasndan kaynaklanyor. Fikr ereveyi bu ekilde koyduktan sonra Avrupada yaanmakta olan durum ve Trkiyenin gelecei konusunda iki meru bir soru var sorulmas gereken: Avrupada hukuk devleti dediimiz demokratik lkeler neden bu Piyasa Darbesine engel olamad? Asker darbelerden yakasn kurtaran Trkiyede bir gn Piyasa Darbesi ile hkmet devrilebilir mi? Avrupann iine dt rezaleti hazrlayan olaylar zincirini zmek gerek. Biz de bu noktaya nereden gelindiini anlamak iin dikiz aynasndan geriye bakalm: Srekli bir deiim iinde olan zengin Batnn deiMEZlerine, son bir ka on yln sabitlerine odaklandmzda manzara nasl? 1970li yllardan itibaren zengin lkelerin bir kreselleme-liberalleme srecine girdiini, 1980lerde ise bu srecin hzlandn gryoruz. Yani bir yandan kresel bir entegrasyon var: retim, teknoloji, ticaret, sermaye hareketlerinin menzili ulusal snrlar ayor. Dier yandan bu glerin ulusal olMAyan ellerde birikmesi ulus-devletlerin zerine bir bask kuruyor. Giderek gcn ve meruluunu yitiren ulusdevletler irketleri kontrol edemez hale geliyor. Tersine irketler ve bankalar ulus-devletlere kendi koullarn dayatmaya balyor. Son 30 ylda teknolojinin ve uluslararas ticaretin ald yola bakarsak i dnyas ile ulus-devletler arasndaki ekimeyi kanlmaz olduunu da grrz. Hatta devletin altndaki ekonomik aktrlerin ste gemesi, devleti altna almas dahi belki 1970lerde ngrlebilirdi. nk yllk cirosu yz milyar dolar aan firmalar ile GSMHs on milyar dolar civar olan devletler ayn pistte dans ediyorlar. Vergi politikalar, evre koruma, sosyal gvenlik gibi alanlarda ulus-devlet ile sermaye ister istemez ekiiyor. Byle bir emada imanlar zayflarn ayana basacakt, bu kanlmaz. Peki somut olarak ne oldu, bugn oluyor? Ana srete dikkat eken ilk nokta mal, hizmet, emek ve sermayenin SERBESTE dolamas. Uluslararas anlamalar, Dnya Ticaret rgt, IMF, Dnya Bankas Hep bu serbestlii dava edinmiler. Kredi verdikleri lkelerin siyasetine liberal bir yn vermeye almlar. 1980lerden itibaren Washingtonda Ronald Reagan, Londrada Margaret Thatcher gibi liderler ulus-devlet cephesinde bu serbestlii bir devlet politikas haline getiriyorlar, bir ulus-devlet politikas! (Evet, ABD bir ulus-devlettir, bkz. Amerika Tedavi Edilebilir mi?) Gnlk hayatta bu serbestlik neye tekabl ediyor? Mesel gmrk duvarlarnn alalmas, alma hayatn dzenleyen kanunlarn yumuatlmas, vs. Ticareti ve rekabeti daha akc hale getirmesi beklenen bu nlemlerin herkes iin olumlu neticeler vermesi bekleniyor: Toplam zenginliin artmas, Zenginliin fakir lkelerle paylalmas, eitsizliklerin, aln, savan gerilemesiGerekten de bir lkede btn madd gcn devlette toplanmas yerine halka dalmas da fena bir ey deildi. Bu ynyle ticaret ve yatrm serbestlii demokrasiye katkda bulunabilirdi. (Bkz. Liberalizmin Ak Kitab) Ne var ki liberallerin bu toz pembe d gereklemedi. Toplam zenginlik artt ama halka yaylmad. Tersine zengin uluslarn serveti bir ka finans kuruluunda birikti. Liberalizmin ykseliine katkda bulunan endstri bile baz uzmanlam finans kurulular tarafndan ele geirildi. retim, yksek teknoloji ve istihdam kapasitesiyle ne kan kkl kurulular borsada yutuldu, ufak paralara
50
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! blnp satld. Bu bankams yaplar bugn yle glendiler ki Avrupada beenmedikleri hkmetleri devirmeye baladlar. Treni raydan kim kard? Dikiz aynamzdan geriye baktmzda bu raydan kma noktas ok net grnebiliyor. Ticaretin serbest olmasn istemek ile bu serbestlii bir ideoloji haline getirmek arasnda fark var. Bir ideoloji derken akln ve vicdann yerine konan, neredeyse refleksleen tepkileri kasdediyorum. Bu haliyle liberalizm dier ideolojilere yaklayor: Faizm, Komnizm, slamizm nsan topluluklarbir ideolojim var, artk dnmeme gerek yok dedikleri andan itibaren felaketin kapsn am oluyorlar. (Daha nce Arendt ve Tocquevillein bu yndeki tezlerinden ok bahsettik) Ne yazk ki tarihiler ve siyasetiler genellikle farkl ideolojiler arasnda tercih yapma gayretindeler. Oysa gerek tercih ideoloji ileakl arasnda. Yoksa giyilen deli gmlei ha krmz olmu ha yeil ne fark eder? (Bkz. Dirili Neslinin Aments / Sezai Karako) Neyse. Konumuza dnelim. Raydan kma srecinin kilometre talarndan bahsedecek olursak birbiriyle alakasz gibi grnen doal(!) felaketlere rastlyoruz.: 1 1980lerin sonunda Amerikan emekli sandklarnn iflas, 2 1995te Barings Bankn bat, 3 Enerji sektrnde bir dev iken finansal rnler pazarlamaya balayanEnronun 2001deki k, 4 2007-2008de balayan yksek riskli emlk kredilerinde balayan krizin nce ABD emlk sektrn, sonra borsalar vurmas, ardndan likidite krizine dnerek bankalar batrmas, ABDden dnyaya, finans sektrnden d ticarete sirayet etmesi, 5 Yunanistan, rlanda, zlanda, Portekiz, spanya ve talyada d bor krizlerinin ardndan meydana gelen Piyasa darbeleri. Hi de doal olMAyan bu felaketleri birbirine balayan ortak noktalar var aslnda ama nedense batl ekonomistler bundan pek bahsetmiyor:

a) Felaketi balatanlarn cezalandrlMAmas, b) Felaketin sonularna katlananlarn finanstan uzak oluu, c) Felaketi balatanlarn krizden daha da glenerek ve zenginleerek kmas, d) Endstriyel firmalara, bankalara ve lkelere kredi notu veren finansal kurulularn (kendi elleriyle rettikleri) speklatif dalgalardan astronomik krlar elde etmesi
Ekonomi hukukun stnde midir? Trkiye uzun sre militarizmden muzdarib idi. Hem devlet kurumlar hem de halk Trk Silahl Kuvvetlerinin eletirilmesinden rahatsz olurdu. Ordu kutsald, peygamber oca idi. Askerlik yapmayana kz verilmezdi, vs. Hukukun, eletirinin, hesap vermenin stne kardmz ordumuz ne yazk ki bir darbe makinesi haline geldi. stelik asl grevi olan vatan topran muhafaza gcn de yitirdi bu srete. Gerek dnya tarihi gerekse Trkiyenin gemiine baktmzda hep ayn gerei gryoruz: Eletirinin, Hukukun stne karlan kii ve kurumlar yozlayor. Kendilerini besleyen halk tehdit ediyorlar. (1)
51
Fikir Platformu
Evet Dnyamz 1980lerden itibaren liberal rzgrlara maruz kald. znde ok farkl eyleri savunan insanlar zgrlk umuduyla bir bayrak altnda toplanmak istediler. Mesel kendisine liberal diyen kimi aydnlar ulus-devletlerin ve totaliter rejimlerin tektipletirici basksna kar durdular. Bireyi, bireysel haklar savundular. kinci bir grup ekonomik faaliyetler zerinde devlet basksndan yaknd. Ekonominin siyasete alet edilMEmesi iin aba harcad. Kanaatimce btn bunlar meru taleplerdi. Ancak siyas istismar ile Hukukun meru snrlar arasndaki fark net gremedi aydnlar. Bolluk toplumu, tketim toplumu, israf toplumu ve bencillik toplumu haline gelen zengin Bat yeni bir canavar oluturdu: Liberal totalitarizm. Artan zenginlik sradan insanlara dalmyor, bir ka elde toplanyor. Sermaye ve speklasyon tekelidiyebileceimiz bu aznlk elde ettii pozisyonu korumak iin ulus-devletleri, basn, dnce kurulularn ve sivil toplumu enstrmanlatrd. Sermayenin asimetrik birikimi ulus-devlet kanalyla adalete bile hkmedecek noktaya vard. adamlarna, bankaclarna sz geiremeyen bat toplumlar tpk 1980lerde ordusuna sz geiremeyen Trkiye gibi. Bundan sonra ne olabilir? Ksa vadede iki eksen zerinde olumsuz deiimler greceiz sanrm: 1 lkelerin kredi notuyla ifade bulan Piyasay sevindirmek iin ulus-devletler byk manevralar yaptlar 20-30 yldr, daha da yapacaklar. Emeklilerin, iilerin haklarn koruyan kanunlar hafifletiliyor mesel. Farkl devletlerin Kanun / Hukuk / Adalet anlay birer rn gibi rekabet halinde. Doann korunmas, gda gvenlii, ila firmalarnn denetimi bu rekabete feda edildi, gerisi gelecek gibi grnyor. 2 Rant zerindeki vergilerin azaltlmas da gzden kaMAmal. Piyasa darbesi yaplan lkelerde kimi zaman polis iddetiyle dayatlan bir politika bu. Uluslararas rekabet adna yaplan oyunda ulus-devlet de bir aktr ama giderek pasiflesiyor. Ulus-devletlerin gelir kayb halka gtrlen hizmete yansyor: Eitim, salk, gvenlik En kolay feda edilenler uzun vadeli kamu yatrmlar olacak: Bilimsel aratrma, eitim burslar, altyap. Sonu Jean-Claude Trichetnin arkasndan Avrupa Merkez bankas genel mdrlnegetirilen Mario Draghi avronun da yeni patronu oldu. Ayn Mario Draghi Yunanistann avro blgesine girii esnasnda hesaplarla ve makro gstergelerle oynayan Goldman Sachs firmasnda Avrupadan sorumlu e bakan idi. Draghi ve ekibi zamannda alarm ziline bassayd Avrupa Birlii bugnk duruma dmeyecekti. Neden AB kriz reten bir insana hesap sormak yerine daha byk sorumluluk vererek avroyu emanet etti? 1980lerde kreselleme-liberalleme olarak alglanan bir sre yaadk.Teknolojinin mmkn kld bir serbestleme teorik olarak ulus-devletin kontrolndeydi. Bugn ise tam bir raydan kma yayoruz. Sermaye birikimi yle byk seviyelere ulat ki nce ulusal endstrilere hkmeden finansal kurululara tank olduk. Kendisi deer retmeyen, korku ve umudu nakit paraya eviren bir finans uzman stn rk tredi. Kendi dnce kurulularyla akademilere, uzmanlaryla hkmetlere szdlar. Gelecek onyllar kar devrimin organize olaca yllar olabilir. Ama batllarn meydanlarda toplanmakla, polisle atmakla yol alabileceklerini sanmyorum.
52
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Dipnotlar 1 Din adamlar ve din kurumlar da bu emann iinde. Ortaa Avrupasnda Tanrnn temsilcisi, hata yapmaz vs iln edilen papalarn Vatikan bir geneleve evirmeleri sanrm rnek olarak yeter.
53
Fikir Platformu
Avrupa batmayacak, oktan batt nk

Nasl ki Trkiyede bir asker vesayet bels varsa Avrupada da finansal bir vesayet bels ba gsterdi. Ama bu sadece bir balang! 2008de ABD emlk sektrnn 300 milyar dolarlk kk bir alt sektrnde balad kriz. Akl d, ahlk d ve yasad olan bir faaliyet -geliri olMAyanlara emlk kredisi vermek- yasallat, yasa-ii hale getirildi. Bylece yapay olarak retilen kredi krizi (gven krizi) nce likidite krizine dnt, yatrm bankalarndan mevduat bankalarna bulat ve en sonunda d ticareti de vurdu. Speklatif kumar ekonomisiyle ile ilgisi olmayan gerek sektrlere sirayet etti. Nihayetinde gelimi lkelerden BRIC lkelerine, Trkiyeye ve dnyann geri kalan ksmna yayld, hi bir sektr, irket, lke ve insan bu krizden kaamad. Tabi kriz reticileri hari, onlar kamak yle dursun krizin iinde bol bol yzdler, elendiler, yediler, itiler ve sradlar. Ancak bu ekonomik frtna sadece siyaseti deil demokrasiyi de vurdu. Avrupann batmas bu. Trkiyeli aydnlarn (henz) gremedikleri bir gerek. Gne gibi FAZLA aikar, gremiyorlar plak gzle. Hemen her konuda olduu gibi iki ar uca savrulanlar ounlukta. Bir yanda Avrupa dalyor vb glklar; dier yanda ah yok, batmyormu, bak anlatlar adamlardiyenler (Ahmet Altan, Temel skit, vs) Bir sabah uyandnda Avrupann okyanus sular altnda kaybolacan zannedenler elbette yanldlar. Ama Avrupann eskisi gibi devam ettiini zannedenler de yanlmaktalar Geriye kim kald? Zaten Trkiye hi kimseden ekmedi eyrek aydnlardan ektii kadar. Geelim
54
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Avrupann batmas elbette bir metafordu. Byle anlalmalyd. Avrupa halklar ynetim zerindeki sz haklarn kaybediyorlar. Siyas bir aktr olarak ise Avrupa dnya g pastasnda igal ettii yeri kaybetmekte. Bunlardr bat olarak anlalmas gerekenler. Yoksa alktan aa kabuklarn kemiren, gzlerine sinekler konan sarn bebekler grlecek eyfel kulesinin dibinde demek deildir. Avrupa bir Somali olmayacak. Korkmayn (= sevinmeyin).
Avrupay bizim hayran(?) olduumuz anlamda WAY BE!! AVRUPEAAA!yapan ey dalar, ovalar veya satolar deil demokrasiydi. Yani kollektif imknlar kullanmaktaki maharetiydi bu adamlarn. Ne demek? zelde Bat Avrupa lkeleri kollektif frsatlar ve kollektif tehditler karsnda atmay nlemenin bir yolunu icad etmilerdi demokrasiyle. Aslnda bizim istiare dediimiz kltrn alafranga biimde kurumsallamasyd bu. Her hangi bir grubun eline sopay alp kemalistler gibi geri kalanlara kendi tercihlerini dayatmas yerine bizim frenkler baz kurumlar ihdas etmilerdi: Ynetici belirlemek iin serbest seimler, Seileni eletirebilen hr basn, Kuvvetler ayrl ilkesi, Bamsz yarg, Seimi beklemeden derneklerle, sendikalarla ynetime bask yapma imkn, Vs. Avrupa toplumlarn ilerleten bu fikr atma ortam idi. Yani i anlamazlklar fizik iddet zemininden uzaklatrmakt. Halk sokaklara dklmeden, saraylar yakmadan, krallar asmadan gcn kullanabilmeliydi. Halkn iradesinin, tercihlerinin her an ifade bulmas, KAN DKMEDEN eyleme dnmesiydi amalanan. Byk lde baarld bu 2ci dnya savandan 2008e kadar en azndan. Ya sonra? Sonras biraz acayip. Halkn karlar ile baz yatrm bankalarnn karlar arasndaki izgi bulanklat. Nasl ki Trkiyede bir asker vesayet bels varsa Avrupada da finansal bir vesayet bels ba gsterdi. Ispat? Le Monde, New York Times, the Independent ve The Guardian gazetelerinin derledii baz bilgilere ve rastlantlara bir gz atalm: Hayek usul, anti-demokratik liberallik ve kriz retmek

1974 ili, anti-demokratik basklarla dayatlan liberal politikalar ve 1981de ekonomik kriz, 1976 Arjantin, anti-demokratik basklarla dayatlan liberal politikalar ve 1980de ekonomik kriz 1985 Bolivya, anti-demokratik basklarla dayatlan liberal politikalar ve 1987de ekonomik kriz 1989 Venezuella, anti-demokratik basklarla dayatlan liberal politikalar ve 1993de ekonomik kriz
Kriz kadar faydal bir ey var m?

Goldman Sachs 2009da 11,5 milyar dolardan fazla bonus datyor, Dnyada 82 lkenin ulusal geliri bu rakamn altnda, Goldman Sachs dakikada 16 bin dolar kr ediyor, yllk kr 9 milyar dolar, Goldman Sachsta ortalama yllk maa 350.000 avro,
55
Fikir Platformu

ngilterede ortalama yllk maa 29.000 avro, Amerikan vatandalarnn vergisinden Goldman Sachsa aktarlan miktar 7 milyar avro, Goldman Sachs hisselerinin borsadaki deeri krizden nce 70 milyar avro, Goldman Sachs hisselerinin borsadaki deeri 21 ocak 2010da 57 milyar avro, Bankaclarn etik d yatrmlar sebebiyle iini kaybeden insan says 40 milyon.
Finansal vesayet: Bankalar Hukukun stndedir, insanlar ise bankalarn ayaklar altndadr!

Yatrmclar kandrd iin Goldman Sachsn (daha byk bir cezadan yrtmak iin) dedii tazminat: 580 milyon dolar, yani bir iki haftalk kr. JP Morgan benzeri sulamalardan yrtmak iin dedii miktar: 154 milyon dolar. Bankann 2010 kr 18 milyar dolara yakn. Datt bonus 10 milyar dolar civarnda. ngilterede krizden sonra kan ayaklanmalarda alnt bir kyafeti ald iin bir kadna verilen ceza: 5 ay hapis, Bir baka ingilize alnt bir televizyonun tanmasna yardm ettii iin verilen ceza: 18 ay hapis, 20 ve 22 yalarndaki iki gen facebook zerinden (baarsz) bir isyan organize etmeye almaktan verilen ceza: 4 yl hapis.
Sonu Avrupa artk eskisi gibi olmayacak. Halkn iradesini inemenin yeni yollar kyor ortaya. Hukuk metalayor, adalet piyasada alnp satlan bir ey oluyor. Halklarn deviremedii siyasetileri banka mdrleri bir gecede indiriyor aa. Evet Avrupa batmayacak, oktan batt nk Pislie batt!
56
Fikir Platformu
Srdrlebilir erefsizlik: in ve Avrupa

Srdrlebilir kalknmann yollar aranyordu bizim batda, mehur sustainable development dediimiz ey. Yani evreyi kirletmeden, yerel kltr ezmeden, iiyi smrmeden zenginlemek. sterseniz gereki olalm, fazla kirletmeden diyelim, fazla ezmeden, fazla smrmeden. Avrupada bunun daha iyisini icad ettik, sadece 3 gn nce: Srdrlebilir erefsizlik. Azck erefsizlik, katlanlabilir, allabilir seviyede bir erefsizlik! Avrupa Birlii krizden kendi imknlaryla kurtulacan iln etmiti. Ne rlanda ne Yunanistan yzst braklmayacakt, ABnin gc buna yetecekti. 26 ekim gn bu garantinin tam ters ynnde iki DEV adm atld: AB yneticileri IMF garantisinde zel bir fon almasn onayladlar: in ve Rusya gibi ykselen lkelerden gelecek katk ile beslenecek bir fon! in bu fon kanalyla ABye bor vermeye hazr olduunu resmen iln etti. 26 ekim 2011 tarihi tpk Pearl Harbour saldrs ya da Berlin duvarnn yklmas gibi tarihi bir gn. Bir dnm noktas. 1948deki Marshall Planndan bu yana Avrupa siyasetinin girdii en keskin viraj. Neden? AB lkeleri Trkiye de dahil bir ok lkeye demokrasi ve zgrlk dersi vermeye almlard. Bunu yaparken de madd glerini bolca kullanyorlard: Kaka-pis lkelere kredi verMEyerek, teknoloji transferine snr koyarak, d ticaretlerini snrlayarak, rnekler ok(1).
57
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! Avrupal siyasetiler yakn zamana kadar ini de eletirebiliyorlard. Mesel ikenceleri, ii smrsn, Tibetin igalini Ancak Avrupa ekonomisi fonlar ve IMF kanalyla ine baml hale gelirken/getirilirken baz talarn da yerinden oynayaca muhakkak. nsan haklar ve tabiat gibi alnp satlmaz varlklar koruyan kanunlar da artk bir tr piyasada arz-talep dalgalanmalarna maruz kalacak. Hukuka ikame edilen Piyasa gnlk hayatmz dorudan etkileyecek. (Bkz. Ticar bir mal olarak Adalet) Bu noktada nemli bir ayrmn altn izmek isterim: nsan haklar, doaya sayg gibi kriterler asndan hemen btn lkelerin tenkid edilecek yanlar vardr. Bu yzden her lkeyi neden filanca diktatrle ticar / diplomatik ilikin var?diye eletirmek mmkndr. Hsn Mbarekin, Kaddafinin veya srailin gstere gstere yaptn bir ok cici bat lkesi de aktrmadan yapar. Bu makale kapsamndaki eletirinin hedefi devletlerin tek tek ahlakszlk yapmas deil, bu nemli. Tarihi bir dnm noktas olarak nitelediim ABnn ayana kurun skmas. Bir baka deyile demokratik bir yap olan ABnin totaliter bir yap olan ine boyun emesi. Hem de srdrlebilir bir biimde! Zira AByi krizden kurtarma operasyonu basit bir ticar kar ilikisi iinde deerlendirmek hata olur. Miktarlarn ykseklii ister istemez yapsal baz neticelere gebe. Aalm: Fransz ve Alman uzmanlara gre halen ABnin kamu borcunun 500 milyar avroluk bir blm zaten inden alnm. D ticaret fazlas sayesinde inin elinde biriken 3200 milyar dolar ise esas olarak Amerikan dolar. ABDye gveni giderek azalan Pekin btn yumurtalar ayn sepete koymaktan bkt ve fazla alternatifi de yok. 2010 ylnda ABnin GSMHsnn 12.268 milyar avro olduunu dikkate alrsak inden gelen bu destein(?) ne derecede yapsal sonular dourabilecei daha net anlalabilir sanyorum. (Bkz. Devlet kapitalizmi ve Sovereign wealth fund meselesi: ing. fr.) Sonu Bir yanda fazla parasn yatracak yer arayan, anayasasna gre serbest piyasa taraftar bir proleterya diktas olan in var. Dier tarafta hukuktan dn vermi, kendi bankaclarna sz geiremedii iin iflasa doru giden, demokratik bir Avrupa Birlii; tpk ABD gibi. Avrupa Birlii kendi vatandan kle olarak altran totaliter inden hayat bir madd yardm almaya hazrlanyor. in daha imdiden politik tavizler konusunda artlarn dayatmaya balad. stelik ABnin alaca bu yardm krl alt yap harcamalarnda kullanlMAyacak. Krize sebep olan bankaclara verilecek. Bundan sonra ne olur? Avrupada devletin asl grevlerinden istifa ediine tank olabiliriz. Sosyal gvenlik, adalet, eitim, salk, i gvenlik hizmetlerinde ok ciddi bir gerileme. Avrupada demokrasiyi kymetli yapan ne varsa Piyasann ezici gc karsnda fazla direnemeyecektir. Basn zgrl ve bamsz yarg da dahil. Evet, gerekten tarihi bir viraja girdik. Sarkozy ve Merkel srdrlebilir erefsizlie oynuyorlar. Ama srdrlemez noktalara savrulabiliriz. Dipnotlar 1 Tabi ilerine geldii zaman Saddam (Irak), Mbarek (Msr), Kaddafi (Libya) gibi en kanl diktatrlere yardm etmekten geri durmadlar; bu da oyunun bir paras idi. Ama AB lkelerinin sahip olduklar ekonomik g, medyatik g ve diplomatik g bir araya gelince kaka-pis iln edilen devletlerin bir itiraz frsat olmuyor. Batnn karna endeksli bu ahlk(!) sayesinde ran terrist iln edilebiliyor, Afganistanda bir ka terristin(?) saklandn bahane eden ABD ordusu kadn oluk ocuk demeden yzlerce masum sivili ldrebiliyor.
58
Fikir Platformu
Kaynak dergiler ve kitaplar

Dergiler
1. The relationship between credit default swap spreads, bond yields, and credit rating announcements [Journal of Banking and Finance] J. Hull, M. Predescu, A. White 2. Credit default swap spreads as viable substitutes for credit ratings: [University of Pennsylvania Law Review], Mark J. Flannery, Joel F. Houston, Frank Partnoy 3. The British Marksman Who Refused to Shoot Washington. How Thomas Jefferson's Hatred of Banks Led to the Panic of 2008. [American History, N 44, 2009]
Kitaplar
1. Writings on Money, Banking & Public Debt (Excerpts from the Memoirs, Correspondence and Private Papers), Thomas Jefferson 2. The Great Financial Crisis: Causes and Consequences, John Bellamy Foster, Fred Magdoff 3. The Financial Crisis Inquiry Report, Authorized Edition: Final Report of the National Commission on the Causes of the Financial and Economic Crisis in the United States, Financial Crisis Inquiry Commission 4. Dark Markets: Asset Pricing and Information Transmission in Over-the-Counter Markets, Darrell Duffie 5. Inside the Over-the-Counter Market in the UK, Tom Wilmot 6. Regulation of over-the-counter markets: Hearings before the Committee on banking and currency, United States Senate, Seventy-fifth Congress, third session, on S. 3255 by United States. Congress. Senate. Committee on Banking and Currency 7. A Demon of Our Own Design: Markets, Hedge Funds, and the Perils of Financial Innovation Richard M. Bookstaber 8. Engineering the Financial Crisis: Systemic Risk and the Failure of Regulation, Jeffrey Friedman, Wladimir Kraus 9. The Quants: How a New Breed of Math Whizzes Conquered Wall Street and Nearly Destroyed It, Scott Patterson 10. Misunderstanding Financial Crises: Why We Don't See Them Coming, Gary B. Gorton
59
Fikir Platformu
Banka ordudan tehlikelidir! 11. The Origin of Financial Crises: Central Banks, Credit Bubbles, and the Efficient Market Fallacy, George Cooper 12. Web of Debt: The Shocking Truth About Our Money System and How We Can Break Free Ellen Hodgson Brown, Reed Simpson 13. The Two Trillion Dollar Meltdown: Easy Money, High Rollers, and the Great Credit Crash, Charles R. Morris 14. Too Big to Fail: The Inside Story of How Wall Street and Washington Fought to Save the Financial System--and Themselves, Andrew Ross Sorkin 15. Casino Capitalism: How the Financial Crisis Came About and What Needs to be Done Now Hans-Werner Sinn 16. On the Brink: Inside the Race to Stop the Collapse of the Global Financial System, Henry M. Paulson 17. The Credit Default Swap Basis (Bloomberg Financial), Moorad Choudhry 18. The New Paradigm for Financial Markets: The Credit Crisis of 2008 and What It Means, George Soros 19. Derivatives: Markets, Valuation, and Risk Management, Robert E. Whaley 20. Fundamentals of Derivatives Markets, Robert L. McDonald 21. Derivatives Demystified: A Step-by-Step Guide to Forwards, Futures, Swaps and Options, Andrew Chisholm 22. Crisis Economics: A Crash Course in the Future of Finance, Nouriel Roubini 23. Lessons from the Financial Crisis: Causes, Consequences, and Our Economic Future, Robert Kolb 24. Shadow Banking and Its Role in the Financial Crisis (Global Recession - Causes, Impacts and Remedies) Devin A. Jenkins , Marlin I. Collins 25. Chain of Blame: How Wall Street Caused the Mortgage and Credit Crisis, Paul Muolo, Mathew Padilla 26. Bailout Nation, with New Post-Crisis Update: How Greed and Easy Money Corrupted Wall Street and Shook the World Economy, Barry Ritholtz 27. Money and Power: How Goldman Sachs Came to Rule the World, William D. Cohan
28.Chasing Goldman Sachs: How the Masters of the Universe Melted Wall Street Down...And
Why They'll Take Us to the Brink Again, Suzanne McGee
60
Fikir Platformu

Banka Ordudan Tehlikelidir

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Banka Ordudan Tehlikelidir

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Banka ordudan tehlikelidir!