Imd Özet Kitap

NTE-1) VE MESLEK DANIMANLIINA GR A.
VE MESLEK DANIMANLII
ve Meslek Danmanlnn Tanm: ,
belli bir iyerinde srdrlen benzer etkinlikler grubudur. mesleki bilgi ve becerilerin uygulamaya konulmasdr. Meslek, insanlara yararl mal ya da hizmet retmek ve karlnda para kazanmak iin yaplan, belli bir eitimle kazanlan, sistemli bilgi ve becerilere dayal, kurallar toplumca belirlenmi sistemli etkinlikler btndr. ve meslek danmanl; bir bireyin kendisini tanmas, iler, meslekler ve i dnyas hakknda bilgi sahibi olmas; kendisi ile iler, meslekler ve rgtleri karlatrmas ve bir istihdam ve geliim plan oluturmas iin bireye yaplan profesyonel ve sistematik yardm etme ve destek srecidir.
gc Uyum Hizmetleri Ynetmeliinin ilgili ksmlar. 2) Uluslararas Dayanaklar: Uluslararas alma Tekilat (ILO) tarafndan onaylanm olan ve i Bulma Servisi Kurulmas Hakkndaki szleme, Uluslararas alma Tekilat (ILO) tarafndan onaylanm olan nsan Kaynaklarnn Deerlendirilmesinde Mesleki Eitim ve Ynlendirmenin Yeri Hakkndaki szleme, Avrupa Sosyal artnn ilgili ksmlar.
HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/
ve Meslek Danmannn Sahip Olmas Gereken zellikler: Kariyer gelitirme kuram bilgisi, Bireysel ve grup
danmanl yapabilme becerisi, Bireysel ve grup olarak lme ve gncel bilgi ve kaynaklara ulaabilme, Kariyer gelitirme program oluturma, ynetme ve uygulama becerisi, Koluk, danma, ve performans iyiletirme becerisi, Farkl kltr ve gruplar anlama ve onlarla alabilme becerisi, Yaplan faaliyetleri denetleme becerisi, Etik ve yasal konularda hassasiyet gsterme ve uyma, Aratrma ve deerlendirme yapabilme becerisi, Alanyla ilgili teknolojiyi kullanma becerisi.
ve Meslek Danmanlnn Amac: bireylerin kendilerini

ve i dnyasn tanmalarn salayarak; i yaamnn deiik evrelerinde bireylerin kar karya kaldklar i ve meslek seimi, i ve meslekte ilerleme, i ve meslek deitirme, i ve meslekte tatmin olma ve kendilerini gelitirme gibi konularda bireysel ve grup olarak yardmc olmak ve profesyonel destek vermektir. meslek seimi aamasndaki genler, i yaamna ilk defa katlan yeni mezunlar, kariyerinin ykselme aamasnda olanlar, kariyer dzlemesi sorunu yaayanlar, i ve meslek tatmini dk olanlar, i ve meslek deitirmek isteyenler, i yaamnda ayrmcla urayanlar, i yaamnda dezavantajl durumda olan gruplar ve emeklilii yaklaan kiilere, birey veya grup olarak kendilerini tanma, i dnyas ve meslekler hakknda bilgi verme, istihdam ve kendilerini gelitirme konularnda destek olmaktr.
i ve meslek danmannn sahip olmas gereken bilgi ve beceriler: Analitik dnme yetenei, Anket deerlendirme
bilgisi, Ara, gere ve ekipman bilgisi, Bilgisayar programlar bilgisi, evre dzenlemeleri bilgisi, Dezavantajl gruplarn zelliklerine ilikin bilgi, Dinleme becerisi, Ekip iinde alma yetenei, Empati kurma becerisi, Genel eitim, retim ve snav sistemleri bilgisi, Genel i sal ve gvenlii bilgisi, kna yetenei, nsan psikolojisi bilgisi, arama teknikleri bilgisi, gc piyasas bilgisi, yeri alma prosedrleri bilgisi, Kalite standartlar bilgisi ,Karar verme yetenei,Kiilik tipleri ve davran tarzlar bilgisi , Meslee ilikin yasal dzenlemeler bilgisi,Mesleki teknolojik gelimelere ilikin bilgi Mesleki terim bilgisi ,Meslekler hakknda bilgi, renme ve rendiini aktarabilme yetenei, lme ve deerlendirme aralar kullanm ve analiz bilgisi 26. Planlama ve organizasyon becerisi ,Zaman ynetimi bilgisi,Raporlama bilgisi ,Soru sorma becerisi ,Szl ve yazl iletiim yetenei,, Sunum becerisi, Temel alma mevzuat bilgisi,Temsil yetenei,Ulusal meslek standartlar ve ulusal yeterliliklere ilikin bilgi ,Problem zme yetenei ,Zaman ynetimi bilgisi.
ve Meslek Danmanlnn Hedef Kitlesi: ve meslek

danmanlnn hedef kitlesi, meslek seimi aamasnda olan genler, isizler ve i hayatnda kariyerlerinin deiik aamalarnda bulunan her seviyedeki kiiler olarak tanmlanabilir.
danmanl hizmetlerinden ; lk defa i piyasasna giren

ve henz meslei olmayan genler ve yetikinler, Uzun sre isiz kalanlar, verene drt ya da drtten fazla gnderildii halde ie giremeyenler, zelletirme, iyeri kapanmas veya ekonomik durgunluk nedeniyle iini kaybetmi olan ve bu nedenle isizlik denei alan, becerilerini gelitirmek isteyen, yeni bir i bulmada ya da mesleini deitirme ve uyum salamada zorluu olanlar, Mevcut mesleki eitim imkanlar hakknda bilgi isteyenler, Gncelliini yitirmeye balayan mesleklerde istihdam edilen ve istihdam edilebilirliini artrmak iin ek bir mesleki eitime ihtiyac olabilecek kiiler (sz konusu ek eitimin seilmesi konusunda), Herhangi bir meslei olmayp, igc yetitirme kursuna katlmak isteyenler, alabilecekleri potansiyel ilerin nasl bulunaca hakknda bilgi isteyenler, aramada ynlendirmeye ihtiya duyan ve bu nedenle i arama becerileri eitiminden yararlanabilecek kiiler, Kendi iini kurmak isteyenler yararlanabilirler.
i ve meslek danmannn sahip olmas gereken tutum ve davranlar: Bilgi, tecrbe ve yetkisi dahilinde karar
vermek,alma zamann etkili ve verimli kullanmak,almalarnda planl, organize ve disiplinli olmak,evre korumaya kar duyarl olmak,evre, kalite ve SG mevzuatnda yer alan dzenlemelere uymak,Deiime ak olmak ve deien koullara uyum salamak,Deneyimlerini i arkadalarna aktarmak,Din, dil, rk, mezhep, siyasi gr, cinsiyet gibi konularda ayrmclk yapmamak,Ekip ierisinde uyumlu almak,Grup toplantlarna zamannda, hazrlkl ve aktif ekilde katlmak,Hizmet ii eitim ve seminerlere katlma konusunda istekli olmak,Hizmeti iyiletirici ve gelitirici nerilerde bulunmak,Hogrl olmak,leri grl olmak,letiim kurduu kiilere kar gler yzl ve nazik davranmak,letiim kurduu kiilerle etkili ve gzel konumak,yerine ait ara, gere ve donanmn kullanmna zen gstermek, Kiisel bakm ve hijyenine dikkat etmek,Kurum kltrn benimsemek ve yaygnlatrlmasn salamak,Meslek etiine uygun davranmak,Mesleki bilgilerini gelitirmeye ve gncel olaylar takip etmeye nem vermek,Sakin ve sabrl olmak ve sorunlara zm retebilmek, Sorumluluklarn bilmek ve yerine getirmek,Sre kalitesine zen gstermek,Temizlik, dzen ve iyeri tertibine zen gstermek
Meslek danmanl hizmetlerinden; Meslek seme

aamasnda olanlar, Mesleki becerilerini gelitirmek isteyenler, Mesleini deitirmek isteyenler, Genel lisede alan, meslek lisesinde meslek alan ve dal seiminde, lise sonras eitim program tercihlerinde bilgi ve yardma ihtiyac olan renciler, Yaygn eitim programlarna katlmak isteyen (Kurum igc yetitirme kursu, mesleki eitim merkezi, halk eitim merkezi vb.), bir meslek alan ve eitim programn semede yardma ihtiya duyan kiiler ile bir st eitim kurumuna ynelmek isteyen temel retim rencileri yararlanabilirler.
ve Meslek Danmanl lkeleri: Her birey seme

zgrlne sahiptir,nsan saygya deer bir varlktr, ve meslek danmanl hizmetlerinden yararlanmak istee baldr , ve meslek danmanl hayat boyu yararlanlabilecek bir hizmettir, ve meslek danmanl hizmetlerinde gizlilik esastr,
ve Meslek Danmanlnn Yasal Dayanaklar

1)Ulusal Dayanaklar: 4904 sayl Trkiye Kurumu Kanunu,4447 sayl sizlik Sigortas Kanunu, Trkiye Kurumu Grev Yetki ve Sorumluluk Ynetmelii,, Trkiye Kurumu
ve meslek danmanl tm bireylere ak bir hizmettir, ve meslek danmanl hizmetleri ilgili taraflarn ibirlii ile yrtlmelidir, ve meslek danmanl hizmetlerinde bireysel farklara sayg esastr , ve meslek danmanlar hem bireye hem de topluma kar sorumludur, ve meslek danmanl hizmetleri i yaamnn ayrlmaz bir parasdr .
Danan Eletirme ve Ynlendirme

Sreteki Aamalar------------------- Bu uygulamay nasl ve neden yapmalyz 1.z deerlendirme--Danann sahip olduu yeterliklerin farkna varmas ve kendini gelitirecei yeterlik alanlarnn tespit edilebilmesi iin z deerlendirme yapmas faydal olacaktr 2. Yeterlik alanna ilikin gl ve zayf ynleri belirleme. (KEFE Analizi)-- Setiiniz yeterlik alanna ilikin danann sahip olduu gl ve zayf ynleri belirlemek iin KEFE Analizi kullannz. Bu uygulama danan asndan "u anda neredeyim?" sorusunu cevaplamanza yardmc olacaktr. 3. Vizyon oluturma-- Bu aama danann alma sonunda "nerede olmak istiyorsunuz?" sorusunu cevaplandrmasna yardmc olacaktr. 4. Gelitirmek istediiniz ncelikli alanlar belirleme-- Bu aamada ncelikli alanlar, dananla birlikte belirlenecektir. 5.Sorunlara ilikin nedenleri ve olas zm nerileri oluturmaBu aamada danann nceliklendirdii sorunlarn nedenlerinin anlalmasna yardmc olacak ve birlikte olas zm retilmesini salayacaktr. 6. zmler iin Stratejiler Gelitirme -- Belirlenen sorunlar zmlemek iin dananla birlikte stratejiler oluturulacaktr. 7. Veri Toplama Aralarn Hazrlama-- Danann ailesi, arkadalar, yakn evresi ile yaplacak grmeler, salkl verilerin elde edilmesini salayacaktr 8. Bulgular ve neriler--Elde edilen veriler incelenerek sonular karlr ve bu dorultuda eylem plan hazrlanr. 9. "Eylem Planlarn" gelitirme ---Danann hedeflerinin sralanmas, yaplacak ilerin neler olacann belirlenmesi ve ihtiyalar dorultusunda nceliklendirilmesi iin detayl eylem plan hazrlanr. Danann eylem plan, ayn zamanda kii ile ilgili detayl bilgi edinilmesini salayacaktr.
edilmeli, Danmanlk srecinin tkand noktada; grmeyi karlkl anlaarak sonlandrmaya aba gsterilmeli, baka bir danmana ynlendirilmeli, Danmann gereki olmas, danann sorularna tam ve doru cevaplar verilmesi, emin olunmayan sorular not alarak daha sonra cevap verileceinin belirtilmesi, kurumca ve/veya danan tarafndan gerekletirilemeyecek vaatlerde bulunulmamas, Karar verme srelerine danann katlmas.
ve Meslek Danmanl Sreci ve Uygulamas: ve

meslek danmanl sreci, danan tanma, eitim ve istihdam eylem plan hazrlanmas, uygulanmas ve gzden geirilmesi aamalarndan oluur. ve meslek danmanl srecinde danann kendini tanmas, alma hayat, igc piyasas ve meslekler hakknda bilgi sahibi olmas, ve meslek edinmesi, ve mesleini gelitirmesi ve/veya deitirmesi, ve meslek eitimi frsatlar hakknda bilgilendirilmesi, aramas, bulmas ile i, meslek ve iyerine uyum salamasna yardmc olunur.
Danan Tanma:deer, ilgi ve kiilii, mesleki beceri ve

nitelikleri, igc piyasasndaki konumu, ihtiya ve beklentileri, motivasyonu belirlenir.
stihdam ve Eitim Eylem Plan Hazrlanmas: stihdam

ve eitim eylem plannn amac; danann nitelikleri ile igc piyasasnn ihtiyalarn dikkate alarak, danann en uygun ie en ksa srede yerlemesini salamak iin takvime dayal, somut, sonu odakl, uygulanabilir ve danman ile danann sorumluluklarn belirleyen bir plan hazrlamaktr.
4l gruplandrma modeli :
Birinci Grup: gc piyasasndaki durumu iyi, ie girmeye hazr olanlar kinci Grup: Yeterli mesleki bilgisi olan, ancak i arama becerisi eksik olanlar(6ay isiz) nc Grup: Mesleki yeterlilii olmayan, mevcut donanmyla i gc piyasasna hazr olmayanlar(6-12ay isiz) Drdnc Grup: gc piyasasndan uzak, meslei olmayan ve ie yerletirme konusunda kapsaml destee ihtiyac olanlar (1 yldan fazla isiz)
B. GC PYASASI
Gnmzde iletmelerin igc, dier bir deile insan kaynan etkin ekilde kullanmas gerekir. Bu sre alanlarn ie alnmasndan emekli olmalarna kadar geen sreyi kapsayan bir sretir. Doru eleman bulmak, doru yerde altrmann iletmeye salayaca katklar olduka fazladr.
Birey iin Bir Geliim ve Eylem Plan Hazrlanmas Esnasnda Danann bu aamada cevap bulmas gerek sorular ve bu sorular cevaplarken dikkate almas gereken noktalar;
Nerede olmak istiyorum? imdi neredeyim? Kiisel gl ynlerim ve kaynaklarm nelerdir? Hedefime ulamay kstlayan zayf ynlerim nelerdir? Zayf ynlerimi nasl gelitirebilirim? Zayf ynlerimi gelitirmek iin kimlerden yardm alabilirim? Hedefime ulamay kstlayan d engeller nelerdir? rgt ii ve dnda ne tr frsat ve kaynaklar mevcuttur? Etrafmdaki d engellerin stesinden nasl gelebilirim? Ulaabileceim frsat ve kaynaklar nasl avantaja evirebilirim?D engelleri ortadan kaldrmak iin kimlerden yardm alabilirim?
gc Piyasas le lgili Temel Bilgiler:gc piyasasn,

igc arz ve talebinin karlat, belirli bir cretin olutuu bir yer ve sosyal bir organizasyon olarak tanmlamak mmkndr . Dier bir tanma gre igc piyasas, i arayan isizler ile ii arayan iverenlerin bir araya geldii yerdir
Arz ve Talebi Eletirme levi: Kamu ya da zel istihdam

hizmetleri, i arama yardmlar, ak kadrolarn bulunmas ve kaydedilmesi, aday portresi oluturma, bilgilendirme salama eklindeki tedbirler igc piyasasndaki eletirmeye dorudan yardmc olur. Eletirmeye dolayl yoldan eletirme salayan tedbirler ise unlardr: -Talep(iveren) Yanl Tedbirler; iverenlere salanan giriim tevikleri, mikro krediler, istihdam ya da cret sbvansiyonlar gibi baz finansal destekler ve kamu sektrnde istihdam yaratma olarak rneklendirilebilir. -Arz(igren) Yanl Tedbirler; Aktif i piyasas politikalarnn ounluunu oluturan arz yanl dzenlemeler, istihdam yaratmaya ynelik bir ilev stlenmemektedir. Arz yanl programlarn temel ilevi, igc piyasasnda var olan ilere isizleri yerletirmede etkili olmaktr. Aktif politikalarn dier ilevleri u ekilde sralanabilir; kayplarnn nlenmesi, Altyaplarn kurulmas ve bakm,Kayt
Danmanlk Grmelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Tutum ve Davranlar: Grme srasnda; danann
gereki olarak kendisini deerlendirmesini ve danann karar vermesini salamaldr. Danmanlk grmesinde hedef belirlerken hedeflerin; ak, spesifik, llebilir, gereki, ulalabilir, danann deerleri ile uyumlu, isel ve zaman plan yaplm olmaldr. Danmanlk grmelerinin profesyonelce yrtlebilmesi iin, danmanlarn grme srecinde u tutum ve davranlar sergilemeleri tavsiye edilmektedir;Danan dinlemek,Danana kar n yargl olmamak,Danann her sylediini ve salksz deerlendirmelerini onaylamamak, Danana konuyla ilgili ak ulu sorular sormak tercih
gc Piyasas Bilgi Kaynaklar ve Bileenleri: gc

piyasas politikalar, aktif ve pasif tedbirler olarak gruplandrlr. gc arzn etkileyen faktrler; alanlarn yetenekleri, zevkleri, gelir karssndaki tercihleri, aile iindeki konumlar ve beklentileri olarak sralanabilir. gc piyasas politikalar, i piyasasnda arz (i arayan kii) ve talebe (ak i) araclk ederler ve bu tr mdahaleler deiik ekillerde olabilir. Dorudan igrenle ak ii eletirmeye, igrenlerin vasflarn ve kapasitelerini gelitirmeye ya da istihdamn yapsn dezavantajl gruplarn lehine deitirmeye yardm eden politikalar vardr. sizliin ortaya kard olumsuz sonular gidermek iin zellikle gelir gvencesi salayan eitli aralar oluturulmutur. Sosyal koruma sistemi ierisinde yer alan isizlik sigortas ve isizlik yardmlar isizlerin ekonomik ve sosyal haklarna dayanan gelir aktarm aralardr . Gnmzde genellikle pasif igc piyasas politikalar olarak adlandrlrlar. Pasif igc piyasas politikalarnn temel hedefi, kiilerin dorudan piyasadaki performanslarn arttrmak gibi herhangi bir ncelie bal olmadan, isiz kiilere ya da erken emeklilere gelir destei salamaktr.
HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/
d istihdamn kayt altna alnmas, sizlerin ve gizli isizlerin gelir ve istihdam beklentilerini arttrma, Bir bte arac ve talep unsuru olarak makroekonomik ilevi, Sosyal btnlemeye yardm ilevi, Aktivasyonu finanse etmek, in gerek deeri( herhangi bir i mi, dzenli i mi) Aktif igc piyasas tedbirlerine neden ihtiya duyulduunu u ekilde zetlememiz mmkndr; Piyasa aksaklklar (market failure), piyasasnda eksik bilgilendirme, Yanl vasf-meslek eletirmeleri, Kurumsal Katlklar, stihdam frsatlarnda eitsizlik, Dezavantajl gruplar
C. STHDAM LE LGL KURULULAR

1. TRKYE KURUMU (KUR) Genel ereve: Trkiye Kurumu (KUR) 4904 sayl Trkiye
Kurumu Kanunu ile kurulmutur. KUR, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnn bal kuruluu olan Sosyal Gvenlik Kurumu Bakanlnn ilgili kuruluu olup, zel hukuk hkmlerine tbi, tzel kiilii haiz, idar ve mal bakmdan zerk bir kamu kuruluudur . Kurumun kurulu amac istihdamn korunmasna, gelitirilmesine, yaygnlatrlmasna ve isizliin nlenmesi faaliyetlerine yardmc olmak ve isizlik sigortas hizmetlerini yrtmektir.
KURun Grevleri:
-Ulusal istihdam politikasnn oluturulmasna ve istihdamn korunmasna, gelitirilmesine ve isizliin nlenmesi faaliyetlerine yardmc olmak, isizlik sigortas ilemlerini yrtmek. - gc piyasas verilerini yerel ve ulusal bazda derlemek, analiz etmek, yorumlamak ve yaynlamak, gc Piyasas Bilgi Danma Kurulunu oluturmak ve Kurul almalarn koordine etmek, igc arz ve talebinin belirlenmesine ynelik igc ihtiya analizlerini yapmak ve yaptrmak. - ve meslek analizleri yapmak ve yaptrmak, i ve meslek danmanl hizmetleri vermek ve verdirmek, igcnn istihdam edilebilirliini artrmaya ynelik igc yetitirme, mesleki eitim ve igc uyum programlar gelitirmek ve uygulamak, istihdamdaki igcne eitim seminerleri dzenlemek. - i isteme ve i aramann dzene balanmasna ilikin almalar yapmak, zel istihdam brolarna ilikin Kuruma verilen grevleri yerine getirmek, iverenlerin yurt dnda kendi i ve faaliyetlerinde altraca iileri temin etmesi ile tarm ilerinde cretli i ve ii bulma araclna izin verilmesi ve kaldrlmasna ilikin ilemleri yapmak. - Gerektiinde Kurum faaliyet alan ile ilgili ihalelere katlmak suretiyle, yurt iinde veya uluslararas dzeyde kurum ve kurululara eitim ve danmanlk hizmeti vermek. - Avrupa Birlii ve uluslararas kurulularn igc, istihdam ve alma hayatna ilikin olarak aldklar kararlar izlemek, Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti'nin taraf olduu Kurumun grev alanna giren ikili ve ok tarafl anlama, szleme ve tavsiye kararlarn uygulamak. - Dier kanun, tzk ve ynetmeliklerle Kuruma verilen grevleri yerine getirmek.
Blgesel gc Piyasas zleme Kaynaklar: gc

piyasasnn yaps ve ileyiine ilikin olarak da sorunlar bulunmaktadr. Bu sorunlardan bazlar; igc piyasasnn paral bir yapya sahip olmas, yeterli esneklie sahip olmamas, kurumsallama dzeyinin dkl ve istihdam hizmetlerinin yeterince salanamyor olmasdr. Bu yzden igc piyasas genelde lkenin btnnden ziyade blgesel dzeyde incelenir. Aktif igc piyasas politikalar temelde, istihdamn srdrlebilirliinin arttrlmasn ve piyasaya girmesi zor olan isiz kii ya da gruplarn gelir beklentilerinin gelitirilmesini amalar. Ayrca hedefleri, i piyasasnn etkinliini arttrmak ve piyasada eitlii salamak yoluyla isizlii azaltmak olarak da belirtilebilir. Aktif igc piyasas politikalar i piyasasndaki engelli, gen, kadn ya da uzun dnemli isizler gibi belli alt gruplar hedefleyerek tasarlanan politikalardr. gc piyasas politikalar gelirin yeniden dalm ve genellikle isiz, gizli isiz olup ya da cari iinden daha iyi bir i arayanlarn i piyasasyla btnlemesi iin uygulanan tedbirlerdir. Pasif politikalar, isizlik boyunca ve i arama srecinde gelirin el deitirmesinin salanmas ile ilgilidir. Aktif politikalar ise i piyasasna entegrasyonun gerekletirilmesi anlamnda kullanlr. Uluslararas alma rgt (ILO), aktif i piyasas politikalarn u ekilde tanmlamaktadr: " Belli bir amaca dayanan, etkinlik ve eitlik hedeflerini izleyen, belli dezavantajl gruplara dorudan ya da dolayl olarak i yaratmak ya da istihdam edilebilirliklerini arttrmak iin hareket eden, seilebilir hkmet mdahaleleridir Aktif i piyasas politikalar genel anlamda isizlik, gizli isizlik, yoksulluk ve i piyasasnda ayrmclkla mcadele etme konusunda nemli bir unsurdur ve bu yzden bu problemlere kar gelitirilen stratejilerin ana esi olmas gerekir. ILOya gre aktif istihdam politikalar 4 ana ama etrafnda toplanmaktadr. Bu amalar ; stihdamn Gelitirilmesi, Deiim inde Gvence, Eitlik, Yoksulluun Azaltlmas.
KURun Organlar: 1Genel kurul: alma ve Sosyal Gvenlik Bakannn veya

grevlendirecei kiinin bakanlnda; Adalet, Milli Savunma, ileri, Dileri, Maliye, Milli Eitim, Bayndrlk ve skan, Salk, Ulatrma, Tarm ve Ky ileri, alma ve Sosyal Gvenlik, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Kltr ve Turizm, evre ve Orman bakanlklar ile Avrupa Birlii Genel Sekreterlii, Hazine, D Ticaret, Devlet Plnlama Tekilat mstearlklar, Devlet Personel, zelletirme daresi, Devlet statistik Enstits, GAP Blge Kalknma daresi, Kk ve Orta lekli Sanayi Gelitirme ve Destekleme daresi, zrller daresi bakanlklar, Milli Prodktivite Merkezi, Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl, Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl, Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu, Sosyal Sigortalar Kurumu, Ba-Kur ve Kurumdan itirak edecek Genel Mdr dzeyinde birer; ye saylar itibariyle en fazla yeye sahip ilk sradaki ii konfederasyonlarnca ye saylar oranlar dikkate alnarak belirlenecek on yedi, ye says itibariyle en fazla yeye sahip iveren konfederasyonunca belirlenecek on, Trkiye Ticaret, Sanayi, Deniz Ticaret Odalar ve Ticaret Borsalar Birliinden be, Trkiye Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonundan , Trkiye Sakatlar Konfederasyonundan her zr grubunu temsilen birer olmak zere toplam drt, Trkiye Ziraat Odalar Birliinden iki, Yksekretim Kurulunca
Mdrn bakanlnda, alma ve Sosyal Gvenlik Bakannn ve Hazine Mstearlnn bal olduu Bakann nerisi zerine mterek kararla atanan birer temsilci ile en ok yeye sahip i Konfederasyonu, veren Konfederasyonu ve Esnaf ve Sanatkrlar Konfederasyonunca belirlenen birer yeden olmak zere alt yeden oluur.Ynetim Kurulu yelerinin grev sresi yldr Ynetim Kurulu, bakann daveti zerine en az haftada bir defa ye tam saysnn salt ounluu ile toplanr. Kararlar ounlukla alnr. Oylarn eitlii halinde bakann bulunduu taraf ounluu salam saylr. Ynetim Kurulunun grev ve yetkileri: - Genel Mdrlke hazrlanan Kurumun bte teklifi ile btenin blmleri arasnda denek aktarlmas ve ek denek alnmas nerilerini deerlendirerek Bakanla sunmak, bte blmlerinin maddeleri arasnda denek aktarmalarn yapmak, bilanoyu ve faaliyet raporunu inceleyip onaylamak. - Kurumca hazrlanan kanun, kanun hkmnde kararname, tzk ve ynetmelik taslaklarn inceleyerek Bakanla sunmak. - Kurumun faaliyet alanna ilikin dnem faaliyet raporlarn Genel Kurulun bilgisine sunmak. - l istihdam kurullarnn raporlarn inceleyip deerlendirmek ve Genel Mdrle nerilerde bulunmak. - zel istihdam brolarnn faaliyetlerine izin vermek, faaliyetlerinin izlenmesine ilikin raporlar deerlendirmek, iznin yenilenmesi ile verilen izinlerin iptali konularnda karar vermek. - Kurumun yurt iinde ve uluslararas dzeyde kurum ve kurululara verecei eitim ve danmanlk hizmetleri bedelleri ile iverenlere verilen Kurum hizmetlerinin hangilerinden ne kadar masraf karl alnacana karar vermek. - Kurumun merkez ve tara tekilat birimlerinin kurulmas ve gerekli grlen deiikliklerin yaplmas hususlarnda ilgili makamlara nerilerde bulunmak; Genel Mdrn nerisi zerine, zel kanunlarda yer alan hkmler sakl kalmak kaydyla Kurumun 1-4 dereceli kadrolarna atamalar yapmak ve Kurum adna imza yetkisi verilecek personeli belirlemek. - Kurum personelinin eitimi amacyla dzenlenen yllk eitim programlarn onaylamak. - Kurum adna her trl hizmet satn alnmas, tanr ve tanmaz mal edinilmesi, bunlarn idaresi, inaat yaptrlmas, satlmas, takas ve trampas veya Kuruma ait binalarn hizmet binas, eitim tesisi, kre ve benzeri hizmetlere tahsisi hakkndaki nerileri inceleyip karara balamak. - Kurum tanmaz mallarnn, bakanlklar ile bal ve ilgili kurululara rayi veya emsal deer zerinden kiraya verilmesi, bakanlklar ile bal ve ilgili kurulular arasnda karlkl olarak tanmazlara ihtiya duyulmas halinde, rayi bedellerin eit olmas veya aradaki bedel farknn %10'u gememesi
belirlenecek drt retim yesi, Kurumda temsil yetkisine sahip kamu grevlileri sendikasnca belirlenecek bir temsilciden oluur. Genel Kurul temsilcileri iki yl sre ile grev yaparlar. Genel Kurul iki ylda bir Kasm ay iinde Bakann ars zerine olaan toplantsn yapar. Bakan, gerekli grmesi halinde Genel Kurulu olaanst toplantya arabilir. Genel Kurulun grevleri: - Devletin ekonomik ve sosyal politikalarna uyumlu ulusal istihdam politikasnn oluturulmasna yardmc olmak, uygulanan politikalarda dnem iindeki gelimeleri deerlendirmek, - stihdamn korunmasna, gelitirilmesine, yaygnlatrlmasna ve isizliin nlenmesi faaliyetlerine yardmc olmak ve nerilerde bulunmak, - Kurumun dnem faaliyet raporunu grmek, Kurumun hizmetlerini iyiletirici nerilerde bulunmak 2. Ynetim kurulu: Ynetim Kurulu, Kurumun en yksek ynetim, karar, yetki ve sorumlulua sahip organdr. Genel
durumunda, bedelsiz olarak karlkl kullanm hakk verilmesi ile ilgili nerileri inceleyip karara balamak. - Her yl Maliye Bakanlnca belirlenen yeniden deerleme orannda miktar artrlmak zere bedeli yz milyar liradan fazla olan szlemeler ve yaplacak iler hakknda karar vermek. - Kovuturulmasnda Kurum iin yarar grlmeyen dava ve icra kovuturmalarnn almamas, henz dava ve icra kovuturmas haline gelmemi olan uyumazlklarn uzlama yoluyla zmlenmesi ve bunlara ait paralarn terkini nerilerini, Kurum iin yarar grlmeyen hallerde dava ve icra kovuturmalarndan vazgeilmesi, kanun yollarna bavurulmamas, bunlara ait para ve mallarn terkini, Kurum leh ve aleyhine alm dava ve icra kovuturmalarnn uzlama yoluyla zm hakkndaki nerileri karara balamak. - Fon kaynaklarn piyasa artlarnda deerlendirmek. - Fon gelir ve giderlerinin er aylk dnemler itibariyle denetlettirilmesini ve denetim raporlarnn kamuoyuna aklanmasn salamak. - Fona ilikin akteryal projeksiyonlar yaptrmak. - Gnlk fon hareketlerinin izlenmesini, kaytlarnn tutulmasn ve genel kabul grm muhasebe standartlarna uygun olarak muhasebeletirilmesini salamak. - Genel Mdr ve Ynetim Kurulu yelerinin bakaca nerilerini inceleyip karara balamak ve bu Kanunla verilen benzeri grevleri yapmak. 3. Genel mdrlk: Genel Mdrlk, merkez ve tara tekilatndan oluur . Genel Mdr, Genel Kurulun nerilerini dikkate alarak Ynetim Kurulu kararlar ile Kurum mevzuat dorultusunda btn ileri yrtr. Genel Mdrn grev ve yetkileri: - Genel kurulun nerilerini dikkate alarak ynetim kurulu kararlar ile Kurum mevzuat, kalknma planlar ve yllk programlar dorultusunda Kurum hizmetlerini yrtmek, - Ynetim kuruluna bakanlk etmek, - Kurumun faaliyet alanna giren konularda dier kurulularla ibirlii ve koordinasyonu salamak, - dari ve adli merciler ile nc ahslara kar Kurumu temsil etmek, temsil yetkisini gerektiinde genel hkmlere gre devretmek, - Merkez ve tara tekilatnn faaliyetlerini ve ilemlerini izlemek, - Geici grev veya izin kullanmak gibi grevden ayr kalma hallerinde, yerine genel mdr yardmclarndan birisini vekil olarak Bakanla nermek, - Genel mdr yardmclar arasnda grev blm yapmak, herhangi birinin geici grev ve izin kullanma gibi, grevden ayr kalma hallerinde veya kadronun ak kalmas halinde o genel mdr yardmcs iin ngrlen hizmetlerin tmn veya bir ksmn gerekli grdnde dier genel mdr yardmclarna yaptrmak, - Kurumun 1-4 dereceli kadrolarna yaplacak atamalar ile Kurum adna imza yetkisi verilecek personelin belirlenmesi konularnda ynetim kuruluna neride bulunmak, - Kurumun 5-15 dereceli kadrolarnda alacak personel atamalarn yapmak, - Kurum personelini hizmetlerine ihtiya duyulan dier merkez ve tara birimlerinde geici olarak grevlendirmek, - Ynetim kurulunca kendisine devredilen grev ve yetkileri kullanmak, - Kurum avukatnn bulunmad yerlerde ve zamanlarda bunlara ait grevlerin yerine getirilmesi iin icra ve yarg mercileri nezdindeki temsil yetkisini uygun grecei bir Kurum personeline devretmek.
3.A. Merkez tekilat: Genel Mdrln ana hizmet

birimleri ile danma, denetim birimleri ve yardmc hizmet birimlerini ifade eder. - Ana hizmet birimleri: gc piyasas bilgi hizmetleri dairesi bakanl, gc uyum dairesi bakanl, stihdam dairesi
bakanl, sizlik sigortas dairesi bakanl, D ilikiler dairesi bakanl - Danma ve denetim birimleri: Tefti kurulu bakanl, Hukuk mavirlii - Yardmc hizmet birimleri: Personel ve eitim daire bakanl, dar ve mal iler dairesi bakanl
3.B. Tara tekilat: Tara Tekilat, il dzeyinde kurulacak il

mdrlklerinden ve merkez nfusu 100.000 ve yukar olan veya Sosyal Sigortalar Kurumuna tabi alan says 10.000' in zerinde bulunan ilelerden gerekli grlenlerde kurulacak ube mdrlklerinden oluur
4. l istihdam ve mesleki eitim kurullar: lin igc,

istihdam ve mesleki eitim ihtiyacn tespit etmek veya ettirmek, mesleki ve teknik eitim okul ve kurumlar ile iletmelerde yaplacak mesleki eitim ve istihdam konularnda etkinlik ve verimlilii artrmak amacyla yerel dzeyde politikalar oluturmak. Kurul valinin bakanlnda; Belediye Bakan, bykehir belediyesi bulunan illerde Bykehir Belediye Bakan veya Genel Sekreteri veya Yardmcs; l zel daresi Genel Sekreteri; l Milli Eitim Mdr; l Sanayi ve Ticaret Mdr; KUR l Mdr; l Ticaret ve/veya Sanayi Odas Bakan; i, veren Konfederasyonlar ile Trkiye Sakatlar Konfederasyonundan birer temsilci; l Esnaf ve Sanatkrlar Odalar Birlii Bakan; lde bulunan faklte veya yksek okullarn alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm veya Mesleki Teknik Eitim Blmlerinden valinin belirleyecei bir retim yesinden oluur. Amac: lin istihdam ve mesleki eitim politikasn oluturmak.
2.ZEL STHDAM BROLARI

zel istihdam brosu, i arayanlarn elverili olduklar ilere yerletirilmeleri ve eitli iler iin uygun iiler bulunmasna araclk yapmak zere Kurumca izin verilen, bir iyerinde veya 5187 sayl Basn Kanununda yazl aralarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayn veya elektronik bilgi iletiim aralar ve benzer yayn aralarndan biri ile faaliyet gsteren gerek veya tzel kiileri ifade eder. Kurucu ve Temsilcilerde Aranan Nitelikler: zel istihdam brosu amak iin bavuracak gerek kiiler ile tzel kiileri idare, temsil ve ilzama yetkili kiilerin en az lisans dzeyinde renim grm olmalar, mflis veya konkordato iln etmi olmamalar ve 657 sayl Devlet Memurlar Kanununun 48 inci maddesine gre devlet memurluuna atanmaya engel mahkmiyetin bulunmamas gerekmektedir. Yeterli Altyap ve Teminat art: Uzman personelin en az n lisans mezunu veya i ve ii bulma, istihdam, insan kaynaklar gibi alanlarda sertifikal bir eitim alm olmas ya da bu alanlarda tecrbeli olmas gerekmektedir. zel istihdam brolarnn i ve ii bulma aracl izni iin on milyar lira tutarnda kat ve sresiz banka teminat mektubu ile istenilen dier bilgi ve belgeleri Kuruma vermeleri, masraf karl demeleri gerekir. Kuruma verilen teminat mektuplar, izin ve yenileme talebinin reddi halinde kararn tebli tarihinden itibaren, yenileme talebinde bulunulmamas halinde izin sresinin bitimini mteakip bir ay iinde iade edilir. znin iptali halinde, iptal kararnn kesinlemesini mteakip teminat Kuruma gelir kaydedilir. ve i Bulma Aracl zni: zel istihdam brosu izin bavurular, gerektiinde yerinde tespit ve inceleme yaplmak suretiyle en ge 30 gn ierisinde sonulandrlr. Kurum Ynetim Kurulu tarafndan zel istihdam brosu olarak faaliyette bulunmas uygun grlen talep sahiplerine yazl olarak bilgi verilir ve Kurum internet sayfasnda da ilan edilir. Bavurusu uygun bulunmayan gerek veya tzel kiilere masraf iade edilir. Kurumca verilen izinler yl sreyle geerlidir. zin sresi, iznin sona erme tarihinden itibaren en az bir ay nce yazl talepte bulunulmas, iznin verilmesinde aranan artlarn mevcut olmas,
ilave kat ve sresiz teminat mektubu verilmesi ve yenileme masraf karl denmesi kaydyla, Kurumca er yllk srelerle yenilenebilir. zel istihdam brolarna verilen izinler; iznin verildii ya da yenilendii tarihten itibaren on sekiz ay ierisinde hibir ie yerletirme ilemi gerekletirilmemi, izin verilmesi veya yenilenmesi iin aranan artlarn tanmad veya kaybedildii tespit edilmi, bu Kanunun 19. maddesinin birinci ve ikinci fkralarndaki ykmllklere Kurum tarafndan yazl olarak ikaz edilmelerine ramen uyulmam veya ayn maddenin nc fkrasnda belirtildii ekilde bir anlama yaplm olmas ve 20 maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan fiillerin nc kez tekrarlanmas halinde iptal edilir (KUR K.m.18/II). zel istihdam brolar, yenilememe ve iptal kararlarna kar, kararn tebli tarihinden itibaren on be gn iinde Kuruma itiraz edebilirler. tirazlarn otuz gn iinde sonulandrlmas zorunludur. tiraz yoluna bavurulmu olmas ilgililerin yarg yoluna gitme haklarn ortadan kaldrmaz. zel stihdam Brolarnn Faaliyetleri: zel istihdam brolar, yurt ii ve yurt dnda i ve ii bulmaya araclk faaliyeti ile igc piyasas, istihdam ve insan kaynaklarna ynelik hizmetlerde bulunabilirler. Ancak kamu kurum ve kurulularnda i ve ii bulma faaliyetlerinde bulunamazlar. zel istihdam brolar, mesleki olarak geici i ilikisi dzenleme faaliyetinde bulunamazlar. zel istihdam brolar i arayanlardan her ne ad altnda olursa olsun menfaat temin edemez ve cret alamazlar. e yerletirme faaliyeti karl cret sadece iverenden alnr. Ancak ynetmelikle belirlenecek meslekler ve st dzey yneticiler iin ie yerletirilenlerden cret alnmasna izin verilebilir. cret Alnabilecek Meslekler: zel istihdam brolar; profesyonel sporcu, teknik direktr, antrenr, manken, fotomodel ve sanat meslek guruplarnda yer alanlar ile genel mdr veya bu greve e ya da daha st dzey yneticilerden cret alabilir.
D. MESLEK BLG KAYNAKLARI

ve meslek danmanl hizmetleri meslek ve alma hayatyla ilgili bilgilerin bireysel bazda ele alnarak kullanlmas esasna dayanr. Deerlendirme sreci, i ve meslek danmanl hizmetlerinin en nemli noktasdr. Gereki ve uygulanabilir bir istihdam eylem plannn hazrlanmasnda ve takibinde en nemli yol gsterici unsurdur. Dolaysyla bireyin kendini tanma srecinde, veri toplanmas ve yorumlanmasnda ne denli baarl olunursa olunsun, meslekler, alma hayat hakknda sistematize meslek bilgi kaynaklar yoksa, ayrca i ve meslek danman alma ortam ve koullar hakknda bilgi sahibi deilse, deerlendirme sreci o kadar baarsz olacak demektir. Hatta i ve meslek danman pek ok i ve meslein icra edildii ortamlar bizzat grmeli, alanlar izlemelidir. Trkiye Kurumu (KUR), yrtmekte olduu i ve meslek danmanl hizmetlerinin alt yaps olmas dncesinden hareketle, meslekler, alma hayat, eitim kurumlar hakknda bilgilerin sistematize edilerek ihtiya sahiplerinin kullanmna sunulduu meslek bilgi merkezlerini kurmutur.
NTE-2)TEMEL MEVZUAT
Not: zeti karrken hocann dikkat ettii ve nemli olduunu belirttii ksmlar zerinde durdum. yi almalar
A. TEMEL ALIMA MEVZUATI (I) KANUNU-4857

i-iveren ilikisini bireysel dzeyde dzenleyen dier kanunlar 854 sayl Deniz Kanunu ile 5953 sayl Basn Kanunudur.
Kanununun Kapsam Dnda Kalanlar;Deniz ve hava

tama ilerinde; elli ve daha az ii altrlan tarm ve orman iyeri ve iletmelerinde; aile ekonomisi snrlar iinde kalan tarmla ilgili her eit yap ilerinde; evlerde aile yeleri ve 3. dereceye kadar hsmlar arasnda yaplan el sanatlar ilerinde; ev hizmetlerinde ve 3 kiinin alt esnaf iyerlerinde Kanunu hkmleri uygulanmaz . raklar, sporcular ve rehabilite edilenler de yukardaki hkm uyarna Kanununun kapsam dnda braklmtr. Ancak kylarda veya liman ve iskelelerde gemilerden karaya ve karadan gemilere yaplan ykleme ve boaltma ileri; havacln btn yer tesislerinde yrtlen iler; tarm sanatlar ileri; tarm alet ve makinelerinin yapld iyerlerinde grlen iler; tarm iletmelerinde yaplan yap ileri; halkn faydalanmasna ak park ve bahe ileri; iyerinin eklentisi durumunda olan park ve bahe ileri; Deniz Kanunu kapsamna girmeyen ve tarm ilerinden de saylmayan, denizlerde alan su rnleri reticileri ile ilgili iler hakknda Kanunu hkmleri uygulanr
iyerinden saylr. yeri, iyerine bal yerler, eklentiler ve aralar ile oluturulan i organizasyonu kapsamnda bir btndr. Bir yerin iyeri saylp saylmamasnda o yerde grlen iin nitelii, o yerde ka kiinin alt veya iverenin o yerin maliki olup olmamas bir nem arz etmez. yeri veya iyerinin bir blm hukuk bir ileme dayal olarak baka birine devredildiinde, devir tarihinde iyerinde veya bir blmnde mevcut olan i szlemeleri btn hak ve borlar ile birlikte devralana geer. Devir halinde, devirden nce domu olan ve devir tarihinde denmesi gereken borlardan devreden ve devralan iveren birlikte sorumludurlar. Ancak bu ykmllklerden devreden iverenin sorumluluu devir tarihinden itibaren 2 yl ile snrldr. Tzel kiiliin birleme veya katlma ya da trnn deimesiyle sona erme halinde birlikte sorumluluk hkmleri uygulanmaz. Devreden veya devralan iveren i szlemesini srf iyerinin veya iyerinin bir blmnn devrinden dolay feshedemez ve devir ii ynnden fesih iin hakl sebep oluturmaz.
Kanununda Dzenlenen Szlemesi Trleri 1.Srekli ve sreksiz i szlemeleri:Nitelikleri bakmndan

en ok 30 i gn sren ilere sreksiz i, bundan fazla devam edenlere srekli i denir. 2.Belirli sreli ve belirsiz sreli i szlemeleri: szlemelerinin belirsiz sreli olmas asl; belirli sreli olmas istisnadr. ilikisinin bir sreye bal olarak yaplmad halde szleme belirsiz sreli saylr. Belirli sreli ilerde veya belli bir iin tamamlanmas veya belirli bir olgunun ortaya kmas gibi objektif koullara bal olarak iveren ile ii arasnda yazl ekilde yaplan i szlemesi belirli sreli i szlemesidir. Belirli sreli i szlemesi, esasl bir neden olmadka, birden fazla st ste (zincirleme) yaplamaz. Aksi halde i szlemesi balangtan itibaren belirsiz sreli kabul edilir. veren, ayrm hakl klan bir neden olmadka belirsiz sreli alan ii karsnda, belirli sreli alan iiye farkl ilem yapamaz. ilikisinde veya sona ermesinde belirsiz sreli alan ii karsnda belirli sreli alan iiye farkl ilem yapldnda; ii, drt aya kadar creti tutarndaki uygun bir tazminattan baka yoksun brakld haklarn da talep edebilir 3.Tam sreli - Ksmi sreli i szlemeleri :inin normal haftalk alma sresinin, haftalk azami alma sresi (45 saat) olarak belirlendii i szlemeleri tam sreli i szlemesi olarak nitelendirilir. inin haftalk alma sresinin tam sreli i szlemesiyle alan emsal iiye gre nemli lde daha az belirlenmesi durumunda szleme ksm sreli i szlemesi olarak tanmlanr. 4.ar zerine almaya dayal i szlemesi: Yazl olarak yaplma zorunluluu vardr. Taraflar belirlemedikleri takdirde, haftalk alma sresi yirmi saat kararlatrlm saylr. ar zerine altrlmak iin belirlenen srede ii altrlsn veya altrlmasn crete hak kazanr. iden i grme borcunu yerine getirmesini ar yoluyla talep hakkna sahip olan iveren, bu ary, aksi kararlatrlmadka, iinin alaca zamandan en az drt gn nce yapmak zorundadr. Szlemede gnlk alma sresi kararlatrlmam ise, iveren her arda iiyi gnde en az drt saat st ste altrmak zorundadr. 5.Deneme sreli i szlemeleri:Taraflarca i szlemesine bir deneme kayd konulduunda, bunun sresi en ok 2 ay olabilir. Bu sre toplu i szlemeleriyle drt aya kadar uzatlabilir. Deneme sresi iinde taraflar i szlemesini bildirim sresine gerek olmakszn ve tazminatsz feshedebilir. 6.Takm szlemesi ile kurulan i szlemeleri:Birden ok iinin meydana getirdii bir takm temsilen bu iilerden birinin, takm klavuzu sfatyla iverenle yapt szlemeye takm szlemesi denir. Yazl yaplmas gerekir. Szlemede her iinin kimlii ve alaca cret ayr ayr gsterilir. e balamasyla i szlemesi kurulan iilere cretlerini iveren veya iveren vekili her birine ayr ayr demek zorundadr.Takm
Kanununun Temel Kavramlar 1. szlemesi ; szlemesi bir tarafn
(ii) baml olarak i grmeyi, dier tarafn (iveren) da cret demeyi stlenmesinden oluan szlemedir. cret olmadka i szlemesinin varlndan sz edilemez. szlemesi kural olarak herhangi bir ekle bal olmakszn (szl olarak da) kurulabilir. Belirli sreli i szlemeleri, ar zerine almaya dayal i szlemeleri ve takm szlemeleri yazl yaplmak zorundadr. 2. Alt iveren (Taeron):Alt iveren, asl iverenden ald ii asl iverenin iyerinin bir blmnde, kendi adna ve hesabna ayr bir iveren olarak ve kendi iileriyle yrtr. Alt iverenin ald i asl iin bir blmnde veya yardmc ilerinde (temizlik, gvenlik, yemek vb.) olabilir. Asl iveren-alt iveren ilikisinde asl iveren, alt iverenin iilerine kar alt iveren ile birlikte (mteselsilen) sorumludur. Asl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devam ettirilmesi suretiyle haklar kstlanamaz veya daha nce o iyerinde altrlan kimse ile alt iveren ilikisi kurulamaz. Aksi halde ve genel olarak asl iveren alt iveren ilikisinin muvazaal ileme dayand kabul edilerek, alt iverenin iileri balangtan itibaren asl iverenin iisi saylarak ilem grrler. Ayn ekilde 4857 sayl Kanunu iletmenin ve iin gerei ile teknolojik nedenlerle uzmanlk gerektiren iler dnda asl iin blnerek alt iverenlere verilmesini de yasaklamtr. 3. veren vekili:veren adna hareket eden ve iin, iyerinin ve iletmenin ynetiminde grev alan kimselere iveren vekili denir. veren vekilinin bu sfatla iilere kar ilem ve ykmllklerinden dorudan iveren sorumludur. Kanununda iverenler iin ngrlen her eit sorumluluk ve zorunluluklar iveren vekilleri hakknda da uygulanr. 4 yeri: verenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ball bulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen yerler (iyerine bal yerler) ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden ve meslek eitim ve avlu gibi dier eklentiler ve aralar da
klavuzu iin, takma dahil iilerin cretlerinden ie araclk veya benzeri bir nedenle kesinti yaplamaz. 7.Geici (dn) i ilikisi:veren, devir srasnda yazl rzasn almak suretiyle bir iiyi, yapmakta olduu ie benzer ilerde altrlmas kouluyla baka bir iverene i grme edimini yerine getirmek zere geici olarak devrettiinde, ii ile devralan iveren arasnda geici i ilikisi gereklemi olur. Bu halde devreden iveren ile ii arasnda i szlemesi sona ermez. Devreden iverenin cret deme ykmll devam etmektedir. Geici i ilikisi 6 ay gememek zere yazl olarak yaplr, gerektiinde en fazla 2 defa yenilenebilir.Geici i ilikisi kurulan iveren, iinin kendisinde alt srede iveren ile birlikte sorumludur. Toplu ii karmaya gidilen iyerlerinde karma tarihinden itibaren 6 ay iinde toplu ii karmann konusu olan ilerde geici i ilikisi gereklemez. i ile devralan iveren arasnda i szlemesi olmadndan devralan iverenin i szlemesini fesih hakk bulunmamaktadr.
getirmezse, ie alnma isteinde bulunan eski iiye 3 aylk cret tutarnda tazminat der.
4. Toplu iten karma kapsamnda iten karlan iiler: veren toplu ii karmann kesinlemesinden itibaren
6 ay iinde, ayn nitelikteki i iin yeniden ii almak istedii takdirde nitelikleri uygun olanlar tercihen ie arr. 5. yeri hekimi ve i gvenlii uzmanlar: verenler, devaml olarak en az 50 ii altrdklar iyerlerinde bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier salk personelini grevlendirmekle; sanayiden saylan ilerde i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler. letme dnda kurulu ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilirler.
cret 1. cretin denme ekli: Emre muharrer senetle (bono

ile), kuponla veya yurtta geerli paray temsil ettii iddia olunan bir senetle veya dier herhangi bir ekilde cret demesi yaplamaz. cret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her eit istihkak kural olarak, Trk paras ile denir. Yabanc para olarak kararlatrlm ise deme gnndeki rayice gre Trk paras ile deme yaplabilir 2 cretin denme yeri:Kural olarak, iyerinde veya zel olarak alan bir banka hesabna denir. zel olarak alan banka hesaplar vastasyla deme zorunluluuna tabi tutulan iverenler veya 3. kiiler, zel olarak alan banka hesaplar dnda deyemezler. Meyhane ve benzeri elence yerleri ve perakende mal satan dkkan ve maazalarda, buralarda alanlar hari, cret demesi yaplamaz. 3. cretin denme zaman:cret en ge ayda bir denir. Yllk izne kan iilerin bu sreye ilikin cretleri izne balamadan pein denir veya avans olarak verilir. cret alacaklarnda zamanam sresi 5 yldr. creti deme gnnden itibaren yirmi gn iinde mcbir bir neden dnda denmeyen ii, i grme borcunu yerine getirmekten kanabilir. Bu nedenle kiisel kararlarna dayanarak i grme borcunu yerine getirmemeleri saysal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gnnde denmeyen cretler iin mevduata uygulanan en yksek faiz oran uygulanr. Bu iilerin bu nedenle i akitleri almadklar iin feshedilemez ve yerine yeni ii alnamaz, bu iler bakalarna yaptrlamaz 4. cret hesap pusulas:veren iyerinde veya bankaya yapt demelerde iiye cret hesabn gsterir imzal veya iyerinin zel iaretini tayan bir pusula vermek zorundadr.
Szlemesi Yapma Yasaklar:Anayasamza gre kimse

yana, cinsiyetine ve gcne uymayan ilerde altrlamaz. 1.Ya kkl:Onbe yan doldurmam ocuklarn altrlmas yasak olup; 14 yan doldurmu ve ilkretimi tamamlam olan ocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelimelerine ve eitime devam edenlerin okullarna devamna engel olmayacak hafif ilerde altrlabilirler. 16 yan doldurmam gen iiler ar ve tehlikeli ilerde altrlamaz.Maden ocaklar, kablo demesi, kanalizasyon ve tnel inaat gibi yer altnda/su altnda allacak ilerde 18 yan doldurmam iilerin altrlmas yasaktr. 2. Cinsiyet:Kadn iiler her trl ar ve tehlikeli ilerde altrlamaz. 3.Salk durumu:Ondrt yandan 18 yana kadar (18 dahil) ocuk ve gen iilerin ie alnmalarndan nce, 6 ayda bir salk muayenesinden geirilmesi zorunludur. Ar ve tehlikeli ilerde alacak iiler ie girite veya iin devam sresince en az ylda bir, bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklar ynnde verilmi muayene raporlar olmadka, bu ilere alnamaz veya daha sonra altrlmazlar
4.Yabanclk:yabanclarn Trkiyede baml veya bamsz

almaya balamadan nce izin almalar gerekir. Bu izin alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl tarafndan verilir ve uzatlr.
Szlemesi Yapma Ykmllkleri 1. zrller ve eski hkmller:iverenler, 50 veya daha

fazla ii altrdklar zel sektr iyerlerinde %3 zrl; kamu iyerlerinde %4 zrl ve %2 eski hkml iiyi meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykmldrler. Ayn il snrlar iinde birden fazla iyeri bulunan iverenin ykmll toplam ii saysna gre hesaplanr. 50 ii tespitinde raklar, stajyerler, meslek eitimi gren renciler, alt iveren iileri, geici i ilikisi ile altrlan iiler, zel gvenlik grevlileri ile yer alt ve su alt ilerinde altrlanlar dikkate alnmazlar. verenler altrmakla ykml olduklar iileri Trkiye Kurumu aracl ile salamak zorundadr. 2. Maluliyeti sona eren iiler:veren bunlar eski ileri veya benzeri ilerde bo yer varsa derhal, yoksa boalacak ilk ie baka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla ie almak zorundadr. Aksi halde iveren ie alnma isteinde bulunan eski iiye 6 aylk cret tutarnda tazminat demek zorunda kalr. 3. Askerlik veya yasal devi sona eren iiler:devin sona ermesinden balayarak 2 ay iinde ie girmek istedikleri takdirde iveren bunlar eski ileri veya benzeri ilerde bo yer varsa derhal, yoksa boalacak ilk ie baka isteklilere tercih ederek, o andaki artlarla ie almak zorundadr. Aranan artlar bulunduu halde iveren i szlemesi yapma ykmlln yerine
5. cretin gvencesi
-Haciz ve devir yasa:ilerin aylk cretlerinin drtte birinden fazlas haczedilemez veya bakasna devir ve temlik olunamaz. Ancak,iinin bakmak zorunda olduu aile yeleri iin hakim tarafndan takdir edilecek miktar bu paraya dahil deildir. Nafaka borcu alacakllarnn haklar sakldr -Hacizde ncelik:Bir iverenin 3. kiiye kar olan borlarndan dolay iyerinde yaplacak haciz ve icra takibi, bu iyerinde alan iilerin icra kararnn alnd tarihten nceki 3 aylk dnem iindeki cret alacaklarn karlayacak ksm ayrldktan sonra, kalan ksm zerinde hkm ifade eder. -Alt iveren iilerinin cretlerinin korunmas:Genel/katma bteli daireler, mahalli idareler, kamu iktisadi teebbsleri, zel kanunla kurulan banka ve kurulular; mteahhide verdikleri her trl yapm ve onarm ilerinde alan iilerin cretlerinin mteahhit veya taeronlarca denmediini tespit ettikleri takdirde, mteahhitten veya taeronlardan istenecek bordrolara gre bu cretleri bunlarn hak edilerinden derler. Bu maddede kamu tzel kiilerine ve baz teekkllere verilen yetkileri asl iveren olarak sorumluluk tayan btn iverenler de kullanmaya yetkilidir . -cret Kesme Cezasnn Snrlandrlmas: veren toplu szleme veya i szlemelerinde gsterilmi olan sebepler
alma Sreleri
Normal alma sresi haftada en ok 45 saattir .Gnlk alma sresi her ne ekilde olursa olsun 11 saati aamaz. 1.alma sresinden saylan haller: Yer altnda/su altnda allacak ilerde iilerin kuyulara, dehlizlere veya asl alma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden kmalar iin gereken sreler; iilerin iveren tarafndan iyerlerinden baka bir yerde altrlmak zere gnderilmeleri halinde yolda geen sreler; iinin iinde ve her an i grmeye hazr bir halde bulunmakla beraber altrlmakszn ve kacak ii bekleyerek bo geirdii sreler; iinin iveren tarafndan baka bir yere gnderilmesi veya iveren evinde veya brosunda yahut iverenle ilgili herhangi bir yerde megul edilmesi suretiyle asl iini yapmakszn geirdii sreler; iilerin yerleim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan iyerlerine hep birlikte getirilip gtrlmeleri gereken her trl ilerde bunlarn toplu ve dzenli bir ekilde gtrlp getirilmeleri esnasnda geen sreler, gnlk alma sresinden saylr. 2. Gece almas:alma hayatnda gece, en ge saat 20.00'den - en erken saat 06.00'ya kadar geen ve her durumda en fazla 11 saat sren dnemdir. i ksmen gndz, ksmen de gece dnemine giren saatlerde almakta ise; alma sresinin yarsndan ou gece dnemine rastlad takdirde bu almalar gece almas saylr. ilerin gece almalar en ok 7,5 saat olabilir. Sanayiye ait ilerde 18 yan doldurmam ocuk ve gen iilerin gece altrlmalar yasaktr. Gece altrlacak iilerin salk durumlarnn gece almasna uygun olduu, ie balamadan nce alnacak salk raporu ile belgelenmelidir. Ayn ekilde gece altrlan iiler en ge 2 ylda bir defa iveren tarafndan periyodik salk kontrolnden geirilirler. 3. Postalar halinde alma: Gece ve gndz iletilen ve nbetlee ii postalar kullanlan ilerde, bir alma haftas gece altrlan iilerin, ondan sonra gelen 2. alma haftas gndz altrlmalar suretiyle postalar sraya konur. Gece ve gndz postalarnda 2 haftalk nbetleme esas da uygulanabilir. Postas deitirilecek ii kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden dier postada altrlamaz (K.m.69/son). Postalar halinde ii altrlarak yrtlen ilerde, iilere haftann bir gnnde 24 saaten az olmamak zere hafta tatili verilmesi zorunludur. 4. Normalden az alma sreleri: Uzun sre allmas i sal ve gvenlii bakmndan tehlikeli iler, gnde ancak 7,5 saat ve 7,5 saatten az allabilecek iler olarak snflandrlmtr.
dnda iiye cret kesme cezas veremez. i cretlerinden bu yolda yaplacak kesintiler bir ayda 2 gndelikten fazla olamaz. Bu paralar iilerin eitimi ve sosyal hizmetleri iin kullanlp harcanmak zere alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl hesabna Bakanlka belirtilecek bankalardan birine kesildii tarihten itibaren bir ay iinde yatrlr. -crette ndirim Yaplamamas: veren ii cretlerinde tek tarafl olarak indirim yapamaz.
profesyonel ve ar vasta ehliyeti ile tat kullananlarn gnlk alma sresi ise 9 saati geemez. 6.Telafi almas: Zorunlu nedenlerle iin durmas, ulusal bayram ve genel tatillerden nce veya sonra iyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle iyerinde normal Slerin nemli lde altnda allmas veya tamamen tatil edilmesi ya da iinin talebi ile kendisine izin verilmesi hallerinde, iveren 2 ay iinde allmayan sreler iin telafi almas yaptrabilir. Bu almalar fazla alma veya fazla srelerle alma saylmaz. Telafi almalar, gnlk en ok alma sresini amamak koulu ile gnde 3 saatten fazla olamaz. Tatil gnlerinde telafi almas yaptrlamaz.
7. Fazla alma
-Normal fazla alma:Fazla alma (F), Kanunda yazl koullar erevesinde, haftalk 45 saati aan almalardr. denkletirme esasnn uyguland hallerde, iinin haftalk ortalama alma sresi, normal haftalk i sresini amamak koulu ile, baz haftalarda toplam 45 saati asa dahi bu almalar fazla alma saylmaz.Her bir saat fazla alma iin verilecek cret normal alma cretinin saat bana den miktarnn %50 ykseltilmesi suretiyle denir. Haftalk alma sresinin szlemelerle 45 saatin altnda belirlendii durumlarda yukarda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalk alma sresini aan ve 45saate kadar yaplan almalar fazla srelerle almalardr. Fazla srelerle almalarda, her bir saat fazla alma iin verilecek cret normal alma cretinin saat bana den miktarnn %25 ykseltilmesiyle denir F veya fazla srelerle alma yapan ii isterse, bu almalar karl zaml cret yerine, fazla alt her saat karlnda 1 saat 30 dakikay, fazla srelerle alt her saat karlnda 1 saat 15 dakikay serbest zaman olarak kullanabilir i hak ettii serbest zaman 6 ay zarfnda, alma sreleri iinde ve cretinde bir kesinti olmadan kullanr Fazla saatlerle almak iin iinin onaynn alnmas gerekir. Fazla alma sresinin toplam bir ylda 270 saatten fazla olamaz Gnde ancak 7,5 saat veya daha az allmas gerekli ilerde, gece almalarnda, yer altnda veya sualtnda yaplan ilerde fazla alma yaptrlamaz. 18 yan doldurmam iilere; salklarnn elvermedii salk raporu ile belgelenen iilere; gebe, yeni doum yapm ve ocuk emziren iilere de fazla alma yaptrlamaz. Ynetmelik ksmi sreli i szlemesi ile alan iilere de fazla alma ve fazla srelerle alma yaptrlamayacan dzenlemektedir. -Zorunlu nedenlerle fazla alma:Gerek bir arza srasnda, gerek bir arzann mmkn grlmesi halinde yahut makineler veya ara ve gere iin hemen yaplmas gerekli acele ilerde yahut zorlayc sebeplerin ortaya kmasnda, iyerinin normal almasn salayacak dereceyi amamak koulu ile iilerin hepsi veya bir ksmna fazla alma yaptrlabilir. Bu durumda fazla alma yapan iilere uygun bir dinlenme sresi verilmesi zorunludur. i zorunlu fazla alma ile o hafta 45 saatin stnde altrlmsa %50 zaml crete hak kazanr. Haftalk alma sresi 45 saatin altnda kararlatrlmsa, zorunlu fazla alma ile bunun zerine klmsa %25 zaml cret denir. -Olaanst nedenle fazla alma:Seferberlik srasnda ve bu sreyi amamak artyla yurt savunmasnn gereklerini karlayan iyerlerinde fazla almaya lzum grlrse, ilerin eidine ve ihtiyacn derecesine gre Bakanlar Kurulu gnlk alma sresini, iinin en ok alma gcne karabilir. Olaanst fazla almalarda da iinin onay aranmaz. i olaanst fazla alma ile o hafta 45 saatin stnde altrlmsa %50 zaml crete hak kazanr. Haftalk alma sresi 45 saatin altnda kararlatrlmsa, olaanst fazla alma ile bunun zerine klmsa %25 zaml cret denir.
5. Haftalk ignlerine blnemeyen alma sreleri:Kara ve demiryollar ile deniz, gl ve akarsularda

hareket halindeki tatlarda yaplan ve Deniz Kanununa tabi olmayan tama ilerinde alma sresinin haftann ignlerine blnmesi suretiyle yrtlmesinde, nitelikleri bakmndan olanak bulunmayan ilerde iverenlere en az 2, en ok 6 aylk bir alma dneminde i srelerini denkletirme olana salanmaktadr. Ynetmelik kapsamna giren ilerde bir alma dnemi iindeki haftalk alma sresi 45 saatten az veya ok olarak belirlenebilir. Ancak bu alma dnemindeki alma sresinin bir i haftasna den ortalamas 45 saati geemez. Younlatrlm i haftalarnda gnlk alma sresi 11 saati, gece alma sresi 7.5 saati,
Dinlenme Sreleri 1. Gnlk dinlenme-ara dinlenmesi:4 saat veya daha ksa

sreli ilerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) sreli ilerde yarm saat, 7.5 saatten fazla sreli ilerde 1 saat ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme sreleri en az olup aralksz verilir. Ancak bu sreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve iin nitelii gz nnde tutularak szlemeler ile aralkl olarak kullandrlabilir. Ara dinlenmeleri alma sresinden saylmaz. 2. Hafta tatili: 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilir ise srekli alma zorunluluu bulunan iyerlerinde Pazar gn tatil yapmama olana vardr. Pazar gn alan iilere hafta iinde bir tatil gn verilmesi zorunludur. i hafta tatilinde altrlrsa almadan hak kazand cretine ek olarak 1,5 gnlk crete daha hak kazanr. 3. Ulusal bayram ve genel tatiller: 29 Ekim Ulusal Bayram olup; 28 Ekim saat 13.00de balar ve 29 Ekim gn devam eder. Genel tatil gnleri 23 Nisan, 19 Mays, 30 Austos, Ramazan (3,5), Kurban (4,5), Ylba ve 1 Maystr. UBGT gnleri cuma gn akam sona erdiinde cumartesi gnnn tamam tatil yaplr. Ulusal Bayram ve Genel Tatil gnlerinde resmi daire ve kurulular tatil edilir. 29 Ekim gn zel iyerlerinin de kapanmas zorunludur. Nitelii bakmndan srekliliinde zorunluluk bulunan ilerde 29 Ekim gn de ii altrlmas mmkndr. Kanunu kapsamna giren iyerlerinde alan iilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil gn olarak kabul edilen gnlerde almazlarsa, bir i karl olmakszn o gnn cretleri tam olarak, tatil yapmayarak alrlarsa ayrca allan her gn iin bir gnlk creti denir . 4. Yllk cretli izin:yerinde ie balad gnden itibaren, deneme sresi de iinde olmak zere, en az bir yl alm olan iilere yllk cretli izin verilir. Yllk cretli izin hakkndan vazgeilemez. Yllk cretli izin hakkn kullanmakta olan iinin izin sresi iinde cret karl bir ite alt anlalrsa, bu izin sresi iinde kendisine denen cret iveren tarafndan geri alnabilir inin yllk cretli izne hak kazanabilmesi iin en az bir yl alm olmas gerekir. Yllk cretli izine hak kazanmak iin gerekli srenin hesabnda yasayla allm gibi saylan sreler de dikkate alnr. Yllk cretli izne hak kazanma asndan iinin belirli veya belirsiz sreli i szlemesiyle almas nem tamaz. Ksmi sreli veya ar zerine alan iiler yllk cretli izin hakkndan tam sreli alanlar gibi yararlanr ve farkl ileme tabi tutulamaz. Hizmet sresi; 1 yldan 5 yla kadar (be yl dahil) olanlara 14 gnden; 5 yldan fazla 15 yldan az olanlara 20 gnden; 15 yl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 gnden az olamaz. Ancak 18 ve daha kk yataki iilerle, 50 ve daha yukar yataki iilere verilecek yllk cretli izin sresi 20 gnden az olamaz.Yllk cretli izin gnlerinin hesabnda izin sresine rastlayan hafta tatili ile ulusal bayram ve genel tatil gnleri izin sresinden saylmaz. Yllk cretli izinlerini iyerinin kurulu bulunduu yerden baka bir yerde geirecek olanlara istemde bulunmalar ve bu hususu belgelemeleri koulu ile gidi ve dnlerinde yolda geecek sreleri karlamak zere toplam drt gne kadar cretsiz izin verilmelidir
olmayan iilerin i szlemesinin, fesih hakknn ktye kullanlarak sona erdirildii durumlarda iiye bildirim sresinin 3 kat tutarnda tazminat denir. Bildirim sreleri iinde iveren, iiye yeni bir i bulmas iin gerekli olan i arama iznini i saatleri iinde ve cret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. arama izninin sresi gnde 2 saatten az olamaz. veren, i arama izni esnasnda iiyi altrr ise iinin izin kullanarak bir alma karl olmakszn alaca crete ilaveten, altrd srenin cretini %100 zaml der .
2. Hakl nedenle derhal fesih:

-inin hakl nedenle derhal fesih hakk : szlemesinin konusu olan iin yaplmas iin niteliinden doan bir sebeple iinin sal veya yaay iin tehlikeli olursa; iinin srekli olarak yakndan ve dorudan buluup grt iveren yahut baka bir ii bulac veya iinin ii ile badamayan bir hastala tutulursa ii i szlemesini derhal feshedebilir. verenin ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan fiil ve ilemleri nedeniyle feshedebilir. inin alt iyerinde bir haftadan fazla sre ile iin durmasn gerektirecek zorlayc sebepler ortaya karsa ii i szlemesini derhal feshedebilir. -verenin hakl nedenle derhal fesih hakk:inin kendi kastndan veya derli toplu olmayan yaayndan yahut ikiye dknlnden doacak bir hastala veya sakatla uramas halinde, bu sebeple doacak devamszln ard ardna 3 i gn veya bir ayda be i gnnden fazla srmesi halinde; iinin tutulduu hastaln tedavi edilemeyecek nitelikte olduu ve iyerinde almasnda saknca bulunduunun Salk Kurulunca saptanmas durumunda iveren i szlemesini derhal feshedebilir. inin hastalk, kaza, doum ve gebelik gibi hallerde iveren iin i szlemesini bildirimsiz fesih hakk; belirtilen hallerin iiye ilikin ihbar sresinin 6 hafta amasndan sonra doar. Doum ve gebelik hallerinde bu sre (ihbar sresi+6 hafta) doum izninin bitiminde balar. inin ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan fiil ve ilemleri nedeniyle feshedebilir. iyi iyerinde bir haftadan fazla sre ile almaktan alkoyan zorlayc bir sebebin ortaya kmas halinde iveren i szlemesini derhal feshedebilir . inin gzaltna alnmas veya tutuklanmas halinde, devamszln iiye ilikin ihbar sresini amas durumunda iveren i szlemesini derhal feshedebilir. -Derhal fesih hakkn kullanma sresi ve tazminat hakk : Ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan hallere dayanarak ii veya iveren iin tannm olan szlemeyi fesih yetkisi, 2 taraftan birinin bu eit davranlarda bulunduunu dier tarafn rendii gnden balayarak 6 i gn getikten ve her halde fiilin gereklemesinden itibaren bir yl sonra kullanlamaz. Ancak iinin olayda maddi kar salamas halinde bir yllk sre uygulanmaz. 3. gvencesi :inin i szlemesinin geerli veya hakl bir neden olmadan feshedilememesidir. lkemizde i gvencesinden sadece 4857 sayl Kanunu ve 5953 sayl Basn Kanunu kapsamndaki iiler (belirli artlarla) yararlanabilmektedir.30 veya daha fazla ii altran iyerlerinde en az 6 aylk kdemi olan iiler i gvencesi kapsamndadr. letmenin btnn sevk ve idare eden iveren vekili ve yardmclar ile iyerinin btnn sevk ve idare eden ve iiyi ie alma ve iten karma yetkisi bulunan iveren vekilleri i gvencesinin kapsam dndadr - gvencesinin kapsam : 30 veya daha fazla ii altran iyerlerinde en az 6 aylk kdemi olan iinin, belirsiz sreli i szlemesini fesheden iveren, iinin yeterliliinden veya davranlarndan ya da iletmenin, iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan, geerli bir sebebe dayanmak zorundadr. -Feshin geerli (veya hakl) bir sebebe dayandrlmas: inin yetersizliine ilikin rnek geerli nedenler; ortalama olarak benzer iilerden daha az verimle alma, gsterdii niteliklerden ve beklenenden daha dk performansa sahip
Szlemesinin Feshi 1.Sreli fesih: Belirsiz sreli i szlemelerinin feshinden

nce durumun dier tarafa bildirilmesi gerekir. Bu bildirim (ihbar) sreleri iinin kdemine gre deiir. Kdemi 6 aydan az olan ii iin 2 hafta; 6 ay ile 1,5 yl aras kdemi olan ii iin 4 hafta; 1,5 yl-3 yl aras kdemi olan ii iin 6 hafta ve 3 yldan fazla kdemi olan ii iin 8 haftalk ihbar sreleri ngrlmtr. Sreli fesihte i szlemeleri, fesih bildiriminden itibaren ileyecek olan bu ihbar sresinin sonunda feshedilmi saylr.veren bildirim sresine ait creti pein vermek suretiyle i szlemesini feshedebilir.Bildirim artna uymayan taraf, bildirim sresine ilikin cret tutarnda tazminat (ihbar tazminat) demek zorundadr. gvencesi kapsamnda
olma, i younlamasnn giderek azalmas, ie yatkn olmama, renme ve kendini yetitirme yetersizlii, sk sk hastalanma, alamaz duruma getirmemekle birlikte iini gerektirdii ekilde yapmasn devaml olarak etkileyen hastalk, uyum yetersizlii, emeklilik yana gelmi olmadr. inin davranlarna ilikin rnek geerli nedenler; iverene zarar vermek ya da zararn tekrar tedirginliini yaratmak, iyerinde rahatszlk oluturacak ekilde alma arkadalarndan bor para istemek, arkadalarn iverene kar kkrtmak, uyarlara ramen iini eksik kt veya yetersiz olarak yerine getirmek, iyerinde i akn bozacak ekilde dier kiilerle ilikilere girmek, iin akn durduracak ekilde uzun telefon grmeleri yapmak, sk sk ie ge gelmek, iini aksatarak iyerinde dolamak, amirleri ve i arkadalar ile ciddi geimsizlik gstermek, ska ve gereksiz yere tartmalara girmektir. letmenin, iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan geerli nedenler;Srm ve sat olanaklarnn azalmas, enerji sknts, lkede yaanan ekonomik kriz, piyasadaki genel durgunluk, d pazar kayb, hammadde sknts iletme d sebepler olarak gsterilmitir. Yeni alma yntemlerinin uygulanmas, iyerinin daraltlmas, yeni teknolojinin uygulanmas, iyerlerinin baz blmlerinin iptal edilmesi, baz i trlerinin kaldrlmas iyeri ii sebeplerdir. -Geerli fesih sebebi oluturmayan haller :sendika yelii veya alma saatleri dnda veya iverenin rzas ile alma saatleri iinde sendikal faaliyetlere katlmak; iyeri sendika temsilcilii yapmak; mevzuattan veya szlemeden doan haklarn takip veya ykmllklerini yerine getirmek iin iveren aleyhine idari veya adli makamlara bavurmak veya bu hususta balatlm srece katlmak; rk, renk, cinsiyet, medeni hal, aile ykmllkleri, hamilelik, doum, din, siyasi gr ve benzeri nedenler; 74. maddede ngrlen ve kadn iilerin altrlmasnn yasak olduu srelerde ie gelmemek; hastalk veya kaza nedeniyle 25. maddenin (I) numaral bendinin (b) alt bendinde ngrlen bekleme sresinde ie geici devamszlk, fesih iin geerli bir sebep olamaz. -Geerli nedenle fesihte usul :iye ihbar sresi ve i arama izni verilmesi ve ihbar sresine ilikin cretin pein denmesine ilikin kurallar geerli nedenle fesihte de uygulanr.Geerli nedenle feshe bavuran iveren fesih bildirimini yazl olarak yapmak ve fesih sebebini ak ve kesin bir ekilde belirtmek zorundadr. Hakkndaki iddialara kar savunmasn almadan bir iinin belirsiz sreli i szlemesi, o iinin davran veya verimi ile ilgili nedenlerle feshedilemez. -Fesihte son are (ultima ratio) ilkesi : szlemesini fesheden iverenden beklenen, fazla almalar kaldrmak, iinin rzas ile alma srelerinin ksaltlmas ve bunun iin mmkn olduu lde esnek alma ekillerinin getirilmesi, ii zamana yayarak ve iileri baka ilerde altrma yollarn arayarak, iiyi yeniden eiterek sorunu aamas ve feshe son are olarak bakmasdr. -Fesih bildirimine itiraz ve usul: szlemesi feshedilen ii, fesih bildiriminde sebep gsterilmedii veya gsterilen sebebin geerli bir sebep olmad iddias ile fesih bildiriminin teblii tarihinden itibaren bir ay iinde i mahkemesinde dava aabilir Feshin geerli bir sebebe dayandn ispat ykmll iverene aittir. i, feshin baka bir sebebe dayandn iddia ettii takdirde, bu iddiasn ispatla ykmldr. -Geersiz (ve haksz) sebeple yaplan feshin sonular : veren, iiyi bir ay iinde ie balatmak zorundadr. iyi bavurusu zerine iveren bir ay iinde ie balatmaz ise, iiye en az drt aylk ve en ok 8 aylk creti tutarnda tazminat demekle ykml olur. Kararn kesinlemesine kadar altrlmad sre iin iiye en ok drt aya kadar domu bulunan cret ve dier haklar denir. i kesinleen mahkeme veya zel hakem kararnn tebliinden itibaren 10 ign iinde ie balamak iin iverene bavuruda bulunmak zorundadr.i bu sre iinde bavuruda bulunmaz ise, iverence yaplm olan fesih geerli bir fesih saylr ve iveren sadece bunun hukuki sonular ile sorumlu olur.
4. Toplu ii karma: veren; ekonomik, teknolojik, yapsal

ve benzeri iletme, iyeri veya iin gerekleri sonucu toplu ii karmak istediinde, bunu en az 30 gn nceden bir yaz ile, iyeri sendika temsilcilerine, ilgili blge mdrlne ve Trkiye Kurumuna bildirir. yerinde alan ii says 20-100 arasnda ise en az 10; 101-300 arasnda en az yzde %10, 301 + ise en az 30 iinin iine bir aylk sre iinde ayn tarihte veya farkl tarihlerde son verilmesi toplu ii karma saylr. Mevsim ve kampanya ilerinde alan iilerin iten karlmalar hakknda, iten karma bu ilerin niteliine bal olarak yaplyorsa, toplu ii karmaya ilikin hkmler uygulanmaz. yerinin btnyle kapatlarak kesin ve devaml suretle faaliyete son verilmesi halinde, iveren sadece durumu en az 30 gn nceden ilgili blge mdrlne ve Trkiye Kurumuna bildirmek ve iyerinde ilan etmekle ykmldr. veren toplu ii karmann kesinlemesinden itibaren 6 ay iinde ayn nitelikteki i iin yeniden ii almak istedii takdirde nitelikleri uygun olanlar tercihen ie arr.
5. alma koullarnda esasl deiiklik ve deiiklik feshi : veren,alma koullarnda esasl bir deiiklii ancak
durumu iiye yazl olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu ekle uygun olarak yaplmayan ve ii tarafndan6 ign iinde yazl olarak kabul edilmeyen deiiklikler iiyi balamaz. i deiiklik nerisini bu sre iinde kabul etmezse, iveren deiikliin geerli bir nedene dayandn veya fesih iin baka bir geerli nedenin bulunduunu yazl olarak aklamak ve bildirim sresine uymak suretiyle i szlemesini feshedebilir.
Kdem Tazminat
inin ie balad tarihten itibaren i szlemesinin devam sresince her geen tam yl iin iverence iiye 30 gnlk creti tutarnda kdem tazminat denir. Bir yldan artan sreler iin de ayn oran zerinden deme yaplr. Kanunun iinin ahlak ve iyi niyet kurallarna aykr fiil ve ilemleri, Toplu Szlemesi Grev ve Lokavt Kanunun yasad grev blmleri dnda iverence yaplan tm fesihlerde ii kdem tazminatna hak kazanr. verence bu maddelere gre yaplan fesih ilemi haksz olduu takdirde ii iin kdem tazminat hakk doar. Belirli sreli i szlemesinin srenin bitimiyle kendiliinden sona ermesi durumunda kdem tazminat hakk domaz. i i szlemesini hakl nedenle feshederse veya kanun d lokavta maruz kald iin i szlemesini feshederse kdem tazminatna hak kazanr. i muvazzaf askerlik dolaysyla i szlemesini feshederse kdem tazminatna hak kazanr .Muvazzaf askerlik hizmeti dnda manevra veya baka nedenlerle silahaltna alnmada, i szlemesi 2-3 yl arasnda askya alndndan kdem tazminat hakk domaz. szlemesinin ii tarafndan bal olduu kurum veya sandklardan yallk, emeklilik veya malullk ayl yahut toptan deme almak amacyla feshedilmesi kdem tazminat hakknn doumuna yol aar. Kadn iinin i szlemesini evlendii tarihten itibaren bir yl iinde kendi istei ile feshetmesi halinde kdem tazminat hakk doar. inin lm halinde fesih deil infisah sz konusu olup kdem tazminat hakk doar ve kdem tazminat veraset ilamndaki oranlara gre kanuni miraslara denir. Grev ve lokavt srelerinin iilerin kdem tazminat hesabnda dikkate alnamayacan aka hkme balamtr. ilerin kdemleri, i szlemesinin devam etmi veya faslalarla yeniden akdedilmi olmasna baklmakszn ayn iverenin bir veya deiik iyerlerinde altklar sreler gz nne alnarak hesaplanr. Faslal almalarda ii nceki kdemine ait kdem tazminat almamsa; kendisine birletirilen tm kdem sreleri esas alnarak son creti zerinden kdem tazminat denir. yerinin devri halinde i szlemeleri yeni iverenle aynen devam ettiinden kdem tazminat hakk domaz. Devir veya el
10
(II) SENDKALAR KANUNU

i ve iveren sendikalar ve konfederasyonlar hakknda, bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde Medeni Kanun ve Dernekler Kanununun bu Kanuna aykr olmayan hkmleri uygulanr. Sendika: ilerin veya iverenlerin alma ilikilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve gelitirmek iin meydana getirdikleri tzel kiilie sahip kurululara denilir. Konfederasyon: Deiik ikollarnda en az 5 sendikann bir araya gelmesi suretiyle meydana getirdikleri tzel kiilie sahip st kurululara denilir.
Sendikalarn Kurulmas 1. koluna gre sendikalama ilkesi:Sendikalar, ikolu

esasna gre bir ikolunda ve Trkiye apnda faaliyette bulunmak amac ile bu ikolundaki iyerlerinde alan iiler veya iverenler tarafndan kurulur. Kamu iveren sendikalarnn, ayn ikolundaki kamu iverenleri tarafndan kurulmas ve ayn ikolunda faaliyette bulunmas art aranmaz. Bir ikolunda birden fazla sendika kurulabilir (sendika okluu ilkesi). Meslek veya iyeri esasna gre ii sendikas kurulamaz. Sendikalar, tzklerinde belirtmek artyla ve genel kurul kararyla ube aabilirler. -kollar:Tarm ve ormanclk, avclk ve balklk, Madencilik, Petrol, kimya ve lastik, Gda sanayi, eker, Dokuma, Deri, Aa, Kat, Basn ve yayn, Banka ve sigorta, imento, toprak ve cam, Metal, Gemi, naat, Enerji, Ticaret, bro, eitim ve gzel sanatlar. Kara tamacl, Demiryolu tamacl, Deniz tamacl, Hava tamacl, Ardiye ve antrepoculuk, Haberleme, Salk, Konaklama ve elence yerleri, Milli savunma, Gazetecilik, Genel iler. Bir iyerinde yrtlen asl ie yardmc iler de, asl iin dahil olduu ikolundan saylr Bir iyerinin girdii ikolunun tespiti alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca yaplr 2. Sendika kurucusu olabilmek iin aranan artlar:Trk vatanda, medeni haklar kullanmaya ehil ve sendikalarn kurulaca ikolunda fiilen alr olmak; Trke okur-yazar olmak ve ayrca; Trk Ceza Kanununun 53.. maddesinde belirtilen sreler gemi olsa bile; kasten ilenen bir sutan dolay bir yl veya daha fazla sreyle hapis cezasna ya da devletin gvenliine kar sular, Anayasal dzene ve bu dzenin ileyiine kar sular vb bulunmamas arttr.veren sendikasnn kurucusunun tzel kii olmas halinde tzel kiiyi temsil eden gerek kiide de ikolunda fiilen alma art hari yukardaki btn artlar aranr. Sendika ve konfederasyonlar nceden izin almakszn kurulabilir .Belgeler ve tzklerin ilgili valilie tevdii ile birlikte sendika veya konfederasyon tzel kiilik kazanr.
deitirme halinde ilemi kdem tazminatlarndan her 2 iveren sorumludur. Ancak iyerini devreden iverenlerin sorumluluklar iiyi altrdklar srelerle ve devir esnasndaki iinin ald cret seviyesiyle snrldr. Her geen tam yl iin 30 gnlk creti tutarnda kdem tazminat denir.Kdem tazminat son cret zerinden hesaplanr Kdem tazminatnn yllk miktar, en yksek devlet memuruna bir hizmet yl iin denecek emekli ikramiyesini geemez Kdem tazminat 10 yllk zamanamna tabidir.
500 at takdirde delegelerden (100-250 aras olmak zorunda) oluur. i sendikas genel kurulu yelerden, ye says 1000i at takdirde delegelerden (200-500 aras olmak zorunda) oluur. veren sendikas ubesi genel kurulu yelerden, ye says 1000i at takdirde delegelerden (maksimum 500 olmak zorunda) oluur. Konfederasyon , sendika ve sendika ubesi ynetim ve denetleme kurulu yeleri bu sfatla kendi genel kurullarna delege olarak katlrlar.16 yan doldurmam olan yeler genel kurullarda oy kullanamazlar ve delege olamazlar. Genel Kurul toplant nisab ye veya delege tamsaysnn salt ounluudur. 2.Ynetim kurulu:Sendika ve sendika ubeleri ynetim kurullar en az 3 en ok 9 yeden, konfederasyonlarn ynetim kurullar ise en az 5 en ok 29 yeden oluur .Ynetim kurulu karar nisab mevcut yelerin salt ounluudur. 3.Disiplin kurulu:Disiplin kurulu en az 3 en ok 5 yeden oluur. Disiplin kurulu yeleri hakknda soruturma yapar, yelikten karma dndaki tznde gsterilen disiplin cezalarn verir ve sonucunu genel kurula ve dier ilgililere bildirir. 4.Denetleme kurulu ve denetiler:Denetleme kurulu genel kurulca seilecek 3 denetiden oluur. Ancak ubelerde denetleme kurulu yerine bir deneti ile yetinilebilir. Denetleme kurulunun grev ve yetkileri, ynetim kurulu faaliyetlerinin genel kurul kararlarna uygun olarak yaplp yaplmadnn denetlenmesi; sendika veya konfederasyonun tzne uygun olarak idari ve mali denetlemede bulunulmas; ynetim kurulundan genel kurulun olaanst toplantya arlmasnn istenmesi; sendika veya konfederasyonun tznde gsterilen dier denetleme grevlerinin yaplmas; denetleme raporunun hazrlanarak genel kurula sunulmas eklinde zetlenebilir. yeri sendika temsilcileri :Toplu i szlemesi yapmak zere yetkisi kesinleen sendika, iyerinde ii says 50ye kadar ise 1, 51 ile 100 arasnda ise en ok 2, 101 ile 500 arasnda ise en ok 3, 501 ile 1000 arasnda ise en ok 4, 1001 ile 2000 arasnda ise en ok 6, 2000den fazla ise en ok 8 olmak zere iyerinde alan yeleri arasndan iyeri sendika temsilcisi tayin ederek 15 gn iinde kimliklerini iverene bildirir.
Sendika yelii: 1.yelik koullar:16 yan doldurmu olup da bu Kanuna

gre ii saylanlar, ii sendikalarna ye olabilirler. 16 yan doldurmam olanlarn yelii kanuni temsilcilerinin yazl iznine baldr. i veya iveren sendikalarna askeri ahslar (Milli Savunma Bakanl ile Jandarma Genel Komutanl ve Sahil Gvenlik Komutanlna bal iyerlerinde bu Kanun anlamnda ii olarak alanlar hari) ye olamaz ve sendika kuramazlar. Sendikaya ye olmak serbesttir. Hakl bir sebep gsterilmeden yelii kabul edilmeyen iinin, 30 gn iinde mahalli i mahkemesinde dava amak hakk vardr. Mahkemenin karar kesindir. Ayn zamanda birden ok sendikaya ye olma yasa Anayasa deiiklii ile ortadan kaldrlmtr. i sendikasna iinin deyecei aylk yelik aidat tutar, bir gnlk plak cretini geemez. veren sendikasna iverenin deyecei aylk yelik aidat tutar, iyerinde iilere dedii bir gnlk plak cretleri toplamn geemez. 2.yeliin devam ve askya alnmas halleri :i sendika veya konfederasyonlarnn ynetim, denetleme ve disiplin kurullarnda grev almalarndan dolay iyerinden ayrlan iilerin bu greve getirildikleri anda yesi bulunduklar sendikalardaki yelik sfatlar devam eder. Sendikalara ye olmak hakkna sahip olanlardan mevzuat gereince bir iletme veya kurumun ynetim kurullarnda veya benzeri kurullarnda iveren, iveren vekili ve ii temsilcisi sfatyla bulunanlarn da sendika yelii devam eder. Askerlii meslek edinmemi bulunan askeri ahslarn bu Kanuna gre sahip bulunduklar hak ve
Sendikalarn
Organlar:Genel kurul, ynetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur.Sendikalar Kanunu uygulamasnda ynetim ve denetim kurulu yeleri ynetici sfatn tarlar. Ancak yneticilik gvencesinden sadece bakan ve ynetim kurulu yeleri yararlanabilir 1.Genel kurul : i sendika ubesi genel kurulu, yelerden oluur. i sendikas ubesi genel kurulu yelerden, ye says
11
ykmllkler silahaltnda bulunduklar sre iin askda kalr. i sendikas yesi iinin, geici olarak isiz kalmas veya sendikann faaliyet alan iinde kalmak art ile baka bir ie gemesi sendika yeliini etkilemez.
balatmama tazminat)iinin bir yllk cret tutarndan az olamaz .
3.yeliin sona ermesi:

- stifa; i veya iveren, sendikada ye kalmaya veya yelikten ayrlmaya zorlanamaz. Her ye nceden bildirimde bulunmak suretiyle yelikten ekilebilir. ekilme bildirimi noter huzurunda olur. ekilme notere bavurma tarihinden itibaren bir ay sonra geerlidir . -yelikten karlma ;yenin sendika veya konfederasyondan karlma karar genel kurulca verilir. karma kararna kar ye veya iyerinin bal bulunduu alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Blge Mdrl, kararn tebliinden itibaren 30 gn iinde i davalarna bakmakla grevli mahalli mahkemeye itiraz edebilir. Mahkeme 2 ay iinde kesin olarak karar verir. yelik, karlma karar kesinleinceye kadar devam eder. -yeliin kendiliinden sona ermesi ; veren veya iveren vekili sfatn kaybedenlerin, iveren sendika veya konfederasyonlarndaki yelikleri ve grevleri, bu sfat kaybettikleri tarihte kendiliinden sona erer. Ancak, tzel kiilii temsilen iveren vekili sfat ile iveren sendikalarna ye olanlarn bu sfat kaybetmeleri halinde, tzel kiiliin yelii dmez, iveren vekilinin sendika veya konfederasyon organlarndaki grevleri sona erer. Bal bulunduklar, kanunla kurulu kurum ve sandklardan yallk, emeklilik veya malullk ayl veya toptan deme alarak,iten ayrlan iilerle, ikolunu deitiren iilerin sendika yelii sona erer. Ancak, sendika ubesi, sendika veya konfederasyonlarn ynetim ve denetim kurullarndaki grevleri srasnda yallk, emeklilik veya malullk ayl ya da toptan deme alan yneticilerin sendika yelii, grevleri sresince ve yeniden seildikleri srece devam eder
Sendika ve Konfederasyonlarn Faaliyetleri 1.Sendikalarn alma hayatna ilikin faaliyetleri: Toplu

i szlemesi akdetmek; toplu i uyumazlklarnda, ilgili makama, arabulucuya, hakem kurullarna, i mahkemelerine ve dier yarg organlarna bavurmak; alma hayatndan, mevzuattan, toplu i szlemesinden, rf ve adetten doan hususlarda iileri ve iverenleri temsilen veya yazl bavurular zerine, nakliye, neir veya adi irket mukaveleleri ile hizmet akdinden doan haklar ve sigorta haklarnda yelerini ve miraslarn temsilen davaya ve bu mnasebetle at davadan tr husumete ehil olmak; grev veya lokavta karar vermek ve idare etmek sendikalarn alma hayatna ilikin faaliyetleridir. 2.Sendika ve konfederasyonlarn sosyal faaliyetleri: altrmay douran hukuki ilikilerde sosyal sigortalar, emeklilik ve benzeri haklarn kullanlmas ile ilgili olarak yelerine ve miraslarna adli yardmda bulunmak; kanun ve uluslararas antlama hkmlerine gre toplanan kurullara temsilci gndermek; iilerin veya iverenlerin mesleki bilgilerini artracak, milli tasarruf ve yatrmn gelimesine, reel verimliliin artmasna hizmet edecek kurs ve konferanslar tertiplemek; salk ve spor tesisleri, ktphane, basm ileri iin gerekli tesisleri kurmak, iilerin bo zamanlarn iyi ve nezih ekilde geirmeleri iin imkanlar salamak; herhangi bir bata bulunmamak kayd ile evlenme, doum, hastalk, ihtiyarlk, lm, isizlik gibi hallerde yardm ve eitim amacyla sandklar kurulmasna yardmc olmak ve nakit mevcudunun %5inden fazla olmamak kaydyla bu sandklara kredi vermek vb.
Konfederasyon yelii:Bir konfederasyona ye olmak ve

yelikten ekilmek sendikann genel kurulu kararna baldr. Sendikalar ayn zamanda birden fazla konfederasyona ye olamazlar.
3. Sendika ve konfederasyonlara yasaklanm olan faaliyetler:Sendika ve konfederasyonlar T.C. Anayasasnn 14.

maddesindeki yasaklara aykr hareket edemeyecekleri gibi ynetim ve ileyileri Anayasada belirlenen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykr olamaz. Amalar dnda faaliyette bulunamazlar. Siyasi partilerin ad, amblem, rumuz veya iaretlerini kullanamazlar, ticaretle uraamazlar, elde ettikleri gelirleri yeleri ve mensuplar arasnda datamazlar. Ancak grev ve lokavt sresince tzklerine gre yelerine yapacaklar yardmlar bu hkmn dndadr. Sermayelerinde devletin itiraki bulunan bankalar, sigorta irketleri, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular dahil olmak zere zel kanunlarla kurulan bankalar ve kurulular, siyasi partiler vb sendika ve konfederasyonlara mali yardm ve bata bulunamazlar. Sendika ve konfederasyonlar, kendilerinin veya Trkiye Cumhuriyetinin yesi bulunduu uluslar aras kurululardan baka d kaynaklardan, Bakanlar Kurulundan izin almadka yardm ve ba kabul edemezler. i sendika ve konfederasyonlar, iverenlerden esnaf ve kk sanatkarlar kurulularndan, derneklerden, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularndan ve vakflardan yardm ve ba alamazlar. veren sendika veya konfederasyonlar da ii sendika veya konfederasyonlarndan, iilerden, esnaf ve kk sanatkarlar kurulularndan, derneklerden kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularndan ve vakflardan yardm ve ba alamazlar. iler ve ii sendika ve konfederasyonlar, iverenler ve iveren kurulular da, ii sendika ve konfederasyonlarna ye olamazlar; bir dierinin kurulmasna, idare ve faaliyetine mdahalede bulunamazlar.
Sendika zgrlnn Korunmas 1.i sendikas ve konfederasyonu yneticiliinin teminat :Sendika ve konfederasyonlarn ynetim
kurullarnda veya bakanlnda grev ald iin kendi istei ile alt iyerlerinden ayrlan iiler, bu grevlerinin seime girmemek, yeniden seilmemek veya kendi istekleriyle ekilmek suretiyle son bulmas halinde, ayrldklar iyerinde ie yeniden alnmalarn istedikleri takdirde, iveren, talep tarihinden itibaren en ge bir ay iinde bu iileri o andaki artlarla eski ilerine veya eski ilerine uygun bir dier ie, dier isteklilere nazaran ncelik vererek almak zorundadr. Bu takdirde, iinin eski kdem haklar ve creti sakldr. Bu hak, sendika veya konfederasyonlardaki yneticilik grevinin sona ermesinden balayarak 3 ay iinde kullanlabilir. Ynetim kurulundaki ve bakanlktaki grevleri ile ilgili fiillerinden dolay hkm giymi olanlar bu haktan yararlanamazlar. 2.yeri sendika temsilcilerinin teminat :Hizmet akdinin sadece temsilcilik faaliyetlerinden dolay feshedilmesi halinde, en az bir yllk creti tutarnda tazminata hkmedilir. veren, yazl rzas olmadka iyeri temsilcisinin alt iyerini deitiremez veya iinde esasl bir tarzda deiiklik yapamaz. 3. Sendikaya ye olup olmama zgrlnn teminat: ilerin ie alnmalar, belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri artna bal tutulamaz.Toplu i szlemelerine ve hizmet akitlerine bu hkme aykr kaytlar konulamaz . veren, bir sendikaya ye olan iilerle sendika yesi olmayan iiler arasnda herhangi bir ayrm yapamaz. verenin, hizmet akdinin feshi dnda, 3.3. ve 5.5. fkra hkmlerine aykr hareket etmesi halinde, iinin bir yllk cret tutarndan az olmamak zere tazminata (sendikal tazminat) hkmedilir. i ie iade davas aabilir. Ancak denecek tazminat (ie
Sendika ve Konfederasyonlarn Faaliyetlerinin Durdurulmas ve Kapatlmas 1.Tzk ve belgelerde kanuna aykrlk: alma ve Sosyal
Gvenlik Bakanl, ileri Bakanl veya ilgili valilike bavurulmas halinde, grevli mahalli mahkeme faaliyetlerinin durdurulmasna karar verebilir. Mahkeme kanuna aykrln veya eksikliin giderilmesi iin 60 gn amayan bir mehil
12
verir. Verilen mehil sonunda tzk ve belgeler kanuna uygun hale getirilmemise, mahkeme sendika veya konfederasyonun kapatlmasna karar verir. Bu karar kesindir. 2. Kanuna aykr yardm ve ba alma: davalarna bakmakla grevli mahalli mahkeme, yelerden birinin veya valinin veya alma ve Sosyal Gvenlik Bakannn bavurmas zerine, sendika veya konfederasyonun faaliyetini 3 aydan 6 aya kadar durdurur ve alnan yardm Hazineye intikal ettirilir. 3.Organlara ye seiminde kanuna aykrlk: SK.m.5 Hkmnde saylan sulardan biriyle mahkum olanlardan birine, sendika, sendika ubesi veya konfederasyon organlarnda grev verildiinin valilik veya alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca tespiti halinde, bu makamlarca grevlendirilen kiinin grevine son verilmesi ilgili sendika veya konfederasyona bildirilir. Bildirimi takip eden 5 ign iinde sendika veya konfederasyonca ilgilinin grevine son verilmedii takdirde, usule uygun olarak sendika veya konfederasyonun faaliyeti 6 aydan 1 yla kadar durdurulur ve yneticilerin grevlerine son verilir. Tekrar faaliyete geebilme, kanun hkmlerine uygun olarak grev verilmesi veya seim yaplmasna baldr.
belirtilmedike hizmet akitleri toplu i szlemesine aykr olamaz. Hizmet akitlerinin toplu i szlemesine aykr hkmlerinin yerini toplu i szlemesindeki hkmler alr. Hizmet akdinde dzenlenmeyen hususlarda toplu i szlemesindeki hkmler uygulanr Toplu i szlemesinde hizmet akitlerine aykr hkmlerin bulunmas halinde hizmet akdinin ii lehindeki hkmleri geerlidir.Her ne sebeple olursa olsun sona eren toplu i szlemesinin hizmet akdine ilikin hkmleri, yenisi yrrle girinceye kadar hizmet akdi hkm olarak devam eder.
Toplu Szlemelerinin Sresi ve Bitimi: Toplu i

szlemeleri, 1 yldan az ve 3 yldan uzun sreli olamaz. Toplu i szlemesinin sresi, szlemenin imzalanmasndan sonra taraflarca uzatlamaz, ksaltlamaz ve szleme sresinden nce sona erdirilemez. Faaliyetleri 1 yldan az sren ilerde uygulanmak zere, toplu i szlemelerinin sresi 1 yldan az olabilir. Yaplacak toplu i szlemesi, nceki szleme sona ermedike yrrle giremez. Toplu i szlemesine taraf olan sendikann feshi veyahut yetkiyi kaybetmi olmas veya toplu i szlemesinin uyguland iyerlerinde iverenin deimesi, toplu i szlemesini sona erdirmez.
4.Cumhuriyetin temel ilkelerine aykr ama ve faaliyetler:Cumhuriyet savcsnn istemi zerine i

davalarna bakmakla grevli mahalli mahkeme karar ile kapatlr. 5.Faaliyetin durdurulmasnda kayym tayini:Faaliyeti durdurulan sendika veya konfederasyonun mallarnn idaresi ve menfaatlerinin korunmas ve durdurma sresi sonunda yeniden faaliyete geebilmesi iin genel kurul yaplmas Medeni Kanun hkmleri gereince tayin olunacak 1 veya 3 kayym tarafndan salanr.
Toplu Szlemesinden Yararlanma 1.Taraf sendikaya yelik:Toplu i szlemesinden, taraf ii

sendikasnn yeleri yararlanrlar .
2.Dayanma aidat deyerek yararlanma: Toplu i

szlemesinin imzas srasnda taraf ii sendikasna ye bulunmayanlar, sonradan iyerine girip de ye olmayanlar veya imza tarihinde taraf ii sendikasna ye bulunup da ayrlanlar veya karlanlarn toplu i szlemesinden yararlanabilmeleri, toplu i szlemesinin taraf ii sendikasna dayanma aidat demelerine baldr. Dayanma aidat miktar, yelik aidatnn te ikisidir . 3.Temil yolu ile yararlanma:yelerinin says bal olduu ikolunda alan iilerin en az %10unu temsil eden ii sendikalarndan en ok yeye sahip olan sendikann yapm olduu bir toplu i szlemesini Bakanlar Kurulu, o ikolunda ii veya iveren sendikalar veya ilgili iverenlerden birinin veya alma Bakannn talebi zerine, Yksek Hakem Kurulunun grn aldktan sonra tamamen veya ksmen veya zorunlu deiiklikleri yaparak o ikolunun toplu i szlemesi bulunmayan dier iyerlerine veya bir ksmna temil edebilir (yayabilir). Temil edilen toplu i szlemesinin sona ermesi ile temil karar da ortadan kalkm olur.
(III)TOPLU SZLEMES GREV VE LOKAVT KANUNU-2822

2822 sayl Toplu Szlemesi Grev ve Lokavt Kanununun amac, iilerin ve iverenlerin karlkl olarak ekonomik ve sosyal durumlarn ve alma artlarn dzenlemek zere, toplu i szlemesi yapmalarnn, uyumazlklar bar yollarla zmlemelerinin ve grev ve lokavtn esaslarn ve usullerini tespit etmektir.
Toplu Szlemesinin Tanm ve erii 1.Normatif ksm:Toplu i szlemesi, hizmet akdinin

yaplmas, muhtevas ve sona ermesi ile ilgili hususlar dzenlemek zere ii sendikas ile iveren sendikas veya sendika yesi olmayan iveren arasnda yazl olarak yaplan szlemedir.Normatif ksm olmadan toplu i szlemesinin varlndan sz edilemez. 2.Bor dourucu ksm:Toplu i szlemeleri, taraflarn karlkl hak ve borlarn, szlemenin uygulanmasn ve denetimini, uyumazlklarn zm iin bavurulacak yollar dzenleyen hkmleri de ihtiva edebilir.
Toplu Szlemesinin Yaplmas

Toplu i szlemesi yetkisinin tespiti:Kurulu bulunduu ikolunda alan iilerin en az %10unun (tarm ve ormanclk, avclk ve balklk ikolu hari) yesi bulunduu ii sendikas, toplu i szlemesinin kapsamna girecek iyeri veya iyerlerinin her birinde alan iilerin yardan fazlasnn kendi yesi bulunmas halinde, bu iyeri veya iyerleri iin toplu i szlemesi yapmaya yetkilidir. Bir toplu i szlemesi yapmak isteyen ii sendikas, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlna yazyla bavurarak yukardaki artlar saladnn belirlenmesini ve szlemenin kapsamna girecek iyeri veya iyerlerinde bavuru tarihinde alan iiler ile yelerinin saysnn tespitini ister.
Toplu Szlemesinin Kapsam ve Dzeyi 1.yeri ve iyerleri (grup) toplu i szlemesi: Bir toplu i
szlemesi, ayn ikolunda bir veya birden ok iyerini kapsayabilir 2.letme toplu i szlemesi :Bir gerek ve tzel kiiye veya bir kamu kurum ve kuruluuna ait ayn ikolunda birden ok iyerine sahip bir iletmede, ancak bir toplu i szlemesi yaplabilir. Bu szlemeye iletme toplu i szlemesi denir. Ancak, kamu kurum ve kurulularna ait messese ve iyerleri ayr tzel kiilie sahip olsalar dahi, bu kurum ve kurulular iin tek bir iletme toplu i szlemesi yaplr.
Grev ve Lokavt
Toplu i szlemesinin yaplmas srasnda uyumazlk kmas halinde iilerin iktisadi ve sosyal durumlaryla alma artlarn korumak veya dzeltmek amacyla bu Kanun hkmlerine uygun olarak yaplan greve kanuni grev denilir. Kanuni grev iin aranan artlar gereklemeden yaplan greve kanun d grev denilir. Toplu i szlemesinin yaplmas srasnda uyumazlk kmas ve ii sendikas tarafndan grev karar alnmas halinde bu Kanun
Toplu Szlemesi - Szlemesi likisi: Toplu

Szlemesinin Normatif Etkisi:Toplu i szlemesinde aksi
13
6.Grev ve lokavtta ii alma ve baka ie girme yasa:veren, kanuni bir grevin veya lokavtn sresi iinde
hizmet akitlerinden doan hak ve borlar askda kalm olan iilerin yerine, hibir surette daimi veya geici olarak baka ii alamaz veya bakalarn altramaz.Ancak grev ve lokavta katlamayacak iilerden, hakl sebeple hizmet akdi feshedilenlerin yerine yeni ii alnmas imkan sakldr. Greve katlmayan veya katlmaktan vazgeen iileri altran iveren, bu iileri ancak kendi ilerinde altrabilir, bunlara, greve katlan iilerin ilerini yaptramaz. 7. Kanun d grev ve lokavtn sonular :Kanun d grev yaplmas halinde, iveren, byle bir grevin yaplmas kararna katlan, byle bir grevin yaplmasn tevik eden, byle bir greve katlan veya byle bir greve katlmaya veyahut devama tevik eden iilerin hizmet akitlerini, feshin ihbarna lzum olmadan ve herhangi bir tazminat demeye mecbur bulunmakszn feshedebilir .Kanun d bir grev yaplmas halinde, bu grev veya bu grevin ynetimi ve yrtm yznden iverenin urad zararlar, greve karar veren ii sendikas veya kanun d grev herhangi bir ii kuruluunca
hkmlerine uygun olarak yaplan lokavta kanuni lokavt denilir.Kanuni lokavt iin aranan artlar gereklemeden yaplan lokavta kanun d lokavt denilir. 1. Grev ve lokavt yasaklar: Can ve mal kurtarma ilerinde; cenaze ve tekfin ilerinde; su, elektrik, havagaz, termik santrallerini besleyen linyit retimi, tabii gaz ve petrol sondaj, retimi, tasfiyesi, datm, retimi nafta veya tabii gazdan balayan petrokimya ilerinde; banka ve noterlik hizmetlerinde; kamu kurulularnca yrtlen itfaiye, sehirii deniz, kara ve demiryolu ve dier rayl toplu yolcu ulatrma hizmetlerinde grev ve lokavt yaplamaz. la imal eden iyerleri hari olmak zere, a ve serum imal eden messeselerle, hastane, klinik, sanatoryum prevantoryum, dispanser ve eczane gibi salkla ilgili iyerlerinde; eitim ve retim kurumlarnda, ocuk bakm yerlerinde ve huzurevlerinde; mezarlklarda; Milli Savunma Bakanl ile Jandarma Genel Komutanl ve Sahil Gvenlik Komutanlnca dorudan iletilen iyerlerinde grev ve lokavt yaplamaz Sava halinde, genel veya ksmi seferberlik sresince grev ve lokavt yaplamaz. Yangn, su baskn, toprak veya kaymas veya depremlerin sebebiyet verdii ve genel hayat felce uratan felaket hallerinde Bakanlar Kurulu gerekli grd iyerleri veya ikollarnda grev ve lokavtn yasak edildiine dair karar alabilir. Balad yolculuu yurt iindeki var mahallerinde bitirmemi deniz, hava ve kara ulatrma aralarnda grev ve lokavt yaplamaz. 2. Grev ve lokavtn ertelenmesi:Grev ve lokavt genel sal veya milli gvenlii bozucu nitelikte ise Bakanlar Kurulu bu uyumazlkta grev ve lokavt bir kararname ile 60 gn sre ile erteleyebilir.Olaanst halin ilan edildii blgelerde grev ve lokavt ertelenmesi kararlarna ilikin davalarda yrtmenin durdurulmasna karar verilemez. 3.Grev oylamas:Kanuni bir grevin bir iyerinde uygulanabilmesi iin oylama yaplmasn, grev kararnn ilan edildii tarihte o iyerinde alan iilerin en az drtte biri, grev kararnn iyerinde ilan edilmesinden balayarak 6 ign iinde yazl olarak isterse, o iyerinde (mlki amir gzetiminde) grev oylamas yaplr. Grev oylamasnda, grev ilannn yapld tarihte iyerinde alan iilerin salt ounluu grevin uygulanmamasna karar verirse o iyerinde grev uygulanamaz 4.Grev ve lokavtn uygulanmas: Bildirilen gnde balamayan grev hakk veya lokavt der.Bir iyerinde grev veya lokavtn uygulanmaya balamas ile birlikte iiler iyerinden ayrlmak zorundadrlar. 5. Kanuni grev ve lokavtn i szlemelerine etkisi:Grev ve lokavt sresince hizmet akitleri askda kalan iilere bu dnem iin iverence cret ve sosyal yardmlar denemez, bu sre kdem tazminat hesabnda dikkate alnamaz.
kararlatrlmakszn yaplmsa, bu greve katlan iiler tarafndan karlanr.Kanun d lokavt yaplmas halinde iiler, byle bir lokavt yapan iverenle olan hizmet akitlerini, feshin ihbarna lzum olmakszn hakl sebeple feshedebilirler ve her trl haklarn talep edebilirler. veren bu iilerin lokavt sresine ait hizmet akdinden doan btn haklarn bir i karl olmakszn demeye ve uradklar zararlar tazmine mecburdur
(IV)SOSYAL SGORTALAR VE GENEL SALIK SGORTASI KANUNU-5510

Sosyal sigortalar ile genel salk sigortasndan yararlanacak kiileri, iverenleri, salk hizmeti sunucularn, bu Kanunun uygulanmas bakmndan gerek kiiler ile her trl kamu ve zel hukuk tzel kiilerini ve tzel kiilii olmayan dier kurum ve kurulular kapsar.
Tanmlar Sosyal sigortalar: Ksa ve uzun vadeli sigorta kollarn, Ksa vadeli sigorta kollar: kazas ve meslek hastal,
hastalk ve analk sigortas kollarn, Uzun vadeli sigorta kollar: Malullk, yallk ve lm sigortas kollarn, Sigortal: Ksa ve/veya uzun vadeli sigorta kollar bakmndan adna prim denmesi gereken veya kendi adna prim demesi gereken kiiyi, Hak sahibi: Sigortalnn veya srekli i gremezlik geliri ile malullk, vazife malull veya yallk ayl almakta olanlarn lm halinde, gelir veya aylk balanmasna veya toptan deme yaplmasna hak kazanan e, ocuk, ana ve babasn, Genel salk sigortas: Kiilerin ncelikle salklarnn korunmasn, salk riskleri ile karlamalar halinde ise oluan harcamalarn finansmann salayan sigortay, Genel salk sigortals: Bu Kanunun 60. maddesinde saylan kiileri, Bakmakla ykml olduu kii: Bu Kanunun 60. maddesinin 1. fkrasnn (c) bendinin (1) ve (2) numaral alt bentlerinin dnda kalan genel salk sigortalsnn, sigortal saylmayan veya istee bal sigortal olmayan, kendi sigortall nedeniyle gelir veya aylk balanmam olan; Eini,18 yan, lise ve dengi renim veya aday raklk ve raklk eitimi ile iletmelerde meslek eitim grmesi halinde 20 yan, yksekrenim grmesi halinde 25 yan doldurmam ve evli olmayan ocuklar ile yana baklmakszn bu Kanuna gre mall olduu tespit edilen evli olmayan ocuklarn, Geiminin sigortal tarafndan saland Kurumca belirlenen kriterlere gre tespit edilen ana ve babasn, Hizmet akdi: Borlar Kanununda tanmlanan hizmet akdini ve i mevzuatnda tanmlanan i szlemesini veya hizmet akdini, ifade eder.
Sigortal Saylanlar 1. (4/I-a) Sigortallar (Baml alanlar- eski sskllar):

Hizmet akdi ile bir veya birden fazla iveren tarafndan altrlanlar, i sendikalar ve konfederasyonlar ile sendika ubelerinin bakanlklar ve ynetim kurullarna, seilenler, Bir veya birden fazla iveren tarafndan altrlan; film, tiyatro, sahne, gsteri, ses ve saz sanatlar ile btn gzel sanat kollarnda alanlar ile dnrler ve yazarlar, Mtekabiliyet esasna dayal olarak uluslararas sosyal gvenlik szlemesi yaplm lke uyruunda olanlar hari olmak zere, yabanc uyruklu kiilerden hizmet akdi ile alanlar, ifti Mallarnn Korunmas Hakknda Kanuna gre altrlan koruma bekileri, Umumi Hfzsshha Kanununda belirtilen umum kadnlar, Milli Eitim Bakanl tarafndan dzenlenen kurslarda usta retici olarak altrlanlar, kamu idarelerinde ders creti karl grev verilenler ile DMK 4/C kapsamnda altrlanlar,
2. (4/I-b) Sigortallar (Bamsz alanlar- eski bakurlular): Ky ve mahalle muhtarlar, szlemesine bal
14
3. (4/I-c) Sigortallar (Kamu grevlileri eski emekli sandna tabi olanlar): Kamu idarelerinde (a) bendine tabi
olmayanlardan, kadro ve pozisyonlarda srekli olarak alp ilgili kanunlarnda (a) bendi kapsamna girenler gibi sigortal olmas ngrlmemi olanlar, Kamu idarelerinde (a) ve (b) bentlerine tabi olmayanlardan, szlemeli olarak alp ilgilikanunlarnda (a) bendi kapsamna girenler gibi sigortal olmas ngrlmemi olanlar ile DMK 86 uyarnca aktan vekil atananlar, Seimle veya atama yoluyla kamu idarelerinde greve gelenlerden; bu grevleri sebebiyle kendilerine ilgili kanunlarnda devlet memurlar gibi emeklilik hakk tannm olanlardan hizmet akdi ile almayanlar, Babakan, bakanlar, Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri, belediye bakanlar, il encmeninin seimle gelen yeleri, (c) bendi kapsamnda iken, bu kapsamdaki kiilerin kurduu sendikalar ve konfederasyonlar ile sendika ubelerinin bakanlklar ve ynetim kurullarna seilenlerden aylksz izne ayrlanlar, Harp okullar ile faklte ve yksekokullarda, Trk Silahl Kuvvetleri hesabna okuyan veya kendi hesabna okumakta iken asker renci olanlar ile astsubay meslek yksekokullar ve astsubay naspedilmek zere temel askerlik eitimine tbi tutulan adaylar; Polis Akademisi ile faklte ve yksekokullarda, Emniyet Genel Mdrl hesabna okuyan veya kendi hesabna okumakta iken Emniyet Genel Mdrl hesabna okumaya devam eden renciler.
olmakszn kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan, Ticar kazan veya serbest meslek kazanc nedeniyle gerek veya basit usulde gelir vergisi mkellefi olanlar; gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkr siciline kaytl olanlar;Anonim irketleri (A) ynetim kurulu yesi olan ortaklar; Sermayesi paylara blnm komandit irketlerin komandite ortaklar; Dier irket ve donatma itiraklerinin ise tm ortaklar, Tarmsal faaliyette bulunanlar, At Yarlar Hakknda Kanuna tabi jokey ve antrenrler.
veya orman ilerinde hizmet akdiyle sreksiz ilerde alanlar, Tarmda kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan; tarmsal faaliyette bulunan ve yllk tarmsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilikin masraflar dldkten sonra kalan tutarn aylk ortalamasnn, bu Kanunda tanmlanan prime esas gnlk kazan alt snrnn 30 katndan az olduunu belgeleyenler, Kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkr siciline kaytl olanlardan, aylk faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilikin masraflar dldkten sonra kalan tutar, prime esas gnlk kazan alt snrnn 30 katndan az olduunu belgeleyenler, Kamu idarelerinin d temsilciliklerinde istihdam edilen ve temsilciliin bulunduu lkede srekli ikamet izni veya bu devletin vatandaln da haiz bulunan Trk uyruklu szlemeli personelden, bulunduu lkenin sosyal gvenlik kurumunda sigortal olduunu belgeleyenler Kamu idarelerinin d temsilciliklerinde istihdam edilen szlemeli personelin uluslararas sosyal gvenlik szlemeleri erevesinde ve temsilciliin bulunduu lkenin ilgili mevzuatnn zorunlu kld hallerde, iverenleri tarafndan bulunulan lkede sosyal sigorta kapsamnda sigortal yaplanlar.
Sigortalln Balangc 1. (4/I-a) Kapsamnda
Ksa Vadeli Sigorta Kollarnn Kapsam: Bu Kanunun ksa

vadeli sigorta kollarna ilikin hkmleri 4/1-(c) bendi kapsamnda sigortal saylanlara bu kapsamda olduklar srece uygulanmaz.
Baz Sigorta Kollarnn Uygulanaca Sigortallar-Ksmi Sigortallar:Tutuklu ve hkmller, raklar ve mesleki eitim
gren renciler, Stajyerler, Ksmi zamanl alan niversite rencileri,Harp malulleri ve vazife malull ayl alan alanlar, KUR kursiyerleri, Trk iverenlerce altrlmak zere yurtdna gtrlen Trk iileri.
Sigortal Saylmayanlar: verenin iyerinde cretsiz alan

ei, Ayn konutta birlikte yaayan ve 3. derece dahil bu dereceye kadar hsmlar arasnda ve aralarna dardan baka kimse katlmakszn, yaadklar konut iinde yaplan ilerde alanlar, Ev hizmetlerinde alanlar (cretle ve srekli olarak alanlar hari), Askerlik hizmetlerini er ve erba olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu rencileri, Yabanc bir lkede kurulu herhangi bir kurulu tarafndan ve o kurulu adna ve hesabna Trkiye'ye bir i iin gnderilen ve yabanc lkede sosyal sigortaya tbi olduunu belgeleyen kiiler ile Trkiye'de kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan, yurt dnda ikamet eden ve o lke sosyal gvenlik mevzuatna tbi olanlar, Resm meslek ve sanat okullar ile yetkili resm makamlarn izniyle kurulan meslek veya sanat okullarnda ve yksekokullarda fiilen normal eitim sreleri iinde yaplan, tatbik mahiyetteki yapm ve retim ilerinde alan renciler, Salk hizmet sunucular tarafndan ie altrlmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malller, 4/1 (b) ve (c) bentleri gerei sigortal saylmas gerekenlerden 18 yan doldurmam olanlar(Medeni Kanun hkmlerine gre mahkemece ergin klnmak suretiyle, renimleriyle ilgili grevlerde alanlar hakknda 18 yan bitirilmi olmas art aranmaz). Kamu idareleri hari olmak zere, tarm ilerinde
sigortallnn balangc: verenler, 4/1-(a) kapsamnda sigortal saylan kiileri, sigortallk balang tarihinden nce, sigortal ie giri bildirgesi ile Kuruma bildirmekle ykmldr. naat, balklk ve tarm iyerlerinde ie balatlacak sigortallar iin, en ge almaya balatld gn Kuruma verilmesi halinde sigortallk balangcndan nce bildirilmi saylr. Yabanc lkelere sefer yapan ulatrma aralarna sefer esnasnda alnarak altrlanlar ile Kuruma ilk defa iyeri bildirgesi verilecek iyerlerinde; ilk defa sigortal altrmaya balanlan tarihten itibaren bir ay iinde almaya balayan sigortallar iin, almaya baladklar tarihten itibaren en ge sz konusu bir aylk srenin dolduu tarihe kadar Kuruma verilmesi halinde sigortallk balangcndan nce bildirilmi saylr. 2. (4/I-b) Kapsamnda sigortalln balangc:Kendi mevzuatna gre kayt veya tescili yapan ilgili kurum, kurulu ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurluklar 4/1-b kapsamnda sigortal saylan kiiler iin sigortallk balangcndan itibaren (tarmsal faaliyette bulunanlar iin ise kanunla kurulu meslek kurulularna kayt tarihinden itibaren) sigortal ie giri bildirgesi dzenleyerek Kuruma vermekle ykmldrler. 3. (4/I-c) Kapsamnda sigortalln balangc: verenler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar altrmaya balattklar kiileri, sigortallk balangcndan itibaren, 15 gn iinde sigortal ie giri bildirgesi ile Kuruma bildirmekle ykmldrler. Ayn kamu idaresinin farkl birimleri arasndaki naklen tayin ve grevlendirmelerde bildirim yaplmaz yeri, yerinin Bildirilmesi, Devri, ntikali ve Nakli:veren, rnei Kurumca hazrlanacak iyeri bildirgesini
en ge sigortal altrmaya balad tarihte, Kuruma vermekle ykmldr. yerinin ayn il snrlar iinde Kurumun dier bir nitesinin grev alanna giren baka bir adrese nakledilmesi halinde, adres deiikliinin yaz ile bildirilmesi yeterlidir. Bu ilerde alan sigortallarn, sigorta hak ve ykmllkleri devam eder.
Kazas 1. kazasnn tanm: kazas aadaki hal ve durumlardan

birinde meydana gelen ve sigortaly hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen zre uratan olaydr; Sigortalnn iyerinde bulunduu srada, veren tarafndan yrtlmekte olan i nedeniyle sigortal kendi adna ve hesabna bamsz alyorsa yrtmekte olduu i nedeniyle, Bir iverene bal olarak alan sigortalnn, grevli olarak iyeri dnda baka bir
15
Meslek Hastal 1. Meslek tanm:Meslek hastal, sigortalnn alt veya

yapt iin niteliinden dolay tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtlme artlar yznden urad geici veya srekli hastalk, bedensel veya ruhsal zrllk halleridir.
2. Meslek hastalnn iten ayrldktan sonra ortaya kmas: Meslek hastal, iten ayrldktan sonra meydana
km ve sigortal olarak alt iten kaynaklanm ise, sigortalnn bu Kanunla salanan haklardan yararlanabilmesi iin, eski iinden fiilen ayrlmasyla hastaln meydana kmas arasnda, bu hastalk iin Kurum tarafndan karlacak ynetmelikte belirtilen sreden daha uzun bir zamann gememi olmas arttr. Herhangi bir meslek hastalnn klinik ve laboratuar bulgularyla belirlendii ve meslek hastalna yol aan etkenin iyerindeki inceleme sonunda tespit edildii hallerde, meslek hastalklar listesindeki ykmllk sresi alm olsa bile, sz konusu hastalk Kurumun veya ilgilinin bavurusu zerine Sosyal Sigorta Yksek Salk Kurulunun onay ile meslek hastal saylabilir. 3. Meslek hastalnn bildirilmesi:Meslek hastalna tutulduunu renenlerin 3 ign iinde i kazas ve meslek hastal bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur.
yere gnderilmesi nedeniyle asl iini yapmakszn geen zamanlarda, 4/1-(a) kapsamndaki emziren kadn sigortalnn, i mevzuat gereince ocuuna st vermek iin ayrlan zamanlarda, Sigortallarn, iverence salanan bir tatla iin yapld yere gidi gelii srasnda. 2. kazasnn bildirimi: 4/1-(a) bendi ile 5. madde kapsamnda bulunan sigortallar bakmndan bunlar altran iveren tarafndan, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en ge kazadan sonraki 3 ign iinde dorudan veya taahhtl posta ile Kuruma bildirilmelidir. 4/1(b)kapsamnda bulunan sigortal bakmndan kendisi tarafndan, bir ay gememek artyla rahatszlnn bildirim yapmaya engel olmad gnden sonra 3 ign iinde dorudan veya taahhtl posta ile Kuruma bildirilmelidir.
eine, her ocuk iin yaamas artyla doum tarihinde geerli olan ve Kurum Ynetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafndan onaylanan tarife zerinden emzirme denei verilir. Emzirme denei verilebilmesi iin, doumdan nceki bir yl iinde en az 120 gn ksa vadeli sigorta kollar primi yatrlm ve genel salk sigortas primi dahil prim ve prime ilikin her trl borlarnn denmi olmas arttr. Emzirme deneine hak kazanan sigortallardan sigortall sona erenlerin, bu tarihten balamak zere 300 gn iinde ocuklar doarsa, sigortal kadn veya ei analk sigortas haklarndan yararlanacak sigortal erkek, doum tarihinden nceki 15 ay iinde en az 120 gn prim denmi olmas artyla emzirme deneinden yararlandrlr. 3. Geici i gremezlik denei:Kurumca yetkilendirilen hekim veya salk kurullarndan istirahat raporu alnm olmas artyla i kazas veya meslek hastal nedeniyle i gremezlie urayan sigortalya her gn iin geici i gremezlik denei verilir. 4/1-(a) ve5. madde kapsamndaki (hastalk sigortasna tabi olan) sigortallarn hastalk sebebiyle i gremezlie uramas halinde, i gremezliin balad tarihten nceki bir yl iinde en az 90 gn ksa vadeli sigorta primi bildirilmi olmas artyla, geici i gremezliin 3. gnnden balamak zere her gn iin geici i gremezlik denei verilir. kazas, meslek hastal, hastalk ve sigortal kadnn anal halinde verilecek geici i gremezlik denei, yatarak tedavilerde gnlk kazancnn yars, ayaktan tedavilerde ise te ikisidir. 4. Srekli i gremezlik geliri: kazas veya meslek hastal sonucu oluan hastalk ve zrler nedeniyle Kurumca yetkilendirilen salk hizmeti sunucularnn salk kurullar tarafndan verilen raporlara istinaden Kurum Salk Kurulunca meslekte kazanma gc en az %10 orannda azalm bulunduu tespit edilen sigortal, srekli i gremezlik gelirine hak kazanr. Srekli tam i gremezlikte sigortalya, aylk kazancnn %70'i orannda gelir balanr. Sigortal, baka birinin srekli bakmna muhta ise gelir balama oran %100 olarak uygulanr. Sigortalnn hak sahiplerine gelir balanmas, evlenme ve cenaze denekleri kazas veya meslek hastalna bal nedenlerden dolay len sigortalnn hak sahiplerine, aylk kazancnn %70'i gelir olarak balanr. kazas veya meslek hastal sonucu meslekte kazanma gcn %50 veya daha fazla oranda kaybetmesi nedeniyle srekli i gremezlik geliri balanm iken lenlerin, lmn i kazas veya meslek hastalna bal olup olmadna baklmakszn belirlenen tutar hak sahiplerine gelir olarak balanr. kazas veya meslek hastal sonucu meslekte kazanma gcn %50 orannn altnda kaybetmesi nedeniyle srekli i gremezlik geliri balanm iken lenlerin, lmn i kazas veya meslek hastalna bal olmamas halinde sigortalnn almakta olduu srekli i gremezlik geliri, 34. madde hkmlerine gre hak sahiplerine gelir olarak balanr. Hak sahiplerine ayrca cenaze ve evlenme denei verilir.
Hastalk ve Analk 1. Hastalk:4/1-(a) ve (b) bentleri kapsamndaki sigortalnn,

i kazas ve meslek hastal dnda kalan ve i gremezliine neden olan rahatszlklar, hastalk halidir 2. Analk: 4/1-(a) ve (b) bentleri kapsamndaki sigortal kadnn veya sigortal erkein sigortal olmayan einin, kendi almalarndan dolay gelir veya aylk alan kadnn ya da gelir veya aylk alan erkein sigortal olmayan einin gebeliinin balad tarihten itibaren doumdan sonraki ilk sekiz haftalk, oul gebelik halinde ise ilk on haftalk sreye kadar olan gebelik ve analk haliyle ilgili rahatszlk ve zrllk halleri analk hali kabul edilir.
Kazas, Meslek Hastal, Hastalk ve Analk Sigortasndan Salanan Haklar 1. kazas veya meslek hastal sigortasndan salanan haklar: Sigortalya, geici i gremezlik sresince
gnlk geici i gremezlik denei verilmesi, Sigortalya srekli i gremezlik geliri balanmas, kazas veya meslek hastal sonucu len sigortalnn hak sahiplerine, gelir balanmas, Gelir balanm olan kz ocuklarna evlenme denei verilmesi, kazas ve meslek hastal sonucu len sigortal iin cenaze denei verilmesi.
Malullk Sigortas 1. Malul saylma: 4/1 (a) ve (b) bentleri kapsamndaki

sigortallar iin alma gcnn veya i kazas veya meslek hastal sonucu meslekte kazanma gcnn en az %60'n, 4/1(c) bendi kapsamndaki sigortallar iin alma gcnn en az %60n veya vazifelerini yapamayacak ekilde meslekte kazanma gcn kaybettii Kurum Salk Kurulunca tespit edilen sigortal, mall saylr. Ancak, sigortal olarak ilk defa almaya balad tarihten nce sigortalnn alma gcnn %60'n veya vazifesini yapamayacak derecede meslekte kazanma gcn kaybettii nceden veya sonradan tespit edilirse, sigortal bu hastalk veya zr sebebiyle malullk aylndan yararlanamaz.
2. Hastalk ve analk sigortasndan salanan yardmlar:Sigortalya hastalk veya analk hallerine bal olarak
ortaya kan i gremezlik sresince, gnlk geici i gremezlik denei verilir. Analk sigortasndan sigortal kadna veya sigortal olmayan karsnn doum yapmas nedeniyle sigortal erkee, 4/1-(a) ve (b) bentleri kapsamndaki sigortallardan; kendi almalarndan dolay gelir veya aylk alan kadna ya da gelir veya aylk alan erkein sigortal olmayan
2. Malullk sigortasndan salanan haklar ve yararlanma artlar: Sigortalya malullk ayl

balanabilmesi iin sigortalnn; 25. maddeye gre mall saylmas, En az 10 yldan beri sigortal bulunup, toplam olarak 1800 gn veya baka birinin srekli bakmna muhta derecede malul olan sigortallar iin ise sigortallk sresi
16
Yallk Sigortas 1. Yallk ayl:Kadn ise 58, erkek ise 60 yan doldurmu
olmalar ve en az 9000 gn malullk, yallk ve lm (MY) sigortalar primi bildirilmi olmas artyla yallk ayl balanr. Ancak, 4/1-(a) bendi kapsamnda sigortal saylanlar iin prim gn says art 7200 gn olarak uygulanr.Bakanlka tespit edilen maden iyerlerinin yeralt ilerinde srekli veya mnavebeli olarak en az 20 yldan beri alan sigortallar iin yukardaki ya art 55 olarak uygulanr. 55 yan dolduran ve erken yalanm olduu tespit edilen sigortallar, ya dndaki dier artlar tamalar halinde yallk aylndan yararlanrlar. Emeklilik veya yallk ayl balanmas talebinde bulunan kadn sigortallardan baka birinin srekli bakmna muhta derecede mall ocuu bulunanlarn, bu Kanunun yrrle girdii tarihten sonra geen prim deme gn saylarnn drtte biri, prim deme gn saylar toplamna eklenir ve eklenen bu sreler emeklilik ya hadlerinden de indirilir.
2. Yallk toptan demesi ve ihya

-Toptan deme; 4/1 (a) ve (b) bentleri kapsamndaki sigortallar ile bu Kanuna gre ilk defa (c) bendi kapsamnda sigortal olanlardan, herhangi bir nedenle alt iten ayrlan veya iyerini kapatan ve yallk ayl balanmas iin gerekli ya artn doldurduu halde malullk ve yallk ayl balanmasna hak kazanamayan sigortalya primleri toptan deme eklinde verilir. -hya :Bu Kanuna gre toptan deme yaplarak hizmetleri tasfiye edilmi bulunanlardan, yeniden bu Kanuna tabi olarak MY sigortalar primi bildirilmi olanlar, yazl olarak mracaat etmeleri halinde, aldklar toptan demenin tutarn ilgiliye tebli tarihini takip eden ayn sonuna kadar demeleri halinde, bu hizmetler ihya edilerek bu Kanunun uygulanmasnda dikkate alnr.
lm Sigortas 1. Salanan haklar:lm ayl balanmas, lm toptan

demesi yaplmas, aylk almakta olan kz ocuklarna evlenme denei verilmesi ve cenaze denei verilmesidir. 2. lm aylndan yararlanma artlar:En az 1800 gn MY sigortalar primi bildirilmi veya 4/1-(a) kapsamnda sigortal saylanlar iin, her trl borlanma sreleri hari en az 5 yldan beri sigortal bulunup, toplam 900 gn MY sigortalar primi bildirilmi, Madde 47 (vazife malull) kapsamnda vazifelerini yaptklar srada veya vazifeleri dnda idarelerince grevlendirildikleri herhangi bir kamu idaresine ait baka ileri yaparken, bu ilerden veya kurumlarnn menfaatini korumak maksadyla bir i yaparken ya da idarelerince salanan bir tatla ie gelii ve iten dn srasnda veya iyerinde kazaya uram; malullk, vazife malull veya yallk ayl almakta iken veya malullk, vazife malull veya yallk ayl balanmasna hak kazanm olup henz ilemi tamamlanmam, Balanm bulunan malullk, vazife malull veya yallk ayl, sigortal olarak almaya balamalar sebebiyle kesilmi durumda iken len sigortalnn hak sahiplerine, yazl istekte bulunmalar halinde balanr. 3. lm aylnn hak sahiplerine paylatrlmas: Dul eine %50'si; aylk balanm ocuu bulunmayan dul eine ise (hkml ve tutuklu olarak alan, aday rak/rak/meslek eitimi gren/zorunlu stajyer olarak alan ve TK kurslarna katlanlar hari) Kanun kapsamnda veya yabanc bir lke
aranmakszn 1800 gn MY sigortalar primi bildirilmi olmas,Malliyeti nedeniyle sigortal olarak alt iten ayrldktan veya iyerini kapattktan veya devrettikten sonra Kurumdan yazl istekte bulunmas, halinde malullk ayl balanr. 3. Malullk ayl:Malullk ayl; prim gn says 9000 gnden az olan sigortallar iin 9000 gn zerinden, 9000 gn ve daha fazla olanlar iin ise toplam prim deme gn says zerinden hesaplanr. 4/1-(a) bendi kapsamnda sigortal saylanlar iin 9000 prim gn says 7200 gn olarak uygulanr.
mevzuat kapsamnda almamas veya kendi sigortall nedeniyle gelir veya aylk balanmam olmas halinde %75'i orannda aylk balanr. Kanun kapsamnda veya yabanc bir lke mevzuat kapsamnda almayan veya kendi sigortall nedeniyle gelir veya aylk balanmam ocuklardan; 18 yan, lise ve dengi renim grmesi halinde 20 yan, yksek renim yapmas halinde 25 yan doldurmayanlarn veya Kurum Salk Kurulu karar ile alma gcn en az %60 orannda yitirip mall olduu anlalanlarn veya yalar ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonra boanan veya dul kalan kzlarnn her birine %25'i, Bu ocuklardan sigortalnn lm ile anasz ve babasz kalan veya sonradan bu duruma denlerle, ana ve babalar arasnda evlilik ba bulunmayan veya sigortalnn lm tarihinde evlilik ba bulunmakla beraber ana veya babalar sonradan evlenenler ile kendisinden baka aylk alan hak sahibi bulunmayanlarn her birine %50'si, Hak sahibi e ve ocuklardan artan hisse bulunmas halinde, her trl kazan ve irattan elde etmi olduu gelirinin asgari cretin net tutarndan daha az olmas ve dier ocuklarndan hak kazanlan gelir ve aylklar hari olmak zere gelir ve/veya aylk balanmam olmas artyla, ana ve babaya toplam %25'i orannda; ana ve babann 65 yan stnde olmas halinde ise, artan hisseye baklmakszn yukardaki artlarla toplam %25'i, orannda aylk balanr. Hak sahiplerine balanacak aylklarn toplam, sigortalya ait ayln tutarn geemez. 4. lme bal toptan deme ve ihya:4/1 (a) ve (b) bentleri kapsamndaki sigortallar ile bu Kanuna gre ilk defa ayn maddenin 1. fkrasnn (c) bendi kapsamnda sigortal olanlardan, len sigortallarn hak sahiplerine lm ayl balanamamas durumunda, lm tarihi esas alnmak kaydyla hesaplanan tutar hak sahiplerine toptan deme eklinde verilir. Hak sahiplerine yaplacak toptan demenin toplam, sigortalya yaplacak toptan deme tutarn geemez. Bu Kanuna gre toptan deme yaplarak tasfiye edilmi sreler, borlanlarak veya yurt d hizmetleri birletirilerek ya da sonradan hizmet tespiti nedeniyle hak kazanlan srelerin eklenmesi suretiyle lm sigortasndan yararlanmak iin gerekli prim deme gn saysnn tamamlanmas halinde, hak sahiplerinin yazl istei zerine ihya edilir. 5. Evlenme ve cenaze denei:Evlenmeleri nedeniyle, gelir veya aylklarnn kesilmesi gereken kz ocuklarna evlenmeleri ve talepte bulunmalar halinde almakta olduklar aylk veya gelirlerinin 2 yllk tutar bir defaya mahsus olmak zere evlenme denei olarak pein denir. Evlenme denei alan hak sahibinin aylnn kesildii tarihten itibaren 2 yl ierisinde yeniden hak sahibi olmas halinde,2 yllk srenin sonuna kadar gelir veya aylk balanmaz, bu durumda olanlar 60/1 f kapsamnda genel salk sigortals saylr. Evlenme denei verilmesi halinde, dier hak sahiplerinin aylk veya gelirleri evlenme denei verilen srenin bitimini takip eden deme dneminden itibaren yeniden belirlenir. kazas veya meslek hastal sonucu veya srekli i gremezlik geliri, malullk, vazife malull veya yallk ayl almakta iken veya kendisi iin en az 360 gn MY sigortas primi bildirilmi olup da len sigortalnn hak sahiplerine cenaze denei denir.
Hizmet Borlanmas
Borlanlabilecek sreler:Kanunlar gerei verilen cretsiz doum ya da analk izni sreleri ile 4/1-(a) bendi kapsamndaki sigortal kadnn, 2 defaya mahsus olmak zere doum tarihinden sonra 2 yllk sreyi gememek kaydyla hizmet akdine istinaden iyerinde almamas ve ocuunun yaamas artyla talepte bulunulan sreleri, Er veya erba olarak silh altnda veya yedek subay okulunda geen sreleri, 4/1-(c) bendi kapsamnda olanlarn, personel mevzuatna gre aylksz izin sreleri, Sigortal olmakszn doktora renimi veya tpta uzmanlk iin yurt iinde veya yurt dnda geirdikleri normal doktora veya uzmanlk renim sreleri, Sigortal olmakszn avukatlk stajn yapanlarn normal staj
17
sreleri, Sigortal iken herhangi bir sutan tutuklanan veya gzaltna alnanlardan, bu sutan dolay beraat edenlerin tutuklulukta veya gzaltnda geen sreleri, Grev ve lokavtta geen sreleri , Hekimlerin fahr asistanlkta geen sreleri,Seim kanunlar gereince grevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seimin yapld tarihi takip eden aybana kadar akta geirdikleri sreleri, borlanlabilir.
Einden boand halde, boand eiyle fiilen birlikte yaad belirlenen e ve ocuklarn, balanm olan gelir ve aylklar kesilir. Bu kiilere denmi olan tutarlar geri alnr.
Genel Salk Sigortas 1. Genel salk sigortals saylan kiiler:4/1 (a), (b) ve (c)
bentleri gereince sigortal saylan kiiler,stee bal sigortal olan kiiler, Aile iindeki geliri, kii bana den aylk tutar asgari cretin te birinden az olan vatandalar, Vatanszlar ve snmaclar 65 Yan Doldurmu aylk alan kiiler, eref ayl alan kiiler, Vatani Hizmet Tertibi Aylklarnn Balanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre aylk alan kiiler, Nakdi Tazminat ve Aylk Balanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre aylk alan kiiler, gre korunma, bakm ve rehabilitasyon hizmetlerinden cretsiz faydalanan kiiler,Harp malull ayl alanlar ile Terrle Mcadele Kanunu kapsamnda aylk alanlar, Dnya Olimpiyat ve Avrupa ampiyonluu Kazanm Sporculara ve Bunlarn Ailelerine Aylk Balanmas Hakknda Kanun hkmlerine gre aylk alan kiiler, oturma izni alm yabanc lke vatandalarndan yabanc bir lke mevzuat kapsamnda sigortal olmayan kiiler, isizlik denei ve ksa alma deneinden yararlandrlan kiiler, Bu Kanun veya bu Kanundan nce yrrlkte bulunan sosyal gvenlik kanunlarna gre gelir veya aylk alan kiiler, ve baka bir lkede salk sigortasndan yararlanma hakk bulunmayan vatandalar genel salk sigortals saylr. 5510 sayl Kanunun kapsam knda braklanlardan aada belirtilen kiilerin, bir genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kii olup olmadna baklr. Bu kiiler genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kii ise tescili yaplmaz. Aksi takdirde 1. fkra hkmlerinden durumuna uyan bende gre genel salk sigortals saylr. verenin iyerinde cretsiz alan ei, Ayn konutta birlikte yaayan ve 3. derece dahil bu dereceye kadar hsmlar arasnda ve aralarna dardan baka kimse katlmakszn, yaadklar konut iinde yaplan ilerde alanlar, Ev hizmetlerinde alanlar (cretle ve srekli olarak alanlar hari), tatbik mahiyetteki yapm ve retim ilerinde alan renciler,Salk hizmet sunucular tarafndan ie altrlmakta olan veya rehabilite edilen, hasta veya malller, 4/1 (b) ve (c) bentleri gerei sigortal saylmas gerekenlerden 18 yan doldurmam olanlar, Kamu idareleri hari olmak zere, tarm ilerinde veya orman ilerinde hizmet akdiyle sreksiz ilerde alanlar ile tarmda kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan;tarmsal faaliyette bulunan ve yllk tarmsal faaliyet gelirlerinden, bu faaliyete ilikin masraflar dldkten sonra kalan tutarn aylk ortalamasnn, bu Kanunda tanmlanan prime esas gnlk kazan alt snrnn 30 katndan az olduunu belgeleyenler, Kendi adna ve hesabna bamsz alanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkr siciline kaytl olanlardan, aylk faaliyet gelirlerinden bu faaliyetine ilikin masraflar dldkten sonra kalan tutar, prime esas gnlk kazan alt snrnn 30 katndan az olduunu belgeleyenler.
stee Bal Sigorta: stee bal sigorta; kiilerin istee bal

olarak prim demek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarna ve genel salk sigortasna tbi olmalarn salayan sigortadr. artlar; Bu Kanuna tbi zorunlu sigortal olmay gerektirecek ekilde almamak veya sigortal olarak almakla birlikte ay ierisinde 30 gnden az almak ya da tam gn almamak, Kendi sigortall nedeniyle aylk balanmam olmak, 18 yan doldurmu bulunmak. stee bal sigorta primi, prime esas kazancn alt snr ile st snr arasnda, sigortal tarafndan belirlenen prime esas aylk kazancn %32'sidir. Bunun %20'si MY sigortalar primi, %12'si genel salk sigortas primidir.
Aylk ve Gelirlerin Birlemesi

-Uzun vadeli sigorta kollarndan(U) , Ksa vadeli sigorta kollarndan(K) (U)Hem malllk hem de yallk aylna hak kazanan sigortalya, bu aylklardan yksek olan,aylklar eitse yalnz yallk ayl, (U)Malllk, vazife malll veya yallk ayl ile birlikte, len einden dolay da ayla hakkazanan sigortalya her 2 ayl, (U,K) Ana ve babasndan ayr ayr ayla hak kazanan ocuklara, yksek olan ayln tamam, az olanayln yars, (U,K)Birden fazla ocuundan ayla hak kazanan ana ve babaya en fazla demeye imkn veren ilk 2 dosyadan yksek olan ayln tamam, dk olan ayln yars, (U,K)Hem einden, hem de ana ve/veya babasndan lm aylna hak kazananlara, tercihine gre einden ya da ana ve/veya babasndan balanacak ayl, (U)Bu Kanuna gre vazife malll ayl almakta iken, tekrar sigortal olanlardan hem vazife malllne hem de malllk aylna hak kazananlara, bu aylklardan yksek olan, aylklar eitse yalnzca vazife malll ayl, bunlardan hem vazife malll hem de yallk aylna hak kazananlara, bu aylklarn her ikisi, (U,K)Evliliin lm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki einden de ayla hak kazananlara tercih ettii aylk balanr. (K)Srekli i gremezlik geliriyle birlikte len einden dolay da gelire hak kazanan ee her 2 geliri balanr. MY sigortalar ve vazife malull ile i kazas ve meslek hastal sigortasndan hak kazanlan aylk ve gelirler birleirse, sigortalya veya hak sahibine bu aylk veya gelirlerden yksek olann tamam, az olann yars, eitlii halinde ise i kazas ve meslek hastalndan balanan gelirin tm, malullk, vazife malull veya yallk aylnn yars balanr.
Gelir ve Aylk Balanmayacak Haller:len sigortalnn hak

sahiplerinden kendisinden aylk balanacak sigortaly veya gelir ya da aylk balanm olan sigortaly kasten ldrd veya ldrmeye teebbs ettii veya bu Kanun gereince srekli i gremez hale veya mall duruma getirdii, hususunda kesinlemi yarg karar bulunan kiilere gelir veya aylk denmez. denmi bulunan gelir ve aylklar geri alnr. len sigortalnn hak sahiplerinden kendisinden aylk balanacak sigortalya veya gelir ya da aylk balanmam olan sigortalya veya hak sahibine kar ar bir su iledii veya bunlara kar aile hukukundan doan ykmllklerini nemli lde yerine getirmemesi nedeniyle, lme bal bir tasarrufla miraslktan karldklar hususunda kesinlemi yarg karar bulunan kiilere, gelir veya aylk denmez. denmi bulunan gelir ve aylklar geri alnr.
2. Genel salk sigortals ve genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kii saylmayanlar: Askerlik
hizmetlerini er ve erba olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu rencileri, Yabanc kurulu adna ve hesabna Trkiye'ye bir i iin gnderilen ve yabanc sigortal olduunu belgeleyen kiiler, Yurtdndaki ikamet edip de Trkiye'de kendi adna ve hesabna bamsz alan yabanc sigortallar, D temsilciliklerde alan ve srekli ikamet izni veya bu devletin haiz bulunan Trk uyruklu szlemeli personelden yabanc sigortalln belgeleyenler, D temsilciliklerde alan szlemeli personelin uluslararas sosyal gvenlik szlemeleri erevesinde ve temsilciliin bulunduu lkenin ilgili mevzuat gerei zorunlu olarak yabanc sigortal olanlar, Ceza infaz kurumlar ile tutukevleri bnyesinde bulunan hkml ve tutuklular; Mtekabiliyet esas da dikkate alnmak
18
artyla, oturma izni alm, yabanc bir lke mevzuat kapsamnda sigortal olmayan yabanclardan Trkiyede bir yldan ksa sreyle yerleik olanlar, 5510 veya nceki sosyal gvenlik kanunlarna gre gelir veya aylk almakta olup; mlga 2147 ve 3210 sayl Kanunlara gre borlanarak aylk balanan kiilerden Trkiyede ikamet etmeyenler.
3. 30 gnlk primden baka, ayrca 60 gnden fazla borcu olmamas gereken kiiler:4/1-(c) kapsamndaki
kiiler, aile iindeki geliri, kii bana den aylk tutar asgari cretin te birinden fazla olan kiiler.
4. 30 gnlk primden baka, borcu olmamas gereken dier kiiler:stee bal sigortallar,oturma izni alm yabanc
lke vatandalarndan,yabanc bir lke mevzuat kapsamnda sigortal olmayan kiiler.
Kurumca Finansman Salanmayacak Salk Hizmetleri:

Vcut btnln salamak amacyla yaplan ve i kazas ile meslek hastalna, kazaya, hastalklara veya konjenital nedenlere bal olarak ortaya kan durumlarda yaplacak salk hizmetleri dnda estetik amal yaplan her trl salk hizmeti ile estetik amal ortodontik di tedavileri. Salk Bakanlnca izin veya ruhsat verilmeyen salk hizmetleri ile Salk Bakanlnca tbben salk hizmeti olduu kabul edilmeyen salk hizmetleri.Yabanc lke vatandalarnn; genel salk sigortals veya genel salk sigortalsnn bakmakla ykml olduu kii sayld tarihten nce mevcut olan kronik hastalklar.
Katlm Pay Alnmas: :Salk hizmetlerinden katlm pay

alnacak olanlar; Ayakta tedavide hekim ve di hekimi muayenesi, Vcut d protez ve ortezler, ayakta tedavide salanan ilalar, Ayakta tedavide salanan ilalar, Kurumca belirlenecek hastalk gruplarna gre yatarak tedavide finansman salanan salk hizmetleri. Katlm pay, ayakta tedavide hekim ve di hekimi muayenesi iin 2 Trk Liras olarak uygulanr. Katlm pay alnmayacak salk hizmetleri: kazas ile meslek hastal halleri ile asker tatbikat ve manevralarda salanan salk hizmetleri, Afet ve sava hali nedeniyle salanan salk hizmetleri,Aile hekimi muayeneleri ve kiiye ynelik koruyucu salk hizmetleri, Salk raporu ile belgelendirilmek artyla; Kurumca belirlenen kronik hastalklar ve hayati nemi haiz vcut d protez ve ortezler ile salk hizmetleri ile organ, doku ve kk hcre nakli, 94. maddede tanmlanan kontrol muayeneleri.
Yol Gideri, Gndelik ve Refakati Giderleri: Genel salk

sigortals ve bakmakla ykml olduu kiilerin, salk hizmetinden yararlanmalar iin muayene ve tedavi edildikleri yerleim yeri dna yaplan sevkinde, ayakta tedavilerde kendisinin ve bir kii ile snrl olmak zere refakatisinin gidi ve dn yol gideri ve gndelikleri; yatarak tedavilerde ise gidi ve dn tarihleri iin gndelikleri ile yol gideri Kurumca karlanr. Genel salk sigortals ve bakmakla ykml olduu kiilerin yatarak tedavileri srasnda, yannda kalan refakatinin yatak ve yemek giderleri bir kii ile snrl olmak zere Kurumca karlanr.
Prim Oranlar ve Devlet Katks 1. Malullk, Yallk ve lm Sigortalar Primi:MY

sigortalar prim oran, sigortalnn prime esas kazancnn %20'sidir. Bunun %9'u sigortal hissesi, %11'i iveren hissesidir. 2. Ksa dnemli sigorta kollar primi:Yaplan iin i kazas ve meslek hastal bakmndan gsterdii tehlikenin arlna gre %1 il %6,5 oranlar arasnda olmak zere, Kurumca belirlenir. Bu primin tamamn iveren der. 3. Genel salk sigortas primi:Genel salk sigortas (GSS) primi, ksa ve uzun vadeli sigorta kollarna tbi olanlar iin gre hesaplanan prime esas kazancn %12,5'idir. Bu primin %5'i sigortal, %7,5'i ise iveren hissesidir. 4.Sosyal gvenlik destek primi oranlar: 4/1-a kapsamnda alanlar iin, ksa vadeli sigorta kollar prim oranna (yzde 1 ila 6,5 oranlar arasnda) %30 orannn eklenmesi suretiyle bulunan orandr. %30 orannn drtte biri sigortal; drtte iveren hissesidir.
Yurt Dnda Tedavi: 4/1-(a) ve 4/1-(c) kapsamndaki genel

salk sigortallarndan acil hallerde salk hizmetleri yurtdnda salanr. Yurt dnda salanan salk hizmetlerinin Kurumca karlanacak bedelleri, yurt iinde szlemeli salk hizmet sunucularna denen tutar geemez. Bu tutar aan ksm iverenler tarafndan denir. Srekli grevle yurt dna gnderilenler ile bunlarn yurt dnda birlikte yaadklar bakmakla ykml olduu kiilere salk hizmetleri yurtdnda salanr. Yurt dnda salanan salk hizmetlerinin Kurumca karlanacak bedelleri, yurt iinde szlemeli salk hizmet sunucularna denen tutar geemez. Bu tutar aan ksm iverenler tarafndan denir.Yurt iinde tedavisinin yaplamad tespit edilen kiilerin salk hizmetleri de yurtdnda yaplr. Bu ihtimalde yurt dna sevk edilen kiilerin salk hizmeti bedelinin tm denir. Yurt dna asker veya gvenlik amal grevlendirilenlerin, bu Kanun kapsamna giren salk hizmetlerinin salanmas ile bu hizmetlere ilikin giderlerin yurt iindeki szlemeli salk hizmeti sunucularna denen tutar aan ksm, kurumlarnca karlanr.
5. Mesleki eitim kanununa tabi raklar ve rencilerin prim oranlar: %4 tr 6. sizlik sigortas primi:Prime esas aylk brt kazanlardan
%1 sigortal, %2 iveren ve %1 devlet pay olarak denir.
Salk Hizmetlerinden Yararlanma artlar 1. Herhangi bir art aranmadan salk hizmetlerinden yararlanabilecek kiiler:18 yan doldurmam olan
kiiler,Tbben bakasnn bakmna muhta olan kiiler, Acil salk hali olan kiiler, kazas ile meslek hastalna uram kiiler, Kiilerin hastalanmalarna baklmakszn kiiye ynelik koruyucu salk hizmetleri ile insan salna zararl madde bamlln nlemeye ynelik koruyucu salk hizmetleri alacak kiiler, Analk sebebiyle ayakta veya yatarak tbb bakm ve tedavi alacak kiiler, Bildirimi zorunlu bulac hastalklara muhatap olmu kiiler, Afetler ile sava halinde genel salk sigortals ve bakmakla ykml olduu kiiler.
7. Zorunlu staja tabi tutulan meslek lisesi ve niversite rencilerinin ve TK kursiyerlerinin prim oranlar: Prime esas kazanlarnn %1'idir. 8.stee bal sigorta prim oranlar: Kazancn %32 sidir.
Bunun %20 si MY, %12 si ise GSS primidir.
9. 4/1-(b) Kapsamnda olanlarla ilgili dzenleme:Bu

sigortallar MY (%20);ksa vadeli sigorta primi (%1 - %6.5) ve GSS primi (%12.5) oranlarnn toplam zerinden primlerini derler. 10. Devlet katks: Devlet, Kurumun ay itibaryla tahsil ettii MY sigortalar ile GSS priminin drtte biri orannda Kuruma katk yapar.
Gnlk Kazan Snrlar:Bu Kanun gereince alnacak prim ve

verilecek deneklerin hesabna esas tutulan gnlk kazancn alt snr, asgar cretin otuzda biri; st snr ise gnlk kazan alt snrnn 6.5 katdr. Gnlk kazanlar yukardaki fkrada belirtilen alt snrn altnda olan sigortallar ile cretsiz alan sigortallarn gnlk kazanlar, alt snr zerinden; gnlk kazanlar st snrdan fazla olan sigortallarn gnlk kazanlar da st snr zerinden hesaplanr. Sigortalnn kazanc
2. En az 30 gn prim deme art ile salk hizmeti alacak kiiler(1 yl iinde): 4/1 (a), (b) ve (c) kapsamndaki
kiiler, stee bal sigortallar, aile iindeki geliri, kii bana den aylk tutar asgari cretin te birinden fazla olan kiiler.
19
alt snrn altnda ise; bu kazan ile alt snr arasndaki farka ait sigorta primleri ve cretsiz alan sigortallara ait sigorta primlerinin tmn iveren der. Sigortallarn birden fazla ite almas nedeniyle Kuruma denen primler toplam, bu sigortallk hali iin belirlenen prime esas kazan st snr zerinden hesaplanacak miktar aarsa, aan ksmn tamam, sigortalnn talebi zerine en ge talep tarihini takip eden ay iinde hissesi orannda sigortalya defaten geri denir.
sizlik denei damga vergisi hari herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz. sizlik denei, nafaka borlar dnda haciz veya bakasna devir ve temlik edilemez. sizlik sigortasnn denme sresi iinde denmesi gereken geici i gremezlik deneinin miktar, isizlik denei miktarndan fazla olamaz.
sizlik deneine hak kazanmann artlar : verence

yaplan sreli fesih, i tarafndan yaplan hakl (derhal) fesih, veren tarafndan yaplan hakl fesih, Dier haller: szlemesinin u zel hallerde sona ermesinde de sigortal isizlik deneine hak kazanr; Hizmet akdinin belirli sreli olmas halinde, bu srenin bitimi nedeniyle isiz kalmak, Deniz Kanununa gre hizmet akdinin belirli bir sefer iin yaplm olmas nedeniyle sefer sonunda isiz kalmak, yerinin el deitirmesi veya bakasna gemesi, kapanmas veya kapatlmas, iin veya iyerinin niteliinin deimesi nedenleriyle iten karlm olmak, Deniz Kanununun m.14/IV hkmndeki nedenlerle isiz kalmak, 4046 sayl zelletirme Uygulamalarnn Dzenlenmesine ve Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanunun 21. maddesi kapsamnda isiz kalmak, Yukardaki bentlerde belirtilen i kanunlar kapsamna girmeyen sigortallardan hizmet akitleri, 2821 sayl Sendikalar Kanunu ile 2822 sayl Toplu Szlemesi Grev ve Lokavt Kanunu kapsamnda yaplm olan toplu i szlemeleri veya toplu i szlemesi bulunmayan hallerde Borlar Kanunu hkmleri dorultusunda bu balk altnda saylan hallere paralel olarak sona ermi olmak (Ancak, isizlik deneine hak kazanabilmek iin hizmet akdinin bavuru srasnda grev, lokavt veya kanundan doan devler nedeniyle askya alnmam olmas gerekmektedir).
(V) SZLK SGORTASI KANUNU-4447

Tanmlar 1. sizlik sigortas: Bir iyerinde alrken, alma istek,
yetenek, salk ve yeterliliinde olmasna ramen, herhangi bir kast ve kusuru olmakszn iini kaybeden sigortallarn, isiz kalmalar nedeniyle uradklar gelir kaybn belli sre ve lde karlayan, sigortaclk teknii ile faaliyet gsteren zorunlu sigortadr 2. Sigortal: Bu Kanun kapsamna giren bir iyerinde, bir hizmet akdine dayal olarak alan ve alt sre ierisinde isizlik sigortas primi deyen kimsedir 3. Sigortal isiz:Bu Kanun kapsamna giren bir iyerinde, bir hizmet akdine dayal ve sigortal olarak alrken bu Kanunun ilgili maddelerinde belirtilen nedenlerle iini kaybeden ve Kuruma bavurarak almaya hazr olduunu bildiren kimsedir
sizlik Sigortasnn Kapsam Dnda Kalanlar:5510 sayl

Kanunun; 4/I (b) ve (c) bentleri kapsamnda olanlar,506 sayl Sosyal Sigortalar Kanununun geici 20. maddesi kapsamnda olmakla birlikte, memur veya 399 sayl KHKye tabi szlemeli statde bulunanlar, 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu, Trk Silahl Kuvvetleri Personel Kanunu, Uzman Erba Kanunu,Uzman Jandarma Kanunu, Hakimler ve Savclar Kanunu, Yksek retim Kanunu, Yksek retim Personel Kanunu, 233 ve 399 sayl kanun hkmnde kararnameler ile 190 sayl Kanun Hkmnde Kararnameye tabi kamu kurum ve kurulularnn, tekilat kanunlarndaki hkmlerine gre szlemeli personel statsnde alanlar, 657 sayl Devlet Memurlar Kanununa gre geici personel statsnde altrlanlar isizlik sigortasnn kapsam dndadr.
sizlik deneinin Kesilmesi:Kurumca
sizlik Sigortasnn Ynetimi: sizlik sigortas primlerinin

toplanmasndan Sosyal Sigortalar Kurumu, dier her trl hizmet ve ilemlerin yaplmasndan Trkiye Kurumu Genel Mdrl grevli, yetkili ve sorumludur.
Zorunluluk lkesi ve Bildirimler: sizlik sigortas zorunludur.

Sigortal isizin deme ve hizmetlerden yararlanabilmesi iin iten ayrlma bildirgesi ile birlikte, hizmet akdinin feshedildii tarihi izleyen gnden itibaren 30 gn iinde Kuruma dorudan veya elektronik ortamda bavurmas gerekir.
sizlik Sigortasndan Salanan Yardmlar: sizlik denei,

sigorta primleri, Yeni bir i bulma,Meslek gelitirme, edindirme ve yetitirme eitimidir.
sizlik denei 1. Miktar:Gnlk isizlik denei, sigortalnn son 4 aylk

prime esas kazanlar dikkate alnarak hesaplanan gnlk ortalama brt kazancnn %40dr. Bu ekilde hesaplanan isizlik denei miktar, 16 yandan byk iiler iin uygulanan aylk asgari cretin brt tutarnn %80ini geemez. 2. denek alma sreleri:Hizmet akdinin sona ermesinden nceki son 120 gn prim deyerek srekli alm olanlardan, son 3 yl iinde; 600 gn sigortal alp, isizlik sigortas primi demi olan sigortal isizlere 180 gn, 900 gn sigortal alp, isizlik sigortas primi demi olan sigortal isizlere 240 gn, 1080 gn sigortal alp, isizlik sigortas primi demi sigortal isizlere 300 gn sre ile isizlik denei verilir.
20
teklif edilen mesleklerine uygun ve son altklar iin cret ve alma koullarna yakn ve ikamet edilen yerin belediye mcavir alan snrlar iinde bir ii hakl bir nedene dayanmakszn reddeden, sizlik denei ald srede gelir getirici bir ite alt veya herhangi bir sosyal gvenlik kuruluundan yallk ayl ald tespit edilen, Kurum tarafndan nerilen meslek gelitirme, edindirme ve yetitirme eitimini hakl bir neden gstermeden reddeden veya kabul etmesine karn devam etmeyen, Hakl bir nedene dayanmakszn Kurum tarafndan yaplan arlar zamannda cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri ngrlen sre iinde vermeyen, sigortal isizlerin, isizlik denekleri kesilir. Muvazzaf askerlik dnda herhangi bir nedenle silahaltna alnanlarla, hastalk ve analk nedeniyle geici i gremezlik denei almaya hak kazanan sigortal isizlerin, isizlik deneklerinin denmesi bu durumlarn devam sresince durdurulur.
B. TEMEL SALII VE GVENL

4857 sayl Kanunu yrrle girdikten sonra, Kanunun i sal ve gvenlii ile ilgili hkmlerinin uygulama esaslarn gsteren ynetmelikler karlrken ABnin i sal ve gvenlii ynergeleri esas alnmtr. Modern bir i sal ve gvenlii
Sal ve Gvenliinin Anayasal Dayanaklar:Yaam

ve salk hakknn i ilikisinde ve iyerlerinde hayata geirilmesinin gerei olarak sosyal devlet,kiilere salkl ve gvenlikli bir iyerinde alma imkan salamaldr. Salkl ve dengeli bir evrede yaamak herkesin hakkdr. gvenlii nlemlerinden yoksun olarak ve mesleki risklerle i ie yaayan bir kiinin, maddi ve manevi varln koruma ve gelitirme hakknn varlndan sz edilemez. Dolaysyla i sal ve gvenlii nlemlerinin alnmasn salamak sosyal devletin grevleri arasndadr. sal ve gvenlii hakk sosyal devlet niteliinden kaynaklanan bir hak olup; bu hak kapsamnda iiler iyerlerinin salk ve gvenlik koullarna uygun hale getirilmesini iverenden talep edebilmektedirler. Bu anlamda i sal ve gvenlii dzenlemeleri, yaam ve salk hakknn hayata geirilmesinde nemli bir adm tekil eder. Herkesin yana, cinsiyetine ve gcne uygun ilerde altrlabilmesi; kklerin, kadnlarn ve zrllerin alma yaamnda zel olarak korunmas; herkesin dinlenme ve sosyal gvenlik hakkna sahip olmas ilkelerini dzenleyen anayasa hkmleri (Ay.m.50, 60), yukarda bahsi geen hkmlerle birlikte i gvenlii hakknn anayasal temel hak olma niteliini ortaya koymaktadr. Dier bir ifade ile salkl ve gvenli bir alma ortamnn salanmas, iinin sahip olduu temel sosyal haktr.
Sal ve Gvenliine likin Kanuni Dzenlemeler 1. verenlerin ve ilerin Ykmllkleri:verenler

iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak, iiler de i sal ve gvenlii konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldrler .verenler iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek, iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek zorundadrlar. Yaplacak eitimin usul ve esaslar alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca karlacak ynetmelikle dzenlenir. verenler iyerlerinde meydana gelen i kazasn ve tespit edilecek meslek hastaln en ge iki i gn iinde yaz ile ilgili blge mdrlne bildirmek zorundadrlar . 2. in Durdurulmas veya yerinin Kapatlmas :Bir iyerinin tesis ve tertiplerinde, alma yntem ve ekillerinde, makine ve cihazlarnda iilerin yaam iin tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar
mevzuatna sahip olan Trkiyede, i kazalar ve meslek hastalklarnn izledii olumsuz seyir,i sal ve gvenlii asndan mevzuattaki modernleme ve ilerlemenin uygulamaya yansmadn gstermektedir. Trkiye'nin sanayilemesi srecinde tarm kesiminden sanayi kesimine igc kaydrlmas sonucu ok sayda niteliksiz iinin retim srecine katlmas; kk ve orta boyutlu iletmelerin, i gvenlii, ii eitimi ve denetimi konularna yeterli nemi vermemesi; bu ilere ynelik finansman kaynaklarnn snrl olmas; i gvenlii kltrnn eksiklii; retimde yeni teknolojiye geite iilerin yeterince eitilmemesi, yeterli bir ii sal ve i gvenlii bilincinin oluturulamamas, i sal ve i gvenlii nlemlerinin maliyeti bu olguya gereke olarak gsterilebilir. sal ve gvenlii alannda balayan yeni mevzuat almalarnda, ncelikle ikincil mevzuat (ynetmelikler) karlm, daha sonra bu mevzuatn yasal dayanan oluturan temel kanunun karlmas gndeme gelmitir. Bu amala Sal ve Gvenlii Kanun Tasars Tasla hazrlanm ancak henz yasalamamtr.
iyerlerini i sal ve gvenlii bakmndan denetlemeye yetkili iki mfetti, bir ii ve bir iveren temsilcisi ile Blge Mdrnden oluan be kiilik bir komisyon kararyla, tehlikenin niteliine gre i tamamen veya ksmen durdurulur veya iyeri kapatlr. Bu maddeye gre verilecek durdurma veya kapatma kararna kar iverenin yerel i mahkemesinde 6 i gn iinde itiraz etmek yetkisi vardr mahkemesine itiraz, iin durdurulmas veya iyerinin kapatlmas kararnn uygulanmasn durdurmaz. Mahkeme itiraz ncelikle grr ve 6 i gn iinde karara balar. Kararlar kesindir . Bir iyerinde alan iilerin ya, cinsiyet ve salk durumlar byle bir iyerinde almalarna engel tekil ediyorsa, bunlar da almaktan alkonulur in durdurulmas veya iyerinin kapatlmas sebebiyle isiz kalan iilere iveren cretlerini demeye veya cretlerinde bir dklk olmamak zere meslek veya durumlarna gre baka bir i vermeye zorunludur 3. Sal ve Gvenlii Kurulu :Bu Kanuna gre sanayiden saylan, devaml olarak en az 50 ii altran ve 6 aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde her iveren bir i sal ve gvenlii kurulu kurmakla ykmldr. 4. Sal ve Gvenlii Hizmetleri: verenler, devaml olarak en az 50 ii altrdklar iyerlerinde alnmas gereken i sal ve gvenlii nlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasnn izlenmesi, i kazas ve meslek hastalklarnn nlenmesi, iilerin ilk yardm ve acil tedavi ile koruyucu salk ve gvenlik hizmetlerinin yrtlmesi amacyla, iyerindeki ii says, iyerinin nitelii ve iin tehlike snf ve derecesine gre; yeri salk ve gvenlik birimi oluturmakla, Bir veya birden fazla iyeri hekimi ile gereinde dier salk personelini grevlendirmekle, Sanayiden saylan ilerde i gvenlii uzman olan bir veya birden fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler 5. ilerin almaktan Kanma Hakk : yerinde i sal ve gvenlii asndan iinin saln bozacak veya vcut btnln tehlikeye sokacak yakn, acil ve hayati bir tehlike ile kar karya kalan ii, i sal ve gvenlii kuruluna bavurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alnmasna karar verilmesini talep edebilir. sal ve gvenlii kurulunun bulunmad iyerlerinde talep, iveren veya iveren vekiline yaplr. Kurulun iinin talebi ynnde karar vermesi halinde ii, gerekli i sal ve gvenlii tedbiri alnncaya kadar almaktan kanabilir . inin almaktan kand dnem iinde creti ve dier haklar sakldr. sal ve gvenlii kurulunun kararna ve iinin talebine ramen gerekli tedbirin alnmad iyerlerinde iiler 6 i gn iinde belirli veya belirsiz sreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir. 6. Ar ve Tehlikeli ler: Onalt yan doldurmam gen iiler ve ocuklar ile alt ile ilgili mesleki eitim almam iiler ar ve tehlikeli ilerde altrlamaz.
7. Salk Raporlar 7.A. Ar ve tehlikeli ilerde alacak iiler iin rapor:Ar ve tehlikeli ilerde alacak iilerin ie giriinde
veya iin devam sresince en az ylda bir, bedence bu ilere elverili ve dayankl olduklar iyeri hekimi, ii sal dispanserleri, bunlarn bulunmad yerlerde en yakn Sosyal Sigortalar Kurumu, salk oca, hkmet veya belediye hekimleri tarafndan verilmi muayene raporlar olmadka, bu gibilerin ie alnmalar veya ite altrlmalar yasaktr. 7.B. On sekiz yandan kk iiler iin rapor:On drt yandan 18 yana kadar (18 dahil) ocuk ve gen iilerin ie alnmalarndan nce muayene ettirilerek iin niteliine ve artlarna gre vcut yaplarnn dayankl olduunun raporla belirtilmesi ve bunlarn 18 yan dolduruncaya kadar 6 ayda bir defa ayn ekilde doktor muayenesinden geirilerek kontrol ettirilmesi zorunludur. Sal ve Gvenlii Ynetmelikleri: bkz: sayfa 137
21
C. ETM/SINAV SSTEM
1739 Sayl Mill Eitim Temel Kanununa gre Trk Mill Eitim Sistemi rgn Eitim ve Yaygn Eitim olmak zere iki ana blmden olumaktadr.
1. rgn Eitim 1.A. Okul ncesi Eitim::Okul ncesi eitim; istee baldr
ve 36-72 ay arasndaki ocuklarn eitimini kapsar 1.B. lkretim:lkretim, 6-14 ya grubundaki ocuklarn eitim-retimini kapsar. Kz ve erkek btn vatandalar iin zorunludur ve devlet okullarnda paraszdr. 1.C. Ortaretim: ilkretime dayal, en az drt yllk renim veren 14-17 ya grubu ocuklarn eitimini kapsayan genel liseler ile meslek ve teknik liselerden oluur. Ortaretim Kurumlarna Gei Sistemi, 2007-2008 eitimretim ylndan balayarak uygulamaya konulmutur.Bu sistem, Seviye Belirleme Snav (SBS) olarak adlandrlan ve ilkretimin 6, 7 ve 8. snflarnda rencinin derslerden, o yln mfredatnda belirtilen kazanmlar elde etme seviyesinin lld, Milli Eitim Bakanl tarafndan her yl haziran aynda ders kesiminden sonra dzenlenen merkezi sistemsnavlardr. SBS zorunlu bir snav deildir. Ancak; merkezi sistemle renci alan ortaretim kurumlarna yerletirmede kullanlacak puana etkisi bakmndan rencilerin bu snavlara girmesi tavsiye edilmektedir. Mesleki ve teknik ortaretim rencileri genel ortaretimin amalar ile birlikte onlar i ve meslek alanlarna insan gc olarak yetitiren ve yksekretime hazrlayan retim kurumlardr. 4702 sayl kanun dorultusunda ortaretim sistemi, mesleki ve teknik eitim arlkl olarak yeniden yaplandrlmaktadr. Mesleki ve teknik ortaretim ve yksekretim programlarnn btnl ve devamll esasna dayal olmak zere, mesleki ve teknik ortaretimi bitiren renciler istedikleri takdirde bitirdikleri programn devam niteliinde veya en yakn programlarn uyguland meslek yksek okullarna snavsz olarak devam edebileceklerdir. Snavsz olarak meslek yksek okuluna devam ederek mezun olan rencilerin %10undan az olmamak zere, ayrlacak kontenjanlara gre alanlarndaki lisans programlarna dikey gei yapmalar salanacaktr. Genel lise mezunu olup meslek lisesi telafi eitimi grerek meslek lisesi diplomas alanlar, meslek lisesi mezunlar gibi alanlarndaki yksekretim programlarna snavsz gei yapabileceklerdir. Bylece, genel liseyi bitirip de yksekretime gidemeyenlere ikinci bir ans verilmi olacaktr. 4702 sayl kanunun uygulanmas ile; Meslek ve teknik ortaretim kurumlarn bitirenlerin alanlarnda snavsz olarak meslek yksek okullarna devam etmeleri, Program denkliinin ve btnlnn salanmas, Meslek ve teknik ortaretim kurumlarn bitirenlerin kendi iyerlerini amalar, Kaynaklarn etkin ve verimli kullanlmas, Uluslararas rekabet gcnn artrlmas, Meslek eitimi almam olanlar, bir ite altrlamayaca iin mal ve hizmet retiminde kalitenin ykselmesi, Beceri eitiminin yaygnlatrlmas, 200den fazla personel altran iyerlerinin eitim birimi kurmalar hususlarnda yeni imkanlar salanmtr. 1.D. Yksekretim:Yksekretim programlarna renci alnmasnda, renci Seme ve Yerletirme Merkezi (SYM) tarafndan yaplan Merkezi Yerletirme ile yksekretim kurumlar tarafndan yaplan zel Yetenek Snavyla Seme olmak zere iki farkl yntem kullanlr (OSYM). renci seme ve yerletirme sistemi (YGS - LYS) ;niversite Giri Snav, YGS (Yksekretime Gei Snav) ve LYS (Lisans Yerletirme Snav) olmak zere iki aamaldr. Meslek lisesi mezunlar dier adaylarda olduu gibi alan d tercih yaptklarnda Ortaretim Baar Puan (OBP) kaybna uramazlar. Ancak kendi alanlarnda bir Yksekretim Programn tercih ettiklerinde AOBPleri eski sistemde (SS) 0,24 ile arplrken artk 0,06 katsays ile arplacandan ek
puan alma hakk, belli bir oranda drlmtr. Meslek liseleri ve retmen liseleri mezunlar kendi alanlarndan tercih yaptklarnda maksimum 30 puan daha alrlar. 1.Aama, Yksekretime Gei Snav (YGS);YGS eski sistemdeki (SS) birinci blme karlk gelen ve ortak alan derslerini kapsayan bir snavdr. Yksekretim programna kaydolmak isteyen her renci bu snava girmek zorundadr. LYS puanlarnda YGSnin etki oran %40 dzeyindedir. DL-1 puannda YGS %35 etkili olurken DL-2 puannda bu oran %50dir.YGS, 40 Trke, 40 Temel Matematik, 40 Sosyal Bilimler, 40 Fen Bilimleri olmak zere toplam 160 sorudan olumaktadr. 6 deiik puan hesaplanmaktadr. Bunlar;YGS-1 ve YGS-2,YGS-3 ve YGS-4, YGS-5 ve YGS-6 eklindedir. Ak retim ve n lisans programlar ile baz lisans programlarna yerletirme ilemi YGS ile yaplmaktadr. 2. Aama, Lisans Yerletirme Snav (LYS); LYS alan derslerini kapsayan bir snavdr. 5 farkl snavdan oluur ve 5 farkl oturumda yaplr. Adaylar yabanc dil programlar hari en aziki oturuma katlmak zorundadr.Bu snava girebilmek iin YGSnin baraj puann amak yeterli olmaktadr.Adaylar kendi alanlarnn dndaki alanlarda da snavlara girebilirler. Bu sistemin en byk zellii; adaylarn istedii alana kaynaklk eden dersin dier derslere gre daha fazla arlkta olmasdr. YGS puanlarndan en az biri 180 ve daha fazla olan adaylar, LYSlere girme hakk kazanrlar. YGSde 180 ve zeri puan alanlar, hem meslek yksekokulu n lisans programlar ile ak retim programlarn, hem de YGS puan ile renci alan lisans programlarn tercih edebilirler. zel yetenek snav ile seme;zel yetenek gerektiren programlara bavurular dorudan programn bal bulunduu yksekretim kurumuna yaplr. Snav ve deerlendirme ilemleri, ilgili yksekretim kurumu tarafndan yrtlr.zel yetenek snavyla renci alan yksekretim programlarna bavurabilmek iin YGS puanlarndan en az birinin 140 ve zeri olmas gerekir. Liseler, meslek liseleri, retmen liseleri, gzel sanatlar liseleri ile gzel sanatlar ve spor liselerinin Mzik, Resim, Uygulamal Resim, Sanat, Sanat (Mzik), Sanat (Resim) ve Spor alanlarndan mezun olan adaylardan ve mill sporculardan, mezun olduklar alanlardaki eitim programlarna bavuracaklarn YGS puan trlerinin en az birinden 140 ve zeri puan almalar gerekir. Bu alanlarn dndaki alanlardan mezun olan adaylarn eitim programlarna bavurabilmeleri iin ise YGS puan trlerinin en az birinden 180 ve zeri puan almalar gerekir. Dikey Gei Sistemi;Meslek yksekokullar ile ak retim n lisans programlarn baar ile tamamlam rencilerin, rgn retim ve ak retim lisans programlarna gei yapmalarn salamak iin uygulanan bir snavdr. Yatay Gei Sistemi;Yatay Gei Sistemi, n lisans ve lisans dzeyindeki rencilerin yksekretim kurumlarndaki faklte, yksekokul, konservatuar veya meslek yksekokulu bnyesinde yer alan diploma programlar arasnda veya dier yksekretim kurumlarndaki edeer diploma programlarna gei yapmalarn ifade eder.
2. Yaygn Eitim:Yaygn eitim, rgn eitim sistemine hi

girmemi veya herhangi bir kademesinde bulunan ya da bu kademeden km vatandalara, rgn eitimin yannda veya dnda dzenlenen eitim, retim, rehberlik ve uygulama faaliyetlerinin tmn kapsamaktadr. Yaygn eitim; genel ve meslek teknik yaygn eitim olmak zere iki blmden olumaktadr. Yaygn eitim, yetikinlere okumayazma retmek, temel bilgiler vermek, en son devam ettikleri renim kademesinde edindikleri bilgi ve kabiliyetlerini gelitirmek ve hayatn kazanmasn salayacak yeni imknlar kazandrmak amacyla verilen okul d eitimdir. Yaygn eitim; halk eitimi, raklk eitimi ve uzaktan eitim yoluyla gerekletirilmektedir.
22
2.A. Meslek Eitim Merkezi Mdrlkleri;Meslek Eitim

Merkezleri, raklk eitimi uygulama kapsamna alnan i ve meslek dallarnda aday rak, rak, kalfa ve ustalara eitim vermek ve eitli meslek kurslar amak suretiyle sanayinin ihtiya duyduu nitelikli ara insan gcn yetitirmek amacyla alan eitim kurumlardr. Mesleki Eitim Merkezlerinde raklk eitimine balayabilmek iin; En az ilkretim okulu mezunu olmak, Bnyesi ve salk durumu meslein gerektirdii ileri yapmaya uygun olmak, 14 yan doldurmu, 19 yandan gn almam olmak (Ancak, 19 yandan gn alm olanlardan daha nce raklk eitiminden gememi olanlar, yalarna ve eitim seviyelerine uygun olarak dzenlenecek mesleki eitim programlarna gre raklk eitimine alnabilir), Eitim grmek istedii meslekte bir iyeri bulmak ve ivereni ile raklk szlemesi imzalamak gerekmektedir. 3308 sayl Kanun gereince iyerlerinde uygulamal eitim gren rencilere, iveren tarafndan yalarna uygun olan asgari cretin en az %30u orannda cret verilmekte olup, Milli Eitim Bakanlnca da sigortalar denmektedir. Meslein eitim sresi ilkretimden sonra 2 yl, en az ortaretim kurumu mezunlar iin 1 yl ve ustalk eitim sresi iin ise 2 yldr. raklk eitimine devam ederek meslek renmek isteyen kii hem teorik hem de pratik olarak yetitirilir. Haftann bir gn teorik ders grerek, dier gnler iyerinde usta reticilerin gzetiminde pratik alma yaparak meslek renilmektedir. 2.B. Halk Eitim Merkezleri :Halk Eitim Merkezlerinde her ya ve eitim dzeyindeki vatandalara; onlarn ilgi istek ve yetenekleri dorultusunda mesleki ve sosyal-kltrel nitelikli kurslar dzenlenmektedir.Okuma yazma kurslar, meslek kurslar, sosyal -kltrel kurslar ve sosyal kltrel uygulamalar ile vatandalara yaygn eitim hizmeti veren Halk Eitim Merkezleri, kurs faaliyetlerinin byk bir blmn, merkez binasnn dnda zellikle gecekondu blgeleri ile kylerde yrtmektedir. Halk Eitim Merkezlerine bavurabilmek iin okuryazar olma art dnda baka bir art aranmamaktadr. En az 10-15 kiinin bir araya gelmesi ile istenilen her alanda kurs dzenlenmektedir. 2.C. Dier Yaygn Eitim Kurumlar: Pratik kz sanat okullar, Olgunlama enstitleri, Endstri pratik sanat okullar, Mesleki eitim merkezi, Yetikinler teknik eitim merkezleri, zel kurslar ve dershaneler, Eitim ve uygulama okullar (zel eitim), Meslek okullar (zel eitim), Meslek eitim merkezleri (zel eitim), Bilim ve sanat merkezleri (zel eitim), Ak ilkretim okulu, Ak retim lisesi.
Kavramsal Olarak evre:evre, canllarn yaamlar boyunca

ilikilerini srdrdkleri ve karlkl olarak etkileim iinde bulunduklar biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kltrel ortam; ekosistem ise canllarn belirli bir alanda kendi aralarnda ve canszevreleriyle ilikilerini bir dzen iinde yrttkleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal sistemi ifade etmektedir. Ekolojik denge; nsan ve dier canllarn varlk ve gelimelerini, doal yaplarna uygun bir ekilde srdrebilmeleri iin gerekli olan artlarn btndr. Srdrlebilir evre;Ekonomik ve sosyal etkinlikler gerekletirirken gelecek kuaklarn ihtiya duyaca kaynaklarn varln ve kalitesini tehlikeye atmadan, hem bugnn hem de gelecek kuaklarn evresini oluturan tm evresel deerlerin, her alanda (sosyal, ekonomik, fizik vb.) slah, korunmas ve gelitirilmesi gerekmektedir. evrenin tama kapasitesini, iinde bulunulan durumu ve gelecek kuaklar gzeten bu evre anlay, rdrlebilir evre olarak tanmlanmaktadr.
evre Hakk :evre hakk; genel olarak insan haklar, salkl ve

temiz bir evreye sahip olma hakk ve nihayet mstakil olarak evre hakk eklindeki gelime seyrinin 3. basama olarak gnmzde ortaya kmtr. En temel hak olan yaama hakk Birlemi Milletler (BM) nsan Haklar Beyannamesinin 3. maddesinin konusunu tekil eder. Yaama hakknn salanmas ise evrenin korunmasna baldr. Bugnn ve gelecek kuaklarn yaam kalitesini dorudan etkileyen evre 1982 Anayasasnda, pozitif haklar ya da isteme haklar olarak da ifade edilen ve devletten talep edilebilecek ayn zamanda da vatandalara devler ykleyen Sosyal ve Ekonomik Haklar ve devler blmnde gvence altna alnmtr. Bu anlamda, Anayasann Sosyal ve Ekonomik Haklar ve devler blmnde, Salk hizmetleri ve evrenin korunmas balkl 56. maddede Herkes, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir. evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini nlemek devletin ve vatandalarn devidir. hkm yer almaktadr.
evre Sorunlar: nsanolu doal zenginliklerin kullanm

sonucu, var olan doal evrenin yannda yapay bir evre oluturmutur. Bu yapay evrenin oluturulmas srasnda, doal kaynaklara yaplan mdahaleler sonucu yenilenemez kaynaklarn tketilmesi, yenilenebilir kaynaklarn tahribi ve fiziksel evrenin kirlenmesi gibi insan saln ve geleceini tehdit eden sorunlar ortaya kmaktadr. Bu anlamda evre sorunlar yapay evresini oluturmaya alan insann, doal evre zerinde yaratt tm olumsuz etkiler ile doal kaynaklarn ar ve yanl kullanm, doal evrenin tahribi ve yapay evrenin salk koullarna uygun olmay nedeniyle ortaya kan sorunlar olarak tanmlanabilmektedir. 19. yzylda balayan ve hzla gelien sanayileme, insan ve doa arasnda var olan dengenin bozulmasna neden olmutur. Sanayileme ile birlikte kitle retim teknikleri ile ortaya kan teknolojik gelimeler, ekonomik ve sosyal hayatta nemli deiiklikleri beraberinde getirmitir. Bu ekonomik ve sosyal dnm ayn zamanda evre kirliliinin nedenlerinden biri olmutur. Sz konusu dnm srasnda evresel faktrler gz ard edilmi ve yaanan dnm evre kirliliinin en nemli nedenlerinden biri haline gelmitir.
D. TEMEL EVRE MEVZUATI

ktisadi anlamda deerlendirildiinde, gereksinimler snrsz ancak kaynaklar kstldr. Gereksinimlerin karlanmas amacyla gerekletirilen retim faaliyetlerinin unsurlarn emek, sermaye ve doal kaynaklar oluturmaktadr. zellikle iinde bulunduumuz biliim a ve youn teknoloji kullanmna bal olarak, doal evre hzla deiime uramaktadr. Bu deiim kanlmaz olmakla birlikte deiimin ynetimi nemli bir unsur olarak karmza kmaktadr. retim faktrleri arasnda yer alan doal kaynaklar, gereksinimleri karlamak zere ya dorudan tketilmekte ya da retimin herhangi bir aamasnda ara mal olarak kullanlmaktadr. retimin gerekletirilebilmesi iin ihtiya duyulan doal kaynaklar, doal evre sistemlerinden temin edilmektedir Doal evrenin tama kapasitesinin zerinde mdahalelerde bulunulmas halinde refah artrc etkinliklerin doal ortamn tama kapasitesini amas, bireylerin ve toplumlarn yaam kalitesinin ve refah dzeylerinin azalmasna neden olabilmektedir. Bireylerin ve toplumlarn refahnn artrlmas, ekolojik sistemin devamlln salayan srdrlebilir bir evre ile mmkndr.
evre Kirliliinin Nedenleri:Hzl nfus art ve daha iyi

yaam koullar salamak zere retimin artrlmas evre kirliliini de beraberinde getirmektedir. Son yllarda teknoloji ve sanayinin hzla gelimesi, evre sorunlarnn da artmasna sebep olmutur. Artan nfusla birlikte devreye giren altyaplar, faaliyete getikleri gnde bile yetersiz kalmaktadr. Bu plansz endstrileme ve salksz kentleme, nkleer denemeler, blgesel savalar, verimi artrmak amacyla tarmda kimyasal maddelerin bilinsizce kullanlmasyla birlikte, gerekli evresel nlemler alnmadan ve artma tesisleri kurulmadan, geri dnm alanlar hazrlanmadan youn retime geen sanayi
23
tesisleri veya sanayi blgeleri; evre kirliliini tehlikeli boyutlara karmtr Ekolojik sistemin bozulmasna neden olan kaynaklar arasnda; Gler ve dzensiz ehirleme, Kii bana kullanlan enerji, su, kat, kmr vb. art,Ormanlarn tahribi, yangnlar ve erozyon,Ar otlatma ve doal bitki rtsnn tahribi,Konutlardaki ve iyerlerindeki snmadan kaynaklanan (zellikle kalitesiz kmr kullanm)hava kirlilii, Motorlu aralar ve deniz aralar, Maden, kire, ta ve kum ocaklar, Gbre ve zirai mcadele ilalar, Atmosferik olaylar ve doal afetler, Kanalizasyon sularnn artlmakszn alc ortamlara verilmesi ve sulamada kullanlmas, Kat atklar ve p, Sulak alanlarn ve gllerin kurutulmas, Arazilerin yanl kullanm, Kaak avlanma, Televizyon, bilgisayar ile rntgen, tomografi vb. tbbi cihazlarn yaygnlamas ile meydana gelenradyasyon,Endstriyel ve kentsel kaynakl grlt gsterilebilmektedir.
evre koruma ve kullanma dengesinin salanmas amalanmaktadr. Bu balamda alan eitimleri, risk analizleri ve kirlilik nleme ve azaltma almalar sistemin iinde yer almaktadr.
evre Standartlar :Amac mal ve hizmetlerin retilmesi

srecinde atklarn azaltlmasn, evrenin korunmasn ve kaynaklarn verimli kullanlmasn salamak olan evre ynetim sistemleri nem kazanmtr. Bu nedenle Uluslararas Standardizasyon Organizasyonu tarafndan ISO 14000 Standartlar Serisi gelitirilmi ve ISO 14001 evre Ynetim Sistemi Standard 1996 ylnda ilan edilmitir. Sertifikaya verilen nem, srdrlebilir kalknma ve srdrlebilir ticaret bakmndan gittike artmaktadr. ISO 14001 standard, gnll uygulanacak bir standarttr.
evre Kirliliinin Trleri:evre kirlilii eitleri genel olarak;

hava kirlilii, su kirlilii, toprak kirlilii, grlt kirlilii ve grnt kirlilii olarak snflandrlr. Gnmzde grnt kirlilii ve k kirlilii de evre kirlilikleri olarak karmza kmakta, bu evresel kirlilikler yine insanlar tarafndan oluturularak, insanlarn ve dier canllarn zarar grmesine neden olmaktadr. evrenin kirlenmesi, ekosistemin dengelerini bozarak iklimsel deiikliklere sebep olmaktadr. Ortaya kan kirlenmeler oluum biimlerine gre u ekilde sralanabilmektedir;Hava kirlenmesi, Su kirlenmesi, Deniz ve ky kirlenmesi, Toprak kirlenmesi, Bitki kirlenmesi, Kat atk kirlenmesi, Nkleer kirlenme, Grlt kirlenmesi.
Geri Dnm:Ekonomik, sosyal, teknolojik vb. alanlardaki

kalknma abalarnn tahrip ettii evrenin zararlarn telafi etmede, geri dnm iletmeleri nemli roller stlenmilerdir.Metal, cam, kat ve karton, merubat ve iecek kartonlar, plastik gibi maddelerin bir retim sreci iinde eitli ilemlerden geirilerek tekrar kullanma hazr hale getirilip (organik geri dnm dahil ancak enerji geri kazanm hari olmak zere) ikinci kez kullanlmas ilemine geri dnm denir. Geri dntrlebilen veya tekrar kullanlabilen atklarn kaynanda ayr toplanmas, snflandrlmas, fiziksel ve kimyasal yntemlerle baka rnlere veya enerjiye dntrlmesi ilemlerinin btnne de geri kazanm denir. Tekrar kullanm ise; ambalajn tekrar kullanmnn imknsz olaca zamana kadar, toplama ve temizleme dnda hibir ileme tabi tutulmadan yeniden doldurulmas veya ayn ekli ile ayn ama iin kullanm mrn tamamlayncaya kadar kullanlmasna denir.Geri dnmde ama; kaynaklarn lzumsuz kullanlmasn nlemek ve atklarn kaynanda ayrtrlmas ile birlikte, atk p miktarnn azaltlmas olarak dnlmelidir.Geri dnmn salad faydalar eklinde sralanabilir; Doal kaynaklarmzn korunmasn salar.Enerji tasarrufu salamamza yardm eder. Atk miktarn azaltarak, p ilemlerinde kolaylk salar. Geri dnm gelecee ve ekonomiye yatrm yaplmasna yardmc olur.
evre Sorunlarnn Etkileri:evre sorunlar sadece bu soruna

yol aanlar deil, ayn zamanda toplumu oluturan dier bireyleri hatta tm uluslar etkileyebilmektedir. Dnyann herhangi bir blgesinde evre sorunlar nedeniyle ortaya kan kirlilik, trne gre hava, su vb. yollarla ulusal snrlar amakta, hatta krizlere neden olabilmektedir.
evreyi Koruma abalar :Teknolojik gelimelerin ortaya

kard kirlenmenin insanln varoluunu ve gelecek nesilleri tehdit eder hale gelmesi, evreye kar duyarlln artmasn salamtr. 1960l yllarda sanayileme hzlanm ve bu dnemde evre kavram ortaya kmtr. 1970li yllarda kirletici limitlerini belirleyen mevzuat oluturulmu ve 90l yllarn banda atklarn azaltlmas ile ilgili giriimler, evre ynetiminin nemli unsurlar haline gelmitir
evre Kanunu - 2872 Sayl: Btn canllarn ortak varl

olan evrenin, srdrlebilir evre ve srdrlebilir kalknma ilkeleri dorultusunda korunmasn salamak zere 1983 ylnda Resmi Gazetede yaymlanmtr. evrenin korunmasnda nemli ykmllkler getiren Kanun ile her trl atk ve art, evreye zarar verecek ekilde, ilgili ynetmeliklerde belirlenen standartlara ve yntemlere aykr olarak dorudan ve dolayl biimde alc ortama vermek, depolamak, tamak, uzaklatrmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaklanm; kirlenme ihtimalinin bulunduu durumlarda ilgililer kirlenmeyi nlemekle; kirlenmenin meydana geldii hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak iin gerekli tedbirleri almakla ykml klnmtr. lgili mevzuat erevesinde evreye verilen zararlarn nlenmesi amacyla, aykr fiiller bir dizi yaptrma balanmtr. Bu kapsamda idari para cezas, bina ykm, hapis cezas gibi yaptrmlar ngrlmtr. Ayrca Kanun ile srdrlebilir bir evre, kirliliinin nlenmesi ve giderilmesine ilikin faaliyetler iin tevik uygulamalar da ngrlmtr.
evre Ynetim Sistemi:evre ynetiminin ortaya k

kaynan ekolojik dengeyi bozan ve evre sorunlarna neden olan gelimeler oluturmaktadr. evre ynetimi yaklam, tm canllarn salkl ve dengeli bir evrede, mevcut doal kaynaklarla yaamlarn srdrebilmelerini hedeflemektedir. evre ynetim sisteminde yeryznde bulunan kaynaklarn snrllna ve bu kaynaklarn geri dnm olmayacak ekilde tahrip edildiine dikkat ekilmektedir. Ekonomik ve sosyal kalknmann birlikte ele alnd evre ynetim sistemi, ekolojik dengeyi bozmadan ekonomik kalknmann salanabilmesini amalamaktadr evre ynetimi ekonomik ve sosyal etkinlikler .gerekletirilirken evrenin ve doal kaynaklarn kullanmnda denge kurulmas gerekliliini ngrmektedir. Bu durum bir taraftan mevcut ihtiyalar karlanrken, dier taraftan gelecek nesillere ihtiyalarn karlayabilecekleri bir evre braklmasn salayacak srdrlebilir bir kalknmay iermektedir Deien koullar ve gelien evre bilinci btn organizasyonlar, evre sorunlar ve doal kaynaklarn rasyonel kullanm gibi konulara duyarl olmaya zorlamaktadr. evre ynetim sistemi ile, rgtn st ynetiminden en alttaki alanna kadar rgtn faaliyetlerinin evreyle uyumu ve
24
E. KALTE YNETM SSTEM

Tarihsel geliimine baktmzda, retimin sistematik olarak ynetilmesinin, 20. yzyln balarnda Frederick Taylorun Klasik Ynetim felsefesi ile baladn grmekteyiz. Bu sistemde her sre uzmanlar tarafndan kk paralara ayrlarak tanmlanmtr. Burada alann yapmas gereken tek ey, i tanmlarnda yazl olan admlar takip etmekti. alanlarn karar almada ya da problem zmnde herhangi bir ilevi yoktu. Bu konular ynetici ve uzmanlarn greviydi. Temel hedef, hzl ve daha ok retmekti. Sistem bu hedefi karlad ve yetmili yllara kadar birok batl irket dnya liderliine oturdu. Bu dnemde, iki Amerikal, Derming ve Jurann yardmlaryla 1950li yllarda Japonyada balatlan deiimin etkileri, dnyada belirgin hale geldi. 1970li yllardan itibaren batl irketler, dnya liderliindeki yerlerini Japon irketlerine kaptrmaya baladlar. Batl irketler ancak yetmili yllarn sonunda bir deiim ihtiyac olduunun farkna vardlar. Rekabet edebilmek iin yeni bir ynetim yaklamn uygulamak zorunda olduklarn anladlar .
nleyici Faaliyet:Potansiyel uygunsuzluklar nlemek iin yaplan faaliyettir. Uygunsuzluk: artlarn yerine getirilmemi olmasdr. Uygunluk:artlarn yerine getirilmi olmasdr.
Kalite Sistem Standartlarnn Ortaya kmas :Kalite

fonksiyonunun kalite gvence aamasnda, tespit edilen hatalarn oluumunu nlemeye, dier bir deyile kaliteyi gvence altna almaya ynelik bir sistem standard ortaya kmtr. lk olarak askeri alanda kullanlamaya balanan bu standart, 1979 ylnda ngilterede BS 5750 Kalite Gvence Sistemi olarak yaynlanm ve sivil sektrde de kullanlmaya balanmtr.1987 ylnda Uluslararas Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafndan ISO 9000 adyla uluslararas bir standart haline getirilmitir. Temelde yaptn yaz, yazdn yap anlay erevesinde uygulanan ISO 9000 standardnn 2000 ylnda 2. revizyonu gerekletirilmitir. 2008 ylnda da 3. revizyonu gerekletirilerek TS EN ISO 9001: 2008 olarak gnmzde kullanlmakta olan halini almtr. lkemizde TSE EN ISO 9000 adyla yaygn olarak kullanlan standart, kurum ve kurululara kalite ynetim sistemlerini kurmak ve iletmek amacyla bir rnek model gsterir.
Kalite Ynetim Sistemi Temel Kavramlar

Kalite :Mteriyi memnun eden, beklenti ve ihtiyalarn karlayan her rn/hizmet kalitelidir. ISO 8402:1994 kalite szlnde ise, Bir rnn belirlenen veya olabilecek ihtiyalar karlama kabiliyetine dayanan zelliklerinin toplam eklinde tanmlanmtr. Toplam Kalite Ynetimi:TKY iletme tarafndan rn kalitesini herhangi bir ekilde etkileyen btn faaliyetlerin ynetilmesi olarak tanmlanabilir. Toplam; tm alanlarn katlmn, yaplan ilerin tm ynlerini, tm mterileri, retilen rn ile hizmetin tmn kapsamaktadr. Kalite; mterilerin bugnk beklenti ve ihtiyalarn tam ve zamannda karlayp, onlara gelecekteki beklentilerini aan rn/hizmet sunmay ifade etmektedir. Ynetim; ynetimin her konuda alanlara liderlik yapmas, rnek model oluturmas ve kurum apnda katlmc ynetimin salanmas anlamna gelmektedir Kalite El Kitab:Kalite ynetim sisteminin kapsam ve varsa tm hari tutmalarn, kalite ynetim sistemi iin oluturulan dokmante edilmi prosedrler veya bunlara atflarn, kalite ynetim sistemi sreleri arasndaki etkileimlerin akland dokmante edilmi kitaptr. Prosedr:Bir faaliyeti veya bir sreci icra etmek iin belirlenen yoldur. Dokmante edildiinde; NE, NE ZAMAN, NASIL, NEREYE ve KM sorularna cevap vermelidir. Sre (Proses):Girdileri ktlara dntren, birbiriyle etkileimli faaliyetler btndr. Kalite politikas:Kuruluun amacna ulamak iin faaliyetlerini yrtrken izledii temel yol ve yntemlerdir. Hedef: Misyon ve vizyona uygun olarak kurumun ksa, orta ve uzun vadede ulamak istedii yerdir. Sreli, llebilir ve gereki olmaldr. Misyon: Kuruluun amacn ya da varolu nedenini aklayan ifadedir. Vizyon: Kuruluun gelecekte nasl olmak istediini tanmlayan ifadedir. rn/Hizmet:Bir srecin sonucudur. Mteri : Bir kuruluta hizmet sunan veya hizmet alan kii veya kurululardr. Mteri:Prosesin (sre) ierisinde yer alan ve sreteki faaliyetlerin ktlarn kullanan kiilerdir. D Mteri : Srecin nihai ktsn alan kii, kurulular, gruplar ve benzeridir. Mteri Memnuniyeti:Mteri artlarnn yerine getirildiinin, mteri tarafndan alglanma derecesidir. Mteri Mal (Mlkiyeti):Hizmetin balangcndan bitimine kadar olan sre ierisinde kontrol altnda tutulan, mteriye ait her trl belge ve bilgilerdir. Tedariki: Bir rn/hizmeti salayan kii ya da kurululardr. Dzeltici Faaliyet:Olumu bir hatann tekrarn nlemek iin yaplan faaliyettir.
Toplam Kalite Ynetim Sisteminin Kurulmas: Kurulularn

TKY sistemini kurmalar iin; Kalite El Kitab oluturulmal ve sreklilii salanmaldr. Belirtilen u zorunlu prosedrler oluturulmaldr; Dokmanlarn Kontrol Prosedr, Kaytlarn Kontrol Prosedr, Tetkik Prosedr, Uygun Olmayan Hizmetin Kontrol Prosedr, Dzeltici Faaliyet Prosedr , nleyici Faaliyet Prosedr . Kurulular zorunlu prosedrler dnda ihtiya duymalar halinde sreleriyle ilgili prosedr, talimat, i ak emas vb. hazrlayabilirler. Kalite politikas , Kalite hedefleri oluturmaldrlar. -ISO 9000 Kalite Ynetim Sisteminin Kurululara Salayaca Faydalar:Etkin bir kalite ynetim sistemi salar.Faaliyetlerin srekli gzden geirilmesi ve iyiletirilmesi sonucu verimlilik artar.Karllk artar.Pazar pay artar.rn/hizmetlerin kalitesi gvence altna alnr.Daha etkin planlama sreci salar.Maliyet azalr.letiim artar. Mteri memnuniyeti artar.alanlarn memnuniyeti artar. -Kalitesizliin Getirileri:Mteri tatminsizlii, Pazar paynda azalma, Kaynak israf ve verimliliin azalmas, Maliyetin artmas, Motivasyon kayb.
Toplam Kalite Ynetiminde Temel Yaklamlar (Kalite Ynetim Sistemi Prensipleri) 1.Mteri Odakllk:TKYnin esaslarndan biri mteri
memnuniyetinin ve beklentilerinin karlanmasdr. Bu yzden mkemmellii arayan kurulularn mevcut ve potansiyel mterilerin ihtiyalarna odaklanmas gerekmektedir. Bunun iin nce mterilerin bugn ve gelecekteki talep ve beklentileri tespit edilerek, bu dorultuda hizmet verilmesi gerekmektedir. Mteri aratrmalar, mteri grlerini ve tepkilerini anlamaya ynelik faaliyetleri belirleme, mteri ziyaretleri, bavuru masalar, anketler vs. btn bunlar bir kuruluun mteri beklentilerini anlamada kullanaca ve srekli gelitirilmesi gereken aralardr. 2.Liderlik:Baarl bir toplam kalite uygulamas st ynetimin bu konuda kararl ve ciddi olduklarn gstermeleriyle balar. Kalite gelitirme konusundaki baarda ynetimin byk sorumluluu vardr. st ynetici TKYnin her aamasnda faaliyetlere bizzat katlmaldr. TKYde lider yneticinin grevi birlikte alt insanlar yarglamak deil, onlara yol gstermek, nderlik yapmak ve kendilerini gelitirmelerine yardmc olmaktr. 3.Srelerle ve Verilerle Ynetim:Faaliyet ve ilgili kaynaklar sre olarak ynetildii zaman daha verimli bir hal almaktadr.
25
8.Tedarikilerle Karlkl Faydaya Dayanan likiler:Kurulular dardan temin ettikleri ara rn ve

hizmetlerin de kendi beklentileri dorultusunda olmasn salamaldrlar. Bu da ancak tedariki ilikilerinin iyi ynetilmesiyle gerekleir. 9.Toplumsal Sorumluluk:nsan odakl bir ynetim anlay olan TKYde, mteri ve alann yan sra toplumda yaayan dier insanlarnda memnuniyeti gz nnde bulundurulmaktadr. irketlerin dier insanlar zerindeki etkisi ncelikle evresel faaliyetleri ile ilgilidir.
Sre
1. PUKO Dngs: PUKOda 4 temel aama vardr;

Planla: Mteri artlarna ve kuruluun politikasna uygun sonularn ortaya kmas iin gerekli hedefleri ve sreleri olutur. Uygula: Sreleri uygula. Kontrol et: Sreleri ve rn; politikalara, hedeflere ve rn artlarna gre izle, l ve sonular rapor et. nlem al: Sre performansn srekli iyiletirmek iin tedbir al. PUKOda, 4. aamadan sonra tekrar ilk aamaya dnlerek, evrim srekli gelimeyi salayacak ekilde devam ettirilir. 2.Sre Tanm:Amalanan bir kty elde edebilmek iin, kullanlan eitli girdiler zerinde katma deer yaratan faaliyetler sre olarak tanmlanabilir. Bir sre; Mteri odakldr,Girdiye deer katmaldr, Sorumlular belli olmaldr, Srete yer alan kiilerce aklkla anlalm olmaldr, Performans dzenli llr ve izlenir olmaldr, Srekli
26
Ynetimi: Kurulu iinde sreler sisteminin uygulanmas, bu srelerin belirlenmesi ve etkileimleri ile birlikte, sre yaklam olarak adlandrlabilirler.Sreler iyi ynetilir ve kontrol edilirse belirlenen hedeflere daha kolay ulalr. Sreler prosedrlere ve yasal mevzuata uygun olmaldr. Sre ynetimi yaklamn uygulamak isteyen bir kuruluta;Hedeflere ulamak iin sreler belirlenmeli ve tanmlanmal,Srelerin girdi, kt, kontrol kriterleri belirlenmeli,Sreler aras ilikiler belirlenmeli, Srelerin ynetimi iin yetki ve sorumluluklar belirlenmeli, Srelere ynelik kritik noktalar, srelerin ak, srecin mterisi, tedarikisi ve sreci etkileyendier kiilerin srece olan etkileri deerlendirilmeli ve Faaliyetlerin istenen sonular vermesi iin prosesin admlar, faaliyetlerin ak, kontrol kriterleri, kaynak gereksinimleri (eitim, malzeme, ekipman vb.) bilgi ve yntem ihtiyalar saptanmaldr. Srelerin kontrol altnda ve rekabet edebilir olmasn salamak iin srekli iyiletirme dngsnn (PUKOW.Edwards Deming) kullanlmas gerekmektedir.
Bu nedenle sonuca ulamak iin sre tarif edilmeli, sreci balatan, kt, ekipman, insan, girdi, evre, yntem, snrlar belirlenmeli, i ve d mteriler, tedarikiler ve dier fayda salayanlar tanmlanmaldr. Gelimenin belirgin kantlarn grebilmek iin TKY srecinin etkin bir ekilde verilerle izlenmesi ve somut gstergelerle llmesi gerekmektedir. 4.alanlarn Geliimi ve Katlm:TKY srecine katlm demek, alanlara yaptklar ile ilgili gerekli yetki ve sorumluluun verilmesi, alanlarn i kararlarnn verilmesinde ve kalite gelitirme srecinde yer almasdr. 5.Ynetimde Sistem Yaklam:Birbirleri ile ilgili srelerin bir sistem olarak tanmlanmas, anlalmas ve ynlendirilmesi, hedeflerin baarlmasnda kuruluun etkinliine ve verimliliine katk yapar. Bunun iin; hedefi etkileyen srelerin tanmlanmas, aralarndaki ilikilerin belirlenmesi, srelerin hedeflere ulaacak ekilde ynlendirilmesi ve performansn takip edilmesi gerekmektedir. 6.Srekli yiletirme:Kuruluun toplam performansnn srekli iyiletirilmesi kuruluun kalc hedefi olmaldr. 7.Srekli renme ve Yenilikilik:alanlara kalite bilincinin alanmas ve baarl bir TKY uygulamas iin gerekli olan kltr deiiminin salanmas ancak etkin ve srekli bir eitim uygulamas ile gerekleebilir.
iyiletirilmelidir, Mteri/Vatanda iin bir deer oluturmak zere, bir grup girdiyi kullanarak, bunlardan ktlar elde etmeyi amalamaldr, Tekrarlanabilmelidir.
3. Sre eitleri
-Operasyonel (ana) sreler:Kuruluun var olma nedenini oluturan en st dzeydeki srelerdir. Politika strateji oluturma, aratrmagelitirme, pazarlama-sat faaliyetleri operasyonel srelerdir. -Destek (yardmc) sreler:Operasyonel srelere ait faaliyetlerin yerine getirilmesi srasnda ihtiya duyulan hizmetlere ait hazrlanm olan srelerdir. nsan kaynaklar ynetimi, finansal kaynaklarn ynetimi destek srelere rnek verilebilir. -Alt sreler:Sreleri oluturan ve daha alt dzeyde ileyii olan srelerdir. 4. Srelerle Ynetimin Avantajlar: Kurulu nceliklerine sistematik bir yaklam getirmek,Fonksiyonlar aras ilikileri gelitirmek, Mteri odakl ynetimi tevik etmek,Kaynaklarn daha etkin kullanmn salamak,Hzl karar alma avantaj salamak ve Sorumluluklar net olarak tanmlamak olarak sralanabilir. 5.Srelerin Tanmlanmas: Sreler; Tedarikileri, Girdiler, ktlar, Mterileri, Hangi Aktiviteyle balayp, hangi aktiviteyle bittii,Alt sreleri, Sorumlusu, Uygulayclar, Performans gstergeleri ve hedefleri, Mteri memnuniyeti lme metodu, Kaytlar, Dier srelerle etkileimleri, Kontrol kriterleri ve kontrol metotlar. lgili herkes tarafndan aka anlalacak, tutarl ve srekli olarak yinelenebilecek ekilde tanmlanmaldr. Sreler tanmlanrken srecin hangi srelerle etkileimde olaca ve kimlerin faydalanaca konularna aklk getirilmelidir. Sre girdileri; kaynaklar, kontrolleri (kontrol kriteri ile kontrol) ve ktlar ile birlikte tanmlanr. Bir kurulutaki hemen hemen tm faaliyetler ya da ilemler sre olarak adlandrlabilir. Genellikle de faaliyetleri yerine getirebilmek iin ok sayda sre tanmlanr ve birbiri ile ilikilendirilir. Bir srecin kts, baka bir srecin girdisi olabilir. ve Meslek Danmanl srecinde; Girdileri; yasal mevzuat, yasal mteri artlar, meslek seme aamasnda olanlar, meslek edinme veya i semede glkleri bulunan, mesleki uyumsuzluk sorunu bulunan, mesleki becerilerini gelitirmek isteyen, i bulmada glkleri olan bireylerin bilgilendirme ve danmanlk talepleri, ktlar; danann bilgilerini ieren doldurulmu danma kartlar, lme aralar sonular, i ve meslek danmanl hizmetinde yararlanarak bilgilendirilmi gen ve yetikinler, meslekleri ile ilgili uygun ie yerletirme plan gelitirilebilecek bilgilerle donatlm dananlar, uygun bir meslek semede, istihdam ve eitim plan oluturmak iin etkin ve doyurucu kararlar almada yardmc olunan dananlar, Kaynaklar; ve Meslek Danmanl hizmetini sunabilecek yeterlilikte eitim alm personel, lme aralar, donanm, meslek bilgi dosyalar, ak i ilanlar, Kontrol; mevzuatta tanmlanm srelerde hizmetin verilip verilemediinin belli aralklarla takip edilmesi olarak tanmlanabilir. 6.Sre Sahiplerinin Sorumluluklar:Sre sahiplerince; sre ve alt sreleri hzlandrmak, ktlar iyiletirmek, maliyeti drmek ve katma deer salamak iin sre kontrol kriterleri belirlenir ve srelerin planland ekilde yrtldnn tespiti ve iyiletirilmesi gereken noktalar belirlemek amacyla izlenir. zleme sonularna gre gerekli iyiletirmelere gidilir. Sre sahipleri, dzeltici-nleyici faaliyet nerisinde bulunabilir. Prosedrde ortaya kan uygunsuzluklarn, kimler tarafndan giderilecei aka belirtilmelidir. Sunulan hizmetlere ilikin olarak mterilerden gelen uygunsuzluk bildirimleri veya bir iin gerekletirilmesi srasnda tekrarlanan sorunlar, kendi yetki ve sorumluluklarnda ise sre sahiplerince nedenleri aratrlarak giderilir. Sre sahibinin yetkisini aan durumlarda konu birim amirine iletilerek uygunsuzluk giderilir.Sre sahipleri sorumlu olduklar sreleri tanmlayabilmeli ve dier srelerle
NTE-3) NSAN KAYNAKLARI YNETM VE UYGULAMALARI A. NSAN KAYNAKLARI YNETMNE GR

Sanayi devrimi sonucunda, byk retim iletmeleri kurulmu ve kol gcne dayal retim anlaynn yerini makine gc almtr. retim tekniklerinin bilimsel olmamas Tayloru bu konuda aratrma yapmaya yneltmitir. 1900lerde Taylor nclnde ortaya kan Bilimsel Ynetim Yaklam alma hayatna bilimsel metotlar, ahenk ve koordinasyonu, alanlarn en yksek verimlilikte almalar iin eitilmelerini vurgulamaktadr. Taylor hareket ve zaman ettlerini gelitirmi, ilerin daha ksa srede yaplmasn salamtr. Bu teknikler retimin artmasn n plana karrken i tatminini gz ard etmitir. nsan bir makine olarak gren bu yaklam motive edici olarak creti kabul etmektedir. 1930lu yllarda verimliliin dmesi, motivasyonun azalmas ve insanlarn itirazlarnn artmas ynetim bilimcileri yeni almalara yneltmitir. Hawthorne almalar, davransal aratrmalarn temelini oluturmu, i hayatnda insann n plana kmasn salamtr .1920li yllarda ABDde ortaya kan ve buradan evre lkeler ve Avrupa olmak zere dier lkelere yaylan insan kaynaklar ynetimi (KY), gnmze gelinceye kadar eitli evrelerden geen bir geliim sreci izlemitir. Bu geliim sreci izlendiinde; ncelikle 1930li yllarn balarnda iletmelerde operasyonel bir rol stlenen ve bu dorultuda dosyalama, veri saklama, bordrolama gibi rutin faaliyetleri yerine getiren KY departmanlarnn, 1960l yllardan itibaren ynetsel bir rol stlenmeye balad grlmektedir. 1980li yllarda ise personel ynetiminin yerini daha ada bir KY anlayna brakmasnn ardndan, insan kaynaklar departmanlarnn stratejik rol n plana kmtr. nsan kaynann gelitirilebilir ve kapasitesinin artrlabilir olmas da onun, dier iletme kaynaklarnn aksine, bir maliyet unsuru olmaktan ok bir yatrm unsuru olarak ele alnmasn salamtr. rgtler KY anlaylarnda, alanlarn gelitirici uygulamalar benimsemelidir. Kresel rekabetin tehditleriyle baa kabilmek, rekabette stnl elde edebilmek, rakiplerin yaptklar ataa kar hzl bir ekilde cevap vermek, esnek ve kresel koullara uyabilen rgtleri oluturmak konusunda insan kaynaklarnn ynetimi kritik neme sahiptir
etkileimlerini aklayabilmelidir. Tanmlam olduklar sreler yasa ve mevzuatlara uygun olmaldr. 7. Sre Sahipleri:Sre sahipleri, sre standartlarnn oluturulmas, srecin etkinliinin gzden geirilmesi, iyiletirme frsatlarnn belirlenmesi ve hayata geirilmesi amacyla sreci tanyan, iyiletirme almalarna yatkn, iyiletirmeye ak konular tespit edebilen, iyiletirme ekiplerini ynlendirebilen ve fonksiyonel nyarglara sahip olmayan kiiler arasndan belirlenmelidir .
belirgin zellii, KYnin insanlar bir kaynak olarak grmesi dolaysyla insanlara yaplan harcamalarn bir gider deil, bir yatrm olarak grlmesidir. KYnin genel olarak amalar; Mevcut igrenlerin kapasitelerinden en st dzeyde faydalanmak, insan gcne aklc bir biimde yatrm yapmak ve yaplan yatrmlarn rgt baarsna katk olarak geri dnn salamak, nsan kayna politikalarnn btncl bir bak asyla ele alnmas ve bu dorultuda paylalan rgt kltrnn oluturulmas, alanlarn rgt baarsn dorudan etkileyecek yenilik yapma, yaratclk zelliklerinden faydalanlabilecek bir ortamn oluturulmas, takm almalarn ve yaplan ilerde kalitenin artrlmasn salayacak uygun artlarn bir araya getirilmesi KYnin en temel amalar arasnda saylabilir.
nsan Kaynaklar Ynetiminin Fonksiyonlar: Bir elemann

iletmeye dhil olmasndan iten ayrlmasna kadar geirdii sre ierisinde kar karya kald insan kaynaklar uygulamalar, insan kaynaklar fonksiyonlar olarak ifade edilmektedir. Genel olarak KYnin ana fonksiyonlar u ekilde sralanabilir; nsan kaynaklar planlamas, e alma ve yerletirme fonksiyonu, Eitim ve gelitirme fonksiyonu, Motivasyon ynetimi, ve igren deerleme fonksiyonu, cret ynetimi, Kariyer ynetimi ve gelitirme, zlk ileri, alma ilikileri ve gvenlik fonksiyonu . 1.nsan Kaynaklar Planlamas Fonksiyonu: nsan kaynaklar planlamas en basit olarak bir iletmede gelecee ynelik igc arz ve talebinin sistematik bir ekilde tahmin edilmesi eklinde tanmlanabilir. nsan kaynaklar planlamas fonksiyonu doru sayda igcnn doru yerde ve doru zamanda bulunmas grevini stlenir. nsan kaynaklar planlamasn etkileyen faktrler ikiye ayrlabilir. Bunlar isel ve dsal parametrelerdir. Dsal parametreler pazar yaps, teknolojide yaanan deiim, igcnn deien doas gibi faktrlerdir. sel parametreler ise, igcnn ya, verimlilii, igren devir hz, devamszlk oranlar gibi faktrlerden oluur. 2.e Alma ve Yerletirme Fonksiyonu: nsan kaynaklarnn nemli bir alma konusunu oluturan seme ve yerletirme sreci, mevcut eleman ihtiyacnn tespiti, bu ihtiyacn uygun yollar ve aralarla duyurulmas, bavurularn alnmas, grmelerin yaplmas ve uygun adaylarn ie yerletirilmesini ierir 3.Eitim ve Gelitirme Fonksiyonu: Eitim ve gelitirme fonksiyonun etkinlikle yerine getirilmesi igcnn beceri, deneyim, bilgi ve ilgi alanlarnn sistematik bir biimde gzden geirilmesine bal olacaktr. Eitim ihtiyac belirlendikten sonra bu ihtiyac gidermek iin eitim programlar hazrlanmas ve bu programlarn uygulanmas gerekmektedir. K Eitim program hazrlama aamalar u ekilde zetlenebilir;Eitim hedeflerinin belirlenmesi, Eitim programnn kapsamnn belirlenmesi, Eitim verecek kii /organlarn seimi, Eitim grecek i gren seimi, Eitim srecinin saptanmas, Eitim yerinin belirlenmesi, Eitimde uygulanacak yntemin belirlenmesi . rgtlerin eitim ve gelitirme programlarn uygulama amalar, eitilen bireylerin nceden saptanm hedeflere eitim etkinlikleriyle ulatrlmasnn salanmasdr. Eitim programlar yapl trlerine gre; rgt ii (i ba) ,rgt d (i d) olmak zere ikiye ayrlrlar ba eitim yntemleri; ynetici gzetiminde eitim, koluk yntemi, formen aracl ile eitim, staj yolu ile eitim, rotasyon, oryantasyon (ie altrma) eitimi olarak sralanabilir. d eitim yntemleri ise iletme oyunlar yntemi, rol oynama yntemi, anlatm yntemi, duyarllk eitimi, simlasyon, grup tartmas, grup kurna metotlar ve teknoloji destekli K eitimi eklinde sralayabiliriz. Her iki durumda da farkl avantaj ve dezavantajlar mevcuttur. rgt iinde verilen eitimler pratik yapma konusunda avantaj salarken, rgt dndaki eitimler ise teorik bilgilerin daha iyi renilmesini salayacaktr.
nsan Kaynaklar Kavram: nsan kaynaklar bir rgtn tm

alanlarn kapsamaktadr. KY ise bir rgtte yer alan tm alanlarn, rgt amalarna ulatracak ekilde, etkili ve verimli bir ekilde gdlenmesi ve faaliyete geirilmesi sreciyle ilgilenmektedir. Herhangi bir rgtte insan kaynaklar denildiinde; Yneticiler (st, orta, alt basamak yneticileri), Ynetilenler (iiler, memurlar, vb.), Yardmc igc (iletmenin amalarnn yerine getirilmesine dolayl katk veren insan kaynaklar), Teknik igc (doktor, mhendis, vb.), Danmanlar anlalabilir . letmelerde insanlarn ynetimi konusuyla uzun sredir ilgilenilmektedir. Ancak, bu konuyla ilgilenen iletme fonksiyonunun ad zaman ierisinde insan ilikileri, personel ynetimi, insan kaynaklar ynetimi gibi deiikliklere uramtr. Ayn olguyla ilgilenmeleri nedeniyle, personel ynetimi ile KYnin konusu byk lde ayndr, ancak insanlar ynetmedeki bak alar farkldr. Bu farklln en
27
4. Motivasyon Ynetimi: Motivasyon, kiilerin belirli bir

amac gerekletirmek zere kendi arzu ve istekleri ile davranmalar ve aba gstermeleri eklinde tanmlanabilir. Motivasyon ve performans yakndan ilikilidir. Motive olmayan personelden yksek performans beklenemez. 5. ve gren Deerleme Fonksiyonu: deerleme, i tanmlarnn ve i zelliklerinin kaydedilmesi, i zelliklerinin belirlenmesi, i deerleme plan aracl ile ilerin derecelendirilmesi ve i deerlerinin kesin cret oranlarna dntrlmesi elerinden meydana gelir. En basit ekliyle i deerleme, bir i yerinde mevcut iler arasndaki deer farkllklarn ortaya karan bir karlatrma yntemidir eklinde tanmlanabilir. temel ama, ilerin objektif bir biimde deerlerinin ortaya konmaya allmasdr. Performans deerlendirme bir yneticinin, nceden belirlenmi standartlarla karlatrma ve lme yoluyla, igrenin iteki performansn deerlendirmesidir. Performans deerleme sreci ncelikli olarak alanlarn i davranlar ve tutumlarn gzleme-izleme ve bu davranlar sorgulamay kapsamaktadr 6. cret Ynetimi Fonksiyonu: cretlendirmenin amalar; letmeye nitelikli insan gc ekmek, grenin iletmede devamlln salamak, greni grevinde motive etmek, greni ykseltmeye zendirmek ve igreni kendini gerekletirmesi iin cesaretlendirmek . cret sistemleri; Kdeme Dayal cret, Performansa Dayal cret , Bireysel Performansa Dayal cret, Takm Performansna Dayal cret, Organizasyon Performansna Dayal cret . rgt iinde uygulanan cretlendirme politikas objektif bir sisteme dayandrmal dier bir ifadeyle eit ie eit cret deme politikas benimsenmelidir. 7. Kariyer Gelitirme Fonksiyonu: Kariyer ynetimi genel olarak, bireylerin kariyer planlar ve rgt ihtiyalar arasnda uyumun salanmas ve bireylerin kariyer hedeflerine ulaabilmesi iin rgt tarafndan desteklenmesi sreci olarak tanmlanr. Kariyer gelitirme ise, alanlara ileride ihtiya duyacaklar nitelik ve deneyimlerin rgt tarafndan saland biimsel bir yaklam ve onlarn kariyerlerini ynetmelerine yardmc olmak amacyla uygulanan sreten meydana gelmektedir. 8. alma likileri ve Gvenlik Fonksiyonu: Bu fonksiyonda i yeri artlarnn gvenlik asndan en st dzeye tanmas ve alanlarn ynetime katlmalar, dncelerinin, nerilerinin, eletirilerinin dikkate alnmas ynnde uygulamalarn yrtlmesi kastedilmektedir. alma ortamnn i gvenlii ilkeleri dorultusunda dzenlenmesi hem hukuksal bir zorunluluk hem de i etii asndan yerine getirilmesi gerekli uygulamalardr.
B.PERSONEL HTYA ANALZ

Personel ihtiyac ve bu ihtiyacn analiz edilmesi, insan kaynaklar (K) planlamasnn zn ve temel aamalarndan birinin oluturmaktadr.
nsan Kaynaklar Planlamasnn Kavramsal erevesi: K

planlamas esas itibari ile iletmelerin amalarn gerekletirmek zere ihtiya duyaca alan saysn tahmin ettii ve bu alanlarda olmas gereken zellikleri ortaya koyduu bir fonksiyondur. K planlamas ile gelecek odakl olarak iletmenin K talepleri ile igc arz arasnda bir denge kurulmas amalanmaktadr.
K Arz ve Talebini Karlatrma: Talep arzdan fazla ise

Byme iin plan yaplmal, Arz talepten fazla ise ten karmalar iin plan yaplmal, Arz ve talep eit ise Denge iin plan yaplmal.
nsan Kaynaklar Planlamasnn Nedenleri ve nemi:

Nedenleri; gc maliyetinin artmas, Teknolojideki srekli ve hzl deiim, Nitelikli igc ktl, Hzl toplumsal ve kltrel gelimeler, Yasal ve politik gelimeler, Kreselleme sonucunda ortaya kan yeni dnya dzeni. K planlamas, iletmeler asndan verimlilii ve etkinlii dolays ile karll belirleyen temel unsurlardan biridir . K planlamas rgtsel deiimin ynlendirilmesi, yksek bilgi ve beceri dzeyine sahip alanlarnn temini ve iletmede tutulmasna katk salayarak iletme amalarnn gerekletirilmesine yardmc olmaktadr. analizi, ilerle ilgili olarak sistematik bir ekilde ve farkl yntemlerle bilgi toplanmas, bu bilgilerin deerlendirilmesi ve organize edilmesidir. analizi sonucunda i tanm ve i gerekleri olmak zere iki temel ktya ulalmaktadr. tanm ile iin kapsam, zeti, zellikleri, grev ve sorumluluklar, alma koullar, performans standartlar belirlenirken i gerekleri ile bu ii yerine getirecek kiilerde aranan zellikler belirlenmi olmaktadr gerekleri ile de nitelik ynnden personel ihtiyac belirlenir. i analizi kapsamnda yaplan izaman ettleri ile standart zaman belirlenerek toplam i yk belirlenmektedir. Bylece planlanan dnemdeki toplam i yknn bireysel i zamanna blnmesiyle say olarak personel ihtiyac belirlenir.
nsan Kaynaklar Planlamas Sreci:
nsan Kaynaklar Bilgi Sistemleri (KBS): Gnmz

bilgisayar anda irketler insan kaynaklar ynetimi ve insan kaynaklar planlamasn bilgisayar ve paket programlar kullanarak daha hzl ve kolay yapmaktadr. KBSnin temel faydalar; doru bilgiye ulam, ksa zamanda bilgiye hzl ulam ve maliyet tasarrufu salamas olarak sralanabilir. KBSnin temel amac, sistemin kullanclarna ya da mterilerine bilgi formunda hizmet sunarak verilere daha hzl ulalmasnda destek olarak rekabet avantaj salamasdr. nsan Kaynaklar Bilgi Sistemlerinin verimlilii artrmak, zaman tasarrufu salamak, maliyetleri azaltmak, hzl ve kolayca bilgiye eriim gibi avantajlar olmasna ramen KBSnin uygulanmasnda karlalan sorunda yok deildir. Bilinen en temel kstlar; sistemin kurulmasnn ve srdrlmesinin yksek maliyetli olmas, finansal yetersizlerin yannda st dzey ynetimin desteinin olmamas, sistem tasarmclarnn K bilgisinin olmamas ve K kullanclarna tam zm retememesidir
letmelerin K planlamas srecini genel itibari ile 4 aamal bir ekilde gerekletirdiklerini sylemek mmkndr; Belirli rgtsel birimlerin rgtsel hedeflere etkilerini belirleme, Karlanacak hedeflere ynelik uzmanlk gerekleri ve becerileri tanmlamak (K talebi) ,K akm nda eklenecek K gereklerini belirlemek (K gerekleri) Karlalacak K ihtiyalarn belirleyerek eylem planlar gerekletirmek .Dier bir bak asna gre ise bu sre, bilgi toplama ve analiz, igc arznn ve talebinin tahmini dier bir ifade ile K ihtiyacnn belirlenmesi, K ihtiyalarnn karlanmasna ynelik eylem planlarnn gelitirilmesi ve deerleme-kontrol aamalarndan olumaktadr
Personel
Gereksinmesi Trleri: Gerek Personel Gereksinmesi(letmenin ekonomik amalarna ulaabilmesi iin, karlmas iin gereken ii fiilen gerekletiren igcne olan gereksinmedir), Yedek Personel Gereksinmesi(Hastalk, kaza, izin ve benzeri kiisel nedenlerle ortaya kacak kanlmaz devamszlk durumlar karsnda iin aksatlmadan yrtlmesi iin gereksinilecek personeldir), Ek Personel Gereksinmesi (ten karmalar nedeni ile ortaya kmaktadr), Yeni Personel Gereksinmesi(Yeni yatrmlar yaplmas, retimin artrlmas, bilimsel ve teknolojik aratrma programlarnn gelitirilmesi, rgt yapsnn deitirilmesi gibi nedenlerle ortaya kan personel gereksinmesidir.) , letmede Personel Fazlal .
28
K Planlamasnda Kullanlan Aralar: K planlamas

yaplrken mevcut durumun tespiti iin eitli aralardan yararlanlmaktadr. Bu aralar u ekilde sralamak mmkndr: gc genel envanteri, Beceri envanteri , Personel devir oran (PDO) , Devamszlk oran,Yeniden yerletirme emalar
Aday Salama Yollar: letmenin iki nemli alan kayna

vardr:; kaynaklar ve d kaynaklar. Aday arama ve ynlendirme aamas, iletme iinden veya dndan gelen bir adayn, ak iler iin iletmeye bavurmasyla sona erer. Sonraki adm, bavurulardan oluan havuzdan, ak i iin gerekli vasflara sahip doru kiiyi semektir. Bu aamaya, seim aamas ad verilir. - Kaynaklar: kaynaklardan eleman tedariki temelde iki ekilde olabilir; Ykselme (terfi), Yatay geiler (i transferler) . letme iinden personel tedarik etmenin pek ok yarar mevcuttur. Bunlardan balcalar; Boalan greve iletme iinde birinin atanmas kiinin yeni iinde lm ve gelitirilmesini kolaylatrr, Bir d deme yaplmad iin ucuz bir yntemdir, Hzl bir yntemdir. Gelime olana salad iin motivasyon salar, Farkl pozisyonlarda alma frsat verdii iin gelecein yneticilerinin hazrlanmasn salar. - D Kaynaklar: D kaynaklardan eleman temin etmek iin bavurulabilecek yntemleri yle sralayabiliriz; Duyurular (ilanlar) , Dorudan bavuru ya da CV gnderme, Araclarla bavuru , ve i Bulma Kurumu ,zel insan kaynaklar danmanlk brolar, Eitim kurulular ,Sakat ve eski hkmller ,gren kiralama (leasing) ,nternet, Sendikal kurulular, mesleki rgtler . Bunlarn dnda aday bavurusu toplamaya (aday temin etmeye) alternatif yollar; Fazla mesai, alanlar kiralama, Geici ii altrma .
K Planlamasnda Kullanlan Yntemler: 1.K Planlamasnda Kullanlan gc Belirlenmesine Ynelik Yntemler
Talebinin
1.A. analizi. 1.B. Talep tahmin yntemleri; -Yargsal yntemler; Ynetici Tahmini , Delphi teknii( Yneticilerden birimlerin igc talebi ile grleri toplanp K birimi tarafndan sistematik hale getirildikten sonra, bu veriler tekrar yneticilere gnderilerek taleplerini yeniden gzden geirmeleri istenir . Bu sre, yneticiler ortak bir noktada buluuncaya kadar srdrlr ), Nominal Grup Teknii(Uzmanlar igc ihtiyacnn ne olacana dair toplu bir ekilde tahminde bulunmalar istenir. Daha sonra her uzman bu yantlardan tanesini tercih eder ), Senaryo Analizleri, Kyaslama. -Saysal yntemler; Trend Analizleri , Regresyon-Korelsyon Analizleri( K planlamasn etkileyen sat, sermaye, kar, retim hacmi gibi belirleyici faktrlerde oluabilecek deiimlerin K ihtiyacn nasl etkileyecei belirlenmeye allr.), Oran Analizleri (Verimlilik Oranlar). -Ayrntl yntemler. i yk analizi, devamszlk ve personel devir oran gibi igc analizi unsurlar ayrntl yntemler olarak deerlendirilmektedir.
Personel Seme ve Yerletirme Sreci: Personel seimi, i

bavurusu yapan adaylar arasndan grevlendirme yaplacak iin gerektirdii niteliklere en uygun adaylarn belirlendii bir sretir. Bir dier tanmlamaya gre personel seim sreci, belirli bir pozisyon iin bavuran adaylar arasndan en uygun olann belirlenmesi ve ie yerletirilmesi iin yrtlen almalardr. Personel seim srecinde ama, firma ve pozisyon iin en uygun kiilerin istihdam edilmesini salamaktr. Personel seim almas, ncelikle iletmenin bu konudaki politikasnn saptand, yaplan i analizine bal olarak i gereklerinin tespit edildii ve ie alnacak elemanda aranacak zelliklerin belirlendii bir hazrlk safhas ile balamaktadr. Daha sonraki evrede ilan veya benzeri yntemlerle aday toplama almas balayacak ve personel seim srecinin ikinci grubunu oluturan etkinlikler bu safhadan itibaren devreye girecektir. n eleme almasndan itibaren adaylarn elenmesi balayacak, bu eleme ilk seim safhasna kadar devam edecektir. lk seim gerekletirilip kabul edilir adaylar saptandktan sonra seilecek igrenin alaca blmn yneticileri ikinci bir seim yapacaklar, bu adaylar arasndan kendilerine uygun olan saptayacaklardr. Bu safhadan sonra ie alnacak kiinin fiziksel muayenesi yaplarak, gerei halinde aday hakknda son ie kabul aratrmalar yaplacak ve ie alnmasna karar verilen adaylarn kabul-kayt ilemleri yerine getirilecektir. Tm iletmeler tarafndan kabul grm standart bir personel seim sreci mevcut olmayp, iletmenin bykl, ilerin karmakl ve ie alnacak personel says vb. faktrlere gre her iletmede farkllk gsterebilmekle birlikte temelde 8 admdan olutuu sylenebilir. Bu admlar aada aklanmtr. 1.lan ve Aday Kabul: Bu adm, ie aday olan kiilerin bavurularnn topland ve personel adaylarnn bulunmaya alld admdr. 2.n Grme ve Bavuru Formu: Burada ama ie uygun olan kiiyi semek deil, uygun olmayan adaylar elemektir. 3.Test Snav 4. Grmesi: ki temel amac vardr; Adayn niteliklerinin iin gerekliliklerine uygunluunu aratrmak. ,Adaya iletme ve i hakknda bilgi vermek. grmesi farkl yntemlerle yaplabilir: Standart grme(nceden hazrlanm sorular vardr ve tm adaylara ayn sorular sorulur.), Serbest grme( nceden hazrlanm sorular yoktur ), Baskl grme(Amac, adayn beklenmeyen bir durumda nasl davrandn, dengesini nasl koruduunu, kendini nasl kontrol ettiini ve uyum salama yeteneini lmektir), Grup
2.K Planlamasnda Kullanlan gc Arznn Belirlenmesine Ynelik Yntemler: gc arz iletme ii ve

d olmak zere mevcut ve beklenen eklinde deerlendirilmektedir. letme ii i gc arznn belirlenmesinde igc talebinin belirlenmesi ksmndaki K planlama aralar olarak aklanan igc genel envanteri, beceri envanteri ve rgtsel yedekleme ve iletmedeki K ile ilgili her tr verinin yer ald K bilgi sistemlerinden yararlanlmaktadr. D i gc arznn belirlenmesinde ise isizlik oranlar, ekonomik gstergeler, hkmet politikalar, toplumsal gelimeler, nfus ve igc hareketleri, yasal dzenlemeler gibi makro faktrler izlenerek deerlendirilmektedir
C. E ALIM SREC
Bir iletmenin insan kaynaklar ynetimi (KY) sreci planlamayla balar, i analiz ve tanmlaryla ekillenir ve dinamik bir fonksiyon olarak igren bulma ve semeyle yoluna devam eder.
Personel Temin ve Seiminin nemi: Personel bulma

sreci, insan kaynaklar planlamas ile personel seim sreci arasnda bir kpr gibi dnlebilir. nsan kaynaklar planlama sreci sonucunda belirlenen i aklar iin doru personelin seilebilmesi, firmaya uygun adaylarn bavurmasna baldr. Uygun adaylarn firmaya ilgi gstermesi de etkili bir ekilde yrtlecek personel bulma ve bavuru toplama sreci ile mmkn olur Bu balamda personel seme ilevi, hem iletmeler hem de adaylar asndan birinci derecede nem tamaktadr. Personel seiminin iletmeler asndan nemini ortaya karan bir dier konu, i-kii ve kiileraras uyum konusudur. Doru ie doru adam alnmad takdirde iletme iinde i-kii veya kiileraras uyumsuzluk nedeniyle verimlilik d, atma, igc kayb veya i kazalarnda art ve sonuta iten kma veya karlma kanlmaz olur. gren seimine nem vermeyen iletmeler bir yandan kendi ykmlarn hazrlarken, ayn zamanda ie yanl alnmalar ya da alnmamalar nedeniyle igrenleri ekonomik ve psikolojik ykma srklerler.
29
grmesi, Sorun zme grmesi( Adaya bir rnek vaka verilir ve vakada geen sorunu zmesi istenir.), Sral grme( Aday arka arkaya birden fazla grmeci ile tek tek grr. ),Komisyon grmesi( Adaylar tek tek ortak bir komisyon veya jri karsna karlr ve bu jrinin ortak karar ile seim yaplr.) . 5.Referanslarn ncelenmesi, 6. Seim Karar, 7. Salk Kontrol, 8. e Kabul ve Yerletirme
D. ETM HTYA ANALZ

Eitim Kavram ve Kapsam: Bir yandan bilgi younluunun
hzla artmas sonucu, hem rgtsel hem de bireysel dzeyde srekli deiim ve yenilenme gereklilii artmakta, bir yandan da yaanan yenilik ve gelimelerin gerisinde kalmama adna renme ve bilgi edinmenin nemi hzla artmaktadr. rgtlerin ve bireylerin sz konusu bu ihtiya ve beklentilerini karlayabilecek temel fonksiyon eitimdir. ster byk ister kk lekli olsun tm rgtler, eitimin nemi, anlam ve performansa katksn bilmekte ve bu dorultuda alanlarnn geliimi iin, giderek daha fazla artan dzeyde eitim faaliyetlerini gerekletirmek zere aba gstermektedir. Eitim faaliyetleri bir yandan i ile alann btnlemesini ve ynetime kar sadakatin artmasn salarken, bir yandan da eitimli alanlarn kalifiye hale gelmeleri moral ve motivasyonlarn artracak ve bu balamda ilerini daha nitelikli ve hatasz yerine getirmelerini salayacaktr. alann iini etkin bir biimde yapma yeteneini arttrarak, u anki ve gelecekteki performansna iyiletirme ynndeki herhangi bir giriim ya da eylem, eitim ve gelitirmeyi ifade etmektedir. Eitim, i ile ilgili yetkinliklerin alanlar tarafndan renilmesini kolaylatrmada rgt tarafndan planlanm abay ifade etmektedir. Gelitirme ise alanlarn mevcut ilerinde ve rgtlerinde veya gelecekte alacaklar ilerde ve rgtlerde etkin performans gstermelerine yardmc olacak eitim, i tecrbeleri, ilikiler ile kiilik ve yeteneklerin deerlendirilmesi anlamna gelmektedir. Gelitirme alan rgtteki dier konumlara hazrlamaya yardmc olur ve grev deitirmeleri iin gerekli olan ancak henz bulunmayan becerilerini artrmaktadr. Eitim, herhangi bir ii yerine getirebilmek iin gerekli olan bilgi ve becerinin elde edilmesini salarken, gelitirme daha ok bir sosyalleme srecini kapsamak suretiyle nceden belirlenen rolleri gerekletirmek zere rgtsel norm ve deerlerin paylalmasn kapsamaktadr.
Eitim htiya Analizi Kavram ve Kapsam 1.Eitim htiyac: Eitim ihtiyac, mevcut durum (gerek
performans) ile arzu edilen durum (arzu edilen performans) arasndaki uygun eitim teknikleriyle giderilebilecek eksiklikler veya aklar olarak grlmektedir Sz konusu bu farkllk rgtsel amalarn gerekletirilmesi karsndaki en nemli engeldir.Eitim ihtiyacnn nitelii boyutta kendini gstermektedir. Bunlar u ekilde zetlenebilir; a. Hissedilen eitim ihtiyac: Birey hangi konuda eitime ihtiya duyduunu bilir ve onu talep eder . b. Var olan ancak hissedilmeyen eitim ihtiyac: Eitim ihtiyacndan kaynaklanan sorunlar vardr, ancak ilgili kii bunun farknda deildir. c. Deiim ve geliiminden kaynaklanan ihtiya: Teknoloji, retim, tketim, sosyal, ekonomi ve bilim vb. birok alanda gelimeler olmaktadr. Bu gelimelerin farknda olmayan bireylerin hem eitim ihtiyacnn hem de neye ihtiyalar bulunduunu bilmeleri de sz konusu deildir. Eitim ihtiyacn douran nedenler: rgtn ihtiyalar ve iin gerekleri ile alan niteliklerini eletirmek , rgtn srdrlebilir olmasn salamak ve deiime adapte olmak , Teknolojik gelimeler , rgtsel karmaklk, nsan ilikileri, Atama ve terfiler. Yukarda belirtilen nedenler dnda yeni hukuki dzenlemeler sonucunda ortaya kan yeni kanunlar, istihdam edilen yeni personel, yeni ynetim teknikleri, kalite ynetimi kapsamnda verilen kalite mcadelesi ve yeni pazarlarn ortaya kmas vb.
gelimeler de eitim ihtiyacn tetikleyen dier nedenler arasnda saylabilir. 2.Eitim htiya Analizi: rgtlerde etkili eitim uygulamalar, bir eitim tasarm srecini gerektirmektedir. Eitim tasarm sreci, eitim programlarnn gelitirilmesine ynelik sistematik bir yaklam ifade etmektedir. alanlarn renmeye istekli olmalarn ve renmek iin gereken temel becerilere sahip olmalarn salamak, olumlu bir renme ortam yaratmak, eitime katlanlarn rendikleri bilgi ve becerileri ilerinde kullandklarndan emin olmak ve uygulanan eitim sonucunda arzu edilen sonulara ulalp ulalmadn deerlendirmek gibi admlar kapsayan tasarm srecinin ilk ve en nemli balang noktas ihtiya belirlemedir. Dolaysyla bir eitim yntemi semeden ve eitim program yapmadan nce ne eit bir eitimin gerekli olduunu, rgtn kaynaklarnn yeterli ve bu eitime katlacaklarn istekli olup olmadklarn belirlemek zere eitim ihtiya analizi yapmak gereklilii ortaya kmaktadr . rgtlerin eitim faaliyetlerini planlamak zere gerekletirdikleri eitim tasarm srecinin ilk adm eitim ihtiya analizidir. Eitim ihtiya analizi ile rgtlerdeki performans dklnn eitim ile giderilip giderilemeyecei belirlenir. Dier aamalarn baars, eitim ihtiyacnn doru tespit edilmesine baldr . Bu balamda Reed ve Vakola, eitim ihtiya analizini en sade ifadeyle, rgtn ihtiya duyaca eitimin belirlenebilmesi iin veri toplama, deerlendirme ve analiz etme sreci olarak tanmlamaktadr. Mevcut olan performans ile arzu edilen performans dzeyi arasndaki farkll ortaya koymak amacyla yaplan eitim ihtiya analizinde, proaktif ve reaktif olmak zere iki farkl yaklam sz konusudur. Proaktif eitim ihtiya analizi gelecekte olmas muhtemel performans sorunlar zerine odaklanrken, reaktif eitim analiz yaklamnda odaklanlan nokta ise u anda mevcut olan performans sorunlardr. 3.Eitim htiya Analizinin Gereklilii: Eitim ihtiya analizi sayesinde rgtler, hem rgt iin grup ve takmlar asndan hem de bireysel dzeyde alanlar kapsamnda tutum, davran, bilgi ve beceri dzeyleri gelitirebilmek iin gerekli olan eitim ihtiyacn kapsaml olarak gzden geirebilme imkan kazanmaktadr. Eitim ihtiya analizi yardmyla rgt iinde herhangi bir olumsuzluun eitim ile birlikte dzeltilebilecei de aka ortaya konulabilir. Bu kapsamda eitim ihtiya analizi temel olarak gerektiren nedenler; Eitim programlar iin harcanacak muhtemel zaman ve maddi kaynaklarn doru ve etkin bir ekilde kullanm salamak,Eitim deerlendirmelerinin baarl bir ekilde yaplmasn salamak,Eitime katlacaklarn motivasyonlarn artrmak, Eitim programlar ile stratejik planlar uyumlatrmak .
Eitim htiya Analizi Sreci: Eitim ihtiya analiz sreci,

esas itibariyle rgt iindeki mevcut durumun anlk fotorafnn ekilmesi ile balamaktadr. Bu srete tm faaliyetler ve bu faaliyetleri yerine getiren ve olas deiikliklerden etkilenecek tm alanlar tarafsz ve detayl bir ekilde derinlemesine incelenmelidir. Bu balamda eitim ihtiya analiz sreci drt temel aamadan olumaktadr.Bu aamalar; Gzlem Aamas , Keif Aamas, Analiz Aamas , Raporlama Aamas. 1.Gzlem Aamas : Bu kapsamda rgt iinde biimsel bir eitim ihtiya analiz almalarna ilk olarak mevcut durumun gzlemlenmesi ile balanmaldr. Bylelikle gerekten bir ihtiyacn sz konusu olup olmad tespit edilebilir. Eer bir ihtiya sz konusu ise, bu sefer de ihtiyacn tr belirlenmelidir. Bu noktada ihtiyacn mikro mu yoksa makro bir ihtiya m olduu saptanmaldr. Sadece kk bir topluluu, bireyi ya da rgtn sadece belli bir blmn ilgilendiren bir ihtiyatan sz ettiimizde mikro bir ihtiya sz konusu iken, rgt iindeki tm alanlar etkileyecek bir ihtiya ortaya ktnda ise makro bir ihtiyatan sz etmi oluruz. Gzlem aamas kapsamnda u admlar takip edilmelidir: -1.Adm- Farkn Tanmlanmas:Daha nceden de belirtildii zere eitim ihtiya analizi, mevcut performans dzeyi ile arzu
30
edilen performans dzeyi arasndaki fark ortaya koymak zere yaplan sistemli bir sreci kapsamaktadr -2.Adm- Verilerin Dzenlenmesi:Gzlem aamasnn ikinci adm, u ana kadar elde edilen bilgilerin dzenlenmesidir. -3.AdmEitim htiyalarnn nem Srasnn Belirlenmesi:Eitim ihtiyac gerektiren konular belirlenip snflandrldktan sonra, fayda-maliyet analizi yaplarak hangi eitim ihtiyacnn ncelik kazanmas gerektii tespit edilmelidir. -4.Adm-Toplant ncesi zetin Tamamlanmas, -5.Adm- Problem Durumunun Taslak Olarak Ortaya Konulmas. 2.Keif Aamas: Eitim ihtiya analizi srecinin ikinci aamas olan keif aamasnda, rgt iindeki mevcut koullar derinlemesine incelenerek sz konusu ihtiyac gidermek iin eitim faaliyetlerinin en uygun ve doru yol olup olmadna karar verilecektir.Keif aamas kapsamnda u admlar takip edilmelidir: -1.Adm-Kefe Balama:Elde edilen veriler eitim ihtiyac olup olmadn ortaya koyacaktr. Bunun yannda ulalan verilerin doruluu ve nitelii gsterilen aba ve harcanan zamann korunmas bakmndan da nemlidir -2.Adm- Temel Veri Kaynaklarnn Belirlenmesi:Eitim ihtiya analizi yapabilmek iin bir ok yntem kullanlmaktadr. Bu yntemler arasnda i yapmakta olan personeli gzlemleme, teknik el kitaplar, konusunda uzman kiilerden yararlanma, grme, anketler, st ynetimin istekleri, mlakatlar, odak gruplar, performans deerlendirme sonular, testler, i analizleri vb. sralanabilir -3.Adm-Temel Kaynaklardan Bilgi Toplama:tanmlanan eitim ihtiyac iin gerekli olan verilerin toplanmas sz konusudur -4.Adm- st Ynetimin Onayn Alma, -5.Adm-Bilgi, Beceri ve Tutum Dzeyinin Belirlenmesi:Eitim ihtiya analizi yaparken, sahip olunan bilgi, beceri ve tutumlarn aratrlmas olduka kritik bir nem arz etmektedir. Bylelikle eitim programlar ile sz konusu ihtiyalarn giderilebilecei hususunda emin olunabilir. 3. Analiz Aamas: Bu aamada eitim faaliyetlerinin zerinde durmas gereken ihtiyalar net olarak ortaya konulur. Analiz aamas yardmyla incelemeler sonucunda elde edilecek bulgular sunma ve kaydetme imkan veren aralara sahip olunacaktr. Bu aama tamamlandnda eitim ihtiyacnn tr ve buna ynelik en uygun zm belirleme imkan kazanmak mmkndr. Eitim ihtiya analiz kapsamnda rgtsel analiz, kii analizi ve grev analizi olmak zere dzey sz konusudur. - rgtsel analiz: rgtsel ihtiya analizi rgt iinde performans artrmak iin eitim faaliyetleri planlanmas muhtemel alanlar ortaya koyan sistematik bir yaklam ifade etmektedir. Bu analizler rgt ii prosedr, politika, gl ve zayf ynleri kapsayan rgt ii analiz ve bunun yannda frsat ve tehditleri kapsayan rgt dnn analiz edilmesi ile balamaktadr. Baarl bir rgt analizi yapabilmek iin insan kaynaklar departmannn stratejik planlama almalar iinde olmas olduka nemlidir. Bylelikle insan kaynaklar departman, alanlarn gelecekte ihtiya duyabilecei bilgi, beceri ve yetenekleri elde edebilecei stratejiler gelitirmesinde katkda bulunur. Stratejik plan erevesinde gelitirilen hedef ve stratejiler dorultusunda, alanlarn yeni i srelerine uyum salayabilmesi iin ihtiya duyulacak bilgiler tespit edilebilmekte, dolaysyla rgtler henz stratejileri uygulamadan, alanlarnn eitim ihtiyalarn belirleyerek, gerekli nlemleri alabilmektedir. rgtsel analize, rgtn misyonu, amalar, rgtsel planlar ve insan kaynaklar planlarnn incelenmesiyle balanmaldr. rgtsel ihtiya analizi, rgtn hedefleri ve kaynaklar ve bu kaynaklarn rgtsel hedeflerle nasl ilikilendirildii konularndaki incelemeleri iermektedir. rgtsel analiz rgtn ihtiya duyduu eitim alanlarn ve hangi koullar altnda eitim faaliyetlerinin gerekletirileceini ortaya koymak amacyla yaplmaktadr. rgtsel analiz sayesinde, rgt ve yaplan ilerde deiimler yaanrken, alanlarn gelecekte ihtiya duyaca bilgi, beceri ve yetenekler tespit edilebilir.
- Grev analizi: Grev analizi her bir grevin gerektirdii bilgi ve beceri dzeyinin belirlenmesi ve bunlarn alann gsterdii mevcut bilgi ve beceri dzeyi karlatrlmasn kapsamaktadr. analizi sonucunda, bir iin nasl yaplacan gsteren i tanm ve o ii yapacak kiide olmas gereken zellikleri gsteren i gerekleri belirlenmektedir. analizi, ilerin nasl yaplacan gsterdiinden, mevcut performansn olmas gereken performanstan ne kadar farkl olduunu ortaya koymaya yardmc olmaktadr. - Kii analizi: Bu dzeyde, yaplan analizler sonucunda rgt herhangi bir alann performansnn beklenen dzeyde mi yoksa beklentilerin altnda m olduunu aratrr. Kii analizini dier iki analizden ayran temel nokta, yaplan iten ok bireyi deerlendirmeyi konu almasdr. alanlardan anket, grme, test yapma, gzlem ve performans deerlendirme sonular gibi yntemlerle veriler toplanabilir. Kii analizi, (a) performans dklnn bilgi, ustalk, beceri ya da yetenek eksikliinden mi yoksa motivasyon veya i dizayn probleminden mi kaynaklandn, (b) kimin eitime ihtiyac olduunu, (c) alanlarn bu grevleri tamamlayabilmeleri iin planlanacak eitimlerde arlk verilmesi gereken bilgi, beceri ve davranlarn belirlenmesini iermektedir. alanlar yaptklar ilerin, sahip olduklar deer, hedef ve beklentileri ile uyumlu olmasn beklemektedir. Bunu gerekletiren rgtler baary daha kolay ve hzl bir ekilde yakalayacaktr. alanlar eitim programlarna dahil edilmeden nce yaptklar i ile deerleri arasnda herhangi bir uyum problemi olup olmadna baklmaldr. 4. Raporlama Aamas: Eitim ihtiya analiz srecinin son aamasnda tm sre iinde uygulanan admlar sonunda elde edilen bulgularn bir rapor olarak sunumu yaplmaldr. Bu sayede sunulan rapor ile neleri aratrdnz ve incelediinizi, hangi ihtiyalarn nemli ve ncelikli olduunu, nerilen zm yollarnn ne olduu, deiime nasl uyum salanaca, tm bunlara ynelik eitim faaliyetlerinin etkinlii gibi konularda st ynetime detayl bilgi verme imkan salanacaktr.
E .KARYER YNETM
Kariyer Gelitirme le lgili Kavramlar 1.Kariyer Kavram: Kariyer kavram gnlk yaamda,
ilerlemek, meslek, i yaam, baar ve tatmin olma gibi anlamlarda kullanlmaktadr. Genel anlamda kariyer, bireyin alma yaam boyunca herhangi bir i alannda ilerlemesi, deneyim ve beceri kazanmas olarak yaygn biimde tanmlanmaktadr. 2. Kariyer Gelitirme: kariyer gelitirme, bireysel bir sre olan kariyer planlama ile rgtsel bir sre olan kariyer ynetiminin btnletirilmesi olarak tanmlanabilir. 3. Kariyer Planlama: Kariyer planlama, bireylerin, kendi beceri, ilgi ve deerlerini dikkate alarak bunlara uygun amalar belirledii ve bu amalara ulamak iin planlama yapt bir sretir. Kariyer planlama, bireyin, meslek, rgt, i atamalar ve kendini deerleme ile ilgili bilinli olarak yapt seimleri kapsar. Ksaca, kariyer planlama, bireyin kendisini ve iinde bulunduu evreyi deerlendirerek i yaam ile ilgili hedefler belirlemesi ve bu hedeflere ulatracak faaliyetleri planlamasdr. 4. Kariyer Ynetimi: Kariyer ynetimi, bir kiiyi ie yerletirme, performans ve potansiyelini deerleme, danmanlk etme ve eitim verme gibi insan kaynaklar faaliyetlerini iine alan; bu faaliyetler araclyla, bireyin ilgi ve kabiliyetlerinin rgtsel frsatlar ile eletirilmesi iin tasarlanan bir faaliyetler btndr. Kariyer ynetimi, bireyin kiisel kariyer planlarna ulaabilmesi iin rgt tarafndan desteklenmesi olarak da ifade edilebilir. Bylece, bireyler kendi kariyer planlarna ularken, rgt de insan kayna ihtiyacn karlamak zere planlad strateji ve hedeflerine ular.
Kariyer Gelitirme le Yakndan lgili Kavramlar
31
1. Kariyer pas: Gemilerin palar gibi kiilerin de i

hayatnda kariyer palar olduu ve bu palarn kiilerin i hayatnda belli alanlarda sabit kalmalarna neden olduu kabul edilmektedir. Kariyer pas, bir bireyin kendisiyle ilgili alglad yetenek ve kabiliyetleri, temel deerleri ile gd ve ihtiyalarndan oluan bir benlik kavramdr. Bu palar bireyin kariyer seiminde en nemli belirleyicilerden birisidir. Kariyer palar sekiz balkta toplanmaktadr; zerklik/Otonomi( Bu pann baskn olduu kiiler rgtsel snrlamalar altnda almak istemezler),Gvenlik/stikrar(rgtte kalma ve istikrar konularnda gven aray bu paya sahip kiilerin nemsedii konulardr),Teknik/Fonksiyonel(Bu kiilerde, ie ve greve ynelik olmak, teknik becerilerini gsterme istei baskn kariyer pasdr),Genel ynetsel(Bu pann yksek olduu kiilerde,insanlar ve fonksiyonlar ynetme eilimi baskndr.),Giriimci yaratclk(Yeni rn veya hizmet retmek, bilgi ve becerilerini bu ama iin kullanmak veya yeni iletmeler kurmak bu kariyer pasna sahip kiilerin nemli zellikleridir),Hizmet veya bir olaya kendini adamak( Belli bireysel ve sosyal deerlere sayg, bakalarna yardm ve baarya adanmlk bu pay yanstan zelliklerdir),Yaam tarz( Bu paya sahip kiiler kariyeri, daha geni olan yaam sisteminin bir paras olarak grr. , aile ve kendi yaam tarz arasnda denge kurmak abas, bu pann olduu kiilerde daha baskndr). 2. Kariyer Aamalar: Kariyer aamalar geleneksel olarak, keif, ilerleme, srdrme ve d olmak zere drt aama olarak kabul edilmektedir.
1.b) e uyum kuram: Kurama gre, bireyler i evresine

uyum salama ve bunu srdrme abas iindedirler.
1.c) Hollandn kariyer kuram: Hollandn kariyer kuram,

mesleki ilginin kiiliin bir yn olduu, bu yzden mesleki ilginin tanmlanmasnn ayn zamanda kiiliin tanmlanmas
olduu varsaymna dayanmaktadr. Hollandn kuramnda yer alan drt varsaym u ekilde sralanabilir: -Her birey, gereki, aratrmac, sanat, sosyal, giriimci ve geleneksel olmak zere alt kiilik tipinden birisine dahil olabilir. -Kiilik tipleri gibi alt tr i evresi tipi de mevcuttur.-nsanlar, bilgi ve yeteneklerini kullanabilecekleri, deer ve tutumlarn ifade edebilecekleri ve stesinden gelebilecekleri problemler ve rolleri ieren i evrelerini ararlar, -Davran, kiilik ile evrenin etkileimi tarafndan belirlenir . Hollandn alt kiilik tipi: Gereki ipler, Aratrmac tipler ,Sosyal tipler,Geleneksel tipler,Giriimci tipler ,Sanat tipler.
1.d)Roenin kiilik geliimi kuram: Roenin kariyer seimi

kuram, ocukluun getii evre, ihtiyalarn gelimesi ve kiilik deikenleri ile kariyer seimi arasnda iliki olduunu varsayar. Kiilik temelli bir kuram olan Roenin kuram, kariyer seiminde ocukluk dnemi deneyimlerine dikkat ekmitir Roe, kariyer seme kararnda psikolojik ihtiyalarn nemini vurgulamaktadr. 1.e) Bordinin psikanalitik kariyer seimi kuram: Bordin, biyolojik ihtiyalar ve drtler ile aile atmosferi arasndaki iliki ve bu ilikiden ortaya kan kiilik tipi zerinde durur. Bordine gre, kiilik dinamik olup deiime aktr. Kiilik deitike ihtiyalar deiecek, bylece kariyerde de deiiklik meydana gelecektir. 2. Kariyer Karar Verme: Kariyer seimi kuramlarndan ikincisi, kariyer kararnn nasl verildiiyle ilgilenen kuramlardr. Alternatif meslekler arasndan, bireylerin meslek tercihlerini nasl yaptklar bu kuramlarn ana konusu olmutur.
3. Kariyer Modelleri
Durgun-durum (sabit) kariyer: Kariyer seimi, yaam boyu srecek bir meslein bir kere kalc olarak seilmesidir. Bireyin kariyerinde ok az deiiklik olur. Bu kariyer yapsnda gvenlik ve yeterlilik temel esastr. Bu kariyer modeli kararl kariyer olarak da isimlendirilmektedir. Dorusal kariyer: Kariyer faaliyeti yaam boyu srer. Kariyer bir rgtte hiyerarik kademelerde yukarya doru ilerlemedir. Ana gdler, ilerlemek ve g elde etmektir Spiral (sarmal) kariyer: Kariyer seimi, bir dizi meslek ve o mesleklerde kazanlan deneyim ve beceriler yoluyla geliir. Birey bir alanda kendini gelitirir ve belli bir sre sonra sklmaya balar. Yeni bir alan ve bu alanda yeni beceriler kazanma ve tekrar sklma eklinde sre devam eder. Geici kariyer: Bir kariyer alannda sreklilik yerine, kariyer seimi srekli devam eder. Seim skl, bir ile drt yl arasnda bir gerekleir. Deiiklikler, yatay hareketlilik eklinde olur. Dardan bir gzlemciye gre istikrarszlk gibi grnen bu durum, birey iin anlamldr. 4. Kariyer Patikas: Birey asndan kariyer patikas (career path), kiinin gelecekteki alma sorumluluklar ve atamalarn karlamak iin kiisel eitim ve geliim deneyimleri tasarlama srecidir. rgt asndan kariyer patikas, bir kiinin bir rgtte bir pozisyondan dierlerine gidebilecei i atamalar dizisidir. rgtler alanlarn terfileri ve geliimleri iin kariyer patikalarn kullanr. 5. Kariyer Baars: Kariyer baars kavram; bireyin, i deneyimlerinin sonucu, psikolojik ve ile ilgili olarak, elde ettii olumlu sonular eklinde tanmlanmaktadr.
2.a) Kariyer karar verme sreci: Tiedeman ve OHara,

kariyer gelitirme sreci ve mesleki kararlarn ierii zerinde durmak yerine, karar verme srecine odaklanmtr. Tiedeman ve OHara, meslek geliimini bir kimlik geliimi olarak grmektedir. Yazarlara gre, benlik, bireyin kendini alglamasndan ok, kendisini deerlemesidir. Bu hayat boyu devam eden bir sre olup, birey alma hayatnda sorunlarla urarken, benlik ve mesleki kimlik birbirlerini etkiler. Bireyin bir pozisyondan bir baka pozisyona gemesi, yani kariyerindeki deiiklik, benliine de yansr.
2.b) Sosyal renme kuram: Mitchell ve Krumboltz, sosyal

renme kuramnn kknn klasik davranlk ve pekitirme kuramna kadar uzandn ifade etmektedir. Sosyal renme kuramna gre, bireylerin kiilii ve davran repertuar, nceden var olan geliimsel ve psiik sreler yerine, bireyin yaad renme deneyimlerinden olumaktadr. sosyal renme yaklam, kariyer karar verme srecinde etkili olan faktrler zerinde durmaktadr. Kariyer karar vermeyi belli llerde etkileyen bu faktrlerin balcalar, genetik ynelim, evre artlar ve olaylar, renme deneyimleri ile bilisel, duygusal ve performansla ilgili tepki ve becerilerdir. 2.c) Beklenti kuram: Beklenti kuram, rasyonel, hesaba dayal ve bir amaca ynelik olarak karar vererek,beklenen sonulara ulaabilmek iin, belli faaliyetlerin seilmesi zerinde durur. Birey bir meslei seerken, o meslein kazandraca sonular ve dlleri dikkate alr. Meslei yaparken ulalacak sonularn deeri, meslek seimini belirler . Birey, ok sayda meslei inceleyerek, mesleklerin muhtemel getirisini belirler. Arasallk olarak ifade edilen bu durum, istenilen sonulara ulamak iin meslein bir ara olduunu vurgular . Bir meslei seerken, meslein cazibesi, meslei tercih iin yeterli deildir. Birey, meslein gerektirdii, bilgi ve beceriye sahip olup olmamas veya maddi kaynaklarnn meslein gerektirdii bilgi ve beceriyi
Kariyer Seimi Kuramlar: kariyer seimi kuramlar,

eletirme sreci olarak kariyer seimi, kariyer karar verme, kariyer geliimi ve kariyere sosyolojik yaklam biiminde drt balkta gruplanarak ele alnmaktadr. 1.Eletirme Sreci Olarak Kariyer Seimi: Bireyler ve mesleklerin allmasn vurgulayan bu yaklam 1940larn ortasna kadar etkisini srdrmtr. Bireylerin ve mesleklerin incelenmesiyle elde edilen bilgiler nda, birey ile bireye en uygun meslek/ler eletirilerek meslek ve kariyer seiminde bireye yardm edilmesi zerinde durulmutur. 1.a) zellik-Faktr kuram: zellik-faktr kuram, insanlarn kiilik zelliklerine uygun iler aradklarn iddia etmektedir.
32
kazanmaya yetip yetmemesine bal olarak bir meslei tercih eder
3. Kariyer Geliim Sreci: 3.a) Superin benlik kuram: Supere gre, kariyer gelitirme
bireyin benlik kavramn gelitirmesi ve bunu deiik rollerde uygulamas srecidir. Benlik kavram, bireyin kabiliyetleri ve fiziksel zelliklerinin bir sentezi olarak tanmlanabilir. Kariyer seimi, benlik kavram ile d sosyal ve ekonomik faktrlerin uzlamas olarak grlebilir. Kariyer seimine geliimsel bir yaklam olan benlik kuram, benliin bireyin meslek seimini etkilediini vurgular. Meslek, bireyin kendisini grmek ve yanstmak istedii nemli bir alandr. Birey meslek tercihini ifade ederken nasl bir insan olduunu da ortaya koymaktadr. nsan, hayat boyunca ok eitli roller oynar. Ya ilerledike, kendisi hakkndaki yarglar birletirerek olduka tutarl bir benlik tasarm oluturur. Btn davranlar bu benlik tasarmna gre ekillenir. Mesleki davranlar srasnda da benlik tasarmna uygun ve onunla tutarl olanlar seer 3.b)Ginzberg ve arkadalarnn geliim kuram: Bu kurama gre kariyer seiminde karar verme sreci evreye ayrlr: Hayal dnemi, geici seimler dnemi ve gereki dnem. Hayal dnemi 6-11 yalar aras olup, ocuk, evresindeki kimselerle kurduu zdeime bal olarak mesleki tercihlerini yapar. Geici seim dnemi, ergenlik dnemine rastlamaktadr. Bu dnem, ilgi, yetenek, deer ve gei dnemlerinden oluur. Gereki dnem ise, aratrma, billurlama ve belirleme alt dnemlerini ierir.
performanslar hakknda geri bildirim almak, i tatmini, bireysel sorumluluk almak, rgt ve kendisi hakknda daha fazla bilgi sahibi olmak gibi yararlar sz konusudur. Yneticiler iin, astlaryla iyi bir iletiim kurmak, performanslarn yakndan izlemek ve gelitirmek, motivasyonlarn artrmak, alanlarn rgtte kalmasn salamak gibi yararlar saylabilir. rgt asndan ise, rgtsel ball artrmak, alanlar gelitirmek ve iyi bir rgt imaj oluturmak balca yararlardr. rgtsel kariyer gelitirme sisteminin kurulmas ve yrtlmesi srasnda igrenler ve rgtten kaynaklanan baz engellerle karlalr. grenlerin, kariyer gelitirmeyi rgtn sorumluluu olarak grmesi, ansa brakmas, kariyer planlamann kii iin anlaml olmamas ve igrenin kendisini deerleyememesi bu engellere rnek olarak verilebilir. rgt asndan bakldnda ise, sistemin st dzey yneticilerle snrlkalaca, pahal olaca, igrenlerin beklentilerini artraca, yneticilerin sorumluluk almada isteksiz davranacaklar, moda olarak grlecei kayglar ve ksa srede sonu alma istei, rgtsel kariyer gelitirmede karlalan glkler arasnda saylabilir
3. rgtsel Kariyer Gelitirme Sisteminin Kapsam:

Kariyer gelitirme programlarna btn igrenlerin dahil edilmesi sistemin etkinlii iin gereklidir; fakat zaman ve maliyet faktrleri dikkate alnarak, programlara katlacak igren grubu da genellikle snrl tutulmaktadr. 4. rgtsel Kariyer Gelitirme Aralar: Kendini Deerleme Aralar, Bireysel Danma, Emek Pazar Bilgisi Deiimi, rgtsel Potansiyel Deerleme Sreci , Geliim Programlar, 5. rgtsel Kariyer Gelitirme Sorumluluklar: rgtler, kariyer programlar hakknda igrenleriyle ak bir diyaloga girmeli; rgt ve piyasann durumu hakknda igrenler bilgilendirilmeli; gelecekte gerekli olacak becerileri belirleme ve kazanmada igrenlere yardmc olunmaldr. rgtler, rgt ii i frsatlar ve hayat boyu renme konularnda da igrenleri bilgilendirip desteklemelidir. rgt ve bireyin karlkl bilgi alverii ve iki tarafn ak ve drst ilikisi, kariyer planlamay, dolaysyla rgtsel kariyer sisteminin yrtlmesini kolaylatracaktr. grenler, kendi kariyerlerini ynetme sorumluluunu stlenirken; rgte de alanlarn yeteneklerini gelitirmelerine imkan salamalar sorumluluu dmektedir. Yneticilerin sorumluluu ise, sergiledikleri davranlaryla, rgt alanlarnn farknda olduklar ve onlarn rgtte kalp kalmamalarna dikkat ettiklerini gstermeleridir.
3.c) Gottfredsonun snrlandrma ve uzlama kuram:

Gottfredson almalarn geleneksel kuramlarda eksik grd zeka, sosyo-ekonomik stat, rk ve cinsiyetin kariyer seimindeki etkisi gibi alanlarda srdrmtr .Cinsiyet ve prestij temeli zerine kurulu mesleklerin zihinsel haritas yaklamn gelitirmitir. Birey, benlik algsyla badatrd mesleklere ynelirken, badatramad meslekleri reddeder. Btn mesleklere giri ayn derecede zorluk tamaz. Gottfredson'a gre bireyler cinsiyet ve sosyal stat gibi faktrlerin farkna vararak seimlerini snrlandrr. Daha sonra bireyde girilebilecek mesleklere ynelik bir eilim oluur. Bireyler balangtaki ynelimlerini altklar Alana uygun hale getirerek uzlamay gerekletirir 4. Sosyolojik Kuram: Sosyolojinin kariyer ile ilgili alt dallarndan birisi olan alma sosyolojisi, kariyer gelitirme konusunda, psikolojiden noktada farkllk gstermektedir; Sosyologlar, almay, sosyal ve kurumsal bir olgu olarak ele alrlar ve geni bir adan kariyer konusuna yaklarlar . Kariyer gelitirmede, psikolojik kuramlarn kariyer kararnda bireyin nemli lde sz sahibi olduunu iddia etmelerine karlk, sosyologlar, bireyin dndaki kurumlarn kariyer kararn daha fazla etkilediini vurgularlar. Psikologlar, iteki performans ile ilgili olarak beklentiler, ilgiler, yetenekler gibi bireysel zelliklere nem verirken; sosyologlar, kurumsal faktrleri ne karmaktadrlar. Geni sosyal tabakalar, sosyologlarn kariyer seimini aklamakta zerinde durduklar ana konulardandr. Sosyolojik perspektifin meslek seimi kuramna katks, birey dndaki baz faktrlerin de meslek seimini etkilediini vurgulamasdr. Bu faktrler arasnda, yaplan iin kendisi ve emek pazarnn yaps dikkat ekmektedir.
6. rgtsel Kariyer Gelitirme Sisteminin KY Fonksiyonlari le likisi: rgtsel kariyer gelitirme sistemi,
insan kaynaklar faaliyetlerinin her birine, yeni bir bak asyla odaklanmay gerektirir. Her insan kaynaklar faaliyeti, toplam kariyer sisteminin bir paras olarak ele alnr ve bu erevede, program, politika ve iletiim oluturulur. 7. rgtsel Kariyer Gelitirmede Baar Faktrleri: etkili olan dokuz faktr yle sralanmaktadr; Kariyer gelitirmeyi iletme stratejisi ile irtibatlandrmak, gren ve rgtn ihtiyalarn paralel hale getirmek, Kariyer gelitirme sistemi ve onun rgt ii ilikilerini tesis etmek, ok sayda ara ve yaklam kullanmak, irket genelinde bir kariyer gelitirme altyaps oluturmak; fakat, sistemi i birimleri veya blmler dzeyinde uygulamak, Hat yneticilerinin katlmn salamak, Hat yneticilerini sistemin yrtlmesinden sorumlu tutmak, Kariyer gelitirme abalarn deerlemek ve srekli iyiletirmek, Kariyer gelitirme sisteminin duyurusunu iyi yapmak .
rgtlerde Kariyer Gelitirme Uygulamalar 1.rgtsel Kariyer Gelitirme Sistemi Kavram: rgtsel
kariyer gelitirme sistemi; bir rgtn igc ihtiyac ile bireylerin kariyer ihtiyalar arasnda denge kurma amacyla yrtlen, organize, biimsel ve planl abalarn tm olarak tanmlanmaktadr. rgtsel kariyer gelitirme sisteminin amac, rgtsel ihtiyalar ile bireysel ihtiyalarn doru bir biimde eletirilmesi olarak da ifade edilebilir. Bir dier ifade ile, rgtsel kariyer gelitirme; kiisel kariyer planlama ile rgtsel kariyer ynetimi srelerinin etkileiminden ortaya kar. 2. rgtsel Kariyer Gelitirme Sisteminin Yararlar: Bireyler iin doru hedef belirleme ve plan yapmak,
Kariyer Gelitirmede Yeni Yaklamlar 1.Kariyer Alann Etkileyen Deiimler ve Yeni Yaklamlar: Teknolojik gelimeler, youn rekabet ve
kreselleme ynetim ve organizasyon alannda yeni yaklamlarn ortaya kmasna neden olmaktadr. Yeni ynetim ve organizasyon yaklamlarnn etkisi iki olgu zerinde daha da belirgindir. Bu iki olgu; ynetim kademelerinin azalmas ve rgtlerin bilgiye dayal bir ynetim ve organizasyon anlayna gre rgtlenmeleri olarak ifade edilebilir. rgtsel
33
kademelerin azald ve apraz fonksiyonlar yoluyla bilgi kazanma srecinin yaygnlamaya balad rgtlenme biimi mevcut kariyer anlaynda da deiikliklere yol amaktadr. Hiyerarik kademeler boyunca dorusal ilerleme yerine; yatay ilerlemeler kariyeri biimlendirmektedir. Ynetim ve organizasyondaki yeni gelimeler sonucu yaygnlamaya balayan yeni kariyer anlay igrenlerin sistem ynelimli olmalarn gerektirmektedir. Sistem ynelimli bak as, sreler aras yatay ilikileri ve btn grebilmek imkan vermektedir. Bu amala alanlarn apraz fonksiyonlarda tecrbe kazanmas salanrken; ayn zamanda daha alt dzeydeki alanlara g ve karar verme otoritesinin verildii grlmektedir. Bu deiikliklerin kariyer anlayna en belirgin etkisi, snrl sayda fonksiyonda dorusal ilerleme yerine apraz fonksiyonlu kariyer hareketlerinin artmas olarak grlmektedir. Yeni kariyer yaklamlarnn sonucu olarak profesyonellie ve meslee balla vurgu yapan bir kariyer anlay gelimektedir. Bu anlaya gre nitelikli igrenlerin rgtler aras geileri kolaylamaktadr. rgt deitirmeler sklatka salk harcamalar, sosyal gvenlik, i arkadalarn kaybetmenin getirdii stres ve gelecein belirsiz olmas igrenleri zorlamaktadr. Yeni kariyer anlaynda ait olma ve sosyal destek gibi temel insan ihtiyalar gzden karlmaktadr
olmutur. Cam tavan sendromu, st kademelere ykselen kadnlarn nne konulan, keyfi, grnmez ve yapay engelleri ve ayrmcl ifade etmektedir. alan elerin kariyeri son dnemlerde nemi artan bir dier kariyer sorunudur. rgtlerde teknik personelin kariyeri de son dnemlerde nemi artan bir sorun olarak dikkat ekmektedir. Teknik/fonksiyonel zellikleri ile alan kiiler kariyerlerinin ilk dnemlerinde teknik ilerde alrken, zamanla bu kiilerin teknik alanda almaya devam etmek yerine ynetim kademelerine geme istei artmaktadr. Son dnemlerde kiiler gelirlerini artrmak, yeni beceriler kazanmak veya tecrbe kazanmak gibi sebeplerle dzenli ileri yannda, ilave iler de yapma eilimindedir.Ay sorunu olarak tanmlanan bu olgunun temelindei gvenlii yatmaktadr denilebilir. Kiinin birden fazla ite almaya balamas, iyi dengelenemezse, bu durum bir baka soruna dnebilmektedir
NTE-4) DANIAN PSKOLOJS

A. NSAN VE SZ PSKOLOJS ALGILAMA Alglamann Tanm: Alg, bir olayla ilgili gerei deil bireysel
yorumu ifade etmektedir. Alglama, bireyin deneyimleri dorultusunda evresel uyarlar seili olarak kavramas ve dzenlemesidir.
2.Snrsz Kariyer Anlay: 1990l yllara kadar yaygn olan

klasik kariyer anlaynda yaam boyu istihdam, hiyerari ve aka tanmlanm i pozisyonlar ne kmtr. 1990l yllarla beraber klasik kariyer anlay ile tanmlanamayan yeni bir kariyer rnts dikkat ekmektedir. Kariyer, giderek daha fazla hareketli , snrsz , dinamik ve deiken bir hal almtr. Gnmzde kariyer tek bir rgtteki bir ite uzun soluklu almann yannda, ayn rgtte birok ite almak, deiik rgtlerde ayn ite almak ya da deiik rgtlerde deiik ilerde almak eklinde gerekleebilmektedir. Klasik dikey ve hiyerarik rgt yaplar yerini yatay yaplara brakt ve basklama, esneklik ve klme nedeniyle rgtsel kariyeri oluturan klasik kariyer yollarnn ortadan kalkmaya balad grlmektedir. Tek bir rgtsel dzende ortaya kan ve alanlarn kurum tarafndan belirlenen yollar boyunca dikey olarak ilerlemesini ngren klasik kariyer yaklam artk almamakta; bunun yerine yeni, dinamik ve snrsz kariyer anlay dikkat ekmektedir. snrsz kariyer kavram, tek bir ivereni aan ardk i frsatlar ya da tek bir rgtle snrlandrlamayan kariyer olarak tanmlanmaktadr. Snrsz kariyer kavramna en ok yneltilen eletiri, snrsz kariyerin, sadece bilgi iileri gibi belli bir aznl kapsad iin, yetersiz olduu ve bir teori saylamayacadr Bu yaklama gre snrsz kariyerden bahsetmek iin yksek kariyer hareketlilii gerekmektedir. Yksek kariyer hareketlilii ise ancak toplam alanlarn kk bir orann oluturan yksek kabiliyet sahibi, iyi eitim grm ve rgtler aras dolamda i bulma sknts ekmeyen igrenler iin mmkn olmaktadr. alanlarn ok byk bir oran bu zellikleri tamad iin snrsz kariyer yaklamnn yeterlilii ve kuatcl tartlmaktadr. Snrsz kariyer anlaynn tm yk ve sorumluluu bireylere ykledii, nitelii dk alanlar dikkate almad gibi konularda eletirilmektedir
Alglama Sreci ve Aamalar 1.Duyumsama: Herhangi bir bilginin ilenebilmesi iin

ncelikle duyu organlar ile alnmas yani duyumsanmas gerekmektedir. Duyum, duyu organlar yoluyla insana ulaan evredeki uyarclarn&bilgilerin ieri alma sreci olarak adlandrlmaktadr. -Alg eikleri: Mutlak Eik( Uyarlma iin gerekli asgari enerji miktardr.), Fark Eii( ki uyarc arasndaki fark edilebilir asgari farktr),. Algsal Savunma( Grmek/duymak istenilmeyen uyarclara kar eiin ykselmesidir.),Algsal Duyarllk( Grmenin/duymann ok arzu edildii durumlarda eiin dmesidir.), Bilinalt Alg( Kiinin uyarcy algladn fark etmemesi durumudur.), Kanal Kapasitesi( Ayn anda evreden alnp ilenebilecek uyarc/bilgi saysdr.). -Dikkat (Algda seicilik): nemli grlen uyaranlarn seilmesi ve dierlerinin gz ard edilmesi anlamna gelmektedir. Algda seicilii etkileyen faktrler d ve i faktrler olmak zere 2ye ayrlmaktadr. D Faktrler: Herhangi bir uyarcnn gze arpc olmas alglanma ansn artrmaktadr(iddeti fazla veya youn olan uyarclar,Byk ,Hareketli ,Dierleriyle zt den,Olaand). Faktrler: Alglayan kiinin zellikleri, uyarlara kar yneltici olup, kiinin dikkatini belli baz uyarclara evirmektedir(Ainalk , Kazanlm bilgi ve deneyimler ,htiyalar, istekler, duygular )
2. Dzenleme :Alglama srecinin ikinci aamas dzenlemedir.

Kiinin evresindeki uyaranlar duyumsamas, i ve d faktrler dorultusunda semesi sonunda tm girdiler deerlendirilmekte, bir yapbozun paralar gibi dzenlenmekte ve anlam kazanmaktadr. Dzenleme aamasnda u sreler alglamay kolaylatrmaktadr: -ekil Zemin Algs: algsal anlamda dikkat edilen ey ekil, onun ardnda kalanlarsa zemin olarak alglanmaktadr. -Gruplama: Uyarclarn anlaml bir ekilde bir araya toplanarak gruplanmasdr. Gruplama baz kurallara gre yaplmaktadr. Bunlar u ekilde sralanabilir: Tamamlama (Tamamlanmam eyleri tamamlayarak alglama eilimidir ),Devamllk(Korna alarak birbirini takip eden aralarn, bir konvoy olarak alglanmasdr ) , Yaknlk( Birbirine yakn olan nesne ya da insanlarn bir grup olarak alglanmasdr ), Benzerlik( Benzer paralarn bir araya getirilmesi eilimidir)
Kariyer Sorunlar: Kiinin alma yaamna balad ilk

dnemlerde beklentiler ile gereklerin uyumamas nemli bir kariyer sorunu olarak karmza kar. Kariyer dzlemesi ve bilgi-beceri eskimesi kariyer ortasnda karlalaniki nemli sorundur. Kariyer dzlemesi, bazen kii iin rgt ii ilerleme imkan kalmamas veya nnn tkal olmasndan kaynaklanabilir. Bilgi beceri eskimesinin temelinde ise kiinin okul eitiminden sonra yeni gelimeleri izlememesi yer alr. Gzden dme rgtsel kariyerin ge dnemde karlalan bir dier kariyer sorunudur. Emekliliin yaklamas ile birlikte, baz bireylerde artk rgtn eskisi kadar kendisini nemsemedii, grlerine deer vermedii psikolojisi oluabilmektedir.. alma yaamnda kadnlarn saysnn artmasyla birlikte cinsiyete bal kariyer sorunlar da nemli bir tartma alan
34
- Deimezlik: Karmak olan ve devaml olarak deien bir evrede kiinin dengeyi korumasn salamaktadr. Renk Deimezlii( Krmz bir gln gece ve gndz krmz grlmesidir. ),Byklk Deimezlii( Arkadann boyunu her mesafede kiinin sabit olarak alglamasdr. ),ekil Deimezlii( Uygun boyda vida semeye alan bir iinin, farkl mesafelerde duran vidalardan istediini semesidir.)
3. Yorumlama: Kiinin setii ve dzenledii uyarclara anlam

vermeye balad, deerlendirme yapt aamadr. Yorumlamann belirgin zellikleri unlardr: Sbjektiflik(Kii bilgileri alp yorumlarken, hislerine, dncelerine ve sahip olduu ruh haline gre yorumlamay kiiselletirebilir.),Yarglayc( Kii alp deerlendirdiklerini doruyanl, iyi-kt, gzel-irkin olarak yarglayabilir. ),Karklk( Kiinin algladklar kendisinde bir dnsel birikim oluturur.)
Alglamay
Etkileyen Faktrler: Alglayan(Alglayann deneyim, ihtiya ve duygular alglama srecini dorudan etkilemektedir.),Hedef( Alglama, hedefin yorumlanmasn iermektedir. Farkl veya belirsiz hedeflerin yorumlanmas farkldr.),Ortam(Kiinin iinde bulunduu ortam ve durum alglamay etkileyebilmektedir.) Atf Teorisi
Kiinin sahip olduu sosyal deerler, inanlar, sosyal roller, alkanlklar, duygular, beklentileri bir atf erevesi oluturmaktadr. Atf erevesi, kiinin olaylara hangi ynden bakacan ve hangi kstaslara gre deerlendirme yapacan belirlemektedir. Atf teorisini gelitiren Heider (1958), davranlarn alglanan isel ve dsal faktrlerin bir birleimi olarak ortaya ktn savunmaktadr.sel faktrler: Beceri, yetenek, kiinin sergiledii aba veya bireyin yorgunluk derecesi gibi kiisel zellikleri ifade etmektedir. Dsal faktrler: rgt kurallar, politikalar, yneticilerin durumu, hava, fiziksel koullar gibi evresel artlar iermektedir. Kelly (1973), atf yaparken ve seilen isel ya da dsal faktrlerin belirlenmesinde 3 temel kriterin etkili olduunu ileri srmektedir. Farkllk( Sergilenen davran ne derece farkl?), Mutabakat( Sergilenen davran benzer bir durumda dier insanlardan tarafndan sergilenenlerle ne derece benzerlik gsteriyor?), Tutarllk( Sergilenen davran, bireyin kiilii ya da karakteri ile ilikili midir?). sel faktrlere atf yapan kiiler, yetenekleri, becerileri veya abalar sonucu performanslarn etkileyebileceklerine inanrlar. Dsal faktrlere atf yapan kiiler ise performanslarnn kendi etkileri dnda daha ok d faktrlerden etkilendiini dnrler. Weinerin atf modeli: Weinera gre, kiinin davranlarn ie veya da yklemesi kendisi ile ilgili algsn ve kendini deerlendiri biimini etkilemektedir. Kiinin kendisi hakknda oluturduu alg, atfta bulunduu sebeplerin nemine gre kiiyi ya evklendirecektir ya da hevesini karacaktr. nsanlar baarlarn i sebeplere ykledikleri zaman baar arzusu fazlalamakta, i tatmini artmakta ve benlik deeri ykselmektedir. Oysa kiiler baarszlklarn yeteneksizliklerine yklediklerinde her eyden vazgemekte, ilerisi iin dk beklentiler gelitirmekte, zsayg ve zgvenleri azalmaktadr.
samimi davranmas, seme-yerletirme uzmann etkileyebilir. Bunun sonucunda uzman, adayn teknik becerileri, nitelikleri ve deneyimini yeteri kadar deerlendirmeyebilir. 3. Algsal savunma: Bireyin rahatsz edici ya da tehdit olarak alglad verilerden saknmas ya da gz ard etmesi eilimine algsal savunma denir. nsanlar bilgileri seerken, kendi bak alarn destekleyen bilgileri tercih etme ve kart grleri deerlendirmeme eilimi tamaktadrlar. rnein, bir ynetici alanlardan birinin terfisine karar verdiinde, tm uyaranlar (veri havuzundan) olumlu verileri semekte ve kararn desteklemeyen bilgileri farknda olmadan gz ard edebilmektedir. 4. Yanstma ve tahminde bulunma: Bireyin kendi duygu, motif ve zelliklerini bakalarna yanstmas, evresindekilerle ilgili algsnn arptlmasna neden olabilir. Alglayan, kendisi ile ok sayda ortak zellik tayan kiileri daha olumlu alglayp, daha hzl tanyabilir. te yandan, kendisi ile ortak zellikler tamayan ve bu nedenle tanmlayamad kiilerin olumsuz bulduu zelliklerini abartma eilimi gsterebilir. 5. Kendine yontma: Bireyin bir durumun olumlu sonularn kendi ile zelliklere, olumsuz sonular ise dsal faktrlere atfetmesidir. 6. Oyuncu seyirci etkisi: Benzer iki durumu kendileri ve bakalar asndan farkl deerlendirebilmektedirler. rnein, yolda den birini grdnde, durumu kiinin dikkatsizlii ile aklayan biri, kendisi dtnde yolun da bozuk olmasn sebep olarak gsterebilmektedir.
PSKOLOJK YAKLAIMLAR 1.Davran Yaklam: Davranlk, gzlemlenebilir

davranlarn renilme ve ekillenme biimlerini aratran psikolojik yaklamdr. Davran Psikolojinin ortaya kmasnda Rusya'da Ivan Pavlov'un, ABD'de ise Edward Thorndike'n yapt hayvan deneyleri etkili olmutur. Pavlov ve Thorndiken aratrmalaryla beraber John B. Watson, 1913te yaynlad Davranlarn Gznden Psikoloji adl kitabyla davran akm balatan isim olmutur. Watson dnda Guthrie, Hull ve Skinner nemli davranlardr. Davran Psikoloji, uyarc ile davran arasnda ba kurulmas sonucunda renmenin gelitiini, olumlu ya da olumsuz pekitireler sonucunda davranlarn deitirilebileceini kabul etmektedir. Davran Psikolojinin ortaya kna zemin hazrlayan isimlerden Pavlov, laboratuarda kpein salg sistemi zerine alrken, kpein yiyecei kendisine getiren kiiyi grdnde de salya akttn fark etmitir. Bunun zerine yapt deneyler sonucunda gelitirdii Klasik Koullanma, Davran Akmn en ok bilinen renme kuram olmutur. Guthrie'ye gre renme, tepkinin uyarana kar ilk gsteriliinde salandndan, dl veya pekitirmeye gerek yoktur. Thorndike, dl ya da baarnn, dllendirilmi davrann renilmesini arttracan; te yandan ceza ve baarszln, ilgili davran yineleme eilimini azaltacan belirtmitir. Watson, doru ortam koullarn salayarak, ebeveynlerin ocuklarnn kiiliini belirleyebileceini ne srmtr. Locke, insann doduunda zihninin bo bir levha ya da temiz bir kat paras gibi olduunu, yaanan deneyimlerin bo levhay doldurarak karakteristik zellikleri oluturduunu belirtmitir. Skinner (1971) ise, bir kiinin dnyaya gre davranmadn, dnyann kiiye gre hareket ettiini ekleyerek, davran yaklamn temel ald adil ve mutlu bir evre, adil ve mutlu bireylerin olumasna yardmc olur kabuln desteklemiti. Davranlara gre evre davran renme yoluyla ekillendirmektedir. Watson igdler ve kaltmla gelen yeteneklerin olmadn ileri srm ve yetikinliin ocukluk koullanmalarnn bir rn olduunu elirtmitir.
Alglama Hatalar 1.Stereotype (Kategorize etme): Olumlu ya da olumsuz

zellikleri, genel bir kategori ya da benzer zellikler dorultusunda bir kiiye atfetme eilimidir. Bu eilim bir tr tipleme ya da rol yapmas olarak tanmlanabilir. Stereotyping, alglama ve dier insanlar hakknda yargda bulunma srecini ok daha karmak verilerle uramak yerine basitletirmeyi salamaktadr. 2. Hale etkisi: Bir kiiye ait algnn tek bir olumlu ya da olumsuz zellik zerinden formle edilmesidir. Bir igren adaynn zamannda randevusuna gelmesi, k giyinmesi ve
2. Psikanalitik Yaklam: Yirminci yzyln en etkili

psikologlarndan Sigmund Freud , psikanalizin kurucusudur. Freud ve arkadalar, psikanalizi bilimsel psikoloji akmnn dnda, tbbi amala terapi gren hasta vakalarndan
35
yararlanarak gelitirmilerdir. Psikanalitik yaklamn temel alma konusunu normal d davranlar oluturmutur. Freud, bilinalt konusunda eitli felsefi grler ortaya atan Fechnerin grlerinden etkilenmitir. Psikanalitik ekol, davran yaklamn kar kt bilin ve bilinalt kavramlar erevesinde gelime gstermitir.
Psikanalitik grn temelinde Freudun motivasyon teorisi yatmaktadr. Motivasyon teorisi ise 4 prensipten olumaktadr: Determinizm( D glerin, kiinin davran ve deneyimlerini belirlemesi determinizm olarak tanmlanmaktadr.), Gd(Freud, en nemli drtleri ise cinsellik ve saldrganlk olarak tanmlamtr.), atma( Davran ve deneyimlerimizi belirleyen gler arasnda daimi bir atma yaanmaktadr ve bu durum anksiyeteye neden olmaktadr.) Bilinalt( Kiinin davran ve deneyimlerini belirleyen ayn zamanda anksiyeteyi balatan gler, kiinin kendisi tarafndan bilinememektedir. Bireyin yaamndaki en nemli belirleyiciler ve atma kaynaklar, kiinin bilinci dndadr.). Freud, igd ve drtleri ikili ekilde gruplandrmtr: 1. Cinsellik ve dier tm yaamsal drtler 2. Saldrganlk ve dier lmle ilgili drtler . Psikanaliz, normal d davranlar eitli vakalar zerinden incelerken, birtakm yntemlerden yararlanmtr. En sk bavurulan yntemlerden biri olan serbest arm teknii; samal, aypl, yasak oluu sorgulanmadan, ak ve iten ekilde hastann konumasnn tevik edilmesini iermektedir. Bu yntemle anormal davranlarn olas sebepleri olduu dnlen bastrlm hatra ve dncelerin, tekrar bilince getirilmesi ve farkndalk salanmas amalanmaktadr. te yandan Freud, rya yorumlamay bir analiz yntemi olarak kullanmtr. Freud, insan kiiliinin bilin, bilinalt ve bilin d olmak zere blmden olutuunu belirtmitir. Freud, insan kiiliinin id (alt benlik), ego (benlik) ve sperego (st benlik) olarak adlandrd temel birimden olutuunu iddia etmitir. d, kiiliin en ilkel, bencil, kaltmsal drt ve arzular ieren ksmdr. Ego ise idi kontrol altnda tutmaya alan, kiiliin akl temsil eden yndr. Savunma Mekanizmalar: Bilinaltnn yneldii cinsel ierikli ya da saldrgan davranlar, bilin dzeyine kamayacak kadar kiiyi rahatsz edici boyutlarda olabilir. Byle durumlarda egonun sktrlmas nedeniyle anksiyete (kayg) ortaya kmaktadr. Ego, bu dnce ve istekleri bilinaltna iterek kaygy azaltmaya almaktadr. Egonun bu tr durumlarla baa kabilmek iin gelitirdii yntemlere savunma mekanizmalar denir.Bunlar; -Bastrma: Kiinin kendisini tehdit eden herhangi bir uyaran, hayatna giren ve ona travmatik deneyimler yaatan herhangi birini hatrlamamasdr. -Yer Deitirme: Kiinin drtlerini tehdit edici kii ya da nesneden, daha az tehdit edici bir bakasna yneltmesidir. vereni tarafndan eletirilen bireyin, eve geldiinde nemsiz bir konudan dolay eiyle tartmaya balamas. -Yanstma: Kiinin kendi drt, tutum, davranlarn veya bunlarn sonularn bir baka kiiye ya da d faktrlere atfetmesidir. rnein; kiinin i bulamama nedeni olarak deneyimsizliini deil referans olmamasn ileri srmesidir. -Yceltme: Bireyin isteklerini toplum tarafndan kabul edilebilir dnce ya da eylemlere dntrmesidir. rnein; kii saldrganlk drtlerini futbol gibi oyunlarla yceltebilir. Manta Brme: Manta brme, istenmeyen istek, davran ya da sonularn farkl ve mantkl gerekelerle aklanmaya allmasdr . rnein; iten karlan kiinin, maa azd, ulam ok zordu, terfi imkan yoktu gibi gerekelerle durumu aklamasdr. -Kart Tepki Gelitirme: Kiinin, rahatszlk duyduu duygu ve dnceleri sadece reddetmeyip ayn zamanda bu duygu ve dncelerin aksi ynnde tutum ve davranlar gelitirmesidir. Cinsel isteklerinden rahatsz olan bir kiinin, pornografinin engellenmesine ynelik eylemlere nclk etmesi bu tr savunma mekanizmasna rnek olabilir.
-Reddetme: Reddetmede kii, geree dair herhangi bir bilince sahip olsa da kayg yaratan uyarann varln reddederek yok saymaktadr . rnein; snav sonular akland ve kt bir not alnd. Bu kt notun alnm olmadn varsayarak, retmenin puanlar toplarken bir yanllk yapm olduunu dnme reddetme davrandr. -Gerileme: Anksiyete karsnda kiinin gemite kendisini daha gvende hissettii bir geliimsel dneme ounlukla ocukluk dnemine geri dnmesidir. Yetikinlerde ska rastlanabilen baz gerileme rnekleri unlardr: ar fkelenmek, dudak bkmek, surat asmak, otoriteye asilik etmek, hzl ara kullanmak, eyalara zarar vermek.
Yeni Freudcu Kuramclar: Yeni Freudcu kuramclar, genel

psikanalitik yaklam farkl bir bak asyla ele almalar nedeniyle bu ekilde adlandrlmaktadr. Freuddan farkl olarak erken ocukluk dneminde yaanan deneyimlerin yetikin kiiliini etkilediini kabul etmekte ancak daha ge dnemlerde yaanan deneyimlerin de etkisi olduunu ileri srmektedirler. Carl Jung, Freudun cinsellik drtlerin kayna olarak gsterdii libidoyu genelletirerek, hayat enerjisi olarak aklamtr. Libido, cinsellik dnda birey iin nemli olan her tr faaliyette enerji salamaktadr. Ayrca Jung, kiilik geliiminde gelecee ynelik hedef ve mitlerin de etkili olduunu savunmutur. Alfred Adler, davrann gemi yaantlardan etkilendiini syleyen Freudun aksine gelecee ynelmitir.. Karen Horney, Freudun kiilik geliiminde nemli bir payda verdii igdlere kar kmtr. Horney, Freudu reddetmemekle birlikte temel psikanalitik gr deitiren bir yaklam ortaya koymutur. nsan davrann gdleyen temel faktrler olarak gvenlik ihtiyac, emniyet ve korkudan emin olmay ele almtr. Erich Fromm, ou insann kiisel zgrlk bilincinden ve bireyselliklerinden kamak zere motive edildiini ileri srmtr.
3.Hmanistik Yaklam: Davran yaklamn insan doasn

dar, yapay ve yaltlm olarak yorumlamalarna kar kmtr. Sadece gzlemlenebilir davranlar zerinde durulmasnn, insan hayvan ve makine dzeyine indirgediini savunmutur. -Maslow ve htiyalar Hiyerarisi: Maslow insan ihtiyalarn 5 snfa ayrmtr; Fizyolojik; Yemek, imek, uyumak gibi temel ve biyolojik ihtiyalardr, Gvenlik; Fiziksel ve psikolojik adan gvende olma ihtiyacn ifade etmektedir, Ait olma; Bir insana ya da bir gruba ait olma, sevme ve sevilme ihtiyacdr, Sayg; Kendini yeterli ve baarl alglama, bakalar tarafndan da deerli ve sayg deer bulunma gereksinimidir, Kendini gerekletirme;Potansiyelini kullanabilme, kapasitesini gelitirme ve ifade etme ihtiyacdr. Maslowa gre ihtiyalar hiyerarik ekilde en alt basamaktan balayarak giderilmektedir. st basamaktaki ihtiyacn ortaya kmas, bir alt basamaktaki ihtiyacn karlanmasna baldr. Bir ihtiya giderildike kiiyi motive etme gc azalmaktadr. Carl Rogers ve Danan Merkezli Terapi: Rogersn insann iyi oluuna, her bireyin baarma ve mutluluk potansiyeli bulunduuna ilikin grleri, psikolojik kuramlara farkl bir boyut katmtr. Rogers, kiinin kendilik algsyla eliki bir durumun ortaya kt durumlarda kayg yaamaya baladn belirtmitir. Rogers, tm davranlar ateleyen ve ynlendiren tek bir gdnn var olduunu iddia etmitir: kendini gerekletirme.
4. Bilisel Psikoloji: Kuramn ncs George Miller, insan

zihninin ileyii ile bilgisayarlarn alma tarz arasndaki benzerlikten etkilenmitir. Bir baka bilisel kuramc Neisser, 1967de Bilisel Psikoloji kitabn yazmtr. Bilisel psikoloji; duyum, alg, hayal kurma, hafza, problem zme, dnme ve dier tm zihinsel faaliyetler zerine odaklanmtr.
36
5. Ayrc zellik Yaklam: Ayrc zellik yaklamnn

kurucusu Allport, kiilii bireyin karakteristik davranlarn ve dncelerini belirleyen dinamik psikofiziksel sistemler olarak grmektedir. Bu sistemde kiilii anlayabilmeyi salayan en geerli birim zelliktir. zellik, eitli uyarclara benzer tarzda cevap verebilmeyi salayan yatknlktr. Bu sayede kiinin zamana ve deiik artlara kar davranlarnda tutarllk salanmaktadr.
6. Biyolojik Yaklam: nsan davran ve kiilik geliiminde,

biyolojik faktrlerin etkili olduu biyolojik yaklam kuramclar tarafndan savunulmutur. Bu gr desteklemek amacyla biyolojik yaklam aratrmaclar, beyin elektrik etkinlii ve beyin asimetrisi zerine eitli almalarda bulunmulardr.
BREYSEL FARKLILIKLAR 1.Cinsiyet: drt grup insan vardr: erkeksiler (erkeksi rol
yksek, kadns dk), kadnslar (kadns rol yksek, erkeksi dk), cinsiyetsizler (her iki rol de dk) ve androjenler (her iki rol de yksek). Cinsiyet rollerine ilikin kabuller, ou zaman hatal alglamalara neden olabilmektedir. Kadnlarla ilgili en sk yaplan kategorizasyon, kadnlarn biyolojik ve dourgan ynleri ile tanmlanmasdr. Bu nedenle kadnlarla ilgili dnceler i yaamndan ok ev yaamna odaklanmaktadr. Yaamnda Kadn: yaamnda kadnlarn kar karya kald ok sayda stres faktr bulunmaktadr. Ancak bunlardan bazlar dorudan kadn olmaktan kaynaklanan faktrler de olabilir. Ynetim pozisyonlarndaki birok kadn kendi iinde atma yaayabilmektedir. nk kk yalardan itibaren renilen ve pekitirilen cinsiyet rolleri, kadnlarn tutum ve davranlarn etkilemektedir. Baz kadnlar, baardan korkmakta hatta sosyal adan onaylanan bir durumda olabilmek iin baarl olmaktan kanmaktadr. Kadnlarn bir erkee dayanp gvenmelerinin beklenilmesi ve tevik edilmesi, kadnlar daha etkiye ak ve daha az zerk hale getirmektedir. Hem kadnn cinsiyet rolne bal olarak gelien hem de sregelen birtakm rgtsel uygulamalar, kadnlarda strese neden olmaktadr. Bunlar u ekilde sralanabilir: Rol beklentileri, Erkek alma arkadalar, Engellenmi tevikler, Harika kadn sendromu( alan kadnlar, harika kadn olabilmek iin aile iinde de yerine getirilmesi zor birtakm sorumluluklar yklenerek fiziksel ve ruhsal salklarn ihmal edebilmektedirler).
yeni durumlara adapte olmak ve yeni problemlere zm gelitirmek iin gerekli zihinsel becerileri iermektedir. 3.A. oklu Zeka: Gardner insanlarda tek bir zekann bulunmadn, IQ ve zeka testlerinin ise sadece szel ve mantksal-matematiksel yetenekleri ltn iddia etmitir. Bu dorultuda bireylerde birbirinden farkl yetenek alanlar olduunu ileri srmtr. Bunlar u ekilde sralanabilir: Bedensel Zeka(Sporcular, oyuncular, askerler), Dilsel Zeka(Yazarlar, airler, TV sunucular, ov adamlar), Grsel Zeka(Mimarlk, haritaclk, resim, grafik gibi alanlarda baarl kiiler), Mantksal-Matematiksel Zeka(bilgisayar programlar hazrlama, neden-sonu ilikileri kurmay gerektiren ilerde), Mziksel Zeka, Kiileraras Zeka(Psikologlar, retmenler, din grevlileri, siyaset liderleri), sel Zeka(nsann kendi gl ve zayf zelliklerini, duygularn, ihtiyalarn anlama ve ifade etme yeteneini ifade etmektedir. Bu kiiler, evrelerindeki kiilerin duygu ve dncelerini anlama, insanlarn davranlarnn arkasnda yatan nedenleri alglama konusunda baarldrlar), Doa Zekas(Zoolog, meteorolog) 3.B. Duygusal Zeka: Mayer ve Salovey'e gre, duygusal zeka, "bakalarnn duygularn doru ekilde anlama ve bu duygulara uygun ekilde cevap verme, kendini motive edebilme, kendi duygularnn farknda olma, duygusal tepkilerini dzenleme ve kontrol etme" yeteneidir . Mayer ve Salovey duygusal zekay 4 boyutta tanmlamtr; Duygular alglama,Grlerini anlatmak iin duygulardan yararlanma,Duygular anlama,Duygular ynetme. Goleman ise, Thorndike'n sosyal zeka adn verdii zeka zerinde durarak z-disiplin, kararllk ve empati gibi yeterliklerin "EQ" adn verdii duygusal zekann bilekeleri olduunu ileri srmtr. Goleman, EQnun yaamdaki baary IQ (zeka katsays)'dan daha ok belirlediini savunmutur. 3.C. Performans Asndan Zeka: Aratrmalara gre zeki bireyler, daha karmak ilerde almakta ve ilerinde daha iyi performans sergilemektedirler. 3.D. Kaltm ve evrenin Zekaya Etkisi: evre, genetik faktrlerin kendini nasl ifade edeceini etkilerken, genetik faktrler de evreye bal etmenlere etki etmektedir.
4. Kiilik: Kiilik, bireyin kendisinden kaynaklanan tutarl

davran kalplar ve kiilik ii sreler olarak tanmlanmaktadr.
5. Bilisel Stil: Bilisel stil, bilgi ve deneyimlerin dzenlenmesi

ve ilenmesinde devaml olarak tercih edilen, kiilik zelliklerine uygun olarak gelimi, bireylere zg yntem farkllklardr. Bir grup aratrmac bilisel stili, bireylerin alglama, dnme, problem zme, renme ve baka eylerle ilintilendirmede kendilerine zg srekli kullandklar yntem farkllklar olarak tanmlamaktadr. Bilisel stile ait 4 karakteristik vardr; renmenin ieriinden ok ekliyle ilgilidir, Etkili ynlerdir ve bu yzden szl olmayan yntemlerle de llebilmektedir,Zamanla deiiklik gstermemektedir,ki kutupludur. Bilisel Stil Modelleri :Bilisel stil, insan beynini oluturan iki ayr yarm krenin farkl fonksiyonlar stlenmesinden domaktadr. Beynin sa ve sol taraf belirli fonksiyonlar yerine getirmektedir. Sa yarm krenin sentez yapma yetenei, duyu organlar yoluyla elde edilen farkl pek ok bilginin ezamanl olarak birletirilmesi, yeni durum ve ortamlara uyum salama, obje ve resimlerin tannmas ve ayrntl bir biimde anlalmas gibi ilevleri vardr. Beynin sol yarm kresi ise bilginin dorusal bir yap ierisinde deerlendirilerek sonulandrlmas ilevini yerine getirmektedir. zellikle matematiksel ve szel ilevlerin yerine getirilmesi, mantkl dnmenin salanmas gibi grevlerin yerine getirildii taraftr. -Uyarlamac Yeniliki: Kirton tarafndan 1976-1977 yllarnda gelitirilen bu model, deiimde, yaratclkta, problem zmede ve karar vermede bireylerin tercih ettikleri ve izledikleri yollar tanmlamaktadr. Gelitirilen lm aracnda iki u nokta vardr ve bireyin bu iki nokta arasndaki pozisyonu belirlenmektedir.
2. Ya: Ya, bireysel farkllklardan biri olarak bireyin psikolojik

zelliklerinden evresini alglama ekline, motivasyon faktrlerinden renme biimine kadar pek ok konuda etkili olabilmektedir.
3. Zeka: Zeka zihnin renme, renilenden yararlanabilme,

yeni durumlara uyabilme ve yeni zm yollar bulabilme yetenei olarak tanmlanmaktadr. Bu tanma gre, zeki insan rendiini deerlendiren, yeni durumlara yeni zmler getirebilen kiidir. Spearmana gre, btn zihinsel etkinliklerde rol oynayan genel bir zeka vardr ve buna g faktr (genel faktr) denmektedir. Belirli bir zihinsel etkinliin gsterilebilmesi iin genel zihinsel yetenein dnda gerek duyulan zihin gcne s faktr (zel faktr) denmektedir. Thorndikea gre zeka; soyut zeka, mekanik zeka ve sosyal (toplumsal) zeka olmak zere 3 faktrden olumaktadr. Mekanik zeka, insann el ve alet kullanma becerisini; toplumsal zeka, dier insanlar anlama ve kiiler aras ilikiler kurma, soyut zeka ise, semboller ve kavramlarla dnebilme yeteneini temsil etmektedir. Sternberg, ilk defa zekay bilisel sreler zerinden tanmlayarak farkl zeka trnden sz etmitir. Analitik zeka, geleneksel zeka testleri ile llen akademik adan problem zme becerilerini iermektedir. Pratik zeka, gnlk ihtiyalarla baa kmay, kendini ve evresindekileri ynetmeyi salayan becerilerden olumaktadr. Yaratc zeka ise
37
6. nan, Deer ve Tutumlar 6.A. nan: Bilgi, kanaat ve iman kapsayan psikolojik bir
olgudur. Zihnin bir sonucu kabullenmesi olan inan, kukunun tam tersidir. nanlarn ortaya knda etkili olan faktrler, gzlem ve deneyim, zeka, duygu ve sosyal yaam olarak snflandrlabilir. 6.B. Deerler: Kltre ilikin iyi/kt, gzel/irkin vb. ekilde deerlendirilen fikirler, o kltre ait deerleri oluturmaktadr. Bu nedenle, insanlk tarihi boyunca her toplumun eitli deerleri benimsedii grlmektedir. rgtler asndan deer tanm incelendiinde, baar iin nemli olduuna inanlan performans standartlar, mteri ve alanlara davranma biimi gibi uygulamalara ilikin rgtsel inanlar olarak aklanmaktadr. 6.C. Tutum: Tutum, belli/tanmlanm hedef ya da objelere kar bireyin belli bir ynde dnme, hissetme ve davranma eilimi olarak tanmlanmaktadr. Tutumun temel bileeni bulunmaktadr: Bilisel Bileen( Tutum konular ile ilgili gereklere dayanan bilgi ve inanlar iermektedir),Duygusal Bileen(tutum konusu hakknda kiinin ne hissettii ile ilgilidir ve kiinin psikolojik tepkilerinden (r, kan basnc) etkilenmektedir. Bilisel bileene gre daha basit yapdadr ve kiinin deerler sistemi ile ilikilidir),Davransal Bileen(Tutumun konusuna ynelik belirli bir davran eilimidir. Duygusal ve bilisel bileenlere uygun olarak hareket etme eilimini yanstr) Tutum aratrmalarnda ska ele alnan bir baka konu bilisel eliki kuramdr. Bu kuram, bireyin kendi i dnyasnda tutarszlklardan holanmad ve bilileri, duygular ve
Uyarlamaclar, drst, gvenilir, etkili, disiplinli ve uyumlu olarak tanmlanabilirler. Sorunlara zm ararken daha nce denenmi, bilinen yani geleneksel yntemlere bavururlar. Dtan gelen olumsuz etkenlere kulak asmayan, detayl ve g, uzun sreli ilerde, ilerleyen zamana ramen, i disiplinini ve iin gereklerini tam olarak yerine getirme baars gsteren bireyleri tanmlar. Yenilikiler ise, sorunlara ve sorumluluklara allm kabul gren yaklamlar yerine, allm yaklamlar gz ard eden ve u zmler getiren, sorunlar yeniden yaplandrmay tercih eden, disiplinsiz dnme eilimi gsteren kiileri tanmlamaktadr. Grup ierisinde ise, sreci hzlandrc bir yapda, zellikle uyarlamaclar tarafndan algland ekliyle, konunun zn anlamayan, pratik yapc zmlerden kanan davranlar sergilerler. Uzun sren, detayl alma gerektiren sorumluluklar karsnda yeterli olmazlar. -Btncl Analitik: Riding tarafndan gelitirilmitir. Analitik stile sahip bireyler, bilgiyi kk paralara ayrarak ilemeyi tercih ederken, btncl olanlar bilgiye genel bir yaklam ya da btnsel bir adan yaklama eilimindedirler. Btncller asndan, bir problemin deiik paralar arasndaki durumlardan veya konulardan kaynaklanan farklarn, bulanklamas ya da yeterince net bir biimde grlememesi tehlikesini de beraberinde getirmektedir. Analitik olanlar iin ise, btn ierisinde problemin sadece bir ynne yani bir parasna odaklanp, durumun ya da konunun nemli yanlarn grememe veya kstl bir yannn neminin abartlarak sorunun tamamna genellenmesi eilimi bir tehlike oluturabilir. -Analitik Sezgisel: Hayes ve Allinson tarafndan gelitirilmitir. Beynin sa tarafnn balca fonksiyonlar, sezgisellik, ani kararlar verebilme, abuk kavrama, kuvvetli hayal gc ve atlganlk olarak tanmlanmaktadr. Bu zellikleri tayan bir ynetici tanmlandnda, yksek oranda risk almaktan kanmayan, proaktif, yenilikleri abuk kavrayan ve uyum salayan, kurallara, rutin ilere ve brokrasiye diren gsteren bir kiilik ortaya kacaktr. Beynin sol yarm kresinin fonksiyonlar ise, doru ve tam olarak tanmlanm amalar dorultusunda olaylar ve evreyi planlama ve koordine etme eklinde tanmlanmaktadr. Bu bir tr proje ynetimi tipi de olarak da adlandrlmaktadr. Jung Bilisel Stil Modeli: Jung bilisel stil modelinde analitiksezgisel ve dnsel-hissi olmak zere iki ayr boyut vardr.
davranlar arasnda tutarllk salamaya abalad grne dayanmaktadr. Bilisel unsur, bireyin evresi, kendisi ya da davranlar hakkndaki bilgi, inan ve kanlardr. Bireyin bilileri arasnda eliki olduunda, kii elikiyi azaltmak iin u yollardan birine bavurur; Davran deitirir(Sigaray brakmak), Davran ile ilgili bilii deitirir(Az itiini dnmek), elikili unsurlardan birini desteklemek iin yeni bililer ekler( Sigarann zararlarna ait kesin aratrma sonular olmadn dnmek), Bililerden birinin daha az nemli olduuna karar verir( Sigarann zararnn nemli olmadn dnmek).
B.KLK ZELLKLER VE TPLER Kiiliin Tanm: Ccelolu, kiiliin bireyin evresiyle

kurduu etkileimdeki nemini vurgular biimde; kiilii, bireyin hem d evresiyle hem de i dnyas ile kurduu iliki biimi olarak tanmlam ve kiiliin ayrt edici, tutarl ve yaplam zellikler tadn eklemitir.kiilik tanmlaryla ilgili olarak aratrmaclarn gr birlii salad ortak nokta olduu sylenebilir. Birincisi, her insann farkl olduu konusundadr. kincisi, kiilik tutarl zelliklerin kaynadr. Yani farkl durumlarda bireyin genel tutumlar tutarllk gsterecektir. ncs ise kiilie bal olarak bireyin davranlarn tahmin etmek mmkndr
Kiilik le likili Kavramlar 1.Karakter: Karakter, insann kiiliinde doutan var olan ve
evrenin etkisi ile ortaya kan eilimlerin tmdr. Karakter, deimez ve sreklidir. Kknel karakteri, kiinin kendine zg davranlarna ve eylemlerine, evresinin verdii deer olarak aktarmaktadr. Bireyin, ilgi, beceri, tutum ve yatknlklar, davrann belirleyicisi haline gelmise bunlar karakter olarak tanmlanabilmektedir. 2. Miza: Psikologlar, kiilerin belirli davran trlerine kar olduka geni eilimlerle dnyaya geldiini savunmakta ve bu genel davran eilimlerine miza (huy) adn vermektedir. Allporta gre, miza bireyin kendine zg duygusal doaya sahip olma olgusudur. Psikologlar mizacn byk oranda kaltsal olduunu, bu kaltsal eilimlerin deneyimlerle etkileerek yetikin kiilik zelliklerini oluturduunu savunmaktadr. Aratrmaclar 3 miza boyutundan sz etmektedirler; Duygusallk(duygusal tepkilerin younluu),Etkinlik(kiinin genel enerji dzeyi),Sosyallik(kiinin bakalaryla yaknlk kurma ve etkileime girme eilimi). 3. Benlik: Benlik, insann kendi kiiliine ilikin yarglarnn toplam, kendini tanma ve deerlendirme biimidir.
Kiilik Oluumunu Etkileyen Faktrler: Kiilik aratrmalar,

kaltm ve evrenin kiilik zerindeki etkileri evresinde younlamaktadr. Kaltm savunan aratrmaclar, kiiliin deimediini savunurken, evrenin etkisini iddia edenler, evre koullarnn kiilii nasl ekillendirdiine ilikin teoriler gelitirmilerdir. Kiilik kuramlarndan biyolojik kuram, kiiliin fizyolojik zelliklerle ilikili olduunu savunmas nedeniyle, kaltm etkisini en fazla savunan yaklam durumundadr. Kiilik zelliklerinin doutan geldiini dnen bir dier yaklam ayrc zellikler yaklamdr. Davran kuram, bireyin doduu andaki kiiliini bo bir zemine benzetmekte ve kiiliin tamamen evresel etkilerle olutuunu savunmaktadr. Hmanistik yaklam ile bilisel yaklam, kiilik zerindeki etkili faktrlere ok fazla vurgu yapmamlardr. Psikanalitik yaklam ise bilinaltnn kiiliin en byk belirleyici olduunu savunarak bir taraftan kaltsal ihtiyalara dikkat ekmi, dier taraftan ise ebeveyn davranlarnn ocukluun ilk yllarndaki olumsuz etkilerini irdelemitir. Sonu olarak, hem genetik zelliklerin hem de evresel faktrlerin kiilik zerinde etkili olduunu ve insan yaam boyunca kiiliin geliim gsterdiini sylemek uygun olacaktr.
38
Kiilik Kuramlar Kiilik Kuramlarnn Kiilik Geliimine Yaklamlar 1. Davran Yaklam: Davran yaklam, kiiliin evresel
etkilerle gelitiine inanmaktadr. Bireyin, sergiledii davranlara ald tepkiler, davranlar sonucunda dllendirilmesi ya da cezalandrlmas, sonraki davranlar iin belirleyici olmaktadr.
2. Psikanalitik Yaklam: Freudcu kiilik kuram topografik

ve yapsal olmak zere iki modelden oluur. Bunun yannda Freud, insan yaamn oral, anal, fallik, gizil ve genital dnem olmak zere be ayr psikoseksel srece ayrmtr. lk olarak Freudun bilin, bilin ncesi ve bilinalt olmak zere kiilii boyutta tanmlad model topografik model olarak ifade edilmektedir . -Bilin: Kiinin farknda olduu dnceleri ieren ve yeni dncelerle deien gelien yapdr. Ancak kiinin aklnda tuttuu bilgilerin ok az bilin dzeyindedir. -Bilin ncesi: Kiinin gnlk hayatnda ok sk gerekmedii iin aklnda tutma ihtiyac duymad ancak istedii zaman hatrna getirebildii saysz bilginin bulunduu blm bilin ncesidir. -Bilinalt: Kiinin dncelerinin en byk blmn oluturan, istedii zaman bilin dzeyine getiremedii ancak bireyin davranlarnda en fazla etkiye sahip ksm, bilinalt olarak adlandrlmtr. Freud, insan kiiliini daha iyi aklayabilmek iin yapsal modeli gelitirmitir. Bir bakma bilinaltnn daha detayl tanmlamas olarak kabul edilebilecek yapsal modelde, kiilik id (alt benlik), ego (benlik) ve sperego (st benlik) blmlerinden oluan bir yap olarak tarif edilmitir. -d (alt benlik): lkel ve doutan gelen drtleri iermektedir. Bedensel ihtiyalarn, cinsel arzularn ve saldrgan tepkilerin kayna olarak kabul edilmektedir. din arzu ve istekleri tamamen bilinddr. -Ego (benlik): din drtlerini uygun koullar oluana kadar kontrol altnda tutan yapdr. Temel grevi drtleri bilinaltnda tutmak olan egonun, kimi ilevleri bilinli, kimileri ise bilinsizdir. -Sperego (st benlik): Toplumsal normlar, ahlaki kurallar ve deer yarglarn temsil eden sperego, idin arzu ve isteklerini srekli bask altnda tutmaya alr.
iddiasna kar kmalar, egoyu idin hizmetisi deil yneten bir yap olarak tanmlamalar ve sosyal faktrlere vurgu yapmalaryd. Bir dier psikanalitik yaklamc olan Jung, kiilik oluumunda bireysel bilinalt dnda kolektif bilinaltnn da etkili olduunu iddia etmitir. Buna gre her bireyin davranlarn etkileyen, dorudan ulalamayan, yzyllar boyunca genetik olarak aktarlarak gelen ortak bir bilinalt bulunmaktadr. Adler, insanda doutan birtakm eksikliklerin bulunduunu ve buna bal olarak aalk duygusu gelitiini belirtmitir. Her birey bu duyguyu yenmek iin stnlk kurma abas iinde bulunmaktadr. Erik Erickson, Freudun karamsar kiilik tanmlamasnn aksine benliin olumlu ilevlerini vurgulamtr. Ericksona gre benliin en nemli ilevlerinden biri, kimlik duygusu gelitirmesi ve korumasdr. Horney, Freudun gelitirdii kiilik sistemini byk lde reddetmitir. Horney, nevrotik olarak 3 farkl kiilik tipi tanmlamtr. Bu kiilerden birincisi, sosyal etkinliklere sk katlan, insanlara bol bol iltifat eden ancak bir sre sonra evresindekilere ilgisi bir talebe dnen, yalnz kalmaya dayanamayan bir kimsedir. kincisi ise kimse tarafndan sevilmeyen, kmseyici, herkesten nefretle bahseden, baarl olmasna ramen son derece acmasz biridir. Harry Stack Sullivan, her bireyin kendisi ve bakalar iin zihinsel imgeler oluturduunu, iyi-ben, kt-ben ve ben-deil eklinde kiiletirmelerde bulunduunu belirtmitir. Sullivan ayca Freudun aksine, yaamn ilk birka ylndan sonra kiilik geliiminin devam ettii gr ile bu aamalar tanmlam ve ergenlik dnemi zerinde durmutur. 3. Hmanistik Yaklam: Hmanistik psikolojiye gre insan znde iyi ve sayg duyulmas gereken bir varlktr. Hmanistik yaklamn temel kabullerinden bazlar; nsan genetik faktrlerin veya evresel uyaranlarn rn deildir. Her insan kendi kaderi zerinde sz sahibidir ve kaderini kendi oluturur. nsan davran neden-sonu ilikisine bal deildir. Bu nedenle her birey seme zgrlne sahiptir ve tek bana kendi varlndan sorumludur. nsan deneyimleyen, karar veren ve zgrce eylemlerini seebilen bilinli bir varlktr. nsan statik bir varlk deildir, srekli bir gelime ve deiim ierisindedir. Hmanistik psikoloji yaklamnda 4 temel e kurama temel oluturmaktadr. Bunlar; Kiisel Sorumluluk,imdi ve Burada(Bireylerin, yaamlarn olduu gibi kabul etmeyi renmedike, asla potansiyelini tam kullanan kiiler olamayacaklar belirtilmektedir.),Bireyin Fenomolojisi (Hmanistik psikologlara gre, kimse bireyi kendisinden daha iyi tanyamaz.),Kiisel Geliim(nsanlar sadece temel gereksinimleri karlandnda mutlu olmazlar; geliimlerini olumlu bir ynde srdrmeye gdlenmilerdir). Hmanistik ekoln kurucularndan Maslow, znde iyi olan insann ulaabilecei en byk baarlar anlamak istemi; psikolojik adan iyi halleriyle tannan kk bir grup insanla almtr. Maslow, kendini gerekletirme kavramn ortaya atarak, her insann kendini gerekletirmeye ynelik doutan gelen bir eilimi olduunu belirtmitir. Hmanistik kuramn bir baka nc ismi Carl Rogersdr. Rogers, bireyi motive eden temel faktrn kendini gerekletirme olduunu savunmutur. 4. Bilisel Yaklam: Bilisel ya da sosyo-bilisel psikoloji, insann sosyal bir evrede alan kompleks bilgi ilem sistemleri olduu yaklam ile ortaya kmtr. nsan hayatndaki en nemli girdileri, alglar ve bakalarna ilikin izlenimler oluturmaktadr. Bilisel psikolojinin kiilik zerinde odakland temel soru, insanlarn kendileri ve bakalarna ilikin zihinsel temsilleri nasl oluturduu ve kulland ile bu temsillerin davrann olumasna nasl etki ettiidir. nsann oluturduu imajlar, kavramlar, inanlar, deerler, planlar ve beklentiler davran zerinde etkili iken, sergilenen davranlar da sz geen zihinsel temsilleri etkilemektedir. Yani bilisel sre ile davran arasnda ift ynl bir etkileim sz konusudur .Tm bunlara bal olarak insanlarn bilgi ileme srelerindeki farkllklar, kiilik farkllklarn ortaya karmaktadr. Bilisel psikolojinin kurucularndan George Kelly, insanlarn
Freudun Psikoseksel Geliim Sreleri: Freud a gre

kiiliin olumasnda 4 ana evrensel sre vardr; oral, anal, fallik ve genital. Fallik dnem ile genital dnem arasndaki gei srecini ifade eden gizil dnem ise geliimi aklayan bir sre olmadndan bu snflandrmada deerlendirilmemektedir. -Oral Dnem: Oral dnem hayatn ilk ylyla balayan sretir., annenin gs ya da biberon birincil haz kaynaklardr ve bu hazz gidermede birincil grev alan organ azdr. -Anal Dnem: ki ve yalarnda balayan bu dnemde libidinal enerji azdan anal blgeye gei yapar. -Fallik Dnem: Drt-be yalarnda balayan bu dnemde libidinal enerji tekrar yer deitirerek anal blgeden genital blgeye gei yapar. Bu dnemde yaanan en byk karmaa Oedipus Kompleksidir. Oedipus kompleksi erkek ocuun annesine sahip olma istei ve babasn rakip olarak grmesidir. ocuun bilinaltnda tad kar cinse sahip olma ve kendiyle ayn cinsi bertaraf etme drtleri nedeniyle erkek ocuk annesini babasndan kskanr. Bunun kz ocuklarnda grlen ekline Elektra kompleksi denmektedir. -Gizil Dnemi: Alt-yedi ya itibaryla balayp ergenlie kadar olan srete ocuk zihinsel aktivitelere, arkadalk ilikilerine ve spor gibi aktivitelere ynelir. Bu dnem, gelecek olan bir sonraki dnemde gerekleecek olan byk geliime hazrlk sreci olarak deerlendirilebilir. -Genital Dnem: Genital dnem ergenlikle balayp lme kadar sren dnemdir. Bu dnemin banda vcutta biyokimyasal ve fizyolojik deiimler grlr.
Yeni Freudcu Psikanalitik Yaklam: Bu kuramclarn ortak

zellii, Freudun kiiliin belli bir yatan sonra deimedii
39
Allporttur. Allporta gre, bireyi kiilik zellikleri bakmndan lmek, onu belli bir kltr grubuna ait insanlarn ortak zelliklerine gre deerlendirmek anlamna gelmektedir. Ancak btn ortak zelliklere ramen tekil bir varlk olarak her insann bakalaryla karlatrlamayacak kadar kendine zg zellikler tadn eklemektedir. Ayrc zellik, bir insann belirli bir kiilik zelliini gsterme derecesine gre kiileri snflandrmay salayan bir kiilik boyutudur. Ayrc zellik yaklamnn benimsedii iki temel varsaym bulunmaktadr. Birincisi, kiilik zelliklerinin zaman iinde deimez olduu konusundadr. kinci varsaym ise bu zelliklerin farkl durumlarda da kararllk gsterdii ynndedir. Ayrc zellik Yaklamnn dier kuramlara gre en gl yn nesnel yntemlerden yararlanm olmasdr. Ayrc zellik Yaklam, dier psikolojik kuramlardan farkl olarak davranlarn nedenlerini incelememitir. 6. Biyolojik Yaklam: Biyolojik yaklam, kiilik zelliklerinin kaltsal olarak aktarldn savunmaktadr. Kiilii ilk biyolojik temelde aklayan isim Hans Eysencktir. Eysenck, bireysel farkllklarn fizyolojik farkllklarla ilikili olduunu savunmutur. Eysenck btn zelliklerin temel boyutta ele alnabileceini ileri srmtr. Bu zellikler; da dnklk-ie dnklk, nevrotiklik ve psikotikliktir. Nevrotiklik boyutu yksek kiiler, duygusal ve kararsz davranmaya yatkndrlar ve kk sorunlar karsnda dahi gl duygusal tepkiler verirler. nc boyut olan psikotiklik, bireyin bencil, saldrgan, bakalarnn haklarn rahatlkla ineyebilen ya da gz ard eden, anlaysz olmasn ifade etmektedir.
karlatklar kii, nesne ya da olaylar daha rahat yorumlayabilmek ve mmkn olduunca belirsizlikleri azaltmak iin eitli ablonlardan yararlandn belirtmitir. Kelly, olaylar yorumlamak ve kestirmek iin kullanlan bilisel yaplar kiisel yaplar olarak adlandrmtr. Bilisel yaklam, kiilik geliiminde hem kaltsal zelliklerin hem de evre etkisi zerinde durmutur. 5. Ayrc zellik Yaklam: Ayrc zellik yaklamna gre kiilii, zamana ve duruma gre deimeyen, kararl bireysel davran zellikleri oluturmaktadr. Bu zellikler bir sreklilik zerinde tanmlanmakta ve kiilik farkllklar, insanlarn bu sreklilikte farkl noktalarda yer almalar ile aklanmaktadr. Ayrc zellik yaklamn ortaya koyan ilk kii Gordon
olmak zere daha farkl bir ekilde deerlendirdii de bilinmektedir. Freud psiko-seksel kuramnda, yapsal olarak obsesif, narsist ve tutkulu olmak zere temel tipten bahsetmektedir. st benin baskn etkisinin grld obsesif bireylerin, davranlarn iinde yaadklar toplum belirlemektedir. Narsist birey, kendisiyle ilgili grkemli bir benlik algsna sahip, kendini bakalarndan stn gren, kiiler aras ilikilerinde smrc ve hak iddia eden bir kimsedir. Tutkulu tip ise libidinal isteklerinin hemen yerine gelmesi iin egoya srekli bask yapmaktadr. Maslow ise kiilii, kendini gerekletirme erevesinde ele alarak insanlar kendini gerekletiren ya da henz kendini gerekletiremedii iin eksiklie gdlenmi olarak tanmlamaktadr. Aratrmalarda en sk kullanlan kiilik teorilerinden Byk Beli; ayrc zellik kuramclarndan Cattelin gelitirdii kiilik snflandrmasdr. Byk Beli; nevrotiklik, dadnklk, aklk, uyumluluk ve zdisiplin boyutlarndan olumaktadr. Faktr : zellikler (Byk Beli Faktrleri) Nevrotiklik : Kaygl Saldrgan Depresif Ar duyarl Krlgan Dadnklk : Scakkanl Iddial Aktif Heyecan arayan Olumlu Aklk : Fantezi Estetik Deer arayan Yeni fikirlere ak Uyumluluk: Gvenilir Yardmsever Drst Alakgnll Yumuak huylu zdisiplin : Yetkin Dzenli Baar odakl Temkinli Sorumluluk sahibi Nevrotiklik dzeyi yksek kiiler, duygular sk sk deien ve duygularn ynetmekte zorluk yaadklar iin duygusal adan skntl kimselerdir. Bu kimseler, gnlk hayatta daha fazla stres yaamakta, olumsuz durumlar karsnda daha abuk kendilerini kt hissetmektedir. Dadnklk, kiilerin sosyal, giriken, enerjik ve iyimser olmalar gibi birtakm zelliklerle tanmlanmaktadr. Dadnk kiiler, bakalar ile kurduklar etkileimle motive olan, enerjilerini sosyal ilikilerinden alan, olaylara daha hzl mdahale eden kimselerdir. Dadnklk zelliinin eksi ucunda yer alan iednk kiiler ise ekingen, bamsz ve ar adml kimseler olarak betimlenmektedir. Aklk, yeni deneyimler iin istekli ve hazr olmay ifade etmektedir. Aklk dzeyi yksek kiiler, hayal gc gelimi, bamsz ve ok ynl dnen, yeni grlere ak, gelenek d olana ynelme eiliminde kimselerdir. Aksine bu boyutta gelimemi kiiler, geleneksel, yeni yerine bilineni tercih etmeye isteklidirler. Uyumluluk boyutunda, bir uta efkatli ve ibirliine ak kiiler yer alrken, dier uta dmanca ve kaygl kimseler bulunmaktadr. zdisiplin boyutu, kiilerin disiplin ve kendilerini kontrol derecesini ifade etmektedir. zdisiplinli kiiler, dikkatli, grevlerini adm adm yerine getiren, planl hareket eden ve bir ii tamamlamak konusunda kararl kimselerdir.
Kiilik Kuramlarnn Bireysel Farkllklara Yaklamlar:

Kiilik kuramlarnn bireysel farkllklar ele al biimleri aada anlatlmaktadr: -Davran yaklam: Davranlarn olumasn, evresel koullarn temel belirleyici olduu renme sreci ile aklamaktadr. Bireysel farkllk, kiilerin nasl koullandklar ve ne tr beklentilere sahip olduklar ile ilgilidir. -Psikanalitik yaklam: nsanlarn davranlarnn kaynan bilinalt olarak kabul etmekte ve kiilik farkllklarn bilinalt srelerin farkll ile aklamaktadr. -Hmanistik yaklam: Kiilik farkllklarn, kendini gerekletirme motivasyonu ve alnan sorumluluklar ile aklamaktadr. -Bilisel yaklam: Bilgiyi elde etme ve ileme yntemini, bireysel farkllklarn kayna olarak grmektedir. -Ayrc zellik yaklam: Her bireyin ayrt edici zelliklerden bir blmn tamas nedeniyle kiiliin farkllatn savunmaktadr. -Biyolojik yaklam: Kaltsal eilimler ve fizyolojik farkllklarn, kiilik zellikleri zerinde etkili olduunu ileri srmektedir.
Kiilik Aratrmalar: zsayg, iyimserlik-ktmserlik ve

yalnzlk-tekbanalk, her bireyin sahip olduu temel zellikler arasnda deerlendirilmektedir. 1.zsayg: Kendilik kavram, bireyin nasl bir insan olduuna dair dnceleridir. zsayg ise kendilik kavramnn nasl deerlendirildiine baldr. Aratrmalar yksek zsaygl insanlarn benliini glendirme, dk zsaygl insanlarn ise kendini koruma gdsyle hareket ettiini gstermektedir. 2.yimserlik ve Ktmserlik: Her insann yaamda zorluklara nasl yaklaacan belirleyen tutarl bir iyimserlik derecesi vardr. Aratrmaclar, iyimserlik eilimi yksek ve dk insanlar karlatrdklarnda, iyimserliin birok yararn grmlerdir. Bunlar u ekilde sralanabilir: yimserler, kendilerine yksek hedefler belirlemekte ve bu hedeflerine ulaabileceklerini dnmektedirler. yimserler, engellerin ve geici baarszlklarn morallerini bozmasna izin vermemektedirler. yimserler genellikle tersliklerle daha iyi baa kmaktadrlar. Bunun nedeni ktmserlere gre daha ok dorudan ve aktif baa kma stratejisi kullanyor olmalardr. Ktmserler ise bir sorunla karlatklarnda dikkatlerini baka bir yne evirmekte veya sorunu inkar etmektedirler.
Kiilik Tipleri: Her birey kendine zg ve tek olduu iin,

kendini bakalarndan ayran kiilik zelliklerine sahiptir. Jung, insanlar kiilik zellikleri bakmndan ie dnk ve da dnk olmak zere iki ksma ayrmtr. Adler, insanlar yaadklar glkler karsndaki tutumlarna gre iyimser ve ktmser olarak ikiye ayrmaktadr. Ayrca Adlerin insanlar saldrgan ve saldrya urayan tipler
40
3.Yalnzlk ve Tek Banalk: Yalnzlk, gerekte yaanan

sosyal iliki dzey ve niteliinin, kiinin istedii sosyal iliki dzey ve niteliini karlamamas eklinde tanmlanmaktadr. Yalnzlk lmlerinde alnan yksek sonular sosyal kayg, ekingenlik ve dk dzeyde kendine sayg ve girikenlikle ilgili grlmektedir. Tek banalk kavram incelendiinde ise, Maslow psikolojik adan salkl insanlarn hepsinin, tek banalk tercihinin yksek olduunu belirtmitir. Tek banalk tercihi yksek kiiler, kendi balarna kalmaktan holanr; ancak bakalaryla zaman geirmekten de ayn dzeyde zevk almaktadrlar. Bu ynyle tek banalk, yalnzlktan farkllamaktadr
-Konunun Yaps: Konularn btn olarak ya da paralara blnerek retilmesi renmede fark oluturmaktadr. -renmeye Ayrlan Zaman: renmeye ayrlan zaman balamnda, aralkl alma (konunun belli aralklarla sistematik olarak tekrar edilmesi), toplu almaya (derse sadece snav zamannda tekrar edilecek alma) gre daha etkilidir. -Geri Bildirim: Olumlu ve yapc geri bildirim, renme etkinliini arttrrken, olumsuz performansn yapc olmayan ifadelerle paylalmas, renmeyi zorlatrabilmektedir. -renci Aktivitesi: En etkili renme biimi, tm duyu organlarnn renme srecine katlmnn salanmas ve bireyin aktif rol oynamas sonucunda gereklemektedir.
C. KSEL GELMDE RENME

renme, eitim ve deneyim yoluyla davranta meydana gelen kalc deiim olarak tanmlanmaktadr.
3. renme Malzemesi ile lgili Faktrler

-Algsal Ayrt Edilebilirlik: evreden gelen uyaranlarn seilme ve anlamlandrma srecinde, renme malzemesinin evredeki uyarclardan ayrt edilmesi nemlidir. -Kavram A: Konunun bireyin zihninde dier olgu, durum ya da olaylar hatrlatabilmesi, arm yapabilmesi renmeyi kolaylatrmaktadr. -Kavram Haritalar: Kavram haritas, geni bir kavramn iliki iinde bulunduu dier kavramlar ile beraber, bir ema iersinde somut ve grsel bir ekilde ifade edilmesidir.
renme le lgili Temel Kavramlar:

-Yaant,: Bireyin evresindeki kii ve olaylarla yaad etkileimler sonucu bireydeki kalc izi ifade etmektedir -Davran; Bireyin gzlenebilen ve gzlenemeyen ak veya rtk etkinliklerinin tmdr. -Tepki; Uyarclarn etkisiyle organizmann gsterdii her trl davrantr -Performans; Edim, renilenlerin gzlenebilir hale dnmesi olarak tanmlanabilir -Karlk; Organizmann herhangi bir uyarana ynelik evreye verdii tepki. Organizmann herhangi bir tepkisine ynelik olarak ald karlk eittir. Bunlar pekitire, ceza ve karlk vermemedir. Pekitire, organizmann tepkisini artrmak iin sunulan karlk ve davran yeniden glendiren uyarcdr. Ceza, davran zayflatan ve ortadan kaldran uyarcdr. Grmezden gelme ya da pekitirmeme olarak da ifade edilen karlk vermeme, davran sndrmek ya da istenmeyen davrann skln azaltmak iin davranla ilgilenmemedir
renme Kuramlar: renme kuramlar, renmenin hangi

koullar altnda gerekleeceini aklamaktadr.
1.Davran Kuramlar 1.A.Klasik artlanma kuram: renme, bireyin evresindeki

farkl uyaranlarn etkisi ile ortaya kan bir durum olarak kabul edilmektedir. Klasik artlanmann kurucusu Pavlov, yapt deneysel almalarda temel reflekslere d uyaranlarn etki edip edemeyeceini aratrmtr. Deney sresince zil sesinin ardndan kpeklere yiyecek vermi ve bir sre sonra henz yiyecei almadan kpeklerin salya salglamaya baladn gzlemlemitir. Normal artlarda yiyecek artsz uyaran ve salya salglama artsz tepkidir. Pavlov, zil sesini bir uyaran haline getirerek, zil sesi duyulduunda salya salglamaya kpekleri koullandrmtr. Bir baka ifade ile zil sesinin artl uyaran ve salyann artl tepki olduu bir renme salamtr. Klasik artlanmada dikkat edilmesi gereken baz konular unlardr: Klasik artlanma genellikle basit tepkiler zerinde durmaktadr. Okulun ilk gnnde retmeninden azar iiten bir ocuk, okula kar olumsuz tutum gelitirebilir. nk okulun kendisi ocua retmeninden iittii azar artrd iin artl uyarc haline gelebilmektedir. Klasik artlanma davran bir kuram olmas nedeniyle bilisel srelerle ilgilenmemektedir.
renmeyi Etkileyen Faktrler 1.renen ile lgili Faktrler

-Biyolojik (Tre zg) Hazr Olu: Bireyin istenilen davran gstermesi iin gerekli biyolojik alt yapya sahip olmasdr. -Olgunlama: Davranlarn renilebilmesi iin, bireyin evre yaantlardan bamsz olarak belli bir geliimsel dzeye ulamas gereklidir. -Genel Uyarlmlk Hali: renmenin gerekleebilmesi iin, bireyin evrede bulunan uyarclar alglamak ve deerlendirebilmek zere zihinsel uyanklk dzeyinde bulunmasdr. -Gd: Kiiyi belli bir davrana yneltmesi veya davrann srdrlmesini salamas nedeniyle, bireyin gdleri renme srecinde etkilidir. - nceki Yaantlar: Yeni bir renme oluurken, eski (nceki) renmelerden etkilenme olur ve her yeni renme ncekinin etkisi zerine kurulur. -leriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma): nceki renmenin yeni renmeyi kartrmas ve zorlatrmasna ileri ket vurma denmektedir. F tipi klavye kullanan bir kiinin Q klavye kullanmaya baladnda, ilk kez bilgisayar kullanan kiiye gre daha fazla zorlanmas ve sk sk hata yapmasdr. -Geriye Ket Vurma (Engelleme-Bozma-Unutma): Yeni renmenin nceki renmeyi kartrmas ve zorlatrmasdr. rnein, okuma yazma renen bir kii, b harfini renirken bir zorluk yaamamasna ramen, d harfini rendikten sonra b harfini kartrabilmektedir. Bu durum geriye ket vurma olarak adlandrlmaktadr. -Dikkat: Zihinsel enerjinin belirli bir uyarcya younlatrlmas durumudur. -Ya: Ya, bir davrann sergilenebilmesi iin biyolojik alt yapnn uygun olduu zaman dilimini gsterir. -Zek: Zek dzeyi ykseldike, renmenin etkisi ve hz artmaktadr
-Klasik koullanma ilkeleri ve ilikili kavramlar:

-Bitiiklik; artlanma srecinde, artl ve artsz uyarclarn verilme zamannn birbirine yakn olmas nem tamaktadr. -Habercilik; Habercilik artl uyarann kendisinden sonra artsz uyarann geleceini organizmaya bildirmesidir. --Pekitirme; Klasik artlanmada iki tr pekitire bulunmaktadr. Birincil pekitireler, doal olan uyarclar olup, artsz uyarclar (yiyecek) birincil pekitiretir. kincil pekitireler, organizmaya birincil pekitireleri artran uyarclardr. kincil pekitireler, renilmitir ve artl uyarclarla arasnda paralellik bulunmaktadr. -Snme; artl uyarc (zil sesi) ve artsz uyarcdan (yiyecek) herhangi birinin bir dieri olmadan tekrar tekrar sunulmas sonucu artl tepkinin (salya salglama) iddetinin azalmas ya da ortadan kalkmasdr. -Kendiliinden Geri Gelme; Snme gerekletikten sonra artsz uyarc ve artl uyarcnn birka kez birlikte verilmesi durumunda, artl tepkinin yeniden ortaya kmasdr. -Genelleme; Organizmann artl uyarcya benzeyen baka uyarclara da tepki vermesidir. Bir kpek tarafndan srlan bir ocuun tm kpeklerden korkmaya balamas, Pavlov deneyinde kpein zil sesine benzeyen baka seslere de tepki gstermesi verilebilecek rnekler arasndadr.
2. renme Yntemi ile lgili Faktrler
41
-Klasik artlanma yoluyla renilen davranlar ortadan kaldrma: Alma (Eik)(Organizma artl tepkiyi
ortaya karan artl uyarcyla srekli karlatka, bir sre sonra artl tepkiyi gstermeyi brakmaktadr), Snmeyi Bekleme( Davranlar birincil pekitire olan artsz uyarcnn ya da artl uyarnn verilmesi brakldnda ortadan kalkmakta ve snme gereklemektedir), Kart Koullama( stenmeyen bir davrana neden olan uyarclar, bu davranla uyumayan davranlara koullayarak, artl uyarcnn zayflatlmas ve artl tepkinin tersi olan davrann ortaya karlmasdr. rnein alkol bamls bir kiiye alkol ile birlikte kendisini kt hissetmesine neden olacak bir ila verilir. Kii kendisini iyi hissetmek iin alkol alma yerine alkol almama davranna koullandrlm olmaktadr), Sistematik Duyarszlatrma( Duyarszlatrma, yaplan aamal etkinlikler ile organizmann olumsuz bir uyaran ile karlamas sonucunda, giderek o uyarana tepkide bulunmamasdr. rnein, kpekten korkan bir ocua, nce oyuncak bir kpek almak, kpekle oynayan ocuklar izletmektir), Kar Karya Getirme (Yzletirme): Koullu tepkinin snmesi iin korkulan (artl) uyarc ile organizma uzun sreli olarak bir arada tutulur. 1.B. Bitiiklik kuram: Bitiiklik kuramlar Watson ve Guthrie adl davran psikologlar tarafndan ortaya atlmtr.Watson bir uyarcya verilecek tepkinin, o uyarcya kar en son yaplm ve en sk tekrarlanm tepki olacan savunmutur. Watson, renme iin dllendirmenin gerekli olmadn ileri srmtr. Guthrie iin ise tek geerli kural bitiikliktir. renmenin kurulan ilk uyaran-tepki ilikisinden ibaret olduunu ve tekrarn sadece snmeyi engellediini belirtmitir. Guthrie de Watson gibi renmede dl veya pekitirmeyi gerekli grmemitir. 1.C. Balamclk (Ba) kuram: Thorndike uyarc ve davrann sinirsel bir bala balandn savunmutur. Thorndikea gre, renmenin en temel formu deneme-yanlma renmesidir. Thorndike, renme ve davranla ilgili birtakm hayvan deneyleri yapmtr. Bunlardan birinde a bir kediyi, kapa kapal ve darda yiyecek olan bir kafese koymutur. Kedinin kafesten kp yemei yiyebilmesi iin kafesin kapana bal ipi ekmesi gerekmektedir. Kedi balarda baarsz denemelerde bulunmasna karn, ipi ekip kapa aarak darya kmay baarmtr. Bu deney deneme-yanlma renmesinin temeli kabul edilmektedir. Deneme-yanlmalarda zihinsel bir sre bulunmamaktadr ve yaparak, yaayarak renme sz konusudur.
-Ayrt etme; Organizmann sadece artl bir uyarcya tepki vermesidir. Genel olarak nce genelleme sonra ayrt etme ortaya kmaktadr. -st dzey koullanma; Belli bir hiyerari dahilinde artl uyarc ile artsz uyarc arasna yeni uyarclarn eklenmesidir. -Glgeleme; Klasik artlanma srecinde iki ntr uyarc ayn sre ierisinde verilirse; ama ilerinden biri daha dikkat ekiciyse dikkat ekici olan dierini glgede brakmaktadr. Zayf bir zil sesi ile gl k verildii durumda k zil sesini glgeler. -renilmi aresizlik; Organizma bir problem durumunda tm abalarnn ve denemelerinin etkisiz kaldn grerek durumu kabullenir ve yeni zm yollar aramaktan vazgeer.
-armsal Gei; Sonucu olumlu tepkilerin, armsal bir bala bir durumdan baka bir duruma gemesidir. rnein, Thorndike nce bir para bal a bir kediye yukardan gstermi ve ayn anda kediye ayaa kalk komutu vermitir. Bal grnce doal olarak ayaa kalkan kedi, yaplan tekrarlardan sonra baln gsterilmedii durumlarda da ayaa kalk komutu ile ayaa kalkmtr. 1.D. Edimsel artlanma kuram: Skinner tarafndan yrtlen ok sayda deney sonucunda kavramsallatrlan edimsel artlanma, bir davrann, kendisinin ortaya kard sonulara bal olarak renilmesidir. Edimsel artlanmada, birey davran farkl nedenlere bal olarak kendisi balatr ve davran sonucunda ald dl ya da cezaya gre davran tekrar etmeye balar. Edimsel artlanmann klasik artlanmadan en temel fark, edimsel davrann balatlmas iin herhangi bir uyarana ihtiya duyulmamasdr. Klasik artlanmada davran ncesinde bir uyarana ihtiya duyulurken, edimsel artlanmada davran sonrasnda dl ya da ceza olarak alglanabilecek uyaranlar gerekmektedir. Skinner tepkisel ve edimsel olmak zere iki tr davran tanmlamtr. Tepkisel davran, uyarcya gsterilen davran ifade etmekte olup, bu nedenle baz kaynaklarda klasik artlanma, tepkisel artlanma olarak da belirtilmektedir. Edimsel (arasal) davran ise, organizma tarafndan kendiliinden, rastgele sergilenen davranlardr. rnein, etrafa baknmak, ilgin bulduu bir eyi koklamak, yeni bir yazcnn zerinde aklama olmad halde tularna basmaktr. Bu nedenle, edimsel davranlar sonular tarafndan kontrol edilmektedir. Pekitirme, snme ve ceza: Bir davrann tekrarlanmasn ya da davran sklnn artmasn salayan sonu pekitirme olarak tanmlanmaktadr. Belli bir davranla ilgili pekitiricinin ortadan kalkmas sonucu davrann unutulmasna snme ad verilmektedir. Belli bir davrann ardndan, olumsuz bir uyarc verilmesine ceza denir. Ceza snmenin aksine, davran bastrmakta ve ceza kalkt zaman davran yine ayn kuvvetle ortaya kmaktadr. Cezalandrlan kii hem ceza verenden ve hem de cezadan uzak durma eilimi gelitirecektir. Cezann bu tr olumsuz etkilerini ortadan kaldrabilmek iin dikkat edilmesi gereken baz konular unlardr: nsanlar deil, davranlar cezalandrlmaldr. Ceza ile bozulan sosyal iliki, sadece cezalandrlan davrann kapsamnda kalmaldr. Ceza, bakalarnn yannda verilmemelidir.
1.E. Sistematik davran kuram: Hulla gre dsal

uyarcnn etkisi, uyarc yok olduktan sonra devam etmektedir. Buna bal olarak geleneksel Uyarc Tepki sralamas Hull tarafndan Uyarc Uyarc kalnts Tepki olarak deitirilmitir. Hull, uyarcnn davrann olumasn saladn ve davrann ihtiyac karlad durumda uyarc-tepki ilikisi olutuunu belirtmitir. Dier davran yaklamdaki pekitirme kavramndan farkl olarak Hull, ihtiyalarn alkanlklarn ve renmenin olumasnda belirleyici olduunu savunmutur.
2. Bilisel Kuramlar 2.A. aret renme kuram (Amal davranlk):

Tolman, davranlarn, davran ok kk birimlere blp, analiz ederken, btn gzden kardklarn ve davrann anlamn yitirdiini savunmutur. Tolman renmeyi evreyi tanma ve kefetme sreci olarak tanmlamtr. Organizma, aratrma yoluyla bir iaretin dier bir iarete gtrdn kefetmekte ve bunlar kullanarak amacna ulamaktadr. Organizmann kendisini en ksa biimde hedefe ulatran yntemi semesine en az aba ilkesi ad verilmektedir. Tolman, kiinin renme amac olmadan, farknda olmadan ya da istemeden gerekleen renmeye gizil (rtk) renme ad vermektedir. Aratrmalara gre, gizil renmede bilgiler bilisel harita olarak depolanmakta, organizma ihtiya duyduunda kullanlmaktadr. Bu nedenle, renme performansa dnnceye kadar saklanmaktadr. Tolman, renme srecini
Balamclk kuramnn temel ilkeleri:

-Hazr Bulunuluk lkesi; lgi, istek, motivasyon ve gerekli ise n bilgi edinmi olmak, hazr bulunuluk olarak tanmlanmaktadr. -Tekrar (Altrma) lkes; Tekrar, uyarc-tepki arasndaki ban glendirilmesini salamaktadr. -Etki ilkesi; Etki yasasna gre, uyarcnn yol at tepki, organizmay honut ederse, uyarc ile tepki arasndaki ba glenmektedir. Eer tepki cezalandrlr yani rahatsz edici bir sonula karlar ise, uyarc tepki ba zayflamaktadr. -Tepki eitlilii Ilkesi; renmenin sresi yaplan denemelerin says arttka azalacaktr. -Transferde Benzer eler lkesi; Organizma renmelerini baka bir duruma uyarlarken benzerliklerden hareket etmektedir.
42
Sosyal bilisel teorinin ilkeleri:

-Karlkl Belirleyicilik; Bireysel ve evresel faktrler ile bireyin davran karlkl olarak birbirlerini etkileyerek, sonraki davranlarn ekillendirmektedir. -Sembolletirme;nsanlar yaantlarn semboller araclyla anlamlandrmaktadrlar. -ngr Kapasitesi; Bilisel kuramlarda, bilisel sreler, davransal srelerden nce gelmektedir. Bu erevede, bireyin gelecei planlama yani ngr kapasitesi, daha sonra sergileyecei davranlar iin belirleyici olabilmektedir. -z Dzenleme Kapasitesi; Bireyin kendi davranlarn kontrol edebilme dzeyidir. -z Yarglama Kapasitesi; Bireyin kendisini deerleme, yargda bulunma ve sorgulama becerisidir. -Dolayl (gzlem yoluyla) renme; Bireyin bir bakasnn davranlarn ve sonularn gzlemlemesi yoluyla renmesidir. Banduraya gre gzlemleyerek renmenin ve bunu gerekletirmenin birbirine bal 4 aamas bulunmaktadr; Dikkat, Hatrda Tutmak, Davran Sergileme Motivasyon. -z yeterlilik algs; kiinin grevlerini yerine getirmek ve retebilmek iin eylemlerini organize etme ve yrtme kapasitesine sahip olduuna inanmasdr. z yeterlilik inancn etkileyen drt temel psikososyal sre bulunmaktadr; 1.Bilisel Sre:Bireyler hedeflerini, baar hikayelerini ve beklentilerini dzenleyerek sonraki eylemlerine karar vermektedirler, 2. Motivasyon, 3. Duygulanm sreci: Bireylerin stres durumlar ile nasl baa kacaklarn bilmeleri, z yeterlilik inancn glendirmektedir, 4.Seilen sre:nsanlar seimleri yoluyla evrelerindeki insanlar, iinde yer alacaklar aktiviteleri belirlemektedirler. 2.C. Gestalt renme kuram: Gestalt, bir btnn kendisini oluturan paralarn toplamndan baka bir ey ifade etmesidir. Kuramn ncleri Wertheimer, Koffka ve Khlerdir. Gestalt yaklam renmeyi bir btn olarak ele almakta ve davranlarn byk resmi gzden kardn iddia etmektedir. Gestalt kuramna gre yaantlar bireyin beyninde bir bellek sreci balatarak iz brakmakta bylelikle bellek izleri ortaya kmaktadr. Bu sre bilgisayarn verileri bir CDnin zerine iz brakarak yazmasna benzetilmektedir. Kaydedilen CDnin zerine iinde ne olduunu, daha sonra kolayca bulabilmek iin, yazlmazsa bilgi kaydedilmi olduu halde bulunamaz. Bireyin belleine yerletirdii bilgiyi hatrlamas iin ipular eksik olursa unutma gereklemi olur. Unutmaya ynelik bir dier aklama ise zihindeki izlerin zerine zamanla yazlan yeni veriler nedeniyle silinmesidir.
etkilediini dnd faktrleri u ekilde snflandrmtr: evresel deikenler, Bireysel deikenler , Ara deikenler. 2.B. Sosyal bilisel renme kuram: nsanlarn herhangi bir artlanmaya maruz braklmadan, kiilerin davranlarn gzlemleyerek renmeleri sosyal renme olarak tanmlanmaktadr. renme bakalarna dayand iin sosyal renme olarak tanmlanmaktadr. Sosyal Bilisel renme Modeline gre; davranlar pekitirme sonucu deiebilecei gibi pekitirme yokluunda da deiebilmektedir. Modelin kurucusu Bandura, her zaman kiinin kendi kendini pekitirmesi gerekmediini, baka insanlarn davranlarn ve sonularn gzlemleyerek de (dolayl pekitirme) renmenin gerekleebileceini belirtmitir. Bandura, davran etkileyen modellerin nitelikleri hakknda geni apl aratrmalar yapmtr. Elde edilen bulgular dorultusunda u sonulara ulalmtr: Birey, en fazla ayn yata ve cinsiyette olan insanlarn davranlarndan etkilenmektedir. Stats ve prestiji yksek modellerden daha fazla etkilenilmektedir. Basit davranlar kompleks davranlara gre daha fazla taklit edilmektedir. Dmanca ve saldrgan davranlar zellikle ocuklar tarafndan daha ok taklit edilmektedir.
renmeler sonrasnda zm bulmak iin dnmeye balamaktadr. Daha sonra birdenbire zm bularak renmesini (igrsn) bir davrana dntrr. grsel renmede aama bulunmaktadr: n zm dnemi(Birey zihinsel deneme-yanlmalar yaparak olas zm yollarn dnr, gzden geirir, ipularn inceler, gerekirse eski renmelerini kullanarak karlatrmalar yapar), Hah! An(Bu noktada ipular ve problemi oluturan eler arasndaki fark birdenbire fark edilir, sorunun nasl zlecei anlalr),zm dnemi(Bulunan zm davrana dntrlerek sorun ortadan kaldrlr). Wertheimer, yapt almalar sonucunda iki tip renme tanmlamtr: Birinci tip renmeler igrsel renmelerdir. Bu tip renmeye gre zme ulaan birey, problemin ve problemle ilgili olgularn zn kavrar ve iselletirir. Bu renme, transfer edilebilir. kinci tip renmelerde iselletirme sz konusu deildir. Yalnzca bilgilerin ezberlenmesi sz konusudur. Bu bilgiler kalc deildir ve transfer edilemez. 2.E. Bilgiyi ileme kuram: Bilgiyi ileme kuramna gre renme olay, bilgisayarlarn almasna benzetilerek, girdilerin ilenip, ktlara dntrlmesi olarak tanmlanmaktadr. Bu kapsamda, bilgi depolarna benzetilen bellek trleri tanmlanmtr. Bunlar Duyusal Kayt( evredeki uyarclar, duyu organlar ile kii tarafndan duyusal kayt sistemine alnmaktadr.), Ksa Sreli Bellek( Snrl bir zaman iinde bilgiyi geici olarak depolamakta ve zihinsel ilemleri yapmaktadr. Duyusal kayttan aktarlan bilgileri yeniden dzenleyip kodlayarak, uzun sreli bellee gndermektedir), Uzun Sreli Bellek(Uzun sreli bellek, renilen bilginin srekli olarak depoland yerdir). Bilisel sreler :renme; dikkat, alg, kodlama ve anlamlandrmadan oluan drt sre ierisinde gereklemektedir. renme sonucu olarak performans: Performans, renme ve baka faktrlerin (bireysel faktrler gibi) etkileimi sonucu, dorudan gzlenebilen davranlardr. Performansn ortaya kabilmesi iin, halihazrda ksa sreli bellekte bulunan bilgilerin ya da uzun sreli bellekteki kalc bilgilerin ksa sreli bellee iletilmesi gerekmektedir. Ksa sreli bellekteki bilgiler nce tepki reticilere, sinirsel mesajlara dntrlerek verilere iletilmekte ve kaslar harekete gemektedir. Sonu olarak renme sonucu performans elde edilmektedir.
D.MOTVASYON YNETM Motivasyonun Tanm: Motivasyon, bireylerin ihtiyalarn

karlamak ve hedeflerine ulamak zere davranta bulunmalarn salayan sretir. Davranlarn altndaki faktrleri uyararak bireyleri harekete geirmek ve onlarn belirli ynlerde enerjilerini younlatrmak motivasyon vastasyla salanmaktadr. Bireylerin bir davranta bulunmalarnn yani harekete gemelerinin arkasnda daima ihtiyalar bulunmaktadr. Bu nedenle, ihtiyalar motivasyon srecinin ilk aamasn oluturmaktadr. htiya, fizyolojik ve psikolojik dzenin bozulmas yani fizyolojik&psikolojik gerekliliklerin eksiklii ya da yokluu durumunda ortaya kmaktadr. htiya belirdii anda organizma belli bir hedefe doru harekete gemeye hazrlanmaktadr. Organizmay sz konusu hedefe doru davranmaya sevk eden itici gce drt denir. Gd, bireyin bir hedefe ynelmesi iin enerji veren, harekete geiren ve davran ynlendiren itici gtr. Bu nedenle gd, ihtiya ve drtnn olutuu ilk aamay iine almaktadr. Gdler, temel, renilmi ve sosyal gd olmak zere 3 eittir. Motivasyon srecinde temel yap bulunmaktadr: drt ya da gd, davran ve hedef.
2.D. Grsel (kavray yoluyla/sezgisel) renme kuram: Khler tarafndan ortaya atlan igrsel renme, bir
bilisel renme eklidir. Bu yaklama gre birey, baarsz
Gd Teorileri 1.Kapsam Teorileri:Kapsam teorileri, motivasyonun ihtiya

teorileri bal altnda da gruplandrlabilmektedir. Kapsam teorileri, her bireyin kendisini mutlu eden bir yn gdy
43
iinde barndrdn kabul etmektedir. Odakland nokta ise davran ortaya karan ve enerji salayan faktrdr. 1.A. htiyalar Hiyerarisi: Maslow teorisine gre, insan motive eden ihtiyalar bir hiyerari iindedir. Piramidin tabannda en temel ihtiyalar yer almaktadr ve birey st
basamaklara kmak iin youn bir aba ierisindedir. Maslowa gre bir ihtiya giderildikten sonra bir st basamaktaki ihtiya aa kmaktadr. htiyalar, temel fizyolojik (yiyecek, hava, su), gvenlik, ait olma (sevgi, aidiyet, kimlik duygusu), sayg ve kendini gerekletirmedir. Maslow gdleri ise yetersizlik ve gelime gdleri olarak ikiye ayrmaktadr. Yetersizlik gds, bireyin fiziksel ve psikolojik dengesinin salanmasna yneliktir. Gelime gdleri ise insann, yaptnn ve yapm olduklarnn daha da iyisini yapmaya alarak mkemmellemek istemesi ile ilgili gdlerdir. 1.B. ERG teorisi: Alderfer de Maslow gibi gdlenmeye neden olan faktrleri belirlemeye ve snflandrmaya almtr. Bu balamda, 3 ihtiya kategorisinden oluan bir hiyerari tanmlamtr: Var olma( Maslowun fizyolojik ve gvenlik ihtiyalarna karlk gelmektedir), liki Kurma, Gelime . 1.C. ki Faktr teorisi: Herzberg 1981 ylnda Pennsylvaniadaki irketlerde alan 2000 muhasebeci ve mhendis zerinde yapt inceleme sonucu bu teoriyi oluturmutur. Aratrmaya katlan kiilere, ilerinde onlar evklendiren ve memnuniyet duyduklar anlar ile kendilerini kt hissettikleri durumlar sorulmutur. Verilen yantlar snflandrldnda, kiiler kendilerini kt hissettiren durumlar, evresel koullardaki eksiklik ve olumsuzluklara balamlardr. Bu faktrleri hijyen faktrleri olarak tanmlayan Herzberg kiinin iinden tatmin olmasn salayan iin ierii, kiiye verilen pozisyon, stat gibi faktrleri gdleyiciler olarak adlandrmtr. Hijyen faktrleri doyumsuzluu nlemekte, fakat doyum salamamaktadr. Hijyen faktrleri: irket politikas ve ynetimi,Denetleme biimi,cret,nsanlar aras ilikiler,alma artlar. Gdleyiciler:in kendisi,Baarma,Sorumluluk,lerleme, gelime,Fark edilme, takdir edilme. 1.D. Baarma motivasyonu : McClelland tarafndan gelitirilen teori, gdlenmeyi salayan temel ihtiya tanmlanmaktadr. Ancak dier kapsam teorilerinden farkl olarak ihtiyalarn doutan deil de, renme sonucu nem kazanmaya baladn ileri srmektedir. McCllellandn tanmlad ihtiyalar, baar, ait olma ve gl olmadr. McClelland, kiilerin ihtiyalarnn derecesi ile i yapma tarzlar arasnda iliki kurmutur. Buna gre, ait olma ihtiyac yksek kiilerin, nderlik etmektense nderi takip etmeyi tercih edeceklerini ne srmtr. Baar ihtiyac yksek olanlar ise st dzey yneticilie uygun deilken, orta dzey yneticilik iin uygun adaylar olarak kabul edilmitir. Bununla birlikte st dzey yneticilerin orta derecede g, ok az ait olma ihtiyacna sahip olmalar gerektiini belirtmitir.
ortaya kacak sonular arasnda kurduu ilikiyi ifade etmektedir. Sonu, kiinin davran sonras ortaya kan durumu ifade etmektedir. 2.B. Eitlik (Hakkaniyet) teorisi : Sosyal karlatrma ve bilisel eliki teorilerinin kaynan oluturduu eitlik teorisi Adams (1963) tarafndan alma davrannn gdlenmesi asndan ele alnarak gelitirilmitir. Eitlik teorisine gre, insanlar yaptklar i sonucunda elde ettikleri ile o ii yapabilmek iin ortaya koyduklar yatrmlar arasnda bir oran kurmaktadrlar. Adamsa gre kiiler kendi almalarndaki oranlamay, benzer ilerde alanlarn veya benzer pozisyonlarda olanlarn sonu ve yatrm oranlaryla kyaslamaktadrlar. Birey bu deerlendirme srasnda sonularn adaletli olup olmadna ilikin bir yargya varr. Bireyin yapt bu deerlendirmelerin sonucu farkl yarg oluabilir: sistemin adaletli iledii, dk dllendirildii veya fazla dllendirildii duygularndan birini yaayabilir ve buna gre tutumunu belirler. 2.C. Hedef tayini teorisi: Edwin Locke tarafndan gelitirilen teori, hedeflerin ve alandan beklenilen sonularn gdlenmede nemli olduunu ve zor ama makul hedeflerle i performans arasnda iliki bulunduunu ne srmektedir. Aratrma sonucunda ak ve belirgin hedeflerin tayin edilmesinin, kiiden en st dzeyde performans beklendiini ifade eden szlerden daha gdleyici olduu grlmtr. stn talimat yerine alan grubun katlmyla belirlenen hedefler, retimde daha fazla art salamaktadr. Son olarak performanslar hakknda geri bildirimde bulunulan alanlar, daha fazla motive olmaktadrlar.
Gdlenmeyi Artrma Yollar Davran Deitirme: rgtsel
2. Sre Teorileri: Sre temelli gdlenme yaklamlar,

gdlenmenin nasl ortaya ktn yani, gdlenmenin ortaya kmasn hazrlayan sreci temel alr ve bu sreci aydnlatmaya alr. Bu yaklamlar, bireyin ihtiyacn gidermesine yardmc olacak davran nasl setiini, hangi sreler sonunda bu davran yapmay kararlatrdn gstermekle urar.
evrelerde destek kuramlarnn kulland bir tekniktir. Be aamadan olumaktadr. Ynetici davranlar, artrlacak olanlar ve azaltlacak olanlar olarak ikiye ayrr. Artrlacak ve azaltlacak davranlarn rgtteki grlme oranlar llr. Ynetici en byk deere sahip dlleri belirlemek ve hedef davranlarla en uygun dlleri badatrmak iin durumu analiz eder. Destek planlar erevesinde eylem plan ve stratejileri hazrlanr ve arzu edilen davranlarn olumlu sonular ile arzu edilmeyen davranlarn olumsuz sonular plana konur. Son olarak, hedef davranlar tekrar llr ve daha nce belirlenen davran ana hatlaryla karlatrlr. Haftalk alma Zamanlarn Deitirmek: Bu uygulama klasik 09.00-17.00 saatleri arasndaki alma dzeninde farkllklar yapmaya dayanmaktadr. Bu uygulamada birey haftann be gn tam almak yerine ayn alma sresini drt gnde tamamlayp bir gnn boa karabilmektedir in Yeniden Dzenlenmesi: Bireyin yapt iin doasnda deiiklikler yapmak da sk kullanlan gdlenme tekniklerindendir. rotasyonu; yani ayn ii firmann farkl ubelerinde, birimlerinde yapmak; ii geniletmek, ii zenginletirmek yaplabilecek dzenlemeler arasndadr. Gdlenmeye dayal yaklamlar, devamszlk, i brakma ve dk performans gibi memnuniyetsizliin iareti olan olumsuz davranlar yerine, alanlarn i doyumu, isel gdlenmesi gibi duygusal ve tutumsal tepkilerini artrmay amalamaktadr. Bu konuda teknik kullanlmaktadr: i alann geniletme, Devri( devri, alann uzmanlk gerektiren bir iten bir dierine gemesine dayal bir yntemdir), Zenginletirme.
2.A. Beklenti teorisi: Beklenti teorisi 1964de Vroom

tarafndan gelitirilmi ve yaygn biimde kabul grmtr. Bu kuram bireyin aklc davrandn ve kendisine sunulan seenekler arasndan, amalarna ulama olasln arttracan dnd davran tarzn seeceini varsaymaktadr. Beklenti teorisi baz deikenler zerinden ilemektedir. Bunlar deerlik, beklenti ve sonutur. Deerlik, bir davran sonras ortaya kan sonutan, kiinin umduu doyum seviyesidir. Bir baka tanma gre bir sonucun birey asndan ekicilik derecesidir. Beklenti, kiinin bir davran gstermek iin sergileyecei performans ile
Stres: Stres kimi zaman evreden gelen bir uyarcya verilen

tepki, kimi zaman uyarcnn kendisi, kimi zaman ise hem uyarc hem de uyarcya verilen tepkinin karm olarak tanmlanr.
Stresin Nedenleri: Stres belirli bir seviyeye kadar olduu

mddete hayat anlalr klan bir faktrdr. rnein hayatna heyecan katmas beklenilen bir olay karsnda kii istenilen dzeyde heyecan yayorsa, bu yeniliin ona yaatt olaan ve makul olan strestir. ayet stres kabul edilebilir dzeyin zerindeyse kiide olumsuz etki yaratr. Stresi yaratan sebepler
44
fiziksel, duygusal ve rgtsel olmak zere 3 grup altnda toplanabilir. 1.Fiziksel nedenler: Fiziksel stres faktrleri kiiyi fiziksel olarak etkileyen d faktrlerdir. yaanlan yerin ya da allan mekann ar scak veya souk olmas, dsal sebeplerden tr hasta olmak ve hastaln kii zerinde yaratt olumsuz etki vs. stresin fiziksel faktrlerine rnek olarak gsterilebilir. 2. Duygusal nedenler: Duygusal stres faktrleri ise d etkenlere bal olmakszn, kiinin beynindeki baz kimyasal sreler nedeniyle oluan dnce ve endielerdir. hibir sebep yokken kiinin onu kimsenin sevmediini dnmesi, patronunun onu iten karacan dnmesi, einin vefat edecei dncesi vs. kiiyi olumsuz ynde etkileyen duygusal stres faktrleridir. Kiilerde duygusal gerilime sebep olan faktrler 4 grup altnda toplanabilir: Zaman Basks(Yapmak istediklerini planladklar zamanda yapamayan insanlar iin zaman verimli kullanamamak strese yol aan bir faktrdr.), Sezgiler(Kiinin olacana dair bir belirti olmad halde, olumsuz bir olayn olacana inanmas, ya da yaklaan bir olay yanl alglamas nedeniyle oluan stres sezgi kaynakl strestir), Durumsal Belirsizlik (Gelecein bilinmemesi, bir sonraki zaman zarfnda kiinin neler yaayacan kestirememesi stres kayna olarak tanmlanr), Etkileim(Genellikle yalnzlktan holanan insanlar, etraflarnda birok insann bulunduu ortamlara girdikleri zaman kendilerini stres altnda hissedebilirler). 3. rgtsel nedenler: rgtsel stres faktrleri rgt ii ve rgt d nedenler olmak zere iki balk altnda incelenebilir. rgt D; Kiinin d evresinde yaad olumsuzluklar, i yaamnda da stres yaamasna sebep olabilir. rgt i; rgt ii strese neden olabilecek faktrlerden ilki iin kendisi ve i ortamyla ilgilidir.
etkileimi desteklemeyen bir yap olmaktan ziyade, kiiler aras ve ast st arasndaki iletiimi olumlu ynde destekleyen bir yap olmaldr.
NTE-5)DANIANLA GRME SREC A.GRME HAZIRLIKLARI

Fiziki Mekn: Dananlarn ulaabilmesi iin trafik asndan
rahata gidilebilecek bir yer olmas nemlidir. Danma hizmetinin verildii kurumun sapa, ulalmas zor ve girip kann gzetlenebilecei bir yerde olmamas gerekir. Grme iin bavuran danann, problemini rahata ifade edebilmesi iin, bavuru odasnn ba baa grlebilecek bir yer olmas iyi olur. Danma grmeleri o kurumda, grme amal tahsis edilmi odalarda yaplmas gerekmektedir. Baka kullanmlar iin var olan mdr odas, bro, yemekhane, toplant odas gibi yerler danmaya kar bir isteksizlik oluturur. Seanslarn farkl ortamlarda deil, ayn odada olmas dzen ve tertip asndan nem arz eder. Grmenin yapld oda ne danann iinde kaybolaca kadar byk, ne de sknt basacak kadar kk olmaldr. Danma odas gven telkin eden huzur verici bir rahatlk iinde olmaldr. Duvarlarn rengi, resim ve tablolar sade ve rahatlatc olmaldr. Mobilya ve tefrite lksten kanlmal, grmeye her gelir grubundan insanlarn geleceine dikkat edilmelidir. Grme odasnn danana kendini hem fiziki, hem de psikolojik adan rahat hissettirecek zelliklere sahip olmaldr. Oturma Dzeni: Danman ve danan karlkl otururken arada masa, sra vb. fiziki engeller olmamaldr. Arada bir kk sehpa olabilir. Danan ve danman karlkl oturmal, 180 derecelik oturma yerine, birbirlerine hafif al durmaldr. Danman ilgisini gstermek iin hafif ne doru eilmeli ve gz temasn eksik etmemelidir. Mesafe kiilerin al ve ayak hareketlerini engelleyecek kadar yakn olmamal, bir uzaklk hissi de uyandrmamaldr. Danman ve danan benzer sandalyelere oturmal ve her iki sandalyenin ykseklii eit olmaldr. Giyim ve kuam kardaki kiiye yaknlk e gven telkin etmelidir. Danman kyafeti ile dikkat ekmemelidir. Grme Zaman: Grmelerden istenen verimin alnabilmesi iin zamann iyi kullanlmas ve randevularn da, danmann ve danann grebilecei saatlerde olmas gerekir. Grmelerin bireysel danmalarda 50 dakika, grup danmalarnda 90 dakika olmas artk geleneksel olarak kabul edilmitir. ocuklarla yaplacak grup danmas bir saati gememelidir. lk grmede danmann ka oturum srecei, her oturumun ka dakika olduu hakknda bilgi verilmeli, cret ve kurallar aka konuulmal ve dananla bir anlama yaplmaldr. Randevulara gelemeyecei zaman bunu bildirmesi istenmelidir. Yaklamlara gre deimekle birlikte, haftada bir yaplacak grme uygundur. Danann ihtiya hissetmesi halinde her zaman arayabilecei, uygun olursa grme talep edebilecei gven ve garantisi verilmelidir. Danann erken veya ge gelmesi psikolojik danma ile ilgili bir sorundur. Danmann ise grmeye ge gelme veya haber vermeden gelmeme lks yoktur. Danmann dakik olmas ona olan gveni besler. Not Tutma: Danma grmelerinin not tutulmas grmelerin geliimini grme asndan yararldr. Grme esnasnda not tutma ve grmelerin ses ve video kaytlarn yapma konusu ise baz snrllklar ierir. Kayt, danann bilgisi dhilinde ve izni ile yaplmaldr. Tutulan notlarn ve yaplan kaytlarn hibir ekilde baka amalarla kullanlmamas gerekir. Danma creti: Danmanlk profesyonel bir meslektir. Bir meslek olarak danmanlarda yapt iin karln rayi bedelleri zerinden almaldrlar. Danman, eer bir kurumda alyorsa, alt kurum adna danma yapt iin ayrca bir cret talep edemez. Kendi brosunda danma yapan danman ise danma grmesinin banda, deme durumunu konumaldr..
Stresin Etkileri: Makul bir noktaya kadar olan stres, insan

hayatn anlaml kld gibi, yaplan ite de baary arttrr. Yaplan aratrmalarda stresin 5 belirgin belirtisi olduu grlmtr: uyuyamama, karn ars, ba ars, kendini hasta hissetme ve huzursuzluk. Kiilerin bu tr stres kaynakl sorunlarla baa kabilmesinde ve i stresinde etkili baz faktrler unlardr: Alglama(Kiinin evresini alglama biimi, i ortamnda yaad stresin onu ne ynde etkileyeceiyle ilikilidir), Deneyimler(Kiinin yaad olumsuz deneyimler, ilerideki yaantsnda ayn olumsuz deneyimi tekrarlamamasnda, dolaysyla kiinin stres seviyesini korumasnda yardmc olmaktadr), Kiileraras liki(yalnz almaktan holananlar, kendi baarlarn veya baarszlklarn dier insanlarnkiyle kyasladklar iin, dierleri onlardan baarl olduklar zaman stresleri artar). Bireysel Farkllklar(Kiinin bireysel zellikleri yapt ie uygun deilse, kiinin baarsz olma ihtimali yksektir, bu da kiide strese yol aan bir etkendir)
Stres Ynetimi: Stres ynetimi, stresin olumsuz yanlarn

kontrol altna alabilmek ve olumlu yanlarn srdrebilmektir. Stres ynetiminin nasl olaca stresin kaynayla alakaldr. rnein stres dsal faktrler nedeniyle oluuyorsa kii bu faktrlerden kanr ya da etkilerini en aza indirgemeye alr. Ayn ekilde stres kiinin olaylara olan tepkisinden kaynaklanyorsa, kii stresini olaylara olan tepkisini deitirerek ynetmektedir. Stres ynetiminde bireysel ve rgtsel olmak zere iki yntem vardr: 1.Bireysel yntemler: nsanlarn kendileri iin bir eyler yapmas, bedenlerine iyi gelecek aktivitelerde bulunmalar, stresle baa kmada etkili olabilecek bireysel yntemlerdir. Fiziksel egzersiz hareketleri, derin nefes alma yntemleri, olumlu hayal kurma, iletiim kurma, kiinin davranlarn kontrol etmesi, yeme ime alkanlklarna dikkat etme, meditasyon ve hobi edinme kiinin stresini ynetmesinde etkili olabilecek yntemlere rnektir. 2. rgtsel yntemler: rgt ynetimi iiler iin destekleyici bir organizasyon yaps dzenlemelidir. letme organizasyonu kiide strese yol aan merkeziyeti, ar brokratik, kiiler aras
45
B.GRME AAMALARI
1.Kepeoluna Gre Danmann Aamalar:
Kepeoluna gre psikolojik danmann aamalar drt balk halinde ifade edilebilir: Yaplanma:lk aama olan yaplanmada sre hakknda danan bilgilendirme amalanr. Bu bilgiler danmann rol ve yapabilecei yardmn nitelikleri, danann danma sreci ile ilgili grevlerini ve danma oluumunun kurallarn ierir. Danann yanl veya gereki olmayan beklentilerini ortadan kaldrmay amalar. Problemi Ortaya Koyma: Danman tarafndan oluturulan gven verici ortamda danan problemini anlatmaya ve probleminin etrafndaki duygu ve dncelerini anlamaya alr. Burada danman danan ustalkla dinlemeyi ve onun kendisini anlamasna yardmc olmay srdrr. Danan problemini gereki bir gzle anlamaya balamtr. zm in Gerekenleri Ortaya Koyma:Problemin anlalmasndan sonra gelen bu aamada zm iin mevcut olan seeneklerden birisini tercih etme ve karar verme sreleri yaanr. Burada karar verecek ve uygulama iin sorumluluu alacak olan danann bizzat kendisidir. Danman kolaylatrclk roln stlenmitir. Sonulandrma:Alnan kararlarn uygulamaya konulmas ve sonularn deerlendirilmesi de psikolojik danmann bir parasdr. Alnan kararlar sonraki grmeye kadar yaplacak uygulamalar ierdii gibi, danma srecinin sonunda varlmas istenen hedeflerle de ilgili olabilir
Kiileraras ilikilerin daha youn ve derin olduu grup danmasnda, her birey hem danan hem de danman roln stlenir. Tan , Grup atmosferinin kiilerin kendilerini daha kolay amalarna yardmc olabileceini belirtmitir. Danman grubun bir lideri olarak grup srecinin devamn takip eden bir kolaylatrc roln stlenir. Lewin tarz liderlik olduunu ifade etmitir: Otoriter, demokratik ve ilgisiz liderlik. Liderin tarz ve kiilii grubun almasn olumlu ve olumsuz ynde etkiler.
Grup eitleri 1. veya Grev Gruplar: Grup amalarn baarmak

amacyla bir araya gelmi insanlarn, etkili ve yeterli bir ekilde almalarn tevik eder. Grev gruplarnn eitleri vardr, bunlar: Gnll topluluklar, hizmet gruplar, grev birlikleri, komiteler, planlama gruplar, toplumsal organizasyonlar, tartma ve renme gruplar gibi rneklerdir. gruplar, dierlerinden farkl olarak kiileri deitirmeyi amalamaz.
2. Psiko-Eitimsel Gruplar: Psiko-eitimsel gruplar

zellikle, devlet okullarndaki eitim ortamlar iin gelitirilmitir. Bunlar iki eittir: Eitim gruplar ve rehberlik gruplar. Psiko-eitimsel gruplar bilgi edinmek ve ilgili kavram ve becerileri gelitirmek iin eitimsel yntemleri kullanmaya nem verir. 3. Psikolojik Danma Gruplar : nleyici, geliim odakl ve iyiletiricidir. Danma gruplar, bireysel danmadaki etkinlie eit bir tedavi tr olarak kabul edilir. Danma gruplarnn younlat nokta, grup iinde ve grup yardm ile bir kiinin davran, geliimi veya deiimidir. Ama bireysel olmakla birlikte, grup bu amac paylaabilir. Danma gruplar grup dinamiklerine ve kiileraras ilikilere vurgu yapar. 4. Psikoterapi Gruplar : Bazen sadece grup terapisi veya grup psikoterapisi olarak da adlandrlr. Psikoterapi gruplar ileri derecede ve srekli uyum bozukluu yaayan kiilerin, kiisel ve kiileraras problemleri ile ilgilidir. Terapi gruplar psikolojik problemlerle ilgilidir. Psikoterapi gruplar tabiat gerei tedavi edicidir ve uzun sreli psikolojik sorunlar olan insanlara yneliktir. Bu insanlar bilinalt atmalar ile yzletirerek, problemlerini zmeyi amalar.
2. Egana Gre Danmann Aamalar: Gerard Egan (1998)

aamal danma modeli nermitir.
Problemin Aydnlatlmas Aamas:lk i olarak danman ve

danan arasnda gven verici bir ilikinin kurulmas nemlidir.Bu aamada danana deneyimlerini somut bir ekilde kefetmesi ve aydnlatmas iin baz danmanlk becerileri kullanlr. Bu beceriler aktif katlm, dinleme, ierik ve duygular yanstma ve bunun iin de soru sorma becerileri olabilir. Amalar Oluturma Aamas: Bu aamann amac danann problemini net olarak anlamasn ve problemine uygun amalara ynelmesini salamaktr. Bir nceki yardm becerilerine ilaveten bu aamada duygularn aklanmas, kendini ama ve gereklerle yzleme becerileri devreye girer. Danman danana hangi hedefleri baarabilecei ve bunlardan hangisinin gerekten danana ait ve baarlabilir olduu konusunda yardmc olmaya alr. Harekete Geme Aamas: nc aamada danann daha nceki aamada belirledii amalarn gereklemesi iin yaplacak planlar ve bu planlar nasl uygulayaca konusu tartlr. Burada yaratclk, beyin frtnas ve cesaretlendirme gibi beceriler devreye girer.
Grup Srecinin zellikleri: Grup danmasna balamak iin

belli bir problemi olan birden ok bireyin bir araya gelmesi gerekir. Bu saynn danman dhil yedi kiiden az olmamas ve on be kiiden de ok olmamas istenir, ideal say on iki kiidir. ocuklarda daha az sayda grup oluturulabilir. Grup danmasnda temel ilkelerden birisi katlanlarn gnll olmasdr. Belli bir somut ama dorultusunda ve belli bir ortamda (iyerleri gibi) oluturulan gruplara homojen gruplar, farkl kiisel zelliklere sahip (cinsiyet, ya vb.) bireylerin bir araya geldii gruplara ise heterojen gruplar denmektedir. Ayrlan yelerin yerine yenilerin kabul edildii gruplara ak grup, yeni yelere kapal olan gruplara ise kapal grup denilmektedir. Haftada bir kez yaplmas nerilen grup danmalarnda her seansn ortalama doksan dakika srmesi idealdir. levsel ve salkl gruplar aamalar halinde geliir. Bu dnemler unlardr: Kurulu- forming, Karmaa- storming, Biimlendirmenorming, Baarma- performing ,Sonlandrma- adjourning Ortak problemi olan kiilerle bir grup oluturulur. lk oturumlarda kiilerin konumaya balamas ok zordur. Oturum, danmann grup sreci ile ilgili kural ve gelimeler hakknda grup yelerine bilgi vermesi ile balar. Eer yeler konumaya balamasa, dorudan grup yelerinden birisine yaplan hitap srecin balamas iin yeterlidir. Entelektel ve genel konularla
C.GRUP GRME TEKNKLER

Amalar, ilkeleri ve anlay bakmndan bireysel ve grup danmas arasnda bir fark yoktur. Bireysel danmada var olan prensipler grup danmasnda da geerlidir. Danana sayg ve onun kendi ayaklar zerine durabilecek hale gelmesi iki danma trnde de arzulanan bir sonutur. Bu benzerliklere ramen, baz farkllklarda sz konusudur. Psikolojik, sosyolojik ve ekonomik ve dier nedenler grup danmasnn bireysel danmaya tercih edilmesine sebep olmaktadr. Danman yannda dier dananlarnda yardm ve grleri deerlendirilen grup danmas sosyal gereklie daha uygun bir ortam oluturmaktadr. Ayrca kiileraras ilikiler bireysel danmaya gre daha zengindir. Yine bir seansta birden ok kiiye yardm yaplabildii iin, dananlar ve danman asndan, grup danmas daha ekonomik bulunmaktadr.
46
ilgili yaplan konumalar, bireysel problemlere ve psikolojik duygulara yneliyorsa grup sreci almaya balamtr. Grup iindeki etkileim danmanla grup yeleri arasnda ve grup yelerinin kendi aralarnda geliir. Bylece grup yelerinin her biri, dierine yardmc olur. Zaman ierisinde grup dinamii iindeki yerlerini tayin iin dier yelerle rekabete gelierek grupta biz duygusu yerleir. Grup yeleri grup baladklarnda karmaa aamasna gei gereklemektedir. Endie, diren, savunma, i atma, kar koyma ve aktarm gzlemlen balca duygulardr. Eer bu frtnay grup baar ile atlatrsa kural(dzen) aamasna geer. Burada zmler, uyumun inas ve geliim iin frsat vardr. alma aamas kargaadan kurtulup dzen aamasna geildikten sonra gelir. Bu aama grubun, kendisinin daha btnlemi ve retici bir sistem davranlarna ve bireysel ve grup amalarnn baarlmasna odaklanr. Grubun bir araya gelme nedeni olan ama gerekletikten sonra grubun sonlandrlmas aamasna geilir. Grupta ye saysnn yeter saynn altnda kalmas ya da grubun amalarnn gereklemesi durumlarnda grup danmas sonlandrlr. Ayrlan yelere, eer ihtiya grrlerse danan istedii zaman grebilecekleri hatrlatlmaldr.
normal kiilerin problemleriyle ilgidir. Kiinin olumlu ve bilinli davranlar zerinde durulur.
Psikolojik Danmanlk ve Benzer Meslekler: psikoterapi,

klinik ortamlarda ve hasta olarak nitelenen kiilere psikolog ve doktorlarn yapt psikolojik yardmdr. Psikolojik problemlere yaplan tbbi yardm alan ise psikiyatri olarak bilinmektedir. Rehber ve eitim psikologlar ise okulda rencilerin karlatklar sorunlarla ilgilenmektedirler. Salk ve adalet gibi kurumlarda alan sosyal hizmetler uzmanlar ise, hastalarn ve eski mahkmlarn ailesine ve topluma yeniden intibaklarn salamaya uramaktadrlar.
Psikolojik Danma ve Terapi: Psikolojik danmaya bilinen,

en yakn uzmanlk alan ise psikoterapidir. Psikoterapi ile psikolojik danma arasnda baz benzerlikler olsa da ayn eyler deildir. Psikoterapi daha ok tbbi bir kavram olarak arm yapmakta, psikolojik danma ise tp d bir uygulama olarak bilinmektedir. Psikolojik danmada hasta, hastalk ve tedavi gibi tbbi kavram ve uygulamalardan uzak durulmaktadr. Psikoterapi ile psikolojik danma arasndaki farkllklar (1) yardm yapan uzmanlar, (2) yardm talep eden kiilerin nitelendirilmesi, (3) problemin zellii ve arlk derecesi, (4) yardm yaplan ortam, (5) ulalmaya allan amalar, (6) kullanlan yntem ve teknikler asndan ele almak gerekmektedir. Danma bir konuda gr alma anlamna gelirken, terapi tedavi olma anlamn tamaktadr. Danmada psikolojik danmanlar bulunmakta, psikoterapi ise klinik psikologlar ve psikiyatri doktorlar tarafndan yaplmaktadr. Psikolojik danmaya gelen kii danan olarak nitelendirilmekte, psikoterapi iin gelen kii hasta olarak isimlendirilmektedir. Psikolojik danmada meslek seimi, evlilik ve aile sorunlar, stres ve benzeri problemler iin mracaat varken; psikoterapide nevrotik ve psikotik rahatszlklarn tedavisi iin bavuru yaplmaktadr. Psikolojik danma bro, okul, huzurevi ve iyeri gibi ortamlarda yaplrken; psikoterapi hastane, klinik ve muayenehane gibi tbbi ortamlarda yaplmaktadr.
Grup Danmasnn Etkililii: Grup danmasnn etkili

olduu baz durumlar bulunmaktadr. Bunlar: Bir gruba ait olma ihtiyac, Grup desteini arkasnda hissetme, Dier insanlarla konuma ve iletiim kurma ihtiyac, Ayn sorunlarla uraan insanlarla ibirlii yapma, Bakalarna sayg duyma ve takdir edilme ihtiyacn giderme, Benzeri sorunlarda yalnz olmadn grme ve Bakalarnn rettii zmlerden faydalanma gibi alanlarda grup danmas katlmclara fayda salamaktadr. Bunun yannda grup danmasnn yetersiz olduu durumlar da mevcuttur. Bunlar da u ekilde sralanabilir: Grupta mahremiyetin srdrlmesi, lerlemi psikolojik sorunlarla ba etme, fkenin kontrol, Uzman danmanlarnn saysnn az olmas, Herkese yeterli ilginin gsterilememesi, Grup ii kliklemeler, Grup ortamnn yapaylamaya balamas ve Derinliine bireysel yardmnn yaplamamas gibi alanlarda grup danmas yetersiz kalmaktadr . Byle durumlarda grup danmasnn bireysel danma ile desteklenmesi gerekebilir. Demokratik deerlerin geerli olduu, danmann eitimli olduu ve lider deil kolaylatrc bir rol stelendii gruplarda yeler pozitif deimeleri rapor etmilerdir. Karizmatik liderliin olduu ve danman ustalklarnn zayf olduu gruplar da ise zararl etkiler dananlar tarafndan ifade edilmitir.
Psikolojik Danmann Amalar: Karlkl iki tarafn

grmesine dayanana psikolojik danmada amalar belirleyen pek ok etken vardr. Bu etkenlerin banda danann ihtiya, istek ve problemleri gelir. Psikolojik danma yardmyla bireylerin ruh saln koruma, kiisel geliimini salama, iinde bulunduu ortama uyum salama, eitli korkular yenme, kiisel etkinliini arttrma, gven duygusunu gelitirme, problem zme becerilerini salama, zaman etkin kullanma, gelecee ilikin planlar yapabilme, kiileraras ilikilerde baarl olabilme, sosyal ortamlarda atlgan olabilme, varoluunu srdrebilme ve kendine ait deerler sistemi gelitirebilme gibi pek ok amac gerekletirmesi hedeflenmektedir. Saylamayacak kadar ok olan ve pek ounun bir danma hedefi olup olmad tartma konusu olan bu kavramlar baz balklar halinde toplamak mmkndr. Tan (1992), aratrmaclarn ileri srd bu amalar be balk altnda toplamtr. Bunlar: Davranta deiiklik , Olumlu ruh sal,Problemin zm,Bireyin kiisel etkinlii ,Karar verme olarak sralanabilir. Olumlu ruh sal ile bireyin bamsz, tutarl ve btnsel bir ahsiyet gelitirerek; evresi ile uyum ierisinde olmas ve sorumluluklarna sahip kmas kast edilmektedir. Kiisel etkinliin gelitirilmesi de dier amalarla birlikte kiinin kendisini daha iyi alglamasna ve hissetmesine yardm edecek bir amatr. Psikolojik danmada zaman ierisinde gereklemesi beklenen amalar, (1) yakn, (2) orta vadeli ve (3) uzak amalar balk altnda ifade edilebilir. Yakn vadeli amalarla, her danma grmesi (seans) sonunda ulalmaya allan sonular kast edilmektedir. Bunlar danmanla danan arasnda gvene dayanan ak bir ilikinin kurulmas, danann dearj olmas, ikyet konularnn kaybolmas, danann problemi ifadelendirmesi, problem konusunda i-gr kazanmas gibi amalar yakn vadeli amalar olarak saylabilir. Yakn vadede gereklemesi beklenen amalar
D.GRME UYGULAMALARI
Psikolojik Danmann Tanm ve Balca zellikleri: Bir
problemi zmek amacyla danman ile danan kii arasnda yaplan, karlkl grmeye psikolojik danma olarak adlandrlmaktadr. Bir danma grmesinin ana unsuru vardr. Bunlar danan, danman ve problem olarak sralanabilir.
Psikolojik danmada ama; dnce, tutum ve davran

alannda kiide deiiklikler meydana getirerek, danann kendisini anlamasna, mevcut problemini zmesine ve kendisi, ii ve evresi ile uyum salayarak, etkin seim ve kararlar alp mutlu olmas salama olarak ifade edilebilir. Danma gnllle dayanan bir ilikidir. Taraflar kendi istekleri ile bir araya gelmilerdir. Karlkl sayg vardr. Danma ilikisinde mahremiyet esastr. Danma ilikisi mesleki ve para boyutlar olan profesyonel bir ilikidir. Sistemli ve planl sreleri ierir. Genel olarak ar uyumsuzluk gsteren kiilerden ve ilerlemi vakalardan ok,
47
Psikolojik Danmann Temel Prensipleri: Psikolojik

danmada gerekli olan prensipler Carl. R. Rogers (1983) tarafndan nemli balk halinde ifade edilmitir. Bunlar: Hakikilik (doallk)( Danmann kendisinin danma ilikilerinde doal bir ekilde davranmas kastedilmektedir), artsz olumlu kabul (sayg)( Danana sayg duymay ve onu olduu gibi kabul etmeyi ifade eder),Duygudalk (empati)(Kendimizi danann yerine koyarak, onun asndan olaylara bakabilme yetenei kastedilmektedir).
Danma Becerileri 1.Dikkatin Salanmas: Dikkatimizi younlatrabilmek iin

birden ok mesaj yerine tek mesaja ynelme gerekir. Fiziki, fizyolojik ve psikolojik grltnn olmamas dinleme kalitesini ykseltir. Dananla scak ve samimi bir ortamn psikolojik danmann banda salanmas, yani samimiyet kurulmas da ilk grmede gerekli becerilerdendir. 2.Duru (Beden Dili): Beden Dilinin ve szsz iletiimin, kiileraras iletiimdeki paynn szel becerilerden daha yksek olduu bilinmektedir. Baarl bir danmannu davran stillerini uygulad gzlemlenmektedir: Oturma Biimi; kardaki kiiyi rahatsz etmeyecek bir mesafede rahat ve dikkatini veren bir oturu, kollar ak ve balanmam. -A; Yz danmana hafif al olarak dnk. -Eilme ve ezamanl hareket; Hafi danana doru eik ekilde oturma ve onunla uygun ve ezamanl ve doal vcut hareketi. -Gz temas; danan dinlediini ve szlerini takip ettiini gsteren bir gz temas, rahatsz edici baklardan kanma. -Engellerden kanma; masa, sandalyenin arkas gibi fiziki engellerden kanma, dananla danman arasnda iletiimi engelleyecek bir eya ve durumun olmamas. -Rahat nefes alma; heyecan vermeyecek bir ekilde nefes alma. -Kardaki kiinin rahat olmasn salama; danma grmesi srasnda kardaki kiinin rahat bir durumda olmasn temin etme. 3. Basit Kabul ve Cesaretlendirme: Yerinde glmseme, ba sallama, hm... hm, evet, anlyorum, dinliyorum gibi szler konuan durma noktasna geldiinde onun devam etmesine yardmc olur. 4. Sessizlik (Dinleme): Dinlemede hemen kardaki kii konuurken szn kesmemek, bitirdikten sonra biraz beklemek gerekebilir. Tecrbeli danmanlar danann szleri kesmeden sabrla dinlerler. Dinleyerek karmzdaki kiinin dearj olmasna, rahatlamasna yardm ettiimiz gibi, onun kendi durumunu anlamasna da yardmc oluruz. 5. Ak ve Kapal Ulu Sorular:Soru sorarak kiiyi dinlediimizi gsterdiimiz gibi, konunun almasna da yardmc oluruz. zellikle niin sorusu yerine nasl sorusunu tercih etmeliyiz. Niin sorusu danan savunmaya itebilir veya utand iin cevap vermekte zorlanabilir. -Ak ulu soru: Kiinin istedii uzunlukta ve istedii ekilde cevaplad soru tipidir. -Kapal ulu soru: Evet, hayr, doru yanl gibi ksa cevapl sorulardr. -Dar cevapl soru: Bir iki cmle ile cevaplanabilen sorulardr. -Dorudan soru: Ne, ne zaman, nerede ve kim gibi kesin cevap gerektiren sorulardr. -Dolayl soru: Kiiyi zorlamayan ve kiinin kendini rahat hissettii sorulardr.
kk, somut ve belirgin amalardr. Orta vadeli amalara danma seanslar sonunda ulalmaya allr. Problemin zm, kendi potansiyel ve imkanlarn daha iyi tanma, karar verme becerisi kazanma, kedisi ile ilgili seimler yapabilme zellikleri orta vadede kazanlmas gereken zellikler olarak belirmektedir. Uzun vadeli amalar, insanln genel olarak ulamas arzulanan amalardr. Bunlar kiisel btnln salanmas, varoluunu srdrme, kendini oluturma ve kendini gerekletirme eklinde ifade edilebilecek felsefi ynleri de olan amalardr.
6.
eriin Yanstlmas: Kiinin size sylediklerini deerlendirmeden ve yarglamadan yanstmak hem sizin dinlediinizin bir gstergesi hem de, onun hakknda bir nyarg sahibi olmadnzn bir kantdr. Bir danma grmesinde trl yanstmada bulunmak mmkndr: Olduu gibi tekrar(Konuann sylediklerini sadece znesini deitirerek olduu gibi tekrar etme),Rafine tekrar( Ayrntlar, tekrarlar kartarak konuann asl ifade etmek istedii ana unsurlar anlay ierisinde yanstmadr), zetleme( Konumann sonuna doru, konuan kiinin btn anlattklarnn bir zetini yaparak geri-bildirimde bulunmadr). 7. Duygularn Aklanmas: Danmanlk yapan kii eer kendi duygularn iyi ifade edebiliyorsa, danann duygularn da anlayarak doru olarak geri-yanstabilir. Dinleyen kii olayla ilgili kendi duygularn aarak konuan kiinin daha iyi duygu ifadesinde bulunmasna yardmc olur. Duygu aklamalarnda beden dili ve szl iletiimden yararlanlr. nsanlar ne kadar duygularn saklamaya alrsa alsn, yz ifadesi, jest ve mimikler ile dier beden dili iaretleri duygularn ele verir. 8. Duygularn Yanstlmas: Danman burada ifade edilenin yannda ifade edilemeyen duygulara ulamaya almaldr. Konuan kiinin genellikle farknda bile olmad, ancak konuma ve bedensel ifadelerinin altnda yatan duygu ve tutumlar ona geri yanstarak konuyu daha iyi anlamasna yardmc olma, duygular yanstmann bir yoludur. 9. Kendiliinden Alm: Dinleyen kii, danann yalnz olmadn, benzer yaantlar dier insanlarn da tecrbe ettiklerini gstermek amac ile kendi hayatndan rnekleri paylaabilir. Danmann kendini amas az zaman almal ve konuana yardm amacn tamaldr. Unutmamak gerekir ki nemli olan danmann problemleri, dnceleri deil, danann problemleri ve zm yollarnn kefedilmesidir. Danann kendini amasnn faydalar unlardr:Gven duygusu,Paylam,Rahatlama ,Saygnn geliimi. 10. Yz-Yze Getirme: Danmay gerekli klan nedenlerden biriside kiinin kendi gereiyle yzlemeyi kabul etmeyip, hayali bir duruma snmasdr. Bu beceriyi kullanmada ama kiinin kendisine ait gerekleri ve bu gereklerini boyutlarn net bir ekilde grmesine yardm etmektir. Grmenin ilerlemi srelerinde konuan kiiyi krmadan onun anlattklar arasndaki mantksal elikileri veya anlattklar ile beden dili arasndaki elikileri ifade ederek kiinin gereklerle yzlemesine yardmc olma, bir ekilde kiinin yaad gereklerle yz yze gelmesidir. Bu beceriyi hassasiyetle kullanmak gerekir, aksi halde iletiim kesilebilir. Yzletirmeyi drt adan yapabiliriz: Konuann gerek benlii ile ideal benlii arasndaki eliki ,Szl ifade ile beden dili arasndaki eliki Szl ifadede meydana gelen mantksal elikiler,Konuann kendisini alglamas ile dinleyenin konuan alglamas arasndaki elikiler . 11. Atlganlk : Kiinin iinde bulunduu artlar ona yanstrken farkl tutumlar sergilenebilir. Bu tutumlar drt grupta toplamak mmkndr. -Atlgan tutum: Dorular ekinmeden, fakat kardaki kiiyi incitmeden ifade etme. -Saldrgan tutum: Dorular kardaki kiiyi yaralamak amacyla kullanma. -Pasif tutum: Tartmadan kanma, haklarndan vazgeme. -Maniple edici tutum: Dolayl yollardan ve ima ederek tartma Etkin ve baarl bir danmada atlgan ve gvenli tutum vardr. Psikolojik Danma Engelleri:
-Damgalama: Bu yaptn aptallk, sakar, geri zekal vb. ifadelerle kardaki kiinin baz davranlarn tanmlamaya alma, o kiinin bize olan gven duygusunu olumsuz etkiler. -Emir Verme: Yapmalsn etmelisin gibi emirler. Bu ifadeler karmzdaki kiinin duygu, ihtiya ve problemlerinin nemsiz olduunu anlatr.
48
NTE-6) LME VE DEERLENDRME A. TEMEL ANALZ YNTEMLER

Danann kendi hakkndaki bilgileri deerlendirdii ve bu kendisi hakkndaki sonular dorulad yntemlerden birisi de SWOT analizidir. SWOT analizi ncelikli olarak veri toplamak iin kullanlr.
-Soru Sorma: Nerede geziyordun? gibi. Karmzdaki kiide gvensizlik ve phe uyandrr. -Sulama: Hep problem karyorsunuz! vb. kardaki kiinin benlik saygsnn anmasna neden olur ve kar eletiriye sebep olur. -Alay Etme: Bu soruya byle bir cevab Einstein bile veremezdi, vb. cmleleri kullanma. Danann danmana olan saygsnn yitimine sebep olur. -Onaylama: Bir davran deerinden fazla takdir etme, abartma. Gven duygusunun zedelenmesine yol aar. Kii bu takdiri hak etmediini bilir. -Reddetme: Bir davran deerinden eksik takdir etme veya reddetme danann danmana olan inancnn kaybolmasna yol aar. -simle arma: Kiiyi gerek isimi yerine baka bir isimle arma. Srk buraya gel gibi lakap takma. Danann kapsaml ve uzun soluklu bir iletiim kurmasna engel olur. yi yetimi bir danman bu davranlardan kanr.
kinci aamada ise d analiz yaplr. D analiz, SWOT analizinin bireyin frsatlarn ve tehditlerini, bu gn ve gelecek asndan deerlendirmeyi ele alan ikinci aamasdr. Frsatlarn Saptanmasnda; evremde ne gibi ilgin gelimeler yaanyor, neler olup bitiyor? nmde duran frsatlar neler? Frsat yaratan kaynaklar nelerdir? Teknoloji ve pazarda oluan deiimler nelerdir? Hkmet politikalarndaki deiiklikler nelerdir? Sosyo-kltrel yapdaki deiimler nelerdir? Yerel olaylar ne gibi frsatlara kap aabilir? Sorularna yant aranrken, Tehditlerin Saptanmasnda; nmde ne gibi engeller var? Rakiplerim ne durumdalar? , rn veya hizmet standartlarnda her hangi bir deiim sz konusu mu? Deien teknoloji her hangi bir ekilde beni tehdit ediyor mu? Finansal sorunlarm var m, yoksa hangi durumlarda kabilir? Sorularna yant aranr. SWOT analizinde isel (gl, zayf)ve dsal (frsat, tehdit)analiz tamamlandktan sonra elde edilen veriler deerlendirilir. Veriler, ama d olan bilgilerin ayklanmasndan sonra gl ve zayf yanlarn, frsat ve tehditlerin analizinde benzer ifadeler birletirilerek yorumlanr.
SWOT Analizinin Yararlar: SWOT analizinin bireylerin var

olan ve gelecekteki durumlarna ilikin kestirimlerde bulunmak iin yapld sylenebilir. SWOT analizi ile bireyin olumlu ve olumsuz i ak ya da performansnn belirlenmesi o bireye kendisini bilmesi gibi nemli bir edinim ve bilgi salar. Anlama ve alglamay kolaylatrr. Mevcut durumunu en gereki bir ekilde belirlemesine yardmc olarak strateji gelitirmesine yarar salar.Karar almay kolaylatrr. Bireyin amalarna uygun kararlarn alnmasnda da byk faydalar sunabilir
S.W.O.T. Analizinin Tanm: SWOT analizi herhangi bir

kurulu, rgt, kamu kurumu ya da zel sektr firmasnn isel durumunu ve onu evreleyen dsal faktrleri tahlil etmek iin kullanlan yntemlerden biridir. Stratejik kararlarn verilmesinde bir bilgi toplama ve tasnif etme aracdr. Mevcut durumun tm ynleri ile i ve d dinamiklerin gz nnde bulundurulmasyla fotorafnn ekilmesidir. SWOT analizi bireylerin kendilerini deerlendirmeleri amacyla da kullanlmaktadr. SWOT analizi; Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats szcklerinin ba harfleri kullanlarak isimlendirilmitir; S - Gl yanlar, W - Zayf yanlar, O Frsatlar, T Tehditler.
B. LME DEERLENDRME SREC

Bireyi Tanma : Bireyi tanma ile problem nerede, neler
yaplabilir, baarl olabilmek iin o bireye zg teknikler neler olabilir, bireyin potansiyelleri nelerdir, gelimesi iin neler yaplmaldr? vb. sorularna cevap aranr.
SWOT Analizinin Amac: SWOT analizi bir bakma bireyin

fotorafn ekmektir. SWOT analizinin bir baka amac da ynetim asndan bireyin kaynak ve becerileri ile evre artlarnn arasnda uygunluk salamaktr SWOT analizi ile bireyin mevcut performans ve sorunlarn da dikkate alarak potansiyelleri belirlenir. Bunun yan sra; bireyin, mevcut ve gelecekteki amalarn gerekletirebilmek iin stratejik ynelimlerini tanmlamak ve bunlarn uygulamasn salamak amacyla da gerekletirilebilmektedir. SWOT analizinin dier amalar ise, sorun tanmlama ve zm oluturulmas aamalarnda, bireye ilikin durum saptamas yapmak, ortaya kan durumun ve bunun amalaryla ne kadar rttnn belirlenmesinden sonra bireyin gelitirilmesinin salanmasna ynelik almalar planlamak olarak sralanabilir.
Bireyi Tanmann Amac:
Bireyi tanmann amalar u ekilde zetleyebiliriz; Bireyin kendisini tanmasna ve gereki bir benlik gelitirmesine yardm etmek, Herhangi bir konuda karar vermek iin gerekli temel bilgilerin toplanmasn salamak, Yetenek ve ilgileri dorultusunda bireyleri akademik programlara ve mesleklere ynlendirmek, Genelde ve okulda dzenlenecek eitim programlar iin uygun olacak bireyleri ayrma ve snflandrma yapabilmek, verimi artrmak iin bireylerin ve iin niteliklerine uygun kiileri semek ve yerletirmek, Evlilik ve e seiminde bireylere yardmc olmak, Bir kurumun zel amalar iin en uygun kiileri semek, Bireyin problemlerine uygun yardm ve tedavi hizmetini kararlatrmak ve tehis koymak, Bireylerin belirli konularda gelecekteki baarlarn yordamak, tahminlerde bulunmak.
SWOT Analizi Oluturma: SWOT analizi oluturma ileminde

ncelikle i analiz yaplr. analizde gl ynler belirlenirken u sorulara yant aranr. Sahip olduum olanaklarm nelerdir? Avantajlarm ve stnlklerim nelerdir? Neleri iyi yapabiliyorum? Hangi kaynaklara kolay ulaabiliyorum? Dardan gzleyenler ve bakanlar hangi ynm kuvvetli olarak gryorlar? Eitim ve teknik bilgi dzeyim nedir? Olumlu zelliklerim nelerdir? Zayf ynlerin belirlenmesinde ise; Neleri kt yapyorum? Yetersiz ve gereksiz olarak yaptklarm nelerdir?Nelerin yeniden dzenlenmesi gerekir? Engellerim nelerdir? Nelerden kanmalym? Bilgi ve iletiim ak engellerim nelerdir? Bakalarnn grd zayf ynlerim nelerdir? Olumsuz zelliklerim nelerdir? Gelitirilmesi gereken ynlerim nelerdir?Sorularna yant aranr.
Bireyin Tannmas Gereken Ynleri: Bireyi tanma

hizmetleri kapsamnda, bireylerin, beden yaps, sal gibi fiziksel ve biyolojik zellikleri; genel ve zel yetenekleri, ilgileri, gdleri, akademik gemii, baars, tutum ve deerleri, tercih ve beklentileri, benlik tasarm, duygusal ve sosyal uyumu gibi davransal zellikleri; aile yaps, eitimi, ebeveyn tutumlar, ekonomik durumu, sosyal imkanlar gibi sosyo-kltrel ve ekonomik koullar asndan tannmalar gerekmektedir. Baka bir ifadeyle bireylerin her ynyle tannmas gereklidir. Can ise bireylerin tannmas gereken ynlerini u ekilde snflandrmtr: Beden geliimi ,Bireyin evresi,Salk durumu, Yetenekleri, lgileri, Baars, Kiilik zellikleri, Benlik algs,Sosyal destek sistemi.
Bireyi
Tanmada Temel lke ve Anlaylar: Bireyi tanmann asl amac onun kendisini tanmasna yardmc
49
olmaktr, Meslek danmanlnda bireyi tanma hizmetleri tm bireylere ynelik olmal ve tm bireyleri kapsamaldr, Bireyi tanma hizmetleri mutlaka takm halinde birlikte almay gerektirir, Bireyi tanma hizmeti sreklidir, Tanma hizmetleri ile bireyler hakknda toplanan bilgiler geerli ve gvenilir olmaldr, Bireyi tanma hizmetlerinde kullanlan psikolojik lme aralarndan elde edilen sonular ok dikkatli kullanmak gerekir, Kurumlarda dananlar hakknda eitli teknik ve aralardan para para toplanan bilgiler, bir btnlk halinde snflandrlmal, zetlenmeli, dananlarla paylalmak ve gerektiinde dier ilgililere sunulmak zere dosyalanmaldr, Kurumlarda dananlar hakknda toplanan zel ve gizli olmayan genel bilgilerden, dananlarn yan sra ilgili dier danmanlarn ve yneticilerin yararlanmas salanmaldr, Bireyi tanma hizmetleri srdrlrken mesleki etik kurallarna mutlaka uyulmaldr, Tanma hizmetlerinde bireylerin btn ynleri ile tannmas bir ilke olarak benimsenmelidir.
hakknda elde edilmi bilgilerin de gz nnde bulundurulmas da daha salkl bir yorumlama yapabilmede yardmc olacaktr. Son olarak test sonular ilgili bireylerle paylalrken bireyi seim yapma ve karar verme gibi konularda zorlamak etik deildir.
Test Puanlarn Etkileyen Baz Faktrler Testin verildii ortam:Oda ne byk ne de kk olmaldr.
yi klandrlm olmal ve perde ve pencereler kapal tutulmaldr Testi uygulayan kiiye ynelik faktrler:Test ile ilgili aklamalar uygun ses tonu ile danana aktarlmaldr. Danman, testi alan dananlara kar uyumlu ve dosta bir iliki kurmal danana gven vermelidir Testi alan kiiye ilikin faktrler:Testi alan bireyin salk durumu, motivasyonu, test kaygs, testler zerinde daha nceden pratik yapm olmas, bilerek yanl cevap vermesi, kopya ekmesi cevaplarn kalplamas, toto oynama ve toplumsal, kltrel nyarglar test puanlarn etkileyen faktrler arasnda saylabilir. Uygulanan psikolojik teste ilikin faktrler:Test maddelerinin yazm, dzeni, testin genel dzeni, aklama ve testlerde kullanlan materyaller test puanlarn etkileyen faktrler arasnda saylabilir.
Bireyi Tanmada Kullanlan lme Aralarnda Bulunmas Gereken zellikler: Meslek danmanlarnn,
bireyi tanmada kullanlan lme aralarn seerken baz kriterlere dikkat etmesi gerekmektedir. Gysbers, Heppner ve Johnston (1998, s. 193) bu kriterleri u ekilde sralamlardr: (a) geerlik, (b) gvenirlik, (c) maliyet, (d) uygulama zaman, (e) lme aracna danann verecei tepki, (f) puanlama iin gerekli olan eitim, (g) puanlama zorluu, (h) normlar, () yorumlama iin gerekli olan eitim ve son olarak belki en nemlisi (i)lme aracnn danana yararll. Gler ise bireyi tanmada kullanlan lme aralarnda bulunmas gereken bu nitelikleri temel balk altnda toplamtr: kullanllk, gvenirlik ve geerlik 1.Kullanllk: lme aracnn hazrlanmasnn, uygulanmasnn ve puanlanmasnn, ekonomik ve pratik olmasnn derecesidir. 2.Gvenirlik: Ayn eyin bamsz lmleri arasndaki kararllktr; llmek istenen belli bir eyin srekli olarak ayn sembolleri almasdr; ayn srelerin izlenmesi ve ayn ltlerin kullanlmas ile ayn sonularn alnmasdr. Gvenirlik; lme sonularnn tesadf hatalardan arnk olma derecesidir. lme Aracnn Gvenirliini Arttrmann Yollar:Soru saysn arttrmak(makul lde), Sorular ak, anlalr ve net ifadelerle hazrlamak, Bireyin teste motivasyonunu (gdlenmiliini) arttrmak, Testi uygulayan yapan kii(ler)in tutumlar, Test sresini az ya da ok fazla olmayacak ekilde ayarlamak,Tesadfi hata kaynaklarn olabildiince azaltmak. 3. Geerlik: lme aracnn amacna hizmet etme derecesidir. lme aracnn lmesi istenilen zellii baka zellikleri kartrmadan lebilmesinin derecesidir. lme aracnn geerli olabilmesi iin gvenilir olmas arttr ancak yeterli deildir. Gvenilir olan her lme arac geerli olmayabilir. Bir lme aracnn geerlii varsa mutlaka gvenilirdir. Geerlii Arttrmann Yollar:Testteki sorularn glk dzeyleri dananlarn dzeylerine ve testin amacna uygun olarak hazrlanmaldr.Her yl ayn sorular kullanlmamaldr. Testten nce sorular aklanmamal, testte ipucu verilmemelidir. Sorular belirli bir kaynaktan aynen alnmamaldr. Gvenirlii arttrmak iin yaplacaklar ayn zamanda geerlii arttrmann da bir yoludur.
Testlerin Uygulanmasnda Dikkat Edilecek Baz Etik Kurallar: Meslek danmanlna balamak iin mutlaka baz
testlere sahip olmak ve bireylere test uygulamak gerekmez. Test sonular birey hakknda toplanan dier bilgilerle bir arada kullanlmaldr. Her danmann kendi ehillik snrn aan testleri seme, uygulama, puanlama ve yorumlama iinden kesinlikle kanmaldr. Danmanlar test kullanmak istediklerinde amalarnn ne olduunu ak ve seik olarak belirlemelidir. Seilen testler yeterli dzeyde geerli, gvenilir ve kullanl olmaldr.Testler, hazrlanlarnda saptanm olan belirli ortam ve koullar altnda uygulamaldr. Testler, testlerin amalar ve uygulamalar gibi konularda bireylere veya kamuya herhangi bir bilgi verirken, bu bilgilerin doru olmasna ve yanl anlamaya neden olmamasna zen gsterilmelidir. Test sonularnn kimlerle paylalabilecei ve bu sonular kimlerin kullanabilecei testi alan birey ile kararlatrlmaldr. Testin yazar ya da yayn hakkna sahip olan kurulutan, yazl izin almadan bir testin tamam veya baz ksmlar zerinde bir deiiklik yaplmamal; test yeniden baslmamal; baka kaynaklara aktarlmamal, ticari amala kullanlmamal ve asla bir bakasna mal edilmemelidir. Uzmanlar ya da testleri kullanan kiiler ellerindeki testin gizliliini ve gvenirliini korumak zorundadrlar.
Testlerin Uygulanmasnda Bilgisayar Kullanm:Bireyi

tanmada kullanlan testlerde bilgisayar kullanm iki ekilde gereklemektedir: Testin danana bilgisayar araclyla verilmesi veya testten alnan puanlarn bilgisayar araclyla deerlendirilmesi.
C.TESTLER
Testler snflandrlrken genel olarak alt lte gre gruplandrlma yaplmaktadr. Bu boyut ya da ltler u ekilde sralanabilir 1. Standart Testler- retmen Yapm Testler 2. Bireysel Testler- Grup Testleri 3. Hz Testleri- G Testleri 4. Performans Testleri-Kt, kalem Testleri 5. Objektif TestlerSbjektif Testler 6. Maksimum Performans Testleri-Tipik Performans Testleri Meslek danmanlnda kullanlabilecek testler ise lt nitelik ve amacna gre genel olarak be ana balk altnda toplanabilir: 1. Yetenek Testleri 2. Baar Testleri 3. lgi Envanterleri 4. Kiilik Testleri 5. Tutum lekleri
Test Sonularnn Yorumlanmas:Meslek danmanlnda

kullanlacak testlerin geerli, gvenilir ve kullanl olmas son derece nemlidir. Ancak bununla birlikte kullanlacak testin seilmesi ve uygulanmasndan daha da nemlisi test sonularnn doru olarak yorumlanmasdr. Testin sonular doru olarak yorumlanmad ve bireylere ya da rencilere ulatrlmad takdirde doru olarak seilmesinin ve uygulanmasnn da bir ilevi kalmayacaktr. Hangi durumlarda hangi istatistiksel tekniklerin kullanlmas gerektii amalara ve duruma gre uzmanlar tarafndan belirlenmeli ve gerektiinde yetkili uzmanlardan yardm alnmaldr. Bunun yan sra test sonular yorumlanrken, baka teknikler kullanlarak birey
1.Yetenek Testleri: Mesleki rehberlik alannda bireye gereken

yardmlarn en iyi ekilde yaplabilmesi iin, onun bilinmesi
50
gereken en nemli ynn yetenekleri oluturmaktadr. Bu nedenle de yetenek testleri mesleki rehberlik hizmetlerinde en youn olarak kullanlan testlerdir. Yetenek testleri bireylerin zihinsel, akademik ve zel yetenekleri hakknda bilgi edinmek amacyla gelitirilmi lm aralardr. yetenek testleri bireyin ne yaptn deil, en iyi neleri yapabileceini gsterir. genel yetenek ve zel yetenek olmak zere iki temel faktre ilikin iki ayr kategori olarak incelenmektedir. 1.A. Genell Yetenek Testleri: Genel yetenek testleri, bireyin her eit performans ve davran iin gerekli genel bir g olarak nitelendirilmektedir. Genel yetenek testleri ile, zihinsel srecin eitli boyutlar, szl ya da yazl anlatm kolayca kavrama, saysal ilemleri doru ve hzl yapabilme, nesneler arasndaki ilikiyi grebilme (yer, uzay ve zaman ilikileri), genel akl yrtme, mantksal dnme gibi bireyin ok eitli ynleri llebilmektedir. 1.B. zel Yetenek Testleri: zel yetenek, herhangi bir beceri alannda bir eyler renme olana verildii zaman insann bundan yararlanma gc olarak tanmlanmaktadr. zel yetenek testleri ile bireylerin zel yetenek isteyen mesleklere yneltilmesi ya da seilmesi salanmaktadr. Bilindii zere baz meslekler genel yetenein yan sra belirli zel yeteneklere sahip olmay da gerektirmektedir. rnein beden eitimi retmeni ya da sporcu olmak isteyen bir rencinin sportif yeteneklere, ressam olmak isteyen rencinin resim, sanat, grsellik vb yeteneklere sahip olmas gerekmektedir.
envanterinde az ok birbirine benzeyen ilgilere yer verildii bilinmektedir. rnein, Thurstone lgi Envanteri ile 9 eit ilgi llmektedir. Bunlar ; "Aritmetik ler, Biyoloji Bilimleri, Dil, Fizik Bilimleri, Hesap leri, Ynetim leri, Mzik, Ticaret, ve Yardm leri alanlarndan olumaktadr. Sk Kullanlan lgi Envanterleri: Kuder lgi Alanlar Tercihi Envanteri, Kendini Deerlendirme Envanteri (Y. Kuzgun), Thurstone lgi Envanteri, Mesleki Ynelim Envanteri (M. Kepeolu)
lgi Envanterleri Kullanlrken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: lgiler zamanla ve yala birlikte duraanlk ve
sreklilik kazanr.Bireyin bir alana kar ilgi duymas, onun o alanda baarl ve yetenekli olaca anlamna gelmemektedir. rencilerin ve bireylerin ilgi alanlarn belirlerken farkl ilgi alanlarn len ilgi envanterleri kullanlmasnda yarar vardr. lgi envanterlerinin sonular, bireyler hakknda toplanan dier bilgilerle karlatrlp, yorumlanmaldr. Rasyonel yaklamla gelitirilen ilgi envanterlerinde her zaman iin bir yanlma pay olabilecei ihtimali unutulmamal ve testle ilgili aklama yaplrken, bireyin kendini gereki olarak anlatmasnn nemi vurgulanmaldr.
4. Kiilik Testleri ve Envanterleri: Kiilik, kiinin btn

bedensel, zihinsel, zelliklerinin, duygusal ve sosyal geliiminin, ilgilerinin, yeteneklerinin, alkanlklarnn, tutumlarnn, igdlerinin, drtlerinin, eilimlerinin, kazanlm deneyimlerinin ve yaantsnn bir btndr. Dolaysyla kiilik bireyin tm zelliklerini kapsamaktadr. Meslek danmanlnda bireylerin kiilik zellikleri hakknda bilgi sahibi olmak, olduka nemlidir. Kiilik test ve envanterleri, kendini anlatma (selfreport) tekniinden yararlanarak bireylerin kiilik zelliklerini, psikolojik ihtiya ve deerlerini belirlemek amacyla hazrlanm lm aralardr. zgvene gre bir bireyin neyi ne kadar yapt onun baarsn , neyi ne kadar yapabilecei onun yeteneini gsterirken, neyi ne kadar yapmak istedii ise onun ilgisini gstermektedir. Kiilik testleri ise daha ok bireyin ne yaptn belirlemeyi amalamaktadr. Kiilik envanterleri, projektif kiilik testleri ve objektif kiilik envanterleri olarak iki grup altnda ele alnmaktadr. 4.A. Projektif Kiilik Testleri: Kiiliin deerlendirilmesinde kullanlan "projektif teknikler" ak seik olmayan uyarclara kar bireylerin gsterdii kiisel ve znel tepkilere dayanan yntemlerdir. "Projektif teknikler kiiliin i yapsn yanstan ve kiilii ortaya karmaya alan tekniklerdir. "Projektif" kelimesi "yanstma" anlamna gelmektedir. Projektif testlerde uyarc olarak resimlerden, mrekkep lekelerinden, tamamlanmam cmlelerden yararlanlmaktadr. Sklkla kullanlan projektif testlerin bazlar aada aklanmtr Rorschach Mrekkep Lekesi Testi: Daha ok farkl ruh hastalklarnn (izofren, manik, histerik ve dier klinik gruplar) tehisinde kullanlmaktadr. Bu test, 20x26 cm byklnde mrekkep lekelerinden oluan on kartn kullanlmasyla uygulanr Uygulamada 10 mrekkep lekesinin her biri gsterilirken, test olan bireyden, bu lekelerde ne grdn sylemesi istenir. Test olan kiiden, 10 mrekkep lekesini tekrar dikkatle gzden geirmesi istenir ve her lekenin hangi parasnn belirli yantlara yol atn belirtmesi istenir.
Yetenek Testlerinin Sklkla Kullanld Durumlar:

rencilerin, bir meslei ve renim daln semesinde ve yneltilmesinde genel yetenek ve daha snrl olarak da zel yetenek testlerinden yararlanlr. zel eitim programlar iin stn ve dk zeka seviyelerine sahip olan rencilerin seimi ve snflandrlmasnda yetenek testlerinden (genel yetenek testleri) faydalanlr. retmenlerin ve danmanlarn rencileri tanma amalarna dnk olarak yetenek testlerinden (genel yetenek) faydalanlmaktadr. potansiyelini belirleme ve yeteneklerin llmesinde de kullanlr.
2. Baar Testleri: Genel yetenek kavram, bireyin renme

gc olarak, eitim ve evre olanaklar ile ne derece renebileceinin ve ne derecede bilgi ve beceri kazanabileceinin bir gstergesi olarak kabul edilmektedir. Baar ise, gerek hayatta, gerek i yaamnda gerekse okulda belirli bir ders veya akademik programdan bireyin ne derece yararlanabileceinin bir lsdr. Baar testleri, eitim sreci ierisinde, rencilerin belirli bilgi, nite ya da ders alanlarnda renme dzeylerini lmek amacyla hazrlanm testlerdir. Baar testleri genel olarak Standart Baar Testleri ve retmen Yaps Baar Testleri olmak zere iki grup altnda deerlendirilir. 2.A. Standart Baar Testleri: Bu testler, belirli bir konu, nite veya konu alann esas alarak hazrlanm, bireyin renme evresini ve iinde bulunduu koullar dikkate alamayan, hazrland alanda genel olarak kullanlabilen standart lme aralardr. Standart baar testleri, test uzmanlar tarafndan hazrlanr, uygulanr ve deerlendirilir, yaplan uygulama ve deerlendirmeler de standarttr. renci Seme ve Yerletirme Merkezi tarafndan yaplan, renci Seme Snav (SS), Orta retim Kurumlar Snav (OKS), Kamu Personel Seme Snav (KPSS) 2.B. retmen Yaps Baar Testleri: Bu testler, renme evresini, rencileri ve retilen kadarn dikkate alarak retmenlerin, rettikleri konularn renilme derecesini lmek amacyla hazrladklar testlerdir.
Tematik Alg Testi (T.A.T.): T.A.Tda ama bireyin kiilinde

hakim olan drt, duygu, karmaa ve atmalar ortaya karmaktr. Murray (1943) bireyin farknda olmad iin ifade edemedii eilimlerinin ortaya karlmasnda bu testin yararl olacan dnmektedir. T.A.T 30 tane resimli ve bir bo beyaz karttan olumaktadr. T.A.T. ocuklar, genler ve yetikinlerin komplekslerini, heyecanlarn, duygularn ve nemli ihtiyalarn aa karmak iin uygulanmaktadr Luisa Duss Psikanalitik Hikayeler Testi: Psikoterapi ve psikanalizde kompleksin saptanmas, hastaln saptanmas amac ile daha ok ocuklara uygulanan bir testtir. Denekler tarafndan tamamlanacak 10 kk hikaye bulunmaktadr. Bu hikayeler; ku, evlilik yldnm, kuzu, cenaze treni, korku, fil,
3. lgi Envanterleri: lgi envanterleri bireylerin holandklar ve

holanmadklar ynlerini daha iyi tanyarak, ileride doyum salayaca alanlar semelerine yardmc olan lme aralardr. Bu nedenle de ilgi envanterleri, meslek danmanlnda daha ok eitsel ve mesleki rehberlik faaliyetlerinde sklkla kullanlmaktadr. Benzer ya da farkl nitelikte pek ok ilgi
51
imal edilmi obje, anne ve baba ile gezinti, havadis ve fena rya balklarn tamaktadr. ocuktan yarm olarak anlatlan hikayeyi tamamlanmas istenir. Beier Cmle Tamamlama Testi: Test bireyin tavr ve duygularn yanstr. Tamamlanmam cmlelerden oluan projektif bir testtir. Bireyin yakn evresinde ilgili olduu ii ve konulara kar duygusal tutumunu inceleme amac ile danma merkezlerinde, kliniklerde kullanlmaktadr. 4.B. Objektif Kiilik Envanterleri: Objektif kiilik envanterleri; bireylerin psikolojik ihtiya ve deerlerini ortaya karmaya yarayan ve bireylerin gerek kiisel gerekse toplumsal uyumlarnn objektif olarak deerlendirmeyi amalayan envanterlerdir. Sklkla kullanlan kiilik test ve envanterlerinin bazlar aada aklanmtr. Minnesota ok Ynl Kiilik Envanteri: Minnesota ok Ynl Kiilik Envanteri (MMPI) ruh sal asndan normal ve normal olmayan bireyleri ve bireylerin kiisel ve sosyal uyum dzeylerini belirleme amacyla gelitirilmi bir envanter olup, daha ok klinik psikoloji alannda kullanlmaktadr. 16 yan zerindeki normal zek seviyesine sahip kiilere uygulanmaktadr. Doru, yanl ve bilmiyorum eklinde cevaplandrlan 550 maddeden oluan bu envanter temel 10 alt lek ve geerlii snamak amacyla 3 geerlik alt testinden olumaktadr. Edwards Kiisel Tercih Envanteri (EPPS): nsan gereksinimlerini lmeyi amalamaktadr. eitli mesleklerde alan bireylerin en belirgin psikolojik ihtiyalarn belirleme amacyla kullanlmaktadr. Ayrca bireyin meslee ynelme sorunlarn belirlemede, meslek seiminde bireyin ihtiyalarnn bilincine varmasna ve kararlarnda ihtiyalarn dikkate almasnda uyarc olarak da kullanld grlmektedir. Hacettepe Kiilik Envanteri: zgven (1976) tarafndan, bireylerin kiilik zellikleri, kiilikle ilgili problemleri, kiisel ve sosyal uyum dzeyleri toplamlar ile genel uyum dzeyleriyle ilgili bilgiler elde etmek amacyla deneme formu olarak gelitirilmitir. Kiisel Uyum ve Sosyal Uyum olmak zere iki temel blmden oluan envanter; bireylerin kiisel sosyal uyum dzeylerini lmek, klinik ve normal vakalar tehis etmek ve ruh sal taramalar yapmak amacyla kullanlmaktadr. 16 Kiilik Faktr Envanteri: Cattell insan niteliklerini betimleyici 171 sfat ile oluturduu liste zerinde yapt almalar neticesinde 16 kiilik faktr belirlemitir. 16PF Kiilik Faktr Envanteri, normal kiilik zelliklerinin geni ve gvenilir bir lmn salamaktadr. Envanterin en ok kullanld alanlar; ie alm, ynetim gelitirme, takm oluturma ve gelitirme, kariyer geliimi danmanl, bireysel ve ift/aile danmanl, deiik hedeflere ynelik danmanlk sreleri ve aratrma alanlardr. Beck Depresyon Envanteri: Beck ve arkadalar (1961) tarafndan gelitirilen Beck Depresyon Envanteri ve depresyon belirti dzeyini lmede yaygn olarak kullanlan bir lek olup depresyonun iddetiyle ilgili bilgi vermektedir. Envanterde depresif belirti ve tutumlar len toplam 21 madde bulunmaktadr
yaygn olarak kullanlan yntemlerden bazlar: Thurstone Aralkl lei, Thurstone Ayrma lei, Likert lei, Osgood lei,Q tipi lek.( ayrnt iin bkz sayfa 370)
D.VER-BLG TOPLAMA YNTEMLER

Aratrma: Elde edilen, derlenen veya analiz edilen bilgilerin
doru olabilmesi iin, aratrmacnn objektif olmas gerekir. Bilimsel aratrma yntemleri genellikle u aamalardan oluur: Aratrma probleminin tehis ve tanmlanmas, Problemle ilgili mevcut literatrn taranmas, Aratrma soru yada hipotezlerinin ifade edilmesi, Aratrma sorularn cevaplandrmak veya hipotezleri test etmek zere aratrma ynteminin (aratrma deseni) gelitirilmesi, Verilerin toplanmas, Verilerin analizi, Bulgularn deerlendirilmesi, sonularn karlmas ve raporlanmas.
Veri :Bir aratrmada, konu ve yntem belirlendikten sonra sra

veri toplamaya gelir. Gerekte kullanlacak veriler byk lde aratrmann yntemine baldr. Bir aratrma veri olmadan yrtlemez. Veri, aratrmay sonuca gtrmeye yarayan her trl bilgi, belge kayt veya istatistiklerdir. Veriler, bir anlamda ilenmemi kantlardr.
Veri Trleri: Bilimsel aratrmalarda kullanlan veriler olgusal

ve yargsal olmak zere iki grupta toplanabilir: -Olgusal veri; olgulara (gereklere) dayal, kiisel yarg ve yanllktan uzak, yorum gerektirmeyen ve deime olaslklar zayf (zamana ve koullara bal olarak mmkn) verilerdir. nsanlarn demografik zellikleri, cinsiyet, ya, boy gibi nitelikleri bu tr verilerdir. -Yargsal veri ; insanlarn dnce ve tutumlarna dayal olarak oluan ve gelien karar niteliindeki bilgilerdir. Baar, yetenek, kiilik, ilgi, gr ve tutum gibi birok psikolojik ve sosyolojik zellikler, bu tr verilerle belirlenir. Bir baka snflandrmaya gre ise veriler, birincil veri ve ikincil veri olmak zere ikiye ayrlr: -Birincil veriler; kaynan aratrlan konuya fiziksel olarak en yakn olduu durumlarda elde edilirler. Bu tr verilerde, kaynakla aratrmac arasnda arac ya da araclar yoktur. -kincil veriler;, birincil veri kaynaklarndaki bilgilerden faydalanlarak oluturulmu bilgilerdir.
Veri Toplama Teknikleri 1.Yazl Kaynaklar: Konu hakknda dier kii ve kurumlar
tarafndan yazlm ve hazrlanm eitli yazl belge, yapm veya kalntnn toplanmas ve incelenmesidir. Yazl kaynaklar da kendi aralarnda eitli ekilde gruplandrlabilir:Kitaplar, dergiler, eitli istatistiki kaynaklar, resmi rapor ve yazmalar, kurum kaytlar, Vaka almalarna ilikin kaytlar, Kiisel belgeler, Dolayl belgeler.
2. Gzlem: Gzlem teknii genellikle doa ile uraan bilim

adamlarnn uygulad bir yntem olarak dikkat ekmektedir. Gzlem, doal olay veya davranlarn seilmesi, kaydedilmesi ve kurallatrlmasna ynelik sistematik bir faaliyettir. Gzlemin bilimsel bir nitelik tamas iin veri toplama ilemi sistematik bir biimde yaplmaldr. gzlemin sradan bir faaliyet olmaktan kp bilimsel bir nitelik kazanabilmesi iin baz koullar gerekir. Bunlar yle sralanabilir: Gzlem belirli bir aratrma amacna hizmet etmelidir, Aratrmac tarafndan nceden planlanm bir faaliyet olmaldr,Gzlem sonular sistematik olarak kaydedilmelidir, Tutarllk ve geerlilik asndan gzlem sonular kantlanabilmelidir. Gzlem sonular kayda geirilmelidir. Bunun iin de sonular llebilir nitelikte olmaldr. Basit ve sistematik olmak zere iki grupta incelenir. 2.A.Basit Gzlem: Standart bir teknie dayanmayan, tekrarlanmas rastlantlara bal olan gzlemdir. Basit gzlem, katlml ve katlmsz olmak zere iki biimde gerekletirilir.
5. Tutum Envanterleri: Tutum, bireylerin belirli bir objeyi,

kiiyi, grubu, kurumu veya bir dnceyi kabul ya da reddetme eklinde gzlenen, duygusal bir hazr olu hali ya da eilimi olarak tanmlanmaktadr. Tutumlarn dnce duygu ve davran olmak zere esi bulunmaktadr. Bir rencinin zayf not almaya kar iliki tm bilgi ve grleri, bu konudaki tutumunun dnce esini; zayf not aldnda mutsuz olmas duygu esini oluturmaktadr. Zayf not almamak iin derslerini takip ederek dzenli almas ise davran esini gstermektedir. Tutum envanterlerinin kulanm amac; birey ya da gruplarn belirli durumlarda karlat zaman neler yapabileceini kestirebilmektir. lkemizde genellikle kesinlikle katlyorumdan kesinlikle katlmyoruma kadar uzanan derecelendirmeyi model alan likert tipi tutum lekleri kullanlmaktadr.
52
-Katlml gzlem: Bu gzlem biiminde gzlemci, herhangi bir gzlem arac kullanmadan olaya dorudan katlr. Gzlemci olayn iinde grubun bir yesi gibi yer aldndan gerek kimliini gizlemek durumundadr. Bu tekniin en olumlu yan, katlmclarn gzleyenin gerek kimliini bilmediinden daha doal ve net davranlar sergilemesidir. Gzlemci iin olumlu yan ise dier tekniklerle elde edemeyecei baz bilgilere bu yntemle daha rahat ulaabilmesidir. Bu yntemin olumsuz yanlar: Gzlemci, amacnn bilincinde olduu iin olaya tam katlm mmkn olamaz. Gzlemcinin olaylara katlm ls, gzlenen olaylar asndan aratrmacnn grn snrlamaktadr. Gzlemcinin grup yeleri ile btnlemesi tarafszln yitirmesine neden olmaktadr. Ayn grup ve ayn koullarda farkl gzlemcilerin katlm sonucu elde edilen veriler ya da sonular belli llerde znel bir takm yarglar da iereceinden ortak sonularn alnmas zordur. -Katlmsz gzlem: Gzlemcinin gzlenen olayn ierisinde dorudan bulunmad gzlem trdr. Dardan bakan gzlemci, ieride olup bitenleri grd halde, gzlenen kiinin veya grubun bundan haberi olamaz. Gzlemcinin varl ile gzleneni etkileme tehlikesi en dk dzeydedir. 2.B. Sistematik gzlem: Sistematik gzlemde gzlenen olay veya olguda belirli bir kalbn gzlemci tarafndan gz nnde bulundurulmas sz konusudur. Bu da verileri denetleme olana ile basit gzlemde doabilecek baz sakncalarn ortadan kalkmasn salar.
Anket Yapma Yntemleri: Yz yze anket yapma, Posta

aracl ile anket yapma, Telefonla anket yapma, Gzlem altnda anket yapma, nternet sitesi zerinden anket yapma. Toplanacak verinin kalitesi, toplam aratrma hatas (total survey error) ad verilen birtakm yanllk ve nyarglar nedeniyle debilir. Bu hatalar, rassal veya sistematik hatalar olabilir. rneklem seimi hatalar en sk karlalan hatalardandr. rneklem-d hatalar arasnda ise kapsam hatas, cevap alnmama hatas ve lme hatas olmak zere tr hata yer almaktadr.
-Kapsam hatas (coverage error, rneklem erevesi hatas): Poplasyonun tm yelerinin rneklemde eit ekilde
temsil edilme ansna sahip olmad durumlarda ortaya kar. rneklemin seilecei listelerin mmkn olduunca kapsaml hazrlanmas ile bu hata azaltlabilir. -Cevap alnmama hatas(non-response error): Nfusun farkl alt-gruplarnda farkl cevaplama oranlarna neden olan rneklemde mevcut bir yanll ifade eder. Cevap alnma oran anket yntemine gre deimekle birlikte, bu tr hata oran yz yze yaplan anketlerde en dktr. -lme hatas (measurement error): Anketlerde verilen cevaplarda rastlanlan yanl tutumlardan kaynaklanan hatadr. Bunun temelde iki kayna vardr: Sorular ve aktrler.
Anket Sorularnn Hazrlanmas: Sorular, herkes tarafndan

ayn ekilde anlalacak biimde ksa, ak ve kesin olmaldr. Edilmeye allan her bilgi ankette bir soru eklinde ifade edilmelidir. Anket sorularn hazrlamada geerli iki ana ilke vardr. Bunlardan birisi, sorulacak her sorunun aratrmann ana konusu veya hipotezi ile dorudan ilikili olmas, ikincisi ise soru cetvelinin bir i btnle sahip bulunmasdr. Anketlerde yer alan sorular, ieriklerine veya yap biimlerine gre drt snfta toplanabilir. -Olgusal Sorular: Kaynak kiilerin doum yeri, ya, renim durumu, eitim dzeyi, gelir dzeyi, medeni hali, cinsiyeti ve mesleine ilikin bilgiler gibi gzlenebilen ve kolaylkla kontrol edilebilen kiisel zellikleri belirleyen sorulardr. -Davran Sorular: Kiilerin davranlarna, kiisel ve toplumsal etkinliklerine ilikin sorular kapsar. Bu sorular, kiilerin kiisel ve toplumsal etkinlikleri yapp yapmamalar ile ilgilidir. Okuma, elence, kltr, tketim, tasarruf gibi bireysel alkanlklarla (okunan gazete, izlenen film, tercih edilen tasarruf ekli vs) aile ve evre ile ilikileri belirleyen bilgilere (hangi partiye oy verdikleri gibi) bu tr sorularla ulalr. -Tutum, nan, Kan ve Gr Sorular: nan, kan ve gr sorular, bir kimsenin belli bir anda ve belli bir konuda ne dndn ya da ne hissettiini saptamaya ynelik sorulardr. Tutum sorular ise, kiilerin uzun sreli hayat tecrbeleri ve yetime sreleri iinde kazandklar temel kiilik eilimlerini yakalama amacndadr. Her iki tr sorular da soyut konular ierir. -Bilgi Sorular: Kiilerin belli bir konuda ne bildikleri, bunu ne lde bildikleri, bu bilgileri hangi kanaldan ve ilk kez ne zaman rendikleri gibi bilgileri ortaya karabilmek amacyla hazrlanan sorulardr. Trkiyenin en nemli ekonomik sorunu sizce nedir? sorusu, bu tr sorulara verilebilecek bir rnektir. Anket sorular, amacna gre de yle gruplandrlr: -Eleme Sorusu: Kiinin sorulacak konuyu bilip bilmediinin aratrlmas amacna yneliktir. -Sondaj Sorusu: Kiinin davran, tutum ve grlerinin kkenine iner, neden ve niinlerini aratrr. -Snama Sorusu: Daha nceki cevaplar alnan sorularn doru olup olmadn aa kartmak amacyla sorulur.
3.erik zmlemesi: erik zmlemeleri; yazl, grsel ve

iitsel alanlardaki yaynlarn irdelenmesini amalamaktadr ve iletiim alannda olduka youn olarak kullanlr. Amaca ynelik olarak yaplan zmlemenin farkl uygulamasndan sz edilebilir. - Pragmatik (faydac) zmleme: letilerin verildii zamanlardaki skln saylarak nasl bir etkisi olacan ortaya karmak (rnein TVde reklamlarn verilme skl). -Anlambilimsel zmleme: letide ya da ierik analizi yaplan grsel, iitsel veya yazsal olaylarn metinlerindeki szck, terim ve kavramlarn yinelenme saylar ortaya karlr. -aret arac olarak zmleme: letinin ieriinin zelliklerine gre sklnn saylmas
4. Grme (Mlakat-Interview): Herhangi bir konuda

geni bilgi edinilmek istendiinde bavurulan bir yntem olan grme, toplumbilimcilerin sk sk bavurduklar bir tekniktir. Grlen her kiiye ayn sorular yneltilir. Yz yze bir ilikiye dayanmas, verilerin elde edilmesinde aklk ve kesinlik kazandrr. Konuyu daha fazla aydnlatmak iin yeni sorular sorma olana vardr. Bununla birlikte kendisiyle grlen kiinin inan, dnce ve yarglar dolaysyla sonularda bir sapma olasl ortaya kabilir.
5. Soru kad (anket) :Toplumu ilgilendiren konularda

objektif ve homojen bilgi toplamak iin kullanlr. Anket, farkl ekillerde adlandrlabilir. Bu tanmlamalarda anketin kullanm ekli byk lde belirleyici olmaktadr
Anket Yntemi
Anket, bilgi alnacak kiilerin dorudan doruya okuyup cevaplandracaklar bir soru listesinin hazrlanmas eklinde yaplan gzlemdir. Anketler, sosyal bilimlerde gzlemleri standartlatrmak amacyla bavurulan aralardan birisidir. Anket yapan kii, veri toplarken kaynak kiilerle yz yze deil, hazrlad soru listesi ile ilikiye girer. Bu yzden de arzu edilen bilgileri elde etmek iin soru listeleri herkes tarafndan ayn biimde anlalmaya ve amaca uygun olarak cevaplamaya elverili nitelikte olmas gereklidir. Bu amala sorularn standartlatrlmas ve istenen cevaplar alabilmek zere uygun seeneklerin sunulmas gereklidir.
Cevap Kategorileri: Alnmak ya da llmek istenen bilgi veya

tepkinin kapsamna ve niteliine gre, anket sorular iki trl olabilir: Kapal-ulu sorular ve ak-ulu sorular.
53
-Kapal-ulu sorular: Eer sorulan soruya verilecek cevap seenekleri tam olarak belirlenmise, baka bir deyile, sorular sistemletirilmise bunlara kapal-ulu sorular denir. -Ak-ulu sorular: Bu tr sorularda denee, sorular serbeste cevaplama ve cevaplar kendi ifadesiyle dile getirme olana verilmi olmaktadr. Her iki soru trnn avantaj ve dezavantajlar vardr. Ak-ulu sorular, kiilere kendi cevaplarn yazma imkan verdiinden, dier tre gre kiileri daha ok gdler. Herhangi bir tutuma gre tm tepki seeneklerinin bilinmedii veya eksik bilgi bulunduu durumlarda, ak ulu-sorular avantaj salar. Fakat bu tr sorulara benlie kar, anlalmaz ve ilgisiz cevaplar alnabilir. nk ak ulu tepkiler, insanlarn tutum pozisyonu yanna, tutumun younluu, objeye kar bilgileri, eitimleri, genel szel yetenekleri, iletiim stilleri gibi faktrlerin sonucu olmaktadr. Bu yzden bunlarn kodlamalar da zor hatta bazen imkanszdr. Kapal-ulu sorularda ise kategorilerin nceden salanmas, ayn zamanda sorunun ieriinin denek tarafndan aka grlmesine de yardmc olur. rnein, bir seimde adaylarn adlar denek tarafndan hatrlanamayabilir, o zaman ak ulu soru uygun olur; ancak hangi ilde dodun? gibi cevab bilinen bir soruyu ak ulu yapmaya gerek yoktur. Anket sorularna verilecek cevaplara gre oluacak deikenler grupta incelenebilir: snflamal, sralamal ve aralkl deikenler. -Snflamal deikenler: Bunlar, bir deikenin eitli kategorilerine ilikin ve birbirinden bamsz seenekler arasndan bir yada birkann seilmesini isteyerek, cevaplar bu seeneklere gre kategorilere ayran sistemli sorulardr. rnek: Uygun seenein yanndaki bolua X iareti koyunuz: Cinsiyetiniz: Kadn Erkek -Sralamal deikenler:Anketleri birou gr veya tutumlar lerler. Bu tr sorularn cevaplar da genellikle sralamal deikenlerdir. Bu kategoriler znel nitelikte olup, aratrmac tarafndan tanmlanr. rnekler: ocuunuzun okuldan kamas sizce ne derece nemlidir? ( ) ok nemli( ) Olduka nemli ( ) nemli deil( ) Hi nemli deil Kendinizle ilgili konularda karar verirken bakalarna danr msnz? ( ) Her zaman( ) ounlukla ( ) Bazen ( ) Nadiren ( ) Hibir zaman -Aralkl deikenler: Bu leklerde gerek deerler yerine yaklak deerler veya dilimler alnr. Aylk geliriniz ne kadardr? ( ) 1000 TL ve alt ( ) 1001 TL 2000 TL ( ) 2001 TL 3000 TL ( ) 3001 TL -4000 TL ( ) 4001 TL 5000 TL ( ) 5000 TL ve st
kaynaklardan rnein, kitap ve ansiklopedilerden bulunabilecek bilgiler, anket sorusu olarak sorulmamal, Daha genel anlamdaki sorular ne alnmal, detayl ve zel sorular bunlar izlemeli,anket kolay sorularla balamal, Sorulardan elde edilecek her bilginin nerede kullanlaca belirlenmeli, Sorularda ksaltma, yabanc deyim ve argo kullanlmamal, Genel anlam tayan sorular yerine zel ve snrlar belirli sorular sorulmal (rnein, geen yl yerine, 1999 yl ierisinde ya da son 12 ay ierisinde deyiminin kullanlmas),Her sorunun ve yant klarnn bana numara ya da harf koyulmal, dier iaretlerden kanlmal,Sorularn arasna katlmcnn ilgisini ekebilecek cmleler koyulmal.
Anketin Avantaj ve Dezavantajlar: Bilgi ve veri toplamada

anket uygulamasnn avantajlar yle zetlenebilir:Geni kitlelere ksa srede uygulanabilir. Byk gruplar zerinde bir anda uygulama imkan verir. Anket teknii maliyet, zaman ve enerji bakmndan aratrmacya tasarruf salar.sim ve imza kullanlmadan yaplabileceinden, kii cevaplar hi ekinmeden yazar.Fazla ara ve gerece ihtiya olmadan hazrlanr ve uygulanr.Anket sorularnn yazl olmas cevaplayclarn onlar tekrar tekrar incelemesine imkn verir. Bilgi ve veri toplamada anket uygulamasnn dezavantajlar ise yle zetlenebilir:Sorulara ayr kiilerce ayr anlamlar verilmesi anketin bir dezavantajdr.Yazlanlarn geerlilii phelidir.Ak ulu sorularda verilen cevaplarn anlalmas g olabilir. Anketin esneklikten uzak olduu sylenebilir. nk anketi uygularken aratrmac cevaplaycyla yz yze bulunmaz. Bu yzden de sorular yeniden dile getirme imkan yoktur.Anket sadece okuryazarlara verilebilmektedir. Anketle derinlemesine bilgi edinme imkn yoktur.
NTE-7)DANIANI YNLENDRME A. ARAMA TEKNKLER VE ZGEM HAZIRLAMA

arama sreci, bireyin kendini ve talep ettii iin niteliklerini tanyarak doru aralar kullanmasyla baarya ulalabilecek bir sretir.
Arama Sreci: arama sreci, bir tarafta i arayan aday,

dier tarafta igren tedarik etmek isteyen iletme olmak zere ift tarafl bir sretir. arama srecinde adayn bavuru yapt iletme ya da insan kaynaklar irketinde karlaaca seim sreci u ekilde sralanabilir: Bavurularn kabul, n eleme iin telefon grmesi, n grme-bavuru formu doldurma, e giri testleri, Mlakat(Balca mlakat trleri telefonla, birebir ya da grup mlakat, eleme mlakatlar, panel mlakat, stres mlakat ve k mlakatlardr), Referans aratrmas, Salk kontrol, teklifi, e yerletirme ve adaptasyon. Tm bu srete baar salanmas ncelikle adayn kendini tanmasna baldr.
Anketin Uygulanmas: Uygun bir anket yapma yntemi

seilmesi, anketin geri dn orann ykseltir. Genellikle anketin ilk sayfasnda kaynak kiinin niteliklerine ynelik ya, doum yeri, ikamet yeri, gelir ve benzeri betimsel sorular yer alr, ardndan yaplandrlan sorulara geilir. yi bir anket hazrlayabilmek iin konunun, amacn, evren ve bunu temsil edecek rneklemin ok iyi bilinmesi; anketi cevaplandracak kiilerin eitim, ekonomik, sosyal ve politik zelliklerinin iyice kavranmas gerekmektedir. Sorularn cevaplayclarn zellikleriyle, inanlaryla, ahsiyeti ve alt yer ile zt dmemesi ayrca anlay, kavray ve ilgi seviyelerine uygun olmas gerekmektedir.
Kiinin Kendi zelliklerini Tanmlamas: Kiinin kendini

tanmas iin bilgi, beceri, istek ve inanlar konusunda objektif ve doru bilgiye ihtiyac vardr. Adayn zellikle nitelikleri, becerileri ve gemi deyimleri zerinde durmas gerekmektedir. Bu deerlendirmeleri yaparken baz analiz tekniklerinden ve bilgisayar programlarndan faydalanlabilir. Bilgisayar ortamnda gelitirilen haritalama metotlar ile bireyin cevaplad sorulardan kendini tanma seviyesi tespit edilebildii gibi SWOT analizi ve Johari penceresi gibi analiz teknikleri ile de bu snama yaplabilir. Johari penceresi, kiinin kendisini tanmas ve etkin bir iletiim salamas iin, iki temel boyuta dayanarak 4 farkl durum sunmaktadr. Bireyin kendisine dair bildii ve bakalarnn bireye dair bildii bilgilere dayanan iki boyutun arena, zel blge, kr nokta ve bilinmeyen blge olmak zere yarataca drt durumun analizi ile kiilerin kendisini tanyacan ileri srmektedir. Arena, hem birey hem de dierlerinin bildii alan, zel blge bireyin bilinli olarak gizledii alan, kr nokta
Dikkat edilmesi gereken hususlar: Sorular sade olmal,

cmleler uzun olmamal, cevaplaycnn eitim dzeyine uygun bir dil kullanlmal, bu balamda yresel terimler kullanlmamal, sorular cevap vereni herhangi bir ekilde etkilememeli, sorularn kapsam tek konuya ynelik olmal, sorularn arkasndan kontrol edici (szge) sorular sorulmal, Anketteki sorular zelliklerine gre gruplanmal, ayn konudaki sorular bir araya getirilmeli,Olumlu ilikiler kurulmal,Aratrmay bitirdikten sonra teekkr etmeli, Aratrmac daha ok bilgi toplamak amacyla uzun anketler hazrlama yoluna gitmemeli, baka
54
bakalarnn bildii ancak bireyin bilmedii alan, bilinmeyen blge ise hem bireyin hem de bakalarnn bilmedii alan anlatmak iin kullanlmaktadr. Bireyin kendisini tanmas ve bu sayede kendisini iverene etkili bir ekilde ifade edebilmesi iin bilinmeyen blgeyi ve kr noktay daraltmas ve arena blgesini geniletmesi gerekmektedir. Bu analizler dnda adayn kendi beceri ve niteliklerini tanmas iin kiisel farkndalnn yksek olmas gerekmektedir. Beklentilerin Tanmlanmas: Kendi zelliklerini ve beklentilerini bilen aday ne istediini de bileceinden doru hedefe odaklanacaktr. Beklentiler tanmlanrken, aranan iin kariyer hedeflerine uygun olup olmad kontrol edilmelidir. Ayrca aday ii yaparken zevk almal ve o ii yapma konusunda istekli olmaldr. Aksi takdirde i ararken gelitirilen beklentilerle, i hayatnda karlalan durum farkl olacak ve hayal krkl yaratacaktr. Bu nedenle beklentilerin doru tanmlanmas gerekmektedir. bavurusu yapan adayn beklentileri, ncelikle asgari artlarn salanmas ardndan iletmede kiisel motivasyon salayacak imkanlarn sunulmas ynnde gelimektedir. Amerikal bilim adam F. Herzberg tarafndan 1959 ylnda gelitirilen ift (iki) faktr teorisi, i tatmini ve motivasyonun cret, alma koullar ve sosyal gvence gibi asgari artlarn yan sra baar, tannma, takdir edilme, yaplan iin nitelii, yetki ve sorumluluk sahibi olma, ilerleme ve ykselme imknlar gibi faktrlere de bal olduunu ileri srmektedir. Becerilerin Tanmlanmas: Beklentilerini tanmlayan aday, bu beklentilerin gereklemesi iin gerekli becerilere sahip olmaldr. Beceri, adayn yatknlk ve renime bal olarak, bir ii baarma ve bir ilemi amaca uygun olarak sonulandrma yeteneidir. Bu yetenein gelitirilmesi iin baz yetkinliklere odaklanmak gerekmektedir. Yetkinlik, yksek seviyede performans elde edebilmek iin ayrt edici olan bilgi, beceri ve kiilik zellikleridir. Gelitirilmesi gereken yetkinlikler unlardr: le ilgili yetkinlikler( detaylara dikkat, gvenli davran, strese tolerans, kiileraras iletiim, inisiyatif kullanma, risk alabilme gibi becerilerdir),Bireysel yetkinlikler(yaratclk, empati, deiime aklk ve ikna edicilik gibi becerilerdir), Kiileraras yetkinlikler(takm almas, kiileraras iletiim ve szel becerilerdir),Ynetici yetkinlikleri(atma ynetimi, delegasyon, ekip ve personel gelitirme, organizasyon ve planlama becerileridir). Kiisel becerilerin gelitirilmesi iin, bu maddelere dikkat etmek, dev, proje, staj ve i deneyimi gibi gemi deneyimlere odaklanmak faydal olacaktr. Beceriler gelitirilirken iverenler tarafndan istenmeyen dk ilgi, gven telkin etmeyen davranlar ve gereksiz sosyal ilikiler gibi olumsuz zellikler de yok edilmeye allmaldr. Becerilerin gelitirilmesi anlk bir olay deil uzun bir sretir bu nedenle adayn dzenli olarak kendi becerilerini denetlemesi, zayf olduunu dnd noktalar gelitirirken iyi olduu taraflar da glendirmesi gerekmektedir. renme ile gelitirilebilecek baz beceri trleri; kendi gl ve zayf ynlerini fark edebilmek, inisiyatif kullanabilmek, davranlar zerinde yorum yapabilmek ve kendi hedeflerini planlayabilmek gibi becerilerdir. Aramada Motivasyon: Motivasyon i arama srecine balayabilmek ve uzun sren bu srete, umutlar kaybetmemek iin gerekli bir itici gtr. arama srecinin baarl bir ekilde sonulanmas iin bilgi, odaklanma ve motivasyon gerekmektedir. Yaplan ie ballk gelitirmek ve belirli bir plan erevesinde hareket etmek, motivasyonun yksek tutulmasn destekleyecektir. arama srecinde motivasyon, hem objektif hem de sbjektif gstergeleri ieren planlarn hayata geirilme seviyesine ve kiisel zellikler yannda d faktrlerin de etkilerine baldr. Belirsizlikten kanmamak ve bu konuda tecrbeli kiilerden yardm almak, i arama motivasyonu salamaya yardmc olacaktr.
seme gelmektedir. verenin bu isteini gerekletirebilmesi iin ncelikle igrenler tarafndan yaplacak ilerin ayrntl olarak incelenmesi yani i analizlerinin yaplmas ve bunlarn dzenli bir ekilde yazl hale getirilmesi yani i tanmlarnn hazrlanmas gerekmektedir. Ardndan insan kaynaklar planlamas yaplarak, mevcut alanlar ve gelecekte olas ihtiyalar hakknda detayl bir planlama yaplmaldr. Tm bunlar yaparken igc arz srekli olarak takip edilmektedir. veren, belirlenen ak pozisyon ile i bavurusu yapan adayn niteliklerini incelerken adayn eitli konularda baarl olmasn beklemektedir. Bunlar; i bilgisi, iin kalitesi, i miktar, i birlii, giriim yetenei ve karar vermedir. in gerektirdii nitelie gre iverenin adaydan bekledii zellikler farkllk gstermektedir. verenin, adayn uygun niteliklere sahip olmas yannda iletme tarafndan sunulan imknlar beenmesini de bekledii sylenebilir. nk i ortam ve iverenin sunduu imknlar, bireyin ie baladktan sonra verimliliini ve baar dzeyini etkileyecektir. bavurusu yapan aday, iveren ya da insan kaynaklar departman yetkilisiyle ilk grmesinde kurallara uyum salayabilen, disiplinli ve zenli biri olduunu gsterebilmek iin kyafet seimine dikkat etmelidir. Ksa sren mlakat srecinde adayla ilgili ilk izlenim kyafeti, duruu, konumas ve setii kelimelerle olumaktadr. Yz yze yaplan mlakat ya da ahsen yaplan i bavurunda, adaydan beklenen ve dikkat edilmesi gereken hususlar u ekilde sralanabilir: Kyafet seimi, Davran biimleri(tam vaktinde grme salonunda olmak gerekmektedir. Duyulur bir ses tonu ve anlalr bir konuma ile kendini tantmak, gz temas kurmak, el skmak ve drst olmak gibi konularak dikkat edilmelidir), Hazrlk sreci(letme, ak pozisyon ve grmeci hakknda nceden elde edilen bilgiler, grme srecinde aday rahatlatacaktr), Konuma ekli ve dnce yaps(Sz kesmek, yapmack davranmak, ok alak ya da ok yksek sesle konumak, konuurken argo szckler kullanmak baarszla neden olacaktr).
Aramayla lgili Genel Deerlendirme Arama Kanallar: lanlar, Dorudan iletmeye yaplan
bavurular, ve ii bulma kurumlar, zel istihdam brolar, retim kurumlar( Mesleki eitim veren kurulular, halk eitim merkezleri, meslek liseleri ve niversiteler), yeri alanlarnn tavsiyeleri, yeri alanlarnn yakn ve akrabalar, Geici sreyle igren alnmas, Sanal ortamda yaplan bavurular, Danmanlk firmalar, Sendika ve mesleki kurulular, stihdam fuarlar, Yabanc lkede alma. alma Alanlar: Karmaklk derecesi dk olan alanlar ile tam tersi ok karmak olan iler bulunmaktadr. Adayn bavuraca iin karmaklk boyutunu bilmesi, baar ansn tahmin etmesi ve iin kendisine uygunluunu lmesi konusunda yardmc olacaktr. alma alannn hareketlilii ya da sakinlii gibi faktrler de adayn baarsn etkilemektedir. Baz alma alanlarnda cinsiyet ve ya gibi demografik zelliklerin baz alnd kriterler yer almaktadr. rnein biliim sektrnde gen yneticiler tercih edilirken, irket avukatlnda tecrbe esas olduundan gen olmayan adaylar tercih edilmektedir. Farkl ekillerde snflandrlan alma alanlar ksaca u ekilde sralanabilir; ynetimsel iler, yazma ileri, esnaflk, sat ileri, teknik iler, profesyonel almalar, beceri ileri, hizmet ileri ve dier ilerdir. gc Piyasas Hakknda Genel Bilgi: bulma srecinde yasal dzenlemeler ve igc piyasasnn koullar gibi d evre faktrleri srecin tamam zerinde olduka etkilidir. Piyasada isizlik oran dkse ve istenen beceriler az bulunuyorsa, iletme aday ie alp eitim sunmak zorunda kalacak; isizlik oran yksekse daha kolay igc tedarik edecek ve adaylardan yksek beceri beklenecektir. arayan adayn baarl olabilmesi, bir anlamda igc piyasasnda arz ve talebin bir araya gelmesidir
veren stek ve Beklentileri: veren istek ve beklentilerinin

banda, iletmenin ihtiyalarn karlayacak dzeyde ve yetenekte igren bulma ve bunlarn arasnda en yararl olan
55
Sunu Teknikleri 1.zgemi Hazrlama: zgemi, adayn i bavuru

srecindeki ilk ve en nemli aracdr. Net bir fikir verebilmesi iin neden bavurulduuna dair belirgin ifadeler yer almaldr.u konulara yer verilmesi gerekmektedir: -Kiisel bilgiler: Ad, soyad, varsa askerlik durumu ve medeni durum yan sra gncel adres, telefon ve e-mail bilgileri yazlmaldr. -Mesleki bilgiler: Eitim bilgileri, i ya da staj deneyimi, yabanc dil ve bilgisayar bilgisi gibi becerilere ve bu alanlarda salanlan baarlara bu blmde yer verilmektedir. -Referanslar ve hobiler: Son olarak zgemite adayla ilgili bilgi alnabilecek kiilerin ad, soyad, telefon ve e-mail adreslerine yer verilmelidir. Uygun bir ortamda ekilmi bir fotoraf sa st keye dmeyecek ekilde eklenmeli, yazm ve imla kurallarna dikkat edilmeli, doru bilgilere yer verilmeli, etkileyici ve hatrlanabilir olmas iin ok uzun olmamaldr.
Grmesinin Uygulanmas Grmeyi Hazrlamak: -Grenin yapmas gerekenler;Bavuru ve grme

formunun hazrlanmas, Bavurularn alnmas ve deerlendirilmesi,Referans kontrol,Grme zamann semek,Grme ortamn salamak,Grme yapsn belirlemek ,Soru sormak ve cevap almak, Dinlemek, Sondajlamak(Grlenin aklamasna, konuyu amasna veya konuyla yz yze gelmesini salayan szl veya szsz mesajlardr.),rmeyi Sonulandrmak ,Deerlendirmek -Grlenin yapmas gerekenler;in zellikleriyle kendi sahip olduu zellikleri karlatrmak, zgemi hazrlamak, Prezantabl (iyi giyimli) olmak, benden dilini iyi kullanmak,,Sorulan sorular doru yantlamak, ve kurumla ilgili sorular sormak, Grmeye zamannda gitmek,nceden grmecinin ad, kurumun yaps, rn ve hizmetleri, Pazar iindeki durumu vb. konularda aratrma yaparak bilgi sahibi olmak, Kiisel yetenekleri, baarlar, performans ortaya koymak vb. Grmecinin Dikkat Etmesi Gereken Konular:Adayn kiiliine saygl olmaldr. Kiilikten ok davran ile ilgili sorular sormaldr. Adayla empati kurarak onu rahatlatmaya almaldr. Adayn anlatmlarna ve sorularna frsat vererek iyi bir dinleyici olmaldr. Grmeyi kiisel yarglar, davran kalplarndan uzak tutarak objektif bir biimde yrtmelidir. Grmeyi grme planndan yararlanarak standart bir biimde yrtmeli ve adayn anlatmlarn kaydetmelidir. Zaman ve sre nceden belirlenmeli ve aday bu konuda yine nceden haberdar edilmelidir. Grmenin sonucu konusunda aday yazl veya szl olarak bilgilendirilmelidir. Grmeyi denetim altnda tutmaldr.
2.Dier Formlar -Takdim mektubu hazrlama: n mektup olarak da bilinen

takdim mektubu zgemiin etkinliini artrmak iin hazrlanan st yazdr. Genellikle dier adaylardan farkl olan ynler ve iletmeye katlabilecek deerler zerinde durulmaldr. stenirse herhangi bir ilan olmadan olas pozisyonlar iin de kullanlan form, zellikle yurtd iin yaplacak i bavurularnda tercih edilmektedir. - bavuru formu doldurma: Mracaat formu, i istek formu ya da talep formu olarak da bilinen i bavuru formu, genellikle iletme tarafndan nceden hazrlanm ve gerekli bilgilerin doldurulmas iin boluklar braklm bir form trdr. Adaydan istenen bilgiler zgemi formundaki bilgilerin ayns olmakla birlikte daha da detaya inilerek cret beklentisi, kariyer hedefleri gibi sorular da eklenmektedir. -Tantm kart hazrlama: Adayn kendini tantabilmesi iin hazrlanan zgemi formunda yer alan bilgilerin zet halde sunulduu, beklentilerin ve niteliklerin vurguland kart trdr. -Ama mektubu: Bavurulan pozisyonun neden tercih edildii, gelecekle ilgili ne yapmak ve hangi konuda almak istendiini vurgulayan bir mektuptur. -Referans mektubu: Tavsiye mektubu olarak da bilinen referans mektubu, i bulma srecini hzlandrmak iin kullanlan nemli aralardandr. Dier formlardan farkl olarak referans mektubunu aday deil aday iyi tanyan eski yneticisi ya da yeni mezun ise retmeni doldurmaktadr. -Sanal ortamda interaktif formlar: Yzlerce i trn barndran, kiisel ilgiyi anlayabilmek iin bireyi teste tabi tutan, bireyin zgemiine ve ilgi alanna gre i alternatifleri sunan bu tr yazlmlar, adaylarn kariyer planlamasn destekledii gibi hayal krklna urama olaslklarn da drmektedir.
veren Tarafndan Beenilmeyen Davranlar Beden Dili ile lgili Yanllar:zin verilmeden oturma,
Samimiyetsiz tokalama , Bacak bacak stne atma, Rahatsz veya ar rahat o turma , Abartl jest ve mimikler kullanma, Gz kontana kapal olma, Baklar sabitleme . Konuma ile lgili Yanllar:zin verilmeden konuma ,Heyecansz ve donuk konuma ,Konuurken yere ve tavana bakma, Bozuk diksiyon ar yksek veya dk ses tonu ,Konudan konuya atlama, Siyasi konuma,zel hayatndan ok bahsetme, Kaamak yant verme , Davranla lgili Yanllar:Grmeye ge kalma, Aykr fikirleri srarla savunma ,Bilgi ve deneyiminden emin olmama, Kat ve nyargl olma , Eletiriye ak olmama, Kararlarnda bakalarna baml olma ,Sorular anlamada glk ekme ,Dengeli, sakin ve huzurlu olmama. ile lgili Yanllar:Hedef ve plan sunamama ,Firma hakknda bilgisiz olmak, cret konusu zerinde fazlaca durma , Kendine ar stat bime , Sadece fikir edinmek iin grmeye geldii izlenimi verme nceki ii ve iverenleri ktleme , le ilgili grevleri ok bulduunu belirtme ,Ksa bir sre iin almak istediini belirtme , hakknda hi soru sormama,Ar ilgisiz veya ar srarc olma . Dier Yanllar:Salkla ilgili eksik bilgi vermek, Abartl bir cv , Ar frapan ya da rahat giysiler , Ar makyaj , Kiisel bakma dikkat etmeme, Ak cep telefonu.
B.ETKL GRMES TEKNKLER

Grmesi (Mlakat) :Mlakat veya grme, belli ve
ciddi bir amala yz yze gelen iki veya daha fazla kiinin soru -cevap yntemiyle nesnel ve znel bilgi toplamak iin, etkileim iinde yaptklar bir personel seme yntemidir. ki tarafn da konuma ve dinlemesini ierir. Testler ve deerlendirme merkezi gibi yntemlerden daha fazla tercih edildii grlmektedir Mlakat (i grmesi) iki ynl bir sretir; ncelikle bavuran adaylarn ie ve iletmeye uygunluunu belirlemenin yan sra, i iin gerekli yeterliliklere sahip olup olmadn belirlemek amacyla da yaplr. Dier ynyle; bu sre iinde aday, iin ve rgtn kendisi iin uygunluunu deerlendirmi olur. Adaylar ie alm ynnde seilmeseler dahi, kendilerine szl veya yazl olarak sonucun iletilmesi nerilmektedir
verenin Sorabilecei Sorular:Referansla ilgili sorular,

Kariyer beklentisi ve i ile ilgili sorular,Davran ve kiilik sorular ,Eitim sorular, Yeterlilik sorular.
ada Grme Teknikleri 1.Yaplandrlm Grme

grme tekniinde, nemlidir. grmecinin
Teknii:Yaplandrlm
yarglarnn tutarll
56
Yaplandrlm grme teknii, grme yeri, zaman ve sorularnn, bir grme plan dahilinde gerekletirildii tekniktir. Yaplandrlm grme tekniine rnek olarak Sanayi Psikolojisi Ulusal Enstits tarafndan gelitirilmi ve uygulamada baarl sonular getiren 7 Nokta Plan gsterilebilir. Buna gre bu planda yer alan ve adaylara sorulan sorular ieren konular unlardr;Fiziksel grnm, Edinimler,Genel zek,zel yetenekler,lgiler,Miza, Koullar. 2.Yaplandrlmam Grme Teknii:n hazrlk yaplmadan grmenin atmosferine gre yaplan grme tekniidir. Bu yntem adayn kiisel problemlerini, rahatszlklarn belirlemek amacyla kullanlmaktadr. 3.Panel ve Grup Tipi Grme Teknii:Grup grmelerinde birden fazla adayla e zamanl olarak grlr adaylarn grup ii davranlarn, iletiim, tartma ve etkileme yeteneklerini deerlemek iin uygun bir grme tekniidir Grup tipi grmelerin amac, adayn grup ierisindeki davranlarn incelemektir. Panel tipi grme ise, birden fazla mlakatnn bir adayla grt olduka yaygn bir mlakat trdr. Geni panellerin olumsuz yan, kargaa oluturabilmesidir. Bu durum, panel yelerinin adayla iliki kurmalarn zorlatrabilir veya tutarl bir ekilde soru sormalarn engelleyebilir 4.Baskl (Stres) Grme Teknii:Baskl grmelerde ama, adayn dengesini nasl koruduunu, uyum yeteneini ve beklenmeyen olaylar karsnda kendisini ne kadar abuk toparladn grmektir. Bu tr grmeler, zellikle iin gerei olarak yksek stres dzeyi yaratan ortamlarda alacak adaylara uygulanr. Baskl grmelerde adaya dosta davrantan dmanca tutuma kadar eitli davran biimleri gsterilerek, adayn tepkisi ve savunma biimleri gzlenir 5.Karma Grme Teknii:Birden fazla grme tekniinin uyguland bir grme trdr. 6.Telefon le Grme Teknii :Telefon mlakat, organizasyon iin zaman ve maliyet asndan kazan salayan bir uygulamadr. 7.Bilgisayar ile Grme Teknii:Gnmzde, zellikle uluslar tesi irketler hem kaynak ve zaman maliyetini drmek hem de kreselletike hzlanan i ve ynetim dnyasna uyum salamak iin internet zerinden grme tekniini tercih etmektedir 8.Yetkinlik Bazl Grme Teknii:Yetkinlik modeli, nceden de belirtildii gibi, her bir i veya i grubu iin ayr ayr belirlenmi, mkemmel performansn elde edilmesini salayacak kilit davranlar ieren yetkinlik diye adlandrdmz baar faktrlerini gstermektedir. Her yetkinlik modelinde, mevcut pozisyonlar iin hangi yetkinliklerin ve yetkinlik dzeylerinin olmas gerektii ilikilendirilmitir. Yetkinlik bazl grmelerde yneltilebilecek sorular pozisyona gre deiiklik gsterir. Yetkinlik bazl mlakat, varsaymsal durumlara veya bir senaryoya deil, gemite yaanm olaylara dayanmaktadr. Bu mlakat tekniinin anahtar ilkesi sayesinde, arzu edilen yetkinliklerin adayda mevcut olup olmad, gelitirilip gelitirilemeyecei saptanmaktadr. Bu ilkeler ; Gemi davranlar, gelecekteki davranlarn habercisidir,nsanlar tutarldr,Baarszl tahmin etmek baary tahmin etmekten daha kolaydr.
-Yetkinlik bazl mlakatn geleneksel mlakat ile karlatrlmas;Yetkinlik bazl mlakat, adayn kiilii ve
nitelikleri ile deil, gemi i deneyimlerini sorgulayarak ilgili yetkinliklere ve arzulanan davran kalplarna sahip olup olmadn ortaya karmay ama edinmektedir. Elde edilen yantlar dorultusunda adayn pozisyonun gerektirdii yetkinliklere sahip olup olmad, sz konusu pozisyonda nasl bir performans gsterecei zerine
odaklanlmaktadr. nk yetkinlik bazl mlakat, gemite gsterilen performans, gelecekte gsterilecek performansn belirleyicisidir dncesine dayanmaktadr. Geleneksel mlakat i analizlerini baz almaktadr. Kiinin eitimine, niteliklerine, yeterliliklerine ve teknik bilgisine odaklanan bu yntem, ii yapmak iin gerekli donanma sahip olan adaylar belirlemekte ancak bu kiilerin ite mkemmel performans sergileyecekleri konusunda garanti verememektedir. -Yetkinlik bazl mlakatn faydalar :Yetkinlik bazl mlakatsonu odakldr. Yetkinlik bazl mlakat, eitimle veya geliim iin belli bir aba sarf ederek kazanlmayacak yetkinliklere sahip bireylerin irkete ekilmesinde byk bir role sahiptir. ini iyi yapan ya da mevcut ve/veya potansiyel yetkinliklerini iinde kullanabilen bireylerin iten ayrlmalarnn azalmasn salayan etkili bir seme metodudur. Adaylar bu yntemle sahip olduklar niteliklerin altn izme, aklama ve gsterebilme frsatna sahip olmaktadr. Bu seme srecinde adaylar, yapacaklar i ile ilgili olmayan davran veya yeteneklerle ilgili sorularla karlamamaktadr. Yetkinlikler kolayca baka i pozisyonlarna da aktarlabilir olduundan, beklenmeyen bir deiim meydana geldiinde ya da organizasyonun daha etkili ilemesi iin gerekli hzl bir sre ile kar karya kalndnda Yetkinlik bazl mlakat yntemi ile ie yerletirilen adaylarn olmas organizasyona byk frsatlar katmaktadr. Yetkinlik bazl mlakat ayrmcl ortadan kaldrmaktadr. Yetkinlik bazl mlakat ile deerlendiriciler/mlakat yapanlar arasnda ortak bir dil olumaktadr. Kilit pozisyonlara kimlerin yedek olacann belirlenmesinde de byk kolaylk salamaktadr. Arzu edilen performans gsterecek kiileri ie yerletirdiinden geleneksel eitim iin ayrlan sreleri azaltmakta, performans tasn srekli ykseltmektedir. 9. Davransal Grme Teknii:Yaratc ve abartl zgemi yazma eiliminin olduka artt gnmzde, davransal eilim grmeleri bir dizi "yleyse kantla" sorusu iermektedir. Yetenekler konusunda sorulacak sorular ve alnacak cevaplar drt aamal olacaktr. Bu sorularla adayn yaad ve taraf olduu bir olay, bu olayda stlendii rol, gerekletirdii eylemi ve elde ettii sonular anlatmas istenecektir. Bu sorular, adayn belirli durumlarda nasl davrandn, zihinsel ve duygusal tepkilerinin neler olduunu ortaya koyacaktr.Grmeci, mlakat esnasnda adayn bavurduu pozisyonun firma ii gereklerini snar. Adayn gelecekte ortaya koyaca davransal zellikler iin grmeci, iin temel zellii zerinde durur. Bunlar: profesyonel beceriler, motivasyon ve duygusal yaklamdr. Davransal grme teknii profesyonel i tecrbesi olan adaylara uygulanr. Yeni mezunlar, profesyonel bir deneyim yaamadklar iin, davransal deerlendirme sorularna salkl cevaplar veremezler. 10.Durumsal Grme:Sorularn dorudan gerekletirilen i aktivitelerine ynelik olarak sorulduu, ite karlalan zgn durumlara gre yaplandrlm bir grme tekniidir. Olas rnek olaylar zerinden gidilerek adaylarn anlk ve pratik i yapabilme yetenekleri kefedilmeye allr. Durumsal mlakatta adayn sz konusu iin baaryla yerine getirilmesi iin nemli grlen davransal zelliklere sahip olup olmad aratrlr. Kritik durumlarda adayn baar iin gerekli olan davranlar gsterip gstermeyecei nceden belirlenmeye allr. Ayn zamanda kiinin gerekli i deneyimine sahip olup olmad da bu teknikle deerlendirilebilir.
C.PROBLEM ZME/KARAR VERME TEKNKLERi

Karar Kuramlar 1.Gelatt Modeli: Bu kurama
gre meslek seiminde duygusal ve sezgisel etkenler kii zerinde neredeyse hi etki yapmamaktadr. Kii kararn tamamen rasyonel bir tarzda ve mantkl bir ekilde vermektedir. Bundan dolay karar vermek doutan gelen isel bir yetenek deil bilisel bir
57
kabiliyettir, dolaysyla renilebilir. Bu kuramn temel varsaymlarndan birisi de doru karar vermenin sahip olunan bilgi miktar ile doru orantl olduudur. Bilgi oaldka yanl karar verme riski azalr. Bu kurama gre kiinin karar ynn en ok istedii duruma ynelmesi belirler. Ayn kuramn altndaki bir dier gre gre ise kiinin kararlarn beklentileri ynlendirebilmektedir 2.Hilton Kuram: Bu kurama gre karar olay bilisel tutarszln azaltlmasndan baka bir ey deildir. Baz durumlar bu tutarszl artrmaktadr. rnein acil karar verme zorunluluu, evresel etkenlerin olumsuzluu, karar verildikten sonra deiiklik yapma olaslnn bulunmamas, kiisel yetersizliklerin farknda olunmas, karar temel oluturacak bilgilerin belirsizlii bunlardan birkadr 3.Genel Karar Verme Stili : Scott ve Bruce (1995) tarafndan karar verme ile ilgili kuramlar birletirmek amacyla oluturulan bu yaklama gre 5 farkl karar stili vardr; -Rasyonel Stil: Karar vermeye mantksal ve yapsal bir yaklamn olduu durumdur. -Sezgisel Stil: Karar vermede sezgilerin, duygularn ve dier soyut faktrlerin etkin olduu durumlardr. -Baml Stil: Karar vermede dier kiilerin ynlendirme ve desteinin etkin olduu durumdur. -Kanma Stili: Karar vermeyi ertelemenin ve karardan kanmann olduu durumdur. -Kendiliinden-Anlk Stil: Fazla dnmeksizin ani karar verme durumudur
1.Ama Belirleme ve Sorun Tanmlama: Kiinin iinde

bulunduu artlar deerlendirerek amacn belirlemesi ve eer bir sorun yayorsa bu sorunu net bir ekilde tanmlamas karar srecinin ilk ve en nemli aamasdr; Ama belirleme aamasnn birtakm ilke ve kriterleri bulunmaktadr. Bunlar Koele gre u ekilde sralanabilir; Ama ifadeleri dorudan bir faaliyete iaret etmelidir, niyet ve istek belirtmekle kalmamaldr. Amalar llebilir olmaldr. Amalar zaman bakmndan da ifade edilmelidir. Amalar motive edici olmaldr. Birden ok ama varsa ncelikli olanlar belirlenmelidir 2.Amalar rdeleme ve ncelikleri Belirleme: Balk Kl, Sebep-Sonu Analizi, Pareto Analizi, Ak Diyagramlar gibi baz teknikler kullanlabilir. 3. Alternatif Belirleme: Alternatifleri belirlemek iin en ok kullanlan yntemlerden birisi beyin frtnas tekniidir 4.Alternatiflerin Kyaslanmas:Bir nceki aamada listelenen alternatifler uygulanabilirlii, arzu edilirlii, muhtemel faydas, gerektirdii muhtemel kaynaklar, baar ihtimali, evresel artlara uygunluu gibi kriterler asndan kyaslanmaktadr 5.Seim Yapma: Seim hangi kritere gre yaplacaksa mutlaka belirlenmelidir. Eer kii iin arzu ettii iin creti birinci kriter ise alternatifler arasndan en ok creti salayan i seilmelidir.
Karar Verme Srecini Etkileyen Faktrler: Karar
Karar Verme Modelleri: Karar Verme Modelleri birok

ynyle karar kuramlarna benzese de onlardan farkl birtakm zellikler tamas dolaysyla bu blmde ayr bir balk altnda ele alnacaktr. Bu modeller aadaki gibi sralanabilir; a) Kazanc artrma modeli: Bu modele gre karar verici tamamen yansz ve aklc kararlar vermektedir. b) Tatmin ve sel Beeni Modeli: Tatmin modeline gre birey kendisine karmak grnen durumlar basitletirmekte ve kendisine en iyi grnen seenee ynelmektedir. sel beeni modelinde ise birey, karar srecinin banda kiisel olarak tercih ettii bir seenee daha yakn davranmakta ve dierlerine yanl bir tutum taknmaktadr. c) Fayda Modeli: Fayda maliyet analizine benzeyen bu modele gre birey her seenein muhtemel sonularnn kendisine salayaca fayday tahmin ederek bunlar arasndan en ok fayda salayacak olan tercih etmektedir. d) Tahmin ve Pimanlk Modeli: Bu modele gre birey kendisine karar sreci balangcnda bir referans noktas belirleyerek, alaca kararn sonularn tahmin etmekte ve en uygun karar semektedir. e) Bayezyen Karar ve Oyun Modeli: Bu model bireyin risk ve belirsizlik durumlarnda nasl karar verdiini aklamaya almaktadr. Buna gre kiiler en fazla risk tayan ve en fazla belirsizlik ieren karar seeneklerini eleyerek en sonunda en az risk tayan ve belirsizlik dzeyi en dk karara ynelmektedir.
verme srecini etkileyen faktrler genel olarak isel ve dsal faktrler olarak iki balkta snflandrlabilir. sel faktrler karar verici konumda olan bireyle ilgili iken dsal faktrler ise evre ile ilgilidir. Bu faktrler genel olarak; Karar vericiden kaynaklanan faktrler,Kararn nem dereces, evresel faktrler,Zaman faktr,Seeneklerin okluu (says),Kstllklar olarak belirtilebilir. sel faktrler ise :Kiilik,Deerler,Alg,Karar vericinin riske kar tutumu,Karar vericinin dier insanlarnda katksn alma eilimi eklinde zetlenebilir.
yi Bir Kararn Nitelikleri: yi bir karar daha nce belirlenen

amaca ulatran veya en ok yaklatran karardr. yi karar ne acele edilerek ne de ok zamana yaylarak verilen karardr. yi bir karar mevcut sorunu zerken ayn anda veya gelecekte baka sorunlara yol amayan karardr.
Karar Verme Srecindeki Sistematik Hatalar: Bireyler

gemite benzer durum ve sorunlar hangi karar tipi ile zmlerse yeni fakat benzer durumlarda da ayn karar almaya eilimlidirler. Bireyler zihinlerinde kolay geri arabildikleri olaylar hakknda nyarg oluturmaya eilimlidirler. Bireyler daha nce birlikte yaanan farkl olay ve durumlarn tekrarlanma ihtimalini abartma eilimindedirler. Bireyler rnek aldklar ve kararlarn olutururken referans yaptklar grubun saysn ve bykln abartma ve genelletirmeye eilimlidirler. Bireyler ar gvenden dolay yanl kararlara eilimli olabilirler. Bireyler kararlarna temel tekil edecek verilerin doruluunu ispat etmeye eilimli olduklarndan zayf ve yanl verileri gzden karabilirler.
Karar Trleri: Koel karar verme = seim yapma eklinde

karar srecini zetlemi ve u karar trlerini sralamtr: Rutin Kararlar , Rutin D Kararlar, Stratejik Kararlar, Operasyonel Kararlar,netsel Kararlar, Grup Kararlar,Kiisel Kararlar.
Problem (Sorun) zme Teknikleri : Problemlerin genelde

birden fazla ve kompleks yapda nedenleri vardr. Problem ksaca istenmeyen bir durum veya istenen durumu bozan bir durum olarak, problem zme ise bu istenmeyen durumun giderilmesi eklinde tanmlanabilir.
Karar Verme Sreci: Karar verme sreci; herhangi bir kiinin

herhangi bir durumla veya sorunla ilgili nasl davranmas gerektii hakknda analitik bir tarzda dndkten ve ilgili alternatifleri avantajlar ve dezavantajlar bakmndan tarttktan sonra, kendisi asndan en optimum uygulanabilirlie ve faydaya sahip olan alternatifi seme srecidir. Bu bakmdan karar, bu srecin sonucu olmaktadr.
Problem Trleri: Maddi problemler,Soyut problemler,Sosyal

problemler ,Psikolojik problemler olarak snflandrlabilir.
Problem Belirleme Sreci: Bireylerin
problem zme tekniklerinden ve srecinden nce problemi belirleme sreci hakknda kendi farkndalklarn artrmalar gerekmektedir.
58
Problem zme Srecinin Aamalar: nl
Amerikal eitimci John Dewey tarafndan ortaya konulan problem zme sreci 6 admdan olumaktadr. Bunlar ;Problemin farkna varma, Problemi tanmlama ve snrlarn belirleme,zm salamaya yardmc olabilecek bilgileri toplama,zme ulatracak alternatifleri belirleme, En uygun alternatifi seme, Problemi zme. Problem zme srecine ilikin son yllarda zellikle iletmelerde ok sk kullanlan ve popler hale gelen 8D - 8 Disiplin olarak adlandrlan kavram da dikkat ekmektedir. Bu kavramda ifade edilen unsurlar bireysel adan da deerlendirmek mmkn gzkmektedir. 8D kavramnn aamalar;D0: Problem zmek in Hazrlk , D1: Problem zm Ekibini Oluturmak (Bireyler asndan problemin zmne katk salayabilecek kiilerin tespit edilmesi) , D2: Problemi Tanmlama, D3: Geici nlem Alma ve Durumu Kontrol Etme D4: Kk Sebeplerin Tespiti, D5: Dzeltici Faaliyetleri Seme ve Dorulama, D6: Kalc nlemleri Uygulama ve Geerli Klma, D7: Problemin Tekrar Etmemesi in Tedbir Alma, D8: Ekibi Tebrik Etme (Katk salayanlara teekkr etme) eklinde sralanmaktadr.
Karar Verme ve Problem zme Teknikleri 1.Fayda Maliyet Analizi:Bu teknik iletmelerin bir karar
verme ncesinde ilgili durumun muhtemel fayda ve zararlarn belirleyerek bunlarn hangisinin daha arlkl olduunu tespit etmeye almasdr. Bireysel adan bakldnda kiiler i ararken veya i ortamnda herhangi nemli bir karar vermek durumunda olduklarnda kendileri asndan bu teknii kullanabilirler. Bireyler ncelikle daha nce karar sreci aklanrken ifade edilen aamalar yapmaldr. Alternatifleri belirledikleri aamada her bir alternatifi semeleri durumunda kendileri asndan muhtemel zararlarn bir stuna, muhtemel faydalarn bir stuna yazarak kyaslama yapmaldrlar. En ok istedikleri fayday salayan alternatifleri ne karmal, en ok kandklar zarara yol aabilecek alternatifi ise arka plana atmaldrlar. Bu ekilde bireysel adan bir fayda maliyet analizi yaplabilir. 2.Yaratc Dnce:Gerek ynetsel seviyede ve takm almalarnda gerekse bireysel dzeyde yaratc dnme ve fikir retme problem zmnn en temel yetenek gerekliliklerindendir. Yaratc dnce sayesinde zihnimizde birtakm engeller ve artlanmalar olmakszn zgrce zm nerileri ortaya koyabilir ve bunlar ierisinden en uygun olanlar seebiliriz. 3.Beyin Frtnas:Birok kiinin bir araya gelerek fikirlere engel konulmakszn yeni fikirler ve zmler bulma uygulamasdr. Bireyler bu teknii i ortamnda karlatklar bireysel problemin zmnde de rahatlkla kullanabilirler. Bunu yaparken i arkadalarndan kendilerine yakn hissettikleri kiilerle veya aileleri ile bu yntemi uygulayabilirler. Hatta tek bana iken bile ilgili problemi zme ynnde bir fikir retme uygulamasna giderek aklna gelen her trl fikri not ederek daha sonra bu fikirleri deerlendirme yoluna gidebilirler. Burada nemli olan bireyin olabildiince ok sayda fikir retmesidir. Beyin frtnas eitli ilkelerden hareketle fikirlerin ortaya karlmasna dayanr. Bu ilkeler yle zetlenebilir; Aklanan
nk tehisi olmayan sorunun tedavisi imknszdr. Bireyler ncelikle kendi problem belirleme yeteneklerini test etmelidirler. Bu amala kendilerine u sorular sorabilirler;Bir sorunun farkna varmakta yetersiz ve ge kalyor muyum?Sorunlarla yzlemek yerine onlar grmezden geliyor muyum? Sorunlar zmek yerine kabullenerek birlikte yaamay seiyor muyum? Sorunu tam olarak belirlemeden hzlca zmeye kalkp yanl adm attm fark edince hevesim krlyor mu? Bu sorularn ouna hayr cevab veren bir birey problem tanma ve belirleme konusunda isel yeterlilie olduka sahip denilebilir.
fikirler asla tenkit edilmemelidir.Hibir fikir balangta tartlmamaldr bylece daha fazla fikir toplanmas kolaylar. Aklanan fikirden tereddt edilmemelidir. Herkes birbirini dikkatlice dinlemelidir. Olumsuz hareket ve tutumlarda bulunmamak ve atmaya meydan vermemek gerekir. Herkes bir kere konumaya mecburdur. 4.oklu Oylama:Probleme ilikin zm alternatiflerinin bireyin alma arkadalarnn ya da gvenebilecei kiilerin katlmyla oluturulan bir grup tarafndan oylanmas yoluyla seilmesi tekniidir. Bu teknikte her bir fikir oylanr, grup yesi saysna oranla nemsenmeyebilecek kadar az sayda oy alan fikirler elenir. Kalan fikirler tekrar oylanr, bu sre bir fikrin seilmesine kadar devam eder. 5.Nominal Grup Teknii:Herhangi bir yntemle retilen fikirlerin eit katlmla nem srasna gre sralanmas nominal grup teknii olarak tanmlanmaktadr. Hangi sorunlarn zerinde hangi sra ile allaca seilirken genelde sesi yksek kann yda yetki bakmndan st sralarda bulunan kiilerin istedii olur. Nominal tekniin avantaj sorun seiminde herkesin eit olmasn salamasdr. Bu teknikte birok kiinin eit biimde katlm salandndan daha katlmc ve objektif sonular ortaya kar. 6.Sebep - Sonu Diyagram (Balk Kl Teknii):Problem ana konulara ve alt konulara ayrlarak bir izimle gsterilir. Bu teknik kiilerin sistematik bir ekilde dnmesine yardmc olur. Sebep-Sonu Diyagramnn amac, problemlerin anlalrln farkl bak alar ile ele alnmasdr. Bu teknikte her bir problem iin genel sebeplerden yola karak en yakn sebepten en uzak sebebe kadar tm sebepler ortaya konmakta ve btn ayrntlar grmeye imkn tanmaktadr. 7.Pareto Analizi:Bir problemi oluturan nedenleri ortaya koyarak nemlileri nemsizlerden ayrmaya yarayan bu yntem, problemi zmekten daha ok hangi sorunlarn daha nce zlmesi gerektiini tehis etmeye yardmc olmaktadr. Birok alanda kullanlan Pareto analizinin temel vurgusu problemlerin %80i sebeplerin %20si tarafndan meydana gelir eklindedir. Pareto analizi nemli sebepleri daha az nemli olan sebeplerden ayrmak iin kullanlr.zellikle kalite kontrol ve kalite gelitirme programlarnda kullanlmaktadr 8. PUK Dngs:Bu yntem esasen bir ynetim ve planlama sistematiidir. Hi bitmeyen, srekli birbirini takip eden Planlama, Uygulama, Kontrol Etme ve nlem Alma aamalarndan olumaktadr. PUKO dngs u basamaklar ierir; yiletirme iin yaplacak deiiklii planla, Deiiklii pilot olarak uygula, Deiikliin etkilerini analiz et ve yorumla , Elde ettiin bilgiler dorultusunda nlem al ve harekete ge,1inci basama tekrarla, 2inci basama, kapsamn genileterek tekrarla.
D.TEMEL GRMCLK
Tm dnyada ve Trkiyede giriimciliin nemi, isizlik oranndaki arta paralel olarak artmaktadr. Trkiyede lisans eitiminin stratejik planlamasnn yetersizliinden dolay, sektrler temelinde igc ihtiya alanlar tam olarak bilinmemektedir. Bu dorultuda i gc piyasasndan bamsz bir ekilde tasarlanan eitim politikalarnn ina ettii olumsuz koullarda, her yl binlerce gen, gerek kamunun at snavlara hazrlanarak, gerekse zel sektrde i aramaktadr. Yetkinliklere ve ihtiyalara dayal bir yksek retimin gereklilii, gelinen u aamada tartlmazdr. Bu koullar altnda, dier taraftan giriimci olmak sadece i bulamayan insanlarn bavurduu veya bavuraca bir yol olmaktan karlmaldr. renciler henz renim hayatnda iken bile giriimci olmay dnmeli ve bununla ilgili srece hakim olmaldrlar.
Giriimcilik
Kavram ve nemi:Giriimcilik, belirli frsatlardan yararlanmak iin baz kaynaklarn ve srelerin aratrld, deerlendirildii ve bunlardan istifade edildii bir
59
sretir.Elbette giriimcilii sadece ticari boyutta ele alnan tanmlamalara sktrmamak gerekir. Her kurumda ve dzeyde giriimcilikten bahsedilebilir. Bunlardan bazlar u ekilde sralanmaktadr:Sosyal giriimcilik,Ticari giriimcilik,Akademik giriimcilik,Stratejik giriimcilik, Sanatsal giriimcilik,Kurum ii giriimcilik,Eko-giriimcilik, Kadn Giriimcilii , Kurumsal giriimcilik.
tolerans,Hatalardan ders alabilme,yimserlik,Mcadele ruhu,A tipi kiilik,Baarma motivasyonu tama. Giriimcilerin zellikleri sralanrken elbette tm bu zelliklerin bir kiide toplanm olmas kastedilmemektedir. Yaplan ie, sektre ve kiiye gre deiebilen giriimcilik zellikleri, kiilerde farkl ekillerde bir araya gelebilmektedir.
Giriimci Olmay Etkileyen Faktrler:Bir
Giriimciliin Fonksiyonlar Ekonomik fonksiyonlar; Giriimciler endstride yeni

iletmeler kurarak ekonomik hayat canlandrr.Giriimciler bir i fikrini iletmeye dntrr. Bylece retim ve istihdamda art salanr..Giriimci bakalarnn gremedii frsatlardan yararlanr ve bu anlamda sektrlerde yeni almlar salamak vastasyla ekonomik gelimeye katkda bulunur.Giriimciler yeni pazarlara ulalmasn salayarak ekonomik bymeye katk salar.Giriimciler yeni hammadde kaynaklarnn bulunmas veya hammaddelerin deiik alanlarda kullanmn salayarak retimi hzlandrr ve eitlendirir.zelletirmenin gerekletirilmesine katk salar ve sreci hzlandrr.sizliin azaltlmasnda ve istihdam artnda nemli bir rol vardr. Bireylerin ekonomide aktif birer aktr olarak yer almas yoluyla, merkezi olarak ynetilen ekonomilerin piyasa ekonomisine geiini hzlandrr. Kamu kesimindeki ar istihdam azaltc bir etki yaratr. Giriimciler oluturduklar KOBlerle, dinamik, esnek ve deien artlara kolayca uyum salar ve ekonomik krizlerin atlatlmasnda nemli roller oynar. Bu ynleri ile de giriimciler uluslararas pazarlara alabilir, yeni sektrler oluturabilir veya mevcut sektrlerin snrlarn geniletebilirler. Bir lkede giriimciliin artmas rekabeti canlandrmak suretiyle, firmalar daha retken ve etkin olmaya sevk eder. Toplumsal fonksiyonlar; Toplumsal anlamda giriimcilik bireylere cesaret verir ve toplum iindeki bireyleri glendirir. Dolaysyla giriimcilik toplumsal gelimeye katk salar. Giriimciler toplumun deien taleplerini, ihtiyalarn ve nceliklerini alglamak ve karlamak fonksiyonu ile ekonomik refahn anahtar konumundadr. Kadnlarn giriimcilie zendirilmesi ile dezavantajl toplumsal konumlarnn, ekonomik ve sosyal hayatta daha fazla yer almalar yoluyla ortadan kaldrlmasna destek salanr. Bu da sosyal gelimenin nemli uluslararas gstergelerinden biri olarak kabul edilmektedir. Giriimcilik blgesel gelimilik farkllklarn ortadan kaldrr. Bireysel fonksiyonlar: Giriimcilik kiinin kendi potansiyelini ortaya koymas ve hedeflerini gerekletirmesini salar. Bylece giriimciler bireysel ve toplumsal mutluluk dzeyine olumlu katk salamaktadr.Bireylerin baarma ihtiyacn giderir. Bireylerin toplumsal hayata entegrasyonunu hzlandrr. Bireyin toplumdan izolasyonunu nler. Hem kendine gvenen, hem de gvenilen bireylerin ortaya kmasn salar.
giriimci iin giriime balama karar, sregelen baz alt kararlar almay gerektirir. Bu kararlar unlardr ;Var olan hayat koullarn ve yasam tarzn terk etme,Giriimci olma arzusuna sahip olduu konusunda karar verme, Hem i, hem de d faktrlerin, giriimci olma konusunda imkan salad konusunda karar verme. Giriimci olmay etkileyen faktrler be grupta toplanabilir;Demografik faktrler( Ya, eitim durumu, gelir dzeyi, sermayenin olup olmad), Psikolojik faktrler( G gds, baarma ihtiyac, baarma gds, ballk gds, motivasyon dzeyi, renme kapasitesi, kontrol oda, zeka), Ekonomik faktrler( Bireyin ve ailenin sermaye gc ve destei, giriimcilii sermaye olarak destekleyen kurum ve kurulularn varl, giriimcilere salanan kredi, hibe vb. uygulamalar) Politik faktrler(Yasalarn giriimcilikle ilgili tevikleri, giriimcilere salanacak imkanlar, giriimciliin nndeki engellerin ne lde kaldrld),Dier faktrler(Bamszlk duygusu, arkada destei, yksek bir kazan salama gds, bireyin evreden alglad destek olarak saylabilir).
Giriimcilik Sreci:Yaygn olarak bilinen ekli ile giriimcilik

drt aamal bir sretir
Frsatlarn tanmlanmas ve belirlenmesi:htiyalardan

ve deiimden kaynaklanan frsatlar giriimciler tarafndan dikkatle tanmlanmaldr. fikri bu aamada ortaya kar. Bilgi, beceri ve deneyimler dnda, giriimcilerin i fikrine evirdikleri konular onlarn yakaladklar frsatlardr. Bu frsatlar, piyasaya yeni bir rn ya da hizmeti sunma ansn yakalamak, gl ve avantajl bir ortaklk iin gerekli ilikilere ulamak, dier rakiplerine kar rekabet stnl salayacak rn ya da hizmetleri temin etmek olabilir. Gerekli kaynaklarn belirlenmesi:. Sermaye, hammadde veya insan kayna bu anlamda ncelikli olarak rnek verilebilecek kaynaklardandr. Giriimcilik srecinde en byk yanlglardan biri, giriimin veyahut giriim fikrinin gelitirilmesinin, kendisi iin balanan kaynaklarla birebir ilikili olduu dncesidir. Halbuki i fikri kaynaklardan bamsz olarak gelitirilmeli ve kaynaklarla ilgili alma daha sonra yaplmaldr. plannn gelitirilmesi: plan, giriimcinin kurulu veya kurmay dnd i ve iletmesi ile ilgili dncelerinin, hedeflerinin, planlarnn yer ald bir dokmandr. Bu dokman, giriimciye, i kurma ve iletme srecinde yol gsterici bir rehberdir. plan giriimci iin hem bir eylem plan zellii tar, hem de iiyle ilgili tm detaylar ierir. letmenin kurulmas ve ynetimi: Giriimcilikte srecin son unsuru iletmenin kurulmas ve ynetimidir. Giriimci burada bir organizasyon yani sistem oluturarak, i fikrini i planna uygun olarak hayata geirir
Giriimcinin Tanm:Giriimcilik potansiyeli yksek olan

toplumlarda, giriimciler toplumlarn gelimesinin katalizr konumunda olacaklardr. Bu kapsamda giriimci, mal veya hizmet retimini gerekletirmek iin doal kaynak, sermaye, emek gibi retim faktrlerini bir araya getiren ve faaliyete geiren kii olarak tanmlanabilir. giriimci, bireylerin ihtiya duyduu rnleri veya hizmetleri retmek amacyla retim faktrlerini bir araya getiren, maddi -manevi kazan salama hedefiyle kendi iini kurmak zere harekete geen ve kendi iini kuran kii eklinde aktarlabilir.
Giriimciliin Avantaj ve Dezavantajlar: Avantajlar ;Bamszlk elde etme,Baarma duygusu

tatmini,Saygnlk elde etme,Kr elde etme,Sosyal tannma salama. Dezavantajlar:Giriimci her ne kadar kendi iinin sahibi gibi gzkse de mterilerin, devletin, yerel ynetimlerin ve paydalarn basks altndadr. Giriimlerin baarsz olma ihtimalinin yksek oluu, giriimciler asndan sorun tekil etmektedir. yapma kapasitesinin mevcut kaynaklaryla snrl olmas nedeniyle giriimci, ou zaman
Giriimcilerin zellikleri :Frsatlar grebilme.,Organizasyon

kabiliyeti, kurmaya hevesli olma,Detaylara nem vermek ve mkemmeliyetilik, Kararl olma,Kendine gven duyma, Srekli kendini yenileyebilme, ok ynl olma, Bamszlk, Vizyon sahibi olma, bitiricilik, Geri besleme yapabilme,Hzl ve doru karar verebilme, Yksek hayal gcne sahip olma, Beceriklilik, Esneklik, Doruluk, Cesur olma, Belirsizliklere kar yksek
60
Giriimciliin nndeki Engellerin Kaldrlmas :Her

eyden nce Giriimcilik Bakanl kurulmaldr. Giriimcilik eitimi ve retimiyle, giriimcilik ruhu gelitirilmelidir. Daha hzl ve ucuz i kurma sreleri gelitirilmeli, giriimcilerin istihdam artrc faaliyetleri desteklenmeli ve yatrm ortam hakknda toplum srekli bilgilendirilmeli; i kurma sreciyle ilgili mevzuat, brokrasiyi azaltacak ekilde basitletirilmeli, gen ve kadn giriimcilere ynelik kredi programlar yaygnlatrlmaldr. Giriimcilik konusu, kresel ve ulusal piyasa dzeyi yannda, yerel dzeyde de ilgili aktrler tarafndan ele alnmaldr. Kamu tekelleri ortadan kaldrlarak ve zel sektr iletmelerinin daha nce kamu tarafndan korunan alanlara giriine izin verilerek, etkin bir zelletirme program uygulanmaldr .Yeni iletme kuranlardan daha dk vergiler alnmaldr, kadn giriimcilere 5 yl vergi muafiyeti getirilmelidir. Kiralama iin vergi indirimleri, eski makine ve tehizatn yeni etkinliklerde kullanlma olanann artrlmas ve sermaye amortismannn ykseltilmesi gibi nlemlerle batk maliyetler azaltlmaldr. Sermaye iin kiralama piyasalar zendirilmelidir . Yerel dzeylerde giriimci kulukalklar sayca artrlmal ve nitelii ykseltilmelidir.niversitelerde giriimcilii zendirme merkezleri oluturulmal ve sanayi ile bu konuda ibirlii yaplmaldr. flasn ertelenmesi ile ilgili yasa srdrlmeli, borca batk durumda olan iletmelere sreler verilerek iyilemeleri salanmaldr. Aileler kk yalardan itibaren ocuklarnn eitimine dikkat etmeli, onlarn giriimci, atak ve sorumluluk yklenebilecek bireyler haline gelmeleri iin azami derecede aba sarf etmelidir. Toplumsal anlamda kadn giriimciliinin nndeki sosyolojik engellemeler konusunda bakanlklar nezdinde dzenlemeler yaplmaldr.
hayalini kurduu byk projelere imza atmaktan vazgeebilir. Giriimcinin mesai saati yoktur. Giriimciler tm sermayesini kaybetme riski ile almaktadrlar. Yeni ve riskli bir ie girme ya da baarszln stresi, giriimcinin aile yaamn olumsuz etkilemekte ve boanma saylarnda artlara neden olmaktadr. Zorunlu alma temposu, baz fiziksel problemleri ve strese bal baz psikosomatik rahatszlklar da beraberinde getirebilmektedir
alnmaldr. Ortaklklarda her trl detay, balangta konuulmal ve yazl hale getirilmelidir. Zarar ve kr paylamay bilmek gerekir. ahlakna aykr davranlarda kesinlikle bulunmamak gerekir. Sosyal alar srekli gelitirilmelidir. Odalarn veya derneklerin dzenledii faaliyet alan ile ilgili seminerlere ve kurslara katlmakgerekir. Srekli bir ar-ge anlayna sahip olmak gerekir. Drstlk en iyi iletmecilik politikasdr, unutmamak gerekir. Alnan kararlar ileriye ynelik alnmaldr. Yurt ii ve yurt d gezilerle vizyon gelitirilmelidir.Mteri ikayet ve nerileri dikkate alnmaldr. Eletirilire, nerilere ve yeni fikirlere ak olmak gerekir.Muntazam bir belge kayt ve ariv sistemi kurulmaldr.letiim teknolojileri sonuna kadar kullanlmaldr.Hayata ve insanlara mmkn olduu kadar pozitif bakmak gerekir.
Sonu:Toplumlarn gelimesinde, bymesinde ve

kalknmasnda anahtar role sahip olan giriimciler ve giriimciliin nemi tartlmazdr
NTE-8)DEZAVANTAJLI GRUPLARA DANIMANLIK A. DEZAVANTAJLI GRUPLAR
YNELK
1. zrllere Ynelik KUR Tarafndan Gerekletirilen Hizmetler Trkiyede zrl i stihdam :zrl; tm vcut
fonksiyon kaybnn en az %40 olduu salk kurulu raporu ile belgelenen kiidir. Trkiyede zrllerin ii olarak istihdam, 4857 sayl Kanununun 30. maddesinde ngrlen kota sistemi ile salanmaya allmaktadr. verenler 50 (tarm ve orman ilerinin yapld iyerlerinde 51) veya daha fazla ii altrdklar zel sektr iyerlerinde %3, kamu iyerlerinde ise %4 orannda zrl iiyi meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykmldrler. Kurum hizmetlerinden faydalanmak zere alma gcnn %40ndan fazlasn kaybettiini salk kurulu raporu ile belgeleyen zrllerin Kurumca kayt ilemleri yaplmaktadr. zrllerin kaytlar ilem tarihinden itibaren 2 yl aktifte kalmakta ve bu sre ierisinde yenilenmeyen kaytlar ilemden kaldrlmaktadr. KUR zr gruplarna baklmakszn tm zrllere en iyi hizmeti vererek zrl vatandalarn istihdam olanaklarnn arttrlmasna almaktadr. zrller yer alt ve su alt ilerin dnda salk kurulu raporunda ayrca belirtilen ilerde altrlamaz.raporlarnda herhangi bir ite alamaz bilgisi olanlarn zrl kayd alnmamaktadr.
Giriimcilikte Yaplan Hatalar: Profesyonel
ynetim anlaynn olmay,Yetersiz veya ar organizasyon ile alma, Kurumsallaamama(Kurumsallama, en ksa ve genel tanm ile iletmede i ve ilemlerin standart hale getirilmesi demektir), in bymesine uygun olarak zihniyetin bymemesi,Kalifiye elemanlarla alamama,Kaynak yetersizlikleri, Stok kontrol yntemlerinin bilinmemesi,Uygun olmayan krediler kullanlmas,Yetersiz muhasebe sistemi ile almak,Hammadde ve malzeme tedarikinin istikrarsz olmas,Pazarlama ve sat yetersizlikleri,retim veya satta kaliteye nem verilmemesi,Giri ve k kolay bir sektre yatrm yaplmas,Halkla ilikilere yeterli nemin verilmeyii,retim veya hizmet iin uygun teknolojinin seilmemesi,Yetersiz iletme sermayesi.
zel Sektre zrl Yerletirilmesi:zel sektr iverenleri

zrlleri, Yurtiinde e Yerletirme Hizmetleri Hakknda Ynetmelik hkmleri kapsamnda istihdam etmektedirler. zel sektr iverenleri, altrmakla ykml olduklar iileri Trkiye Kurumu aracl ile alabilecei gibi kendi imkanlar ile de ie alabilmektedir. Talep; zel sektr iverenleri, altrmakla ykml bulunduklar zrl iileri, ykmlln domasndan itibaren 5 ign iinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talep eder. Taleplerde, iyerinde yaplan iin gerektirdii arlkl vasflarn stnde, istihdam zorlatrc artlar ne srlemez. in nitelii gerektirmedii srece, zrllk oranna st snr getirilemez ve zr gruplar arasnda ayrm yaplamaz. Tescil; Kurum aracl olmadan zrl istihdam eden zel sektr ivereni, zrlnn ie balama tarihinden itibaren bu durumu en ge 15 ign iinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. Kurum tarafndan tescili yaplmayan ii zrl statsnde deerlendirilmemektedir. verenin Ykmll: zel sektr ivereni, zrl an ykmlln doduu andan itibaren 30 gn iinde karlamak zorundadr.
Gen Giriimcilere neriler:Fizibilite etd mkemmel

derecede iyi hazrlanmaldr. plan tm ayrntlaryla hazrlanmaldr. Mteri memnuniyeti srekli politika haline getirilmelidir. Kalifiye olmayan personelle allmamaldr. Gelirlerle giderleri dengelemek ve nakit akn dzenlemek gerekir.Mteri srekli takip edilmeli ve bu anlamda proaktif olunmaldr.Mteri kadar rakipler de takip edilmeli, yenilik hamleleri ve farkllklar zerinde durulmaldr. novasyon srekli hale getirilmelidir. Kurulu yerini iyi semek gerekir. yaplan blge, lke, ehir veya belde, kltr ve yaps ile iyi tannmaldr. Teknolojik gelimeler takip edilmeli ve imkanlar lsnde iletmenin sahip olduu teknolojiler yenilenmelidir. Esnek bir organizasyon yaps oluturulmaldr. Ortaklar veya aile fertleri arasndaki ilikiler bir anayasa ile teminat altna
61
Kamuya zrl Yerletirilmesi:Kamu kurum ve kurulular

zrlleri, Kamu Kurum ve Kurulularna i Alnmasnda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik kapsamnda istihdam etmektedirler. Kamu sektr iverenleri altrmakla ykml olduklar iileri mutlaka Trkiye Kurumu aracl ile ie almak zorundadrlar. Talep: Kamu kurum ve kurulularnn ortaretim ve daha yksek eitim dzeyindeki ii talepleri KPSS puanyla; ilkretim ve daha alt eitim dzeyindeki ii talepleri ile eitim art aranmakszn kmr ve maden iletmelerinin yeralt ilerinde altrlacaklara ilikin taleplere gnderilecek adaylar ise noter huzurunda ekilecek kura ile belirlenmektedir. Kamu kurum ve kurulular, zrl ak kontenjanlarnn doduu tarihten itibaren 55(kitapta 55, fakat yanl,hocalar 5 olarak dzeltmiler) ign iinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talepte bulunmakla ykmldrler. in zellii gerektirmedii srece zr gruplar arasnda bir ayrm yaplamaz ve zrllk oranna gre bir st snr getirilemez. Kamu kurum ve kurulular srekli ii taleplerini il dzeyinde, geici ii taleplerini ise il veya ile dzeyinde verirler. Snav: Kamu kurum ve kurulularnda ii olarak istihdam edilecek zrl ve eski hkmllere ilikin yarma snav Kurum tarafndan, SYM'ye yaptrlr. Kamu kurum ve kurulularna daimi ve geici ii olarak alnacak zrl ve eski hkmller iin ayn veya farkl tarihlerde, il merkezlerinde olmak zere en erken ylda bir en ge drt ylda bir snav yaplmaktadr. Merkezi snav bir oturumda 3 dzeyde; Lisans veya lisansst programlarndan mezun olan adaylar iin A dzeyinde, n lisans programlarndan mezun olan adaylar iin B dzeyinde, Ortaretim mezunu adaylar iin C dzeyinde yaplr. Snava Alnmada stisnalar: Merkezi Snava alnmada istisnalar unlardr: Kanun, Kanun Hkmnde Kararname, Bakanlar Kurulu Kararlar ile kamu kurum ve kurulularnda ie alnmada veya ie gnderilmede ncelik hakk bulunanlar. Zihinsel veya ruhsal zrl olanlar. Kamu kurum ve kurulularnda zrl, eski hkml statsnde daimi ii olarak alm olup da alt kurum ve kuruluun disiplin mevzuat uyarnca grev veya meslekten ihra ya da 4857 sayl Kanununun 25/II. maddesine gre hizmet akdinin feshi dnda bir nedenle ayrlm olanlar ile kamu kurum ve kurulularna Kurum kanalyla zrl, eski hkml stats dnda bir statde ie yerletirilenlerden sonradan zrl, eski hkml kapsamnda yer alan ve i akdi feshedilmeyenler hakknda merkezi snav uygulanmaz. KPSS Kapsamndaki Talepler: Ortaretim ve daha yksek eitim dzeyindeki ii taleplerine, zrllerin ba vurabilmesi iin KPSSye girmi olmalar yeterlidir; bunlar iin herhangi bir puan baraj aranmaz. KPSS kapsamndaki taleplerle ilgili aday listeleri belirlenirken; a) Ortaretim ve daha yksek eitim dzeyindeki taleplere, KPSS puanyla bavuran talep artlarna uygun adaylar arasndan, en yksek KPSS puanndan balanmak zere ak i saysnn 3 kat, b) ncelik hakkna sahip olarak bavuran adaylardan talep artlarna uygun olanlar arasndan, ncelik hakk sahipliine ilikin belgenin tarihi esas alnarak ve eski tarihli belgelerden balanmak suretiyle, ak i saysnn 3 kat, ayr listeler hlinde kamu kurum ve kuruluuna gnderilir. Maden Kanunu kapsamnda arazisi kamulatrlanlardan belirtilen talep artlarna uygun adaylardan bavuranlarn tamam, ncelik hakk sahiplerine ilikin listelere dahil edilmektedir. Kamu kurum ve kurulularna srekli ii olarak girmi olanlarn, deneme sresi sonunda da almaya devam etmeleri hlinde, ayn tarihli KPSS puanlar ile bir baka kamu kurum ve kuruluunun srekli ii talebine bavurular kabul edilmemektedir. Kura Usul: Kamu kurum ve kurulularnca, ilkretim ve daha alt eitim dzeyinde istihdam edilecek iilerle ilgili listeler, bavuranlar arasndan ekilecek kura ile belirlenir. Kura
ekimi i ilannda belirtilen gn, saat ve adreste noter huzurunda yaplr. Kuraya tabi zrl taleplerine eitim durumlarna baklmakszn zihinsel zrller de istemeleri hlinde bavurabilmektedir. Listelerin Kamu Kurum ve Kuruluuna Gnderilmesi: Kurum tarafndan oluturulan listeler, son bavuru tarihini izleyen gnden itibaren 5 ign iinde, snav yaplmak zere ilgili kamu kurum ve kuruluuna gnderilmektedir. Ek Liste Gnderme:Kamu kurum ve kurulular, durumu talep artlarna uymayan adaylar, isimleri ve belgeleriyle birlikte Kuruma ileterek, ayn sayda ve ayn listeden, sra gzetilerek bir defaya mahsus olmak zere ek liste gnderilmesi talebinde bulunabilmektedir kinci Liste Gnderme Yasa: Durumu talepte belirtilen artlara uygun olanlar arasndan, Kurum tarafndan en az ak i says kadar aday bildirilmesine ramen, kamu kurum ve kurulularnca yerletirme yaplmayarak iptal edilen talepler iin, ayn artlarda ve ayn yl iinde Kurumdan yeniden ii talebinde bulunulamaz. Tebligat: Snav gn, saat ve yeri, kamu kurum ve kurulularnca, Kurum tarafndan gnderilen listelerde yer alan bavuru sahiplerine, snav gnnden en az 5 gn nce ulaacak ekilde iadeli taahhtl posta ile tebli edilmektedir. Snav/Mlakat Yaplmas: Kamu kurum ve kurulular ie yerletirilecek kiileri, Kurum tarafndan gnderilen listelerdeki adaylar arasnda yapaca snav ile belirler. Snav; yazl veya szl yntemlerinden biri veya ikisi kullanlarak, meslek bilgi ve becerilere ilikin konulardan yaplmaktadr. Snav kurulu kamu kurum veya kurulularnn atamaya yetkili amirinin grevlendirecei bir bakan ve drt yeden oluur. zrller iin oluturulacak snav kurulunda, yelerden biri Trkiye Sakatlar Konfederasyonunca belirlenir. zrller iin oluturulacak snav kurulu yelerine toplant gn, saat ve yeri, toplant gnnden en az 5 gn nce yazl olarak bildirilmektedir. Adayn baar puan; hem yazl hem de szl snav yaplmas hlinde, adayn KPSS puannn %50si, yazl snav puannn %30u, szl snav puannn %20si; sadece yazl ya da sadece szl snav yaplmas hlinde adayn KPSS puannn %70i, yazl veya szl snav puannn %30udur. Snav Sonucu: Snav sonular, snavn bitiminden itibaren 7 gn iinde talepte bulunan kamu kurum ve kurulular tarafndan herkesin grebilecei bir yere aslmak, varsa internet sitesinde ilan edilmek suretiyle aklanr. tiraz: Adaylar, sonularn tebliinden itibaren 7 ign iinde snav kuruluna itiraz edebilir. Yaplan itirazlar, snav kuruluna ulat tarihten itibaren 10 gn iinde sonulandrlarak, niha karar itiraz sahibine iadeli taahhtl posta ile bildirilmektedir Bildirim: Kamu kurum ve kurulular, snav asl ve yedek olarak kazananlar ile baarsz olanlar ve varsa snava katlmayanlar, snav sonucunun aklanmasn izleyen 15 gn iinde liste hlinde Kuruma bildirir. Asl ve yedek listeden ie yerletirilenler, yerletirmeyi takip eden 15 gn iinde Kuruma yazl olarak bildirilmektedir. zrllerin Tescili: (1) Kamu kurum ve kurulularna zrl dnda bir statde Kurum kanalyla ie yerletirilenlerden alrken zrl olan ve iyerinden ayrlmayanlar ile i akdi feshedilmeyenler hakknda, ilgili kamu kurum ve kuruluu tarafndan tescil talebinde bulunulmas halinde, bunlarn belgelenmesi kouluyla, Kurum kanalyla balangta ie yerletirildikleri kapsamda (daimi ii olarak ie yerletirilmi ise bu kapsamda, geici ii olarak ie yerletirilmi ise geici ii kapsamnda) zrl olarak tescilleri yaplmaktadr. (2) Kamu kurum ve kurulularnn daimi normal statdeki bir igc talebine zrl olarak gnderilmi ve ie alnm olanlar iveren
62
tarafndan istenilmesi halinde zrl olarak tescilleri yaplmaktadr. (3) Kurum aracl olmakszn ie alnan ve ilgili kamu kurum ve kuruluunca zrl statsnde tescilinin yaplmas istenilen zrllerin tescil ilemleri yaplmamaktadr.
3.Uzun Sreli sizlere Ynelik KUR Hizmetleri

Uzun Sreli sizlik Kavram: OECD ve Uluslararas alma rgtne (ILO) gre uzun sreli isizlik kavram, bir yl veya daha uzun sre i aram ancak bulamam kiileri kapsar. Trkiyede kabul gren uzun sreli isizlik tanm da ayn ekildedir.
Tevikler: Kontenjan kapsamnda altrlan zrllerin,

Korumal iyerlerinde altrlan zrllerin, prime esas kazan alt snr zerinden hesaplanan sigorta primine ait iveren hisselerinin tamam, Kontenjan fazlas zrl altran, Ykml olmadklar halde zrl altran, iverenlerin ise bu ekilde altrdklar her bir zrl iin prime esas kazan alt snr zerinden hesaplanan sigorta primine ait iveren hisselerinin %50si karlanmaktadr. Hazinece
TK ve KURun sizlik Tanmlarndaki Farkllklar:

KUR ve TKin isiz tanmlarndaki farkllk gsteren kilit nokta, TKin bir referans dneminin 3 ay olmasdr. TKe gre 3 ay iinde bir i arama kanal kullanmayan kii isiz saylmamakta, igc piyasasnn dnda kabul edilmektedir. KUR ise kaytlarnda bulunan isiz, Kuruma 3 ay hibir ilem yaptrmasa da bu kiiyi isiz kabul etmekte, ancak bir yl Kuruma ilem yaptrmazsa aktif kaytlarndan pasif kaytlara atmaktadr.
Denetim :Kapsama giren iyerlerinin denetimi daha nce i

mfettilerince yaplmakta iken, 5378 sayl zrller Kanununun 39. maddesiyle bu yetki dorudan Trkiye Kurumu l Mdrne verilmitir. yerlerinin kontenjan aklar Mfettilerinin iyeri denetimlerinde de incelenmekte, ak kontenjan tespit edildii takdirde durum Kuruma bildirilmektedir. zrl altrma ykmllne uymayan iveren veya iveren vekiline altrmad her zrl ve altrmad her ay iin 2011 ylnda 1.672 TL (binaltyzyetmiiki TL) idari para cezas uygulanmaktadr.
Trkiyede Uzun Sreli sizlik :Trkiye hzla artan ve gen

bir nfusa sahiptir. Ancak ekonomik alanda nfus art ile orantl istihdam art salanamay; her gn igcne eklenen yeni bireylerle genileyen igc arz karsnda snrl i gc talebi uzun sren yapsal isizlie zemin hazrlamaktadr. Trkiyede uzun sreli isizlie cinsiyet baznda bakldnda saynn erkeklerde daha yksek olduu grlmektedir. Eurostat verileri incelendiinde 2005-2009 yllar arasnda isizler iinde uzun sreli isizlerin orannn en yksek olduu lke srasyla Makedonya, Slovakya ve Hrvatistandr. En dk olduu lkeler zlanda, sve ve Danimarkadr. Bu yllar arasnda AB ortalamas %40 iken, bu oran Trkiye iin %25tir ve Trkiye bu oranla pek ok AB lkesinden daha dktr. 2009 ylnda ya gruplarna gre uzun sreli isizlik incelendiinde uzun sreli isizliin en ok grld ya grubu %35 ile 25-34 ya grubudur. Uzun sreli isizliin en az grld ya grubu ise 55 ya stdr. 2009 ylnda eitim durumlarna gre uzun sreli isizler iinde en yksek oran ilkokul mezunlardr. Okuma yazma bilmeyen ve bilen ama bir okul bitirmeyenlerde bu oran daha dktr. 2009 ylnda aradklar i trne gre uzun sreli isizlikte tahmin edilebilecei zere tam zamanl i arayanlarn oran en yksektir. 2010 yl verileri incelendiinde, eitim durumlarna gre KURa kaytl uzun sreli isizler iinde en yksekoran%45 ile ilkretim mezunlar, daha sonra%35 ile ortaretim mezunlarna aittir.Eitim dzeyi ykseldike, eitimlilerin uzun sreli isizler iindeki pay giderek azalmaktadr.
KURda Rehberlik ve Kariyer Danmanl :Meslek

seme aamasnda olan zrllerin kendilerini tanmalarna, meslekleri ve i piyasasn tanmalarna yardmc olunmakta, kendi ilgi ve yetenekleri ile uyumlu meslek semesi iin ya da i bulabilmesi iin sistemli olarak rehberlik ve kariyer danmanl hizmeti verilmektedir. zrl stihdam Projesi :lk nce gelen zrly tanmak, ihtiya ve isteklerine daha iyi cevap verebilmek iin Genel Kayt Formu, daha sonra zrlnn kstllklar yerine yeteneklerini n plana karabilmek iin Arayan alma Kabiliyeti formu doldurulmu olup; bu formlar, zrlnn gnderilecei iyerindeki ak pozisyona ilikin olarak doldurulan alma artlarnn Tarifi formuyla eletirilerek uygun ie uygun zrlnn gnderilmesiyle zrllerin verimli bir ekilde istihdam edilmesi amalanmtr.
2. Eski Hkmllere Ynelik Olarak KUR Tarafndan Gerekletirilen Hizmetler Trkiyede Eski Hkml i stihdam :Trkiyede eski
hkmllerin ii olarak istihdam, 4857 sayl Kanununun 30. maddesinde ngrlen kota sistemi ile salanmaya allmaktadr. verenler 50 (tarm ve orman ilerinin yapld iyerlerinde 51) veya daha fazla ii altrdklar kamu iyerlerinde %2 orannda eski hkml iiyi meslek, beden ve ruhi durumlarna uygun ilerde altrmakla ykmldrler.
Trkiyede Uzun Sreli sizlie Kar Uygulanan Politikalar: Trkiyede AB lkelerinde olduu gibi, zel
olarak uzun sreli isizlerin istihdamn hedefleyen istihdam politikalar bulunmamaktadr. Genel olarak isizlikle mcadele amal istihdam politikalar oluturulmu ve uygulanmaya allmtr. Uzun sreli isizlikle mcadelede AB lkelerindekine benzer uygulamalara gidilmemesine sebep olarak Trkiyede uzun sreli isizliin ABye gre olduka dk dzeylerde ve farkl zeliklerde gereklemesi gsterilebilir. AB benzeri znel politikalar henz gelitirilmemitir. nleyici AB yolunda ilerleyen ve hayli mesafeler kat eden Trkiye, istihdam politikas alannda nemli admlar atmtr. rnein KUR yeniden yaplandrlm ve daha fonksiyonel hale getirilmitir. Yeni i yasas ile esnek alma modellerine hukuki zemin hazrlanmtr. e yerletirme hizmetlerinde zel istihdam brolarnn faaliyetlerine olanak tannmtr. gc yetitirme kurslar ile isizlikten en fazla etkilenen ve bu nedenle de igc piyasasnda dezavantajl grup olarak grlen genlerin, kadnlarn, zrllerin, eski hkmllerin, uzun sreli isizlerin ve isizlik sigortas kapsamndaki isizlerin, i piyasasnda ihtiya duyulan mesleklerde yetitirilerek
Kamuya Eski Hkml Yerletirilmesi :Kamu
sektr iverenleri altrmakla ykml olduklar iileri mutlaka Trkiye Kurumu aracl ile ie almak zorundadrlar. Talep: Kamu kurum ve kurulularnn ortaretim ve daha yksek eitim dzeyindeki ii talepleri KPSS puanyla; ilkretim ve daha alt eitim dzeyindeki ii talepleri ile eitim art aranmakszn kmr ve maden iletmelerinin yeralt ilerinde altrlacaklara ilikin taleplere gnderilecek adaylar ise noter huzurunda ekilecek kura ile belirlenmektedir. Kamu kurum ve kurulular, eski hkml ak kontenjanlarnn olutuu tarihten itibaren 5 ign iinde niteliklerini de belirterek Kurumdan talepte bulunmakla ykmldr. Not: KPSS Kapsamndaki Talepler,Kura Usul,Listelerin Kamu Kurum ve Kuruluuna Gnderilmesi,Ek Liste Gnderme,Denetim vs konular aynen zrl ii istihdamndaki gibidir.
63
kolaylatrmaktadr. KURun yrtt Aktif stihdam Politikalar uzun sreli isizliin nlenmesi iin byk nem arz etmektedir. zellikle niteliksiz uzun sreli isizleri mesleki eitime tabi tutmak, i arama konusunda kaybettikleri gveni geri getirmek veya i arama becerileri kazandrmak iin i ve meslek danmanl hizmetlerinin verilmesi ok nemlidir. Ayrca zelletirme Sosyal Destek Projesi kapsamnda Toplum Yararna alma Programlar (TYP) uygulanmaktadr. KUR, Pasif stihdam Politikalar da yrten bir kurumdur. Bu kapsamda isizlere isizlik sigortas, cret garanti fonu, ksa alma denei ve i kayb tazminat hizmetlerini vermektedir. Bu hizmetler isizlere, iini kaybedenlere maddi destek salamaktadr. Ayrca pasif istihdam politikalarndan faydalanan isizlerin tekrar alma yaamna dnebilmesi iin aktif istihdam politikalar da uygulanmaktadr.
istihdam edilebilirlikleri arttrlmaya allmaktadr. Bu kapsamda KUR tarafndan Aktif gc Programlar kapsamnda dzenli olarak; stihdam Garantili gc Yetitirme Kurslar, Kendi ini Kurmak steyenlere Ynelik Meslek Edindirme Kurslar, Meslek Gelitirme Kurslar verilmektedir. Aktif istihdam tedbirleri asndan KUR yine ok nemli bir noktadr. Kurum, mesleki eitim programlar ve iletmelerde eitim seminerleri dzenleyerek, i ve meslek danmanl ile meslek aratrma gelitirme faaliyetlerinde bulunarak isizliin azaltlmasna katkda bulunmaktadr. Ayrca eitli projeler yrterek belirli hedef gruplarn istihdamn
15-24 ya aras isizlikle ilgili aratrmalar ve anketler; eitim oran arttka, beklentilerin de ykselmesiyle birlikte isizliin arttna iaret etmektedir. En az isizlik oran okur-yazar olmayanlarda, en yksek isizlik oran da lise mezunlarnda grlmektedir. Trkiyede de zellikle, 15-24 ya grubunun igc piyasasna ilk kez giri ya olmas, igc piyasasn yeterince tanmamalar, daha nce bir i tecrbesine sahip olmamalar, buna bal olarak iverenler tarafndan ek maliyet yaratmalar nedeniyle tercih edilmemeleri, eitim sistemi ile igc piyasas arasnda etkin bir ban kurulamamas gibi sebeplerle gen isizlik oranlar, genel isizlik oranlarnn iki katna ulamaktadr.
Genlerin
gcne Katlm Oran :AB geneline baktmzda, igcne katlma oran %70 dzeyinde iken, bu orann lkemizde %47 olduu grlmektedir. TK verilerine
gre, 2009 ylnda 24-64 ya aralndaki nfusun %56u igcne katlrken 15-24 ya aralndaki nfusun ise sadece %38.6s igcne katlmakta, dolaysyla genlerin igcne katlm nfusun igcne katlmnn ortalamasnn yaklak 2/3 seviyesinde kalmtr.
Genlerin
Trkiyede Uzun Sreli sizlikle Mcadele in Politika nerileri :stihdam artrlmal ve bylelikle isizlik
azaltlmaldr Biliim ve iletiim teknolojileri, istihdam igc verimlilii ve toplam verimlilii artrmaktadr. stihdam, teknoloji ve eitim sacaya zerine oturan byk lekli projeler oluturulmal ve devlet bu projelere nderlik etmelidir. Sektrlerin, organizasyonlarn ve alanlarn deiime uyum yetenekleri glendirilmelidir.Eitim ve mesleki eitime yatrm, bilgi ekonomisinin en iyi yatrm olarak kabul edilmektedir. Eitim ile istihdam arasndaki ilikinin kurulmas, gelitirilmesi ve alanlarn becerilerinin ykseltilmesi gerekmektedir. Uzun sreli isizlerin ie yerletirilmesini tevik amac ile bu kiileri istihdam eden iverenlere kurum tarafndan belli bir sre maddi destek salanmaldr. Uzun sreli isizler kendi ilerini kurmaya ynelik tevik edilmeli, kendilerine bu konuda eitim verilmelidir. sizlere meslek kazandrlmas amacyla Aktif stihdam Politikalar erevesinde uygulanacak eitim faaliyetleri iin sizlik Sigortas Fonunda biriken kaynaklardan ok daha yksek oranda yararlanlmaldr. Trkiye Kurumunun i ve meslek danmanl hizmetleri Trkiye apnda yaygnlatrlmaldr. Kayt d sektr kaytl ekonomiye kazandrlarak, istihdam zerindeki vergi ve SSK prim yk azaltlmaldr. i altrmaya ilikin formaliteler azaltlmal, bildirimler tek belge ile tek mercie yaplmaldr.Yatrm yapan, ilave istihdam yaratan iverenler iin vergi avantajlar, cret sbvansiyonu, sigorta prim indirimi, enerji maliyetinin drlmesi gibi tevik aralar devreye sokulmaldr.
stihdamdaki Durumu: lkemizde, gen istihdamnn ikinci nemli bir blmn cretsiz aile iilii oluturmaktadr. cretsiz aile iilii esas itibariyle krsal kesime zg bir olgudur. stihdamdaki tarm paynn ok yksek olmasyla birlikte deerlendirildiinde, genlerin tarm sektrnde genellikle cretsiz aile iisi olarak istihdam edildii sonucuna ulalabilir. Gen sizliin Nedenleri ve Sonular :
Nedenleri ;Genler, zellikle yksek isizlik oranlar ve dk kaliteli istihdam sorunlaryla kar karya kalmaktadr. gc piyasas koullarndan ncelikle genler etkilenmektedir.Gen isizliin nedenleri; Eitim sistemi ile igc piyasas arasnda uyumsuzluk olmas,Tecrbesizlik nedeniyle, iverenlerin genlere i retmekle geen sreyi zaman kayb olarak grmeleri, ayn zamanda bu srecin maliyetleri arttran bir unsur olarak deerlendirilmesi, igc piyasasn yeterince tanmamalar, kendi yeteneklerini ile i piyasas gerekleri arasnda gereki bir eletirme yapamamalar,Genlerin i tecrbelerinin bulunmamas Sonular :sizliin sonular zerindeki nemli etkenlerden biri isizlik sresidir. Bu srenin uzun olmas tm isizleri etkilemekte fakat etkileri gen isizlerde daha kalc zararlara neden olmaktadr. Eitimden ayrlma ile ie girme sreci arasndaki uzun srecin uzunluuna bal olarak; yeni bilgi ve i teknolojilerinden uzak kalmak, yetenek kayplar, i bulma beklentisinin azalmas paralelinde ailevi huzursuzluklar ve oluabilecek psikolojik skntlar, genlerin i piyasasna girmelerini daha ok zorlatrmaktadr lkemiz iin bir demografik frsat penceresi olan gen nfus eitilerek, giriimci ve becerili igc haline getirilmesi, ayn zamanda yeni iler yaratarak istihdamlarnn salanmas halinde, Trkiye yksek ve srdrlebilir bir kalknma hzna ve refah seviyesine ulaacaktr. Ayrca, insan kaynaklarna yatrm ve meslek eitimi konusunda sosyal taraflara da nemli grevler dmektedir. Devlet ve sosyal taraflar sorumluluklar paylamal, genler de mesleki eitim konusunda bilinlendirilmelidir.
4. Genlere Ynelik KUR Hizmetleri Gen sizlik Kavram: alma istek, salk ve yeteneinde
olmasna karn, geerli cret dzeyi zerinden emeini sunup bir i bulamayan 15-24 ya gurubunun oluturduu isizlik trdr.
Gen stihdamna Ynelik Aktif stihdam Tedbirleri:

Yaklak son 15 yldr lkemizde aktif igc piyasas politikalar ile ilgili nemli admlar atlmaya balanm ve etkileri yeni yeni hissedilmeye balasa da baz programlar uygulanmaya balanmtr. KUR zellikle son yllarda Avrupa Birlii stihdam Stratejisine uygun aktif istihdam tedbirlerinin uygulanmas balamnda, genlerin igc piyasasna girite yaad sorunlar ortadan kaldrmaya ve gen
Trkiyede Gen sizlik:Gen isiz; referans dneminde bir

saatten fazla almayan, almaya hazr olan, i arama kanallarn aktif olarak kullanan ve cari cret dzeyinde i bulamayan 15-24 yalar arasnda bulunan bireyler olarak tanmlanmaktadr
64
istihdamn arttrmaya ynelik projelere imza atmaktadr. Bu projelerin arasnda Yeni Frsatlar Program, Rosetta Plan ve Biliim raklar Projesi saylabilir. Mesleki eitim sisteminin, kamusal ve zel eitim kurumlar, KUR, belediyeler, vakflar, sivil toplum rgtleri (ST) ve iletmeler tarafndan uygulanan, srekli eitim ve yaam boyu renim gibi bileenleri vardr. Genlere ynelik raklk eitim
Merkezleri (UMEM) Projesi/Beceri10 (KUR ve Milli Eitim Bakanl Erkek Teknik retim Genel Mdrl (ETGM) ibirliiyle 81 ili ierecek ekilde seilen 111 teknik ve endstri meslek lisesinde dzenlenecek kurslar ve TOBB yesi iyerlerindeki iba eitim programlar uygulamasn iermektedir).
programlar, Trkiyede bu erevede yrtlen en kapsaml eitim etkinliidir.Gen Giriimci Yetitirme Programnn amac ise niversite rencilerini kendi ilerini kurmaya ynlendirmekti.KOSGEB 1999-2001 dneminde farkl niversitelerden gruplara toplam 18.500 kii/saat eitim vermitir. Ayrca 2008de TBMM Genel Kurulunda kabul edilen stihdam Paketinde 18-29 ya aralndaki genlerin istihdamn tevik amacyla prim indirimi uygulanmas ngrlmtr. Bu uygulama ile de gen istihdam sorununun zmne odaklanlmtr.
5. Kadnlara Ynelik KUR Hizmetleri Trkiye gc Piyasasnda Kadnlar :Bu almada, kadn
igc, kadnlarn igcne katlm, istihdamdaki kadn igc, isiz kadn igc ve igcne dhil olmayan kadnlara ynelik farkl eikenleri ieren veriler yer almaktadr. Kaynak olarak TK Hanehalk gc Anketi istatistiklerinden yararlanlmtr.
Kadn gc :Kadn igc erkek igcnn yaklak 1/3

oranndadr. lkemizde kadn igcnn ortalama eitim dzeyinin ok dk olduu grlmektedir. Eitim dzeyinin dk olmas, bir yandan kadnn igcne katlm orann azaltrken, bir yandan da kadnn dk cret karl mevsimlik/tarm ilerinde ya da cretsiz aile iisi olarak almasna neden olmaktadr. kadn igcnn nemli bir blm lise alt eitimli ve okuryazar olmayanlardan olumaktadr. okur-yazar olmayan kadn igcn, srasyla; yksekrenim mezunlar (1.582.000), lise mezunlar (691.000) ve mesleki veya teknik lise mezunlar (560.000) takip etmektedir. 2010 Ocak ve 2011 Ocak verileri karlatrldnda gerek saysal, gerekse oransal olarak yksekrenim mezunu kadnlarn toplam iindeki pay artmaktadr.
Gen stihdamnn Artrlmasna Ynelik Atlacak Admlar: Eitim dzeyi artan gen kadnlar i piyasasnda
hzla yer edinmeye balamlardr. ncelikle eitim sistemi ile igc piyasas arasndaki ilikinin glendirilmesi ynnde almalar yaplmaldr. Ayrca mesleki eitimin kalitesinin ykseltilerek mezunlarn tercih edilebilirliinin artrlmas salanmaldr. gc piyasasnda, genlerin kayt d altrlmamas ynnde gerekli yasal dzenlemelerin yaplmas, gen istihdamnn artrlmasna zemin hazrlayacaktr. gc piyasasnn daha esnek ve hareketli bir yapya kavuturulmas ve cretverimlilik ilikisinin glendirilmesi gerekmektedir. niversitelerin, iletmelerin ve sivil toplum kurulularnn nitelikli igc yetitirmeye ynelik faaliyetlerinin desteklenmesi, gen istihdamna uzun vadede katk yapacaktr. Gerek okullarda gerekse de KURun koordinasyonu ile genlerin i piyasas hakkndaki bilgileri arttrlmaldr. gc piyasasna girii kolaylatrmak amacyla mesleki rehberlik ve danmanlk hizmetlerine arlk verilmeli; bylece genlerin kendi hayatlaryla ilgili farkndalklara sahip olmas salanmaldr. Ayrca gen igc altrma konusunda iverenleri tevik programlar hazrlanmal, ilk kez ie gireceklerin istihdam bu kapsamda kolaylatrlmal ve gen alanlarn ie uyum sreci ile programn ilerliinin sk takipisi olunmaldr.
Kadnlarn
gcne Katlm Oran :AB geneline bakldnda, igcne katlma oran %70 dzeyinde iken, bu orann lkemizde %48.1 olduu grlmektedir. Bu nemli fark, aslnda kadnn igcne katlm orannn son derece dk olmasndan kaynaklanmaktadr. TK verilerine gre,
2011 yl Ocak aynda erkeklerin %70.3 igcne katlrken, kadnlarn ise sadece %26.6s igcne katlmakta, dolaysyla kadnlarn igcne katlm erkeklerin neredeyse 1/3 seviyesinde kalmaktadr. 2010 ylnda yksekokul/faklte mezunu kadnlarn igcne katlm orannn %71 gibi olduka yksek bir dzeyde olduu grlecektir. Bunu srasyla; mesleki veya teknik lise (%39.8), liseler (%30), lise alt eitimliler (%23.8) ve okuryazar olmayanlar (%16.3) takip etmektedir.
Trkiye Kurumunun Gen stihdamna Ynelik Faaliyet ve Projeleri Faaliyetler :Trkiye Kurumu, ulusal istihdam politikasnn
oluturulmasna ve istihdamn gelitirilmesine katkda bulunmak, kurum faaliyetleri ile ilgili alanlarda uluslararas kurulularn istihdam ve alma hayat ile ilgili kararlarn izlemek grevlerini yerine getirmektir. e yerletirme hizmetleri dnda, reel sektrn taleplerini dikkate alan KUR, birok farkl alanda mesleki eitim kurslar amakta; bu kapsamda isizlerin teorik ve pratik mesleki bilgi edinmelerini salamaktadr. Ayrca firmalar ortakl ile alan kurslarda isizlerin ie yerletirilmesi de mmkn olmaktadr. KURa kaytl gen isizlere salanan bir dier hizmet isizlik sigortas demeleridir. Projeler:Gen stihdamn Desteklenmesi Operasyonu I , Gen stihdamn Desteklenmesi Operasyonu II , Birlemi Milletler Ortak Program-Herkes iin nsana Yakr : Ulusal Genlik stihdam Program ve Antalya Pilot Blge Uygulamas , Ulusal Genlik stihdam Zirvesi(orum Valilii, orum Belediyesi, ILO, Dnya Bankas ve Birlemi Milletler Kalknma Programnn maddi katklaryla birincisi I. Ulusal Genlik stihdam Zirvesi 15-16 Kasm 2008 tarihlerinde yaklak 250 kiilik bir katlm ile orum ilinde gerekletirilmitir. Her 6 ayda bir deerlendirme toplants olmak zere her2 ylda bir de Zirve gerekletirilecektir ), Uzmanlatrlm Meslek Edindirme
Kadnlarn stihdamdaki Durumu:lkemizde,
kadn istihdamnn ok byk bir blm, cretli ve yevmiyeli alanlarla cretsiz aile iisi olanlardan olumaktadr. Bu durumda kadnn baml alan olduu grlmektedir.
Kadn sizler :2011 yl aralk ay verilerine gre isizlik oran

kadnlarda %13 olarak gereklemitir. sizlerin ne kadar srede i bulduklar, igc piyasasnn istihdam olanaklarnn nemli gstergelerindendir. KUR tarafndan ie yerletirilen kadnlara eitim durumlar asndan bakldnda, eitim seviyesi arttka ie yerletirilen kadn saysnn azald grlmektedir. 2010 ylnda ilkretim mezunu 26.347 kii ie yerletirilmiken yalnzca 56 yksek lisans mezunu kadn ie yerletirilmitir.
Projeler
Aktif gc Programlar Projesi(AB destekli 50 milyon Avroluk Aktif gc Programlar Projesi (APP) kapsamnda, kadnlara ynelik 30 kurs dzenlemi ve projelerden toplam 19.566 kadn yararlanmtr), zelletirme Sosyal Destek Projesi (SDP) (Dnya Bankas ile yaplan anlama kapsamnda uygulanmakta olan SDP -I projelerine herhangi bir ayrm yaplmadan erkek isizlerle birlikte kadn isizlerin katlmlar salanmtr), Cinsiyet Sorunlar zerine zel Bir Odaklanma ile Toplumsal Katlm ve Btnlemeyi Glendirici Pilot Aktif stihdam
65
Tedbirleri Projesi(Avrupa Eitim Vakfnn finanse ettii 89 bin Avroluk Cinsiyet Sorunlar zerine zel Bir Odaklanma ile Toplumsal Katlm ve Btnlemeyi Glendirici Pilot Aktif stihdam Tedbirleri Projesi kapsamnda, 13 ilde yetitirme yurtlar kl 18 yandan byk, 72 kz mesleki ve glendirme eitimlerine alnmtr), Trkiyede Kadnlar iin nsana Yakr mkanlar Salanmas Yoluyla Cinsiyet Eitliinin Gerekletirilmesine Ynelik Aktif gc Piyasas Politikalar Projesi(Bu proje KUR-ILO ibirlii ile yrtlmekte Ankara, Gaziantep ve Konya illeri pilot il olarak seilmitir.),British Council ile birlii; Kadn istihdamnn Artrlmasna Ynelik Strateji Gelitirme Projesi(ABye yelik srecinin mktesabata uyum almalar erevesindedir.Proje ierisinde Kadn stihdamnn Artrlmas in Stratejik Plan ve Eylem Plan nerisi ile Toplumsal Cinsiyet Eitlii: El Kitab hazrlanmtr.), IPA Kadn stihdamnn Desteklenmesi Operasyonu(btede AB Katks 23.078.000,65 Avro,Ulusal Katk 4.072.588,65 Avrodur. Operasyonun hedef gruplar ise yal ve ocuk bakm sorumluluklar nedeniyle uzun sre isiz kalm ve igcne dahil olmayan kadnlar ile daha nce tarmsal sektrde alm kadnlar dahil olmak zere kentsel blgede yaayan istihdam d kalm kadnlardr).
bireye ynelik olarak; nerelerde, hangi kurum ve iletmelerde alabilecei, kendi iini kurup kuramayaca ya da i grmesine gitmesi gerektiinde mlakatta nasl davranaca konusunda bilgiler verilmektedir. Bilgilendirme yardmnda kii ile ilgili veri toplanmasna gerek yoktur.
Karar Verme: Birey, mesleki eitim alternatifleri konunda ister

bilgi sahibi olsun ister olmasn, kendisi ile ilgili olarak doru ve gereki, kendi nitelik ve artlarna uygun bir meslek konusunda karar vermekte zorlanabilir. Bireyin bu aamada destek almas karar verme danmanlk srecini iermektedir. Bu kapsamda; Genel olarak salk durumu nasldr? Bedensel ynden gl ve zayf olduu ynleri nelerdir? nsanlarla kolay iliki kurabiliyor mu?Aile bireylerinin alma durumlar ve eitimleri ne dzeydedir? gibi sorularn cevaplar aranarak bireyin kendi zelliklerini tanmas salanmaldr. Bireyin beceri dzeyleri ve beklentileri tanmlanarak istihdam eitim plan hazrlanmaldr.i ve alma alan konusunda bilgi eksiklii varsa, buna ynelik bilgi eksiklii giderilmelidir. Kendilerini ve meslekleri tanma aamasndan sonra bireyler mesleki eitim yerleri hakknda aratrma yapmaldr. Bu balamda; Hangi eitim kurumlarnda hangi mesleklerin eitimi sunulmaktadr? Seilmesi dnlen meslekle ilgili eitim kurumlar hangileridir? Uygulamal eitim var mdr vb. konularda bilgi edinmeleri olduka nemlidir. Son aama ise bu bilgilerin deerlendirilmesi aamasdr. Bu aamada; Bireyin yetenekleri, ilgileri, fiziksel zellikleri ve kiilik zellikleri, seilmesi dnlen meslein gerektirdii nitelik ve artlara uygun mu? Birey aileden uzakta, bir baka kentte, eitimini srdrebilecek durumda m? gibi sorular ok ciddi ve objektif bir ekilde deerlendirilip, cevaplandrlmas gerekmektedir.
Kadnlarn Dezavantajl Gruplar erisinde Kabul Edilme Nedenleri :lkemizde kadn istihdamnn nemli bir blmn
cretsiz aile iilii oluturmaktadr. Ev ileri ile megul olmalar, kadnlarn igcne dahil olamamalarnn en nemli nedeni olarak grlmektedir.
B.DEZAVANTAJLI GRUPLARDA DANIMANLIK HZMETLER

Dezavantajl gruplar zellikle durumlarn tanmlamada zorluk ekerler, haklar ve yararlanabilecekleri hizmetler hakknda snrl bilgiye sahiptirler ve motivasyona ihtiya duyarlar. ncelikle bu konularda grup seminerlerine katlmlar salanarak, genel olarak ihtiya analizine gidilmeli ve bireysel grmeye davet edilmelidirler. veren ziyaretlerinde, dezavantaj durumlar dikkate alnarak ie yerletirilmesi ile ilgili talep oluturulmaya allmal, yasal dzenlemelere ilikin olarak iverene ve bireylere gerekli danmanlk hizmetlerini sunulmaldr. Genel anlamda dezavantajl gruplar meslek sahibi deillerdir. zellikle meslek edinmeye zendirilmeli ve kendilerini daha iyi tanmalarna, meslekler ve eitim yerleriyle ilgili bilgi edinmelerine, edindikleri bilgileri deerlendirmelerine yardmc olunmaldr. stihdama hazrlayan ve istihdam edilebilme olanaklarn artran hizmetler sunulmaldr. Bu hizmetler, igc yetitirme programlarna ynlendirme, i arama becerileri kazandrma ve i evrelerine tantma gibi hizmetleri kapsamaktadr. Salk ya da dier nedenlerle mesleklerini deitirmek isteyen ya da buna zorunluluk duyan kiilere, kendileri iin en uygun meslek alan semede ve bireysel stihdam ve Eitim Eylem Plan oluturmada sorumluluk vererek kendilerinin etkili olmalarn salamak, istihdam edilebilmeleri konusunda gven kazanmalarna yardmc olacaktr. ve meslek danman ne tr bir i istedii konusunda yeterli bilince sahip olmayanlar, i hayatnn gerekleri konusunda aydnlatarak kendi istek ve ihtiyalarnn farkna varmalarna yardmc olmaldr. Farkndalklarnn salanmasna ynelik almalarda, haklar, i/meslek seimin nemi, i/meslek seerken dikkat edilecek hususular ile Kurumumuzun bu kapsamdaki almalar ve bu almalardan nasl ve ne ekilde yararlanlaca konularnn zerinde durulmaldr. Danmanlk bir sretir ve bilgilendirme, karar verme, ynlendirme ve gerekletirme olmak zere 4 yardm kapsamaktadr.
Ynlendirme: Ynlendirme aamas tek bana dier

aamalardan bamsz olarak yaplabilecei gibi, karar verme aamas akabinde de yaplabilir. Ynlendirme aamas, danmanlk hizmeti sonucunda kiinin iyeri talebine ynlendirilmesini ve ie girmesinin daha kolay salanmas bakmndan bireyin yararlanabilecei kendisi iin uygun bir mesleki eitim yerine veya KURun igc yetitirme kurslarna ynlendirilmesini kapsamaktadr.
Yerletirme/Gerekletirme: Gerekletirme
aamas, danmanlk hizmetinin son aamas olarak tanmlanabilir. Danmanlk hizmeti sonucunda kiinin ie yerletirilmesi veya ie girmesinin daha kolay salanmas bakmndan meslek sahibi olmas gerekiyorsa ve bireyin yararlanabilecei kendisi iin uygun bir mesleki eitim yerine veya KURun igc yetitirme kurslarna yerletirilmesi, o danmanlk srecinin gerekletirme aamasn ifade etmektedir. Esas itibari ile danmanlk genel bir sreci kapsamaktadr. Hangi gruba danmanlk olursa olsun ayn grme sreleri sz konusudur
NTE-9)KSEL GELM TEKNKLER A. ETKL LETM TEKNKLERi

letiim Kavram : Gerek insanlar gerekse dier canllar srekli
olarak iletiim halindedir. Genel olarak tm canllar iin iletiim kurmann temel amac bir mesaj alveriinde bulunmak olarak ifade edilebilir. nsanlar hayatta kalmak iin eitli bilgiler retmek ve bu bilgileri paylamak zorundadr. letiim bu bilgilerin paylalmasnda ok hayati bir rol arz etmektedir. nsan toplum yaamnda ibirlii sayesinde varln srdrebilen bir canldr. Bu ibirliinin yaplmas ve paylalan rollerin iletilmesinde de iletiim yine byk bir neme sahiptir.
Bilgilendirme:Danmanlk sreci kapsamnda bilgilendirme

yardm ile dananlara meslekler, alma hayat vb. bilgiler verilmektedir. rnein, meslei elektrik teknisyeni olan bir
letiim Sreci :letiim sreci iki ynl bir sretir. Bu

sre, en temel dzeyde eye dayanmaktadr. Bunlar; iletiyi gnderen (gnderici), iletiyi alp amlayan (alc) ve de bu
66
ikisi arasnda iletinin gnderilmesinde kullanlacak bir mesaj (ileti) olarak ifade edilebilir .
Etkin letiim Sreci :Alc gndericiden gelen mesaj alglar,

ortaya bir davran koyar ve bir tutum oluturursa iletiim sreci tamamlanm olacaktr. Bu noktada iletiimin gerekletiinden yani mesajn alcya ulatrldndan ve alcnn mesaj aldndan bahsedilebilir. letiimin etkinlii ise, gnderilen mesajn anlam ve etkisinin alcya tam olarak iletilme gc yani gnderilen ile alnan fikrin benzer olma hali olarak ifade edilmektedir .
letiimin Unsurlar : Gnderici (Kaynak) ,Mesaj (leti) , Alc,

Kodlama(Gnderici mesajn, sz, yaz, iaret, say, davran, vb. ok eitli ekillerde kodlayabilir), Kod Ama(Alcnn gelen mesajn kodunu zerek yorumlamasna ise kod ama ad verilir), Kanal(fiziksel ;sesimiz, bedenimiz. Teknik;telefon. Toplumsal;okullar, gazeteler, vb.), Geribildirim(Geribildirim, iletiim srecinde alcnn gndericiye verdii cevap olarak tanmlanmaktadr ve gndericinin alcya mesajn iletmesinde ne denli baarl olduunu gstermektedir . Alc tarafndan verilen geri bildirim szel olabilecei gibi szsz de olabilmektedir).
letiim Engelleri ve letiimi Gelitirme Yntemleri letiim Engelleri :letiim srecinin baarl olmas alcnn
gndercinin iletmek istedii mesaj doru bir ekilde anlamas ile mmkn olmaktadr. -Filtreleme:Gndericinin kendini iyi biri gibi gstermek adna kastl olarak mesajn deitirerek alcya ulatrmas olarak ifade edilebilir. Bu duruma bir alann stne duymak istedii eyleri sylemesi rnek olarak verilebilir -Algda Seicilik :Alc gnderciden gelen mesajlar ihtiyalar, deneyimleri, gemi yaantlar ve dier kiisel zellikleri temelinde semektedir -Duygular:Gnderici tarafndan iletilen ayn mesaj alc tarafndan kzgn ya da mutlu olduunda farkl ekillerde yorumlanabilmektedir. -Kullanlan Dil:Gerek gndercinin gerekse alcnn dil becerilerinin gelimemi olmas iletiimi engelleyen unsurlardan bir tanesidir. -Ar Bilgi Yklemesi :nsanlar kendilerine gelen mesajlar amlayarak yorumlama konusunda snrl kapasiteye sahiptirler. Alcya gnderilen mesajlar bu kapasiteyi at durumlarda ar bilgi yklemesi sz konusu olmakta ve iletiim sreci kesintiye uramaktadr -Fiziksel Faktrler:letiim srecini engelleyen fiziksel faktrler grlt, mesafe ve zaman olarak ifade edilebilir. -Kltrel Faktrler: Her eyden nce kltr fark kelime ve iaretlerin anlamlarn da farkllamaktadr. Bir kelimenin ya da iaretin anlamnn iyi tercme edilmedii durumlarda gnderici ile alc arasnda salkl bir iletiim kurulmas da zorlaabilmektedir. Bu nedenle etkin bir iletiimin nndeki kltrel engelleri kaldrmak gerekmektedir -Mesaj Verme ekli :iletilecek mesaj ok karmaksa bu durumda mesajn szel olarak deil de yazl olarak alcya iletilmesi mesajn aklda tutulmas asndan daha etkin olabilecektir
olmas ve geribildirimi annda almaya/vermeye olanak salamasdr. En byk dezavantaj ise mesajn baka insanlara aktarlmak istendiinde bozulmalara urayabilmesidir. nk her kii mesaj kendine gre yorumlamakta ve kar tarafa ulatrlan mesaj ou zaman orijinal mesajla ok farkl olmaktadr 2.Szsz letiim:Mahrebian ve Ferris (1967) tarafndan yaplan bir aratrmada bir iletiim srecinde kar taraf zerinde szlerin yalnzca %7, sesin % 38, beden dilinin ise % 55 orannda etkili olduu sonucuna ulalmtr. Szsz iletiim, beden hareketleri, jestler, ses tonu, vurgulamalar, vb. gibi szel olmayan birok unsuru iermektedir.ununla birlikte fiziksel grnt, kyafetler, kullanlan aksesuarlar, yz ifadeleri gibi unsurlar da szsz iletiim ierisinde yer almaktadr 3.Yazl letiim:Yazl iletiim, notlar, mektuplar, faks mesajlar, elektronik postalar, rgtlerdeki raporlar, bltenler ve dier yaz arayclyla iletilen kelime ve sembolleri iermektedir. Yazl iletiimin kullanlmasnn en byk nedeni kantlanabilir ve de somut olmasdr. Ayrca mesajn ierii ile ilgili akla taklan bir soru olduunda yazl mesaja tekrar bavurabilmek mmkn olmaktadr.Yazl iletiim szl iletiime oranla mesaj zerinde daha ok dnmeye imkan vermektedir. Bu nedenle yazl iletiimde iletilen mesajlar daha mantkl ve ak olmaktadr. Bununla birlikte yazl iletiim zaman alc bir iletiim trdr. Yazl iletiimin bir dier nemli dezavantaj da szl iletiimle kyaslandnda geri bildirim almak konusunda zayf olmasdr.
letiim ekilleri: Kiinin kendi ile iletiimi, kiileraras

iletiim, grup iletiimi ve rgtsel iletiim olarak belirtebilir 1.Kiinin Kendi le letiimi :Bu iletiim insann kendi i dnyasnda gerekletirdii isel konumalar ya da hayalleri iermektedir Yaplan aratrmalar, insann kendi ile iletiim kurmazsa bir sre sonra kendi i dnyas ile balantsnn kopacan ve bu durumun da byk bir mental rahatszla yol aabileceini gstermektedir. nsann isel iletiimi, olaylar kendi ierisinde ekillendirme ve bunlarla ilgili kanaatlere ulama, planlama, analiz etme, dnce ve mesajlar yorumlama konularnda insana yardmc olmaktadr. Ayn zamanda yeni fikirlerin olumas, yeni kararlarn alnmas ve sorunlarn zmne de imkan vermektedir. Kiinin kendi ile iletiiminde bahsedilmesi gereken nemli konulardan biri de kiinin kendini tanma ve darya yanstma derecesini gsteren Johari Penceresidir. Joseph Luft ve de Harrington Ingham tarafndan gelitirilen Johari Penceresi kiinin aa kard alanlar ile aa karmad, kendi iinde saklad alanlar gstermektedir. Ak Alan: Kiinin kendi tarafndan da balar tarafndan da bilinen alandr. Bu alanda insanlar umutlarn, beklentilerini ya da korkularn ekinmeden dier insanlarla paylamaktadrlar Kr Alan: Bu alan bakalar tarafndan bilinen ancak kiinin bilmedii alandr. Bakalarnn bir kii hakknda edindii izlenimlerle ilgilidir. Sakl Alan: Bu alan kiinin bildii ancak bakalarnn bilmedii alandr. Kii bilinli olarak baz yanlarn gizlemek istemektedir. Bilinmeyen Alan: Bu alan ise kiinin de bakalarnn da bilmedii, karanlk alandr.
letiim Gelitirme Yntemleri : Etkin bir iletiimden sz

edebilmek ve de iletiimi gelitirmek iin gerekli olan nemli noktalar u ekilde ifade edilebilir: Mesaj Dikkatlice Oluturmak, Empati Kurabilme,Aktif Dinleme(gelen bilgiyi ileme srecine aktif olarak katlmay ifade etmektedir), Geribildirim Verme.
letiim Trleri 1.Szl letiim:Szl iletiim insanlar arasnda szel olarak

kurulan iletiim trdr. Szl iletiimin en byk avantaj hzl
67
Biimsel iletiim alar

-Zincir Modeli :Zincir ada yeler nceden belirlenen srayla birbirleriyle iletiim kurmaktadrlar. Zincir alar, grevleri birbirine bal kiilerin oluturduklar gruplarda bulunmaktadr. nceden belirlenen bir srayla grup almas yapmak gerekince, zincir a sz konusu olmaktadr, nk grup yeleri birbiriyle iletiim kurma ihtiyac hissetmektedirler.
68
Etkili bir iletiim sreci iin Johari Penceresinde yer alanak alann geniletilmesibilinmeyen alann daraltlmas gerekmektedir. Yani baka bir ifadeyle etkili bir iletiim bireyin kendini aa vurma derecesininarttrlmasyla mmkn olabilmektedir. 2.Kiileraras letiim:Kiileraras iletiim, bireyler ya da kk gruplar arasnda karlkl gvene dayanan, ilikiler a oluturan, bilgi ve duygularn paylalmasn amalayan ift ynl szl ve szsz etkileim sreci olarak tanmlanabilir. Kiileraras iletiimde taraflar karlkl olarak gnderici ve alc konumuna gemekte ve birbirlerinden en st derecede geribildirim almaktadr Kiileraras iletiimin en byk avantaj karmzdaki kiilerle daha ak ve kolay bir ekilde iletiim kurmaya olanak vermesi olarak ifade edilebilir. 3.Grup letiimi :nsanlar eitli sosyal gruplar ierisinde yer almakta ve bu gruplar ierisinde dier yelerle srekli olarak iletiim halinde bulunmaktadr. nsanlarn grup ierisinde kurduu iletiim grup iletiimi olarak adlandrlmaktadr 4. rgtsel letiim:rgtsel letiim, rgtte meydana gelen ve de rgtsel ama iin yaplan iletiim olarak tanmlanabilir letiim olmadan bir rgtn var olmas mmkn olmamaktadr. letiim bir rgtte amalarn paylalmas ve de koordinasyon salanmasnda temel mekanizmadr.Bunun yan sra iletiim planlama, karar verme gdleme ve denetim ilevlerinin yerine getirilmesinde de ok nemli bir rol oynamaktadr. Robbins, (2005, s. 299) rgtsel iletiimin rgt iinde balca drt amaca hizmet ettiini belirtmektedir. Bunlar: Kontrol, motivasyon, duygusal ifade ve bilgi aktarm olarak ifade edilebilir. rgtsel iletiim biimsel ve biimsel olmayan iletiim olmak zere iki gruba ayrlarak incelenebilmektedir. 4.A.Biimsel iletiim:Biimsel iletiim bir iletmenin rgtsel yaps dorultusunda oluan iletiim sistemidir. Biimsel iletiime bal olarak st ve ast arasndaki rgtsel iliki ilerlik kazanmaktadr. Biimsel iletiim ncelikle rgt ierisinde bilginin nceden belirlenmi kanallarla ilgili blmler aktarlmasn salamaktadr. Ayn zamanda zellikle byk lekli iletmelerde iletiim alar rgt balayc, btnletirici bir rol oynamaktadr. Gerekli bilgiyi doru yerde ve doru zamanda salayarak rgt ierisinde koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarn kolaylatrmaktadr. Ayrca biimsel iletiim kanallar st dzey yneticilerin birok bilgi ierisinden kendileri iin gerekli olanlar semesine yardmc olmaktadr .Bunun yan sra biimsel iletiimin dezavantajlar ise u ekilde sralanabilir: Zaman alc ve maliyetli bir iletiim trdr. Hat yneticilerine ekstra bir i yk yaratmaktadr. Zaman zaman bilgiler iletiim kanallar ierisinde kaybolmakta, filtrelenmekte ya da bozulmalara urayabilmektedir. st dzey yneticilerle orta kademe yneticiler ve astlar arasnda kopukluk yaratabilmektedir . Biimsel iletiim trleri :rgt ierisinde biimsel iletiim ekilde olmaktadr; -Dikey letiim:Hiyerarideki iki veya daha fazla seviye arasndaki bilgi alverii olarak tanmlanabilir. -Yatay letiim :rgt ierisinde eit seviyede bulunanlar arasnda kurulan iletiim trdr -apraz iletiim:apraz iletiim rgtte alanlar arasnda hem yatay hem de dikey olarak rgt hiyerarisinin farkl dzeylerinde ve farkl birimler arasnda kurulmaktadr.
Grup yeleri arasnda snrl etkileim bulunduundan zincir iletiim alar takmlarda grlmemektedir Zincir iletiim a blmler aras yatay bir iletiim a olarak kullanlabilecei gibi dikey iletiim a olarak da kullanlabilmektedir. Dikey modelde, en gl kii zincirin tepesinde yer almaktadr. Zincir, geribildirim olana salamakla birlikte, gnderici ve alc arasnda birok balant yer alabilmekte ve bu da mesajn bozulmasna yol aabilmektedir. Zincir a modeli iletiimin ileyiinde yava olabilmekte ve ar bilgi yklemesine maruz kalabilmektedir. Byle bir a genelde greceli olarak kararlarn yava verilmesine yol amakta ve bu kararlarn kalitesi de byk oranda a liderine bal bulunmaktadr. -Y Modeli:Y iletiim a, zincir ana benzemektedir. Statleri eit olan iki ye, ters Ynin zerinde ya da altnda konumlanmaktadr. Zincir ada olduu gibi, Y a da greceli olarak daha az etkin bir ekilde geribildirim yaplmasna olanak salamaktadr. Y iletiim a, zincir a kadar yava olmamakta ve ok mesajlar o kadar da ok bozulmaya maruz kalmamaktadr Bu iletiim modelinde, ilerleme asgari seviyededir. Karar kalitesi de hala lidere bal bulunmaktadr. Y modeli merkeziletirme salamakta, bu da bir yenin dier yeye dorudan ulamasna olanak vermektedir. Bu, sonu olarak merkezdeki kii iin fazla bilgi yk anlamna gelmektedir -Daire Modeli :Bu modelde, grup yelerinin birbirleriyle iletiim kurma olanaklar fazla olmaktadr. Grup yeleri benzer tecrbe, inan, uzmanlk alanlar, gemi, hatta grup almalarndaki oturma yerlerine sahip olan alma arkadalaryla iletiim kurmaktadrlar .Bu iletiim a, her yenin dier iki yeyle dorudan iletiim kurmasn salamakta bu da karar kalitesini arttrmaktadr .Bununla birlikte etkinlii en dk modeldir. nk grup organize olmaktan ok uzaktr ve de lider belirsizdir. En ok alma faaliyeti bu modelde grlmekle birlikte i performans yava ve dzensizdir. Ancak karmak problemleri zmede ve yeni durum ve grevlere uyum salamada tekerlek modeline gre daha baarldr. yeler arasnda en ok tatmin yaratan modeldir, nk kararlar byk lde tam katlm ile alnmaktadr -Tekerlek Modeli:Tm alar arasnda en ok merkezilemeyi gsteren modeldir. Merkezindeki kii dier yelerin tamamyla dorudan iletiim kurabilmektedir ve o kiilerin dorudan iletiim kurduklar tek kiidir. Merkezileme, iletiim srecini, zellikle de karar verme srecini hzlandrmaktadr. Ancak grubun problemleri artarak karmak hale gelince balanty salayan kii zerindeki talepler oalmakta bu da iletiimin etkinliini ve verimliliini azaltabilmektedir.Bu modelde grubun dier yeleri iyi performans sergilemek iin birbirleriyle iletiim kurmak zorunda deildir. Bu iletiim modeli grev bamszl olan komuta gruplarnda bulunur. Bu iletiim modeli gruplarda bulunmasna ramen, takmlarda bulunmamaktadr. nk takm almasnn youn etkileimine izin vermemektedir.Tekerlek modeli merkezdeki kii dndaki yelerin en dk seviyede tatmin duyduu iletiim modelidir -ok Kanall letiim Modeli:ok kanall iletiim a yelerin birbirleriyle dorudan iletiim kurmasna olanak salamaktadr. Bu iletiim a, yksek kalitede karar verilmesini salamakta ve mesajlar daha az bozulmaya uramaktadr st ynetim takmlar, apraz fonksiyonel takmlar ve kendi kendilerini yneten takmlar genelde bu iletiim modeline sahip olmaktadrlar.Bu model karmak problemlerin zm iin tm grup yelerinin yksek bir derecede katlm gerektiren durumlarda idealdir. Liderliin kimde olduu belirsiz olduu bu modelde yelerin hepsi yksek oranda i tatmini elde etmektedir. Bu modelin bir dezavantaj hem bilgi al-verii iin hem de karar vermek bakmndan zincir a kadar yava olmasdr, bunun nedeni de meydana gelen iletiim miktarnn ok fazla olmasdr (Snigh, 2010, s. 206). Bununla birlikte bu model hzl karar vermeyi gerektiren kriz
durumlarnda ok geerli bir model deildir. Bu durumlarda tekerlek modeline dnme eilimi gstermektedir.
nedenle her insan bu szsz iletiimi okuyabilme yeteneine sahiptir. Bu bilinsizce yaplan bir eylemdir. Bununla birlikte beden dili hareketleri ve bunlarn ne anlama geldii renilerek bilinli bir ekilde szsz mesajlar yorumlanabilmekte ve bu da kiiler arasnda kurulan iletiimin etkinliini arttrabilmektedir
1.Blgesel Alanlar -zel Alan: 15-46 cm arasnda olan alandr. Btn alanlar
ierisinde kii iin en nemli olandr. Kii bu alana yalnzca annesi, babas, ocuu, ei, yakn arkadalar gibi ok yakn iliki iinde olduu kimselerin girmesine izin vermektedir. -Kiisel Alan: 46 cm ile 1.22 m arasnda olan alandr. Bu uzaklk arkada toplantlarnda, ofis partileri gibi sosyal ilikilerde insanlarla araya konulan uzaklktr. -Sosyal Alan: 1.22 m ile 3,6 m arasndaki alandr. Bu alana tamirciler, postaclar, ie yeni balayan kiiler gibi ok fazla tannmayan insanlar girmektedirler. -Genel Alan: 3,6 m ve sonrasn ieren alandr. Bu alana herkes rahatlkla girebilmektedir. Her insan etrafnda grnmez bir kiisel snr emberine sahiptir. nsanlar zel alanlar ihlal edildiinde kendilerini rahatsz ve gergin hissetmektedirler.
2.Ellerin Verdii Mesajlar Sembolik Hareketler:Ellerle yaplan sembolik hareketler

kltrden kltre farkllk gstermekle birlikte genellikle birok insan tarafndan kullanlan hareketler u ekilde ifade edilebilir -Baparman yukary gsterdii iaret genellikle iyi i kardn, tamam veya her ey yolunda anlamn tamaktadr -Avucun parmaklar ak ekilde yere doru bakt ve de saa sola salland hareket yle byle veya olabilir anlamna gelmektedir. -Omuzlar kaldrma, zellikle avular kaldrma hareketi ile birletiinde o konuda hibir ey bilmiyorum ya da umursamyorum anlamna gelmektedir. -Baparma aa doru evirmek kt fikir veya hayr anlamna gelmektedir. Avu leri :Ak avu jesti doruluk, drstlk, birlik ve teslimiyetle ilikilendirilmektedir. ou zaman, insanlarn yemin ederken ellerini kalbine gtrd grlmektedir. Bir insan ak ve drst olmak istediinde, bir elini ya da iki elini karsndakine doru uzatmaktadr. Birine almak isteyen kii ise avu ilerini yavaa ona doru gstermektedir. Bu hareket, bir kiisinin karsndaki kiiye doru eyler sylediini gsteren tamamen bilinsiz bir harekettir. Yalan syleyen biri ellerini arkasnda kavuturmakta, cebine koymakta ya da kollarn balayp oturmaktadr .nsanlar konuma esnasnda karsndaki kiinin ellerini gremedikleri zaman pheye dmektedirler. nk beyin iletiim srecinin ayrlmaz bir paras olarak el hareketlerini temel almaktadr . temel avu ii jesti vardr;Avu ii yukar doru olan jest bir teslimiyet iaretidir. Bunun tam tersi, avu ii aa doru olan jest, talebin bir otorite tarafndan verildiini gstermektedir. Avu ii yumruk eklinde kapalysa ve iaret parma da kiiye dorultulmusa, bu bir gzda verme olarak yorumlanabilmektedir. Kenetlenmi Eller:Yaplan aratrmalarda kenetlenmi ellerin kiilerin olumsuz bir yaklam dizginlemeye altklarnn ifadesi olduu sonucuna ulalmtr. Byle bir duru sergileyen kii inandrcln kaybetmekte ve kar tarafa anlamaya kapal bir grnt vermektedir . Bu hareketin ana konumu bulunmaktadr ;eller yzn karsnda kenetlenmi, otururken eller masann zerinde ya da bacakta, ayaktayken ellerin nde kenetlenmesi.
4.B. Biimsel olmayan iletiim: rgt
letiim Kanallarnn Seimi :Yz yze iletiim kanal

verimlilii konusunda en yksek skora sahiptir. Bunun nedeni yz yze iletiimin iletiim sreci boyunca maksimum miktarda bilgi alveriine olanak salamasdr. Buna karlk formal raporlar ve bltenler gibi yazl iletiim kanallar en dk skora sahip kanallardr.letiimde kanal seimi mesajn rutin ya da rutin olmamasna bal olarak deimektedir. Rutin mesajlar ise basit ve dorudan mesajlardr. Bunlar veri aktarm, istatistik bilgiler, daha nce zerinde fikir birliine varlm ve anlalm bilgilerin aktarm gibi mesajladr.Yneticiler rutin mesajlar iletme konusunda dk derece verimli grnen kanallarla etkin bir ekilde iletiim kurabilmektedir.Rutin olamayan mesajlar ise belirsiz, allmadk durumlarla ilgili, yanl anlalamaya ok msait olan mesajlardr. Genellikle bu tr mesajlar zaman basks ve beklenmedik durumlarla karakterize edilmektedir. Yneticiler rutin olmayan mesajlar iletme konusunda ise yalnzca yksek verimlilik gsteren kanallar kullanarak etkin iletiim kurabilmektedirler .
B. BEDEN DL
Kiiler arasnda kurulan ilikilerde iki tr iletiimden sz edilebilir. Bunlar szl iletiim ve szsz iletiim olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Szl iletiimde ne sylendii, szsz iletiimde ise nasl sylendii nem kazanmaktadr. Szsz iletiim doutan gelen, igdsel bir iletiim trdr. Bu
69
ierisindeki dedikodular ve sylentileri tayan biimsel olmayan iletiim kanallar da bulunmaktadr. Biimsel olmayan iletiim kanallar yneticilerin alanlarnn moral ve problemlerini renmek iin ok nemli kaynaklardr. Yaplan aratrmalar dedikodunun en nemli rgtsel iletiim kayna olduunu gstermektedir .Bu iletiim eklinin avantajlar ise u ekilde belirtilebilir: rgt yelerine sosyal ihtiyalarn giderme konusunda tatmin salamakta, alanlar arasnda daha iyi kiisel ilikilerin gelimesine olanak vermektedir. Hzl bir iletiim eklidir. Biimsel iletiimin yaratt boluklar doldurmaktadr. Bununla birlikte dezavantajlar ise u ekilde sralanabilir: Bu kanaldan akan bilgiler gvenilir deildir. Kiiler bilgi ak ile ilgili sorumluluk duymamaktadrlar, bilgi ak genellikle sylenti eklinde olmaktadr. Gizli bilgiler bu kanal araclyla szabilmektedir.
Bu durularn hepsi de kiinin olumsuz bir davran dizginlemeye altn gsteren bir hayal krkl olarak yorumlanabilmektedir Eliyle Azn Kapatmak:Elin yz kapatmas genel olarak olumsuzluk, endie, phe ve yalana dair bir ipucu olarak deerlendirilmektedir .Bu jesti genellikle aldatc szler syleyen kii, yaptn belli etmemek iin kullanmaktadr. Bu jestte, eller azn bir ksmn kapatmakta ba parmak ise yanaa doru bastrlmaktadr. Yalan syleyen kiiler bu jesti ok sk kullanmaktadrlar. Fakat dinleyici bu jesti yapt zaman bu onun karsndaki kiinin yalan sylediini dndn ve bu durumdan rahatsz olduunu gstermektedir. Elin eneyi Okamas:Bu hareket bir karar verme srecini ve younlama isteini ifade etmektedir. Dikkat ve younlama isteini gsteren bir dier ipucu ise, iaret parmann ba gsterdii, elin ise yanaa dayal olduu durutur
Byle bir durumda beklenebilir.
szel
ya
da
fiziksel
bir
saldr
Ksmi Kol Kavuturma Engelleri :Bu harekette ellerin biri

dier kolu kavramaktadr. Bulunulan ortamdaki insanlar ok fazla birbirini tanmyorsa, kiiler kendilerini gvensiz hissetmekte ve kendilerine gven salamak iin bu hareketi yapmaktadrlar. Genellikle bu hareket kadnlar tarafndan yaplan bir harekettir. Gizlenen Kol Kavuturma Hareketleri :Bu harekette ise tm kol kavuturma hareketleri gibi bir kol dier kolu tutmak zere bedenin nn kapatmakta ancak kollar kavuturmak yerine ellerden biri anta, saat, gmlek kolu veya dier kolun zerinde ya da yaknnda bulunan bir eye dokunmaktadr. Kii kendini bu ekilde gvende hissetmektedir.
4. El Skmalar
El skmalarda avu iinin aaya bakt durum kar tarafa eit bir iliki kurma frsat vermediinden en saldrgan el skma stilidir. ki elle el skma ise karsndakine gven vermek iin yaplmakla birlikte yeni tanlan biri tarafndan ho karlanmayabilmektedir. El skrken eli yeterince kavramamak ise zayf bir karakter olarak alglanmaya neden olabilmekte, ok sk bir el kavrama da kardaki kii iin itici olabilmektedir. El skrken bilek, dirsek ya da kol kavrama ise kiinin zel alanna girmek olduundan bu tr el skmalar ok yakn olunan kiiler iin kabul edilebilir bir davran olarak deerlendirilmektedir. hayatnda, ilk nce selam veren ve kendisiyle grlecek olan kii elini uzatmaldr. El skmalarda her zaman sa el uzatlmaldr. El skrken omza dokunulmamal, bunun yerine gz temas kullanlmaldr. ki el ile yaplan el skmas zellikle ilk i grmelerinde uygunsuz bir harekettir.
Buruna dokunmak:Bu hareket aslnda eliyle azn kapatma

hareketinin daha ince versiyonudur.Kiinin aklna olumsuz bir dnce geldiinde, bunu gizlemek iin en hzl yol eliyle azn kapatmaktr ya da daha ince yolu burnuna dokunmaktr. Az kapama hareketinde olduu gibi, buruna dokunma jesti de konumac tarafndan yalan saklamak iin kullanlmakta, dinleyicinin bunu kullanmas ise phe gstergesi olarak yorumlanmaktadr . Gz ovuturmak:Bu hareketle beynimiz aldatmacay, pheyi ya da yalan engellemektedir. Yalan syleyen kii bu hareketi yaparak, yalan sylerken karsndakine bakmam olmaktadr. aret parma ile gze dokunmak ise kardaki kiinin konuya ilgisinin, dikkatinin azaldn ya da stres altnda olduunu gstermektedir. Ba aa konumda ve her iki gz kapal durumdayken iaret parma ile bir gze dokunma hareketi ocuka bir hareketi artrmakta ve bu kiinin yaknlk arad anlamna gelmektedir Kulak ovuturmak:Bu hareket dinleyicinin elini kulann evresine getirerek kt eyleri duymaktan kanmasn ifade etmektedir. Elini kulana gtren bir dinleyicinin bu hareketi, yeterince dinledii artk konumak istedii eklinde yorumlanabilmektedir . Kendine Dokunmak:Elleri vcuda temas ettirmek sakinletirici bir etki yapmaktadr. Kendine dokunma hareketi, arma, utanma, phe, kayg gibi duygular ifade etmektedir. Bir kiinin ensesine dokunmas i ya da d stres yaratclarna karn belirgin ve sk grlen yattrma hareketlerinden biridir. Parmaklar Azda:Genel olarak kiiler parmaklarn bask altndayken azna gtrme eilimindedirler. Parmaklar aza gtrme gven ihtiyacnn da vurumu olarak belirtilebilir
5.Ayaklarn Verdii Mesajlar:. Kii ayaklarn baka bir

noktaya dndrdnde bu durum bir zlme, bir uzaklama isteini gstermektedir. Kii, eer elleriyle dizlerini kavrarsa bu durum konumay bir sonuca balayp girmek istediine iaret etmektedir. Bu hareketi genellikle vcudun ne doru eilmesi ve oturulan sandalyenin ucuna doru gelinmesi izlemektedir Bacak Bacak stne Atma:Bacak bacak stne atma savunmann bir dier eklidir . Bacaklar 4 ekline getirmek rekabet ieren bir harekettir. Bir tartmada genellikle kiiler bacaklarn 4 ekline getirerek bir ya da iki elini kullanarak bacaklarn sabitlemektedirler. Bu durum bu kiinin direncinin krlmas zor, inat bir kii olduunu gstermektedir. Ayaklar arp Konumuna Getirme:Oturulan yerde arp durumuna getirilen ayaklar kollarn kenetlenmesinde olduu gibi iletiime kapallk anlamna gelmektedir. nsanlar ayaklar ak konuma geldiinde sylenenlere dikkat vermeye balamaktadrlar
3.Kollarn Verdii Mesajlar: nsanlar mutlu olduklarnda

kollarn serbest bir ekilde hareket ettirmektedirler. znt ya da korku durumunda kollar kapal konuma gelmektedir. nsanlar, yaralandnda, tehdit altnda olduunda, endielendiinde kollarn gsn etrafn saracak ekilde kapatmaktadrlar. Bu davran kiinin fiili veya sezilen bir tehlikeye kar korunmasn salayan, hayatta kalmaya ynelik bir davran eklidir.Bir engelin arkasna saklanmak kendimizi korumak iin erken yalarda renilmi bir insan tepkisidir. Standart Kol Kavuturma Hareketi:Bu hareket ho olmayan bir durumdan saklanma giriimi olarak grlmektedir. Kol kavuturma hareketini krmann en iyi yollarndan biri karda bulunan kiiye kalem, kitap gibi bir eyler uzatmaktr. Bu davran o kiinin kollarn zmesini ve bu ekilde ak bir tutuma kavumasn salamaktadr Kol Kavrama Hareketi:Bu hareket kollarn gs zerinde tamamen aprazlanmasndan ve ellerin kollar kavramasndan oluur ve hemen hemen dnyann her yerinde savunma anlamna gelmekte ve negatif duygular artrmaktadr. Glendirilmi Kol Kavuturma Hareketi: Kol kavrama hareketine ek olarak kii yumruklarn da skyorsa bu, saldrgan ve savunmaya gemi bir durumu gstermektedir.
6.Gzler ve Baklar Gz Temas Kurmak:Konuan kii sylediklerinin anlalp

anlalmadn anlamak iin gz temas kurarken, kar taraf iin gz temas bir ilgi iaretidir.Konumann younluunun azaldn gsteren iaret, katlmclardan birinin etrafna bakmaya balamas, dikkatini baka eyler zerinde younlatrmasdr. Negatif Gz Temas: Dik dik bakmak, srekli, dorudan ve cretkar bir bak trdr. Bu tr ar bir gz temas genellikle hakimiyet kurma arzusu, stnlk kurma, saygszlk ve aalama isteinin iareti olarak grlmektedir Gzbebekleri :Heyecanlannca gz bebekleri normalden drt kat daha byk olmaktadr. Sinirlenince ise gz bebekleri birden klmektedir. Gzleri Ksmak:Gzlerin kslp klmesi phe durumunda yaplan bir davrantr. Kii bu durumda kendisini tatmin edecek bilgi veya cevap beklentisi ierisine girmitir. Gzlerin gevemesi beklenen cevabn bulunduunu gstermektedir
70
Zihin Gz:Sa elini kullananlar, bir imge yaratrken genellikle

gzleri yukarya ve saa doru bakmaktadr. Eer daha nce duyduklar bir eyi hatrlamaya alyorlarsa sola doru bakmakta ve baklarn sanki bir ey dinliyormu gibi yana doru emektedirler. Eer bir hissi hatrlamaya alyorlarsa aaya ve sola doru bakmaktadrlar
7. Ba Hareketleri Yana Eik Ba:Bir kiinin konuyla ilgilendiini ve konuya dahil

olduunun iareti olarak grlmektedir. Ba yana eme ok olumlu bir ipucu olmakla birlikte ayn zamanda bilinaltnda bir boyun eme iareti olarak da alglanabilmektedir Ba Aaya Eik:Ban aaya eik olduu pozisyon, tavrn olumsuz hatta yarglayc olduunu gstermektedir. Eletirel deerlendirmede genellikle ba aaya eiktir. Ba evirmek:nsanlar onlar rahatsz eden bir ey anlatyor ya da dinliyorlarsa balarn konutuklar kiiden baka bir yne evirme eilimindedirler. Bu araya mesafe koymak iin yaplan bir harekettir Ba Sallama:Baa iki yana sallama dnyann birok yerinde hayr, katlmyorum anlamna gelen bir iarettir. Ban aa-yukar doru hareketi ise birok yerde onaylama, ay fikirde olma anlamndadr. Bir kiinin ban yavaa sallamaya devam etmesi konuan kiiye ilgi duyulduunun gstergesidir. Hzl sallama ise sabrszl ve konuma srasnn kendisine gelmesini beklediini gstermektedir
skandinavlar bir kez perken, spanyol ve Franszlar iki kez, Hollandallar, Belikallar ve de Araplar kez pmektedirler. Gz Temas:Baz kltrlerde direkt gz temas drstlk ve ilgi iareti olarak deerlendirilirken, baz kltrlerde ise saygszlk ve kstahlk olarak deerlendirilmektedir. Direkt gz temas Kuzey Amerika lkelerinde ise yetikinlerin ocuklar azarlama ve uyarma ekillerinden biridir .Araplar gz gze gelmeyi sevmemektedirler. Japonlarda fazla gz temas kurmak saygszlk olarak alglanmaktadr. Bunun yan sra Amerika ve Avrupa toplumlarnda gz temas uzunluu daha fazladr El aretleri: Birok kltrde aferin ya da iyi i kardn anlamnda kullanlan baparma yukar kaldrma hareketi Avustralya ve Nijeryada saldrganca bir hareket olarak alglanabilmektedir. Parmaklarn aprazlanmas Amerikada bol ans anlamnda iken Trkiyede bir kii ile ksme hareketi olarak yaplmaktadr. aret parman elmack kemii zerine getirerek aa ekme hareketi Fransa, Almanya, Yugoslavya ve Trkiyede her eyin farkndaym anlamnda kullanlrken, talya ve spanyada uyank ol anlamnda kullanlmaktadr. Amerikada yaygn ekilde kullanlan baparmakla iaret parman birletirerek yaplan tamam iareti Fransada sfr anlamna gelirken, Japonyada paray temsil etmektedir .
11. Yalan aretleri:Yalan sylemeyen insanlar rahat bir duru

arz etmektedirler. kardaki kiinin yalan syleyebilecei ihtimali deerlendirildiinde, ncelikle onun rahatlk durumuna dikkat edilmelidir. nsanlar bir eyleri sakl tutmalar gerektiinde ya da holanmadklar bir durumla karlatklarnda rahatszlk hissetmektedirler. Bu dorultuda insanlarn kalp atlar hzlanmakta, daha hzl soluk alp vermeye ve de terlemeye balamaktadrlar.ncelikle rahatszlk duyulan durumdan uzaklamak ve kama istei ile srekli ayaklar oynatlmakta, kii rahatszlk iinde srekli kprdanmaktadr. Ancak bu durumun her zaman kiinin yalan syledii anlamna gelmedii unutulmamaldr. Bu hareket kiilerin nedeni her ne olursa olsun bulunduklar durumdan rahatszlk duyduklar eklinde yorumlanmaldr .Yaplan aratrmalar, yalan syleyen kiilerin yz ile temasnn arttn, bu kiilerin belirsiz bir ekilde ve sk sk az, burun ve salarna dokunduklarn gstermektedir.Boyun kama ya da yaka ekitirme gibi hareketler kiilerin yalan syleyebileceklerine dair ipular vermektedir. Yaplan aratrmalar yalan sylerken kadnlarn gzlerini yukarya erkeklerin ise aaya doru kardn gstermitir. Bir dier yalan belirtisi yalan syleyen kiinin ellerini saklamasdr. Yalanla ilgili nemli ipularndan biri de gzbebeklerinin klmesidir.
8. Aynalama: Aynalama, kiilerin iliki iinde bulunduklar

kiilerle ayn tr davran sergilemesini, onlarn davranlarn bilinsizce kopyalamasn ifade etmektedir. Bu kopyalama kiinin kardaki kiinin fikir ve tavrlarna katldn syleme eklidir. Bu taklit ilemi, iyi arkadalar, ayn statdeki kiiler ya da evli iftler arasnda olabilir. Birbirlerine yabanc olan kiiler ayn pozisyonu almaktan zellikle kanmaktadrlar. Bir kii karsndaki kiinin hareketlerini kopyaladnda bu, kiinin karsndan bulunan kiiden holandn ya da onunla ayn fikirde olduunu gsterme yollarndan biri olarak deerlendirilebilir
9. Dokunma: Mayo Clinicte yaplan bir aratrmada srekli

olarak dokunularak sevilen prematre bebeklerin ayn sklkla dokunulmayan bebeklere oranlara yzde 40 daha hzl bydkleri tespit edilmitir. Dokunma iletiimde belirleyici ve etkileyicidir. Dokunma kiileraras sevme, yaknlk, g, stat ve kltrel faktrlerle yakndan ilikilidir.Dokunmann bir dier anlam ise sahiplenmedir. nsanlar bir kii ya da nesneyi sahiplenmek iin ona dokunmakta ya da yaslanmaktadrlar.
10. Kltrler ve Beden Dili: nsanlarn tm davranlar

kltrel balam iinde olumaktadr. Szel olmayan iletiim becerileri bu kapsamda deerlendirilmekte ve incelenmektedir. Szel olmayan iletiimin unsurlar kltrden kltre farkllk arz edebilmektedir Kltrlere ait beden dili hareketleri ile ilgili baz rnekler u ekilde belirtilebilir; Selamlama:Dnyann her yerinde genel olarak kullanlan selamlama ekli tokalamaktr. Amerika Birleik Devletlerinde tokalama cokulu bir ekilde karsndakinin elini kavrayarak ve birka defa sallayarak yaplrken ngilterede kardaki kiinin eli ya da be kez sallanmaktadr. Almanya ve Fransada ise etkisi giderek azalan ekilde bir ya da iki sallama yeterli saylmaktadr. Asya lkelerinde el gevek bir ekilde kavranrken Latin Amerikada hafif ve uzun sren bir tokalama tercih edilmekte ve eli abuk geri ekmek hakaret olarak alglanabilmektedir.Baz kltrlerde ise selamlamayla birlikte yanaktan pme de vardr.
12. Oturma Alar Ke Pozisyonu :Bu pozisyon arkadalar arasnda gndelik

yaplan konumalarda kullanlan bir adr. yi bir gz iletiimine ve beden dili hareketlerinin kullanmna ve kar tarafn beden dili hareketlerini gzlemlemeye olanak vermektedir bu pozisyonda kii, karsndakini karlaryla elien biri olarak deil, bir problemi beraberce zecek biri olarak alglamaktadr . Bu oturma asnda ayrca masann ke noktas kiiler arasnda bir bariyer grevi grmekte ve bu da kiilerin kendilerini daha gvende hissetmelerini salamaktadr . birliki Pozisyon: Bu pozisyon iki kiinin karlkl olarak birbirlerine ynlendikleri ayn ekilde dndkleri ve ayn i zerinde birlikte altklar durumda oluan pozisyondur. Bir vakay sunmak ve kabul edilmesini salamak iin en stratejik pozisyondur nk bu pozisyon gz temas kurmaya ve kardaki kiinin davranlarn aynalamaya imkan vermektedir. Ayrca bu
71
maj Kavram:Dncelerin ynlendirilmesinde imajn nemli

bir rol bulunmaktadr. Bakalarnn zihninde ne kadar gl ya da baarl olduumuz zihinlerinde oluturduumuz imajmza baldr. maj, iletiim kurduumuz insanlarn, zihinlerinde, bizim ile ilgili oluturduklar izlenimlerinin toplamdr.maj ynetimi yeni bir imaj ya da yeni bir insan yaratmak deil, zaten var olan potansiyeli ortaya kararak sunmaktr.imaj grnt, tutarllk, samimiyet ve doallk ile i iedir. maj zerimize giydiimiz istediimiz zaman karabildiimiz bir kyafet deil kiiliimizin bir parasdr.
maj Ynetimi:maj ynetimi, bireylerin bakalar zerinde

braktklar izlenimleri etkilemeye altklar bir sre olarak ifade edilmektedir. maj ynetimi bireyin kendi kendini ynetimidir. maj ynetiminde esas olan bireyin kendini ve kiiliini tanmasdr maj iten darya doru ynetilen bir sre olarak karmza kmaktadr.Bakalarnn bizi alglamas bizim kendimizi nasl algladmza baldr. Baarl bir imaj ynetimi imaj oluturan elerin bilinmesiyle yakndan ilgilidir. maj oluturan eler bakalarnn izlenimlerini etkileyebilme imkan vermektedir.
maj Oluturan eler:maj planl bir izlenim oluturma

srecidir. zlenimlere dayanarak bireyleri birbirlerinden farkllatrr ve onlara nasl davranacamz belirleriz. Bir kii hakkndaki karar, ilk izlenime baldr ve 3 saniye gibi ok ksa bir srede verilmektedir.Beden dili, mesafe kullanm, renk tercihi, giyimi, makyaj, fiziksel zellikleri, kokusu, sesi yani insan ile ilgili her bir ayrnt imajn bir paras olarak karmza
72
C.MAJ YNETM
pozisyon grmeye nc bir kiinin dahil edilmesi iin de en uygun pozisyondur Rekabeti Pozisyon:Masada bir kiinin karsna oturmak bir tr rekabet ve savunma ortam yaratabilmekte ve bu da taraflarn kendi bak alarna sk skya bal olmalarna neden olabilmektedir. Bu pozisyon genellikle birbirleri ile rekabet eden kiiler tarafndan alnan pozisyondur.Yaplan aratrmalar gstermitir ki, i ortamnda bu pozisyonda insanlar ksa cmleler kurmakta, ne syleyeceklerini tam olarak hatrlayamamakta daha ok kendilerini bir tartma durumunda hissetmektedirler. Bamsz Pozisyon:Bu pozisyon birbirleriyle etkileime girmek istemeyen insanlarn ald pozisyondur. Genellikle ktphane, parklar, restoranlar gibi yerlerde yabanc insanlarla oturmak durumunda kalndnda tercih edilmektedir.
kmaktadr. imajn elerini szel ve szel olmayan olarak snflandrabiliriz
1.Szsz eler -Beden dili:Beden dilimiz hislerimizi anlatma abamz

desteklemekte, imajmz hakknda bilgi iletmektedir. Yz ifadelerimiz, jestlerimiz ve insanlar arasna koyduumuz mesafelerimiz beden dilimizin birer parasdr. Aln, ka, gz, burun, az, dudak, ene, sa ve sakal ile yzmzde ok farkl anlamlar olutururuz. Ba, el, kol ve bacaklar deiik jestler meydana getirilmektedir. Giyim, makyaj, renk, koku ve fiziksel grnm beden dilinin bir paras olarak ele alnabilecei gibi, imajn szsz eleri olarak da snflandrlabilmektedir.Beden dilinin yani szsz iletiim sinyallerinin deerlendirilmesi tekniine kalibrasyon ad verilmektedir. -Giyim:Giysiler bireyi anlatan bir reklam arac grevini grmektedir. Bireyin giysilerine bakarak sosyal kimlii, stats, deerleri ve dnceleri hakknda bir kanya varmak olasdr. Bir giysinin dzgn bir ekilde tanmas bireyin kendine olan zgvenini artrmaktadr. Her bireyin bir giyim tarz olduu gibi her irketin kltrn yanstan bir giyim tarz vardr. Bu tarz irketlerin hangi sektrde bulunduklarna ve ynetim anlaylarna gre deimektedir. Her iletme kendi kurum kltr erevesinde bir giyim kural ortaya koymaktadr. Bir iletmede ilk gze arpan nokta alanlarn d grnleridir. -Makyaj :Makyaj bakml salkl bir ifade iin imaja yardmc olmaktadr. Tpk giyim gibi makyajda bireye zg bir izlenim brakmaktadrMakyajdaki ama farkl bir kii yaratmak deil zaten var olan gzellii belirginletirmektir. hayatnda, gece hayatnda ve zel gnlerde yaplan makyajlar birbirlerinden farkldr. Abartl makyaj kt bir alglamaya neden olmaktadr. Bu nedenle pastel tonlar kullanlmaldr. Doal ak tonlar makyajda hata yapmay nler. Gzler vurgulanmal dudaklar ise olabildiince sade olmaldr. Bardakta braklan ruj lekesi bir imaj krcdr. -Renk:Renkler insanlar zerinde birok deiik duygu yaratmaktadr. Bunlarn bir blm kiisel, bir blm ise genellenebilir duygulardr. Scak renklerin uyarc, souk renklerin ise gevetici ve dinlendirici olmas, genellenebilen duygulara iyi bir rnek oluturur. Mavi, mor ve mavi ile yeil tonu tayan renkler, bize soukluk, serinlik ve sakinlik hissi yarattklarndan souk renkler olarak anlmaktadr. Bu renkler, insanlarn zerinde yarattklar ho, serin, dinlendirici ve tazelik verici etkileriyle gze arpmakta, dolaysyla istirahat ve sakinlik ihtiyalarn karlamaktadr. Bir yeri aslndan daha byk gsterme zelliine sahip olan bu renkler, yazn scakta kullanlmas durumunda serinlik ve rahatlk hissi verirken, soukta kullanldnda tc ve souk bir hava yaratmaktadrlar. Rengin kullanm sadece estetik amal deil ayn zamanda kimlii ortaya karan psikolojik bir edi Giyimde olduu gibi makyajda da ten ve sa rengine dikkat etmek gereklidir. Yeil ile maviyi, kestane rengi ile siyah, krmz ile pembeyi, lacivert ile siyah, mrdm ile moru birlikte kullanmaktan kanmak gereklidir. ten fazla farkl rengin bir arada kullanlmas uygun deildir. nk uygun renk kombinasyonlar oluturmak zordur ve fazla renk bireyin lgn, ele avuca smaz, babo, tasasz bir algya zemin hazrlamaktadr. -Koku:Gzel kokular insanlar zerinde olumlu, kt kokular olumsuz tesir brakmaktadr. yerlerinde kullanlan kokularn hafif olmasna dikkat edilmelidir. -Fiziksel Grnm:Aratrmalar, fiziksel gzelliin birok olumlu beklentiyi beraberinde getirdiini gstermektedir. Gzel bireylerin scakkanl, ilgin, yetenekli ve drst olduklar varsaylmaktadr. Yardm davrannda yardma ihtiya duyan kiinin fiziksel zelliklerinin n plana kt grlmtr D grn hi tanmadmz kiilere kar olan ilk tutumlarmz olumlu etkilese bile uzun vadeli ilikilerde bu zellii snrl olmaktadr. nsanlar bakalaryla ilk karlamalarnda kolay gzlenebilen,
fiziksel, szl olmayan bilgilere bavurmaktadrlar. Birey ile iletiim ilerledike izlenimlere daha ayrntl betimleyici zellikler eklenmekte ve izlenimleri daha soyut hale gelmektedir. 2.Szel eler: majn szel elerini sesin vurgusu, tonu, hz ve szel ifadeler oluturmaktadr.Ayn szckler farkl vurgularla farkl anlamlara gelebilmektedir.Ton, szcklerin anlam farkllklarn belirlemek iin kullanlmaktadr.Yksek ses tonuyla konuan bir bireyin otoriter bir kiilik yaps olduu dnlmektedir. Genellikle ses ykseklii gz korkutmann simgesidir. Yumuak ses tonu, bireyin kendine gvenini ve daha dikkatli dinleme isteini yanstmaktadr. Ancak, srekli olarak yumuak ses tonunun kullanlmas iletiimde bulunan birey ve gruplarda dikkati datp, etkiyi azaltabilmektedir .Ortalama konuma hz dakikada 100 kelime kadardr. Yava konumak durgun ve skc bulunurken, hzl konumann da hibir katks yoktur. ivenin olumsuz bir imaj oluturaca dnlse de her zaman olumsuz bir izlenim yaratmamaktadr.Kesinlikle, aka, tek seenek, zellikle, hemen gibi kelimeler bireyin kendine gvenini ve konu hakkndaki yeterliliini ifade etmektedir. Bence, sylemek istediim, iyi bilinen, zannediyorum ki gibi kelimeler ise zayf kelimelerdir ve gvensizlii, yetersizliin gstergesi olarak alglanabilmektedir. Bakalarn etkileyebilecek ekilde szel eleri kullanmak iin Condrill ve Bough etkili iletiim bal altnda dikkat edilmesi gerekenleri yle zetlemektedirler:;Sze balamadan nce, dinlemek, dnmek ve dnceleri biimlendirmek (letiimi balatacak kiinin nceden ne syleyeceini bilmesi, bunlar sralamas byk nem tamaktadr), Odaklanmak(Dinleyiciye ve mesaja odaklanmak iletiimin etkinliini artracaktr), Mecaz ve benzeri sanatlardan, ksaltmalardan, jargondan kanmak(Mecaz ve benzeri sanatlar anlatm daha etkili klmak ve sze canllk kazandrmak amacyla yaplsa da anlalabilirlikte problemler yaratabilmektedir),Mizahtan, anekdot ve yklerden yararlanmak,Gereksiz seslerle anlatm blmemek( Aah, , hmm gibi gereksiz sesler anlatm blen mesajn nne geen dolaysyla da iletiimi bozan seslerdir. Gereksiz sesler karmaktansa, sessiz kalmay tercih etmek gereklidir),Szckleri doru kullanmak,Konuma hzn ve ses tonunu ayarlamak,Aynalamak(Bu tekniin temelinde bireylerin kendine benzeyenlerle daha iyi iletiim kurduu ynndeki dncedir.Aynalama, iletiim kurduumuz bireyin beden duruuna, ses tonuna, konuma hzna, vurgusuna, kelime seimine onu rahatsz etmeden uyum gstermek eklinde gerekletirilmektedir).
gibi aksesuarlar, Mini etekler, dekolte kyafetler, effaf giysiler, leopar desen, dantel, file oraplar, kyafetleriyle birlikte kullanlan terlik, sandalet, ak ya da spor ayakkab, Boyasz ve bakmsz ayakkablar, Ak renkli giysiler iine koyu renk i amar giymek ve i amarlarnn giysilerden grnmesi, Dar kot, penye tirt, el rgs giysiler.
Kariyer Hayatnn Balangc Grmeleri ve maj:

Yaplan aratrmalar, i grmelerinde gz temas kuran, glmseyen, beden diliyle ilgi ve isteklilik gsteren iletileri kullanan adaylarn olumlu imaj izdiklerini ve ie alndklarn ortaya koymaktadr. e alnmayan adaylarn ise gz temasndan kanan, daha az glmseyen, dik bakan, gvensiz bir beden dili sergileyen yani olumsuz imaj izen bireylerden olduklar grlmtr. grmesine gitmeden nce duygusal olarak bireyin kendini hazrlamas nemlidir. grmelerinde sorulacak sorulara hazrlkl olmak grmenin baarl bir ekilde sonulanmasn salayacaktr. Bir adayn i grmesi srasnda da dikkat etmesi gereken baz noktalar bulunmaktadr. Bunlar; -Grmeye, ciddi, temiz bir kyafetle belirtilen saatten en az 20 dakika nce gidilmelidir. -Grme ncesinde alanlarla olumsuz diyaloglara giriilmemeli, saygl olunmaldr. -Grmeye gvenli bir ekilde, tebessm ederek saygl bir ekilde girilmeli ve ba hafif ne eilerek selam verilmelidir. -Grme yapan kii el skmak iin el uzatt takdirde eli sklmaldr. -Aday grme srasnda kendisine ay, kahve ikram edildii takdirde kabul etmeli ve kibar bir ekilde imelidir. -Aday kendisine soru sorma hakk verilmeden grme yapan kiiye soru sormamal, grmeciye yol gstermeye akl vermeye allmamaldr. -Aday daha nce alt yeri eletirmemelidir. -Grme srasnda aday alan telefon ya da ieriye giren kii ile ilgilenmemelidir. Baarl bir kariyer, baarl bir imaj ile balamaktadr
D.SUNUM TEKNKLER VE UYGULAMA

Sunum Kavram:Sunum en basit ekilde Bir ya da daha fazla
sunucunun birden fazla dinleyiciye verdii konuma, grme, sz syleme sanat olarak ifade edilebilir.Sunum yapmakla ilgili yaygn baz yanl inanlar bulunmaktadr. yi bir sunucu olabilmek iin ilk ncelikle bu yanl inanlarn almas gerekmektedir. Bunlardan bazlar u ekilde ifade edilebilir; Konumac Doulur, Olunmaz, Bakalarnn Konuma Tarz Kopya Edilmelidir,Sunum Korkusunun stesinden Asla Gelinemez.
maj Krclar:Olumsuz izlenim brakan ve olumsuz alg

oluturan unsurlar imaj krclar olarak bilinmektedir. Olumlu bir izlenim brakmak ve olumlu alglanmak iin imaj krc davranlardan kanmak gerekmektedir. . Sigara imek, el cepte dolamak, iklet inemek, az kapamadan esnemek, gerinmek, geirmek imaj olumsuz etkileyen birer imaj krcdrlar. -Erkekler iin imaj krclar;Bakmsz kirli sa ve sakal ,Bakmsz, sararm diler ve az kokusu Bakmsz trnaklar,Yrtk, skk, rengi atm veya kirli giysiler, Ter kokusu, ar parfm veya deodorant, ayakkablar ile giyilen beyaz oraplar,Takm elbiselerle evlilik yz ve okul yz dnda taklan yzkler ve taklar,Kravat kullanlmad zamanlarda gmlek yakasndan gs kllarnn grnmesi , giysileri ile kullanlan postal, spor ayakkab, sandalet, sabo, mesler ve boyasz ve bakmsz ayakkablar, Yazl, karikatrl, izgi film karakterli temal kravatlar,Kemere takl tanan ar cihazlar ve cep telefonlar,rnen yerde dvme, kpe, zincir -Kadnlar iin imaj krclar ;Kirli, bakmsz, dank, geliigzel toplanm salar, Abartl sa modelleri ve sa aksesuarlar ,Ar makyaj veya makyajsz olmak,Uzun, bakmsz, ojesi yar km trnaklar,Sararm diler ve az kokusu,Ter kokusu, ar, abartl parfm veya deodorant, Yrtk, skk, rengi atm ve kirli giysiler, Grnen yerde dvme ve hzma, halhal
Sunum Korkusunun stesinden Gelme:Sunum korkusunu

amann en nemli yollarndan biri sunuma ok iyi bir ekilde hazrlanmaktr. Yaplanaratrmalar, yeterli hazrlanmayla konuma korkusunun %75inin ortadan kalkabileceini gstermitir. Bununla birlikte, sunum korkusu ile ba edebilmenin eitli yntemleri bulunmaktadr. Bunlardan bazlar u ekilde belirtilebilir; Farkna Varma-Kabullenme-Harekete Geme:Kii koktuu zaman kendinde ne gibi deiimler olduunu fark etmelidir. Korku sezildiinde onu durdurmak daha kolaydr. Korkunun varl kabul edilmeli, bundan dolay sululuk duyulmamaldr. Korku, sunua daha iyi hazrlamay motive eden, daha enerjik bir sunum yaplmasn salayan bir enerji olarak alglanmaldr. Korkunun farkna vardktan ve onu kabullendikten sonra korkunun esiri olmadan bu korkuyu amak iin yollar aranmaldr. Aklc Drt Kuram: lk kez Robert Ellis tarafndan gelitirilen bu kuram korku ve endie dahil tm korkularn denetlenebileceini ileri srmektedir. Bunun iin yaplmas gerekenlerden ilki olabilecek en kt eyleri dnmek tir. kinci adm bunlarn
73
Sunumun Planlanmas:Planlama etkili bir sunum iin en

nemli admdr. Etkili bir sunum planlamas yapmak u sorulara cevap aramakla balamaktadr; -Kim - Dinleyiciler kimlerden olumaktadr? -Ne -Sunumun zerinde durduu konu nedir? (ierik). -Niin -Sunumun amac nedir? (ama) -Nerede - Sunum nerede yaplacaktr? (mekan) -Ne zaman -Sunum ne zaman yaplacaktr? (zaman) -Nasl - Sunumu ne ekilde yaplacaktr? (sunum srasnda yararlanlacak materyaller) Bu sorulara cevap verecek etkili bir sunum planlamasnn aamalar:, hedeflerin belirlenmesi, dinleyicilerin analizi, sunum yerinin ve sunum zamannn belirlenmesi, sunum trne karar verilmesi, sunumda kullanlacak ara-gerelerin seimi olarak ifade edilebilir. 1.Hedeflerin Belirlenmesi:Sunumun banda sunumun hedefinin/hedeflerinin ne olduu ve sunumun neden nemli olduu hakknda bilgi verilmelidir. Etkili bir sunumda hedef dizisine ihtiya duyulmaktadr: Sunuun hedefleri, konumacnn hedefleri ve dinleyicilerin hedefleri. Sunuun hedefleri; sunumun bilgi mi verecei, aklamalarda m bulunaca, rapor mu sunaca, eitim mi verecei sorularna cevap vermektedir. Konumacnn hedefleri sunumun hedefleri ve de kiisel hedefler olmak zere ikiye ayrlmaktadr. rnek olarak sunumla aktarlmak istenen bir projenin st ynetime aktarlmas olabilir ancak konumacnn vg almak, terfi etmek gibi bunun dnda kendi kiisel hedefleri de bulunabilir. Bir sunumda dinleyicinin hedefleri de konumac gibi farkl olabilir . 2.Dinleyicilerin Analizi:Dinleyiciler hakknda edinilen her trl bilgi konumacya sunumunu yaplandrmasnda yol gsterici olmaktadr. Bu nedenle bir konumacnn baars konumacnn dinleyicileri hakknda edindii bilgilere baldr. Dinleyiciler hakknda bilgi sahibi olmak onlardan gelecek olan tepkilerin de tahmin edilmesini salamakta ve bu da sunumun ekillendirilmesinde nemli rol oynamaktadr. Konumac genel olarak dinleyicilerle ilgili u sorulara cevap bulmaldr;Dinleyiciler kimdir ve niin orada bulunmaktadrlar? Dinleyiciler bu sunuma neden ihtiya duyuyorlar, hangi konuda bilgi almaya ihtiyalar var? Dinleyiciler konu ile ilgili neler biliyor? Dinleyiciler iin uygun olacak ortam hangisidir? Bu sorularn yan sra konumac dinleyicilerle ilgili baka bilgilere de ulamaldr. Bu bilgiler dinleyicilerin, ya, cinsiyeti, eitim dzeyi, meslei gibi bilgilerdir. 3. Sunum Yerinin ve Sunum Zamannn Belirlenmesi: Sunum ncesinde sunum yerindeki imkanlarn gerek dinleyicilerin gerekse sunuu ve de konumacnn ihtiyalarn ne kadar karlad belirlenmelidir.Dinleyicilerin oturma ekli sunumun ieriine gre farkllk gsterebilmektedir. rnein U biiminde dzenlenmi masalar dinleyicileri fikir alveriine ynlendirirken masalarla kmelendirilmi sandalyeler takm almasna zendirmektedir. Buna karn sralarn arkasna yerletirilmi sandalyeler genellikle tek ynl sunu yapma biimidir. sunumun yaplmas iin seilecek zaman sunumun etkililii asndan nemlidir. Sabah ok erken ya da akam ok ge saatler dinleyiciler iin uygun zamanlar olmayabilmektedir.
olma ihtimalini dnmektir. nc adm, gerekten olabilecekleri dnmektir. Bu noktada sunumda tarafnza yneltilebilecek zor sorular ve bu sorulara yant verememe durumlar dnlmelidir. Daha sonra ise muhtemel sorunlar azaltmak aamasna gelinmektedir. Bu aamada ise kabilecek zel sorunlarda ne gibi davranlarda bulunulabilecei dnlmelidir. Ancak tm bunlara ramen zerinde denetim salanamayacak durumlarla da karlalabilecei unutulmamaldr. Sistemli Etkisiz Hale Getirme :Bu yntemde korkunun stesinden gelebilmek iin d gcnden yararlanlr. Kii hayal dnyasnda kendine korku yaratan eyleri dnerek onlarla baa kma yntemlerini bulmaya alr. Bu ekilde kii korkularn nasl bastracan renmektedir.
Bununla birlikte sunumun len yemeinin hemen arkasndan yaplmas dinleyicilerin sunuma gereken ilgiyi verememelerine neden olabilmektedir. Sunum yaparken zerinde durulmas gereken bir dier nemli noktada sunumun zamanlamasdr. Ksa bir zamanlama baz noktalarn eksik braklmasna neden olabilecei gibi uzun bir zamanlamada dinleyicilerin dikkatlerini younlatrmalarn gletirebilmektedir. 4.Sunum Trne Karar Verilmesi:Konumacnn seimde bulunabilecei farkl konuma trleri; -Doalama Yaplan Konumalar:Doalamada konuma yapan kii konumasn tamamen birikimleriyle yapmaktadr. Bu konumalarn iki nedeni olabilmektedir. lki konumacnn beklenmedik bir anda bir konuyla ilgili bilgi vermek iin krsye davet edilmesidir. kinci neden ise konumacnn konuaca konu ile ilgili ok derin bilgiye sahip olmasdr ve bu nedenle de kendine gveni tamdr. Her ne nedenle olursa olsun doalama konumalar konuma yaplrken baz noktalarn unutulmas gibi sakncalar tamaktadrlar. -Okuyarak Yaplan Konumalar: Bu konuma tr dinleyici iin en skc olan konuma trdr. Bu tr konumada konumac arada ban kaldrarak dinleyicilere bakmaldr. Bunu yapmad durumlarda yaplan konuma deil, yalnzca okumak olmaktadr. -Ezbere Yaplan Konumalar:Ezbere konumalarda asl sorun konumacnn azndan kan szckleri iselletirebilmesi, kendi szckleri haline getirebilmesidir.Klavuzla Yaplan Konumalar: Yaplabilecek en doru konuma trlerinden biridir. Konumac yapaca sunum balklar ile ilgili kk notlar alarak bu balklarn yol gstericiliinde konumasn yapmaktadr.
5.Sunum Srasnda Kullanlacak Ara-Gerelerin Seimi:

Sunum yapacak kii sunumunun amacna en uygun olacak ara ve gereci semelidir. Bunlar tepegz, projeksiyon gibi aralar olabilecei gibi beyaz tahta, kat sayfalar, vb. de olabilmektedir. Sunumlarda grsel aralar sunumun baz zel noktalarna aklk kazandrarak sunumu glendirmektedir. Sunum zellikle bilgi vermeyi amalyorsa, sunumda grsel aralar kullanmak yararl olmaktadr. Grsel aralarn kullanm ile ilgili zerinde nemle durulmas gereken baz noktalar bulunmaktadr. Bunlar u ekilde belirtilebilir ;Sunumun yapsn oluturmak iin her noktadan bahsederken dinleyicilere bakmay mmkn klacak bir grsel ara kullanlmaldr. Dinleyicilere, slaytlara bakldndan daha ok baklmaldr. Her slaytla balantl bilgiler verilmelidir. Her resim ve imge ile ilgili 25 kelime civarnda konumaya zen gsterilmelidir. Slaytlarn doru bir ekilde sralandndan emin olunmaldr. Resimler, izimler ve canl renkler kullanmaya zen gsterilmelidir. Grsel destekler ekranda ok uzun sre tutulmamaldr. Baarl bir sunum gerekletirmek iin sunumlarda kullanlacak olan slaytlarn da baz ekil artlarna sahip olmas gerekmektedir. Bunlar u ekilde belirtilebilir;Bir sunumda slayt says anlatlacak konuya bal olarak deiebilir. Ancak her bir slayt en fazla 6 -8 szck iermelidir. Slaytlar grsel ve szel anlatmn bir kombinasyonu olmal ve her ikisi de birbirini desteklemelidir. Sunumda ok fazla soyut kavramlar ve sfatlar kullanmaktan kanlmaldr. Sunumda kullanlacak yaz boyutu okumay gletirecek ekilde ok kk olmamaldr. Sunumda eylem odakl kelime ve filler kullanlmaldr. Sunumun genel olarak yaz fontu, renkler, vb. konularda tutarl bir stili olmaldr. Gerekli yerlerde tablolar, grafikler kullanlmal ancak bunlar mmkn olduunca basit tutulmaldr.
Sunumun Hazrlanmas:Sunum
planlandktan sonraki aama sunumun hazrlanmas aamasdr. Sunum hazrlanrken sunucunun yapmas gereken ilk adm verileri toplamaktr. Sunucu konuyla ilgili aratrmalar yaparak verileri toplar. Daha sonra bu verileri mantk srasna gre dzenler. Konumac sunumunda ncelikle kilit noktalar belirler ve
74
Sunumun Yaplmas:Sunum yaplrken en nemli blm

sunumun giri blmdr.Bu blmde konumac sunumun amacn ve konunun dinleyici iin neden nemli olduunu aklamal, dinleyicilerin syleneceklere ilgi duymasn salamaldr. Etkileyici bir sunum iin giri blmnde konumacnn hedefleri u ekilde belirtilebilir; Dikkat ekmek,Dinleyiciye Ulamak, Dinleyicinin zlemesini Salamak,Beklenti Yaratmak. Sunumun gelime blm ise, aktarmak istenilen nemli konularI ve de bunlar destekleyen verileri iermektedir. Konumac sunumunu yaparken sunumunu destekleyecek baz yntemlerden de yararlanabilir. Bunlar,; destekleyici veriler seme, istatistiklerden yararlanma, rnekler verme, ykler anlatma ve alntlar yapma olarak belirtilebilir. Bir konumann stratejik olarak en nemli blm ise kapan ksmdr. Sylenen son szler en ok aklda kalan szler olmaktadr. Sunumda yaplabilecek en byk hatalardan biri sunumun sonunda Syleyeceklerim bundan ibaret, Sanrm konumam burada bitirmem gerekiyor gibi cmleler kurulmasdr. Kapan blmnde yaplan hatalardan bir dieri de konumacnn sz uzatmasdr. Bu kiiler srekli sylediklerini tekrar etmekte ve bu da dinleyici zerinde kt bir etki yaratmaktadr. Etkili bir kapan yapabilmenin yollarndan biri konumada vurgulanan noktalarn bir zetini yapmaktr. Kapanta etkili olabilecek bir dier yntem etki yaratmaktr. Konumac bir zdeyi, deyim ya da bir rnek kullanarak dinleyicilerin aklnda anlatlan konularn balanmasn salayabilmektedir. Dier yntemler ise tevik etmek ve de girii ile balant kurmak olarak ifade edilebilir. Konumac sunum sonunda dinleyicilerin anlatlan konu ile ilgili bir davranta bulunmasn istiyorsa bu davranlar hakknda tler vererek sunumunu kapatabilir. Son olarak konumasn bir anekdot ya ada alntyla giri blm ile balant kurarak sonlandrabilir.
sonrasnda bu kilit noktalar srasna ve zamanlamasna uygun bir ekilde dzenler. Verileri dzenlemenin birka deiik yolu bulunmaktadr. -Kronolojik: Ana noktalar kronolojik bir srayla en iyi ekilde anlatlabiliyorsa veriler zamana gre sralanabilir. -Tarihsel: Eer ana noktalar bir dnem ierisinde meydana gelmi olaylar ya da durumlarla ilgiliyse kullanlabilecek bir yntemdir. -Mekansal: Bu dzenleme olaylarn corafi mekanlar dikkate alnarak yaplmaktadr. -Konuya gre: Bu dzenleme ise konuyu mantksal ya da doal bileenlerine ayrmaktadr. -Problem zm: Bu dzenleme ise bir problemi, problemin nedeninin analizini ve zm nerilerini ortaya koymaktadr. Burada konumac bir sorunu saptamakta, bu sorunun neden ve sonularn belirtmekte ve bu soruna ilikin zm nerilerini tartmaktadr. Veriler dzenlendikten sonraki adm sunumun plann karmaktr. Plan hazrlandktan sonraki aamada ise sunum yazl hale getirilir. Sunucu kendi iin gerekli notlar alr. Konumann notlarla m yoksa yazl bir metinle mi yaplaca konunun uzunluuna, konunun karmaklna ve sunucunun zgvenine bal bulunmaktadr .
renenin dndaki bir kii ya da ara olduu durumda oluan renmeye ise ynlendirilmi renme ad verilmektedir. renmenin kalcln salamada zerinde durulmas gereken en nemli kavram hatrlamadr. Hatrlama iin yaplmas gerekenler grupta toplanabilir: Gzlem(Aklda tutulmas gereken eyi derinlemesine, canl ve devamll olacak ekilde gzlemlemek gerekmektedir), Tekrarlama(Hatrlamada dier nemli nokta tekrarlamadr), liki kurma(Bunun iin gerekler arasnda sistematik ilikiler kurmak gerekmektedir. rnein bir olgu hakknda u sorular sormak sistematik bir iliki kurmay salayacaktr: Bu neden byle?, Bu nasl byle?, Ne zaman oldu?, Nerede oldu?, yle olduunu kim syledi?). Baarl bir iletiimcinin sahip olmas gereken zelliklerden biri de ikna kabiliyetidir. knann drt aamas bulunmaktadr. Bunlar ; Gvenilirlik Salamak(nsanlar gvendikleri bir kaynaktan gelen bilgileri kabul etme eilimindedirler),Ortak Zemini Saptamak(Kii gvenilir olsa bile, savunulan grn etkili bir ekilde sunulmas gerekmektedir. Yksek ikna becerisine sahip kiiler, grlerin o grlerin stn ynlerini vurgulayacak ekilde aklama ustalna sahip kiilerdir), Kantlar Salamak(kna becerisine yksek kiiler grlerinin canllk kazanmas iin saysal verilerin yan sra, rneklerden, benzetme ve kyaslamalardan yararlanmaktadrlar), Duygusal Balant Kurmak(kna becerisi yksek olan kiiler kar tarafa savunduklar gre duygusal ballklarn gstermektedirler. Ayrca kar tarafn duygusal durumunu sezerek sylemlerini buna uygun olarak ekillendirmektedirler).
Zor Katlmclarla Baa kma: Sunumda
konumac kendisine kar olan bir dinleyici kitlesine de hazrlkl olmaldr. Byle bir durumda yaplmas gerekenler u ekilde ifade edilebilir; -Kar Olma Nedenlerini Belirleme: Kendisine olumsuz bir eletiri yapan dinleyiciden daha ayrntl aklama yapmasn istemeli ve bu ekilde sorunun kkenine inmelidir. Konumac, sylenenlere katlmayanlarla ortak fikirleri belirlemeye ve gelitirmeye almaldr. -tirazlar Sunumda lemek: Konumac bir itirazla karlaacan daha nceden biliyorsa sunumunda ilk nce bundan sz etmelidir.. -Olay Kiiselletirmemek: Konumac Bir tartma durumunda kiilere deil konuya odaklanmaldr. Duygusal klardan kanmaldr -Mizah Rahatlatma Arac Olarak Kullanmak: Uygun bir aka dinleyici zerindeki gerginlii hafifletebilmektedir. Ancak dinleyicinin dikkatini datacak trden bir aka yaplmamas gerekir. -Hata Yaptnda Hatasn Kabullenmek: Konumac hata yaptnda bunu kabullenmeli ve dinleyicinin kendisine dzeltmesine izin vermelidir.
Sunumda Sesin ve Beden Dilinin Doru ve Etkili Kullanm:yi bir konumacda aranan ses tonu
tekdzelikten uzak, ykselip alalabilen ses tonudur. Ses sunum yaplacak ortamn byklne ve dinleyicilerin saysna gre de ne zor iitilecek kadar zayf ne de dinleyiciyi rahatsz edecek kadar yksek olmaldr. Ayrca konumacnn sesi dikkatli bir ekilde boumlanmaldr. Ak olmayan, mrldanarak sylenen szckler konumacnn zihninin kark olduunu gstermektedir. Dinleyiciler iin en uygun ses, rahatlkla iitilebilen, tonu iyi ayarlanm, azdan ak ve anlalr bir biimde kan sestir .zellikle konumacnn sunum srasnda ok renkli kyafetleri tercih etmesi dinleyicinin dikkatinin dalmasna yol aabilmektedir. Bunun yerine konumacnn kyafetini tek ya da iki renkli ve az desenli kumalardan semesi nemlidir. Bir sunumda yaplmas gereken en nemli hareketlerden biri dinleyicilerle gz temas kurulmasdr. Bir sunumda dikkat edilmesi gereken bir dier nokta ise ellerin kullanmdr. nk eller vurgulamak istenilen noktalarn
Sunumda nemli Kavramlar: nsanlarda ve Yetikinlerde renme,Hatrlama ve kna: Baarl bir

sunum iin renme son derece byk nem arz etmektedir. Sunumda etkili olan dier nemli kavramlar ise hatrlama ve ikna olarak belirtilebilir. renme, en basit tanmyla bireyin davranlarndaki bir deiimdir ve de bu deiim bireyin evresiyle etkileim kurmas sonucu olumaktadr. Bireyin kendi kendine tecrbe ederek gerekletirdii renmelere kendiliinden renme, renmeyi salayacak olann
75
E. ETKL GRME TEKNKLERi

Grme nceden belirlenmi ve ciddi bir hedefe ynelik yaplan, kar taraftan soru sorma yntemiyle yantlar alnan, etkileime dayal bir iletiim srecidir.
belirtilmesine yardmc olmaktadr. Avularn ak olmas ise drstlkle ilikilendirilmektedir. Bir insan ak olmak istediinde ellerini avu ileri ak ekilde karsndaki kiiye doru uzatmaktadr. Bu nedenle bir konumacnn sunumda avu ileri ak konumda ellerin kullanmas ak ve drst olarak alglanmas asndan nemlidir. Sunum srasnda dinleyiciler de beden dilleri ile baz mesajlar vermektedirler. Baarl bir konumac dinleyicilerden gelen bu mesajlar yorumlayabilmelidir. Dinleyicilerin rahatszlk duyduu ya da konuya olan ilgisinin azaldn belirten baz ipular u ekilde belirtilebilir: Stres durumunu belirten ilk ipucu dinleyicilerden gelen sinyallerin kesilmesidir. Bunun ilk gstergesi ise gz temasnn kesilmesidir. kinci gsterge ise dinleyicilerin bulunulan ortamdan ayrlma istediklerini gsteren baz iaretlerdir. Bunlar, esneme, ayaklar yere vurma, bir eyleri okuyor gibi davranmak olarak belirtilebilir.Baarl bir konumac dinleyicilerden gelen bu mesajlar deerlendirerek sunumunu ilgi ekici hale getirmelidir ve dinleyicinin dalan ilgisini toplayabilmelidir .
bilgilerin doru ve ayrntl olmas doal bir iletiim ve gl bir etkileime baldr. Grmedeki esneklik istenilen derinlik ve verimlilii arttrmak iin ok nemlidir. Yz yze grmede beden dilini etkili kullanmak, srecin nemli bir unsurudur. Grme esnasnda sorulan sorularn dier tekniklere gre yantlanma oran daha fazladr. Grmenin tam olarak tarihi, gn hatta saati bellidir, bu da grmeyi deitirebilecek gelien olaylarn ncesi ve sonrasn gzlemleme ans verir. Anketlere verecek yantlar olmayan ya da bir dizi soruya yant vermeyi ekici bulmayan, szel olarak kendini ifade etmekte yazyla ifadeye oranla daha baarl kiilerden, grme yoluyla daha kolay ve doru bilgi edinilebilir . Yz yze yaplan grme srasnda cevaplaycnn anlamad sorularda grmeci gerekli aklamay yapabilir ve aydnlatabilir. Yz yze grme okuma yazmas olmayanlar, ocuklar ya da anket formu doldurmay ciddiyetle yapmayan kiilerden salkl bilgi edinmenin en iyi yoludur.Grmede bireyselliin korunmas ve gizliliin salanmas, anket yoluyla elde edilen verilerden daha gvenilir ve geerli sonulara ulamay kolaylatrr.
Grme Tekniinin Snrllklar:Grmede, dinleyici ve

konumacdan kaynaklanabilecek kiisel rahatszlk ve baz hastalklar, iitme ve grme rahatszlklar, konuma bozukluu, fiziksel engeller, grmeyi engelleyecek ses ve vcut zellikleri, yorgunluk, kaygl ve kzgn olmak etkili bir grmeyi engelleyici faktrlerdendir. Grme tekniinin dierlerine kyasla birok stnl olduu gibi birtakm snrllklar da vardr. Bu snrllklar u ekilde sralayabiliriz;Maliyet snrll, grmecinin seilmesi, yetitirilmesi ve uzmanlk yetkinliklerinin kazandrlmas nemli bir maddi ve beeri kaynak gerektirir. Anket yntemi dier veri toplama yntemleri ile kyaslandnda sadece byk deil kk bir rneklemde bile kiilerle grmek iin harcanacak yol masraflar, grme materyalleri, grme kaytlarnn yazya geirilmesi gibi kalemler bakmndan olduka maliyetli olabilir. Grme ynteminde ise aratrmac zamannn ounu grlecek kiiyi tespit etmek, onlarla iletiim kurmak, randevu ayarlamak, belirlenen yere seyahat etmek, grmeyi yapmak, grmeyle ilgili kayt tutmak ve onlar yazya geirmekle harcar. Bu sebeple grme yntemi anket ya da dier veri yntemlere kyasla daha zaman alcdr. En byk snrllklarndan biri de grmeciden doan hatalar olabilir. Grmeci, cevaplaycnn kiisel zelliklerinden (grn, cinsiyet, ya, sosyal stat, tutum, tavr ya da aksan) olumlu ya da olumsuz etkilenebilir. Cevaplayc konu hakknda kaytl bir bilgi, yazl bir kaynak zerinden konumasn yapmaz. Bu sebeple de bu yolla elde edilen bilgiler byk olaslkla, cevaplaycnn znel yargsn ve sadece hatrladklarn kapsar. Grme iin uygun mekn ve zamann ayarlanmas her iki taraf iinde zorlayc bir unsur olabilecei iin esneklik gerektirebilir. Grmede her zaman doru bilgiye ulalamayabilir. Grmede sonu, cevaplaycnn isteine bal ve kendini ifade etme becerisiyle snrldr. Grme raporu hazrlanrken grmeciden kaynaklanan birtakm hatalar oluabilir. Grmecinin, grlen kiilerde ortak olan olaylar ya da iaretleri tanyamamas, deerlerini bilememesi ve gerekli nemi vermeyip kmsemesi bunlardan bazlardr. Bir dier hata ise; grmenin yaplmas esnasnda ortaya kan notlarn ve iaretlerin kartrlmas ya da cevaplarn yanl anlalmasyla oluur.
Grmenin Amacnn Belirlenmesi ve Planlanmas:

Grmenin amalarn belirlerken u unsurlar nemlidir; Grlen kiiyi davran, tarz, tutum ve fikirleri asndan deerlendirmek, Grlenin kiilik haritasn, duygusal ve sosyal kapasitesini tanmak ve anlamak, Kiinin eitim sreciyle ilgili davranlarnda deiim ve geliim salamak. Hastasna tehis koyabilmek iin ikayetlerinin ne zaman baladn ve nasl gelitiini renmek isteyen bir doktor, belli konularda bireylerden bilgi toplayan bir aratrc, szel etkileim yoluyla danana yardm salamaya alan bir danman veya terapist her seferinde grme tekniklerine bavurmaktadrlar. Gnmzde zellikle grme; seme ve ie alma, oryantasyon ve eitim, cret ve performans deerlendirme, terfi ve iten kartma, moral ve motivasyon, iletiim ve disiplin, ii ve iveren ilikileri gibi neredeyse btn insan kaynaklar ilevlerinde ok nemli rol oynayan bir unsur haline gelmitir. Bu kapsamda grmenin planlanma sreci ksaca u ekilde ifade edilebilir; -Hazrlama sreci planlamann ilk aamasdr. Bu srete amalar ve hareket plan belirgin hale getirilir. Grmenin zel amalarnn kararlatrlmas, ynteminin belirlenmesi, cevaplayc hakknda bilgilerin edinilmesi bu aamada gerekleir. -Dzenleme srecinde grme iin uygun bir ortamn salanmas, sorularn hazrlanmas, grmede yer alacak cevaplayc ve grmecinin zihinsel olarak srece hazr olmasdr.Grme kurulacak ortam planlanmaldr. Mesajn ne zaman ve nasl verileceinin dnlmesi gerekebilir. Grme planlanrken gereinde bakalarndan fikir veya destek almakta fayda vardr. -Grmenin ynetimi sreci iletiim kanallarnn iyi ilemesini, karlkl sayg ve dinleme ortamnn oluturulmasna baldr. Etkili grmeyi hedefleyen kii, alcya ait deer yarglarn, ihtiyalar, tutumlar ve beklentileri dikkate almaldr. Olas farkllklara anlay gstererek, kullanlan dilin yaln ve dolaysz olmasna da dikkat edilmelidir. -Grmenin sonlandrlmas sreci, grmenin bittiinin kar tarafa bildirilmesidir. -lme ve deerlendirme sreci, grmeden elde edilen bilgi ve verilerin kayt altna alnp leklendirilmesidir.
Grme Aralar 1.Dinleme:Dinleme gnderilen bir iletiyi alma ve yorumlama

srecidir. Alglama, kavrama gibi birtakm zihinsel davranlar iermektedir. Grmede dinleme konusu bir takm unsurlar iermektedir. Bu unsurlar yle aklayabiliriz;
Grme Tekniinin lkeleri :Grmenin etkin ve verimli

gerekletirilmesi iin bir takm ilkelere uyulmas gerekmektedir. Bu ilkeler u ekilde sralayabiliriz;Alnacak
76
1.A. Dinleme davrannda iitme:Kulaa sesin gelmesi

iitmeyi, bu sesi anlamlandrma abas da dinlemeyi tanmlanmaktadr. stem d gelen her ses iitme potansiyeli iine girer fakat sese mana verme abas dinleme etkinliidir. Yani iitilen her seste dinleme yoktur, fakat dinlenilen her seste iitme vardr. 1.B. Dinleme davrannda grme:Dinlemede ses tek bana yeterli deildir. nsan dinledii kiiyi grmek de ister. Konumacnn jest ve mimikleri ile syledikleri arasndaki tutarllk, grme sayesinde anlalmaktadr. 1.C. Dinlemeyi engelleyen sebepler: -Dinleyici asndan iyi dinlemeyi engelleyen sebepler;itme organnda birtakm problemleri olmak. Dinlemenin bir anlama ve renme iin elzem bir beceri olduunu kavramam olmak. Psikolojik bakmdan dinlemeye hazr olmamak veya konuya ilgi duymamak. Konuann giyiniini, davranlar, kelimeleri ve syleyiiyle fazlasyla ilgilenmek, konuann ses tonuna, rneklerine taklp ana konudan uzaklamak. Konuan kiiyi sevmemek, kk grmek. evredeki eyaya gz dikerek ve yanndaki konumalara kulak kabartarak kendi dikkatini datmak.inde bulunulan evreye ve topluma yabanc olmak. Rahat oturmam olmak, uykusuz olmak, hasta bulunmak, sindirim gl ekmek, havann ok scak ya da souk oluu. Konuma balamadan nce yaanm olan bir olayn (bir oyun, tartma, kaza, kavga), bir zntnn etkisinden kurtulamamak. Konuan kiiyi grmemek ve bu sebeple saa sola hareket ederek dikkat datmak. inde bulunduu andan sonra yapacaklarn dnmek, hayal etmek. Konuyu ilgin bulmamak. Konuan kiide kusur bulmaya almak; konuann ne sylediine deil de nasl sylediine dikkat etmek. Dikkatinin dalmasna aldrmamak. Dnce hzn doru kullanamamak. Aklayc, yorumlayc ve zorlayc konulardan kanmak. -Konumac asndan iyi dinlemeyi engelleyen sebepler;ok yava konumak.ok hzl konumak.Dinleyicilerin kelime daarcnda olmayan kelimeleri kullanmak.Anlatm bozukluklar yapmak, sonu gelmeyen uzun cmleler kullanmak. Gereksiz rnekler vermek ve sz uzatmak. Az kokmak.Konuma srasnda srekli ksrmek, boaz temizlemek. 1.D. Etkili dinleme: Etkili dinleme, dinlemeye hazrlanmay, dikkati konu zerinde toplamay ve dinleme amacnn belirlenmi olmasn gerektirir.Etkili bir dinleyicinin zelliklerini yle sralayabiliriz;Dinleme esnasnda not alr.Konuann veya baka birinin sorduu sorulara anlaml cevaplar verir. Dinleyenin kendisine ulaan iletiye kar soru sorarak, metnin zerinde eklemeler yaparak farkl davranlarda bulunabilir. Szel olmayan iletiim iaretleri kullanlr (ban sallar, avu iini enesine dayayarak iaret parman akana gtrr, gzleriyle konumay takip eder). Konumann arasnda evet, yaaa, yle mi, demek yle, h h gibi sesler, sorular ve dinlediini gsteren ve o andan sonraki iletiyi de dinleyeceini belirten ksa cmleler veya nlemler kullanr. Dinlediini szl olarak zetleyebilir, ana fikri birka cmleyle ifade edebilir. 1.E. Dinleme hatalar:itme/grme kavramyla ilgili engeller ,Ak olmamak,Fiziksel engeller ,Yanllkla ya da bilerek baz hususlar konuma d brakmak, Yorgunluk, hastalk, Dikkat sresinin ksal,Dinlemeyi engelleyecek ses ve vcut zelliklerine sahip olmak Konunun ilgisiz bulunmas,Ar aksanl bir konumac olmak,Baka bir ile ilgilenmek ,Dile vakf olamamak,Hayal kurmak,Konuma bozukluuna sahip olmak,Hafza yetersizlikleri,Utanga olmak,Szck hazinesinin darl , Gereinden ok detaya girmek,Dk zek, Tekrar yapmak,Seici dinlemek,Kaygl, kzgn olmak,Gergin hissetmek, tehdit alglamak. Konumalar dinlerken ska yaptmz hatalardan biri, seici dinlemektir(Dinlemekten kandmz, holanmadmz kimse veya konumann bir ksm olabilir.Konumacnn d grn rahatsz etmi olabilir veya nyargl olabilirsiniz.Konu iinde size
ters gelen dnceler olabilir. Kendinize yakn bulduklarnz dikkatle dinleyip, dierlerini dinlemeyebilirsiniz v.b.) 1.F. Etkili dinleme iin uyulmas gerekli kurallar: Dinlemeye zihnen ve bedenen hazrlann.Dikkatinizi konuya vererek konsantre olun.Konunun anlalmasndaki sorumluluunuzu hatrlayn,konumacy tekzip etmeye deil anlamaya aln. Duygularnz kontrol edin, konuan hakknda nyarglarnz bir tarafa brakmalsnz.Ana fikri dinlerken yakalamaya aln. Dnme hzl bir sreti,bunun avantajn olumlu bir ekilde kullanmak gerekir. Konumacnn verecei mesaj sonuna kadar dinleme sabrn gstermelisiniz
2.Konuma: Grmenin etkinlii asndan konuma faktr

nemli bir unsurdur. Grmede taraflar arasndaki iletiimin en etkin arac konumadr.Her eyden nce, etkili grme iin kelime haznesi zenginletirilmelidir. nsan kelimelerle dnr. Dolaysyla kii ne kadar ok kelime renirse beynini o kadar iyi kullanabilir. nsan zeks, insann bildii kelime says ile doru orantl olarak geliir. Bu da ok okumakla salanabilir. 2.A. Konuma yetersizlikleri:Konuma yetersizliklerini u ekilde sralanabilir;ekingenlik,Yerel azla konumak,Sesi ayarlamak, Gereksiz sz syleme, Gereksiz beden hareketleri yapma,Dank konuma,Dil bozukluklar 2.B. Gzel ve etkili konuma: Konuma eitimi, insanlar yaamn eitli durumlarna hazrlad gibi onlara yeni davranlarda kazandrr. Konumak, tek bana bir dil etkilii de deildir. Bunun yannda iitme, tatma, dokunma, koklama gibi duyu organlar da konuma etkinliine katlmaktadr.Bir konumann tam ve etkili biimde gerekletirilmesi iin eitli koullarn bir arada bulunmas gerekir. Bunlarn bir blm dorudan konuan kii ile ilgilidir. Konuan kii, konumasnn amacn iyi belirlemeli, konusunun snrlarn izerek ona bal kalmal ve konuma arac olan dilin olanaklarn tanmaldr. Doal olarak seslendii kii ya da kiilerin dnsel ve ekinsel dzeylerini, konutuu ortamn zelliklerini de gz nnde bulundurmaldr. Bunlara dayanarak bir konumann baarsn etkileyen koullar;Konuya bal kalma, Konuma ortam, Konuulan kii, letiim amac,letiim arac, Ortam koullar, Konumann dnsel desteine bal kalma olarak sralanabilir. Gzel ve etkili konumay ounlukla eksik tanmlar ve anlarz. Gzel konuma bir spikerin, bir tiyatro sanatsnn, kendisine verilen metni veya dnceyi tonlama, vurgu ve benzeri kurallara bal kalarak canlandrmas sanlmaktadr. Oysa bu gzel ve etkili konumann yalnzca bir ynn oluturmaktadr. Sadece kulaa ho gelen duygu ve dileklerin da vurumu konumann tamam deil yalnzca bir blmdr . yi bir konumann, tr ne olursa olsun, belli nitelikler tamas gerekir. Bu nitelikler;Belli bir amac bulunmak, Ykc deil yapc ve inandrc olmak, Konuyu seerken dinleyicilerin ilgisini gz nnde tutmak, Doru ve salam bilgilere dayanmak, Dil ve anlatmda konuma slubunu gzetmek, Birlikte dnme, tartma, renme, duygulandrma gibi yntemlere bavurmak, Konuurken etkileyici bir tonlamadan, el-yz hareketlerinden yararlanmak olarak sralanabilir . Her eyden nce unu belirtmek gerekmektedir ki; dzgn ve etkili konumak, yetenekten ok beceri iidir. Bu beceriyi kazanmaksa almaya baldr. 2.C. Soru Sorma:Dananla iyi iliki kurulabilir, danan kendisine yneltilen sorularn kiisel problemlerinin giderilmesinde yardmc olmak amacyla sorulduunu hissederse, etkileim daha verimli olur ve grmeci sorularna samimi cevaplar alabilir .Grme srasnda sorulan sorular ak, yargsz ve tarafsz olmal, kiiyi belli tipten cevaplar vermeye koullandrc ve yneltici olmamaldr. Soru sorarken kiiyi korkuya, kaygya drecek, phe iinde brakacak bir tutuma girilmemeli ve kii zel yaantlarndan dolay sulanmamaldr. Grme zaman soru-cevap eklinde gememeli, sorular psikolojik danma sreci iinde uygun zamanlara datlarak, sorulmal
77
ve daha ok ak ulu, serbest cevap isteyen sorular tercih edilmelidir. Hi soru sorulmamas veya ok az sorulmas halinde de, kiide kendisi ile ilgilenilmiyor kans uyanabilir. Ayrca, grmenin tm arl dananda kalr. Fikir ve duygu akn engellemeden uygun zamanlarda sorulan sorular, grmenin verimini arttrd gibi, kiiyi de dinlendirir . 2.D. Yanstma ve Pekitirme:Grenin karsndakinin duygu ve tutumlarnn farkna varm ve anlam olmas grmenin sal asndan byk nem tar. Yanstma, grme srasnda ortaya kan duygu ve dncelerin ieriini ve niteliini deitirmeden anlalmas srecidir. Bu srecin baarl olmasnn temel noktas empatik olabilmektir. Grme esnasnda muhataplar birbirlerini etkin dinlemeli, duygu ve dnceleri anlalmal, geri besleme ile de desteklenmelidir. Grme srasnda grenin, ksa onaylayc szckler, jest ve mimiklerle, yanstc ve pekitirici ifadelerden yararlanmas, grmenin amacna uygun olarak konumalarn pekitirecektir. Yanstma ve pekitirmenin, baarl olabilmesi karlkl yanl anlama ve hatalarn en aza indirilmesinde de nemli bir etken olacaktr. 2.E. Gzlem:Gzlem insan hayatnda bilinen en eski veri toplama aralarndan biridir. Gzlemde, belirli bir olay olduu gibi anlama sz konusudur. Gzlem yoruma ak bir yntemdir ve yorumlar aras farkllklar gsterebilir. Grmenin taraflar sreci verimli klmak ve iletiim kanallarn kefetmek iin gzlem yntemini ilk andan itibaren kullanmaya balar. Gzlem her iki tarafn; kyafetinden konuma tarzna, yeme imesinden beden diline kadar btn fiziksel ve duygusal alanlar ierir. Ayn zamanda gzlem sayesinde muhatap kiinin rgt kltrne uyum salayp salayamayacann da tehisi yaplmaya allr. Gnmzde adayn rgte uyumu kadar rgtn de adaya uygunluu ksa ve uzun dnemli alma hayat asndan ok nemlidir. 2.F. Yorumlama:Yorumlama, bireyin fikirleri, davranlar, duygular ve tutumlar ile bantl olmak zere grme bitiminde yapt deerlendirme sonularna dnk aklama ve yarglardr. Yorumlamann tam zamannda yaplmas kii zerinde olumlu ynde ok etkili olabilecei gibi, zihni kartrma, ilikileri bozma gibi olumsuz etkileri de olabilir. Yorumlamann tam zamann kestirmek ok zordur, ama genellikle kiinin kendini anlatmaya kar olan direni ve savunma mekanizmalarnn azald ve grmeci ile olan ilikilerin gelitii zaman, yorumlama iin hazr olduu kabul edilmektedir.Grmeci, grlenin sylediklerini yorumlayarak, kendisini daha derinden tanmasn salamaya alr. Grmeci, danann szlerinde gizli bulunan fakat kendisine ak-seik olmayan ya da bilinsiz olan duygularn, gereksinim ve eilimlerini aa karmak, dikkatini ekmek ve bu davranlarn gemi yaamndaki bilinsiz yaantlaryla olan bantlarn belirterek de yorumlamalar yapabilir. Yorum yapabilmek iin tecrbeye ve teorik bilgilere sahip olmak gereklidir. Yorum yaparken ok dikkatli olmak zorunludur.Gerei yanstmayan yorumlar ilikileri bozabilecei gibi kiin ruh sal iin de zararl olabilir.
ekilde sralanabilir;Acelecilik, Erteleme alkanl, Randevusuz ziyaretiler,Hayr diyememek, Kendini gereinden fazla ie adamak , Rutin ve gereksiz iler, Etkisiz iletiim, Kiisel dzensizlik ve disiplin eksiklii, Dzensiz alma masas ve ortam, Verimsiz toplantlar,Planlama zelliinin olmamas. Zaman tuzaklarna vurgu yaparak zamann nemine deinen bir ilke Pareto ilkesidir. talyan ekonomist ve sosyolog Vilfredo
Paretonun adn tayan ilke 80/20kural olarak da bilinmektedir. Pareto ilkesinin temelinde elde dilen baarlarn %80inin harcanan zamann %20sinden geldii vurgulanmaktadr. Dier bir ifadeyle, abann baskn bir blmnn nemli lde sonularla ilgisi bulunmamaktadr. Pareto ilkesine gre birey kendisine kazan salamayacak ilere harcad zaman gerekten nemli olan iler iin harcadnda amalarna ulama konusunda daha baarl olabilecektir. Bireyin hem zel hem de i yaamnda nemli ve ncelikli ilere arlk vermesi rutin, sradan, bakalar tarafndan da yaplabilecek ileri devretmesi amacna ynelik ilere ynelmesine ve hedeflerine ulamasna katk salayacaktr. Bireyin sevdii kimselerle birlikte olmas ya da holand eyleri yapmas durumunda zamann nasl getiini anlayamamas durumu sz konusu iken; tam tersi holanmad eyleri yapmak zorunda kalmas ya da sevmedii kimselerle bir arada bulunmas durumunda ise zamann gemek bilmediini alglamas sz konusudur. Sbjektif zaman hissedilen ya da alglanan zamandr.Objektif zaman ise saatin gsterdii llebilen zaman dilimidir.
Zaman Ynetimi Kavram ve Sreci:Zaman ynetiminin

amac bireylerin zamanlarn etkin ve verimli bir ekilde kullanmalarn salayabilmektir. Zaman ynetimi gnlk yaamn akn salama, olaylar kontrol etme ve kiinin kendisini yneterek olaylar denetlemesidir. Zamann etkin kullanabilen kii, zamann i ve sosyal hayatnda deiik etkinlikler arasnda planl olarak paylatrabilen kiidir. Zaman ynetimi sadece zaman planlamak deil; ayn zamanda kabilecek problemlere kar hazrlkl olmak, bu problemlerin sebeplerini bilmek ve zaman tuzaklarndan uzak kalmakla da ilgilidir. Ferner (1995)e gre zaman ynetimi sreci u admlardan olumaktadr ;Zaman kullanm analizi yapma, Zaman problemlerini tanmlama, Kendini tanmlama, Ama ve ncelikleri belirleme, Hedefleri uygulama, Haftalk ve gnlk programlar hazrlama, Zaman ynetimi tekniklerini gelitirme, Srecin izlenmesi ve yeniden analiz.
F.ZAMAN YNETM
Zaman Kavram ve nemi : Bireyler
ve rgtler faaliyetlerini gerekletirebilmek iin eitli kaynaklara ihtiya duyarlar. Dier kaynaklarla kyaslandnda hammadde gibi depolanamad, para gibi biriktirilemedii, makine gibi durdurulup altrlamad iin zaman daha deerli bir kaynaktr. Trk Dil Kurumu szlnde zaman bir iin, bir oluun iinde getii veya gemekte olduu sre olarak tanmlanmaktadr. Bireyin zamann etkin kullanabilmesi yaamn dzenlemesine yardmc olabilmektedir. Dier taraftan zamann etkin kullanabilen alanlar rgtn de etkin ve verimli olabilmesine katk salamaktadrlar. Bireyin zaman etkin kullanmasn, ilerini yapmasn engelleyen zellikler ve faaliyetler zaman tuza olarak nitelendirilmektedir. Bunlar u
78
Zaman tuza Planszlk
Muhtemel nedenleri Plandan yarar grememe Plansz da baarsalanabilecei dncesi
zm yollar Planlamann zaman aldn ama sonunda zaman kazandrdn grn Baarnn yntemler yznden deil, onlara ramenkazanldn bilin Hedeflerinizi yazn Kiisel bir zaman felsefesi gelitirin. leri ncelik srasna koyun Plan yapmak iin zaman ayrn nemliyle acil arasndaki fark bilin Mmknse astlarnza yetki verin Seerek okuyun, hzl okuma tekniklerini renin Ziyaretilere gerektii kadar zaman ayrn Gerekirse darda buluun, ayakta toplant yapn.Hayr demeyi renin, ak kap politikasn deitirin. Konumalar planlayn, ksa konuun Gereksiz toplantlardan vazgein. Gndemi nceden belirleyin Toplanty iyi ynetin, konudan uzaklamayn, toplantlar zamanla snrlayn. Bilgileri bulma ve saptama sistemleri gelitirin Hatalar, renme sreci gibi dnn. Etrafnzdakilere de hata yapma hakk tanyn e uygun eleman aln, eitin, gelitirin.
Kendini
gereinden fazla ie adamak
ncelikleri belirleyememek
Acelecilik
Gelecek iin plan yapmamak, Acil durumlara tepki gstermek, Ksa zamanda fazla i yapmaya almak Bilgi patlamas
Gereksiz yazmalar krtasiyecilik ve verimsiz okuma Ziyaretiler
Sosyal ilikilerden haz duymak, Hayr diyememek
Telefon Toplantlar
zdenetim eksiklii
Fazla iletiim, Kt liderlik
Kararszlk
Olaylara kar gvensizlik. Hata yapmaktan korkmak
Yetki vermemek
Astlarn yetersiz olduunu dnme
ncelikleri belirleyememek
Hedeflerin olmamas
Zaman Ynetiminde Dikkate Alnmas Gereken lkeler:Bireylerin zamanlarn kontrol edebilmeleri ve etkin bir
ekilde kullanabilmeleri konusunda birtakm ilkelerden yararlanlmaktadr. Bu ilkelerden bazlar unlardr; -Bireysel hazrlk: baarl bir zaman ynetimi iin ncelikle birey zamann kt bir kaynak olduuve kendi abas ile zaman ynetebilecei konusunda bilin sahibi olmaldr. -%60 kural: Birey toplam alma zamannn %100n planlamaktan kanmaldr. Kontrolnn dndaki iler iin zaman ayrmaldr. Zaman ynetimi %60lk blm daha etkin kullanma abas ile ilgilidir. -Etkinlik ve verimlilik: Zaman ynetiminde nemli bir nokta nce yaplacak doru ileri tanmlamaktr. Bir birey iin doru i onun amacna ulamasna dorudan ya da dolayl ekilde katk salayan itir. Doru iler tanmlandktan sonra, bunlar doru, hatasz, eksiksiz, daha ksa srede yapmaya younlamak gerekir. Yaplan i amaca katk salamyorsa o iin verimli ekilde yaplyor olmasnn da bir nemi olmayacaktr. Yanl ileri verimli bir ekilde yapmaktansa, doru ileri verimsiz bir ekilde yapmak daha iyidir diyen Thompson (1998) da bu ilkeyi desteklemektedir -Belirli bir zamanda belirli bir i yaplmas: MacKenziee (1989) gre kii belirli bir zaman diliminde tek bir i zerinde almaldr. Bir nceki ii bitirmeden yeni bir almaya geilmemelidir. Bunlarn dnda zaman ynetiminde nemli noktalardan biri de bireyin enerji dzeyi ile etkinlikleri arasnda bir uyumun olmasdr.Zaman ynetimi konusunda bireyin biyolojik zaman nemli bir konudur.Baz bireyler sabahlar ok enerjiktir. leye doru enerjisi yava yava azalr (sabah tipleri). Bazlar sabahlar ok zor uyanr, uyuuk ve kaytszdr. leden sonra
biraz almaya balar ve leden sonra daha enerjik olabilirler(leden sonra tipleri). Baz bireyler de sabah enerjiktir, leye doru biraz durulur ve leden sonra enerjileri ve performanslar yeniden artar (her zaman hazr tipler). Bireyin performansnn ne zaman yksek olduunu bilmek zaman verimli kullanabilmeleri asndan son derece nemlidir. almas gereken zamanlar belirleme konusunda etki sahibi deilse biyolojik zamann deitirmeye ynelik bir aba iine girmesi gerekir. Bireyler ou zaman alar saati almadan uyanabilmektedir. Bu biyolojik saatle ilgili bir durumdur ve zaman iinde birey biyolojik saatini deitirebilir.
Zaman Etkili Kullanma Yollar:

-Zaman tutana hazrlama ve akam analizi yapma: Zaman tutana belirli dilimlere ayrlm zamann nereye harcandn gsteren listedir. Akam analizi, gn ierisinde yaplan ve kaydedilen tm faaliyetlerin olmas gereken ile karlatrlmas ve olumsuz sapmalara neden olan eylemlerin belirlenerek denetim altna alnmas srecidir. Planlamaya nem verme:Baarl bir planlamada ilk aama ama ve hedefleri belirlemek, ikinci aama ise ncelikleri tespit etmektir. nceliklerin tespit edilmesi noktasnda kullanlabilecek farkl yntemler vardr. Bunlardan birincisi yukarda bahsedilen Pareto analizidir. kincisi ABC analizidir. ABC analizinde ilk aamada hedefe ynelik iler listelenir.Listedeki iler de A, B, C olmak zere gruba ayrlr. A kalem iler bekleyemeyen, hemen yaplmas gereken ilerdir. B kalem iler nemlidir ancak A kalem iler kadar nemli deildir. C kalem iler yaplmas zorunlu olmayan,nemsiz iledir -Yetki devretmek ve tersine yetki devrinden kanmak:Yetki devri stten asta yaplmaktadr.Ancak zaman
79
-Hayr diyebilmek: Louis ve Schreibere (1989) gre evet demek hemen yaplmas gereken bir giriimi, gelecee ait bir stlenmeyi ya da izlenilmesi gereken bir zorunluluu kabul etmek anlamndadr. Hayr diyebilmek kiinin kendi iine yaramayacak, dk ncelikli ilerden kurtulmasna yardmc olur. Hayr diyebilmek iin de yaplmas gereken ilere ynelik nceden yaplan planlar olmas gerekmektedir.
Etkin Zaman Ynetiminin Yararlar:Zamanlarn
etkin kullanamayan bireyler en ok zaman basksnn dourduu stresle kar karya kalmaktadrlar. Etkin bir zaman ynetimi ile bireylerin elde edebilecekleri yararlar ise u ekilde sralanabilir ; Zaman basksndan kaynaklanan stres nlenebilmektedir. Bireyin i yaam, aile yaam ve sosyal yaam arasnda denge salamasna katkda bulunmaktadr . nemsiz ve zaman alan iler yerine nemli iler zerinde younlama imkan domaktadr. Zamann etkin kullanlmas genel bir disiplin anlaynn da gelimesine katk salamaktadr. Kayp zamanlar en aza indirilerek gnlk ve rutin iler dnda dnce ve uygulamalara zaman bulunabilmektedir.
eilimidir. imek ve elike gre erteleme alkanlndan kurtulmak iin ertelenmesi gereken i paralara ayrlmaldr. Holanlmayan iler nce yaplmal, en sevilmeyen en ok erteleme eilimi gsterilen i gnn balangcnda yaplmaya allmaldr. -alma ortamn dzenli hale getirmek: Uzun sre kapal kalmak hava bileimini bozacandan odalar havalandrma koullarna uygun olmaldr. Is ve k dzeni almay engellemeyecek dzeyde olmaldr. Bununla birlikte grlt kaynaklarn nleyici tedbirler alnmas, oturulan koltuklarn rahat seilmesi, alma alan ierisinde gereksiz ve dikkat datc eyler bulundurulmamas, sk sk kullanlan ara ve gerelerin kolay ulalabilir bir yerde olmas da alma ortamnda dzen salamak iin nerilebilir. Sadece alma ortam deil; alma belgelerinin yazmalarn dzenlenmesi de zaman etkin kullanabilmeye katk salar. Telefonla ya da ksa grmelerde kolayca halledilebilecek konular yazl hale getirilmekten kanlmald.r
zaman astlarn da yetkilerini stlerine devrettikleri grlmektedir. Astlarn kendi yetkilerini bu ekilde stlerine devretmeleri tersine yetki devri olarak nitelendirilmektedir. Tersine yetki devrinden kanmak iin yetki devri iyi planlanmaldr. Bir iin parasndan ziyade btn devredilmelidir. i yapabilecek nitelikte asta yetki devredilmelidir. -Kesintileri ortadan kaldrmaya alma: Telefon, randevusuz ziyareti, gndemsiz ve verimsiz toplantlar alanlar ve zellikle yneticiler iin almalar kesintiye uratmaktadr. Telefon grmeleri ve ziyaretiler konusunda zaman tuzana dmemek iin sekreterden ekin olarak yararlanlmaldr. -e younlaabilmek:Younlama sresi ksa olsa bile dank kafayla uzun sre almaktan daha etkilidir. Bu yzden birey kendisini younlamaktan uzaklatran faktrleri ve alkanlklar belirlemelidir. -Sekreteri etkin klmak: Ziyaretilerin, telefon grmelerinin, randevularn, alma evraklarnn, yazmalarn, seyahat programlarnn ayarlanmas ve toplantlarn dzenlenmesi gibi konularda yneticinin en byk yardmc sekreteridir. Sekreter bu konularda ne kadar etkin olursa ynetici de zamann o kadar etkin kullanabilir. -Erteleme alkanlndan kurtulmaya almak: . Erteleme davrannn nedenlerine bakldnda en temel nedeninin bireyin zaman ynetmedeki yetersizlii olduu ifade edilmektedir. Bir ie konsantre olmada glk ekme ve dk sorumluluk duygusu da erteleme alkanlnn dier nedenleri arasnda saylmaktadr. Ayrca bireyin baarsz olacana ynelik olumsuz algs, kendisine ve performansna ynelik gelitirdii gereki olmayan beklentileri ve mkemmeliyetilik
G. PLANLAMA TEKNKLER
Planlamann Tanm ve Kapsam: Ynetim srelerinden
ilki planlamadr. Kurumlar amalarn gerekletirmek iin planlama yapmak durumundadrlar. Plan yneticiye ve kadrosuna rehberlik eder. Beraberinde alnan kararlarn etkin bir ekilde uygulanmasn da salar. En ok bilinen tanmyla planlama "neyin, ne zaman, nerede, kim tarafndan ve nasl yaplacann nceden belirlenmesi"dir. Bu tanma uygun olmayan bir dnce, ynetici iin geliigzellik anlamna gelir. Ynetim sreci; plnlama, rgtleme, kadrolama, yneltme ve denetim fonksiyonlarn ierir. Planlama sadece plan yapmaktan ibaret teknik bir i deil, bir planlama bak asna sahip olmaktr. Planlamann yn ve zne ilikin genel gzlemi drt balkta ele alabiliriz; -Bir kere, her bilim dal gibi ynetim de, gerek anlamda "bilim" olabilmek iin, kendi bamsz matematik aygtn gelitirmek zorundadr; temel ynetsel eylem ve ilevleri matematiksel zdeliklere indirgeyen planlama teknikleri bunu salamaktadr. -kinci olarak, "kuramsal belge''' niteliindeki planlarn uygulamadaki baarlarn, bu belgelerin ekonominin nesnel yasalarn yanstmadaki greli baarlar belirlemektedir. -nc olarak, etkin ynetim, planlarn niteliinin, retimin planlanp srdrlmesinde bilimin yerinin kullanlan zendiricilerin hem iin niteliine, hem de plann gereklerine uygunluunun sonu ve gstergesidir. -Drdnc olarak, planlar ve planlama, etkin denetimin hem arac, hem de n-koulu olmaktadr. Ynetim srecinin ok nemli bir paras olan planlama, "rgtsel amalara ulamak iin gerekli politika ve yntemlerin seimi" eklinde tanmlanabilir. Planlama kavramnn zelliklerini u ekilde sralayabiliriz;Bir seim, tercih ve karar srecidir.Ynetim kademelerindeki tm yneticileri ilgilendiren bir kavramdr. Gelecee ynelik gerekletirilmesi istenilen amalar iermektedir. Ynetim srecinin balangc ve ilk admdr. Planlar arasnda birlik ve uyum bulunmaldr. Planlamada devamlln salanmas zorunludur. rgtlerin deien evre koullarna uyum salamalar iin, planlarn ok kat ve kesin olmamas, baka bir deyimle esnek olmalar gerekir. Planlarn yanl anlamalara, karklklara ve trl yorumlara yer vermeyecek derecede ak bir dille yazlm olmalar gerekir. Planlar, iletmenin benimsedii standart ve politikalara uygun olmal ve iletmenin deiik blmleri arasnda bir denge salamaldr. Planlamann yararlar u ekilde sralanabilmektedir;letmenin tm faaliyetlerinin amaca ynelik olmasn salamaktadr. Ynetim srecinin ilk aamas olduundan srecin devamlln salamaktadr. Kaynaklarn en etkin ekilde kullanlmasn ve verimliliin artrlmasn salamaktadr. Yneticileri iktisadi ve rasyonel olmaya yneltmektedir. Bir rehber grevi grerek yneticilerin zamandan tasarruf etmesini salamaktadr. Yneticileri dnmeye ve tahminler yrtmeye yneltmektedir. Planlamann sakncalar arasnda en nemlisi, yaplan planlarn uygulama deeri olmamasdr. Baka deyile, yanl, eksik veya ulalamayacak hedeflerin belirlendii planlarn yaplmasdr.Teknolojinin srekli gelimesi ve evrenin dinamik olmas gibi nedenlerle planlarn srekli gncellenmesi gerekmektedir.Srekli olarak yaplan planlara uyulmas yneticilerin alanlarn yaratclklarn da kreltmektedir.
Planlamann Aamalar:
-Sorunlarn veya frsatlarn saptanmas: yi bir plan, yneticinin sorunlar ve karlat frsatlar doru olarak tanmlamas ve anlamasna yardmc olur. -Amalarn belirlenmesi:Amalar rgtn tmne ilikin olabilecei gibi, blmlere ve ksmlara ilikin de olabilirler. -Plann dayand hareket noktalarnn belirlenmesi: Plann gelecee dnk olmas ve gelecekte neler olacann nceden kesinlikle bilinememesi nedeniyle, yneticinin,
80
gelecee ilikin birtakm tahminlere dayanan varsaymlardan hareket etme zorunluluu vardr. -Seeneklerin saptanmas: Planlamann bu evresinde seilecek hareket biimleri ve zm yollar aratrlr. Ancak btn seenekler ilk bakta gze arpmad gibi, seeneklerin tmnn belirlenmesi de gtr. -Seeneklerin deerlenmesi:Ortaya konan seenekler amalara, iletmenin politikalarna, en dk maliyetle en yksek geliri salama asndan incelenir. -En uygun alternatifin seilmesi:Ynetici bu evrede en uygun hareket biimini belirlemeli ve rgtsel gereksinmeleri en iyi ekilde karlayacak olan plan ve kararlar semelidir. -Yardmc planlarn dzenlenmesi: En uygun davran biiminin seimi ve kararnn verilmesi ile planlama ilevi ksmen tamamlanmtr. Artk ana planlar ikincil yardmc planlarla desteklemek, evrelerin ncelik, sra ve zamanlarn saptayacak programlar gelitirmek ve i yntemlerini standartlatrmak gerekecektir. -Planlar, saysal deerlerle btelemek:Kararlar alndktan ve planlar dzenlendikten sonra, son evre bu plana saysal bir deer vermek, bteler yapmaktr.
Taktik planlar genellikle rgtn alt dzey faaliyetleriyle ilgilenir.
rgtsel Faaliyetler Asndan Planlamann nemi:Planlama, rgt faaliyetlerini tanmlanm ve

kararlatrlm amalara doru yneltir. Planlama ile rgtsel amalar ve hedefler saptanr ve bu amalara ulatracak yaklamlar belirlenir. Bir ynetici, planlamada ortaya kabilecek eksiklikler iin nlemlerini ald mddete ve sakncalarn giderebildii lde, planlamadan bekledii sonulara ulaabilir.
Planlamada Kullanlan Aralar:

-Dorusal Programlama: Dorusal programlama yntemi, iletme kaynaklarnn optimal ve seenekli dalmnn, optimal retim bileiminin, minimum maliyeti ve girdi bileiminin, en uygunkarn ve en az maliyetin belirlenmesi amacyla yneticiler tarafndan kullanlabilmektedir. Bu yntem; kt kaynaklarn optimal ekilde dalmn ieren deterministik matematiksel bir tekniktir ve "amaca en iyi ulama" olarak da adlandrlmaktadr. -Simlasyon:1970'li yllarn sonuna doru kullanm alan giderek genilemi, maliyetleri dm ve hzlanmtr -Transportasyon: Ulatrma olarak da adlandrlan transportasyon modelleri, retilen mallarn belirlenen hedeflere en dk maliyetle gnderiminin nasl yaplacan belirleyen zel bir dorusal programlama modelidir. Ama ulam maliyetlerini minimize etmektir.
Plan Trleri 1.Kullanm sklna gre planlar: Kullanm sklna gre

planlar, tek kullanmlk ve srekli planlar olarak ikiye ayrlmaktadr Tek kullanmlk planlar; program, bte, proje ve zel planlar bir tek amaca ynelik planlardr. Srekli planlar, sreklilik gsteren faaliyetlerde rehber zellik tamaktadrlar. letme de alanlarn davran ve kararlarna yol gsteren anlatmlar olarak tanmlanabilen politikalar ve gen yntem srekli planlara rnek verilebilir. Gen yntem, bir projenin gereklemesi iin ayrntl olarak yaplmas gereken ileri belirleyen bir sistemdir.
Stratejik nsan Kaynaklar Planlamas:Stratejik planlama,

iletmenin sahip olduu stratejik ynetim anlaynn bir sonucu olarak karmza kmaktadr. Ynetim srecinin gerekletirmesi gereken be nemli sreten (planlama, organize etme, yrtme, koordinasyon, kontrol) biri olan planlama, iletmenin stratejik amalarna ulaabilmek iin ynetmesi gereken bir sretir. Stratejik planda sorulmas gereken sorular u ekilde sralayabiliriz;u anda neredeyiz? Nerede olmak ya da nereye varmak istiyoruz? Olmak istediimiz yere nasl ve ne kadar srede varabiliriz? lerlememizi ya da geliimimizi nasl lp deerlendirebiliriz? Geliim aamalarmz nelerdir? Deerlendirme kriterleriniz nelerdir? Stratejik planlama, rgtlerin misyonu, vizyonu, felsefesi, politikas ve amalarnn gerekletirilmesindeki tm teknikleri kapsar. Stratejik kararlar ise, rgt zerinde, uzun dnem etkisi olan karar trdr. Bu kararlar, iletmenin gelecekte karlaaca frsatlar ve tehditleri kapsar. Stratejik planlar ve kararlar her ne kadar gelecee dnk faaliyetleri planlamann bir yolu olarak gsterilse de, aslnda bu planlar, gelecein frsatlarndan ok, bugnn problemleriyle ilgilidirler. Deiikliklerin gelecekteki ynn tahmine ve beklenen olaylarn dourabilecei frsat ve tehditlerin neler olabileceini kestirmeye yardmc olur. dnyas gelecekteki insan kayna taleplerininne olacan bilmek istemektedir. 1980'lerden sonra stratejik planlarn rgt iin tad nem anlaldktan sonra stratejik insan kayna planlamasnn da nemi artmtr.Bu arada insan kaynaklar planlamas ile rgtn stratejik planlamas arasnda ok yakn bir iliki ve tamamlayc olma durumu vardr. K blm, bir stratejik unsur olan insan kaynaklarndan en etkili ve en verimli ekilde yararlanabilmek iin, K planlamasna zel bir nem vermek zorundadr. Firma dzeyindeki insan kaynaklar planlar makro planlar ile uyum iinde olursa, bu durum hkmetlerin istihdam politikalarna olumlu katk salayacaktr.
2. . Zaman boyutu asndan planlar:

-Uzun Sreli Planlar: Uzun sreli planlar, stratejik planlar olarak da anlrlar.Bunlar, planlama uzmanlarnn yardmyla st yneticiler tarafndan hazrlanr. letmelerin baarlar uzun dnem planlamada gsterdikleri yerinde almalara baldr. letmenin nereye gittiini ve gelecek dnem faaliyetlerinin nasl bir seyir gstereceini sistemli bir biimde ngrmek, bu planlamay gerektirir. -Orta Sreli Planlar: Orta sreli planlar, genellikle 1-5 yl arasndaki sreyi kapsayacak biimdehazrlanan planlardr. -Ksa Sreli Planlar(Programlar): Bunlar da orta ve alt dzey yneticilere ana plan uygulamada yardmc olmak iin daha ayrntl olarak hazrlanm ve olduka ksa zaman srelerini kapsayan planlardr. Kalknma planlarmzdaki yllk faaliyet programlar bunlara rnek olarak verilebilir.
3.Kullanm biimlerine gre planlar:

-Sabit planlar: letme amalar iin tekrar tekrar kullanlan ve sreklilik gsteren planlardr. Sabit planlar iinde politikalar, prosedrler ve kurallar yer alr. -Tek amal planlar:Tek amal ya da belirli amalarn gerekletirilmesi iin kullanlanplanlardr. Genellikle ksa dnemler iin dzenlenir. Tek amal planlar iinde programlar, projeler ve bteler yer alr. Bu planlar bir kez yaplmas sz konusu olan ilerle ilgili ilgili olarak dzenlenir.
4.Niteliklerine gre planlar:

-Stratejik planlar: rgtn zaman iindeki byme ve geliimini etkileyen byk sorunlarla ilgili olan planlardr. Stratejik planlama, rgtn kontrol dnda saylan d evreyi gz nnde tutar. Stratejik planlama, iletmeyi bir btn olarak deerleyerek, st ynetim basamanda, sistematik olarak rgtn ulamay dnd ana amalarnn, rn-Pazar yeteneklerinin ve bu amalara ulamak iin rgt kaynaklarnn elde edilmesi ve gelitirilmesine ilikin yazl deerlerden ibarettir. -Taktik planlar: Stratejik planlarda saptanm olan iletme amalarna ulamada nasl davranlmas gerektiini gsteren planlardr. Stratejik planlama rgtn NE yapmas gerektiine eilirken, taktik planlama, amalara NASIL ulalacan belirtir.
81
NTE-10) VE MESLEK DANIMANLII KURUMSAL LKLER A. ETM KURUMU ZYARETLER
ve
hakknda bilgi toplama.Mesleki eitim sistemi ve yerleri hakknda bilgi toplama (son gelimelerden haberdar olma), KURda sunulan hizmetlere ilikin bilgi gncelleme.Telefonla iletiim iin hazrlk yapma (kontrol listesi) - eitim/retim kurumuna ilikin bilgiler, irtibat kurulacak kii (rnein, rehber retmen veya okul mdr), telefon numaralar ve telefon grmesinin amacnn belirlenmesi.Yerinde eitim/retim kurumu ziyareti iin hazrlk yapma (kontrol listesi) - Eitim/retim kurumunun talep ettii randevu, eitim/retim kurumuna ilikin bilgiler, irtibat kurulacak kii, grmenin amac, teklif, tantm materyalleri, zaman erevesi ve eitim/retim kurumu ziyareti iin iletiim stratejisinin belirlenmesi .Grme format oluturulmas ve grlecek konu balklarnn belirlenmesi.
1.B. Eitim/retim Kurumu Ziyareti ncesi Neden Hazrlk Yapmak Gerekir: Sorulara hazrlkl olmak, Sunulan
danmanlk hizmetlerin faydalar hakknda bilgi vermek, KURu yetkin bir ortak olarak sunmak, KURun uzmanlk/profesyonelliini sergilemek iin hazrlk yaplmas gerekir. 1.C. Eitim/retim Kurumu Ziyaretlerinin Amalar: KURun danmanlk hizmetleri hakknda bilgi vermek, Eitim/retim kurumlar hakknda bilgi almak, Eitim/retim kurumlarnda meslek aratrmas yapmak, Yaplacak etkinliklerle ilgili planlama yapmak, renciler ve velilerle grup grmesi yapmak olabilir.
1.Eitim/retim Kurumu Ziyareti ncesi Hazrlk 1.A.Eitim/retim Kurumu Ziyareti ncesi Hazrlk Yapmak: Yaplacak hazrlklar; Eitim/retim kurumlar
seiminin nemini ve meslek seerken dikkat edilecek hususlar ile alan seimini (9. snf) anlatacaklardr. Veli toplantlarnda ise okullarda yaplan snf grmesinin ierii velilerle paylalarak rencilerin gereki mesleki seim yapmalarna katk salanacaktr. Sokakta alan ocuklara ynelik olarak yerel ynetimler ve ilgili kurulularn destei ile danmanlk hizmetleri verilecektir. ve meslek danmanlar, meslek aratrma ve gncelleme almalarn Meslek Bilgi Merkezi Bilgi Kaynaklar konusunda akland ekilde gerekletirecektir. Danmanlar, i ve meslek danmanl hizmetlerin tantmna arlk vererek iyeri ve eitim yeri ziyaretleri srasnda tantm ve ibirlii konularnda azami gayret gstereceklerdir. Tantm almalarnda afi, bror vb. tantm materyalleri kullanlacaktr. Meslek danmanlar, okullarda mesleki ynlendirme almalarn tamamlayc mahiyette, okul rehberlik servisi ibirlii ile baz mesleklerde o meslei yrten kiileri, meslekleri ile ilgili olarak bilgi vermeleri iin davet ederek okullarda veya meslek bilgi merkezinde meslek tantm toplantlar dzenleyebileceklerdir. TOBB, TSK ve TESK ile iletiimde bulunarak rak renci ihtiyalarnn Kuruma bildirilmesi ve rak adaylar ile iverenlerin bir araya getirilmesine yardmc olacaklardr.
2.Eitim/retim Kurumu Ziyareti 2.A.Eitim Kurumlarna Ynelik Danmanlk Hizmetlerinde Uygulanan Yntemler a)Snf grmeleri;rgn eitim kurumlarndaki snflarda
genel eitim (ilkretim, ortaretim vb.) rencileri arlkl olmak zere katlmclara, meslek seiminin nemi, mesleki eitim olanaklar, meslekler hakknda bilgilendirme, bir st eitim-retim seenekleri vb. konularda detayl bilgiler verilir.
b)Grup grmeleri:
-Meslek danmanl grup grmesi: Eitim kurumlarnda ya da istihdam kurumunda oluturulan gruplara, meslekler hakknda bilgi verilen, meslek seimi ve alan seiminin anlatld grup almasdr. - arama becerilerinin gelitirilmesi grup grmesi: Eitim kurumlarnda ya da istihdam kurumunda oluturulan gruplara, i arama becerileri eitimi ihtiyac duyan gruplara i arama becerilerinin gelitirilmesi eitiminin verildii grup almasdr. -Danmanlk ve Kurum hizmetlerinin tantmnn yapld grup grmesi: Eitim kurumu, KUR meslek bilgi merkezleri, Milli Eitim Bakanl rehberlik aratrma merkezleri (RAM) vb. yerlerde gerekletirilen danmanlk ve Kurum hizmetlerinin tantmnn yapld grup grmesidir. -Veli toplants grup grmesi. Rehber retmenlerle yaplan grup grmesi. -Dier grup grmesi c)Bireysel grmeler: Hem snf grmeleri hem de grup grmelerinin sonucunda kendilerini, meslekleri ve eitim olanaklarn tanmak ve mesleki ynelim konusunda daha ayrntl bilgiye sahip olmak isteyen rencilerle meslek seimine ynelik danmanlk boyutunda bireysel grmeler yaplmaktadr.
1.D. Eitim Kurumlarna Ynelik alma Yaplacak Konular:Hizmetlerin etkin ve verimli sunulmas iin
26.10.2004 tarihli Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk Hizmetleri birlii Protokol ile kurum ve kurulularla imzalanan dier protokollere uygun alma srdreceklerdir. Protokol taraflar, protokolde ve Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk Hizmetleri Mutabakat Belgesinde tanmlanan temel esaslar erevesinde ve hayat boyu rehberlik kapsamnda, mesleki bilgi, rehberlik ve danmanlk hizmetlerinin bireylere ulatrlmas iin grev ve alma alanlarnn zelliklerine gre gerekli ibirlii ve koordinasyonu gerekletirmeyi taahht etmilerdir. llerde Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk (MBRD) hizmetlerine ilikin ibirlii ve koordinasyonun etkin bir ekilde salanmas, resmi ve zel okullarda, Kurumumuzda vb. yerlerde yrtlecek MBRD hizmetlerinin planlanmas, uygulanmas ve sonularnn deerlendirilmesi iin yaplacak almalarn l stihdam ve Mesleki Eitim Kurulunun gndemine alnmasn ve grlmesini salayacaklardr. l stihdam ve Mesleki Eitim Kurulunda, MBRD hizmetleri kapsamnda alnan kararlarn planlanmas, uygulanmas, izlenmesi, sonularnn takip edilmesi ile okullarda yaplacak MBRD hizmetlerini organize etmek zere meslek danmanl hizmeti sunulan illerde sekretaryas Kurumumuz l Mdrl tarafndan yaplan MBRD Hizmetleri alt alma gruplarna katlacaklardr. ve meslek danmanlar, meslek seimi aamasnda bulunan bireylere meslek seimi konusunda farkndalk salamak amacyla bireysel meslek danmanl, okul bnyesinde snf grmeleri ve veli toplantlar, Kurumda ise grup grmeleri yapacaklardr. Meslek danmanlar, okullar ziyaret ederek ilkretimin yedinci ve sekizinci snflar ile ortaretimin birinci ve son snflar (9. ve 12. snf) arlkl olmak zere okullarda danmanlk hizmetleri iin ayrlan yer ve zamanda meslek
2.B. Eitim Kurumu Ziyaretlerinde ve Meslek Danmanlarnn Bilgi Toplayaca Konular:Eitim

Kurumunda Meslek Aratrmas Yapmak( ve meslek danmanlar, meslein eitiminin verildii eitim kurumunu ziyaret ederek her yl bir meslekle ilgili aratrma yaparlar), Yaygn Eitim Kurumlar Hakknda Bilgi Toplamak( ve meslek danmanlar bulunduklar il dahilinde yaygn eitim kurumlar konusunda bilgi toplayacaklardr), Mesleki Eitim Veren Resmi ve zel Eitim-retim Kurumlar Hakknda Bilgi Toplamak, Meslek Kurslar Hakknda Bilgi Toplamak, Genel Eitim/retim Sistemi Hakknda Bilgi Toplamak.
2.C. Eitim/retim Kurumu Ziyaretlerinde Kullanlan Formlar: MBM-A1: Meslek Liseleri Hakknda Bilgi Formu.
82
MBM-A2: Yaygn Eitim Kurumlar Hakknda Bilgi Formu(Mesleki eitim merkezleri, halk eitim merkezleri, pratik kz sanat okullar gibi yaygn eitim kurumlar hakknda bilgi toplama almalarnda kullanlacaktr).
B. YER ZYARETLER
Danmanlk Kavram ve Trleri:
dnyasna ynelik yaplan almalara bakldnda genel olarak drt tr danmalk hizmetinden bahsedildii grlmektedir. 1.Personel Danmanl: Personel danmanlnda temel nokta, herhangi bir problemi olan alana o sorununu zmesi noktasnda yardm etmeyi iermektedir. 2.Emeklilik Danmanl:Emeklilik danmanl kavram ile anlatlmak istenen, zellikle 60l yalarna gelmi ve emeklilik dnemine girme aamasndaki personelin yeni yaamlarna hazrlanmas durumudur. Emeklilie hazrlk eitimi, emeklilii yaknlaan bireylere nlerindeki yeni hayat biimini tantan ve onlar bu hayata hazrlayan eitim biimidir denilebilir. Emeklilie hazrlk eitiminin verilmesi, iverenin sosyal sorumluluu olmas yannda ayn zamanda yararnadr. Bu eitimi vermekle iveren, alanlarna nem verdiini gsterir, kuruma ballk yaratr. 3.Ynetici Danmanl: Genel anlamda ynetim danmanl; organizasyonel amalarn baarlmasnda, organizasyonun problemlerinin ortaya karlp zlmesinde yardmc olmaya ynelik bamsz ve profesyonel bir tavsiye hizmetidir 4.Mesleki Danmanlk: Arlkl olarak iletmeye personel seimi konularn ieren bu danmanlk trnde, iletmeye ve o iletmede yrtlen ilere uygun igreni bulmak ve yerletirmek ana amatr. Bu danmanlk uygulamas sayesinde; igren kendi yeteneklerine uygun olan ilere yerletirilmekte ve i-kii uyumsuzluunun nne geilmesine imkn tannmaktadr.
ynelik meslek seimi seminerinin ierii; - ve meslek danmannn kendisini ve kurumu tantmas, -Seminer konusu ve amacnn aktarlmas, -Meslek ve i tanmlarnn yaplmas, -Meslek seiminin hayatmzdaki etkileri, -Doru meslek seiminin aamalar(Doru meslek nasl seilir);Kendini tanma-Bireysel zelliklerin tmn deerlendirme, Meslekleri tanma-Meslekleri ve alma alanlarn tanma, Bireysel zellikler ile mesleklerin gerektirdii zelliklerin karlatrmas ve uyumu-Deerlendirme,Mesleki eitim yerleri hakknda bilgi edinmek, Seilen meslein renilebilecei eitim yerine ynelmek, Sonu. 3.B. Veliler in Meslek Seimi Semineri:Velilere ynelik seminerde eitim/retim kurumlarnda rencilere yaplan meslek seiminin ierii velilerle paylalarak ocuklarnn gereki meslek seimleri yapmalarna katk salanr. Seminerin ierii; - ve meslek danmannn kendisini ve kurumu tantmas -Sunumun konusu ve amacnn aktarlmas -Meslek seimi neden nemlidir -Uygun meslek seimi kiiye ne kazandrr -Meslek seimi konusunda gereki ve doru karara nasl ulalabilir; Kendini tanmak,Meslekleri tanmak ,Mesleki eitim yerlerini tanmak,Edinilen bilgileri deerlendirmek,Seilen meslein renilebilecei eitim yerine ynelmek,Sonu.
3. renci ve Veliler in Meslek Seimine Ynelik Sunum 3.A. renciler in Meslek Seimi Semineri:rencilere
Danmanlk Hizmetinde verenin stek ve Beklentilerinin Tanmlanmas :Danan ve danlan kii

problem hakkndaki grlerini birbirlerine aktarmakta ve sorunu bu ekilde analiz etmeye almaktadrlar. Bu noktada en nemli unsur, kiilerin birbirine gven duymas ve bu bilgi alveriini salkl bir biimde gerekletirmesidir.Danmanlk sreci sonucunda hem kiilerin hem organizasyonlarn daha verimli bir konuma gelmeleri salanmaya allr. Bu arada unu belirtmekte yarar vardr danmalk iini profesyonel olarak dardan uzmanlar yapaca gibi kurum ierisinden danman olarak seilen bir kiide yapabilmektedir.
4. ve Meslek Danmanlarnn Eitim/retim Kurumu Ziyareti Sonras Yapaca almalar: ve meslek

danmanlar eitim kurumlar ziyaretleri sonrasnda ziyarette elde ettii verileri dzenler, kaydeder ve raporlar. Bu kapsamda; -Bulunduklar il dahilinde mesleki eitim merkezi, halk eitim merkezi, pratik sanat okulu gibi yaygn eitim kurumlar ile ilgili bilgileri, Yaygn Eitim Kurumlar Bilgi Formlarndan (MBM-A2) yararlanlarak hazrlanacak Blgesel Yaygn Eitim-retim Bilgi Dosyas olarak bir klasrde dzenleyeceklerdir -Danmanlk hizmetlerinin yrtld ilde bulunan endstri meslek, kz meslek, ticaret meslek, otelcilik ve turizm meslek, anadolu meslek, teknik ve benzeri meslek liseleri, ok programl liseler gibi rgn eitim kurumlar ile ilgili bilgiler Meslek Liseleri Hakknda Bilgi Formlarndan (MBMA1) yararlanlarak hazrlanacak Blgesel rgn Eitimretim Bilgi dosyas olarak bir klasrde almalarnda kullanlmak zere dosyalayacaklardr -Meslek aratrmas kapsamnda eitim/retim kurumu ve dier kaynaklar (meslein icra edildii iletme/iyeri, meslek mensubu, meslek kurulular ve odalar, internet, vb.) aracl ile edilen bilgilerden yararlanlarak hazrlanan taslak meslek bilgi dosyas ve meslek bilgi formunu Genel Mdrle gndereceklerdir -Eitim kurumlarnn gerekletirdikleri meslek kurslar hakknda edinilen bilgilerden danmanlk almalarnda yararlanacaklardr. -Ziyaret srasnda elde ettikleri enformasyon materyallerini (meslekler, genel eitim sistemi ve eitim yerleri vb.) bireysel ve grup almalarna yanstacaklardr -Okulda ve/veya il ve ube mdrl bnyesinde gerekletirilen ve amac bilgilendirme ve ynlendirme olan, snf veya grup grmeleri, ve Meslek Danmanl Uygulama Modlnn Grup Grmeleri penceresine o ay iinde kayt edilecektir
Danmanlk Hizmetinin Aamalar ve Danmanlk Tarzlar:Danmanlk srecinde ilk aama, problemin

belirlenmesine ynelik danmann soru sormas ile balar. sorunun doru tespiti olduka nemlidir. Bu aamada danann verdii cevaplar kesinlikle eletirilmez ve daha fazla aklayc bilgi alnmaya allr. Sonraki aamada danan kendi sorununu anlamaya balamtr ve bu aamada danman kendisine yardmc olmaya almaktadr. Bu aamada zm retmek deil problemi net olarak belirlemek hedeftir. Sorunun kaynann belirlenmeye alld bu aamadan sonra, problemin zm iin uygun olabilecek alternatifler zerinde konuulmaya balanr. Sorunun zmn en etkili salayacak olan zm yolunun seiminde, danman danan ynlendirir ve doru karar birlikte verme yoluna gider. Danmanlk hizmetlerinin bu aamalarnda grlen danmanlk tarzlarn genel olarak grupta toplamak mmkndr. Bunlar; ynlendirmeli danmanlk, ynlendirmesiz danmanlk ve ibirliki danmanlktr. Danman tarafndan ekillenen ve daha ok t verici olarak kullanlan bir teknik olan Ynlendirmeli Danmanlk srecinde danman, danann dncelerini etkilemeye ve belli ynlere doru ekmeye alr. Danann danmann bilgisine gvenmesine bal olarak srdrlebilen bir uygulama olduundan, uzun sre devam ettirilmesi zor bir tekniktir. Ynlendirmesiz Danmanlk ise, danann dnmesi ve sorunun kaynan tespit etmesi
83
letmelerin Danmanlk Hizmeti Alrken Karlat Sorunlar: Hizmeti veren danmanlarn tecrbesiz olmas
veya yetkin olmamas, mteri istekleri ile danman yeteneklerinin uyumsuzluuna yol amaktadr. Mteri ve danmann birbirlerinden neler istediklerini ak bir biimde aklayamamalar nedeniyle iletiim sorunlar yaanmaktadr. Her iki tarafn birbirinden ksa srede ayrlmalar, yanl anlama ve maliyeti arttrmaktadr.Danmanlar ou kez, iletmeyi kendi balarna ynetiyorlarm gibi davranarak iletiim sorunlarnn yaanmasna neden olurlar. Bir baka iletiim sorunu ise danmann niin talep edildiinin ak bir biimde bilinmemesidir. Danmann rolnn ak ve belirgin bir biimde ortaya konmas ok nemlidir. Danmanlk srecinde, danman ve iletme alanlar arasnda iyi i ilikilerinin oluamamas, danmanlk hizmetinin etkililiini azaltmaktadr. Danman raporlar genellikle uzundur. Dolaysyla, ynetici ve ilgili iletme personeli bu raporlar yeterince inceleyememekte, baz arpc sonular tam olarak grlememektedir. Baz danmanlarn tm sorunlar standart bir biime sokma eiliminde olmalar, her durumu kendi zelliklerine gre analiz etmenin gerekli olduunun ve iletmenin farkl zelliklerinin var olabileceinin farknda olmamalar ya da bu durumu ihmal etmeleri, alnan hizmetin amacna ulaamamasna neden olmaktadr. Kimi zaman mteri, danmann mucizeler yaratarak gereki olmayan srede tm aksaklklarn dzeltmesini bekler ve danmanlardan projenin hemen hazrlanmasn isterler. Mteriler, danmanlarn projenin gidiatn takip etmediklerinden yaknrlar. nerilerini veren danman, projenin bittiini sanmaktadr.
amac ile danmann danan cesaretlendirmesini iermektedir. Danann ufkunu geniletme ve fikirlerini aka ifade etmesi salanmaya allr. Danman, zm nerisi ileri srmek yerine, danann kendi zmn bulmasn salamaya ynelik olarak sreci ynetir. Kiinin iinde tuttuu duygularn da vurmas salanmaya allr. Ynlendirmesiz danmanlk uzman personel gerektirdii ve kstlayc olduu iin ok tercih edilmeyen bir yntemdir.Danan ve danmann karlkl ibirlii iinde sorunlar tehis etmesini ve zmleri bulmas ieren birliki Danma da danman danana gven vermekte ve onu cesaretlendirmektedir. Ynlendirmeli danmanln otoriter basksn bertaraf ettii gibi, ynlendirmesiz danmanln dezavantajlarn ortadan kaldran ibirliki danmada, danmanlar kavrama yeteneklerini ve sahip olduklar bilgileri kar tarafa aktarmaktadrlar.
doruluuna inandrmaldr. Firmalarn danmanlk hizmeti almalarnn temel nedenlerinden birisi, firmadaki sorunlarla ilgili tarafsz gr alma ihtiyacdr. Bu nedenle tarafszln yitirilmesi danmanlk hizmetinin salkl yrtlmesi nnde engelleyici bir g olacaktr. Hem danann hem de danmann bu sre konusunda gnll olmalar nemlidir.iverenin danmanlk hizmetinden beklentilerini u ekilde zetlenebilir: Tarafsz bir bak asyla olaylara yaklama, ynetimin tek bana zemedii sorular zme, deiime uyum salama noktasnda salad katk, kuruluta var olmayan bilgi ve becerileri salama, organizasyonu yeniden yaplandrma almalarnda salad yaratc katk, yeni kararlarda salad uzman destei, prestij salayc bir unsur olarak grme, nlenemeyen atmalar zme ve kalite almalarn bir uzman destei ile srdrme eklinde sralanabilir
yeri Ziyaretinin Danmanlk Hizmetlerindeki Yeri ve nemi:Danmanlk hizmeti almak isteyen ve danmanlk
hizmetini verecek olan kii ve kurulular ilk aamada, birlikte almaya karar verebilmek amacyla, birbirlerini tanmaya yarayacak verilere ulamaya ve birlikte alma ihtimalini deerlendirmeye alrlar. Her iki taraf da bu iliki ierisindeki nceliklerini ve temel deerlerini gzden geirmektedir. Danman, potansiyel mterisinin kaynaklar, kstlamalar, sosyal ve kltrel norm ve deerleri, deiime kar bak as, otorite yaps, dardan gelenlere kar bak, mterinin rgt dndaki ilikileri gibi konularda fikir sahibi olmaya almaktadr.n aratrma aamas olarak deerlendirilecek bu aamadan sonra birlikte alma kararnn alnmas ile sonraki aamalarn nasl ekillenecei ile ilgili planlamalar yaplr. Taraflarn beklentilerini aka ortaya koymalar, srecin salkl balamasnda nemli bir etkendir. Danman ve danan arasnda gvene dayal bir iliki kurulmas ise bundan sonra atlacak admlarn salkl olmas iin kanlmazdr. Bu aamada iletmenin sorunlar belirlenmeye allmaktadr. Belirlenen sorunlara ynelik atlacak admlarda yine bu iyeri ziyareti esnasnda belirlenir. Danan kiinin bu sorunlardan nasl kmak istedii ve nereye ulamak istedii ile ilgili zmler retilmeye balanr.
C.ZYARET RAPORU HAZIRLAMA

Not: Ziyaret raporlar iin sayfa bkz 585
D.TANITIM ve BRL FAALYETLER

1.KURda Halkla likiler:KURda halkla ilikiler deyince
Kurum iin nemli olan eitli hedef gruplar arasnda karlkl anlay ve gven ortam oluturmak ve bu hedef gruplarda kurumla ilgili olumlu izlenimler yaratmak amacyla gerekletirilen bilinli, planl ve srekli almalar anlamak gerekir. KURda halkla ilikiler birimi gc Piyasas Bilgi Hizmetleri Dairesi Bakanlna bal merkez tekilatnda Basn Yayn Halkla likiler ube Mdrl eklinde rgtlenmitir. Halkla ilikiler faaliyetleri sadece kurum dndaki kiilere (d kamuya) deil, ayn zamanda kurum iindeki kiilere, yani kurumun kendi alanlarna da yneliktir . 1.A. KURda Kurum i letiim:Kurum faaliyetlerimizin yan sra, ii ve iveren temsilcilerinin, niversitelerin, alma hayat ile ilgili kii ve kurulularn gr ve nerilerine yer veren objektif, akademik ve bilimsel zellikte yaymlanmaya (3 ayda bir) balanan Kurum Dergisi (stihdamda 3 Dergisi) karlmaya balanmtr. Dergi ve sizlik Sigortas Blten Kurumun Web sayfasnda yaynlanmaktadr. 1.B. KURda Kurum D letiim:Kurumun basn ve yayn kurulular ile olan ilikileri yrtlmektedir. Kurumun kamuoyundaki imajnn ykseltilmesi amacyla halkla ilikiler ve tannrlk faaliyetleri gerekletirilmektedir. Kurum almalarnn kamuoyuna yanstlabilmesi amacyla dergiler ve basn bltenleri hazrlanmaktadr. Genel Mdrlk
Danmann Sahip Olmas Gereken zellikler:ncelikli

olarak danmanlk yapan kiilerin mesleki bilgiye ve uzmanla sahip olmas gerekmektedir. Yenilii tevik edecek bir vizyona sahip olmas ve danmanlk ettii kuruma veya kiiye yaratc fikirler retmeyi salayabilmesi nemlidir. Kiileri ikna etmek ynnde kendine gveni yksek ve karlaabilecei direnlerin stesinden gelmesini salayacak kararlla sahip olmaldr. Danman, gvenini yitirmemesi iin kurumlardan ve kiilerden elde ettii bilgileri nc kiilerle paylamamal ksacas sr saklama zelliine sahip olmaldr. Danmanlarn ayn zamanda iyi bir renci olmas ve yenilikleri ve deiimleri yakndan takip etmesi gerekmektedir. Kiiler aras iletiim becerisine sahip olmas ve iyi bir dinleyici olmas beklenmektedir. Elde edilen bilgilerden hangilerinin kullanlaca, bilgiler arasnda ne tr balantlar olduu, hangi olaylarn nelerle sonulanabilecei gibi pek ok konuyu hzla dnp, hzl karar vermek zorunda olan bir danmann, gl analiz yeteneine sahip olmas kanlmazdr.
verenin Danma Hizmetinden Beklentileri: Danmanlk

tavsiye niteliinde bir hizmettir.Danman yneticinin ararlarnda sz hakkna sahip deildir, ancak almalaryla, ikna kabiliyetini kullanarak yneticiyi zm nerilerinin
84
birimlerinin yayn abonelik ilemleri yrtlmektedir. Gnlk gazetelerden basn zetleri hazrlanarak, elektronik posta yoluyla datm yaplmaktadr. Kurum faaliyetlerinin fotoraf ve grntl ekim almalar yaplmaktadr. Kurum Dokmantasyon Merkezi faaliyeti srdrlmektedir. Kurum Mevzuat El Kitabnn derlenme ve gncellenme almalar yaplmaktadr. 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu uygulamalar Mdrlk bnyesinde oluturulan Bilgi Edinme Birimince yrtlmektedir. Babakanlk tarafndan uygulamaya konulan Babakanlk letiim Merkezi(BMER) kapsamnda Kuruma ynlendirilen bavurulara ilikin ilemler yrtlmektedir. Ancak, yeniden yaplanma srecinde oluturulan modern istihdam ofisleri KURun yerel dzeyde halkla ilikiler faaliyetlerine yeni bir bak as getirmitir. Avrupa Komisyonu destekli Aktif gc Programlar Projesi erevesinde yeniden yaplandrlan 20 KUR hizmet binasnda mteri odakl hizmet anlay benimsenmitir. Bu amala, bu hizmet ofislerinde mteri temsilcileri yer almaktadr.
1.C. Hedef Kitle le letiiminde Yeni Bir Alm: e-kur Portal ve Hizmet noktalar: E ikur ile Kurum hizmetlerinin
tamamna internet zerinden eriiminin salanmas gerekletirilmitir. e -devlet almalar kapsamnda ada teknolojiler kullanlarak mteri odakl alma anlay ile i ve d mteri memnuniyetini salamaya ynelik, i arayanlarn ve iverenlerin kurum ile ilgili tm ilemlerini elektronik ortamda kendilerinin yapabilecei platformu oluturulmutur. Kurum web sayfasndan ye olarak i arayanlar; Durumuna uygun iler, tm ak i ilanlar, i bavurusu yapma, kayt gncelleme, igc yetitirme kurslarndan yararlanma, mesajlarn grme, i ve meslek danmanl randevusu alma, isizlik denei iin bavurma ve isizlik deneini sorgulama yapabilmektedir. verenler ise iveren bilgilerini gncelleme, aylk igc bilgi izelgelerini doldurma, yurtd ii sevklerini yapma, iten ayrlma bildirgesi girme ve bildirgeyi gncelleme yapabilmektedir.ye olmadan Ak lanlar, Mesleki Eitim Kurslar, Trk Meslekler Szl ve Meslekleri Tanyalm sayfalarn, ayrca mevzuat, LO szlemeleri, ynetmelik, tzk, tebli, ynerge, raporlar form, istihdam 3i dergisi, istatistik, kamu iyerlerine gnderilen nihai listeleri, grebilmektedir. Ayrca kur hizmetlerinin daha ok kiiye etkin ve hzl bir ekilde ulalmas amacyla Belediye, Ticaret ve Sanayi Odalar ve niversite vb kurulularla protokol imzalanarak hizmet noktalar almtr.
toplanr. Her toplantda bir nceki dnemde yaplan almalar gzden geirilerek deerlendirilir, bir sonraki dnemde yaplacak almalar planlanr ve raporlatrlr. Hazrlanan bu raporlarn bir nshas Meslek Danma Komisyonunda (MEDAK) paylalmak zere KUR Genel Mdrlne gnderilir. Buna gre, ekim ay toplantsnda; eitim-retim ylnn II. dneminde planlanan ve gerekletirilen almalar deerlendirilerek alma Grubu Raporu (Form 6-2, Bkz. EK-4) hazrlanr. Sz konusu alma grubu tarafndan ayn toplantda; yeni balayan I. eitimretim yl ile ilgili olarak il dzeyinde, mesleki bilgi, rehberlik ve danmanlk hizmetlerinin hangi okullarda yrtlecei, okullarda yaplacak almalarn zaman, toplantda alnan kararlar ve neriler kararlatrlarak iki nsha alma Grubu Program (Form 6-1, Bkz. EK-3)hazrlanr. ubat ay toplantsnda; eitim-retim ylnn I. dneminde planlanan ve gerekletirilen almalar deerlendirilerek alma Grubu Raporu (Form 6-2, Bkz. EK-4) hazrlanr. Bu toplantda ayrca II. eitim retim yl ile ilgili olarak il dzeyinde, mesleki bilgi, rehberlik ve danmanlk hizmetlerinin hangi okullarda yrtlecei, okullarda yaplacak almalarn zaman, toplantda alnan kararlar ve neriler kararlatrlarak iki nsha alma Grubu Program (Form 6-1, Bkz. EK-3) hazrlanr. alma Grubu Raporunda (Form 6-2, Bkz. EK-4), dnem iinde yaplan almalar, almalarda kullanlan materyal ve aralar, almalarda ihtiya duyulan noktalar ve karlalan glkler ile nerilere deinilir. MEDAK, Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk (MBRD) hizmetlerinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmasna ilikin tm hususlar gzden geirir ve bu konuda karar alnmasn salar. Meslek bilgi merkezlerinde kullanma sunulacak meslek bilgi dosyalarn onaylar. MBRD hizmetlerinin gelitirilmesi amac ile il istihdam ve mesleki eitim kurullarnda alnan kararlar MEDAKta paylalr. Ayrca komisyonda MBRD hizmetlerine ilikin ortak dil ve terminoloji ile mesleki rehberlik alannda politika ve uygulama stratejileri oluturulur. Kurumca hayat boyu renim ve rehberlik anlay erevesinde yrtlen Avrupa Rehberlik Merkezi (Euroguidance) faaliyetlerinin planlanmas ve srdrlmesinde, Protokole taraf kurum ve kurulular Kuruma, Euroguidance faaliyetlerinde ihtiya duyulacak olan her trl kurumsal ve teknik destein verilmesi, bu faaliyetin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas konusunda yardmc olur. Komisyon yesi kurum ve kurulular kendi alma alanlar dorultusunda MBRD hizmetlerine ilikin ulusal ve uluslararas kurum ve kurulularla yaptklar almalar MEDAKta paylar. almalar gerekli durumlarda ibirlii iinde yrtlr. Avrupa Rehberlik Merkezi (Euroguidance) faaliyetleri Genel Mdrlk tarafndan yrtlmektedir. ve meslek danmanlar l/ube mdrlkleri tarafndan alacak olan igc yetitirme kurslarna kursiyer seiminde bulunacaktr. Cezaevi ve slah evlerinde kalan gen ve yetikinleri ceza srelerini tamamladklarnda sahip olacaklar haklar konusunda bilgilendirme ile askerlik grevini tamamlamak zere olan er ve erbalar, niversite ve meslek lisesi son snf rencileri, mesleki eitim merkezi rencileri ile i arama srecinde bulunan bireylere ynelik, kurum hizmetlerinin tantld ve i arama becerilerinin gelitirilmesine ynelik seminer, eitim ve benzeri almalar gerekletirirler. Euroguidance (Avrupa Rehberlik Merkezleri A) Merkezleri 27 Avrupa Birlii lkesi, 4 EFTA lkesi ve lkemiz olmak zere toplam 32 lkeden oluan bir yayn ve iletiim adr. Euroguidance -Trkiye faaliyetleri1.1.2009 tarihi itibariyle Kurumumuzca yrtlmektedir. Euroguidance Merkezlerinin Kurulmasnn balca 2 ana grevi vardr: -PLOTEUS (Avrupa Sathnda renim Frsatlar Portal) internet sitesinin aktif bir ekilde kurulmas ve iletilmesi ile birlikte Avrupadaki renme frsatlar hakknda gerekli bilgilerin toplanmas ve yaygnlatrlmas ve bu ekilde
2. ve Meslek Danmanl Tantm ve birlii Yaplan Kurumlar ve Gerekletirilen almalar: Mesleki bilgi
rehberlik ve danmanlk hizmetleri Kurum tarafndan, i ve meslek danmanl hizmetleri, i gc piyasas bilgi hizmetleri, istihdam ve isizlik hizmetleri kapsamnda yerine getirilmektedir l stihdam ve Mesleki Eitim Kurulunda, Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk (MBRD) Hizmetleri kapsamnda alnan kararlarn planlanmas, uygulanmas, izlenmesi, sonularnn takip edilmesi ile okullarda yaplacak MBRD hizmetlerini organize etmek zere i ve meslek danmanl hizmeti sunulan illerde sekretaryas Kurumumuz il mdrl tarafndan yaplan MBRD Hizmetleri Alt alma Grubu oluturulacaktr. Bu alt alma grubu; -KUR l Mdr/l Mdr Yrd/ube Mdr, i ve meslek danmanlar ile meslek bilgi merkezi grevlileri, -l Milli Eitim Mdrl zel Eitim Rehberlik ve Psikolojik Danma Blm grevlileri, -Birden fazla Rehberlik ve Aratrma Merkezi olan illerdeki tm Rehberlik ve Aratrma Merkez Mdrleri ile ilkretim, ortaretim ve mesleki teknik eitim okullarn temsilen birer rehber retmen, -l dzeyinde rgtlenme durumu dikkate alnarak Mesleki Bilgi, Rehberlik ve Danmanlk Hizmetleri birlii Protokolne taraf kurum ve kurulularn temsilcilerinden oluur. MBRD almalarn planlamak, uygulamak ve izlemek zere oluturulan alt alma grubu; her yl ekim ve ubat aylarnda
85
lkeler aras oynamak.
hareketliliin
desteklenmesinde anahtar rol
-Avrupadaki rnek uygulamalar ile ilgili bilgilerin ulusal mesleki rehberler topluluuna aktarlmas ve benzer ekilde lkemizdeki bilgileri Avrupadaki ortaklarla paylamak. PLOTEUS (Portal on Learning Opportunities throughout the European Space); -Avrupa renme Frsatlar Portal rencilere, i arayanlara, alanlara, ailelere, rehberlere, danmanlara ve eitimcilere Avrupadaki eitim ve retim konularnda bilgi edinmek iin yardm etmeyi amalar. KUR 2011 Yl Performans Programnda isizliin nne geebilmek iin youn nlemler alnmtr. Buna gre, KUR bu yl 20 ilde istihdam fuar ve 61 ilde ise kariyer gnleri toplantlar dzenlemesi karalatrlmtr. stihdam Fuarnn amac, sosyal taraflar, yerel ynetimler, niversiteler, ilgili dier kurum ve kurulular ile sanayici ve iletmeci ibirliinde, yerel dzeyde igcn arz edenler ile talep edenleri bir araya getirerek; mesleki eitim, istihdam ve insan kaynaklar konusunda taraflar arasnda kalc ve kurumsal bir iletiim mekanizmas kurmak ve devam ettirmektir. Bu balamada ve meslek danmanlar kariyer ve istihdam fuarlarn takip ederek bilgi sahibi olmaldrlar.Fuar ncesi gerekli yazmalar yaparak yapaca almalarn organizasyonunu yapar. Fuarda danmanlk faaliyetlerini en iyi ekilde tantr ve kuruluunu temsil eder. Fuar ve/veya kariyer gnlerinde Tantm ve ynlendirme almalar erevesinde Kurumun tantmn, bavurusu ve ie ynlendirme sreci, gc yetitirme programlar, ba eitim olanaklar, arayanlara ynelik i arama ve mlakat tekniklerini, Mesleki rehberlik ve ynlendirme, alma hayatna girite ve sonrasnda kariyer planlamasna ilikin tantm, rehberlik ve bilgilendirme yaparak, yerel dzeydeki niversiteler ve dier eitim kurumlar ile ibirlii iinde; stantta bulunur, konferans dzenler ve yaplan benzeri organizasyonlara katlr. Fuar sonras organizasyon ile ilgili faaliyet gr ve nerileri kayt altna alr . ve meslek danmanlar ylda en az bir kere yaplacak tantm toplantlarnda i ve meslek danmanl hizmetinin tantmn (i ve meslek danmanl hizmetleri, Meslek Bilgi Merkezi) yapmak grevleri arasndadr.
davranmak,Bilimsel almalar deerlendirirken, raporlar bilimsel ller iinde hazrlamak,Raporlarda ileri srlen olumlu ya da olumsuz grleri, kesin deliller ile somut bir biimde aklamak,Raporlar belli bir pln dahilinde hazrlamak ve varlan yargy aka belirtmek, Gereksiz ayrntlara girmeden zl bir biimde snrlandrmak Ak ve net bir ifade kullanmak, yanl anlalmaya meydan vermemek.
Bilimsel Bir Raporun Nitelikleri:Bir
bilimsel yayn hazrlanp kaleme alnrken unlarn zerinde titizlikle durulmaldr . -Bir rneklik:Doru ya da yanl, iyi ya da kt, benzer konularda kullanlan bir biim, raporun her yerinde ayn olmaldr -Balant: Bir bilimsel yaynda cmle, paragraf ve blmler arasnda balant olmal, konu dna klmamaldr. -Sadelik ve Aklk, -Yazm Klavuzuna Uyma, -Srkleyici slup (Akclk), -Sonularn yi Deerlendirilmesi. Bilimsel Bir Raporda Bulunmas Gereken Blmler:Bir rapor temel blmden oluur: 1. Giri, 2. Ana (Gelime) blm ve 3. Sonu (Referans ya da son/arka blm). 1. Giri:Bir raporun giri blm, konunun genel olarak ortaya konulduu ve tantmnn yapld blmdr. Giri blmne ayrlacak sayfa says bakmndan herhangi bir snrlama yoktur. Ancak girite aratrmann amac, nemi ve kapsamnn itinayla vurgulanmasnda yarar vardr. almada asl metine yani ana blme kadar olan ksm giri olarak adlandrlr. Girite problem takdim edilir, konuyla ilgili daha nceki almalardan bahsedilir, ama ve gerekeler bildirilir. Giri u ksmlardan oluur; Balk/kapak sayfas,Teekkr,nsz(Raporun ierii hakknda bilgi veren ksa tanm yazsdr. Aratrmacnn konu hakkndaki kiisel gr, ama ve dileklerini kapsar.Raporu yazan okuyucuya rapora ilikin uygun bir gr kazandrmay ieren ksa ve net bir yaz eklinde nsz yazlmaldr),indekiler Listesi, izelgeler Listesi, ekiller Listesi,Ksaltmalar Listesi, Tanmlar (Glassory),zet/Abstract( Okuyucuya yaznn ieriini hzla tarama imkn verir. Ayrca makale ya da yazlar indeksleme ve veri taban oluturma da kullanlr. zet de tpk rapor gibi, giri-gelime-sonu ksmlarndan oluur. alma niye yapld, neler bulundu, neye ulald gibi bilgileri zetler. 1-2 sayfa arasnda deiir), Aratrmann Amac,Aratrmann nemi, Aratrmann Kapsam,Yntem(Aratrmann nasl yapldn betimleyen kesimdir. Veri toplama ynteminde almada kullanlan verilerin nasl topland aklanr. Analiz yntemi ise elde edilen bilgilerin nasl dzenlenerek ve hangi ilemlerden geirilerek sonulara varld bildirilmelidir), Aralar,Prosedr(Bu blm aratrmann her aamasn zetler), Literatr Bildirimi: Konuyla lgili almalar(alma hakknda daha nce ne tr almalarn yapldnn akland blmdr). 2.Gelime/Ana Blm:Aratrmann asl gvdesi metin ksmndan oluur. Metinde aklanan bilgiler, blmler ve bazen blmlerin bir araya toplanmasyla oluturulan ksmlar biiminde okuyucuya sunulur. Metnin bitiminden sonra aratrmann son ksm gelir . Konunun, akland, rneklendii, kantland, konularn tartlp zmlendii blmdr. Bu ynyle raporun en uzun ksmdr. Konuyla ilgili her trl bulgu, resim, izim ve grafikler burada sunulmaktadr. Bulgular(Bu blmde aratrmadan elde edilen bulgular, analiz sonular yazl), izelge-Tablo ve ekiller,statistiksel Gsterme(Anlam kartc istatistikler rapor edildiinde (t testleri, F testleri, ki-kare vb.) test deeri, serbestlik derecesi, olaslk dzeyi ve etkinin yn hakkndaki bilgiler verilmelidir. Ayrca ortalama ve standart sapma gibi betimsel istatistikler de verilmelidir), Tartma. 3.Sonular ve neriler: Sonular, yaplan bilimsel almann zeti niteliindedir. Yazlanlar genel olarak toparlanmal ve elde edilen nemli bulgular ve yaznn nihai sonucu burada belirtilmelidir. Yaplan almann ve yazlan metnin boyutuna
E. RAPORLAMA TEKNKLER ve FAALYETLER RAPORLAMA Raporun Tanm :Sosyal gereklie ilikin bilimsel bilgi
retmek zere, aratrmaclar tarafndan sistematik bir biimde uygulanan metot ve teknikleri ieren bir sosyal aratrmann veya herhangi bir konu ya da olayla ilgili inceleme sonularn tespit ederek bildiren yazlara rapor denir. Ayn zamanda raporu, bir ynetim kademesinden veya organizasyon blmnden dierine zamana veya olaya bal olarak bilgilerin zet eklinde verilmesi eklinde de tanmlayabiliriz lenmemi veriler, hammadde gibidir. Kiilerden, firmalardan/iverenlerden, ailelerden/hanelerden, kurululardan veya doadan eitli yntemlerle elde edilen verilerin dzenlenerek analiz edilmesi ve raporlanmas gerekir.Hazrlanacak raporlar, analiz edilen bu verilerin zerine ekillenecektir. Raporda mevcut durumu olduu gibi ortaya koymak ve daha iyi anlalmasn salamak, genel eilimi belirlemek, bakalaryla veya gemi dnemle mukayesesini yapabilmek ve ileriye doru tahminler yapmak gerekmektedir. Tek kiinin hazrlad rapora kiisel rapor, birden fazla kiinin hazrlad rapora da ortak rapor ad verilir. Bilgide sreklilii ve denetlenebilirlii salamak iin, sonucun kesinlikle raporlatrlmas gerekir.Bir raporun hazrlanmasnda gz nnde tutulmas gereken nitelikleri de yle sralayabiliriz;Konunun uzman olmak,Raporun konusunu iyi kavram olmak ,Konuyla ilgili kaynaklar taramak,Kaynaklardan elde edilen malzemeyi etkili, arpc, inandrc ve doyurucu nitelikte hazrlamak Objektif
86
bal olarak bir paragraf ile en ok birka sayfa olabilir. Elde edilen bulgularn aratrmann amalaryla uyumlu halde olmas gerekir. Ekler, Kaynaka ve ndeks raporsun sonunda yer alr.
rakamlar ile numaralandrlr. Numaralandrmaya (ii) ile balanr. Balk sayfas i ile numaralanr, ancak grnmez/gsterilmez. Yaz karakter biim ve bykl, normal, 12 punto olmaldr. Yazm aral 1.0 satr olmal ve kenar boluklar, st, alt, sa ve sol kenar boluklar minimum 2,5 cm geniliinde olmaldr. Paragraflarn bana 1 cm kadar boluk braklmaldr. Paragraflar aras boluk ya braklmamal ya da ok az olmaldr. Tm balklar koyu olarak yazlmaldr. Balklarn ilk harfleri byk dier harfleri kk olmaldr. Tm balklarda blm numaralar olmaldr.Ara balklar yatk olarak ve ana balk numarasn takip edecek ekilde yazlmaldr.
Faaliyetleri Raporlama:Uygulama odakl bir rapor tr olan

ve gerekleen faaliyetlerin derlendii faaliyet raporlar, kurumlarda da (alt birimlerde de) yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. Faaliyet raporu kurumun mevcut ve potansiyel eylem ve ilemlerini ieren tm faaliyetleri ile ilgili, kiileri bilgilendirmek ve etkilemek iin dnemlik olarak hazrlanan bir dokmandr. Bir faaliyet raporunda bulunmas gereken temel blmler; Genel Bilgiler(Bu balk altnda birimin/kurumun misyon ve vizyonunun ne olduu, yetki grev ve sorumluluklarnn neler olduu ve idareye ilikin durumlar ifade edilebilir), Ama ve Hedefler,Faaliyetlere likin Gerekleen Sonular, Kurumsal/Birimsel Kapasiteye likin Durum Deerlendirmesi (Faaliyetler gerekletirilirken karlalan gl ynler ve frsatlar ile zayf ynler ve tehditlerin neler olduu belirtilmelidir. Analizin sonucunda da bir deerlendirme yaplmaldr), neri ve Tedbirler(Bu balk altnda faaliyetlerin daha etkin yrtlebilmesi iin yaplmas gerekenler ve alnmas gereken tedbirlerden bahsedilmelidir), Son Ksmlar(ierik, tablo ve ekiller ile ekler blm bulunabilir).
87
Raporlarda Yaz, ekil Kurallar ve Sayfalarn Numaralandrlmas :n blmde sayfalar kk roman

Imd Özet Kitap

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Imd Özet Kitap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NTE-1) VE MESLEK DANIMANLIINA GR A.

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

ve Meslek Danmanlnn Amac: bireylerin kendilerini

ve Meslek Danmanlnn Hedef Kitlesi: ve meslek

danmanl hizmetlerinden ; lk defa i piyasasna giren

Meslek danmanl hizmetlerinden; Meslek seme

ve Meslek Danmanl lkeleri: Her birey seme

ve Meslek Danmanlnn Yasal Dayanaklar

Danan Eletirme ve Ynlendirme

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

ve Meslek Danmanl Sreci ve Uygulamas: ve

Danan Tanma:deer, ilgi ve kiilii, mesleki beceri ve

stihdam ve Eitim Eylem Plan Hazrlanmas: stihdam

gc Piyasas le lgili Temel Bilgiler:gc piyasasn,

Arz ve Talebi Eletirme levi: Kamu ya da zel istihdam

gc Piyasas Bilgi Kaynaklar ve Bileenleri: gc

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

C. STHDAM LE LGL KURULULAR

Blgesel gc Piyasas zleme Kaynaklar: gc

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

KURun Organlar: 1Genel kurul: alma ve Sosyal Gvenlik Bakannn veya

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

3.A. Merkez tekilat: Genel Mdrln ana hizmet

3.B. Tara tekilat: Tara Tekilat, il dzeyinde kurulacak il

4. l istihdam ve mesleki eitim kurullar: lin igc,

2.ZEL STHDAM BROLARI

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

D. MESLEK BLG KAYNAKLARI

A. TEMEL ALIMA MEVZUATI (I) KANUNU-4857

Kanununun Kapsam Dnda Kalanlar;Deniz ve hava

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

Kanununda Dzenlenen Szlemesi Trleri 1.Srekli ve sreksiz i szlemeleri:Nitelikleri bakmndan

Kanununun Temel Kavramlar 1. szlemesi ; szlemesi bir tarafn

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

cret 1. cretin denme ekli: Emre muharrer senetle (bono

Szlemesi Yapma Yasaklar:Anayasamza gre kimse

4.Yabanclk:yabanclarn Trkiyede baml veya bamsz

Szlemesi Yapma Ykmllkleri 1. zrller ve eski hkmller:iverenler, 50 veya daha

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

5. Haftalk ignlerine blnemeyen alma sreleri:Kara ve demiryollar ile deniz, gl ve akarsularda

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

Dinlenme Sreleri 1. Gnlk dinlenme-ara dinlenmesi:4 saat veya daha ksa

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

2. Hakl nedenle derhal fesih:

Szlemesinin Feshi 1.Sreli fesih: Belirsiz sreli i szlemelerinin feshinden

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

4. Toplu ii karma: veren; ekonomik, teknolojik, yapsal

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

(II) SENDKALAR KANUNU

Sendikalarn Kurulmas 1. koluna gre sendikalama ilkesi:Sendikalar, ikolu

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

Sendika yelii: 1.yelik koullar:16 yan doldurmu olup da bu Kanuna

balatmama tazminat)iinin bir yllk cret tutarndan az olamaz .

3.yeliin sona ermesi:

Sendika ve Konfederasyonlarn Faaliyetleri 1.Sendikalarn alma hayatna ilikin faaliyetleri: Toplu

Konfederasyon yelii:Bir konfederasyona ye olmak ve

3. Sendika ve konfederasyonlara yasaklanm olan faaliyetler:Sendika ve konfederasyonlar T.C. Anayasasnn 14.

HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/ HSEYN SALUR http://tr-tr.facebook.com/groups/danismanlar/

Toplu Szlemelerinin Sresi ve Bitimi: Toplu i

4.Cumhuriyetin temel ilkelerine aykr ama ve faaliyetler:Cumhuriyet savcsnn istemi zerine i

Toplu Szlemesinden Yararlanma 1.Taraf sendikaya yelik:Toplu i szlemesinden, taraf ii