T O P L U M

BFIRTTAN

Uyuturucular hakknda bilinmeyenler

Bi OLUR MU?

DERLEYEN: KOZAN DEMRCAN - AL IINGR

Okullarda yaylyor!
Avrupa ve ABDde, rencilerin yars, en azndan hafif dozlar alyor. Profesyonel uyuturucu satclar, rencilerin harlk karmak uruna marihuana sattn sylyorlar.

Bir sigaradan ne olur? Esrar ve marihuana bamllk yapar m? Ya da ikisi arasndaki fark nedir? Batl lkelerin serbest brakmay tartt marihuana ve esrar ne kadar tehlikeli? Bir frt eksem bir ey olur mu? Bu sorularn cevaplarn sayfalarmzda bulacaksnz...

irlemi Milletlere gre, dnyada 140 milyon kii, bamllk yapmaz diyerek, sadece "kafa yapt"na inanlan marihuana gibi maddeleri sigaraya saryor. Kokain, afyon, eroin ve afyondan karlan esrar, polisiye filmlerin, akam haberlerinin korkun bileeni. Uyuturucu kaakl dediimizde aklmza gelen bu maddeler, her yl yz binlerce hayat sndryor. Bu ac tabloya ramen bamllk yapmad ne srlen ve baz bat lkelerinde uyuturucu olarak kabul edilmeyen hintkeneviri trevleri, esrar ve marihuana genlerin yeni gzdesi. Focus dergisi, marihuanann altnda yatan gerei aralyor.

"Hafif uyuturucular": Yasaklanmal m?

Hafif uyuturucular ve bunlara sarlan sigaralar Avrupann metropollerinde ok satyor. nk marihuana (hintkeneviri) yaprann gram 3-12 euro, esrarn gram ise 3-18 euro. Avrupada harlk parasna indirgenen satlar, bir yandan da, uyuturucu tacirlerinin yasal ortama tanma giriimi genleri hedefliyor. Doru, marihuana eroin kadar lmcl deil ve hzl bamllk yapmyor. Bu, gerein sadece bir yz. Gerein br yzne gelince ok yeni bir aratrma, Yeni Zelandadaki ar uyuturucu mptelalarnn yzde 99unun, ie marihuana ve benzeri hafif uyuturucularla baladn aa kard. Elbette, ar uyuturucu bamllarnn yzde 99unun hafif uyuturucularla balamas, marihuana ienlerin yzde 99unun, ileride ar uyuturucu kullanaca anlamna gelmiyor. O halde; marihuana, esrar ve tm egzotik otlar yasaklayalm ve ar uyuturucularn kullanmn yzde 99 azaltalm! zm, gzmzn nnde duran bu "dz mantk" kadar yaln m gerekten? Ne yazk ki deil. Yeni Zelanda, Hollanda gibi hafif uyuturucularn satnn serbest olduu bir lke. Eer hafif uyuturucular ile ar uyuturucular arasnda deminki gibi bir doru orant var olsayd, dnyann "yasaklarn hkm srd" geri kalannda bu sorunun hi

Trkiyenin verileri

Sigaraya balama ya: 11 Her gn sigara imeye balama ya: 12 lk kez sarho olma ya: 11 Uucu maddeye balama ya: 12 Sakinletirici hapa balama ya: 11 Esrara balama ya: 13 Eroine balama ya: 13 Ecstasyye (hap) balama ya: 13

>

Haziran, uyuturucu kullanm ve trafii ile mcadele gn. Dnyada gittike yaygnlaan bamllk yapc maddeler fenomeni stne son nesnel bilgiler, hi de i ac bir tablo ortaya sermiyor. Trkiyede madde bamll giderek artyor. Yeniden Salk ve Eitim Vakf tarafndan, 9 ilde, ilkretim 6 ve lise 2. snflarda eitim gren 24 bin 250 renci stnde yaplan "Sigara, Alkol, Madde, Aratrma, Yaygnlk 2001 Aratrmas"nn (SAMAY) sonularna gre, Trkiyede ilkretimden balayarak uyuturucu kullanlyor. rencilerin ilk kez esrar, eroin, ecstacy ve sakinletirici hap kullanma ya 13e geriledi. lk sray yzde 1,4 ile esrar ve yzde 1,3 ile sakinletirici haplar alyor. Bamllk yapt kantlanan sigara ve nikotin sz konusu olduunda durum vahim: Yurttalarmzn yzde 70i sigara iiyor. Trkiye, sigara tketiminde, dnyada n sralarda yer alyor. lkretim rencilerinin yzde 16,1i, en az bir defa sigara iiyorlar. 1998de yaplan aratrma 2001 Nisan-Haziran aylarnda tekrarlannca, daha kt sonular elde edildi: Ecstacy kullanm iki kattan fazla, eroin kullanm iki kat, hap kullanm 1,5 kat, esrar kullanm yzde 1 artmt. En ok sigara ien il, nfusun yzde 16,5iyle Eskiehir. Lise rencileri arasnda en ok alkol alnan ilimiz zmir. Yine Eskiehir ile Kocaeli, esrar ve uucu madde kullanmnda n srada.

26

Beslenme antalarnn yeni gdalar: Marihuana, bally, tiner!

Her yerde kaak satclar!

te, yol kenarnda sotaya yatm bir uyuturucu satcs. Polisler gzde meknlar saptam: Okullarn n, ev partileri, barlar ve gizli-sakl toplanma mahalleri

Yzde 5,2lik hap ime oranyla, zmir ve Adana bata geliyor. En az bir kez esrar kullananlarn oran yzde 4,0 ve yzde 7,3 ile Diyarbakr lider (stanbulda yzde 4,8). En azndan bir defa uucu madde alanlarn oran (tiner, bally) yzde 3,1-6,2 arasnda deiiyor

ve yzde 6,2 ile zmir ba ekiyor. En az bir defa eroin kullananlarn oran yzde 2,5 iken, stanbulda yzde 2,4 (yoksullar tiner ve bally gibi maddeleri, zenginler ecstasy, kokaini yeliyorlar). Emniyet rakamlaryla uyuturucu vakalarna bakacak olursak 2003 ylnda

1.200 olay meydana geldi ve 200 kii yakaland. 30 kg. esrar, 15 kg. eroin, 50 gram kokain, 60 bin ecstasy hap ele geirildi. 2004 ylnda ilk 4 ayda 35 olay meydana geldi. 70 kii yakaland. 15 kg. esrar, 5 kg. eroin, 15 gram kokain ve + 3 bin ecstasy hap alnd.

>

var olmamas gerekirdi! Hollanda, 1976dan beri, en ok 5 gramlk hafif uyuturucularn (esrar ile marihuana), yetkili "kahve dkknlar"nda garanti kapsamnda satlmasna izin veriyor. Hollanda vakasndaki en artc nokta, marihuana tketiminin ne artmas ne de azalmas. Eroin gibi zehirleyerek bamllk yapan maddelerin tketimiyse en dk

seviyeye ulat (1.000 kiide 2-3 baml). Nasl m? Amsterdam niversitesi Uyuturucu Aratrmalar Merkezine gre, hintkenevirinin yasallatrlmas, uyuturucuya eriimi kolaylatrd. Yasalar delme riskinin yaatt heyecan ortadan kalknca, marihuanann ekicilii azald. Marihuanay deneyenlerin says artt, ama srekli kullananlar oalm-

yor. Marihuanann yasakland lkelerde ise satclar, mterilerin ihtiyalarn daha lmcl maddelerle karlyorlar. Ksacas, yasal satlar getiri salad: Kalite kontrol edilebiliyor, sadece ya byklere ulatrlabiliyor (kaaklar ayrm yapmaz) ve marihuana mterisinin, ar uyuturucular da satan "torbaclar"a ii dmyor.

Yasaklar kaldrmann olumsuz yanlar

Hollandada hintkeneviri kaakl inanlmaz boyutlara ulat. nk, kahve dkknlarna mal salayan pazar hl yasad... Pek krl bir ticaret: Tahminlerine gre, sadece eroin, hintkeneviri ve kokain sat, ylda 100 milyar euroluk bir pazara sahip. Bu rakam, dnyadaki mafya rgtlerini ve te-

Aktif ilke
Tetrahydrocannabinol (kanabinol ya da THC) molekl

Srclk tehlikesi
ok marihuana ienlerle, imeyenlerin beyinlerindeki motor blgenin faaliyet kaytlar: Kaslar, kontrol eden blgeler, ienlerde pek etkin deil.

meyen

ok marihuana ien

Ot, reine, kibrit, kt

Marihuana ile eitli esrar tiplerini Hollandann Amsterdam kentindeki yetkili satclarda bulmak mmkn. Farkl markalar, farkl az tadlarna hitap ediyor! (Sada)

rristleri besliyor. stelik, tarlalarda hasat edilen bitkilerden son rne varncaya kadar, ylda 200 trilyon euro ciro yapld hesaplanyor. Uyuturucu kaaklarndan bkan svire devleti, devlet denetiminde ve snrl sayda, hintkeneviri yetitirmeyi dnyor. Tm bu tartmalarn ardnda ise, ad "hafif" olan uyuturucularn zerinde bir trl anlalamayan zararlar konusunda yaplan kavga var. Hafif uyuturuculara kar "sfr tolerans" politikasnn uygulanmasn savunanlarla, marihuana ve esrar gibi daha hafif maddelerin serbestletirilmesini nerenler arasndaki atmann kkeninde de bu tartma yatyor.

Peki, ama gerek hangi tarafta? Bu soruya cevap verebilmek iin, marihuana ve esrar gibi hafif maddelerin ardndaki "sr perdesini" kaldrmak gerekiyor. Son bilimsel aratrmalarn nda, bu cesaret gerektiren soru ve cevaplar, Focus sizin iin aratrd.

1- Riskli bir ya var m?

Evet, var. Oregon Aratrma Enstitsnn yapt almaya gre, ilkretimin sekizinci yl ile lise balamak iin en riskli dnem.

yapmyor. Biyokimyasal adan bakldnda, uyuturucunun dozu nemli. Gnde bir bardak arap dokunmaz, fakat alkolikler siroz olabilir. Salk asndan, cumartesileri bir marihuana sigaras yakmak, pazarlar bir kutu bira imekten farksz. Oysa, gnde 3-4 sigara yaklrsa iler deiiyor. Ama bu verdiimiz cevap da tek bana yeterli deil, karar vermeden nce drdnc soruyu okuyun!

2- Ne kadar tehlikeli?
Marihuana "en az" sigara ve alkol kadar zararl. Ancak, esrar ve marihuana, eroin kadar bamllk

3- Marihuana, esrar ve haha ya arasnda fark var m?

Evet. Ayn bitkiden gelmesine karn, retilme-artlma-karlma teknii asndan, deiik mik-

>

intkeneviri keyif veren marihuanadan ibaret deil. eceklerden sabunlara kadar, uyuturucu olarak pek ok alanda kullanlan hintkeneviri liflerinden keten de dokunuyor. Son zamanlarda, hekimlik amacyla, Bat Avrupada retilmesine izin verildi: Bat tbbnda, 1900den bu yana kenevirden yararlanlyor. "Geleneksel tbba" gelince, Hindistanda, kenevirin analjezik nitelii eskiden beri biliniyor. Gnmzde, ABD ve Avrupada, hintkenevirinin birinci etken maddesi olan dronabinol damtlyor. Dronabinol, kemoterapi has-

la m?

talarnda mide bulantsn nlyor ve alk hissini tetikliyor. Hintkeneviri ie yaryor, ama her derde deva olamaz. ngilteredeki Notthingham niversitesi Kralienin Tbbi Merkezinde yrtlen bir aratrmaya gre, kodeinden etkili bir ila deil, stelik yan etkileri var. tah kaybn giderdii tartmal olsa da, kenevir kimyasallar, glokom hastalarnn gzyuvar tansiyonunu dryor. MS hastalarnn maruz kald kas sertlemesini ise yumuatyor. Uyuturucu ticaretinin hammaddelerinden birinin tpta kullanlmas, ne + yazk ki bir anlamazlk oda...

Farkl maddeler deiik oranlarda bamllk yapyor ve deiik yntemlerle retiliyor. Bat dillerinde ou zaman haschisc denen esrarla haha kartrmamal. Haha, gelincikgillerden; kapsllerinden afyon, tohumlarndan ya karlan, bir yllk otsu kltr bitkisi (Papaver somniferum). Haha ya, hahatan karlan besin. Afyon sakz, olgunlamam haha kapsllerine yaplan izintilerden szan, sonradan katlaan st. inde morfin ve kodein gibi pek ok uyuturucu madde bulunan gl bir zehir olmakla birlikte, hekimlikte kullanlan deerli bir ila. Morfin, afyonda % 10 orannda bulunan, uyuturucu, nemli bir alkaloit. Eroin, morfinden kimyasal yolla elde edilen uyuturucu bir madde. Hintkeneviri, yapraklarndan esrar elde edilen bir tr kenevir (Cannabis sativa). Marihuana, Hindistan'da yetien hintkenevirinin ieklerinden ve yapraklarndan elde edilen uyuturucu madde. Esrar (hai), Hintkenevirinden karlan ve kullanlacak miktara gre uyarc, sarho edici veya uyuturucu etkileri olan bir madde. Koka, ikieneklilerden, iekleri kk ve sarmtrak, zeytine benzer meyvesi krmz renkte olan ve yapraklarndan kokain karlan, en ok Peru'da yetien bir bitki (Erytrroxylon coca). Kokain, koka yapraklarndan karlan uyuturucu bir alkaloit. +

Szck daarc

Bir frt eker misin?

Dnya Marihuana ampiyonas standnda ziyaretiler. ampiyona, Hollanda, Amsterdamda dzenlenen retici fuarnn bir paras!

Mal satmann bin trl yolu!

Dnya Marihuana ampiyonasnda bedava datlan rnekler.
>

tarlarda THC (Tetrahydrocannabinol) ieriyorlar. Marihuanada yzde 0,5-5, esrarda yzde 5-15, haha yanda ise yzde 30 orannda THC var. Dolaysyla, dozunu ayarlamak isteyenler dikkat etmeli. Haha ya, esrardan, esrar da marihuanadan gl bir uyuturucu!

6- Esrar ne gibi zevkler veriyor?

Esrar hemen hissedilebilen kt etkiler yaratsayd kimse kullanmazd. Tersine, esrar marihuanadan daha youn duygular yaatyor. Neelendiriyor, sorumluluklardan arndryor, fazla deil, birka ay sonra ise "hayatmz roman" dedirtiyor!

4- Gnmzde satlan marihuanann daha tehlikeli olduu doru mu?

ABDde DEA kurumu, 1960tan bu yana, marihuanann yzde 25 glendiini raporuna yazd. Bu bildiri henz onaylanmad. Yalnz, Netherweed (Hollanda otu) denilen marihuana tr, yzde 20 orannda THC ieriyor. Ortalama bir marihuanann THC oranysa sadece yzde 3!

Sera etkisi!
reticiler hintkenevirini seralarda reterek daha gl mahsller elde ediyorlar!

7- Marihuanann bamllk yapmad doru mu?

Hayr. oktan bamllk yapabilecei belgelendi. Kanlmaz bir ekilde bamllk yapmasa da, marihuana ienler risk altnda. Hollanda, Utrechtteki Trimbos Enstitsnden Frits Knaak, hintkeneviri bamllnn azaldn sylerken bir de "ama"s var: "Ama 1996da bize 2.000 hasta bavurdu. Bir baka deyile, hintkeneviri kimyasallarn ien Hollandallarn yzde 3!

5- Hafif uyuturucularn ne gibi etkileri var?

Etkiler, etken maddenin younluuna bal.Yzde 3 THC ieren marihuana kk alg farkllklarna yol ayor ve grsel, iitsel, kokusal, tatsal uyaranlara da-

ha duyarl hale getiriyor. Esrar gibi yksek younluklu uyuturucularda ise halsinasyonlar grlebiliyor. Sonuta, yksek dozlarda THC, halsinojen hale geliyor ve "seyahatler" berbat bir hal alyor.

Azna kadar dolu bir depo

Hollandadaki ambarnda grntlenen bir marihuana taciri: Ben Dronkers. Hollanda modelinin hatas, yasad uyuturucu pazarn temel almasyd.

Uyuturucu ticaretinin rotas Pakistan, Trkiye, Avrupa!

vrupaya ulaan uyuturucu Asya ve Kuzey Afrikadan yola kyor: Pakistan, Hindistan, Nepal, Lbnan, Tunus, Fas...lenmi uyuturucu, Trkiyeden transit geiyor (zaman zaman, kk apl kaak yetitiriciler de yakalanyor). Balca kaaklk yntemlerini sralayalm: Seyahat antalar, yutup midesinde tayanlar, ansne saklayanlar, gizli blmeli kamyonlar ve koltuklar, sakl panelleri olan arabalar. Sovyetlerin kyle, Dou Avrupa ilek bir yola dnt (Romanya, Polonya, Rusya, Macaristan). Bir baka dert, teraslardaki byk ehir seracl. stanbulda da byle bir + giriimci yakalanmt.

8- Uyuturuculu sigaralar genler iin tehlikeli mi?

Evet. Aratrmalar genlerin kolay baml olduunu gsteriyor. Genler, gittike artan dozlarda hintkeneviri tketip baml olabiliyorlar. yleyse, cumartesi akam alkanl, pazara, pazartesiye ve nihayet btn haftaya kayabilir!

la isteriz!
Tbbi amala marihuana satnn serbest braklmasn talep eden gstericiler, Amerikan hkmetinden ilalarn geri istiyorlar! Bush ynetimi yasaklar kaldrmak bir yana, mevcut cezalar daha da arlatrmaya hazrlanyor...

"Esrar akl hastalna kadar gtrebilir!"

Bakrky Ruh ve Sinir Hastalklar Hastanesi Nevroz Servisinden Do. Dr. Hsn Erkmanla, toplumda ok sk tartlan, ama yanl bilinen esrar bamllnn ayrntlarn konutuk.
Esrar bamllk yapmaz dorultusunda bir gr var. Esrar gerekten bamllk yapmyor mu? Esrar bamlln tbben kabul etmiyoruz. Bamllk derken srekli esrar kullanmn vs. kast etmiyoruz. Bamllkta iki ey nemlidir. Birincisi, uyuturucu maddenin veya alkol kullanmnn kesildii zaman ortaya kan, yoksunluk sendromudur. kincisi de tolerans dediimiz, bunlarn giderek daha yksek dozda kullanlma isteidir. Her ikisi de esrarda sz konusu deildir. Esrar ienler iin tbben bamldr denemez.
Peki, esrar bamllk yapmaz dendii srece insanlar zerinde nasl bir caydrc etki uygulanabilir? Caydrc etkisi baka ynlerden olur tabii. Bamllk yapmamakla zarar vermemek arasnda fark var. Esrar ien insanlarn iki tehlikeyle kar karya olduklarn belirledik. Birincisi, esrar, belki de yatkn olanlarda (bu da tartmal), psikoz ortaya karr. Yani akl hastas olurlar. Birisi esrar imeye balad zaman birka sigaradan sonra bu tr rahatszlklarn meydana kmayacan kimse garanti edemez. Ad stnde risk bu. Bir dieri de, esrar kullanmnn bir atlama kousu gibi olmasdr. nsan esrar imeye balaynca, sonra da bundan fazla bir zarar grmediini fark edince, daha ileri bir aamaya atlayp, eroin ve kokaine vs. balayabilir. Hatta ABDde sigarann bu balamda nn kesmeye alyorlar. nk, sigara ienlerin daha fazla uyuturucu madde bamls olduklarn fark etmiler. Asl tehlike, yani baml olmaktan daha tehlikeli olan, dier mad-

delere geme ihtimali ve herhangi bir akl hastalnn ortaya kmasdr. Elinizdeki rapordaki bilgiler bugnn bulgularna yakn ve geerlidir. Tartmaldr denen eyler artk kabul edildi. Ailelerin uyuturucu bamls ocuklar varsa neler yapmallar? ncelikle uyuturucu bamls olanlar bunu gizlememeli ve ailelerine, retmenlerine, arkadalarna sylemeliler. Onlarn da hzla yapmas gereken, bamly hzla psikiyatri uzmanna gtrmektir. leri aamalarda kurtulmalar mmkn olmuyor. Sadece esrar iiyorsa ve dier komplikasyonlar ortaya kmadysa tedaviyle kurtulur, ama eroin imekte olann kurtulma ans ok daha azdr. Kii hangi aamadaysa o aamada durmaldr. evresindeki kiilere sylemek, hastaneye bavurmak, psikolojik tedavi grmek, gizlemeye almamak gerekir. Peki, bu aamada aileler ocuklarna nasl davranmaldrlar? Anlayl davranmalar gerekir. Sonra da ocuk syler sylemez doktora gtrmek gerekir. Doktor gereken bilgileri verecektir. Uyuturucu madde kullanmna balamann eitli nedenleri vardr. e kapank olduu iin, kar cinsle iliki kuramad iin balayan vakalar var. Akl hastas olduu + iin esrar ienler de var.