T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

A ELEMANLARI VE A SSTEMLER

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR .............................................................................................................. iii GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1.................................................................................................3 1. BLGSAYAR ALARI ..................................................................................................3 1.1. Bilgisayar A Sisteminin Tanm...............................................................................3 1.2. Saysal letiim..........................................................................................................4 1.2.1. Kodlama ............................................................................................................4 1.2.2. Birlikte alabilme, Protokol ............................................................................4 1.2.3. Paralel letim......................................................................................................5 1.2.4. Seri letim ..........................................................................................................5 1.3. Kullanc / Sunucu (Client/Server) .............................................................................6 1.4. Alan Alar ...............................................................................................................6 1.4.1. Yerel Alan Alar (LAN) ...................................................................................7 1.4.2. Metropolitan Alar (MAN) ................................................................................7 1.4.3. Geni Alan Alar (WAN)..................................................................................7 1.5. A Topolojileri .........................................................................................................7 1.5.1. LAN Topolojileri ...............................................................................................7 1.5.2. WAN Topolojileri ............................................................................................13 1.6. OSI Bavuru Modeli................................................................................................14 1.6.1. OSI Katmanlar ................................................................................................15 1.6.2. Katmanlararas Sanal letiim...........................................................................17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................19 RENME FAALYET2...............................................................................................21 2. A DONANIM ELEMANLARI....................................................................................21 2.1. A Kartlar..............................................................................................................21 2.1.1. Ethernet ...........................................................................................................22 2.1.2. Token Ring ......................................................................................................26 2.1.3. FDDI ...............................................................................................................27 2.1.4. ATM................................................................................................................28 2.2. Hub.........................................................................................................................29 2.3. RJ-45 Konnektr ve Balantlar ...........................................................................31 2.4. Tekrarlayc (Repeater)............................................................................................33 2.5. Kpr (Bridge)........................................................................................................33 2.6. Anahtar (Switch) .....................................................................................................34 2.7. Ynlendirici (Router) ..............................................................................................35 2.8. Geityolu (Gateway) ...............................................................................................36 2.9. Modem ...................................................................................................................36 2.9.1. Dial Up ............................................................................................................37 2.9.2. ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line-Asimetrik Saysal Abone Hatt) ...38 2.9.3. VDSL ..............................................................................................................43 2.10. Alarda Kullanlan Kablolar..................................................................................43 2.10.1. Koaksiyel Kablo.............................................................................................44 2.10.2. Bkml ift Kablo .......................................................................................46 2.10.3. Fiber Optik Kablo ..........................................................................................48 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................49 LME VE DEERLENDRME .................................................................................53 i

MODL DEERLENDRME...........................................................................................58 CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................59 NERLEN KAYNAKLAR ..............................................................................................62 KAYNAKLAR ..................................................................................................................63

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI 481BB0004 Elektrik Elektronik Teknolojisi Alan Ortak A Elemanlar ve A Sistemleri A elemanlarn kullanarak bir a sistemi oluturmak iin gerekli temel bilgi ve becerilerin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Bilgisayar Donanm dersi modllerini alm olmak. Fiziksel olarak a sistemini kurmak.. Genel Ama Bu modl ile a elemanlarn kullanarak, a sistemlerinin fiziksel kurulum ilemlerini yapabileceksiniz. MODLN AMACI Amalar 1. A sistemlerini tanyarak, topolojinin (yerleim ekli) seimini yapabileceksiniz. 2. A elemanlarn tanyarak, topolojiye uygun montaj ilemini yapabileceksiniz. oklu bilgisayar sistemi, seilen topolojiye uygun a kartlar, hub, ilgili a kablolar, kablolarn hazrlanmas iin a penseleri, yeterli sayda kablo konnektr, kablo test cihaz, i gvenlii ile ilgili ekipmanlar. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendinizi deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME Modl sonunda ise kazandnz bilgi ve becerileri lmek amacyla hazrlananan lme aralar (uygulama, oktan semeli, soru cevap) ile kendinizi deerlendireceksiniz.

SRE N KOUL YETERLK

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

iii

iv

GR GR
Sevgili renci, Bilgisayar alar, bilgi alveriinin ok hzl bir ekilde gerekletii ve bilgiye kolay ulam salayan bir bilgi havuzudur. Bu ortam oluturan ve ayakta durmasn salayan a teknolojilerinin nemi de gn getike artmaktadr. Dev bir bilgisayar a olan internet herkes iin vazgeilmez bir bilgi kaynadr. Btn mesleklerde bilgisayar kullanlmas, kiisel bilgisayarlarn her eve girmesi, internete ulamann ok kolay ve ucuz bir hale gelmesi istisnasz her bilgisayarn bir bilgisayar ana bal olmas anlamna gelmektedir. Bilgisayarlar satlrken alnmas gereken standart donanmlar ve istee bal alnan lks diyebileceimiz dier donanmlar bulunduu bilinmektedir. Bilgisayarlarn yerel bir aa balanmas iin gerekli olan ethernet kartlar ise artk anakartlara monte edilmi (onboard) ekilde satlmakta, yani bir aa balanabilecei varsaylmaktadr. Bilgisayar alarnn bu denli nemli hale gelmesi ile birlikte a sistemleri konusunda bilgi sahibi ve iine hakim teknik elemanlara olan ihtiya kanlmaz derecede fazladr. Bu modl sonunda edineceiniz bilgi ve becerilerle a sistemlerini oluturma, a elemanlarn tanma, a sistemleri konusunda zm retme ve karlalan sorunlara annda mdahale etme yeteneklerini kusursuz biimde kazanacaksnz. Bilgisayar an olutururken kullanacanz topolojiyi (yerletirme ekli) seebilecek, o topolojiye ait kablo tipini belirleyip kablolar kullanma hazr hale getirebilecek ve uygun a elemanlarn seebileceksiniz. Mevcut bilgisayar alarn daha verimli hale getirmek iin zm retebilecek, karlalan sorunlara hzl bir ekilde mdahale edebileceksiniz.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
A sistemlerini tanyarak, topolojinin (yerleim ekli) seimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Piyasada en ok kullanlan a topolojisinin hangisi olduunu reniniz. Bir a zerinde ka bilgisayar bulunduunu ve zel grevi olan bilgisayarlar varsa bunlarn ne grev yaptn reniniz. A ortamnda alan kiilerden, a ortamnn ne gibi zelliklerinden yararlandklarn reniniz.

1. BLGSAYAR ALARI
1.1. Bilgisayar A Sisteminin Tanm
Birden ok bilgisayarn birbirlerine kablolu veya kablosuz sistemlerle bal olduu, veri haberlemesinin yan sra yan donanmlarn ve yazlmlarn da paylalmasna imkan salayan elektronik ortama bilgisayar a denir. Bilgisayar alarna en gzel rnek evlerimizde kullandmz telefonlardr. Telefonlarda ses bilgisi kablolar ile santrallere gnderilir, santrallerden dier santrallere ve oradan da hedef telefona ar iletilir. Her telefonun kendisine ulalmakta kullanlan bir numaras bulunmaktadr. Bu sistem incelendiinde bir an nasl alt daha kolay anlalabilir. Sistem bilgisayarlara uyarlandnda her bilgisayarn bir numarasnn bulunduu, eitli kablolama teknolojileri ve a elemanlaryla bilginin hedefe ulatrld grlecektir. A sistemi iki kiisel bilgisayardan oluabilecei gibi binlerce i istasyonundan da oluabilir. Her kullanc sahip olduu donanm ve yazlmlarn tmn veya bir ksmn paylama aabilir. A sisteminin avantajlarn u balklar altnda toplayabiliriz; Hzl letiim: Veri haberlemesi ile birlikte ses ve video iletiimleri de gerek zamanl olarak gerekletirilebilir. Ortak Donanmla: Bilgisayar donanmlarnda ek olarak kullanlan yazc, cd yazc, disket src gibi donanmlar ortak kullanma alabilir. 3

Ortak Yazlmlar: ok kullancl yazlmlar kullanlabilir. Yedekleme: Veri ortak bir yedekleme ortamnda yedeklenebilir. Bylece veri gvenlii salanr. nternet Paylam: Adaki btn bilgisayarlar bir bilgisayar zerinden internet hizmeti alabilir.

1.2. Saysal letiim

1.2.1. Kodlama
Veri kaynak bilgisayardan, hedef bilgisayara iletilirken paralar halinde ikilik sistemde iletilir. Bu paralarn bir anlam ifade etmeleri iin eitli veri kodlama yntemleri ile bir kimlik kazandrlr. Veri bu kimlik ile yolunu bulur, hedef bilgisayar bilgilendirir, hatal ulap ulamad kontrol edilir, bann ve sonunun neresi olduu belirlenir, veri gnderme iinin sona erip ermedii anlalr. Kodlama yntemleri: NRZ, Sfra Dnsz (Non Return to Zero) RZ, Sfra Dnl (Return to Zero) NRZ I, Sfra Dnsz Deimeli (Non Return to Zero Invertive) AMI, Dnml z Terslemesi (Alternate Mark Inversion) HDB3, Yksek Younluklu ift Kutup 3 (High Density Bipolar 3) PE, Faz Kodlamas (Phase Encode, Manchester) CDP (Conditional Diphase)

1.2.2. Birlikte alabilme, Protokol

A iletiimini dzenleyen kurallara protokol denir. Bu kurallar bir mesajn; nasl hazrlanacan, gnderileceini, iletiim kanalnn nasl dzenleneceini ve yneltileceini tanmlar. Protokol standartlar genellikle belli kurumlar ve komiteler tarafndan yaynlanr. Senkronize etmek, zaman asndan aktrmak veya bir konuda zaman asndan anlamaya varmak demektir. Verinin fiziksel yollarla iletimi esnasnda ortaya kabilecek 2 temel konu vardr. Bunlar bit senkronizasyonu ve karakter senkronizasyonudur.

Senkronizasyon deyince saat sinyali (clock pulse) kavramndan da bahsetmeliyiz. Saat sinyali, birbiriyle almak zorunda olan donanm ve yazlmlarn ezamanl hareket etmelerini dzenleyen kavramdr. Her yeni ilem, grevine balamak iin saat sinyalinin gelmesini bekler.

1.2.3. Paralel letim

Dijital olarak kodlanm bilginin tm bitleri ayn anda transfer ediliyorsa buna "paralel veri iletimi" denir. Paralel veri iletiminde, iletilecek bilginin her biti iin ayr bir kablo balants salanr. Seri veri iletiminde, bir kerede bir karakterin sadece bir biti iletilir. Alc makine doru haberleme iin karakter uzunluunu, start-stop bitlerini ve iletim hzn bilmek zorundadr. Paralel veri iletiminde, bir karakterin tm bitleri ayn anda iletildii iin start-stop bitlerine ihtiya yoktur. Dolaysyla doruluu daha yksektir.

1.2.4. Seri letim

Seri iletim bilginin tek bir iletim yolu zerinden n bit sra ile aktarlmasdr. Bilgisayar alar zerindeki iletiim seri iletiimdir. 1.2.4.1. Ezamansz Seri letim Ezamansz (Asenkron) protokoller karaktere yneliktir. Yani iletim sonu (EOT) veya metin balangc (STX) karakterleri gibi veri balant denetim karakterleri, iletimin neresinde ortaya karsa ksnlar ayn eylemi gerekletirirler. En ok kullanlan ezamansz veri iletim protokolleri 8A1/8B1 ve 83Bdir. Gnderilen veri bir anda bir karakter olacak sekilde hatta braklr. Karakterin bana balang ve sonunda hata sezmek iin baka bit eklenir. Sonlandn anlamak iin de dur biti eklenmektedir. Bala biti 0 ve dur biti 1dir. 1.2.4.2. Ezamanl Seri letim Ezamanl (senkron) protokoller karaktere veya bite ynelik olabilirler. En ok kullanlan protokoller BSC ve SDLC dir. kili ezamanl iletim protokol (BSC) karaktere ynelik ve ezamanl veri balant iletiimi (SDLC) bite ynelik protokollerdir. Ezamanl iletimde bala ve dur bitleri gnderilmez. letiimde saat sinyalinde faydalanlr. Veri ile birlikte saat iaretide modle ederek gnderilir ve uyum salanr. Senkronizasyonun balamas iin, gnderen bilgisayar hedef bilgisayara bir senkronizasyon karakteri gnderir. Eer alc bu karakteri tanyp onaylarsa iletim balar. Veri transferi gnderici ve alc arasndaki senkronizasyon sonlanncaya kadar srer.

1.2.4.3. Gerek Zamanl letim Bu iletimde kar taraftan hzl bir cevap beklenmektedir. Gerek zamanl iletim (realtime transport protocol ) protokollerine verilecek en iyi rnek voIP protokoldr. Ses ve video verisini internet zerinden tamak iin paket biimi standartlar tanmlamtr. Gerek zamanl iletim bir oklu yayn (multicast) protokol olarak tasarlanmtr. Daha ok video konferans gibi real-time stream media (gerek zamanl kesintisiz ortam) uygulamalarnda kullanlmaktadr.

1.3. Kullanc / Sunucu (Client/Server)

A kavram ilk ortaya ktnda ana makine (mainframe) ad verilen, btn an ykn srtnda tayan, gelimi zelliklere sahip bir bilgisayar ve bu ana makineye baml olarak alan terminal adl aptal bilgisayarlar vard. Terminaller, ana makinede bulunan ilemci ve sabit diski kullanmak iin kendilerine yeterli olan ekran, klavye ve a donanmna sahip basit bilgisayarlard. En byk mahzuru, btn yk omuzlarnda tayan ana bilgisayarn sorun karmasyd. Ana bilgisayarn arzalanmas btn an kmesi demekti. Yksek zelliklere sahip olan ana bilgisayarlar ise ok pahalyd. Bu durum, kullanc / sunucu modelinin ortaya kmasn salamtr. Bu modelde btn bilgisayarlar birbirinden bamsz almaktadr. Her bilgisayar tek bana almak zere yeterli olan btn donanma sahiptir. Ancak baz a ilemlerinin gereklemesi iin a hizmetini veren zel sunucularnda varl kanlmazdr. Kullanc (client) baka bir bilgisayar ya da programdan hizmet talep eden, bilgisayar veya programlardr. Bilgiye eriim yetkileri sunucu tarafndan belirlenir. Sunucu (server) kullanclara hizmet etmekle ykml bilgisayar veya programlardr. Genellikle bilgiler bu bilgisayarda barndrlr. Kullanclara paylam yetkileri datarak, kullanm dzenini salar. Bir bilgisayar sunucu yapan zerinde barndrd donanm deil, zerinde sunduu kayna paylama amasdr. Bir ada sadece bir sunucu olabilecei gibi, birden fazla sunucuda olabilir. Adaki bir bilgisayar ftp hizmeti verirken, dier bilgisayarda posta veya http hizmeti verebilir. Ayrca bir sunucu ayn anda kullancda olabilir ve baka sunuculardan yararlanabilir.

1.4. Alan Alar

Gnmzde kullanlan yerel alan a veya geni alan a terimleri aslnda bu kavramlarn ilk ortaya ktklar zamandaki anlamlarn tamamaktadr. Bu kavramlar ilk ortaya ktnda bir yerel ada istasyonlar aras uzaklk ok azd ancak gnmzde yerel alar kilometrelerce byklkteki alanlar kaplamaktadr. Ancak yine de belli bal zellikleriyle birbirlerinden ayrlmaktadrlar.

1.4.1. Yerel Alan Alar (LAN)

Yerel alan alar (LAN-Local Area Network) adndan da anlald gibi, bir yerleke veya bir kurum ierisinde oluturulan, da kapal alardr. Bilgisayarlar aras uzaklk birka kilometreden fazla deildir. stasyonlar kk bir corafi alan ierisindedir. Yerel alar dierlerine gre daha hzl alrlarken Megabit gibi hzlara eriirler. rnek olarak, evlerde veya iyerlerinde oluturulan alar yerel alan alarna girer. Genellikle internet paylamnn gerekletirilmesi, ok kullancl basit programlarn kullanlmas veya ok kullancl oyunlarn oynand alardr.

1.4.2. Metropolitan Alar (MAN)

Metropolitan alar (MAN-Metropolitan Area Network) yerel alan alarndan biraz daha byk alardr. niversitelerde, byk iyerlerinde oluturulan alar bu kategoriye girer. lke apna yaylm organizasyonlarn belirli birimleri arasnda salanan veri iletiimi ile oluan alardr.

1.4.3. Geni Alan Alar (WAN)

Birbirine ok uzak yerel alarn bir araya gelerek oluturduu geni alardr (WANWide Area Network). Alar aras balant fiber optik bir kablo ile olabilecei gibi uydular zerinden de salanabilir. Bu alarda kullanlan teknolojiler LANlardan farkldr. Ynlendirici (router) ve oklayc (repeater) gibi a elemanlarnn kullanlmas gerekir. stasyonlar ok geni bir corafi alana yaylmtr.

1.5. A Topolojileri
Bilgisayar ve yazc gibi a elemanlarnn fiziksel (gerek) veya mantksal (sanal) dizilimine topoloji denir. Topoloji yerleim ekli demektir. Bu konuyu anlatrken kullandmz terimlerden, merkezi birim olarak adlandrdklarmz hub veya anahtar gibi a elemanlarn, istasyon ise bilgisayar ve a yazcs gibi elemanlar iaret edecektir.

1.5.1. LAN Topolojileri

Yerel alan alarnda bilgi paketler halinde iletilir. Bu paketlerin iletimi farkl ekilde gerekleir. Unicast: Paketin tek bir kaynak istasyondan, tek bir hedef istasyona gnderilmesidir. Multicast: Paketin tek bir istasyondan, ada oaltlarak birden fazla hedef istasyona gnderilmesidir. 7

Broadcast: Paketin tek bir istasyondan, ada oaltlarak aa dahil olan btn istasyonlara gnderilmesidir. Buna bilgi iletiimi de denir.

Lan topolojileri arasnda en ok kullanlan 3 topoloji unlardr; ortak yol, halka ve yldz topolojileridir. Gnmzde kullanlan en yaygn kullanlan yldz topolojidir. Bunun sebebi performans, kablolama kolayl ve fiyatdr. 1.5.1.1. Ortak Yol (Bus) Ortak yol topolojisinde tm i istasyonlarnn zerinde olduu bir hat (omurga) mevcuttur. Btn istasyonlar hattaki tm mesajlar inceler ve kendine ait mesajlar alr. Hattaki bilgi ak ift ynldr. Kaynak istasyon bilgiyi hatta brakr. Bilgi her iki ynde ilerleyerek hatta yaylr. Ancak bu topolojide ayn anda iki istasyonun bilgi gndermesi durumunda bilgi trafii karr. Bunu nlemek iin hattn paylamn dzenleyen protokoller kullanlmaldr. Ortak yol topolojisi kullanlarak kurulan alarda koaksiyel kablo (baknz renme faaliyeti 2- konu 10.1) kullanlr, her bir istasyona T-konnektr taklr. lk ve son istasyona ise sonlandrc (terminator) balanarak a sonlandrlr (ekil 1.1).

ekil 1.1: BNC konnektrler

Bu topoloji a performans en dk olan topolojilerden biridir. ki istasyon aras mesafe ince koaksiyel kullanldnda 185 metre, kaln koaksiyel kullanldnda 500 metredir. ki istasyon aras mesafe minimum 0,5 metre olmaldr. Maksimum 30 istasyon kullanlabilir. Ortak yol topolojisine uygun balantda dikkat edilmesi gereken noktalar unlardr: Balant gerekletirilirken taklmaldr. T-konnektrler dorudan network kartna

ekil 1.2: BNC doru balant

Eer bir istasyon uzaa yerletirilecekse T-konnektrden kacak bir kablo ile uzatma yaplmamaldr.

ekil 1.3: BNC yanl balant

Uzaktaki bir bilgisayarn sisteme balanmas iin, ekil 1.4 ve 1.5de grld gibi 2 zm retebiliriz.

ekil 1.4: BNC zm 1

ekil 1.5: BNC zm 2

stnlkleri o o o Kablo yaps gvenilirdir. Yeni bir istasyon eklemek kolaydr. Merkez birime ihtiya duyulmaz.

Mahzurlar o o o o Maksimum 30 istasyon balanabilir. An uzunluu ince koaksiyelde 185, kaln koaksiyelde 500 metreden fazla olamaz. Bir istasyonun arzalanmas btn a devre d brakr. Arza tespiti zordur.

1.5.1.2. Halka (Ring) Bu topolojide her istasyon bir halkann elamandr ve halkada dolaan bilgi btn istasyonlara ular. Her istasyon halkada dolaan bilgiyi ve hedef adresi alr. Hedef adres kendi adresi ise kabul eder. Aksi takdirde gelen bilgi ilem d kalr. Halkadaki bilgi ak tek ynldr. Yani halkaya dahil olan bilgisayarlar gelen bilgiyi iletmekle grevlidir. Ancak gnmzde pek ok halka a iki kullanmakta ve ift ynl bilgi ak elde etmektedir. Herhangi bir sonlandrmaya gerek duyulmaz.

10

ekil 1.6: Halka topoloji

En yaygn olarak kullanlan, IBM tarafndan oluturulan token ring topolojisidir. Halka iinde dolanan bilginin denetimi amacyla, token (jeton) ad verilen bir bilgi ada dolanr. Token hedef bilgisayara ulatktan sonra, o bilgisayar tarafndan deitirilerek tekrar aa braklr. Yani her bir istasyon gelen kablo iin alc, giden kablo iin gnderici grevi grr. Halka topoloji kullanlarak 4 16 Mbps hza ulamak mmkndr. stnlkleri Maliyeti dktr. Her bir istasyon gnderici olarak grev yaptndan sinyal zayflamas ok dktr. Ada hibir akma meydana gelmez. Performans yksektir. Kolay ve hzl kurulur. Arza tespiti kolaydr.

Mahzurlar Halkaya dahil olan bir istasyonun arzalanmas, an kmesine sebep olur. Hub ile istasyon aras 100 metreden fazla olamaz.

11

1.5.1.3. Yldz (Star) Bu topolojide adaki iletiimin gereklemesi iin bir merkezi birim bulunur ve btn istasyonlar bu merkezi birime balanr. Ortak yol topolojisine gre performans daha yksektir, gvenilirdir fakat daha pahal zmler sunar. Bir istasyondan dierine gnderilen bilgi nce bu merkez birime gelir, buradan hedefe ynlendirilir. A trafiini dzenleme yeteneine sahip bu merkezi birim, hub veya anahtar (switch) olarak adlandrlr. Hub ve anahtar gibi a elemanlar renme faaliyeti 2de ayrntl olarak ele alnmtr.

ekil 1.7: Yldz topoloji

Bu topolojiye dayal bir sistem kurulurken korumasz ift bkml UTP (Unshielded Twisted Pair-Korumasz ift Bkml) veya korumal ift bkml STP (Shielded Twisted Pair-Korumal ift Bkml) kablo kullanlr. stasyonlarn merkezi birime (hub) olan uzakl maksimum 100 metredir. Kullanlan a kartna veya kabloya gre a farkl hzlarda alabilir. Merkezde bulunan hub veya anahtar zerindeki klara baklarak arzal olan istasyon bulunabilir. Bir istasyonun arzalanmas a trafiini etkilemez. stnlkleri Bir istasyonun arzalanmas a etkilemez. A yeni bir istasyon eklemek ok kolaydr. A ynetimi ok kolaydr. Kullanlan a elemanlarna gre yksek hzlar elde edilebilir. 12

Mahzurlar Merkezi birimdeki hubda oluacak bir arza, huba bal btn istasyonlar devre d brakr. Her bir istasyon iin ayr bir kablo ekilmesi gerekir. Bu da maliyeti ve kablo kirliliini arttrr.

1.5.2. WAN Topolojileri

1.5.2.1. Aa Aa topolojisinin dier ad hiyerarik topolojidir. Aacn merkezinde sorumluluu en fazla olan bilgisayar bulunur. Dallanma baladka sorumluluu daha az olan bilgisayarlara ulalr. Bu topoloji ok byk alarn ana omurgalarn oluturmakta kullanlr.

ekil 1.8: Aa topolojisi

1.5.2.2. rg Bu topolojide geometrik bir dzen yoktur. Her bilgisayar kendisine en yakn bilgisayara eklenerek yerleim ekli oluturulur (ekil 1.9).

13

ekil 1.9: rg topolojisi

1.6. OSI Bavuru Modeli

OSI (Open Systems Interconnection-Ak Sistem Mimarisi) modeli ISO (International Standards Organization-Uluslararas Standartlar Yaps) tarafndan gelitirilen ve birbirleriye iletiime geen bilgisayarlarn iletiim kurallarn belirler. Bilgisayarlar aras iletiim ortaya ilk ktnda her retici kendi standartlarna gre iletiimi gerekletiriyordu. Bu da birbirinin konutuu dili anlamayan iki milletten insann anlaamamas gibi bir durum ortaya kard. zm olarak nasl ki insanlk olarak ngilizceyi ortak dil olarak kabul ettiyse, OSI modelide ortak dil olarak kabul edilmitir. Bylece bu modeli temel alan btn reticilerin rnleri birbirleri ile anlaabilmektedir. Bu yzden OSI sanal bir referans olarak kabul edilebilir. OSI olmazsa olmazsa olmaz bir kural deildir. Ancak bu modele uygun sistemler kurulmazsa, dier sistemlerle iletiim kurulamaz.

14

1.6.1. OSI Katmanlar

Katman Uygulama (Application ) Sunum (Presentation) Oturum (Session) Ulam (Transport) A (Network) Veri ba (Data link) Fiziksel (Physical) Grevi Kullanc uygulamalarna servis salar. Veri dnmn gerekletirir. Sistemler arasndaki iletiimi salar. Utan uca haberleme kontrol salar. Network balantsn dzenlemek, devam ettirmek ve sonlandrmaktan sorumlu. Fiziksel balanty salar. Veri frame'lerini (erevelerini) dzenler. Veri iletimi ortam dzeyinde verilerin elektrik sinyalleri olarak iletimini salar.

Bu katmanlar (layer) 7 balk altnda inceleyebiliriz. 1.6.1.1. Uygulama Katman (Application Layer) Bilgisayar uygulamalar ve a arasnda arabirim grevi grr. Kullanc tarafndan altrlan uygulamalar bu katmanda tanmldr. Uygulamalarn a zerinde almalar salanr. FTP (File Transfer Protocol-Dosya Aktarm Protokol), SNMP (Simple Network Management Protocol-Basit A Ynetim Protokol), e-mail, web tarayclar ve veri taban uygulamalar bu katmanda alan uygulamalara rnektir. Uygulama katmannn baka bir grevi de farkl sistemler arasndaki dosya transferini dzenlemektir. Her sistem kendine zg dosya biimlerine, isimlerine sahiptir. Yani birbirleri ile ortak alabilmek iin uygulama katmanna ihtiya duyarlar. 1.6.1.2. Sunum Katman (Presentation Layer) Sunum katmannda veri dzenlenerek uygulama katmanna sunulur. Zaten adn da buradan almtr. Veri zerindeki kodlama, dntrme ve biim verme ilemi burada gerekletirilir. Sunum katman gnderilen paketleri veri haline evirir, yani veriyi kar bilgisayar tarafndan anlalr bir dzene sokar. Bylece farkl uygulamalar ayn verileri ortak olarak kullanabilir. rnein, baz sistemler X harfini 8 bitle ifade ederken, bazlar da 16 bitle ifade edebilir. Ancak kullanc iin nemli olan verinin grnen ksmdr. te anlalr bir biime dntrme iini sunum katman gerekletirir. 15

Ayrca bu katmanda veriyi sktrma, ama, ifreleme, ifre zme ilemleri gerekletirilir. JPEG, TIFF, MPEG bu katmanda tanmlanan standartlardan bazlardr. 1.6.1.3. Oturum Katman (Session Layer) Oturum katmannda iki nokta arasnda iletiim balants kurulur, balatlr ve sona erdirilir. Bu katmanda kimlik, gvenlik ve ynetim ileri yerine getirilir. ki bilgisayara ait uygulamalar arasndaki balantnn yaplmas, kullanlmas ve bitirilmesi ilemleri gerekletirilir. Oturum katmannn salad pek ok servis vardr. rnein, bir dosya transferi esnasnda meydana gelecek aksaklklar bu katman tarafndan dzenlenir. Dosya transferi srasnda meydana gelebilecek bir kopma, oturum katman tarafndan yerletirilen kontrol noktalar sayesinde transferin kald yerden devam etmesini salayacaktr. SQL, ASP, NetBIOS, Sockets ve X Window bu katmanda alan protokollerdir. 1.6.1.4. Ulam Katman (Transport Layer) Ulam katmann grevi, st katmanlardan gelen veriyi a paketi boyutunda paralara blmektir. Bu katman iki bilgisayar arasnda mantksal bir balant kurar. Bir st katmandan ald verileri segmentlere blerek bir alt katmana iletir ve bir alt katmandan ald segmentleri bir st katmana iletir. Ak denetimi yntemi ile verinin zamannda karya ulap ulamadn kontrol eder. Gnderilen segmentlerin kar tarafta tekrar ayn dzenle birletirilmesini salar.

NetBEUI, TCP ve SPX bu katmanda alan protokollerdir. 1.6.1.5. A Katman (Network Layer) A katmannn temel grevi ynlendirmedir. Verinin hedef bilgisayara ulaabilmesi iin, ynlendiricilerin ihtiyac olan bilgilerin eklendii katmandr. Ynlendirme ilemi verinin farkl bir adaki hedefe ulamasnda hangi yolun en doru yol olduunun belirlenmesidir. Ynlendiriciler (router) bu katmanda tanmldr. Bu katmanda veri bloklarna paket ad verilir. Veri paketleri a adresleri kullanlarak en uygun ynlendirme ilemine tabi tutulur. IP ve IPX bu katmanda alan protokollerdir. A katmanndaki ynlendirme protokollerine rnek olarak RIP, IGRP, OSPF ve EIGRP verilebilir. 16

1.6.1.6. Veri Ba Katman (Datalink Layer) Veri ba katmannn byk bir blm a kart iinde gerekleir. Bu katmanda veri ereve (frame) adn alr. erevenin yaps hakknda geni bilgiye renme faaliyeti 2 1.1. Ethernet kartlar bal altnda yer verilmitir. Veri paketlerine hata kontrol bitleri, alc ve verici adresleri (MAC adresi) eklenerek oluturulan ereveler, fiziksel katmana gnderilir. erevenin doru iletilip iletilmediini denetler. Hatal olan ereveleri tekrar gnderir. erevelerin hata denetimi CRC (Cyclic Redundancy Check ) yntemiyle yaplr. Anahtar (switch) ve kprler (bridge) bu katmanda tanmldr. 1.6.1.7. Fiziksel Katman En alt katmandr verilerin gnderilmesi ve alnmasndan sorumludur. Verileri bit olarak hedefe iletmekle grevlidir. An elektriksel ve mekaniksel yntemleri yani fiziksel balant burada belirlenir. Kablolama ve a kartna balanmay ieren standartlar kullanlr. A balants bakr ve fiber optik kablolarla olabilecei gibi, kablosuz balantlarla da olabilir. IEEE 802.3, 802.4 ve 802.5 standartlar yaygn olarak kullanlmaktadr. Hublar fiziksel katmanda tanmldr. Hub, kablolama ve konnektrler hakknda geni bilgiye modln ilerleyen blmlerinde ulaabilirsiniz.

1.6.2. Katmanlararas Sanal letiim

OSI modeli aslnda sanal bir kavramdr. OSI programlar veya donanmlarna herhangi bir yerde karlaamazsnz. OSI modelini reticiler tarafndan referans kabul edilen ortak bir dil olarak dnebiliriz.

ekil 1.10: OSI bavuru modelinin alma algoritmas

17

ki bilgisayar birbirleriyle iletiime gemeden nce, srasyla uygulama katmanndan balayarak btn katmanlar ile grlr. Veri fiziksel hattan hedefe ular ve ilem tersinden devam eder. Her katman bir sonraki katmana veriyi iletirken kendi bilgisini ekleyerek gnderir. ekil 1.10da grlen OSI modelindeki 7 katmann en altnda yer alan iki katman yazlm ve donanm, stteki be katman ise genelde yazlm yolu ile zlmtr.

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

LME SORULARI
Aadaki cmlelerde baz kelimelerin yerleri bo braklmtr. Bo braklan yerlere doru kelimeleri yaznz. Sorulara verdiiniz cevaplar modl sonunda verilen doru cevaplarla karlatrarak kendinizi kontrol ediniz. 1. A iletiimini dzenleyen kurallara . denir. 2. . etmek, zaman asndan aktrmak veya bir konuda zaman asndan anlamaya varmak demektir. 3. . sinyali birbiriyle almak zorunda olan donanm ve yazlm ezamanl hareket etmelerini dzenleyen kavramdr. 4. Dijital olarak kodlanm bilginin tm bitleri ayn anda transfer ediliyorsa buna . veri iletimi denir. 5. Bilgisayar alar zerindeki iletiim . iletiimdir. 6. Kullanclara hizmet etmekle ykml bilgisayar veya programlarna . denir. 7. Baka bir bilgisayar yada programdan hizmet talep eden, bilgisayar veya programlara . denir. 8. Evlerde, iyerlerinde oluturulan alar . alan alarna girer. 9. . yerel alan alarnn 3 harfli ksaltmasdr. 10. Lan topolojileri arasnda en ok kullanlan 3 topoloji ., . ve . topolojileridir. 11. ., paketin tek bir istasyondan, ada oaltlarak aa dahil olan btn istasyonlara gnderilmesidir. Buna yayn iletiim de denir. 12. Ortak yol topolojisi kullanlarak kurulan alarda . kablo kullanlr, her bir istasyona . -konnektr taklr. 13. Ortak yol topolojisinde iki istasyon aras mesafe ince koaksiyel kullanldnda . metre, kaln koaksiyel kullanldnda . metredir. 14. Halka topolojisinde halka iinde dolanan bilginin denetimi amacyla, . ad verilen bir bilgi ada dolanr. 15. Yldz topolojisinde istasyonlarn merkezi birime (hub) olan uzakl maksimum . metredir. 16. Yldz topolojiye dayal bir sistem kurulurken . veya . kablo kullanlr. 17. Yldz topolojisinde merkezi birim olarak kullanlan . veya . zerindeki klara baklarak arzal olan istasyon bulunabilir. 18. . topolosinde an merkezinde sorumluluu en fazla olan bilgisayar bulunur. 19. Dallanma baladka sorumluluu daha az olan bilgisayarlara ulalr. 20. . modeli birbirleriye iletiime geen bilgisayarlarn iletiim kurallarn belirler ve . katmandan oluur. 21. . katman bilgisayar uygulamalar ve a arasnda arabirim grevi grr. 22. Kullanc tarafndan altrlan uygulamalar bu katmanda tanmldr. 23. . katmannda iki nokta arasnda iletiim balants kurulur, balatlr ve sona erdirilir. 19

24. . katman verinin hedef bilgisayara ulaabilmesi iin, ynlendiricilerin ihtiyac olan bilgilerin eklendii katmandr. 25. Anahtar ve kprler . katmannda tanmldr.

DORU / YANLI TEST

Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz. Sorulara verdiiniz cevaplar modl sonunda verilen doru cevaplarla karlatrarak kendinizi kontrol ediniz. DORU YANLI 26 27 28 29 Gnmzde en yaygn kullanlan a topolojisi halka topolojisidir. Ortak yol topolojisinde tm istasyonlarn zerinde olduu bir hat (omurga) mevcuttur. Ortak yol topolojisinde bir istasyonun arzalanmas btn a devre d brakr. Halka topolojisinde halkaya dahil olan bir istasyonun arzalanmas, sadece o istasyonu etkiler a almaya devam eder. Yldz topolojisinde bir istasyonun arzalanmas a trafiini etkilemez. rg topolojisinde her bilgisayar kendisine en yakn bilgisayara eklenerek yerleim ekli oluturulur. Veri zerindeki kodlama, dntrme ve biim verme ilemi oturum katmannda gerekletirilir. Veri ba katman en alt katmandr, verilerin gnderilmesi ve alnmasndan sorumludur. A elemanlarnn fiziksel veya mantksal dizilimine topoloji denir.

30 31 32 33 34

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Cevap anahtar modln sonundadr. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

20

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
A elemanlarn tanyarak, topolojiye uygun montaj ilemini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Size en yakn bilgisayar laboratuarna giderek, hangi a elemanlarnn kullanldn reniniz. Bir a kartn kontrol ederek konnektrn, telefon kablolarnda kullanlan konnektrlerden farkn reniniz.

2. A DONANIM ELEMANLARI
2.1. A Kartlar
Bilgisayarlar ve dier cihazlar aa balamada kullanlan kartlardr. A kart NIC (Network Interface Card) olarakta adlandrlr. Veriler bilgisayarda ikilik sistemde ilenirler. A kartlar bu verileri elektrik, k veya radyo sinyalleri ile dier bilgisayarlara iletir. A kartlar hz ve balant yollar bakmndan da farkllk gsterir. ISA, PCI, USB, PCMCIA gibi balant yuvalarn kullanan a kartlar vardr. Gnmzde en ok kullanlan a kartlar PCI balant yuvalarn kullanrlar. Bir a tasarm yaparken an hz, maliyeti ve kablolama ekline gre bir sein yaplmaldr. Bu seimler unlar olabilir: Protokol Ethernet Token Ring FDDI ATM Kablo UTP, Koaksiyel UTP Fiber optik UTP, Fiber optik Hz 10-100 Mbps 4-16 Mbps 100 Mbps 155-2488 Mbps Topoloji Ortak yol, Yldz, Aa Yldz Mantksal halka kili Halka Ortak yol, yldz, halka

Bu balklar hakknda daha fazla bilgi edinmek iin aadaki 4 konuyu inceleyiniz. MAC Adresi Her bir a kartnn kendine zg, dnyada baka bir kartta olmayan 48-bitlik fiziksel adresi vardr. yani MAC adresi olarak adlandrlr. MAC adresi (Media Access Controlortama eriim) 2 adet 24 bitlik adresten oluur. lk 24 bit IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineers) isimli kurum tarafndan retici firmaya verilen ksmdr. kinci 24 bit ise, retici firmann her rettii karta verdii adres ksmdr. rnein, bir MAC adresi 00-5005-1A-00-AF eklinde olabilir. Bu adres o a kart zerine, retildii firma tarafndan ROM zerine kaydedilir ve bir daha deitirilemez. 21

2.1.1. Ethernet
Ethernet en bilinen ve en ok kullanlan a teknolojisidir. Kullanm ok yaygnlamtr. A kart ile Ethernet kart ayn anlamda kullanlmaktadr. Ethernet ortaya ktndan beri kullanm kolayl ve retim haklarnn herkese ak olmas sebebiyle en ok kullanlan LAN teknolojisi olarak a dnyasnda byk bir yer edinmitir.

Resim 2.1: PCI Ethernet kart

Belirli standartlar kullanarak, 100 Mbps (mega bit per second / saniyede transfer edilen veri miktar) hza kadar veri transferi gerekletirilebilir. Gelimi kablolama sistemleri (fiber optik) ile daha yksek hzlara ulamak mmkndr. Internet'in DSL ve kablo modem gibi yksek hzl geni bant cihazlar ile her eve girmesi, ethernete olan ihtiyac arttrmaktadr. IEEE 1985 ylnda "IEEE 802.3 Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD) Access Method and Physical Layer Specifications" ismiyle yeni Ethernet standardn yaynlad. Bu tarihten sonra standart belirleme ii ISO tarafndan yaplmaktadr. Bu tarihten itibaren retilen tm rnler IEEE 802.3 CSMA/CD standardna uygun olarak retilmitir. Piyasada IEEE 802.3 CSMA/CD standardna gre retilen rnler Ethernet teknoloji olarak adlandrlr. IEEE kurumu tarafndan belirlenen Ethernet tipleri unlardr. Burada 10 ifadesi hz yani 10 Mbps anlamna gelmektedir. Base ifadesi baseband, broad ifadesi broadband anlamna gelmektedir. Ethernet Kablo Teknolojileri 10Base2: nce koaksiyel kablo ile 10Mbit hznda Ethernet a. Ucuzluu sebebiyle (cheapernet) veya ince kablo kullanld iin ince ethernet (thinnet) olarak ta adlandrlr. 2 rakam maksimum kablo uzunluunu ifade etmektedir ki ince koaksiyel kablo maksimum 185 m olmaldr. 10Base5: Kaln koaksiyel kablo ile l0Mbit hznda Ethernet a. Kaln ethernet (thicknet) olarak da adlandrlr. 5 rakam maksimum kablo uzunluunu ifade etmektedir, kaln koaksiyel kablo maksimum 500 m olmaldr. 10BaseF: Fiber optik kablo ile l00Mbit hznda Ethernet a. F ifadesi fiber optik kablo kullanldn belirtir. 22

10BaseT: Korumasz ift bkml (unshielded twisted pair) kablo zerinde l0Mbit hznda Ethernet. T ifadesi kablo tipini (twisted pair) belirlemektedir. Fast Ethernet (hzl ethernet) olarak da anlr. 10BaseT, ortak yol-yldz topolojileri kullanan ethernet kablolama sistemini tanmlar. Kullanlan kablo haricinde ethernet paket yaps ve alma mant 10Base2 ve 10Base5 ile ayndr 100BaseT: Korumasz ift bkml (unshielded twisted pair) kablo zerinde l00Mbit hznda Ethernet. T ifadesi bkml kablo (twisted pair) kullanldn belirtir. 10Base36: Broadband yayn yapan kablo ile 10Mbit hznda Ethernet a. Kablo uzunluu maksimum 3600 metre olabilir.

Ethernet alma Esas

Ethernet kart veriyi hatta (kabloya) brakmadan nce, hatt denetler. Eer hat bakas tarafndan kullanlmyorsa gnderen ve alcnn Mac adreslerini ieren veriyi hatta brakr. Ethernet veriyi ereveler haline getirerek dier bilgisayarlara gnderir. Veri hatta braklmadan nce protokollerden faydalanlarak, verinin ba ve son tarafna eitli bilgiler eklenir. ntak 7 byte Bala Ayrac 1 byte Alc adresi 6 byte Gnderici adresi 6 byte Paket uzunluu (tr) 2 byte Veri 46-1500 byte CRC 4 byte

ekil 2.1: Ethernet ereve format

ntak: Alc ile verici saatinin senkronize olmasn salar. Alc adresi: ereveyi alacak bilgisayarn MAC adresini ierir. Gnderici adresi: ereveyi gnderen bilgisayarn MAC adresini ierir. Paket uzunluu (Tr): Alnan erevelerin hangi st katman protokolne veya fonksiyonuna gnderileceini belirler Veri: Aktarlacak veridir. 10 Mbpslk alarda 46 ile 1500 byte arasnda olmaldr. ereve hata snama (CRC): Bir tr hata snama algoritmasdr. ntak dnda erevenin tm bitleri iin yaplr. Verinin karya doru ulap ulamadn denetler.

23

Ethernet Kart Seimi

Ethernet kartlarnda kullanlacak kablolama tipine gre BNC, RJ-45 VE AUI konnektrleri olabilir. Baz Ethernet kartlarnda birden fazla konnektr yuvas bulunabilir, bunlara Combo Ethernet kartlar denir. Karttaki konnektr yuvas says arttka Ethernet kartnn fiyat artar. Ayrca gnmzde Ethernet o kadar ok yaygnlamtr ki, anakart reticileri anakart zerine (onboard) ethernet kartlarn gmmektedirler.

Resim 2.2: Onboard ethernet kart

Piyasada u anda en ok UTP kablo ve RJ-45 birleimi kullanlmaktadr. BNC kablolama artk yerini UTP kablolamaya brakmaktadr.

Resim 2.3: Hub ve ethernet kart klar

Bu kablolamada btn kablolarn toplanarak birletii merkezi bir birim (hub) vardr. Hub zerindeki klar kontrol edilerek hangi portlarn aktif, hangilerini pasif olduu veya arzal olduu kontrol edilebilir. Ayn zamanda baz a kartlarnn zerinde de bu klardan mevcuttur. Kart zerinden de kontrol edilebilir. Yeil k yanmas ve hatta yanp snmesi iletimin gerekletiini bildirir. UTP kablolamada her bilgisayar huba farkl bir kablo ile balandndan herhangi bir arzada o kabloya bal olan bilgisayar devre d kalacaktr. Piyasada u anda kullanlan kartlarn hemen hemen hepsi autosense zelliine sahiptir. Yani balandklar an hzna uyum salayp, o hzda alrlar. Combo Ethernet Kartlar Baz Ethernet kartlarnda birden fazla konnektr yuvas bulunabilir. rnein, hem koaksiyel, hem de UTP kablo taklabilen a kartlar mevcuttur (Resim 2.4). Ancak dikkat edilmesi gereken nokta iki balantda ayn anda yaplamaz. Ayn anda sadece bir konnektr kullanlabilir. 24

Resim 2.4: Combo ethernet kart

Eski combo kartlarda hangi konnektrn kullanlacana dair jumperlar bulunmaktayd. Bu jumperlar istee gre ayarlanarak konnektr seimi yaplrd. Baz kartlar ise zel yazlmlar ile bu seimi yapar. Daha yeni kartlar ise otomatik tanma zelliine sahiptir, kablonun hangi konnektre takl olduunu tanr ve ona gre alr. Jumper Seim veya ayar yapmak zere elektronik devrelerin zerine yerletirilmi kk kapaklardr. Takldklar yerdeki iki teli ksa devre yapar. Yani birbirine balar.

Resim 2.5: Jumper

Ethernet Kartnn Taklmas

Aldnz ethernet kart 10 Mbps, 10/100 Mbps veya 1000Mbps (1Gbps) hznda olabilir, byk bir ihtimalle bu kart PCI bir karttr. Bilgisayar kasasn an. Bo PCI yuvalardan birine bu kart dzgn bir ekilde yerletiriniz. Anakarta zarar vermeyecek ekilde zerinden tam oturmas iin bastrnz. Yerletiinden eminseniz kasayla olan birleim yerini bir vida ile sktrnz. Kasann kapan kapatnz. Kullanacanz a kablosunu doru ekilde konnektre yerletiriniz.

25

Bundan sonra sra Ethernet kartnn iletim sistemine tantlmasna gelir. Kartnz tak ve altr (PnP) zellii tadndan, byk bir ihtimalle iletim sistemi tarafndan otomatik olarak alglanacaktr.

2.1.2. Token Ring

Token Ring network IBM tarafndan gelitirilmitir. Daha sonra ANSI/IEEE standard (IEEE 802.5) olmutur. Token passing (jeton aktarm) eriim yntemini kullanr. Token Ring anda bilgisayarlar yldz balant ekline gre kurulurlar ve bir merkezi birime balanrlar. Ancak mantksal bir halka balants varm gibi alrlar. Sinyal bu mantksal halka iinde dolanr. Bu ada jeton (token) ad verilen bir veri vardr. Bu jeton ada dolanr. Bir bilgisayar veri iletmek istiyorsa veriyi jetona ekler ve veri halkadaki dolamna devam eder. Jeton her bilgisayara urar, bilgisayar kendisine gelmi bir bilgi varsa bu bilgiyi alr ve jetonu tekrar halkaya brakr (ekil 2.6).

ekil 2.6: Token ring anda jetonun dolam

Bu sistemde verilerin akmas mmkn deildir. Bu sebeple an genilemesi ile ortaya kan performans dkl bu yntemde daha azdr. Ancak token ring iin gereken a donanmnn ethernete gre 4-5 kat daha pahal olmas bu sistemin en byk mahzurudur.

26

Resim 2.2: Token ring a kart

Token Ring fiber optik kablo veya twisted pair kablo kullanr. Yldz-kablolamal halka (star-wired ring) topolojisi ile a zerine yerletirilir. 4Mbps veya 16Mbps veri iletiim hzlarnda alr. Pek yaygn deildir. Yaygn olmamasnn ana sebebi, bu yapy gelitiren tek bir firma vardr. Ortak gelitirilmedii iin genel anlamda pek kabul grmemitir. Token ring alarnda MAU (Media Access Unit-Ortam Eriim Birimi) ad verilen, ethernetteki huba benzeyen merkezi bir birim bulunur. Adaki bilgisayarlar yldz eklinde MAU ya balanr. MAU iinde mantksal yap tutulur. Ancak token ring kartlar ve MAU nun fiyat olduka yksektir.

2.1.3. FDDI
Fiber Distributed Data Interface (FDDI-Fiber Datk Veri Badatrc), genellikle uzak mesafelerdeki bir veya daha fazla yerel alan an birbirine balamak iin gelitirilmi a protokoldr. Yksek hza ihtiya duyulan alarda kullanlr. 100 Mbps hznda token-passing (jeton atlatma) eriim tekniine sahiptir. Fiber optik kablo teknolojisi ile balant salanr. Ancak gnmzde bakr telden yaplm kablo ile de iletim salanabilmektedir.

27

Resim 2.3: FDDI a kart

Token Ring alarda bir bilgisayar Tokena veri ykledikten sonra Token tekrar boalncaya kadar a zerinde tekrar baka bir iletim olmaz. Yani a tam kapasiteyle kullanlamaz. Ancak FDDI alarda jetonun boalmasn beklenmeden yeni veriler ard ardna gnderilebilir. Bir bilgisayarn aa koymu olduu veri, tekrar kendisine ulancaya kadar halkada dolar. Bu protokoln en byk stnl, akmalarn saysn azaltmasdr. Bu yzden bu protokol 100Mb/s hznda daha verimli olarak alabilmektedir. FDDI, fiber-optik tabanl olduundan ok daha byk kablo uzunluklarna imkn salar. Bylece, tek bir fiber-optik kablo ile 200 km.'ye kadar iletiim salanabilir.

2.1.4. ATM
Asynchronous Transfer Mode (ATM-Asenkron Aktarm Modu) paket anahtarlama temeline gre alan bir veri protokoldr. 155Mbps ve zerinde veri iletiimi imkn salar. ATM, sabit byklkte kk paketler halinde veri iletiimi yaparak alr. Dier protokoller veri iletiimini deiken paket uzunluklarnda yapar. ATM omurgaya bir bilgisayar balanmas iin ATM a kart kullanlr. ATM aa bal u sistemler gelen LAN emlator yazlm araclyla, birden fazla vLAN tek bir kart ile ye olabilir. ATM ile birbirine uzak alarn iletiimi salanr ya da bir a omurgas (backbone) oluturulabilir. Genellikle 2 veya daha fazla yerel alan an birbirlerine balamakta kullanlr. En nemli zelii her balant iin ayr bir yol sunmasdr. Bylece kaynaa ayn anda birden fazla kullanc balanabilir. ATM, hem fiber optik kablolama hem de ift bkml kablo zerinden yldz topolojide alr. eitli uygulamalar iin zel band ayrabilir. Bylece gecikmeye duyarl ses ve grnt iletimi de kolaylkla gerekletirilebilir. Ancak Ethernet balantsnn ok youn olmas sebebiyle yaygnlaamamtr.

28

ok yksek hza ihtiya duyan ve youn alan bilgisayarlarda balantlarn ayn anda gereklemesi amacyla kullanlmaktadr. ATM sunduu stn zellikler sayesinde byk alara sahip kurumlarn ana omurgasn oluturmada kullanlmaktadr. Ses ve grnt iletiimini ayn a zerinden iletilmesini saladndan yerel ve geni alan alarnda kullanm yaygnlamaktadr. ATM teknolojisi pek ok a cihaz ile uyumlu alabilir. PC, i istasyonu ve sunucu a arabirim kartlar Anahtarlamal Ethernet ve Token Ring alma grubu hub' lar alma grubu ve kamps ATM anahtarlar ATM enterprise a anahtarlar ATM oullayclar ATM u anahtarlar ATM omurga anahtarlar

2.2. Hub
A elemanlarn birbirine balayan ok portlu bir badatrcdr. En basit a elemandr. Hub kendisine gelen bilgiyi gitmesi gerektii yere deil, portlarna bal btn bilgisayarlara yollar. Bilgisayar gelen bilgiyi analiz ederek kendisine gelmise kabul eder.

Resim 2.4: HUB

Hublar 4,8,12,16,24 portlu olarak retilirler. Huba UTP kablo ile balanlr ve her bir balant 100 metreden daha uzun olamaz. Hub alrken herhangi bir portundan kablo kartmanz veya takmanz herhangi bir sorun karmaz. A kurulduktan sonra ortaya kan problemlerden biri an genilemesidir. A geniledike mevcut hubn port says yeterli olmayabilir. Byle durumlarda ya daha ok porta sahip bir hub alnr ya da baka bir hub ile mevcut hub birbirine balanr. Hublar birbirine balanarak an daha da genilemesi salanabilir. Hublarn birbirine balanmas iin hublarn ounluunda bulunan uplink portu kullanlr (ekil 2.7). 29

ekil 2.7: Hublarn birbirine balanmas

Eskiden hublar apraz kablo ile balanrlardr. u anda ise hublarda normal portlarn yannda, zerinde crossover, uplink, out, MDI/X gibi ibarelerin yazl olduu ibareler grebilirsiniz. Bu ibarelerin bulunduu hublar birbirleri ile dz kablo ile balanabilir. Bu port piyasada uplink portu olarak bilinir. Baz hublarda bu dme yoktur. Dz kablo ve apraz kablo hakknda bilgi almak iin bir sonraki konuyu inceleyin. Birbirine balanacak iki hubdan birinin uplink portuna dz kablonun bir ucunu, dier hubn ise normal bir portuna kablonun dier ucunu takn. Ancak daha sonra kartrmamanz amacyla birinci porta takmanz neririz. Ayrca uplink portunun yannda bir dme bulunuyorsa bu dmeye baslmaldr.

Resim 2.5: Hub eitleri

30

Eer nc bir hubda balanacaksa ayn yntem takip edilir. ki hubta da BNC konnektr yuvas varsa, iki kablo arasndaki balant koaksiyel kablo ile salanabilir. Eer hublarn zerinde uplink portu yoksa apraz kablo yardmyla iki hub birbirine balanabilir. Bu ilem iin iki hubda da herhangi bir port kullanlabilir. levsel olarak hublar kendi aralarnda aadaki gibi ayrlrlar: Pasif (Passive) Hub Hubn portlarna gelen sinyal herhangi bir kuvvetlendirmeye tabi tutulmadan direk gnderilir. Aktif (Active) Hub

Ynlendirici benzeri alrlar, gelen sinyal glendirilerek gnderilir. Bu hub'lar bazen multiport repeater olarak da adlandrlr. Akll (Intelligent) Hub Bu hublar kpr grevini de stlenirler ve a trafiini ynetirler. Bunlara ok portlu bridge demek de mmkndr. En son gelitirilen ve switch teknolojisini kullanan yine trafik filtreleme zelliini salayan Switching Hub'larda bu kategoriye girer.

2.3. RJ-45 Konnektr ve Balantlar

UTP kablolar RJ-45 denilen konnektrler ile a cihazlarna balanrlar. 10BASE T alarnda kullanlrlar. RJ (registered jack) standartlara uygun olduunu belirtmek iin kullanlan bir nektir (Resim 2.6).

Resim 2.6: RJ-11, RJ-45 konnektr ve sktrma pensesi

31

Kablolama yaplrken dikkat edilmesi gereken baz kurallar bulunmaktadr. Bu kurallar belirli standartlara balanmtr. Normalde bu standartlara uymadan da kendi balant eklinizi oluturabilirsiniz. Ancak bu ileride sorunlar karabilir. rnein, bildiiniz gibi duvardaki prizlerde kahverengi tonundaki kablo topraklama kablosudur. Ancak siz kendi evinizi derken bunu canl u kullanp, dier rengi topraklama olarak seebilirsiniz. leride bir sorun ktnda eve gelecek tamirci veya ev fertlerinden biri kahverengi tonlu kabloyu topraklama zannedeceinden ok byk tehlikelerle karlaabilir. Bu tip sorunlarla karlalmamas iin standartlara uyulmaya dikkat edilmelidir. Kullanm amalarna gre konnektrlere olan balant ekilleri deimektedir. RJ-45 konnektrlerin zerinde kablonun sekiz ucunun girebilecei boluklar bulunur. zel bir pense ile kablo ular konnektr dilerine sktrlr. Tm dnyada retici ve teknisyenlerin uyduu birka standart bulunmaktadr. Kablo ular ile RJ-45 jack birletirilirken uyulmas gereken EIA/TIA isimli kuruluun rettii T586A VE T586B adl iki farkl kablolama standard vardr. ekil 2.7ye baktnzda kablolarn her ikisinde de 1-2 ve 3-6 kablo iftlerinin ayn ifte ait olduunu greceksiniz. Aslnda 10BASET alarda esas ii yapan 1-2-3-6 numaral kablolardr. Alarda kullanlan kablolar dz kablo ve apraz (crossover) kablo olarak adlandrabiliriz.

ekil 2.7: RJ-45 kablolama standartlar

Dz kablo, merkezi birim (hub veya switch) araclyla kurulan alarda, bilgisayar ile hub arasnda ekilen kablolara denir. Dz kablo yaparken 2 standarttan biri tercih edilmelidir. Kablonun her iki ucuda ayn standarda bal olarak balanmaldr. Yani ya her iki uta 586A ya da 586B olmaldr. 32

ekil 2.8: Dz ve apraz kablo balants

Dz kablo yaparken bir balant eklini seip o balantya gre btn balantlarnz yapmalsnz. Bylece bir sorunla karlatnzda, hangi balanty kullandnza dair tereddde dmezsiniz. Dnyada en ok 586A balant eklinin kullanldn da belirtelim. apraz kablo ise a kurmak amacyla birbirine balanan iki bilgisayarn a kartlar arasna ekilen kablodur. apraz kablo yaparken kablonun bir ucu 586A dier ucuda 586B olmaldr.

2.4. Tekrarlayc (Repeater)

Kablolama yaparken dikkat edilmesi gereken en nemli nokta verinin hedefe sorunsuz bir ekilde ulamasdr. Ancak kullanlan teknolojiye gre kablonun veriyi sorunsuz bir ekilde ulatrabilecei maksimum uzaklklar kstldr. Kablonun yetiemedii uzaklklarda tekrarlayc devreye girer. Tekrarlayc alcsna ulaamama ihtimali bulunan veri paketlerini glendirmek amacyla kullanlr. Uzaktaki bilgisayarlara ulamaya alrken veri paketleri yolda g kaybederler. Tekrarlayc veri paketlerini glendirerek yollarna devam etmelerini salar. Tekrarlayc bir sinyali aldnda onu orijinal gc ve durumuna getirir. UTP kablolarda baz hublar zaten bir tekrarlayc grevi grmektedir. Token ring sistemlerde her istasyon kendisine gelen veriyi glendirerek tekrar yola brakt iin tekrarlaycya gerek kalmaz. Koaksiyel kabloda ince koaksiyel kullanldnda 185 metre, kaln koaksiyel kullanldnda 500 metre maksimum kablo uzunluu olabilir. Eer hedef istasyon bu mesafelerden daha uzakta ise tekrarlayc devreye girmelidir. Arka arkaya en fazla 4 tekrarlayc kullanlabilir.

2.5. Kpr (Bridge)

An az veri alverii yaplan blmnde araya konularak an verimliliini arttrmak amacyla kullanlr. Sadece adreslenen paketler az veri alverii yaplan blme iletilir. Dier paketler szlr. Kpr temelde tekrarlaycnn yapt ii yapar. Tekrarlayc kendisine gelen veriyi glendirir ve hedefe bakmakszn dorudan yollar. Kpr ise, veri paketi o hedefe gitmiyorsa gndermez, yani gelen bilgiyi szer.

33

Kpr ayrca birbirinden fakl alar birbirine balar ve anlamalarn salar. Byk alarn paralanp herbiri bamsz birer a niteliini koruyacak biimde daha kk alara blnmesinin ve bunlarn birbirine kprlenerek balanmasnn (bridging) birok faydas vardr. Kprlemenin faydalar: Trafik younluu ayrtrlm olur; ayn a adresleyen trafik dier alar etkilemez. Herhangi bir ada olabilecek bir hata veya arza dier alara yanstlmam olur. LAN'larn etkin uzunluu artrlm olur.

2.6. Anahtar (Switch)

Anahtar (switch) akll bir hub cihazdr. Hub n yapt grevin aynsn yapar, ancak a yormaz. Ayn anda birden fazla iletim yapma imkn salar. Bylece ayn anda bir bilgisayar yazcy kullanrken dier ikisi kendi aralarnda dosya transferi yapabilirler. stasyonlarn ayn anda, ayn kabloyu kullanma isteklerinden dolay akma (collision) meydana gelebilir. Veya a ortamna eklenen her bir istasyon an biraz daha arlamasna sebep olabilir.

Resim 2.7: Anahtar

Anahtar, portlarna balanan bilgisayarlar MAC adreslerine bakarak tanr. Anahtarlama ilemini gerekletirmek iin MAC adreslerini yapsnda bulunan tabloda tutar. Bu tabloda MAC adresinin hangi porta bal olduu bilgisi bulunur. Kendisine ulaan veri paketlerinin MAC adreslerini inceler ve her porta datmak yerine, sadece hedef MAC adresine sahip olan bilgisayarn bal olduu porta brakr. Bylelikle veri paketi sadece hedef bilgisayara ait portu ve kabloyu megul eder. akmalar engellenmi olur ve a performans artar.

34

Anahtarlar sadece fiziksel montaj yolu ile kontrol edilebildii gibi, SNMP (Simple Network Management Protocol-Basit A Ynetim Protokol) parasna sahip olanlar yazlmlar veya OSI uygulama katmannda yer alan uygulamalar yardmyla kontrol edilebilirler. 4, 8, 12, 24 ve 36 adet porta sahip anahtarlar piyasada mevcuttur. zerinde 10 Mbps, 100Mbps ve 1Gbps hzlarda farkl portalar vardr. Anahtarlar retildikleri teknolojiye gre anlrlar (ATM anahtar, Ethernet anahtar, Token ring anahtar gibi). Anahtar OSI 2. katmanda yani veri balant katmannda (Data Link Layer) alr. Ancak a katman ilevlerine sahip anahtarlar da vardr. NER: rnein, birbirine bal 4 hubn olduu bir sitemde a trafii ok youn ve performans ok dk olacaktr. Bu gibi durumlarda merkeze bir anahtar koyularak a trafii dzenlenmelidir. Ynlendirici Anahtar (Routing Switch)

Kullanlma oran gittike artan dier bir a cihaz ise routing switchlerdir. Bu cihazlar a trafiini ynetebilirler. Veriler tiplerine gre nceliklendirilebilmektedir. MAC adresleri, IP adresleri, port baznda, policy based (IPX...) gibi farkl ltler kullanlarak sanal yerel alan alar (VLAN) oluturulabilmektedir. Bylece ayn fiziksel a iinde farkl sanal yerel alan alar (VLAN) oluturulabilir. Bu zellikten faydalanarak bir aa internet paylam verilebilirken, dier aa internet paylam verilmeyebilir.

2.7. Ynlendirici (Router)

OSI bavuru modelinin ilk katmanna sahip aktif a cihazlardr. Temel olarak ynlendirme grevi yapar. LAN ve WAN arasnda veya vLAN arasnda balant kurmak amacyla kullanlr. Ynlendiricinin zerinde LAN ve WAN balantlar iin ayr ayr portlar bulunur. Bu portlar ile iki a arasnda balan salanr. rnein, token ring (TR) ve frame relay (FR) iki a birbirine balamak iin zerinde TR ve FR portlar olan bir ynlendirici olmaldr.

Resim 2.8: Routern arkadan grn

35

Bu ilem kprler tarafndan da yaplr. Aralarndaki fark ise kprleme ilemi OSI 2. katmannda (data-link) gerekleirken, routing ilemi OSI 3. katmannda (network) gerekleir. Ynlendirici grevini yaparken u sray izler; Bir veri paketini okumak. Paketin protokollerini karmak. Gidecei network adresini yerletirmek. Routing bilgisini eklemek. Paketi alcsna en uygun yolla gndermek.

2.8. Geityolu (Gateway)

OSI bavuru modelinin 7 katmannn ilevlerini de iinde barndrr. Geit yoluna gelen veri paketleri en st katman olan uygulama katmanna kadar kar ve yeniden ilk katman olan fiziksel katmana iner. Geit yolu farkl protokol kullanan alarda iki ynl protokol dnm yaparak balant yaplmasn salar. Temel kullanm amalar: Protokolleri birbirinden farkl iki a birbirine balamak ve aralarnda geit oluturmak. IP ynlendirmek. Gvenlik duvar oluturmak.

2.9. Modem
Modemler bilgisayardaki verileri yani dijital sinyali, analog sinyale evirerek kablo zerinden iletilmesini salayan cihazlardr. Balant iin ya btn bilgisayarlar arasnda kablo ekilecek ya da mevcut telefon hatlar kullanlacaktr. Kablo ekmek ok pahal olacandan, telefon hatlarn kullanmak ok daha mantkldr. Bilgi transferinin bir zorunluluk haline gelmesi ile birlikte mevcut telefon hatlar zerinden birbirine ok uzak bilgisayarlarn modemler araclyla balant kurmalar da kanlmaz olmutur. Standart telefon hatlar sadece ses transferi yapabilir. te bu noktada modem devreye girer. Modem bilgisayardaki dijital bilgiyi analog bilgiye evirir, kar taraftaki modemde hattan ald analog bilgiyi dijitale yani bilgisayarn anlayaca dile evirir. Bu ileme modulation ve demodulation denir. Modem bu kelimelerinin birletirilmesi ile olumu bir kelimedir. 36

ekil 2.9: Modem alma prensibi

Modemler hzlarna gre adlandrlrlar. Hzlar saniyede ilettikleri veri miktar (bps) ile llr. rnein bir modemin hz 33600 bps olabilir. Bu hz dier bir deyile 33,6 Kbps (kilo bit per second)dr. 1000er 1000er byyp klrler. rnein 33600 bps hza ulaabilen bir modem ile 33600/8 =4200 yani saniyede 4,2 kbyte bilgi iletilebilir. Tabi ki bunlar kat stndeki hesaplamalardr, uygulama da telefon hatlarna etki eden elektromanyetik grltlerden dolay daha yava hzlarda veri iletimi olabilir.

2.9.1. Dial Up
Dial up modemler internet servis salayclarn (ISS) belirledikleri telefon numaralarn evirerek balantlarn salarlar. Bu balantya evirmeli a da denir. Gelitirilen protokoller ile nce kardaki modem ile tanr daha sonra oturumu aarlar. Dial up modemlerin en byk mahzurlarndan birisi balant halindeyken telefon hattn megul etmeleridir. Dial up modemler 2400, 9600, 14400, 28800, 33600 ve 56000 bps hzlara ulaabilirler. u anda piyasada satlan dial up modemler 56 Kbps hzndadr. Modemler balanty gerekletirebilmek iin eitli iletiim yntemleri kullanrlar. Balant salamaya alan karlkl iki modem nce kendileri tantmakla ie balarlar. Bu ileme el skma (handshake) denir. Bu ilem srasnda tayc sinyalin belirlenmesi iin bir deneme gerekletirilir. ki modemin onay ile bu ilem gerekleir ve el skma tamamlanr. El skma srasnda modemler farkl tiz sesler kartarak kullancy uyarrlar. Bu ilemden sonra modemler iletiim salayacaklar ortak hz belirlerler. Genelde bu hz aralarnda saladklar en dk hzdr. Veri iletilirken durak biti (stop bit), elik biti (parity bit) ve ak kontrol (flow control) gibi iletiim yntemlerinden yararlanlr. Dial up modemler dahili (internal) ve harici (external) olmak zere iki eittir. 2.9.1.1. Dahili Modemler Dahili modemler bilgisayar iinde bulunan dier kartlar gibi, kasa iine taklrlar. Kartn ucundaki iki yuvadan biri gelen telefon hattnda, dieri de telefona taklr. Baz kartlarda mikrofon ve kulaklk girileri de vardr. Bunlar piyasada voice modem olarak adlandrlrlar.

37

Resim 2.9: Dahili (internal) modem

Dahili modemler bilgisayar iine takld iin yer kaplamazlar ve glerini ana karttan alrlar. 2.9.1.2. Harici Modemler Harici modem Resim 2.10da grld gibi, bilgisayar kasasndan ayr bir cihaz olarak kullanlr. Bilgisayarla olan balantsn seri port zerinden bir ara kablo ile gerekletirir. Gcn harici bir adaptr ile elektrik ebekesinden alr. Dahili kartlarda olduu gibi gelen hat ve telefon iin balant yuvalarna sahiptir.

Resim 2.10: Harici (external) modem

Harici modemler bilgisayar kasas dnda dururlar ama tanma asndan sklp taklmalar ok kolaydr.

2.9.2. ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line-Asimetrik Saysal Abone Hatt)

ADSL, balantsn her evde bulunan telefon hatlar zerinden gerekletirir. Yksek hzl veri, ses ve grnt iletiimini ayn anda salayabilen bir modem teknolojisidir. ADSL modemler dijital kodlama teknii ile telefon hatlarn %99 verimle kullanrlar. Balant salandnda splitter adl cihaz (Resim 2.11) sayesinde telefon hattn megul etmez.

38

Resim 2.11: Splitter

Dial up balantya gre en az 5, en fazla 50 kat daha hzl balant hz sunmaktadr. 1.5 ile 9 Mbps aras download (indirme), 16 ile 640 Kbps upload (gnderme) hzlarna eriilebilir. Bilgisayar internete balandnda splitter adl cihaz sayesinde telefon hattn megul etmez. Saysal kodlama teknikleri kullanarak, telefon hattn maksimum kapasitede kullanr. Balant ekillerine Gre ADSL Modemler Ethernet modemler: Bilgisayarla olan balantlarn zerinde bulunan Ethernet portlar ile salar. Bu sebeple bilgisayarnzda Ethernet kart bulunmaldr. USB modemler: Bilgisayarla olan balantsn USB portu zerinden gerekletirir. Gcn USB zerinden ald iin bilgisayarn kapanmas durumunda modemde kapanr. PCI modemler: Kart halinde PCI yuvalarna taklan dahili modemlerdir.

Piyasada gvenlik duvar (firewall), ynlendirici (router), geit yolu (gateway) fonksiyonlarn barndran ADSL modemler bulunmaktadr.

39

ekil 2.10: ADSL modem balant ekli

Kablosuz modemler

Resim 2.11: Kablosuz modem

Bilgisayarlarn internete balanma ihtiyalarndan dolay kablo kirlilii de gittike artmaktadr. Bu durum kablosuz ortamlarn yaygnlamasn salamtr. Dizst bilgisayarlarn da kablosuz Ethernet kartlarn bnyelerinde barndrmaya balamas, kablosuz (wireless) yayn yapan modemlerin kullanmn artrmaktadr.

40

Resim 2.12: Kablosuz PCI ve PCMCIA Ethernet kartlar

Kablosuz bir yayn almak iin kablosuz Ethernet kartlarnn bilgisayar donanmnda bulunmas gerekir. ADSL Protokolleri PPPoA-VCmux/Null (Point-to-Point Protocol over ATM), PPPoA - LLC (Point-to-Point Protocol over ATM - Logical Link Control) PPPoE-LLC (Point-to-Point Protocol over Ethernet - Logical Link Control).

lkemizde iki protokol kullanlmaktadr;

Her iki protokol arasnda hz asndan pek fark yoktur, ancak PPPoA protokolnde yaplan iin byk bir ksm donanm ile gerekleir. u anda telekom kullanclarnn hepsi PPPoE LLC protokoln kullanmaktadr. Modem ayarlar yaplrken ayarlanmas gereken dier zellikler ise VPI ve VCI deerleridir. Yine telekom aboneleri modemlerin ayarlarken VPI deerini 8, VCI deerini 35 olarak belirlemelidir. VPI (Virtual Path Identifier) ve VCI (Virtual Channel Identifier) protokolleri balant ve gruplar tanmlamada kullanlr. Bu deerler her ISSnin kendisi tarafndan belirlenir, yani u anda lkemizde telekom belirlemitir. ki cihaz arasnda kurulan her tek balantya VC (Virtual Channel), bu balantlarn oluturduu her bir gruba da VP (Virtual Path) ad verilmektedir. alma Yntemi

DSL teknolojisinin almas esnasnda hattn her iki tarafnda da DSL modem olmaldr.

41

DSL modemleri aslnda modem olarak tanmlamak yanl olur. nk dial up modemlerde de anlatld gibi modemin grevi modlasyon ve demodulasyondur. Yani dijital sinyal anolag sinyale, analog ise dijitale evrilir. DSL modemlerin en temel zellii ise veriyi dijital olarak yollamasdr, bu sebeple dijital sinyal analog sinyale evrilmez. Sinyal evirmeye gerek kalmadndan ok daha hzl veri alverii yapabilirler. ADSL telefon hattn 3 paraya bler. Bu hatlardan biri veri almak, biri veri gndermek dieri de telefon grmesi iin ayrlr. Bu sebepten dolayda modem balant halindeyken dahi hat megul deildir. Telefon grmesi yaplrken, ADSL alma hznda herhangi bir d olmaz. Asimetrik alma ise internetten bilgi indirme hznn, gnderme hzndan daha fazla olmas anlamna gelir. Kullanlan bakr kablonun ap ve modemin tipine gre balant hzlar farkllk gsterir. Balant salanamyorsa Splitter arzal olabilir. Bu durumda modemi direk hatta balayarak bir deneme daha yapabilirsiniz. Modem arzal olabilir. Baka bir modem ile balanmay deneyebilirsiniz. Telekom ADSL balantsn kesmi olabilir. Telekom ADSL yetkilileri ile grebilirsiniz. Telefon kablosunda veya konnektrnde sorun olabilir. Kablonun ucuna bir telefon takn, telefondan evir sesi geliyorsa herhangi bir problem yoktur.

ADSLin Salad mkanlar Telefon hattn megul etmez. Yaplan telefon grmeleri ADSL balantsnn hzn etkilemez. Yksek veri iletim hz sayesinde kaliteli grnt iletmek, Internetten seyretmek mmkndr. Hub grevi gren modemler sayesinde datc bir bilgisayara gerek duyulmaz yani bir bilgisayar kapansa bile internet paylam devam eder. Gvenlik seviyesi dier balant ekillerine gre daha yksektir Kesintisiz bir balant salar. deme creti hz seimine gre deiir ve sabittir. stee bal olarak statik veya dinamik IP alma imkn verir. Statik (sabit) IP kullanarak, kendi sunucularnz internet zerinde kullanabilirsiniz. 42

2.9.3. VDSL
VDSL (Very high data rate Digital Subscriber Line) telefon hatlar zerinden ok yksek hzlarda veri alveri hz sunabilen bir DSL teknolojisidir. 13 ile 52 Mbps aras download (indirme), 1.5 ile 2.3 Kbps upload (gnderme) hzlarna eriilebilir.

Resim 2.13: VDSL modem

VDSL teknolojisi ADSL teknolojilerinden daha yksek veri hzlarnda ancak daha ksa hatlar zerinde asimetrik bir veri iletimi salar. Veri indirme, veri gnderme ve POTS olarak adlandrlan temel kanal vardr. Bu kanallarn hz ADSL'e gre yaklak 10 kat fazladr. ok geni bant genilii imkn sunmasna ramen, VDSL 'de maksimum 1200 m gibi bir maksimum mesafe mahzuru vardr. Daha ksa hatlar zerinde asimetrik bir veri iletimi salar.

2.10. Alarda Kullanlan Kablolar

Kablolamada dikkat edilmesi gereken kablo zerinden geecek bilginin hedefe ulaana kadar zayflamasn engellemektir. Kablo zerinden geen bilginin belli bir elektrik gerilimi bulunur ve kablo uzadka bilginin gc azalmaktadr. Bu sinyal zayflamasn nlemek amacyla tekrarlayclar (repater) kullanlr. Tekrarlayclar hakknda geni bilgi 4. Balk altnda ayrntlaryla anlatlmtr. Kablolamada en nemli nokta en az maliyet ile en hzl iletiimi salamay baarmaktr.

43

STNLKLER

MAHZURLARI

Koaksiyel Kablo Kablolama bir bilgisayardan dierine Konnektrlerden birinde meydana doru yapld iin ok az kablo gelen arza tm a almaz duruma kullanlr. getirir. Koaksiyel kablo korunmu Koaksiyel kablo ile kurulan alarda olduundan dolay, elektromanyetik maksimum hz 10 Mbpstr. etkilere kar maksimum yaltm Koaksiyel kablo yaps itibariyle zor salar. kvrlr, ince deliklerden geemez, Sadece a kartlar ve koaksiyel kablo duvar iin yerletirmesi zordur. kullanld iin maliyeti dktr. Bkml Kablo (twisted pair) 100 Mbitlik hzlara ulalabilir. Kullanlan kablonun ok fazla olmas Bir bilgisayarn veya o bilgisayara ait ve hub gibi ek donanmlara ihtiya a hattnda kacak sorun sadece o duyulmas maliyeti artrmaktadr. bilgisayar ilgilendirir. A Elektro manyetik grltlerden almasna devam eder. etkilenir ve a performansnda dme Kablolama ok kolaydr. grlr.

2.10.1. Koaksiyel Kablo

Koaksiyel kablo merkezinde iletken bir kablo, da doru yaltkan i tabaka, tel zrh ve yaltkan d tabakadan meydana gelir. Kabaca merkezde bir iletken ve onun dnda bir korumadan oluan silindirik bir yapdr. Ortak yol topolojide kullanlr.

ekil 2.11: Koaksiyel kablo i yaps

Kablo yaps sayesinde sinyalleri dardan gelen etkilerden korur. Elektromanyetik kirliliin youn olduu ortamlarda dk gte sinyalleri iletmek iin gelitirilmi bir kablodur. Ethernet alarnda, kablolu tv altyapsnda, ses ve video iletimi gibi geni bir kullanm alanna sahiptir. Bilgisayar alarnda kullanlanlar RG-8 ve RG-58 dir. RG-6da bir koaksiyel kablo eididir, ancak bilgisayar alarnda kullanlmamaktadr. Grn olarak RG-58 ile ayndr. Ancak RG-6 75dur. Koaksiyel kablo seiminde dikkat edilmesi gereken nokta empedanslar yani omajlardr. Koaksiyel kablolar birbirinden ayran zellikleri de zaten omajlardr. 44

2.10.1.1. nce Koaksiyel Kablo nce koaksiyel olarak kullanlan kablo RG-58dir. Omaj 50 (ohm)dur. Gnmzde en ok kullanlan koaksiyel kablo eididir. Bu kablo kullanlarak kurulan alarda iki istasyon aras 185 metreden fazla ve 0,5 metreden az olamaz.

Resim 2.14: RG-58 Koaksiyel kablo

2.10.1.2. Kaln Koaksiyel Kablo Kaln koaksiyel olarak kullanlan kablo RG-8dir. Omaj 50 (ohm)dur. Gnmzde bu tip kablolar kullanlmamaktadr. Bu kablolar genellikler sar-portakal veya kahverengi renkte olup, 2,5 metrede bir siyah bir bantla iaretlenmilerdir. Bu kablo kullanlarak kurulan alarda iki istasyon aras 500 metreden fazla ve 2,5 metreden az olamaz.

Resim 2.15: RG-8 Koaksiyel kablolar

2.10.1.3. Koaksiyel Kablo Konnektorleri Konnektrler koaksiyel kabloyu a elemanna balamada kullanlr. BNC (BayoneNeill-Concelman) konnektrler en ok kullanlan koaksiyel kablo konnektrleridir (Resim (2.16).

Resim 2.16: BNC konnektrler

45

T-konnektr: 10 BASE2 alarnda her bir a elemann aa balamada kullanlr. BNC konnektr (erkek): A elemanlar arasndaki balanty salayan kablolarn her 2 ucuna taklr. T- konnektrn birinden kar dierine girer. Sonlandrc (terminator): An balad ve son bulduu istasyonlarda Tkonnektrn botaki ucuna taklr. A sonlandrmak amacyla kullanlr. Sonlandrclar iinde diren bulunan BNC konnektrlerdir. BNC konnektr (dii): 2 erkek kablonun birbirine balanmas gereken durumlarda kullanlr. ekildeki dii konnektr ift tarafldr. Bu konnektre BARREL konektr de denir.

2.10.2. Bkml ift Kablo

Bkml ift kablo (twisted pair cable) telefon kablosuna benzeyen, benzer renkteki tellerin birbirine iftler halinde dolanmas ile oluturulmu kablo eididir. iki farkl eidi bulunur. 2.10.2.1. UTP Korumasz ift bkml (UTP - Unshielded Twisted Pair) kablo olarak Trkeye evrilebilir. Gnmzde en ok kullanlan kablo eididir. Telefon kablolarna benzer. Bkml yaps sayesinde elektrik sinyallerinin birbirleri zerindeki etkilerini ntrletirir. UTP, ARCnet, Token Ring ve Ethernet alarnda kullanlmaktadr. iftler halinde birbirine dolanm 8 kablo ve bir naylon ipten meydana gelir. Plastik bir kaplamas bulunur. Naylon ip plastik kaplamann kolayca yrtlmasn salamak amacyla bulunmaktadr. 4 ana renk ve bu renklerin beyaz izgililerinden oluur (Resim 2.17).

Resim 2.17: UTP kablo

UTP kablolar d grnmleri bakmndan birbirlerine ok benzerler. Ancak her UTP kablonun zerinde hangi kategoride olduklar belirtilir. CAT (category) kategori anlamna gelmektedir. Kablonun kategorisi, o kablonun gstermi olduu performansa gre belirlenmitir. Piyasada u anda en ok CAT5 kablo kullanlmaktadr. Aadaki kategorilerden farkl olarak CAT7 kategorisi yeni gelitirilmektedir. Bu kablo dierlerinden farkl olarak RJ-45 deil, yeni bir konnektr kullanacaktr. 46

 Kategori CAT1 CAT2 CAT3 CAT4 CAT5 CAT5e CAT6

UTP Kablo Kategorileri Hz 1 16 16 100 100-1000 1000 Konnektr Mic Mic RJ-45 RJ-45 RJ-45 RJ-45 RJ-45 Kullanm Alan Yalnz ses iletimi Ses ve veri iletimi Telefon Ses ve veri iletimi Telefon 10BASET Ses ve veri iletimi Token-Ring, 10Base-T Ses ve veri iletimi 100Base-TX, 10Base-T Ses ve veri iletimi 1000Base-T, 100BaseTX, 10Base-T Ses ve veri iletimi 1000Base-T, 100BaseTX, 10Base-T

UTP kablolar kablo yaplarna gre de ikiye ayrlr. Kablo ular ok damarl (stranded) veya tek damarl (solid) olabilir. Tek Damarl Kablo: Kablolardan her biri tek para bakr telden olumutur. Kablo eer kurulduktan sonra hareket ettirilmeyecek ise tek damarl kullanlmas uygundur. nk tek damardan oluan bakr tel krlmaya yatkndr. ok Damarl Kablo: Kablolardan her biri birden fazla ince telden olumutur. Kablo eer sk hareket edebilecek veya kvrlabilecek bir konuma sahipse ok damarl kullanlmas uygundur. ok damarl kablo kullanlacaksa ona uygun RJ-45 konnektr kullanlmaldr.

2.10.2.2. STP Korumal ift bkml (STP - Shielded Twisted Pair) kablo koaksiyel kablodan, ift bkml kabloya gei aamasnda kullanlsa da gnmzde fazla tercih edilmemektedir. Kullanmnn zor olmas, maliyetinin daha yksek olmas ve dtaki tel zrhn yarardan ok zarar vermesi gibi etkenler bu kablonun kullanlmamasnn balca sebeplerindendir. STP kablo Ethernet alarnda kullanlmaz. Token ring alarnda kullanm daha fazladr.

Resim 2.18: STP kablo

47

STP kablo kullanlrken dtaki tel zrhn topraklanmas gerekir. Aksi takdirde zrh elektromanyetik dalgalar toplayan anten vazifesi grr. En dtaki tel zrhn zarar grmemesi topraklamann tamamlanmas sebebiyle nemlidir.

2.10.3. Fiber Optik Kablo

Fiber optik kablo veri ve ses iletiminde kullanlan en ideal kablo eididir. ok yksek hzda veri transferi ve ok dk sinyal kayplar imkn salamaktadr. Uzak mesafelere veri aktarmndaki baars sebebiyle gnmzde pek ok alanda kullanlmakta ve hzla yaygnlamaktadr. 2 kilometreye kadar veri aktarmn tekrarlayc kullanmadan gerekletirmektedir. Fiber optik kablonun kullanm alanlar; Hub veya anahtar (switch) olarak bilinen a elemanlar uplink portlar zerinden yksek hzlarda birbirine balanabilir. A omurgalarnn oluturulmasnda kullanlr. Uzaktaki istasyonlarn mevcut aa balanmalarnda kullanlr. Elektromanyetik kirliliin bulunduu ortamlarda rahatlkla kullanlabilir.

ekil 2.12: Fiber optik kablo

Fiber optik kablonun en nemli zellii elektromanyetik kirlilikten etkilenmemesidir. Bunun sebebi verinin k dalgalar eklinde iletilmesidir. Veri k hznda iletildii iin ok yksek hzlara ulalmaktadr. UTP ve STP kablolarn aksine, fiber optik kablolarda veri almak ok zordur. Fiber optik kabloda veri iletiimi ifter kablo olarak kullanlmaktadr. Biri veri alm, dieri veri gnderimi grevini yapar. Fiber optik kablonun yaps dtan ie u ekildedir; PVC veya teflon bir d koruma. D korumann hemen altnda kabloyu glendirmek iin kevlar tipinde fiber. Bunun iinde de merkezi koruyan plastik kaplama. Merkezde cam ve plastik fiber yapsnda silindir madde. 48

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
alma yerini ve ara gereleri hazrlaynz.

neriler
A pensesi, kablo soyucu, RJ-45 konnektrler, kablo (maksimum 100 metre) ve yan keskinizi hazr bulundurunuz.

Kablo soyucunuz ile kabloyu uygun boyutta soyunuz.

Soyma ilemi srasnda kablo iindeki teller zarar grmemelidir.

Kullanacanz balant eklini (586A 586B ) sein. Setiiniz balant ekline gre renk srasn belirleyiniz.

En ok 586A kullanldn unutmayn. Eer renk sras ezberinizde deilse mutlaka nnze kitap veya renk srasnn yazl olduu bir not kad braknz. Telleri etiiniz balant tipine gre RJ-45e yerletirmek in sraya diziniz.

49

Kablo ularn yan keski ile ayn hizaya getiriniz.

Kablonun RJ-45 konnektre tam oturmas iin, kablo ularnn ayn hizada olmas gerekir. Ayrca teller ne ok uzun, ne de ok ksa olmamaldr. Kablo dndaki plastik koruyucu RJ-45e tam olarak oturmaldr. Bunun iin tellerin uygun ekilde ksaltlmas gerekir. Tellerin uzunluu 1.7 cm civarnda olmaldr.

Kabloyu RJ-45 konnektre yerletiriniz.

Kablonuzun doru renk srasnda olduundan emin olun. Bir kere kullanlan RJ-45 konnektr bir daha kullanlamaz. Bir hata durumunda kablo kesilerek ilem batan tekrarlanr. Her bir telin farkl yuvaya girdiinden emin olunuz. Baz durumlarda iki tel ayn yuvaya girebilir.

50

Pense yardmyla RJ-45i sktrnz.

Renk diziliini ve tellerin yuvalara tam oturduunu kontrol ediniz. Kontrolden sonra konnektr dikkatlice a pensesine yerletiriniz.

Daha sonra a pensesini skarak tellerin yuvalara skmasn salaynz. ok sert skmanz RJ-45 in plastik d ksmn krmanza sebep olabilir.

51

Son gerekletiriniz.

kontrol

Kabloyu ok zorlamadan RJ-45ten ekmeye aln. Herhangi bir sorun yoksa ilem baaryla tamamlanmtr. Aadaki resimde doru ve yanl balantlar grebilirsiniz.

52

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

OKTAN SEMEL TEST
Aadaki sorular cevaplaynz. Sorulara verdiiniz cevaplar modl sonunda verilen doru cevaplarla karlatrarak kendinizi kontrol ediniz. 1. Aadaki ksaltmalardan hangisi a kart anlamndadr? A) BNC B) NIC C) UTP

D) OSI

2. Bir a tasarm yaparken aadakilerden hangilerine dikkat edilmez? A) Konnektr B) Hz C) Maliyet D) Kablolama 3. MAC adresi ka bitten oluur? A) 12 B) 23

C) 36

D) 48

4. Hangi kablo teknolojisi standardnda kaln koaksiyel kablo kullanlr ? A) 10BASE2 B) 10BASE5 C) 10BASET D) 10BASEF 5. 10BaseT standardnda T ifadesi ne ifade etmektedir ? A) Twisted pair B) Transport C) Token ring 6. Ethernet kartlarnda hangi tip konnektr kullanlmaz ? A) RJ-45 B) BNC C) AUI

D) Tr

D) RJ-11

7. Birden fazla konnektr yuvasna sahip Ethernet kartlarna ne denir ? A) Token ring B) Autosense C) Com port D) Combo 8. Token ring alarnda kullanlan merkezi birime ne ad verilir ? A) CPU B) MAU C) Hub

D) Anahtar

9. FDDI genellikle uzak mesafelerdeki bir veya daha fazla yerel alan an birbirine balamak iin gelitirilmi network protokoldr. FDDI ksaltmasndaki F harfi neyi ifade eder? A) Future B) Fiber C) Firewire D) Fast 10. Huba bal bilgisayarlarda kablonun maksimum uzunluu ne kadar olabilir ? A) 100 B) 185 C) 500 D) 2000 11. Hublarn birbirine balanmas iin kullanlan ve hublarn ounluunda bulunan porta verilen isim nedir ? A) Update B) Combo C) Uplink D) BNC

53

12. Konnektrn standartlara uygun retildiini belirtmek amacyla kullanlan n ek nedir? A) BNC B) ISO C) RJ D) UTP 13. RJ-45 konnektr hangi tip alarda kullanlr ? A) 10BASE2 B) 10BASET C) 10BASE5 14. Kullanlan UTP apraz kablonun ngilizce karl nedir ? A) Crossover B) Fiberoptik C) Switch

D) 10BASEF

D) Crosser

15. Alcsna ulaamama ihtimali bulunan veri paketlerini glendirmek amacyla kullanlan cihaza verilen ad nedir? A) Kuvvetlendirici B) Tekrarlayc C) Glendirici D) Destekleyici 16. An az veri alverii yaplan blmnde araya konularak an verimliliini arttrmak ve birbirinden fakl alar birbirine balamak amacyla kullanlan cihaza ne ad verilir ? A) Tekrarlayc B) Balayc C) Anahtar D) Kpr 17. Farkl protokol kullanan alarda iki ynl protokol dnm yaparak balant yaplmasn salar. . Bu grevi gerekletiren a cihaz hangisidir? A) Geityolu B) Ynlendirici C) Tekrarlayc D) Anahtar 18. Kendisine ulaan veri paketlerinin MAC adreslerini inceler ve her porta datmak yerine, sadece hedef MAC adresine sahip olan bilgisayarn bal olduu porta brakr. Bu grevi gerekletiren a cihaz hangisidir ? A) Geityolu B) Tekrarlayc C) Szge D) Anahtar 19. Saniyede iletilen bit miktar hangi lm birimi ile adlandrlr ? A) Mhz B) Bps C) Bnc 20. Aadakilerden hangisi bir modem eidi deildir? A) TCP/IP B) Dial up C) ADSL

D) Rpm

D) VDSL

21. Dial up modemlerin balantnn balangcnda kendilerini tantma ilemine ne ad verilir ? A) Messenger B) Netmeeting C) Handshake D) Meeting 22. Dahili ve harici anlamna gelen kelime ikilisi hangi kta doru olarak verilmitir? A) In/Out B) DC/AC C) Primary/Secondary D) Internal/External 23. ADSL internet balantsnda telefon hattnn megul olmamas iin kullanlan cihaza ne ad verilir ? A) Splitter B) Modem C) Dial up D) Handshake 24. Aadakilerden hangisi balant ekillerine gre ADSL modemler arasna girmez? A) Ethernet B) USB C) Dial-up D) PCI

54

25. ADSL modem ayarlar yaplrken kullanlan telekom kullanclarnn dzenlemesi gereken VPI / VCI deerleri hangi kta doru verilmitir? A) 16/24 B) 8/35 C) 8/24 D) 16/35 26. VDSL modem teknolojisinin destekledii maksimum mesafe ne kadardr? A) 100 B) 185 C) 500 D) 1200 27. nce koaksiyel olarak bilinen kablonun kodu hangisidir ? A) RG-58 B) RG-6 C) RG-58

D) RG-56

28. Hangi kablo eidi kullanlarak kurulan alarda iki istasyon aras 500 metreden fazla ve 2,5 metreden az olamaz? A) RG-58 B) RG-56 C) RG-8 D) RG-6 29. Koaksiyel kablo kullanlarak kurulan alarda a sonlandrmak amacyla kullanlan paraya ne ad verilir ? A) T-konnektr B) Barrel C) Terminator D) Repeater 30. 10 BASE2 alarnda her bir a elemann aa balaman paraya ne ad verilir ? A) T-konnektr B) Barrel C) Terminatr D) Repeater 31. Piyasada en ok hangi kategori kablo kullanlmaktadr? A) CAT4 B) CAT5 C) CAT6 32. CAT5 kablo ile birlikte hangi konnektr kullanlr? A) BNC B) RJ-11 C) RJ-45

D) CAT3

D) USB

DORU / YANLI TEST

Aadaki sorularn cevaplarn doru ve yanl olarak deerlendiriniz. Sorulara verdiiniz cevaplar modl sonunda verilen doru cevaplarla karlatrarak kendinizi kontrol ediniz Doru Yanl 33 Token Ring anda bilgisayarlar yldz balant ekline gre kurulurlar ancak mantksal bir halka balants varm gibi alrlar. Token Ring anda verilen akmas mmkn deildir FDDI alarda jetonun yeni veri gndermek iin jetonun boalmas beklenir. ATM protokol genellikle 2 veya daha fazla yerel alan an birbirlerine balamakta kullanlr. ATM alarnda yapsndan dolay ses ve grnt transferi gerekletirilemez. Hub a elemanlarn birbirine balayan ok portlu bir badatrcdr. En basit a elemandr. 55

34 35 36 37 38

39 40 41 42 43 44 45 46

47

48 48 50

Standart hublar kendisine gelen bilgiyi sadece gitmesi gerektii yere gnderir, dier portlar megul etmez. Hub alrken herhangi bir portundan kablo kartmanz veya takmanz herhangi bir sorun karmaz. RJ-45 konnektrlerin zerinde kablonun on (10) ucunun girebilecei boluklar bulunur. Dz kablo iki bilgisayar a kartlar ile, huba ihtiya duymadan birbirine balamamz salar. Aktif hub ynlendirici benzeri alr ve gelen sinyal glendirilerek gnderir. T586A dz kablo dzenini ve T586B apraz kablo dzenini belirten kablo standartlardr. Dz kablo yaplrken kablonun bir ucu T586A dier ucu T586B standardna gre balanmaldr. Token ring sistemlerde her istasyon kendisine gelen veriyi glendirerek tekrar yola brakt iin tekrarlaycya gerek kalmaz. Tekrarlayc kendisine gelen veriyi glendirir ve hedefe bakmakszn dorudan yollar. Kpr ise veri paketi o hedefe gitmiyorsa gndermez, yani gelen bilgiyi szer. Ynlendirici LAN ve WAN arasnda veya vLAN arasnda balant kurmak amacyla kullanlr. Modemler bilgisayardaki verileri yani dijital sinyali, analog sinyale evirerek kablo zerinden iletilmesini salayan cihazlardr. ADSL, balantsn telefon hatlar zerinden gerekletiren, yksek hzl veri, ses ve grnt iletiimini ayn anda salayabilen bir modem teknolojisidir. VPI (Virtual Path Identifier) ve VCI (Virtual Channel Identifier) protokolleri kullanc says ve port forward ilemlerinde kullanlr. DSL teknolojisinin almas esnasnda hattn her iki tarafnda da DSL modem olmasna gerek yoktur. DSL modemlerin ulatklar yksek hzn sebebi, saysal kodlama yntemi ile hattn %99 unu kullanabilmeleridir. Telefon grmesi yaplrken, adsl alma hznda d gerekleebilir. VDSL teknolojisi ile 13 - 52 Mbps aras download (indirme) ve 1.5 - 2.3 Kbps upload (gnderme) hzlarna eriilebilir. Sadece koaksiyel kablo kullanlan bir yerel alan anda merkezi birime ihtiya yoktur. Koaksiyel kablo yldz topolojide kullanlr. nce koaksiyel kablo kullanlarak kurulan alarda iki istasyon aras 185 metreden fazla ve 0,5 metreden az olamaz. UTP kablonun yapsndaki, tellerden her biri tek para bakr telden olumu ise buna ok damarl kablo denir. STPnin UTPden fark d tarafnda tel zrh koruma bulunmasdr. 56

51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

61

Fiber optik kablonun en nemli zellii elektromanyetik kirlilikten etkilenmemesidir. Bunun sebebi verinin k dalgalar eklinde iletilmesidir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete dnerek tekrar inceleyiniz. Cevap anahtar modln sonundadr. Cevaplarnz doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

57

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME)
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz. DEERLENDIRME LTLER Saysal iletiim tekniklerini tandnz m? A kavramn ve a eitlerini (LAN, MAN, WAN) rendiniz mi? A topolojilerinin yapsn tandnz m? Ortak yol (Bus) topolojisinin yapsn rendiniz mi? Halka (Ring) topolojisinin yapsn rendiniz mi? Yldz (Star) topolojisinin yapsn rendiniz mi? OSI katmanlarn tandnz m? Gerekli a malzemelerini hazrladnz m ? A malzemelerinizin salamlndan eminmisiniz? Kablonuzu tellere zarar vermeden soyduunuza emin misiniz? Tellerin renk diziliini doru yaptnz m? Kablo ucundaki tellerin ayn hizada m? Tellerin doru srayla konnektre yerletirdiniz mi? Tellerin konnektre tam olarak skldndan eminmisiniz? Son kontrol yaptnz m? DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA Meslee uygun kyafet giydiniz mi? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Uygun belgeleri seip kullandnz m? Zaman iyi kullandnz m? Gler yzl ve nazik davrandnz m? Evet Hayr

58

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 protokol senkronize saat paralel seri sunucukullanc yerel LAN ortak yolhalka-yldz broadcast koaksiyelT 500 token (jeton) 100 UTP-STP hub-anahtar aa OSI-7 uygulama oturum a veri ba oturum a Veri ba

Yanl Doru Doru Yanl Doru Doru Yanl Yanl Doru

59

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 60 B A D B A D D B B A C C B A B D A D B A C D A C B D A C C A B C Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Yanl Doru Yanl Yanl

43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

Doru Yanl Yanl Doru Doru Doru Doru Doru Yanl Yanl Doru Yanl Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru

61

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

ETMEN Mehmet, Donanm Sorunlar ve zmleri, Sekin Yaynevi, ANKARA, 1998. DEMRKOL Zafer, Internet Teknolojileri, Pusula Yaynclk, Eyll, 2001. GMKAYA Haluk, Mikroilemciler ve Bilgisayarlar, Alfa Yaynevi, Ekim, 1999. www.bilgisayardershanesi.com www.gaziemireml.k12.tr/agsistemleri/

62

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
ETMEN Mehmet, Donanm Sorunlar ve zmleri, Sekin Yaynevi, ANKARA, 1998. DEMRKOL Zafer, Internet Teknolojileri, Pusula Yaynclk, Eyll, 2001. GMKAYA Haluk, Mikroilemciler ve Bilgisayarlar, Alfa Yaynevi, Ekim, 1999. HENKOLU Trkay, Modern Donanm Mimarisi, Pusula Yaynevi, Ekim, 2003. http://www.tomshardware.com.tr/network/ http://www.godoro.com/Divisions/Ehil/Mahzen/General/Networks/txt/html/ind ex_index.html www.bilgisayardershanesi.com

63