Kadının Siyasal Yaşama Katılımında Siyasi Parti Kadın Kollarının Rolü Mustafa - Cadir - Tez PDF

T.C.
BABAKANLIK Kadnn Stats Genel Mdrl
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei)
ma a a arti Y al si P as ya iy Si ol nan S n da nn R Bulu nda dn mn lar bu am Ka tl ol Gru al Ka dn K de er B i) a M rtil ne K M a TB si P li r ( iya ara S k An

D A a taf
ar a
IR
Mu
Para ile satlamaz. T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl Ziya Gkalp Cad. No: 40 Kzlay Ankara Tel: 0312 430 45 77 Faks: 0312 430 76 70 www.ksgm.gov.tr
11 20
k An
T.C. BABAKANLIK Kadnn Stats Genel Mdrl
KADININ SYASAL YAAMA KATILIMINDA SYAS PART KADIN KOLLARININ ROL (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei)
UZMANLIK TEZ
Mustafa ADIR
DANIMAN Prof. Dr. Serpil SANCAR
ISBN: 978-975-19-5054-3
Basm Yeri:
Afarolu Matbaas 0 312 384 54 88 - Ankara
T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl
TEEKKR
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Uzmanlk Tezi, kadnlarn siyasi yaama katlmnn arttrlmasnda nemli bir mekanizma olarak grlen siyasi parti kadn kollarnn yeterli dzeyde aratrlmam olduu tespitinden yola klarak hazrlanmtr. Tez almasnn bandan sonuna kadar ok deerli katklar ile beni ynlendiren, bana her konuda destek olan ok deerli tez danmanm Prof. Dr. Serpil SANCARa, Veri toplama almasnda benden yardmlarn esirgemeyen, aratrmann sonulanmasna katkda bulunan tm kadn kollar yelerine, ok deerli kurum yneticilerime, Sonsuz sabrla ve anlayla bana yardmc olan tm arkadalarma, Bana her konuda destek olan sevgili aileme, teekkrlerimi sunarm.
III
ZET
Siyasal karar alma mekanizmalarnda kadnlarn dk temsili tm dnyada olduu gibi lkemizde de nemli bir sorun olarak varln srdrmektedir. Bu sorun daha fazla kadnn siyasal yaamn iine ekilmesi, kadnlarn siyasal alandaki grnrlnn arttrlmas ile zlebilir. Bu hususlarn gereklemesinde siyasi parti kadn kollar nemli bir yere sahiptir. Bu almada, lkemizde kadnlarn siyasi yaama katlmn ve karar alma mekanizmalarnda temsilini arttrmak iin nemli bir mekanizma olarak grlen siyasi parti kadn kollarnn ilevlerini ne lde yerine getirebildiinin ortaya konulmas amalanmaktadr. Bu erevede Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu bulunan siyasi partilerin (Adalet ve Kalknma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokratik Toplum Partisi ve Milliyeti Hareket Partisi) Ankara ilinde grev alan kadn kollar yelerine anket uygulanm ve yneticiler ile yz yze grme gerekletirilmitir. Aratrma sonularna gre; siyasi parti kadn kollar genel olarak mahalle toplantlar, ev gezileri, kermes, hasta ziyareti ve yardm almalar gibi siyasi getirisi dk ikincil faaliyetler yrtmektedir. Yrtt faaliyetler sebebiyle kadn kollar, parti iinde siyasi bir yapdan ziyade sosyal bir kurulu grnmndedir. Kadn kollarnn u anki grnmyle kadn sorunlarnn siyasete tanmas ve kadnlarn karar alma mekanizmalarnda temsilinin arttrlmas ilevlerine hizmet edebilecek bir konumda olduunu sylemek gtr. Bu erevede kadn kollarnn parti ii karar alma ve politika oluturma srelerine aktif katlan bir yapya dntrlmesi gerektii dnlmektedir. Ayrca kadn kollar yeleri kadnlarn dk siyasal temsilini nemli bir sorun olarak grmekte, bunun sebebini geleneksel bak as ve siyasetin erkek egemen yaps olarak deerlendirmektedir. Bununla birlikte asl dikkat eken husus kadnlarn nemli bir blmnn erkek egemen yapy yadrgadklarn ifade etmelerine ramen, farknda olmadan bu yapy iselletirmi olmalardr.
IV
ABSTRACT
Low participation of women at the decision making mechanisms is standing as an important problem in our country as it is in the world. The solution for this problem is to involve more women in political life and to increase womens visibility in political institutions. Political partys women branches have an important role in realizing these solutions. This study aims to demonstrate how much the political party women branches accomplish their function for increasing womens participation in political life and decision making mechanisms. In this framework, questionnaires are conducted for members and face to face interviews are implemented for the managers of the women branches of the political parties in Ankara those have a parliamentary group in Turkish Grand National Assembly (Justice and Development Party, Republican Peoples Party, Democratic Society Party and Nationalist Movement Party). Research results show that; political party women branches mostly conduct secondary activities like neighborhood meetings, home visits, kermis, patient visits and aid activities which have lower political advantages. Because of its activities, women branches are more like a social institution rather than a political one in the party settlement. It is hard to express that current women branches can serve for rising womens problems in politics and increase women participation in decision making mechanisms. Within this framework, women branches shall be transformed in structures that actively participate in decision making and policy making procedures within the party. Moreover, members of women branches think that low political representation of women is a problem, and explain the reason for this as the traditional perspective and male dominated structure of politics. Besides, interestingly a considerable part of women internalize the male dominated structure, even if they express that they find it strange.
NDEKLER
TEEKKR ..........................................................................................III ZET ................................................................................................... IV ABSTRACT .......................................................................................... V NDEKLER ..................................................................................... VII KISALTMALAR ................................................................................... XII EKLLER ......................................................................................... XIII TABLOLAR ........................................................................................XVI GR .....................................................................................................1 BRNC BLM ...................................................................................7 1. SYASAL KATILIM ............................................................................9 1.1. Kavram ve Tanm .......................................................................9 1.2. Siyasal Katlmn Nedenleri, Kapsam ve Trleri ......................10 1.2.1. Bireysel Siyasal Katlm ....................................................11 1.2.2. Toplumsal Siyasal Katlm .................................................12 1.3. Siyasal Katlma Etki Eden Faktrler........................................13 1.3.1. Sosyo-Ekonomik Faktrler................................................13 1.3.1.1. Gelir Dzeyi.............................................................13 1.3.1.2. Ya ..........................................................................14 1.3.1.3. Meslek .....................................................................15 1.3.1.4. Eitim Seviyesi ........................................................16 1.3.1.5. Yerleim Yeri ...........................................................17 1.3.1.6. Cinsiyet ...................................................................18
VII
1.3.2. Psikolojik Faktrler............................................................19 1.3.3. Hukuksal ve Siyasal Faktrler ..........................................20 KNC BLM....................................................................................23 2. KADINLARIN SYASAL KATILIMI..................................................25 2.1. Dnyada Kadnlarn Siyasal Katlm .......................................25 2.1.1. Tarihsel Sre ...................................................................25 2.1.2. Mevcut Durum ...................................................................29 2.2. Trkiyede Kadnlarn Siyasal Katlm .....................................33 2.2.1. Osmanl Dnemi ...............................................................33 2.2.2. Cumhuriyet Dnemi ..........................................................35 2.2.3. Mevcut Durum ...................................................................38 2.2.3.1. Trkiye Byk Millet Meclisi .....................................38 2.2.3.2. Yerel Ynetimler .......................................................41 2.2.3.3. Siyasi Partilerin Ynetim Organlar...........................45 2.3. Kadnlarn Siyasal Katlmna Etki Eden Faktrler ...................47 2.3.1. Cinsiyete Dayal Blm ...............................................47 2.3.2. Kadnlarn Sosyo-Ekonomik Durumu ................................48 2.3.3. Siyasal Kltr, Siyasal Bilin ve Siyasal lgi ......................49 2.3.4. Siyasal Sistemin Yaps ve leyii ....................................50 2.3.4.1. Seim Sistemleri ......................................................50 2.3.4.2. Siyasi Partilerin deolojileri .......................................51 2.4. Siyasi Parti Kadn Kollar .........................................................52 2.4.1. Rejimlere Gre Siyasi Parti Kadn rgtlenmeleri ............52 2.4.2. Siyasi Parti Kadn Kollar Trleri .......................................53
VIII
2.4.3. Siyasi Parti Kadn rgtlenmelerinin levleri ...................54 2.4.4. Trkiyede Siyasi Parti Kadn rgtlenmeleri....................55 2.4.5. Siyasi Parti Mevzuatlarnda Kadn Kollar .........................60 2.4.5.1. Adalet ve Kalknma Partisi .......................................60 2.4.5.2. Cumhuriyet Halk Partisi............................................62 2.4.5.3. Demokratik Toplum Partisi .......................................64 2.4.5.4 Milliyeti Hareket Partisi ...........................................67 2.4.6. lkemizde Kadn Kollarnn Mevcut Durumuna likin Tespitler ............................................................................68 NC BLM ...............................................................................73 3. KADIN KOLLARI VE SYASAL KATILIM .......................................75 3.1. Aratrma Yntem ve Teknikleri ...............................................75 3.1.1. Aratrmann Amac...........................................................75 3.1.2. Aratrmann Varsaymlar.................................................75 3.1.3. Aratrmann Snrllklar...................................................76 3.1.4. Aratrmann Evren ve rneklemi .....................................76 3.1.4.1. Ankara linin Sosyo-Ekonomik Durumu....................78 3.1.4.1.1. Nfus, Eitim ve Ekonomi ..................................78 3.1.4.1.2. dari Blmleme ve Seim Sonular .................80 3.1.5. Veri Toplama Teknii .........................................................81 3.1.6. Anket Formunda Yer Alan Sorularn zellikleri ve Uygulanmas .....................................................................84 3.1.7. Grme Formunda Yer Alan Sorularn zellikleri ve Uygulanmas .....................................................................84
IX
3.1.8. Verilerin Analizi ve Deerlendirilmesi ................................85 3.1.9. Anket Sorularnn Gvenilirlik Analizi Sonular ................85 3.2. Bulgular...................................................................................86 3.2.1. Aratrmann Demografik Bulgular ...................................86 3.2.1.1. Ya ...........................................................................86 3.2.1.2. Doum Yeri ve Ankarada kamet Sresi ..................88 3.2.1.3. Medeni Durum ve ocuk Says...............................89 3.2.1.4. Katlmclarn Sosyo-Ekonomik Durumlar ...............90 3.2.1.5. kamet Edilen le .....................................................96 3.2.2. Kadnn Siyasal Yaama Katlmna likin Bulgular ve Grler ............................................................................97
3.2.2.1. Kadnlarn Siyasal Yaama Katlm .........................97 3.2.2.2. Kadnlarn Dk Siyasal Katlmnn Nedenleri ....100 3.2.2.3. Kadnlarn Siyasal Katlmnn Gereklilii ...............108 3.2.3. Kadn Kollarna likin Bulgular .......................................112 3.2.3.1. Katlmclarn Siyasi Partileri, Partideki Grevleri 3.2.3.2. yelerin Siyasal Karar Alma Mekanizmalarna ve yelik Sreleri ..................................................112 Katlm ..................................................................116
3.2.3.3. Kadn Kollarnn Faaliyetleri ..................................118 3.2.3.3.1. Toplant Skl ve Gndem Konular ...........119 3.2.3.3.2. Kadn Kollar Faaliyetleri ..............................123 3.2.3.3.3. Finansman ...................................................137 3.2.3.4. Kadn Kollarnn Dier Kadn rgtleriyle likileri ..................................................................141
3.2.3.5. Kadn Kollarnn nemine likin Grler ............143 3.2.3.6. Kadn Kollarnn lerlik Kazanmasna Ynelik neriler .................................................................147 SONU VE NERLER ....................................................................153 KAYNAKA ......................................................................................161 EKLER ..............................................................................................169 EK 1 .............................................................................................171 EK 2 .............................................................................................178 EK 3 .............................................................................................179 EK 4 .............................................................................................190
XI
KISALTMALAR
Ksaltmalar ABD ADNKS AK Parti ANAP BA-NET BM CEDAW CHP DAW DSP DTP DYP ETMSEN IPU KA-DER KESK KSGM KSSGM MHP DP SHP SP STK TKP TK UCLG UNDP
XII
Aklamas Amerika Birleik Devletleri Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi Adalet ve Kalknma Partisi Anavatan Partisi Bamsz letiim A Birlemi Milletler Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln Ortadan Kaldrlmas Szlemesi Cumhuriyet Halk Partisi Kadnn lerlemesi Blm Demokratik Sol Parti Demokratik Toplum Partisi Doru Yol Partisi Eitim ve Bilim Emekileri Sendikas Inter-Parliamentary Union Kadn Adaylar Destekleme ve Eitme Dernei Kamu Emekileri Sendikalar Konfederasyonu Kadnn Stats Genel Mdrl Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Milliyeti Hareket Partisi zgrlk ve Dayanma Partisi Sosyal Demokrat Halk Partisi Saadet Partisi Sivil Toplum Kuruluu Trkiye Komnist Partisi Trkiye statistik Kurumu Birlemi Kentler ve Yerel Ynetimler Birlemi Milletler Kalknma Fonu
EKLLER
ekil ekil 2.1 ekil 2.2 ekil 2.3 ekil 2.4 ekil 3.1 ekil 3.2 ekil 3.3 ekil 3.4 ekil 3.5 ekil 3.6 ekil 3.7 ekil 3.8 ekil 3.9 Dnya parlamentolarnda milletvekillerinin cinsiyete Sayfa gre dalm - Eyll 2009 .................................................29 Blgesel kadn milletvekilli oranlar - Eyll 2009 ...............30 Dnyadaki belediye bakanlar - 2009..............................32 Seim yl ve cinsiyete gre milletvekilli says ve Mecliste temsil oran, 1935-2007 .....................................39 ADNKS 2008e gre Ankara ili ya gruplamas ................78 Ankete katlanlarn ya gruplamas...................................87 Doum yeri deikeni .......................................................88 Medeni durum deikeni...................................................89 ocuk says deikeni .....................................................90 TBMMde kadn milletvekilli oran (% 9,1) kadnlarn Geleneksel/ataerkil bak as kadnlarn siyasal temsili asndan yeterlidir. deikeni ..............................98 yaama katlmnda nemli bir engeldir. deikeni ........101 Aile iindeki sorumluluklar kadnlarn siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. deikeni...........102 Kadnlarn siyasete katlmnda aile destei nemli bir faktrdr. deikeni .......................................................105 bir oranda temsil edilmesinin nedeni, kadnlara ans
ekil 3.10 Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda az
verilmemesidir. deikeni ..............................................108 ekil 3.11 Siyasette kadn-erkek eitliinin salanmas demokrasinin koullarndan biridir. deikeni ................109
XIII
ekil 3.12 Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. deikeni.........................................................................110 ekil 3.13 Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir. deikeni......................................................................... 111 ekil 3.14 Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMMde daha ok kadn grmek isterim. deikeni......................................................................... 111 ekil 3.15 yelik sresi deikeni ...................................................114 ekil 3.16 Kadn kollar yelerinin toplanma skl deikeni .........119 ekil 3.17 Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr. deikeni ...............................125 ekil 3.18 Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr. deikeni.....................127 ekil 3.19 Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan salayan bir rgttr. deikeni .........................128 ekil 3.20 Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr. deikeni........140 ekil 3.21 Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli grevler dmektedir. deikeni............................................................................144 ekil 3.22 Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr. deikeni.........................................................................145 ekil 3.23 Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr. deikeni ........................146 ekil 3.24 Kadn sorunlarnn siyasete tanmas asndan kadn kollar nemli bir aratr. deikeni ................................147
XIV
ekil 3.25 Siyasi partiler kadn kollar tekilatlarna gereken nemi ve destei vermemektedirler. deikeni ........................148 ekil 3.26 Kadn kollar rgtnn parti iindeki grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii karar alma srelerine daha fazla katlm salanmaldr. deikeni ...................................149 ekil 3.27 Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle eit temsil edilmesi gereklidir. deikeni ........................150 ekil 3.28 Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha fazla yer almas iin zel nlemler uygulanmaldr (Parti ii Kota, Torba sistemi). deikeni ........................151 ekil 3.29 Milletvekilli seimlerinde btn partiler ilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir. deikeni .................................152
XV
TABLOLAR
Tablo Tablo 2.1 Tablo 2.2 Tablo 2.3 Tablo 2.4 Tablo 2.5 Tablo 2.6 Tablo 2.7 Tablo 2.8 Tablo 2.9 Sayfa Kadn milletvekilleri dnya sralamas - 2009 ...................31 Dnyada ve Avrupa'da yerel siyasette seilmi kadn 2002 ve 2007 Genel Seimleri'nde siyasal partilerde says ve oran ..................................................................32 seilmi kadn milletvekilli oran ........................................39 2002 ve 2007 Genel Seimleri'nde kadn aday aday says ve oranlar ..............................................................40 Seim listelerinde kadn aday says ve oranlar...............41 Trkiye'de yerel siyasette seilmi kadn says ve oran..................................................................................42 Ky ve mahalle muhtarlklar ve ihtiyar meclislerinde kadn oran ........................................................................43 2009 Yerel Seimleri'nde partilerin kadn adaylar ............44 Siyasi parti ynetim organlarnda kadnn durumu ...........46
Tablo 2.10 Siyasi partiler ve kadn kollar rgtlenmesi .....................58 Tablo 3.1 Tablo 3.2 Tablo 3.3 Tablo 3.4 Tablo 3.5 Tablo 3.6 Tablo 3.7
XVI
Ankara ili merkez ile nfuslar - 2008 ..............................79 2009 Mahalli dare Seimleri Ankara ili kadn belediye bakan adaylar ...............................................................81 Grlen kiilere ilikin bilgiler ........................................83 Ankete katlanlarn ya gruplamas...................................87 Medeni durum deikeni...................................................89 Eitim durumu deikeni ..................................................91 Meslek deikeni ..............................................................92
Tablo 3.8 Tablo 3.9
Elerin eitim dzeyi deikeni.........................................93 Ein meslei durumu deikeni ........................................94
Tablo 3.10 Kiisel gelir dzeyi deikeni ............................................95 Tablo 3.11 Aile gelir dzeyi deikeni ................................................95 Tablo 3.12 kamet edilen ile deikeni ..............................................96 Tablo 3.13 "TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. " ve eitim dzeyi deikeni arasndaki ikili iliki tablosu ve ki-kare iliki analizleri sonular ...........................................................................99 Tablo 3.14 Siyasi partiye ye dier aile bireyleri deikeni ..............104 Tablo 3.15 Siyasi parti deikeni ......................................................113 Tablo 3.16 Kadn kollarnda grev deikeni....................................113 Tablo 3.17 Kadn kollarndaki greviniz ile grev sresi deikeni arasndaki ikili iliki tablosu ve ki-kare iliki
analizleri sonular ..........................................................115 Tablo 3.18 Kadn kollar yelerinin seimlerde adaylk/seilme deikeni.........................................................................117
Tablo 3.19 Toplant skl ve siyasi partiler ......................................119 Tablo 3.20 Adalet ve Kalknma Partisi kadn kollar yelerinin Tablo 3.21 Cumhuriyet Halk Partisi kadn kollar yelerinin faaliyetlere katlm ..........................................................132 faaliyetlere katlm ..........................................................134 faaliyetlere katlm ..........................................................135 faaliyetlere katlm ..........................................................136
Tablo 3.22 Demokratik Toplum Partisi kadn meclisi yelerinin Tablo 3.23 Milliyeti Hareket Partisi kadn kollar yelerinin
XVII
GR
GR
Toplumsal frsat ve imkanlarn toplumun farkl kesimleri arasnda nasl gruplarn farkl ihtiyalarn hakkaniyete uygun bir ekilde karlamak ancak sz konusu farkl kesimleri siyasete dahil etmek, onlarn birikimlerini siyasete yanstmakla mmkndr. Bu bakmdan politikalarn belirlendii, kararlarn alnd ve uyguland parlamento, hkmet, yerel ynetimler meruiyeti asndan byk nem arz etmektedir. gibi karar organlarnda toplumun tm kesimlerinin temsili, kararlarn Mevcut duruma bakldnda dnyann hemen hemen her yerinde datlaca siyasal karar organlarnda belirlenmektedir. Toplumsal
kadnlarn karar alma mekanizmalarna katlmnn dk olduu grlmektedir. Kadnlarn zellikle parlamentolarda, yerel ynetimlerde ve erkekler arasndaki toplumsal kkenli ayrmlarn ve dier siyasal organlarda temsili yeterli dzeyde deildir. Kadnlar
kaldrlmasn ifade eden toplumsal cinsiyet eitliinin siyasal karar alma mekanizmalarnda da yansmasn bulmas demokrasinin olmazsa olmaz koullarndan biri olup, kadnn her dzeyde ynetime aktif katlm salanmadan kalknma ve adalk hedeflerine ulalamayaca da aktr. Gnmzde siyasal katlmn ncelikli olarak siyasal partiler vastasyla gerekletirildii bilinmektedir. Siyasi partiler demokratik srete, siyasal katlmn dorudan ve en nde gelen aralardr. Toplum iindeki
ortadan
kesimlerin dank menfaatlerini ve siyasi grlerini ortak bir paydada
birletirme ve organize etme grevini yrten siyasi partiler, ayn ve yetitirilmesi yani siyasi devirme ilevini de yerine getirmektedirler. siyasal kltr oluturan deerlerin, inanlarn ve davran kalplarnn yerine getirmektedirler.
zamanda siyasal sistem iindeki rolleri yerine getirecek grevlilerin seimi Ayrca siyasi partiler vatandalarn siyasal sistemdeki rollerini renmesi, benimsenmesi sreci olan siyasal toplumsallama fonksiyonunu da 20. yzylda kadnlarn siyasal katlmnn artmasyla birlikte daha fazla kadn parti almalarna ekebilmek ve kadn semenin desteini alabilmek iin partilerin bnyesinde kadn rgtlenmeleri oluturulmutur. nceleri bu erevede faaliyet gsteren kadn rgtlenmeleri 20.
3
yzyln son eyreinde, ykselen kadn hareketinin de etkisiyle kadn bak asn siyasete tamak, kadn sorunlarnn zmne ynelik parti iinde politikalar retmek gibi farkl ilevler de stlenerek kadn siyasi parti kadn kollar rgtlenmeleri, kadnlarn siyasal yaamda nemli bir yere sahiptir. hareketinin nemli mekanizmalarndan birini oluturmutur. Gnmzde grnr klnmasnda ve kadn bak asnn siyasete tanmasnda Trkiyede kadn kollar rgtlenmeleri ilk olarak ok partili siyasal balanmtr. Kadnlarn seim ncesi saha almalarndaki etkinlii ve parti kadn kollar benzeri rgtlenmeler oluturmutur. Halen siyasal kollar benzeri rgtlenmelerin var olduu grlmektedir.
sisteme geilmesiyle birlikte siyasi partiler bnyesinde oluturulmaya partiye destek oluturmadaki baars sonucu sre iinde birok siyasi yaamda faaliyet gsteren siyasi partilerin byk ounluunda kadn Bu almada lkemizde kadnlarn siyasi yaama katlmn arttrmak kollarnn sz konusu ilevleri ne lde yerine getirebildiinin ortaya Millet Meclisinde grubu bulunan siyasi partilerin Ankara l Kadn Kollar gerekletirilmitir.
iin nemli bir mekanizma olarak grlen siyasi partilerin kadn konulmas amalanmaktadr. Bu ama dorultusunda Trkiye Byk yaplanmasnda grev alan ye kadnlar ile uygulamal bir alma alma ana blmden olumaktadr. Birinci blmde, Siyasal Katlm balnda siyasal katlm kavramna ilikin tanmlamalar yaplacak, siyasal katlmn nedenlerine, siyasal katlm trlerine, daha sonrasnda ise siyasal katlma etki eden sosyo-ekonomik, psikolojik, hukuksal ve siyasal faktrlere yer verilecektir. kinci blmde, Kadnlarn Siyasal Katlm balnda hem dnyada ve mevcut durum irdelenecek, kadnlarn siyasal katlmna etki eden
hem de lkemizde kadnlarn siyasal katlmna ilikin tarihsel sre faktrler eitli balklar altnda ele alnacaktr. Daha sonrasnda
siyasi parti kadn kollarnn trlerine ve ilevlerine, lkemizde kadn
kollar rgtlenmesinin tarihsel geliimine yer verilecek; ayrca eitli rgtlenmelerinin mevcut durumuna ilikin tespitlere yer verilecektir.
4
siyasi partilerin kadn kollarna ilikin mevzuatlarna ve kadn kollar
nc blmde, Kadn Kollar ve Siyasal Katlm balnda ise, aratrmann yntem ve tekniklerine deinildikten sonra, bulgular blmnde uygulanan anket almas ve gerekletirilen grmelerden elde edilen veriler sunulacaktr. Bu kapsamda ilk olarak yelere ilikin demografik bilgilere yer verilecek, sonrasnda yelerin kadnn siyasal katlmna ilikin grleri ve dnceleri irdelenecektir. Son olarak kadn kollarnn faaliyetleri ve dier kadn rgtleriyle ilikilerine ilikin bulgular incelenecek, yelerin kadn kollarnn nemi ve ilerliine ilikin grleri ele alnacaktr. Sonu ve neriler blmnde elde edilen veriler erevesinde genel deerlendirmeler yaplacak ve neriler gelitirilecektir.
BRNC BLM
1. SYASAL KATILIM
1.1. Kavram ve Tanm Siyasal katlm 20. yzyln ortasndan itibaren siyaset bilimi alannda kullanlan kavramlar arasnda n plana kmaktadr. zellikle sanayilemenin sonucu ortaya kan kentleme ve modernleme olgusuyla birlikte siyasal katlmn da gelitii grlmektedir. Huntington ve Dominguez (1985: 43)e gre modern devleti geleneksel devletten ayran temel
zellik halkn siyasete katlmas, siyasi kararlar etkilemesidir. Lerner
(1958)e gre de modern toplumla geleneksel toplum arasndaki temel
fark, modern toplumun katlmaya dayanan bir toplum olmasdr (zbudun, 1975). Gnmzde ada demokrasilerin gelimilii, siyasal katlmann yaygnl ve etkinlii ile llmektedir (Klal, 2002). Siyasal katlm kavramnn gnmze kadar farkl tanmlamalar yapldzeydeki karar ve uygulamalarn etkileme eylemleridir. Mahalle ya da
mtr. Klal (2002)ya gre siyasal katlm yurttalarn, devletin eitli ky yneticisinden devleti ynetenlere kadar, eitli dzeylerde yaplan tadr.
seimler, siyasal katlma olgusunun yalnzca bir blmn oluturmakTokgz (1979) ise siyasal katlm oy vermeyi de ierecek ekilde kam-
panyalarda alma, siyasal tartmalara girme, siyaset adamlaryla iliki kurma ve benzeri eklinde pek ok saydaki davransal faaliyetler olarak tanmlamtr.
zbudun (1975)a gre siyasal katlm vatandalarn merkezi veya yerel devlet organlarnn personelini yahut kararlarn etkilemek zere kendilerince ya da bakalarnca tasarlanm, hukuki veya hukuk-d baarl veya baarsz eylemlere girimeleridir. Siyasal katlmn tanmnda siyaset bilimciler arasnda bir ittifak bu-
lunmamaktadr (zbudun, 1975). Ancak siyasal katlmn nitelikleri ve
hedefinin ne olduu hususunda ortak bir eilimin ortaya km olduu sylenebilir. Buna gre siyasal katlmann temel nitelikleri siyasal karar alma mekanizmalarnda grev alacak yneticilerin belirlenmesi ile lenmesi olarak ne kmaktadr (Dursun, 2006). bunlarn aldklar ve alacaklar kararlarn eylem ve davranlar ile etki-
1.2. Siyasal Katlmn Nedenleri, Kapsam ve Trleri Bireyler genel olarak drt nedenden dolay siyasal katlmda bulunmakolarak ifade edilebilir. Kiisel balla dayanan siyasal katlm genellikle az gelimi lkelerin krsal yerlerinde, dk sosyo-ekonomik gelimilik dzeyi olan blgelerde grlmektedir. Bu yrelerde semen gruplar, geleneksel liderlerine kiisel bamllklar sonucu siyasal katlmaya tadrlar. Bunlar kiisel ballk, dayanma, kar ve vatandalk duygusu
yneltilmektedirler. Dayanmadan doan katlm ise bireyin mensubu lm eylemlerine girimesidir. nc olarak kara dayanan katlm, e-
bulunduu sosyal gruba olan ballnn bir devam olarak siyasal katitli bireysel zendiriciler (kayrma, iltimas ve nakdi demeler), yresel topluluklara ynelik karlar (bayndrlk ileri, eitli vaatler) ve sektrel karlar (yasa deiiklikleri, vergi dzenlemeleri vb.) etrafnda ekillenen siyasal katlm trdr. Son olarak yurttalk duygusuna dayanan siyasal katlm ise, ahlaki ykmllk ve grev hissiyatndan kaynaklanan ve kendiliinden gerekleen katlm trdr. Bireyin siyasal katlm kaynaklanabilir (zbudun, 1975). eylemleri tek bir nedenden kaynaklanabilecei gibi birka nedenden de Siyasal katlm deiik dzeylerde ve eitli biimlerde kendini gsterebilmektedir. Kapani (2004)ye gre siyasal katlm basit bir meraktan youn bir eyleme kadar uzanan geni bir tutum ve faaliyet alann kapsamaktadr. Siyasal katlmay vatandalarn oy verme davran veya sadece seimlerde gsterdikleri tutum ve davranlar olarak ele almak yetersiz olur (ztekin, 2001). Baykal (1970) siyasal katlm younluklarna gre farkl dzeyde
gruplandrmtr. lk olarak siyasal olaylar izlemek, kitle iletiim ararelerine, parti mitinglerine katlmay ve zel temaslarda siyasi konular
lar yoluyla siyasal olaylar takip etmeyi, dinleyici olarak da parti kongtartmay iermektedir. kinci olarak siyasal olaylar karsnda tavr ma eklini iermektedir. Bu dzeyde, birey, siyasal olaylar karsnda bir tutum alarak bunu evresine aklamak ihtiyac hissetmektedir. Kii, bu tavrn, gerek kitle iletiim aralaryla (gazetelerde yaz yazmak, radyo-televizyonda konumak vb.) gerekse zel temaslaryla evreye
10
almak ise bir nceki katlma biimine gre daha younluklu bir katl-
yaymaktadr. Son olarak siyasal katlmn en youn ve ileri biimi siyasal olaylara karmaktr. Bu katlma biimi siyasal partilere veya siyasal gsteri, yry ve mitinglere katlmak olarak kendini gstermektedir. derneklere ye olmak, aktif olarak grev almak, seimlerde aday olmak, L. Milbrath (1965) da siyasal katlma davranlarn balk altnda toplaler ve gladyatr faaliyetleridir (Tokgz, 1979). Seyirci faaliyetleri arasnda; parti rozeti takmak ve parti amblemini tamak, bakalaryla oy verme korlara ak olabilmek vb.; geici faaliyetler arasnda; siyasal toplant veya nusunda konumak, siyasal tartma balatmak, oy vermek, siyasal uyagsteriye katlmak, siyasal partiye veya adaya parasal yardmda bulunmak, hkmet yetkilisi veya siyasal parti nderi ile iliki kurmak vb.; son olarak mak, siyasal fonlar istemek, nemli stratejik toplantlara veya siyasi parti almak iin zaman ayrmak yer almaktadr. gladyatr faaliyetleri arasnda ise; hkmette ve partide mevkii sahibi oltoplantlarna katlmak, siyasal partide faal ye olmak, siyasal kampanyada Siyasal katlm trleri genel olarak ikiye ayrlmaktadr. Bunlar bireysel siyasal katlm ve toplumsal siyasal katlmdr (Gne-Ayata, 1995). 1.2.1. Bireysel Siyasal Katlm Bireysel siyasal katlm, bireylerin, kendi iradesi ile yapt tercihler ve verdii kararlar sonucunda, siyasal karar alma mekanizmalarna gelecek olanlar veya halihazrda sz konusu mevkilerde bulunanlar etkilemek zere yaptklar eylem ve faaliyetlerdir (Kalaycolu, 1983). Gne-Ayata (1995)ya gre bireysel siyasal katlm vatandalk grevleri arasnda saylmaktadr. Bu katlm trnn en temel zellii bireyler aras etkileim gerektirmemesi ve yalnz olarak da yaplabilmesidir. Bireysel siyasal katlma en iyi rnek oy verme davrandr. Bireysel siyasal katlm, objektif olarak nitelenen sosyo-ekonomik stat, ya, cinsiyet, din, eitim, yerleim yeri gibi faktrlerden etkilenmeye daha uygundur.
mtr. Bunlar younluk derecesine gre seyirci faaliyetleri, geici faaliyet-
Kadnlarn bireysel siyasal katlm asndan dnya genelinde herhangi

1 Baz Arap lkelerinde halen kadnlarn seme hakknn olmad bilinmektedir.
bir sorun olmad, bu katlma tarznn -istisnalar hari1- engellenmedi-
11
i grlmektedir. Gne-Ayata (1995) sz konusu durumun oy verme davrannn geleneksel sistemle rtmesinden kaynaklandn ifade etmektedir. Oy verme, kadna fazladan ev d ilikiler getirmemekte olup kadnn aile yaamn ve d dnya ile ilikisini deitirme nitelii yok denecek kadar azdr. Kadnlarn siyasal katlmnda temel sorunlar kadnn toplumsal siyasal katlmnda balamaktadr. 1.2.2. Toplumsal Siyasal Katlm Toplumsal siyasal katlm, bireysel siyasal katlmn belirgin zelliklerinin aksine ak bir etkileim, sosyal faaliyet gerektirmektedir (Gne-Ayata, imiz toplumsal siyasal katlmann en temel biimleri siyasal partilere veya siyasal derneklere ye olmak, aktif olarak grev almak, seimlerde aday olmak, gsteri, yry ve mitinglere katlmak vb. faaliyetlerdir. Bireysel siyasal katlmda cinsiyetler arasnda nemli farkllk olmamasna farkllklar sz konusudur. Bu farkllklar sadece belli blgeye, gruba ve yann hemen hemen her yerinde gzlenmektedir (Altndal, 2007).
1995). Milbratha atfla gladyatr faaliyetleri olarak da adlandrabilece-
ramen, toplumsal siyasal katlmda kadnlar ve erkekler arasnda belirgin topluma zel olmayp, geleneksel toplumlardan, gelimi toplumlara dnKadnlarn siyasal yaam iinde aktif bir birey olarak yer almasna engel olan koullar, benzer ekilde kamusal alana girmesine, kamusal faaliyetlere katlmasna, karar alma mekanizmalarnda st konumlara gelmesine de engel olmaktadr. Ayrca siyasetin zaman esnekliinden uzak yaps, youn rekabet ortam kadnlarn katlmn daha da zorlatrmaktadr. Gne-Ayata (1995)ya gre bunlardan daha da nemlisi, kadnlarn kadnlar arasnda siyaset yapmasna izin verilip gz yu-
mulurken, kurumsal siyasete aktif olarak girenler varsa onlar da kadns ilere (sosyal refah, salk gibi) itilmektedir. Kadnlar byk lde siyasal karar alma mekanizmalarndan soyutlanmaktadr. Siyasal katlmn bireysel boyutuna bakldnda dnya genelinde kadnlarn % 99unun bireysel siyasal katlmda bulunduklar grlmektedir (Altndal, 2007). Ancak toplumsal siyasal katlmda kadnlarn orannn kadnlarn saysnn ok az olduu sylenebilir (Bkz. Blm 2.1.2.).
12
olduka dk olduu, yetki ve karar alma mekanizmalarnda grev alan
1.3. Siyasal Katlma Etki Eden Faktrler Bireyin, siyasal katlmn farkl boyutlarna dahil olmas hem kiisel hem toplumsal faktrlerden etkilenmektedir. zellikle gelir ve eitim dzeyi, meslek, cinsiyet, yerleme biimi (kyde veya ehirde oturma), kiilik yaps gibi sosyo-ekonomik, psikolojik, kltrel, evresel eitli faktrlerin bu konuda nemli rol oynad grlmektedir (Kapani, 2004). Ayrca, kiiye bal olan etkenlerin yannda lkenin ynetim ekli, seim sistemi,
siyasi partilerin ilerlii, demokratikleme dzeyi, milli gelir dzeyi, kentleme gibi toplumsal ve siyasal etkenler de siyasal katlm dzeyine etki ler olarak farkl balk altnda deerlendirebiliriz. 1.3.1. Sosyo-Ekonomik Faktrler Siyasal dnceler ve siyasi kurumlar toplumlardaki ekonomik ve sosyal gelimelerden bamsz deildir. Tarm toplumundan sanayi toplumuna, oradan da bilgi toplumuna geite meydana gelen retim ilikilerindeki deimeler siyasal dncelerde, kurumlarda ve rgtlenmelerde kkl sal hayata ve srelere katlm artm ve eitlenmitir. etmektedir. Bunlar sosyo-ekonomik, psikolojik ve hukuki-siyasal faktr-
deiikliklere yol amtr. zellikle gelimi toplumlarda bireylerin siyaHuntington ve Dominguez (1985)e gre siyasal katlm sosyo-ekonomik kiiler ile daha yksek statl mesleklerde alanlar, ayrca ehirlerde
gelimeye bal olarak deiir. zellikle eitim ve gelir dzeyi yksek yaayanlar genellikle yoksul, eitimsiz, krsal kesimde yaayan ve d-
k statl ilerde alanlara gre daha yksek siyasal katlm gsterarasnda bir iliki bulunmakta olup sosyo-ekonomik gelime dzeyi yksosyo-ekonomik faktrler; gelir dzeyi, meslek, eitim dzeyi, ya, cinsiyet, aile ve yerleim yeri gibi alt balklar altnda incelenecektir. 1.3.1.1. Gelir Dzeyi Gelir ve siyasal katlm arasnda gemiten bugne gzlenmi bir iliki olduu aktr. Birok siyaset bilimci de gelirin artmasyla bireylerin siyasal ilgilerinin de artacan belirtmektedir (Baykal, 1970). Gelir dzeyi farkllklar insanlarn ncelikle yaay biimine olmak zere birok
13
mektedirler. Dahla gre de siyasal katlm ile sosyo-ekonomik gelime seldike, siyasal katlm da artmaktadr (Miniba, 1996). Bu erevede
faktre etki etmektedir. Siyasal katlm ve gelir dzeyi ilikisi zerine yaplan almalarda alt gelir grubundaki kiilerin st gelir grubundaki duu gzkmektedir. Bu durumun nedeninin alt gelir grubundaki kiilerin ailevi sorunlarn dnda yer alan sosyal alandaki sorunlara kar ilgisiz kiilere nazaran siyasete daha az ilgi duyduklar, katlmlarnn dk olncelikli-temel ihtiyalarn karlama mcadelesi vermesi ve bireyselkalmasdr. Bu bakmdan gelir seviyesi ykselen bir toplumun siyasal
katlm dzeyinin de artaca, eitim seviyesi ykselen ve geliri artan bireylerin siyasi faaliyetler iinde daha fazla grev almak isteyecei sylenebilir (Gck, 2006). Bunun yan sra gelir dzeyi bakmndan st seviyelerde yer alan bireygvenen biri olma ihtimali daha yksektir (Baykal, 1970).
lerin toplumun dier bireylerine gre siyasal bakmdan aktif ve kendine Gelirin artmasyla siyasal katlm dzeyinin de artaca hususunu do-
rulayan baz aratrmalar ve bulgular bulunmakla birlikte her zaman ve her yerde gelirin siyasal katlmay artrc ynde mutlak bir etkide bulunduunu sylemek zordur. Bir takm aratrmalar yksek sosyo-ekonomik dzey ve gelir artna ramen siyasal katlmda dn yaandn siyasal katlmda bazen ters ynl bir iliki olsa da genel olarak gelir artnn siyasal katlm arttrd yaygn olarak kabul grmektedir. 1.3.1.2. Ya Ya, siyasal katlm dzeyini etkileyen nemli unsurlardan biridir. Bireylerin yaadklar zaman dilimi, onlarn siyasete bak, siyasal katlm asndan nemli bir gstergedir. Hemen hemen tm toplumlarda 16-20
gstermektedir (Dursun 2006, Turan 1987). Sosyo-ekonomik dzey ile
ya grubundaki genler, siyasete daha az ilgi duymakta, siyasal konu(2001)e gre bunun temel nedeni sz konusu ya grubundaki genlerin
larla ilgilenmemekte ve dk siyasal katlm gstermektedirler. ztekin eitli nedenlerle (eitim, i vb.) sk yer deitirmeleri, evre edinememi olmalar; bunun yan sra sivil toplum kurulular (STK'lar) ve eitli rgtlerde yeliklerinin bulunmamasdr. lerleyen yalarla birlikte kazanlan deneyim, bilgi birikimi, yerlemi d-
zen, meslek ve stat gibi etkenlerle birlikte siyasal katlmda da art gz14
lenmektedir. Bu bakmdan siyasal ilgi ve bilgi ya ilerledike artmakta,
25-45 ya arasndaki orta ya grubunda en yksek dzeye ulamaktadr
(Tekeli 1982, ztekin 2001). Orta ya grubundaki insanlarn sorumluluk bilincine haiz, dnya grleri belirginlemi ve toplumsal ve siyasal olaylar yorumlama yetisini kazanm kimseler olmalar nedeniyle en yksek siyasal katlm 25-45 ya grubunda grlmektedir (ztekin, 2001).
Siyasal katlm, 45 yandan sonra derek 65 yandan sonra en alt dzeye inmektedir (Tekeli, 1982). ztekin (2001) bu durumun nedenini, bireylerin beklentilerinin azalmasna ve siyasal katlmda bulunmalarnn
kendi hayatlarnda deiiklik yaratmayacana inanmalarna balamaktadr. Genel olarak deerlendirmek gerekirse siyasal katlmn genlerde dk olduu, 25-45 ya grubunda en yksek dzeye ulat, 45ten dzeye indii sylenebilir. 1.3.1.3. Meslek Sosyo-ekonomik faktrlerden bir dieri ise kiinin mesleidir. Baz meslekler siyasal katlmay arttrc ynde etkide bulunurken bazlar snrdayanma dzeyi siyasal katlm zerinde etki gstermektedir. yebilir: landrc ynde etkide bulunmaktadr. Mesleklerin birbirini etkileme ve Kiinin meslei siyasal davrann ve siyasal katlmn u yollarla etkiMeslek, bireye, siyasal nemi olabilecek yetenekler ya da ustalklar sonra ilgi ve katlmn yava yava derek, 65 yandan sonra en alt
kazanma imkan verebilir. rnein avukatlk, retmenlik, gazetecilik
tedir. Bunlarn aksine el emei kullananlarn, basit sekreterlik ileri sebebiyle dk siyasal katlm gsterdii grlmektedir. -
gibi mesleklerin siyasal yaam iinde aktif grev aldklar grlmek-
yapanlarn, ev kadnlarnn siyasal ilgiyi ykseltecek iler yapmamas Meslek, bireyi belli bir siyasal gr olan insanlarla bir araya getire-
rek siyasal etkileim iine sokabilir. rnein, iin teknik mahiyeti nedeniyle maden iileri yerleim yerleri dnda uzun sreler bir arada kalmaktadrlar. Bu sre iinde birbirleriyle etkileim iinde bulunmaktadrlar. Maden kasabalarnn (rn. Zonguldak) yksek oranlarda oya katlmasnn sebeplerinden biri de budur.
15
Bireyin meslei, hkmetin politikalar ile menfaat ilikisi iinde olabilir. Resmi politikann oluturulmas ve yrtlmesi srecinde grev alan baz meslek mensuplarnn siyasal olaylar zorunlu olarak izlemek durumunda kald grlmtr. rnein, brokratlarn yksek oranda siyasal yaama katldklar gzlemlenmektedir. Ayrca hk-
met politikalarn yakndan takip etmek durumunda olan i adamlar tedir. -
ve iftilerin de yksek oranda siyasal yaama katldklar grlmek-
Meslei icab bireyin sahip olduu rol kiiyi kolayca siyasal hayata geirebilir. Baz mesleklerin gerektirdii mzakerecilik, taraflarn arasn bulma, insanlarla iyi geinme gibi nitelikler bireylere siyasal
yaam asndan gerekli zellikleri salamaktadr. rnein, avukatniteliklere haiz olmas yatmaktadr (Baykal, 1970).
larn siyasal yaamn en aktif meslek gruplarndan biri olmasnda bu Bunun yan sra meslek rgtleri, dernek ve sendikalarn ats altnda
mektedir. Sz konusu kurulular dorudan siyasal rgtler iinde yer almasalar da pek ok siyasal konuda ak bir tavr sergilemekte ve gerekletirdikleri etkinliklerle yelerine bu tavr empoze etmektedirler. Bu durum yelerin siyasal katlmn olumlu olarak etkilemektedir (ztekin 2001, Baykal 1970). 1.3.1.4. Eitim Seviyesi Gnmzde toplumun en nemli gereklerinden biri olan eitim, retken ve kaliteli bir yaamn nkouludur. Eitim, bireyin siyasal olarak toplumsallamas asndan byk nem arz etmektedir. Turan (1987)a sahip olmas dolaysyla, siyasal faaliyetlerde bulunmak iin kendisini birlikte siyasete olan ilgi de artmakta; siyasi gelimeleri takip etme, olaytadr. Kalaycolu (1983)na gre de eitim bireyde yurttalk duygusu la siyasal katlm zerinde etkili olabilmektedir.
16
toplanan bireylerin siyasal katlm dzeylerinin de yksek olduu grl-
gre eitim gren bir kimse, siyasal sistem hakknda daha ok bilgiye daha yetenekli ya da hazrlkl hissedebilir. Eitim dzeyinin artmasyla lar hakknda yorum retme, siyasi fikir ve eylem retme ortaya kmakuyarmak ve siyasal kararlara etkide bulunma eilimi yaratmak dolaysy-
Almond ve Verba (1965)ya gre eitim dzeyi yksek bireyler; - Siyasal organlarn birey zerindeki etkisinden daha ok haberdardr. - Siyasal olaylar ve seim kampanyalarn daha ok izler. - Siyasal konularda daha ok bilgi sahibidir. - Fikir sahibi olduu siyasal konular daha eitli, siyasal ilgi alan daha genitir. - Siyasal konular daha sk konuur. - Siyasal konular serbeste konuabilecei kimseler daha eitlidir. - Siyasal organlar etkileme bakmndan kendisini daha gl grr. (Baykal, 1970) Eitim ile siyasal katlma arasnda olumlu bir balantnn varl, yani eitim seviyesinin ykselmesiyle siyasal katlma dzeyinin de artaca deiik lkelerde yaplm birok aratrma ile tespit edilmitir. Pek ok yazar eitim dzeyini, siyasal katlmay belirleyen etkenlerin en kuvvetlisi olarak grmektedir (Baykal, 1970). 1.3.1.5. Yerleim Yeri nsanlarn yaadklar yer ile siyasal katlmlar arasnda da bir iliki sz konusudur. Krsal veya kentsel alanda yaayan bireyler farkl sosyoyansmaktadr.
ekonomik faktrlerden etkilenmekte ve bu durum siyasal katlmlarna Dursun (2006)a gre modernlemenin en nemli zelliini oluturan e-
hirleme, siyasal katlma eilimini uyarmakta ve buna uygun bir kltrel
ortam oluturmaktadr. ehir merkezlerinde yaayanlarn krsal kesimde
yaayanlara oranla daha sklkla siyasal hayata katldklar belirlenmitir. rekli imkanlar ve kaynaklar sunmaktadr.
ehir hayat bireylerin siyasal hayata daha aktif katlabilmeleri iin geBuna karlk ehir hayatnn topluluk yapsn zayflatt ve bu yzden limciler tarafndan savunulmutur (Dursun 2006, zbudun 1975).
siyasal katlma zerinde olumsuz etkide bulunduu da baz siyaset bi-
17
Bat lkelerinin aksine lkemizde yerleim biimi ile oy verme davran-
zerine yaplan aratrmalarda, krsal alanlarda yaayanlarn seimlere daha fazla oranda katldklar gzlenmitir (zbudun, 1975). Baykal (1970)a gre, Trk kylerinin, dier birok lkeden farkl olarak birbiridevaml ve yakn temas halinde bulunuu sosyal basky arttrarak oy vermeyi etkilemektedir.
ne yakn evler halinde kurulmu olmas ve kyllerin birbirleri ile toplu,
Sonu olarak siyasal katlm oy verme davranna indirgendiinde kr-
sal alanlarda siyasal katlmn (bireysel siyasal katlm) niceliksel olarak
daha fazla olduu; ancak oy verme davrannn tesinde toplumsal siniteliksel olarak daha youn yapld sylenebilir. 1.3.1.6. Cinsiyet Siyasal katlm etkileyen nemli unsurlardan biri de cinsiyettir. Btn toplumlarda cinsiyete bal olarak kadnlar ve erkekler arasnda farkllalma ilikin aratrmalar btn toplumlarda, kadnlarn erkeklere nazaran an roller ve davranlar siyasal katlma da yansmaktadr. Siyasal katdaha az siyasal katlmda bulunduklarn ortaya koymaktadr (Tekeli, btn dzeylerinde grlmektedir.
yasal katlm olarak dnldnde kentsel alanlarda siyasal katlmn
1982). Dk siyasal katlm sadece seimlerde deil, siyasal katlmn Anatomik ve fizyolojik farklln kadnlarn erkeklere oranla daha dk siyasal katlmda bulunmasna neden olduu tespit edilmi bir durum deildir (Tokgz, 1979). Lane (1959)e gre kadnn rol hakknda amaktadr. Bu imaja gre siyaset erkek iidir. Kadnn meslek sahibi toplumda yaayan imaj onlarn siyasal davranlarndaki farklla yol olarak, i piyasasnda toplumsal yaama katlmas normal karlanrken
siyasal hayata katlma giriimi yadsnmaktadr. Bu durumun olumasnda kadnlarn siyasal haklarn ge kazanmasnn etkisi olduu bir gerektir. Ayrca kamusal alanda ve siyasetin kendi iinde olan iktidar gereken bir alan olarak grlmektedir (Baykal, 1970). ilikileri, kalplam cinsiyet rollerinin etkisiyle erkeklere braklmas Kalaycolu (1983) cinsiyet ve siyasal katlm arasndaki ilikiyi u ekilde zetlemitir: lk olarak, erkeklere gre daha dk sosyo-ekonomik
18
durumda bulunan kadnlar, siyasal yaama daha az katlmaktadrlar. dnlar kitle iletiim aralarna daha az oranda sahip olmakta, bu aralar
kinci olarak, sosyo-ekonomik statnn dk olmasna bal olarak kakullanma, yararlanma, siyasal ilgi, bilgilenme, siyasal etkinlik ve rgtsel
etkinlik daha az gereklemekte, dolaysyla siyasal yaama daha az katlmalar sz konusu olmaktadr. nc olarak, kadnlar ve erkekler mektedir. Kadnlar daha ok ev ve aile ii roller stlenmekte, i hayaarasnda farkllaan cinsiyet rolleri siyasal katlmn boyutlarna etki ettnda da buna paralel olarak kadns zelliklerin ar bast retmenlik, hemirelik vb. mesleklerde almaktadr. Erkeklerin ise zellikle ev d roller stlendii, d dnyaya ilikin fonksiyonlarnn fazla olduu gzlenmektedir. Bu bakmdan siyasal alann, kalplam cinsiyet rolleri gereince erkee yakn, kadna uzak olduu grlmektedir. Cinsiyete dayal iblm nedeniyle, kadnlarn, ok fazla zaman ve enerji sarf tlm trlerine (oy verme vb.) ynlendirildikleri sylenebilir. 1.3.2. Psikolojik Faktrler Siyasal katlm dzeyini sosyo-ekonomik faktrlerin yannda psikolojik ta, siyasal faaliyetlere ve siyasal gelimelere kar duygu ve tutumunu faktrler de etkilemektedir. Siyasal ilgi, kiinin lkesindeki siyasal hayaifade etmektedir (Kalaycolu, 1978). Siyasal ilgi derinletike siyasal katlmda da bir art gzlemlenmektedir. Siyasal ilgiyi gelitiren, artran faktrler ehir hayat, kitle iletiim aralarnn yaynlarn izleme ve ettirmeyecek ve aile bireyleriyle birlikte yerine getirilebilecek siyasal ka-
sosyo-ekonomik stat olarak kabul edilmektedir. Artan siyasal ilgi ile vatanda, daha karmak siyasal katlm biimlerine ynelebilmektedir (Hasrc, 2008).
Siyasal katlmay etkileyen psikolojik faktrlerden bir dieri de siyasal ile evresine ve olaylarn akna etkide bulunabilecei inancn tayp tamadn ifade eden bir kavramdr. Siyasal etkinlik duygusunun zayf (Kapani, 2004). ya da gl oluuna gre siyasal katlma da dmekte veya artmaktadr
etkinlik duygusudur. Etkinlik duygusu, kiinin kendi eylem ve davran
Etkinlik duygusunun yannda sosyal girikenlik duygusu da siyasal katlmda nemlidir. Baz bireyler dierlerine gre daha giriken ve aktif
19
zelliklere sahipken, bazlar ise tam tersine daha ie kapal ve ekingendirler. Sosyal girikenlii yksek bireylerin siyasal hayata daha ok katldklar gzlenmektedir (Dursun 2006, Talasl 1996). Baykal (1970)a gre de sosyal girikenlik niteliine sahip kimselerin siyasal yaama girmesi, zellikle sosyal temas gerektiren siyasal faaliyetlerde bulunma olasl daha yksektir. Siyasal katlmay etkileyen psikolojik faktrlerden bir dieri de vatandalk duygusudur. Bireyin etkili olup olmayacan dnmeksizin siyasal srece katlmasnn bir vatandalk grevi olduunu dnmesi, o bireyin siyasal katlmn da olumlu olarak etkilemektedir. Bu bakmdan genellikle vatandalk sorumluluuna sahip kimseler, siyasal yaamn her dzeyinde daha aktif olmaktadrlar (Baykal 1970, zbudun 1975). 1.3.3. Hukuksal ve Siyasal Faktrler Siyasal katlm etkileyen faktrlerden bir dieri de siyasal ve hukuki yapnn dzenledii siyasal katlm ortamdr. Btn siyasal rejimlerde siyasal srelerin ileyii ve vatandalarn bu srece katlmalar belli kurallara ve normlara balanmtr. Siyasal katlmn olumas iin hukuki bir erevenin varl ve vatandalarn srece katlmas iin nceden tanmlanm belli kurallarn olmas arttr. Bata uluslararas metinler, anayasalar ve kanunlar olmak zere eitli hukuki metinlerde siyasete belli snrlar izilmektedir. Vatandalarn siyasal srece nasl katlacaklar, ne gibi sorumluluk ve haklara sahip olduklar, siyasal haklarn kullanrlarken hangi normlara uymalar gerektii gibi hususlar yasalarca dzenlenmi; oy verme, seme ve seilme hakk belli snrlara balanmtr (Dursun, 2006). Uluslararas platformda bata nsan Haklar Evrensel Beyannamesi2 olmak zere insan haklarna ilikin eitli uluslararas metin ve anlamalarda ulusal dzeyde siyasal katlm ortamnn oluturulmas zorunlu klnmaktadr.
2 1. Her ahs, dorudan doruya veya serbeste seilmi temsilciler vastasyla, memleketin kamu ileri ynetimine katlmak hakkn haizdir. 2. Her ahs memleketin kamu hizmetlerine eitlikle girme hakkn haizdir. (Birlemi Milletler [BM], 1952) nsan Haklar Evrensel Beyannamesinin 21. maddesi
3. Halkn iradesi kamu otoritesinin esasdr; bu irade, gizli ekilde veya serbestlii salayacak muadil bir usul ile cereyan edecek, genel ve eit oy verme yoluyla yaplacak olan devri ve drst seimlerle ifade edilir (BM, 1949).
20
1982 Anayasasnn seme, seilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarn dzenleyen 67. maddesinde tm vatandalara siyasal katlm hakk tannmtr. Ancak hem seme hem de seilme asndan baz n doldurmu bireylerin seme ve halkoyuna katlma hakk olduu; 76. cei hkme balanmtr. Yaa ilikin dzenlemelerin yannda baz zel snrlamalar getirilmitir.3 Anayasann 67. maddesinde4 on sekiz ya-
maddesinde5 yirmi be yan dolduran kiilerin milletvekilli seilebile-
kstlamalar da bulunmaktadr. Yine 67. madde6 silah altnda bulunan
erlerin ve belli sulardan dolay hkm giymi kiilerin oy kullanamayacana ilikin dzenleme iermektedir. Bu bakmdan hukuki dzenlemelerin siyasal katlm zerinde belirleyici ve ynlendirici bir etkiye sahip olduu sylenebilir. Siyasal katlm etkileyen nemli unsurlardan biri de siyasal sistemin
yapsdr. Eer siyasal sistem kiinin hak ve zgrlklerini kullanmasna
imkan tanyorsa, hukukun stnl ve demokratik normlar benimsenmi ise bu bireylerin siyasal katlmn olumlu ynde etkilemektedir. Bu lerle tek partili sistemler arasnda bireylerin siyasal katlm anlamnda nemli farklar bulunmaktadr (Hasrc, 2008). bakmdan demokratik sistemlerle totaliter sistemler, ok partili sistem-
Ayrca mevcut parti sistemi ve seim sisteminin de siyasal katlm biimi ve dzeyi zerinde nemli etkisi bulunmaktadr. Partiler arasnda rekabet ortamnn youn olarak yaanabildii parti sistemleri ve bu duruma elverili bir seim sisteminin siyasal katlma zerinde olumlu etkisi olduu grlmektedir. Seim alannn il ya da dar blge olarak belirlenmesi, lke veya blge baraj uygulamalar bireylerin siyasal katlmna etki etmektedir (Altndal, 2007). Seim sisteminin ekimeli seimlere kal, 1970).
3 4 5 6
elverili olduu lkelerde oy verme orannn da artt gzlenmitir (BayVatandalar, kanunda gsterilen artlara uygun olarak seme, seilme ve bamsz olarak veya bir siyasi parti iinde siyasi faaliyette bulunma ve halkoylamasna katlma hakkna sahiptir.
Onsekiz yan dolduran her Trk vatanda seme ve halkoylamasna katlma haklarna sahiptir. Bu haklarn kullanlmas kanunla dzenlenir. Yirmibe yan dolduran her Trk milletvekili seilebilir. Silah altnda bulunan er ve erbalar ile askeri renciler, (Ek ibare: 3/10/20014709/24 md.) taksirli sulardan hkm giyenler hari ceza infaz kurumlarnda bulunan hkmller oy kullanamazlar.
21
Son olarak rgtlenme, toplu gsteri ve yry, ifade zgrl ve benzeri temel haklarn kullanlmasyla ilgili dzenlemeler de siyasal katlmay etkileyebilmektedir. rgtlenme hakknn nne eitli engeller konulabilmektedir. Baz toplumlarda dini, etnik, blgesel, snfsal temelli rgtlenmelere izin verilmemekte; kimi rgtlenmeler nceden izne tabi tutulmakta veya baz teminatlar gerekli klmaktadr. Buna benzer snrlamalarn getirilmesi siyasal katlm olumsuz ynde etkilemektedir (Dursun, 2006).
22
KNC BLM
2. KADINLARIN SYASAL KATILIMI

2.1. Dnyada Kadnlarn Siyasal Katlm 2.1.1. Tarihsel Sre Kadnlarn siyasal katlm haklar iin mcadeleleri Sanayi Devrimi ve 1789 Fransz Devrimi'yle ortaya kan dnce akmlarnn etkisiyle ilk olarak Fransa ve ngilterede ortaya kmtr. Daha sonrasnda zellikle 19. yzyln sonlar ve 20. yzyln balarnda Avrupa, Amerika, Avustralya gibi blgelerde kadnlar rgtl olarak oy hakk ve vatandalk haklarndan yararlanmak iin almalar yrtm ve deiik zaman aralkedilmitir (Gkimen 2009: 6, Altndal 2007, Tansi 2004: 112). laryla kadnlarn oy verme hakk, sonrasnda da seilme haklar kabul kinci Dnya Sava sonrasnda, 1945 ylnda uluslararas bar ve gvenlii salamak amacyla kurulan Birlemi Milletlerin (BM) kuruluuna ilikin anlamann taslak almalar srasnda erkekler arasndaki eitlik ifadesi kadnlar ve erkekler arasnda eitlik olarak deitirilmitir
(Belek-Eren, 2006). 1946 ylnda BM bnyesinde nce Kadnn Stats Komisyonu, ardndan da nsan Haklar Blm'ne bal olarak Kadnn Stats Birimi kurulmu ve Kadnn lerlemesi Blm (DAW) adyla Birlemi Milletler Ekonomik ve Sosyal ler Blmnn ats altnda almalarna balamtr (Kadnn Stats Genel Mdrl [KSGM] 2009, Altndal 2007). 1952 ylnda BM tarafndan kabul edilen Kadnlarn Siyasal Haklarna
tn seimlerde oy kullanma hakk, tm kamu organlarna seilme hakk, kamu grevlerinde yer alma ve kamu grevlerini yerine getirme hakk ta7 8
likin Szleme7, kadnlarn siyasal haklar asndan nemli bir aamadr. Szlemenin ilk maddesi8 ile kadnlara eit koullar altnda b-
Trkiye Cumhuriyeti sz konusu szlemeye 1954 tarihinde katlm; Szleme, 1959 tarihinde onaylanarak ayn yl iinde yrrle girmitir. Madde 1- Kadnlar, hibir ayrm gzetilmeksizin erkeklerle eit koullar altnda btn seimlerde oy kullanmaya sahip olacaklardr. Madde 2- Kadnlar hibir ayrm gzetilmeksizin erkeklerle eit koullar altnda ulusal yasalarca kurulmu ve halk tarafndan seilen tm kamu organlarna seilme hakkna sahiptirler.
Madde 3- Kadnlarn, hibir ayrm gzetilmeksizin, erkeklerle eit koullar altnda ulusal yasalar uyarnca kurulmu btn kamu grevlerinde yer alma ve kamu grevlerini yerine getirme haklar vardr (BM, 1952).
25
nnmtr (BM, 1952). Szlemeyi imzalayan devletler bu haklarn kabul edilmesinin yannda haklarn uygulanmas hususunda da ykmllk altnda girmitir (Altndal, 2007).
Kadnlarn siyasal haklarnn geliiminde BMnin nclnde dzenlenen Dnya Kadn Konferanslar da nemli bir rol oynamaktadr. ok sayda sivil toplum rgtnn katld toplantlar sayesinde eitli milve deneyim paylamnda bulunmu, nemli yerel sorunlar uluslararas kilmitir (Belek-Eren, 2006). 1975 ylnda Mexico Cityde dzenlenen tlm u ekilde tanmlanmtr: letlerden ve kltrlerden kadnlar, kadn rgtleri bir araya gelerek bilgi platforma tanm ve kadn sorununa uluslararas dzeyde dikkat eBirinci Dnya Kadn Konferansnn sonu belgelerinde Eit Siyasal KaEit siyasal katlm, seilmi ya da atanm btn siyasal alanlarda veren her dzey kamu grevinde eitliktir (Sancar-r, 2000).
ve kamu politikalarnn oluturulmas srelerine katlan ve karar Yine Konferansn sonu metinlerinden biri olan Eylem Plan ile birlikte
hkmetler, 1975-1985 Kadn On Ylnda, atanm ya da seilmi her
dzey kamu grevlerinde kadn saysn artrmak zere hedef belirlemek, strateji ve gerekletirme takvimi oluturmak zere sorumlu tutulmutur (Sancar-r, 2000).
Dnya kadn konferanslarnn ikincisi 1980 ylnda Kopenhagda, ndn Konferans sonu metinlerinde gelecee ynelik olarak alnacak n-
cs ise 1985 ylnda Nairobide gerekletirilmitir. nc Dnya Kalemler kategoride toplanm olup bu nlem kategorilerinden birini de siyasi katlm ve karar almada eitlik kategorisi oluturmaktadr. Toplant sonras ortaya kan metinlerinde, kadnlarn her dzeydeki karar 2009, Eitim ve Bilim Emekileri Sendikas [ETMSEN] 2009).
alma mekanizmalarna katlmalarnn gereklilii vurgulanmtr (KSGM Birlemi Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyinin kararyla bir taahhtler konferans olarak planlanan Drdnc Dnya Kadn Konferans, 189 lkeyi temsilen 17.000e yakn temsilcinin katlmyla 4-15 Eyll
1995 tarihlerinde Pekinde gerekletirilmitir. Konferansn sonu belgelerinden olan Eylem Platformunda 12 kritik alan belirlenmi olup sz
26
konusu kritik alanlardan birini de yetki ve karar alma srecinde kadnlar oluturmaktadr (KSGM, 2009). Konferans sonras hazrlanan Eylem Plannda kadnlarn zel ve kamusal yaama eit katlm nndeki
engellerin, yine kadnlarn siyasal karar alma pozisyonlarnda ve mekanizmalarnda yer almalar yoluyla ortadan kaldrlabilecei dile getirilmitir (Belek-Eren, 2006). 2000 ylnda dzenlenen Kadn 2000: 21. Yzyl iin Toplumsal Cinsiyet Eitlii, Kalknma ve Bar (Pekin+5) balkl BM Genel Kurulu zel Oturumunda, Pekin sonras 5 ylda edinilen kazanmlar, karlalan enimler oluturulmutur. Sonu metinlerinde kadnlarn siyasal katlmna ilikin olarak u tespitler yaplmtr: Ulusal ve uluslararas dzeylerde kadnn temsil orannn dk olkadnlarn karar alma mekanizmalarnda eit bir ekilde yer alama-
gellere ilikin deerlendirmeler yaplm, gelecee ynelik eylem ve giri-
mas, yasalarla uygulamalarn farkll, geleneksel roller nedeniyle mas sorun alanlar olmaya devam etmekte; buna karn, birok kadnlarn arasnda gelien ibirlikleri srdrlmektedir.
lkede kurulan ulusal mekanizmalar ve karar alc pozisyonlardaki Kota uygulamalar ve dier aralarla olumlu ayrmclk politikalarnn gelitirilmesi ve gerekletirilmesi sonucunda bu alanda nemli aamalar kaydedildii belirtilmektedir.
Karar alma mekanizmalarnda yer alan kadnlarn saysn artrmaya ynelik uluslararas, ulusal ibirlikleri ve sivil toplum rgtlerinin yadsnamaz katklar ile kadnlarn karar alma mekanizmakaydedilmi olmasna ramen, kadnlarn zellikle aile iindeki geleneksel rolleri, mali adan gszlkleri karar alma mekanizmalarnda yer almalarn engellemektedir (KSGM, 2009).
larna tam ve eit katlm konusunda olduka nemli bir mesafe
Birlemi Milletler Kadnn Stats Komisyonu, 2005 ylnda be yllk n izlemek amacyla (Pekin+10) gndemi ile toplanarak kadnlara ilikin evrensel dzeyde ileriye dnk stratejiler belirlemitir (KSGM, 2009).
srede meydana gelen gelimelerin ve eylem planlarnn uygulanmas-
27
Kadnlarn siyasal katlm haklar asndan nemli bir dier gelime ise si (CEDAW)nin9 kabul edilmesidir. BM Genel Kurulu tarafndan 1979
Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln Ortadan Kaldrlmas Szlemeylnda kabul edilen CEDAW, 1 Mart 1980 tarihinde BM yesi lkelerin
imzasna alm, 1981 ylnda 20 lkenin onayn takiben yrrle girmitir (KSGM, 2009). CEDAW, kadnlarn siyasal, kltrel, ekonomik, sosyal ve aile yaants erevesinde maruz kald ayrmcln eitli biimlerini kapsaml olarak ele alan tek szleme olarak karmza kmaktadr (Belek-Eren, 2006). 2009 itibariyle 185 lke (% 90 BM raras belge olmasna karn ayn zamanda en fazla ekince konulmu olan uluslararas belge niteliini de tamaktadr (Kabasakal, 2007). Ulusal ve uluslararas dzeyde kadnlara kar ayrmcln tanmlanmas ve ayrmclkla mcadele iin devletlerin eylemler ve politikalar tespit etmesini, sz konusu politikalar hayata geirmesini zorunlu klmakta olan
yesi)10 CEDAWa taraf olmutur. Szleme en geni katlml ulusla-
CEDAWda, kadnlarn siyasal katlmna ilikin dzenlemeler Taraf devmaktadr (Belek-Eren, 2006). Bu maddede yer alan hkmler unlardr: Taraf Devletler lkenin siyasal ve kamusal yaamnda kadnlara kar ayrmcl tasfiye etmek iin gerekli her trl tedbiri alr gvence altna alr: ve zellikle kadnlarn erkeklerle eit ekilde aadaki haklarn a) Btn seimlerde ve referandumlarda oy kullanmak ve kahakk;
letlerin oy verme, seilme ve katlma hakk balkl 7. maddesinde yer al-
musal olarak seim yaplan btn organlara seilebilmek
b) Hkmet politikalarnn formle edilmesine ve bunlarn uygurenin her dzeyinde kamusal grevleri yerine getirme hakk;
lanmasna katlma hakk ile kamu grevlerine atanma ve ida-
c) Hkmet d kurulular ile lkenin kamusal ve siyasal yaamyla ilgili kurululara katlma hakk (BM, 1981).
9 Trkiye sz konusu Szlemeyi 1985 ylnda imzalam ve Szleme, 19 Ocak 1986da yrrle girmitir.
10 http://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=IV8&chapter=4&lang=en.
28
Sz konusu madde ile 1952 Kadnlarn Siyasi Haklar Szlemesi ve 1966 Medeni ve Siyasi Haklar Uluslararas Szlemesinde belirtilen, kadnlarn btn seimlerde oy kullanma ve halk tarafndan seilen organlara seilebilme hakk yeniden teyit edilmi ve nceki szlemelerde belirtilen haklara ek olarak referandumlarda oy kullanma hakk madde metnine eklenmitir (Belek-Eren, 2006). 2.1.2. Mevcut Durum Gnmzde kadnlarn seme ve seilme haklar dnya genelinde hemen hemen btn devletler tarafndan kabul edilmitir. Ancak uygulamada kadnlarn siyasal karar alma mekanizmalarnda temsilinde istenilen seviyelere ulalamamtr. Eyll 2009 itibariyle, dnya parlamentolarnda 44.294 milletvekilli grev almakta olup bu milletvekillerinin 36.094n erkekler, 8.200n kadnlar oluturmaktadr. Yani kadn milletvekillerinin oran % 18,5tir (Bkz. ekil 2.1.) (Inter-Parliamentary Union[IPU], 2009).
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60
% 40 40%! % 20 20%! %0 0%!

Erkek! Kadn!
ekil 2.1 Dnya parlamentolarnda milletvekillerinin cinsiyete gre dalm - Eyll 2009 !ekil Error! No text of specified style in document..1 Dnya Parlamentolarnda Milletvekillerinin (IPU, 2009) Cinsiyete Gre Da"lm - Eyll 2009 (IPU, 2009)
100! 80! 60! 40! 20! 0! "skandinav lkeleri! Amerika! Avrupa AG"T lkeleri Dahil! Asya! Sahra Alt Afrika! Pasik lkeleri!
Arap lkeleri!
29
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) 100%!
80%!
Blgesel olarak bakldnda, skandinav lkelerinde kadnlarn parla60%! mentolardaki temsilinin dier lkelerden yksek olduu grlmektedir. 40%! skandinav lkelerinde kadn milletvekillerinin oran, dnya ortalamas20%! nn neredeyse iki katndan fazla olup, % 40n zerindedir. Amerika, Av0%! rupa ve Asyadaki lkelerin ortalamas ise % 20 civarndadr. Blgesel Erkek! Kadn! olarak parlamentolarda kadn temsilinin en dk olduu yer ise Arap !ekil Error! No text of specified style in document..1 Dnya Parlamentolarnda Milletvekillerinin lkeleridir. Arap lkelerinde kadn temsiliyet oran % 9 civarndadr.
Cinsiyete Gre Da"lm - Eyll 2009 (IPU, 2009)
100! 80! 60! 40! 20! 0! "skandinav lkeleri! Amerika! Avrupa AG"T lkeleri Dahil! Asya! Sahra Alt Afrika! Pasik lkeleri! Arap lkeleri!
ekil 2.2 Blgesel kadn milletvekilli oranlar - Eyll Blgesel Kadn Milletvekilli Oranlar -Eyll !ekil Error! No text of specified style in document..2 2009 (IPU, 2009)
2009- (IPU, 2009)
Tablo 2.1de yer alan lke sralamasna bakldnda ise gnmzde 100! parlamentolar arasnda en yksek kadn temsilinin bir Afrika lkesi olan 80! Ruandada olduu grlmektedir. Ruanday skandinav lkelerinin yan 60! sra Gney Afrika, Kba ve zlanda gibi lkeler izlemektedir. Kadn par40! Erkek! lamenter orannn dnya ortalamasnda yksek olduu lkelerin oun20! Kadn! da kota uygulamalarnn yrrlkte olduu grlmektedir (Sayn, 2007). 0! Trkiye ise 136 lke arasnda 106. srada yer almaktadr. En son sralarda ise Arap lkeleri bulunmaktadr.
!ekil Error! No text of specified style in document..3 Dnyadaki Belediye Ba#kanlar-2009 (United Cities and Local Govermants [UCLG] ,2009)
30
Tablo 2.1 Kadn milletvekilleri dnya sralamas - 2009 (IPU,2009) Dnya Sralamas 1 2 3 4 5 18 53 80 100 105 106 107 136 Ruanda sve Gney Afrika Kba zlanda Almanya Bulgaristan Yunanistan Hindistan Gambia Trkiye Brezilya Suudi Arabistan, Katar lke Kadn Milletvekilli Oran % 56,3 % 47,0 % 44,5 % 43,2 % 42,9 % 32,8 % 20,8 % 14,7 % 10,7 % 9,4 % 9,1 % 9,0 %0
Yerel dzeyde kadnlarn temsiline ilikin olarak Birlemi Kentler ve Yerel Ynetimler (UCLG) kuruluunun yaynlad 54 lkeyi kapsayan Dnyada ve Avrupada Yerel Siyasette Seilmi Kadn Says ve Oran istatistiklerine baktmzda, kadn belediye bakan orannn % 9, kadn belediye meclisi yesi orannn ise % 21 olduunu grlmektedir.
31
0! "skandinav lkeleri! Amerika! Avrupa AG"T lkeleri Dahil! Asya! Sahra Alt Afrika! Pasik lkeleri! Arap lkeleri!
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) !ekil Error! No text of specified style in document..2 Blgesel Kadn Milletvekilli Oranlar -Eyll 2009- (IPU, 2009)
100! 80! 60! 40! 20! 0!

Belediye bakan Belediye meclis yesi
Erkek! Kadn!
ekil 2.3 Dnyadaki belediye bakanlar - 2009 (UCLG ,2009)
!ekil Error! No text of specified style in document..3 Dnyadaki Belediye Ba#kanlar-2009 (United Cities and Local Govermants [UCLG] ,2009)
Avrupa lkelerine baktmzda ise sz konusu oranlarn dnya ortalamasndan nispeten yksek olmasna ramen yeterli dzeyde olduunu sylemek zordur. Avrupa lkelerinde, kadn belediye bakanlarnn oran % 10,5 iken kadn belediye meclisi yelerinin oran % 24 civarndadr.
Tablo 2.2 Dnyada ve Avrupada yerel siyasette seilmi kadn says ve oran (UCLG, 2009) Say Dnyada Erkek Belediye Bakan Dnyada Kadn Belediye Bakan Dnyada Belediye Meclisi Erkek yeleri Dnyada Belediye Meclisi Kadn yeleri Avrupa lkelerinde Erkek Belediye Bakan Avrupa lkelerinde Kadn Belediye Bakan Avrupa lkelerinde Belediye Meclisi Erkek yeleri Avrupa lkelerinde Belediye Meclisi Kadn yeleri 90.613 9.013 1.470.267 387.580 67.398 7.900 935.214 295.317 Oran (%) 91 9 79 21 89,5 10,5 76 24
32
Dnya genelinde yerel ynetimlerde kadnlar asndan temsilde eitlik
hedefine henz ulalmad grlse de zellikle son 20 yl iinde yerel siyasette kadn katlmnn artt grlmektedir. zellikle baz lkelerin siyasette yansmasn bulduu sylenebilir. uygulad kota ve benzeri pozitif ayrmclk ieren uygulamalarn yerel 2.2. Trkiyede Kadnlarn Siyasal Katlm 2.2.1. Osmanl Dnemi Osmanl Devleti'nde Tanzimata kadar geleneksel yaam biiminin geaile iindeki roller ile snrl kalmtr. Monarik bir yapya sahip Osmanl sz konusu olmad iin kadnlarn siyasal katlm da bir sorun olarak Merutiyet dnemine kadar gndeme gelmemitir (Kabasakal, 2007). tirdii zellikler ile birlikte dini kurallarn da etkisiyle kadnlarn yeri ev ve Devletinde tebaann oyuna dayal, seimi esas alan bir ynetim tarz
19. yzyl sonlar ve 20. yzyl balarnda, Osmanl toplumunda hzl
deiimler yaanmtr. Yaanan byk toprak kayplar ve ekonomik mesi ile birlikte Batnn sosyal, siyasal ve askeri kurumlar rnek alna-
olarak gszlemesi sonucu Osmanl Devletinin yzn Batya dnrak bir takm dzenlemelere gidilmitir. 1839da ilan edilen ve yurttalara tand haklar nedeniyle temel haklar ferman olarak da nitelendirilen Tanzimat Ferman sonrasnda dinsel, rfi ierikli geleneksel yap deimeye balamtr. 1876da ilan edilen I. Merutiyet ve Kanun-i Esasi ile birlikte balayan anayasal dnem eitli nedenlerle pek uzun srmemi, ulalmak istenen ama ve idealler ancak II. Merutiyet ile birlikte
yaama geirilmitir. Modernleme sadece siyasal yapda deil, toplusal yaam her ynyle deimeye balamtr. Bu belirleyicilii kadnmodernleme srecine paralel olarak deiime uramtr (akr 1994, Kzloluk 1999: 215).
mun tm alanlarnda belirleyici olmu; eitim, hukuk, ekonomi, toplumnn konumunda da gzlemek mmkndr. Osmanl kadnnn konumu,
Bu dnemde yaanan siyasal, toplumsal ve ekonomik faktrlerin de et-
kisiyle kadnlar evlerinden karak kamusal alanlara girmeye balamtr. Kadnlara 1897 ylnda cretli ii ve 1913 ylnda ise devlet memuru olarak alma hakk tannm; kadnlar, hemirelik, retmenlik gibi
33
mesleklerin yannda sanayide eitli i kollarnda istihdam edilmilerdir. yaamnda yer almaya balayan kadnlarn yan sra birok kadn da evlerinden karak sosyal yardm ileriyle uramaya balamtr (Kabasakal, 2007).
Bu gelimelere paralel olarak Tanzimatla birlikte Osmanl aydnlarnn kadn haklar meselesini ele almaya balad, zellikle kadnn eitimi ve ok evliliin sakncalar konularnn edebi metinlerde yer ald gdn giderek zgrlemeye, bireysellemeye balamtr. Kadnlar gerek
rlmektedir (Demir, 2002). II. Merutiyet'in zgrlk ideali ile birlikte kaaile yaamnda, gerekse toplumsal yaamdaki ilikiler anda, dahas
alma, hatta siyaset alannda yeni bir dzenlemeye gitmenin gereini vurgulam, toplumsal yaamn tm ynleriyle ilikili olacak Kadn nklabnn gereklemesini istemilerdir (Gkimen, 2008: 9). Bu istekler zellikle aydn kesim ailelerine mensup kadnlar tarafndan
dernekler vastasyla dile getirilmitir. II. Merutiyet dneminde birou hayrsever amal olmakla birlikte bir blm de feminist nitelikli birok kadn rgt kurulmutur. Kadnlarn eitilmesi, i-istihdam imkanlarnn
arttrlmas, klk kyafetlerin-yaam biimlerinin modernletirilmesi gibi hususlarla sz konusu kadn rgtlerinin genel olarak kadnlarn duruunlardr: Osmanl Kadnlar Terakkiperver Cemiyeti, ttihat ve Terakki Kadnlar ubesi, Teali-i Nisvan Cemiyeti, Osmanl Kadnlar efkat munun iyiletirilmesini amalad sylenebilir. Bu rgtlerden bazlar
Cemiyet-i Hayriyesi, Osmanl Cemiyet-i Hayriye-i Nisvaniye, Mamulat- Cemiyeti vb. (Kabasakal 2007, Demir 2002). Derneklerin ounluu yardm amal faaliyet gstermise de, Mdafaa-i Hukuk- Nisvan gibi
Dahiliye Kadnlar Cemiyet-i Hayriyesi, Teali-i Vatani Osmani Hanmlar
kadn-erkek eitliini savunan ve kadnn ksa srede d dnya ile btnlemesini ve toplumsallamasn gndeme alan rgtlere de rastlanmaktadr (Toprak, 1994:5). Sz konusu dernein bir zellii de 1921 ylnda kadnlarn seme ve seilme hakkn gndemine alm olmasdr (Gkimen, 2008: 15). Osmanl kadnnn stats Milli Mcadele dneminde daha da ykselmitir. Bu dnemde erkeklerin askere alnmas dolaysyla onlarn grevlerini devralan kadnlar, ayrca dernek ve basn kanalyla bilinlendirme
34
faaliyetleri yrtmtr. Bunun yan sra I. Dnya Sava ile balayan ve
Kurtulu Sava ile devam eden srete erkeklerle birlikte kadnlar da
cephede grev almlardr (Gkimen, 2008: 16-17). Altndal (2007)a
gre bu dnemde oluan kadna gven faktr ilerleyen dnemde kadnlarn siyasal alanda yer edinme abalarn destekleyen nemli bir etken olmutur. 2.2.2. Cumhuriyet Dnemi 1923te Cumhuriyet'in ilanyla birlikte yeni bir dneme girilmi, devrim Kadn haklar konusunda en kkl deiiklikler Atatrkn nderliinde Cumhuriyet dneminde yaplmtr. Bu dnemde karlan kanunlarla kadnlara birtakm ekonomik, sosyal ve siyasal haklar verilmi, toplumda kadn ve erkein stats eit duruma getirilmitir (Kzloluk, 1999: 216). yoluyla getirilen deiiklikler batllama hareketine hz kazandrmtr.
Tansi (2001: 113)ye gre yeni bir ideoloji olarak doan Trk milliyetilii iinde kadn modernlemenin doal yz haline gelmitir. Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk, Tanzimattan beri olu-
an, ikircikli modernleme uygulamalar yerine, devrimci bir modernleyerine yeni ulus-devletin modern kurumlarn kurmay tercih etmitir.
me perspektifi izmitir. Atatrk, eskinin kurumlarn tmyle ykarak, Cumhuriyet sonras, Cumhuriyet Halk Frkas kurulmadan 16 Haziran s adnda bir parti kurulmutur. Frkann amac kadnn sosyal, iktisadi belirlenmi; ancak tzndeki ifadeleri sert bulunan partinin resmen Kadnlar Birlii adnda bir dernee dntrlmtr. Daha sonra
1923te Nezihe Muhiddin Hanmn bakanlnda Kadnlar Halk Frkave bilahare siyasi sahalarda haklarn, gelimelerini salamak olarak kurulmasna izin verilmemitir. Bu erevede parti 1924 ylnda Trk 1927 ylnda dernek tarafndan stanbulda dzenlenen kongre sonucu
Meclis'e bildiri gnderen dernek yetkilileri kadnlarn erkekler gibi oy
kullanma isteinde olduklarn ifade etmilerdir. Meclis tarafndan bu lerinden uzaklatrlmtr (Bozkr 2000: 22, Demir 2002).
istek uygun grlmemi ve bu talep nedeniyle dernek yneticileri grevBu olaydan yaklak 3 yl sonra Mart 1930da Belediyeler Kanunu'nda yaplan bir deiiklik ile oy kullanma art Trk olma biiminde de35
itirilmi ve kadnlara oy kullanmann yolu alarak, 3 Nisan 1930da
kadnlar Belediyeler Kanunu'nun salad haktan yararlanarak sandk
bana gitmilerdir. Sz konusu belediye seimlerine Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) aday olarak giren Latife Bekir, Rana Sani Yaver, Refika ye Hanm ise Mecliste Daimi Encmene seilmitir (Gkimen 2008: Hulusi Behet ve Safiye Hanmlar Belediye Meclisi'ne seilmiler, Naki21). Yerel seimler sonrasnda Ekim 1933'te Ky Kanununda yaplan
deiiklik ile kadnlara kyde muhtar ve ihtiyarlar kurulunu semek ve Genel Mdrl [KSSGM], 2001).
bu makamlara seilmek hakk verilmitir (Kadnn Stats ve Sorunlar Daha sonrasnda 1934 ylnda Trkiye Byk Millet Meclisi (TBMM)ndeki me hakk tanyan Anayasa deiiklii kabul edilmi ve kadnlar seme
317 milletvekillinin 255inin oyu ile kadnlara milletvekilli seme ve seilve seilme hakkn kazanmtr (Demir, 2002: 79). Sz konusu deiikliin sonrasnda 8 ubat 1935 ylnda yaplan milletvekilli genel seimlerinde Meclise girmeye hak kazanan 17 kadn milletvekilli, 1 Mart 1935te Parlamentonun ilk toplantsnda yerlerini almlardr. 1936da yaplan ara seimle bir kadn milletvekillinin daha Meclis'e girmesiyle birlikte TBMMde toplam kadn milletvekilli oran % 4,6ya ulamtr (Gkimen, 2008: 20-21). 1946 seimleriyle birlikte Trkiye Cumhuriyeti ok partili siyasal rejimle tayasal hayat, sanayileme gibi hususlar lkenin ncelikleri olarak belirlen-
nmtr. Bu dnemde piyasa ekonomisi, demokratik rejim, ok partili simitir. Bu gelimelerle birlikte kadnlarn siyasete katlmalar ve Meclis'te siyle Meclis'teki kadn oran giderek dmtr (Gne-Ayata, 1998).
grece ok sayda temsili nemini yitirmi, partiler aras rekabetin de etkiKadnlarn siyasal katlmnda yaanan d eilimi 1980lerin sonlarna kadar devam etmitir. Bu sre iinde temsil oran % 0,6 ile % 2 arasnda deimitir. Tekeli (1982), 1945-1980 dneminde kadnlarn
parlamentodaki temsiline ilikin yapt tespitte, sz konusu temsil oranlarnn (% 0,6 - % 2) bir varlktan ok yokluk ifade etmekte olduunu belirtmitir.
Ancak bu dnem sresince parlamentodaki kadnlarn saylar azalm
olmasna ramen, kadnlarn siyaset iinde daha aktif altklar gz36
lenmitir. ncelikle CHP'de, daha sonra dier partilerde kurulan kadn
kollar rgtlenmeleri zellikle byk ehirlerde kadnlarn daha fazla erkek egemen siyaset alannda kendilerini tantma frsat bulmulardr (Gne-Ayata, 1998).
siyasetle ilgilenmesini salam ve tabandan yetien baz kadnlar
1980lerden sonra tm dnyada grlen hzl deiimler Trkiyede de yansmasn bulmutur. Bu dnem iinde evre hareketi ile birlikte kadn hareketi n plana km ve uluslararas alanda almalar younlamtr. Gne Ayata (1998), 1980 sonras kadnlarn siyasal yaama katlmnda nemli deiiklikler olduunu belirterek bunlar drt ana etkene balamaktadr:
- Birincisi, 12 Eyll rejiminin etkileridir. Kemalist bir perspektifle kadpeten- yksek oranda kadn ye atanmtr. Ayrca 12 Eyll ile birlikte siyasi partiler bnyesindeki kadn kollarnn yasaklanmasnn, kadnlar erkeke siyaset yapmaya tevik anlamna geldii sylenebilir. - kinci olarak, 1980lerle birlikte ykselen ve g kazanan kadn hareketinin etkisiyle kadn sorunu lke gndeminin nemli maddelerinden lerle kadn sorununa dikkat ekilmesinde nemli rol oynamtr. biri halini almtr. Kadn hareketi, gerekletirdii alma ve faaliyet-
nn simgesel zellilii sav ile oluturulan Danma Meclisi'ne nis-
- nc etken ise deien kadn imajlarna ilikindir. 1980lerle birlikte fedakar anne, iyi e imaj yerini liberal sylemle izilmi ekonomik olarak zgr, kariyer sahibi, feminist sylemden haberdar, kadn tr. Bu yeni model, kadnn toplumda baarl ve yarmac olmasn meyi de nermitir. cinselliine sahip kan modern kadn imajna brakmaya balamtalep ederken ayn zamanda kadnlara kadn kimliklerini reddetme- Son olarak bu dnem iin nemli gelimelerden biri de ilk defa bir
kadnn byk bir siyasal partinin bana geerek Babakan olmasdr. 1993 ylnda Tansu illerin Babakan olmas rol model olarakbirok kadn siyasete girmeye zendirmitir. Kendisinden sonra birok kadn -daha yksek bir sesle- siyasete talip olmaya balamtr. Ayrca Tansu iller ile kadnlarn zdeleecei, dolaysyla kadn
37
semenin oyunun azalaca kaygs ile dier partiler de kadnlara imaj arayna girmilerdir (Gne-Ayata, 1998).
ynelik program ve politika gelitirmiler ve kendi partileri iin kadn Arat (1998)a gre, 1980 sonrasnda siyasi partiler iktidar olabilmek iin
kadn semenin oylarn almann art olduu bilincine varmlardr. Bu
dorultuda kadn oylarndan pay alma istei, siyasal partileri kadn separtiler, kadnlar iin -gnll olarak nitelendirilmekle birlikte- rgtl etkinlikler gelitirmitir. Bunlar arasnda Anavatan Partisi (ANAP)nin Trk Kadnn Destekleme ve Tantma Vakf ile, Doru Yol Partisi (DYP)nin Doru Yol Gnlllerini saymak mmkndr. Sosyal Demokrat Halk nnden kadn kotas konulmasna ynelmitir (Arat, 1998). 2.2.3. Mevcut Durum lkemizde kadnlar seme ve seilme haklarn ou Bat lkesinden nce kazanm olmalarna ramen kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda temsili birok lkenin gerisindedir. Cumhuriyet dnemi, kadnlarn meslek yaamna girme, kamusal alanda yer alma ve eitime eriimde pek ok engeli amalarna katkda bulunmutur. Kadnlar, topPartisi (SHP) ise, parlamentoda kadnlarn daha ok temsil edilmesi y-
menin konumu zerinde durmaya ynlendirmitir. Bu dnemde siyasal
lumsal ve mesleki yaamda elde ettikleri mevzilere karn, siyasal alanda ters orantl olarak, az temsil edilmektedirler (Tansi, 2004: 113-114). Bu erevede siyasi karar alma mekanizmalarnda kadnlarn mevcut durumuna bakmak yararl olacaktr. 2.2.3.1. Trkiye Byk Millet Meclisi Trkiyede 1935 ylndan bugne Trkiye Byk Millet Meclisine seilen 9.134 milletvekilinin sadece 236sn kadnlar oluturmaktadr. TBMMde en yksek kadn oranna 2007 Genel Seimleri sonras % 9,1 Yani 1935ten bugne Meclis'te kadn temsilinin ortalamas % 2,6dr. ile ulalabilmitir. Mecliste en az kadn milletvekili olduu dnem, 3 kalesi arkasndan gelen 1961-1965 dnemi olmutur (Sancar, 2008). ekil killerinin oranlar yer almaktadr.
38
dn milletvekili ile 1950-1954 dnemi ve 27 Mays 1960 askeri mdaha2.4te 1935ten gnmze yllara gre seilen kadn ve erkek milletve-
100 80 60 40 20 0
1935! 1939! 1943! 1946! 1950! 1954! 1957! 1961! 1965! 1969! 1973! 1977! 1983! 1987! 1991! 1995! 1999! 2002! 2007!
Kadn! Erkek!
ekil !ekilSeim yl ve cinsiyete grestyle in document..4 ve Mecliste temsil oran, 19352.4 Error! No text of specified milletvekilli says Seim yl ve cinsiyete gre milletvekilli 2007 says ve2009) (TK, Mecliste temsil oran, 1935-2007 (Trkiye $statistik Kurumu [T$K],2009)
22 Temmuz 2007 Genel Seimleri sonucunda kadnlarn Cumhuriyet tarihinde ilk defa TBMMde % 9,1lik bir oranla temsil edildikleri grlmektedir. Bu oran Cumhuriyet tarihinin en yksek oran olmakla birlikte 60+! arzu edilen seviyeye halen ulalamad da bir gerektir. 2007 seimleri 45-59! sonucu oluan TBMMde siyasi partilerin milletvekilli dalm aadaki Kadn! tabloda yer almaktadr. 30-44!
Erkek! 15-29! Toplam!
Tablo 2.3 0-15! ve 2007 Genel Seimleri'nde siyasal partilerde seilmi kadn milletvekilli 2002 oran (TK, 2007)
0,0! 5,0! 10,0! 15,0! 20,0! 25,0! 30,0!
TBMM TBMM TBMM TBMM TBMM 23. Dnem 22. Ankara !ekil document..5 22. Dnem Siyasi Error! No text of specified style in23. Dnem ADNKS 2008e gre Dnem $li Ya# 23. Dnem Kadn Kadn Kadn Kadn Gruplamas (T$K, 2008a) Milletvekilli Parti Ad Milletvekilli Milletvekilli Milletvekilli Milletvekilli Says Says Oran (%) Says Oran (%) AK Parti CHP MHP Bamsz Toplam 341 112 71 26 550 30 10 2 8 50 8,79 8,92 2,81 30,76 9,10 13 11 24 3,8 9,9 4,36
39
Tablo 2.3te grld zere 23. Dnem TBMMde 550 milletvekillinin 50sini kadn milletvekilleri oluturmaktadr. Siyasi partiler baznda deerlendirme yapldnda; - Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti)nin kadn milletvekilli oran % 9 civar olup, 2002 Genel Seimlerine gre kadn milletvekilli oran % 100den fazla artmtr. - Cumhuriyet Halk Partisinde % 9 olan kadn milletvekilli oran 2002 seimlerine gre az bir oranda gerilemitir. - Milliyeti Hareket Partisi (MHP)ne mensup 70 milletvekillinin 2si kadndr. TBMMde kadn temsilinin en dk olduu parti % 2,8 ile MHPdir. - Demokratik Sol Parti (DSP)de kadn milletvekilli oran % 12,5tir. - Son olarak Demokratik Toplum Partisi (DTP)ne mensup 21 milletvekillinin 8ini kadnlar oluturmakta olup, % 38lik oran ile TBMMde en yksek kadn temsil oran DTPde gereklemitir. Baz siyasi partilerin 2002 ve 2007 seimlerinde kadn aday aday saylarna ilikin veriler Tablo 2.4te yer almaktadr.
Tablo 2.4 2002 ve 2007 Genel Seimleri'nde kadn aday aday says ve oranlar11 (KA-DER, 2009) Siyasi Parti Ad AK Parti ANAP CHP DP GP MHP DTP (Bamsz) 11 2007 Aday Aday Says 3.895 2.120 1.992 2.618 2.000 2.700 275 2007 Kadn Aday Aday Says 454 697 246 458 980 251 45 2007 Kadn Aday Aday Oran (%) 11,66 32,9 12,35 17,5 49 9,3 16,36 2002 Kadn Aday Aday Oran (%) 6,01 15,54 8,18 7,67 18,21 4,27 --
05.01.2008 tarihi itibariyle.
40
2002 yl verileri ile karlatrldnda 2007 yl seimlerinde kadn aday aday saysnn hemen hemen tm partilerde nemli oranda artt grlmektedir. Bu durum sre iinde milletvekilliine talip olan kadn saysnda nemli bir art olduunu ortaya koymaktadr. Tablo 2.5te 2002 ve 2007 Genel Seimleri'nde listelerde kadn aday saylar ve oranlar yer almaktadr.
Tablo 2.5 Seim listelerinde kadn aday says ve oranlar (KSGM, 2008) 1. Srada Kadn Says 2. Srada Kadn Says 3. Srada Kadn Says 2002 0 3 10 4 1 14 2007 6 4 6 6 4 12 lk 3 Srada Kadn Aday Says Toplam Kadn Aday Aday Says 454 246 697 458 251 980
2002
2007
lk 3 Srada Kadn Aday Oran (% )
Toplam Kadn Aday Oran (% )
Siyasi Parti Ad
Toplam Kadn Aday Says
2002
2007
2002 1 3 4 4 0 11
AK Parti CHP ANAP DP MHP GP
62 55 88 55 41 119
11,27 10,00 16,00 10,00 7,45 21,64
1 7 16 12 2 29
12 13 25 8 5 30
5,15 5,58 10,73 3,43 2,15 12,88
0 1 2 4 1 4
0 4 6 2 1 8
2007 seimlerinde kadn aday aday saysndaki artn ayn lde adaylk listelerine yansmad, hemen hemen tm partilerde kesinleen adaylk listelerinde kadn orannn % 20nin altnda kald grlmektedir. Ayrca aday gsterilen kadnlarn genellikle seilme ihtimalinin nispeten dk olduu alt sralarda yer ald ve birounun Meclis'e giremedii grlmektedir. 2.2.3.2. Yerel Ynetimler Yerel ynetimlerin demokrasinin gelimesinde; ayrca, kadnlarn karar alma mekanizmalarna katlmnda nemli bir rol olduu bir gerektir. Kadnlarn yerel dzeyde daha yksek oranda temsili toplumsal cinsiyete duyarl kararlar alnmasn salayabilir. Ancak Trkiyede kadnlarn siyasal yaama katlmnn ilk basama kabul edilebilecek yerel
41
2007 6 5 13 0 0 10
ynetimlerde de temsili snrldr (KSGM, 2008). Sancar (2008)a gre Trkiyede kadnlarn yerel siyasete katlma zellikleri dier lkelerle karlatrldnda ters bir eilim gstermektedir. Dnyann birok lkesinde kadnlar ulusal dzeydeki siyasette ciddi bir temsil dzeyine ulaamasalar bile, yerel siyasal kararlara katlmada daha baarl olabilmektedirler. Ancak lkemizde bu durumun tersi gereklemektedir. lkemizde yerel siyasette kadn temsiline bakldnda, kadnlarn mahalli idarelerde TBMMden ok daha dk bir oranda yer aldklar grlmektedir. 2009 Mahalli dareler Seim Sonular'na gre yerel ynetimlere seilen 301.759 kiinin sadece 3.709unu kadnlar oluturmakta olup, % 1,22lik bir orana denk gelmektedir. Seilen 3000e yakn belediye bakannn sadece 27si kadndr. 81 il merkezinden ikisinde12
kadn belediye bakan seilmitir. l Genel Meclisi yeliine seilenlerin % 3,25ini, Belediye Meclis yeliine seilenlerin ise % 4,21ini kadnlar oluturmaktadr (Mahalli dareler Genel Mdrl, 2009). Tablo 2.6ya bakldnda 2004 Mahalli dareler Seimlerine gre yerel ynetimlerde kadn temsilinin yaklak olarak % 100 artt grlmektedir.
Tablo 2.6 Trkiyede yerel siyasette seilmi kadn says ve oran (Mahalli dareler Genel Mdrl, 2009) Kadn Says 2004 Seimleri Belediye Bakanlar l Genel Meclisi yeleri Belediye Meclisi yeleri 2009 Seimleri Belediye Bakanlar l Genel Meclisi yeleri Belediye Meclisi yeleri 27 110 1.340 2.948 3.379 31.790 0,91 3,25 4,21 18 56 799 3.225 3.208 34.477 0,56 1,75 2,32 Toplam Say Kadn Oran (%)
12 Aydn ilinde CHP aday zlem EROLU ve Tunceli ilinde DTP aday Edibe AHN belediye bakan seilmitir.
42
Bir nceki dneme gre nemli bir ilerleme olduu grlse de halen lkemizde kadnlarn yerel ynetimlerdeki temsili, dnya ortalamasnn13 ok altndadr. 2009 Mahalli dareler Seim Sonularna gre muhtarlklar asndan da durum pek farkl gzkmemektedir. lke genelinde 35.000e yakn ky muhtarnn sadece 65i kadndr. Mahalle muhtarlarnn ise % 2,3n kadnlar oluturmaktadr. Kadnlarn ky ve mahalle ihtiyar meclisine katlmlarnn da ok dk olduu grlmektedir.
Tablo 2.7 Ky ve mahalle muhtarlklar ve ihtiyar meclislerinde kadn oran (Mahalli dareler Genel Mdrl, 2009) 2009 Mahalli dareler Seimleri Ky Muhtar Says Ky htiyar Meclis yesi Says Mahalle Muhtar Says Mahalle htiyar Heyeti ye Says Kadn 65 329 429 1.409 Toplam 34.275 138.177 18.607 72.583 Kadn Oran (%) 0,18 0,23 2,30 1,94
2009 Yerel Seimleri ncesi aday listelerine bakldnda siyasi partilerin kadn aday saylarnn ok dk olduu grlmektedir. Belediye bakanlklarnda AK Parti % 0,61, MHP % 1,32, CHP % 2,34 ve DTP % 11,9 orannda kadn aday gstermitir. En yksek kadn belediye bakan aday oran % 22,15 ile Trkiye Komnist Partisi (TKP) ve % 16,11 ile Liberal Demokrat Partide gereklemitir (Bkz. Tablo 2.8).
13 Belediye bakanl % 9, meclis yelii % 21 (UCLG, 2009).
43
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 2.8 2009 Yerel Seimleri'nde partilerin kadn adaylar (Bamsz letiim A [BANET], 2009) Belediye Bakanlnda Kadn Aday Says 18 26 6 46 41 62 41 3 1 19 37 3 39 37 3 5 Belediye Bakanlnda Toplam Aday Says 2.946 310 330 1.964 1.300 1.335 344 39 24 118 2.946 39 2.946 167 Kadn Adaylarn Oran (%) 0,61 8,39 1,8 2,34 3,31 4,6 11,9 7,7 4,2 16,11 1,32 7,7 1,32 22,15 -
Siyasi Parti Ad
AK Parti ANAP BBP CHP DP DSP DTP EMEP HP LDP MHP DP SP TKP Bamsz Kadn Aday Ortak Platformun Aday
Alkan (2004)a gre ulusal siyasette olduu gibi, yerel siyasette de seilme sreci olduka karmaktr ve temsilin bir yanstma ilevi grmesi uygulamada olanakszlar. stisnai durumlar hari bamsz aday olup seilmenin olanaksz olduu gz nne alndnda, bugnk koullarda siyasal partilerin aday listelerini belirleme lt ve yntemleriyse, demokratikliin salanabilmesi asndan olduka sorunludur. Adaylar genellikle parti rgt st ynetimi belirler. Bu dzenekle balantl olarak, ulusal dzeyde olduu gibi yerel dzeyde de ancak para, zaman,
44
gl kamusal iliki alar, eitim, deneyim gibi- gerekli politik kaynak ve olanaklara sahip olanlar ncelikle aday gsterilir ve seilir. Bunlarn hemen hemen tamamnda kadnlarn dezavantajl olduu aktr. Mevcut durumda yerel siyasette kadnlarn temsili ok dktr. Tekeli (1982)nin 1935-1980 dneminde TBMMde kadn temsili asndan kulland yokluk sendromunun lkemizde yerel ynetimlerde kadn temsili asndan geerli olduu sylenebilir. Nitekim, bu dk oranlar, ne geici/dnemsel ne de yreseldir (Alkan, 2004). Demokrasinin ve siyasi yaamn ilk adm saylabilecek yerel ynetimlerde kadnlarn bu derece dk temsili, zerinde titizlikle allmas gereken ciddi bir husustur (KSGM, 2008). 2.2.3.3. Siyasi Partilerin Ynetim Organlar lkemizde kadn-erkek eitliinin nndeki engellerin almas, kadnlarn siyasal karar srelerine katlarak kendi sorunlarna uygun zmler retebilmesine baldr. Kadnlarn bu srelere katlmndaki en ncelikli ara siyasi partilerdir. akr (2001)a gre lkemizde siyasi partiler cinsiyeti ideolojinin taycs ve hatta kurumsal dzeyde en st reticisi ve uygulaycs durumundadrlar. Siyasal partilerin rgt yaps, parti tzk ve programlar, siyasal reklmlar, siyaset oluturma tarz, parti liderlerinin ve parti yelerinin kadn ve erkek politikaclara bak ve deerlendirme biimleri bu durumun somut gstergeleridir (Altndal, 2007). lkemizde siyasi partilerin rgt yaps iinde partiye ilikin nemli kararlarn alnd birimler st ynetim organlardr. Partiye ilikin kararlarda yerel tekilatlarn etkisinin kstl olduu dnlmektedir. Bu bakmdan genel bakanlk, parti meclisi, ynetim kurullar gibi siyasi parti ynetim organlarnda kadnn temsili son derece nemlidir. Tablo 2.9da parti ynetim organlarnda kadnlarn temsiline ilikin rakamlar yer almaktadr.
45
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 2.9 Siyasi parti ynetim organlarnda kadnn durumu14 (KA-DER, 2009)15161718 Merkez Yrtme Kurulu/ Genel dare Kurulu Kadn/ Toplam 3/20 2/19 5/101 8/21 1/11 0/16 4/13 0/16 Kadn (%) 15 10,5 4,9 38 9 0 30,7 0 Merkez Karar Kurulu Kadn/ Toplam 13/50 20/81 5/70 24/60 7/60 5/75 20/60 4/75 Kadn (%) 26 24,6 7,1 40 11,6 6,6 33,3 5,3 Yksek Disiplin Kurulu Kadn/ Toplam 3/11 4/15 3/40 0/9 4/7 0/10 Kadn (%) 27 26,6 7,5 0 57 0
Siyasi Parti
l Bakanlar Kadn/ Toplam 0/81 3/81 2/81 2/38 5/81 0/81 2/50 0/78 Kadn (%) 0 3,7 2,4 5,2 6,1 0 4 0
AK Parti CHP15 DP16 DTP17 DSP MHP DP18 SP
Tablo 2.9da da grld zere siyasi partilerin karar verme mekaniz-
malarna bakldnda genel olarak kadnlarn katlm dktr. TBMMde
grubu bulunan partiler arasnda AK Partinin merkez tekilatlarnda (Merkez Yrtme Kolu, Merkez Karar Kurulu, Yksek Disiplin Kurulu) % 1530 arasnda deien kadn temsili grlmektedir. MHPde ise kadnlarn sadece Merkez Ynetim Kurulu'nda temsil edildii grlmektedir. CHP ve DTPde parti tznden kaynaklanan kota uygulamalar vardr. CHPde parti meclisinde % 25 kota uygulanmaktadr. DTPde ise parti ii tm kurullarda % 40lk cinsiyet kotas uygulanmaktadr. Bunun sonucu olarak
14 KA-DER verileri tarafmdan siyasi partilerin internet siteleri taranarak gncellenmitir.
16 DPnin Genel dare Kurulu'nda ve l-le tekilatlarndaki kurullarda % 20 cinsiyet kotas uygulanmaktadr. Ayrca milletvekilli seimlerinde merkez adaylarnda % 20 cinsiyet kotas uygulanaca belirtilmektedir.
15 CHPnin ile ynetim kurullarnda ve parti meclisinde % 25 orannda kota uygulanmaktadr. Merkez Yrtme Kurulu'nda, delegelikte ve aday listelerinde kota uygulanmamaktadr.
18 DPde parti tznde kadnlar iin % 30 kota uygulanmasnn olduu ve aday olma durumlarnda bu orann % 50ye karlaca yer almaktadr.
17 DTPde % 40 kota uygulanmas parti tznde yer almaktadr. Ayrca fiili olarak iki genel bakan bulunmakta olup birinin kadn olma zorunluluu vardr.
46
parti ii kurullarda kadn temsili % 40 civar olup dier siyasi partilerdeki kadn temsilinin zerindedir. Meclis'te grubu bulunmayan partiler arasnda % 30luk kota uygulayan zgrlk ve Dayanma Partisi (DP) ve kadn temsilinin ok dk olduu Saadet Partisi (SP) dikkat ekmektedir. Ancak hemen hemen tm partilerde l Bakanlar arasnda kadnlarn azl, genel merkezlerde artan kadn katlmnn tara rgtlerinde yansmasn bulmad sonucunu ortaya koymaktadr. l Bakanlar arasnda kadnlarn oran tm partilerde % 10un altndadr. Parti ii ynetim organlarnda kadnlarn yeterince temsil edilmemesinin bir sonucu olarak parti yesi kadnlar st ynetimlerde grev alan erkek yneticilerin izdii snrlar iinde hareket etmek zorunda kalmaktadrlar. Siyasi partilerin bnyesinde ncelikle ikincil olarak konumlandrlan kadnlar, aktif siyasi yaamdan uzak kalmakta; aktif siyasal katlmn iinde yer alabilenler ise eitim, aile ve salk gibi konularda grevlendirilmek suretiyle maliye, savunma ve d politika gibi birinci derece nemli siyasal alanlardan uzak tutularak pasifize edilmeye allmaktadrlar (Altndal, 2007). 2.3. Kadnlarn Siyasal Katlmna Etki Eden Faktrler Siyasal katlm hakknn tarihsel srecine ilikin blmde bahsedildii zere gnmzde demokratik lkelerin tamam siyasal katlm hakkn dil, din, etnik kken, tabaka, snf ve cinsiyet ayrm gzetmeksizin btn yurttalara tanmtr. Yasal erevede, seme ve seilme hakk nndeki btn engeller kaldrlm ve farkl toplum kesimleri arasnda bir eitlik salanmtr (Kzloluk, 1999: 211). Ancak mevcut duruma bakldnda dnyann hemen hemen her yerinde siyasal alanda kadnlar erkeklere oranla ikincil konumda yer almaktadrlar (Demir, 2002). Kadnlarn siyasal katlmna etki eden birok faktr bulunmaktadr. Bunlar be balk altnda deerlendirilebilir.19 2.3.1. Cinsiyete Dayal blm Kadnlarn siyasal katlmna etki eden faktrlerin banda cinsiyete dayal iblm gelmektedir. Cinsiyeti bak as erkekler ile kadnlara farkl toplumsal roller izmektedir. Kadnlara izilen roller genellikle ev
19 Sz konusu be balk arasnda yer alan Siyasi Parti Kadn Kollar tezin ana konusunu oluturduundan dolay ayr bir balkta deerlendirilecektir.
47
ii ilerle ilgili olmasna karn erkeklere izilen roller ev d ilerle ilgilidir. Bu cinsiyet rolleri kadnlarn ve erkeklerin farkl iler yapmasna neden olmaktadr. Kadnlar genellikle anne/e rolnn gereini yerine getirmekte, ev ii iler ile ocuk-hasta-yal bakm gibi sorumluluklar stlenmektedir. Sancar-r (2000)e gre kadnlarn yaptklar iler zel yaam alannda, dolaysyla toplumun ortak yaamnn dnda grlr; bu nedenle de kamuyu ilgilendirmeyen, dier deyile apolitik bir dnyaya ait olarak tanmlanr. Cinsiyete dayal iblm gereince, erkeklerin alma alanlar ise evin d olarak kabul edilmektedir. Erkeklerin var olduklar alan -siyasal alann da beslendii- kamusal alan olduu iin yetki karar alma mekanizmalar erkeklerin hakimiyet alan olarak grlmektedir. Bu durum erkeklerin toplumsal statsnn ykselmesine katk salamaktadr (Bora, 2008). Cinsiyete dayal i blm sonucu ncelikli olarak kadnlarn toplumsal yaam deneyimleri aile ve yakn evresiyle snrl kalmaktadr. Ayrca iblmnn toplumsal kurum ve zihniyet tarzlarna zemin oluturmas, kadnlarn yetki karar alma srelerinden ve mekanizmalarndan dlanmasn doal bir olgu haline getirmektedir. Bunun yannda kadnlarn geleneksel cinsiyet rolleri ile siyasetin badamayacana ilikin var olan dnce yaps kadnlarn eleri veya yakn evreleri tarafndan engellenmelerine yol amaktadr. Kendi cinsiyet rollerine ilikin sorunlarn ve zm taleplerini siyasal srelere tayp siyasete katlmak isteyen kadnn amas gereken ilk engel, aile ile siyasetin badamaz olduuna dair bu yaygn kanaattir (Sancar-r, 2000). Talaslnn 1996 ylnda kadn siyasetiler arasnda yapt alma sonularnda da kadnlarn siyasal yaama katlmn engelleyen temel nedenler kadnlarn ailevi sorumluluklar ve annelik rol, siyasetin erkek ii olarak grlmesi olarak tespit edilmitir (Talasl, 1996). Arat (1989)a gre toplumun ataerkil yaplanmas ve buna bal olarak erkek egemen ideolojisi, kadnlar tarafndan da byk lde iselletirdii iin cinsiyete dayal iblm devam etmektedir. Bylece kadnlar siyasi yarn dnda kalmaktadrlar (Altndal, 2006). 2.3.2. Kadnlarn Sosyo-Ekonomik Durumu Gnmzde dnyann hemen hemen her yerinde toplumsal yaamn sunduu olanaklardan kadnlarla erkeklerin eit dzeyde faydalanama48
dklar grlmektedir. Birlemi Milletler Kalknma Fonu (UNDP) tara-
fndan yllk olarak hazrlanan nsani Gelime Raporu kadnlarn ve erkeklerin toplumsal gelime olanaklarndan ne lde yararlandklarn izleme asndan nemli bir aratr. Sz konusu raporun 2009 yl verilerine bakldnda sralamaya giren 182 lke iinde toplumsal gelime
hibir lke bulunmamaktadr. Puanlama deeri 1e yakn olan skandinav lkeleri, Avustralya ve Bat Avrupa lkelerinin toplumsal cinsiyet bilir (UNDP, 2009).
olanaklarndan kadnlarn erkeklere nazaran daha fazla yararlandklar20
eitlii alannda dier lkelere gre nemli aama kaydettikleri syleneToplumsal cinsiyete dayal gelime endeksinde 182 lke arasnda 70inci srada, toplumsal cinsiyete dayal glendirme endeksinde ise lerin toplumsal gelime olanaklarndan hala eit bir ekilde yararlanmaeitimin her kademesinde eitim olanaklarndan kadnlarn erkeklerden 109 lke arasnda 101inci srada yer alan Trkiyede kadnlarn ve erkekdklar grlmektedir. Trkiyede halen bata okur-yazarlk olmak zere, daha az yararlanmakta olduu, yaam standartlarn ykseltecek bilgi ve
deneyime yeterince eriemedii grlmektedir. Ayrca kadnlarn istihdam piyasasna erkeklere nazaran ok daha dk oranda katlmakta olup, ortalama gelir dzeyleri de neredeyse erkeklerin drtte biri dzeyindedir (UNDP, 2009).
Talasl (1996)nn yapt almada da kadnlarn alma yaamna
katlmlarnn dk olmas nedeniyle ekonomik olanaklarnn yeterli olmamas, kadnlarn eitim dzeyinin yetersizlii kadnlarn siyasal katlmn engelleyen faktrler arasnda tespit edilmitir. 2.3.3. Siyasal Kltr, Siyasal Bilin ve Siyasal lgi Tm dnyada olduu gibi lkemizde de mevcut siyasal yaama ilikin kurallar erkeklerin normlarna gre ekillenmitir. Toplum tarafndan erkeklere uygun grlen para kazanma, gl olma, rekabet gibi cinsiyet rolleri, erkekler tarafndan siyasete tanm; siyasetin ileyiinde baarma, boyun edirme, ynetme, gl olma egemen deerler olarak karmza larn ve ailesini dnmek, kendinden baka insanlarn gereksinimlerine
20 Puanlama deerinin 1in zerinde olduu.
kmtr. Cinsiyet rolleri gerei hayat boyunca kendisinden ok ocuk-
49
duyarl olmak iin eitilen kadnlara siyasetin mevcut kurallar ve deerleri doal olarak yabanc gelmektedir (Sancar-r, 2000). Ayrca annelik, ev kadnl gibi cinsiyet rolleri nedeniyle zerinde nemli sorumluluklar olan, sosyo-ekonomik olarak dezavantajl bulunan kadnlar siyasette egemen erkek sylemi gerei erkeklerle eit koullarda yarmaya arlmaktadrlar. Bu sylem gereince, kadnlarn siyasette baarl olmak iin erkekler gibi gece-gndz almas, rekabetten-mcadeleden korkmamas, kendini savunabilmesi, gerektiinde saldrabilmesi-savaabilmesi gerekmektedir. Sancar-r (2000)e gre byle bir deerler dnyasnda yalnzca bu oyunu kurallarna gre oynamay becerebilen az saydaki gl kadnn baar ans vardr. Geri kalan kadnlar iin siyaset kirli ve erkek ii bir uratr. Siyasal katlm etkileyen faktrlerde de belirtildii zere siyasal bilin ve siyasal ilgi aktif siyasal katlm asndan olumlu bir hazrlk aamasdr. Siyasal gndemi, siyasi konular takip etmek, parti ve ideolojileri incelemek, bu hususlar zerine kafa yormak siyasal ilgi ve bilginin olumas ve de siyasal bilin seviyesinin ykselmesi asndan byk nem tamaktadr. Yaplan aratrmalar kadnlarn genellikle siyasete ilikin hususlara erkeklere gre daha az ilgi gsterdiklerini ve bu nedenle daha az bilgi sahibi olduklarn ortaya koymaktadr (Demir, 2002). Trkiyede renciler zerinde yaplan aratrmalarda; kz rencilerin, i ve d politika ile ilgilenmedii gibi, rejimlerle de fazla ilgili olmadklar, siyasal ierii youn olan gazete ve dergileri erkek rencilerden daha dk oranda okuduklar sonucunu ortaya koymaktadr (Balay, 1999). 2.3.4. Siyasal Sistemin Yaps ve leyii Kadnlarn siyasal katlm dzeylerini belirleyen nemli etmenlerden biri siyasal sistemin yaps ve ileyi koullardr. Siyasal sistem denilince sistemin ileyiinin temelinde yatan siyasal kltr, karar alma mekanizmalarn oluturan seim sistemleri ve adaylk sreleri, siyasi partilerin yaplar ve ideolojileri akla gelmektedir (Sancar-r, 1997). 2.3.4.1. Seim Sistemleri Seim sistemleri kadnlarn siyasal katlmn ve temsilini etkileyen nemli unsurlardan biridir. Seim sistemleri iinde kadnlarn siyasal temsilini etkileyen faktrler u ekilde sralanabilir:
50
- Seim srecinde adaylarn belirlenme yntemleri, - Seim blgesi bykl ve seim evresine den milletvekilli says, - Oylar sandalye saysna gre datma sistemi (Kabasakal, 2007). Kadnlarn siyasal temsili asndan en elverili seim sisteminin birden fazla milletvekilli seilebilen geni blge temelinde, adaylarn siyasal parti yaps tarafndan belirlendii ve liste usulnn uyguland nispi temsil sistemi olduu sylenebilir. Buna karlk, tek adayn seildii, dar blge, tek aday esasna dayanan ounluk sistemi en elverisiz sistem olmaktadr (Kabasakal, 2007). Parlamentolarda kadn temsilinin yksek olduu sve, Norve, Hollanda gibi lkelerde liste usul uygulanrken dk olduu Kanada, ABD ve ngiltere gibi lkelerde basit ounluk sisteminin uyguland grlmektedir (Onay-zkaya, 2002). 2.3.4.2. Siyasi Partilerin deolojileri Siyasi partilerin benimsedii ideolojiler, onlarn iktidara gelmesiyle birlikte ulusal politikalara yansmaktadr. Farkl ideolojik grlere sahip siyasi partilerin kadnlarn siyasal temsiline bak farkllk gstermekte; bu durum kadnn siyasal katlm dzeyini etkilemektedir. Bu bakmdan ideolojilerine gre partilerin kadnlarn siyasal katlmna ilikin baklarna gz atmak yararl olacaktr. lk olarak, sa-muhafazakar partilerin ideolojik baklar kadnlar ncelikle aile kurumu iinde e ve anne olarak tanmlayan aile merkezli anlaya dayanmaktadr. Bu bak as nedeniyle, sa-muhafazakar partiler kadnlarn aile ile ilgili toplumsal ilikiler alan dndaki yaam alanlarna katlm sorunlarna kar duyarsz kalmakta ve kadnlarn siyasal katlmlarna aile ii rollerle uygun olmas, geleneksel cinsiyet rollerinde deiime yol amamas n kabulyle scak bakmaktadr. Dinsel temelli siyasal partiler iin ise kadnlarn siyasal mekanizmalardaki temsili bir sorun tekil etmemektedir. Sz konusu partiler kadnlarn aile ii rollerini n plana kardklarndan dolay, siyasal katlma ilikin hususlar gndemlerine almamaktadrlar. Daha ok aile kurumunu destekleme vb. konular zerine younlamaktadrlar (Sancar-r 1997, 2000). Sol partiler, kadn-erkek eitliini ideolojik kimliklerinin bir paras olarak her zaman vitrinde tutarlar ve kadnlarn siyasal yaama ve kararlara
51
katlm, kadn haklarnn korunmas ve gelitirilmesi konularn sahiplenirler. Sol partiler, eitsizlik sorununun ancak kolektif zmler retilerek ve devlet aygtlar araclyla siyaset alanna mdahale edilebilecek politikalarn gelitirilebilmesi yoluyla zmlenebileceine inandklarndan dolay frsat ncelii ve kota politikalarn eitlik yolunda nemli politikalar olarak grmektedirler. Liberal partiler ise cinsler aras eitlik ilkesine inanmaktadrlar; ancak bunu gerekletirmeye ynelik devletin zorlayc mdahalelerine yol aan kamu politikalarna kuku ile yaklamektedirler (Sancar-r 1997; 2000). 2.4. Siyasi Parti Kadn Kollar Kadnlarn siyasal katlmn arttrmak, siyasi karar organlarnda eit dn kollar rgtlenmeleri nemli bir mekanizma olarak karmza kmaktadr. Kadn rgtlenmelerinin parti iindeki konumu, yetkileri, karar da kadnlarn katlmn etkilemektedir. Dnya genelinde birok partinin kadn kollar benzeri rgtlenmeler kurduu grlmektedir (IPU, 1997). 2.4.1. Rejimlere Gre Siyasi Parti Kadn rgtlenmeleri Siyasal partiler iinde kadnlar ve erkeklerin birlikte mi yoksa ayr m rgtlenmeleri gerektii 20. yzyl politikaclarnn en ok tartt sorunlardan biri olmutur (Sancar-r, 1997). Bu tartmann temel nedeni olarak parti ii iktidar ilikileri gsterilebilir. Duvergere gre parti ynetimtemsilini salamak asndan siyasi partiler bnyesinde oluturulan ka-
maktadrlar. Bunun yerine, siyasi alanda frsat eitlii ilkesini benimse-
srelerine katlm hem siyasi parti dzeyinde hem de tm siyasal alan-
leri kadn rgtlenmelerinin serbestlii kazanmas halinde partinin btnln tehlikeye sokacak rakip g merkezleri oluturabilecei endiesi tamaktadr. Bu durum kadn kollarnn bulunduu partilerde, parti yi tanmamas sonucunu dourmaktadr (Tekeli, 1982). Tekeli (1982)ye gsterse de temelde bu kayg tm siyasal partilerde yer almaktadr.
netiminin hibir zaman bu kollara gerek bir otonomi ve karar serbestligre farkl siyasal rejimlerde kadn kollar farkl yaplar halinde faaliyet Siyasi partilerin rejimleri asndan ilk olarak muhafazakar veya dinsel tebnyesinde kadnlarn ayr rgtlenmesini kabul ettikleri gzlenmektedir.
52
melli siyasi partilere bakldnda, sz konusu partilerin genel olarak parti
Sancar-r (1997)e gre bunun nedeni olarak muhafazakar ve dinsel temelli partilerin cinsiyete dayal iblmnn meru ve kanlmaz olduuna inanmas; kadnlar ve erkekler arasnda eit statden ok eit deer ilkesini benimsemesi gsterilebilir. lkemizde de muhafazakar olarak adlandrlan siyasi partilerin bnyesinde ayr bir kadn rgtlenmesine gittii grlmektedir. Refah Partisi tarafndan kurulan Hanm Komisyonlar bunun rneklerinden birini oluturmaktadr (Arat, 1999). Sosyalist veya komnist partilerde ise ayr bir kadn rgtlenmesine kar kld gzlenmektedir. Parti programlarnda21 kadnlar ile erkekler arasnda var olan tm eitsizliklerin ortadan kaldrlmasn, kadn-erkek eitliinin salanmasn amalayan sosyalist ve komnist partilerde kadn kollar benzeri rgtlenmelere kar klmakta olup kadnlarn siyasi partinin ana kademesinde eit dzeyde yer almas tevik edilmektedir (Sancar-r 1997, Tekeli 1982). lkemizde TKP ve Trkiye Komnist i Partisinin ayr kadn rgtlenmesinin bulunmamas bu anlayn halen partilerde hakim olduunu gstermektedir (Bkz. Tablo 2.10). Sol ya da sosyal demokrat partilerde ayr kadn rgtlenmelerini benimsenmi olmakla birlikte bu rgtlenmelerin yaplar, yetki snrlar ve etkinlikleri asndan dier rejimlere gre nemli farklar bulunmaktadr. Sol ve sosyal demokrat partilerde ayr kadn kollar rgtlenmesi zaman iinde giderek glenen ve partinin kadn konusundaki politikalarn belirleyen, kendi yneticilerini partinin karar mekanizmalarna tayan bir ileve sahip olmutur. Bunun bir rnei olarak Almanyada Alman Sosyal Demokrat Partisinde kurulan ve sonraki srete ayr bir kadn rgt olan Sosyal Demokrat Kadnlar Birlii gsterilebilir (Sancar-r, 1997). 2.4.2. Siyasi Parti Kadn Kollar Trleri Siyasi parti kadn kollar rgtlenmeleri yapsal olarak birbirinden farkllk gstermektedir. Temel olarak kadn kollar yaplanmasnda rgtlenme modelinin var olduunu sylenebilir. Bunlardan ilki partiden bamsz kadn rgtleridir. Bu rgtlenmelerde kadn kollar kendi ye kaydn kendisi yapmakta, kendi adna aidat toplamaktadr. Ayrca kadn kollar rgtnn partiden bamsz program ve politikas bulunmaktadr. rgtlenme bakmndan da partiden ayr bir sekreteryas ve brosu olan kadn kollar
21 www.tkip.org/parti/program.html ve www.tkp.org.tr/dosyalar/tkp/tkp-program.pdf.
53
rgtlenmeleri d yazmalarn da bu brolar araclyla yapmaktadr. Siyasi partinin yaps iinde ayr bir btn olarak rgtlenen parti kadn da partiye ye olan kadnlar genellikle ezamanl olarak kadn rgtne
kincisi ise siyasi partiden bamsz olmayan partinin kadn rgtleridir. rgtleri parti d ilikilerini dolayl yoldan yrtmektedirler. Ayn zamande ye olmaktadr. stisnalar olmakla birlikte mali bakmdan partiye bal
olan bu tarz rgtlenmelerin ayr btesi bulunmamaktadr. Siyasal partilerde yer alan dier bir rgtlenme tr ise kadn komisyonlar veya eit stat komiteleridir. Sz konusu rgtlenmelerin siyasi partiden ayr bir
yaplanmas bulunmamakla birlikte parti merkezinden ayr faaliyet dzenoluturma yetkisi de sz konusu rgtlenmelere tannm yetkilerden biridir (Sancar-r, 1997).
leme yetkisi bulunmaktadr. Ayrca partinin cinsleraras eitlik politikalarn
lkemizde faaliyet gsteren kadn kollar rgtlenmelerinin partinin kamenin kadn kollarn partiye daha fazla baml yapt, zgr hareket imkann kstlad dnlmektedir. 2.4.3. Siyasi Parti Kadn rgtlenmelerinin levleri
dn rgtleri biiminde yapland grlmektedir. Bu biimde rgtlen-
Temelde kadnlarn siyasal yaama katlmlarn olumlu ynde etkilemesi amacyla kurulmasna ramen siyasi parti kadn kollar farkl ilevler 1997): de stlenmitir. Bu ilevleri iki balk altnda toplayabiliriz (Sancar-r, - Kadn rgtlerinin temel ilevleri arasnda ilk olarak parti politikalarna kadn destei oluturma yer almaktadr. Kadnlarn gerekletirdikleri parti propagandasna ynelik faaliyetler, oy toplama almalar bu ilev kapsamnda deerlendirilebilir. Partiye ye kadnlar kendi talep ve sorunlarn parti iinde dile getirmek ve siyasete aktarmaktan ok parti merkezi tarafndan belirlenen grevleri yerine getiren bir halkla ilikiler personeli konumundadrlar. lkemizde kadn kollar, kuruluundan bugne genel olarak bu ilev etrafndan rgtlenmi ve faaliyette bulunmutur (Gne-Ayata 1995, Sancar 2000).
- Kadn rgtlerinin dier bir ilevi ise kadn bak asn parti politikalarna tamaktr. Kadn rgtlerinden partinin cinsiyet yapsn ve politikasn deitirme ve dntrme beklenmektedir. Bu ilevin
54
gerekletirilebilmesi iin kadn rgtleri bamsz bir yapda konumlandrlr ve ayr bir bteye sahip olmas salanr. IPU tarafndan kadnlarn ve erkeklerin siyasal yaama eit katlmnn salanmas iin 1994 ylnda hazrlanan Eylem Plan'nda parti ii kadn rgtlenmelerinin tamas gereken ilevler u ekilde belirlenmitir (IPU 1997, Sancar-r 1997): - Kadn rgtleri, kadnlarn kadn olmaktan kaynaklanan zgn sorunlarnn tartld ve bu sorunlarn dier parti faaliyetleri iine tanabildii platformlar olmaldr. - Kadn rgtleri, dk siyasal katlm gsteren kadnlara toplumsal ve siyasal haklarn hatrlatmak ve onlarn aktif siyasal katlmlarnn nemini kavratmak amac gden taban faaliyetlerini rgtleyen alanlar olmaldr. - Kadn rgtleri, kadnlar zellikle eitim dzeyi dk kadnlar- siyasal sistem ve seimlerle ilgili somut konular hakknda bilgilendirerek onlarn etkin katlm oranlarn arttrmaldr. - Kadn rgtleri, yerel ve ulusal dzeydeki seimler iin kadnlar aday olmaya tevik etmeli, aday kadnlarn siyasal konulardaki eitimini salamal, kampanyalarn desteklemeli, onlarn basn ve dier nemli kurumlarla iliki kurmasna yardmc olmaldr. - Kadn rgtleri, seimlerde aday olan kadnlar arasnda, sonra da seilmeyi baaran kadnlar arasnda iliki alar kurarak destek olmaldr. 2.4.4. Trkiyede Siyasi Parti Kadn rgtlenmeleri lkemizde ilk kadn kollar rgtlenmesi CHP bnyesinde oluturulmutur. 1940l yllarda TBMMde kadn temsil orannn giderek dmesine nlem olarak, CHP tarafndan kadn kollarnn oluturulmasna ynegerekletirilen 9. Kurultay'nda genlik ve kadn kollar kurulmas berulmasna ynelik dzenlemeler yaplmtr. Ynetmelikte kadn kollarnn kurulu amac olarak;
lik almalara 1950li yllarda balanmtr. CHPnin 26 Kasm 1951de nimsenmi ve 20 Ocak 1953te parti ynetmeliinde kadn kollarnn ku-
55
Trk inklab ve partimizin umdelerinin btn vatandalar, husu-
siyle kadnlar arasnda yaylmasna, benimsenmesine almak; ne ve demokrasinin kklemesinde grev almalarn salamaktr. (Altndal, 2007) ifadesi yer almtr. Kadn kollarnn grevleri olarak da; Toplantlar, konferanslar tertip etmek; brorler ve dergiler kartmak; ky ve mahalle gezileri yaparak kadn vatandalarla aydnlatc temaslarda bulunmak, partinin ye saysn, hususiyle kadn ye saysn arttrmaya almak, bal bulunduklar parti kademelerinin almalarna geni lde yardm etmek (Altndal, 2007)
Trk kadnnn sosyal ve politik anlaymzn ilerleyip gelimesi-
belirlenmitir. 1955 yllarnda balatlan kadn kollar rgtlenme almalar, 1960l yllarda tamamlanm ve kadn kollar yasal kurulu olma zelliine kavumutur (CHP, 2009).
Okuducu (2004)ya gre, kadn kollar rgtlenmesi bir mekanizma olarak 1950li yllarda parlamentodaki kadn saysndaki de ynelik nrnn ile, il ve genel merkezdeki ynetici kadrolarnn, partilerin kongre saylabilir. Kadn kollar yneticilerinin doal yelii parti ii seimlerin lemlerin sonucu ortaya kmtr. 1950-1980 aras dnemde kadn kollave kurultaylarnn doal delegeleri olmas, o dnem iin nemli gelime kaderini belirleme asndan kadnlara mdahale imkan sunmutur. Bu durum, kadnlarn parti iindeki kararlarda etkin olmas ynnde atlm nemli bir adm olarak grlebilir.
Gne-Ayata (1995)ya gre ise 1980 ncesinde partilerin iinde varolan kadn kollar kadnlarn siyaset iinde daha fazla yer almasnn yannda mobilizasyonunun arttrlmas amacyla kurulmutur. Ayrca kadn kollar uygulamasnn avantajlar dnda en belirgin dezavantaj ise kollarnn en belirgin ilevleri arasnda saydmz oy toplamak iin ger-
kadnlar siyaset iinde kadnca faaliyetlere kapatmas olmutur. Kadn ekletirilen evden eve propaganda, mahalle toplantlar ve maddi gelir kadnca faaliyetlere rnek olarak gsterilebilir (Gne-Ayata, 1998).
56
salamak amacyla gerekletirilen balo, ay organizasyonlar bu gibi
1980 ncesi dnemde CHP dnda sa partilerde de kadn kollar tekilat kurulmutur. zellikle en byk sa parti olan Adalet Partisinde de kadn kollar tekilat kurulmutur. Ancak CHPden farkl olarak Adalet Partisi kadn kollar faaliyetleri seimlere ynelik olarak, ksa dnemli olmutur. Oy toplamak ve partiye maddi gelir yaratmak dnda faaliyeti olmamtr. Gne-Ayata (1995) bunun nedenini kadn kollarnn parti ii g mcadelelerinde yer almamasna balamaktadr. 12 Eyll 1980den sonra siyasi partilerin yasaklanmas ve tm demokratik zgrlklerin snrlandrlmasyla birlikte kadn kollar rgtleri de kapanm ve almalar durdurulmutur. 1982 Anayasas'nn 68. maddesinde yer alan Siyasi partiler, kadn kolu, genlik kolu ve benzeri ekilde ayrcalk yaratan yan kurulular meydana getiremez. hkm gereince siyasi partilerin kadn kollar kurmalar yasaklanmtr. Bunun sonucu olarak siyasal partiler gnll rgtler kurarak, kadn kollar yasan amaya almlardr. Gnll kurulular arasnda, ANAPn Trk Kadnn Destekleme ve Tantma Vakf, DYPnin Doru Yol Gnllleri, Refah Partisi'nin Hanm Komisyonlar yer almaktadr (Tokgz, 1994). 23.7.1995 tarihinde yaplan Anayasa deiiklii ile siyasi partilerin kadn kollar kuramayacana dair yasak kaldrlmtr. Daha sonrasnda 2820 sayl Siyasi Partiler Kanunu'nun Siyasi partilerin tekilatna ilikin 7.maddesinde 1999 ylnda yaplan deiiklik ile siyasi partilerin tzklerinde ayrca kadn kolu, genlik kolu ve benzeri yan kurulularla, yabanc lkelerde yurtd temsilcilii kurulmas ngrlebilir. hkm eklenmitir. Bu tarihten sonra siyasi partilerin byk bir ksm kadn kollar rgtlenmesi kurmutur. Yaraman (1999)a gre 1980 ve 1990l yllarda siyasi partiler, gnll kurulular ve daha sonrasnda kadn kollar araclyla kadnlarn siyasal yaama katlmnn arttrlmasndan ok parti oylarnn arttrlmas ilevine ynelik faaliyetler yrtmtr. Tablo 2.10da 2007 Genel Seimleri'ne ve 2009 Mahalli dareler Seimleri'ne katlan, ayrca yeni kurulan-yeni oluum iine giren partilerin kadn kollar rgtlemelerine ilikin bilgiler yer almaktadr.
57
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 2.10 Siyasi partiler ve kadn kollar rgtlenmesi222324 Siyasi Parti Ad 1 2 3 4 Aydnlk Trkiye Partisi Adalet ve Kalknma Partisi Byk Birlik Partisi Bar ve Demokrasi Partisi Bamsz Trkiye Partisi Bamsz Cumhuriyet Partisi Cumhuriyet Halk Partisi zm Partisi Demokratik Sol Parti Demokratik Toplum Partisi24 Demokrat Parti Devrimci Sosyalist i Partisi Emek Partisi Gen Parti Kurulu Genel Bakan Kadn Kollar rgtlenmesi Kadn Kollar Kadn Kollar Kadn Kollar rgtlenmesi Bakan Parti aktif faaliyet gstermemektedir. Fatma AHN ule DEMRKALE Kurulu almalar devam etmektedir. Zleyha KARAKU
1998 2001 1993 2008
Oktay ZTRK Recep Tayyip ERDOAN
Yaln TOPU Kadn Kollar Mustafa AYZT Kadn Meclisi
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
2001 2002 1923 2001 1985 2005 2007 1997 1996 2002
Haydar BA Mmtaz SOYSAL
Kadn Kollar
Ayr bir kadn rgtlenmesi bulunmamaktadr.
Deniz BAYKAL Kadn Kollar23 Uur KARACA Ayr bir kadn rgtlenmesi bulunmamaktadr. Masum TRKER Ahmet TRK Hsamettin CNDORUK Kadn Kollar Kadn Meclisi Kadn Kollar Jale AIRBA Besime KONCA Aye SAYLI
evket Doan Ayr bir kadn rgtlenmesi TARKAN bulunmamaktadr. Abdullah Kadn Kollar Levent TZEL Cem UZAN Kadn Kollar Fato ARGIN TAKALE Parti aktif faaliyet gstermemektedir.
22 Tablo 2.10 siyasi partilerin internet siteleri ve parti yetkililerinden alnan bilgiler erevesinde oluturulmutur. 23 CHP Kadn Kollar Genel Bakan Gldal OKUDUCUnun 2007 ylnda grevden alnmas sonras yeni bir grevlendirme yaplmamtr. 24 Demokratik Toplum Partisi, Anayasa Mahkemesinin 11 Aralk 2009 tarihinde ald karar ile kapatlmtr.
58
Tablo 2.10 Siyasi partiler ve kadn kollar rgtlenmesi (DEVAMI) Siyasi Parti Ad 15 Hak ve zgrlkler Partisi Halkn Ykselii Partisi i Partisi Liberal Demokrat Parti Milliyeti Hareket Partisi Millet Partisi Kurulu Genel Bakan Kadn Kollar rgtlenmesi Kadn Meclisi (kurulu aamasnda) Ailelerle Dayanma Kollar nc Kadn Kadn Kollar rgtlenmesi Bakan Atama yaplmad bildirildi. Figen ATALAY
2002
Bayram BOZYEL Ragp nder GNAY Dou PERNEK Cem TOKER
16
2005
17 18 19 20
1992 1994 1969 1992
Pnar GL
Ayr bir kadn rgtlenmesi bulunmamaktadr. ennur ENEL Atama yaplmad bildirildi. Sema Yazan ZETN Ayenur TEKDAL Eser CLASUN
Devlet BAHEL Kadn Kollar Aykut EDBAL Kadn Kollar
21
zgrlk ve Dayanma Partisi Saadet Partisi Sosyal Demokrat Halk Partisi Trkiye Komnist Partisi Trkiye Sosyalist i Partisi Trkiye Partisi Yurt Partisi
1996
Alper TA
Kadn Koordinasyonu Kadn Kollar Kadn Meclisi
22 23
2001 2002
Numan KURTULMU Hseyin ERGN Erkan BA Turgut KOAK Abdllatif ENER Saadettin TANTAN
24 25 26 27
2001 1993 2009 2002
Kadn Kollar yok. Ama Emeki Kadn Brosu var. Ayr bir kadn rgtlenmesi bulunmamaktadr. Kadn Kollar Kadn Kollar
59
Tablo 2.10a bakld zaman iki husus dikkat ekmektedir. lk olarak tabloda yer alan 27 siyasi partide kadn parti genel bakan bulunmad grlmektedir. kinci olarak ise partilerin byk blmnn kadn kollar benzeri rgtlenmeleri olduudur. Tablo 2.10da yer alan 27 siyasi partinin 21inin kadn kollar benzeri rgtlenmesi bulunmaktadr. Partilerin
siyasi grne gre kadn kollar rgtlenmesi farkl adlar almaktadr. lar ismi kullanlmakta olup; sosyal demokrat ve sol grl partilerde ise kadn meclisi, kadn koordinasyonu gibi isimler yer almaktadr. Kadn kollar rgtlenmesi bulunmayan partilerden 3 sol, 1i liberal gr-
Merkez partileri ve muhafazakar-sa partilerde genel olarak kadn kol-
l olup, dier 2 parti ise lke genelinde tekilatlanmasn tamamlamam nin parti tekilatlarnda yaygn olarak yer almakta olduu sylenebilir. 2.4.5. Siyasi Parti Mevzuatlarnda Kadn Kollar alma kapsamnda siyasi parti kadn kollar rgtlerinin yasal dayanaklar ve mevzuatlar da irdelenecektir. Bu blmde Meclis'te grubu konusu partiler AK Parti, CHP, DTP ve MHPdir. 2.4.5.1. Adalet ve Kalknma Partisi
siyasi partilerdir. Bu erevede lkemizde kadn kollar rgtlenmeleri-
bulunan 4 siyasi partinin kadn kollar mevzuatlarna yer verilecektir. Sz
14 Austos 2001 tarihinde kurulan ve 3 Kasm 2002 tarihinde yaplan seimlerle iktidara gelen Adalet ve Kalknma Partisinde Genel Merkez Kadn Kollar tekilat Genel Bakan ve Babakan R.Tayyip ERDOANn Kurulu toplants 5 Nisan 2003te yaplm ve Merkez Yrtme Kurulu tekilatlanmaya gidilmitir. talimat ile 19 ubat 2003te kurulmutur. lk Merkez Karar ve Yrtme oluturulmutur (AK Parti, 2007a). Sonraki srete yerel dzeyde de AK Parti Genel Merkez Kadn Kollar tarafndan belirlenen misyona gre lir. Bunlar:
kadn kollarnn kurulu ve faaliyet amalar balk altnda toplanabi- oulcu ve katlmc demokrasi ilkesi erevesinde, kadnlarn siyasal ve sosyal yaamdaki yerinin ve etkinliinin arttrlmas amacna ynelik olarak ada ve muhafazakar demokrasi anlayna zmler retmek,
60
- Trk kadnnn ilkeli, dinamik ve gelime potansiyeli yksek nitelikleri ile ufkunu aacak siyasal perspektifle skntlarn gidermek, modern siyasal sistem ierisinde sorun zme ve karar alma yeteneini gelitirmek,
- Trk kadnnn uluslararas standartlara uygun olarak siyasette ve eitim hizmetleri ile desteklenmesini salamaktr (Narin, 2008: 30).
kamusal alanda daha fazla yer alabilmesi iin gerekli yeni ve zgn
Grld gibi belirlenen misyonda kadnlarn siyasal katlmnn arttcei faaliyetler asndan nemli bir dayanak olduu dnlmektedir.
rlmas da yer almakta olup, bu hususun kadn kollarnn gerekletireAK Partide kadn kollar yan kurulu olarak konumlandrlmtr. Parti
tzne gre kadn kollarnn Genel Merkez, il, ile ve belde dzeyinde de rgtlenmesi bulunmaktadr. Gerekli grld takdirde mahalle ve ky tekilatlanmasna da gidilebildii grlmektedir (AK Parti, 2006). AK Partide Genel Merkez'den belde tekilatna kadar her kademede
benzer bir tekilatlanmaya gidilmitir. Her kademede kadn kolu bakan, kadn kolu ynetim kurulu ve kadn kolu yrtme kurulu bulunmakta ngrlmtr. Kadn kollar kongreleri 2 yldan nce 3 yldan sonra olKurulu yeleri bu kongrelerle seilmektedir (AK Parti, 2006). olup bu organlar belirleme/seme grevi olan kongre tekilatlanmas mamak kaydyla toplanmakta ve Bakan, Ynetim Kurulu ve Yrtme Tzn 86. maddesinde Kadn Kollar Kademe Bakan ve yelerinin deye gre;
Yetki ve Grevlerine ilikin hkmler yer almaktadr. Sz konusu mad- Kadn kollar kademe bakan, ynetim ve yrtme kurullar, Parti'nin o yerde kurulu tekilat kademe organlarnn yetkilerini, kendileri asndan aynen kullanrlar.
- Bu kollarn kurulu olduklar yerde Parti'nin temsili, Parti tekilat kademe ynetim kurulu bakanna aittir. - Kadn kollar, Parti'nin o yerde kurulu tekilat kademesine bal, uyumlu ve egdm iinde alrlar.
61
- D yazmalar, Parti Ynetim Kademesi araclyla yaparlar. - Kadn kolu bakanlar grevli olduklar yerdeki tekilat kademesi ynetimi ve yrtme kurullarnn doal yesidirler. Bu sfatla oy hakk olmakszn toplantlara katlr, mzakerelere itirak ederler (AK Parti, 2006).
AK Parti Tz'nde kadn kollarna belli bir oranda bamsz hareket imkan tannm olmasna ramen kadn kolu bakanlarnn parti tetemsili asndan ikincil konumda olmasnn parti ii demokrasi ve kadn kollarnn konumu asndan olumsuz bir durum olduu sylenebilir. kilat kademesinde oy hakknn olmamasnn; kadn kollarnn, Parti'nin
Benzer bir sorunun kadn kollar rgtlerinin grevden alnmasn dzenleyen iten el ektirme maddesinde de var olduu dnlmektedir. Sz konusu maddeye gre parti tznde belirlenen nedenler sebeilemlerini yapmaya kadn kollar ynetim organlar ve e dzey parti biyle kadn kollar tekilatlarndaki bakan ve yelerine iten el ektirme tekilat ynetim organlarnn yetkili olduu grlmektedir. Seim ile greve gelen kadn kollar tekilatlarnn partinin ayn dzeydeki ynetim asndan saknca dourduu sylenebilir. 2.4.5.2. Cumhuriyet Halk Partisi Cumhuriyet Halk Partisi, lkemizde kadn kollar rgtlenmesini gerekletiren ilk partidir. 1950li yllarla Parti Tz'nde yaplan deiiklerle gtlenmelere dnmtr. 12 Eyll ve sonrasnda kesintiye urayan kurullar ile birlikte bir sre olarak devam ettirilmeye allm; 1995te (CHP, 2009). organ tarafndan grevden alnabilmesinin, kadn kollarnn meruiyeti
balayan rgtlenme almalar 1960larla birlikte il-ile dzeyinde rkadn kollar rgtlenmesi, o dnemde kurulan kadn komisyonlar ve Anayasadaki yasan kaldrlmasyla kadn kollar tekrar kurulmutur CHP Parti Tznde kadn kollarnn kurulabileceine ilikin hkm 42. maddede yer almaktadr. Sz konusu maddede il, ile ve gerek gde edilmektedir (CHP, 2008). CHP Parti Meclisi tarafndan 02.09.1995
62
rlen beldelerde partili kadn yelerden kadn kollar kurulabilecei ifa-
tarihinde kabul edilerek yrrle giren CHP Kadn Kollar Tznde kadn kollarnn alma dzen ve esaslar yer almaktadr (CHP, 2001). CHP Kadn Kollar Tznde kadn kollar rgtnn kurulu amac; - CHPnin, bata kadnlar olmak zere, toplumun eitli kesimleri arasnda daha yaygn olarak benimsenmesini salamak, - Tz'n, Program'n, Seim Bildirgesi'ni, Byk Kongre kararlarn, Parti Meclisi tarafndan belirlenen ilkeleri ve politikalar kadnlar arasnda yaymak,
- Eitimde, ailede, alma yaamnda, politikada, Trkiyenin yurt dnda temsil edilmesinde, toplumsal yaamn her alannda kadnlarn zgr ve eit bireyler olarak yer almalarna katkda bulunmak, (CHP, 2001)
olarak belirlenmitir. Kadn kollarnn kurulu amalarna ilikin ilk iki
maddenin partiye kadn destei salama ilevi olduu grlmektedir. maktadr. Bu bakmdan kadn kollarnn kurulu amalarndan birinin de kadnlarn siyasal temsilini arttrmak olduu sylenebilir.
Ancak nc madde, sosyal ve siyasal alanda eitlik fikrine dayan-
CHP, 1997 ylndan itibaren il-ile ve genel merkez kadn kolu tekilatlarnn seimle greve gelme esasn benimsemitir. Her dzeyde olaan kongreler 2 ylda bir yaplmakta ve kadn kollar yneticileri ile delegelerin seimi gereklemektedir (CHP, 2001). Bu uygulamann parti ii demokrasinin geliimi asndan nemli bir gelime olduu sylenebilir.
Genel Merkez, il ve ile kadn kollar rgtlerinin grevleri ynetmelikte
belirlenmitir. Genel Merkez kadn kollarnn grevleri arasnda kadnerkek eitlii ve kadn haklar konusunda dnyadaki gelimeleri izlemek; bu konuda yeni politikalar oluturulmas ve ada izginin yakalanmas iin Parti Meclisi'ne katkda bulunmak vb. yer almaktadr (CHP, 2001). Sz konusu grevin kadn kollarnn nemli ilevlerinden birini oluturduu dnldnde; bu grevin parti iinde ilerliinin arttrlmas parti politikalarna kadn bak asnn yansmas asndan nem tamaktadr.
63
Son olarak CHP Kadn Kollarnda iten el ektirmeye ilikin hkmlere
bakldnda kadn kollar rgtleri ayn dzeydeki parti ynetimi veya
bir st hiyerarideki kadn kollar ynetimi tarafndan grevden alnabilmektedir (CHP, 2001). Bu dzenlemenin kadn kollarnn konumu ve meruiyeti asndan sorun tekil ettii dnlmektedir. 2.4.5.3. Demokratik Toplum Partisi kurulan 49. siyasi partidir. Parti Tz'nn ikinci maddesinde yer alan Parti Tanmnda DTP kendisini insanln zgrlemesini, cinsler aras eitlikte gren bir parti olarak tanmlamtr (DTP, 2005). 9 Kasm 2005 tarihinde kurulan Demokratik Toplum Partisi25, lkemizde
DTP, Trkiyede ilk defa ebakanlk sistemini uygulayan siyasi parti olmutur. Partinin amalarnn yer ald 3. maddenin m frkasnda yer alan; Demokratik Toplum Partisi, kadn-erkek eitliini en st dzey-
de salamak zere ebakanlk sistemini savunur ve bunun kurumsallamas iin mcadele yrtr. hkm gereince (DTP, 2005) Parti kapatlmadan nce Ahmet TRK ile birlikte Emine AYNA ebakanlk grevini yrtmtr.
Parti Tz'nn 67. maddesinde Kadn Meclisine ilikin hkmler yer almaktadr. Kadn meclisinin hem genel merkez dzeyinde hem de yerel dzeyde tekilatlanmas ngrlmtr. Yine bu maddede yer alan hkm gereince kadn meclislerinin ileyiine ilikin dier hususlarn Kadn Meclisleri Ynetmeliinde dzenlenecei ifade edilmitir (DTP, 2005). DTP Parti Meclisinin 06.08.2006 tarihli karar ile yrrle giren DTP Kadn Meclisleri Ynetmenliinde kadn meclislerinin amalar yer almaktadr. Buna gre kadn meclisleri, kadnlara kar mevcut ayrm-
clkla mcadele etmek, kadnlarn toplumun her alanna eit katlmn kadna kar iddetle mcadele etmek, toplumda zihniyet dnmn
temin etmek, pozitif ayrmclk ve kota uygulamalarn yaygnlatrmak,

25 Kasm 2007de Yargtay Cumhuriyet Basavcs tarafndan hazrlanan iddianame gereince alan kapatma davas Anayasa Mahkemesi tarafndan grlm ve 11.12.2009 tarihinde aklanan karar sonucu Demokratik Toplum Partisi oybirliiyle kapatlmtr (Resmi Gazete, 2009).
64
salamak, her alanda kadnlarn rgtlln gelitirmek amacyla kurulmutur (DTP, 2006). bazlar unlardr: Kadn meclislerinin Ynetmelik'te belirlenen temel alma alanlarndan - Parti programlarn, politikalarn, seim bildirilerini topluma yaymak, tantmak, benimsetmek, gtlenmesine almak, sete yn vermek, - Partiye ye kadn saysn arttrmak ve kadn kimlii ekseninde r- Yrtlen ataerkil siyasete kar kendi gndemini belirleyerek siya- Siyasete kadn bak asnn yansmas iin almalar yrtmek, - Kadn sorunlarnn tartlaca konferans, panel, seminer vb. almalar yapmak, - Ulusal ve uluslararas sivil toplum rgtleri ve kadn rgtleri ile iliki gelitirerek ortak etkinlik gerekletirmek, - Toplumsal dnmn, aile ii demokrasinin salanmas ve toplumsal sorunlarn ortadan kaldrlmasna ynelik farkndalk yaratmak vb. (DTP, 2006).
DTPde kadn meclislerinin yeleri 2 ylda bir dzenlenen kongrelerle szcleri tarafndan temsil edilmektedirler (DTP, 2006).
seilmektedir. Kadn meclisleri kendi yeleri arasndan setikleri meclis DTP Kadn Meclisleri Ynetmeliinin Pozitif Ayrmclk baln tayan 11. maddesinde kadn-erkek eitlii salanana kadar kadnlara pozitif destek sunulmas, kota gibi zel nlemlerin alnmasnn zorunlu olduu ifade edilmektedir. Sz konusu maddede;
- Kadnlarn her kademedeki adaylk, delege ve her toplantdaki koTz'nde yer alan her dzeydeki ynetim yeliklerine seimlerde % 40 orannda cinsiyet kotas uygulanr.
numac oran konusunda kadnlar iin pozitif destek uygulanr. DTP
65
- Bu kural belediye meclis yeliklerinde, il genel meclis yeliklerinde, milletvekilliinde, ile, il kongreleri ve kurultay delegeliklerinde uygulanr. Milletvekilli adaylklarnda ye ve delegelere en az % 40 orannda kota uygulanr, st snr konulamaz. - Kadn yelerin yukardaki maddeyi uygulamaya el vermeyecek derecede az olduu koullarda mevcut olanlar grev alr. Ancak kadn ye saysnn artrlmasna ve niteliklerinin ykseltilmesine allr. - Kurultay ve konferanslarda sz hakk kullanlmas konusunda da pozitif ayrmclk uygulanr. - Pozitif destek uygulanmasnda il, ile ve kadn meclisleri genel merkezi aday belirleme almalarn yapar (DTP, 2006). hkmleri yer almaktadr. Bu erevede parti ii karar organlarnda ve seimlerde cinsiyet kotas belirlendii grlmektedir. Ayrca aday belirleme almalarnda kadn meclislerinin de grev almasnn kadn meclisi yelerinin karar organlarna katlm asndan nemli bir uygulama olduu sylenebilir. Ynetmeliin 16. maddesinde kadn meclislerinin mali alma ilkeleri ve gelir-giderlerine ilikin dzenlemeler yer almaktadr. Sz konusu maddeye gre kadn meclisleri almalarnn gerektirdii giderleri; yelik aidat, faaliyet gelirleri (kermes, len vb.), balarn yan sra Parti Tz'nn 107. maddesine gre Parti genel btesinin %15i Kadn Meclislerine ayrlr. (DTP, 2005) hkm gereince parti btesinden ayrlan paydan karlamaktadr (DTP, 2006). Ayrca kadn meclislerinin grevden alnmasna ilikin hususlara bakldnda her dzeyde kadn meclislerinin bir st kadn meclisinin kararyla grevden alnabilecei; kadn meclisi genel merkezinin ise ancak Kadn Meclisi Genel Kurulu tarafndan grevden alnabilecei hkme balanmtr. Dier partilerin uygulamalarndan farkl olarak ayn dzeydeki parti tekilatna veya bir st dzeydeki parti ynetim organna kadn meclislerini grevden alma yetkisi verilmedii grlmektedir. Hem bteye hem de grevden almaya ilikin hususlara bakldnda, sz konusu dzenlemelerin kadn meclislerinin almalar asndan nemli olduu, kadn meclislerinin parti ii meruiyeti ve konumu asndan olumlu dzenlemeler olduu dnlmektedir.
66
2.4.5.4. Milliyeti Hareket Partisi 1969 ylnda kurulan ve Genel Bakanl'n Devlet BAHELnin yrtt Milliyeti Hareket Partisinde Kadn Kollar yan kurulu olarak konumlandrlmtr. Tzn ilgili maddesinde kadn kollar tekilatnn Merkez Ynetim Kurulu karar ile kurulabilecei ve dier hususlarn hazrlanacak ynetmelikle belirlenecei yer almaktadr (MHP, 2001a). Bu erevede hazrlanan ve 2001 ylnda yrrle giren Kadn Kollar Ynetmeliinde kadn kollarnn ama, tekilatlanma, faaliyet, grev, yetki ve sorumluluklar ile alma esaslarna ilikin hkmler yer almaktadr (MHP, 2001b). Ynetmelikte kadn kollarnn kurulu amalar arasnda kadnn her alanda glendirilmesine katkda bulunmak, parti politikalarn kadnlara benimsetmek, kadnlarn temel hak ve hrriyetlerinin korunmasn ve geliimini salamak, kadnlarn siyasal katlmn tevik etmek, yardma muhta kadnlara ulamak vb. yer almaktadr (MHP, 2001). Kadn kollarnn kurulu amalarndan birini oluturan Trk kadnnn siyasete daha aktif katlmn ve lke nfusundaki oranna uygun olarak parlamentoda temsilini salamak ifadesi % 50lik bir temsilin ngrldn akllara getirmektedir. Ancak uygulamada MHP bnyesinde kadn milletvekillerinin azl26 dikkate alndnda parti iinde bu hkmn iletilmedii sylenebilir. Kadn kollar tekilatnn ynetmelikte ngrlen balca grevleri arasnda parti politikalarnn kadnlara benimsetilmesine ynelik almalar yrtmek, seminer, toplantlar dzenlemek, sosyal ve siyasal alanda gelimelerle ilgili yeleri bilgilendirmek, parti ii dayanma ve ibirliini tesis etmek, seim almalar yrtmek vb. hususlar yer almaktadr (MHP, 2001). MHPde kadn kollarnn merkez tekilatnn yannda il, ile ve belde dzeyinde de rgtlenmesi bulunmaktadr. Her dzeydeki kadn kollar bakan ve yeleri -AK Parti, CHP ve DTPden farkl olarak- atama yoluyla greve gelmektedir (MHP, 2001).
26 MHPde milletvekilleri arasnda kadn temsili % 2,85tir.
67
Tzk'te dikkati eken dier bir husus kadn kollar tekilatlarnn yapamayacaklar ilerin ayrntl olarak tanmlanm olmasdr. Sz konusu maddeye gre belde, ile ve il ynetim kurulu bakan ve yeleri: a) Parti program ve tzne aykr beyanda bulunamazlar. Kadn Kollar Merkez Ynetim Kurulunun izni olmakszn Kadn Kollar Genel Politikas hakknda deme veremezler.
b) Bir st kademeden gerekli izni almadan resmi makam ve mercilerle yazma yapamaz ve haklarnda deme veremezler. c) Kademe esasna uymadan st kademelere ikayette bulunamazlar. Ancak, bal bulunduklar kademe ile ilgili ikayetleri bulunduu takdirde, onun stndeki kademeye bavurabilirler. d) Bal bulunduklar st kademe ile balantlarn veya ilgilerini kesmeye karar veremezler (MHP, 2001). Kadn kollar rgtlerinin yapamayacaklar ilere gz atldnda kadn olarak iten el ektirmeye ilikin hkmlere bakldnda, Genel Ba-
kollar tekilatnn baml yaps ve snrlar dikkat ekmektedir. Son kan, Merkez Ynetim Kurulu ve her kademedeki ynetim kurulu bakan ve yelerinin; Ynetmelik'te ngrlen hallerde atandklar usullerle iten el ektirilebildii, hiyerarik olarak bir st ynetim organ tarafndan grevden alnabildii grlmektedir (MHP, 2001). 2.4.6. lkemizde Kadn Kollarnn Mevcut Durumuna likin Tespitler lkemizde kadnlarn siyasal alanda grnrlnn salanmasnda, katlmlarnn arttrlmasnda siyasi parti kadn kollar nemli bir rgtrnn hukuki ve fiili konumlar istenilen ilevlerin karlanmasna hizmet etmemektedir. Kadn kollarnn mevcut durumuna ilikin tespitler u ekildedir: - lkemizde siyasi partiler, kadn kollar rgtlenmelerini kadnlar siyasete hazrlayan bir yap olmaktan ok siyasal getirisi dk ileri yaptracaklar birimler olarak grmektedirler. Gnmzde siyasal par68
lenme olarak karmza kmaktadr. Bu ilevlerine ramen kadn kolla-
tilerin karar organlarnda kadnlar ok az bir oranda temsil edilmektedirler. Siyasi partilerde -istisnalar dnda- parti iinde ykselebilmi kadnlarn ise kadn kollar rgt ile balants olmad grlmek-
tedir. Bu bakmdan kadn kollar ile parti tekilat arasnda geililik olduunu sylemek zordur. Bu durum kadn kollarnda alanlarn Kamu Emekileri Sendikalar Konfederasyonu [KESK] 2007). parti iinde ykselme ansn snrlandrmaktadr (Sancar-r 2000, - Siyasi partilerin kadn kollar mevzuatlarna bakldnda baz partilerin kadn kollar yneticilerini atama usulyle belirledii, bazlarnn ise seimle greve getirme ilkesi gerei kongrelerle belirledii g-
rlmektedir. Siyasi partilerin kadn kollar yneticilerini seimle greve getirme ilkesini uygulamaya koymas, parti ii demokrasinin geliimi asndan nemli bir gelime saylabilir. Ancak bu uygulamaya
ramen kadn kollarnn demokratik oluumunun tam olarak sa-
lanm olduu sylenemez. Kadn kollar ynetimlerinin oluumunda nel merkezde olduu grlmektedir (Sancar-r, 2000).
belirleme-ynlendirmenin ve atanmasnda son karar yetkisinin ge- Kadn kollar rgtlerine ilikin siyasi parti mevzuatlarnda yer alan
grevden alnma-iten el ektirme yetkisi dier bir sorun alandr. Hemen hemen tm siyasi partilerde kadn kollar yneticileri gereke gsterilmeksizin grevden alnabilmektedir. Bu durum atama ile
greve gelenler veya seimle greve gelenler iin farkllk gstermemektedir. Bunun bir sonucu olarak kadn kollar yneticilerinin parti yneticileri ile uyumlu almas karlnda bir g alanna sahip olabilecei grlmektedir. Byle bir ereveye sktrlm kadn koletme anslar son derece snrldr (Kl 2001, Sancar-r 2000).
lar rgtlerinin siyasal partiler iinde meru ve gl bir konum elde - Kadn kollar rgtleri partilerde yan kurulu-yardmc kurulu ola-
rak konumlandrlmtr. Bu bakmdan kendi grev alanlarna giren levsizletirilmi, gszletirilmi kadn kollar rgtleri partilerin olarak deil; sadece geleneksel kadnlk rolleriyle ilikili konularn
konularda snrl karar verme ve uygulama yetkisine sahiptirler. genel politikalarnn tartld, dntrld, etkilendii bir yer ele alnd birimler olarak grlmektedir (KESK, 2007). Kadn kollar
69
rgtleri, parti iinde kadn-erkek eitlii politikas retilmesi, kadnlarn siyasal katlmnn tevik edilmesi, kadn sorunlarnn siyasete tanmas, kadn sorunlarna ynelik zm retilmesi hususlarnda
gerekli siyasi g ve yetkiden uzaktrlar (Kl 2001, Sancar-r kadnn siyasete katlmn engelleyen bir dier faktrdr. Kadn kollarnn Siyasi Partiler Yasasnda yan kol olarak tanmlanmas, parti lde engel tekil etmektedir.
2000). Kavaf (2004)a gre de siyasi partilerin tekilatlanma biimi,
tekilatlarnda kadn kollarnn karar mercii olmas noktasnda byk - Siyasi parti kadn kollar fiili olarak kadnlarn siyasal temsilinden ok ikincil faaliyetler yrtmektedir. Kadn kollar rgtlerinin byk ounluu arlkl olarak ye kayt almalar, ay, kermes, gn,
gezi organizasyonlar, mahalle toplantlar-ev gezileri vastasyla propaganda ve seim almalar ile uramaktadrlar. Bu bakmdan kadn kollar rgt, kadnlarn siyasi parti ierisindeki genel siyasal oyalama aracna dnmektedir (Tansi, 2004: 115). Kl (2001)a
alandan uzak kalmasna yol amakta, kadnlar despolitize eden bir gre kadn kollar kermes, panel ve mahalle gezileri gibi dorudan
kadn rgtlenmesine destek oluturmayan almalara hapsedilerek, politikann dnda kalmaya mahkum olmaktadrlar. Yaraman (1999)a gre de partilerin kadn kollarnn birbiriyle elien ilevleri
bulunmaktadr. Kadn kollar bir yandan kadnlar siyasetle bulutururken, dier yandan da onlarn siyasetteki erkee baml ve edilgen konumunu pekitirmektedir. Kadn kollarndaki kadnlarn grevi erkein seilmesine yardm etmek, onlarn giremedii mekanlarda seslerini duyurmak, kadnlarn beceri sahibi olduu yzyze iletiimi dna iliki ve ounlukla zel alanla snrlanmaktadr. Bu nedenlerle
onlar lehine kullanmaktr. Tm bu amalar dorultusunda kadn kakadnlarn siyasal karar srelerine katlmn salamann altyapsn oluturmas gereken kadn kollar, bugne kadar kadnlar siyasetin gettosunda tutmaya yaramtr (Sancar-r, 2000). - Kadn kollar rgt daha ok ev kadnlar ve emekli kadnlardan
olumaktadr. Bu kadnlar yukarda bahsedilen erevede gerekletirilen faaliyetlere elerinden izin aldklar, ev ilerini aksatmadklar srece izinli ve koullu olarak katlmaktadr. Ancak seim al-
70
malarnda kadn kollarnn grevleri artt iin alma saatleri gece ge saatlere kadar uzamaktadr. Kadn kollar faaliyetlerinin hafta kadnlarn katlma olanaklar ise zayftr (Tansi, 2004: 115). ii-gndz dzenlenmesi sebebiyle zaman problemleri olan alan - Yan kurulu olarak konumlandrlan kadn kollar rgtlerinin kendi
btesi bulunmamaktadr. Bu bakmdan yaptklar faaliyetlere ilikin finansman veya altyap desteini ya kendileri salamakta (aidat, kermes vb.) ya da parti tekilatlarndan temin etmeye almaktadrlar. Parti kaynaklarna ulam ve yararlanma imkanlar ancak parti ynetimlerinin onaylayaca faaliyetlerde mmkn olmaktadr. Parti ynemahrum kalmaktadr. Bu dorultuda kadn kollar rgtleri genellikle parti ynetimleri ile iyi ilikiler kurmaya almakta ve ou zaman kendi yapmak istedikleri siyasal faaliyetler yerine parti ynetiminden r 2000, Kl 2001). timi ile iyi ilikileri olmayan kadn kollar ynetimleri bu imkanlardan
onay alacaklarn umduklar almalara ynelmektedirler (Sancar- Kadn kollarna ilikin en nemli sorunlardan biri de kadn kollar rgtgenel seimlerde aday olacak kadnlar nerme ve belirleme yetki-
lerinin partinin ynetim dzeyinde yer alacak, yerel seimlerde veya sinin olmamasdr. Partide aday kadnlar st ynetimdeki erkek yneticiler tarafndan belirlenmektedir (Kl, 2001). Sancar-r (2000)e gre siyasal partilerde karar srelerinde yer alan kadnlar adaylk aamasnda partinin kadn rgtlerince nerilmemekte ve bu nedenle kadn temsilciler ile temsil edilmeyi bekleyen kadnlar arasndaki temsil ilikisi ortadan kalkmaktadr. Bu durum partiyi temsil eden kadn yneticiler veya kadn milletvekillerinin erkek politikaclara bal-baml kalmasna yol amakta; partili dier kadnlar ile arasndaki destek-kar
ilikisini engellemekte ve hatta kadn yneticiler ile kadn kollar arasnda atma kmasna neden olmaktadr. Kadn ynetici-milletvekilleri ile dier partili kadnlar arasnda var olan mesafeli iliki, kadnlarn parti ierisinde g birlii oluturmasna nemli bir engel tekil etmektedir (Kl 2001, KESK 2007, Sancar-r 2000).
- lkemizde siyasi partiler arasnda etkili bir iletiimin-diyalogun olduunu sylemek zordur. Bu durum kadn kollar iin de geerlidir.
71
Siyasi partilerin kadn kollar arasnda iletiim zayftr. Farkl siyasi partilerin kadn kollar ortaklaa almalar yrtmemekte, iletiimi en alt seviyede tutmaktadr. Ayn durum sivil toplum kurulular ile ilikiler asndan da geerlidir (Sancar, 2000). Siyasal karar alma srelerine kadnlarn eit katlabilmeleri iin kadn kollar nemli bir ara olarak grlmektedir. Ancak yukarda saylan nedenler dolaysyla siyasi partiler ierisinde faaliyet gsteren kadn kollar, kadnlar siyasetten tecrit eden, genel siyasal alana girmelerini engelleyen bir mecra ilevi grmektedir. Siyasal partilerin ynetim organlarnda yer alan kadnlar, siyasal karar verme srecine katlamamakta, sz konusu kararlara etki edememektedirler. zellikle seim almalarnda n plana kan kadn kollar, seim sonucunda oluan tabloda yer alamamaktadr (Tansi, 2004: 116-117). Bu bakmdan siyasal partilerde kadn kollarnn hak ve yetkilerinin demokratik ilkeler nda yeniden dzenlenmesi byk nem tamaktadr (Sancar-r, 2000).
72
NC BLM
3. KADIN KOLLARI VE SYASAL KATILIM

3.1. Aratrma Yntem ve Teknikleri 3.1.1. Aratrmann Amac lkemizde ilk kez 1953 ylnda CHP bnyesinde oluturulan, 12 Eyll 1980 askeri mdahalesi sonras yasaklanan ve son olarak 1995 ylnda kadn kollar kurma yasann kaldrlmas ile tekrardan parti tekilatlarnda grmeye baladmz kadn kollar yaplanmas, kuruluundan bugne kadnn siyasal yaama katlm asndan nemli bir birim olarak grlmtr. Ancak gerek siyaset iinde var olan erkek egemen zihniyet yaps gerekse yaplanmasndan kaynakl baz sorunlar nedeniyle uygulamada kadnlarn siyasal katlmn arttrmak asndan yeterince katk yaptn sylemek zordur. Yaplan literatr taramas sonucu siyasi parti kadn kollarnn yeterli dzeyde aratrlmam olduu tespit edilmi olup, bu durum nemli bir eksiklik olarak deerlendirilmektedir. Bu kapsamda, kadnlarn siyasete katlmna etki eden unsurlardan biri olduu dnlen siyasi parti kadn kollar rgtlenmelerinin lkemizdeki mevcut durumunun -hali hazrda var olan tespitler27 dikkate alnarak- rnek olarak seilecek siyasi partiler erevesinde ortaya konulmas; kadnlarn siyasal katlmn salamaya ynelik sz konusu kadn kollarnda faaliyette bulunan kadnlarn siyasal katlm konusundaki davranlarnn, bak alarnn tespit edilmesi yoluyla aratrmann literatre katk salamas amalanmaktadr. 3.1.2. Aratrmann Varsaymlar Aratrmann varsaymlar kadn kollarnn mevcut durumuna ilikin tespitlerden yola klarak belirlenmitir. Bu erevede aratrmann varsaymlar unlardr: - Siyasi partiler, kadn kollarn kadnlar siyasete hazrlayan birim olarak deil, partinin ikincil ve siyasi getirisi dk ilerini yaptracaklar birimler olarak grrler. Kadn kollar rgtlerinin byk ounluu arlkl olarak ye kayt almalar, ay, kermes, gn, gezi organizasyonlar, mahalle toplantlar-ev gezileri vastasyla propaganda ve seim almalar ile uramaktadrlar.
27 Bkz. 2.4.6 lkemizde Kadn Kollarnn Mevcut Durumuna likin Tespitler.
75
- Kadn kollar ile parti tekilat arasnda geililik yoktur. Kadn kollarnda alan kadnlar arasnda parti ii st ynetiminde grev alan kadn ok azdr. artmaktadr.
- Kadn kollar rgtlerinin zellikle seim dnemlerinde almalar - Kadn kollar rgt daha ok ev kadnlar ve emekli kadnlardan ktr.
olumaktadr. alan kadnlarn says ve faaliyetlerdeki etkinlii d-
- Kadn kollar yelerinin partiye katlmasnda ve aktif grev almasnda aile destei byk nem tamaktadr. - Kadnlarn kadn kollar faaliyetlerine katlm sreksizdir. - Kadn kollar rgtnn kendi btesi, dzenli bir gelir kayna yokmakta ya da parti ynetiminden temin etmektedir. seilme eilimi/oran dktr. tur. Finansman ve altyap desteini ya kendi olanaklaryla karla-
- Kadn kollar mensuplarnn yerel ve genel seimlerde aday olma/ - Kadn kollar rgtlerinin dier siyasi partilerin kadn kollar rgtleriyle ve STK'larla iletiimi zayftr. 3.1.3. Aratrmann Snrllklar Aratrmann en nemli snrll siyasi partilerdeki kadn kollar rgtmemesidir. Bu erevede aratrma kapsam TBMMde grubu bulunan lerinin ok sk bir araya gelmemeleri ve bazlarnn fiilen faaliyet gstersiyasi partiler ile snrlandrlmtr. Ayrca sz konusu alanda ok fazla lar arasnda yer almaktadr.
akademik alma ve aratrmann olmamas da aratrmann snrllk3.1.4. Aratrmann Evren ve rneklemi Bilimsel aratrmalarda doru bilgi sahibi olmak ve doru karar vermek esastr. Bu sebeple doru bilgilere ulama ve elde edilen bilgileri genelletirme ihtiyac vardr. Bilim, genellenebilirlii olan bilgiler btndr. Bu nedenle aratrma, sonularnn genellenebilirlii arttka deer ka76
zanmaktadr. Evrendeki btn elemanlar ayrntlaryla incelemek, gerek lma ile elde edilebilecek bilgi ynlarn zmlemek hem zaman hem de emek kaybna yol amaktadr. Snrl sayda bilgilerin yeterli olduu
zaman, gerekse maddi koullar asndan olanakszdr. Bu tarz bir a-
durumlarda bilgi ynlaryla uramak anlamszdr. Bu dorultuda ara-
trcnn aratrma evrenini btn nitelikleri ile temsil eden, onun kk bir modeli olan evrene alma evreni denilmektedir (Karasar 2005, Yazcolu-Erdoan 2007). rneklem; belli kurallara gre, belli bir evrenden seilmi ve seildii lukla rneklem kmeler zerinde yaplr ve elde edilen sonular ilgili evrenlere genellenir. Dier bir deyile, seilen rneklemden elde edilen bilgiler kullanlarak evren konusunda doru bilgilere ulalmaya allr (Karasar, 2005). Bu aratrmann alma evrenini TBMMde grubu bulunan 4 siyasi parti olan Adalet ve Kalknma Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokratik Toplum Partisi ve Milliyeti Hareket Partisinin Ankara ili kadn kollar rgtlenmesinde grev alan yeler oluturmaktadr. Sz konusu drt
evreni temsil yeterlilii kabul edilen kk kmedir. Aratrmalar oun-
partinin kadn kollar ye says toplam 16.000 civarndadr. AK Parti, CHP ve MHPnin ye saylar birbirine yakn olup, DTPnin ye says ise 1000 civarndadr. Hedef kitle says bilindii iin rneklem bykln saptamak iin aadaki forml kullanlmtr: n= Nt2pq / d2(N-1) + t2pq Sz konusu formlde; N : Hedef kitledeki birey saysn (N = 16.000) n : rneklem hacmini p : ncelenen olayn olu skln, yani rnekleme girecek birey saysn (0,5) (0,5) q : ncelenen olayn olmay skln, yani gereklememe olasln
77
t : Belirli bir anlamllk dzeyinde, t tablosunda bulunan teorik deeri (1,96) d : Olayn olu sklna gre kabul edilen rnekleme hatasn (% 5) gstermektedir (Yazcolu-Erdoan, 2007). Anket rnekleme boyutu yukarda yer alan formlden yararlanlarak n = 376 olarak hesaplanmtr. rnekler, tabakal rnekleme yntemi ile seilmitir. Bu ekilde elde edilecek bulgularn evreni temsil etme gcnn artaca dnlmtr. Saptanan alt tabakalardan ise rneklem, tesadfi rnekleme ile seilmitir. 3.1.4.1. Ankara linin Sosyo-Ekonomik Durumu 3.1.4.1.1. Nfus, Eitim ve Ekonomi
1935! 1939! 1943! 1946! 1950! 1954! 1957! 1961! 1965! 1969! 1973! 1977! 1983! 1987! 1991! 1995! 1999! 2002! 2007!
Kadn! Erkek!
2008 yl Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) verilerine gre Ankara ilinin nfusu 4.548.939 olup Trkiyenin en byk ikinci ilidir. Nfusun 2.267.779u erkek, 2.281.160 kadndr. ekil 3.1de de grld zere nfusun yaklak olarak % 50si 30 yan altndadr. Ankara ili yl!ekil 6,4lk net text of specified style in document..4 Seim yl ve cinsiyete gre milletvekilli lk Error! No g hzna sahip olup, dzenli olarak g alan bir ehirdir. says ve Mecliste temsil oran, 1935-2007 (Trkiye $statistik Kurumu [T$K],2009) zellikle Anadolu ve dier blgelerdeki evre illerden g almaktadr. Evlilik andaki nfus iinde evlilerin oran % 60tr (TK, 2008a).
60+! 45-59! 30-44! 15-29! 0-15! 0,0! 5,0! 10,0! 15,0! 20,0! 25,0! 30,0! Kadn! Erkek! Toplam!
ekil 3.1 ADNKS 2008e gre Ankara ili ya gruplamas (TK, 2008a)
!ekil Error! No text of specified style in document..5 ADNKS 2008e gre Ankara $li Ya# Gruplamas (T$K, 2008a)
78
Tablo 3.1de de grld zere nfusun % 70i be merkez ilede Yenimahalledir.
ikamet etmektedir. En kalabalk ileler srasyla ankaya, Keiren ve
Tablo 3.1 Ankara ili merkez ile nfuslar - 2008 (TK, 2008a) l ve En Kalabalk Be lenin Nfusu Ankara ankaya Keiren Yenimahalle Mamak Sincan Toplam 4.548.939 785.330 779.905 609.887 520.446 434.064 Kadn 2.281.160 401.676 394.843 310.741 257.290 214.670 Erkek 2.267.779 383.654 385.062 299.146 263.156 219.394
TK verilerine gre Ankarada okuma yazma bilmeyen kii says 154 bin civarnda olup bunlarn % 85ini kadnlar oluturmaktadr. Okuma yazma bilmeme oran Trkiye ortalamasnn altndadr. Bitirilen Eitim Dzeyi verileri dikkate alndnda kadnlarn % 50den fazlasnn ilkretim ve alt eitim dzeyine sahip olduu; Yksekokul veya faklte mezunu kadnlarn sadece % 10u oluturduu grlmektedir (TK, 2008b). lkretimde net okullulama oran % 100, ortaretimde ise % 78 olup bu oranlar Trkiye ortalamasnn zerindedir (TK, 2009a). yksekretim imkanlar da eitlidir.
Hem devlet hem de vakf niversitelerinin sayca fazla olmas sonucu 2008 yl verilerine gre Ankara ilinde igcne katlm oran % 45 olup, kadnlar asndan bu oran % 22,8dir. sizlik oranna baktmzda ise toplam % 11,8 olan isizlik orannn kadnlar asndan % 10,1 olduu grlmektedir. Sz konusu oranlar Trkiye ortalamalarna yakndr. gcne dahil olmayan nfusun nemli bir ksmnn ev ileriyle megul olma nedeniyle (% 72) i piyasasndan uzak kalmas dikkat ekicidir (TK, 2008c).
79
Ankara ili nfusunun drtte hizmet sektrnde almaktadr ve bu sektr, ilin gayrisafi haslasnda en byk paya sahiptir. Bu sektrn bu dar byk sanayinin bulunmamasdr. Kent merkezi dndaki alanlarda kadar gelimesinin nedeni, gle gelen nfusa istihdam salayacak katarm n plana kmakta olup, topraklarn yaklak % 60 tarm arazisi
olarak kullanlmaktadr. Gelir ve gidere ilikin endekslerde byklk sralamasnda ilk be il arasnda yer alan Ankarann salk hizmetleri ve ulam altyaps da gelimitir (peken, 2007). 3.1.4.1.2. dari Blmleme ve Seim Sonular 1923ten beri Trkiye Cumhuriyeti'ne bakentlik eden Ankara ili 1984 ylnda karlan 195 sayl Kanun Hkmnde Kararname ile Bykehir merkez iledir. statsn kazanmtr. Halen Ankarann 25 ilesi vardr ve bunlarn 18i 22 Temmuz 2007 Genel Seimleri'nde Ankara ilinde 2.920.818 kaytl semenin % 85,6s seimlerde oy kullanmtr. Geerli oylarn % 47,5ini tisi 8 ve % 15,2sini alan Milliyeti Hareket Partisi ise 4 milletvekillii alan Adalet ve Kalknma Partisi 16; % 28ini alan Cumhuriyet Halk Parkazanmtr. Ayrca Demokrat Parti % 2,8, Gen Parti % 1,8, Saadet
Partisi % 1,2 ve Bamszlar (Demokratik Toplum Partisi bamsz aday gstermitir.) % 1,2 oy almasna ramen Ankara ilinden milletvekillii oluturmaktadr (TK, 2007). kazanamamlardr. Seilen 28 milletvekillinin 3n28 (% 10,7) kadnlar 2009 Mahalli dareler Seim Sonular'na gre 25 ilenin tm parti tarafndan ynetilmektedir. Bu ilelerden 14 Adalet ve Kalknma Partisi Milliyeti Hareket Partisi tarafndan ynetilmektedir. Ankara ilinde grev tarafndan, drt ile Cumhuriyet Halk Partisi tarafndan ve yedi ile ise yapan kadn belediye bakan bulunmamaktadr (TK, 2009b). 2009
Mahalli dareler Seimleri'nde Ankara ili aday listelerinde kadnlarn sal kazanan partilerde AK Parti ve CHP sadece birer aday gstermi, adayn 3er kii ile DTP ve TKP gstermitir.
ys ok dk kalmtr. Tablo 3.2de grld zere belediye bakanMHP ise kadn aday gstermemitir. En fazla kadn belediye bakan
28 Adalet ve Kalknma Partisinden Akn Asan ve Zeynep Da, Cumhuriyet Halk Partisinden ise Nesrin Baytok 2007 ylnda Ankara ilinden milletvekilli seilmilerdir.
80
Tablo 3.2 2009 Mahalli dare Seimleri Ankara ili kadn belediye bakan adaylar (KADER, 2009) Siyasi Parti Ad Adalet ve Kalknma Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Demokratik Sol Parti le Kalecik Nallhan Etimesgut Kazan Bykehir ankaya Mamak ankaya Yenimahalle Pursaklar Sincan
Demokratik Toplum Partisi Saadet Partisi Trkiye Komnist Partisi
3.1.5. Veri Toplama Teknii Veri toplama yntemleri be grupta ele alnmaktadr. Bunlar anket yntemi, deney yntemi, gzlem yntemi, grme yntemi ve tarama yntemidir (Yazcolu-Erdoan, 2007). Bu almada 3 yntemden yararlanlm olup bunlar anket, grme ve tarama yntemidir. almada temel olarak anket yntemi kullanlmtr. Anket ynteminin seilmesindeki temel neden bir defada ok youn verinin toplanabilmesi, daha geni kitleye ulald iin daha byk rneklemle evrene yaklamann getirdii bulgularn gvenilirliinin ve d geerliliinin artmas olarak sylenebilir (Yazcolu-Erdoan, 2007). Bu erevede her partinin Tabaka Arl29 hesaplanarak, AK Parti, CHP ve MHPye 150er adet, DTPye ise 30 adet olmak zere toplam 480 adet Siyasi Parti Kadn Kollar Anket Formunun30 il kadn kollar rgtleri araclyla ilelerdeki kadn kollar yelerine datlmas salanmtr. yeler tarafndan doldurulan anket formlar ile ynetici29 nk alt tabaka birey says, N toplam birey says iken; Tabaka Arl = nk/ N. 30 Siyasi Parti Kadn Kollar Anket Formu Ek 1de yer almaktadr.
81
leri tarafndan toplanarak deerlendirmenin yaplabilmesi iin tarafma ulatrlmtr. Anket formlarnn bir ksm geri dnmemi; geri dnenler arasnda da eksik verilerin bulunduu anket formlar tespit edilmitir. Bu olduu tespit edilmi, analizler bu 39431 anket zerinden yaplmtr.
erevede anket formlarndan 394nn almada kullanlacak nitelikte Ayrca aratrma kapsamnda grme yntemi kullanlmtr. Grme, bireylerin eitli konulardaki bilgi, tutum ve davranlar ile bunlarn olas nedenlerinin renilmesinde en ksa yol olarak kullanlagelmitir. Grme yntemi karmak, soyut konularda veri toplama olana salamakta; yz yze veri toplanmas sayesinde verilerin geerliliini ve
gvenilirliini kontrol etmek mmkn olmaktadr. Ayrca, szel iletiim, sorularn anlalmamas durumunda grmeciye tekrar sorma imkatrmann gvenilirliini artrarak sonucu olumlu ynde etkilemektedir (Yazcolu-Erdoan, 2007). n vermekte; dolaysyla sorularn cevaplandrlma olasln ve ara-
Siyasi partilerin kadn kollar il-ile ynetimlerinden bakan/bakan yardmcs dzeyindeki yneticiler ile grme yaplmas planlanmtr. Bu kapsamda Adalet ve Kalknma Partisinden 6 ynetici (l Bakanl, Altnda, ankaya, Keiren, Etimesgut, Beypazar le Bakanl), Cum-
huriyet Halk Partisinden 5 ynetici (l Bakanl, Keiren, Etimesgut, Yenimahalle, Nallhan le Bakanl), Milliyeti Hareket Partisinden 6 ynetici (l Bakanl, ankaya, Yenimahalle, Altnda, Etimes-
gut, Beypazar le Bakanl) ve Demokratik Toplum Partisinden l Bakanl'nda grev yapan bir ynetici ile yz yze grme yaplmtr. DTP Kadn Meclisinin veri toplama srecinde yeniden yaplanmaya sadece il dzeyinde grme gerekletirilmitir. gitmesi, ile dzeyinde rgtlenmesini tamamlamam olmas nedeniyle Grme ynteminin temel ilkelerinden biri taraflarn kendilerini rahat,
ekincesiz hissetmesi; dncelerini kolaylkla ifade edebilmesidir. Gven ortam yaratlmayan durumlarda verilen cevaplarn gerei yanstdi isimlerinin aklanmayaca ifade edilmitir. Bu nedenle almada kodlama teknii kullanlacak olup, grme yaplan her kiiye Y1, Y2,
31 Analizi yaplan anket says, hesaplanan minimum rneklem says (376)nn zerindedir.
mas ok dk olmaktadr. Bu bakmdan grme yaplan kiilere ken-
82
Y3 gibi kodlar verilecektir. Grme yaplan kiilerin siyasi partideki grevi, ya, medeni durumu ve grmenin yapld tarihe ilikin bilgiler Tablo 3.3te yer almaktadr.
Tablo 3.3 Grlen kiilere ilikin bilgiler Grmeci Kodu Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7 Y8 Y9 Y10 Y11 Y12 Y13 Y14 Y15 Y16 Y17 Y18 Grevi l Yneticisi le Bakan le Bakan le Bakan le Bakan le Bakan l Yneticisi le Bakan le Bakan le Yneticisi le Bakan l Yneticisi l Yneticisi le Bakan le Bakan le Bakan le Bakan le Bakan Ya 44 39 28 45 28 34 58 49 55 60 54 45 50 50 49 53 35 32 Medeni Durum Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Evli Grme Tarihi 31.08.2009 01.09.2009 03.09.2009 03.09.2009 07.09.2009 24.09.2009 31.08.2009 02.09.2009 01.09.2009 02.09.2009 24.09.2009 18.09.2009 30.08.2009 09.09.2009 10.09.2009 10.09.2009 11.09.2009 24.09.2009
Grme ile elde edilen verilerin kaydedilmesinde iki yntem kullanlmtr. lk olarak not alma sorununu ortadan kaldrmak iin kayt cihaz kullanlmtr. Grlen kiilere grmelerin kayt cihaz ile kaydedilmesi ko83
nusunda bilgi verilerek onay alnmtr. Kayt cihaz kullanlmasn kabul znn kullanlmasna izin verilmedii durumlarda ise katlmclarn sorulara cevaplar ve grleri not edilerek veri toplanmaya allmtr. iin literatr taramas yaplmtr.
eden katlmclar ile yaplan grmeler kayt altna alnmtr. Kayt ciha-
Son olarak almann kuramsal ve kavramsal erevesini oluturmak 3.1.6. Anket Formunda Yer Alan Sorularn zellikleri ve Uygulanmas Anket formu blm olarak hazrlanmtr. lk blmde ankete katlan kiilerin demografik (sosyo-ekonomik) zelliklerini, yani ya, doum amacyla sorulara yer verilmitir. yeri, medeni durumu, eitim durumu, meslek ve gelir dzeyini lmek kinci blmde ye kadnlarn siyasi parti kadn kollar faaliyetlerine katlm skln, faaliyet eitliliini, toplant gndemlerini ve siyasi karar alma mekanizmalarna adaylk/seilme durumlarn tespit amal davransal sorulara yer verilmitir.
Son blmde ise yelerin kadnn siyasal katlm, siyasal katlmda kadn kollarnn yeri, kadn kollarnn mevcut durumu ve ilevleri, kadn kollarnn mevcut yapsnda gerekletirilebilecek deiiklikler/ dzenlemelere ilikin 25 yargsal soruya yer verilmitir. Soru formunda hem ak ulu hem de kapal ulu sorulara yer verilmitir. Ancak ak ulu sorularn fazlal, verilerin snflandrlmasn zorlatracandan genellikle sorular kapal ulu olarak hazrlanmtr. Anket formunun
ikinci blmnde yer alan, kadn kollarnn faaliyet eitliliini ve gndem mi ve dolduran kiinin bu olaslklar arasndan tercih yapmas istenmitir. dan yelere uygulanmtr. Uygulanmas
konularn tespit amal sorularda mevcut tm olaslklar soruya yerletirilAnket formlar partilere elden teslim edilmi olup, parti yetkilileri tarafn3.1.7. Grme Formunda Yer Alan Sorularn zellikleri ve alma kapsamnda grmeler sadece kadn kollarnda ile ve il dzeyinde bakanlk grevini yrtenlerle yaplmtr. Bu dorultuda grme
84
formunda32 grlen kiilere siyasi gemilerini, kadn kollar olarak yaptklar faaliyetleri, kadnlarn siyasal katlm ve lkemizdeki kadn sorunu hakkndaki dncelerini yanstacak ak ulu sorular yer almtr. 3.1.8. Verilerin Analizi ve Deerlendirilmesi Anket almas uygulandktan sonra, elde edilen veriler Microsoft OFprogramyla istatistiki analizler yaplmtr. almada frekans tablolara ve apraz tablolara yer verilmi olup baz deikenler arasnda ki-kare anlamllk testi yaplmtr. FCE EXCEL 2007 programna aktarlm ve daha sonra SPSS 16.0
Yaplan ki-kare iliki analizi sonucunda Anlamllk Dzeyi (P) < Tablo De-
eri () = 0,05 tablo deerinden kk ise deikenler arasnda iliki olduu kabul edilmitir. Yani deikenler arasnda istatistiksel olarak iliki vardr sonucuna ulalmtr. Aksi halde Anlamllk Dzeyi (P) > Tablo olmad kabul edilmitir. Yani deikenler arasnda istatistiksel olarak iliki yoktur sonucuna ulalmtr. Anket almas sonucu elde edilen veriler, grmeler sonucu elde edilen veriler ve literatrde yer alan tartmalar ile birlikte deerlendirilerek ele alnmtr. Yaplan analiz almasnda grme notlarndan katlmblmnde baz katlmclarn ifadelerine yer verilmitir.
Deeri () = 0,05 tablo deerinden byk ise deikenler arasnda iliki
clarn kendi ifadeleri yeniden incelenmi ve bulgularn deerlendirilmesi Bulgular blmnde arlkl olarak grafik ve ekillere yer verilmitir. Anket sorularna ilikin detayl frekans tablolar Ek 3te yer almaktadr. 3.1.9. Anket Sorularnn Gvenilirlik Analizi Sonular Anket formunun 6. ksmnda yer alan eilim/tutum lmeye ynelik 25 sorunun 5li Likert lei (Kesinlikle katlyorum, Katlyorum, Fikrim Yok, Katlmyorum, Kesinlikle Katlmyorum) ile puanlama yoluyla llen deerlilii ve gvenilirlii iin Cronbachs Alpha test istatistii kullanlmtr. Cronbach Alfa Katsaysnn deerlendirilmesinde uyulan deerlendirme lt;
32 Grme formu Ek 2de yer almaktadr.
ikenleri iin Gvenilirlik analizi yaplmtr. Sz konusu sorularn ge-
85
0,00 < 0,40 ise lek gvenilir deildir. 0,40 < 0,60 ise lek dk gvenilirliktedir. 0,60 < 0,80 ise lek olduka gvenilirdir. 0,80 < 1,00 ise lek yksek derecede gvenilirdir (zdamar, 2002: 673). Anket sorularndan 6. blmde yer alan sorulara ilikin Cronbach Alpha () istatistii = 0,873 olarak hesaplanm; dolaysyla gvenilirlik test snamasnda kullanlan lein yksek derecede gvenilir olduu bulunmutur.33 3.2. Bulgular Bulgular blm alt balktan olumaktadr. lk olarak katlmclarn demografik bulgularna yer verilecektir. Daha sonra katlmclarn kadnn siyasal yaama katlm hakkndaki grlerinden bahsedilecektir. Son olarak kadn kollarna ilikin bulgular bal altnda kadn kollarnn toplant skl, faaliyetleri, dier kadn rgtleriyle ilikisine dair bulgular, yelerin siyasal karar alma mekanizmalarna katlm, yelik srelerine ilikin veriler ve kadn kollarnn nemi ve ilerliine ilikin grler yer almaktadr. 3.2.1. Aratrmann Demografik Bulgular Aratrmada ankete katlan kadn kollar yelerine; ya, doum yeri, medeni durumu, ocuk says, ikamet ettii ile ve Ankarada ikamet sresi, eitim durumu, meslei, almyorsa nedeni, evli ise einin eitim durumu ve meslei, kiisel gelir dzeyi ve aile gelir dzeyi sorulmutur. 3.2.1.1. Ya Ankete katlan 394 kadn kollar yesinin vermi olduklar cevaplara gre yalar be farkl gruba ayrlarak incelenmitir.
33 Gvenilirlik Analizi Sonularna ilikin tablolar Ek 4te yer almaktadr.
86
Tablo 3.4 Ankete katlanlarn ya gruplamas YA Geerli 18-25 26-35 36-45 46-55 55 + TOPLAM Frekans 17 60 132 152 33 394 Yzde 4,3 15,2 33,5 38,6 8,4 100,0 Geerli Yzde 4,3 15,2 33,5 38,6 8,4 100,0 Kmlatif Yzde 4,3 19,5 53,0 91,6 100,0
Ankete katlan kadn kollar yelerinin % 38,6snn 46-55 ya aralnda, % 33,5inin 36-45 ya grubu aralnda olduu grlmektedir. 18-35 ya grubu aralndakilerin orannn % 19,5 olduu dikkate alndnda orta ya ve st grubundaki kadnlarn kadn kollarnda daha youn ekilde grev aldklar grlmektedir. ekil 3.2de kadn kollar yelerinin ya gruplar grafiksel olarak yer almaktadr.
% 50 50%!
40%! % 40
% 30 30%! % 20 20%! % 10 10%! %0 0%!

YA#! 18-25! 26-35! 36-45! 46-55! 55+!
% 4,30 4,30%!
% 15,20 15,20%!
% 33,50 33,50%!
% 38,60 38,60%!
% 8,40 8,40%!
!ekil Error! No text of specified style in document..6 Ankete Katlanlarn Ya# Gruplamas ekil 3.2 Ankete katlanlarn ya gruplamas
100%!
Kadn kollar yelerinin ya dalm gz nne alndnda siyasal kat80%! lm ve ya arasndaki ilikiye ynelik aratrmalarn sonularna paralel 60%! olarak kadn kollarna katlmn genler arasnda (18-25 ya) dk ol40%! duu, orta ya grubundan (25 ya ve yukars) balayarak katlma eili20%! minin ykseldii, 40-50 ya aras dnemde en st seviyeye ulat, 50 0%! Ankara! Di$er! ya sonras tekrar dt sylenebilir.
Do$um Yeri! 40,10%! 59,90%!
!ekil Error! No text of specified style in document..7 Do"um Yeri De"i#keni
87
3.2.1.2. Doum Yeri ve Ankarada kamet Sresi 50%! Ankara ili siyasi parti genel merkezlerinin bulunduu, siyasi etkinlikle30%! rin youn biimde yaand bir ehirdir. Bu bakmdan Ankarann dier 20%! ehirlere nazaran siyasal etkinlikleri izleme, siyasal eylemlere katlma 10%! olanaklar sunduu; siyasal katlmay tevik edici bir etkiye sahip olduu 0%! dnlmektedir. Bu erevede ankete36-45! kadn kollar yelerine katlan 18-25! 26-35! 46-55! 55+! doum YA#! ve Ankarada ikamet sreleri sorulmutur. yerleri 4,30%! 15,20%! 33,50%! 38,60%! 8,40%!
!ekil Error! No text of specified style in document..6 Ankete Katlanlarn Ya# Gruplamas
40%!
100%! % 100
% 80 80%!
60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20

%0 0%!
Ankara!
%40,10%! 40,10
Di$er! 59,90%! % 59,90
Do$um Yeri!

ekil 3.3 Doum yeri deikeni
100%!
Kadn kollar mensuplarnn % 40,1inin Ankara doumlu olduu, % 80%! 59,9unun ise farkl bir ehirde domasna karn ilerleyen yllarda 60%! Ankaraya yerletii grlmektedir. Ankara dnda domasna karn sonradan Ankaraya yerleen 236 kadn kollar mensubunun Ankaradaki 40%! ortalama ikamet sresi 24 yldr. Doum yeri Ankara d olan yelerin 20%! nemli bir ksm Anadolu blgesindeki illerden Ankaraya gelmitir. Ankarada doanlarn oran (% 40) ve baka yerde domasna ramen Bekar! Evli! Bo%anm%! uzun yllardr Ankarada ikamet edenlerin oran dikkate alndnda ka!ekil Error! No text of specified style katlm gstermesinde Ankara ilinin dn kollar mensuplarnn siyasalin document..8 Medeni Durum De"i#keni sunduu sosyo-ekonomik imkanlarn da etkisi olduu dnlmektedir.
0%!
88
3.2.1.3. Medeni Durum ve ocuk Says Kadnlarn medeni durumlar, e, ocuklar ve ailenin dier bireyleri ile ilikilerini belirlediinden siyasal yaama etkin biimde katlabilmeleri iin gerekli koullarn olumas asndan nemlidir (Talasl, 1996). Bu erevede ankete katlan kadnlarn medeni durumu incelenmitir.
Tablo 3.5 Medeni durum deikeni Medeni Durum
40%! 30%! 20%! 50%!
Frekans 50 42 302
26-35!
Yzde 12,7 10,7 76,6

36-45!
Geerli Yzde 12,7 10,7 76,6

46-55!
Kmlatif Yzde 12,7 23,4 100,0

55+! 8,40%!
Geerli
Bekar
Boanm 10%!
0%! Evli 18-25! 4,30%!
TOPLAM
YA#!
15,20%! 394
33,50%! 100,0
38,60%! 100,0
!ekil Error! No text of specified style in document..6 Ankete Katlanlarn Ya# Gruplamas
Ankete katlan kadnlarn medeni durumu incelendiinde; yaklak olarak 100%! yzde % 76,6snn evli, % 12,7sinin bekar, % 10,7sinin ise boanm 80%! olduu grlmektedir. Bu bakmdan kadn kollarnda alanlarn byk 60%! bir ounluunu evli kadnlar oluturmaktadr. Kadn kollar mensupla40%! rnn orta ya ve st gruplarda younlam olmasnn evlilerin payn 20%! ykselttii dnlmektedir. ekil 3.4te kadn kollar mensuplarnn me0%! Ankara! Di$er! deni durumu grafiksel olarak gsterilmektedir.
Do$um Yeri! 40,10%! 59,90%!
% 100 100%! % 80 80%! % 60 60%! % 40 40%!

20%! % 20
% 0%! 0
Bekar! Evli! Bo%anm%!
!ekil Error! No text of specified style in document..8 Medeni Durum De"i#keni ekil 3.4 Medeni durum deikeni
89
Annelik rolnn kadnlarn toplumsal, ekonomik ve siyasal yaama katlmlarna etki ettii yaygn olarak dile getirilmektedir. Kadnn tad annelik rol dolaysyla sahip olunan ocuk says, siyasal yaama etkin katlmn etkilemektedir. Siyasal partilerde aktif grev almak iin harcanmas gereken zaman ve maddi klfet ile alnmas gereken sorumluluklar asndan ocuk sahibi olan kadn siyaseti daha ok engel ile kar karyadr (Talasl, 1996). Bu erevede ankete katlan yelere ocuunuz var m? sorusu yneltilmitir. Sz konusu soruya 339 ye Evet, 55 ye ise Hayr cevabn vermitir. Yani yelerin % 86s ocuk sahibidir. Evet cevab veren 339 kiinin ocuk saysna ilikin bilgiler ekil 3.5te yer almaktadr.
% 60%! 60 % 50%! 50 % 40%! 40 % 30%! 30 % 20%! 20 % 10%! 10 % 0%! 0

ocuk Says! 1! 2! 3! 4+!
% 13,9 13,9%!
% 53,7 53,7%!
% 23,6 23,6%!
% 8,8 8,8%!
!ekil Error! No text of specified style in document..9 ocuk Says De"i#keni ekil 3.5 ocuk says deikeni
Evet cevab veren kadn kollar yelerinin % 53,7sinin 2, % 23,6snn ise 3 ocuu bulunmaktadr. Kadn kollar yelerinin ortalama ocuk says ise 2dir. Bu erevede kadn kollar yelerinin byk ounluunun orta ya st, evli ve ocuk sahibi kiilerden olutuu"sylenebilir. TBMM!de kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir." 3.2.1.4. Katlmclarn Sosyo-Ekonomik Durumlar 100%!
80%! Siyasal
katlmay etkileyen en nemli faktrlerden biri de kiinin sosyo60%! ekonomik durumudur. Daha nce de bahsedildii gibi zellikle eitim, gelir dzeyi, meslek gibi etkenler siyasal katlmann dzeyi ve biimini 40%! etkilemektedir. 20%!
0%!
90
Kesinlikle katlmyorum!
Katlmyorum!
Fikrim yok!
Katlyorum!
Kesinlikle Katlyorum!
ncelikli olarak eitim ile siyasal katlma arasndaki ilikiye bakldnda eitimin siyasal katlmay belirleyen etkenlerin en kuvvetlisi olduu ve eitim seviyesinin ykselmesiyle siyasal katlma dzeyinin de artaca lasl 1996). Bu erevede kadn kollar yelerine eitim durumlar sorulmutur.
pek ok siyaset bilimci tarafndan kabul grmektedir (Baykal 1970, Ta-
Tablo 3.6 Eitim durumu deikeni Eitim Durumu Geerli Okur-yazar lkokul ve Dengi Mezunu Ortaokul ve Dengi Mezunu Lise ve Dengi Mezunu Yksekokul Mezunu niversite Mezunu Yksek Lisans/Doktora Mezunu Dier TOPLAM Frekans 5 57 66 160 40 59 3 4 394 Yzde 1,3 14,5 16,8 40,6 10,2 15,0 0,8 1,0 100,0 Geerli Yzde 1,3 14,5 16,8 40,6 10,2 15,0 0,8 1,0 100,0 Kmlatif Yzde 1,3 15,7 32,5 73,1 83,2 98,2 99,0 100,0
Eitim dzeyi asndan bakldnda, ankete katlanlarn % 14,5i ilkokul ve dengi mezunu, son olarak % 26s ise yksekretim mezunudur.
ve dengi mezunu, % 16,8i ortaokul ve dengi mezunu, % 40,6s lise
TK ADNKS 2008 verilerine gre Ankarada yaayan kadnlarn % 57si ket sonularna gre ise kadn kollar yelerinin % 33 lise-alt, % 67si
lise-alt, % 43 ise lise ve zeri eitim dzeyindedir (TK, 2008b). Anlise ve zeri eitim seviyesine sahiptir. Bu bakmdan siyasal yaam iinseviyesinde olduu grlmektedir.
de grev alan kadn kollar yelerinin Ankara ortalamas zerinde eitim
91
Bireyin iinde yaad yerleim birimi ve eitim dzeyinden ayr tutulamayacak olan meslek yaam siyasal katlmay, siyasal bilinlenme dzeyinden parti almalaryla ilgilenme, zaman ayrma ve sorumluluk almaya kadar eitli boyutlarda etkilemektedir (Talasl, 1996). Mevcut duruma ilikin tespitlerde34 kadn kollar yelerinin nemli bir blmn ev kadn ve emeklilerin oluturduu; alan kadnlarn zaman problemleri nedeniyle katlmnn dk olduu belirtilmitir. Bu kapsamda kadn kollar yelerine meslekleri sorulmu olup verilen cevaplar erevesinde ortaya kan veriler Tablo 3.7de yer almaktadr.
Tablo 3.7 Meslek deikeni Meslek Geerli Ev Hanm zel Sektrde cretli alan Serbest Meslek zel Sektrde veren/ Ynetici Kamu Sektr Emekli renci Dier TOPLAM Frekans 208 29 24 8 7 94 10 14 394 Yzde 52,8 7,4 6,1 2,0 1,8 23,9 2,5 3,6 100,0 Geerli Yzde 52,8 7,4 6,1 2,0 1,8 23,9 2,5 3,6 100,0 Kmlatif Yzde 52,8 60,2 66,2 68,3 70,1 93,9 96,4 100,0
Meslek deikenine verilen cevaplar erevesinde yelerin yarsndan fazlasn (% 52,8) evhanmlarnn, % 23,9unu emeklilerin, % 17,3n alanlarn, % 2,5ini ise rencilerin oluturduu grlmektedir. Yani kadn kollar mensuplarnn drtte n ev kadnlar ve emeklilerin oluturduu sylenebilir. Katlmclarn yalnzca % 17sinin alyor olmas dikkat ekicidir. Katlmclara sorulan Eer almyorsanz nedeni? sorusuna katlmclarn % 23,3 uygun ii bulamadm, % 22,1i ev ileri ve ocuk ba34 Bkz. 2.4.6. lkemizde Kadn Kollarnn Mevcut Durumuna likin Tespitler.
92
km grevlerim var % 18,1i almak istemiyorum cevabn verirken sadece % 13,3 halen i aryorum cevabn vermitir. Kadn kollar yelerinin elerinin eitim durumu ve mesleklerinin de ye kadnlarn siyasal katlmlar asndan nemli etkenlerden biri olduu dnlmektedir. Tablo 3.8de kadn kollarna ye kadnlarn elerinin eitim dzeylerine ilikin bilgiler yer almaktadr.
Tablo 3.8 Elerin eitim dzeyi deikeni Ein Eitim Dzeyi Geerli Okur-yazar lkokul ve Dengi Mezunu Ortaokul ve Dengi Mezunu Lise ve Dengi Mezunu Yksekokul Mezunu niversite Mezunu Yksek Lisans/Doktora Mezunu Dier Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 5 30 43 99 44 80 5 1 307 87 394 Yzde 1,3 7,6 10,9 25,1 11,2 20,3 1,3 0,3 77,9 22,1 100,0 Geerli Yzde 1,6 9,8 14,0 32,2 14,3 26,1 1,6 0,3 100,0 Kmlatif Yzde 1,6 11,4 25,4 57,7 72,0 98,0 99,7 100,0
Elerinin eitim dzeyine bakldnda, yaklak % 42sinin yksekretim, % 32,2sinin lise ve dengi, % 23,8inin ise ilkokul veya ortaokul mezunu olduu grlmektedir. TK ADNKS 2008 verilerine gre Ankarada yaayan 15 ve yukar ya grubundaki erkeklerin % 16,5i niversite, % 30u ise lise ve dengi eitim seviyesindedir (TK, 2008b). Bu bakmdan kadn kollar mensuplarnn elerinin Ankara nfusu iinde st eitim grubunda yer aldklar sylenebilir.
93
Ankete katlan kadn kollar yelerinin elerinin mesleklerine ilikin bilgiler Tablo 3.9da yer almaktadr.
Tablo 3.9 Ein meslei durumu deikeni Ein Meslei Geerli almyor/siz zel Sektrde cretli alan Serbest Meslek zel Sektrde veren/ Ynetici Kamu Sektr/Memur Esnaf Emekli Dier Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 2 31 61 7 75 24 98 5 303 91 394 Yzde 0,5 7,9 15,5 1,8 19,0 6,1 24,9 1,3 76,9 23,1 100,0 Geerli Yzde 0,7 10,2 20,1 2,3 24,8 7,9 32,3 1,7 100,0 Kmlatif Yzde 0,7 10,9 31,0 33,3 58,1 66,0 98,3 100,0
Elerinin meslek deikenine bakldnda, % 32,3nn emekli olduu, % 24,8inin kamu sektrnde alt, % 20,1inin serbest meslek ile urat, % 10,2sinin zel sektrde cretli olarak alt, % 6.1inin esnaf olduu ve % 1,8inin zel sektrde iveren/ynetici olarak alt grlmektedir. Siyasal katlm belirleyen ve etkileyen en nemli unsurlardan biri de gelir dzeyidir. Bu bakmdan kadn kollar yelerine kiisel gelir dzeyleri ve aile gelir dzeyleri sorulmutur. lk olarak Tablo 3.10da kiisel gelir dzeylerine ilikin bilgiler yer almaktadr.
94
Tablo 3.10 Kiisel gelir dzeyi deikeni Kiisel Gelir Dzeyi Geerli 0-1000 TL 1001-2000 TL 2001-3000 TL 3001 TLden yukar Dier Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 145 71 22 10 7 255 139 394 Yzde 36,8 18,0 5,6 2,5 1,8 64,7 35,3 100,0 Geerli Yzde 56,9 27,8 8,6 3,9 2,7 100,0 Kmlatif Yzde 56,9 84,7 93,3 97,3 100,0
Kadnlarn % 35i kiisel gelir dzeyine ilikin soruya cevap vermemitir. Kiisel geliri olduunu belirten 255 katlmcnn, yarsndan fazlasnn aylk gelirinin 1000 TLnin altnda olduu grlmektedir. Aylk geliri 2000 TLnin zerinde olanlarn oran ise % 15in altndadr. kinci olarak Tablo 3.11de ise aile gelir dzeylerine ilikin bilgiler yer almaktadr.
Tablo 3.11 Aile gelir dzeyi deikeni Aile Gelir Dzeyi Geerli 0-1000 TL 1001-2000 TL 2001-3000 TL 3001 TLden yukar Dier Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 91 149 84 32 4 360 34 394 Yzde 23,1 37,8 21,3 8,1 1,0 91,4 8,6 100,0 Geerli Yzde 25,3 41,4 23,3 8,9 1,1 100,0 Kmlatif Yzde 25,3 66,7 90,0 98,9 100,0
95
Kadn kollar mensuplarnn aile gelir dzeyine bakldnda, yaklak olarak % 65inin 1000-3000 TL dzeyinde gelire sahip olduu, sadece % 9unun 3000 TL ve zeri gelir seviyesine sahip olduu grlmektedir. Siyasal yaamda etkin rol oynamann en nemli koullar kaynaklarn birouna ayn anda sahip olmaktr. Siyasal katlma etki eden faktrlerden birinin de gelir durumu olduu dnlrse, kadn kollar yelerinin kiisel gelir dzeylerinin dk olduu grlmektedir. Genel olarak deerlendirmek gerekirse kadn kollar yelerinin orta ya ve st grupta olan, evli, ocuk sahibi, nemli blm lise ve zeri eitim seviyesinde olan ev kadnlar ve emeklilerden olutuu grlmektedir. Yine yelerin byk blm almad iin kiisel gelirlerinin dk, ancak aile gelir dzeylerinin -nispeten- yksek olduu grlmektedir. 3.2.1.5. kamet Edilen le Anket almasna katlan kadn kollar yelerinin ikamet ettii ileler Tablo 3.6da yer almaktadr.
Tablo 3.12 kamet edilen ile deikeni kamet Edilen le Geerli Altnda ankaya Etimesgut Glba Keiren Mamak Sincan Yenimahalle TOPLAM Frekans 29 79 41 20 61 33 65 66 394 Yzde 7,4 20,1 10,4 5,1 15,5 8,4 16,5 16,8 100,0 Geerli Yzde 7,4 20,1 10,4 5,1 15,5 8,4 16,5 16,8 100,0 Kmlatif Yzde 7,4 27,4 37,8 42,9 58,4 66,8 83,2 100,0
96
Ankete katlmn en youn olduu ileler srasyla ankaya, Yenimahalle, Sincan, Keiren, Etimesgut ve Mamaktr. Tablo 3.1de (Bkz. syf. 74) yer alan Ankara ili ile nfuslar dikkate alndnda anket verilerinin Ankara ilini temsil gcnn yksek olduu dnlmektedir. 3.2.2. Kadnn Siyasal Yaama Katlmna likin Bulgular ve Grler almann bu blmnde katlmclarn kadnn siyasal katlmna ilikin grlerine yer verilerek deerlendirmelerde bulunulacaktr. 3.2.2.1. Kadnlarn Siyasal Yaama Katlm lkemizde kadnlarn siyasal katlmnn ok dk olduu bir gerektir. Konuya ilikin olarak grme yaplan farkl partilerin kadn kollar ynenu ifade etmektedirler. unu bir katlmc; ticileri de Trkiyede kadnlarn aktif siyasal katlmlarnn dk olduuNfusun yarsn oluturan kadnlarn siyasal temsilinin ok dk olduGerekten zc, kadnlarn ben siyasette ok daha fazla yer kadnlar oluturuyor ama siyasete katlm ok dk. (Y11, le bakan)
almas gerektiini dnyorum...Nfusun yarsndan fazlasn
szleriyle ifade ederken, benzer bir ekilde dier bir partiden katlmc ise mevcut durumu u ekilde aklamaktadr: Kadnlarn nfusun yarsn oluturduunu dndnzde siyasetteki temsil oran ok dk. Toplumun kafa yaps, erkek egemen toplumda yaamamz sebebiyle siyasal katlm dk. bu konuma getirecek yine erkek. (Y18, le Bakan) Muhakkak kadn siyasette st mevkilere gelmek istiyor ama onu Kadn kollar yneticilerinin hemen hemen tamam kadnlarn siyasal katlmnn dk olduunu ifade etmektedirler. Ancak grme yaplan katlmclar arasnda sz konusu sorunun byklne/nemine ilikin siyasal katlmna ilikin mevcut durumu;
alg farkllk gstermektedir. Bu erevede katlmclardan biri kadnn
97
u anda saymz az tabii ki, sorun da oluyor ancak okta ciddi bir sorun deil bana gre, nmzdeki gnlerde daha da ala60%! cak bir ey. (Y4, le Bakan) eklinde deerlendirerek kadnn siyasal katlmnda bir art eiliminin 40%! olduunu ve ksa srede sorunun stesinden gelinebileceini ifade et30%! mektedir. Ancak kadnlarn siyasal haklarn kazand 1934 ylndan bu20%! gne katlm sorununun yaand ve henz kayda deer bir ilerlemenin 10%! grlmedii/gereklemedii sylenebilir. zellikle siyasi karar alma or0%! 1! 2! 3! ganlarnda mevcut kadn orannn siyasi alan iinde kadnn4+! temsili aocuk Says! 13,9%! 53,7%! Halen parlamentoda 550 millet23,6%! 8,8%! sndan yetersiz olduu dnlmektedir. vekillinin 50sini kadn milletvekilleri in document..9 ocuk Says De"i#keni teka!ekil Error! No text of specified style oluturmaktadr. Bu oran 9,1e bl etmekte olup dnya ve Avrupa ortalamasnn35 altndadr. Kadn kollar
50%!
yelerinin TBMMde kadn milletvekili orannn kadnn temsili asndan yeterli olup olmad hakkndaki grleri ekil 3.6da yer almaktadr.
TBMM!de kadn milletvekili oran (% 9,1) " kadnlarn temsili asndan yeterlidir."
100%! % 100 80%! % 80
% 60 60%!
40%! % 40 20%! % 20 0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
ekil 3.6 TBMMde kadn milletvekilli oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. !ekil Error! No text of specified style in document..10 TBMMde kadn milletvekilli oran (%9.1) deikeni temsili asndan yeterlidir. De"i#keni kadnlarn
ekil 3.6da yer alan TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. ifadesine kadn kollar yelerinin % 37,6s kesinlikle katlmyorum, % 32si katlmyorum, % 7,4 fikrim yok, % 16,1i katlyorum ve % 6,9u ise kesinlikle katlyorum cevabn ver35 IPU verilerine gre dnya ortalamas %18,5, Avrupa ortalamas % 20 civardr.
98
mitir. Kadnlarn nemli bir blmnn (% 70) sz konusu ifadeye katlmad, yani TBMMde kadn temsilini yetersiz bulduu grlmektedir. Ancak yelerinin % 25e yaknnn kadn milletvekili orann kadnlarn temsili asndan yeterli bulmas dndrcdr. Tablo 3.13te TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. nermesine verilen cevaplar ile eitim dzeyi arasndaki iliki aratrlmtr.
Tablo 3.13 TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. ve eitim dzeyi deikeni arasndaki ikili iliki tablosu ve ki-kare iliki analizleri sonular TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. Katlmyorum Lise alt Eitim Dzeyi Lise Eitim Dzeyi Frekans Top. yzdesi Frekans Top. yzdesi 79 % 61,7 110 % 68,8 84 % 82,4 2 % 50,0 275 % 69,8 Deer Pearson Ki-Kare Benzerlik Oran Geerli Olay Says 17,237a 18,200 394 Fikrim Yok 8 % 6,2 14 % 8,8 7 % 6,9 0 %0 29 % 7,4 sd 6 6 Katlyorum 41 % 32,0 36 % 22,5 11 % 10,8 2 % 50,0 90 % 22,8
Toplam 128 % 100,0 160 % 100,0 102 % 100,0 4 % 100,0 394 % 100,0
Eitim Dzeyi
Lise st Frekans Eitim Top. yzdesi Dzeyi Dier Frekans Top. yzdesi Frekans Top. yzdesi
Toplam
Asimp. Anlamllk (2-sided) ,008 ,006
a. 3 hcre (% 25,0) beklenen frekans 5ten kk deildir. En kk beklenen frekans 0,29dur.
99
Ankete katlan kadn kollar yelerinin eitim dzeyi ile TBMMde kadn milletvekili oran (% 9,1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. nermesi deikeni arasndaki ilikinin analiz edildii Tablo 3.13teki deerler incelendiinde, TBMMde kadn milletvekili orannn yeterli olduu grne lise alt eitim seviyesine (okuryazar, ilkokul mezunu, ortaokul mezunu) sahip kiilerin % 61,7sinin, lise dzeyi eitim seviyesi sahip kiilerin % 68,8inin ve lise zeri eitim seviyesine (yksekokul, niversite, yksek lisans, doktora) sahip kiilerin ise % 82,4nn katlmad grlmektedir. Meclis'te kadn temsilini yeterli bulan 90 yenin eitim seviyesine bakldnda ise, % 45,4nn (41 ye) lise ve alt eitim seviyesi, % 40nn (36 ye) lise dzeyi eitim seviyesi ve % 12,2sinin (11 ye) lise zeri eitim seviyesine sahip olduu anlalmaktadr. Yaplan ki-kare iliki analizi sonucunda deikenler arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki olduu sonucuna ulalmtr.36 Bu bakmdan gerekletirilen analiz sonucunda kadnlarn siyasal katlmna ilikin farkndaln eitim seviyesinin art ile artmakta olduu; sorunu kavrayan kiilerin st eitim grubuna gittike younlat sylenebilir. 3.2.2.2. Kadnlarn Dk Siyasal Katlmnn Nedenleri Kadnlarn siyasal katlmn etkileyen/engelleyen birok neden bulunmaktadr. Bu nedenlerin banda geleneksel bak as ve cinsiyete dayal iblm gelmektedir. Kadn kollar yneticilerinin nemli bir blm geleneksel bak as iinde siyasetin erkek ii olarak gsterildiini dnmektedir. Katlmclardan biri siyasetin erkek egemen bir alan olarak gsterildiini belirterek, mevcut durumu; Siyasetin sadece erkekler iin olduu, grnt yle. Siyaseti sadece erkekler yapabilir, sadece erkeklerin girip ktklar yerlerdir diye empoze ediliyor halka. (Y16, le Bakan) eklinde zetlemi, benzer bir ekilde dier bir katlmc da; Geleneksel bak as siyasette hakim, Trkiye genelinde mevcut rakamlar bunu gsteriyor. Siyaset erkek ii olarak grlm. (Y11, le Bakan)
36 Anlamllk Dzeyi (P) 0,008 < Tablo Deeri () = 0,05.
100
diyerek kadnn siyasal katlmnn dk olmas ile geleneksel bak asnn etkileri arasnda bir ilikinin bulunduunu ifade etmitir. Kadn kollar yneticilerinin de ifade ettii zere, dnyadaki birok toplumda olduu gibi lkemizde de kadnlar ile erkekler arasnda toplumsal rollerin paylamnda farkllama grlmektedir. Kadnlar daha ok zel alana ilikin rollerden sorumlu tutulmakta; bu durum kadnlar ev ve zel yaam ile snrlamaktadr. Erkekler ise kamusal alanda yer almakta; aile gelirini getiren, alnan kararlarda sz sahibi bir g olarak grlmektedir. Siyaset de kamusal alann bir paras olduundan dolay, siyasi partiler erkeklerin hakimiyet alan olarak grlmekte/gsterilmektedir. Bunun sonucu olarak rol kalplarnn dna kan, siyasi alanda grev almak isteyen kadnlar eitli zorluklarla karlamakta, evresi tarafndan yadrganmaktadr. ekil 3.7de Geleneksel/ataerkil bak as kadnlarn siyasal yaama katlmnda nemli bir engeldir. nermesine yelerin verdii cevaplar yer almaktadr.
Geleneksel/ataerkil bak# as kadnlarn " siyasal ya#ama katlmnda nemli bir engeldir."
100%! % 100 80%! % 80
% 60 60%! % 40 40%! % 20 20%!

0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
ekil 3.7 Geleneksel/ataerkil style as kadnlarn siyasal yaama katlmnda kadnlarn !ekil Error! No text of specified bakin document..11 Geleneksel/Ataerkil bak# as nemli bir siyasal ya#ama katlmnda nemli bir engeldir. De"i#keni engeldir. deikeni
Kadn kollar yelerinin % 34,2si sz konusu nermeye kesinlikle katldn, %Aile iindekikatldn ifade etmi; yaklak olarak % 18i 39,7si ise sorumluluklar kadnlarn siyasette " daha (kesinlikle katlmyorum+katlmyorum) belirtmitir. ise katlmadn fazla yer almalarna engel olmaktadr." Yani kadnlarn nemli bir blm de toplumda var olan erkek egemen/ 50%! geleneksel bak asn kadnlarn siyasal katlmnda engel olarak gr40%! mektedir. 30%!
20%! 10%! 0%! Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum!
101
Yukarda da belirtildii zere geleneksel bak as kadna ev-aile ii siyasal ya#ama katlmnda nemli bir engeldir." sorumluluklar yklemektedir. Evli kadnlarn eine, ocuklarna ve ailesi100%! ne kar sorumluluklar, ev ileri vb. geleneksel devleri, siyasete atlp 80%! etkili olmalarn, parti almalarna zaman ayrmalarn zorlatrmakta60%! dr. lkemizde ev ii rollerin paylamnda ev-aile ii ilere kadnlarn 40%! daha fazla vakit ayrd bilinmektedir.37 Byk ksm evli ve ocuk sahibi 20%! olan kadn kollar yelerinin aile ii sorumluluklara sahip olduu, sz ko0%! nusu sorumluluklarnn siyasal katlmlarna etki ettii dnlmektedir. Katlmclarn Aile iindeki sorumluklar kadnlarn siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. nermesine verdii cevaplar aada!ekil Error! No text of specified style in document..11 Geleneksel/Ataerkil bak# as kadnlarn siyasal ya#ama katlmnda nemli bir engeldir. De"i#keni ki grafikte yer almaktadr.
Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum!
Geleneksel/ataerkil bak# as kadnlarn "
Aile iindeki sorumluluklar kadnlarn siyasette " daha fazla yer almalarna engel olmaktadr."
% 50 50%! % 40 40%! % 30 30%! % 20 20%! % 10 10%!
0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
ekil 3.8 Aile text of sorumluluklar kadnlarn siyasette iindeki sorumluluklar kadnlarn !ekil Error! No iindekispecified style in document..12 Ailedaha fazla yer almalarna engel siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. De"i#keni olmaktadr. deikeni
Aile iindeki sorumluklar kadnlarn siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. nermesine katlmclarn % 41i kesinlikle katldn, % 39,3 ise katldn ifade etmitir. Bu nermeye katlmadn belirtenlerin oran (kesinlikle katlmyorum+katlmyorum) ise % 15tir. Sz konusu nermeye katlan yelerin orannn % 80in zerinde olduu
37 TKin 2006 ylnda yapt Zaman Kullanm Anketi Sonular'na gre 15 ve daha yukar yataki fertler arasnda erkeklerin hanehalk ve ev bakmna ayrd sre sadece 1 saat 12 dakika iken, kadnlarda bu sre 5 saat 43 dakikadr. http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=528.
102
dnldnde, kadnlarn, ev-aile ii sorumluluklar siyasal katlm nndeki nemli engellerden biri olarak grd sylenebilir. Grme yaplan kadn kollar yneticilerinin nemli bir blm de aile leri yaadklarn ifade etmektedirler. Katlmclardan biri yaad zorluklar u ekilde ifade etmektedir: Muhakkak burada alrken baz zorluklar yayorum, ramazan aynda ocuklarmla doru dzgn iftar yapamadm. Tabii ben iin urayorum. (Y17, le Bakan) unu ihmal ettiini; de ileri nceden yapmaya alarak onlarn sknt yaamamas Dier bir katlmc ise siyasi yaam sresince ocuk bakm sorumluluBen ocuklarm yetitirirken, ocuklarmdan ok uzak kaldm, onlarn ok byk fedakarlklaryla bu almalarn ierisinde yer aldm ama benim ocuklarm sknt ekse de benden sonraki nesillerdeki ocuklar sknt ekmesin istiyorum. (Y4, le Bakan)
ii sorumluluklar ile kadn kollar faaliyetleri arasnda zaman problem-
eklinde ifade etmitir. Aslnda buna benzer kayglarn yneticilerin
birou tarafndan dile getirildii grlmtr. Burada iki hususa dikkat ekmek gerekmektedir. lk olarak geleneksel bak asnn, ev ii rollerin kadnlar siyasal yaama katlm konusunda aka engelledii
grlmektedir. Ancak asl nemli olan husus kadn kollar yneticilerinin nemli bir blmnn mevcut geleneksel rolleri iselletirmi olmas, ev-aile sorumluluklarn yerine getirmedikleri iin kendilerini sorumlu yapan, -nispeten- uzun yllardr siyasetin iinde yer alan kiiler olduu dzeyde- iselletirmi olmalar dikkat ekicidir. hissetmeleridir. Grme yaplan kiilerin kadn kollarnda yneticilik dnldnde, cinsiyete dayal rolleri -kendilerini sulu hissedecek Mevcut yap iinde kadnlara yklenen sorumluluklarn kadnlarn siyasal katlmnn nndeki en nemli engel olduu sylenebilir. zellikle evli ii roller nedeniyle siyasetten uzak kald ifade edilebilir. Ancak mevcut kadnlarn geleneksel yap ierisinde ocuk yetitirme sorumluluu ile ev sorumluluklarn ilerleyen yalar ile birlikte azald (ocuklarn yetikin
olmas, evlenmesi vb.), kadnlarn bo vakitlerinin artt sylenebilir.

103
Demografik bulgular blmnde grld zere kadnlarn nemli bir blm orta ya st, evli ve ocuk sahibi kiilerdir. Bu bakmdan yesiyasetle uramaya balad dnlmektedir. lerin byk ounluunun ev ii sorumluluklarnn azalmasyla birlikte Kadnlar asndan siyasal katlmn nndeki engellerden biri de aile
bireylerinin siyasete bakdr. Aile bireylerinin siyasal almalara olumlu anlamda bak, siyasal alanda kadn varln yadrgamamas kadnn parti almalarna katlm asndan nemli artlardan biri olarak gzkmektedir. Aile iinde ayn partiye mensup baka bireylerin
olmasnn kadnlarn parti almalarna katlmn kolaylatrd dnlmektedir. Bu erevede yelerin Ailenizde mensubu bulunduunuz Tablo 3.14te yer almaktadr. siyasi partide grev alan baka biri var m? sorusuna verdii cevaplar
Tablo 3.14 Siyasi partiye ye dier aile bireyleri deikeni Partiye ye Dier Aile Bireyleri Geerli Eim ocuklarm Annem-Babam Dier Aile Bireyleri Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 71 15 21 46 153 241 394 Yzde 18,0 3,8 5,3 11,7 38,8 61,2 100,0 Geerli Yzde 46,4 9,8 13,7 30,1 100,0 Kmlatif Yzde 46,4 56,2 69,9 100,0
yelerin 153, yani % 38,8i sz konusu soruya Evet cevab vermitir. nin anne-babas ve % 9,8nin ise ocuklar partiye yedir.
Evet cevab verenlerin % 46snn ei, % 30unun akrabalar, % 13,7siKadn kollar yneticileri ile yaplan grmelerde kadnn siyasal katlmnda aile desteinin nemli olduu sklkla dile getirilmitir. Bu balamda katlmclardan biri;
104
Aile destekleri yoksa buradaki kalclklar da yok demektir, ok ksa srer. nk siyaset uzun soluklu bir yol ve ok ince bir izgi, bu ince izgide doru gitmek gerekiyor, braktnz anda bitebiliyor ki, buradaki renilen eylerin de rendikten sonra braklmas demek buray yeniden sfrlayp baa almak demektir. Onun iin grev alacak, ynetimde grev alacak arkadalarn aile desteklerinin tam olmas lazmdr. (Y4, le Bakan) derken birlikte alt kiilerin aile desteinin tam olmas gerektiini ifade etmi, benzer bir ekilde baka bir partiden katlmc da; Bizim partiye gelenlerin aileleriyle genelde bir problem yaanmyor. Yaanyor olsa gelmezler veya sakl gelir bu da bizim iin verimli olmaz. (Y8, le Bakan) diyerek parti almalarna katlanlarn genelde ailelerinden onay alm kiilerden olutuunu ifade etmitir. ekil 3.9da Kadnlarn siyasete katlmnda aile destei nemli bir faktrdr. nermesine kadn kollar yelerinin verdii cevaplar yer almaktadr.
Kadnlarn siyasete katlmnda " aile deste$i nemli bir faktrdr."

80%! % 80 60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20 0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
!ekil Error! No text of specified style in document..13 Kadnlarn siyasete katlmnda aile deste"i ekil bir Kadnlarn siyasete nemli 3.9faktrdr. De"i#keni katlmnda aile destei nemli bir faktrdr. deikeni
Sz konusu nermeye yelerin % 65,7si kesinlikle katldn, % 31,0 ise katldn ifade etmi olup, 394 kii arasnda aile desteinin nemli Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda " bir faktr olduuna katlmayanlarn says ise sadece 9dur.
az bir oranda temsil edilmesinin nedeni, " kadnlara #ans verilmemesidir."
100%! 80%! 60%!
105
ekil 3.9da da grld zere kadnlar asndan aile desteinin temel art olduu tm yeler tarafndan vurgulanmtr. Ancak kadnlar asndan aile desteinin belli koullar altnda ekillenmekte olduu,
bu koullarn banda ise ev-aile ii sorumluluklarn aksatlmamasnn geldii dnlmektedir. Bu bakmdan kadn kollar faaliyetleri elerin izin verdii, kadnlar (ev kadnlar ve emekliler) asndan en fazla bo zamann olduu hafta ii gndz saatlerinde gerekletirilmektedir. Bu zamann dna sarkan faaliyetler ve parti almalar dier aile bireyleri tarafndan yadrganmakta, aile destei ise azalmaktadr. Bu konuya ilikin dier bir husus sz konusu saatlerde faaliyetlerin gerekletirilmesi kadn kollarna ye alan kadn saysn azaltmaktadr. sebebiyle alan kadnlarn kadn kollarndaki etkinlikleri dmekte ve Kadnlarn dk siyasal katlmlarnn bir dier nedeni ise mevcut istihdama-igc piyasasna eksik katlm, buna bal olarak kiisel gelirinin azl kadnlarn siyasal katlmn etkilemekte/engellemektedir.
sosyo-ekonomik durumlardr. Kadnlarn eitim seviyesinin dkl,
Kadn kollar yneticileri eitim konusuna sklkla vurgu yaparak, kz runlarn alaca grn desteklemektedirler. Katlmclardan biri kz ocuklarnn eitimi konusuna vurgu yaparak; Eitim, kz ocuklarnn eitimleriyle ilgili olan konu benim iin Yani her iin ba eitimden geiyor. (Y4, le Bakan) demitir. Dier bir partiden baka bir katlmc ise; Kadnlarn eitimi ok az olduu iin erkeklere baml yayorolsun istiyor. (Y8, le Bakan) lar ve siyasete daha az katlyorlar. Erkekler kadn bir arkada diyerek eitim seviyesinin dk olmasnn kadnlarn bamlln arttrdn ifade etmitir. Eitim seviyesinin dklnn yannda kadnlarn i piyasasna katlm da yetersizdir. Mevcut rakamlara bakldnda oran % 24,5 civarndadr (TK, 2008c).
106
ocuklarnn ve kadnlarn eitim seviyesinin ykselmesi ile mevcut so-
ok ncelikli. Zaten bununla ilgili olarak da ciddi admlar atld.
erkekler iin igcne katlm oran % 70,1 iken, kadnlar asndan bu
Eitim dzeyinin dklne ilikin gr birliinde olan kadn kollar y-
neticilerinin kadnlarn i yaamna katlmnda ayn eilimde olduklarn sylemek zordur. Kadn kollar yneticilerinin nemli bir blm alan kadnlarn saysnn artmas gerektiini, bu sayede kadnlarn ekonomik bamszlklarn kazanarak toplum iinde daha zgr ve gl bireyler
olabileceini ifade etmektedirler. Ancak baz yneticilerin kadnlarn i Sz konusu kesimin, kadnn gelecek nesilleri yetitirme grevinin daha nemli olduu grne sahip olduklar ve ileri erkek ii, kadn ii olarak farkllatrdklar gze arpmaktadr. Katlmclardan biri; Bence alan bayan evde oturan bayan olarak dnrsek, aile iinde verimli olmas iin evde olmas daha nemli. Her alanda taraftar deilim. Kadn istihdamnn dk olduunu dnmyorum, bence yeterli. (Y17, le Bakan) bayanlarn olmas gerekmiyor, her trl ite bayann almas
yaamna katlmna ilikin mevcut algsnn farkl olduu grlmektedir.
diyerek kadnlarn ev ii sorumluluklarn yerine getirmesinin daha nemli olduunu, her alanda kadnlarn olmamas gerektiini ifade etmektedir. Kadn kollarnda yneticilik yapan, ayn zamanda alan38 bir kadnn
geleneksel bak asn benimsemesi ve hatta savunmas dikkat eki-
cidir. Ancak istisnalar dnda yelerin nemli ounluunun kadnlarn sosyo-ekonomik durumunun iyilemesi gerektiini, bu sayede daha fazla siyasal katlm gstereceini dnd sylenebilir. Kadnlarn siyasal katlmnn nndeki engellerden biri de siyasette grev almak isteyen, bu alanda vasfl, donanml kadnlara yeterince ans verilmemesidir. Yukarda bahsedilen birok engele ramen ok sayda kadn
siyaset iinde daha farkl konumlarda grev almak istemekte, seimlerde aday olmaktadr.39 Ancak yine de grev alan/seilen kadn says ok dktr. Katlmclardan biri bu durumu u ekilde aklamaktadr: Kadnlarn kendini ispat etmesi gerekir diyeceim ama kadnlar kendilerini ispat ediyorlar bence. Son karar erkekler verdii iin (Y18, le Bakan)
38 Y17 kodlu katlmc yaplan grmede zel sektrde cretli olarak altn ifade etmitir. 39 Bkz. Tablo 2.5 ve Tablo 2.8.
107
aile deste$i nemli bir faktrdr."

80%! 60%!
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol 40%! (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei)
20%!
Geleneksel/ataerkil bak asnn Fikrim yok! bir sonucu olarak, siyasette kadnlaKesinlikle Katlmyorum! Katlyorum! Kesinlikle katlmyorum! ra kar oluan nyargnn sonularndan biri de kadnlaraKatlyorum! karar alma mekanizmalarnda yeterince ans verilmemesidir. ekil 3.10da yer alan !ekil Error! No text of specified style in document..13 Kadnlarn siyasete katlmnda aile deste"i Kadnlarn siyasi karar nemli bir faktrdr. De"i#keni alma mekanizmalarnda az bir oranda temsil edilmesinin nedeni, kadnlara ans verilmemesidir. nermesine kadn kollar yelerinin verdii cevaplar yer almaktadr.
0%!
Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda " az bir oranda temsil edilmesinin nedeni, " kadnlara #ans verilmemesidir."
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20 0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
!ekil Error! No text of specified style in document..14 Kadnlarn siyasi karar alma nin nedeni, kadnlara ans temsil edilmesinin nedeni, kadnlara #ans verilmemesidir. De"i#keni mekanizmalarnda az bir orandaverilmemesidir. deikeni
ekil 3.10 Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda az bir oranda temsil edilmesi-
ekilde de grld zere kadn kollar yelerinin hemen hemen tamam (% 89,6) kadnlara yeterince ans verilmediini dnmektedir. yelerin de belirttii gibi kadnlara yeterince ans verilmemesi sonucu ortaya kan durum kadnlarn kendi sorunlarn siyasete tayabileceine ynelik inanlarnn ve gvenlerinin ypranmasna, mevcut durumu iselletirmelerine sebep olmaktadr. Kadnlar siyasal karar alma mekanizmalarnda erkeklerin yer almasn belli bir sreden sonra olaan karlamakta ve talepkarlktan uzak bir tablo izmektedirler. 3.2.2.3. Kadnlarn Siyasal Katlmnn Gereklilii Modern demokrasilerde meruluk sorununun temelinde yatan nemli nedenlerden biri de toplum iinde farkl koullarda, farkl sorunlar yaayan kadnlarn bu sorunlarn zm iin gerekli siyasal aralara sahip olmamas, siyasal karar srelerine yeterince ve eit dzeyde katlama-
108
masdr (KA-DER, 2002). Bu bakmdan siyasi karar alma mekanizmalarnda kadn-erkek eitliinin salanmas nemli bir gerekliliktir. Ankette yer alan Siyasette kadn-erkek eitliinin salanmas demokrasinin koullarndan biridir. nermesine yelerin % 95,6s katldn (Kesinlikle katlyorum+katlyorum) belirtmi olup, siyasal karar alma srelerinde kadnlarn ve erkeklerin eit temsilini demokrasinin koullarndan biri olarak grmektedir.
Siyasette kadn-erkek e#itli$inin sa$lanmas demokrasinin ko#ullarndan biridir."

ekil 3.11 Siyasette kadn-erkek eitliinin salanmas demokrasinin koullarndan biri!ekil Error! No text of specified style in document..15 Siyasette kadn-erkek e#itli"inin sa"lanmas dir. deikeni demokrasinin ko#ullarndan biridir. De"i#keni
Kadnlarn halinde lke alma srelerine eit zlecektir." siyasi karar sorunlar daha kolay katlm halihazrda yaanan birok sorunun zmne, lkenin gelimesine ve refah dzeyinin 100%! artna katk salayacaktr. UNDP tarafndan 2006da yaplan aratr80%! maya gre semenlerin % 78i kadn siyaseti saysnn artnn siya60%! 40%! setin eklini ve ieriini deitireceini dnmektedir. Ayrca deiimin 20%! ncelikle eitim, salk, yoksulluun azaltlmas ve insan haklar so0%! runlarnn zmnde olaca dnlmektedir (UNDP 2006, Sancar Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle 2008). Kadn kollar yeleri de kadn siyaseti saysnn Katlyorum! lke artnn katlmyorum! asndan olumlu sonular olacan dnmektedir.
!ekil Error! No text of specified style in document..16 Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. De"i#keni
Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas
109
0%! Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum!
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol !ekil Error! No text of specified style in document..15 Siyasette kadn-erkek e#itli"inin sa"lanmas (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) demokrasinin ko#ullarndan biridir. De"i#keni
Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir."
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60
% 40 40%!
20%! % 20 0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
ekil 3.12 Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar !ekil Error! No text of specified style in document..16 Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz daha kolay zlecektir. deikeni sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. De"i#keni
ekil 3.12de grld gibi, Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. ifadesine kadn kollar yelerinin % 52,4' kesinlikle katldn, % 36,9u ise katldn belirtmitir. Bu bakmdan kadn kollar yeleri arasnda bu konuda fikir birlii olduu grlmektedir. Ayrca farkl yaam koullarna ve farkl sorunlara sahip kadnlarn kendi sorunlarnn zmne katlmas demokrasinin temel ilkesi olan kendi yaam hakknda karar verme hakknn bir gereidir. Bu bakmdan parlamento, hkmet, yerel ynetimler, kamu hizmeti sunan kurulular gibi karar alanlarna ve srelerine kadnlarn katlm ve kadn-erkek eitliinin gereklemesiyle, cinsiyete dayal farklarn ayrmcla ve eitsizlie dnmesi nlenebilir (KA-DER, 2002). ekil 3.13'te grld zere kadn kollar yeleri de kadn sorunlarnn zm iin siyasal karar alma mekanizmalarnda eit temsilin gerekli olduunu dnmektedirler.
110
Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir."
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20
%0 0%!
Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
ekil Error! No text of specified style in document..17 Kadnlarn siyasi karar alma !ekil 3.13 Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunmekanizmalarna daha gereklidir. deikeni larnn zm iin fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir. De"i#keni
Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir."
Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel 100%! Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kaynetimlerde ve TBMM!de " 80%! dn sorunlarnn zm ok gereklidir. nermesine yelerin % 56,2si daha iin kadn grmek isterim." kesinlikle katldn, % 36,8i ise katldn ifade etmitir. Grld 60%! 100%! gibi yelerin tamamna yakn kadn sorunlarnn zmnde siyasal 80%! 40%! katlmn nemine dikkat ekmektedirler. 60%!
mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir. De"i#keni !ekil Error! No text of specified style in document..18 Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMMde daha ok kadn grmek isterim. De"i#keni
yeleri de mevcut sorunlara zmn karar alma mekanizKesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle malarnda eit temsilden getii konusunda ayn grtedirler. Bu do0%! katlmyorum! Katlyorum! Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle rultuda kadn kollar yeleri siyasi karar alma mekanizmalarnda kadn katlmyorum! Katlyorum! !ekil Error! artn talep etmekte ve beklemektedirler. saysnn No text of specified style in document..17 Kadnlarn siyasi karar alma
20%! 40%! Kadn kollar 0%! 20%!
Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMM!de " daha ok kadn grmek isterim."
ekil 3.14 Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMMde daha !ekil Error! No text of specified style in document..18 Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ok kadn grmek isterim. ok kadn ynetimlerde ve TBMMde dahadeikeni grmek isterim. De"i#keni
111
ekil 3.14te yer alan Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMMde daha ok kadn grmek isterim. ifadesine kadn kollar yelerinin % 71,6s kesinlikle katldn, % 25,3 ise katldn belirtmitir. Aslnda toplumun birok kesiminin bu grte olduu grlmektedir. UNDP tarafndan yaplan aratrma sonularna gre semenlerin % 82si kadn siyaseti saysnn artmasn istemektedir (UNDP 2006, Sancar 2008). Kadnlarn siyasal katlmnn arttrlmas nemli bir gerekliliktir. Bu hedefin yerine getirilmesinde siyasi parti kadn kollar rgtlerinin nemli bir fonksiyonu olduu birok kesim tarafndan sklkla dile getirilmektedir. Bu erevede almann devamnda kadn kollarna ilikin bulgulara yer verilecektir. 3.2.3. Kadn Kollarna likin Bulgular Aratrma kapsamnda bu blmde, ankete katlan yelerin partilere gre dalm, parti iindeki grevleri, siyasi partilerin kadn kollar tekilatlarnn yaptklar faaliyetler ve yelerin kadn kollar hakkndaki grlerine ilikin bulgular yer almaktadr. 3.2.3.1. Katlmclarn Siyasi Partileri, Partideki Grevleri ve yelik Sreleri Aratrmann evren ve rnekleminde de belirtildii gibi alma kapsamna TBMMde grubu bulunan siyasi partiler alnmtr. Sz konusu siyasi partiler farkl ideolojik grlere sahiptir: - Adalet ve Kalknma Partisi muhafazakar demokrat (AK Parti, 2007b), - Cumhuriyet Halk Partisi sosyal demokrat, - Demokratik Toplum Partisi demokratik, zgrlk eitliki sol bir kitle partisi (DTP, 2005), - Milliyeti Hareket Partisi ise milliyeti, lkc bir siyasi partidir. Anket kapsamnda yer alan siyasi partiler 2009 Mahalli dareler Seimleri'nde Ankara l Genel Meclisi oylarnn % 91,6sn almlardr.
Ayrca Ankara ilindeki tm belediye bakanlklar AK Parti, MHP ve CHP

112
arasnda paylalmtr (TK, 2009b). Bu bakmdan aratrma kapsamna alnan siyasi partilerin Ankara lindeki semenlerin nemli bir blmne hitap etmekte olduu sylenebilir. Sz konusu partilerin kadn kollar yeleri tarafndan doldurulan anketlere ilikin bilgiler Tablo 3.15te yer almaktadr.
Tablo 3.15 Siyasi parti deikeni Siyasi Parti Geerli Adalet ve Kalknma Partisi Cumhuriyet Halk Partisi Demokratik Toplum Partisi Milliyeti Hareket Partisi TOPLAM Frekans 122 124 26 122 394 Yzde 31,0 31,5 6,6 31,0 100,0 Geerli Yzde 31,0 31,5 6,6 31,0 100,0 Kmlatif Yzde 31,0 62,4 69,0 100,0
Kadn kollarna ilikin yasal erevenin izildii blmde de belirtildii zere il-ile kadn kollar tekilatlar eitli birimlerden olumaktadr. Bu birimler hem il hem de ile dzeyinde bakanlk ve ynetim/yrtme kurullardr. Anket almasna katlan yelerin kadn kollar tekilatndaki grevlerine ilikin dalm Tablo 3.16da yer almaktadr.
Tablo 3.16 Kadn kollarnda grev deikeni Kadn Kollarnda Grev Geerli ye le Ynetim/Yrtme Kurulu yesi l Ynetim/Yrtme Kurulu yesi le Kadn Kollar Bakan /Bakan Yrd. l Kadn Kollar Bakan / Bakan Yrd. Dier TOPLAM Frekans 170 131 49 25 14 5 394 Yzde 43,1 33,2 12,4 6,3 3,6 1,3 100,0 Geerli Yzde 43,1 33,2 12,4 6,3 3,6 1,3 100,0 Kmlatif Yzde 43,1 76,4 88,8 95,2 98,7 100,0
113
Ankete katlanlarn % 43,1ini yeler, % 33,2sini ile ynetim kurulu yeleri, % 12,4n il ynetim kurulu yeleri, % 6,3n ile kadn kollar bakan veya bakan yardmclar, % 3,6sn ise il kadn kollar bakan veya bakan yardmclar oluturmaktadr. Yani ankete katlan kadn kollar mensuplarnn % 55ini ynetici vasfl yeler oluturmaktadr. Kadn kollar mensuplarnn partiye yelik sresi ekil 3.15te yer almaktadr.
% 60%! 60 % 50%! 50 % 40%! 40 % 30%! 30 % 20%! 20 % 10%! 10 % 0%! 0

Grev Sresi ! 0-1 Yl! 24,5%! % 24,5 2-5 Yl! 35,3%! % 35,3 6-10 Yl! 25,6%! % 25,6 10+ yl! 10,4%! % 10,4
ekil 3.15 yeliktext of specified style in document..19 yelik Sresi De"i#keni !ekil Error! No sresi deikeni
Ankete katlan yelerin % 24,5i 0-1 yl aras, % 35,3nn 2-5 yl aras, 40%! % 25,6snn 6-10 yl aras ve % 10,4nn ise 10 yldan fazladr ye 30%! olduu grlmektedir. Tablo 3.17de yelerin grev sresi ile parti iinde 20%! ald grev arasndaki iliki birlikte ele alnmaktadr.
10%! 0%! Haftada birka kez! Haftada bir! Ayda bir! ayda bir! Di$er!
50%!
!ekil Error! No text of specified style in document..20 Kadn Kollar yelerinin Toplanma Skl" De"i#keni
114
Tablo 3.17 Kadn kollarndaki greviniz ile grev sresi deikeni arasndaki ikili iliki tablosu ve ki-kare iliki analizleri sonular Grev Sresi 0-1 Yl Kadn Kollarnda Greviniz ye l-le Ynetim/ Yrtme Kurulu yesi l-le Bakan / Bakan Yrd. Dier Toplam Frekans Frekans Frekans Frekans Frekans 78 33 1 1 113 2-5 Yl 54 74 8 3 139 6-10 Yl 19 59 23 0 101 10+ 19 14 7 1 41
Toplam 170 180 39 5 394
Deer Pearson Ki-Kare Benzerlik Oran Geerli Olay Says 78,777a 83,322 394
sd 9 9
Asimp. Anlamllk (2-sided) ,000 ,000
a. 5 hcre (% 31,3) beklenen frekans 5ten kk deildir. En kk beklenen frekans 0,52dir.
Tablo 3.17de yer alan verilere bakldnda, ynetim kademesinde yer yldr parti yesi olduu; il-ile ynetim kurulu yelerine bakldnda ise,
almayan yelerin % 46snn 0-1 yl, % 32sinin 2-5 yl ve % 28inin 6+ % 18inin 0-1 yl, % 39unun 2-5 yl, % 43nn ise 6+ yldr parti yesi olduu grlmektedir. Son olarak il-ile bakan/bakan yardmclarndan sadece 1 kiinin 0-1 yldr partiye ye olduu, byk ounluunun (% 68) 6 yldan fazladr partide ye olarak yer ald grlmektedir. ssonularna gre de yelik biimi ile yelik sresi arasnda anlaml bir
tatistiki olarak yaplan Pearson ki-kare ve benzerlik oran anlamllk testi iliki vardr.40 Bu bakmdan kadn kollar yeleri asndan grev sre-
sinin artnn farkl birimlerde almay, hiyerarik olarak ykselmeyi beraberinde getirmekte olduu sylenebilir.
40 Anlamllk Dzeyi (P) 0,00 < Tablo Deeri () = 0,05.
115
Grme yaplan kadn kollar yneticilerinin ounun uzun yllardr partide aktif grev almakta olduu ve parti iinde farkl birimlerde altklar grlmektedir. Bu balamda grlen katlmclardan biri; Ben 20 yldr tekilattaym. yelikten, kadn kollarna Bir dnem Genel Merkezde grev yaptm (Y15, le Bakan) derken bir baka katlmc; 30 yldr partiliyim. le bakan yardmcl yaptm, uzun sre ile ynetiminde altm. (Y10, le Bakan) bir dieri ise; Ben siyasete girdiimde ortaokula gidiyordum, annem partinin iindeydi. Siyasette belli kademelerden sonra genlik kollar bakanlna ykseldim. Parti kurulduktan sonra da eitli birim sonra kongre ile de 1,5 sene nce ile kadn kollar bakanlna seildim. (Y3, le Bakan) bakanlklarnda grev yaptm, Seim leri Bakanl vb. Daha
diyerek uzun yllardr siyasi parti iinde grev aldklarn ve partinin farkl kademelerinde altklarn ifade etmilerdir. Baka bir katlmc ise; 15-16 senedir aktif siyasetin iindeyim. ye olduum partilerin kapatlmas sebebiyle, bu sre zarfnda alt farkl partide grev daha aktif olarak alyorum. (Y12, l Yneticisi) aldm. 1 yldr il ynetimindeyim. l ynetimine seildiimden beri derken mensubu bulunduu partinin kapatlmas sonras yeni kurulan partide grevine devam ettiini ve u ana kadar alt farkl partide grev aldn belirtmitir. 3.2.3.2. yelerin Siyasal Karar Alma Mekanizmalarna Katlm Kadn kollar rgtlerinin en temel ilevlerinden birisi, parti iinde yerel ve ulusal dzeydeki seimler iin kadnlar aday olmaya tevik etmek tir.41 Bu bakmdan kadn kollar yelerinin genel ve yerel seimlerde
41 Bkz. Blm 2.4.3.
adaylk-seilme durumunun tespiti sz konusu ilevin yerine getirilip
116
getirilmediine ilikin yargya varlmas asndan nemlidir. Bu dorultuda anket katlmclarna gemi seimlere ilikin adaylk-seilme durumlar sorulmutur.
Tablo 3.18 Kadn kollar yelerinin seimlerde adaylk/seilme deikeni Adaylk/Seilme Geerli Muhtarlk Belediye Meclis yelii l Genel Meclis yelii Belediye Bakanl Milletvekillii TOPLAM Aday olmadm. 389 346 385 390 390 394 Aday oldum. 5 36 6 2 3 Seildim. 0 12 3 2 1 Seildim (Yzde) %0 %3 % 0,8 % 0,5 % 0,3
Ankete katlan kadn kollar yelerinin hem genel hem de yerel seim-
lerde aday olma/seilme durumlar Tablo 3.18de yer almaktadr. Ankete katlan 394 kadn kollar mensubunun sadece 5i muhtar aday olmutur ve hibiri seilememitir. yelerin 57si nceki seimlerde Belediye
Meclisi42 veya l Genel Meclisi43 yeliine aday olmu ve bunlarn 15i suplar arasnda Belediye Meclisi yeliine seilenlerin oran % 3e, l
sz konusu makamlara seilebilmitir. Ankete katlan kadn kollar menGenel Meclisi yeliine seilenlerin oran ise % 0,8e tekabl etmektedir.
Ankete katlan kadn kollar mensuplarndan 4 belediye bakanlna, lediye bakan, 1 kii ise milletvekilli olabilmitir.
4 de milletvekilliine aday olmu ve seimler sonucunda ise 2 kii beAnkete katlanlarn yarsndan fazlasn kadn kollar yneticilerinin, % 30undan fazlasn ise 6 yldan uzun bir sredir partiye ye olan ka42 2009 yl Mahalli dareler Seimi'nde Ankara ile belediyelerine 733 belediye meclis yesi seilmitir (TK, 2009b).
43 2009 yl l Genel Meclisi Seimleri'nde Ankara l Genel Meclisi'ne 121 ye seilmitir (TK, 2009b).
117
dnlarn oluturduu dikkate alndnda kadn kollar yeleri arasnda
hem yerel hem de genel seimlerde aday olan/seilen kadnlarn sa-
ysnn ve orannn ok dk olduu sylenebilir. Kadn kollar yeleri olarak grlmektedir. Grlen kiiler arasnda 2009 Mahalli dareler Seimleri'nde belediye bakan aday olan bir katlmc; Ben belediye bakan aday olduumda, birok insan beni cesaretimden dolay kutlad Demek ki dardan bakldnda byle gzkyor. (Y11, le Bakan) olarak alglandn ifade etmitir.
asndan zellikle belediye bakanl ve milletvekillii uzak bir hedef
diyerek aday olmasnn birok insan tarafndan allmadk bir durum Kadnlarn siyasi parti iinde grnrlnn artmas iin parti ii de-
mokratik srelere katlm, parti karar alma mekanizmalarnda yer almas gerekmektedir. Ancak mevcut durumda kadn kollar yelerinin sz konusu srelere de yeterince katlamad gzlenmektedir. Ankete srelere (kongreler, parti ii seimler vb.) aday olarak katld ve bunlarn ancak yarsnn (19) seilerek greve geldii grlmektedir. Parti ii seimlerde kadnlarn sadece delege olarak yer almamas, ynekatlan 394 kadn kollar yesinden sadece 38inin parti ii demokratik
ticilik pozisyonlarna aday olmas-seilmesi kadnlarn tm karar alma mekanizmalarnda daha fazla oranda katlm asndan byk nem tamaktadr. 3.2.3.3. Kadn Kollarnn Faaliyetleri Kadn kollarnn mevcut durumuna ilikin tespitlerde44 kadn kollarnn filli olarak ikincil faaliyetler yrtmekte olduu, kadn kollar rgtlerinin genellikle partiye gelir salama ve ye kazandrmaya ynelik olarak ay, kermes, gn, gezi organizasyonlar organize ettii; ayrca mahalle toplantlar-ev gezileri vastasyla propaganda ve seim almalar ile uramakta olduu ifade edilmitir. Bu erevede yaplan veri toplama almas sonucunda elde edilen kadn kollarnn faaliyetlerine ilikin bulgulara gz atmak yararl olacaktr.
44 Bkz. Blm 2.4.6.
118
60%! 50%! 40%! 30%!
3.2.3.3.1. 10%! Toplant Skl ve Gndem Konular

0%! Ankete katlan kadn kollar yelerineYl! sklkla6-10 Yl! ne toplandklar sorulmutur. 0-1 Yl! 2-5 10+ yl! Bu soruya verilen cevaplara ilikin bilgiler ekil 3.16da yer almaktadr. Grev Sresi ! 24,5%! 35,3%! 25,6%! 10,4%!
20%!
!ekil Error! No text of specified style in document..19 yelik Sresi De"i#keni
% 50 50%!
40%! % 40
% 30 30%! % 20 20%! % 10 10%!

0%! %0 Haftada birka kez! Haftada bir! Ayda bir! ayda bir! Di$er!
ekil 3.16 Kadn kollar yelerinin toplanma skl deikeni !ekil Error! No text of specified style in document..20 Kadn Kollar yelerinin Toplanma Skl" De"i#keni
ekil 3.16da da grld zere kadn kollar yelerinin % 46s haftada birka kez, % 43 ise haftada bir kez toplandklarn belirtmitir. Yani kadn kollar yelerinin yaklak % 89u haftada en azndan bir kez toplanmaktadrlar. Tablo 3.19da yelerin verdii cevaplarn partiler baznda dalm yer almaktadr.
Tablo 3.19 Toplant skl ve siyasi partiler Toplant Skl Haftada bir ka kez AK Parti Siyasi Parti CHP DTP MHP Toplam Frekans Frekans Frekans Frekans Frekans 65 47 1 68 181 Haftada bir 54 64 8 44 170 Ayda bir 3 8 16 5 32 Dier 0 5 1 5 32 Toplam
122 124 26 122 394
119
Tablo 3.19da grld zere DTP hari dier partilerin kadn kollar
yelerinin byk ounluunun en azndan haftada bir kez toplandklar sylenebilir. DTP kadn meclislerinin aylk toplant esasn benimsemi olduklar iin dier partilere gre daha seyrek bir araya geldikleri sylenebilir.
Yaplan grmeler erevesinde zellikle ynetici kurullarn daha sk
bir araya geldikleri, yelerin ise faaliyetler olduu zamanlarda toplandklar grlmektedir. Ayrca toplant sklnn seim dnemlerinde artt, lir. Kadn kollarnda ile bakanl yapan bir katlmc toplant sklna ilikin olarak unlar ifade etmitir: Biz ynetim kurulu olarak haftada bir defa toplanyor, bir araya Bakan) dier zamanlarda ise belirli bir takvim ierisinde devam ettii sylenebi-
geliyoruz. Ama programmz varsa her gn de oluyor. (Y16, le Benzer bir ekilde baka bir partiden bir katlmc; Her hafta bir araya geliyoruz. Perembe sabahlar yrtme kumz yapyoruz. (Y2, le Bakan) rulu toplantmz yapyoruz. Akam da ynetim kurulu toplantdiyerek haftalk/rutin toplant gerekletirdiklerini belirtmitir. Ayrca il ynetimlerinin de dzenli olarak ile bakanlarn toplayarak koordinasyon toplantlar yaptklar gzlenmitir. l ynetiminden bir katlmc gerekletirdikleri egdm toplantlarna ilikin unlar ifade etmitir: Ayda bir kadn kollar egdm toplants dzenliyoruz. Her ay Yneticisi)
bir ilenin evsahipliinde ile bakanlar toplanmaktadr. (Y7, l Ancak kadn kollar toplantlarnda dnem dnem kesinti yaand ve katlmn dt de baz yneticiler tarafndan dile getirilmektedir. Bu dorultuda katlmclardan biri; (Y16, le Bakan) Zaman zaman say dyor, yaz dnemi daha da dyor. derken, dier bir partiden katlmc da;
120
Yaz tatili olduu iin ok kalabalk toplanamadk ama be kii de olsak ben gelenlerle birlikte bu toplanty yapyorum. (Y10, le Bakan) diyerek yaz dneminde katlmc says konusunda skntlar yaandn ifade etmitir. Katlmclardan biri ise zaman zaman toplantlarda kesintiler yaandn ifade etmitir: Duruma gre haftada bir de oluyor, 15 gnde bir de oluyor ama 15-20 gn geirmemeye alyoruz. Ama son olarak 8 Marttan bu yana herhangi bir alma yapmadk. (Y8, le Bakan) Genel olarak deerlendirildiinde kadn kollar yelerinin sklkla bir araya geldikleri, farkl partilere mensup yelerin toplanma sklklarnn benzerlik gsterdii sylenebilir. Ayrca zellikle seim dnemlerinde toplant sklnn daha da artt; ancak yaz dnemlerinde gerekletirilen faaliyetlerde katlmc saysnda dler yaand sylenebilir. Kadnlarn dier yelerle daha sk etkileime gemesi, siyasi alanda tecrbesinin artmas asndan sk toplanmann nem tad dnlmektedir. Ayrca kadn kollar yelerine gerekletirdikleri toplantlarda gndemi hangi konularn oluturduu sorulmutur. Anket sonularna gre kadn kollar toplantlarnda sklkla gndeme gelen konular ncelikli olarak unlardr: - Gncel siyasi gelimeler, - Yerel dzeyde kadn kollarna ilikin idari hususlar, - Parti ii hususlar, - Trkiyenin genel ekonomik sorunlar, - Trkiyedeki genel sosyal ve kltrel gelimeler, - lke genelinde kadnlara ilikin sorunlar-gelimeler.45 Yaplan grmelerde de kadn kollar yneticileri, toplant gndemlerine ilikin benzer konular vurgulamtr. Farkl partilere mensup kadn kollar yneticileri gerekletirdikleri toplantlarda en sk olarak gncel siyasi gelimelerin takip edildiini ifade etmilerdir.
45 Detayl frekans tablolar Ek 3te yer almaktadr.
121
Katlmclardan biri gndeme ilikin olarak konuulan hususlar; Gndem maddelerimizden birini siyasi gelimeler oluturur. O dneme, o haftaya ait konular konuulur, bilgilendirmeler yaplr. Kanun deiiklikleri varsa onlar hakknda konuulur. (Y1, l Yneticisi) eklinde ifade etmi, dier bir katlmc ise; Gncel siyasi, politik gelimeleri takip ediyoruz, yelerimiz arasnda bunlar hakknda gr alveriinde bulunuyoruz. (Y12, l Yneticisi) diyerek gncel siyasi gelimeleri takip ettiklerini ve yelerle bu konularn tartldn belirtmitir. Katlmclardan bir dieri ise gncel siyasi gelimelerin konuulduunu, ayrca idari hususlarn gndeme geldiini; Gncel siyasi gelimeleri konuuyoruz. O hafta yapacamz etkinlik, onlar konuuyoruz, ne yapmamz gerektiimizi konuuyoruz. (Y9, le Bakan) eklinde ifade etmitir. Genel olarak gncel siyasi gelimeler dnda toplantlarda parti ii idari hususlarn konuulduu grlmektedir. Seim dnemlerinde, idari hususlar arlkl olarak propaganda faaliyetlerine ilikin konularn oluturduu sylenebilir. Kadn kollar yneticileri ile gerekletirilen grmelerde tekilat tarafndan yrtlen programlara/ planlanan almalara ilikin hususlarn; seim dneminde ise seim almalar, propaganda faaliyetlerine ilikin almalarn gndem konular arasnda daha sk yer ald ifade edilmitir. Bu dorultuda katlmclardan biri kadn kollar toplantlarnda konuulan idari hususlara ilikin olarak unlar belirtmitir: Neler yapabiliriz, partimize neler kazandrabiliriz eklinde alma yrtyoruz. Belli birim bakanlklar var, her birim bakanmz zerine den grevleri yaparak sunuyorlar. Gr ve nerisi olanlar da bunlar sunuyorlar. Ramazan ayndayz, yardm ve iftar programna arlk veriyoruz, bu toplantlarda bu hususlar konuuluyor. (Y3, le Bakan) Genel olarak deerlendirmek gerekirse kadn kollar toplantlarnda zellikle gncel siyasi gelimelerin, idari hususlarn ve seim almalarnn sklkla gndeme geldii sylenebilir.
122
Kadn kollarnn temel ilevlerinden birini kadn sorunlarnn siyasi partiler iinde konuulmas, siyasete tanmas oluturmaktadr. Kadn kollar rgtleri kadnlarn kadn olmaktan kaynaklanan zgn sorunlarnn tartld birimler olduu takdirde istenilen/arzu edilen ilevleri de grme verileri kadn kollar toplantlarnda kadn sorunlarna ilipolitikalarna kadn destei oluturma ilevi erevesinde toplantlarda daha ok idari hususlarn gndeme geldii, politika oluturma/proje ret-
gerekletirebilecei dnlmektedir. Ancak hem anket sonular hem kin hususlara yeterince yer verilmedii sonucunu dourmaktadr. Parti
me vb. konularn yeler arasnda tartlmad grlmektedir. Bu durum olumasnda nemli bir eksiklik olarak dnlmektedir. 3.2.3.3.2. Kadn Kollar Faaliyetleri Siyasi parti kadn kollarnn, partili kadnlarn bir arada olmasn salayan bir rgt olarak kadn sorunlarnn siyasete tanmasnda, kadnn siya-
kadn kollar yelerinde kadn sorununa ilikin farkndaln/duyarlln
sal katlmnn arttrlmasnda nemli ilevi olduu bilinmektedir. Ancak lkemizde kadn kollar yaplanmasna ilikin en nemli eletirilerden bikollarnn partilerin genel politikalarnn tartld ve dntrld yer olmaktan ok geleneksel kadn rolleriyle ilikili konularn ele alnd ve bu geleneksel rollere uygun faaliyetler yrtlen birimler olduu hususlar oluturmaktadr. Kadn kollarnn ounlukla ay, kermes, gn, mahalle toplantlar-ev gezileri gibi ikincil ve kadns faaliyetler yrtt yaygn olarak dile getirilmektedir (Kl 2000, Sancar-r 2000, Tansi 2004: 115, Altndal 2007). rini faaliyet alan ve eitlilii oluturmaktadr. Eletirilerin temelini kadn
Yaplan grmelerde kadn kollar yneticilerine kadn kollar rgtlerinin gerekletirdii faaliyetler sorulmutur. Alnan cevaplar erevesinde kadn kollarnn en sk ve yaygn olarak gerekletirdii faaliyetlerin mahalle toplantlar ve ev gezileri olduu sylenebilir. Partiye ye kazandrmak ve partiyi kadnlara anlatmak kapsamnda gerekletirilen bu almalarn seim dnemlerinde younlat ve kadn kollarnn
zellikle bu almalara kanalize edildii grlmektedir. Son 20 yl iin-
de yaygn olarak kullanlmaya balanan Seim mahallelerde kazanlr.
sz gereince seim almalarnda en nemli grevler kadn kollar

123
tekilatlarna verilmektedir. Nitekim bir katlmc kadn kollarnn faaliyet ve etkinliklerini u ekilde ifade etmitir: Seim almalar kapsamnda mahalle ve ev almalar yapziyaret ediyoruz. Mesela diyorum ki Nuriye Hanm'n gn var, ka kii gelecek oraya, diyelim ki on kii gelecek ben de telefon gidiyoruz orda sohbet toplants yapyoruz. (Y10, le Bakan) Benzer ekilde bir baka partiden bir katlmc; Seim dneminde biz kadnlar olarak bror datm, kap kap gezmeye kadar her eyi yaptk, gidip insanlarla tek tek konutuk. Daha nceki seimde de yaptk bunu. Saha almas yaptk bir nevi. Erkeklerin kap kap gezdiini grmedim, saha almasn
yoruz. kier er kiilik gruplarla dalarak mahallelerdeki evleri
ediyorum arkadalara fazla deil 2 ya da 3 kii gidiyoruz. Biz
daha ok kadn kollar yapyor. Erkekler daha ok esnaf ziyaretleri yapyorlar, ky gezileri yapyorlar ama bence kadnlarn neminin farknda parti yetkilileri. (Y18, le Bakan) yk daha ar gibi. ok da gzle grlmese de yaptmz iin diyerek zellikle seim dnemlerinde yerelde parti propaganda almadr. Kadn kollar yneticilerinin ounluu seim dnemlerinde yaplan lmcnn ifadesi ile:
larnn nemli bir blmn kadn kollarnn stlendiini vurgulamaktaalmalarn gece ge saatlere kadar srdn ifade etmilerdir. KatGreve getirildiim dnem genel seimlerin olduu bir dnemdi, ok youndu. Gece 3-4 ve hatta 5lere kadar altk, ok youndu. (Y5, le Bakan)
Benzer bir ekilde baka bir siyasi partiden katlmc seim dneminde yaplan almalar ve younluunu; Bildiiniz gibi seim dnemleri arlkl olarak partimizi temsilen Yani gn boyu alyoruz, gece sadece yatmaya gidiyoruz, o derece youn oluyoruz. (Y15, le Bakan)
124
toplantlar yapyoruz sklkla. Ondan sonra bror datyoruz.
eklinde ifade etmitir. Yneticilerden biri seim dnemlerinde kendilerinden stn performans beklenmesini sitemle karlamaktadr: Seimlerde ben 200 tane bayan Etimesguta soktum. almaya geldin mi hemen aryorlar bizi! Ben kadnlar saat 1e kadar altrdm. Gazete datm, ev toplants, pazar gezileri vb. tm hususlarda hanmlardan yardm bekliyorlar. (Y8, le Bakan) Grld gibi kadn kollar tekilatlarnn etkinliinin/hareketliliinin seim dnemlerinde artt grlmektedir. Kadn kollar yeleri de bu durumu dorulamaktadr. ekil 3.17de yer alan Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr. ifadesine yelerin % 64 kesinlikle katldn, % 24,8i ise katldn ifade etmitir. Anket katlmclarnn % 90na yaknnn kadn kollar rgtnn zellikle seim dnemlerinde etkin olduu hususunda gr belirtmi olmas, kadn kollarnn seim endeksli alt grn glendirmektedir.
Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr."

ekil 3.17 Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmakta!ekil Error! No text of specified style in document..21 Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde dr. deikeni etkin olarak faaliyette bulunmaktadr. De"i#keni
Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr."

100%! 80%! 60%! 40%! 20%!
125
Mahalle toplantlar ve ev gezilerinin seim dnemleri daha sk gerekletirildii, seim dnemi haricinde de belirli periyotlarla benzer faaliyetlerin yrtld sylenebilir. l-ile yneticileri de mahalle temsilcileri araclyla mahalle toplantlar ve ev gezilerinin gerekletirildiini, ye kayt almalar ve propaganda faaliyetlerinin kesintisiz devam ettiini ifade etmilerdir. Bu dorultuda bir katlmc; Biz unuttuumuz bir ay gitmediimiz ikinci aya sarkan yerlerde bile niye gelmiyorsunuz, unuttunuz mu bizi sitemlerle karlayoruz ki, kald ki seim dneminde yapsak tamamen skntya urar tekilatmz. Biz seimin olduu hafta bir tek tatil yaparz, ertesinde toplanrz mahallelerimizde teekkr toplantlar yapmaya ardndan onlarn istekleri ve dilekleri ile ilgili toplantlar rutin hale getirmeye alrz. (Y4, le Bakan) diyerek sz konusu almalarn devamllna vurgu yapm, dier bir partiden katlmc; Mahallelerde toplant yapyoruz, evlerde toplant yapyoruz. Ayrca belli gnlerde sadece kadnlarn katld almalar yapyoruz. (Y12, le Bakan) diyerek dzenli yaptklar faaliyetleri zetlemitir. Son dnemde kadn kollar rgtlerinin mahalle dzeyinde de rgtlenmesini tamamlad ve mahalle temsilcileri araclyla mahallelere de ulat grlmektedir. Bu dorultuda bir katlmc srekli yaptklar almalar arasnda mahalle tekilatlarnn nemli yer tuttuunu ifade etmitir: Mutad-srekli yaptmz eyler mahalle ziyaretleri, ankayann balanan 7 yeni kyyle 117 mahallesi var. Her mahallede bir temsilci var. Biz tekilatmz her mahalleye kadar yaym bir tekilatz. (Y2, le Bakan) Grld gibi parti ayrm yaplmakszn kadn kollar rgtlerinin sklkla yapt faaliyetler arasnda mahalle toplantlar ve ev gezileri ba ekmektedir. yelerin bu faaliyetlere bak ekil 3.18de yer almaktadr.
126
!ekil Error! No text of specified style in document..21 Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr. De"i#keni
Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr."

ekil Error! No text of specified style in document..22 Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye !ekil 3.18 Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr. ye kazandrmak ve oy toplamaktr. De"i#keni deikeni
Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr. nermesine verilen cevaplara bakldnda, % 36,1i kesinlikle katlyorum, % 32,5i katlyorum, % 4 fikrim yok, % 19,8i katlmyorum ve % 7,7si ise kesinlikle katlmyorum seeneini iaretlemitir. Kadn kollar yelerinin yaklak olarak % 70inin sz konusu ifadeye katlm olduu gz nne alndnda yelerinin nemli bir ounluunun sz konusu faaliyetleri iselletirdii, kadn kollar rgtlerinin ncelikli faaliyetleri arasnda grd sylenebilir. Kadn kollar yneticilerinin sklkla dile getirdii dier bir faaliyet tr ise sosyo-kltrel faaliyetlerdir. Bu kapsamda kadn kollarnn sklkla gezi, anma etkinlikleri, hasta-huzurevi-ehit aileleri ziyaretleri, ay-gn etkinlikleri karmza kmaktadr. Sosyo-kltrel faaliyetlere rnek olarak katlmclardan biri u faaliyetlerden bahsetmitir: Biz genelde ev ziyaretleri, dernek ziyaretleri mesela bir yallar kurumu, ocuk esirgeme kurumu. Takvime gre de faaliyette bulunuyoruz. Mesela Yallar Haftas, Engelliler Haftas, retmenler Gn, o tr eyleri sk takip ediyoruz. Mesela Salk Haftasnda, Tp Bayramnda doktorlar ziyaret ediyoruz. ehit aileleri ve fakir aileleri ziyaret ediyoruz. Bazen de zaman zaman onlar ileye toplayp, mevlt okutup, gnln almak iin programlar yapyoruz. (Y16, le Bakan)
127
Benzer ekilde dier bir partiden katlmc; Mesela biz burada sinema gnleri yaptk kadn kollar olarak. Doum, lm olaylar olur, hastane ziyaretleri bunlara hep beraber gideriz. Bayramda ocuk esirgeme kurumunu ve gszler yurdunu ziyaret etmeyi dnyoruz. (Y10, le Bakan) eklinde kadn kollar faaliyetlerini aklarken, dier bir ile bakan; Biz kadn kollar olarak bir araya geldikten sonra o mahalledeki kimin hastas var, kimin cenazesi var, kim evlenmi kim nianlanm, onlar takip ediyoruz. Gn falan yapyoruz, orda reniyoruz ve toplanp katlyoruz. Byle deiik ynde almalarmz var. (Y8, le Bakan) diyerek sosyo-kltrel faaliyetlere ilikin geni bir ereve izmitir. Sz konusu faaliyetler dnemsel olarak farkllamaktadr. Bu dorultuda bir katlmc Ramazan aynda gerekletirilen almalara ilikin olarak unlar belirtmitir: Mahalle temsilcilerimizin bize getirdii adreslerde hasta ziyareti, cenazeler, basal ziyaretleri yapyoruz. u an Ramazan dolaysyla evlerde ihtiya sahibi ailelere paket datma program, evlerinde iftar ama, iftar adrnda insanlar ziyaret etme vb. almalar devam ediyor. (Y5, le Bakan) Anket almas kapsamnda kadn kollar yelerinin Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan salayan bir rgttr. nermesine verdii cevaplara ilikin bulgular ekil 3.19da yer almaktadr.
Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan sa$layan bir rgttr."
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20
%0 0%!
ekil 3.19 Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan salayan bir !ekil Error! No text of specified style in document..23 Parti kadn kollar kltrel ve sosyal rgttr. deikeni faaliyetlere katlm imkan sa"layan bir rgttr. De"i#keni
128
Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr."
Sz konusu nermeye katlmclarn % 43,3 kesinlikle katldn, %
43,8i ise katldn belirtmi olup, nermeye katlmayanlarn oran sadece % 8dir. Kadn kollar rgtnn kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm salayan bir rgt olduu nermesine hemen hemen tm katlmcsosyo-kltrel faaliyetlerin olduu grn desteklemektedir.
larn katlmas kadn kollarnn sk gerekletirdii faaliyetler arasnda Kadn kollarnn sklkla yapt dier bir faaliyet grubu ise sosyal yardm faaliyetleridir. Sosyal yardm faaliyetleri kapsamnda yoksul ailelere yardm paketi datm, giyecek ve yiyecek datm, rencilere burs salama n plana kmaktadr. Kadn kollar yneticileri ile yaplan g-
rmelerin Ramazan ayna denk gelmesi sebebiyle youn bir alma faaliyetine ilikin sreci u ekilde zetlemitir:
sreci iinde olduklar gzlenmitir. Katlmclardan biri yaplan yardm Bu dnemle ilgili ramazan paketi datm programmz var. htiya sahibi aileleri ben zaten dernek ve vakflar vastasyla geziyorum, celeme yaparak datyoruz paketleri, benim slubum bu. Belki dier ilelerde farkl yaplyor olabilir. (Y2, le Bakan) partiyle de geziyoruz. Tespitimizi yapyoruz. Aslnda bir sosyal in-
Baka bir partiden dier bir katlmc ise kendilerine ulaan hayrseverlerin yardmlarn ihtiya sahiplerine ulatrdklarn ifade etmektedir: Etrafmzdan bize ok gvendikleri iin, bire bir fakir fukaray vermek isteyen hayrseverler, gerek madurlar arayp bulamayanlar bizim araclmzla yardmlar aktaryorlar. Bizim tamamen fikri yardmlarmz. (Y15, le Bakan) Dier bir partiden il yneticisi ise; Kadn kollar mahalle sorumlusunun yapt tespitlerle yardmdr. (Y7, l Yneticisi) vurgulamtr. lar yaplmakta, ihtiyac olanlara kadn kollar yardm yapmaktadiyerek mahalle temsilcileri araclyla yardmlarn gerekletirildiini
tespit etiimiz iin gerek madurlar bildiimiz iin baz paket
129
Yukarda bahsedilen faaliyetlerin haricinde kadn kollar yelerinin parti mitingleri ve kongrelerine, ayrca zaman zaman parti rgt tarafndan dzenlenen bilinlendirme ve eitim faaliyetlerine katldklar gzlenmiganize edildii sylenebilir. Bu kapsamda grme yaplan katlmclardan biri gerekletirdikleri panel almasn u ekilde aklamaktadr: yeleri partinin daha st dzeyinden hitabeti gl kiilerle buluturuyoruz, vekillerimiz olabilir, genel bakan yardmclarmz tinin siyasetini doru anlamalarn salamak. Hani bir eye teBakan) olabilir, buradaki ama hem siyasete tevik etmek hem de parvik etmeden nce, onu doru anlamalarn istiyoruz. (Y2, le Yine dier bir partiden il yneticisi dnemsel olarak eitim programlar dzenlendiini ifade etmitir. Katlmcnn kendi ifadesi ile: Ankara il kadn kollar 6 ayda bir eitim dzenlemektedir. Bu
tir. Genel olarak bu etkinliklerin Genel Merkez tekilatlar tarafndan or-
eitim programlarnda halkla ilikiler, hitabet gibi konularda yelere bilgi verilmektedir. Ayrca niversitelerden akademisyenlerin zenlenmektedir. (Y7, l Yneticisi) ve parti iinden milletvekillerimizin katlmyla konferanslar dAyrca son dnemde baz siyasi partilerin at siyaset akademileri ve hitabet yarmalar da bu kapsamda nemli bir faaliyet olarak karmza kmaktadr. Katlmclardan biri Genel Merkez tekilat tarafndan organize edilen hitabet yarmasna ilikin olarak unlar belirtmitir: Biz Siyaset krssnde ben de varm yarmasn dzenledik,
mesela Genel Merkez olarak. Ama burada bayanlarn hatibe ola-
rak da siyaset krssnde spontane konumalarn tevik etmekti. Biz ankaya ile olarak Ankaradaki bu yarmaya yaklak 20 kiiyle katldk ve iki arkadamz yar finale kald, hatta okumalemi, yreklendirmek tevik etmek. (Y2, le Yneticisi)
yazma bilmeyen bir teyzemiz vard. Demek ki amacmz gerekGerekletirilen baz almalara ramen kadn kollar rgtlerinin fa-
aliyetleri iinde eitim ve bilinlendirmeye ynelik almalarn sayca
ok az olduu, katlmn da kstl olduu sylenebilir. Grlen kadn

130
kollar yneticilerinin hibiri ana faaliyetleri arasnda eitim faaliyetleri ve panel/uray saymam olup, Genel Merkez tarafndan ara sra gerekletirilen faaliyetler arasnda gstermitir. Anket almasnda yelere hangi faaliyetlere daha sk katldklar sorulmutur. Anket sonularna gre kadn kollar yelerinin sklkla katldklar faaliyetler srasyla unlardr:46 - Mahalle toplantlar-ev gezileri, - Sosyo-kltrel faaliyetler (gezi-kermes-anma vb.), - Sosyal yardm faaliyetleri (yoksullara, zrllere, rencilere ayninakdi yardm faaliyetleri), - Siyasi partinin mitingi, - Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.). Kadn kollar yelerinin faaliyetlere katlma ilikin verdikleri cevaplarn siyasi partiler baznda dalm aratrlmtr. lk olarak Tablo 3.20de AK Parti yelerinin kadn kollar faaliyetlerine katlm hususunda verdikleri cevaplar yer almaktadr. AK Parti kadn kollar yelerinin en sk katldklarn ifade ettikleri faaliyetler srasyla Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.), Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb) ve Mahalle toplantlar-ev gezileridir. Kadn kollar yelerinin dier kadn rgtleri, niversiteler tarafndan dzenlenen toplantlarna ve dier parti kadn kollar ile ortak almalara (sz konusu faaliyetlerin seyrek gerekletirilmesiyle balantl olarak) dk katlm gsterdikleri grlmektedir. Bu erevede AK Parti kadn kollar yelerinin verdii cevaplarn faaliyetlere ilikin genel tespitlerle uyumlu olduu, benzerlik gsterdii sylenebilir. Tablo 3.21de CHP yelerinin faaliyetlere katlma ilikin verdikleri cevaplar yer almaktadr.
46 Detayl Frekans Tablosu EK 3te yer almaktadr.
131
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 3.20 Adalet ve Kalknma Partisi kadn kollar yelerinin faaliyetlere katlm Adalet ve Kalknma Partisi Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb.) Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Katlm Skl Sk sk 110 % 90,2 105 % 86,1 104 % 85,2 102 % 83,6 99 % 81,1 98 % 80,3 96 % 80,3 94 % 78,7 59 % 48,4 48 % 39,3 47 % 38,5 Seyrek 12 % 9,8 17 % 13,9 18 % 14,8 20 % 16,4 23 % 18,9 24 % 19,7 26 % 19,7 28 % 21,3 63 % 51,6 74 % 60,7 75 % 61,5
Mahalle toplantlar-ev gezileri
Kadn kollar kongresi
Siyasi partinin mitingi Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb. ) Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyumpanel niversiteler tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Dier kadn kollar rgtleriyle toplant (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.)
132
FAALYETLER
CHP kadn kollar yeleri anket formunda belirlenen faaliyetlerin birouna sklkla katldklar cevabn vermitirler. CHP kadn kollar yneticileri ile yaplan grmelerde en sk dzenlenen faaliyetlerin, Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb), Siyasi partinin mitingi ve Mahalle toplantlar-ev gezileri ve Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) olduu ifade edilmi olup, yelerin verdii cevaplar da bu yndedir. Ancak yeler dier kadn rgtleriyle ortak faaliyetlere sk katldklarn belirtmelerine ramen, bu tarz faaliyetlerin ok sk dzenlenmedii ve katlmn youn olmad dnlmektedir. Tablo 3.22de DTP kadn meclisi yelerinin faaliyetlere katlma ilikin verdikleri cevaplar yer almaktadr. lk olarak belirtilmesi gereken husus alma boyunca DTP Ankara kadn meclisi rgtlenmesinin dier partiler kadar etkin ve sk faaliyet gstermediidir. Bu durumun nedeni olarak il yneticisi tarafndan kadn meclisinin yeniden yaplanma srecine girmi olmas gsterilmitir. Anket sonularna gre kadn meclisi yelerinin sklkla katldklarn ifade ettikleri faaliyetler Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.), Siyasi partinin mitingi, Kadn kollar kongresi ve Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb.) olarak grlmektedir. Bu erevede DTP yelerinin verdikleri cevaplarn dier partiler ile farkllat sylenebilir.
133
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 3.21 Cumhuriyet Halk Partisi kadn kollar yelerinin faaliyetlere katlm Cumhuriyet Halk Partisi Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezikermes-anma vb) Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Katlm Skl Sk sk 108 % 87,1 108 % 87,1 100 % 80,6 100 % 80,6 99 % 79,8 93 % 75,0 89 % 71,8 79 % 63,7 79 % 63,7 73 % 58,9 66 % 53,2 Seyrek 16 % 12,9 16 % 12,9 24 % 19,4 24 % 19,4 25 % 20,2 31 % 25,0 35 % 28,2 45 % 36,3 51 % 41,1 54 % 43,5 58 % 46,8
Siyasi partinin mitingi
Mahalle toplantlar-ev gezileri Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb. ) Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Dier kadn kollar rgtleriyle toplant (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.) niversiteler tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel
FAALYETLER
Kadn kollar kongresi
134
Tablo 3.22 Demokratik Toplum Partisi kadn meclisi yelerinin faaliyetlere katlm Demokratik Toplum Partisi Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen Panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) Siyasi partinin mitingi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Katlm Skl Sk sk 24 % 92,3 22 % 84,6 22 % 84,6 21 % 80,8 20 % 76,9 19 % 73,1 17 % 65,4 16 % 61,5 13 % 50,0 11 % 42,3 11 % 42,3 Seyrek 2 % 7,7 4 % 15,4 4 % 15,4 5 % 19,2 6 % 23,1 7 % 26,9 9 % 34,6 10 % 38,5 13 % 50,0 15 % 57,7 15 % 57,7
Kadn kollar kongresi Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Mahalle toplantlar-ev gezileri
FAALYETLER
Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermesanma vb.) Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyumpanel niversiteler tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Dier kadn kollar rgtleriyle toplant (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.)
135
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) Tablo 3.23 Milliyeti Hareket Partisi kadn kollar yelerinin faaliyetlere katlm Milliyeti Hareket Partisi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Frekans Top. Yzdesi Katlm Skl Sk sk 104 % 85,2 104 % 85,2 101 % 82,8 98 % 80,3 96 % 78,7 95 % 77,9 91 % 74,6 83 % 68,0 56 % 45,9 48 % 39,3 43 % 35,2 Seyrek 18 % 14,8 18 % 14,8 21 % 17,2 24 % 19,7 26 % 21,3 27 % 22,1 31 % 25,4 39 % 32,0 66 % 54,1 74 % 60,7 79 % 64,8
Mahalle toplantlar-Ev gezileri Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen Panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) Siyasi partinin mitingi FAALYETLER Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Kadn kollar kongresi Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyumpanel niversiteler tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Dier kadn kollar rgtleriyle toplant (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.)
136
MHP kadn kollar yelerince gerekletirilen faaliyetlerin katlm sklna ilikin bilgiler Tablo 3.23te yer almaktadr. MHP yeleri Mahalle toplantlar-ev gezileri, Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb.) ve Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.)ne sklkla katldklarn belirtmitirler. MHP kadn kollar yneticileri ile gerekletirilen grmelerden elde edilen veriler de bu faaliyetlerin sklkla gerekletirildiini dorulamaktadr. 3.2.3.3.3. Finansman Siyasi partilerde yan kurulu olarak konumlandrlan kadn kollar rgtlenmelerinin genel olarak kendilerine tahsis edilmi bir btesi bulunmamaktadr.47 Bu durum kadn kollarn yaptklar faaliyetleri finanse etmek asndan eitli yollara bavurmaya sevk etmektedir. Kadn kollar yneticileri ile yaplan grmelerde baz ile kadn kollar rgtlenmelerinin kendi aralarnda topladklar aidatlarla finansman sorununu zmeye altklar gzlenmitir: Biz kendi aramzda aidat topluyoruz, ynetim kurulu yeleri olarak. ok czi bir miktar ama ite (Y15, le Bakan) Parti btemiz az olduu iin, oradan bize ayrlan pay da faaliyetlerimiz iin yeterli olmuyor. Biz de yelerimizden aidat topluyoruz. (Y12, l Bakan) Ayrca gerekletirilen kermes vb etkinliklerden salanan gelir ve gnlllerin destei ile birtakm faaliyetlerin, zellikle de mahallelerde gerekletirilen sosyal yardm faaliyetlerinin finanse edildii ifade edilmitir: Belli dnemlerde ihtiya olduka kermes vb. programlar dzenlenerek bu almalardaki finansman skntmz giderilmektedir. (Y4, le Bakan) Bazen il bakanmz koordinatrlnde bir kermes yaparz her sene, o kermeste her ile marifetlerini gsterir, herkesin geliri kendisine olur, oradan da alrz. (Y10, le Bakan)
47 Bu durumun istisnas vardr. DTPde Parti Tznn 107. maddesine gre parti genel btesinin % 15i kadn meclislerine ayrlmaktadr.
137
Maddi konuda biz bir kermes yaptk, tm ildeki ileler, Vedat Dalokayda yaptk. Oradan elde ettiim gelirleri kullanyoruz. (Y8, le Bakan) Hayr amal iler yaptk. Kermes, ay gibi organizasyonlar yaparak para kazanarak ihtiya sahiplerine ulatrdk. Bizim partinin maalesef byle skntlar var. Kaynamz yok. Bizden bu bakmdan getirisi olmad gibi daha ok gtrs var. (Y18, le Bakan) Aidat toplama, kermes dzenleme yoluyla finansman elde etme abalarna ramen kadn kollarnn faaliyetlerinde en nemli finansman ve altyap desteinin parti tekilat tarafndan saland gzlenmektedir. Kadn kollar yneticileri de yaplan grmelerde bu durumu vurgulamaktadrlar: le bakanmz destek oluyor. Zaten ilemizde aracmz var, ulam konusunda skntmz olmuyor. Hasta ziyaretlerimiz oluyor, o tr almalara giderken elimiz bo gitmiyoruz. Bakanmzla grp nasl yapabiliriz, nasl finanse ederiz konuuyoruz. Program yapyorsun, bo gidemezsin, bir ekilde temin ediyoruz. (Y3, le Bakan) Kendim il bakanndan, genel sekreterimizden benim bu ihtiyacm var, unu yapacam, bunlar yapmak iin u kaynaklara ihtiyacm var dediim zaman onlar bana er ge dnyor bir ekilde. (Y11, le Bakan) le bakanmzn ne kadar bize maddi ynden destek karsa biz de ona Allah raz olsun deyip, kanaat getirmeye alyoruz. (Y17, le Bakan) Kadn kollarnn faaliyetlerinde en nemli destein il-ile tekilat tarafndan salanmas nemli bir sorunu beraberinde getirmektedir. Merkezi kademenin il-ile yneticilerinin kadn kollar yneticileri ile kiisel ilikilerinin iyi olmamas veya kadn kollarna inanmamas halinde faaliyetlerin gerekletirilmesinde sorunlar ortaya kmaktadr. Katlmclardan biri kendi ilesinde finansman sorunu yaamamasna ramen dier ilelerde sorunlar yaandn belirtmektedir. Kendi ifadesi ile:
138
Kadn kollar yan kurulu olmaktan karlrsa ok daha iyi olacaktr. Yine szlerimizin arasnda geti, benim burada olan iletiimimden, diyalogumdan kaynakl bir rahatlm var, ama baka bir yere baktmzda ile bakannn veya ile ana kademenin ok scak bakmad iin hanm almalarna, buradaki almalar aksattklarn grebiliyoruz dier ilelere baktmzda. (Y4, le Bakan) Benzer bir biimde dier bir katlmc da uyumun nemine vurgu yapmaktadr: Eer ile bakan, kadn kollar bakan ve belediye bakan arasnda uyum olursa almalar olumlu olur. Genelde bizde de uyumsuz durumlar olunca engeller kyor karmza. (Y3, le Bakan) Dier bir kadn kollar yneticisi ise parti ii desteklere ulamada kiisel abalarn n planda olduunu, ileler aras farkllklar olduunu ifade etmektedir: Kadn kollar tek bana yeterli bir rgt deil, ile rgt sizi destekliyorsa, genel merkeze yeteri kadar kendinizi tantmsanz, destek alabilmiseniz yeterli ekilde alabiliyorsunuz. Ben kendimi ansl hissediyorum. Ama bunu her kadn kollar bakan yapamyor olabilir. Bu benim kiisel abam olmamal, kurumsallama olmal. (Y11, le Bakan) Grme yaplan kadn kollar bakanlarnn tamam finansmann nemli sorunlarnn banda geldiini vurgulamlardr. Bu sorunu ortadan kaldrmak iin il-ile tekilatlar yneticileri ile grmeler yaptklarn, giriimlerde bulunduklarn; ancak henz somut bir admn atlmadn belirtmilerdir. Kadn kollarnn mevcut mali sorunlarnn zm nemli bir gerekliliktir. Bu erevede mali imkanlarn arttrlmasna ilikin olarak yelerin verdii cevaplar ekil 3.20de yer almaktadr.
139
!ekil Error! No text of specified style in document..23 Parti kadn Rol kltrel ve sosyal Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn kollar faaliyetlere katlm imkan sa"layan bir rgttr. De"i#keni (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei)
Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr."
ekil 3.20 Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar !ekil Error! No text of specified style in document..24 Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, arttrlmaldr. deiken mali imkanlar arttrlmaldr. De"i#ken
Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr. ifadesine yelerin % 72,8i kesinlikle katlyorum, % 22,8i ise katlyorum cevabn vermitir. 385 katlmcdan sadece 11inin nermeye katlmad gz nne alndnda, kadn kollar yelerinin mali imkanlarnn arttrlmas ve bte tahsisi konusunda fikir birlii iinde olduu sylenebilir. Grlen ile bakanlarnn tamam mali kaynaklarn arttrlmasnn ve btenin kadn kollarnn faaliyetlerine olumlu etki edecei grndedir. Bu kapsamda katlmclardan biri; Dzenli bir bte, finansman olursa daha planl ve programl allabilir, il ve ilelerde daha farkl almalar yaplabilir. (Y7, l Yneticisi) diyerek dzenli btenin gelecein planlanmas asndan nemini belirtmitir. Dier bir katlmc ise; Eer Genel Merkez bize bte karrsa, kadn kollarnn faaliyetleri snrl kalmaz en azndan. Para ne kadar gelirse alma o kadar artar. Dzenli bir bte olmas faaliyetler asndan ok nemli. (Y14, le Bakan) diyerek dzenli btenin faaliyetlerin niceliini ve niteliini arttracan vurgulamaktadr.
140
Sonu olarak kadn kollar yelerinin finansman problemlerini nemli bir sorun olarak grdkleri ve bu sorunun ortadan kaldrlmasn istedikleri/ etkili faaliyetler yrtebileceklerini dndkleri sylenebilir. talep ettikleri ve bu istekleri/talepleri karland takdirde daha etkin/ 3.2.3.4. Kadn Kollarnn Dier Kadn rgtleriyle likileri Kadn kollarnn faaliyetlerine ilikin yneticiler ile yaplan grmelerde kadn kollarnn dier kadn rgtleriyle ok kstl bir iletiim iinde olduu ifade edilmitir. Anket almasnda da kadn kollar yelerinin en siyasi parti kadn kollar rgtleriyle birlikte gerekletirilen almalar
seyrek katldklarn ifade ettikleri faaliyetler STK, niversiteler ve dier olarak ortaya kmtr. zellikle dier siyasi parti kadn kollar rgtleriyle ilikilerin en alt seviyede olduu ve ortak etkinliklerin dzenlenmedii sylenebilir. yeler bunun sebebi olarak dier partilerin kadn kollar ile ortak faaliyette bulunmann siyasi olarak uygun olmadn belirtmektedirler. Bu adan yelerin ncelikli olarak kadn kimlii yerine
siyasi parti kimliini n planda tuttuklar sylenebilir. Ankette yer alan nermesine, kadn kollar yelerinin byk ounluu katldn (% 77)
Kadn adaylarn fazla olduu bir parti seimlerde tercihimi deitirmez. ifade etmitir. Bu bakmdan kadn kollar yelerinin byk ounluunun parti kimliklerini n planda tutarak hareket etme eiliminde olduu sylenebilir. Ancak kadn sorunlarna ilikin farkndaln yaratlmasnda, sorunlarn
zmne ilikin politik mekanizmalara gerekli basknn yaplabilmesinde farkl kesim, farkl ideolojideki kadnlarn ortak paydada bulumas nemli bir gerekliliktir. Sancar-r (2000)e gre farkl partilere mensup kadnlarn zerinde uzlaabilecekleri alanlar aada yer almaktadr: cak biimde deitirilmesi,
- Siyasal yaam dzenleyen yasalarn kadn-erkek eitliini salaya- Her partiden parlamentoya girecek temsilciler iinde kadnlarn orannn ve niteliinin ykseltilmesi, - Parlamentodaki farkl partilere mensup kadn milletvekillileri arasnda iletiim ve ibirliinin oluturulmas,
141
- Kadn taleplerini kamuoyuna ve siyasal parti ynetimlerine duyurmak iin ortak kampanya yaplmas. Bu kapsamda yelerin ortak alma fikrine ilikin grlerinin tespiti amacyla yelerin Kadnlarn siyasete daha fazla katlmasna ynelik almalarda farkl partilerin kadn kollar ortak almalar yrtmelidir. nermesine ilikin grleri sorulmutur. yelerin % 28,8i kesinlikle katlyorum, % 36,4 katlyorum, % 10,6s fikrim yok, % 17,2si ka-
tlmyorum ve % 7,1i ise kesinlikle katlmyorum cevabn vermitir. nemli bir blmnn (% 65) ibirlii ve ortak alma fikrine scak bakt da sylenebilir.
yeler arasnda fikir birlii olmad grlmektedir. Ancak kadnlarn
Kadn sorunlarn siyasete tanmas ve daha fazla kadnn siyasi karar alma srelerine katlm iin farkl siyasi partiler arasndaki iletiimin salanmas kadar siyasi partiler ile STK'lar aras iletiim/etkileimin de kurulmas nemlidir. Kadnlarn siyasal srelerde glendirilmesi iin uygun politika genellikle bamsz kadn rgtleri, sivil kadn insiyatifleri ve uluslararas kadn hareketi tarafndan gelitirilmitir. Siyasi partiler bu tr talepleri tartmaya ve benimsemeye ak olduklar lde kadn rgtlerinin bak alar ve zm nerileri siyasi partilerin politikalarna yansyabilmitir (Sancar-r, 2000). Anket nermeleri arasnda yer alan Siyasi karar alma mekanizmalarndaki cinsiyet eitsizliinin ortadan kaldrlmasnda kadn sivil toplum kurulular nemli rol oynamaktadr. nermesine % 39,4 kesinlikle katlyorum, % 42,6s ise katlyorum cevabn vermitir. Bu erevede kadn kollar yelerinin byk ounluu siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla kadnn katlmnda STKlarn rolne dikkat ekmektedir. Kadn-erkek eitliinin salanmas asndan sivil toplum rgtleri ile siyasal parti kadn rgtlerinin ortak iliki iinde olmas, g birliinin salanmas gerekliliktir. Bu bakmdan siyasi partilerin, kadn kollar rgtleri ile STKlar arasnda iletiim a oluturulmasna ynelik abalara, birlikte hareket etme ynndeki giriimlere destek olmas gerekmektedir.
142
3.2.3.5. Kadn Kollarnn nemine likin Grler Kadnlarn siyasal yaama katlmlarn salamak zere kurulan ve lkemizde 50 yllk bir gemii olan kadn kollar rgtlenmesinin fonksiyonlar ve gereklilii tartlan hususlardan biridir. Grlen yneticilerin eksik kalan nemli bir parasn tamamladn ifade etmektedir. le bakannn kendi ifadesiyle: Kadn kollar eksik kalan bir takm yerleri tamamlyor. Toplumda ulalamayan bir kesim var. Sadece erkeklerin ve erkekler arasnda grev yapan kadnlarn ulaamad kesimler var. Bir erkek gidip bir ev hanmna kendini anlatamaz. zellikle kk yerlerde daha zordur. (Y18, le Bakan) Benzer bir ekilde dier bir partiden ynetici ise; Kadn kollar aslnda temeldeki birok sorundan haberdar olan bir yaplanma. Her yere girip kabiliyor. Ana kademe belli eyleri grmyor ve bir eyler yapyor ama kadn her eyi gryor. la ileye aktaryoruz, ben de bu sorunlar ile, il de genel merkeze tayor. (Y2, le Bakan) ou kadn kollar yaplanmasnn gerekli olduunu ve siyasi alann
Biz rnein mahalledeki sorunlar mahalle temsilcileri aracly-
diyerek kadn kollarnn zellikle yerel dzeyde, mahalle dzeyinde ncelikle kadnlara olmak zere tm topluma ulatn, halk-siyasi parti arasndaki ba, iletiimi saladn ifade etmektedir. Grlen kadn sylenebilir. kollar yneticilerinin nemli bir ksmnn buna benzer ifadeler kulland Yneticilerin mevcut sylemi iinde kadn kollar kadnlarn siyasete ak-
tif katlmn salama nceliinden ok kadn semene ulama ncene ilikin ortaya kan bulgular da bu ncelik erevesinde faaliyetlerin ekillendiini gstermektedir. Ancak partiyi kadnlara anlatma, parti
likleri erevesinde faaliyet gstermektedir. Kadn kollarnn faaliyetleri-
politikalarn benimsetme grevleri kadn kollar rgtlerinin kurulu amalarndan sadece birisini oluturmakta olup kadnlarn siyasal ve tanmas dier ve belki de en nemli grevlerini oluturmaktadr. sosyal yaama eit katlm salamak, kadn bak asnn siyasete
143
Gerek siyasi parti bnyesine daha fazla kadnn katlmas ve ynetim pozisyonlarnda grev almas, gerekse seimlerde aday olan/seilen kadn saysnn artmasnda kadn kollar rgtlenmesi nemli bir aratr. Kadn kollar yeleri de ekil 3.21de yer alan Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli grevler dmektedir. nermesine verdii cevaplar ile kadn kollarnn siyasal katlm grevine dikkat ekmektedir.
Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli grevler d#mektedir."
ekil 3.21 Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli !ekil Error! No text of specified style in document..25 Siyasette kadnlarn daha etkin grev grevler dmektedir. deikeni almasnda parti kadn kollarna nemli grevler
Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek Sz konusu nermeye yelerin % 63,5i kesinlikle katlyorum, % 32si asndan nemli bir deneyim kazanma alandr." ise katlyorum cevabn vermi olup, yani % 95inden fazlas kadnla100%! rn siyasal katlmn arttrlmasnda kadn kollarna nemli grevler d80%! tn dnmektedir. 60%!
Ayrca siyaset alannda kadnlar asndan sklkla dile getirilen husus20%! lardan biri de deneyimsizliktir. Kadnlarn siyasi partilerin iyaps, i0%! leyii hakknda bilgi sahibi olmad, siyasi parti iinde st ynetimlerde Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle grev alabilecek deneyime sahip olmadklar parti yneticileri tarafndan katlmyorum! Katlyorum! sylenmektedir. ye kadnlarn siyasetin gerektirdii bilgiye eriiminde, !ekil Error! No text of specified style in document..26 Kadn kollar parti iinde st ynetime gerekli donanm kazanmasnda kadn kollar rgtleri nemli rol oynageebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr. De"i#keni yabilirler. yeler de kadn kollarnn nemli bir deneyim alan olduu grne katlmaktadrlar.
40%!
144
T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel grev !ekil Error! No text of specified style in document..25 Siyasette kadnlarn daha etkinMdrl almasnda parti kadn kollarna nemli grevler
Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr."
ekil 3.22 Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir dene!ekil Error! No text of specified style in document..26 Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr. De"i#keni yim kazanma alandr. deikeni
ekil 3.22de yer alan Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr. nermesine yelerin % 57,4 kesinlikte katldn, % 34,5i ise katldn ifade etmitir. yelerin hemen hemen tamam kadn kollarn nemli bir deneyim kazanma alan olarak grmektedir. Kadn kollar yneticilerinden birinin ifadesi ile kadn kollar bir nevi mutfak grevi grmekte olup, kadnlar asndan siyasal devirme ilevini yerine getirmektedir: Yani iin mutfa buras. Buradan yetiirse elemanlar dier kademelerde daha baarl olurlarKadn kollarnda grev alan arkadalarmn ana kademede, ilde, genel merkezde grev almalar da almalar rahatlatr. (Y4, le Bakan) Kadn kollarnn siyasal devirme ilevini yerine getirirken karar alma mekanizmalarnda grev almaya gnll kadnlar da tevik etme grevini yerine getirmesi, onlarn aday olmasn ve seilmesini desteklemesi gerekmektedir. Gerek parti ii lobi almalar, gerekse propaganda almalar ile genel ve yerel seimlerde kadn aday saysnn artmasna ynelik almalar yaplmas nemli bir gerekliliktir. Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr. nermesi bu ileve ilikin kadn kollar yelerinin grn ortaya koymaktadr.
145
Seimlerde kadn adaylarn artmas iin " kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr."
100%! % 100 80%! % 80 60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20
%0 0%!
!ekil Error! No text of specified style in document..27 Seimlerde kadn adaylarn rol oynamakekil 3.23 Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr. De"i#keni tadr. deikeni
Kadn sorunlarnn siyasete ta#nmas asndan " kadn kollar nemli bir aratr." Grld gibi kadn kollar yelerinin % 90na yakn, kadn aday say100%!
snn artmasnda kadn kollarnn rol oynadn dnmektedir. Kadnla80%! rn parti tekilat iine ekilmesi, faaliyetlerde grev almalar, kadn aday 60%! saysnn artn douracaktr. Ancak kadn kollarndan asl beklenen aday belirlenmesi srecinde parti ii bask grubu olarak st ynetime 40%! etki etme ilevinin henz yerine getirilemedii de bir gerektir. 20%!
0%! Siyasi partiler toplum iindeki kesimlerin dank menfaatlerini ve siyasi Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle grlerini ortak bir paydada birletirmekte, organize etmektedir. Siyasi katlmyorum! Katlyorum! partiler bu dank menfaat ve dnceleri sistematize ederek siyasi !ekil Error! No text of specified style in document..28 Kadn sorunlarnn siyasete ta#nmas parti programlar olarak halka sunmaktadr. Siyasi partiler iktidar ele asndan kadn kollar nemli bir aratr. De"i#keni geirebilmek iin farkl toplum kesimlerinin menfaatlerini ifade etmek ve bunlar birletirmek zorundadrlar (Baykal, 1970). Toplumun yarsn oluturan kadnlarn sorunlarnn ortadan kaldrlmas iin siyasi partilerin bu konudaki farkndalnn arttrlmas, parti programlarna bu hususlarn yansmas gereklidir. Parti iinde kadnlara zg bir yaplanma olan kadn kollar bu ilevi yerine getirme asndan nemli bir konumda bulunmaktadr. ekil 3.24te yer alan verilere bakldnda kadn kollar yelerinin de bu zel konumun farknda olduklar sylenebilir.
146
0%!
Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum!
T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl !ekil Error! No text of specified style in document..27 Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr. De"i#keni
Kadn sorunlarnn siyasete ta#nmas asndan " kadn kollar nemli bir aratr."
ekil 3.24 Kadn sorunlarnn siyasete tanmas asndan kadn kollar nemli bir ara!ekil Error! No text of specified style in document..28 Kadn sorunlarnn siyasete ta#nmas asndan kadn kollar nemli bir aratr. De"i#keni tr. deikeni
Kadn sorunlarnn siyasete tanmas asndan kadn kollar nemli bir aratr. ifadesine yelerin % 71,7si kesinlikle katldn, % 23,1i ise katldn belirtmitir. Grld gibi yeler kadn sorunlarnn siyasete tanmasnda kadn kollarn nemli bir konumda grmektedirler. Kadn kollarnn bu ilevi gerekletirebilmesi ve kadn sorunlarnn siyasete tanmasnda kadn kollarnn mevcut yapsnn ve ona biilen rollerin yeterli olduunu sylemek zordur. 3.2.3.6. Kadn Kollarnn lerlik Kazanmasna Ynelik neriler Mevcut yetki ve alma usulyle kadn kollarnn kendisinden beklenen ilevleri yerine getirmesi olas grlmemektedir. Bu bakmdan siyasi partiler tarafndan eitli dzenlemelerin yaplmas gereklilii birok kesim tarafndan vurgulanmaktadr (Kl 2001, Sancar-r 2000). Bu dorultuda kadn kollar yelerinin neler yaplabilecei hususunda grleri aratrlmtr. Siyasi partilerin kadn kollarnn mevcut durumuna ilikin tespitlerin yapld blmde de vurguland zere kadn kollar yan kurulu olarak
konumlandrlmtr. Bu bakmdan kendi grev alanlarna ilikin konularda snrl karar verme ve uygulama yetkisi bulunmaktadr. Bunun yan sra yan kurulu olarak konumlandrlan kadn kollar tekilatlarnn zerk btesi bulunmamakta ve mali bakmdan sknt yaamaktadrlar.
147
Ayrca kadn kollar yelerinin parti iinde ykselme olanaklar son derece snrl olup, seimlerde adaylar nerme ve belirleme yetkisi de bulunmamaktadr. Bu kstl alana ramen zellikle seim dneminde kadn kollar rgtlerine nemli sorumluluklar yklenmekte ve parti iin almalar beklenmektedir. Bir katlmc bu durumu u ekilde ifade etmitir: Haklar ve sorumluluklar eit olduu srece zm retebilirsiniz. Bizde biraz sorumluluk ok, hak biraz daha az. (Y2, le Bakan) yelerinin byk bir ksm partilerinin kadn kollarna yeterli destek vermediini dnmektedir. Anket kapsamnda; Siyasi partiler kadn kollar tekilatlarna gereken nemi ve destei vermemektedirler. nermesine ilikin yelerin verdii cevaplar aadaki ekil 3.25te yer almaktadr.
Siyasi partiler kadn kollar te#kilatlarna gereken nemi ve deste$i vermemektedirler."

% 100 100%! % 80 80%!
60%! % 60
% 40 40%! % 20 20%!
0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle k Katlyorum!
ekil 3.25 Siyasi partiler kadn kollarin document..29 Siyasinemi ve destei vermemek!ekil Error! No text of specified style tekilatlarna gereken partiler kadn kollar te#kilatlarna gereken tedirler. deikeni nemi ve deste"i vermemektedirler. De"i#keni
Kadn kollar rgtnn parti iindeki grev ve ve destei yelerin % 40 partilerin kadn kollarna gereken nemiyetkileri verarttrlmal, parti ii karar alma srelerine daha fazla medii grne kesinlikle katldn, % 44 ise katldn ise ifade katlm sa$lanmaldr." etmitir. yelerin yaklak olarak % 85i partilerin desteini yetersiz bul100%! duklarn belirtmektedir.
80%! 60%! Kadn kollar yneticileri yan kurulu olarak konumlandrlmann zorluk40%! larn ou kez dile getirmektedirler. Bu erevede parti ii daha farkl bir 20%! yaplanmann gerekli olduu birok ye tarafndan ifade edilmektedir. 0%! Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum!
148
!ekil Error! No text of specified style in document..30 Kadn kollar rgtnn parti iindeki
Siyasi partiler kadn kollar te#kilatlarna gereken nemi ve deste$i vermemektedirler."

100%! 80%! 60%!
Farkl bir konumlandrmann yannda kadn kollarnn parti ii yetkisiz 40%! konumunun yeniden gzden geirilmesi ve parti ii karar alma sre20%! lerine katlmnn salanmas nemli bir gerekliliktir. Kadn kollar r0%! gtnn parti iindeki grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii Kesinlikle karar alma Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! katlmyorum! Katlyorum! srelerine daha fazla katlm salanmaldr. nermesine kadn kollar yelerinin % 64,5i kesinlikle katlyorum, % 31,6s ise katlyorum !ekil Error! No text of specified style in document..29 Siyasi partiler kadn kollar cevabn vermitir. te#kilatlarna gereken nemi ve deste"i vermemektedirler. De"i#keni
Kadn kollar rgtnn parti iindeki grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii karar alma srelerine daha fazla katlm sa$lanmaldr."
100%! % 100
% 80 80%!
60%! % 60 40%! % 40 20%! % 20 0%! %0 Kesinlikle katlmyorum! Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle Katlyorum! k
!ekil Error! No kollar rgtnn parti document..30 ve yetkileri arttrlmal, parti iindeki ekil 3.26 Kadntext of specified style in iindeki grevKadn kollar rgtnnparti ii karar grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii salanmaldr. deikeni alma srelerine daha fazla katlm karar alma srelerine daha fazla katlm sa"lanmaldr. De"i#keni
Bu bakmdan kadn kollar yelerinin hemen hemen tamam kadn kollarnn parti iinde grev ve yetkilerinin arttrlmas, parti karar alma srelerine daha etkin katlmnn salanmas gerektiine inanmaktadr. Ayrca Merkez Yrtme Kurulu, Merkez Karar Kurulu, Merkez Disiplin Kurulu, l Bakanlklar, l-le Ynetim Kurullar gibi parti ii ynetim organlarnda kadnlarla erkeklerin eit dzeyde temsil edilmesi parti politikalarna kadn bak asnn yansmas asndan nemlidir. Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle eit temsil edilmesi gereklidir. nermesine kadn kollar yelerinin % 59,5i kesinlikle katldn, % 33,8i ise katldn belirtmitir.
149
Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle e#it temsil edilmesi gereklidir."
ekil 3.27 Siyasitext ofynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle ynetim organlarnda ge!ekil Error! No parti specified style in document..31 Siyasi parti eit temsil edilmesi kadnlarn erkeklerle reklidir. deikeni e#it temsil edilmesi gereklidir. De"i#keni
Grld gibi farkl partilere mensup yeler parti ii ynetim organlarnda kadnlarla erkeklerin eit temsil edilmesini istemektedirler. Kadn Kadn kollar mensuplarnn karar alma kollar yelerimekanizmalarnda daha fazla yer fazla sz sahibi olmak, zellikle yerel tekilatlarda daha almas iin zel nlemler uygulanmaldr (Parti ii bulunmak istediklerini alnan kararlarda etkili olabilecek konumlarda Kota, Torba sistemi)." ifa100%! de etmektedirler. Grlen kadn kollar yneticilerinden biri bu hususu u80%! ekilde ifade etmektedir:
60%! 40%!
Son dzenlemelerle il kongresinde de 100 kii iinde 15 kiinin kadn kollar mensuplarndan olmas uygulamasna baland. 20%! Bence ile ynetimlerinde de bu ekilde olmasna ynelik d0%! zenlemeler yaplmal. nk baz ilelerde ne kadar sylense Kesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle de bildiklerinden vazgemiyorlar. (Y3, le Bakan) katlmyorum! Katlyorum! Benzer bir ekilde farkl birstyle in document..32 Kadn kollar mensuplarnn karar alma !ekil Error! No text of specified partiden ynetici de il-ile tekilatlarna daha mekanizmalarnda daha yesinin/yneticisinin katlmlarnn (Parti ii Kota, Torba fazla kadn kollar fazla yer almas iin zel nlemler uygulanmaldr. kadn kollarn sistemi) De"i#keni glendireceini dile getirmektedir: Kadnlarn ile ynetiminde daha fazla yer almas iin dzenlemeler yaplmal. Bu sayede daha gl oluruz. (Y16, le Bakan) Bu erevede Siyasi Partiler Kanunu'nda, yahut parti tzklerinde eit temsili temin edecek dzenlemelerin yaplmas gerekmektedir. Ayrca mevcut istatistiklere bakldnda yerel dzeyde belediye meclis yelii, il genel meclisi yelii, belediye bakanl, ulusal dzeyde de milletvekillii konumlarndaki kadnlarn says ok dktr. zellikle parti iinde seim almalarnda n planda olan kadn kollar rgtlerinin
150
Siyasi parti srecinde devre d kadnlarn grlerinin aday belirlenmesi ynetim organlarnda brakld, erkeklerle dikkate e#it Hem edilmesi gereklidir." alnmad sylenebilir.temsil yerel seimlerde hem de genel seimler100%! de aday olacak kadnlar nerme ve belirleme yetkisinin olmamas ve 80%! parti ii zel nlemlerin uygulanmamas, karar alma mekanizmalarnda 60%! kadnlarn saysnn artmasn engellemektedir.
40%! 20%! Kadn kollar yelerinin % 46,3 Kadn kollar mensuplarnn karar 0%! alma mekanizmalarnda daha fazla yer almas iin zel nlemler uyguKesinlikle Katlmyorum! Fikrim yok! Katlyorum! Kesinlikle katlmyorum! Katlyorum! lanmaldr (Parti ii Kota, Torba sistemi). ifadesine kesinlikle katldklar, % 35i ise katldklarn belirtmilerdir. Bu sonuca gre kadn kollar !ekil Error! No text of specified style in document..31 Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle e#it temsil edilmesi gereklidir. De"i#keni mensuplarnn byk ounluunun zel nlem uygulanmasndan yana olduu sylenebilir.
Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha fazla yer almas iin zel nlemler uygulanmaldr (Parti ii Kota, Torba sistemi)."
ekil 3.28 Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha fazla yer al!ekil Error! No text of specified style in document..32 Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha uygulanmaldr (Parti nlemler uygulanmaldr. deikeni mas iin zel nlemlerfazla yer almas iin zel ii Kota, Torba sistemi).(Parti ii Kota, Torba sistemi) De"i#keni
Ayrca TBMMde kadnlarn temsilinin artmas, kadn-erkek eitliinin salanmasna ynelik dzenlemelerin hayata geirilmesi asndan nem tamaktadr. Bunu salamak iin genel seimlerde daha fazla kadnn seilmesine ynelik dzenlemeler yaplmas gereklidir. Milletvekilli seimlerinde btn partiler ilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir. nermesine yelerin % 48,7si kesinlikle katlyorum, % 35,7si ise katlyorum cevab vermitir. Yani kadn kollar yelerin % 84,4 milletvekilli seimlerinde ilk sralarda kadn adaylar grmekten yanadr.
151
Milletvekilli seimlerinde btn partiler " ilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir."
!ekil Error! No text of specified style in document..33 Milletvekilli seimlerinde btn partiler ekil 3.29 Milletvekilli seimlerinde btn partiler ilk sralarda kadn adaylara yer vermeilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir. De"i#keni lidir. deikeni
Kadn kollar yneticilerinin ou yasal dzenlemeler olmadka kadnlarn saysnn artmayacan ifade etmektedirler. Bu kapsamda katlmclardan biri zel nlemlerin uygulanmasna ilikin unlar ifade etmitir: Mutlaka olmal, yoksa biz beklersek eer siyasi partiler asndan beklersek, kadn da mcadele etsin oraya gelsin, o ok daha uzun yllar beklememiz gerekir. En azndan % 30 bir kota uygulanmal. Eer 200 kadn milletvekilli olsa bir g birlii olacaktr, bir sr pozitif kararn kmas salanacaktr. (Y11, le Bakan) Mevcut duruma bakldnda sz konusu drt parti iinde CHP ve DTPnin zel nlemler uygulad grlmektedir. CHPde ile ynetim kurullarnda ve parti meclisinde % 25 orannda kota uygulamas yer almakta olup, Merkez Yrtme Kurulu'nda, delegelikte ve aday listelerinde kota uygulanmamaktadr. DTPde ise kadnlarn her kademedeki adaylk, delege ve her toplantdaki konumac oran konusunda kadnlar iin % 40 cinsiyet kotas uygulanmaktadr. Bu kuraln belediye meclis yeliklerinde, il genel meclis yeliklerinde, milletvekilliinde, ile, il kongreleri ve kurultay delegeliklerinde de uygulanaca ve pozitif destek uygulanmasnda il, ile ve genel merkez kadn meclislerinin aday belirleme almalarnda aktif grev alaca Tzk'te yer almaktadr. Sz konusu drt partinin kadn parti yneticileri ve milletvekillerinin oran gz nne alndnda DTPnin gerekletirdii dzenlemelerin ve yrrle koyduu zel nlemlerin karln bulduu, kadn saysnda da nemli bir art olduu grlmektedir. Bu bakmdan dier partilerin de buna benzer dzenlemeleri hayata geirmesinin nemli olduu dnlmektedir.
152
SONU VE NERLER
SONU VE NERLER
Kadnlarn siyasal yaama eit katlm, hem kadnn ilerlemesinde hem de toplumun kalknmasnda temel faktrlerden biridir. Kadnlar siyasal karar alma srelerine katlmadka ve karar almann btn dzeylerine lanamayaca aktr.
kadn bak as yerletirilmedike toplumsal cinsiyet eitliinin de salkemizde kadnlarn siyasal katlmlar, Osmanl Devletinin son dneminde gerekleen Batllama almalar ile birlikte grlmeye balanmtr. Bu dnemde kadnlarn artan siyasi hak talepleri karln
Cumhuriyet dneminde bulmutur. Trk kadn 1930 ylnda belediye seimlerinde, 1934 ylnda da milletvekili genel seimlerinde seme ve seilme hakkn kazanmtr. Ancak bu tarihten gnmze kadnlarn sitr. Halen lkemizde TBMM ve yerel ynetimlerde grev alan kadnlarn temsil oran % 10un altndadr.
yasal karar alma mekanizmalarnda temsili ok dk dzeyde kalm-
Kadnlarn aktif siyasal katlmlarnn arttrlmasnda, siyasal sistem iintadr. Siyasi partiler 20. yzyln ortalarndan itibaren kadnlarn siyasete
de grnrlklerinin salanmasnda siyasi partiler byk rol oynamakartan ilgisini deerlendirmek, daha fazla kadn parti bnyesine ekmek
ve parti politikalarna destek oluturmak amacyla kadn rgtlenmelerine gitmilerdir. Bu erevede oluturulan parti ii kadn rgtlenmeleri sonraki dnemde farkl misyonlar stlenerek kadn bak asnn siyasi parti bnyesine tanmasnda, parti politika/programlarnn kadn sorusnda nemli bir konuma ulamtr. nuna duyarl hale getirilmesinde ve kadnn siyasal temsilinin artrlmalkemizde ilk olarak CHP tarafndan daha fazla kadn partinin iine
ekmek amacyla oluturulan kadn kollar rgtlenmelerinin yaklak olarak 50 yllk bir gemii vardr. Daha nce siyasi partilerin oluturhemen tm partilerde var olduu grlmektedir. Farkl siyasi ideolojilere kadn kollar rgtlenmeleri olmas dikkat ekicidir. zellikle yeni kurulan maktan kand kadn kollar rgtlenmelerinin son dnemde hemen sahip, aralarnda derin gr ayrl olan siyasi partilerin bnyesinde siyasi partilerin rgtlenme almalar iinde temel ncelikler arasnda bir kadn rgtlenmesi oluturma abas gsterdikleri grlmektedir.
155
Parti mevzuatlarna bakldnda kadn kollar rgtlerinin temel olarak ne bal olarak faaliyetlerini srdrd grlmektedir. Genellikle siyasi partiler iinde kadn kollarna ana kademelerde yeterince sz/oy hakk larn sunulmad sylenebilir.
yan-yardmc kurulu olarak konumlandrld, partinin ana kademesi-
ve aday belirleme srecinde de zerklik tannmad, zel maddi imkanAnkara ili rnei erevesinde gerekletirilen bu almada ncelikli olarak dikkati eken husus aratrma sonucu ortaya kan bulgularn, mevcut duruma ilikin literatrde yer alan tespitler ve aratrmann varsaymlar ile paralellik gsterdiidir. lkemizde kadnlarn siyasal katlmnn azl kadn kollar yeleri tarafndan da nemli bir sorun olarak grlmektedir. Bunun temel nedeni olarak geleneksel bak as iinde siyasetin erkek ii, siyasi partilerin
ise erkeklerin hakimiyet alan olarak grlmesi gsterilmektedir. Asl
dikkat eken husus ise baz yelerin mevcut erkek egemen yapy ya-
drgadklarn ifade etmelerine ramen, kadn kollar yelerinin ounluas iinde kadnlarn zel alan sorumluluklarna yelerin byk nem
unun bu durumu iselletirmi olmalardr. zellikle geleneksel bak verdii, ev-aile ii sorumluluklar gerekletirdikleri lde siyasi parti
almalarna katldklar gzlenmitir. Byk blm evli ve ocuk sahibas iinde olduu; ailesinden ve zellikle de elerinden destek alanlarn
bi olan ev kadn/emekli yelerin ev ile parti arasnda denge kurma adaha uzun ve youn olarak parti almalarnda bulunduu sylenebilir. drganan kadnlarn ise katlmnn sreksiz olduu sylenebilir.
Aile desteini alamayan, partide yapt almalar ailesi tarafndan yaAnket sonularna bakldnda farkl ideolojilere sahip siyasi parti yelerinin, kadnlarn siyasal katlmnn gereklilii konusunda fikir birliinde olduu grlmektedir. Kadn kollar yeleri, kadnlarn siyasal katlmnn
demokrasinin geliimi asndan nem tekil ettiini dnmektedirler. Ayrca kadnlarn siyasal alanda daha fazla sz sahibi olmas ile sosyoekonomik sorunlarn zmnn kolaylaaca, kadn sorunlarna ilikin
farkndaln artaca konularnda hemfikir olduklar sylenebilir. Bu errna daha fazla kadnn katlmn istemektedirler.
156
evede kadn kollar yelerinin tamam siyasi karar alma mekanizmala-
Kadnlarn siyasal katlmnda kadn kollar rgtlenmelerinden beklenen en nemli rollerden biri siyasal devirme ilevini yerine getirme, yani daha fazla kadn siyasete hazrlama ve ynlendirmedir. Ancak anket sonularna bakldnda, ye kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna adaylk eilimlerinin dk olduu sylenebilir. Belediye meclisleri dnda dier siyasi pozisyonlara aday olan ve seilen kadnlarn says yok denecek kadar azdr. Ayrca parti ii karar/ynetim organlarna seilen kadnlarn azl da dikkat ekicidir. Bu durum kadn kollar ile parti tekilatlar arasnda geililiin ok kstl olduunu dndrmektedir. Kadn kollarnn partilerin genel politikalarnn tartlp, dntrld, kadn-erkek eitliinin salanmasna ynelik politikalarn retildii yaplanma olmas beklenmektedir. Bu dorultuda kadn kollar toplantlarnda parti politikasna ve kadn sorunlarna ynelik hususlarn konuulmas/tartlmas, bu ilevin gerekletirilmesine katk salayacaktr. Ancak mevcut duruma bakldnda kadn kollar toplantlarnda genellikle parti ii idari hususlarn konuulduu, gncel siyasi gelimelere ilikin bilgi paylamnda bulunulduu, dier hususlara ise yeterince yer verilmedii sylenebilir. Grme yaplan ile bakanlarndan hibirinin gndem konular arasnda kadn sorunlarna ilikin hususlara yer vermemesi dndrcdr. Anket almas ve yaplan grmeler sonucu elde edilen bulgular nda kadn kollar rgtlerinin ncelikli olarak partiye yeni ye kazandrmaya, seimlerde propaganda faaliyeti yaparak oy potansiyelini arttrmaya ynelik almalar yrtt; yani, parti politikalarna kadn destei oluturma ilevini yerine getirdii sylenebilir. Bunun yan sra gezi, kermes, anma etkinlii gibi faaliyetlerin yannda toplumun eitli kesimlerine (yoksullara, rencilere, zrllere) ynelik yardm faaliyetlerinin de yaygn olarak gerekletirildii gzlenmitir. Bu gibi faaliyetlere ilikin dikkat eken en nemli husus sz konusu faaliyetlerin geleneksel kadnlk rolleriyle rtmesidir. Bu bakmdan cinsiyete dayal iblmnn siyasi parti iinde devam ettii ve kadn kollarnn siyasal parti iinde siyasal bir kurulutan ok sosyal bir kurulu grnts izdii sylenebilir.
157
Ayrca anket sonular erevesinde yelerin nemli bir blmnn
sosyal bir kurulu grnts iindeki kadn kollarnn yapt faaliyetleri iselletirdii sylenebilir. yeler genel olarak kadn kollarnn yapt faaliyetleri yadrgamamakta, parti kimliklerini n planda tutarak partiye hizmet etme dncesi iinde katlm gstermektedir.
Tm bunlarn yannda kadn kollarndan asl beklenen ilevler olan kadn bak asn parti politikalarna yanstma, kadn adaylarn saysn arttrma, kadnlar siyasal ve sosyal konularda donanml bir yurtta
haline getirmeye ynelik almalarn hem nicelik hem de nitelik bakmndan yetersiz olduu sylenebilir. Baz partilerin bu konularda eitim faaliyetleri, siyaset akademileri, paneller gerekletirdii grlmesine ramen bunlara katlan kadnlarn says dktr. Bu durum, kadn kol-
lar rgtlerince kadnlar siyasete hazrlama, kadnlarn siyasal ilgi ve termektedir.
bilgi dzeyini arttrma ilevlerinin yeterince yerine getirilmediini gsKadn kollar rgtlerinin nemli sorunlarnn banda finansman soru-
nunun geldii sylenebilir. Dzenli bir bteye ve gelire sahip olmayan
kadn kollar rgtleri faaliyetlere ilikin giderleri ya kendileri finanse etmekte ya da parti st ynetiminden talep etmektedirler. kinci yola bavuran kadn kollar rgtleri ise yneticileri ile iyi ilikiler kurmak kaydyla parti ii maddi imkanlardan yararlanabilmektedir. Bu durumun erkek
yneticilerin kadn kollarna bak lsnde ayn parti iinde kadn sylenebilir.
kollar rgtlerinin sahip olduu olanaklarn da farkllamasna yol at Bulgular blmnde yer alan hususlardan biri de kadn kollar rgtlerinin dier kadn rgtleriyle iletiiminin en alt dzeyde olduudur. Kadn kollarnn, zellikle dier siyasi partilerin kadn rgtleriyle iletiim iinde
olmad, ortak almalarda bulunmad sylenebilir. Kadnlarn parti kimliklerini n planda tutmasnn bu ilikiyi engelledii dnlmektedir. Bununla birlikte yelerin nemli bir blmnn iletiim ve ortaklaa almalara scak bakt da grlmektedir.
Mevcut durumda yaanlan sorunlara ramen, yeler, kadn kollar yaler. zellikle siyasetten uzak kadnlarn siyasetin iine ekilmesi, onlarn
158
planmasn siyasal yaamda gerekli bir rgtlenme olarak grmektedir-
farkndalnn arttrlmas asndan kadn kollarnn nemli grevler ti iinde deneyim kazanmas ve parti ii dier grevlere hazrlanmas
stlenebilecei ifade edilmektedir. Ayrca kadn kollarnn, yelerin parsrecinde nemli bir birim olduu; daha fazla kadnn aday olmas/senemli bir ara olduu yeler tarafndan dile getirilmektedir.
ilmesini salayabilecei ve kadn sorunlarnn siyasete tanmasnda Kadn kollar rgtleri mevcut yapsyla yetkisi ve mali imkanlar kstl, parti ii karar srelerine katlmayan, siyasi partiye yardmc sosyal bir yap grnmndedir. Bunun yannda bamsz hareket kabiliyeti olmamas sebebiyle dier kadn kurulular ile ortaklaa almaya gire-
meyen kadn kollar rgtlerinin mevcut haliyle siyaset iinde erkek egeolduu dnlmektedir. Bu erevede siyasi partilerin kadn kollarn ilevsel bir yapya dntrmesi byk nem tamaktadr. cek deiiklerden bazlar unlardr:
men yapy krmaya ynelik almalar yrtebilecek bir yapdan uzak
Bu bakmdan siyasi parti kadn kollarnn yapsnda gerekletirilebile- Kadn kollar rgtlenmelerinin yan kurulu/yardmc rgt statsnden karlmas, grev ve yetkilerinin kadn-erkek eitliini salamaya ynelik olarak tzk ve ynetmeliklerle belirlenmesi salanabilir. ve kadnlarn karar alma mekanizmalarna katlmn glendirmeye - Siyasi parti kadn kollarnn greve seimle gelmesi ve grevden alnma koullarnn mevcut parti tzk ve ynetmeliklerinde yaplacak deiiklikler ile hukuki gvenceye kavuturulmas salanabilir.
- Siyasi partilere hazineden yaplan para yardmlarnn belli bir orankadn kollar rgtlerinin kullanmna sunulmas temin edilebilir.
nn kadn kollarna ayrlmas veya parti btesinin belli bir ksmnn
- Kadn kollar ynetimlerinin, parti ii eit dzeydeki karar organlarna vence altna alnmas salanabilir.
katlmnn parti tzk ve ynetmeliklerinde yaplacak deiiklikle g-
- Parti ii geililiin salanmas asndan parti karar organlarna seilmek iin aday olacak kadnlarn belirlenmesi/nerilmesi yetkisinin kadn kollar rgtlerine verilmesi salanabilir.
159
- Genel seimlerde ve yerel seimlerde aday olacak kiilerin belirlenmesinde kadn kollar rgtlerinin aktif rol oynamas salanarak, kendi yeleri arasndan nerme/belirleme yetkisi verilebilir. - Kadn kollar, yerel ve genel seimlerde aday olacak kadnlarn siyasal konulardaki eitimini salayabilir; onlarn seim kampanyalarn destekleyebilir. - Kadn kollarnn dier kadn rgtleri (farkl siyasi partileri, STKlar vb.) ile iletiiminin ve dayanmasnn gereklemesi iin bamsz hareket etme imkan tannabilir. - Toplumsal cinsiyet, kadn-erkek eitlii ve zellikle kadnn siyasal yaama katlm konularnda duyarllk ve farkndalklarnn arttrlmas iin kadn kollar yelerine ynelik eitim seminerleri dzenlenebilir.
160
KAYNAKA
KAYNAKA
Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti). (2006). AK Parti Tz. Nisan 2009, http://www.akparti.org.tr/parti-tuzugu_80.html. Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti). (2007a). Genel Merkez Kadn Kollar Faaliyet Raporu. Nisan 2009, http://kadinkollari.akparti.org.tr/ turkce/index.asp. Adalet ve Kalknma Partisi (AK Parti). (2007b) 22 Temmuz 2007 Genel Seimleri AK Parti Seim Beyannamesi. Nisan 2009, http://kadinkollari. akparti.org.tr/turkce/index.asp. Alkan, A. (2004). Yerel Siyaset Kadnlar in Neden nemli?, Birikim Dergisi, (179), 71-77. Altndal, Y. (2006) Kadnn Siyasette Yer Almasnda Erkeksileme Tartmalar, Dou Akdeniz niversitesi kinci Uluslararas Kadn Aratrmalar Konferans- Nisan2006. Aralk 2009, http://cws.emu.edu. tr/en/conferences/2nd_int/ pdf/Yonca%20Altindal.pdf. Altndal, Y. (2007) Kadnn Siyasal Katlm Balamnda Partilerin Kadn Kollarnn Sosyolojik Adan Deerlendirilmesi. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Adnan Menderes niversitesi. Arat, Y. (1998). Trkiyede kadnlarn siyasal temsili zerinde gzlemler, Cumhuriyetin 75. ylnda Trkiyede Kadn iinde (49-52), Ankara: Kadnn Stats Genel Mdrl. Balay, B. (1999). Kadnlarn Siyasal Katlm Davranlar, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi. Baykal, D. (1970). Siyasal Katlma: Bir Davran ncelemesi. Ankara: Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi. Belek-Eren, U. (2006). Birlemi Milletler Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi ve Denetim Mekanizmas. Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi. BA-NET. (2009) Yerel Seimlerde Kadnlar Yine Yok Yerde. Kasm 2009, http://bianet.org/bianet/toplumsal-cinsiyet/112693-yerel-secimlerdekadinlar-yine-yok-yerde. Birlemi Kentler ve Yerel Ynetimler (UCLG). (2009) Women n United Cities Local Governments. Ekim 2009, http://209.85.129.132/ search?q=cache:QDdDTbrXQDAJ:www.cities-localgovernments.org/ uclg/index.asp%3Fpag%3Dwldmstatistics.asp%26type+united+cities+ and+local+governments+women&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr.
163
Birlemi Milletler (BM). (1949). nsan Haklar Evrensel Beyannamesi. Kasm 2009, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/h_rigths_turkce.pdf. BirlemiMilletler(BM).(1952).BirlemiMilletlerKadnlarnSiyasalHaklarna likin Szlemesi. Eyll 2009, http://www.ihd.org.tr/index.php?option=com_ content& view=article&id=899:birlesmis-milletler-kadinlarin -siyasal-haklarinailiskin-sozlesmesi&catid=37:san-haklarylgeleri&Itemid=96. Birlemi Milletler (BM). (1981). Birlemi Milletler Kadnlara Kar Her Trl Ayrmcln nlenmesi Szlemesi. Eyll 2009, http://www.ksgm. gov.tr/uluslararasi_Belgeler.php. Birlemi Milletler Kalknma Fonu (UNDP). (2006) Trkiyede Siyaset ve Kadn Kamuoyu Aratrmas Raporu. Eyll 2009, www.undp.org.tr/.../ Turkiyede_Siyaset_ve_Kadin_Arastima_Raporu.doc. Birlemi Milletler Kalknma Fonu (UNDP). (2009) Human Development Report 2009. Ekim 2009, http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2009. Bora, A. (2008) Sivil Toplum Kurulular in Toplumsal Cinsiyet Rehberi. Ankara: Sivil Toplumu Gelitirme Merkezi. Bozkr, G. (2004). Trk Kadnnn Siyasi Haklarn Kazanmas ve Trk Kadnlar Birlii. Toplumsal Tarih, 13 (75), 21-26. akr, S. (1994). Osmanl Kadn Hareketi. stanbul: Metis Yaynlar. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP). (2001). CHP Kadn Kollar Ynetmelii. Nisan 2009, http://kadin.chp.org.tr/kkchpbelgeler.html#chpky. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP). (2008). CHP Tz. Nisan 2009, http:// www.chp.org.tr/CHP-Kutuphanesi.aspx. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP). (2009). CHP Kadn Kollar Tarihi. Nisan 2009, http://kadin.chp.org.tr/kkchptarihce.html. Demir, Z. (2002) Siyasi Partilerin Kadn Politikalarna Kar Kadnlarn Tutumlar, Yaynlanmam Doktora Tezi, Sakarya niversitesi. Demokratik Toplum Partisi (DTP). (2005) Demokratik toplum partisi tz. Mays 2009, http://www.dtp.org.tr/hakkimizda/tuzuk.html. Demokratik Toplum Partisi DTP. (2006) DTP kadn meclisleri ynetmenlii. Ankara: Demokratik Toplum Partisi. Dursun, D. (2006) Siyaset Bilimi (3. Bask), stanbul: Beta Yaynlar.
164
Eitim ve Bilim Emekileri Sendikas (ETMSEN). (2009) 1. Dnya Kadnlarnn Eit Haklar ve Eit Olanaklar Elde Etme Mcadelesinin Ksa Tarihesi, Eyll 2009, http://e-kutuphane.egitimsen.org.tr/pdf/348.pdf. Gkimen, S. (2008) lkemizde Kadnlarn Siyasal Hayata Katlm Mcadelesi, Yasama Dergisi, (10), 5-59. Gck, D. (2006) Kadnlarn Siyasal Katlmlar ve Katlma Etki Eden Faktrler: Ankara-Mamak/ankaya rnei, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi. Gne-Ayata, A. (1995) Trkiyede Kadnn Siyasete Katlm, . Tekeli (Derl.) 1980ler Trkiyesinde Kadn Bak Asndan Kadnlar (3. Bask) iinde (293-312). stanbul: letiim Yaynlar. Gne-Ayata, A. (1998) Laiklik, G ve Katlm geninde Trkiyede Kadn ve Siyaset, A. Berktay (Derl.) 75 Ylda Kadnlar ve Erkekler iinde (237-284). stanbul: Tarih Vakf Yaynlar. Hasrc, O. N. (2008) Almanyada Trklerin Siyasal Katlm: Kln rnei, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Sakarya niversitesi. Huntington, S. P. ;Dominguez, J. I. (1985) Siyasal Gelime, (E. zbudun ev.) Ankara: Siyasal limler Dernei Yayn. IPU. (1997) Men and Women n Politics: Democracy Still n the Making, A World Comparative Study. Switzerland: Inter-Parliamentary Union. IPU. (2009), Women in National Parliaments. Ekim 2009, http://www. ipu.org/wmn-e/world.htm. pekeen, E. (11 Kasm 2007) te Rakamlarla Ankara Ekonomisi. Hrriyet Gazetesi. 15 Ekim 2009. http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ haber.aspx?id=7666693&p=2. Kabasakal, S. (2007) Trkiyede Kadnn Siyasal Karar Alma Srelerine Katlm: Celal Bayar niversitesinde rnek Bir Uygulama. Yaynlanmam yksek lisans tezi, Celal Bayar niversitesi. Kadn Adaylar Destekleme ve Eitme Dernei (KA-DER) (2002) Kadn Siyasetinin El Kitab, stanbul: KA-DER Genel Merkez Yayn. Kadn Adaylar Destekleme ve Eitme Dernei (KA-DER) (2009) statistikler Veritaban. Kasm 2009, http://www.ka-der.org.tr/?p=istatistik. Kadnn Stats Genel Mdrl (KSGM) (2008), Politika Dokman: Yetki ve Karar Alma Srecinde Kadn, Ankara: KSGM.
165
Kadnn Stats Genel Mdrl (KSGM) (2009) Uluslararas Belgeler/ Kurulular Veritaban. Kasm, 2009. http://www.ksgm.gov.tr/uluslararasi_ kuruluslar.php. Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl (KSSGM) (2001) Trkiyede Kadn 2001. Ankara: Babakanlk Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl. Kalaycolu, E. (1983) Karlatrmal Siyasal Katlma: Siyasal Eylemin Kkenleri zerine Bir nceleme, stanbul: stanbul niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar. Kamu Emekileri Sendikalar Konfederasyonu (KESK). (2007) Kadn ve Siyaset, Atlye almas Raporu, Kasm 2009. http://www.kesk.org.tr/ index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=119. Kapani, M. (2004) Politika Bilimine Giri (6.Bask) Ankara: Bilgi Yaynevi. Karasar, N. (2005) Bilimsel Aratrma Yntemi. Ankara: Nobel Yayn Datm. Kavaf, S. A. (2004) Trkiyede kadnlarn siyasete katlm, Kadn ve Politika: Deien ve Deitiren Kadnlar. Eyll 2009. http://www. ucansupurge.org/index.php?option=com_content&view=article&id=329 %3Atuerkiyede-kadnlarn-siyasete-katlm&catid=51%3Adier&Itemid=115 &lang=tr. Kl, Z. (2001) Eitlik in Kota Politikalar. Kasm 2009. http://kasaum. ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1215414788Kadin_Kotasi.pdf. Klal, A. T. (2002) Siyaset Bilimi, Ankara: mge Kitabevi. Kzloluk, H. (1999) Cumhuriyet Dneminde Kadna Verilen Siyasal Haklar ve Bunun Siyasal Katlm zerindeki Etkileri. Cumhuriyet niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Sosyal Bilimler Dergisi. (22), 211-226. Mahalli dareler Genel Mdrl (2009) 2009 Mahalli dareler Seim Sonular. Kasm 2009. http://www.mahalli-idareler.gov.tr/Home/Home. aspx. Milliyeti Hareket Partisi (MHP) (2001a) Milliyeti Hareket Partisi Tz. Mays 2009. http://www.mhp.org.tr/mhp_parti_tuzugu.php. Milliyeti Hareket Partisi (MHP) (2001b) MHP Kadn Kollar Ynetmelii. Mays 2009. http://www.kadinkollari.mhp.org.tr/yonetmelik.php. Miniba, T. (1996) Siyasi Partiler Yelpazesinde Kadnn Konumu. Trkiyede Kadn Olgusu iinde 173-189. Derl: N. Arat. stanbul: Say Yaynlar.
166
Narin, I. (2008) Adalet ve Kalknma Partisinin Kadn Politikas, Yaynlanmam yksek lisans tezi, Kocaeli niversitesi. Okuducu, G. (2004) Siyasette Kadn rgtlenmesi zerinden Bir Deerlendirme. Kadn ve Politika: Deien ve Deitiren Kadnlar. Eyll 2009. http://www.ucansupurge.org/index.php?option=com_conte nt&view=article&id=329%3Atuerkiyede-kadnlarn-siyasete-katlm&catid= 51%3Adier&Itemid=115&lang=tr. zbudun, E. (1975) Trkiyede Sosyal Deime ve Siyasal Katlma. Ankara: Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi. zdamar, K. (2002) Paket Programlar le statistiksel Veri Analizi. Eskiehir: Kaan Kitabevi. ztekin, A. (2001) Siyaset Bilimine Giri. (1.Bask). Ankara: Siyasal Kitabevi. Resmi Gazete (14 Aralk 2009) Anayasa Mahkemesi Karar, 14 Aralk 2009 http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://rega. basbakanlik.gov.tr/eskiler/2009/12/20091214.htm&main=http://rega. basbakanlik.gov.tr/eskiler/2009/12/20091214-4.htm. Sancar-r, S. (1997). Siyasal Yaam ve Kadnlara Destek Politikalar. Ankara: Kadnn Stats ve Sorunlar Genel Mdrl Yaynlar. Sancar-r, S. (1998). Siyasal Alanda Cinsiyetilik ve Kadnlarn Sylemsel Kuatlml, O. ifti (Derl), 20. Yzyln Sonunda Kadnlar ve Gelecek Konferans, (19-21 Kasm 1997, Ankara) iinde (531-542). Ankara: TODAE Yaynlar. Sancar-r, S. (2000). Siyasal Srelere Katlmda Kadn-Erkek Eitlii, Kadn-Erkek eitliine doru yry: eitim, alma, yaam ve siyaset iinde (197-258) stanbul: TSAD Yaynlar. Sancar, S. (2008). Siyasal Katlm. Trkiyede Toplumsal Cinsiyet Eizsizlii:Sorunlar, ncelikler ve zm nerileri iinde (215-301) stanbul: (TSAD-T/2008-07/468, KAGDER-001). Sayn, A. (2007). Kota El Kitab Geici zel nlem Politikas: Kota, Ankara: KA-DER Yaynlar. Talasl, G. (1996). Siyaset kmaznda Kadn, Ankara: mit Yaynclk. Tansi, M.D. (2004). Kadnlarn Siyasal Temsili Ve Katlm, Kadn almalarnda Disiplinleraras Buluma 1-4 Mart 2004 Sempozyum Bildiri Metinleri iinde (Cilt 3, 111-117). stanbul: stanbul niversitesi Gzel Sanatlar Fakltesi Yayn.
167
Tekeli, . (1982). Kadnlar ve Siyasal-Toplumsal Hayat, stanbul: Birikim Yaynlar. Tokgz, O. (1979). Siyasal Haberleme ve Kadn: 1973 Genel Seiminde Ankarann ankaya lesinde Yaplan Aratrmalar, Ankara: Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar. Tokgz, O. (1994). Kadn Semen mgesi: Trkiyede Kadnn Bireysel Siyasal Katlm zerine Bir Deneme, Amme daresi Dergisi, 27(4), 97115. Toprak, Z. (1994). Trkiyede Siyaset ve Kadn: Kadnlar Halk Frkasndan Arsulusal Kadnlar Birlii Kongresine (1923-1935), Kadn Aratrmalar Dergisi, 2, 5-12. Turan, . (1987). Siyasal Demokrasi, Siyasal Katlma, Bask Gruplar ve Sendikalar. stanbul: Belediye- Yayn. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2007) Milletvekilli Genel Seimi-2007. Mays 2009. http://www.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/secim.zul. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2008a) Nfus, Konut ve Demografi veritaban. Kasm 2009. http://www.tuik.gov.tr/jsp/duyuru/upload/vt/ vt.htm. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2008b) Eitim durumu veritaban. Kasm 2009. http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul?kod=2. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2008c) gc istatistikleri-2009. Kasm 2009. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=25&ust_id=8. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2009a) Eitim istatistikleri-2009. Aralk 2009. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?tb_id=14&ust_id=5. Trkiye statistik Kurumu (TK). (2009b) Mahalli dareler Seimi-2009. Haziran 2009. http://www.tuik.gov.tr/secimdagitimapp/yerel.zul. Yaraman, A. (1999) Trkiyede Kadnlarn Siyasal Temsili (1935-1999), stanbul: Balam Yaynlar. Yazcou Y. Erdoan S. (2007) SPSS Uygulamal Bilimsel Aratrma Yntemleri, 2.bask. Ankara: Detay Yaynclk.
168
EKLER
EK 1: Siyasi Parti Kadn Kollar Anket Formu
Sayn yeler, Siyasi partiler demokratik srete, siyasal katlmn dorudan ve en nde gelen aralar arasnda olup, bireysel ya da toplumsal olarak sosyal aktrleri harekete geirme grevini yrtmektedir. Siyasi partilere bal olarak faaliyet yrten kadn kollar tekilatlar ise geni halk kitlelerine ulalabilmesi ve siyasete ilgi duyan kadnlarn cesaretlendirilmesi
bakmndan kadnlarn siyasal yaamda grnr klnmalarnda nemli bir yere sahiptir. Siyasi karar alma mekanizmalarnda var olan eitsizdemokratik, daha eitliki, refah seviyesi daha yksek bir toplumun olliklerin ortadan kaldrlmas ve kadn-erkek eitliinin salanmas daha mazsa olmaz koullar arasndadr. Siyasal karar alma mekanizmalarnda kadn-erkek eitliinin salanmasnda nemli paydalardan biri de siyasi parti kadn kollar tekilatlardr.
Bu anket, Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol isimli uzmanlk tezim erevesinde veri toplamak iin hazrlanmtr. Aadaki sorularn doru veya yanl cevaplar yoktur; en doru cevap, sizin grlerinizi en iyi yanstan cevaptr. Aratrmada elde edilen bilgiler bilimsel amala kullanlacak olup, bilgiler sakl tutulacaktr. Aratrmann gvenilebilir sonular ortaya koymas asndan gsterdiiniz kolaylk ve katklarnz iin teekkr ederim.
Uzman Yardmcs
Kadnn Stats
Mustafa ADIR
Sayglarmla
* Anket formuna ad ve soyadnz yazmanza gerek yoktur.
171
KSEL BLG FORMU

Yanz: Medeni Durumunuz: A) Bekar ocuunuz var m? A) Evet B) Hayr B) Evli Doum . C) Boanm Varsa, ocuk Saynz: Ankarada ikamet sreniz Yl b) Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) d) Milliyeti Hareket Partisi (MHP)
u anda kamet ettiiniz ile: a) Adalet ve Kalknma Partisi Hangi siyasi (AK Parti) partinin kadn kollar rgtne yesiniz? c) Demokratik Toplum Partisi (DTP) e) Dier
b) le Ynetim/Yrtme Kurulu a) ye Kadn kollar yesi rgtnde greviniz c) l Ynetim/Yrtme Kurulu d) le Bakan/Bakan Yrd. yesi nedir? h) Dier e) l Bakan/Bakan Yrd. Kadn kollar rgtne ka Yl senedir yesiniz? b) lkokul ve dengi mezunu Eitim Durumunuz: a) Okur-yazar d) Lise ve dengi mezunu c) Ortaokul ve dengi mezunu f) niversite mezunu e) Yksekokul mezunu h) Dier. g) Yksek lisans/Doktora mezunu Mesleiniz: a) almyor/Ev hanm c) Serbest Meslek e) Kamu sektr g) renci a) ten ayrldm/ karldm ve halen i aryorum. c) Ailem izin vermiyor. e) almak istemiyorum. g) Eitimim yetersiz b) zel sektrde cretli alan d) zel sektrde iveren/ynetici f) Emekli h) Dier. b) Ev ileri ve ocuk bakm grevlerim var. d) Eim izin vermiyor. f) Uygun ii bulamadm. h) Dier. b) lkokul ve dengi mezunu d) Lise ve dengi mezunu f) niversite mezunu h) Dier. b) zel sektrde cretli alan d) zel sektrde iveren/ynetici f) Esnaf h) Dier b) 501-1000 d) 1501-2000 f) 2501-3000 h) Dier b) 501-1000 d) 1501-2000 f) 2501-3000 h) Dier
Eer almyorsanz nedeni?
Einizin eitim a) Okur-yazar durumu: (Evli iseniz) c) Ortaokul ve dengi mezunu e) Yksekokul mezunu g) Yksek lisans/Doktora mezunu Einizin meslei: (Evli iseniz) a) almyor/siz c) Serbest Meslek e) Kamu sektr/Memur g) Emekli a) 0-500 TL c) 1001-1500 TL e) 2001-2500 g) 3000 TLden yukar
Kiisel Gelir Dzeyiniz: (Eer alyorsanz.)
Aile Gelir Dzeyiniz: a) 0-500 TL c) 1001-1500 TL e) 2001-2500 g) 3000 TLden yukar
172
1. Ailenizde mensubu bulunduunuz siyasi partide grev alan baka biri var m? Eer varsa, parti iindeki grevini yanna yazar msnz? (Sol taraftaki bo stunu iaretleyiniz.) (Birden ok seenek iaretleyebilirsiniz.) X Yaknlk Derecesi Eim ocuklarm Annem-Babam Dier Aile Bireyleri Dier Aile Bireyleri Dier (belirtiniz.) Ailemden bu partiye mensup kimse bulunmamaktadr. 2. Kadn kollar olarak hangi sklkla bir araya geliyorsunuz? (Sa taraftaki bo stunu iaretleyiniz) X a) Haftada birka kez b) Haftada bir c) Ayda bir d) ayda bir e) Alt ayda bir f) Ylda bir Parti indeki Grevi
g) Dier...(belirtiniz.) 3. imdiye kadar seimlerde aday oldunuz mu veya seildiniz mi? GREV a) Muhtarlk b) Belediye Meclisi c) l Genel Meclisi d) Belediye Bakan e) Milletvekilli f) Parti yneticilii Aday olmadm. (-1) (-1) (-1) (-1) (-1) (-1) (-1) Aday oldum. (0) (0) (0) (0) (0) (0) (0) Seildim. (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1)
g) Dier
173
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) 4. Parti kadn kollar yesi olarak aadaki faaliyetlerden hangilerinde, ne sklkla bulundunuz? Faaliyetler a) Siyasi partinin mitingi b) Kadn kollar kongresi Kadn kollar tarafndan dzenlenen c) eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb.) Parti veya kadn kollar tarafndan d) dzenlenen Panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) e) f) g) Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel niversiteler tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Hi katlmadm (1) (1) (1) (1) Seyrek katlrm (2) (2) (2) (2) Ara sra katlrm (3) (3) (3) (3) Sk sk katlrm (4) (4) (4) (4)
(1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1)
(2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2)
(3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3)
(4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4)
Dier kadn kollar rgtleriyle toplant h) (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.) i) Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezikermes-anma vb)
Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, j) zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.) k) Mahalle toplantlar-Ev gezileri l) Dier
174
5. Kadn kollar toplantlarnda hangi konular, hangi sklkla gndeme gelir? Gndem Konular a) b) Trkiyenin genel ekonomik sorunlar Trkiyedeki genel sosyal ve kltrel gelimeler Hi gndeme gelmez. (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) Ara sra gndeme gelir (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) Sk sk gndeme gelir (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) (3) Hep gndeme gelir (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4) (4)
c) Gncel siyasi gelimeler d) Dnyada yaanan gelimeler e) lke genelinde kadnlara ilikin sorunlar-gelimeler
f) Parti ii hususlar g) Yerel dzeyde ekonomik ve sosyal gelimeler
h) Yerel dzeyde kadn sorunlar i) Yerel siyasete ilikin hususlar j) Yerel dzeyde kadn kollarna ilikin idari hususlar
k) yelerin kiisel sorunlar l) Dier
175
Katlmyorum
Kesinlikle katlmyorum
Katlyorum. (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1)
1) 2) 3) 4) 5) 6)
Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel ynetimlerde ve TBMMde daha ok kadn grmek isterim. Siyasette kadn-erkek eitliinin salanmas demokrasinin koullarndan biridir. Aile iindeki sorumluluklar kadnlarn siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. Kadn adaylarn fazla olduu bir parti seimlerde tercihimi deitirmez. Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda az bir oranda temsil edilmesinin nedeni, kadnlara ans verilmemesidir. Milletvekilli seimlerinde btn partiler ilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir. Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir. Kadnlarn siyasete katlmnda aile destei nemli bir faktrdr. Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle eit temsil edilmesi gereklidir. Siyasi karar alma mekanizmalarndaki cinsiyet eitsizliinin ortadan kaldrlmasnda kadn sivil toplum kurulular nemli rol oynamaktadr. TBMMde kadn milletvekilli oran (%9.1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir. Geleneksel/Ataerkil bak as kadnlarn siyasal yaama katlmnda nemli bir engeldir.
(-2) (-2) (-2) (-2) (-2) (-2)
(-1) (-1) (-1) (-1) (-1) (-1)
(0) (0) (0) (0) (0) (0)
7)
(-2)
(-1)
(0)
8) 9) 10)
(-2) (-2) (-2)
(-1) (-1) (-1)
(0) (0) (0)
11)
(-2)
(-1)
(0)
12) 13)
(-2) (-2)
(-1) (-1)
(0) (0)
176
Kesinlikle katlyorum (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2)
Fikrim yok.
6. Aadaki ifadelere katlp katlmadnz belirtiniz. (Grnz yanstan stundaki alana X iaretini koyunuz.)
Katlmyorum
Kesinlikle katlmyorum
Katlyorum. (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1) (1)
6.
14) 15)
Kadn sorunlarnn siyasete tanmas asndan kadn kollar nemli bir aratr. Siyasi partiler kadn kollar tekilatlarna gereken nemi ve destei vermemektedir. Kadnlarn siyasete daha fazla katlmasna ynelik almalarda farkl partilerin kadn kollar ortak almalar yrtmelidir. Kadn kollar rgtnn parti iindeki grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii karar alma srelerine daha fazla katlm salanmaldr. Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha fazla yer almas iin zel nlemler uygulanmaldr. (Parti ii Kota, Torba sistemi) Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli grevler dmektedir. Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr. Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr. Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr. Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr. Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan salayan bir rgttr. Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr.
(-2) (-2)
(-1) (-1)
(0) (0)
16)
(-2)
(-1)
(0)
17)
(-2)
(-1)
(0)
18)
(-2)
(-1)
(0)
19) 20) 21) 22) 23) 24) 25)
(-2) (-2) (-2) (-2) (-2) (-2) (-2)
(-1) (-1) (-1) (-1) (-1) (-1) (-1)
(0) (0) (0) (0) (0) (0) (0)
Anket Formunu itenlikle cevapladnz iin teekkr ederim. * Sorularnz iin irtibat kiisi Mustafa ADIR Tel: (312) 430 45 77 /1508 E-posta: Mustafa.cadir@ksgm.gov.tr
Kesinlikle katlyorum (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2) (2)
Fikrim yok.
Aadaki ifadelere katlp katlmadnz belirtiniz. (Grnz yanstan stundaki alana X iaretini koyunuz.)
177
EK 2: Grme Formu
Ad Soyad : Mustafa ADIR Grevli Olduu Birim : Kadnn Sosyal Statsn Gelitirme Daire Bakanl Tez Konusu 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) : Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol
Siyasete ilginiz ne zaman-nasl balad? Siyasal gemiinizi ksaca anlatr msnz? Ailenizin, einizin ve ocuklarnzn sizin siyasette olmanzla ilgili tepkisi nasl oldu? u ana kadar herhangi bir seimde aday oldunuz mu? ye olduunuz sivil toplum kuruluu var m? Ne kadar sklkla bir araya geliyorsunuz? Ynetim kurulu toplantlarnda neler konuulur, hangi konular gndeme gelir? Kadn kollar olarak yaptnz faaliyetleri ksaca zetler misiniz? Sizce ile ynetimleri kadnlara kapal mdr? Kadn kollar sizce siyasetin renildii bir tekilat mdr?
10) Sizce kadn kollarnn yapt faaliyetler hangi kapsama giriyor? Partinin halka ilikiler grevini mi yrtr, daha fazla kadn siyasete tamak iin mi kurulmutur veya kadn sorunlarn zmek iin mi faaliyet gstermektedir? 11) Yaptmz almalarn finansmann nasl yapyorsunuz? 12) Sizce hem ilenizde hem de lke genelinde ncelikli kadn sorunlar nelerdir? 13) Trkiyede kadnlarn siyasal yaama katlmlar haknda ne dnyorsunuz? 14) Kadnlarn siyasal katlmn artrmak iin neler yaplmaldr? 15) Kadn kollarna ilikin kurumsal olarak neler yaplmaldr? 16) Kadn kollar u anki yapsyla yeterli midir sizce? Yoksa sizce ynetimde kadnlarn daha fazla sz sahibi olmas iin yaplabilecek dzenlemeler var m? kinci olarak da kadn kollarnn dzenli bir btesi ve dzenli mali kayna olmal m, olursa neler deiir?
178
EK 3: Anket almas Frekans Tablolar

1) Ailenizde mensubu bulunduunuz siyasi partide grev alan baka biri var m? Eer varsa, parti iindeki grevini yanna yazar msnz? Yaknlk Derecesi Geerli Eim ocuklarm Annem Babam Dier Aile Bireyleri Toplam Kayp TOPLAM Geersiz Frekans 71 15 21 46 153 241 394 Yzde 18,0 3,8 5,3 11,7 38,8 61,2 100,0 Geerli Yzde 46,4 9,8 13,7 30,1 100,0 Kmlatif Yzde 46,4 56,2 69,9 100,0
2) Kadn kollar olarak hangi sklkla bir araya geliyorsunuz? Frekans Geerli Haftada birka kez Haftada bir Ayda bir ayda bir Alt ayda bir Ylda bir Dier Toplam 167 163 32 7 2 1 22 394 Yzde 42,4 41,4 8,1 1,8 0,5 0,3 5,6 100,0 Geerli Yzde 42,4 41,4 8,1 1,8 0,5 0,3 5,6 100,0 Kmlatif Yzde 42,4 83,8 91,9 93,7 94,2 94,4 100,0
179
Kadnn Siyasal Yaama Katlmnda Siyasi Parti Kadn Kollarnn Rol (TBMMde Grubu Bulunan Siyasi Partiler Balamnda Ankara li rnei) 3) imdiye kadar seimlerde aday oldunuz mu? Grev Etiket Deeri Aday olmadm. Muhtarlk Aday oldum. Seildim. Aday olmadm. Belediye Meclisi Aday oldum. Seildim. Aday olmadm. l Genel Meclisi Aday oldum. Seildim. Aday olmadm. Belediye Bakan Aday oldum. Seildim. Aday olmadm. Milletvekilli Aday oldum. Seildim. Aday olmadm. Parti Yneticilii Aday oldum. Seildim. Frekans 389 5 0 346 36 12 385 6 3 390 2 2 390 3 1 356 19 19 Yzdesi (%) 98,7 1,3 0 87,8 9,1 3,0 97,7 1,5 0,8 99,0 0,5 0,5 99 0,8 0,2 90,4 4,8 4,8
180
4) Parti kadn kollar yesi olarak aadaki faaliyetlerden hangilerinde, ne sklkla bulundunuz? FAALYETLER Etiket Deeri Hi Katlmadm Siyasi partinin mitingi Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Hi Katlmadm Kadn kollar kongresi Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Kadn kollar tarafndan dzenlenen eitim faaliyeti (Yasal haklar, siyasi katlm hususlarnda bilinlendirme vb.) Hi Katlmadm Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Hi Katlmadm Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen Panel-ura (zel gnlerde dzenlenen almalar vb.) Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Parti veya kadn kollar tarafndan dzenlenen toplant (Ynetim kurulu toplantlar, idari hususlara ilikin toplantlar vb.) Hi Katlmadm Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Hi Katlmadm Sivil toplum kurulular tarafndan dzenlenen toplant-sempozyum-panel Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Frekans 31 38 89 236 71 50 67 206 47 48 106 193 35 40 116 203 51 43 75 225 81 106 128 79 Yzdesi (%) 7,9 9,6 22,6 59,9 18,0 12,7 17,0 52,3 11,9 12,2 26,9 49,0 8,9 10,2 29,4 51,5 12,9 10,9 19,0 57,1 20,6 26,9 32,5 20,1
181
FAALYETLER
Etiket Deeri Hi Katlmadm
Frekans 135 82 103 74 142 78 74 100 29 34 118 213 29 34 118 213 28 29 97 240
Yzdesi (%) 34,3 20,8 26,1 18,8 36,0 19,8 18,8 25,4 7,4 8,6 29,9 54,1 7,4 8,6 29,9 54,1 7,1 8,3 24,6 60,0
niversiteler tarafndan dzenlenen toplantsempozyum-panel
Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm. Hi Katlmadm
Dier kadn kollar rgtleriyle toplant (Ortak alma yrtme, gr paylama, destek amal vb.)
Sosyo-kltrel faaliyetler (Gezi-kermes-anma vb)
Sosyal yardm faaliyetleri (Yoksullara, zrllere, rencilere ayni-nakdi yardm faaliyeti vb.)
Mahalle toplantlar-Ev gezileri
Seyrek Katlrm. Ara sra Katlrm. Sk Sk Katlrm.
182
5) Kadn kollar toplantlarnda hangi konular, ne sklkla gndeme gelir? Gndem Konular Etiket Deeri Hi gndeme gelmez. Trkiyenin genel ekonomik sorunlar Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez. Trkiyedeki genel sosyal ve kltrel gelimeler Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez. Gncel siyasi gelimeler Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez. Dnyada yaanan gelimeler Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez. lke genelinde kadnlara ilikin sorunlar-gelimeler Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez. Parti ii hususlar Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Frekans 18 53 146 177 20 54 152 168 11 30 116 237 32 87 134 141 25 58 142 169 22 47 134 191 Yzdesi (%) 4,6 13,5 37,1 44,9 5,1 13,7 38,6 42,6 2,8 7,6 29,4 60,2 8,1 22,1 34,0 35,8 6,3 14,7 36,0 42,9 5,6 11,9 34,0 48,5
183
Gndem Konular
Etiket Deeri Hi gndeme gelmez.
Frekans 26 64 175 129 20 70 141 163 30 74 145 145 25 32 180 157 52 133 96 113
Yzdesi (%) 6,6 16,2 44,4 32,7 5,1 17,8 35,8 41,4 7,6 18,8 36,8 36,8 6,3 8,1 45,7 39,8 13,2 33,8 24,4 28,7
Yerel dzeyde ekonomik ve sosyal gelimeler
Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir. Hi gndeme gelmez.
Yerel dzeyde kadn sorunlar
Yerel siyasete ilikin hususlar
Yerel dzeyde kadn kollarna ilikin idari hususlar
yelerin kiisel sorunlar
Ara sra gndeme gelir. Sk sk gndeme gelir. Hep gndeme gelir.
184
6) Aadaki ifadelere katlp katlmadnz belirtiniz. FAALYETLER Etiket Deeri Kesinlikle katlmyorum Siyasi karar alma mekanizmalarnda, yerel Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum Siyasette kadn-erkek eitliinin salanmas demokrasinin koullarndan biridir. Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum Aile iindeki sorumluluklar kadnlarn siyasette daha fazla yer almalarna engel olmaktadr. Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum Kadnlarn siyasi alanda daha ok sz sahibi olmas halinde lke sorunlar daha kolay zlecektir. Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum Kadn adaylarn fazla olduu bir parti seimlerde tercihimi deitirmez. Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Frekans 1 9 2 98 277 4 7 6 104 263 17 44 12 150 155 2 18 21 141 200 20 47 20 116 176 Yzdesi (%) 0,3 2,3 0,5 25,3 71,6 1,0 1,8 1,6 27,1 68,5 4,5 11,6 3,2 39,7 41,0 0,5 4,7 5,5 36,9 52,4 5,3 12,4 5,3 30,6 46,4
ynetimlerde ve TBMMde daha ok kadn grmek isterim.
185
FAALYETLER
Etiket Deeri Kesinlikle katlmyorum
Frekans 5 24 11 154 190 2 30 28 137 187 3 11 13 142 217 3 6 4 120 252 0 15 11 130 229
Yzdesi (%) 1,3 6,2 2,9 40,1 49,5 0,5 7,8 7,3 35,7 48,7 0,8 2,8 3,4 36,8 56,2 0,8 1,6 1,0 31,2 65,5 0 3,9 2,9 33,8 59,5
Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda az bir oranda temsil edilmesinin nedeni, kadnlara ans verilmemesidir.
Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum
Milletvekilli seimlerinde btn partiler ilk sralarda kadn adaylara yer vermelidir.
Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum
Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarna daha fazla katlm kadn sorunlarnn zm iin gereklidir.
Kesinlikle katlmyorum Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum
Kadnlarn siyasete katlmnda aile destei nemli bir faktrdr.
Siyasi parti ynetim organlarnda kadnlarn erkeklerle eit temsil edilmesi gereklidir.
186
FAALYETLER Siyasi karar alma mekanizmalarndaki cinsiyet eitsizliinin ortadan kaldrlmasnda kadn sivil toplum kurulular nemli rol oynamaktadr.
Etiket Deeri Kesinlikle katlmyorum Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum
Frekans 4 32 32 161 149 143 122 29 61 29 22 45 32 151 130 5 6 9 89 276 9 45 6 168 154
Yzdesi (%) 1,1 8,5 8,5 42,6 39,4 37,6 32,2 7,4 16,1 6,9 5,8 11,8 8,4 39,7 34,2 1,3 1,6 2,3 23,1 71,7 2,4 11,8 1,6 44,0 40,3
TBMMde kadn milletvekilli oran (%9.1) kadnlarn temsili asndan yeterlidir.
Geleneksel/Ataerkil bak as kadnlarn siyasal yaama katlmnda nemli bir engeldir.
Kadn sorunlarnn siyasete tanmas asndan kadn kollar nemli bir aratr.
Siyasi partiler kadn kollar tekilatlarna gereken nemi ve destei vermemektedir.
187
FAALYETLER
Frekans 27 65 40 138 109 3 6 6 122 249 8 35 27 132 174 4 6 8 123 245 13 31 5 115 216
Yzdesi (%) 7,1 17,2 10,6 36,4 28,8 0,8 1,6 1,6 31,6 64,5 2,1 9,3 7,2 35,1 46,3 1,0 1,6 2,1 31,9 63,5 3,4 8,2 1,3 30,3 56,8
Kadnlarn siyasete daha fazla katlmasna ynelik almalarda farkl partilerin kadn kollar ortak almalar yrtmelidir.
Kadn kollar rgtnn parti iindeki grev ve yetkileri arttrlmal, parti ii karar alma srelerine daha fazla katlm salanmaldr.
Kadn kollar mensuplarnn karar alma mekanizmalarnda daha fazla yer almas iin zel nlemler uygulanmaldr. (Parti ii Kota, Torba sistemi)
Kesinlikle katlmyorum Katlmyorum Fikrim yok Katlyorum Kesinlikle Katlyorum Kesinlikle katlmyorum
Siyasette kadnlarn daha etkin grev almasnda parti kadn kollarna nemli grevler dmektedir.
Seimlerde kadn adaylarn artmas iin kadn kollar aktif olarak rol oynamaktadr.
188
FAALYETLER
Frekans 6 16 7 134 219 12 23 8 95 245 29 75 15 123 137 7 24 18 164 166 4 7 6 88 281
Yzdesi (%) 1,6 4,2 1,8 35,1 57,3 3,1 6,0 2,1 24,8 64,0 7,7 19,8 4,0 32,5 36,1 1,8 6,3 4,7 43,3 43,8 1,0 1,8 1,6 22,8 72,8
Kadn kollar parti iinde st ynetime geebilmek asndan nemli bir deneyim kazanma alandr.
Kadn kollar zellikle seim dnemlerinde etkin olarak faaliyette bulunmaktadr.
Kadn kollarnn ncelikli grevi partiye ye kazandrmak ve oy toplamaktr.
Parti kadn kollar kltrel ve sosyal faaliyetlere katlm imkan salayan bir rgttr.
Kadn kollarna parti btesinden daha fazla kaynak aktarlmal, mali imkanlar arttrlmaldr.
189
EK 4: Anket Sorular Gvenilirlik Analizi Sonular

Gvenilirlik statistikleri Cronbachs Alpha 6. Soru Aadaki ifadelere katlp katlmadnz belirtiniz Cronbachs Alpha Based on Standardize Items N of Items
0,873
0,896
25
190

Kadının Siyasal Yaşama Katılımında Siyasi Parti Kadın Kollarının Rolü Mustafa - Cadir - Tez PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kadının Siyasal Yaşama Katılımında Siyasi Parti Kadın Kollarının Rolü Mustafa - Cadir - Tez PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BABAKANLIK Kadnn Stats Genel Mdrl

ma a a arti Y al si P as ya iy Si ol nan S n da nn R Bulu nda dn mn lar bu am Ka tl ol Gru al Ka dn K de er B i) a M rtil ne K M a TB si P li r ( iya ara S k An

T.C. BABAKANLIK Kadnn Stats Genel Mdrl

DANIMAN Prof. Dr. Serpil SANCAR

Afarolu Matbaas 0 312 384 54 88 - Ankara

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

ekil 3.10 Kadnlarn siyasi karar alma mekanizmalarnda az

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

Tablo 3.8 Tablo 3.9

Elerin eitim dzeyi deikeni.........................................93 Ein meslei durumu deikeni ........................................94

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

kesimlerin dank menfaatlerini ve siyasi grlerini ortak bir paydada

siyasi parti kadn kollarnn trlerine ve ilevlerine, lkemizde kadn

siyasi partilerin kadn kollarna ilikin mevzuatlarna ve kadn kollar

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

zellik halkn siyasete katlmas, siyasi kararlar etkilemesidir. Lerner

(1958)e gre de modern toplumla geleneksel toplum arasndaki temel

lunmamaktadr (zbudun, 1975). Ancak siyasal katlmn nitelikleri ve

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

mtr. Bunlar younluk derecesine gre seyirci faaliyetleri, geici faaliyet-

Kadnlarn bireysel siyasal katlm asndan dnya genelinde herhangi

bir sorun olmad, bu katlma tarznn -istisnalar hari1- engellenmedi-

1995). Milbratha atfla gladyatr faaliyetleri olarak da adlandrabilece-

olduka dk olduu, yetki ve karar alma mekanizmalarnda grev alan

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

gstermektedir (Dursun 2006, Turan 1987). Sosyo-ekonomik dzey ile

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

lenmektedir. Bu bakmdan siyasal ilgi ve bilgi ya ilerledike artmakta,

25-45 ya arasndaki orta ya grubunda en yksek dzeye ulamaktadr

kazanma imkan verebilir. rnein avukatlk, retmenlik, gazetecilik

gibi mesleklerin siyasal yaam iinde aktif grev aldklar grlmek-

met politikalarn yakndan takip etmek durumunda olan i adamlar tedir. -

ve iftilerin de yksek oranda siyasal yaama katldklar grlmek-

toplanan bireylerin siyasal katlm dzeylerinin de yksek olduu grl-

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

hirleme, siyasal katlma eilimini uyarmakta ve buna uygun bir kltrel

ortam oluturmaktadr. ehir merkezlerinde yaayanlarn krsal kesimde

siyasal katlma zerinde olumsuz etkide bulunduu da baz siyaset bi-

Bat lkelerinin aksine lkemizde yerleim biimi ile oy verme davran-

ne yakn evler halinde kurulmu olmas ve kyllerin birbirleri ile toplu,

Sonu olarak siyasal katlm oy verme davranna indirgendiinde kr-

sal alanlarda siyasal katlmn (bireysel siyasal katlm) niceliksel olarak

yasal katlm olarak dnldnde kentsel alanlarda siyasal katlmn

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

etkinlik duygusudur. Etkinlik duygusu, kiinin kendi eylem ve davran

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

maddesinde5 yirmi be yan dolduran kiilerin milletvekilli seilebile-

kstlamalar da bulunmaktadr. Yine 67. madde6 silah altnda bulunan

yapsdr. Eer siyasal sistem kiinin hak ve zgrlklerini kullanmasna

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

2. KADINLARIN SYASAL KATILIMI

hkmetler, 1975-1985 Kadn On Ylnda, atanm ya da seilmi her

T.C. Babakanlk Kadnn Stats Genel Mdrl

gellere ilikin deerlendirmeler yaplm, gelecee ynelik eylem ve giri-

larna tam ve eit katlm konusunda olduka nemli bir mesafe