kesim v. szlemeler, sre aimlari ve mahkeme kararlari madde 304.

bal ekte ngrlen szlemelere (contrats) ya da szleme trlerine ilikin kuraldlklar ve zel kurallar sakl kalmak zere, dmanlar arasnda yaplm her szleme, 1 austos 1914 tarihinde osmanl uyruu bulunmayan batl tarafn uyruu bulunduu mttefik devletin yasalar uyarnca ve bu yasada ngrlen koullar altnda, ya olduu gibi tutulacak ya da bozulacaktr. madde 305. batl yksek taraflarn lkesinde, dmanlar arasndaki ilikilerde, sre amna, yasada ngrlen srelere uyulmamas yznden dava ama hakknn snrlanmasna ya da yitirilmesine ilikin btn sreler, ister savan balangcndan nce ister sonra ilemee balam bulunsun, 29 ekim 1914 tarihinden balayarak, ibu andlamann yrrle giriine kadar ertelenmi saylacaktr; bu sreler, ibu andlamann yrrle konulmasndan en erken ay sonra yeniden ilemee balayacaktr. bu hkm, faiz ve kazan [temett] kuponlarnn sunulmas srelerine ve ad ekme ile ya da baka herhangi bir nedenle denmesi gerekli her trl bonolarn sunulma srelerine uygulanacaktr. japonya yasalar hkmleri nedeniyle, bu madde ve 304. madde ile aadaki ek, japon uyruklaryla osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere uygulanmadde 306. dmanlar arasndaki ilikilerde, savatan nce yaplm olan hibir ticaret senedi, salt kabul ya da deme iin gerekli olan sre iinde sunulmam olmas, ya da denmemibulunmas yznden, ya da sava srasnda ekicilerle ykleneceklere kabul etmeme ya da dememe bildirisinde bulunulmamas nedeniyle, ya da protestoda bulunulmam olmasndan, ya da baka herhangi bir ilemi yerine getirmemi olmas yznden, geersiz saylmayacaktr. bir ticaret senedinin kabul ya da denmesi iin sunulmas gerekli olan sre, ya da kabul edilmeme ve denmemenin ekicilerle ykleneceklere bildirilmesi gerekli sre, ya da senedin protesto edilmesi iin gerekli olan sre, sava iinde gemise ve senedi sunmas, protesto etmesi ya da kabul edilmediini, ya da denmediini bildirmesi gereken taraf, sava srasnda byle bir davranta bulunmamsa, senedin sunulmas, kabul edilmediinin ya da denmediinin bildirilmesi ya da protesto dzenlenmesi iin, kendisine, ibu andlamann yrrle giriinden balayarak, en az aylk bir sre tannacaktr. madde 307. sava srasnda, herhangi bir osmanl mahkemesince ya da ynetim makamnca, o srada bir mttefik devlet uyruu bulunan bir kiinin, ya da iinde bir mttefik uyruunun ilikisi bulunduu bir ortakln karlarna aykr, ya da bu karlara zarar verici nitelikte alnm bir mahkeme karar ya da buyrulan yrtme nlemleri, bu [yabanc] uyruun bavurmas zerine, 287. maddede ngrlen hakemlik komisyonunca yeniden gzden geirilebilecektir. byle bir durumda, taraflar, olabilirse ve hakgzetirlie uygun derse, osmanl makamnca buyrulan yrtme nleminden ya da alnan mahkeme kararndan nceki duruma getirileceklerdir; buna olanak bulunamazsa, mahkeme karar ya da yrtme nlemi nedeniyle zarar grm olan mttefik devlet uyruu, hakemlik komisyonunun hakgzetirlie uygun bulaca dence

[tazminat] alabilecek ve bu dencenin denmesi de osmanl hkmetine decektir. bir szleme, ister taraflardan birinin szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi yznden, ister szlemede yer alan bir hakkn kullanlmas sonucu bozulmu olursa, zarar gren taraf, hakemlik komisyonuna bavurabilecektir. bu komisyon, zarar gren tarafa, dence [tazminat] tanyabilecei gibi, hkmsz duruma gelmekle zarara urayan trkiye'deki haklarn, iin koullar bunu hakgzetirlie uygun ve olanakl klmaktaysa, her kezinde bunlarn onarlmasna da karar verebilecektir. trkiye, bu madde hkmleri gereince, geri verme ya da onarma ilemlerinden zarar grecek nc kiilere dence verecektir. madde 308. ibu andlamann yrrle konulmasndan nce, bir yandan mttefik devletlerin, ya da lkesi trkiye'den ayrlm yeni devletlerin uyruu bulunan, ya da sonradan uyruu olan kiiler ile, te yandan osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere ilikin btn sorunlar, taraflardan birinin uyruu bulunduu mttefik devletin ya da yeni devletin ulusal mahkemelerince ya da konsolosluk mahkemelerince karara balanacaktr; osmanl mahkemeleri bu konuda yetkili olmayacaklardr. madde 309. bir mttefik devletin ya da lkesi trkiye'den ayrlm yeni bir devletin ulusal ya da konsolosluk mahkemelerinin karar ile, 287. maddede ngrlen hakemlik komisyonu kararlar, ibu andlama hkmleri gereince yetkili iseler, trkiye'de kesin yarg karar gcnde saylacak ve yrtme buyrultusuna (exequatur] gerek grlmeden yrtlecektir. ek i. genel hkmler 1. 304. maddeden 306. maddeye kadar olan maddeler anlamnda ve ibu ek hkmlerince, bir szlemede taraf olan kiilerin aralarnda ticaret yapmalar eylemsel olarak olanaksz duruma gelmi, ya da taraflardan birinin bal bulunduu yasalar, kararnameler ya da tzkler (ynetmelikler) gereince yasaklanm, ya da yasad olmu ise, bu kiiler, bu ticaretin eylemsel olarak olanaksz duruma geldii, ya da herhangi bir biimde yasakland, ya da yasa-d olduu gnden balayarak, dman saylacaklardr. 2. mttefik devletlerce sava srasnda kartlan ulusal yasalar, kararnameler ve tzkler (ynetmelikler) ile, szleme hkmlerinin uygulanmas sakl kalmak kouluyla: a) emlkin, tanr ya da tanmaz mallarn, ya da kiisel mallarn bakasna geirilmesi amacn gden szlemelerde, emlkin aktarlmas ya da eyann teslimi, taraflar dman olmazdan nce yaplmsa, bu szlemeler; b) kira szlemeleri, toprak ve yap kiralama szverisi szlemeleri; c) ipotek, rehin ve tanmaz mal gvencesi szlemeleri; d) ibu andlamada ngrlen ayrcalklara [imtiyazlara] ilikin tm zel hkmler sakl kalmak kouluyla, zel kiiler ve ortaklklarla devlet, iller, belediyeler ile benzen ynetim tzel kiileri arasndaki szlemeler, ve devlete ya da illerce, belediyelerce ya da baka benzeri ynetim tzel kiilerince verilen ayrcalklar, yrrlkte kalacaktr. bylece yrrlkte tutulan szlemelerin yerine getirilmesi, ekonomik koullardaki

deiiklikler yznden, taraflardan birine nemli bir zarar verecekse, 287. maddede ngrlen hakemlik komisyonu, zarar gren tarafn istemesi zerine, kendisine zarar onarmak iin hakgzetirlie uygun bir dence [tazminat] hkmedebilecektir. ii. birtakim szleme trlerine zg hkmler: deerli ktlar [tahviller] ve ticaret borsalarndaki durumlar 3. a) tannm deerli ktlar [tahviller] ya da ticaret borsalarnca, savatan nce zel bir dman kiinin yapm olduu szlemelerin tasfiyesini ngren ve sava srasnda yaplm kurallarla, bu kurallarn uygulanmas iin alman nlemler batl yksek taraflarca u ekincelerle dorulanr: 1. ilemin sz edilen borsalarn ynetim kurallarna bal olacann aka belirtilmi olmas; 2. bu kurallarn herkes iin zorunlu bulunmas; 3. tasfiye koullarnn hakgzetirlie ve akla uygun olmu bulunmas; b) 31 temmuz 1914'de, liverpool pamuk birlii'nin karar zerine, pamuk zerinde yaplan, sreye balanm ilemlerin tasfiyesi dorulanmtr. rehin 4. bir dmann borcunun gvencesi olarak verilmi bir rehinin, borcun denmemesi durumunda, satl, rehin sahibine haber verilememi olsa bile, alacakl iyi niyetle davranm ve gerekli nlemleri almaa zen gstermi ise, geerli saylacak ve byle bir durumda, rehin sahibi, rehinin sat yznden hibir hak isteminde bulunamayacaktr. ticaret senetleri 5. bir kii, ister savatan nce ister sava srasnda, dman olan bir baka kiice kendisine kar olan bir ykmllkten tr bir ticaret senedinin denmesini yklenmi ise, bu teki kii, sava durumunun balamasna karn, ykmllnn sonularna kar birinci kiiyi gvence altna almak zorunluundadr. iii. sigorta szlemeleri 6. aadaki paragraflarn hkmleri, trkiye ile ticaretin yasakland zaman, yalnz osmanl uyruklaryla, onlarla sigorta ve yenidensigorta yapm olan mttefik devletler uyruklar arasndaki szlemelere uygulanacaktr. bu hkmler, mttefik devletler uyruklar olsalar bile, ibu andlama gereince trkiye'den ayrlan bir toprak zerinde yerlemi olan ortaklklar ya da zel kiiler ile osmanl uyruklar arasnda yaplm szlemelere uygulanmayacaktr. aadaki paragraflardaki hkmlerin uygulanmamas durumunda, sigorta ve yenidensigorta szlemeleri, 304. madde hkmlerine baldr. yangna kar sigortalar 7. emlke ilikin olup, bu emlkte karlar bulunan bir kii ile, sonradan dman olan bir kii arasnda yaplan yangn sigortas szlemeleri, savan balamasyla, ya da o kiinin dman olmas yznden, ya da taraflardan birinin sava srasnda ya da savatan sonra aylk bir sre iinde szleme hkmlerinden birini yerine getirmemesi yznden, sona erdirilmi saylmayacaklardr; ancak, ibu andlamann yrrle konmasndan ay sonraki yllk ilk prim demesi zamannn gelmesinden balayarak sona erdirilecektir. denme sresi sava srasna rastlayan denmemi primler, ya da sava srasnda uranlan zararlara ilikin

istemler iin bir deme biimi saptanacaktr. ynetimsel ya da yasal bir ilem sonucunda, savatan nce yaplm bir yangn sigortas, sava srasnda ilk sigortacdan baka bir sigortacya aktarlm ise, bu aktarma tannacak veilk sigortacnn sorumluluu, aktarma gnnden balayarak sona ermi saylacaktr. bununla birlikte, ilk sigortacnn istemesi zerine, kendisine aktarma koullar konusunda tam bilgi verilmesine hakk bulunacak ve bu koullarn hak-gzetirlie uymad anlalacak olursa, hakgzetirlie yguri duruma getirilmesi iin gerekli biimde deitirilecektir. ayrca, sigortalnn, ilk sigortac ile anlaarak, istem gnnden balamak zere, szlemeyi ilk sigortacya yeniden aktarmaa da hakk olacaktr. yaam [hayat] sigortalar 9. bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kimse arasnda yaplm yaam [hayat] sigortas szlemeleri, savan balamas ya da bu kimsenin dman durumuna girmesi yznden sona erdirilmi saylmayacaktr. bir nceki fkra uyarnca sona erdirilmi saylmayan bir szleme gereince, sava srasnda denmesi gerekli olmu herhangi bir para tutarnn, savatan sonra, denmesi istenebilecektir. bu para tutarna, denmesi gerekli olduu tarihten deme gnne kadar, yllk % 5 faiz eklenecektir. sigorta cretlerinin (primlerinin) denmemesi, ya da szleme hkmlerinin yerine getirilmemesi yznden, bir szleme sava srasnda geersiz duruma dmse, sigortalnn ya da vekillerinin ya da hak sahiplerinin, ibu andlamann yrrle giriinden balayarak oniki aylk bir sre iinde her an, sigorta senedinin (poliesinin) geersiz ya da sona erdirilmi sayld gnk deerini sigortacdan istemee haklar olacaktr. 10. yaam sigortas szlemeleri, sonradan dman olan bir lkede yerlemi bir sigorta ortaklnn bir ubesince yaplmsa, bu szlemenin iinde tersine herhangi bir hkm yoksa, szlemeler, yerel yasalara gre ilem greceklerdir; ancak, sigortacnn, sigortaldan ya da temsilcilerinden, szlemenin kendi hkmlerine ve yapld srada yrrlkte olan yasalara ve anlamalara aykr olarak, sava srasnda alnm nlemlerin uygulanmasyla, yaplan ilemler zerine ya da zorunlu olarak yaplan demelere ilikin paralarn geri verilmesini istemek hakk olacaktr. 11. szlemeye uygulanabilecek yasann, primler denmemi olsa bile, sigortalya szlemenin hkmszl bildirilinceye kadar, sigortacy, szlemeye gre ykml sayma srdrd durumlarda, sigortac, bu haberi sava nedenleriyle verememi ise, sigortaldan, denmemi primleri, ylda % 5 faizleri eklenmi olarak almak hakkna sahip olacaktr. 12. 9. paragraftan 11. paragrafa kadar olan paragraflarn uygulanmas bakmndan, yaam sigortas szlemesi saylacak szlemeler, iki tarafn karlkl ykmllklerini hesaplamak iin, insan yaantsnn olaslklarna dayanan ve bunlarn faiz tutarlar eklenerek hesaplanan sigorta szlemeleridir. deniz sigortalar 13. bir sigortac ile, sonradan dman olmu bir kii arasnda yaplan ve gerek sreyi gerekse yolculuu gz nnde tutan sigorta senetlerini [polielerini] de iermek zere, deniz sigortas szlemeleri -szlemede ngrlen riskin dman olmadan daha nce balam olmas durumu dnda- bu kiinin dman olduu andan balayarak sona erdirilmi saylacaktr. risk

henz ilemeye balamamsa, prim olarak ya da baka biimde denen paralar sigortacdan geri alnabilecektir. riskin ilemee balad durumlarda, bir taraf dman durumuna gemi olsa da, szleme geerli saylacak ve szleme gereince gerek prim olarak, gerekse zarar karl olarak denmesi gereken paralar ibu andlamamn yrrle konulmasndan sonra istenebilecektir. savaan devletler uyruklarnn savatan sonra denmi, sava ncesi denmesi gereken alacaklar iin faiz denmesi konusunda bir szleme imzalanmsa, deniz sigortas szlemesi gereince denmesi gereken zararlar sz konusu olduunda, bu faiz, bu zararlarn ortaya kt tarihten balayarak bir yllk sre getikten sonra ileyecektir. 14. sonradan dman olmu bir sigortalyla yaplm hibir deniz sigortas szlemesi, sigortacnn uyruu bulunduu devletin ya da bu devletin mttefiklerinin sava eylemlerinden doan deniz zararlarn da kapsarm gibi saylmayacaktr. sonradan dman olan bir sigortac ile, savatan nce bir deniz sigortas szlemesi yapm olan bir kiinin, sava baladktan sonra, dman olmayan bir sigortacyla ayn riskleri kapsayan yeni bir szleme yapt kantlanacak olursa, yeni szleme, yapld gnden balayarak, ilk szlemenin yerine gemi saylacak ve denmesi gereken primler, ilk sigortacnn szleme nedeniyle ancak yeni szleme yaplncaya kadar sorumlu bulunabilecei ilkesine dayanlarak, hesaplanacak ve denecektir. baka sigortalar 16. 7. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz konusu edilen szlemeler dnda, savatan nce bir sigortac ile, sonradan dman olan bir kii arasnda yaplan sigorta szlemeleri, ayn taraflar arasnda, sz edilen paragraflar gereince, yangna kar sigorta szlemeleriyle, her bakmdan, ayn biimde ilem grecektir. yeniden sigortalar [reassurances] 17. dman olmu bir kiiyle yaplm yeniden-sigorta [reassurance] szlemelerinin tm, bu kiinin, dmana dnmesi yznden sona erdirilmi saylacaktr; ancak, yaama ya da denize ilikin ve sava ncesinde ilemee balam riskler durumunda, bu riskler yznden yaplmas gereken demelerin savatan sonra alnmas hakkna dokunulmam olacaktr. bununla birlikte, yeniden-sigorta edilmi kii saldr nedeniyle baka bir yeniden-sigorta eden sigortac bulmak olanandan yoksun braklmsa, sigorta szlemesi, ibu andlamann yrrle konulmasndan balayarak aylk bir srenin gemesine kadar yrrlkte kalacaktr. bu paragraf uyarnca bir yeniden-sigorta szlemesi bozulacak olursa, taraflar arasnda hem denen ya da denebilecek primler, hem savatan nce ilemee balam olabilecek yaam ve deniz riskleri iin uranlan zararlarn sorumluluuna ilikin bir hesap alacaktr. 9. paragraftan 15. paragrafa kadar olan paragraflarda sz edilenlerden baka riskler iin, hesaplar taraflarn dman olduklar tarihten balayarak ve bu tarihten beri uranlan zararlar iin yaplan istemler dikkate alnmakszn, tutulacaktr. 18. 17. paragrafn hkmleri, yaam ve deniz riskleri dnda bir sigorta szlemesinde sigortacnn kabul ettii zel risklere ilikin ve taraflarn dman olduklar gn varolan yeniden-sigortalar da kapsamaktadr. 19. zel szleme ile yaplm ve genel bir yeniden-sigorta anlamasnda yer almam bir yaam sigortas szlemesinin yeniden-sigorta edilmesi yrrlkte kalacaktr.

20. bir deniz sigortas szlemesinin savatan nce yaplm yeniden-sigorta edilmesinde, yeniden-sigorta eden kiiye aktarlm risk -bu risk savan balamasndan nce iler duruma gelmise- geerli olmay srdrr ve szleme sava balam olsa da, yrrlkte kalr. yeniden-sigorta szlemesi gereince, gerek prim gerek uranlan zarar karl denmesi gereken paralar, savatan sonra da alnabilecektir. 21. 14. ve 15. paragraflarn hkmleriyle, 13. paragrafn son fkras, deniz risklerine ilikin yeniden-sigorta szlemelerine uygulanacaktr. kesim vi. ortakliklar ve ayricaliklar madde 310. 29 ekim 1914'den nce osmanl hkmetince ya da herhangi bir osmanl makamnca, ibu andlama gereince osmanl kalan topraklar zerinde verilmi ayrcalklardan ve 294. madde uyarnca maliye komisyonunun kendilerine verebilecei ayrcalklardan yararlanan mttefik uyruklar ile mttefik gruplarnn, ya da uyruklarnn denetimi altndaki ortaklklarn, 29 ekim 1914'den nce yaplm olmak kouluyla, ayrcalk szlemelerinden ve ondan sonraki anlamalardan doan haklarnn tm, sz geen hkmete ya da makamlarca, 287. madde hkmlerinin uygulanmasyla, kendilerine geri verilecektir. osmanl hkmeti, bu szlemeleri ve anlamalar, yeni ekonomik koullara uydurmay ve ayrca bunlarn sresini, 29 ekim 1914 tarihi ile ibu andlamann yrrle giri tarihi arasnda geen sreye eit bir sre iin uzatmay ykmlenir. osmanl hkmeti ile anlamazlk durumunda, bu anlamazlk 287. maddede ngrlen hakemlik komisyonuna sunulacaktr. yukardaki fkrada belirtilen haklara zarar verebilecek, 29 ekim 1914den sonra karlan yasal ya da baka nitelikte her eit hkm ile, bu tarihten sonra verilen btn ayrcalklarn ya da anlamalarn, osmanl hkmetince hkmsz ve geersiz olduu bildirilecektir. bu maddede sz edilen ayrcalk sahipleri, maliye komisyonunun olumlu gr zerine, szlemeyle elde edebilecekleri dence [tazminat] karlnda, sava srasnda uradklar zarar ya da ziyan iin, hakemlik komisyonunca 287. maddede saptanan koullar altnda, kendilerine tannan dencenin tmnden ya da bir blmnden vazgeebileceklerdir. madde 311. balca mttefik devletlerden birinin yetkesine [otoritesine] ya da korumanlna [vesayetine] konulmak zere trkiye'den ayrlan topraklarda, 29 ekim 1914den nce osmanl hkmeti ya da herhangi bir yerel osmanl makamnca kendilerine ayrcalk tannm mttefik uyruklar ile mttefik gruplarnn ya da uyruklarnn denetimi altndaki ortaklklarn usulne uygun olarak elde ettikleri haklar, ilgili devlete tmyle olduu gibi korunacaktr; sz geen devlet, kendilerine verilen gvenceleri olduu gibi tutacak ya da edeerde gvenceler verecektir. bununla birlikte, sz geen devlet bu ayrcalklardan herhangi birinin srdrlmesinin kamu

karlarna aykr olduu kansnda olursa, topraklarn kendi yetkesi [otoritesi] ya da korumanl [vesayeti] altna getii tarihten balayarak alt aylk bir sre iinde, bu ayrcal satn almak ya da deitirilmesini nermek yetkisine sahip olacaktr; bu durumda, ayrcalk sahibine, aadaki hkmler uyarnca, hakgzetirlie uygun bir dence vermekle ykml olacaktr. yukarda ngrlen dencenin [tazminatn] tutar zerinde dosta bir anlamaya varlamazsa, bunun saptanmas yeden kurulu hakemlik mahkemelerine braklacaktr: yelerden biri, ayrcalk sahibinin -ya da sz konusu bir ortaklksa- anaparann ounluuna sahip olanlarn uyruu bulunduklar devlete atanacaktr; ikinci ye, ilgili toprak zerinde yetkesini kullanan hkmete atanacaktr; nc yeyi ise, ilgililer arasnda anlama olmazsa, milletler cemiyeti konseyi atayacaktr. hem hukuka hem de hakgzetirlie gre dvaya bakacak olan mahkeme, sonraki paragrafta da gsterildii gibi, szlemenin duruma uydurularak korunmas temeli zerinden tm deerlendirme elerini gz nnde tutacaktr. ayrcalk olduu gibi kalacaksa, ibu maddenin ikinci fkrasnda ngrlen srenin bitiminden sonra alt aylk bir sre iinde, ayrcalk sahibi, szlemenin yeni ekonomik koullara uydurulmasn istemek hakkna sahip olacak ve ilgili hkmetle dorudan doruya bir anlamaya varamazsa, karar, yukarda sz edilen mahkemeye braklacaktr. madde 312. ister 1913'de balkan savalar sonunda ister ibu andlama ile trkiye'den ayrlm olan 311. maddede belirtilenlerin dndaki- topraklarda, bu topraklar kesinlikle elde etmi durumunda olan devlet, 311. maddenin l. fkrasnda sz konusu olan ayrcalk sahiplerine ve szlemelerden yararlananlara kar, trkiye'nin haklarn ve ykmllklerini hukuka zerine alacak ve bunlara tannan gvenceleri kendilerine sakl tutacak ya da bunlarn yerine edeerde bakalarn tanyacaktr. bu yerini alma, topra edinmi devlet bakmndan, toprak aktarmasn ngren andlamanm yrrle konmas tarihinden balayarak, geerli olacaktr. sz geen devlet, ara verilmeden, ayrcalklarn iletilmesi ve szlemelerin yerine getirilebilmesi iin yararl btn nlemleri alacaktr bununla birlikte, ibu andlama yrrle konulur konulmaz, sz edilen ayrcalklarn ve szlemelerin hkmlerini bu devletlerin yasalarna ve yeni ekonomik koullara uygun duruma getirmek amacyla ortaklaa bir anlamaya varlmak iin, [sz konusu topra] edinmi olan devletlerle ayrcalklardan ve szlemelerden yararlananlar arasnda grmeler balayabilecektir. alt ay iinde bir anlamaya varlamazsa, devlet ya da yararlananlar, bu konudaki anlamazlklarn, 311. maddede gsterilen biimde kurulmu bir hakemlik mahkemesine sunabileceklerdir. madde 313. 311. ve 312. maddelerin uygulanmas, kt-para karmak hakkna ilikin olarak dence [tazminat] verilmesine yol amayacaktr. madde 314. mttefik devletler, trkiye'den ayrlan topraklarda, osmanl hkmetince ya da yerel osmanl makamlarnca, 29 ekim 1914den sonra verilmi ayrcalklarn ve bu tarihten sonraki ayrcalk aktarmalarnn geerliliini tanmak zorunluluunda olmayacaklardr. bu ayrcalklarn ve ayrcalk aktarmalarnn geersizlii bildirilebilecek ve bunlarn sona erdirilmesi dence verilmesine yol amayacaktr.

madde 315. ibu andlamann yrrle konduu tarihe kadar, osmanl hkmetince, 30 ekim 1918'den beri verilmi tm ayrcalklar ya da bir ayrcalk iindeki haklarla, 2 austos 1914'den beri alman, avusturya'l, macar, bulgar ya da osmanl uyruklar ya da bunlarn denetimindeki ortaklklar yararna verilen tm ayrcalklar, ya da bir ayrcalk iindeki haklar sona erdirilmitir. madde 316. a) osmanl yasasna uygun olarak kurulmu, trkiye'de alan ve mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ibu andlamann yrrle girmesinden balayarak be yl iinde, mallarn, haklarn ve karlarn bir mttefik devletyasasna gre kurulmu ve bu devletin uyruklarnn denetiminde olan herhangi bir baka ortakla aktarmak hakkna sahip olacaktr. mallar kendisine aktarlan ortaklk, eski ortakln osmanl yasas altnda yararlanmakta olduu ve ibu andlama gereince yararlanm olabilecei haklarn ve ayrcalklarn tpksndan, eskiden borlu olduu ykmllkleri yerine getirmek kouluyla, yararlanmay srdrecektir. osmanl hkmeti, mttefik uyrukluundaki ortaklklarn trkiye'de ayrcalklardan ya da szlemelerden yararlanmalarn salayacak biimde yasalarn deitirmeyi ykmlenir. b) osmanl yasasna gre kurulmu ve trkiye'den ayrlm topraklar zerinde alan ve mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da olacak olan, her ortaklk, ayn sre iinde, mallarn, haklarn ve karlarn, gerek sz edilen toprak zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan, gerek ortakl denetimleri altnda tutanlarn uyrukluunda bulunduu mttefik devletlerden birinin yasasna gre kurulmu herhangi bir baka ortakla aktarmak hakkna sahip olacaktr. mallar, haklar ve karlar196 kendisine aktarlan ortaklk, eski ortakln, ibu andlama hkmlerinin kendisine tandklarn da iermek zere, yararland haklarn ve ayrcalklarn tpksndan yararlanacaktr. c) trkiye'de, bu maddenin a) paragraf gereince kendilerine osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlm olan mttefik devletler uyrukluundaki ortaklklar ve trkiye'den ayrlan topraklarda bu maddenin b) paragraf gereince kendilerine osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlm olan mttefik gruplarnca ya da uyruklarnca denetlenen osmanl uyruu ortaklklar ile, sz edilen toprak zerinde yetkesini [otoritesini] kullanan devletten bakasnn uyrukluundaki ortaklklara, trkiye'de osmanl uyrukluunda olan ya da trkiye'den ayrlm topraklarda, bu toprak zerinde yetkesini kullanan devletin uyruu olan benzeri ortaklklara uygulanan yasalardan ya da benzeri hkmlerden, ya da vergilerden, harlardan ya da ykmllklerden daha arlar yklenemez. d) ibu maddenin a) ve b) paragraflar gereince, kendilerine osmanl ortaklklarnn mallar, haklar ve karlar aktarlacak olan ortaklklardan, bu aktarma yznden hibir zel vergi alnmayacaktr. kesim vii. genel hkm

madde 317. ibu blm ile viii. blm (mal hkmler) bakmndan, "mttefik devletler uyruklar" deyimi unlara uygulanr: 1. bir mttefik devletin, ya da bir mttefik devlet koruyuculuu altndaki bir devletin ya da lkenin ortaklklarn ve kurumlarn da iermek zere, btn uyruklarna; 2. ellerindeki koruma belgesi l austos 1914'den nceki bir tarihli olan mttefik devletlerin koruyuculuu altndaki kiilere; 3. mttefik gruplarnn ya da mttefik uyruklarnn denetiminde olan, ya da ilerinde bu gruplarn ya da uyruklarn l austos 1914'de ounlukta bulunduu osmanl maliye, endstri ve ticaret ortaklklarna; 4. mttefik devletler uyrukluu ya da korumas altnda bulunan kiilerin ilgili bulunduklar din ya da hayr vakflarna ve retim kurumlarna. mttefik devletler, ibu andlamann yrrle konmasndan balayarak bir yllk bir sre iinde, kendi uyruklarnn ilgili olduklar, ya da ounluk payna sahip olduklarn sandklar ortaklklarn, kurumlarn, ve vakflarn bir dizelgesini [listesini] maliye komisyonuna bildireceklerdir. blm x. hava ulaimi madde 318. mttefik devletlerin uaklar, trkiye'nin karalar ve karasular zerinde umak ve konmak bakmndan tam zgr olacaklar ve, zellikle karada ya da denizde kaza durumunda, osmanl uaklar ile ayn kolaylklardan yararlanacaklardr. madde 319. herhangi bir yabana lkeye transit gemekte olan mttefik devletlerin uaklar, trkiye'nin, balca mttefik devletlerin onam ile koyabilecei ve hem osmanl hem de mttefik lkelerin uaklarna ayn biimde uygulanacak olan kurallara bal kalmak kouluyla, trkiye'nin karalar ve karasular zerinden, konmadan gemek hakkndan yararlanacaklardr. madde 320. trkiye'de kurulmu ve ulusal kamu ulamna ak olan hava alanlar, mttefik devletler uyrukluundaki uaklara da ak bulundurulacaktr; bu uaklar, ini ve yer dzenleri konusundaki vergilen de ieren, her eit vergiler bakmndan osmanl uaklar ile eit ilem greceklerdir. yukarda belirtilen hava alanlarndan baka, trkiye, ibu andlamann yrrle girmesinden balayarak bir yllk sre iinde, mttefik devletlerce gsterilebilecek yerlerde,

kendilerine, ibu madde hkmleri uygulanacak olan hava alanlar kurmay da ykmlenir. mttefik devletler, bu madde hkmleri yerine getirilmezse, trk topraklar ve karasular zerinden uluslararas hava ulamna olanak vermek iin gereken btn nlemleri almak haklarn sakl tutarlar. madde 321. bu hkmler sakl kalmakla birlikte, 318., 319. ve 320. maddelerde ngrlen, geit, transit ve ini haklar, trkiye'nin karmay zorunlu grebilecei tzk (ynetmelik) kurallarna uyulmasna baldr; u kadar ki, bunlar, balca mttefik devletlerin onamn alm bulunacak ve ayrm gzetilmeksizin hem osmanl hem de mttefik devletler uaklarna uygulanacaktr. madde 322. mttefik devletlerden herhangi birince verilen ya da geerli saylan uyrukluk, uu belgeleri, yeterlik brveleri ile lisanslar trkiye'de tannacak ve trkiye'nin verdii belgelere, brvelere ve lisanslara eit saylacaktr. madde 323. i hava ticaret ulam bakmndan, mttefik devletler uyrukluundaki uaklar, trkiye'de, en ok gzetilen ulus ileminden yararlanacaklardr. madde 324. trkiye, mttefik devletlerin izni olmadka, 1914-1919 savana kendi yannda katlm olan devletlere, bu devletler milletler cemiyeti yesi olmadka, ya da 13 ekim 1919'da paris'de, hava ulam konusunda imzalanan szlemeye katlmalarna izin verilmedike, 318. ve 319. maddeden yararlanma hakk tanmayacaktr. madde 325. trkiye, mttefik devletlerin izni olmadka, 1914-1919 savama kendi yannda katlm olan devletlerin uyruklarna, bu devletler milletler cemiyeti yesi olmadka, ya da 13 ekim 1919'da paris'de, hava ulam konusunda imzalanan szlemeye katlmalarna izin verilmedike, sivil havaclk ulamna ilikin hibir ayrcalk ya da bir ayrcalk iinde hak tanmayacaktr. madde 326. trkiye, hava ulam konusunda 13 ekim 1919'da paris'de imzalanan szlemede saptand biimde, kendi topraklar zerinde uan osmanl uaklarnn fener ve iaretlere ilikin kurallara, hava kurallarna ve hava alanlar zerinde ve erevesindeki uu kurallarna uymasn salayacak btn nlemleri yrrle koyma ykmlenir. madde 327. bu blm hkmlerinin zorunlu kld ykmllkler, trkiye milletler cemiyetine kabul edilinceye, ya da 13 ekim 1919da paris'de imzalanan hava ulam konusundaki szleme hkmleri gereince bu szlemeye katlmasna izin verilinceye kadar, yrrlkte kalacaktr.

blm xi. limanlar, su yollari ve demiryollari madde 328. trkiye, kendisi ile snrda olsun ya da olmasn, mttefik devletlerden herhangi birinin lkesinden gelen ya da oraya giden kiilere, mallara, gemilere, arabalara, vagonlara ve posta hizmetlerine, kendi lkesi zerinden uluslararas transite en elverili yollardan, demiryolundan, ulama elverili su yollarndan ya da kanallardan transit zgrl tanmay ykmlenir; bu amala, karasularndan geie izin verilecektir. kiilerden, mallardan, gemilerden, arabalardan, vagonlardan ve posta hizmetlerinden hibir transit vergisi istenmeyecei gibi, bunlar gereksiz gecikmelere ve engellemelere uratlmayacak, trkiye'de vergiler ve kolaylklar bakmndan ve baka her bakmdan ulusal ilem greceklerdir. transit mallar, her eit gmrk vergilerinden ya da benzeri vergilerden bak olacaktr. transit tanmasna uygulanan btn vergiler ya da harlar, trafik koullar gz nnde tutularak akla uygun bir dzeyde olacaktr. hibir borlandrma, kolaylk ya da kstlama, dorudan doruya ya da dolayl olarak, btn yolun herhangi bir kesimi zerinde kullanlan ya da kullanlmas gereken geminin ya da baka bir tat aracnn uyrukluuna ya da sahibinin niteliine bal bulunmayacaktr. madde 329. trkiye, yolcularn gerekten transit geip gemediklerini saptamak iin gereken nlemler dnda, lkesinden geen gmenlerin gidi ve gelilerinde, tama iletmeleri zerinde herhangi bir denetleme zorunluunu koymama ya da byle bir denetlemeyi srdrmemei ykmlenir; ayrca, bu amala dzenlenecek ynetim hizmetlerine hibir biimde hibir gemicilik ortaklnn ya da tama iiyle ilgili hibir baka rgtn, ortakln ya da zel kiinin karmasna ya da bu alanda dorudan doruya ya da dolayl olarak etkide bulunmasna izin vermeyecektir. madde 330. trkiye, lkesinde yaplacak dalma [ithalata] ya da dsatma [ihracata] ilikin olarak vergilerde, harlarda ve yasaklamalarda ve, ibu andlamanm ierdii zel hkmler sakl kalmak kouluyla, lkesine giren ya da lkesinden kan mallarn ve kiilerin tanma koullarnda ve cretlerinde, gerek giri ya da k snr nedeniyle, gerek kullanlan uaklar da iine almak zere- tatn nitelii, mlkiyeti ya da bayra, gerek geminin, vagonun, uan ya da baka tat aracnn ilk k noktas ya da snrdan nceki k noktas, son gidecei ya da arada urayaca yer, izleyecei yol ya da mal boaltaca yerler, gerek mallarn d lkelerden getirildii ya da d lkelere gnderildii limann bir osmanl liman ya da baka herhangi bir yabanc liman olmas yznden, gerekse mallarn denizden, karadan ya da havadan d lkelerden getirilmesi ya da d lkelere gnderilmesi nedeniyle dorudan doruya ya da dolayl olarak bir ayrm ya da yeleme gzetmemeyi ykmlenir. trkiye, zellikle mttefik devletlerden herhangi birinin limanlar, gemileri zararna, osmanl limanlarna, gemilerine ya da baka devletinkilere yaplacak dsatmda ya da dalmda, zellikle bileik tarife uygulamas yoluyla hibir ek vergi, hibir dorudan ya da dolayl prim koymamay ve mttefik devletlerden herhangi birinin limanlarndan geen ya da gemiyi

kullanan kii ve bu kiinin mallar, bir osmanl limanndan ya da baka devlet limanndan geseydi, ya da bir osmanl ya da baka bir devlet gemisini kullansayd, kendilerine uygulanmayacak ilemlere ya da gecikmelere uratmamay ykmlenir. madde 331. ynetimsel ve teknik bakmdan, mallarn trkiye snrlarndan{matbaa-i mire, konya ve erim metinlerinde "hudud-u osmaniye"; ayrca bu metinlerde, neyin karl olduu anlalmayan, yabanc dillerdeki metinlerde karl bulunmayan bir de "hudud-u hakan" deyimi vardr. vakit ve peyam- sabah metinlerinde, yabanc dillerdeki metinlere uygun olarak, yalnz "trkiye hududu" denilmektedir.} olabildiince ksa bir srede gemesini ve sz edilen snrlardan balayarak, bu mallarn, mttefik devletler lkelerinden gelip o lkelere gitmesine, ya da bu lkelerden, ya da bu lkelere transit geip gememesine baklmakszn, zellikle hz ve yolda gsterilen zen bakmndan, benzer tama koullar altnda osmanl topraklar zerinde tanan ayn nitelikte mallarn yararland nesnel koullar altnda gnderilip tanmasn salamak iin yararl btn nlemler alnacaktr. zellikle bozulmaya elverili mallarn tanmas vakit yitirmeden ve dzenli olarak yaplacak ve gmrk ilemleri, eya tanmasnn aktarmal katarlarda aralksz srdrlmesini salayacak biimde yaplacaktr. madde 332. ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklan zarar grmemek kouluyla, mttefik devletlerin deniz limanlar, trkiye'nin demiryollarnda ya da ulama elverili su yollarnda osmanl limanlarna ya da baka bir devletin herhangi bir limanna tannan tm kayrmalardan ve indirimli tarifelerden yararlanacaklardr. madde 333. ayrcalktan yararlanan ortaklklarn haklar sakl kalmak kouluyla, amac mttefik devletlerden birinin limanlarna, kendi limanlarna ya da bir baka devletin limanlarna tand benzer kolaylklar tanmakta olan, tarifelere ya da tarife birletirmelerine katlmaya trkiye yanamazlk etmeyecektir. kesim ii. deniz ulaimi alt-kesim i. deniz ulaimi zgrl madde 334. mttefik devletler uyruklar ile bunlarn mallar, gemileri, trkiye'nin btn limanlarnda ve i su yollarnda osmanl uyruklarna, mallarna, gemilerine yaplana hi olmazsa eit olacak ilemlerden yararlanacaklardr. zellikle mttefik devletlerden herhangi birinin gemileri, trkiye lkesinde, osmanl gemilerinin gidebildii btn limanlardan ve yerlerden gelen ya da oralara giden her eit mallar ve yolcular, ulusal gemilerinden daha ar olmayan koullarla,

tamak hakkna sahip olacaklardr; bunlar, durma, ykleme ve boaltma kolaylklar, tonilto, rhtm, klavuzluk, fener, karantina ve benzeri nitelikte, hkmet, kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri adna ve yararna alnan her trl vergileri ve harlar da ieren, her eit rhtm ve liman kolaylklar ve ykmllkleri bakmndan, ulusal gemilerle eit ilem greceklerdir. trkiye, mttefik devletlerden herhangi birine ya da herhangi bir yabanc devlete, ayrm gzetici bir ilem yapacak olursa, bu rejim hemen, hibir koula balan-makszn, btn mttefik devletlere de tannacaktr. kiilerin ve gemilerin dolamna, gmre, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile, yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmesine ilikin hkmlerden doanlar dnda, hibir engel konmayacaktr. akla yatkn ve bir rnek biimde uygulanacak olan bu hkmler gidi-gelii (ulam) gereksiz olarak engellemeyecektir. alt-keslm ii. uluslararasi nemi olan limanlar madde 335. adlar aada gsterilen dou limanlarnn uluslararas nemde olduklar bildirilir ve ibu kesimin aadaki maddelerinde ngrlen rejime bal olacaklar aklanr : istanbul, yeilky'den [ayastafanos'dan] dolmabahe'ye kadar; haydarpaa; izmir; iskenderun; hayfa; basra; trabzon (352. maddede ngrlen koullar iinde); batum, ileride belirtilecek hkmler sakl kalmak zere. bu limanlarda serbest blgeler bulunacaktr. ibu andlamadaki tersine hkmler dnda, yukarda saylan limanlar iin ngrlen rejim, ulusal egemenlie aykr dmemektedir. 1. deniz ulam madde 336. uluslararas nem tadklar bildirilen limanlarda, milletler cemiyeti'ne ye olan btn devletlerin uyruklar, mallar ve bayraklar [gemileri] liman kullanmakta tm zgrlkten yararlanacaklardr. bunlar, bu adan ve her bakmdan -zellikle durma, ykleme ve boaltma kolaylklar, tonilato, rhtm, klavuzluk, fener, karantina ve benzeri konularda- hkmet, kamu grevlileri, zel kiiler ya da ne eit olursa olsun ortaklklar ve esnaf dernekleri adna ve yararna alnan her trden vergileri ve harlar da ieren, tm liman ve rhtm kolaylklar ve ykmllkleri bakmndan tam eit ilem grecekler ve limann egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduu devletinkilerle, eitli devletlerin uyruklar, mallar ve bayraklar

[gemileri] arasnda hibir ayrm gzetilmeyecektir. kiilerin ve gemilerin dolamna, gmrk, polise, salk hkmlerine, i ve d g ile yasak mallarn yurda sokulmasna ve yurt dna gnderilmene ilikin hkmlerden doanlar dnda, hibir engel konmayacaktr. akla yatkn ve birrnek biimde uygulanacak olan bu hkmler, dolam hakl bir neden olmadka engellemeyecektir. 2. vergiler ve parasal ykmllkler madde 337. limandan ya da limana girilerinden, ya da limanda gsterilen kolaylklardan yararlanma karl tm vergiler ve parasal ykmllkler, 336. maddede ngrlen eitlik koullan iinde dettirilecek ve gerek bunlarn oranlar, gerek alnma biimleri bakmndan, liman makamlarnca, liman ve girilerinin ynetimi, bakm ve iyiletirilmesi, ya da deniz ulamnn yararlar iin yaplan harcamalara uygun olacaktr. ibu andlamann iii. blmnn (siyasal hkmler) 54. maddesi hkmleri sakl kalmak kouluyla, bu maddede ve 338., 342. ve 343. maddelerde belirtilenler dndaki btn vergiler ve parasal ykmllkler yasaklanmtr. madde 338. uluslararas rejime bal bir limanda, dtan satn alnan ya da da satlan mallardan, kurallara uygun olarak izin verilmi olup da alnan her eit gmrk vergisi, yerel giri vergisi [duhul resmi, octroi] ya da tketim vergileri, tamay yapan ya da yapacak olan geminin bayra ister liman zerinde egemenlik ya da yetke [otorite] kullanan devletin olsun, isterse bambaka bir bayrak olsun, ayn olacaktr. ekonomik zorunluluklar yznden bir kuraldl hakl gsterecek koullar dnda, bu vergiler, ilgili devletin teki gmrk snrlarnda alnan benzer vergilerle ayn temellere ve ayn oranlara gre hesaplanacaktr. bu devlete, baka kara ya da su yollar zerinde, ya da baka limanlardan yaplan dalmda ya da dsatmda gsterilen kolaylklar, uluslararas rejime bal limandaki dalm ya da dsatm ilemlerinde de gsterilecektir. 3. yap ileri madde 339. limann bakm ve iyiletirilmesi ilerinin yaplmas konusunda zel bir rgtn yokluunda, liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran devlet, her eit engelleri, deniz ulamna kar btn tehlikeleri kaldrmak ve liman iinde gemilerin hareketlerine kolayl salamakla ykmldr. madde 340. liman egemenlii ya da yetkesi [otoritesi] altnda bulunduran devlet, hibir zaman limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drecek nitelikte hibir yapm iine girimeyecektir. 4. serbest blgeler

madde 341. serbest bir blgede ambarlarn yapm ya da kullanlmas ve mallarn denklenmesi ya da denklerin zlmesi iin salanan kolaylklar, o sradaki ticaretin gereksinmelerini karlamaldr. serbest blgede tketimine izin verilen her eit nesne, 342. maddede ngrlen istatistik vergisi dnda, gmrk, tketim vergileriyle baka her trl vergiden bak olacaktr, ibu andlamada tersine hkmler yoksa, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde bulunduran devlet, serbest blgede yapm izni tanmak ya da yasa koymak yetkisine sahip olacaktr, bu madde hkmlerinden herhangi birisi iin, eitli uyrukluklardan olan kiiler arasnda olduu gibi, kt ya da gidecei yerleri deiik olan rnler arasnda da hibir ayrm gzetilmeyecektir. madde 342. geldikleri ya da gidecekleri yabanc lke hangisi olursa olsun, serbest blgeye giren ya da bu blgeden kan mallardan, 336. maddede ngrlenlerden baka, deer zerinden [advalorem] binde biri gemeyecek bir istatistik vergisi dnda, hibir vergi ya da har alnmayacaktr. bu istatistik vergisinden elde edilen gelirin tutar, yalnz ticaret ve deniz ulam hareketlerinin hesaplarn tutmakla grevli hizmetin srdrlmesi iin kullanlacaktr. madde 343. 344. madde hkmleri sakl kalmak zere, 338. maddede ngrlen vergiler, sz geen bu maddede saptanan koullar altnda, serbest blgeden gelen ya da oraya giden mallar zerinden, liman egemenliini ya da yetkesini [otoritesini] elinde bulunduran devlet lkesi topraklarna girite ya da bu topraklardan kta alnabilecektir. madde 344. geli ya da gidi yerleri serbest blge olan ve liman egemenlii ya da yetkesi altnda bulunduran devletin lkesinden geen kiiler, mallar, posta hizmetleri, gemiler, arabalar, vagonlar ve baka tat aralar, bir baka devletten gelmekteyseler, ya da bir baka devlete gitmekteyseler, liman devletinin lkesinden transit gemekte saylacaklardr. 5. anlamazlklarn zlmesi madde 345. iii. blmn (siyasal hkmler) 61. maddesi hkmleri sakl kalmak zere, 335. maddeden 344. maddeye kadar olan maddelerin yorumu ya da uygulanmas konusunda ilgili devletler arasnda kabilecek anlamazlklarla, limann kullanlmasna ilikin olarak ilgili devletler arasnda genellikle kabilecek her eit anlamazlk, milletler cemiyeti'nce saptanacak koullar iinde zlecektir. limann ya da liman girilerinin kullanlma kolaylklarn tehlikeye drebilecek yapm ilerinin gerekletirilmesine ilikin anlamazlklar zel bir hzl usule balanacak ve, anlamazln z konusundaki son ve kesin tlemeyi [tavsiyeyi] ya da karan etkilememek kouluyla, sz edilen ilerin hemen durdurulmasn ya da kaldrlmasn gerektiren geici bir tlemeye ya da karara konu olabileceklerdir.

alt-kesim iii. meri'e ve tunaya ilikin hkmler madde 346. kyda devletlerden birinin milletler cemiyeti konseyine bavurmas zerine211, meri, uluslararas rmak iln edilecek ve almanya ile 28 haziran 191.9'da imzalanan bar andlamasnm 332. maddesinden 338. maddesine kadar olan maddelerinde ngrlen uluslararas rmaklar rejimine bal olacaktr. madde 347. kyda devletlerden birinin milletler cemiyeti konseyine bavurmas zerine, meri, kyda devletlerden herbirinin birer temsilcisi ile, ingiltere'nin bir temsilcisinden, fransa'nn bir temsilcisinden ve italya'nn bir temsilcisinden oluacak bir uluslararas komisyonun ynetimi altna konulacaktr. madde 348. iii. blmn (siyasal hkmler) 133. maddesindeki hkm sakl kalmak zere, almanya, avusturya, macaristan ve bulgaristan ile imzalanan bar andlamalarn-daki tuna'ya ilikin tm hkmlerle, bu rmak iin bu hkmlerden doan rejimi tandn, trkiye bildirir. alt-keslm iv. kimi devletlere birtakim limanlari kullanma hakkini taniyan hkmler madde 349. trkiyeye , akdeniz'e ve ege denizi'ne zgrce k salamak iin, trkiye'den aynlan topraklardan ve limanlardan transit zgrl tannr. transit zgrl, bu konuda genel bir szleme yaplncaya kadar, 328. maddede tanmlanan zgrlktr; bu szleme yapldktan sonra, bu szlemenin hkmleri bu tanmn yerini alacaktr. yukanda tannan hakkn kullanlmas koullarn, ilgili devletler ya da ynetimler, trkiye sz konusu olduunda maliye komisyonunun da izniyle, aralarnda zel szlemelerle saptayacaklardr; zellikle limanlarla, bu limanlardaki serbest blgelerin kullanlma biimini, aktarmasz bilet ve yk belgelerini de ieren (ortaklaa) uluslararas hizmetlerin ve tarifelerin kurulmasn ve, yeni bir szleme ile deitirilinceye kadar, 14 ekim 1890 tarihli bern szlemesi hkmleri ile ek hkmlerin uygulanmasn dzenleyeceklerdir. transit zgrl, posta, telgraf ve telefon hizmetlerine de geniletilecektir. madde 350. izmir limannda, 341. maddeden 344. maddeye kadar olan maddelerde ngrlen serbest blge genel rejimi altnda olacak ve trkiye'ye giden ya da trkiye'den gelen mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, trkiye'ye milletler cemiyeti'nce bir sre saptanmaz ise- sresiz olarak kiralanacaktr.

yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira tutar, trkiye'nin bir temsilcisinden, yunanistan'n bir temsilcisinden ve milletler cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak, bir komisyonca saptanacaktr. bu koullar, her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir. madde 351. batum limanndan karadeniz'e zgrce gei, grcistan'a, azerbeycan'a, iran'a olduu gibi, ermenistan'a da tannacaktr. bu gei hakk, 349. maddede ngrlen koullar altnda kullanlacaktr. madde 352. iii. blmn (siyasal hkmler) 89. maddesinde ngrlen karar sakl kalmak kouluyla, ermenistan'a, karadeniz'e zgrce k trabzon liman zerinden tannmtr; bu k hakk, 349. maddede ngrlen koullar altnda kullanlacaktr. bu durumda, trabzon limannda, 341. maddeden 344. maddeye kadar olan maddelerde ngrlen serbest blge genel rejimi altnda olacak ve ermenistan'a giden ya da bu devletten gelen mallarn dorudan doruya transitinde kullanlacak bir alan, ermenistan'a milletler cemiyeti'nce bir sre saptanmazsa- sresiz olarak kiralanacaktr. yukardaki fkrada sz edilen alann snrlar, bu alann varolan demiryollaryla balantlar, dzenlenmesi, iletilme biimi ve genellikle btn kullanlma koullar ile kira tutar, ermenistan'n bir temsilcisiyle, trkiye'nin bir temsilcisinden ve milletler cemiyeti'nin atayaca bir temsilciden kurulacak bir komisyonca saptanacaktr. bu koullar her on ylda bir, ayn biim iinde gzden geirilebilecektir. kesim iii. demiryollari alt-kesim i. uluslararasi taimaya ilikin hkmler madde 353. ayrcalkl [imtiyazl] ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, mttefik devletler lkelerinden trkiye'ye gelen ve trkiye'den bu devletler lkelerine giden mallarla,mttefik devletler lkelerine gitmekte ya da bu lkelerden gelmekte olup da trkiyeden transit geen mallar, osmanl demiryollarnda (risturnlar ve primler hesaba katlarak) alnacak vergiler, kolaylklar bakmndan olduu kadar her bakmdan da -eit tama koullan altnda, zellikle yolun uzunluu bakmndan- ayn nitelikteki mallara, herhangi bir osmanl demiryolunda, gerek i tamada, gerekse dsatmda, dalmda [ihracatta, ithalatta], ya da transitte uygulanan en elverili rejimden tam hakla yararlanacaktr. yukardaki fkrada ngrlen oranlara gre saptanacak ve dorudan gndermeyi salayan yk belgelerini de ieren uluslararas tarifeleri, trkiye, mttefik devletlerden birince istendiinde, dzenleyecektir.

madde 354. ibu andlamann yrrle konmasndan balayarak, trkiye, bu maddenin ikinci fkrasnda belirtilen ekincelerle, mallarn demiryollarnda tanmasna ilikin ve bern'de imzalanan, 14 ekim 1890, 20 eyll 1893, 16 temmuz 1895, 16 haziran 1898 ve 19 eyll 1906 tarihli szlemeleri ve dzenlemeleri kabul etmeyi stlenir. ibu andlamann yrrle konmasndan balayarak be yllk bir sre iinde, yukarda sz edilen 14 ekim 1890 tarihli bern szlemesi ile bu szlemeye sonradan getirilen eklemelerin yerine gemek zere, demiryollar ile yolcu, yolcu eyas ve mal tanmas iin yeni bir szleme imzalanacak olursa, bu yeni szleme ve buna dayanlarak demiryoluyla uluslararas tamann dzenlenmesi konusunda konulabilecek ek hkmler, trkiye bu szlemenin hazrlanmasna ya da szlemenin kendisine katlmay reddetmi olsa bile, trkiye'yi balayacaktr. yeni bir szleme yaplncaya kadar, trkiye, bern szlemesi ile yukarda sz edilen sonradan yaplm eklemelerin hkmlerine ve tamamlayc hkmlere uygun davranacaktr. madde 355. ayrcalkl ortaklklarn haklar sakl kalmak zere, bir ya da birka mttefik devletin istei zerine, bu devletlerin kendi aralarndaki ya da baka btn lkelerle balantlarn, osmanl topraklar zerinden transit geerek demiryolu ile salamak iin,trkiye, yolcular ve bunlarn eyas iin dorudan biletli seferler kurulmasnda ibirligi yapmak zorunluundadr; trkiye, zellikle, bu amala, mttefik devletler topraklarndan gelen katarlar ve arabalar kabul etmek ve bunlar en az ayn hatlar zerindeki kendi uzun seferlerinin en iyi katarlarndakine eit bir hzla yola karmak zorundadr. bu doru [aktarmasz] yolculuklarda uygulanacak cretler, ayn hz ve rahatlk koullar altnda, osmanl yurtii yolculuklarnda ayn yol iin alman cretten, hibir zaman, yksek olmayacaktr. mttefik devletler limanlarna gidecek ya da bu limanlardan gelecek olan gmenlerin osmanl demiryollarnda ayn hz ve rahatlk koullar altnda tanmasmda uygulanacak tarife, baka herhangi bir limana gidecek ya da oradan gelecek gmenlerin, sz edilen demiryollarnda, tm primler ya da risturnlar hesaba katlarak, yararlanacaklar en elverili tarifedekinden daha yksek bir kilometre harc (vergisi) tutarnda olmayacaktr. madde 356. trkiye, 355. maddede ngrlen dorudan [aktarmasz] yolculuklara zg ya da mttefik devletler limanlarna, ya da limanlarndan gmen tanmasnda, bu yolculuklar engelleme ya da geciktirme sonucunu douracak, gmrk denetimi, genel polis, salk ya da denetleme polisi nlemleri gibi, hibir teknik, akal ya da ynetim nlemi almamay ykmlenir. madde 357. doru [aktarmasz] yk belgeleriyle olsun ya da olmasn, bir blm demiryolu, bir blm de yurtii gemilerle yaplan tamalarda, yukardaki hkmler, demiryoluyla yaplan tama blmne uygulanr.