ROMANESK VE GOTK DNEM

Sosyal ve Siyasal Yaam

M.S. 5. yy da Roma mparatorluu artk zayflam ve ynetim gcn kaybetmeye balamt. mparatorluun k yllarnda i blnmeler ve d saldrlar sonucu sivil yaam olumsuz etkilenmiti. Bu nedenle, sivil ve dini yaplar; ar, ktlesel snaklarm gibi ina ediliyor ve lmden sonra vaat edilen bir baka dnyaya alan kap anlam tayordu.

M.S. 450-900 yllar aras Erken Ortaa, Karanlk a olarak adlandrlr. M.S. 9-12. yylar aras Yksek Ortaa da, daha kararl bir feodal sistem hakimdi. Doudaki Mslmanlara Hal Seferler yaplmaya baland. Ticaret ve seyahat yeniden canland.

Mimari;
Yksek Ortaa boyunca ok sayda kilise ve manastrlar ile ahap atkl derebeyi atolar ve ta malzemeden kaleler ina edildi.

Manastrlar dini amacn yan sra kutsal pagan metinlerinin epoland ve yolcularn konaklad ok amal yaplard. Bu yaplar bulunduklar blgenin siyasal, kltrel ve tarmsal merkezi konumunda olan byk bir yap kompleksiydi. Manastrlar ounlukla gzden uzak, ulam zor da doruklarna kurulurdu. Yapm masraflar o blgenin en soylu kiisi tarafndan karlanrd. Bugnk anlamnda tasarmc ba rahipti.

Manastrlar;

-Saint Galle Manastr, (svire/ M.S. 814) Ana yap Kutsal Topraklara ve doan gnee bakacak ekilde batdan douya ynlendirilmiti. Lineer plan emasna sahip manastrlarda st rt beik tonozdur. Pencereler sadece beik tonozun ularnda yer alr. Bu nedenle i mekan olduka lotur.

Ana yapnn gneyinde, keilerin sabahn ilk klarn grebilecekleri yatakhane blm, bunun yannda saat ynnde yemekhane ve batda yiyecek iecek kileri bulunmaktayd. Kilise ile bu yap bir avlu evresinde yer almaktayd. Avlu ve kapal mekanlar aras stunlu portikle evriliydi. Masif ktleler, kk pencereli i mekanlara sahipti.

Kilise Plan Tipi

1 Nef: Kiliselerde tepe pencereleri ile aydnlatlan uzun merkezi mekan 2 Transept : Latin ha planl bir kilisede iki yan koldan her biri 4 Portal: Giri 8 Koro yeri: Apsisle apraz sahn arasnda kilisenin korosunun yer ald blm. 9 Apsis: Genellikle bir Roma bazilikasnn ksa kenarlarnda ya da Erken Hristiyan kiliselerinin ucunda bulunan yarm daire ya da yarm okgen eklinde ou tonozla rtl blm
7

Tayc Elemanlar

Tayc Sistem

atdan gelen yk, i mekanda tayc payeler ile zemine iletilir. Yksek payelerin da almasn nlemek iin uan payandalarla desteklenir. Uan payandalar da yk payandalar ile zemine iletir.

Blgelere Gre Katedrallerin Fark;

ngilterede ina edilen katedraller alak ve yatay, talyada ina edilenler ok renkli sslemeleri ile zgndler. Buradan anlalaca gibi Gotik kilise mimari blgelerin karakteristik zelliklerine gre deiiklik gsteriyordu.

10

Ama temel organizasyon hepsinde aynyd; nef, yan sahn, transept kollar, koroyu evreleyen nsal apeller v.b. Bu apeller Azizlere ve yerel din ehitlerine adanyordu. Merkezi apel ise Bakire Meryeme adanmtr.

11

Bir dier deiiklik de koro yerinin byk olmasyd. Ve giriler sadece batda deil transeptlerin ucunda da bulunuyordu. Fransz katedralinde cephenin iki yannda kuleler ykselirken ,

12

ngiliz katedralinde transeptlerin ve nefin kesitii yerde bir kule ykseliyordu. kanatta nefin st rtsnn doal kla aydnlanmas mekandaki ykseklik algsn kuvvetlendiriyordu. Payeler kolay ilenebilen kire tandan ina edilirdi.

13

Katedraller:

-Durham Katedrali, ngiltere, (1093-1133) 11. yyda i mekana daha fazla k salama ve daha yksek i mekanlar ina etme istei, yeni inaat teknikleri gelitirmeye neden oldu. Burada ilk olarak sivri kemerlerden bahsedilmektedir. Bylece nefin st blmnde de pencere aklklar yaplarak i mekana daha fazla k salanabildi.
14

-Durham Katedrali, ngiltere,

(1093-1133)
Romanesk mimarla dnen erken ortaan yuvarlak kemerli mimarisi, dnemin siyasi ve sosyal yaamn yanstan ktlesellikten kurtulamad. Ancak Tanr nn kutsal inayetinin simgesi olan n varln i mekanda vitraylarda grmek kiliseleri effaflatrd ve artk Gotik dnem balam oldu.

15

Plan

-Saint Denis Katedrali (1135-1140) tasarmc rahip Suger Kilisenin cephesinde iki kule merkezde yer alan giri kaps ve zerindeki gl penceresi, pencere aklklar aritmetik ve geometrik olarak planlanm bir cephe kompozisyonuna sahipti. Giri kaps ardarda gelen stunlarda geriye ekilmiti.
16

Saint Denis Katedrali

17

-Salisbury Katedrali, (ngiltere/ 1220-58 )

Dier Gotik kent kiliselerine gre daha fazla ak alan sahipti. Nefi 11.3 m geniliinde, tonozlarla birlikte 25 m yksekliindedir.ngiliz katedralleri ounlukla iki transepti vard ve bat ular dzd. Bu nedenle eimli bir vitray yzeyi yerine dz vitrayl bir pencere duvar vard.
18

Salisbury Katedrali, ngiltere, 1220-58

Genel grn

Genel grn

19

Salisbury Katedrali ngiltere, 1220-58.

mekan grn

Apsitte yer alan tayc

20

Kiliseler;

lk Hal Seferi srasnda Konstantinopolis deki Ayasofya Kilisesi, Gotik katedralin ortaya k nedeniydi. Bu byk yapnn grkeminden ok etkilendiler. Fransada bu kadar byk bir yap yoktu. Gotik katedraller batan aa ncilde geen konular anlatan resimlerle ssleniyordu.

21

Bu yaplardaki en byk yenilik eski Romanesk kiliselerin ktleselliinden uzak, neredeyse duvarlarn tamamen kaldrlmasyd. Bunun yerine ncildeki olaylarn resmedildii renkli cam yzeyler vard. Okuma yazma bilmeyen halk iin resimler (vitraylar) ok daha anlalr ve aklaycyd. Bu dnemde baka bir yenilik de yeni koro yerinin eklenmesiydi (rnek Saint Denis Katedrali)

22

-Saint Sernin Kilisesi, (Fransa 1077-1125)

1000-1500 yllar arasnda gney Fransada Romann mimari izleri hala grlmekteydi. Romann masif yaps ve ak dairesel geometrisini artran mimari bu dneme adn Romanesk dnem olarak vermitir. Bu dneme ait en belirgin rnek; Saint-Sernin Kilisesinde pencere aklklar azd ve i mekanda aydnlk dzeyi dkt.
23

Sivil Mimari rnekleri: Konut

lk kentler manastrlarn evrelerinde geliti. Ev planlar genellikle katlyd; girite bir dkkan arkasnda bir avlu ve onun da arkasnda mutfak vard. st katta birletirilmi bir oturmayemek yeme mekan ve arkada yatak odas bulunurdu. nc kat raklarn uyuma mekan ve mallarn bulunduu depo vardr.

Konut plan

Katedrallerin inas srasnda deneme amal mimari hareketler belediye saray ve zel konutlarn mimari karakterini belirledi. Dikey izgilerin hakim olduu ge doru ykselen bir kent mimarisi ortaya kt. 24

14. yyda Kara lm olarak adlandrlan veba salgn nedeni ile her alanda olduu gibi mimarlk alannda da gelime durdu. En az 25 milyon kii ld. Bu arada kilise hiyerarisi paraland. 14. yy sonunda farkl siyasal grlere sahip rahipler papalk tac iin ekiiyordu. Doudan gelen baka bir tehlike de Bizans mparatorluuna bask yapan Osmanl Trkleriydi.

25

1453de Konstantinopolis Osmanl tarafndan alnd. Ancak korktuklar gibi olmad, byk bir hogrye sahip ve iyimserlik gsteren Fatih Sultan Mehmet Klasik Yunan ve Roma dneminin dnsel ve sanatsal fikirlerine ve eserlerine derin bir sayg duyuyordu.

26

Yunan dnrlerin talya ya gelmesi ile cesaret bulan talyan dnrler, ressamlar, heykeltralar ve mimarlar Hristiyan inanc ile Klasik dnceyi birletiren uzlatran yeni bir sanat yaratmay amaladlar. Bu Rnesansn douu anlamna geliyordu.

27