ORSAM Rapor No:125 THE BLACK SEA INTERNATIONAL Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

MIDDLE EAST POLICY OF RUSSIA

ORTADOU STRATEJK ARATIRMALAR MERKEZ CENTER FOR MIDDLE EASTERN STRATEGIC STUDIES THE BLACK SEA INTERNATIONAL CENTER FOR RESEARCH AND DIALOGUE

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

MIDDLE EAST POLICY OF RUSSIA

ORSAM Rapor No: 125 The Black Sea International Rapor No: 23 Temmuz 2012

ISBN: 978-605-4615-21-6
Ankara - TRKYE ORSAM 2012 Bu raporun ieriinin telif haklar ORSAMa ait olup, 5846 Sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarnca kaynak gsterilerek ksmen yaplacak makul alntlar ve yararlanma dnda, hibir ekilde nceden izin alnmakszn kullanlamaz, yeniden yaymlanamaz. Bu raporda yer alan deerlendirmeler yazarna aittir; ORSAMn kurumsal grn yanstmamaktadr.

ORSAM

STRATEJK BLG YNETM, ZGR DNCE RETM

ORTADOU STRATEJK ARATIRMALAR MERKEZ

ORTADOU STRATEJK ARATIRMALAR MERKEZ

Tarihe Trkiyede eksiklii hissedilmeye balayan Ortadou aratrmalar konusunda kamuoyunun ve d politika evrelerinin ihtiyalarna yant verebilmek amacyla, 1 Ocak 2009 tarihinde Ortadou Stratejik Aratrmalar Merkezi (ORSAM) kurulmutur. Ksa srede yaplanan kurum, almalarn Ortadou zelinde younlatrmtr. Ortadouya Bak Ortadounun i ie gemi birok sorunu barndrd bir gerektir. Ancak, ne Ortadou ne de halklar, olumsuzluklarla zdeletirilmi bir imaja mahkum edilmemelidir. Ortadou lkeleri, halklarndan aldklar gle ve i dinamiklerini seferber ederek barl bir kalknma seferberlii balatacak potansiyele sahiptir. Blge halklarnn bir arada yaama iradesine, devletlerin egemenlik halklarna, bireylerin temel hak ve hrriyetlerine sayg, gerek lkeler arasnda gerek ulusal lekte kalc barn ve huzurun temin edilmesinin n artdr. Ortadoudaki sorunlarn kavranmasnda adil ve gereki zmler zerinde durulmas, uzlamac inisiyatifleri cesaretlendirecektir Szkonusu erevede, Trkiye, yakn evresinde blgesel istikrar ve refahn kk salmas iin yapc katklarn srdrmelidir. Cepheleen eksenlere dhil olmadan, taraflar arasnda diyalogun tesisini kolaylatrmaya devam etmesi, tutarl ve uzlatrc politikalaryla salad uluslararas destei en etkili biimde deerlendirebilmesi blge devletlerinin ve halklarnn ortak menfaatidir. Bir Dnce Kuruluu Olarak ORSAMn almalar ORSAM, Ortadou algalmasna uygun olarak, uluslararas politika konularnn daha salkl kavranmas ve uygun pozisyonlarn alnabilmesi amacyla, kamuoyunu ve karar alma mekanizmalarna aydnlatc bilgiler sunar. Farkl hareket seenekleri ieren fikirler retir. Etkin zm nerileri oluturabilmek iin farkl disiplinlerden gelen, alannda yetkin aratrmaclarn ve entelektellerin nitelikli almalarn tevik eder. ORSAM; blgesel gelimeleri ve trendleri titizlikle irdeleyerek ilgililere ulatrabilen gl bir yaym kapasitesine sahiptir. ORSAM, web sitesiyle, aylk Ortadou Analiz ve alt aylk Ortadou Ettleri dergileriyle, analizleriyle, raporlaryla ve kitaplaryla, ulusal ve uluslararas lekte Ortadou literatrnn geliimini desteklemektedir. Blge lkelerinden devlet adamlarnn, brokratlarn, akademisyenlerin, stratejistlerin, gazetecilerin, iadamlarnn ve STK temsilcilerinin Trkiyede konuk edilmesini kolaylatrarak bilgi ve dncelerin gerek Trkiye gerek dnya kamuoyuyla paylalmasn salamaktadr.

www.orsam.org.tr

Do. Dr. lyas Kemalolu (Kamalov) 1978de SSCBde dodu. 2001de Marmara niversitesi Tarih Blmnde lisansn, 2003te Altn Orda - lhanl Mnasebetleri balkl tez ile yksek lisansn ve 2008de Altn Orda ve Rusya: Rusya zerindeki Trk-Tatar Etkisi balkl tezle doktorasn tamamlad. 2012de doent oldu. ok iyi derecede Rusa, Trke ve ngilizcenin yan sra orta derecede Farsa bilen Tatar uyruklu Kamalov, 2004-2008 yllar arasnda Avrasya Stratejik Aratrmalar Merkezi (ASAM)nde Rusya-Ukrayna Masasnda grev yapt. 2009dan bu yana Trk Tarih Kurumunda uzman ve Ortadou Stratejik Aratrmalar Merkezi (ORSAM)nde danman olarak grev yapmaktadr. Yaymlad baz kitaplar unlardr: Moollarn Kafkasya Politikas (Kakns Yaynlar, 2003), Putinin Rusyas: KGBden Devlet Bakanlna (Kakns Yaynlar, 2004), Avrasya Fatihi Tatarlar (Kakns Yaynlar, 2007), Moskovann Rvan: Putin Dnemi Rus D Politikas (Yeditepe Yaynlar, 2008), Altn Orda ve Rusya: Rusya zerindeki Trk-Tatar Etkisi (tken Yaynlar, 2009), Avrasya Trkologlar Szl. I. Cilt - I. Kitap: Rusya Trkologlar (A. Kolesnikov ile birlikte, TTK Yaynlar, 2011).

TAKDM
Suriyedeki olaylar gittike iddetini arttrrken blgesel ve kresel gler de sorunun zm konusunda ayn oranda diplomatik abalarn hzlandrm bulunmaktadrlar. Bat kamuoyu, Arap Baharnn (imdilik) son noktas olan Suriyedeki sorunun zmn Rusyann Beir Esad desteklemeyi brakmasna ve Esad rejimimin gitmesine balamaktadr. Beir Esadn hl iktidarda kalmasnn en nemli etkenlerinden biri gerekten de Rusyann kendisine verdii destektir. ORSAM Avrasya Danman Do. Dr. lyas Kemalolu (Kamalov) da bu raporunda Rusyann Ortadou siyaseti erevesinde Suriyeye verdii bu destei sorgulamakta ve bunun nedenlerini ortaya koymaktadr. Raporun birinci blmnde SSCB sonras Rusyann Ortadou siyaseti ve Rusyann blge lkeleriyle gelitirdii ibirlii ele alnmaktadr. Yazar, raporunda Rusyann blge politikasnn en nemli amalarn, Rusyann kendi etkisini artrmann yan sra, blgedeki ABD etkisini krmak, blge lkelerine satt asker teknolojiden gelir elde etmek, dnya enerji piyasalarna hakim olmak ve Rusyann dnyada tekrar sz sahibi olduunu gstermek eklinde zetlemekte ve Arap Bahar balamadan nce Rusyann bu amacna ulat tezini savunmaktadr. Ancak Arap Bahar, Rusyann da Ortadoudaki konumuna zarar vermitir. Rusyann Beir Esad srar da aslnda belki de blgedeki en nemli kalelerinden birini kaybetmek istememesiyle aklanmaktadr. Raporun ikinci blmnde de Rusyann Suriye ile mnasebetleri, Moskovann Arap Baharna yaklam ve daha da nemlisi, Rusyann Beir Esada verdii destein sebep ve muhtemel sonular zerinde durulmaktadr. 2012 ylnda tekrar devlet bakanl koltuuna oturan Vladimir Putinin daha birinci devlet bakanl dneminde byk lde enerji kaynaklarndan elde ettii gelirler sayesinde i politikadaki sorunlarnn nemli bir ksmn zm ve uluslararas arenadaki konumunu glendirerek uluslararas sorunlarn zmnde de sz sahibi olmutur. Suriye ve Ortadoudaki sorunlarn zm sreci, bu balamda bir istisna tekil etmemektedir. Blgedeki sorunlar, Trk d politikasnn da en nemli gndemini oluturmaktadr. Dolaysyla bizler de bu raporun byk ilgi greceini ve bu alandaki almalara katk salayacan mit ediyoruz. Do. Dr. Hasan Ali Karasar The Black Sea International Koordinatr Hasan Kanbolat ORSAM Bakan

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

indekiler
Takdim ...........................................................................................................................................................4 Giri ..............................................................................................................................................................7 Rusya-ran likileri ....................................................................................................................................7 Rusya-Irak likileri .....................................................................................................................................9 Rusya-srail likileri ..................................................................................................................................11 Rusya-Suudi Arabistan likileri ...............................................................................................................12 Arap Bahar ncesinde Rusya-Suriye likileri.....................................................................................13 Arap Bahar ncesinde Rusyann Ortadou Politikasnn Deerlendirilmesi .............................14 Arap Bahar ve Rusya ..................................................................................................................................14 Kaynaka........................................................................................................................................................19

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

ORSAM Rapor No: 125, Temmuz 2012 The Black Sea International Rapor No: 23

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

Hazrlayanlar:

Do. Dr. lyas Kemalolu (Kamalov)

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

ORTADOU STRATEJK ARATIRMALAR MERKEZ

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

Giri Sovyetler Birliinin yklmasndan sonra mirass Rusya Federasyonu kendisini bambaka bir ortamda bulmutur. Rusyann gney snrlarnda alts Mslman olmak zere birok yeni devlet ortaya kmtr. Blgede Komnistlerin yllarca bastrd slamiyet yeniden canlanmaya balamtr. Bata ran olmak zere Ortadoudaki radikal slamclarn bu blgeye akn edeceinden korkan Moskova, Ortadou politikasnda rana ncelik tanmtr. Ticari ilikiler, eenistan meselesi, Tacikistandaki i sava, Hazar Havzasndaki enerji kaynaklar iin Rusya ile ABD arasnda verilen mcadelede rann rol gibi etkenler, ran Moskova asndan deerli klmtr. Sovyet sonrasnda Rusyann Ortadouda yakndan ilgilendii bir baka nemli mesele ise Arap-srail sorunu olmutur. SSCB dneminde srail kart bir Arap Birliinin kurulmasn destekleyen ve bu lkeyle ilikilerini snrl tutan Moskovann, bugn iin blgedeki en nemli ticari orta sraildir. SSCB zamannda g etmesine izin verilmeyen Rusa konuan Yahudiler, SSCBnin yklndan sonra sraile g etmilerdir. srailin eenistan Sava srasnda Rusyay desteklemesi de Rus-srail ilikilerini olumlu etkilemitir. Ancak Rusyann ran ve Suriye ile nkleer ve asker alanlarda ibirlii gelitirmesi, zaman

zaman Rusya-srail mnasebetlerinde bir takm skntlarn yaanmasna yol amaktadr. Dier taraftan Moskovann srail dahil tm lkelerle irtibat iinde olmas, blgedeki sorunlarn zmnde arabulucu rol stlenmesini salamaktadr. Sovyetler dneminde Ortadou, Sovyetlerle ABD arasndaki mcadele alanlarndan biriydi. Sovyetlerin yklmasndan sonra da aslnda bu mcadelenin devam ettiini gryoruz. Hatta Moskova sanki Ortadouyu ABDnin Bamsz Devletler Topluluu (BDT) politikasna misilleme arac olarak kullanmaktadr. Nitekim Rusyann Suriyeye silah satmas, HAMAS liderlerini Moskovada arlamas, ran uluslararas arenada desteklemesi gibi tm admlar ABDyi tedirgin etmektedir. Rusyann bu politikasnn en nemli amalar ise kendi etkisini artrmann yan sra, blgedeki ABD etkisini krmak, blge lkelerine satt asker teknolojiden gelir elde etmek, dnya enerji piyasalarna hakim olmak ve Rusyann dnyada tekrar sz sahibi olduunu gstermek eklinde zetlenebilir. Rusya-ran likileri ran-Irak Sava (1980-1988) srasnda balangta Irak destekleyen Moskova, 1987 ylnda ani bir karar ile randan yana tavr alm ve 1989 ylnda taraflar MG-29 ve Su-24 ol-

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

mak zere Rus asker teknolojisinin rana sat konusunda anlamaya varmlardr. 19901991 yllarnda rann Rus asker teknolojisine olan bamll artmtr.1 Asker teknolojinin yan sra Rusya, rana atom reaktr de satmaya balamtr. Dier taraftan 1997 ylnda Gazprom, ABDnin kar kmasna ramen ran ile Basra Krfezinde gaz yataklar arama projelerini balatmtr. XX. yzyln sonunda ran ile Rusya arasndaki siyasi mnasebetler de her iki tarafn karlarn gzetmitir. Rusyann asker teknoloji ve nkleer teknoloji konusundaki desteine karn, ran Rusyann eenistan politikasn fazla eletirmemitir. Tacikistan ile Afganistandaki savalar srasnda Rusya ile ran ortak hareket etmi, her iki lke de Tacikistanda i savan sona ermesini istemi ve Afganistanda da Talibann lkeyi ele geirmesini engellemeye gayret etmilerdir. Yine her iki lke, Azerbaycann glenmesine ve blgedeki enerji hatlarn kontrolnn kendi ellerinde toplanmas iin Bak-Tiflis-Ceyhan Boru Hatt projesine olumsuz yaklamlardr. Btn bunlara ramen Boris Yeltsin dneminde Rusya ile ran arasnda bir takm sorunlar yaanmtr. ran ekonomik durumu dolaysyla, Rusyadan ald asker teknoloji ile atom reaktrlerin karln zamannda deyememitir.2 Dier taraftan Rusya, ran ve Hazara kyda dier lkelerin Hazarn stats ve Hazardaki yeralt zenginliklerinin kullanm konusunda bir anlamaya varamamalar, Rusya ile ran arasndaki ilikilerin geliimini yavalatmtr. Yine Birinci eenistan Sava, Rusya ile ran arasndaki ilikileri etkilememise de, Vladimir Putinin daha babakan iken balatt II. eenistan Sava, ilikilere glge drmtr. Bunda rann o tarihlerde slam Konferans rgtne (K) bakanlk etmesinin de etkisi byk olmutur. ran, bir taraftan

nkleer istasyon ina eden ve asker teknoloji ihtiyalarn karlayan Rusya ile ilikilerine nem verirken, dier taraftan da slam dnyasnn en nemli kuruluu olan Knn bakan olarak Rusyann eenistan politikasna sessiz kalamamtr. Neticede ran, Rusyay eenistan politikas yznden eletirmi, ancak eletiri dozunu iyi ayarlamtr. Moskova ise teekkr bekletmemi ve randa ikinci nkleer santral ina etmeye hazr olduunu bildirmiti.3 Bununla birlikte bugne kadar ancak Berdeki santralin inaat tamamlanmtr. Batnn basksna ramen Rus yetkililer, randaki kendi siyasi ve ekonomik karlarn gzeterek Berdeki nkleer santralin inaat konusunda geri adm atmam, uluslararas normlara uyulduu hlde ikinci santralin inaatn da stlenebileceklerini aklamlardr. Dier taraftan her ne kadar randaki nkleer santrali Ruslar ina etseler de Rusya da aynen Bat gibi rann nkleer silahlanmasn istememektedir. Ancak Batdan farkl olarak Rus yetkililer, rann herhangi bir baka lkenin olduu gibi barl amalarla nkleer program gelitirme hakkna sahip olduu grndedirler. Buna ilaveten Rusya, rann nkleer program sorununun yalnzca diplomatik yollarla zlebileceinin zerinde durmaktadr. Btn bunlardan dolay Rusya, kendi karlarn da gz nnde bulundurarak ran uluslararas arenada desteklemeye devam etmekte ve rana her hangi bir mdahale yaplmasna kar kmaktadr. Rus diplomatlar, uygulanan ambargolarn da sorunu zmeyecei, sadece daha fazla krkleyecei grndedirler. Bugne gelinen noktada Rusya adeta ran ile Bat dnyasnda arabulucu hline gelmi ve sorunun barl yollarla zlmesi konusunda eitli zm nerilerinde bulunmutur. Bu nerilerinden biri, rann uranyum zenginletirme ilemini Rus topraklarnda yapmas eklindeydi. Ancak, Rusyann bu plan ie yaramamtr.4

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

Rusyann bu yndeki abalarn 5+1 grubu (BM daim yeler + Almanya) erevesinde de srdrmektedir. 5+1 grubu son toplantsn 18-19 Haziranda Moskovada yapmtr. Aslnda bu zirveden nemli sonular kmas bekleniyordu. Zira zirve ncesi ev sahibi Rusya, btn taraflarla ayr ayr grmeler gerekletirmi, Rusya Federasyonu Dileri Bakan Sergey Lavrov bu amala ran ziyaret etmitir. Ancak beklenen olmamtr. Bununla birlikte grmelerde taraflar anlamaya varamasalar da Rusyann zirve ncesi abalarnn sonu verdiini sylemek mmkndr. En bata nceki zirvelerde (Badat ve stanbul) grmelerin gndemini uygulanacak muhtemel ambargolar oluturduysa bu zirvede taraflar, zm konusunda neler yapabileceklerini tartmlardr.5 Bilindii gibi Batl lkeler, rann uranyum zenginletirmeyi durdurmasn istemektedirler. ranl yetkililer ise kendi tezlerini savunmaya devam etse de Bat, ekonomik ambargolar azaltt ve Tahrandaki nkleer reaktrn ihtiya duyduu yakt karlad takdirde yzde 20 oranndan fazla bir oranda uranyum zenginletirmemeyi taahht edeceklerini dile getirmektedirler. Buna benzer aklamay ran Cumhurbakan Mahmud Ahmedinecad da yapmt. ranl yetkililerin bu yndeki tutumlar, grmeler asndan baar olarak kabul edilmektedir. Zira taraflar 15 ay aradan sonra grmeleri yeniden balatm ve karlkl geri admlar bile grmeye balamlardr. Sz konusu grmelerin en ok da Rusyann iine yaradn syleyebiliriz. Moskova, Ortadou da dhil olmak zere uluslararas sorunlarn zmnde Rusyann nemli rol oynadn gstermitir. Rusyann bundan sonraki srete de ran desteklemeye ve onu eitli ambargolardan korumaya devam edeceini syleyebiliriz. Bu

destei yukarda deindiimiz Rusyann blgeye ynelik ama ve siyasetiyle aklayabileceimiz gibi uluslararas dengeler ve ABDnn yaylmaclk siyasetine kar Rusyann almaya alt tedbirlerle de izah edebiliriz. randa iktidar deiimi ve zellikle de ABD yanls siyasetilerin iktidara gelmesi, Rusyann karna deildir. Rusya ile ran arasnda byk sorunlar olmad gibi, Moskova-Tahran ittifak, Ortadouda ABDnin yaylmaclna, Gney Kafkasyada da Azerbaycan-Trkiye-Grcistan ittifakna kar Rusyann gcn arttrmaktadr. rana yaplan asker mdahale, blgenin tamamen ABDnin etkisi altna girdii anlamna gelecek ve Rusyann sadece Ortadoudaki deil, Kafkasyadaki konumuna da zarar verecek, Rusyann drt bir taraftan ember altna alnma anlamna gelecektir.6 Rusya-Irak likileri Sovyetler Birliinin en nemli mttefiklerinden biri olan Irakn ran igal etmesi ve bu savan sekiz yl srmesi, SSCBnin Ortadou politikasn zorlatrm ve bu dnemde Rusya ile Irak arasnda bir takm sorunlar yaanmtr. SSCBnin ran desteklemeye balamas ve Irakn Kuveyti igal etmesi, iki lke arasndaki ilikileri iyice bozmutur. Buna ramen SSCBnin son Devlet Bakan Mihail Gorbaov, ABDnin Iraka mdahalesini engellemeye alm, ancak bir netice elde edememitir. ABDnin blgede hkimiyetini salamasyla birlikte SSCBnin Ortadoudaki varl zayflamtr. Boris Yeltsinin devlet bakanlnn ilk yllarnda Rusya ile Irak arasndaki ilikilerde bir iyileme olmamtr. Ancak, bata bizzat Saddam Hseyin ile samimi ilikiler iinde olan Vladimir Jirinovskiy olmak zere Rusyadaki liberal evreler, Yeltsinin bu politikasndan vazgemesi, hatta I. Krfez Savandan sonra Iraka kar balatlan yaptrmlarn kaldrlmas gerektiini ileri srmlerdir. Nitekim

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Ortadou uzman Yevgeniy Primakovun Dileri Bakanlna atanmas Yeltsinin parlamentodan gelen eletirilere nem verdiini gstermitir. Ayrca Rusya iin Iraka uygulanan yaptrmlarn kaldrlmas ekonomik adan ok krl idi. Zira Irakn yedi milyar dolarlk borcunu Rusyaya demesi ve Rus enerji irketlerinin Iraktaki faaliyetlerine devam etmesi ve yeni yataklarn iletilmeye balanmas da ancak yaptrmlarn kaldrlmasyla mmkn olabiliyordu. Bundan dolaydr ki Iraka kar uygulanan yaptrmlarn kaldrlmas konusunda en fazla abay Bat Kurnadaki petrol yataklarnn iletilmesi iin Irak ile n anlama yapan Rus petrol irketi Lukoyl gstermitir.7 BMnin 1997 ylnda Irakn petrol ihracat yapmasna msaade etmesi, en ok Rusyann iine yaramtr. Ancak kinci Irak Sava, Rusyann Iraka ynelik planlarn bir kez daha bozmutur. Moskova, ABDnin Irak mdahalesine kar kanlar arasnda yer alsa da 11 Eyll sonras ABD ile arasnda balayan romantik ilikileri bozmay gze alamad gibi, bu mdahaleyi engelleyebilecek gte de deildi. ABDnin ikinci kez Iraka mdahalede bulunmas ve Saddam Hseyin rejiminin devrilmesi, Moskovann Iraktaki varlna tamamen son vermitir. Ekonomik adan da Rusya byk kayplara uramtr. Nitekim sadece 1997-2006 yllar arasnda Moskova, Irakn borlarndan 40 milyar dolarlk bir blmn silmitir.8 Sz konusu borcun silinmesine, Rusyann Irakta btn taraflar devaml bara armasna ve lkenin istikrara kavumas iin arabulucu olmaya hazr olduunu ileri srmesine ramen, Irak Cumhurbakan Celal Talabani, uzun sre boyunca Rusyay lkesine dostane olmayan politika uygulamakla sulamt. Devlet bakan olmadan nce de Rusyaya kar sert aklamalaryla tannan Talabani, Rusyann Saddam Hseyin rejimini destekleyerek byk hata yaptn ve bugn de Rusyann Irak ile ilikilerine ABD ile ilikilerinde kulland gzlkle baktn dile getirmiti.9

Ancak zamanla Rusya-Irak mnasebetleri dzelmitir. Babakan Nuri el-Maliknin Nisan 2009da gerekletirdii Rusya ziyareti, bu srece nemli katkda bulunmutur. Rusya, Saddam sonras Irak ile mnasebetlerinde en nemli amacna da ulamtr. Rus petrol irketi Lukoyl, Bat Kurna-2 petrol yatan (tahmini olarak 12,9 milyar varil petrol sz konusudur) iletme hakkn elde etmitir. Bir dier Rus enerji devi Gazprom ise Trk petrol irketi TPAO, Gney Kore petrol irketi Korea Gas ve Malezya Petronas ile birlikte Badatn 160 kilometre gneydousunda bulunan Bedra petrol blgesinde ihale kazanmtr. Bu blgede 109 milyon varil petrol rezervinin bulunduu tespit edilmitir. Gnlk 80 bin varil petrol retimi gerekletirecek konsorsiyum her varil iin 5,5 dolar kazanacaktr. haleyi kazanan irketlerin sz konusu petrol yatandan (Bat Kurna-2 ile kyasla) daha fazla kr etmesi ise buradaki artlarn daha ar olmas ve gvensiz bir blge olmasndan kaynaklanmaktadr. Nitekim dier blgelere kyasla Bedra petrol blgesine yabanclar tarafndan gsterilen ilgi daha dkt. Bundan baka Irakl yetkililer, Rusyadan silah satn almaya hazr olduklarn dile getirmilerdir. Bylece Irak, Amerikan silahlarna alternatif teknolojiler aramaktadr. Rusya Dileri Bakan Sergey Lavrovun 19 Haziran 2012de Irakl meslekta Hoyar Zibari ile yapt grmenin gndemini de iki lke arasnda enerji, asker ve ticari alanlarda gelitirilmesi istenilen ibirlii tekil etmitir. Amerikan askerlerinin Iraktan tamamen ekiliinden sonra taraflar arasndaki ilikilere glge dren ABD faktrnn etkisi de azalacaktr. Bu husus hi phesiz Rusya ile Irak arasnda ibirliinin daha hzl gelimesine katkda bulunacaktr.

10

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

Rusya-srail likileri Her ne kadar SSCB zamanndan beri Moskova, Ortadouda Arap lkeleri temelli bir politika izlese de gnmzde Rusya ile srailin birok konuda birbirine ihtiya duyduu grlmektedir. En bata srail, Rusyann blgedeki en byk ticari ortadr. Dier taraftan eski SSCB cumhuriyetleri dnda en byk Rusa konuan nfus srailde yaamaktadr. srailde yaayan bir milyondan fazla eski SSCB vatanda, iki lke arasnda kltrel ilikilerin ve turizmin gelimesini salamaktadr. Yine Rusya, zellikle bilim adam ve mhendisler bata olmak zere Yahudi kkenli eski Sovyet vatandalarnn sraile g etmesinden sonra srail ile asker teknoloji konusunda ortak projeler yrtmek istediini aklamtr. srail de Moskova ile ilikilerin gelitirilmesinden yanadr. En bata srail, Yahudi kkenli Rusya vatandalarnn sraile gnn devam etmesini istemektedir. Dier taraftan srail, Rusya ile ilikilerini gelitirerek Moskovann Arap lkelerine silah satn engellemeye almakta ve Ortadoudaki gelimeler erevesinde de Rusyann en azndan daha tarafsz bir politika izlemesini istemektedir. Rusya ile ticari ilikilerin gelitirilmesi de srail asndan son derece nemlidir. Bununla birlikte Rusya ile srail arasndaki ilikiler son on yldr inili kl bir seyir izlemektedir. 1967 ylnda kesilen Rusya ile srail arasndaki diplomatik ilikiler ancak 1991 ylnda yeniden kurulmutur.10 Benyamin Netanyahunun Mays 1996 ylnda seimleri kazanmasyla birlikte Rusya ile srail arasndaki ilikiler gelimeye balamtr. srail, o tarihlerde ekonomik kriz yaayan Rusyaya 50 milyon dolarlk kredi am ve Rus gazna ilgi duymaya balamtr. Ancak Rusyann rana fze satmasndan dolay iki lke arasndaki ilikiler tekrar bozulmutur. Ayrca Arap l-

keleriyle iyi ilikilerin gelitirilmesinden yana olan Yevgeniy Primakovun dileri bakan olmasyla Moskova, srailin Filistin politikasn eletirmeye balamtr. Rusyada 1998de yaanan ekonomik kriz ise srail ile ticari ilikileri de olumsuz etkilemitir.11 Rusya ile srail arasndaki ilikilerin inili-kl seyri Vladimir Putin dneminde de devam etmektedir. Devlet bakan olduu ilk yllarda Vladimir Putinin eenistan meselesiyle ilgilenmesi, aslnda Rus-srail ilikilerini olumlu etkilemitir. Ad aklanmayan bir Rus diplomat basna, srailin, Batda Rusyann eenistan politikas ile ilgili oluan yanl grlerin ortadan kaldrlmasnda nemli rol oynadn dile getirmitir.12 Rusya da ok gemeden sraile bu konudaki borcunu demitir. Putin, Yeltsinden farkl olarak srail-Filistin savalarnda sadece sraili deil, Filistin yetkililerini de sulam ve taraflara sorunu zmeleri ve grmelere balamalar iin arda bulunmutur.13 26-29 Nisan 2005 tarihlerinde Vladimir Putin gerekletirdii Ortadou gezisi kapsamnda sraili de ziyaret etmitir. Dnemin srail Devlet Bakan Moe Katsav ile dnemin srail Babakan Ariel aron, Putinin ziyaretini tarih olarak nitelendirmilerdir. Zira sadece Sovyet liderleri deil, Rus arlar dahi kutsal topraklara ayak basmamtr. srailli yetkililer, Moskovann Arap lkelerine silah sat ve Rusyada her geen gn artan Yahudi dmanl konusundaki kayglarn dile getirseler de Putinin ziyareti bu kayglar azaltmad gibi, Putinin Alama Duvarn ziyareti srasnda kipa takmay reddetmesi, taraflar diplomatik krizin eiine getirmitir. Ziyaretin her iki lke asndan da en nemli neticesi ise ticari anlamalarn imzalanm olmasdr. Ayn eyi Vladimir Putinin 25 Haziran 2012de gerekletirdii srail ziyareti iin de sylemek mmkndr.

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

11

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Bu ziyaretin gndemini Ortadoudaki gelimeler ve iki lke arasndaki mnasebetler tekil etmitir. Rusyann ran ve Suriyedeki mevcut rejimleri desteklemesi, bu lkelere silah satmas, randa nkleer santral inaat etmesi gibi politikalar, Bat dnyasn olduu gibi sraili de rahatsz etmektedir. Putinin ziyareti srasnda srailli yetkililer bir kez daha Rus liderden ad geen lkeleri desteklemekten vazgemesini ve bu lkelere silah satmamasn istemilerdir. Vladimir Putin ise Rusyann resm tutumunu bir kez daha gndeme getirmi ve sorunlarn barl yollarla zlmesi gerektiini vurgulamtr. Netice itibaryla taraflarn Ortadoudaki sorunlarla ilgili mutabakata vardklarn sylemek mmkn deildir. Ziyaretin en nemli neticesi ise hi phesiz taraflarn ikili asker ve ticari mnasebetleri gelitirme konusunda kararllklarn bildirmeleri olmutur. ki lke arasndaki ticaret hacmi 2011 ylnda 4 milyar dolar seviyesine ulamtr (2010 yl ile kyasla yzde 37 orannda artmtr). 2008de balayan vizesiz geiten sonra sraili ziyaret eden Rus turistlerinin saysnda da art olmu ve ylda 500 bine kadar kmtr. srailin Rusyada ila fabrikasn inaat etme konusunda taraflarn anlamaya varmalar, Rusyann srail ile ortaklaa pilotsuz helikopterler retme istei ve taraflar arasnda srailde Rus uzay istasyonunun kuruluu meselesinin grlmesi gibi hususlar da nmzdeki dnemde Rus-srail ibirliinin ok ynl gelimeye devam edeceine iaret etmektedir. Her ne kadar Rusya ile srail arasndaki ilikiler son yllarda daha fazla gelimeye balasa da bu ilikilerin Rusya Yahudilerinin istedii dzeyde olmad bir gerektir. Bu ilikilerin yava gelimesinde Rusyadaki srail kart evrelerin nemli pay vardr. Rus Dileri Bakanlnda grev yapan Arap lkeleriyle ilikilerin gelitirilmesinden yana olan yetkililer, Yahudi kart Komnist ve milliyeti kesimler, Arap lkelerine silah satan Rus Roso-

boroneksport irketinin yetkilileri, 20 milyon Mslman temsil eden Rusya Mslmanlar cemiyetlerinin bir ksm vs. Moskovann sraile fazla yaklamasn istememektedirler. Rusya-srail mnasebetlerini olumsuz etkileyen bir baka nemli mesele de Moskovann Hamasa yaklamdr. Vladimir Putin, daha 2006da Filistinde seimleri kazanan HAMAS rgt ile ilikileri kesmeyeceini aklam, daha sonra ise rgtn yneticilerini Moskovaya davet etmiti.14 ABD ve srailin terrist listesine dhil ettii HAMAS, Rusyann kara listesinde deildir. Filistindeki seimlerden hemen sonra sadece ran, Suriye ve Msr, Filistin ile ilikilerini devam ettireceklerini aklamt. Putinin yapt aklama ise, bu lye Rusyann da dhil olduunu gstermiti. Her ne kadar Bat basn, Moskovann HAMAS ile mnasebetlerini, sadece Rusyann Batya kafa tutmas eklinde yorumlasa da Putinin HAMAS ile mnasebetler tesis ederek, srail-Filistin sorununun zmn de amaladn sylemek mmkndr. Kremlinin bu tutumu, hi phesiz Rusyann Arap dnyasndaki prestijini de arttrmaktadr. Ayrca Rusya, bu tutumuyla blgede btn glerle irtibat ierisinde olan yegne glerden biridir. Bu husus ise Rusyaya arabuluculuk ans tanmakta, onun blgedeki etkisini arttrmaktadr. Netice itibaryla HAMAS ile mnasebetler, bir taraftan srail ile mnasebetlere glge drse de dier taraftan Rusyann Ortadouda hareket alann geniletmektedir. Rusya-Suudi Arabistan likileri Her ne kadar Suudi Arabistann bamszln ilk tanyan lke SSCB olsa da iki lke arasndaki ilikiler ancak Vladimir Putin dneminde gelimeye balamtr. 2003 ylnda ilk kez bir Suudi Arabistan kral Moskovay

12

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

ziyaret etmitir. Kral Abdullahn bu ziyareti srasnda taraflar enerji alannda ibirlii gelitirme konusunda anlama imzalamlardr. Dnyadaki en byk petrol ve gaz rezervlerine sahip olan bu iki lke arasndaki ilikilerde bugn de enerji konusu n plana kmaktadr. 11 ubat 2007de S. Arabistan ziyaret ederek bu lkeye ayak basan ilk Rus lider unvann alan Putin, her ne kadar Rusya ile S. Arabistan enerji alannda rakip olarak grnseler de biz rakip deil, ortaz eklinde aklamada bulunmutur.15 Nitekim Rus petrol irketi Lukoyl, S. Arabistan ile enerji alannda 40 yl srecek bir ibirlii anlamas imzalamtr. Lukoyl, yeni alacak petrol yataklar iin 2 milyar Dolar yatrmda bulunmaya hazrlanmaktadr. Dier taraftan Rusya ile S. Arabistan, tank ve helikopter bata olmak zere Rus asker teknolojisinin S. Arabistana ihracat konusunda da grmeler yapmaktadrlar.16 S. Arabistann gnmze kadar asker teknoloji konusundaki ihtiyalarnn byk blmn ABDden karladn gz nnde bulundurursak, bu konuda Rusya ile ibirliine gitmesinin iki lke arasndaki ilikilere yeni bir boyut kazandracan sylemek mmkndr. Getiimiz yllarda eenistan meselesinden dolay S. Arabistan sert dille eletiren Putin, gnmzde S. Arabistan ile ilikilerini st dzeye karmay planlamaktadr. Nitekim Rusya, Ortadounun en nemli lkelerinden S. Arabistan ile sadece enerji ve ticar konularda deil, uluslararas terr ile mcadele, asker teknoloji gibi konularda da ibirliini gelitirmeyi amalamaktadr. Arap Bahar ncesinde Rusya-Suriye likileri Rusyann blgede ok ynl ibirlii gelitirdii bir baka lke de Suriyedir. Moskova, birok kez Suriyeyi BMnin yaptrmlarndan kurtarmtr. 31 Ekim 2005 tarihinde yaplan Birlemi Milletler Gvenlik Konseyi top-

lantsnda Refik Hariri suikast dolaysyla Suriyeyi ekonomik yaptrmlardan kurtaran yine Rusya olmutu. O tarihten sonra Suriye gerek BM bnyesinde gerekse de genel olarak uluslararas arenada Suriyenin koruyucusu hline gelmitir. Bunun nemli nedenlerinden biri de Suriye ile gelitirdii ibirliidir. Son dnemde iki lke arasnda ticar mnasebetler hzla gelimektedir. 2005-2010 yllar arasnda Moskova, Suriyeye 2,5-3 milyar dolar deerinde silah ihra etmitir. Ayrca Suriye, 2005 ylndan itibaren Rusyaya olan 1,5 milyar dolar civarndaki borcunu taksit olarak demeye balamt. Rusya ile Suriye arasndaki ticaret hacmi son yllarda artm ve 2010 ylnda yaklak 2 milyar dolar seviyesine ulamtr. Ticaret hacminin artmasnda Rusyann Suriyeden ithal ettii tekstil rnlerinin gmrk vergisini yzde 25 orannda indirmesi de etkili olmutur. Asker teknolojilerin yan sra enerji alannda da taraflar ibirliini gelitirme ynnde admlar atmaktadrlar. 2005 ylnda Rusya ile Suriye; rdn, Msr ve Suriyeyi enerji alannda birbirine balayacak doalgaz boru hattnn Suriyedeki uzantsnn Ruslar tarafndan ina edilmesi konusunda anlamaya varmt. Yine dier Rus enerji irketlerinin de Suriyede petrol arama ilemlerine katld bilinmektedir. Rusya-Suriye mnasebetlerinde Suriyedeki Tartus liman ve buradaki Rus asker varl da nemli rol oynamaktadr. Suriyedeki Tartus liman, Souk Sava srasnda Ruslar tarafndan bir ikmal ve bakm ss olarak kullanlmtr. Her ne kadar bugn bu s Ruslara ait olmasa da ok sayda Rus askeri grevlisi, Suriye ordusunda danman sfatyla grev yapmaktadr. 2010 ylndan itibaren Rusya Tartus limann yenileme ve modern teknolojilerle donatmak iin blgedeki almalar hzlandrm bulunmaktadr. Ruslar, Tartus limann Rusyann

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

13

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Karadeniz Askeri Donanmasnn ihtiyalarn karlayacak hale getirmektedir. Rusyann bu limannn yeniden yaplandrmasnn sebebi hi phesiz sadece gemilerinin ihtiyalarn karlamak deildir.Ruslar ayn zamanda burada kendi bayraklarn dalgalandrarak blgede etkilerini arttrmak ve Krmdaki ssn kaybettikleri takdirde bunu Akdenizde telafi etmek istemektedirler. Netice itibaryla Suriye ile gelitirilen ok ynl ibirlii, bu lkeyi, Rusyann blgedeki en nemli dayana hline getirmitir. Arap Bahar ncesinde Rusyann Ortadou Politikasnn Deerlendirilmesi Daha Vladimir Putinin ilk devlet bakanl dneminde Rusyann tekrar toparlanmasyla birlikte Moskovann blgeye ilgisi ve blgedeki etkisi artmtr. Bu srete Rusyann Ortadou politikasnn en nemli amalar, kendi etkisini artrmann yan sra, blgedeki ABD etkisini krmak, blge lkelerine satt asker teknolojiden gelir elde etmek, dnya enerji piyasalarna hkim olmak ve Rusyann dnyada tekrar sz sahibi olduunu gstermek eklinde zetlenebilir. Bu amalar hayata geirme konusunda Rusyann yakn zamana kadar baarl olduunu da sylemek mmkndr. Rusyann bu baarsnda Ortadoudaki gelimeler karsnda izledii siyaset ve blgedeki sorunlarla ilgili tutumu etkili olmutur. Rusyann blgedeki sorunlara yaklam ise yle olmutur. 1- Rus yetkililer, rann nkleer program ile Suriyedeki gelimeler bata olmak zere btn sorunlarn diplomatik yollarla zlmesini istemektedirler; 2- Rusya, blgeye dardan yaplan mdahalelere kar kmakta ve mmkn olduunca da bunlar engellemeye almaktadr;

3- Rusya, sorunlarn BM atsnda zlmesini istemektedir; 4- Rus yetkililer, uygulanan ve uygulanmak istenilen yaptrmlarn, sorunlarn zmne yardm etmedii grndedirler; 5- Rusya, belki de saldrlar ve asker operasyonlar engelleyemeyecek, ancak bu tr mdahalelerin BM ats altnda gereklemesine de izin vermeyecektir. 6- Rusya, neredeyse blgedeki btn sorunlarda arabulucu olma giriiminde bulunmaktadr. Bu politikasyla Moskova ksa zamanda Ortadou lkelerinin de gvenini kazanm ve blgede etkisini artrmtr. Aynen SSCB zamannda olduu gibi Rusyann blgedeki rejimleri destekleyerek, Ortadou lkelerine silah satarak, baz lkelerin daha SSCB zamanndan kalan borlarn silerek ve zellikle enerji alannda olmak zere nemli ekonomi projeleri hayata geirerek, XXI. yzyln banda tekrar blgede nemli g hline gelmiti. Ancak Arap Bahar, Rusyann Ortadounun politikasn dorudan etkilemi ve Rusyay da zor durumda brakmtr. Arap Bahar ve Rusya Son dnemde Ortadouda patlak veren olaylarn, balangta Moskovann blgedeki varlna zarar vermeyecei, hatta blgenin ksa bir sre istikrarsz kalmasnn Rusyann iine yarayaca dnlyordu. Zira Ortadounun daha fazla istikrarszlamas ve buna paralel olarak enerji kaynaklarnn fiyatlarnn artmas, Rusyann ksa vadede iine yarayan gelimelerdi. Ayrca bu husus bir kez daha enerji alannda Rusyaya alternatif olarak gsterilen Ortadou lkelerinin gvenilirliinin sorgulanmasna neden olmutur. Ancak Arap Baharnn gittike genilemesi ve uzamas, Rusyann Ortadou politikasna da zarar vermitir.

14

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

En bata Rusyann Ortadouda yaanan gelimelere hazrlksz yakaland bir gerektir. Bunun gstergelerinden biri de Rusyann Tunus, Libya ve Msrdaki olaylar karsnda adeta sessiz kalmas ve bekle ve gr siyaseti izlemesidir. Moskovann bu siyaseti izlemesinin nedeni yukarda da belirttiimiz gibi bu gelimelerin ok hzl bir ekilde yaylmasna hazrlksz yakalanmas ve buna bal olarak st dzey Rus yetkililerinin Rusyann izlemesi gerektii siyaset ile ilgili ortak bir gre sahip olmamalardr. Libya ile ilgili Dmitriy Medvedev ile Vladimir Putin arasnda yaanan fikir ayrl, bunun nemli gstergelerinden biri olmutur. Bu srelerde Rus yetkililer yine birka kez birok lkede arabulucu roln stlenmi ve taraflar Moskovada bir araya getirmeye gayret etmilerdir. Rus yetkililerinin nem verdii husus, sorunlarn barl yollarla zlmesi ve d mdahalenin mmkn olduu kadar engellenmesidir. Bylece Rusya bir taraftan ABDnin blgeye girerek yerlemesini engellemeye, dier taraftan da arabuluculuk yaparak kendi etkisini arttrmaya almaktadr. Ancak izlenen bu siyasetin bugne kadar nemli bir sonu vermediini, hatta Moskovay bir takm zararlara urattn syleyebiliriz. Bunun en nemli nedeni ise Moskovann byle bir siyaset izlerken mevcut rejimleri fazlasyla desteklemeye devam etmesidir. Rusya birok kez byle olaylarda zaten kaybeden taraf olmutu. Bunun rneklerinden biri de Iraktr. Rus petrol irketi Lukoyl, Bat Kurnadaki petrol arama-karma hakkn byk abalar neticesinde ancak Saddam Hseyinin lmnden alt yl sonra tekrar elde etmitir. Benzer bir durum Kaddafi olaynda da sz konusuydu. Rusyann Kaddafi ile yakn mnasebetler ierisinde olduu bir gerektir. Ancak daha ilkbaharda Kaddafinin iktidarda kalma perspektiflerinin zayf olduu ve er ya da ge onun rejiminin decei anlalmt. Bu durumda kesinlikle yaplmayacak ey, Libyada-

ki Ulusal Gei Konseyi ile temas kurmaktan kanmakt. Kaddafi iin her eyin bittii bir dnemde Rusya, Ulusal Gei Konseyini tanm, ancak yeni Libya yneticileri, Rusyann nceki tutumunu unutmamlardr. Ulusal Gei Konseyi tarafndan kontrol altnda tutulan AGOCO petrol irketinin temsilcileri, ak olarak Rusya ile inin Kaddafi rejimini desteklemelerinden dolay bu lkelerin petrol ve gaz irketlerinin Libyada yeni kontratlar elde etme konusunda sorun yaayacaklarn belirtmilerdir. Irak ve Libyadan sonra Rusyann Suriye konusunda da benzer skntlar yaamas ihtimal dahilindedir. Hi phesiz Libyadan sonra Rusya, Suriyedeki konumunu da yitirmek ve bir kez daha blgedeki milyar dolarlar deerindeki yeni projeleri kaybetmek istememektedir. Kald ki yukarda da belirttiimiz gibi Suriyenin Rusya asndan arzettii nem daha da byktr. Suriye, Rusyann Ortadouya alan penceresi konumundadr. Enerji, asker, ticar mnasebetlerin yan sra Suriyedeki Tartus ehri, Ruslar tarafndan bir ikmal ve bakm ss olarak kullanlmaktadr. Suriyede ynetimin deiimi, Rusyann bu lkedeki ve genel olarak blgedeki btn varln tehdit etmektedir. Rusyann uluslararas arenada Beir Esada destek vermesinin asl nedenini de bu hususlarla aklamak mmkndr. Dier taraftan Suriyeden sonra bata ran olmak zere baharn baka lkelerde de yaylma, hatta Rusyann arka bahesi olarak adlandrlan Kafkasya ile Orta Asyada da benzer senaryolarn uygulanma tehlikesi mevcuttur. Dolaysyla Rusya, Beir Esad ynetimini desteklemeye devam edecektir. Bu destein gstergelerinden biri de Rusyann gemilerini, Tartus limanna gndermesidir. Bu balamda Rus yetkililerin Suriyeye bundan sonra lkede atmalar sona ermedike silah ve asker teknolojiler satmayacana dair

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

15

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

yaptklar aklamalar da elikili bir durum yaratmamaktadr. Rusya, bu niyetinde (silah satn durdurmas) ciddi ve kararldr. Ancak bu adm, Rusyann Esad ynetimine verdii destei geri ektii anlamna da gelmemektedir. Rusyann bugn Suriyeye silah satmasnn ve Suriyenin de bu silahlara ihtiyac yoktur. Zira Suriyenin ihtiya duyduu silahlar, byk oranda Rusya tarafndan ok nceden teslim edilmitir. Yukarda da belirtildii gibi sadece 2005-2010 yllar arasnda Moskova, Suriyeye 2,5-3 milyar dolar deerinde silah ihra etmitir. Taraflar arasnda Rus silahlarnn ihracatn ngren son anlama 2007 ylnda imzalanmt. Bu anlamann deerinin de en az 300 milyon dolar civarnda olduu belirtilmiti. Rusyann bugne kadar da Yahont adl 72 fze teslim ettii dnlmektedir. Bu fzeler gezici ky asker sistem bnyesinde yer almaktadrlar ki bunun ierisinde eitli radar ve dier teknolojiler de bulunmaktadr. Bu fzelerin Suriye kylarn deniz tarafndan yaplacak muhtemel saldrlardan korumas beklenilmektedir. Sz konusu fzelerin yan sra dier asker teknolojilerin sat ve mevcut teknolojilerin tamiri ile ilgili de ayn eyi sylemek mmkndr. Yani bugne kadar Rusya ile Suriye arasnda asker alanda gelitirilen ibirlii, Suriyenin nmzdeki dnemde bu alandaki ihtiyalarn karlamasn salayacaktr. Dolaysyla Rus yetkililerin silah satnn durdurulmas ile ilgili aklamalarn geri admdan ziyade Rus diplomasisinin akll oyunu olarak deerlendirmek daha doru olacaktr. Rusya, bu siyasetiyle hem Esada desteini devam ettirmekte hem de yapt son aklamayla Batnn basksn azaltmaya almaktadr. Bu baskya kar koyma gcnde olmasna ramen, Rusyann Suriyedeki atmalarn msebbiplerden biri olarak nitelendirilmesi hi phesiz Rus yetkililerin houna gitmemektedir. Rusyann son karar ise Bat

tarafndan sevinle karlanm ve imdiden Rusya zerindeki basklar azaltm bulunmaktadr. Hi phesiz Suriye ve btn Ortadoudaki olaylar, Rusyann ABD ve genel olarak Bat lkeleri ile mnasebetlerini olumsuz etkilemekte ve bizlere Souk Sava dnemini hatrlatmaktadrlar. Suriyedeki olaylar, Rusya ile Trkiyenin farkl cephelerde yer almalar dolaysyla sz konusu iki lke arasndaki mnasebetleri de etkileyecee benzemektedir. SSCBnin yklmasndan sonra bavul ticareti ile balayan Trk-Rus mnasebetleri, 2011 ylnda zirveye ulamtr. 40 milyar aan ticaret hacmi, ylda 3 milyondan fazla Rus turistin Trkiyeyi ziyaret etmesi, vizelerin kaldrlmas, Ruslarn Trkiyede nkleer santral ina etme konusunda taraflarn anlamaya varmalar, enerji alannda gelitirilen projeler, iki lke arasndaki mnasebetlerin stratejik ortaklk olarak adlandrlmasna neden olmutu. Ancak bir taraftan Trkiyeye yerletirilmek istenilen ve Rusya tarafndan uzun vadede kendisine ynelik bir adm olarak alglanan fze radar sistemi ile Trk yetkililerin Suriye konusunda Rusyay sert dille eletirmeleri, hatta bir takm sulamalarda bulunmalar, Trk-Rus mnasebetlerine glge drecektir. Amerikan ve Rus devlet adamlarnn birbirlerine kar sert aklama ve sulamalarda bulunmalar, alk bir durumdur ve bu tr davranlar, mnasebetlerin genel seyrini etkilememekte ve zarar vermemektedir. ABD ile Rusya, aralarnda sorunlar yaadklar dnemde dahi karlkl oturup karlkl tavizlerde bulunabilmekte, ortak kararlar alabilmektedirler. Rusyann ABDnin Irak mdahalesine ses karmamas ve 11 Eyll olay sonrasnda yannda yer almas, ABDnin Rusyann Dnya Ticaret rgt yeliine yeil k yakmas, Rus yetkililerinin Leninin memleketi olan Ulyanovsku NATOya tran-

16

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

sit s olarak kullanmas iin izin vermeleri, taraflarn silahszlanma vs konularda devaml grmelerde bulunmalar vs. yukardaki tezimize rnek tekil etmektedir. Btn bunlarn da Rusya ile ABD arasndaki mnasebetlerin gergin bir seyir izledii dnemde gerekletiini unutmamak gerekmektedir. Ancak ayn eyi Rus-Trk mnasebetleri iin sylemek mmkn deildir. Tarih boyunca da bu mnasebetler, ya iyi olmutur ya kt. Souk Sava dneminden kalan alglama sorununun

tam olarak zlmedii bir dnemde taraflarn birbirlerinin meselelere bak alarna daha temkinli yaklamalar, hi phesiz bu mnasebetlerin seyri iin nem arz etmektedir. Rusyann tutumu zaten btn dnya tarafndan eletirilmektedir. Trkiyenin de ayrca Trk-Rus mnasebetlerinin gndeminde olmayan bir konuyla ilgili Rusyay karsna almasnn ve ar sulamalarda bulunmasnn, bu mnasebetleri olumsuz etkilemesinden baka bir faydas ve anlam yoktur.

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

17

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

SONNOTLAR
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Robert O. Freedman, Russian-Iranian Relations Under Yeltsin, The Soviet and Post-Soviet Review, vol. 25, No. 3, ss. 265-284. Robert O. Freedman, Politika Moskov Na Blijnem Vostoke Pri Yeltsine i Putine, Vnenyaya Politika Rossiyi: Ot Yeltsina k Putinu, ed. S. Kroytsberger, S. Grabovski, Y. Unzer, Kiev 2002, s. 221. lyas Kamalov, Putin Dnemi Rus D Politikas. Moskovann Rvan, Yeditepe Yaynevi, stanbul 2008, s. 223-224. Alissa Rubin-Kim Murphy, Russian Bridge to Iran has Twists, Los Angeles Times, 4.05. 2006. lyas Kemalolu (Kamalov), Rusyann ran ve Suriye Hamlesi, 21.06.2012, http://www.orsam.org.tr/ tr/yazigoster.aspx?ID=3570 Vladislav Gulevi, Geopolitika Rossiysko-ranskih Otnoeniy, Mejdunarodnaya Jizn, 11.01.2012. Ch. Truehart-D. Hoffman, France and Russia differ from U.S. in agendes on Iraq, Washinghton Post, 18.02.1996. Rossiya Spiet raku Okolo 10 Milyardov Dolga, 17.06 2006, http://vpoiske.com/economics/ news170720062156.htm Nikolay Kudryaov, Talabani, Rusyann Irak Politikasn Eletirdi..., http://www.serbesti.org/ articles/178/1/R%F6portaj-%7B47%7D-Nikolay-Kudrya%FEov Yuliya Petrovskaya, Voyn Ne Vliyayut Na Otnoeniya Rossiyi i srailya, Nezavisimaya Gazeta, 28.09.2006. Robert O. Fridman, Politika Moskv Na Blijnem Vostoke pri Yeltsine i Putine, ss. 239-240. Robert O. Fridman, Politika Moskv Na Blijnem Vostoke pri Yeltsine i Putine, s. 241. W. A. Orme, Jr. Barak and Arafat agree by phone to keep security link, New York Times, 25.11. 2000. Ariel Cohen, US Should Warn Russia Over ts Soviet Middle East Policy, The Heritage Foundation, 7.03.2006. Aleksey eglov, Nastoyaiy Drug, 12.02.2007, http://www.strana.ru/stories/03/09/02/3393/305633. html Aleksey eglov, Nastoyaiy Drug, 12.02.2007, http://www.strana.ru/stories/03/09/02/3393/305633. html

18

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

KAYNAKA
Cohen, A., US Should Warn Russia Over its Soviet Middle East Policy, The Heritage Foundation, 7.03.2006. Freedman, R., Politika Moskov Na Blijnem Vostoke Pri Yeltsine i Putine, Vnenyaya Politika Rossiyi: Ot Yeltsina k Putinu, ed. S. Kroytsberger, S. Grabovski, Y. Unzer, Kiev 2002. Freedman, R., Russian-Iranian Relations Under Yeltsin, The Soviet and Post-Soviet Review, vol. 25, No. 3, ss. 265-284. Gulevi, V., Geopolitika Rossiysko-ranskih Otnoeniy, Mejdunarodnaya Jizn, 11.01.2012. http://vpoiske.com/economics/news170720062156.htm Kamalov, ., Putin Dnemi Rus D Politikas. Moskovann Rvan, Yeditepe Yaynevi, stanbul 2008. Kamalov, ., Putinin Rusyas. KGBden Devlet Bakanlna Vladimir Putin, Kakns Yaynevi, stanbul 2004. Kemalolu (Kamalov), ., Rusyann ran ve Suriye Hamlesi, 21.06.2012, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=3570 Kemalolu (Kamalov), ., Rusyann Son Suriye Karar, Geri Adm Olarak Deerlendirilmemeli, 9 Temmuz 2012, http://www.orsam.org.tr/tr/yazigoster.aspx?ID=3630 Kudryaov, N., Talabani, Rusyann Irak Politikasn Eletirdi..., http://www.serbesti.org/articles/178/1/ R%F6portaj-%7B47%7D-Nikolay-Kudrya%FEov Orme, W., Jr. Barak and Arafat agree by phone to keep security link, New York Times, 25.11. 2000. Petrovskaya, Yu., Voyn Ne Vliyayut Na Otnoeniya Rossiyi i srailya, Nezavisimaya Gazeta, 28.09.2006. Rubin, A. - Murphy, K., Russian Bridge to Iran has Twists, Los Angeles Times, 4.05. 2006. eglov, A., Nastoyaiy Drug, 12.02.2007, http://www.strana.ru/stories/03/09/02/3393/305633.html Truehart, Ch. - Hoffman, D., France and Russia differ from U.S. in agendes on Iraq, Washinghton Post, 18.02.1996.

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

19

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

AKADEMK KADRO
Hasan Kanbolat Prof. Dr. Hayati Akta Do. Dr. Hasan Ali Karasar Do. Dr. Tark Ouzlu Do. Dr. Harun ztrkler Do. Dr. Mehmet ahin Do. Dr. zlem Tr Do. Dr. lyas Kemalolu (Kamalov) Habib Hrmzl Yrd. Do. Dr. Serhat Erkmen Yrd. Do. Dr. Bayram Sinkaya Do. Dr. Canat Mominkulov Dr. Abdullah Alshamri Dr. Neslihan Kevser evik Elmira Cheremisova Dr. Didem Dan Dr. Jale Nur Ece Dr. Yaar Sar Dr. Sreyya Yiit Av. Aslhan Erba Akel Pnar Arkan Volkan akr Bilgay Duman Noyan Grel Selen Tonku Oytun Orhan Sercan Doan Nebahat Tanriverdi Uur il Leyla Melike Kogndz Ufuk Dngel Gknil Erba Asl Deirmenci Jubjana Vila Mavjuda Akramova ORSAM Bakan ORSAM Trabzon Temsilcisi, KT Uluslararas likiler Blm ORSAM Danman, The Black Sea International Koordinatr - Bilkent niversitesi ORSAM Danman, Ortadou - Uluslararas Antalya niversitesi ORSAM Danman, Ortadou Ekonomileri - Afyon Kocatepe niversitesi ORSAM Danman, Ortadou - Gazi niversitesi, Uluslararas likiler Blm ORSAM Danman, Ortadou - ODT ORSAM Danman, Avrasya ORSAM Danman, Ortadou ORSAM Danman, Ortadou - Ahi Evran niversitesi ORSAM Danman, Ortadou - Yldrm Beyazt niversitesi Uluslararas likiler Blm ORSAM Uzman, Avrasya, El Farabi Kazak Milli niversitesi ORSAM Danman, Ortadou - ORSAM Riyad Temsilcisi ORSAM Danman, Ortadou ORSAM Ortadou Danman, St. Petersburg niversitesi ORSAM Danman, Ortadou - Galatasaray niversitesi, Sosyoloji Blm ORSAM Danman, Deniz Emniyeti ve Gvenlii ORSAM Danman, Avrasya - ORSAM Bikek Temsilcisi, Krgzistan-Trkiye Manas niv. gretim yesi ORSAM Danman, Avrasya ORSAM Danman, Enerji - Deniz Hukuku ORSAM Danman, Ortadou - ODT Uluslararas likiler Blm ORSAM Danman, Afrika - ORSAM Antananarivo (Madagaskar) Temsilcisi ORSAM Uzman, Ortadou ORSAM zmir Temsilcisi ORSAM Erbil (Irak) Temsilcisi ORSAM Uzman, Ortadou ORSAM Uzman Yardmcs, Ortadou ORSAM Uzman Yardmcs, Ortadou ORSAM, Ortadou ORSAM, Ortadou & Projeler ORSAM, Ortadou ORSAM, Karadeniz ORSAM, Ortadou ORSAM, Ortadou ORSAM, Ortadou

ORSAM Su Aratrmalar Program

Dr. Tuba Evrim Maden Dr. Seyfi Kl Kamil Erdem Gler alayan Arslan ORSAM Su Aratrmalar Program Hidropolitik Uzman ORSAM Su Aratrmalar Program Hidropolitik Uzman ORSAM Su Aratrmalar Program ORSAM Su Aratrmalar Program

ORSAM DANIMA KURULU

Dr. smet Abdlmecid Prof. Dr. Hayati Akta Prof. Dr. Ramazan Daurov Prof. Dr. Vitaly Naumkin Dr. Abdullah Alshamri Hasan Alsancak Prof. Dr. Meliha Benli Altunk Prof. Dr. Ahat Andican Prof. Dr. Dorayd A. Noori Prof. Dr. Tayyar Ar Prof. Dr. Ali Arslan Bykeli Shaban Murati Baar Ay Hediye Levent Prof. Dr. Mustafa Aydn Do. Dr. Ersel Aydnl Yaar Yak Patrick Seale Prof. Dr. Hseyin Bac Prof. Aftab Kamal Pasha Itr Badadi Prof. Dr. dris Bal Yrd. Do. Dr. Ersan Baar Dr. Sami Al Taqi Kemal Beyatl Barbaros Biniciolu Safarov Sayfullo Sadullaevich Irak Dantay Eski Bakan ORSAM Trabzon Temsilcisi, Karadeniz Teknik niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Rusya Bilimler Akademisi Dou almalar Enstits, Direktr Yardmcs Rusya Bilimler Akademisi Dou almalar Enstits Direktr ORSAM Danman, Ortadou - ORSAM Riyad Temsilcisi BP & BTC Trkiye, Enerji Gvenligi Direktr ODT, Sosyal Bilimler Enstits Mdr Devlet Eski Bakan, stanbul niversitesi Irakn Ankara Bykelilii Kltr Mstear Yardmcs Uluda niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan stanbul niversitesi, Tarih Blm Arnavutluk Uluslararas almalar Enstits Trkiye Tekstil Sanayii veren Sendikas Genel Sekreteri Gazeteci (Suriye) Kadir Has niversitesi Rektr Bilkent niversitesi Rektr Yardmcs & Fulbright Genel Sekreteri Bykeli, Dileri Eski Bakan Ortadou ve Suriye Uzman ODT, Uluslararas likiler Blm Bakan Hindistan Bat Asya Aratrmalar Merkezi Bakan zmir Ekonomi niversitesi, Uluslararas likiler ve Avrupa Birlii Blm TBMM 24. Dnem Milletvekili Karadeniz Teknik niversitesi, Deniz Ulatrma letme Mhendislii Blm Bakan Orient Research Center Bakan Irak Trkmen Basn Konseyi Bakan Ortadou Danman Tacikistan Cumhurbakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Yardmcs

20

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

RUSYANIN ORTADOU POLTKASI

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

ORSAM

Prof. Dr. Ali Birinci Do. Dr. Mustafa Budak Dr. Hasan Canpolat E. Hava Orgeral Ergin Celasin Volkan akr Do. Dr. Mitat elikpala etiner etin Prof. Dr. Gkhan etinsaya Dr. Didem Dan Prof. Dr. Volkan Ediger Prof. Dr. Cezmi Eraslan Prof. Dr. ar Erhan Yrd. Do. Dr. Serhat Erkmen Dr. Amer Hasan Fayyadh Dr. Farhan Ahmad Nizami Av. Aslhan Erba Akel Cevat Gk Mete Gknel Osman Gksel Timur Gksel Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Numan Hazar Habib Hrmzl Do. Dr. Pnar pek Dr. Turul smail Prof. Dr. Alexandr Kolenikov Dr. lyas Kamalov Do. Dr. Hasan Ali Karasar Do. Dr. enol Kantarc Seluk Karaay Do. Dr. Nilfer Karacasulu smet Karalar Prof. Dr. M. Ltfullah Karaman Yrd. Do. Dr. aban Karda Do Dr. Elif Hatun Klbeyli Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Prof. Dr. Erol Kuruba Prof. Dr. Talip Kkcan Arslan Kaya Dr. Hicran Kazanc zzettin Kerkkl Prof. Dr. Mustafa Kibarolu Av. Tuncay Kl Dr. Max Georg Meier Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Prof. Dr. Mahir Nakip Do. Dr. Tark Ouzlu Prof. Dr. nar zen Murat zelik Muhammed Nurettin Do. Dr. Harun ztrkler Dr. Bahadr Pehlivantrk Prof. Dr. Victor Panin Do. Dr. Frat Purta Prof. Dr. Suphi Saati Dr. Yaar Sar Ersan Sarkaya Yrd. Do. Dr. Bayram Sinkaya Do. Dr. brahim Sirkeci Dr. Aleksandr Sotnichenko Zaher Sultan Dr. Irina Svistunova Do. Dr. Mehmet ahin Prof. Dr. Trel Ylmaz ahin Mehmet krolu Do. Dr. Oktay Tanrsever Prof. Dr. Erol Taymaz Prof. Dr. Sabri Tekir Dr. Gnl Tol Do. Dr. zlem Tr M. Ragp Vural Dr. Ermanno Visintainer Dr. Umut Uzer Prof. Dr. Vatanyar Yagya Dr. Sreyya Yiit Osman Gksel

Polis Akademisi Babakanlk Devlet Arivleri Genel Mdr Yardmcs ileri Bakanl Mstear Yardmcs 23. Hava Kuvvetleri Komutan ORSAM Danman, Afrika Kadir Has niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Gazeteci (Orta Dou) YK Bakan ORSAM Ortadou Danman, Galatasaray niversitesi, Sosyoloji Blm zmir Ekonomi niversitesi, Ekonomi Blm Babakanlk Atatrk Aratrma Merkezi Bakan Ankara niversitesi, Avrupa Topluluklar Aratrma ve Uygulama Merkezi Mdr ORSAM Ortadou Danman, Ahi Evran niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Badat niversitesi, Siyaset Bilimi Fakltesi Dekan Oxford niversitesi slami almalar Merkezi Yneticisi ORSAM Danman, Enerji - Deniz Hukuku Irak El Frat TV Trkiye Mdr BOTA Eski Genel Mdr BTC ve NABUCCO Koordinatr Beyrut Amerikan niversitesi retim yesi Irakn Ankara Bykelilii Kltr Mstear Emekli Bykeli ORSAM Danman, Ortadou Bilkent niversitesi, Uluslararas likiler Blm TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm Diplomat ORSAM Avrasya Danman ORSAM Danman, The Black Sea International Koordinatr - Bilkent niversitesi Krkkale niversitesi, Uluslararas likiler Blm Vodofone Genel Mdr Yardmcs Dokuz Eyll niversitesi, Uluslararas likiler Blm Edremit Belediye Bakan Danman Fatih niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm ukurova niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Rus-Slav niversitesi (Bikek) Krkkale niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Marmara niversitesi, Ortadou Aratrmalar Enstits Mdr KPMG ,Yeminli Mali Mavir Irak Trkmen Cephesi Trkiye Temsilcisi Kerkk Vakf Bakan Okan niversitesi Uluslararas likiler Blm Bakan Edremit Belediye Bakan Hanns Seidel Vakf Proje Mdr (Bikek) Badat niversitesi Rektr Erciyes niversitesi BF retim yesi ORSAM Danman, Ortadou - Uluslararas Antalya niversitesi Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Uluslararas likiler Blm Kamu Dzeni ve Gvenlii Mstear Beyrut Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan ORSAM Ortadou Danman, Afyon Kocatepe niversitesi TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm Pyatigorsk niversitesi (Pyatigorsk, Rusya Federasyonu) Gazi niversitesi Uluslararas likiler Blm, TRKSOY Genel Sekreter Yardmcs Kerkk Vakf Genel Sekreteri ORSAM Danman, Avrasya - ORSAM Bikek Temsilcisi, Krgzistan-Trkiye Manas niv. gretim yesi Trkmeneli TV (Kerkk,Irak) ORSAM Ortadou Danman, Yldrm Beyazt niversitesi Uluslararas lkiler Blm Regents College (Londra, Birleik Krallk) St. Petersburg niversitesi (Rusya Federasyonu) Lbnan Trk Cemiyeti Bakan Rusya Strateji Aratrmalar Merkezi, Trkiye-Ortadou Aratrmalar Masas Uzman ORSAM Ortadou Danman,Gazi niversitesi, Uluslararas likiler Blm Gazi niversitesi, Uluslararas likiler Blm Enerji Uzman ODT, Uluslararas likiler Blm ODT, Kuzey Kbrs Kampus Rektr Yardmcs zmir niversitesi, ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dekan Middle East Institute Trkiye almalar Direktr ORSAM Ortadou Danman, ODT, Uluslararas likiler Blm 2023 Dergisi Yayn Koordinatr Vox Populi Direktr (Roma,talya) stanbul Teknik niversitesi, nsan ve Toplum Bilimleri St. Petersburg ehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg niversitesi (Rusya Federasyonu) ORSAM Avrasya Danman BTC ve NABUCCO Koordinatr

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

21

ORSAM

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Timur Gksel Prof. Dr. Muhamad Al Hamdani Habib Hrmzl Numan Hazar Do. Dr. Pnar pek Dr. Turul smail Dr. lyas Kamalov Do. Dr. Hasan Ali Karasar Do. Dr. enol Kantarc Seluk Karaay Do. Dr. Nilfer Karacasulu Prof. Dr. M. Ltfullah Karaman Yrd. Do. Dr. aban Karda Do Dr. Elif Hatun Klbeyli Prof. Dr. Aleksandr Knyazev Prof. Dr. Erol Kuruba Prof. Dr. Talip Kkcan Arslan Kaya Dr. Hicran Kazanc zzettin Kerkkl Prof. Dr. Mustafa Kibarolu Prof. Dr. Mosa Aziz Al Mosawa Prof. Dr. Mahir Nakip Do. Dr. Tark Ouzlu Prof. Dr. nar zen Murat zelik Do. Dr. Harun ztrkler Dr. Bahadr Pehlivantrk Prof. Dr. Victor Panin Do. Dr. Frat Purta Prof. Dr. Suphi Saati Dr. Yaar Sar Ersan Sarkaya Dr. Bayram Sinkaya Do. Dr. brahim Sirkeci Dr. Aleksandr Sotnichenko Zaher Sultan Dr. Irina Svistunova Do. Dr. Mehmet ahin Prof. Dr. Trel Ylmaz ahin Mehmet krolu Do. Dr. Oktay Tanrsever Prof. Dr. Erol Taymaz Prof. Dr. Sabri Tekir Dr. Gnl Tol Do. Dr. zlem Tr M. Ragp Vural Dr. Ermanno Visintainer Dr. Umut Uzer Prof. Dr. Vatanyar Yagya Dr. Sreyya Yiit

Beyrut Amerikan niversitesi retim yesi Irakn Ankara Bykelilii Kltr Mstear ORSAM Ortadou Danman Emekli Bykeli Bilkent niversitesi, Uluslararas likiler Blm TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm ORSAM Avrasya Danman Bilkent niversitesi, Uluslararas likiler Blm Krkkale niversitesi, Uluslararas likiler Blm Vodafone Genel Mdr Yardmcs (Trkiye) Dokuz Eyll niversitesi, Uluslararas likiler Blm Fatih niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm ukurova niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Rus-Slav niversitesi (Bikek, Krgzistan) Krkkale niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan Marmara niversitesi, Ortadou Aratrmalar Enstits Mdr KPMG, Yeminli Mali Mavir Irak Trkmen Cephesi Trkiye Temsilcisi Kerkk Vakf Bakan Okan niversitesi Uluslararas likiler Blm Bakan Badat niversitesi Rektr Erciyes niversitesi BF retim yesi ORSAM Danman, Ortadou - Bilkent niversitesi Ankara niversitesi, SBF Uluslararas likiler Blm Trkiye Cumhuriyeti Badat Bykelisi ORSAM Ortadou Danman, Afyon Kocatepe niversitesi ktisat Blm TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi, Uluslararas likiler Blm Pyatigorsk niversitesi (Pyatigorsk, Rusya) Gazi niversitesi Uluslararas likiler Blm, TRKSOY Genel Sekreter Yardmcs Kerkk Vakf Genel Sekreteri ORSAM Danman, Avrasya ORSAM Bikek Temsilcisi, Krgzistan-Trkiye Manas niv. Trkmeneli TV - (Kerkk, Irak) ORSAM Ortadou Danman, Atatrk niversitesi Regents College (Londra, Birleik Krallk) St. Petersburg niversitesi (Rusya Federasyonu) Lbnan Trk Cemiyeti Bakan Rusya Strateji Aratrmalar Merkezi, Trkiye-Ortadou Aratrmalar Masas Uzman ORSAM Ortadou Danman, Gazi niversitesi Uluslararas likiler Blm Gazi niversitesi, Uluslararas likiler Blm Enerji Uzman ODT, Uluslararas likiler Blm ODT, Kuzey Kbrs Kampus Rektr Yardmcs (KKTC) zmir niversitesi, ktisadi dari Bilimler Fakltesi Dekan Middle East Institute Trkiye almalar Direktr (ABD) ORSAM Ortadou Danman, ODT Uluslararas likiler Blm 2023 Dergisi Yayn Koordinatr Vox Populi Direktr (Roma-talya) stanbul Teknik niversitesi, nsan ve Toplum Bilimleri St. Petersburg ehir Parlamentosu Milletvekili, St. Petersburg niversitesi (Rusya Federasyonu) ORSAM Avrasya Danman

ORTADOU ETTLER YAYIN KURULU

Meliha Benli Altunk Blent Aras Tayyar Ar lker Aytrk Recep Boztemur Katerina Dalacoura F. Gregory Gause Fawaz Gerges Ahmet K. Han Raymond Hinnebusch Rosemary Hollis Bahgat Korany Peter Mandaville Emma Murphy ODT Dileri Bakanl Stratejik Aratrmalar Merkezi Bakan Uluda niversitesi Bilkent niversitesi ODT Londra Ekonomi niversitesi (Birleik Krallk) Vermont niversitesi (ABD) Londra Ekonomi niversitesi (Birleik Krallk) Kadir Has niversitesi St. Andrews niversitesi (Birleik Krallk) City niversitesi (Birleik Krallk) Durham niversitesi (Birleik Krallk) George Mason niversitesi (ABD) Durham niversitesi (Birleik Krallk)

ORTADOU ANALZ YAYIN KURULU

Prof. Dr. Meliha Benli Altunk Hasan Kanbolat Do. Dr. Hasan Ali Karasar Yrd. Do. Dr. Serhat Erkmen ODT Sosyal Bilimler Enstits Mdr ORSAM Bakan Bilkent niversitesi, Uluslararas likiler Blm ORSAM Danman, Ahi Evran niversitesi, Uluslararas likiler Blm Bakan

22

the black sea nternatonal

Rapor No: 23, Temmuz 2012

THE BLACK SEA INTERNATIONAL

Ortadou Stratejk Aratirmalar Merkez

ORSAM

Mithatpaa Caddesi 46/4 Kzlay/Ankara Tel: 0(312) 430 26 09 Fax: 0 (312) 430 39 48 www.orsam.org.tr, orsam@orsam.org.tr www.blacksea.org.tr, blacksea@blacksea.org.tr