You are on page 1of 90

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.

html

VOLTAIRE

SADIK

SAFDL

Franszca'dan eviren:

Bekir Karaolu

"Dncelerinize katlmyorum; fakat onlar syleme hakknz sonuna kadar savunacam."

Voltaire

Page 1

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

"Hi bir zaman anlayamayacam dnceleri bana kabul ettirdii iin onu asla balamayacam."

mparatorie Eugenie

"Bu adam kimse susturamayacak m?"

Kral XV. Louis

VOLTAIRE ZERNE BRKA SZ

Page 2

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Yaptlar 18. yzyl Avrupas'nn siyasa, felsefe ve ekin alanlarna damgasn vuran Voltaire (1694-1778) frtnal yaam boyunca, hogrszlk, banazlk, adaletsizlik ve diktatrle kar savam vermitir.

Voltaire'in 300. doum yl 1994 ylnda Avrupa'nn tm mze ve kitaplklarnda kutland. Bu yldnmne bal olarak Oxford niversitesi tarafndan balatlm olan Toplu Yaptlar dizisinin 150 ciltten olumas beklenmektedir!

YAAMI

Asl ad Franois-Marie Arouet olan Voltaire 1694 ylnda Paris'te dodu. Cizvit papazlarnca eitildi, 16 yanda okulu brakp Paris'teki sanat ve yazn evreleriyle tant. 1917'de yazd hkmeti eletiren bir talama nedeniyle Bastille tutukevine kapatld. Burada kald 11 ay iinde ilk tiyatro yapt olan "Oedipe"i yazd.

Daha sonra basklarn srmesi zerine srgn olarak 3 yl ngiltere'de yaad. Paris'e dndkten sonra ngiltere'deki demokrasi anlayn ven "ngiltere Mektuplar" adl bir yapt yazd. Kitabn hkmeti eletirdii yargsna varlnca yine Paris'ten kamak zorunda kald. Uzun yllar birlikte yaayaca Chatelet Markizi'nin Lorraine blgesindeki atosuna snd.

1749 ylnda markizin lm zerine Prusya Kral II. Frederik'in arsn kabul ederek Potsdam'daki Prusya sarayna konuk oldu. Burada ancak iki yl kalabildi, kralla anlaamaynca Berlin'den ayrld.

Voltaire sonunda svire-Fransa snrnda "Ferney" iftliini satn alp yerleti (1753). Burada bir yandan ipekbcekilii ve saatilikle urarken, dier yandan en youn yazarlk dnemini yaad.

Voltaire'in yaam ve yaptlar hogrszlk, banazlk, adaletsizlik ve diktatrlk kart bir ant gibidir.

Page 3

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

ann en nemli toplumsal, siyasal ve hukuksal olaylar zerine sesini ykseltti, Avrupa'da dncenin egemeni oldu, ileri gelen devlet adamlaryla yazt. nl "Ansiklopedi"ye katkda bulundu.

lmnden ksa sre nce Paris'e arld. Yllarca krallar ve hkmetler tarafndan bakente girmesine izin verilmeyen 83 yandaki Voltaire halk tarafndan ulusal bir kahraman gibi cokuyla karland. ay sonra 30 Mays 1778'de Paris'te ld. Mezar daha sonra Pantheon'da Rousseau'nun yanna tand.

YAPITLARI

Voltaire frtnal yaamndan beklenmeyecek kadar ok sayda yapt vermitir. Yaptlar ok deiik trlerdedir: iir, tiyatro, tarih, yk, roman, makale, bilimsel ve felsefi deneme, ansiklopedi maddeleri, vb... Yalnzca tiyatro dalnda 52 oyunu vardr. Bunlarn arasnda "Oedipe" (1718), "Brutus" (1730) ve "Zaire" (1732) saylabilir. Tarih kitaplar arasnda "XII. Charles'n Tarihi", "XIV. Louis a" (1751), "Byk Petro anda Rusya Tarihi" (1759) nemlidir. Ayrca, yaznsal deer tayan 18.000 adet mektup brakmtr.

ann nemli olaylarn talamak iin yazd roman ve ykler daha kalc olmutur. Gnmzde en ok okunan yaptlar da bunlardr. Bunlar arasnda en bilineni "Candide" (1759) o ada Pope ve Leibniz'in "her ey olmas gerektii gibi gzel" felsefesini alaya almak iin yazlmtr. Dier uzun yklerinden, bir ara saray tarihisi olarak grev yaptktan sonra krallara t vermek amacyla yazd "Zadig" (1747) zyaamsal blmler ierir. O adaki siyasal yozlamay eletirmek iin de, gerek bir ykden yola karak "Safdil" (1767) adl yaptn kaleme almtr.

Dier uzun ykleri arasnda, treleri eletirmek iin yazd "Babil Prensesi" (1768), rvet ve gelir dalm dengesizliini eletirmek iin yazd "Krk Liralk Adam" (1768) ve kozmik lekte insann kkln vurgulayan "Micromegas" (1752) da saylabilir.

Page 4

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

SADIK

yahut ALINYAZISI

Bir Dou Masal

(Zadig, 1747)

Page 5

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

SADIK YKSNN ERA

SULTAN'A ADANMASI

Hicretin 837. ylnda evval aynn 18. gn,

Kirpiklerin bycs, yreklerin coturucusu ve akln ; ayaklarnzn tozunu peyim demiyorum nk siz artk ya yrmyor ya da ran hallar veya gller zerinde geziniyorsunuzdur. Size eski bir bilge kiinin, hibir i yapmadan yaayabilme mutluluuna eritikten sonra, keyif iin yazm olduu SADIK yksnn evirisini sunuyorum. Bu yle bir yapt ki sylediinden ok daha fazlasn anlatyor. Okuyup karar vermenizi diliyorum; nk her ne kadar gzelliiniz ve ona renk katan yeteneklerinizle saduyulu davranmama hakknz elbet varsa da, yaamnzn baharnda olmanza karn bilge bir akla ve ince bir zevke sahipsiniz; sizin ok kez ince uzun sakall dervilerden ok daha akll szlerinize tank oldum. Anlaylsnz, aznz da sk; zayf olmadan yumuak olabiliyorsunuz; iyilii yaparken ayrmcsnz;

Page 6

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

dostlarnz seviyor ve dman yaratmyorsunuz. Gzel aklnz kullanrken, ok kolay yapabileceiniz halde, ktlk tohumlar ekmiyorsunuz. zetle, aklnzn gzelliiniz kadar saf, biraz da felsefeye eiliminiz olduu yargsna vardm iin bilge bir yazarn bu kitabndan zevk alacanz dnyorum.

Kitap sizin ve benim bilmediimiz Keldani dilinde yazlm. nce, anl Sultan Ulu Bey'i elendirmek iin Arapaya evrildi. Bu, Arap ve Acemlerin Binbir Gece Masallarn yazmaya baladklar zamanlara raslar. Ulu Bey Sadk yksn, hanm sultanlar da Binbir Gece'yi okumay yeliyorlard. "Hibir ey anlatmayan ve bir mant olmayan bu ykleri nasl sevebilirsiniz?" diye sorard Ulu Bey; "Biz de zaten bunun iin seviyoruz," diye yantlard hanm sultanlar.

Sizin o hanm sultanlara benzemeyeceinizi ve bir Ulu Bey olacanz dnerek mutlu oluyorum. Belki bir gn, Binbir Gece'den pek fark olmayan sudan syleilerden skldnzda, sizinle akl zerine konuma frsatmz olur. Siz, skender zamanndaki Thalestris, Sleyman zamanndaki Saba Melikesi olsaydnz, yollara denler bu krallar olurdu.

Gklere yakaryorum: zevkleriniz katksz, gzelliiniz kalc ve mutluluunuz sonsuz olsun.

SAD

TEK GZL ADAM

Page 7

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Melik Moabdar zamannda Babil'de Sadk adnda zengin ve eitim grm bir gen adam yaard. Zengin ve gen olmasna karn duygularna gem vurmasn ve byklenmemeyi bilen bu adam her zaman hakl olmaya almyor ve insanlarn zayf yanlarna sayg gsterebiliyordu. nsanlar ona ayordu, nk zek ve ekin dzeyi elvermesine karn, bilisiz yarglara, belirsiz szlere, kaba akalara ve o zamanlar Babil'de sylei ad altnda yaplan kuru grltye Sadk hi tepki gstermezdi. Zerdt'n birinci kitabndan renmiti: byklenme, ine batrnca frtnalar karan hava dolu bir tuluma benzer. En nemlisi, Sadk kadnlar aa grmek ve onlar bask altnda tutmakla vnmyordu. Eli akt; iyilik bilmezlere de vermekten korkmuyordu, nk yine Zerdt'n retisine gre davranyordu: Seni sracak olsalar bile, sen yerken kpeklere de yedir. Bilge kiilerle bir arada olmaya alt iin, onlar kadar bilge saylrd. Doa konusunda Keldanilerden kalan fizik ilkelerini biliyordu, metafizik konusundaysa tm zamanlarda herkesin bildiini, yani pek az ey renmiti. O zamanlar geerli olan dncenin tersine, bir yln yz altm be gn alt saat olduuna ve dnyann gne evresinde dndne inanyordu. Kentin ileri gelenleri ona kt dnceler tadn, yln on iki ay olduuna ve gnein merkezde olduuna inanmakla devlete dmanlk ettiini sylediklerinde o, fkelenmeden ve byklenmeksizin susuyordu.

Bylece Sadk, zenginliine, dostlarna, salna, sevimli yzne, lml ve aklc dncesine, iten ve soylu yreine gvenerek mutlu olabileceine inand. Babil'de gzellii, soyluluu ve servetiyle nl Samira ile nianland. Ona erdemli bir sevgiyle balyd; Samira ise Sadk' tutkuyla seviyordu. Evleneceklerine yakn bir gn, Frat kylarnda palmiyelerle ssl Babil kaplarndan birinin yaknlarnda kol kola gezinirken, kl ve oklarla kuanm bir bek adamn yaklatn grdler. Bunlar, vezirlerden birinin yeeni olan Orcan'n adamlaryd. Kendi dalkavuklarnca her eyi yapabileceine inandrlm olan Orcan, Sadk'n tersine, erdemden ve incelikten nasibini alamam bir adamd. Kendini o kadar beenirdi ki, Samira'nn kendisini sememi olmasndan duyduu kskanl Samira'ya kar besledii bir sevgi sanyordu. Adamlarna onu karmalarn sylemiti. Adamlar Samira'y yakalamak istediler; kan kargaada Samira'y yaraladlar ve sevgilisinin kann akttlar. Kzn lklar gkleri sarsyordu: "Sevgilim! Beni sevdiimden ayryorlar!" Kendi karlat tehlikeyi umursamadan sevgilisi Sadk' dnyordu. Bu arada Sadk onuru ve aknn verdii gle gen kz savunuyordu. ki klesinin yardmyla saldrganlar kamaya zorlad; sonra baygn ve yaral Samira'y evine gtrd. Gen kz gzlerini atnda kurtarcsn grd: "Ey Sadk! Seni kocam olarak seviyordum; imdi yaam ve namusumun kurtarcs olarak seviyorum." Hibir yrek Samira'nnki kadar duygulanamaz, hibir az en byk iyiliklerin ve en namuslu sevginin esinledii duygular bu kadar dokunakl syleyemezdi. Samira'nn yaras hafifti, ksa srede iyileti. Sadk daha kt yaralanmt; gznn kysna gelen bir ok, derin bir yara amt. Samira sevgilisinin iyilemesi iin srekli yakaryordu. Gece gndz gzleri yal, Sadk'n gznn iyileecei gn bekliyordu. Fakat, yaral gzde kan bir ban durumu ciddiletirdi. Memfis'te byk hekim Hermes'e haberciler gnderildi. Hekim kalabalk yardmclaryla geldi, hastay inceledi ve gzn yitireceini syledi. stelik bu ykmn ne zaman olacan da belirtti: "Eer sa gz olsayd kurtarabilirdim; ancak, sol gz yaralarn iyiletirmek olanakszdr." Tm Babil halk, Sadk'n yazgsna zlrken Hermes'in bilgisine de hayran kald. ki gn sonra ban kendiliinden patlad; Sadk tmyle iyileti. Hermes, niin iyilememesi gerektiini kantlayan bir kitap yazd. Sadk bu kitab okumad; dar kacak duruma gelince, mutluluunun kayna ve gzleriyle bakmaya deer grd tek ey olan sevgilisini ziyaret etmek iin hazrland. Samira gndr kent dndayd. Sadk yoldayken bu hanmn tek gzllerden nefret ettiini ve ayn gece Orcan'la evlendiini rendi. Bu haberi iiten Sadk bayld; acs onu lmn eiine getirdi, uzun sre hasta yatt. Sonunda akl acsna stn geldi; hatta duyduu irenmeyle avunmasn bildi.

"Madem ki saray eitimi grm bu soylu hanmn alaka bir kaprisiyle karlatm, yleyse bir halk kzyla evleneyim." dedi. Kentin en olgun ve iyi yetitirilmi kz olan Azora'y seti. Onunla evlendi ve bir ay sreyle mutlu bir yaam srdler. Fakat Sadk karsnda biraz hafiflik sezer gibi oldu; Azora en akll ve

Page 8

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

erdemli genlerin en iyi giyinenler olduuna inanyordu.

BURUN

Azora bir gn gezintiden eve fkeyle dnd: Sadk ona "Sizi byle kzdran nedir, sevgili eim?" diye sordu. Kars "Benim tank olduum olay siz de grseniz ok kzardnz," dedi, "Bir sre nce gen kocasn yitiren Hsrev'e ba salna gitmitim. Bu kadn kocas iin rmak kysnda bir mezar yaptrmt. Tanrlara yakarlarnda, rmak burada aktka kocasnn mezar banda olacana sz veriyordu." Sadk, "te kocasn gerekten sevmi olan saygdeer bir kadn!" deyince, Azora "yi ama, ben gittiimde ne yapyordu, biliyor musunuz?" dedi, "Irman yatan deitirmeye urayordu!" Azora gen dula verdi veritirdi ama, bu erdem ve namus gsterisi Sadk'n pek houna gitmedi.

Sadk'n Kadir adnda bir arkada vard; Azora bu arkadann tekilerden daha drst ve akll olduunu sylerdi. Sadk karsnn balln denemek iin bu arkadayla bir plan yapt ve azn sk tutmas iin ona byk bir armaan verdi. Azora kent dnda bir arkadan iki gnlk bir ziyaretten dndnde hizmetiler, kocasnn anszn ldn, ona bu ac haberi iletmeye cesaret edemediklerini ve Sadk' bahedeki atalarnn mezarnn yanna gmdklerini sylediler. Gen kadn alad, san ban yoldu, lmek istediini haykrd. Akam zeri Kadir geldi ve onunla birlikte alad. Ertesi gn biraz daha aladlar ve birlikte le yemei yediler. Kadir ona, arkadann mirasnn byk blmn kendisine braktn ve isterse bu serveti onunla paylamaktan mutlu olacan syledi. Gen kadn alad, fkelendi, sonra yumuad. Akam yemei lenkinden daha uzun srd; konumalar daha iten oldu. Azora leni vd, ancak birok eksii olduunu, Kadir'de bu eksiklerin olmadn syledi.

Yemek ortasnda Kadir iddetli bir karn arsna tutuldu; telaa kaplan gen kadn tm kokularn getirterek karn arsna iyi gelen birini denemek istedi. Byk hekim Hermes'in Babil'de olmayndan yaknarak, Kadir'in aryan yerine eliyle dokundu: "ok cannz yanyor mu?" diye sordu. Kadir ona "Bazan lecekmiim gibi oluyor," dedi "Ama bana iyi gelen bir ila var: Yeni lm bir adamn burnunu aryan yerime srmek." "Ne tuhaf bir ila bu?" dedi Azora. "Arnou Efendi'nin inmelere kar nerdii keselerden (1) daha tuhaf deil." dedi Kadir. Bu gerekeye gen adamn akll oluunu da ekleyen gen kadn kararn verdi: "Rahmetli kocam yarn Srat kprsnden geerken, burnu biraz ksa olsa Azrail ona daha m az yol verecektir?" diye dnd. Azora bir bak alp kocasnn mezarna gitti; nce biraz alad sonra boylu boyunca yatan Sadk'n burnunu kesmek iin yaklat. Sadk doruldu ve bir eliyle burnunu tutarken tekiyle ba ald: "Hanm, Hsrev kadn eletirmeyin," dedi. "Burun kesmenin bir rman yatan deitirmeden ne ayrm vardr?"

Page 9

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

KPEK VE AT

Sadk, Zind kitabnda yazld gibi, evliliin ilk aynn balay, ikincisinin de zehir ay olduunu anlad. Bir sre sonra, birlikte yaamak zorlanca, Azora'y boad ve mutluluu doay incelemekte arad. "Tanr''nn gzmzn nnde at bu byk kitab okuyan bir filozof kimbilir ne kadar mutludur," diyordu. "Bulduu gerekler onun olur; ruhunu besler ve yceltir; erinle yaar; insanlardan korkmaz; sevgili ei burnunu kesmeye gelmez."

Bu dncelerle dolu olarak, Frat kysnda bir kr evine ekildi. Orada, kpr kemerleri altndan bir saniyede ne kadar su aktn incelemedi ya da fare aynda yaan yamurun koyun ayndakinden ne kadar fazla olduunu merak etmedi. rmcek alarndan ipek, krk ielerden porselen yapmay denemedi; fakat zellikle hayvan ve bitkileri inceledi. Ksa zamanda o kadar ey rendi ki teki insanlarn bakp da gremedii yerde binlerce ayrnt grebiliyordu.

Bir gn korulukta gezerken, melikenin harem aasnn telala ve peinde birok grevliyle koutuunu grd. Hepsi de en deerli eyini yitirmi gibi oraya buraya kouyorlard. Haremaas Sadk'a sordu: "Delikanl, melikenin kpeini grdn m?" Sadk usulca yantlad: "Bu, dii bir kpekti, deil mi?" Haremaas "Haklsnz," dedi. Sadk "Kk boylu, ksa sre nce yavrulam, kulaklar ok uzun ve n sol aya hafife topal bir taz kpei," deyince haremaas heyecanla "Demek onu grdnz!" dedi. "Hayr," dedi Sadk, "bu kpei grmedim, ayrca melikenin kpei olduunu da bilmiyordum."

Yazgnn bir raslants olarak, ayn sralarda melikin ahrndaki en gzel at Babil ovasnda seyislerin elinden kamt. Baseyis ve dier grevliler, harem aasnn kpein ardndan kotuu telala, atn peindeydiler. Baseyis Sadk'a raslaynca melikin atn grp grmediini sordu. Sadk "Bu, ok hzl koan, boyu be ayak, nallar kk, kuyruu buuk ayak boyunda bir at. Koumlarnda yirmi iki krat altndan yaplm dmeleri, gmten nallar var, deil mi?" deyince ba seyis: "Ne yana gitti," diye sordu. Sadk yant verdi : "At grmedim, var olduunu da bilmiyordum."

Baseyis ve harem aas Sadk'n melikin atn ve melikenin kpeini aldndan emin oldular ve onu yakalayp kadlar kuruluna gtrdler. Sadk falakaya ve mrnn kalan blmn Sibirya'da srdrmeye mahkm oldu. Karar henz okunmutu ki atn ve kpein bulunduu haberi geldi. Kadlar karar

Page 10

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

deitirmek zorunda kaldlar; ama bu kez, at ve kpei grmediini syledii iin drt yz altn demeye yargland. Ancak bu cezay dedikten sonra Sadk'n kendini savunmasna izin verdiler. O da yle konutu:

"Kurun gibi ar, demir gibi sert, elmas gibi parlak ve altn gibi saf olan siz adalet yldzlar, bilim denizleri, gerein aynalar! Bu yce kurul nnde konumama izin verildiine gre, Orosmade adna ant ierim ki melikenin saygdeer kpeini de, melikin kutsal atn da grm deilim. Korulukta gezerken harem aas ve baseyisle karlatm. Yerde bir hayvann izleri vard ve bunlarn bir kpein ayak izleri olduunu anladm. Kumdaki ayak izlerinin arasndaki izgiler memelerinin bym olduunu ve onun ksa sre nce yavrulam dii bir kpek olduunu gsteriyordu. n ayak izlerine yakn daha deiik izler kpein uzun kulaklar olduuna iaret ediyordu. Ayak izlerinden biri dier ne gre daha belirsiz olduu iin de bir ayann topal olmas gerekiyordu."

"Melikin atna gelince, koruda dolarken at izlerine rasladm. Ayak izleri eit aralklyd; dzgn koan bir atn izleriydi bunlar. Yedi ayak geniliindeki yolun kysnda aalarn tozu ok az sprlmt; buradan atn kuyruunun buuk ayak uzunluunda olduu sonucuna vardm. Aalarn be ayak ykseklikte bir geit oluturduu kapal bir yerde yeni dm yapraklar grdm; buradan atn be ayak boyunda olabileceini dndm. Yolda mihenk tandan olduunu bildiim bir tata altn izleri vard; lnce atn koumlarnda yirmi iki ayar altn dmeler olduunu anladm. Sonunda, akl talarndaki nal izlerinde gm olduunu grdm."

Tm kadlar Sadk'n derin bilgisine hayran kaldlar. Bu haber melikin sarayna ulat. Selamlkta, haremde ve divanda herkes bunu konuur oldu. Baz bilginler Sadk'n cadlktan yaklmas gerektiini syledilerse de, melik drt yz altnn Sadk'a geri verilmesini buyurdu. Mahkeme grevlisi ve yazmanlar resmi giysileriyle Sadk'n evine altnlar getirdiler. Ancak, yz doksan sekiz altn mahkeme gideri olarak alkoydular ve hizmetliler de bahi istediler.

Sadk fazla bilgili olmann bazan tehlikeli olabileceini grd ve bundan sonra her grdn sylememeye karar verdi.

Byle bir frsat ksa srede kt. Hapishaneden kaan bir tutuklu Sadk'n penceresinin nnden gemiti. Sadk'a sorduklarnda yant vermedi; ancak pencereden baktn kantladlar. Bu su iin be yz altn ceza verdiklerinde, Babil greneklerine gre, kadlara teekkr etti. Sonra kendi kendine sylendi: "Tanr'm, melikenin kpeinin ve melikin atnn gemi olduu ormanda gezmek de tehlikeli, pencereden bakmak da! Bu dnyada mutlu olmak ne kadar zormu!"

Page 11

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

KISKAN

Sadk yazgnn skntlar iinde avunmak iin areyi felsefede ve dostlukta arad. Babil'in ky mahallelerinden birinde ev tutup, drst ve bilge bir adama yakan tm sanat ve elencelerle donatt. Sabahlar kitapl tm bilim adamlarna, akamlar sofras tm dostlara akt. Ama bilim adamlarnn ne kadar tehlikeli olabileceini ksa srede anlad. Anka kuu yemeyi yasaklayan Zerdt'n bir yasas zerinde tartma kt. "Byle bir ku olmadna gre onu nasl savunabileceiz?" diyordu bir blm bilgin. Dier bir blm de "Zerdt yenmemesini sylediine gre var olmal," diyorlard. Sadk onlar uzlatrmaya alt: "Anka kuu varsa yemeyelim, yoksa zaten yiyemeyiz; bylece Zerdt'e saygmz srer."

Anka kuu zerine on cilt yapt yazm olan bir bilgin hemen koup, Keldanilerin en aptal ve dolaysyla en banaz olan barahip Yebor'a Sadk' ikyet etti. Bu adam Gne tanrsnn onuru iin Sadk' kaza geirip bir yandan da keyifle Zerdt'n ayetlerini mrldanabilme isteiyle yanp tutuuyordu. Sadk'n arkada Kadir gidip yal Yebor'u buldu: "Gne ve Anka kularna selam olsun! Sakn ola Sadk' cezalandrmayn; o bir azizdir. Bahedeki kmesinde anka kular besliyor ve hibirini yemiyor. Onu sulayan adamsa dinsizdir; tavanlarn toynak ayakl olduunu ve yenebileceklerini sylyor." Yebor dazlak kafasn sallayarak yantlad: "yleyse, Sadk' anka kuu hakkndaki kt dncelerinden, dierini de tavanlar hakkndaki kt szlerinden dolay kaza vurmak gerekir."

Kadir, daha nce bir ocuk peydahlad ve rahipler okulunda ok aranan saray nedimesi bir kadn Yebor'a gnderip olay yattrd. Kimse kaza geirilmedi ama birok bilim adam Babil'de ahlakn dtn mrldanr oldular. Sadk iini ekti: "Mutluluk nasl bulunur? Bu dnyada var olmayan bir ey iin bile bunca sknt ektiriyorlar adama." Bilginlere ilendi ve bir daha yalnzca iyi insanlarla bir arada olmaya karar verdi.

Babil'in en drst adamlar ve en dzeyli kadnlar iin evinde arlar dzenledi. Zevkle hazrlanm yemeklerden nce konserler dinleniyor, yaplan syleilerde insanlarn kendilerini beenmi konumalaryla bu aydn topluluu bozmasna izin verilmiyordu. Ne dostlarnn, ne de yemeklerin seimi gsteri iin yaplmt; her eyin olduu gibi grnmesine zen gsteriyor ve bylece gerek beeniye

Page 12

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

eriiyordu.

Kar evde Arimaze adnda, ruhu da yz gibi irkin bir adam oturuyordu. Byklenme ve kskanlk dolu olan bu skc adam yaamda baarl olamad iin ktlk tohumlar ekerek cn alyordu. O kadar zengin olduu halde evinde yaclardan baka kimseyi toplayamamt. Akamlar Sadk'n evine gelen arabalarn sesleri ve konuklarnn vgleri onu ileden karyordu. Bazen kendisi de Sadk'n arlarna arlmadan gidiyor ve masaya oturuyordu. Sineklerin, konduklar eti rtt gibi, o da hemen topluluun neesini karyordu. Arimaze birgn nemli bir hanm ard; kadn onun evinin nnde durmadan geip Sadk'a konuk oldu. Baka bir gn, Sadk'la birlikte sarayda konutuklar bir vezir Sadk' evine ard, Arimaze'yi armad. En acmasz nefretlerin temelinde bazen ok ufak nedenler yatar. Babil'de Kskan diye anlan bu adam mutluluunu kskand Sadk' yok etmeyi kafasna koydu. Zerdt'n dedii gibi, iyilik etmek iin ylda bir kez frsat kar, ktlk etmek iin yz kez.

Kskan Sadk'n evine gitti ve onu bir kadn ve iki erkek arkadayla bahede gezinirken buldu. Sadk her zaman bu bayana art niyetli olmayan vgler yneltirdi. Konumalar o srada melikin, komu Hirkanya'ya kar kazand sava zerineydi. Bu ksa savata yiitlik gstermi olan Sadk bir yandan meliki vyor ve bir yandan da bayana gzel szler sylyordu. Ta tabletlerini karp hemen orada drt satrlk bir iir yazd ve okumas iin bayana verdi. Arkadalar bu iiri kendilerine de okumasn istediler ama Sadk alakgnllkle kabul etmedi. nk, hazrlksz yazlan iirlerin yalnzca yazlan kii iin bir anlam olacan biliyordu. Yazm olduu tableti krp iki paraya ayrd ve allklarn arasna att. Ani bir yamur knca eve dndler. Bahede kalan Kskan allarn arasn arayarak tabletlerden birini buldu. Tablet ortasndan krlmt ama elindeki paradaki szcklerden meliki yeren korkun bir anlam kyordu:

En korkun glerle

Melik salam tahtn zerinde

Halk bartayken yalnzca

Tek korkulas dmanmz o

Page 13

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Kskan mrnde ilk kez bu kadar mutlu oldu. Elindeki ey erdemli ve drst bir adam yok etmek iin yeterliydi. Sadk'n el yazs olan bu tabletin hemen saraya ulamasn salad. Sadk, iki arkada ve bayan konuu yakalanp tutukevine atldlar. Durumas, ona savunma hakk verilmeden abucak bitirildi. dam edilmek zere yola karldnda, yolda bekleyen Kskan ona iyi iir yazamadn syleyerek laf att. Sadk iyi bir air olduunu dnmyordu zaten, ama iki arkada ve o gzel bayann susuz yere tutuklu olmasna zlyordu. Konumasna yine izin vermediler; tablet onun yerine konumutu. Babil'de yasa byleydi. dam alanna giderken yolda toplanm olan halk ona acdn gsteremiyor, yalnzca yznde korku izi olup olmadn grebilmek istiyordu. Akrabalar zlyordu, nk mirastan pay alamayacaklard. Servetinin drtte ne melik el koymu, kalan suu bildirene verilmiti.

O lmeye hazrlanrken melikin papaan balkondan uup gitti ve Sadk'n bahesindeki allara kondu. Aatan den bir eftali yerdeki bir tablet parasna yapmt. Ku bu eftaliyi penelerine alp tabletle birlikte kaldrd, melikin kucana brakt. Melik hibir anlam tamayan ama gzel szcklerden oluan bu dizeleri merak etti. Kendisi de air olan melik eine bundan sz etti. Melike Sadk'n mahkemedeki tabletini anmsyordu. Hemen onu getirtti; iki para yan yana kondu ve Sadk'n yazm olduu iir ortaya kt:

En korkun glerle yerin sarsldn grdm.

Melik salam tahtn zerinde gzetir her eyi.

Halk bartayken yalnzca sevgi savalar olur.

Tek korkulas dmanmz o sevgi olmaldr.

Melik Sadk'n getirilmesini ve arkadalarnn salverilmesini emretti. Sadk melik ve einin nnde yere kapand, kt iirler yazd iin balanmasn diledi. O kadar akll ve zarif bir konuma yapt ki melik ve ei onunla daha sonra da grmek istediler. Sadk daha sonraki ziyaretlerinde daha da beenildi. Onu haksz yere sulayan Kskancn tm serveti ona verildi; ama Sadk bunlarn tmn Kskanca geri verdi. Kskan tm bunlardan yalnzca maln yitirmemi olmann sevincini duydu. Melikin gznde Sadk'n deeri her geen gn daha da artt. Onu tm elencelerine aryor, devlet ilerinde akl danyordu. Melike de onu o kadar beeniyordu ki bu durum kendisi, melik, Sadk ve lke iin tehlikeli olabilecek dereceye varmt. Sadk mutluluun zor olmadna inanmaya balamt.

Page 14

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

YLK YARII

Babil'de be ylda bir kutlanan bir bayram gelmiti. Babil greneklerine gre, her be ylda bir kez, en eli ak ve en iyiliksever insan seilirdi. Seici kurulda soylular ve rahipler yer alrd. Kentin ynetiminden sorumlu vali son be ylda yaplan gzel eyleri anlatr, sonra oylamaya geilir ve karar melik aklard. Bu bayrama lkenin en uzak yerlerinden insanlar gelirdi. Kazanan kii mcevherlerle ssl kupasn melikin elinden alrken, melik onu "El aklnzn dln size veriyorum. Tanr bana sizin gibi insanlar balasn!" diye kutlard.

O gn gelince melik tahtna kt, soylular ve rahipler yerlerini aldlar; seyirciler de atlarn hz veya klcn gcyle deil, erdemle kazanlan bu oyunu seyretmek iin alana dolutular. Vali bu dl kazanabilecek iyi insanlar ve yaptklarn sralad. Sadk'n Kskanca servetini geri vermesinden sz etmedi; nk bu, dl alabilecek bir davran deildi.

nce bir kady vd. Bu kad, kendi sorumlu olmad halde bir yurttan mahkemesinde haksz bir yargya varm, durumu sonradan renince yurttan kaybn karlamak zere tm servetini vermiti.

Sonra bir genten sz etti. Bu gen sevdii kzla evlenmek zereyken, bir arkadann bu kzn akndan lmek zere olduunu duyunca, aradan ekilmi ve stelik verdii balk parasn da geri almamt.

Daha sonra Hirkanya savanda byk bir erdem rnei gsteren bir askeri anlatt. Nianlsn karmaya alan dman askerleriyle bouan bu askere, dier baz Hirkanya askerlerinin az tede annesini

Page 15

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

karmak zere olduunu haber vermilerdi. Asker alayarak nianlsndan zr dilemi, koup annesini kurtarmaya gitmiti. Dndnde nianlsn lmek zere bulunca kendi canna kymak istemiti. Ancak annesi ona, kendisine bakacak baka kimsesi olmadn syleyince yaama gc bulmutu.

Seiciler bu askeri beeniyorlard. Melik sz ald: "Bu askerin ve dierlerinin davranlar gzel; ama beni artmadlar. Oysa Sadk dnk bir davranyla beni artt. En nemli vezirlerimden Coreb'i azletmitim. Ondan hep ikyeti olduum halde grevliler ona ok yumuak davrandm sylyorlard. Sadk'a ne dndn sordum; o da bana vezirin iyi olduunu syleme cesaretini buldu. Gemite yanln servetiyle deyenleri, akndan vazgemeye raz olanlar, annesi iin sevgilisini feda edenleri ok grmtm. Ama kovulan bir vezir iin iyi eyler syleyen bir saray grevlisi hi grmedim. Bu sz edilen iyi insanlarn her birine yirmi bin altn veriyorum; ama kupay Sadk'a vereceim."

Sadk sz ald: "Efendim, kupay siz hak ediyorsunuz. Kendi buyruunuza kar gr bildiren bir kulunuza kzmamakla, en artc davran siz gsterdiniz."

Herkes melike ve Sadk'a hayran kald. Servetini veren kad, sevgilisini arkadayla evlendiren gen ve annesini nianlsna yeleyen asker dllerini aldlar; adlar eli aklar kitabna yazld. Sadk kupay ald. Melik iyi bir ad yapt ama bu ok srmedi. O yl enlikler daha grkemli oldu; Asya'da bunun ans hl srer. Sadk "Artk mutluyum!" diyordu. Ama yanlyordu.

VEZR

Page 16

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Melik bavezirini yitirmiti. Bu greve Sadk' getirdi. Babil'in tm gzel kadnlar bu seimi alkladlar, nk imparatorluk kurulduundan beri bu kadar gen bir vezir olmamt. Ama saray grevlileri beenmediler; kskan komusu fenalk geirdi ve burnu iti. Sadk melik ve melikeye teekkr ettikten sonra gidip papaana da teekkr etti: "Gzel ku, yaamm kurtaran ve beni vezir yapan sensin. Meliklerin at ve kpei bana ktlk edilmesine yol amlard, ama sen bana iyilik ettin. te insann yazgs nelere bal! Bu tuhaf mutluluk belki de abuk bitecek." Papaan yantlad: "Evet." Bu szck Sadk' artt; ancak fizik bilimine inand iin papaanlarn gelecei grebileceine inanmyordu. Sonra kendini abuk toparlayp vezirlik grevine drt elle sarld.

nce insanlara yasalarn kutsal gcn retti; bunu yaparken kendi kiisel arln duyumsatmad. Divandaki dier vezirlerin sesini ksmad; her biri ekinmeden grn aklayabiliyordu. Bir konuyu karara balarken karar veren o deil, yasayd. Yasa ok sert olduunda onu yumuatabiliyor, yasa olmad zaman da Zerdt'n bu durumda ne yapacan dnerek karar veriyordu.

Uluslar u byk ilkeyi ondan rendiler: Bir susuzu cezalandrmaktansa bir suluyu salvermek daha iyidir. O, yasalarn caydrc olduu kadar insanlara yardm edici olmas gerektiine inanyordu. Sadk'n balca yetenei, dierlerinin karanlkta brakmak istedikleri gerei aratrmak oldu.

Bu yeteneini greve geldikten hemen sonra insanlara gsterdi. Babil'in tannm bir tccar Hindistan'da lmt. Bu adam evlendii kadnn iki erkek kardeini kendi ocuu olarak zerine aldrmt. Mirasnda iki kardee eit pay verdikten sonra, kendisini daha ok sevdiini ispat edecek olana otuz bin altn daha vereceini belirtmiti. Byk karde babasna grkemli bir mezar yaptrd. Kk karde ald mirasn bir ksmn kz kardeine, yeni bir evlilik yapabilmesi iin, eyiz olarak verdi. Komular "Byk olan babasn daha ok seviyor; kk olan kz kardeini daha ok seviyor. Otuz bin altn byk kardee vermeli." dediler.

Sadk iki kardei yanna ard. Bye "Babanz lmedi, gelen haberlere gre iyilemi olarak Babil'e dnyor," dedi. "Tanr'ya krler olsun," dedi byk olan, "Ama bu mezar yaptrmak iin o kadar harcama yaptm." Sadk ayn haberi kk kardee bildirdi. Kk olan "Tanr'ya krler olsun. Tm varm babama geri vereceim. Ama kzkardeime verdiimi onda brakmasn isterdim." deyince Sadk ona "Hibir eyi geri vermenize gerek yok," dedi, "Otuz bin altn sizindir. Babanz siz daha ok seviyormusunuz."

ok zengin bir kz iki rahibe evlilik sz vermiti. Her ikisinden birka ay ders aldktan sonra gebe kald. kisi de onunla evlenmek istiyordu. Kz "Beni hangisi lkeye bir ocuk verebilecek duruma getirdiyse onunla evleneceim," dedi. Rahiplerden biri "Bu hayrl ii ben yaptm," dieri de "Bu yararl ii ben yaptm," dedi. Kz yine "ocuuma en iyi eitimi hangisi verirse onu babas olarak seeceim," dedi. Bir olan ocuu dourdu. Her iki rahip de onu yetitirmek isteyince dava Sadk'n nne geldi. Sadk rahiplerden birine sordu: "Ona ne reteceksin?" Rahip "Ona dinsel konumann sekiz blmn, yldzbilimi, eytan bilimlerini, salt ve belirsiz olan, soyut ve somutu, monadlar (2) ve nceden kurulmu

Page 17

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

dzeni reteceim." Dier rahip "Onu adil ve dost olmaya deer bir insan yapacam," deyince Sadk ona unu syledi: "ocuun babas olup olmadn bilmiyorum, ama bu kzla sen evleneceksin."

TARTIMA VE OTURUMLAR

Bylece her gn aklnn parlts ve ruhunun gzelliini sergiliyordu Sadk; halk ona hayrand ve stelik onu seviyordu. nsanlarn en mutlusu olduunu dnyordu herkes. Tm lkede n yaylmt; kadnlar onu beenerek szyordu; yurttalar adaletini beeniyor, bilim adamlar onu yol gsterici olarak gryorlard. Rahipler bile onun yal Yebor'dan daha ok ey bildiini itiraf ediyorlard. Anka kuu iin onu dava ettikleri gnler geride kalmt; ona inanlr gelen her eye insanlar da inanyordu.

Babil'de bin be yz yldr sregelen ve lkeyi iki inat mezhebe blen bir tartma vard: Bir mezheptekiler Mitra tapnana sol admla girilmesi gerektiine inanyor, teki mezhepse buna kar kp sa admlaryla girmekte direniyorlard. Kutsal ate bayram yaklatnda halk Sadk'n hangi mezhebi yeleyeceini merak eder oldu. Tm dnya sanki onun iki ayandan baka ey grmez olmutu. Tren gn, halkn merakl baklar arasnda Sadk iki ayan birletirdi ve eikten zplayarak tapnaa girdi. Sonra yapt konumada, yeri ve g yaratan Tanr'nn insanlarn sa veya sol ayandan birini yelemeyeceini anlatt.

Kskan ve kars Sadk'n konumasnn iyi olmadn, yeterince rnek vermediini ve akc olmadn ileri srdler. "Onu dinlerken denizlerin dalgalandn, yldzlarn kaydn veya gnein mum gibi eridiini duyumsamyoruz; onda saf dou deyii yok." diyorlard. Sadk akln deyiiyle konuuyordu. Herkes ondan yana oldu; drst olduu, aklc konutuu veya iyiliksever olduu iin deil, bavezir olduu iin.

Page 18

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Yine aklc adaleti sayesinde, beyaz ve siyah rahipler arasndaki tartmay da zmledi. Beyazlar douya dnk olarak, siyahlar da batya dnk olarak yakarmann gnah olduunu ileri sryorlard. Sadk herkesin istedii ynde yakarabileceini karara balad.

Bylece tm zel ve kamu davalarn abuklatrarak leye kadar iini bitiriyordu. Gnn kalan blmndeyse Babil'i gzelletirmek iin urayordu. Tiyatrolarda herkesin alad trajediler ve gld komediler oynatyordu. Modas gemi fakat beeniye deer her eyi yeniden canlandryordu. Sanatlardan daha ok bildiini ileri srmyordu; onlar dllendiriyor ve yeteneklerinden gizli bir kskanlk duymuyordu. Akamlar melik ve zellikle melikeyi elendiriyordu. Melik "Byk vezir!" ve melike "Sevimli vezir!" diyor ve ikisi birden ekliyordu: "Aslmas ok byk kayp olur!"

Hibir saray grevlisi onun kadar bayanlardan grme istei almad. Hi tanmad pek ok kadn onunla gnl ilikisine girmek istiyordu. Kskancn kars ilk gelenler arasndayd; ona kocasnn davranlarn bandan beri onaylamadn, Tanr' Mithra, Zend-Avesta ve kutsal ate zerine ant ierek belirtti. Sonra kocasnn ok kskan ve kaba olduunu syledi; Tanrlarn onu cezalandrmak iin, insan lmszle yaklatran o yetenekten yoksun braktn itiraf etti. Bu arada dizban drd. Sadk her zamanki kibarlyla onu yerden ald ama bayann dizine yeniden balamad. Bu kk yanl daha sonraki byk ykmlarn kayna oldu. Sadk bunu hemen unuttu, kskancn kars hi unutmad.

Her gn birok bayan geliyordu. Babil'in gizli kaytlar onun bir kez bedeninin isteine yenik dtn, bayan dalgn bir biimde kucaklarken zevk almaktan ardn ileri srerler. Farknda olmadan sevgi belirtileri gsterdii bu kadn Melike Astarte'nin oda hizmetisiydi. Bu sevimli kadn kendisini yle avutuyordu: "Babil'in ileri ok youn olmal, bu adam ak yaparken de onlar dnyor." Birok erkein hibir ey demedii veya kutsal szckler haykrd bir anda Sadk "Melike!" diye haykrmt. Hizmeti nce onun devlet sorunlarndan ban ayrp kendisine "melikem!" dediini sand. Fakat Sadk yine dalgn bir biimde Astarte'nin adn mrldand. Byle mutlu anlarda her eyi iyimser yorumlayan kadn bunun "Melike Astarte'den daha gzelsiniz!" anlamnda sylendiini dnd. Sonra Sadk'n yanndan gzel armaanlarla ayrld. Gidip iten arkada olan kskancn karsna bandan geen serveni anlatt. Kskancn kars Sadk'n hizmetiyi yelemi olmasndan byk fkeye kapld: "Bak bu grdn dizban balamaya gnl indirmedi, imdi onu takmak bile istemiyorum," deyince hizmeti kz "Aa, siz de melikenin dizbandan kullanyorsunuz! Yoksa ayn terziden mi alyorsunuz?" diye sordu. Kskancn kars yant vermeden derin dnceye dald, sonra kocasyla konumaya gitti.

Bu arada Sadk saray grmeleri veya mahkeme srasnda dalp gittiini fark ediyor, ama bunun nedenini bulamyordu; tek znts bu saylrd.

Bir gece bir d grd: nce, kuru otlar arasnda uyuyor ve bu otlarn arasndaki birka diken ona batyordu. Sonra gl yapraklarndan bir yatakta uyurken yapraklar arasndan kan bir ylan onu zehirli

Page 19

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

diliyle yreinden yaralyordu. Dnd: "Eskiden dikenli ama kuru otlar arasnda yatardm; imdi ise gl yapraklar zerinde yatyorum. Peki ylan nerede?"

KISKANLIK

Sadk'n mutluluu ve zellikle erdemi, onun ykmna neden oldu. Her gn melik ve onun soylu ei Astarte ile grme yapard. Bu konumalarda hoa gitme istei, gzelliin sslenme istei gibi,onu esprili olmaya zorluyordu. Bylece Astarte, kendisi de farknda olmadan, Sadk'n genlii ve zarafetinden etkileniyordu; safln ortasnda bir tutku gittike byyordu. Astarte art niyetsiz ve ak olarak, kocasnn beendii bu adamla birlikte olmaya can atyordu; onu kocasna vyor, hizmetilerine anlatyordu. Sadk'a armaanlar verirken aklndakinden ok daha anlaml iltifatlar ediyordu. Ksaca hizmetinden honut olduu bir grevliyle konutuunu dnyordu, ama szleri bazen mantkl bir kadnn sylemek istediini ayordu.

Astarte, tek gzllerden nefret ettiini syleyen Samira'dan ve kocasnn burnunu kesmeye kalkan dier kadndan ok daha gzeldi. Astarte'nin itenlii, yz kzararak syledii tatl szleri, karmak istedii baklar sonunda Sadk'n yreinde, onun da ard bir atei yaktlar. nce buna kar direndi; felsefeden yardm istedi, ondan bilgi klar ald ama yreini serinletemedi. Grev, vefa ve hkmdarn kutsal haklar gibi kavramlar nnde fke tanrlar gibi dikiliyorlard. Savayor ve kazanyordu; ama bu zafer ona gzyalar ve inlemelere mal oluyordu. Artk melikeyle o ho zgrlk iinde konuamyor, gzlerini bir bulut kaplyordu. Konuurken ksa ve resmi oluyor, melikenin yzne bakamyordu; elinde olmadan baktndaysa, melikenin yal gzlerinden alevler kyor ve sanki ona yle diyordu: "Birbirimize tapyoruz ama sevmeye korkuyoruz; ikimizin de ilendii bir atele kavruluyoruz."

Sadk melikenin yanndan, yrei tayamayaca bir ykle dolu, sersem gibi kyordu. rpnmalarn en iddetli bir annda dizini arkada Kadir'e at. Kadir ona "kendinden bile saklamaya alyorsun ama ben duygularn daha nce anlamtm," dedi. "Akn iaretleri kolay saklanamaz. Dn bir kere Sadk,

Page 20

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

madem ki ben fark ettim, melik de bu duygularn fark edip gcenebilir. O ok kskan bir adamdr. Sen duygularn Astarte'den daha ok bastrmaya alyorsun; nk sen bir filozofsun, oysa bir kadn; o henz kendini sulu saymadndan rahata baklarn konuturabiliyor. O bu dncede olduka korkmalsn. kiniz de bir karara varm olsaydnz, tm gzleri aldatmanz kolay olurdu. Oysa domakta olan ve engellenen bir sevgi sonunda patlar; karlk gren sevgiyse saklanmasn bilir." Sadk meliki aldatma dncesinden titredi; istemeden kapld bu sululuk duygusu arttka ona daha zveriyle hizmet eder oldu. Fakat melike Sadk'n adn o kadar sk anyor, andka yznn kzarmasna engel olamyor ve dalp gidiyordu ki melik rahatsz oldu. Grd eylere inand, grmediklerini de dledi. rnein, melikenin terlikleri mavi, Sadk'n terlikleri de mavi renkteydi; karsnn earb sar, Sadk'n bal da sar renkteydi. Bunlar ince bir hkmdar iin korkun ipularyd ve ksa srede kafasndaki kukular kesinlie dnt.

Hkmdar ve elerinin hizmetileri ayn zamanda onlarn yreklerinin casuslardrlar. Astarte'nin duygulu ve Moabdar'n kskan olduu ksa srede anlald. Kskan karsndan, melikeninkine benzeyen dizban saraya gndermesini istedi; stelik bu dizba da mavi renkteydi. Melik artk cn nasl alacan dnr oldu. Bir gece melikeyi zehirlemeye ve sabaha kar da Sadk' iple bomaya karar verdi. Acmasz bir harem aasna buyruklarn yerine getirmesini syledi. Bu srada melikin odasnda dilsiz bir cce vard; dilsiz olmasna karn sar olmayan bu cce sarayda bir eya gibi doal karlanrd. Melikeye kpek gibi bal olan bu dilsiz cce lm buyruunun verildiini duyunca dehete kapld. Birka saat iinde gerekleecek bu ykm nasl nleyebilirdi? Yazmasn bilmiyordu, ama resim yapmay renmiti ve yzleri benzeterek izebiliyordu. Btn gece melikeye anlatmak istedii eyi izmeye urat. Tablonun bir kesine harem aasna buyruk veren fkeli meliki izdi; bir masa zerine mavi dizba, sar balklar koydu. Tablonun ortasnda hizmetilerinin kollarnda lmekte olan melikeyi, onun ayaklarnn ucuna da Sadk'n boulmu cesedini kondurdu. Yar soumu bir gnei izerek bu kt olayn ne zaman olacan anlatmaya alt. Tabloyu bitince koup Astarte'nin hizmetilerinden birini uyandrd ve tablonun hemen melikeye verilmesini el kol hareketleriyle anlatt.

Gece yars Sadk, odasnn kaps vurularak uyandrld ve melikenin bir mektubu verildi. Sadk dte olduunu sanarak mektubu titrek bir elle at. Okuduunda umutsuzluk ve ylg iinde kald: "Vakit yitirmeden kan, Sadk, nk yaamnz tehlikede. Kan, bunu size akmz ve sar earbm adna buyuruyorum. Bense, gnah ilemedim, ama sulu gibi leceim."

Sadk konuacak gc bulamad. Arkada Kadir'i artt ve bir ey sylemeden mektubu ona gsterdi. Kadir ona mektuba uymasn ve hemen Memfis yoluna kmasn syledi. "Eer melikeyi grmeye gidersen, onun lmn abuklatrrsn; melikle konuursan yine onu yitirirsin. Melikenin yazgsyla ben ilgilenirim, sen kendi yazgnla ura. Ortala senin Hindistan'a gittiini yayacam. Yaknda senin yanna gelir, Babil'de olanlar anlatrm."

Kadir hemen sarayn gizli bir kapsnda iki gl deve hazrlatt; gsz Sadk' zorla bindirip yolcu etti, yanna da bir uak katt. Ksa sre sonra arkada gzden kayboldu.

Page 21

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bu saray gzdesi kaak Babil dnda bir tepeye geldiinde uzaktan saraya baknca dayanamayp bayld; ayldnda dnyalar iyisi melike iin gzyalar dkp lmek istedi. "nsan yaam nedir ki?" diye haykrd, "Ey erdemler, bana neye mal oldunuz! ki kadn beni alaka aldatt, sulu olmayan ve dierlerinden daha gzel olan ncs lmek zere! Yaptm iyilikler ykmm oldu; mutluluun doruklarndayken kendimi en iren ukurda buldum. Belki ben de kt yrekli olsaydm, imdi onlar gibi mutlu olurdum." Bu kara dncelerle gzleri ve yrei dolu olarak Msr yoluna koyuldu.

DVLEN KADIN

Sadk yolunu yldzlara gre iziyordu. Orion takmyldz ve parlak Sirius yldz ona Canope kutbuna doru yol gsteriyorlard. Gzmze zayf birer k gibi grnen bu ok byk k kreleri yannda, evrende kk bir nokta olmasna karn, byklenen insanoluna byk ve kutsal gibi grnen Dnya'y dnd. amurdan bir top zerinde birbirini yiyen bcekler gibiydi insanlar. Bu dnce onun ve Babil'in yazgsnn ne kadar nemsiz olduunu gstererek onu avuttu. Ruhu, duygularndan arnp sonsuz uzaklara atlmak istiyordu. Sonra, kendine gelip Astarte'nin lm olabileceini dnnce evren gznden siliniyordu; yalnzca lmek zere olan Astarte ve talihsiz Sadk vard.

Bu derin felsefe ve byk ac arasnda gidip gelirken bir yandan da Msr snrlarna yaklayordu. Ua kentin varolarndaki bir kasabay fark edince gidip ona kalacak bir yer arad. Bu arada Sadk ky bahelerinde geziniyordu. Yol kysnda alamakta olan bir kadn ve onu kovalayan fkeli bir adam grd. Kadn bu adamn dizlerine sarld, adam da bir yandan bararak onu dvmeye balad. Birinin dileyen yalvarna ve tekinin fkesine bakarak, aldatlm bir kocayla aldatm bir kadn olduklarn dnd. Ancak, kadn o kadar gzeldi ve hatta biraz da Astarte'ye benziyordu ki ona acd ve kocasndan nefret etti. Kadn Sadk'a "Bana yardm edin," diye haykrd, "bu acmasz adamn elinden beni kurtarn."

Bu lklar zerine Sadk koup aralarna girdi. Az bildii Msr diliyle adama yle dedi: "Biraz insanlnz varsa gzellie ve zayfla sayg gstermenizi dilerim. Ayaklarnzn altnda ve gzyalarndan

Page 22

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

baka savunmas olmayan doann bu bayaptna nasl kyarsnz?" Adam ac ac gld: "Ah, demek sen de onun sevgililerindensin. O zaman senden de almalym." diyerek kadn brakt ve mzran kaparak yabancnn zerine saldrd. Sadk soukkanl bir biimde vuruu savuturdu ve mzra yakalad. kisi ekiirken mzrak ikiye blnd. Msrl adam klcn ekince Sadk da ona uydu ve dvtler. Biri yzlerce atak yaparken dieri onu ustalkla savuturuyordu. Kadn imene oturup salarn dzeltmeye koyuldu. Msrl glyd ama Sadk daha ustayd. Birinin davranlarn fke ynetirken, dierinin akl koluna yn veriyordu. Sonunda Sadk adam yere drd ve klcn boynuna dayayp yaamn balayacan syledi. Msrl onun gevediini grnce hanerini birden ekip onu yaralad. Bu karl gren Sadk klcn adamn boazna saplayp onu ldrd.

Sadk kadnn yanna gelip "Onu ldrmek zorunda kaldm," dedi. "Artk zgrsnz, grdm en yrtc adamdan kurtuldunuz. Sizin iin baka ne yapabilirim, bayan?" diye sordu. Kadn "Geber git, kpek!" diye bard, "Sen benim dostumu ldrdn. Senin yreini koparabilseydim." Sadk "Byle bir dostunuz olmasna ardm. Sizi dvyordu, benden yardm istediniz diye beni de ldrmek istedi." deyince kadn "Keke yaasayd da beni dvseydi," diye alad, "Ben bu daya hak etmitim; onu kskandryordum." Sadk hem ard, hem de fkelendi: "Bayan, bu kadar gzel olmanza karn ben bile sizi dvmeyi isterdim; ama bu skntya girmeyeceim." Sonra kasabaya dnmek zere devesine bindi. Tam birka adm atmt ki Babil'den gelen drt atlnn barlarn duydu. Bunlardan biri kadn grnce "te o! Bize verilen tanma uyuyor," diye bard. Yerdeki lye bakmadan kadn yakaladlar. Kadn lklar atarak Sadk'a yalvaryordu: "Bir kez daha yardm edin, soylu yabanc! Size kzdm iin balamanz diliyorum. Yardm ederseniz lnceye kadar sizin olurum!" Ama Sadk'ta bu kadn iin dvme istei kalmamt: "Size bakalar yardm etsin."

stelik Sadk yaralanmt, kendisinin yardma gereksinimi vard. Bu drt Babil askerinin Melik Moabdar tarafndan gnderilmi olabileceini dnerek kaygland. vedilikle kasabaya dnerken, Babil'den gelen drt askerin bu kadn niye yakaladn ve kadnn tuhaf davrann dnyordu.

KLE

Page 23

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Msr kasabasna girdiinde evresini halkn sardn grd. Herkes onu gsteriyordu: "te gzel Missuf'u karan, Kletofis'i ldren adam budur!" Sadk onlara "Efendiler," dedi, "gzel Missuf'u karmaktan Tanr' beni korusun, nk o kaprisli bir bayan. Kletofis'i kendimi savunmak iin ldrdm. O, gzel Missuf'u acmaszca dvyordu, balamasn dilediim iin beni ldrmek istedi. Ben Msr'a snmaya gelmi bir yabancym. Sizin korumanza gereksinim duyarken, bir kadn karp kocasn niin ldreyim?"

Msrllar doru ve adil insanlard, onu balayp kente aldlar. nce yarasn tedavi ettiler, sonra kendisini ve uan ayr ayr sorgulayp gerei renmek istediler. Sadk'n bir katil olmadna inandlar, ama yasalara gre insan kan dkt iin klelie tutuklu edilmesi gerekiyordu. ki devesi kamu yararna satld; getirdii altnlar yoksullara datld; sonra uayla kendisi de kle pazarnda ak artrmayla sata karld. Setok adnda bir Arap tccar onun iin pey srd; ama ua efendisinden daha pahalya satld, nk adamn gl oluu deerini artryordu. Bylece Sadk uann yanna katld; ayaklarna zincir vurulup Arap tccarn evine gtrldler. Sadk yolda uan avutmak iin yaam zerine dncelerini sylyordu: "Gryorum ki kt yazgm senin yaamna da yansd. Yaammda o kadar tuhaf eyler grdm ki! Bir kpein getiini grdm iin cezalandrldm; anka kuu iin kaza aklmam istediler; meliki ven iir yazdm iin hapse atldm; sar balk giydim diye boazlanacaktm. imdi de dostunu dven bir adam yznden seninle birlikte kle diye satldm. Ama zlmeyelim, bunlar da geer; Arap tccarn baka kleleri de olduuna gre biz de onlarla ayn yazgy paylarz. Bu tccar iyi hizmet grmek istiyorsa klelerine iyi davranacaktr."

Tccar Setok iki gn sonra kleleri ve develeriyle Arabistan'a doru yola kt. Boyu Horeb lnde bulunuyordu. Yol uzun ve yorucu oldu. Yolda Setok Sadk'n uayla daha ok ilgileniyordu, nk bu kle iyi yk tayordu; tm iltifatlar ona oldu.

Horeb'e varmadan iki gn nce develerden biri ld; onun ykn klelere paylatrdlar; Sadk da payna deni ald. Klelerin iki bklm yrdn gren Setok glmeye balad. Sadk ona niin eilerek yrdklerini fizik denge kurallarna gre aklad. Tccar nce ard, sonra bu kleye daha baka bir gzle bakar oldu. Sadk onun ilgisini ektiini grnce, ona ticarette iine yarayabilecek birok eyi aklad: metallerin ve tahllarn eit hacmda farkl zgl arlklarn, hayvanlardan deiik yararlanma yollarn anlatt. Onun bilge biri olduunu anlayan Setok artk ona daha ok nem vermeye balad ve bundan hi piman olmad.

Boyuna vardklarnda Setok, daha nce iki tank nnde be yz altn vermi olduu bir Yahudiden borcunu demesini istedi. Ancak, o iki tank lm olduundan Yahudi, bir Arab kandrma frsat verdii iin Tanr'ya kredip, paray geri demeyi reddetti. Setok artk dnce danr olduu Sadk'a bu sorunu at. Sadk ona "Bu dinsize paray nerede vermitiniz?" diye sordu. "Horeb da eteinde byke bir tan yannda," dedi Setok. Sadk "Size borcu olan bu adamn huyu nasldr?" diye sordu. Setok "Dzencinin biridir," deyince Sadk "Onu sormuyorum; bu adam soukkanl ve sakin mi, yoksa aceleci ve atak biri midir?" dedi. Setok "Tandm en atak dzenbazdr." deyince Sadk "yleyse, izin verin mahkemede sizi ben savunaym," dedi. Setok Yahudiyi mahkemeye verdi; davaya kan Sadk "Sayn

Page 24

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

kadlar, bu adamn efendime olan be yz altnlk borcunu demesini istiyorum." diye balad. Yarg "Tanklarn var m?" diye sordu. "Vard ama ldler. Fakat parann verildii yerde byk bir ta vard, o tanklk edebilir. Buyruk verin grevliler bu ta getirsinler. Harcamalarn efendim Setok stlenecektir. Ta gelinceye kadar Yahudiyle ben burada bekleriz." Kad bunu kabul edip adamlar gnderdi ve dier davalar grmeye balad.

Gn bitmeye yakn kad Sadk'a sordu: "Ne oldu, ta niye hl gelmedi?" Yahudi buna glerek yant verdi: "Efendim, yarna kadar da bekleseniz gelemezler. nk o ta kaldrabilmek iin en az on be adam gerekir." Sadk kadya dnd: "Size tan tanklk yapacan sylemitim. Bu adam hangi tatan sz ettiimi bildiine gre paray aldn da aklam oldu." Yahudi nce ard, sonra her eyi itiraf etti. Kad onun ayn taa balanp, paray deyinceye kadar a susuz braklmasna karar verince demesi abuk oldu.

Kle sadk ve bu tan n ksa srede Arabistan'a yayld.

DUL ATE

ok mutlu olan Setok klesini yakn arkada olarak benimsedi. Daha nce Babil melikinin yapt gibi, onu yanndan ayrmyordu; Sadk bu kez efendisinin evli olmadna kretti. Efendisinin iyilik ve drstle yatkn olduunu kefetti. Onun eski Arabistan'da yaygn bir inan olan kutsal gklere, yani gne, ay ve yldzlara taptn grnce honut olmad. Onunla uzun uzun konutu; bu gk cisimlerinin ta veya aa gibi birer madde olduunu, tapnlacak eyler olmadn anlatt. "Ama," diyordu Setok, "Bunlar bize yarar salyor. Doay styor, mevsimleri dzenliyor. stelik o kadar uzaktalar ki insan onlara sayg gstermekten kendini alamyor." Sadk "u gemilerinizi tayan Kzl Deniz'den daha ok yararlanmyor musunuz? Bu deniz de yldzlar kadar eski deil mi? Uzakta olan eylere taplacaksa, Dnyann br ucundaki Kangurular lkesine de tapmak gerekmez mi?" Setok "Hayr, ama yldzlar o kadar parlak ki tapmamak olanaksz," dedi. Akam geldiinde Sadk yemek yedikleri adrda bir sr mum yakt; efendisi geldiinde mumlarn nnde diz kp "Aydnlklar Tanrs, bize hep yol gsterin," diye yakard. Sonra Setok'un yemeiyle ilgilenmeden yere oturup yemeine balad. Setok ona "Ne oluyorsun?" diye sorunca "Sizin gibi yapyorum, onlarn efendisini brakp bu mumlara tapyorum." diye yantlad. Setok klesinin verdii rnekteki derinlii kavrad. Sonunda Sadk'n bilgelii onu etkiledi ve yaratklar brakp onlarn yaratcsna tapmaya balad.

Page 25

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Arabistan'da o sralar, skitlerden kalma ve Hindistan'daki brahmanlarn Ortadou'ya yayd korkun bir gelenek vard. Evli bir adam ldnde, kars azize olabilmek istiyorsa, kocasnn yannda diri diri yaklmaya raz oluyordu. Bu, dul atei denilen bir trenle yaplrd. Bir boyun saygnl yaklan kadnlarn saysyla artyordu. Setok'un boyundan bir adam lnce, ok dindar olan ei Almona yaklmak istediini syledi, yerini ve gnn ilan etti. Sadk, efendisine bu gelenein ne kadar korkun ve insan soyuna zararl olduunu anlatt. lkeye ocuklar verebilecek veya dier ocuklarn yetitirebilecekken, gen dullarn yaklmasnn hibir yarar olmadn syledi; bunu durdurmann yolu olup olmadn sordu. Setok "Bin yldr kadnlar yaklmay istiyor. Zamann koyduu bir yasay kim bozabilir? Yanl da olsa eski bir yasa saygdeerdir," deyince Sadk "Akl daha da eskidir," dedi. "Siz boyun yallaryla grn; ben dul kadnla konuacam."

Kadnn evine gitti; nce onun gzelliini ve inceliine iltifat ettikten sonra bu gzelliin atee atlmasnn ne kadar yazk olacan syledi; cesareti ve kararln vd. Sonra, "Demek kocanz bu kadar seviyordunuz?" diye sordu. Arap kadn "Ben mi? Hi sevmiyordum ki onu. Kaba, kskan ve dayanlmaz bir adamd. Ama atee atlmay istiyorum," dedi. Sadk "O zaman atete yaklmann sizi eken bir yan olmal," dedi. "Korkudan titriyorum, ama zorunluyum. Ben dindar bir kadnm, yanmazsam onurumu yitiririm, herkes benimle alay eder." Sadk ona, bakalarnn dncesi iin yanmak istediini kabul ettirdi; sonra uzun uzun konuup, yaamn gzelliklerinden sz etti. O kadar gzel konutu ki kadnda Sadk'a kar bir ilgi uyand. Sadk ona "Yanmaktan vazgemi olsaydnz, ne yapmak isterdiniz?" diye sorunca, kadn "Benimle evlenmenizi isterdim," dedi.

Sadk'n yrei hl Astarte ile dolu olduundan bu neriyi duymazdan geldi. Hemen boyun bakanlarna gidip olan anlatt; yeni bir yasa koyarak dul kadnlarn gen bir erkekle bir saat ba baa kalmadan yanmalarna izin verilmeyecei kuraln getirmelerini tledi. O zamandan beri Arabistan'da hibir kadn atete yanmay istemedi. Bylece Sadk yzyllardan beri sren korkun gelenei bir gnde ykt. Gerekten de Arabistan'a bir iyilik melei gelmiti.

AKAM LEN

Page 26

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Setok dnyann en byk tccarlarnn katld Belzora'daki byk panayra giderken, artk yanndan ayrmad bilge klesini de gtrd. Sadk deiik lkelerden birok insann ayn yerde bulumasndan mutluluk duydu. Sanki tm Dnya Belzora'da toplanan bir aile gibiydi. kinci gnn akam yemeinde yannda bir Msrl, bir Hintli, bir inli, bir Rum, bir Keldani ve Arabistan'a sk gelip gittikleri iin Arapa konumay renmi birok konuk vard. Msrl fkeyle konuuyordu: "Bu Belzora ok kt bir yer! Dnyann en iyi mal iin bana bin altn vermediler." Setok sordu: "Neymi bu iyi mal?" "Halamn cesedi. O Msr'n en saygdeer kadnyd; her gittiim yere benimle gelirdi, ama yolda ld. Cesedini ok pahalya mumyalattm. lkemde olsaydm ok pahal satardm, ama burada bin altn bile vermediler." Msrl byle szlanrken bir yandan da halanm tavuktan almak iin uzand. Yanndaki Hintli onu elinden tutarak "Ne yapyorsunuz?" diye sordu. Msrl "Bu tavuktan yiyeceim," deyince Hintli "Sakn ha! Merhum halanzn ruhu bu tavua gemi olabilir; halanz yemi olursunuz. Tavuk halamak doaya aykrdr," dedi. Msrl "Doanza ve tavuunuza balarm ha! Biz Msrda kze hem taparz, hem de yeriz." deyince, Hintli "kz nasl yiyebilirsiniz?" diye sordu. "Elbette yeriz, yz otuz bin yldr yiyoruz, kimse de ikyeti olmad." Hintli: "Biraz abartyorsunuz. Hindistan'da doksan bin yldr insan yayor; bizim uygarlmz sizinkinden daha eskidir ve stelik Brahma kz yenmesini sizin onlar kebap etmeye balamanzdan ok nce yasaklamtr." Msrl : "Bizim Apis kz Tanrs yannda sizin Brahmanz kim olabilir! Bu Brahma ne gibi gzel iler yapmtr?" Hintli yantlad: "nsanlara okuma ve yazmay retti; stelik tm dnya satran oyununu ona borludur." Onun yanndaki Keldani sze kart: "Yanlyorsunuz; bu mucizeleri Balk Ohannis'e borluyuz, ona kretmeliyiz. Herkes bilir ki bizim tanrmz ok almldr; altn bir kuyruu, insana benzer kafas vardr ve gnde kez yakarmak iin karaya kar. Birok ocuu oldu, hepsi hkmdarlk yapt. Evimde bir resmi var, ona her gn tapyorum. stediiniz kadar kz eti yiyin, ama balk yemek gnahtr. Aslnda ikiniz de benim kadar soylu deilsiniz. Msrllar yz otuz bin yl, Hintliler seksen bin ylla vnmesinler; bizim drt bin yzyllk tarih kaytlarmz var. Bana inanp putlarnzdan vazgeerseniz size Ohannis'in birer resmini armaan edeceim."

Pekin'den gelen inli sz ald: "Msrllar, Keldanileri, Rumlar, Kelanileri, Brahmanlar, kz Apis'i, gzel Balk Ohannis'i saygyla anyorum. Ancak, bizim Li ve Tien (3) Tanrlarmz kzlerden ve balklardan stndr. lkemi tantmama gerek yok; Msr, Hindistan ve Keldanistan'n toplamndan daha byktr. Daha eski olmakla vnmyorum, nk eski olmak nemli deildir. Ama tarih kaytlarndan sz ediyorsanz, tm Asya bizim kaytlarmz kullanr; Keldaniler aritmetii renmeden ok nceye dayanan kaytlarmz vardr."

Rum haykrd: "Hepiniz ne kadar bilisizsiniz! Her eyden nce kaos vard; evreni bu duruma madde ve biim getirdi." Bu Rum ok uzun konuunca Keldani onun szn kesti; tartma srasnda ok imi olan bu konuk herkesten daha bilgili olduuna inanyordu. Ant ierek Tanr Teutas ve mee yaprandan baka konumaya deer konu olmadn syledi; kendisi her zaman cebinde mee yapra tard. Atalar skitler dnyaya gelmi en iyi kavimdi; evet bir ara insan eti yemilerdi ama bu, insann atalarna saygl olmasn engellemezdi. Ayrca, her kim Teutas'a kar konuursa onunla hesaplaacan syledi. Bunun zerine tartma rndan kt; Setok masada kan dkleceinden korktu. O zamana kadar sessiz kalm olan Sadk ayaa kalkt. nce en kzgn olan Keldani'yle konutu; hakl olduunu syleyerek ondan biraz mee yapra istedi. Sonra Rum'a dnp gzel konuma yeteneini vd. Bylece herkesi yattrd. En az inli'ye syledi, nk ilerinde en aklc o konumutu. Sonra onlara birlikte seslendi: "Dostlarm, bo yere tartyorsunuz, nk hepiniz ayn dncedesiniz." Bu szlere herkes kar knca, nce Keldani'ye sordu: "Siz aslnda bu mee yaprana deil, onu ve meeyi yapana tapyor deil misiniz?" Keldani "Evet," diye yantlad. "Siz, Msrl dostum, bu kzn znde, size kz balayana tapmyor

Page 27

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

musunuz?" Msrl dorulaynca Sadk srdrd: "Balk Ohannis yerini, denizi ve balklar yaratana braksa doru olmaz m?" Keldani "Kabul," dedi. "Hintli ve inli dostlarm, sizin gibi, bir yaratan olduunu kabul ediyorlar; Rum'un ssl szcklerinden bir ey anlamadm, ama eminim ki o da, tm madde ve biimin kayna olan bir stn Varlk'a inanyordur. Rum Sadk'n kendi dncesini iyi zetlediini syledi. "yleyse, hepiniz ayn dncedesiniz, kavga etmenize gerek yok." Bunun zerine konuklar kucaklatlar. Setok tm mallarn iyi bir fiyata sattktan sonra Sadk'la birlikte boyuna dnd. Kye girdiinde Sadk, yokluunda yarglanp sulu bulunduunu ve atete yaklacan rendi.

BULUMALAR

Sadk Belzora'dayken yldz dininin rahipleri onu cezalandrmaya karar vermilerdi. Atete yaklan gen dullarn mcevher ve altnlar onlarn hakk oluyordu; Sadk bunu engelleyerek onlarn nefretini kazanmt. nce Sadk'n Gk Tanrsn aaladn ihbar ettiler; tank olarak verdikleri ifadede Sadk'n, batan gnein denize dalmadn sylediini duyduklarn belirttiler. Bu korkun svg kadlar bile titretti; bu gnah szckleri duyduklarnda kendi giysilerini yrtmak istediklerini sylediler; Sadk deyecek olsayd belki bunu yaparlard. Sonunda onu atete yanmaya tutuklu ettiler. Setok dostunu kurtarabilmek iin btn gcn bouna harcad. Yaama yeniden balanm olan ve Sadk'a sevgi besleyen gen dul Almona onu kurtarmaya karar verdi. Kafasnda kurduu plandan kimseye sz etmedi. Sadk ertesi gn yaklacakt; onu kurtarabilmek iin bir gecesi kalmt. Bu iyiliksever ve nlemli kadn yle yapt:

En pahal taklar ve kokularyla sslenip yldzlar dininin tapnana gitti ve barahiple gizli bir grme yapmak istediini iletti. Bu saygdeer yal adamla ba baa kalnca ona yle dedi: "Byk Ay'nn kutsal olu, Boa burcunun kardei, Kpek Yldz'nn yeeni (bunlar barahibin unvanlaryd); size kukularm amaya geldim. Kocamn lmnden sonra kendimi yakmayarak byk gnah iledim. Oysa lml bir bedenden baka yitirecek neyim vard? stelik bedenim imdiden rmeye balad." Byle derken ipek giysisini aralayp plak ve bembeyaz omuzlarn gsterdi. "Gryorsunuz ya, hi bunlara deer mi?" Barahip yutkunarak bu omuzlarn pek deerli olduunu syledi. Dul kadn "Belki omuzlarmda biraz gzellik kalmtr; ama gslerimin artk prsdn kabul edin," diyerek giysisini biraz daha syrd ve barahibin mrnde grmedii gzellikte gslerini at. Bunlarla kyaslanrsa, fildii zerindeki bir gl

Page 28

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

goncas imir zerindeki kk boyas gibi veya suda ykanm kuzular kirli sar gibi kalrlard. Buna ek olarak iri kara gzleri, tatl bir alevle parlayan yanaklar, Lbnan dandaki kule gibi dzgn burnu, Arap denizindeki en gzel incileri ieren mercan gibi dudaklar yal adam birden yirmi ya genletiine inandrdlar. Barahip kadna akn ilan etti. Almona onun atelendiini grnce Sadk'n balanmasn istedi. "zgnm, gzel bayan, benim balamam bir ie yaramaz; nk dier rahibin de imzas gerekir." Almona "Siz yine de imzalayn," dedi. "Pekl, ama benimle olmanz kouluyla," dedi barahip. Almona: "Sevinerek, gne battktan ve Sheat yldz ktktan sonra evime gelin. Ben gl rengi bir divan zerinde olacam; bana istediinizi yaparsnz." Gen kadn barahibin imzasn alarak kt; yal adam, gcnn tesinde bir istekle dolu olarak, ykand, Seylan tarn, Tidor ve Ternata baharatlarndan yaplm bir iki iti ve Sheat yldznn kmasn bekledi.

Bu arada Almona ikinci rahibin yanna gitti. Bu rahip de ona gzellii yannda gne, ay ve dier yldzlarn snk kaldna yemin billah ediyordu. Ondan da ayn istekte bulundu ve karlnda ayn neriyi ald. Ona Gney yldznn kt saatte gelmesini syledi. Daha sonra srayla nc ve drdnc rahibin yanna geti, her birinden imzalar aldktan sonra ayr birer yldzn douunda gelmelerini syledi. mzalar tamam olunca nemli bir konu iin yarglar evine ard. Yarglar gelince drt imzay gsterdi ve Sadk'n affn satabilmek iin her birinin istedii bedeli syledi. Rahipler srayla gelmeye baladlar; her biri yarglar ve dier rahipleri grnce ardlar ve utandlar. Sadk kurtulmutu. Setok Almona'nn becerisinden o kadar mutlu olmutu ki onunla evlendi. Sadk kurtarcsnn ayaklarna kapanp teekkr ettikten sonra onunla esenleti. Setok onun gideceini duyunca alad; sonsuza kadar arkada kalmaya ve hangisi byk servet kazanrsa dierine haber vereceine ant itiler.

Sadk Suriye ynnde uzaklarken bahtsz Astarte'yi ve peini brakmayan kt yazgy dnyordu. "Ne yazk! Bir kpei grdm iin drt yz altn ceza dedim! Meliki ven acemice bir iir iin bamn kesilmesine tutuklu edildim! Melikenin earbyla ayn renkte balm var diye boazlanmam istendi! Dvlen bir kadn kurtarmak istedim diye kle gibi satldm! imdi de gen Arap dullarnn yaamn kurtardm iin yanmak zereydim!"

SOYGUNCU

Page 29

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Arabistan ile Suriye snrnda yaln bir kalenin yanndan geerken kaleden kan silahl Araplar onun evresini sardlar. "Neyin varsa bizim, cann da efendimizin maldr," diye bardlar. Sadk yant olarak klcn ekti; gzpek ua da ona uydu. stlerine gelen ilk Araplar devirdiler, ama saldrgan says iki katna kt. Sadk lene dek kar koymaya kararlyd. Bir kalabala kar iki kiinin direnmesi fazla uzun srmeyecek gibi grnyordu. Kalenin efendisi Arbogad bir pencereden Sadk'n yiitliini grnce ona sayg duydu. Aa inip adamlarn ayrd ve Sadk'n yanna geldi. "Topraklarmdan geen her ey, ayrca bakalarnn toprandan alabildiim eyler, hepsi benim malmdr. Ama sen yiit birine benziyorsun; senin iin ayrcalk yapacam." Onlar kaleye ald, adamlarnn onlara sayg gstermelerini istedi ve akam olunca Arbogad Sadk' yemee ard.

Bu kalenin sahibi soygunculuk yapan bir Arapt; bir sr ktln yan sra, bazen iyi iler de yapard: alarken agzl, ama datrken cmert; savata acmasz ama ticarette drst, elenirken sefih ama en olurdu. Sadk'n syleisini ok beenmiti; uzun bir yemekten sonra ona "Benim buyruuma girmeni isterim," dedi, "Bundan daha iyisini bulamazsn; belki bir gn benim yerimi alrsn." Sadk: "Bu soylu ura ne zamandan beri yaptnz sorabilir miyim?" Arbogad: "Genliimde baladm. Dzenci bir Arabn uaydm; iim dayanlacak gibi deildi. nsanlarn eit hakka sahip olduklar eylerden benim payma hibir ey dmemi olmasn kabullenemiyordum. Skntm yal bir Araba atm; o bana 'Olum, umutsuzlanma,' dedi, 'Vaktiyle ln ortasnda unutulmu bir kum tanesi yazgsndan yaknrm; yllar sonra elmas olmu. imdi Hint hkmdarnn tacn sslyor' Bu szler yreime iledi; o kum tanesi bendim ve elmas olmaya karar verdim. nce iki at alarak baladm; kendime ortaklar bulduktan sonra kk kervanlar soyacak gce eritim. Bylece insanlarla aramdaki eitsizlii gidermeye baladm. Bu dnyann nimetlerinden paym faiziyle birlikte aldm; bana herkes sayg duydu; bu kaleyi ele geirdikten sonra bu blgenin ba soyguncusu oldum. Suriye valisi beni buradan atmak istedi; ama artk ondan korkmayacak kadar zengindim. Valiye para verip kaleyi elimde tuttum. stelik beni bu blgedeki Arap boylarnn vergilerini toplamakla grevlendirdiler; imdi verdiimden fazlasn alyorum."

"Babil'deki vali, Melik Moabdar'n adna, beni ldrmesi iin buraya bir adam gnderdi. Bu adam elinde fermanla geldi; ben nceden haber almtm. Yannda getirdii drt adamn onun gz nnde bodurdum; sonra ona beni ldrrse ne kadar ihsan alacan sordum. yz altna kadar kabileceini syledi. Ona benim emrime girerse ok daha fazlasn kazanacan syledim. imdi yanmda ve en iyi yardmclarmdan biridir. Bana gven, sen de onun gibi yap. Melik Moabdar ldrldkten sonra Babil'de kargaa kaldan beri burada soygunculuk ileri ok ald."

Sadk haykrd: "Moabdar ld ha! Ya Melike Astarte ne oldu?" Arbogad "Bilmiyorum," dedi, "Tm bildiim, Moabdar akln karnca ldrmek zorunda kaldlar. imdi Babil hrszla, soyguncuyla doldu; tm lke aknlk iinde, soygunculuk iin daha iyisi bulunmaz." Sadk "Ama melike nerede, onun ne olduunu bilen yok mu?" diye umutla sordu. Soyguncu "Hirkanya'daki bir prensten sz ediyorlard; melike o kargaada lmemise imdi onun odal olmutur. Ben de bir sr kadn tutsak aldm, ama hibirini yanmda tutmadm. Gzel olanlar, kim olduklarna bakmadan, iyi paraya satarm. Ama soyluluk tek bana para etmiyor; irkin bir kadn melike de olsa alc bulamaz. Belki melike Astarte'yi de alp satmmdr; kimbilir belki lmtr. Senin yerinde olsam onun ne olduunu merak etmezdim." Byle

Page 30

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

diyerek daha ok imeye balad ve Sadk ondan daha fazla bilgi alamad.

Sadk sersemlemi, ne yapacan bilemez durumdayd. Arbogad srekli iiyor, fkralar anlatyor ve dnyann en mutlu adam olduunu syleyerek Sadk'n da kendisine katlmasn istiyordu. Sonra arabn etkisiyle gevedi ve uyumaya gitti. Sadk'n heyecan btn gece srd. "Demek melik delirdi ve ldrld! Ona acmaktan kendimi alamyorum. lke paralanmak zere ve bu soyguncu mutlu olabiliyor. Ey yazg! Bir haydut mutluyken doann bayapt bir kadn ya ok kt bir biimde ld, ya da u anda lmden beter bir yerde yayor. Ey Astarte! Sen neredesin?"

Sabah olunca Sadk kalede raslad herkese sordu; ama herkesin ok ii vard, kimse ona yant vermedi. Gece yeni bir soygun yaplmt, ganimetler paylalyordu. Bu kargaada yapabildii tek ey gitmek iin izin koparmak oldu. Vakit yitirmeden ve zgn bir yrekle oradan ayrld.

Sadk bir yandan yol alyor, bir yandan da talihsiz Astarte, Babil Meliki, arkada Kadir, mutlu soyguncu Arbogad veya Msr'da Babilli askerlerin kard kaprisli kadn, ksacas tm talihsizlikleri aklndan geiyordu.

BALIKI

Arbogad'n kalesinden birka fersah tede kk bir rman kysna geldiinde hl yazgsna zlyordu. Kyda uzanm bir balk grd; yorgun elleriyle bir a tutarken gklere haykryordu.

"nsanlarn en mutsuzu benim. Herkesin bildii gibi, Babil'de en tannm peynir yapmcs bendim, sonra

Page 31

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

ilerim bozuldu. Benim gibilerin bulabilecei en gzel kadna sahiptim, ama beni aldatt. Bir evim vard, onu yama edip yktlar. imdi bir kulbeye sndm, balklk yapyorum, ama hi balk tutamadm. Ey a! artk seni deil, kendimi suya atacam." Byle diyen balk yaamdan bkm bir adam gibi kalkp suya yrd.

Sadk dnd: "Demek ki benden daha mutsuz insanlar da varm." Bu dnceyle adam kurtarmak iin koup onu durdurdu. ten bir ilgiyle onun dertlerini dinledi. Yalnz olmadklar zaman insanlarn daha az mutsuz olduklar sylenir. Zerdt'e gre bu, arabozuculuktan deil, gereksinimden kaynaklanr. Byle durumdaki insanlar mutsuz birine karde gibi sarlr. Mutlu bir insann sevinci aalama gibidir; iki mutsuz, frtnada zayf iki aa gibi, birbirlerine dayandka daha gl olurlar.

Sadk ona "Kendinizi niye koyveriyorsunuz?" diye sorunca balk yantlad: "nk bir are bulamyorum. Babil'de Derlbak kynn en saygdeer adamydm; karmn da yardmyla en gzel peynirleri yapyordum. Melike Astarte ve Bavezir Sadk peynirlerimi ok beenirlerdi; en son onlara alt yz kalp peynir gndermitim. Bir gn param almak iin Babil'e gittim; melike ile Sadk'n ortadan kaybolduunu sylediler. Efendi Sadk'n evine kotum, melikin askerleri, ellerinde onun fermanyla, evi yasal bir biimde yamalyorlard. Oradan melikenin mutfana gittim; uaklarn bir blm ldn, bir blm tutuklu olduunu, dierleri de katn sylyorlard. Ama tm de peynirlerimin parasn demeyeceklerini sylediler. Karmla birlikte, mterilerimden Efendi Orcan'n kkne gittik; ondan bize yardmc olmasn istedik. O karm elimden ald, beni kovdu. Karm en nefis peynirlerden daha beyazd; yanaklar Sur kumandan daha parlak krmzyd. Karma mektup yazp Orcan'n evine gnderdim. Haberciye demi ki: "Ah evet, bu mektubu yazan adamdan bana sz etmilerdi; iyi peynir yaparm; peynir getirirse aln ve parasn deyin."

"znt iinde mahkemeye bavurmak istedim. Alt altnm kalmt; ikisini dantm avukata, ikisini davaya bakan yargca, kalan ikisini de mahkeme yazmanna vermek zorunda kaldm. Mahkeme daha balamadan karmdan ve peynirlerin deerinden daha fazlasn harcamtm. Kyme dnp evimi sataym da karm kurtaraym dedim."

"Evim altm altn ederdi; ama be parasz ve acelem olduunu grdler. Birinci mteri otuz, ikincisi yirmi ve ncs de on altn nerdiler. O kadar aresizdim, tam kabul edecektim ki o srada Hirkanya'dan bir prens Babil zerine yrd ve yolundaki her eyi yakp ykt. Evimi nce talan edip sonra yaktlar."

"Bylece param, karm ve evimi yitirdikten sonra bu grdn yere geldim ve balklk yaparak yaamaya uratm. Ama insanlar gibi balklar da benimle alay ediyorlar; hibir ey tutamyorum; alktan lmek zereyim. Sen dert ortam yabanc efendi, sen olmasaydn lmek zereydim."

Balk bandan geenleri byle bir rpda anlatmad; nk Sadk ikide bir onun szn kesiyor, "Peki melikeye ne oldu? Onun ne olduunu biliyor musun?" diye soruyordu. "Hayr, efendim. Yalnzca melike ve

Page 32

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Sadk'n peynirlerimin parasn demediklerini, karm elimden aldklarn ve umudum kalmadn biliyorum." Sadk: "Belki de parann bir ksmn geri alrsn. Bu Sadk denen adamn drst olduunu duymutum. Eer tahminim doru kar da Babil'e geri dnerse size borcunu fazlasyla deyecektir. Pek namuslu olmad anlalan karnza gelince, onu yeniden kazanmaya almayn. Bana gvenip Babil'e geri dnn. Ben atl ve siz yayan olduunuza gre, sizden daha nce orada olurum. Tannm bir ailenin olu olan Kadir'i bulun; ona arkadan grdnz syleyin ve beni onun evinde bekleyin. Haydi bakalm; talihiniz hep byle gitmeyecek." Sonra gkyzne dnp szn srdrd:

"Ey her eye gc yeten Orosmade! Bu adam avutmak iin beni buldun. Ya beni avutmak iin kimi gndereceksin?" Sonra Arabistan'dan getirdii parann yarsn balkya verdi. Adam akn ve mutlu, Kadir'in arkadann ayaklarn pyordu: "Siz bir kurtarc meleksiniz."

Bu arada Sadk yine Astarte'den haber alamam olmann zntsyle alyordu. Balk haykrd: "Siz efendim, bu kadar iyi bir insan, yoksa siz de mutsuz musunuz?" Sadk "Senden yz kat daha fazla mutsuzum," diye yantlad. "Veren bir insan alandan daha mutsuz olur mu?" Sadk: "Senin mutsuzluun gereksinimden kaynaklanyor, benimki yreimde." Balk: "Yoksa Orcan sizin de mi karnz ald?" Bu soru Sadk'a tm grd ktlkleri anmsatt. Melikenin kpeinden balayarak, bandan geenleri balkya anlatt. Ona "Orcan Tanr'nn cezasn fazlasyla hak etti," dedi, "Ama nedense bu tr adamlara yazg yardm ediyor. Her neyse, sen Kadir'in evine git, beni bekle." Bunun zerine ayrldlar; balk talihine krederek yrd; Sadk yazgsndan yaknarak atn koturdu.

BASLKOS (4)

Sadk yeilliklerle dolu bir otlaa geldiinde birok kadnn dikkatle yerde bir eyler aradn grd. lerinden birine yaklap onlara yardmc olup olamayacan sordu. Suriyeli kadn ona "Sakn ha! aradmz eye ancak bir kadn eli deebilir," dedi. Sadk "Ne tuhaf? Yalnzca kadnlarn dokunabildii bu ey nedir?" diye sordu. Kadn "Basilikos ylan" dedi. "Onu niin aryorsunuz?" Kadn: "u rmak kysnda

Page 33

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

grdn kalenin beyi ve bizim efendimiz Ogul hastaland. Hekim glsuyunda piirilmi basilikos eti yemesini istiyor. Bu az raslanan ylan yalnzca kadnlarn kendisini tutmasna izin verdii iin, efendimiz Ogul hangimiz bulursa onunla evleneceini duyurdu. imdi ltfen beni brakn, yoksa dier kadnlar benden nce onu bulabilir."

Suriyeli kadnlar aramay srdrrken Sadk uzaklat. Biraz tedeki dere kysndan geerken yerde uzanm, ama bir ey aramayan bir kadn grd. Uzun boylu ve yz tlle rtlyd. Kadn dere kysnda bir yandan iini ekiyor, bir yandan da elindeki ubukla kumda bir eyler iziyordu. Sadk kadnn ne izdiini merak edip yaklat; S ve A harfleri izilmiti. Sonra D harfi yazldn gren Sadk heyecanland. Daha sonra kendi adn kuma yazlm grnce ok ard. Bir sre sessiz kaldktan sonra "Ey saygdeer bayan," dedi, "bu talihsiz yolcuya syler misiniz, o gzel elinizle niin SADIK adn yazdnz?" Bu sesi duyan kadn bir lk atp yzndeki tl at ve Sadk'n kollarnda bayld. Bu kadn Sadk'n sevgilisi ve Babil Melikesi Astarte idi. Gen adam bir sre hi konuamad; sonra sevgilisinin gzlerini ap kendisine baktn grnce "Ey her eye gc yeten tanrlar!" diye haykrd, "Bana Astartemi burada ve bu durumda geri veriyor musunuz?" diyerek yerlere kapand ve Astarte'nin ayaklarn pmeye balad. Babil melikesi onu yerden kaldrd; yanna oturttu. Bir yandan da gzlerinin dinmeyen yan siliyordu. Sadk'a bandan geenleri sordu. kisi de yreklerinin frtnasn biraz dindirdikten sonra gen adam, bu dere kysna gelinceye kadar bandan ne getiyse anlatt. "Fakat, benim talihsiz melikem, siz bu ssz dere kysnda, kle giysileri iinde ve basilikos arayan dier kle kadnlar arasnda nasl bulunuyorsunuz?"

Gzel Astarte "Onlar basilikos ararken ben size neler ektiimi anlataym," dedi. "Biliyorsunuz kocam melik sizin insanlarn en iyisi olmanzdan honut olmad; bir gece beni zehirleyip sizi de bomaya karar vermi. Tanr'ya kr, kk dilsiz uam bana haber verdi. Kadir sizi yolcu ettikten sonra gizli bir geitten benim odama geldi. Beni karp Orosmade tapnana gtrd; orada rahip kardeine teslim etti. Beni byk bir yontunun altlnn iindeki bolua sakladlar. Orada mezarda gibiydim; ama rahip bana gerekli her eyi salyordu. Gn aarrken melikin eczacs saraydaki odama elinde bir kadeh zehirle, bir dier asker de sizin evinize elinde mavi ipekten bir boma ipiyle gittiler; ama kimseyi bulamadlar. Kadir, meliki daha iyi kandrabilmek iin, saraya gidip ikimizi de ihbar etti. Sizin Hindistan yoluna, benim de Memfis'e katm syledi. Melik pelerimizden atllar gnderdi."

"Beni arayan atllar beni tanmyorlard; yzm kocamn rzasyla yalnzca size gstermitim. Tanmlama zerine gittikleri Msr snrnda bana benzeyen, belki benden daha ekici, bir kadna raslamlar. Onun Babil melikesi olduundan emin olarak yakalayp Moabdar'a getirdiler. Melik yanll grnce kplere bindi; ancak bu kadna yakndan baknca onu beendi ve ksa srede avuntu buldu. Ad Missuf olan bu kadnn ok kaprisli olduunu sylediler. Moabdar' kendine balad ve onunla evlenmesini salad. Evlendikten sonra gerek huyu ortaya kt; artk korkusuzca her trl lgnl yapyordu. Yal bir adam olan barahibin kendi nnde raks etmesini buyurdu; adam kar koyunca ona ikenceler etti. Baseyisten reelli turta piirmesini istedi; asker adam ben alk bilmem dediyse de dinletemedi. Pastay yapp getirdiinde, Mussif onu yank buldu ve baseyisi kovdurdu. Bu greve kendi ccesini getirdi. Daha sonra bavezirlik makamna ocuk yata bir ua getirtti. Bylece Babil'i ynetmeye balad. Halk beni aryordu. Kskanlk bunalmna girmeden nce drst bir adam olan melik, bu kaprisli kadna duyduu ak yznden tm erdemlerini unutmutu. Kutsal ate bayramnn ilk gn tapnaa geldi. Benim saklandm yontunun nnde diz kp tanrlardan Missuf'a akl vermelerini diledi. Ben saklandm yerden sesimi kalnlatrp bardm: "yi bir kadn ldrmek isteyip sonra da kt bir kadnla evlenen zorba bir melikin dileklerini kabul etmiyoruz." Moabdar bu szleri duyunca korktu ve akl bandan gitti.

Page 34

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Benim kehanetime Missuf'un eziyetleri de eklenince ksa srede delirdi."

"Delilik ona gkten bir ceza gibi gelince, halk bunu bir iaret sayd. Ayaklanmalar balaynca herkes silaha sarld. Uzun bir dnem bar iinde olan Babil'de kanl bir i sava balad. Beni yontunun iinden karp kar topluluun bana getirdiler. Kadir sizi Babil'e getirmek iin Memfis'e gitti. Bu durumu haber alan Hirkanya prensi ordusuyla gelip nc bir topluluk oluturdu. Melik, lgn Msrl kadnn etkisiyle, hazrlkszca bu glerin zerine yrd. Savata Moabdar ldrld, Missuf kazananlarn eline dt. Ben de ayn sralarda Hirkanya ordusuna yakalandm ve Missuf'la birlikte prensin nne karldm. Prensin beni Msrl'dan daha gzel bulduunu sylersem hounuza gidebilir; ama beni saraya kapattn duymaktan honut olmazsnz. Prens nemli bir askeri giriimden sonra bana dneceini syledi. Talihime kstm; Moabdar ldne gre artk Sadk'n olabilirdim, ama bu barbarn eline dtm. Duygularm ve konumumun verdii gururla ona, bana sahip olamayacan syledim. Baz insanlarda doutan yle bir zyap gc olurmu ki bir bak veya bir szle karsndakinin ne kadar aalk olduunu duyumsatrm. Hirkanyal beni yant vermeye deer bulmayarak harem aasna, benim kstah ama gzel olduumu syledi; ona seferden dnnceye kadar bana iyi bakmalarn, gzde odalk konumunda tutmalarn ve onun tarafndan onurlandrlmaya hazr duruma getirmelerini istedi. Ona kendimi ldreceimi syledim; o bana bu szlere inanmadn, kimsenin kendini ldrmediini syledi ve papaann kafese kapatan bir adam gibi oradan ayrld. Dnyann en gl melikesi, stelik Sadk'n sevgilisi iin ne zor bir durum!"

Bu szler zerine Sadk sevgilisinin ayaklarna kapanp alad. Astarte onu sevgiyle kaldrp srdrd: "Bir barbarn tutsa ve birlikte kapatldm lgn bir kadnn rakibi olmutum. Missuf bana Msr'da olanlar anlatt. Kendisini kurtaran yabancy tanmlarken sz ettii gnn tarihinden, bindiiniz deveden ve dier bilgilerden o yabancnn siz olduunuzu anladm. Artk Memfis'e ulatnza inanmtm; bir yolunu bulup ben de oraya kamaya kararlydm. Msrl'ya "Gzel Missuf," dedim, "Siz benden daha almlsnz, Hirkanya prensini benden daha iyi elendirebilirsiniz. Kamama yardm edin, bana iyilik ederken bir rakipten kurtulmu olursunuz." Missuf kabul etti; ka plann birlikte yaptk. Yanma Msrl bir hizmeti kadn katp gizlice kamam salad."

"Arabistan snrna gelmitim ki oralarn tannm soyguncusu Arbogad beni kard ve tccarlara satt; onlar da beni Efendi Ogul'un yaad bu kaleye getirdiler. Ogul beni kim olduumu bilmeden satn ald. Bu adam yemekten baka bir ey dnmeyen biri; dnyaya ziyafet ekmek iin geldiini sanyor. Ar imanl yznden sk sk yrei tkanyor. yi sindirim yapt gnlerde yz vermedii hekimi, ar yedii gnlerde aryor. Hekim onu gl suyunda pimi basiluikos eti yerse iyileeceine inandrd. Efendi Ogul odalklarndan hangisi ona basilikos getirirse onunla evleneceini syledi. Grdnz gibi bu onuru dier hanmlara brakmtm; hele sizi grnce onu bulmaya hi niyetim yok."

Bunun zerine Sadk ve Astarte o zamana kadar gizledikleri duygularn, ac ekmi soylu yreklerinden gelen szcklerle birbirlerine anlattlar; gklerde sevgiyi dzenleyen emberler bu szckleri Vens'e kadar ulatrdlar.

Odalk kadnlar Ogul'un kalesine elleri bo dndler. Sadk Ogul'un yanna kp kendini tantt ve yle

Page 35

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

dedi: "lmsz salk melekleri sizi kutsasn! Ben hekimim; hastalnz duyunca koup geldim ve yanmda gl suyunda pimi basilikos eti getirdim. Sizinle evlenmek istediimi sanmayn; yalnzca yeni satn aldnz Babilli odal salvermenizi diliyorum. Eer sizi iyiletiremezsem, onun yerine lnceye kadar Byk Efendi Ogul'un klesi olmaya razym."

Bu neri kabul edildi. Astarte, onu olup bitenlerden haberdar etmeye sz vererek, Sadk'n hizmetisiyle Babil'e doru yola kt. Ayrlmalar bulumalar kadar duygulu oldu. Byk Zind kitabnda yazld gibi, ayrlklar ve kavumalar yaamn en nemli iki andr. Sadk ant itii kadar melikeyi seviyor, melike de syleyemedii kadar onu seviyordu.

Sadk Ogul'a dnd: "Efendim, basilikos eti dorudan yenmez; onun iyiletirici etkisi derinizdeki gzeneklerden ieri girmelidir. Onu ince deriden yaplm ikin bir tulum iinde saklyorum; siz bu tulumu btn gcnzle defalarca iteceksiniz, ben de onu size geri iteceim. Bunu yaparsak birka gn iinde ilacmn ne kadar gl olduunu greceksiniz." Ogul almaya koyuldu; ilk gn sonunda o kadar yorulmutu ki leceini sand. kinci gn daha az yoruldu ve daha iyi uyuyabildi. Sekiz gn sonunda tm gcne ve salna kavutu, neesi yerine geldi. Sadk ona gerei aklad: "Siz top oynadnz ve rejim yaptnz. Bilin ki doada basilikos yoktur; biraz vcut almas ve rejimle insan salkl olabilir. Ar zevkleri ve sal birlikte yrtmek yldzbilimcilerin ve rahiplerin arad filozof tan bulmak kadar olanaksz bir istektir."

Ogul'un kiisel hekimi bu adamn tp bilimi iin ne kadar tehlikeli olduunu grnce, onu br dnyada basilikos aramaya gndermek iin efendi Ogul'un eczacsyla anlat. Bu kadar iyilik yaparak cezalandrldktan sonra, obur bir efendiyi iyiletirdii iin lmesi isteniyordu. Onu grkemli bir yemee ardlar. kinci tabakta zehirlenecekti; ama birinci tabak sonunda Astarte'den bir haber getirdiler. Sofradan kalkt ve yola kt. Byk Zerdt'n dedii gibi, "Gzel bir kadn sizi severse, bu dnyada belalardan kurtulmak hep olasdr."

TURNUVA

Page 36

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Melike Babil'e vardnda, kt gnler geirmi gzel bir prensese yakr biimde cokuyla karland. Kent biraz daha yatm grnyordu. Hirkanya prensi yitirdii son savata ldrlmt. Kazanan Babilliler kendilerinin seecei bir melikin Astarte ile evlenmesi gerektiine karar verdiler. Babil kral ve Astarte'nin kocas olacak kiinin dzenci veya deli biri olmasn istemiyorlard. En yiit ve en bilge kiiyi semeye ant itiler. Kent dnda byk bir arena ve seyirciler iin ssl tribnler kuruldu. Yiitler arenaya silah ve zrhlarn kuanm olarak girecekler, adlar ve yzleri sakl kalacakt. Seyircilerin gerisinde her birinin grnmeden giyinebilecei adrlar kurulmutu. Turnuva drt aamalyd; nce drt rakibini yenen yiitler sonra kendi aralarnda arpacaklar, sona kalan yiit turnuvann bu aamasnn galibi olacakt. Bu kii drt gn sonra bilginlerin karsna karak drt bilmeceyi yantlayacakt. Doru yantlayamazsa yitirecek ve turnuva, bir melik seilinceye kadar, yinelenecekti. nk hem yiit ve hem de bilge biri olmas isteniyordu. Bu sre iinde melike ok sk korunacakt; yz rtl olarak turnuvay izlemesine izin verilmiti ama, hakszlk olmamas iin, adaylarla konumas yasakt.

te Astarte mektubunda bunlar haber veriyor ve sevgilisinin herkesten daha yiit ve bilge seilmesi iin dua ediyordu. Sadk yola kt; Tanr Vens'e dua edip bileine ve aklna g vermesini diledi. Byk gnden nceki gn Frat kysndaki turnuva yerine geldi. Kurallar gerei yzn ve adn gizleyerek, yarmaclar listesine yazld; sonra kurayla verilen adrna giderek dinlenmeye ekildi. Onu Msr'da bo yere arayp Babil'e dnm olan arkada Kadir, melikenin gnderdii zrh ve en gzel Acem atn onun adrna yollad. Sadk bu armaanlarn Astarte'den geldiini anlad; sevgisi ve cesareti artt.

Ertesi gn, Babil'in sekin bayanlar ve efendileri tribnlerde yerlerini aldktan ve melike bir kede yz rtl olarak oturduktan sonra atl yarmaclar arenaya ktlar. Her biri armasn barahibin nne koydu. ekilen kurada Sadk sonuncu oldu. Birinci yarmac tobad adnda zengin bir soyluydu; byklenen, fazla gzpek olmayan ve aklsz bir adamd. Uaklar onun gibi bir adamn melik olmas gerektiini syleyerek akln elince, "Benim gibi biri kral olmal," demeye balamt. tobad yeil prlantalarla ili altndan bir zrh giymi, yeil kurdelal bir mzrak tayordu. Atn yneti biimine baklnca, onun Babil krallna yarar biri olmad anlalyordu. Karlat ilk yarmac onu bir atlla atndan drd. kinci rakibi onu atnn zerinde tersine oturttu. tobad kendini toparlad, ama tm seyirciler glmeye balad. nc rakibi mzran kullanmaya deer bulmayarak, eliyle bacandan yakalayp yere indirdi; iki yann uaklar glerek kotular ve onu ata bindirdiler. Drdnc yarmac bu kez sol bacandan tutup atnca tribnler onu yuhalamaya balad. adrna glkle gtrlen tobad bir yandan da dnyordu: "Benim gibi biri iin ne serven ama!"

Dier svariler tm gleriyle arptlar. Bazlar iki rakibini, daha az rakibini yenmeyi baard. Yalnzca Prens Otame drt rakibini yenmiti. Sonunda Sadk'n sras geldi; o da zarif bir biimde pepee drt rakibini alt etti. imdi Otame ile Sadk'n yenimesi gerekiyordu. Otame mavi zrh ve sorgu kuanmt, Sadk'nkiler ise beyazd. Seyirciler ya mavi ya da beyaz svariyi tutuyor, ama melike beyazl svari iin yakaryordu.

Page 37

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

ki yiit yle bir kaptlar, o kadar evik hamleler yaptlar, mzrak kullandlar ve atlarn ynettiler ki, melike dnda herkes Babil'e iki melik seilmesini diledi. Sonunda atlar ve mzrak tutan kollar yorulunca Sadk yle bir hamle yapt: Mavi rakibinin arkasndan dolanp onun atnn terkisine atlad, rakibini belinden tutarak yere att ve sonra onun eyerine oturdu. Tribnler comutu: "Yaasn beyazl svari!" Otame kpkrmz bir yzle kalkp klcn ekti; Sadk da atndan inip ona uydu. Kyasya arptlar; gl kollar ve evik ayaklar birbirini zorlad; sorgularnn tyleri havada uutu, zrhlarnn zincirleri dkld. Kah sadan, kah soldan darbeler kafalara veya gslere iniyor, biri ilerlerken dieri geriliyordu, kllarn arpmas kvlcmlar sayordu. Sonunda Sadk kafasn toparlayp aldatmaca bir hamleyle Otame'yi devirdi, klcn elinden ald. Otame haykrd: "Ey beyazl yiit, Babil meliki sen olmalsn." Melike lgnlar gibi sevindi. Kurallar gerei, mavi ve beyaz svariler de dierleri gibi adrlarna gtrldler. Dilsiz uaklar onlara yemekler tadlar. Sonra uyumalar iin yalnz brakldlar. Kazanan yiit ertesi sabah barahibin nne gelip kendisini tantacakt.

Sadk ne kadar k olursa olsun yorgunluktan uyuyakald. Onun yanndaki adrda tobad uyumuyordu. Gece yars kalkt ve Sadk'n adrna girip beyaz zrhn ve sorgucunu ald; yerine kendininkileri brakt. Gn aarnca barahibin nne gitti ve gururla kendisi gibi birinin kazandn ilan etti. Bunu kimse beklemiyordu; ama Sadk hl uyurken tobad' galip saydlar. Astarte akn ve zgn olarak Babil'e dnd. Sadk kalktnda tribnlerde pek az insan kalmt; zrhn arad ama onun yerinde yeil zrh buldu. Mecbur kalarak bu zrh giydi ve arenaya kt.

Tribnlerde kalm az sayda seyirci onu yuhalad. evresini sarp alay etmeye baladlar. Hi kimse onun kadar aalanmad. Sonunda sabr tkendi, klcyla evresindeki serserileri dalmaya zorlad. Ne yapacan bilemiyordu. Melikeyi gremezdi; onun gnderdii beyaz zrha sahip kamazd, nk bunu yaparsa melikeyi ele verebilirdi. fke ve endieyle Frat kysnda geziniyor, yakasn brakmayan kr talihine yanyordu; tek gzlleri beenmeyen kadndan balayarak yitirdii zrhna kadar bandan geenlere baktka, bu dnyaya mutsuz olmak iin geldiine inanyordu. "te ge kalkmann sonu budur. Biraz daha az uyusaydm, imdi Babil Meliki ben olacak ve Astarte'ye kavuacaktm. Bilim, ahlak ve cesaret yalnzca beni mutsuz etmeye yaradlar." Tanrlara ilen szckleri azndan kt; bu dnyada iyi insanlarn yazgsnn eziyet ekmek, yeil svarilerin de hazra konmak iin yaadklarna inanmaya balad. Onu yuhalatan bu yeil zrhtan nefret ediyordu; oradan geen bir tccara onu ucuz fiyata satp bir giysi ve uzun bir balk ald. Bu giyimle bir yandan Frat kysnda dolanyor, bir yandan da tanrlar kt yazgsndan sorumlu tutarak syleniyordu.

ERM

Page 38

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Gezinirken sakal gbeine kadar uzanan bir ermi grd. Elinde dikkatle okuduu bir kitap vard. Sadk durup onun nnde saygyla eildi. Ermi onu o kadar soylu ve anlayl bir biimde selamlad ki Sadk durup onunla konumak istedi. Ona okuduu kitab sordu. Ermi "Bu, yazgnn kitabdr. Biraz okumak ister misiniz?" diyerek kitab Sadk'n eline verdi. Gen adam birok dil bilmesine karn kitaptaki yazy zemeyince merak daha da artt. Yal adam ona "Siz ok zntl grnyorsunuz" dedi. "Yazk, o kadar dertliyim ki," dedi Sadk. Ermi "Sizinle geleyim; belki yardmm olur. Daha nce zntl insanlara biraz umut verebildim" dedi. Sadk bu adamn konumasna, sakalna ve kitabna sayg duydu; onun szlerinde bir aydnlk grd. Yal adam yazgdan, adaletten, ahlaktan, kamu yararndan, insann zayf oluundan, erdemler ve ktlklerden o kadar gzel sz ediyordu ki Sadk ona grnmez bir gle balandn duyumsad. Ondan Babil'e kadar birlikte yrmelerini rica etti. Ermi "Bu nezaketi ben sizden istiyecektim," dedi, "Bana sz verin; nmzdeki birka gn, ben ne yaparsam yapaym, yanmdan ayrlmayacaksnz." Sadk sz verdi ve birlikte yola koyuldular.

ki yolcu akama doru grkemli bir konaa vardlar. Ermi kendisi ve yanndaki arkadan konuk etmelerini istedi. Bey olu gibi giyinmi olan kapc onlar kmseyerek ieri ald. Onlar karlayan kahya konan efendisinin yaad yerleri gezdirdi. Sonra yemee arldlar, uzun bir masann gerisinde oturan ev sahibi onlara bakmaya gnl indirmedi. Ama onlara da dier konuklar gibi zenle ve bolca hizmet edildi. Sonra, ellerini ykamalar iin onlara zmrt ve yakut ilemeli altn bir leen verildi. Yatmalar iin gzel bir odaya gtrldler. Ertesi sabah bir uak ikisine de birer altn getirdi ve yolcu etti.

Sadk "Bu konan sahibi iyi bir adama benziyor," dedi, "Geri biraz byklenmesi varsa da, hizmette kusur etmedi." Bunlar sylerken ermiin cppesinin ceplerinde bir ikinlik fark etti: Bu cepte dn gece ellerini ykadklar altn leen vard. ard ama bir ey soramad.

leye doru ermi cimri bir zenginin yaad kk bir evin kapsn ald, birka saat dinlenmek iin izin istedi. Kt giyimli ve yal bir uak onlar kabaca karlad; yal adam ve Sadk' bir ahra gtrd; onlara rk birka zeytin, kuru bir ekmek ve bozuk bira getirdi. Ermi dnk kadar neeyle yedi ve iti. Sonra, bir ey almamalar iin kendilerini izleyen ve gitmeleri iin sktran yal uaa sabah verilen iki altn uzatt, gsterdii konukseverlie teekkr etti. "Sizden rica ediyorum, beni efendinizle grtrn" dedi. Uak ard, sonra onlar efendisine gtrd. Ermi zengin adama "Saygdeer efendim," dedi, "Bizi karlamakta gsterdiiniz soylulua karlk verebilmek ne kadar g olsa da, u altn leeni kabul etmenizi rica ediyorum." Cimri adam aknlktan kk dilini yutacak gibi oldu; ermi onun toparlanmasn beklemeden gen arkadayla oradan uzaklat. Sadk yolda "Baba, neler oluyor?" diye sordu, "Siz bildiim adamlara hi benzemiyorsunuz; sizi cmerte arlayan bir efendinin altn leenini alyor, sonra da onu sizi layk olmadnz bir biimde karlayan bir cimriye veriyorsunuz." Ermi "Olum, kendi zenginliini sergilemek iin yabanclar konuk eden o byklenen cmert adam insanl, bu cimri adam da konuk kabul etmeyi birgn reneceklerdir. Hibir eye armayn ve beni izleyin". Sadk onun deli mi, yoksa bilge mi olduuna karar veremiyordu; ama yal adam o kadar etkileyici konuuyordu ki Sadk andn anmsad ve onu izlemeye koyuldu.

Akam zeri sade fakat zevkle tasarlanm bir eve geldiler. Ev sahibi dnya ilerinden kendini ekmi, bilgelik ve erdem arayan, buna karn can sklmayan bir filozoftu. Yabanclar gsterisiz ama iten bir biimde konuk ettii bu evi kendi yapmt. Kapya kendisi gelerek onlar karlad, dinlenmeleri iin rahat

Page 39

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

bir odaya gtrd. Bir sre sonra yine kendi gelip onlar yemee ard. Besleyici ve lezzetli bir yemek srasnda konuklaryla syleti, Babil'deki son karklklardan sz etti. Melikeye balyd ve Sadk'n arenaya kp tac istemesi gerektiini dnyordu. "Ama insanlar Sadk gibi bir yneticiye layk deiller," dedi. Sadk kzaryor ama sesini karmyordu. Konuma sonunda bu dnyadaki ilerin her zaman bilge kiilerin diledii ynde gelimediini syledi. Ermi ise Tanr'nn niyetlerini her zaman anlamann mmkn olmadn, olaylarn kk bir parasn grerek karar vermenin doru olmadn savundu.

Duygulardan sz ettiler. Sadk "Ah onlar, ne ykmlara yol ayorlar," deyince ermi "Duygular geminin yelkenlerini iiren rzgr gibidir," dedi, "Fazla gl olunca gemiyi batrrlar, ama onlar olmadan yol almak da olanakszdr. rnein d kesesi insan fkeli ve hasta yapabilir, ama o olmadan yaayamayz. Bu dnyada her ey hem tehlikeli ve hem de gereklidir."

Sonra zevkten sz edildi; ermi bunun tanrlarn bir armaan olduunu kantlad. "nk insan kendi bana duygu ve dnceler oluturamaz; ac ve zevk, z varl gibi, ona dardan verilmitir."

Sadk garip davranlarna tank olduu bu adamn byle gzel dnebilmesine hayran kalyordu. Bylece, ho ve eitici bir syleiden sonra, ev sahibi onlar odalarna gtrd; erdemli ve bilge iki konuk gnderdii iin Tanr'ya kretti. Onlar incitmeden, soylu ve doal bir biimde para vermek istedi. Ermi bunu kabul etmedi; gn domadan nce Babil'de olmalar gerektiini syleyerek imdiden izin istedi. Esenlemeleri sade oldu; Sadk byle iyi bir insana sayg ve sevgi duydu.

Odalarna ekildikler ve uyumadan nce yine ev sahibinin iyiliini birbirlerine vdler. Gn domadan nce yal adam arkadan uyandrd. "Gitmemiz gerek. Herkes uykuda, ama bu adama konukseverlii ve ilgisine layk bir an brakmak istiyorum." Bu szlerden sonra ermi bir meale ald ve evi atee verdi. Sadk bararak ona engel olmak istedi; fakat yal adam kendinden beklenmeyen bir gle onu evden dar srkledi. Epey uzaklatktan sonra dnp yanan eve baktlar; ermi "Tanr'ya kr," dedi, "te sevgili ev sahibimizin evini yerle bir ettim. Ne mutlu ona!" Bu szleri duyan Sadk, hem kahkalarla glmek ve hem de bu bilge ermii sopalayp oradan kamak istei duydu. Ama, ermiin etkisi altnda olduundan, sesini karmadan onu izledi.

Son konaklama yeri olarak, iyiliksever ve erdemli bir dul kadnn evine geldiler. Bu kadnn yaamda tek umudu olan, on drt yanda ve iyi huylu bir yeeni vard. Kadn onlar elinden geldii kadar iyi arlad. Ertesi sabah ayrlma zaman geldiinde yeenine, konuklarn ilerdeki ykk ve tehlikeli bir kprye kadar yolcu etmesini istedi. ocuk nlerine dp yardmc oldu. Kpr stne geldiklerinde ermi ocua "Buraya gel, teyzene minnettarlm gstermek istiyorum," diyerek onu salarndan yakalad ve kprden aa att. ocuk rmakta bir sre abalad ama sonunda aknt onu yuttu. Sadk haykrd: "Ey kyc ! Ey insanlarn en kts, bunu niye yaptn?" Ermi "Bana sz vermitin, sesini karmayacaktn," dedi. "Ama unu bilmende yarar var: yazgnn evini yakt adam ykntlar arasnda byk bir define buldu; bu bir. Yazgnn suya att bu ocuk bir yl sonra teyzesini ldrecekti; etti iki." Sadk bard: "Bunu sana kim syledi, barbar? bunu yazg kitabnda okumu olsan bile, sana ktlk etmemi olan bu ocuu ne hakla suda boarsn?"

Page 40

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Sadk konuurken birden fark etti: yal adamn sakal yok olmu, yz izgileri genlemiti. Ermi cppesi gitmi, k saan omuzlarnda drt kanat belirmiti. Sadk onun ayaklarna kapand: "Ey tanrlarn melei! Bu zayf kuluna, tanrsal gcn amalarn retmek iin gkten mi gnderildin?" Melek Jesrad ona "nsanolu bir ey bilmeden deerlendirmek ister. nsanlar arasnda aydnlatlmaya en layk olan sendin," dedi. Sadk konumak iin izin istedi: "imde yine de bir kuku var. Bu ocuu cezalandrmak yerine, onu eitmek ve erdemli klmak daha iyi olmaz myd?" Jesrad yantlad: "Erdemli olsayd ve yaasayd yazgs, kars ve ocuuyla birlikte ldrlmek olacakt." Sadk: "Ama bu dnyada iyilerin yazgs hep ykm ve ac olmak zorunda m?" diye sordu. Jesrad yantlad: "Ktler her zaman mutsuzdurlar; onlar bu dnyadaki bir avu iyiyi snamakta kullanrz. Sonunda bir iyilie yol amayan ktlk yoktur." Sadk "Hi ktlk olmasa, yalnzca iyilik olsayd?" diye sordu. Jesrad "O zaman bu, baka bir dnya olurdu; olaylarn geliimi baka bir tanrsal dzene gre olurdu. Ktln yaklaamad bu yetkin baka dzen ancak Tanr'nn katnda olabilir. Tanr birbirine benzemeyen milyonlarca dnya yaratt. Bu eitlilik onun ok byk gcnn bir iaretidir. Yeryznde birbirine benzeyen iki aa yapra veya evrenin derinliklerinde benzer iki kre yoktur; u doduun atom kklndeki dnya, her eyi yaratann buyruklarna gre, nceden kararlatrlan zamanda ve yerde olutu. nsanlar bu ocuun suya dn, o adamn evinin yann nedensiz sanrlar; oysa raslantlara yer yoktur: her ey bir snama, bir nlem, bir ceza veya bir dldr. En talihsiz insan olduunu sanan o balky hatrla. Onun yazgsn deitirmek iin Orosmade seni gnderdi. Ey lml Sadk, taplmas gerekenin ilerini tartmay brak." Sadk "Ama..." diyecek oldu. Tmcesini bitirmeden melek kanatlanp gn onuncu katna doru utu. Sadk dizleri stnde Tanr'ya yakard ve inand. Gklerden melein sesi duyuldu: "Babil'e yoluna devam et."

BLMECELER

Sadk kafasn tam toparlayamadan sersem gibi yrmeyi srdrd. Babil'e girdiinde, bir gn nce arenada dvm olanlar, bilmeceleri aklamak ve bilim adamlarnn sorularn yantlamak zere sarayn byk avlusunda toplanmlard. Yeil zrhl dnda hepsi gelmiti. Sadk kente girdiinde halk onun evresine topland; onu grenlerin gzleri glyor, onun melik olmasn diliyordu. Kskan onun getiini grnce sarsld ve ban evirdi. Halk onu yarma yerine kadar omuzlarda gtrd. Sadk'n geldiini renen melike sevin ve endienin heyecann birlikte duydu. Sadk'n neden zrhsz geldiini, tobad'n neden beyaz zrh giydiini merak ediyordu. Sadk' gren seyircilerden bir uultu ykseldi; onu grdkleri iin hem arm, hem de sevinmilerdi.

Page 41

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Sadk sz ald: "Dierleri gibi ben de dvtm; ama benim zrhm burada baka biri giyiyor. Bunu kantlamadan nce, benim de bilmeceleri yantlamama izin verilmesini diliyorum." Bilim adamlar aralarnda oyladlar; Sadk'n erdemi henz kafalardan silinmemi olduundan, katlmasna karar verdiler.

Ba bilgin nce u bilmeceyi sordu: "Dnyada en uzun ve en ksa, en abuk ve en yava, en dar ve en geni olan, en az nemsenen ve en ok aranan, o olmadan hibir i yaplamyan, k yok eden ve by canlandran ey nedir?"

lk yantlamas gereken tobad bilmecelerden anlamadn, arenada herkesi yenmi olmasnn yeterli olduunu syledi. Dier yarmaclar deiik yantlar vererek talih, dnya veya k olduunu sylediler. Sadk yantn zaman olduunu syledi. "Uzundur, nk sonsuzluun lsdr; ksadr, nk tm tasarlarmza yetmez; bekleyen iin yava, mutlu olan iin abuktur; sonsuzlua kadar geni ve bir an kadar dardr; insanlar onu nemsemez, ama yitirilen zaman ararlar; o olmadan i yaplamaz; kalc olmayan eylemleri unutturur, byk ileri lmsz klar." Bilim adamlar Sadk'n yantn doru buldular.

Sonra u bilmece soruldu: "Teekkr etmeden kabul edilen, nasl olduu bilinmeden zevk alnan, nerede olduu bilinmeden bakalarna verilen ve farknda olunmadan yitirilen ey nedir?"

Herkes bir yant verdi, ama bunun yaam olduunu bir tek Sadk bildi. Sonra, dier bilmeceleri de kolayca yantlad. tobad her yanttan sonra, bunun kolay olduunu, isteseydi kendisinin de yantlayabileceini sylyordu. Daha sonra bilim adamlar adalet, kamu yarar, ynetim sanat zerine sorular sordular. Sadk'n yantlar en doru bulundu. Seyirciler "Byle akll bir adamn kt bir dv olmas ne yazk" diyorlard.

Sadk "Saygdeer efendiler," dedi, "Arenada tm rakiplerimi yenme onurunu kazanmtm. Beyaz zrh benimdir. Efendi tobad ben uyurken onu ald; herhalde beyazn yeilden daha ok kendisine yaktn dnyordu. Burada herkesin nnde, ben zrhsz ve bir klla, o tm beyaz zrh ve silahlar kuanm olarak dvelim; yiit Otame'yi benim yendiimi kantlayaym."

tobad kendine gvenerek bu neriyi kabul etti; kendisi zrh ve miferle korunmu olduundan, gmlekli ve yn balkl bir yiidi kolayca yenebileceini dnyordu. Sadk, kendisini heyecanla izleyen melikeyi selamlayarak klcn ekti; tobad kimseyi selamlamadan klcn ekti ve korkacak bir eyi olmayan biri gibi Sadk'n zerine yrd. Onun kafasn uurabilecek bir hamle yapt. Sadk klcnn kabzasn kaldrp nnde tutunca tobad'n klc paraland. Sadk rakibini belinden tutup yere att ve klcn onun boynuna dayad: "Teslim olun, yoksa sizi ldrrm." tobad, onun gibi bir adamn bana gelenlerden hl akn olarak, kabul etti; Sadk'n zrhn ve silahlarn geri verdi. Sadk beyaz renkli bu grkemli zrh ve silahlar

Page 42

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

kuand; bu giyimle melikenin nne gelip diz kt. Bu arada Kadir zrhn Sadk'n olduuna tanklk etti. Tm yarglar oybirliiyle onu Babil Meliki ilan ettiler. Astarte sevdii adamn bunca eziyetten sonra kocas olmaya herkes tarafndan layk grlmesinin sevincini tadyordu. tobad evine dnp uaklarndan kendisine yiit denmesini istedi. Sadk kral oldu ve mutlu yaad. Melek Jesrad'n szlerini hi unutmad. Eiyle birlikte Tanr'ya btn yrekleriyle inandlar. Kaprisli gzel Missuf'un lkeden gitmesine izin verildi. Sadk, soyguncu Arbogad' artarak ona ordusunda yksek bir komutanlk verdi; iyi bir sava olursa daha yksek greve getireceini, ama soygunculuu srdrrse onu astracan syledi.

Arabistan'dan Setok ve gzel Almona'y artt; Setok'u Babil'deki ticaret ilerinin bana getirdi. Kadir'i sarayda kendisine yakn bir greve atad; dnyada gerek dostu olan tek kral oydu. Kk dilsizi de unutmad. Balkya byk bir ev armaan etti; Orcan'a byk bir para cezas verdi ve balknn karsn geri vermesini buyurdu. Fakat, artk akllanm olan balk yalnzca paray ald.

Sadk'n bir gznn kr olacan sanan gzel Semira ile onun burnunu kesmek isteyen Azora'nn gzyalar dinmiyordu. Sadk onlara armaanlar vererek aclarn hafifletti. Kskan, fke ve utancndan ld. Babil bar, an ve bolluk iindeydi; bu, Babil tarihinde yaanan en gzel a oldu. nk adalet ve sevgiyle ynetiliyordu. Sadk'a krediyorlar, Sadk da gklere krediyordu.

(Buradan sonraki blmler Voltaire'in lmnden sonraki basmlarda eklenmitir.)

Page 43

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

DANS

Setok'un ticaret ileri iin Serendib adasna gitmesi gerekiyordu. Ancak, herkesin balay diye bildii evliliin ilk aynda olduu iin, karsndan ayrlmak istemiyordu. Arkada Sadk'tan kendi yerine gitmesini istedi. Sadk "Yazg yine gzel Astarte ile aramdaki uzakl artryor. Fakat bu iyi adam geri eviremem," diyerek kabul etti. Gz yal yollara dt.

Serendib adasnda onun olaanst biri olduu anlalmakta gecikmedi. Tccarlar arasndaki tm anlamazlklarda yargc, bilgelerin dostu ve sz dinleyen az sayda insann damman oldu. Sultan onun nn duyup grmek istedi. Sadk'n deerini kendi gzleriyle grd, onun aklna inand ve arkada oldu. Sultann itenlii ve ilgisi Sadk' korkuttu; Moabdar'n iyiliklerinin ona neye mal olduunu unutmamt. Ama sultann ilgisinden kaamyordu; nk byk dedesi Sanbusna, dedesi Nabassun ve babas Nusannab olan Serendip Sultan Nabussan Asya'nn en iyi krallarndan biriydi ve onu tandktan sonra sevmemek olas deildi.

Bu iyi sultan hep vglere boulur, aldatlr ve dolandrlrd; hazinesini yamalayanlarn en ustas Ba Haznedard. Sultan bunu biliyordu; ama ka kez haznedar deitirdiyse de, gelirleri eit olmayan iki paraya blen, kk paray sultana ve byn de yneticilere veren bu alkanl deitirememiti.

Sultan Nabussan derdini Sadk'a at: "Bu kadar iyi eyler bilen siz, beni aldatmayacak bir haznedar bulmann yolunu bana gsterin." Sadk "Sevinerek," dedi. "Elleri temiz kalabilecek bir adam semenin gvenli bir yolunu biliyorum." Sultan onu kucaklayarak ne yapmas gerektiini sordu. "Haznedarlk grevine istekli olanlar toplayn ve dans etmelerini syleyin. lerinde en kvrak dans edeni bu greve getirin." Sultan "Benimle aka m ediyorsunuz? Hazine ynetecek kii byle oyunlarla seilir mi? Yani, en kvrak dans eden adam mali konularda en uzman kii mi olacaktr?" Sadk en uzman olacan syleyemem, ama en drst adam olacana eminim," dedi. Sadk o kadar kesinlikle konuuyordu ki sultan onun maliyeci semekte insanst bir sezgiye sahip olduunu sand. Sadk "Doast gleri olduunu ileri sren kitaplara ve insanlara inanmam. Majesteleri bana gvenip bu testi uygularsa ne kadar basit olduunu grecektir. stelik, grdnzden fazlasn reneceksiniz," dedi. Serendib Sultan Nabussan iin bunun basit olduunu duymak hotu. Kabul etti ve ertesi gn kente haberciler sald: haznedarlk grevine istekli olanlarn ipek birer cppe giyerek timsah aynn birinci gn sultann kabul odasna gelmeleri istendi. Altm drt maliyeci aday geldi. Kabul odasnn yanndaki salonda algclar yerlerini almlard; ancak bu salonun kaps kilitliydi ve oraya gitmek iin lo bir galeriden gemek gerekiyordu. Bir yol gsterici gelip adaylar tek tek ard ve srayla bu galeriden ieriye gnderdi. Sultan

Page 44

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

bu galeride hazinesini sergilemiti ve her aday bu geitte birka dakika yalnz kalyordu. Adaylarn tm salonda toplannca sultan dansn balama iaretini verdi. Bu kadar yava ve zevksiz danseden danslar hi grlmemitir; herbiri boynu eik, srt kambur ve elleriyle ceplerini tutarak dans ediyordu. Sadk onlar grdke "Vay hrszlar," diye syleniyordu. lerinden yalnzca biri ba dik, kollar ak ve baklar emin olarak kvrak bir biimde dans ediyordu. Sadk ona baktka "Drst adam, drst adam," diyordu. Sultan bu iyi dans eden adam kucaklad ve haznedar ilan etti; dier adaylar da ar para cezalarna arptrd, nk herbiri karanlk galeriden geerken ceplerini doldurmutu. Sultan altm drt maliyeciden altm nn hrsz kmasndan insanlk adna umutsuzland. Lo galerinin halk arasndaki ad istek koridoru oldu. ran'da olsayd bu adamlar kaza aklr, dier baz lkelerde atete yaklrd ama tm bu cezalar kamu giderlerini daha da artrmaktan baka ie yaramazd. Dier baz lkelerde ise bu maliyecilerin davrann hakl gsteren akla uygun nedenler bulunur, kvrak dans eden adam sulu ilan edilirdi. Serendib'de yalnzca kamu gelirini artrma cezasna arptrldlar, nk Nabussan hogrl biriydi.

Sultan ayn zamanda iyilik bilen biriydi; Sadk'a hizmeti karlnda byk para dl verdi. Sadk bu paray, Babil'e haberciler gndererek Astarte'nin ne olduunu renmek iin harcad. Haberci gemiye binerken Sadk'n gzleri doldu, yreindeki ac artt. Sadk sultann yanna dnd; odada kimsenin bulunmadn sanarak ak szn etti. Sultan ieri girdi, Sadk'a "Ah ak! Yreimdeki sknty nasl bildiniz? Umarm, nasl drst bir haznedar bulmay rettiyseniz, bana her bakmdan iyi bir kadn bulmay da retirsiniz," dedi. Sadk kendini toparlayarak ona, mali konuda olduu gibi, zor olmasna karn gnl ilerinde de yardmc olmaya sz verdi.

MAV GZLER

Sultan bir ara "Beden ve yrek..." diye sze balaynca Sadk onun szn kesti: "Sznze akl ve yrek diye balamadnz iin size teekkr ederim. Bu sralar Babil'de hep bu iki szck kullanlyor. Bu ikisine de sahip olmayan birok kiinin yazd kitaplarda hep akl ve yrekten sz ediliyor. Fakat, ltfen sznz srdrn." Nabussan: "Bendeki beden ve yrek sevmek iin yaratlmlar. Bu iki gten birincisini doyurmak kolay; haremimde birbirinden gzel, sevimli, iveli ve hatta benimle olmaktan zevk duyarm gibi yapan yz tane kadn var. Ama yreim yalnz; hep Serendib Sultann sevdiklerini, hibirinin Nabussan'a deer vermediini dnyorum. Karlarmn beni aldattklarn sanmyorum; ama beni gerekten seven birini aryorum. Byle birini bulsam, tm hazinemi feda ederdim. Bakalm siz, bunlarn arasnda beni gerekten seven birini bulabilecek misiniz?"

Sadk ona "Efendim, ii bana brakn ve gvenin," dedi. Serendib'de bulunabilecek en irkin

Page 45

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

kamburlardan otuz , en yakkl genlerden otuz ve en gzel konuan budist rahiplerden de otuz tanesini seti. Onlara sultann kadnlarnn odalarna girmekte serbest olduklarn syledi. Yalnzca kamburlarn her birine drt bin altn verdi. Kamburlar daha ilk gn mutlu edildiler; yakkl genlerin paras yoktu ama onlar da iki gn iinde kazandlar. Budistlerin ii daha zordu; fakat bir ay sonunda buda dinine balanan otuz kadn bulabildiler. Tm hcreleri gizli birer delikten gzleyen sultan bu snav aknlkla izledi. Kadnlarndan doksan dokuzu gzleri nnde onu aldatmt.

Geriye yalnzca ok gen ve haremde yeni olan bir kz kald; sultan henz bu kzla birlikte olmamt. Ona bir, iki, kambur gnderildi; yirmi bin altna kadar para nerildi ama kz buna yanamad; stelik, byle irkin adamlarn parayla kendilerini beendirebileceklerini sanyor olmalarna gld. Sonra en yakkl iki gen gnderildi; kz sultan daha yakkl bulduunu syledi. Daha sonra, birbirinden ok gzel konuan iki budist gnderildi. Kz bunlar geveze buldu. "Yrein sesi her eyden nemlidir," diyordu, "Ben ne kamburun altnna, ne genlerin yakkllna ve ne de budistlerin gzel szlerine kanarm. Ben yalnzca Sultan Nabussan' seviyorum ve onun beni sevmesini bekleyeceim."

Falide adndaki bu gzel kzn szleri sultan mutluluktan akna evirdi. Genliin iei hi bu kadar parlak, gzelliin alm hi bu kadar byleyici olamazd; ona yreini verdi. Tarih onun iyi diz bkemedii gereini saklayamazd; ama periler gibi dans edebiliyor, deniz kzlar gibi ark sylyordu; yetenek ve erdemlerle donanmt.

Nabussan seviyor ve seviliyordu. Fakat kzn gzlerinin mavi oluu byk bir znt kayna oldu. nk eski bir yasa sultanlarn mavi gzl bir kadnla evlenmesini yasaklyordu. Bu yasa be bin yl nce Serendib Sultan'nn metresine gz koyan barahip tarafndan koyulmutu. Serendib'in tm ileri gelenleri sultana gelip skntlarn anlattlar: halk lkenin son gnlerini yaadn, byk bir ykmn balarna ineceini dnyordu; szn ksas Nusannab'n olu Nabussan iki gzel mavi gz seviyordu. Tm lkedeki kamburlar, maliyeciler, budistler ve kahverengi gzller yaknmaya balamlard.

Serendib'in kuzeyinde yayan yabanl boylar bu genel honutsuzluktan yararlanarak Nabussan'n illerine basknlar yaptlar. Nabussan halkndan parasal destek istedi; devlet gelirlerinin yarsn alan budist rahipler ellerini ge kaldrp gzel dualar ettiler, ama kasalarna el atp sultana yardm etmediler.

Nabussan "Ey sevgili Sadk, beni bu zor durumdan yine kurtaramaz msn?" diye yalvard. "Sevinerek," dedi Sadk, "Size rahiplerin tm parasn getirebilirim. Onlarn kilise ve evlerinin bulunduu topraklardaki korumanz kaldrn, yalnzca kendi yerlerinizi savunun." Nabussan byle yapt; budistler gelip sultann ayaklarna kapanp kendilerini korumasn dilediler. Sultan ellerini ge ap onlarn topraklarnn korunmas iin gzel dualar etti. Rahipler sonunda para vermeye raz oldular ve sultan sava zaferle bitirdi.

Bylece Sadk akl ve erdemiyle, mutluluk getiren nerileriyle lkedeki tm gllerin dmanln

Page 46

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

kazanm oldu: budistler, maliyeciler, kamburlar ve kahverengi gzller onu yok etmeye ant itiler. Onu Nabussan'n gznden drmek iin aba harcadlar. Zerdt'n dedii gibi, yaplan iyilikler hep avluda kalr, kukular eve girerler. Her gn ayr bir sulamayla karlayordu. Birincisine inanlmaz, ikincisi hafife dokunur, ncs yaralar ve drdncs ldrrd.

Sadk'n cesareti krlmt; bu arada arkada Setok'un ticari ilerini bitirmi olduundan, kendisi gidip Astarte'den haber almay dnd ve adadan ayrlmaya karar verdi. "Serendib'de kalrsam budistler beni kaza oturturlar; ama nereye gitmeli? Msr'a gidersem kle olurum, Arabistan'da yaklrm, Babil'de boazlanrm. Fakat Astarte'nin ne olduunu bilmem gerekiyor. Gidelim ve yazg bana daha neler hazrlyor grelim."

Sadk yksnden geriye kalan elyazmas burada bitiyor. Bu iki blmn on ikinci blmden, yani Sadk'n Suriye'ye varndan nce yer alaca anlalyor. Onun bandan daha birok eyler getii kesin. Dou dillerini okuyabilen bilginlerin bu ykleri bulduka yeni kuaklara aktarmalarn dileriz.

SAFDL

Gerek Bir yk

Page 47

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

P. Quesnel'in elyazmalarndan alnmtr.

(L'ingnu, 1767)

Bu roman Milli Eitim Bakanl Klasikler Dizisinde `Safolan' adyla yaymlanmt. Bu yeni eviride "L'ingnu" szcnn karl olarak `Safdil' kullanlmtr.

1.

NOTRE DAME DE LA MONTAGNE MANASTIRI RAHB VE KIZKARDENN BR HURON'LA KARILAMASI

Evvel zaman iinde bir gn, rlandal aziz Dunstan bir daa binip rlanda'dan yola kt, Fransa kylarn ap Saint-Malo krfezine geldi. Karaya knca bu garip tekneye kranlarn sundu; da da ona selam verip geldii yoldan rlanda'ya dnd.

Page 48

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Aziz Dunstan bu blgede kk bir manastr kurdu; Notre Dame de la Montagne adn verdii bu manastr, herkesin bildii gibi, gnmze kadar bu ad tad.

1689 yl 15 Temmuz akam, manastr rahibi de Kerkabon ve kzkardei Matmazel de Kerkabon hava almak iin deniz kysna kmlard. Yalanmaya yz tutmu olan rahip nce kadnlar, sonra da erkek topluluunca benimsenmi iyi bir din adamyd. En beenilen yan yemee arldktan sonra yatana tanmadan kendi gidebilmesiydi. Din konusunda olduka bilgiliydi; Aziz Augustin'in yan sra Rabelais'nin yaptlarn da okuyabiliyor; bu nedenle herkes onu seviyordu.

ok istemesine karn evlenememi olan Matmazel de Kerkabon krkbe yanda hl canlln koruyordu; iyi huylu, duyarl, elenmekten holanan ve dindar bir kadnd.

Rahip denize bakarak kzkardeine yle diyordu: "Ne yazk! te zavall kardeimiz ve kars Madam de Kerkabon bu kydan Hirondelle gemisine binerek Kanada'da greve gitmiti. ldrlmemi olsayd imdi yaamda olurdu."

Matmazel de Kerkabon sordu: "Sizce, bize syledikleri gibi, yengemizi roki kzlderilileri yemi midir? Yenmemi olsayd, kesinlikle lkesine geri dnerdi. Onu hep zleyeceim; ok iyi bir kadnd. Kardeimiz de yaasayd imdi byk bir servetle dnm olurdu."

kisi de bu anlarla duygulanrken, kk bir geminin Rance Koyu'na girdiini grdler: bunlar yiyecek alverii iin gelen ngilizlerdi. Rahibe ve kzkardeine selam vermeden karaya atladlar; kzkarde bu kabala zld.

Fakat arkadalarnn arasndan karaya kan bir delikanl byle yapmad; matmazelin karsna gelince, diz bkme greneini bilmediinden, bayla onu selamlad. Yznn gzellii ve giyimi rahiple kzkardeinin dikkatini ekti. Ba ve baldrlar plakt; ayaklarna sandal giymi, salarn at kuyruu biiminde arkadan balamt. Bir elindeki iede Barbados suyu, teki elinde biskvi ve bardak vard. Franszca'y olduka iyi konuabiliyordu. Barbados suyunu Matmazel de Kerkabon ve kardeine ikram etti; onlarla birlikte iti. Tm bunlar ok doal, sade ve arkadaa yapt iin rahiple kzkardei ok honut oldular. Ona yardmc olabilmek iin kim olduunu ve nereye gittiini sordular. Gen adam nereye gittiini bilmediini, Fransa kylarn merak ederek tanmak iin yola ktn syledi.

Rahip onun vurgusundan ngiliz olmadn anlayarak hangi lkeden olduunu sordu. Gen adam "Ben

Page 49

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Huron'um," dedi.

Matmazel de Kerkabon bu kadar kibar bir Huron grmekten ararak onu akam yemeine ard. Gen adam nazlanmadan kabul etti ve birlikte Notre Dame de la Montagne Manastr'na gittiler.

Ksa ve iman Matmazel de Kerkabon yolda gen adam szmekten kendini alamyordu; bir ara kardeine "Bu ocuun teni zambak ve gl gibi dzgn; bir Huron'un teninin byle olduunu bilmiyordum," dedi. Rahip "Haklsnz, kardeim," diye yantlad. Kadn gen adama yol boyunca sorular soruyor, o da hep saygl bir biimde yantlyordu.

Manastrda bir Huron olduu haberi ksa srede evreye yayld. Kasabann insanlar akam yemeine katlabilmek iin yartlar. Rahip de Saint-Yves ve iyi eitim grm olan gzel kzkardei geldiler. Yarg ve tahsildar eleriyle geldiler. Yabanc adam Matmazel de Kerkabon ile Matmazel de Saint-Yves'in arasna oturttular. Herkes ona hayranlkla bakyordu, hep bir azdan konuuluyor ve ona sorular soruluyordu. Huronyal gen tm bunlar tepki gstermeden yantlyordu. Sonunda bu kadar grltden bkarak yumuak fakat kararl bir sesle "Sayn konuklar, benim lkemde srayla konuulur; sizi duymam engellerseniz nasl yant verebilirim?" dedi. Akl insanlar ksa bir sre kendine getirir. Derin bir sessizlik oldu. Sonra, yabanclar sorgulamay ura edinmi olan yarg azn yarm ayak aarak sordu: "Baym, adnz nedir?" Huron yantlad: "Bana Safdil derler; ngiltere'de bulunduum srada da bu adla ardlar; nk ne dnyorsam onu sylerim, iimden geleni yaparm."

Yarg "Huronya'da domusunuz, ngiltere'ye niin gittiniz?" "Beni zorla gtrdler; ngilizlerle yaptmz zorlu bir savata tutsak alndm; ngilizler de bizim kadar yiit ve drst olduklarndan bana iki seenek sundular; ya anne ve babama geri verilecektim, yahut da onlarla ngiltere'ye gidecektim. Ben ikincisini setim, nk yeni lkeler grmeyi ok seviyorum."

Yarg "Fakat baym, anne ve babanz byle kolayca nasl brakabildiniz?" Yabanc "nk anne ve babam hi tanmadm," dedi. Konuklar duygulandlar, birbirlerine" ne anas var, ne babas" diye fsldadlar. Matmazel de Kerkabon kardeine "Biz ona ana babalk ederiz; bu Huronyal gen ok ilgin biri," dedi. Safdil hem saygl bir biimde teekkr etti, hem de hibir eye gereksinimi olmadn duyumsatt.

Ciddi yarg sorgulamay srdrd: "Bay Safdil, gryorum ki bir Huron olarak ok gzel Franszca konuuyorsunuz." Gen adam yantlad: "Ben kkken Huron'da bir Fransz tutsak alnmt; onunla arkada olduk, bana kendi dilini retti. renmek istediim bir eyi kolay renirim. Kendimi anlatacak duruma gelir gelmez lkenizi grme isteine kapldm. Franszlar, fazla soru sormadklar srece, ok seviyorum."

Page 50

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bu kk uyarya karn Rahip de Saint-Yves ona bildii dil olan Huronca, Franszca ve ngilizce'den hangisini daha ok beendiini sordu. Safdil "Hi kukusuz, Huronca," dedi. Matmazel de Kerkabon haykrd: "Nasl olur? Brtonca'dan sonra dnyann en gzel dilinin Franszca olduunu sanyordum."

Bunun zerine Safdil'den Huronca szck renme yar balad: Huroncada ttne taya, yemee essenten denildii renildi. Matmazel de Kerkabon sevimenin karln sorunca gen adam trovander dedi ve bu szcn en az ngilizce ve Franszcadaki szckler kadar gzel olduunu syledi. Konuklar trovander szcnn gzel olduunda birletiler. (5)

Rahibin kitaplnda mehur misyoner papaz Sagard-Theodat'nn armaan olan bir Huronca dilbilgisi kitab vard. Masadan kalkp onu getirdi. Kitabn yardmyla Safdil'in gerek bir Huron olduu kabul edildi. Dillerin okluu tartld ve Babil Kulesi olay (6) olmasayd tm dnyann Franszca konuur olacanda birleildi.

O zamana kadar yabancya kukuyla bakan yarg sonunda ona derin bir sayg duydu; sonraki konumalarnda ona kibar davrand ama Safdil bunun farknda olmad.

Matmazel de Saint-Yves Huronlarn lkesinde insanlarn sevgilerini nasl gsterdiklerini merak ediyordu. Safdil "Sevdiiniz insanlara gzel davranlarda bulunarak," dedi. Tm konuklar ararak alkladlar. Matmazel de Saint-Yves kzard ama houna gitti. Matmazel de Kerkabon da kzard, ama iltifat kendisine yaplmad iin biraz bozuldu; fakat iyi bir kadn olduundan Huron'a olan sevgisi azalmad. Tatl bir sesle ona Huron lkesinde ka sevgilisi olduunu sordu. Safdil "Yalnzca bir sevgilim oldu: dadmn arkada Bayan Abacaba. Irmak sazlar gibi dzgn, kakm postu gibi beyaz, koyun gibi yumuak, kartal gibi gururlu ve geyik kadar kvrak bir kzd Abacaba. Bir gn kymzden elli fersah tede bir tavan kovalyormu. Terbiyesiz bir Algonquin kzlderilisi onun tavanna el koymu; ben bunu duyunca gittim, baltamn tersiyle Algonquin'i devirip el ve ayaklarn baladm ve sevgilimin ayaklarnn ucuna srkledim. Abacaba'nn anne ve babas onu yemek istediler, ama ben bu tr lenlerden zevk almyordum; onu zgr braktm ve arkada olduk. Abacaba benim davranmdan o kadar duyguland ki tm klar arasnda en ok beni arar oldu. Bir ay onu yemeseydi, imdi hl beni severdi. Ayy cezalandrdm; uzun sre onun postunu giydim, ama zntm gemedi."

Matmazel de Saint-Yves bu anlatlanlardan gizli bir mutluluk duydu, nk Safdil'in yalnzca bir sevgilisi olmutu ve Abacaba artk yaamyordu; ancak mutluluunun kaynan pek zemedi. Konuklar gzlerini Safdil'den ayramyorlard; herkes onun bir Algonquin'i yenmekten kurtarmasn beenmiti.

Yarg sorgulama huyundan kolay kurtulamad iin merakn yenemeyip Huronyal gencin hangi dinden, Anglikan, Galikan veya Protestan m olduunu sordu. Safdil "Ben kendi dinimdenim, tpk sizin kendi dininizden olduunuz gibi," dedi. Matmazel de Kerkabon haykrd: "Ah! Gryorum ki bu talihsiz ngilizler

Page 51

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

onu vaftiz (7) etmeyi dnmemiler." Matmazel de Saint-Yves sordu: "Tanrm, neden Huronlar Katolik deiller? Cizvit misyonerler onlar dinimize dndrememiler mi?" Safdil ona lkesinde kimsenin kimseyi din deitirmeye zorlamadn, hatta dillerinde dinsiz szc olmadn syledi. Bu son szler Matmazel de Saint-Yves'in ok houna gitti.

Matmazel de Kerkabon rahibe dnerek "Onu vaftiz edelim, " dedi, " Kardei siz olursunuz, ben de anal olurum. Rahip Saint-Yves onu emeye getirir. Bu ok gzel bir tren olur ve tm Aa Brtanya'da bundan sz edilir." Tm konuklar ev sahibine katlarak "Onu vaftiz edelim!" diye tempo tutmaya baladlar: Safdil onlara ngiltere'de insanlar rahat braktklarn syledi. Bu neriyi hi beenmediini, Huron geleneklerinin Aa Brtanya geleneklerinden daha aa olmadn, stelik yarn gideceini anlatt. Sonra onun getirdii Barbados iesi boaltld ve herkes yatmaya gitti.

Safdil odasna gtrldkten sonra Matmazel de Kerkabon ve arkada de Saint-Yves bir Huron'un nasl uyuduunu merak ederek anahtar deliinden baktlar. Gen adam yatak rtsn yere sermi, masum bir biimde uyuyordu.

2.

SAFDL ADINDAK HURON AKRABALARINA

KAVUUYOR

Safdil alt biimde gnein douuyla ve lkesinde gndz trompeti denen horozlarn tyle uyand.

Page 52

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

O, gnn yarsn yatak keyfiyle geiren ve yine de yaamn ok ksa olduundan yaknan insanlardan deildi.

Erkenden iki fersah dolap, bir avu samayla otuz ku avladktan sonra Notre Dame de la Montagne Manastr'na dndnde rahip ile kzkardeini bahede gezinirken buldu. Onlara tm avn verdi ve boynuna ast kk bir kolyeyi konukseverlik gsterdikleri iin armaan etti: "Bu sahip olduum en deerli eydir; bunu tadm srece mutlu olacam sylemilerdi; sizin mutlu olmanz iin onu size veriyorum."

Rahip ve matmazel onun saflndan ok duygulandlar. Bu kolyenin ucuna olduka kaba izilmi iki insan portresi aslmt.

Matmazel de Kerkabon ona Huronya'da ressam olup olmadn sordu. Safdil "Hayr, bu kolyeyi dadm vermiti; onun kocas da bunu Kanada'da savat Franszlardan, len birinin zerinden alm; tm bildiim bu," dedi.

Resimlere daha dikkatli bakan rahibin rengi utu, elleri titremeye balad: "Aman Tanrm! Bunlar yzba kardeim ve einin resimleri." Kzkardei de resimleri ayn heyecanla inceledikten sonra ayn sonuca vard. kisi de aknlk ve acyla kark bir sevince bouldular ve alamaya baladlar. Bir yandan resimlere bir yandan da Huron'a bakyorlar, lk atyorlar, gen adama bu resimlerin dadsnn eline nerede ve ne zaman getiini soruyorlard. Kaptann yola k zamanyla karlatryor, hesaplar yapyorlard.

Safdil onlara anne ve babasn tanmadn sylemiti. Akll bir adam olan rahip Safdil'in biraz sakalnn ktn fark etti; Huronlarn sakal olmadn biliyordu. "enesi tylenmi olduuna gre Avrupal olmal. Kardeim ve ei 1669'daki Huron seferinden sonra kayboldular; yeenim o zaman kucakta bir bebek olmalyd; Huron dad onun yaamn kurtarm ve ona annelik etmi olmal." Ksacas, yzlerce sorudan sonra rahip ve kzkardei bu Huron'un kendi yeenleri olduu sonucuna vardlar. Gzlerinden yalar akarak onu kucakladlar; gen adam, bir Huron'un Aa Brtanyal bir rahibin yeeni olmasn anlayamadan glmsyordu.

Komular haberi duyunca kotular. yi bir fizyonomist olan Rahip de Saint-Yves resimleri ve Safdil'i inceledi; onun gzlerinin annesine ve burnuyla alnnn merhum yzba de Kerkabon'a benzediini, yanaklarn da her ikisinden aldn belirledi.

Matmazel de Saint-Yves, anne ve babasn hi grmedii Safdil'in onlara tpatp benzediini syledi. Herkes Tanr'nn gcne ve dnya olaylarnn gidiine aryordu. evresindekilerin bu kadar emin olduunu gren Safdil, baka biri kadar sevebilecei rahibin amcas olduunu sonunda kabul etti.

Page 53

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Onlar manastra kretmeye giderken Safdil, ilgisiz bir tavrla, evde kalp imeyi srdrd.

Onu getirmi olan ve dnmeye hazrlanan ngilizler dn zamannn geldiini haber verdiler. Safdil onlara "Anlalan siz amca ve halalar bulamadnz; ben burada kalyorum, siz Plymouth'a dnn. Eyalarm sizin olsun, artk bir rahibin yeeni olduuma gre, dnya malna gereksinmem kalmad," dedi. ngilizler Safdil'in Aa Brtanya'da akrabas olmasna ilgi gstermeden yelken atlar.

Amca, hala ve dier komular manastrda Te Deum duas okuduktan, yarg Safdil'i sorularyla yine sktrdktan ve aknlkla sevincin syletebilecei tm szler sylendikten sonra Safdil'in en ksa srede vaftiz edilmesi kararlatrld. Ancak, yirmi iki yandaki bir adam hibir eyden habersiz bir bebek gibi vaftiz edilemezdi; ona kurallar retmek gerekiyordu, nk Rahip de Saint-Yves'e gre Fransa'da domam kiilerde grg kurallar geliemiyordu.

Safdil'e nce hi kitap okuyup okumad soruldu. O da Rabelais'nin ngilizce evirilerini ve Shakespeare'den birka para okuduunu, bu kitaplar da onu Amerika'dan Plymouth'a getiren kaptandan aldn syledii. Yarg bu kitaplardan ne anladn sordu. Safdil "Vallahi, bir eyler anlar gibi oldum, ama aklmda kalmad," dedi.

Bu szler zerine Rahip de Saint-Yves bu kitaplar kendisinin de okuduunu, ancak insanlarn genelde hi okumadklarn syledi. Sonra Safdil'e "Herhalde ncil'i okumusunuzdur?" dedi. "Hayr, sayn rahip; kaptann kitaplar arasnda bu yoktu; adn hi duymadm."

Matmazel de Kerkabon "Ah bu ngilizler," diye sylendi, "bir Shakespeare kitabna, erik pudingine veya bir rom iesine kutsal kitaptan daha fazla nem verirler; zaten bu yzden Amerika'da kimseyi hristiyan yapamadlar. Tanr onlar bir gn ilenleyecek ve biz Jamaica ve Virginia'y onlardan geri alacaz."

Sonra Safdil'i batan ayaa giydirmek iin Saint-Malo'nun en iyi terzisi getirildi. Topluluk dald; yarg sorularn baka yerde sormaya gitti. Matmazel de Saint-Yves ayrlrken dnp Safdil'e bakmak ve durup durup diz bkmekten kendini alamyordu.

Bu arada yarg niversiteyi yeni bitirmi olan iri yapl olunu Matmazel de Saint-Yves'le tantrmak istedi; fakat gen kz Huronyal gencin kibarlndan o kadar etkilenmiti ki yargcn olunun yzne bile bakmad.

Page 54

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

3.

SAFDL'N DN DERSLER

Rahip de Kerkabon artk yalanmakta olduundan, Tanr'nn kendisine gnderdii bu yeeni vaftiz ettikten sonra onu hizmetine alp yerine geirebilmeyi umuyordu.

Safdil'in bellei glyd. Aa Brtanya topra Kanada iklimiyle btnleince salam bir vcut ve salam bir kafa olumutu. Kafasna vursan acmyor, ne retirsen ezberliyor ve hi unutmuyordu. zellikle ocukluunda bir sr safsatayla doldurulmad iin, retilen ey kafasnda daha duru oluyordu. Rahip ona Yeni Ahit ncilini okutmak istedi. Safdil onu byk zevkle bir solukta okudu. Ancak, bu anlatlan olaylarn nerede ve hangi zamanda getiini bilmediinden, bunlarn Aa Brtanya'da olup bittiini sand; Caifus ve Pilatus'u yolda grrse kulak ve burunlarn keseceine ant iiyordu.

Bu gzel gelimeden honut olan amcas onu ksa srede yetitirdi. Safdil'in heyecann vd; ancak, bu heyecann gereksiz olduunu, nk bu olaylarn yaklak bin alt yz yl nce getiini anlatt. Safdil ksa srede tm din kitaplarn okudu. Sorduu baz zor sorularla rahibi terletiyordu. Rahip bu durumda meslekda Saint-Yves rahibini aryordu; ikisi de yantlayamazsa bir cizvit papazn aryorlard.

Sonunda mucize gerekleti; Safdil Hristiyan olmaya sz verdi. Ancak nce snnet olmas gerektiine inanyordu; rahibe "nk, bana okuttuunuz kitaplarda snnet olmam kimseye raslamadm; benim de snnet olmam gerektii ak; bir an nce olsam iyi olur," diyordu. Hi vakit yitirmeden kydeki cerrah ard ve snnet olmak istediini syledi; bylece Matmazel de Kerkabon ve dierlerini daha mutlu

Page 55

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

edeceini sanyordu. Daha nce hi byle bir ameliyat yapmam olan cerrah aileye haber verdi; rahip ve kzkardei kyameti kopardlar. Matmazel de Kerkabon yeeninin bu ii kendi bana ve acemice yapmaya kalkmasndan endielendi; olabilecek bir kaza kasabadaki bayanlar ok zebilirdi.

Rahip Safdil'in yanln dzeltti: Ona, snnetin artk modasnn getiini, oysa vaftiz olmann daha basit ve salkl olduunu, Tanr'nn kurallarnn biimci olmadn anlatt. Drst ve doru dnebilen Safdil nce tartt ve sonunda, tartan Avrupallar arasnda pek raslanmayan bir davranla, yanlgsn kabul etti; ne zaman isterlerse vaftiz olacan syledi.

Bunun iin nce gnah kartmas gerekiyordu ve burada zorluk kt. Amcasnn verdii kitab cebinden ayrmayan Safdil bu kitapta gnah kartm bir tek havariye raslamadn syledi. Rahip ona Aziz Kk Jacques ile ilgili blmde, gnmzde bile dinsizleri ileden karan u tmceyi gsterdi: " Birbirinize gnahlarnz syleyin." Safdil kabul etti; gen bir rahibi ararak ona gnah kard. Fakat, bitirdikten sonra gen rahibin kolundan tuttu, nnde diz ktrerek ona "imdi de sen bana ilediin gnahlar syle bakalm, yoksa buradan kamazsn," dedi. Bunu sylerken diziyle onun gsne bastryordu; rahibin lklar manastrda yanklanyordu. Grltye koanlar Safdil'in gen rahibi Aziz Kk Jacques adna dvmekte olduunu grdler. Ancak, Aa Brtanyal bir ngilizi vaftiz etmek o kadar nemliydi ki bu tuhaflklarn zerinde durmadlar. Baz din adamlar da gnah karmann gerekli olmadn, vaftizin her eyi kapsadn ileri srdler.

Hazrlklar bitince Saint-Malo piskoposundan gn aldlar; bir Huron'u vaftiz etmekten gurur duyan piskopos tm yardmclaryla birlikte, gsterili bir trenle geldi. Matmazel de Saint-Yves dualar edip en gzel giysisini giydi ve Saint-Malo'daki berbere salarn yaptrd. Sorgu yargc tm kasabay getirdi. Manastr grkemli bir biimde sslenmiti. Ancak, vaftiz emesine getirmek iin Safdil'i almaya gittiklerinde onu bulamadlar.

Amcasyla halas onu her yerde aradlar. Alkanlk edindii gibi yine ava gittiini dndler; tm konuklar orman ve komu kyleri kar kar aradlar; fakat Huronyal gen yoktu.

Artk onun ngiltere'ye dnm olmasndan korkuluyordu; nk birka kez oray ok sevdiini sylemiti. Rahip ve kzkardei ngiltere'de kimsenin vaftiz edilmediinden emin olduklarndan yeenlerinin ruhu iin endie ediyorlard. Piskopos arm ve geri dnmeye hazrlanyordu, yarg gelen geen herkesi ciddi bir yzle sorguluyordu. Matmazel de Kerkabon alyordu. Matmazel de Saint-Yves alamyor, ancak bu dinsel trenden duyguland izlenimi verecek biimde iini ekiyordu. ki kadn znt iinde Rance rma kysndaki st ve sazlarn arasnda gezinirlerken rman ortasnda bir adam grdler: rlplak ve kollarn gsne kavuturmu olan bu adam tanyarak lk atp katlar. Ancak sonra, merak dier duygulardan daha gl knca, sazlarn arasna saklanp onu seyrettiler.

Page 56

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

4.

SAFDL'N VAFTZ EDLMES

Rahip ve meslekda koup geldiler, Safdil'e orada ne yaptn sordular. Safdil kalarn att: "Baylar, vaftiz edilmeyi bekliyorum. Bir saattir suyun iindeyim, beni byle brakmanz hi ho deil."

Rahip tatllkla "Sevgili yeenim, Aa Brtanya'da vaftiz byle olmaz; giysilerinizi aln ve bizimle gelin," dedi. Sazlarn arasnda Matmazel de Saint-Yves arkadana "Acaba giysilerini giymesi uzun srer mi?" diye sordu.

Fakat Safdil giyindikten sonra da rahibe kar kn srdryordu: "Bu kez beni kandramazsnz; vaftiz konusunu iyi altm, baka trl olmas olanaksz. Kralie Candace'in hadmaas bir rmakta vaftiz edilmi; bana verdiiniz kitapta bunun baka trl olduunu gsteren bir satr bulamazsnz. Ben bu rmaktan baka yerde vaftiz olmam." Ona uzun uzun geleneklerin deitii anlatld; fakat hem Huron ve hem de Brton olan Safdil inatyd. kidebir Kralie Candace'in hadmaasndan sz ediyordu. Geri sazlarn arasndan onu gzlemi olan iki matmazel, byle bir adam kendisiyle kyaslamasnn hakszlk olduunu ona syleyebilirlerdi; ama kibarlk edip seslerini karmadlar. Piskopos da oraya gelip onu caydrmaya alt, ama bouna; Safdil onunla da tartt: "Amcamn bana verdii kitapta, rmak dnda vaftiz edilmi birini gsterin, her istediinizi yaparm," diyordu.

Bu arada yanlarna gelen iki matmazeli selamlad. Halas onun diz bkmeyi rendiini grnce mutlu oldu, zellikle Matmazel de Saint-Yves'i daha derin selamlamt. Bunun zerine hala gen kza dnp Safdil'i inandrmas iin yardm istedi.

Matmazel de Saint-Yves bu kadar nemli bir grev almann verdii gizli zevkle kzarmt; Safdil'e yaklap onu elinden tuttu: "Bunu benim iin yapmaz msnz?" diyerek baygn gzlerle ona bakt. Safdil "Ah! Siz isterseniz su, ate veya kan vaftizi, ne olursa olsun yaparm," dedi. Bylece, rahip, yarg ve piskoposun yapamadn Matmazel de Saint-Yves iki szckle baard. Baarsndan mutluydu, ancak bunun derecesini tam bilemiyordu.

Page 57

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bylece vaftiz treni tm grkemi ve ciddiliiyle yapld. Amca ve halas Safdil'i emede tutma onurunu Rahip Saint-Yves ve kzkardeine braktlar, Matmazel de Saint-Yves analk olma sevincini yaad. Bu unvann kendisine ne gibi sorumluluklar yklediini bilmiyordu, ama ciddi sonularn bilmeden kabul etti.

Hibir tren sonunda len eksik olmayaca iin, vaftizden sonra bir yemek verildi. Yemekte akaclar vaftiz edilemiyecek tek eyin arap olduunu sylyorlard. Rahip Hazreti Sleyman'n szyle arabn insann yreini sttn belirtti. Piskopos Juda papazlarnn eeklerini asma aalarna baladklarn, fakat Tanr''nn zm vermedii Aa Brtanya'da byle yaplamamasnn ok yazk olduunu syledi. Herkes Safdil'e ve analna vaftizle ilgili vgler yadryordu. Hi vazgemeyen yarg Safdil'e vaftiz srasnda verdii szleri tutup tutmayacan sordu. Safdil "Matmazel de Saint-Yves'in ellerini tutarak verdiim szleri nasl tutmam?" diye yantlad.

Huronyal gen bol bol analnn onuruna itike kafas bir ho oldu; ona "O souk suyu kafamdan aa piskopos yerine siz dkm olsaydnz, herhalde ensem ate alrd," dedi. Yarg bu szleri anlayamad, Kanada gelenei olduunu dnerek ok iirsel buldu. Fakat anal zevkten kzard.

Safdil'e vaftiz ad olarak Herkl adn koydular. Saint-Malo piskoposu hi adn duymad bu azizin kim olduunu sordu. Pek bilgili olan cizvit papaz bunun on iki mucize gstermi bir aziz olduunu syledi. Aslnda Herkl'n on nc mucize saylabilecek bir yan daha vard ama cizvit ondan sz etmedi: Bir gecede elli kz kadn yapmt. arllar arasndaki bir akac bu mucizeyi hemen anlatt. Tm bayanlar baklarn ne eerken Safdil'in, adn tad bu azize layk olduunu dnyorlard.

5.

SAFDL'N AKI

Page 58

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Vaftiz treni ve lenden sonraki gnlerde Matmazel de Saint-Yves, piskoposun kendisine Herkl Safdil'le ilgili bir trende yine grev vereceini umuyordu. Ancak, ok terbiyeli ve utanga olduundan duygularn kendi kendine bile amaya ekiniyordu. Safdil'in yannda olduu zamanlarda baklar ve davranlar elinde olmadan utanga bir havaya brnyordu.

Piskopos ayrldktan hemen sonra Safdil ve Matmazel de Saint-Yves nasl olduunu anlayamadan bir araya geldiler. Ne dediklerini bilmeden syletiler. Safdil onu btn yreiyle sevdiini, lkesinde sevmi olduu Abacaba'nn onun yannda snk kaldn syledi. Matmazel her zamanki yumuaklyla ona, bu konuyu rahip amcas ve halasna amasn, kendisinin de kardei Rahip de Saint-Yves'e bir iki sz edeceini, herkesin olurunu alacaklarn umduunu anlatt.

Safdil kimsenin oluruna gerek olmadn, ne yapacaklarn bakalarna sormann gln olduunu, iki kii uygun gryorsa dierlerinin buna sayg gstermesi gerektiini syledi. "Uyumak, yemek yemek veya ava gitmek istediimde kimsenin grn almyorum. Sevgi sz konusu olduunda sevilen kiinin rzasn almak elbette dorudur. Ama ben amca veya halama k olmadmdan, onlara bavurmay dnmem; bana sorarsanz, siz de Rahip de Saint-Yves'in oluruna bakmayn."

Gzel kz Huron sevgilisinin direncini krabilmek iin zeksnn tm inceliklerini kulland; nce gcendi, sonra yumuad. Akam olup rahip kardei onu eve gtrmek iin geldiinde tartma sryordu. Safdil, amcas ve teyzesi trenden yorgun dtkleri iin o gn konuyu onlara amad. Gecenin byk blmn sevgilisine Huronca dizeler yazmakla geirdi; ak her lkede sevenleri air yapar.

Ertesi gn amcas, Matmazel de Kerkabon'un yannda ona gelecei konusunu at: "Sevgili yeenim, Hristiyan ve Brton olduunuz iin Tanr'ya kredin; fakat bu yeterli olmayabilir. Kardeimin bana brakt kk toprak pek bir ey getirmiyor; bu manastrn geliriyle geiniyoruz. Eer manastrda mezlik eitimine girerseniz, size bu grevi brakrm; rahat bir yaam srersiniz."

Safdil yantlad: "Amcacm, Tanr size uzun mrler versin. mezliin ne olduunu bilmiyorum, ama Matmazel de Saint-Yves'le birlikte olacaksam kabul ediyorum." Rahip ard: "Yeenim, ne diyorsunuz? Siz o kz seviyor musunuz?" "Evet, amcacm." "zgnm, yeenim, onunla evlenemezsiniz." Safdil "Pekl evlenirim; dn onunla konutum, ikimiz de ayn dncedeyiz," dedi. Rahip "Bu olanaksz, yeenim; o sizin vaftiz analnz oldu. Analn oluyla evlenmesi hem tanrsal ve hem de toplumsal kurallara aykrdr," dedi. Safdil ard: "Benimle aka etmeyin, amcacm; insann anal hem gen ve hem de gzelse niin evlenmesin? Bana verdiiniz kitaplarda genlerin vaftiz anasyla evlenmesini yasaklayan bir ey grmedim. Vallahi, sizler burada kutsal kitapta yazl olanlar yapmyor, yazl olmayan bir sr tuhaf ey yapyorsunuz. Kafam iyice karmaya ve kzmaya balad. Vaftiz oldum diye gzel Saint-Yves'le evlenmeme engel olunursa, onu karr ve vaftizlikten karm."

Page 59

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Rahip ne diyeceini ard; kzkardei alamaya balad. Sonra aabeyine dnerek "Sevgili kardeim, yeenimizin ruhu ilenlenmesin; kutsal babamz papa hazretleri ona ayrcalk tanrsa, sevdiiyle evlenir ve Hristiyanlktan kmam olur," dedi. Safdil halasn kucaklad: "Seven genlere anlay gsteren bu iyi adam nerededir? Onunla hemen konumalym."

Ona Papa'nn kim olduunu anlattlar. Safdil iyice ard: "Kitabnzda papadan sz eden bir tek szck yoktu, amcacm. Ben ve Matmazel de Saint-Yves burada okyanus kysnda yayoruz; imdi kalkp buradan drt yz fersah tede Akdeniz kysnda yaayan ve dilini bilmediim bir adamdan sevgilimle evlenebilmek iin izin isteyeceim! Bu gln bir ey. imdi bir fersah tedeki Rahip de Saint-Yves'e gidip konuacam ve bugn sevgilimle evleneceim."

O srada ieri giren yarg alkanl zere Safdil'e nereye gittiini sordu. Safdil "Evlenmeye gidiyorum," diyerek bir kouda evden kt. Matmazel de Kerkabon iini ekerek "Ah kardeim, korkarm ki yeenimizi mez yapamayacaksnz," dedi.

Yarg Safdil'in gittii yeri renmekten honut olmad; nk olunun Saint-Yves'le evlenmesini istiyordu; oysa bu ocuk babasndan daha kaln kafal ve ekilmez biriydi.

6.

SAFDL SEVGLSNN EVNE KOUYOR

VE ILGINA DNYOR

Safdil sevgilisinin evine gelir gelmez yal hizmetiden hanmn odasn rendi; hemen yatak odasna girip yataa yneldi. Matmazel de Saint-Yves uyand ve bir lk att: "Ah, siz misiniz? Ne yapyorsunuz?"

Page 60

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Safdil "Sizinle evleniyorum," diyerek yataa dald. Gen kz namusunun btn gcyle direnmese gerekten de evlenecekti.

Safdil bu karlamay hi anlamad, akadan da holanmyordu: "lkemde Matmazel Abacaba byle davranmazd; bana evleneceimizi sylemitiniz, ama evlenmek istemiyorsunuz; sznde durmamak kt bir eydir; sizi doru yola getirebilmek iin bunu reteceim."

Safdil ada Herkl gibi glyd ve dediini yapmak zereydi. Gen kzn lklar zerine Rahip de Saint-Yves, yal dad ve kapc kotular. Onlar gren gen adamn hevesi azald. Rahip "Hey, komum, ne yapyorsunuz?" diye sorunca Safdil "Grevimi yapyorum, komu; szm yerine getirmek istiyorum," dedi.

Matmazel de Saint-Yves stn ban dzeltti, Safdil'i baka bir odaya aldlar. Rahip ona davrannn yanl olduunu anlatmaya alt. Safdil doa yasalarn rnek gstererek kar kyordu. Rahip insanlar arasnda bir takm kurallar konulmazsa doa yasalarnn karkla yol aacan syledi: "Bu i iin rahipler, tanklar, evlilik czdanlar, harcamalar gerekir," dedi. Safdil de "Birbirinize kar bu kadar nlem aldnza gre sizler drst insanlar deilsiniz," dedi.

Rahip bunu yantlamakta glk ekiyordu: "Aramzda drst olmayan birok kii olduu dorudur; tpk Huronlarda olduu gibi. Ancak, akll, drst ve aydn insanlar ounluktadr ve yasalar onlar yapar. nsan ne kadar iyiyse yasalara da o kadar uymal, ktlere rnek olmaldr."

Bu yant Safdil'i artt. Adil bir dnceye sahip olduunu daha nce sylemitik. Bylece ona umut verip, vg yadrarak yumuattlar: her iki yarmkrede insanlar tuzaa drmenin bu iki yolu vardr. Bu arada makyajn tazeleyen Matmazel de Saint-Yves'i de karsna kardlar. Her ey uygar bir yola girdi. Fakat yine de Herkl Safdil'in gzleri akmak gibi parldyor, sevgilisinin ve ev halknn yreini hoplatyordu.

Sonunda glkle onu evine yolladlar. Gzel Saint-Yves'in onun zerindeki etkisi belli oluyordu. Yalnz kaldklarnda gen kzn znts artt. Rahip Saint-Yves kardeinin velisi saylrd; onu bu yaman n elinden kurtarmaya karar verdi. Gidip yargca dant. Olunu Matmazel de Saint-Yves'le evlendirme umudu tayan yarg zavall kz bir manastra kapatmay nerdi. En ilgisiz kzn bile alayarak kar kaca bu neri seven bir kzn yaamn karartabilirdi.

Safdil eve dnnce olanlar btn saflyla anlatt; onlar da ayn gerekeleri ne srdler; o bunlar mantyla kabul ediyor, ama duygularna dinletemiyordu. Ertesi gn sevgilisinin evine gittiinde karsna dikilen yarg Saint-Yves'in manastra kapandn sylerken zevkleniyordu. Safdil "yleyse bu manastra

Page 61

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

gideyim," deyince yarg "Hayr, bu mmkn deil," dedi ve nedenini anlatt. Safdil tm bunlardan manastrn gen kzlar kapattklar bir tr tutukevi olduunu anlad. Huronlarda raslamad bu korkun gelenee kar, tpk ada Herkl'n Kral Oechalie, kz ole'yi vermeyi reddettii zaman yapt gibi, fkeye kapld. Gidip manastr atee verip sevgilisini karmak veya onunla birlikte yanmak istiyordu. Matmazel de Kerkabon bir yandan alyor, bir yandan da yeeninin mez olmas dlerinin bittiini gryordu; sanki vaftiz edildiinden beri Safdil'in iine eytan girmiti.

7.

SAFDL NGLZLER GER PSKRTYOR

Derin bir zntye kaplan Safdil omzunda tfei ve belinde av bayla deniz kysnda gezmeye kt. Bir yandan grd kulara ate ediyor, bir yandan da kendini vurmay aklndan geiriyordu. Fakat, yaam ve zellikle Matmazel de Saint-Yves'i ok seviyordu. Bazen amcas, halas ve tm Aa Brtanya'ya ileniyor, bazen da sevdii kz tanmasna neden olduklar iin onlara dua ediyordu. Gidip manastr yakmay dnyor, ancak sevgilisini tehlikeye atacan dnerek vazgeiyordu. Man Denizi'nin dalgalar onun yreindeki bu alkantlardan daha az rperticiydi.

Byle yrrken bir trampet sesi iitti. Uzakta bir bek insan denize doru kouyor, dier bir bek de kayordu. Her yerden lk sesleri ykseliyordu.

Safdil merak ederek lklarn geldii yere kotu. Rahibin verdii lende tant milis komutan onu grnce kollarn ap karlad: "Ah, Safdil bu! o da bizimle savaacaktr." Korkudan titreyen milis askerleri de hep bir azdan "Safdil geldi! Safdil geldi!" diye barmaya koyuldular.

Page 62

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Safdil "Baylar, ne oluyor? Niin bu kadar tela iindesiniz? Sevgililerinizi manastra m kapattlar?" diye sordu. Yz kii birden "ngilizler karaya kyor!" diye haykrdlar. Safdil "Bunda ne var? Onlar iyi insanlar; beni mez yapmaya veya sevgilimi elimden almaya kalkmadlar," dedi.

Komutan ona ngilizlerin Montagne Manastr'n yamalamak, amcasnn araplarn imek veya Matmazel de Saint-Yves'i karmak iin geldiklerini anlatt; onu ilk kez getiren kk gemi aslnda bir keif gemisiydi. ngilizler hep byle Fransa kralna sava ilan etmeden dmanca eylemlerde bulunurlard. Safdil "Ah! demek byle," dedi, "O zaman onlarla konuurum; ngiliz dilini iyi bilirim, onlarn byle kt bir niyetleri olduunu sanmyorum."

Bu konumalar srasnda ngiliz filosu kyya yanamt. Gen Huronyal hemen bir kaya binip denize ald; filo komutannn gemisine kp ona, gerekten de sava ilan etmeden lkeyi talan edip etmeyeceini sordu. Amiral ve yanndakiler kahkahalar atp glmeye baladlar; sonra ona viski ikram edip gnderdiler.

Bu davrana kzan Safdil artk eski dostlarna kar ve yeni akrabalarnn yannda savamas gerektiini anlad. evredeki tm kylerden yardm geliyordu; ellerinde birka top vard. Safdil onlara katld; toplarn bana geip birer birer ateledi. ngilizler karaya kmaya balaynca koup saldrd; ilerinden n ldrd; kendisiyle alay eden amirali de yaralad. Onun bu yiitlii dierlerine de cesaret verdi; ksa sre iinde ngilizler gemilere binip uzaklatlar. Kydakiler bu zaferi "Yaasn kral! yaasn Safdil!" naralaryla kutladlar. Herkes onu kucaklyor, ald ufak yaralarn kann silmeye alyordu. Safdil iinden "Ah, Matmazel de Saint-Yves burada olsayd, yaralarm sarard," diyordu.

Bu atma srasnda evinin mahzeninde saklanm olan yarg gelip dierleri gibi onu kutlad. Fakat, Safdil'in bundan sonraki szlerini iitince ok ard: "Dostlarm, Montagne Manastr'n kurtardk, ama bu bir ey deil; imdi susuz bir kz kurtaracaz." Bu szler kalabalktaki tm genlerin kann kaynatt; herkes onun peinden manastra doru yola koyuldu. Eer yarg garnizon komutanna haber gnderip de onlar durdurmasayd, Safdil dediini yapabilecekti. Ancak, kalabalk datld; Safdil'i amca ve teyzesinin yanna getirdiler.

Rahip ve kzkardei gzyalar iinde onunla konutular: "Gryorum ki siz mez veya rahip olamayacaksnz, sevgili yeenim; belki de yzba kardeim gibi bir subay olacaksnz." Matmazel de Kerkabon da alayarak "Siz de babanz gibi savata leceksiniz; ne olur, mez olmay kabul edin," diye yalvard.

Safdil atma srasnda yerde, belki de ngiliz amiralin drd para dolu bir kese bulmutu. Bu keseyle tm Aa Brtanya'y satn alabileceini ve Matmazel de Saint-Yves'i byk bir hanm yapabileceini biliyordu. O srada herkes ona, Versailles'a gidip kraldan bu kahramanlnn dln

Page 63

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

almasn sylyordu. Milis komutanlar ona yazl belgeler verdiler. Amca ve halas da bu yolculuu onayladlar; kraln huzuruna kolayca kabul edilirdi ve bu, onun kasabadaki saygnln artrrd. Safdil kendi kendine "Kral grrsem ona Matmazel de Saint-Yves'le evlenmek istediimi sylerim; o beni reddetmez," diyordu. Bunun zerine tm kasabann alklar, teyzesinin gzyalar ve gzel Saint-Yves'in dualaryla yola kt.

8.

SAFDL'N PROTESTANLARLA KARILAMASI

O ada baka yol olmadndan Safdil Saumur'e giden posta Arabasna bindi. Saumur'e vardnda kentin hemen hemen boalm olduunu, birok ailenin eyalaryla birlikte ayrldn grd. Ona sylendiine gre, alt yl nce kentte on be bin insan yaarken, bugn alt bin kii kaldn sylediler. Kald otelde akam yemei srasnda bu konuyu amadan edemedi. Masada birok Protestan vard; bir ksm szlanp duruyor, bir ksm fkeden titriyor, dierleri de alayarak u szleri sylyorlard: Nos dulcia linquimus arva, nos patriam fugimus. Latince bilmeyen Safdil bu szlerin anlamn sorunca yantladlar: Sevimli krlarmz brakyoruz, yurdumuzdan kayoruz.

"Peki niin lkenizi terk ediyorsunuz?" diye sordu Safdil. Protestanlar "nk Papa'y tanmamz istiyorlar," dediler. Safdil "Onu tanmay neden istemiyorsunuz, sizin de evlenmek istediiniz analnz yok mu? nk bu konuda onun ok anlayl olduunu sylediler," dedi. Protestanlar "Baym, bu Papa krallarn mlknn sahibinin kendisi olduunu sylyor," dediler. Safdil "Sizin iiniz nedir?" diye sorunca "Biz kuma ve iplik yaparz," dediler. Safdil "Papa kuma ve ipliklerin sahibiyim deseydi, kar kmakta hakl olurdunuz; ama brakn da krallar buna kar ksn, siz ne karyorsunuz?" dedi. O srada karalar giyinmi bir adam sz ald ve kalabaln sorunlarn dile getirdi. Nantes fermannn kaldrln (8), elli bin ailenin ge zorlann, dier elli bin ailenin zorla katolik yapln yle bir heyecanla anlatt ki Safdil'in gzlerinden yalar geldi: "Gc Huronlara kadar uzanan bu byk kral kendisini seven bu kadar yrei, kendisine hizmet edecek bu kadar eli nasl geri evirebilir?" diye sordu.

Kara giysili adam yantlad: "nk, dier tm iyi krallar gibi, onu da aldattlar. Onu, syleyecei bir sz zerine herkesin kendisi gibi dneceine ve dinini deitireceine inandrdlar. Yalnzca bir anda be alt yzbin insan yitirmekle kalmad, dman da kazand; kendi saflarnda savaabilecek bu Franszlar imdi ngiltere kral William Fransa'ya kar hazrlyor.

Page 64

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

"Bu ykmn asl zc yan, Kral XIV. Louis'nin uruna halknn bir blmn feda ettii Papa'nn kendisinin can dman olmasdr. Yllardr aralarnda atma eksik olmuyor. Bu atma yle bir noktaya gelmiti ki Fransz halk sonunda lkeyi haraca kesen ve boyunduruu altna alan bu yabancdan kurtulmay dnmekteydi. Bu byk kral hem lke karlar ve hem de gcnn erimi konusunda yanlttlar ve lkesini seven yreini halkn gznden drdler."

Daha da zlen Safdil Huronlarn da ok sevdii bu kral aldatan Franszlarn kim olduunu sordu. "Bunlar cizvitlerdir; zellikle kraln zel rahibi Peder La Chaise. Tanr'nn bir gn onlar cezalandracan ve bizim kovulduumuz gibi onlarn da kovulacan umuyoruz. Sava bakan Mons de Louvois zerimize cizvitleri ve askerleri yolluyor."

Artk kendini tutamayan Safdil yle dedi: "Baylar, ben hizmet dl almak iin Versailles'a gidiyorum. Orada bu Mons de Louvois'yla konuurum. Kral da greceim; ona gerei anlattmda doruyu greceinden eminim. Yaknda Matmazel de Saint-Yves'le evlenmek iin geri dneceim, sizleri de dnme aryorum." O zaman bu iyi insanlar onu, gizli yolculuk yapan nemli bir devlet adam sandlar; bazlar da kraln soytars olduunu ileri srdler.

Masada oturanlar arasnda Peder La Chaise'in casuslarndan bir cizvit papaz vard. Bu adamn raporlar nce Peder La Chaise'e, sonra da Mons de Louvois'ya gidiyordu. Casusun yazd mektup Safdil'le ayn gn Versailles'a ulat.

9.

SAFDL'N VERSAILLES'A GEL VE

Page 65

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

HUZURA KABUL

Safdil'in bindii posta Arabas onu sarayn mutfak yanndaki kaps nnde brakt. Kap nndeki bir bek adama kral ne zaman grebileceini sordu. Adamlar, ngiliz amiralin yapt gibi, kahkahalarla glmeye baladlar. Tepesi atan Safdil onlar pataklamak isteyince onlar da karlk verdiler. Ortalk kan glne dnmek zereydi ki oradan geen Brton asll bir saray koruman onlar ayrd. Safdil ona sordu: "Baym, siz iyi bir adama benziyorsunuz; ben Notre Dame de la Montagne Manastr rahibinin yeeniyim; ngilizlere kar savatm; kral grmeye geldim, ltfen beni onun yanna gtrn." Saray greneklerini bilmeyen bu yiidin kendi kynden olmasndan ok mutlu olan koruman ona, kralla her gelenin konuamayacan, Mons de Louvois'nn onu krala sunmas gerektiini syledi. Safdil "yleyse beni Mons de Louvois'ya gtrn," deyince "Bu ok daha zor; sizi nce bakan yazman Bay Alexandre'a gtreyim, bakann kendisiyle konumu gibi olursunuz," dedi.

Fakat yazman gremediler; Bay Alexandre bir bayanla gryordu ve rahatsz edilmemesi iin kesin buyruu vard. Koruman "yleyse Bay Alexandre'n yazmanna gidelim; bakan yazmanyla grm gibi olursunuz," dedi. Safdil korumann peinden bir odaya girdi ve orada yarm saat beklediler. Kendi kendine syleniyordu: "Ne biim yer buras? Burada herkes grnmez olmu sanki. Aa Brtanya'da ngilizlerle savamak Versailles'da birini grebilmekten daha kolaym." Bu arada kylsne gnl derdini anlatyordu, ama o arada alan saat korumana grevini anmsatt. Ertesi gn bulumaya sz vererek ayrldlar. Safdil odada Matmazel de Saint-Yves'i dleyerek yarm saat daha bekledi.

Sonunda yazmann yazman grnd. Safdil ona "Baym, sizi beklediim kadar ngilizleri bekleseydim, Aa Brtanya'y rahatlkla talan ederlerdi," dedi. Bu szler yazmann ilgisini ekti, "Ne istiyorsunuz?" diye sordu. Safdil "dlm istiyorum, ite kantlarm," diyerek belgeleri kard. Yazman bunlar inceledikten sonra herhalde ona bir temenlik rtbesi satn alabileceini syledi. Safdil ard: "Nasl? ngilizleri kovduum iin para m deyeceim? Benimle alay m ediyorsunuz? Bana karlksz bir svari bl verin. Ayrca, kraln Matmazel de Saint-Yves'i manastrdan karmasn ve benimle evlendirmesini istiyorum. Krala elli bin aile kazandrmak iin konumak istiyorum. Ksacas, yararl olmak istiyorum; benden yararlann ve nm an."

Yazman "Byle yksek sesle konuan beyefendi, siz kimsiniz?" dedi. Safdil "Oh! oh! belgelerimi okumadnz demek! Adm Herkl de Kerkabon; vaftizliyim ve Mavi Kadran Oteli'nde kalyorum; sizi krala ikyet edeceim," dedi. Yazman onun aklnn yerinde olmadn dnerek fazla aldr etmeden gnderdi.

Page 66

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Ayn gn, kraln zel rahibi Peder La Chaise casusun mektubunu almt; bu mektupta Brtanyal Kerkabon'un Protestanlar savunduu ve cizvitleri sulad yazlyd. Bunun yan sra, Aa Brtanya yargc da Mons de Louvois'ya gnderdii mektupta Safdil'in manastrlar yakp gen kzlar karmak isteyen bir serseri olduunu bildiriyordu.

Safdil can sknts iinde Versailles'n bahelerinde bir sre gezindikten sonra otele dnd. Ertesi gn kral grecei, bir svari blne komuta edecei, Protestanlara eziyet edilmesini durduraca ve Matmazel de Saint-Yves'le evlenebilecei umuduyla uykuya dald. Sabaha doru jandarmalar odasna girip onu uyandrdlar. Tfeini, klcn ve cebindeki parasn aldktan sonra, bir arabaya bindirip Kral V. Charles'n yaptrd konforlu atoya (9) gtrdler.

Safdil'in aknln anlatmak zordur. nce bunun bir d olduunu sand. Sonra birden fkelenip jandarmalardan ikisinin boazna sarld ve ona engel olmak isteyen bir ncsyle birlikte arabadan aa att. Dierleri zerine ullanp onu bastrdlar ve yeniden arabaya bindirdiler. Safdil bir yandan "te ngilizleri Aa Brtanya'dan kovmann karl bu. Ah, gzel Saint-Yves, beni bu durumda grsen ne derdin?" diye szlanyordu.

Sonunda tutukevine getirildi ve, bir cenaze gibi, ona ayrlm olan hcreye kondu. Bu hcrede iki yldr kalan Gordon adnda yal bir tutuklu daha vard. Jandarmalar ona "te sana bir arkada," diyerek kapy zerlerine kitlediler. ki tutuklu tm dnyadan ayr ba baa kaldlar.

10.

SAFDL'N BASTILLE'DE BR JANSENCYLE (10) KARILAMASI

Bay Gordon yal, fakat canl ve atak bir adamd. Yaamda iki eyi iyi biliyordu: zorlua dayanmak ve mutsuzlar avutmak. Gleryzle Safdil'e yaklap onu kucaklad. "Mezarm paylamaya gelen siz; kim olursanz olun, bilin ki dtmz bu cehennem ukurunda sizin aclarnz dindirmek iin kendi aclarm unutacam. Bizi buraya getiren tanrsal gce kredip, sesimizi karmadan ac ekelim ve umudumuzu yitirmeyelim." Bu szler Safdil'in ruhunda bir ferahlk yaratt ve akn gzlerini bu yabancya evirdi.

Page 67

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bu gzel szlerden sonra Gordon, sznn tatll ve iki talihsizin birbirine duyduu ilgiyle, onu zorlamadan yreini aarak iindeki yk hafifletmesi iin gven verdi. Fakat dinledikten sonra onun dertlerinin kaynan anlayamad. yle dedi: "Sizi Ontario'dan ngiltere'ye, sonra da Fransa'ya gnderen, Aa Brtanya'da vaftiz ettiren Tanr'nn bir amac olmal. Demek ki kurtuluunuz iin sizi buraya tkt." Safdil "Vallahi, yazgm eytann izmi olabilecei akla daha yatkn geliyor. Amerikadaki kardelerim bana bu barbarl yapmazlard. Onlara vahi diyorlar; ama bu lkenin insanlarnn yannda kibar saylrlar. Ben de dnyann br ucundan gelip burada bir papazla kapatlm olmama ayorum. Ayrca binlerce insann lmek iin bir lkeden kalkp dierine gitmelerini dnyorum ve tm bunlarda Tanr'nn bir amacn gremiyorum," dedi.

Onlara bir delikten yemek uzattlar. Konuma, Tanr'nn iyilii ve bu dnyadaki zevklere kaplmama sanat zerine srd. Yal adam "ki yldr burada kitaplardan baka bir dostum olmadan yaamaya alyorum; imdiye kadar hi umutsuz olmadm," dedi.

Safdil "Ah, Bay Gordon, sizin de Matmazel de Saint-Yves gibi bir analnz olsayd, imdi umutsuzluktan ldrrdnz," dedi. Bu arada alarken biraz rahatladn duyumsad. "Niin gzyalar insan ferahlatyor? Tam tersi olmas gerekmez mi?" diye sordu. yi yrekli Gordon ona "Olum, benliimizde her ey fizikseldir. Her salg vcuda yararldr, ona yararl olan ruhumuza da yararl olur; bizler Tanr'nn makineleriyiz," dedi.

Her zaman akln dncelere ak tutan Safdil bu szler zerine derin dncelere dald. Sonra Gordon'a makinesinin neden iki yldr kilit altnda tutulduunu sordu. Gordon yantlad: "Tanr'nn ltfuyla jansenci olarak tanndm. Devinimin nderleri Arnauld ve Nicole'le tantm; cizvitler bize eziyet ettiler. Bizler Papa'nn da dier piskoposlardan fark olmadna inanyoruz; bu nedenle, kraln zel rahibi Peder La Chaise, hibir yarg yoluna gitmeden, beni tutukevine atmalar iin kraldan izin kopard." Safdil "Ne tuhaf," dedi, `Hakszla uram kimi grdysem, hepsi de Papa'nn yznden bu durumlara dm. Tanr'nn ltfuna gelince, bu konuda bir ey bilmiyorum; ama kt bir durumdayken karma sizin gibi bakasnn derdiyle ilgilenen acma duygusu olan birini kard iin Tanr'ya krediyorum."

Bylece konumalar her gn biraz daha ilgin ve retici olarak srp gitti. ki tutuklunun yrekleri birbirine daha ok yaknlat. Yal adam ok ey biliyordu, gen olan da renmeye susamt. Bir ay sonunda geometri renmeye balad. Sonra Gordon ona, o sralar gncel olan Rohault'nun Fizik kitabn okuttu; Safdil bu kitapta kukucu yarglardan fazla bir ey olmadn grd.

Sonra Malebranche'n (11) Gerek Aray adl kitabnn birinci cildini okudu. Bu kitap onu bir k gibi aydnlatt. "Nasl? mge ve duyularmz bizi bu kadar yanltyorlar m? Cisimler dncelerimizi oluturmuyor ve onlar kendi kendimize de yaratamyoruz ha!" Fakat ikinci cildi okuyunca bu kadar mutlu olmad; bir eyi ykmann yapmaktan daha kolay olduu sonucuna vard.

Page 68

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bu kadar gen birinin ancak bilge kiilerden duyabilecei dnceleri ortaya koymas hocasn ok artt ve rencisine daha ok baland.

Birgn Safdil elindeki kitab gstererek "Sizin bu Malebranche kitabn yarsn aklyla, kalan yarsn da dlem gc ve nyarglaryla yazm," dedi.

Birka gn sonra Gordon ona sordu: "nsann i dnyas hakknda ne dnyorsunuz? Yani, dncelerimiz, istemimiz, zgrlmz sizce nasl oluuyor?" Safdil "Vallahi, bir ey dnmyorum," dedi. "Tek bildiim, biz de yldzlar ve elementler gibi, tanrsal bir gcn etkisi altndayz; o bizi de, evren denen ve kendi yapt olan bu byk makinede birer dili ark gibi kullanyor; zel durumlar iin deil, genel yasalar yapyor. Bu kadarn anlayabiliyorum, dierleri benim iin karanlk bir uurumdan farksz."

Gordon ard: "Fakat, olum, bu, Tanr gnahn da sahibi demektir!" Safdil "Fakat, sayn peder, sizin tanrsal ltfunuz da Tanr'y gnahn sahibi yapyor: bu ltfun verilmedii kiiler elbette gnah ileyeceklerdir; bizi gnaha teslim eden g gnahn sahibi olmaz m?" dedi.

Bu saflk yal adam umutsuzlua dryordu. Safdil'in saduyusuyla onu drd bu amazdan kurtulmak iin, mantkl grnen ama hi anlam tamayan o kadar ok sz ediyordu ki Safdil ona acyordu. Elbette bu sorun iyilik ve ktln kayna sorunuydu ve zavall Gordon daarcndaki Pandora'nn kutusu, Orosmade'n yumurtasn delen Arimane, Typhon ile Osiris arasndaki atma ve ilk gnah yklerine snyordu. Bylece iki dost karanlk bir gecede birbirlerine kavuamayan iki kii gibi koturuyorlard. Ama tm bunlarn iyi yan, kendi zavall yaamlarn ve yeryzndeki ktlkleri unutuyor olmalaryd: herkes ac ekerken kendilerinin yaknmaya haklar yoktu.

Fakat, akam sessizlii ktnde gzel Saint-Yves'in grnts Safdil'in yreinde tm metafizik ve ahlak dncelerini silmeye yetiyordu. Sabahlar onun gz yal uyandn gren jansenci Gordon, tanrsal ltfu ve Jansenius'u unutup, arkadan avutmak iin rpnyordu.

Kitaplar ve felsefe tartmalar arasnda balarndan geenleri birbirlerine anlatyor, sonra yine kitaplara dalyorlard. Gen adamn kafasndaki bilgiler giderek artyordu. Matmazel de Saint-Yves'e akl dalp gitmese, zellikle matematikte ok ileri gidebilirdi.

Okuduu tarih kitaplar onu ok zyordu. Dnya ona daha kt ve daha sefil grnyordu. Gerekten de tarih bir tr sular ve ktlkler tablosudur. Temiz ve sessiz insanlar bu byk arenada kaybolurken,

Page 69

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

sahneye hep tutkulu ve ahlaksz adamlar kar. Tarih, olaylar sanki tutku, cinayet ve ykmlarla sslenmi birer trajediye dntrmese, ilgin olmaktan kacakm gibidir. Melpomenes gibi Cleopatra'nn eline de bir haner vermek gereklidir.

Dierleri gibi Fransa tarihi de dehet tablolaryla dolu olduu halde, Safdil onun kurulu yllarn iren, gelime an skc, hatta IV. Henri zamann bile kk apta, byk yaptlardan ve dier lkelerin tarihlerini ssleyen o gzel keiflerden yoksun buldu. Dnyann bir kesine sktrlm bu ykm ayrntlarn okurken skntdan patlyordu. Gordon da ona hak veriyordu.

Bylece gnler, haftalar, aylar geiyordu. Safdil k olmasayd, bu umutsuz yaama alp mutlu olabilirdi. yilik dolu yrei Notre Dame de la Montagne Manastr rahibi ve Matmazel de Kerkabon iin de zlyordu. "Benden haber alamadklar iin kimbilir ne dnrler? Beni iyilik bilmez bir yeen sanacaklar," diye endieleniyordu. Kendinden ok, onu sevenleri dnerek zlyordu.

11.

SAFDL GELYOR

Okumak ruhu ferahlatr, iyi bir dost avutur. Safdil daha nce bilmedii bu iki nimetten yararlanyordu. Kendi kendine "Bu deiim masalna inanasm geliyor; kaba biriyken insana dntm," diyordu. Harcamasna izin verilen parann bir blmyle kitaplar alarak kendine sekin bir kitaplk oluturdu. Arkada ona dncelerini yazya dkmesini neriyordu. te Safdil'in ilk a zerine yazdklar:

Uluslarn da uzun sre benim gibi yaadklarn sanyorum; uzun sre eitimsiz kaldlar, gemii ve gelecei umursamadan, gn gnne yaadlar. Kanada'da be alt yz fersah dolatm, bir tek ant gremedim; orada kimse atalarnn ne yaptn bilmiyor. nsann doal durumu bu deil midir? Bu ktadaki insanlarn dierinden stn olduuna inanyorum, nk sanat ve bilim yoluyla yaamn daha da zenginletirmeyi bildi. Acaba bunun nedeni bunlarn sakall oluu, Amerikallara Tanr'nn sakal esirgemesinden olabilir mi? Sanmyorum; nk inlilerin de sakal yok, ama bebin yllk bir sanatlar var. in tarih kaytlar drt bin yl eskilere dayandna gre, en az elli yzyldr bereket iinde yayor olmallar.

Page 70

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Niin lkeler kendi ortaya klarn grkemli gsteriyorlar? Pek de eski olmayan Fransa tarihini yazanlar onu Hector'un olu Francus adnda birine dayandryorlar. Romallar kendilerini Frigyadan gelmi sayyorlar, ama dillerinde Frigya dilinden kalm bir tek szck bile yok. Tanrlar Msr'da on bin yl, eytanlar da skitlerin lkesinde be bin yl kalmlar ve Hunlar dourmular. Thukidides'ten nce yazlm tarihlerde Amadis'in yazd romanlarn kt birer kopyasn gryorum. Her yerde hayaletler, mucizeler, byler, deiimler, dlerde grlen gizli geitler byk kk tm uluslarn yazgsn belirlemiler. Kh konuan, kh taplan hayvanlar, insana dnen Tanrlar ve Tanr'ya dnen insanlar. Ah! Eer bize masallar gerekiyorsa, hi olmazsa geree yakn masallar olsun. Filozoflarn masallar beni dndrr, ocuk masallar gldrr, ama bu sahte masallar beni irendiriyor.

Birgn Bizans mparatoru Jstinyen'in tarihini okudu. Orada, bu yiit kraln u szleri iin rahiplerce aforoz edilmek istendiini okudu: Gerek kendi yla aydnlktr, kafalar odun ateiyle aydnlanmaz. Rahipler bu szlerin dinsizlik olduunu, oysa Hristiyanla uygun ve evrensel olan dncenin yle olmas gerektiini sylemilerdi: Kafalar ancak odun ateiyle aydnlanr; gerek kendi yla aydnlatamaz. Bu rahipler, kral buna benzer szleri iin aforoz etmilerdi.

Safdil fkelendi: "Nasl? Bunlar kimi aforoz ediyorlar?" Gordon yantlad: "Rahiplerin aforozlar Konstantinopolis'te halk ve imparator tarafndan alay konusu oldu; nk bu iyi imparator rahiplerin iyilikten te bir ey yapmalarn engellemiti. Bu rahipler daha nceki imparatorlar ok daha ciddi konularda aforoz ederek halk bktrmlard." Safdil "yi olmu," dedi, "Rahipleri dlamadan denetim altnda tutmak gerekir."

Safdil'in kaleme ald dnceler yal Gordon'u dehete dryordu. Kendi kendine "Nasl olur?" diyordu, "Ben elli yl okuyup kendimi yetitirdim, ama yabanlktan gelen bu iyi ocuun saduyusuna eriemedim. Ben karmak nyarglar retirken, o doay dinliyor."

Yal adamn kitaplarnn arasnda aylk dergiler de vard: bu dergilerde, kendileri bir ey retemeyen insanlar bakalarnn rnlerini ktlemekten zevk alyorlard. Safdil, Racine ve Fenelon'u ktleyen birkan okuduktan sonra yle dedi: "Bunlar, yumurtasn en gzel atn kna brakan sineklere benziyorlar; at bu yzden komaktan geri kalmaz."

Daha sonra birlikte gkbilim okudular. Safdil hcreye kreler getirtip okuduklarn grmeye alt ve buna hayran oldu: "Ah! ne yazk ki zgrlm yitirdiim bir srada evreni tanyorum! Jpiter ve Satrn bu sonsuz boluklarda geziyor, milyonlarca yldz milyarlarca dnyay aydnlatyor. Ama evrenin bu kesinde, beni bunlar grmekten yoksun brakmak isteyen yaratklar var. Tm evren iin var olan k benim iin yok. ocukluumu geirdiim o uzak lkede benden gizlemiyorlard. Siz olmasaydnz, sevgili Gordon, burada bir hilikte olacaktm."

Page 71

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

12.

SAFDL'N TYATRO ZERNE GRLER

Gen Safdil kra toprakta bydkten sonra verimli topraa dikilen aalar gibi kklerini ve dallarn ksa srede alabildiine geniletti. Bu topran bir tutukevi olmas artcyd.

ki tutsan bo zamanlarn dolduran kitaplar arasnda iirler, Yunan trajedilerinin evirileri ve birka Fransz tiyatro yapt vard. Ak zerine okuduu iirler Safdil'in yreini hem zevk ve hem de acyla doldurdu. Bu iirler ona sevgili Saint-Yves'den sz ediyorlard. ki gvercin iiri yreini paralad: gvercinine geri dnebilmekten ok uzakt.

Moliere okumak onu ok elendirdi. Bu oyunlar ona hem Paris greneklerini ve hem de insan doasn retiyordu. Gordon "Bu oyunlardan hangisini daha ok beendiniz?" diye sordu. Safdil "Hi kukusuz, Tartuffe," dedi. Gordon "Ben de sizin gibi dnyorum. Beni bu hcreye bir tartufe (12) tkt; eminim sizin dertlerinizin kayna da baka tartufeler olmutur."

Gordon "Yunan trajedilerini nasl buluyorsunuz?" diye sorunca Safdil "Yunanllar iin iyi," dedi. Fakat bu alanda Racine'in Iphigenie, Phedre, Andromaque, Athalie gibi yaptlarn okuyunca byk zevk duydu, gzyalar dkt ve onlar neredeyse ezberledi.

Page 72

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Gordon ona "Siz bir de Rodogune' okuyun; beendiiniz dier oyunlar onun yannda snk kalrlar," dedi. Safdil daha ilk sayfada ban kaldrd: "Bu ayn yazarn deil?" Gordon "Nereden anladnz?" diye sorunca "nk bu dizeler ne kulaa, ne de yree sesleniyor," dedi. Gordon "Oh! bunlar yalnzca dize," deyince Safdil "O zaman niye yazyor?" dedi.

Safdil oyunu byk bir dikkatle ve yalnzca zevk alabilmek iin okudu; bitirdiinde kuru ve akn gzlerle dostuna bakyor, syleyecek sz bulamyordu. Sonunda duygularn yle aklad: "Oyunun bandan bir ey anlamadm; ortas berbat; son sahne beni duygulandrd, ama pek geree benzemiyor. Kiilerin hibirine yaknlk duymadm ve, belleim gl olduu halde, yirmi dize bile belleimde kalmad."

Gordon "Ama bu oyun en byk yaptmz olarak tannyor," diye kar kt. Safdil "O zaman bu yapt, bulunduklar konumlar hak etmeyen bir ok insan gibi grnyor. Aslnda burada bir beeni sz konusu: belki de benim beenim tam gelimemi ve yanlyor olabilirim. Ancak, duyumsadm ve dndm aka sylediimi biliyorsunuz. nsanlarn yarglarnda ou kez dlem, moda ve kaprislerin etkisi olduundan kukulanyorum. Ben doal olan sylyorum; belki doann bendeki geliimi tamam deil, belki de insanlar doay pek sorgulamyor." Bunun zerine Iphigenie'den ezberledii dizeleri okudu; sesi acemiceydi ama yal Jansenciyi alatt. Sonra Cinna'dan dizeler okudu; Gordon bu kez alamad, ama gzelliine hayran kald.

13.

GZEL SANT-YVES VERSAILLES'A GDYOR

Kahramanmz bir yandan avuntu buluyor, eitimini tamamlyor ve yllarca kullanlmam akln gelitiriyorken, Rahip de Kerkabon ve kzkardei, gzel Saint-Yves acaba ne yapyorlard? Rahip ve kzkardei ilk bir ay merakla beklediler, nc aydan sonra zntye kapldlar: Paris'ten gelen aslsz haberler sonucu onun lm olduuna inandlar. O srada Brtanyal bir saray korumannn ailesine yazd mektuptan, Safdil'e benzer bir gencin Versailles'a geldiini, ancak gece yars tutuklanarak tutukevine gtrldn ve bir daha haber alnmadn rendiler.

Page 73

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Matmazel de Kerkabon alayarak kardeine yle dedi: "Yazk! Yeenimizin bana bir i gelmi; herhalde saray greneklerini bilmedii iin yanl bir davranta bulunmu olmal. Sevgili kardeim, kalk gidelim. Ben Paris'i ve Versailles sarayn hi grmedim; hem gezmi oluruz, hem de belki yeenimizi buluruz. Kardeimizin oluna yardm etmek grevimizdir. Belki de genliin verdii heyecan geince mez olmaya raz ederiz. Anmsyor musunuz, Eski ve Yeni Ahitleri ne gzel yorumluyordu? Onu biz vaftiz ettiimiz iin, ruhunun kurtuluundan biz sorumluyuz. Sevgilisi Saint-Yves her gn alyor. Eer Paris'te o sz edilen elence yerlerinde kt bir evde yayorsa, onu oradan kurtarrz. Paris'e gidelim."

Rahip kzkardeinin bu szlerinden ok duyguland. Safdil'i vaftiz etmi olan Saint-Malo piskoposuna giderek izin ve yardm istedi. Piskopos izni onaylad ve kraln zel rahibi Peder La Chaise'e, Paris bapiskoposu Harlay'e ve Meaux piskoposu Bossuet'ye yazlm tavsiye mektuplar verdi.

Sonunda iki karde Paris'e geldiler; ancak daha ilk gnden karmak bir labirentte kaybolmu gibiydiler. Her gn kiraladklar arabalarla aratrma yapyor, ama bir sonu elde edemiyorlard.

Rahip Peder La Chaise'i grmeye gitti. Kraln zel rahibi o srada Matmazel du Tron'la zel grme yapyordu ve ky papazlaryla grecek vakti yoktu. Rahip sonra bapikoposa gitti. O da nemli kilise ilerini grmek zere Madam de Lesdiguieres'le odaya kapanmt. Sonunda Paris dndaki Meaux piskoposuna kotu: o da Matmazel de Mauleon'la gizemli konular gryordu. Rahip sonunda bu din adamlarna haber ulatrabildi; de yeeni mez olmad iin bir ey yapamayacaklarn bildirdiler.

Zaman geiyor ve iki karde yeenleri iin bir ey yapamadklarndan tr umutsuzlanyorlard.

O sralarda Aa Brtanya yargc aptal olunu evlendirebilmek iin manastrdan km olan Matmazel de Saint-Yves'i sktryordu. Gen kz vaftiz olunu hl unutamamt, bu gelecekteki kocadan nefret ediyordu. Zorla kapatld manastrda Safdil'e sevgisi daha da alevlenmiti. Ak bir gen kzda, yal bir amca ve haladan daha gl duygular uyandrr. stelik gzel Saint-Yves manastrda okuduu romanlardan cesaret almt.

Gzel kz kasabada konuulan Brtanyal saray korumannn mektubunu duymutu. Versailles'a gidip kendi elleriyle bilgi toplamaya ve eer sevgilisi tutukevindeyse bakanlarn ayaklarna kapanmaya karar verdi. inden bir ses ona saraylarda gzel kzlarn kolayca geri evrilemiyeceini sylyordu. Ama bunun bedelinin ne olduunu bilemezdi.

Kararn verdikten sonra yatt, damat adayn eskisi gibi terslemez oldu, kaynbabasna iyi davrand ve bylece evine erinli bir hava geldi. Dn gnnden bir gece nce, sabah drtte dn armaanlarn ve deerli ne varsa toplayp gizlice kat. Plann o kadar iyi yapmt ki sabah odasna girdiklerinde o ok

Page 74

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

uzaklardayd. Herkes akn ve fkeliydi. Yarg o gn mrnde sormad kadar soru sordu; koca aday her zamankinden daha aptal olmutu. Rahip de Saint-Yves kzkardeinin peinden gitmek istedi. Yarg ve olu ona elik etmeye karar verdiler. Bylece yazg tm Aa Brtanya'y Paris'e tayordu.

Gzel Saint-Yves kendisini izleyeceklerini biliyordu; gittii yollarda arabaclara iman bir rahip, iri yar bir yarg ve aptal bir gen grp grmediklerini soruyordu. nc gn onlarn yaklatn renince deiik bir yola sapt ve onlar bo yere Paris'te aranrken Versailles'a ulamay baard.

Fakat gen ve gzel bir kz Versailles'da yalnz bana ne yapabilirdi? Her trl tehlikeye kar savunmasz, bir yardm edeni olmadan kral korumann nasl bulabilirdi? Aa tabakalardan bir cizvit papazna bavurdu. Bu cizvit papazlar her tabakada vard. Balarnda kraln zel rahibi ve gallik kilisenin efi denen Peder La Chaise olmak zere, daha aada prenseslerin zel rahipleri vard. Bakanlarn cizvitleri yoktu; onlar o kadar aptal deillerdi. Sonra halkn cizvitleri vard; rnein hizmeti kzlarn zel rahipleri kzlarn sayesinde hanmlarnn gizlerini renebiliyorlard. Gzel Saint-Yves'in bavurduu Peder Tout--Tous bunlardan biriydi. Ona derdini anlatt ve kendisine gvenilir bir aile yannda kalacak yer bulmasn istedi.

Peder Tout--Tous onu bir saray subaynn ei ve en yakn srda olan bir kadnn yanna yerletirdi. Saint-Yves eve girer girmez bu kadnn dostluunu ve gvenini kazanmaya alt; Brtanyal koruman aratp eve getirtti. Bu korumandan Safdil'in bir bakanlk yazmanyla grtkten sonra tutuklandn renince bu yazmann yerine kotu. Bu gzel kz gren yazmann huyu hemen deiti, nk Tanr kadnlar herhalde erkekleri uysallatrmak iin yaratm olmal.

Kzn durumundan duygulanan yazman ona her eyi aklad: "Sevgiliniz bir yldan beri Bastille Tutukevindedir, ve eer siz olmasanz, mr boyu orada kalacaktr." Gzel Saint-Yves bayld. Kendine geldiinde yazman ona "Size yardm edecek yetkim yok; bana yalnzca ktlk etmek iin yetki veriyorlar. Bence siz bakan Louvois'nn yeeni Bay de Saint-Poulange'a gidin, o hem iyilik hem de ktlk yapabilir. Bakan Louvois'nn iki ruhu vardr: biri Bay de Saint-Poulange, dieri ise Madam du Bellay. Madam u anda Versailles'da deil, geriye bir tek ansnz kalyor: Bay de Saint-Poulange' yumuatmak."

Bylece gzel Saint-Yves, bir para sevinle znt, biraz umutla derin korkular arasnda, bir yandan kardei tarafndan kovalanp, bir yandan sevgilisi iin gzyalar dkerek Bay de Saint-Poulange'n evine kotu.

Page 75

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

14.

SAFDL'N KAFACA GELMES

Safdil bilimde, zellikle insan bilimlerinde hzl bir ilerleme gsteriyordu. Kafasndaki bu hzl gelimenin nedeni, yabanl bir ortamda bym olmasnn yan sra, soylu bir ze sahip olmasyd. ocukluunda hibir ey renmedii iin nyarglar da kazanmamt. Beyni arpk dnceye almadndan tm doruluunu korumutu. Olaylar olduu gibi grebiliyor, ocukluumuzda bize sylendii biimde grmesini bilmiyordu. Arkada Gordon'a yle diyordu: "Size bask yapanlar aalk insanlardr. Eziyet grdnz iin sizin yannzdaym, fakat jansenci olduunuz iin zlyorum. Her mezhep benim iin bir yanlln belirtisidir. Syleyin bana, geometride mezhepler var m?" Gordon "Hayr, olum," dedi, "nsanlar kantlanan her gerekte uzlaabilirler, fakat kapal gereklerde farkllklar doar." Safdil yantlad: "Bana kapal gereklerden sz etmeyin. Yzyllardr sakz gibi inenen bu laf yn arasnda en ufak bir gerek olsayd, imdiye kadar kantlanrd ve tm insanlar ayn dncede olurlard. Bu gerek dnya iin gne gibi gerekli olsayd, imdi onun gibi ldard. 'nsanda temel bir gerek var, Tanr onu gizliyor,' demek, Tanr'y ve insanl aalamaktr."

Doann eittii bu saf ocuun her sz yal bilge zerinde derin izler brakyordu. Kendi kendine "Yoksa, imdiye kadar d rn eyler iin mrm boa m harcadm? Tanrsal ltuftan ok kendi mutsuzluumdan eminim. Yllarm Tanr'nn ve insann zgr istemini aratrmakla geirirken, kendi zgrlm yitirdim; ne Aziz Augustin, ne de Aziz Prosper beni bu delikten karabilir."

Safdil bir ara arkadana yle dedi: "Byle akademik ve bo konular iin kendilerine eziyet ettirenler bana pek bilge kiiler gibi gelmiyor; onlara bask yapanlarsa canavardan baka bir ey olamazlar."

ki tutuklu bulunduklar durumun adaletsizlii zerinde anlayorlard. Safdil "Ben sizden yz kez daha ansszm," dedi, "zgr bir ortamda dodum, sevdiim biri var; ama nedenini bilmeden ve soramadan ikisinden de ayr tutuluyorum. Huronlar arasnda yirmi yl yaadm; onlara barbar diyorlar; ama onlar kimseye bask yapmyorlar. Fransa'ya ayak basar basmaz kanm bu lke iin akttm; belki de bir kasabay kurtardm, dl olarak bu hcrede rmeye brakldm. Siz olmasanz fkeden lrdm. yleyse bu lkede yasalar yok! nsanlar dinlemeden tutukluyorlar. ngiltere'de byle deil; ah! asl arpmam gereken ngilizler deilmi." Bylece Safdil'in yeni gelimekte olan filozof yan fkesini dizginleyemiyordu.

Arkada ona kar kmad. Gzden uzak olana kar sevgi daha da artar, felsefe de sevgiyi azaltmazm.

Page 76

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Safdil metafizik kadar sevgilisi Saint-Yves'den de sz ediyordu. Duygular saflatka sevgisi daha da artyordu. Birka roman okudu, ama ruhuna uygun olan pek azd; yrei hep okuduundan telere gidiyordu; "Ah! bu yazarlar yalnzca sanat ve zeklarn konuturuyorlar," diyordu.

yi yrekli yal jansenci giderek ona daha ok balanmt. Safdil'in etkisiyle, daha nce bedensel bir gnah sayd akn, hem ruhu ycelten, hem de erdemli klan yce bir duygu olduuna inanr oldu. Bir Huron'un jansencinin dncelerini deitirebilmesi bir mucize saylabilir.

15.

GZEL SANT-YVES UYGUNSUZ NERLERE

DRENYOR

Gzel Saint-Yves, yannda kald evin hanmyla birlikte yzlerini rterek Bay de Saint-Poulange' grmeye gitti. Kapya vardnda ilk grd kii, evden ayrlmakta olan kardei Rahip de Saint-Yves oldu. nce rkye kapld ama arkada onu avuttu: "Size kar olanlar daha nce geldii iin, zellikle siz de konumalsnz. Bu lkede sulayanlara hemen kar klmad iin her zaman hakl oluyorlar. stelik, bildiim kadaryla, sizin yznz kardeinizin szlerinden daha etkili olacaktr."

Bu szlerden cesaret alan Saint-Yves huzura kt. Genlii, alm, yal gzleri odadakilerin tm dikkatini toplamaya yetti. Bakan yardmcsnn dalkavuklar bir an iin efendilerini unutup gzellii seyretmeye koyuldular. Saint-Poulange onu bir odaya ald. Gen kz btn itenliiyle ve inceliiyle sorununu anlatt.

Page 77

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Saint-Poulange etkilenmiti. Titreyen gen kadn avuttu: "Akama yine gelin grelim; buradaki kalabalk iinde sorunlar aceleye getiriyoruz, oysa sizin sorununuz derin bir inceleme gerektiriyor," dedi. Sonra gen kadnn gzelliine ve soylu duygularna vgler yadrp akam bete gelmesini tembih etti.

Gen kz akam yine oradayd; ev sahibesi de onunla gelmiti, ama o salonda kalp Hristiyan Eitimi adl kitab okudu; Saint-Poulange gen kz zel odasna ald. nce ona "Biliyor musunuz, matmazel," dedi, "Kardeiniz benden sizi hapse attrmak iin bir belge istedi? Dorusu, onun Aa Brtanya'ya postalanmas iin bir belge hazrlasam daha iyi olurdu." Saint-Yves iini ekti: "Ah! Baym, ben kardeim iin byle bir ey isteyemem. Yakndm yanlar var, ama insanlarn zgrlklerine sayg duyarm. Sizden kasabamz kurtaran, kralmza iyi hizmet edebilecek olan ve grev banda len bir subayn olunun, iyi bir insann zgrln geri vermenizi rica ediyorum. Onu neyle suladklarn bilmiyoruz; bir insan dinlemeden nasl tutuklayabilirler?"

Bunun zerine bakan yardmcs ona cizvit casusun ve iki yzl yargcn mektuplarn gsterdi. Gzel kz haykrd: "Nasl? Dnyada byle alak insanlar olabilir mi? Bu kt adam beni oluyla evlenmeye zorlamak iin bunu yapt. Byle insanlarn grleri alnarak m yurttalarn yazgsyla oynanyor?" Gen kz bakan yardmcsnn ayaklarna kapand ve hkrarak sevdii adamn zgrln istedi. O kadar itah acyd ki bakan yardmcs ona, sevgilisine saklad hazinelerden kendisine de biraz tattrabilirse baarl olacan ima etti. Gen kz aknlk iinde duymam gibi yapt. Ama bakan yardmcs nerisini daha ak szlerle yineledi. Bylece, her defasnda gen kzn kabul etmediini gren adam, yalnzca tutukluluu kaldrmay deil, armaanlar, evler, arabalar vermeyi neriyordu. Gen kz bunlar geri evirdike Saint-Poulange'n itah daha da artyordu.

Gzel Saint-Yves divan zerinde yar baygn, akn ve duyduuna inanamayarak alyordu. Bu kez Saint-Poulange onun ayaklarna sarld. Aslnda ou gen kzn geri eviremeyecei yakkl bir adamd. Ancak Saint-Yves Safdil'i seviyordu ve onu kurtarmak iin de olsa sevgilisini aldatmann gnah olduuna inanyordu. Saint-Poulange'n yalvarmalar ve dlleri iki katna kmt. Sonunda, akl bandan gidip sevdii adam kurtarmann tek yolunun bu olduunu bildirdi. Bu tuhaf grmenin uzadn gren ev sahibesi Hristiyan Eitimi kitabndan ban kaldrp sylendi: "Tanrm! iki saattir ierde ne yapyorlar? Bay Saint-Poulange'n hi bu kadar uzun grme yaptn grmedim. Herhalde gen kzn istedii zor bir ey ki hl yalvaryor olmal."

Sonunda arkada zel odadan ktnda sersem gibiydi, hibir ey konuamad. nsanlarn zgrl ve kadnlarn namusuyla bu kadar rahata oynayabilen devlet bykleri ve yar bykleri zerine derin dnceler iinde eve dnd.

Arkadann evine geldiinde dayanamayp her eyi ona anlatt. Dindar ev sahibesi istavrozlar karp onu avuttu: "Sevgili arkadam, yarn Peder Tout--Tous ile grelim; o Bay Saint-Poulange' yakndan tanr; evindeki tm hizmetilerin din retmenidir. Peder iyi bir insandr ve birok hanma yardm etmitir. Benim gibi siz de onu srda kabul edin; ben hi piman olmadm. Biz zavall kadnlar, hep bir erkein yol gstermesine gerek duyarz." Saint-Yves ertesi gn Peder Tout--Tous'u grmeyi kabul etti.

Page 78

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

16.

GZEL KIZIN CZVTLE GRMES

Gzel ve mutsuz Saint-Yves, Peder Tout--Tous ile grtnde ona, hkmette gl bir adamn nianlsn tutukevinden karmak iin yardmc olmay kabul ettiini, ancak bunun iin byk bir bedel istediini anlatt. Byle ahlaksz bir neriyi kabul etmek istemediini, yalnzca kendi yaam sz konusu olsayd bu neriyi kabul etmek yerine canna kyabileceini, ancak nianls sz konusu olunca ne yapmas gerektiini bilmediini syledi.

Peder Tout--Tous ok kzd: "u iren dinsizin yaptna bak! Bana bu grevlinin adn syleyin; mutlaka jansencinin biridir; onu sayn Peder La Chaise'e ikyet edeceim ve nianlnzn yatt hcreye onu kapattracam."

Gen kz uzun bir kararszlktan sonra Saint-Poulange'n adn verdi.

Rahip duralad: "Ah! Bay Saint-Poulange m dedin, kzm? O zaman dur bakalm: kendisi imdiye kadar gelmi en deerli, en Hristiyan bakanmzn yeeni olur; bu iyi bir adamn byle kt bir niyeti olamaz, siz yanl anlam olmalsnz." Saint-Yves "Hayr, ok iyi duydum, nk defalarca syledi. Ah! ben ne talihsizim. Ya utan iinde leceim, yahut da sevgilim tutukevlerinde ryecek," diye alad.

Peder Tout--Tous gen kz tatl szlerle yattrdktan sonra yle dedi:

"Kzm, bir kere u sevgilim szcn kullanmayn, nk bu sz Tanr'nn gcne gidebilir. Her ne kadar evlenmi olmasanz da ona kocam deyin; bu daha drst olur."

Page 79

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

"kinci olarak, dnce ve niyetinize gre kocanz olan bu adam gerekte kocanz deildir. Buna gre, bakasyla yapacanz i zina olmayacaktr; bu gnah ilemek dinimizde ok ktdr."

"nc olarak, niyetiniz temizse, grnte kt olan bir eylem Tanr'nn katnda kt saylmaz. Siz kocanzn zgrln dndnz iin niyetiniz gerekten temizdir."

"Drdnc olarak, dinimizin tarihinde sizin durumunuza uygun den birok gzel rnek vardr. Aziz Augustin'in yazdna gre, .S. 340 ylnda Roma'da Septimus Acindynus egemenken, Sezar'n hakkn Sezar'a deyemedii iin lme yarglanm bir adam varm. Adamn demesi gereken miktar yarm kilo altnm, ama onun hi paras yokmu. Bu adamn ok gzel ve akll bir kars varm; zengin ve yal bir komusu bu kadna, kendisiyle gnaha girerse kocasna gerekli olan yarm kilo altn vereceini sylemi. Kadn kocasnn yaamn kurtarabilmek iin buna raz olmu. Aziz Augustin bu kadnn zverisini doru bulmaktadr. Geri yal komu onu aldatp paray vermemi ve kocas aslm; ama bu kadn kocasn kurtarmak iin elinden geleni yapm oldu."

"Kzm, bir cizvit size Aziz Augustin'i tank gsteriyorsa, en dorusunu sylyor demektir. Siz akl banda bir kzsnz, size hibir t vermeyeceim. Ama kocanza yararl olacanzdan eminim. Bay de Saint-Poulange drst bir adamdr, verdii szden dnmez. Sizin iin dua edeceim, umarm her ey Tanr'nn istedii gibi olur."

Gzel Saint-Yves bakan yardmcsnn nerisi kadar rktc olan bu szlerden sersemlemi olarak arkadann evine dnd. Bir an kendine kyp sevdii adam o korkun tutukevinde brakmay, en deerli varln satmann verecei utantan kurtulmay dnd.

17.

Page 80

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

GZEL KIZIN ERDEML D

Gzel Saint-Yves ev sahibesinden kendisini ldrmesini istedi; ancak bu kadn da cizvit rahip gibi hogrlyd ve ona uzun uzun tler verdi: "Ne yazk! Gzel kzm, bu tannm, soylu ve zarif saray evresinde iler baka trl grlmyor. En bynden en kne tm konumlar sizden istenen bu tr bedeller karl verilmitir. Bakn, bana gven ve arkadalnz verdiiniz iin size unu itiraf edeyim: ben de sizin kadar zorluk karsaydm, kocam imdi evini geindirdii bu ii bulamayacakt. O bunu biliyor ve bana kzmak yerine, beni velinimeti olarak grp sayg duyuyor. Siz sanyor musunuz ki tm bu valiler, ordu komutanlar bulunduklar konumlar yalnzca grevlerindeki baarlara borlular? Bunlarn byk ounluunun ykselmesinde elerinin pay vardr."

"Siz imdi ok ilgin bir durumdasnz: sevgilinizi kurtarp onunla evlenmeniz sz konusu. Bu yce bir grevdir. Size szn ettiim o gzel bayanlar kimse ayplamad; sizi de alkayacaklar ve erdemli bir ama iin ufak bir gnah iledi diyeceklerdir." Gzel Saint-Yves "Ah! Ne erdem! Ne lke! nsanlar tanmay yeni reniyorum. Peder La Chaise ile gln bir yarg sevgilimi tutukevine attryorlar; ailem bana bask yapyor; bu zor anmda bana elini uzatanlar beni kirletmek istiyorlar. Bir cizvit yiit bir adamn yaamn karartrken, baka bir cizvit namusuma el uzatyor. Her yanm tuzaklarla dolu ve benim dayanma gcm kalmad. Ya kendimi ldrmeli ya da kralla konumalym. Kral kiliseye veya tiyatroya giderken onun getii yola kendimi atmalym."

Ev sahibesi "Sizi ona yaklatrmazlar," dedi, "Hele onunla konumay baarrsanz, Mons de Louvois ve Peder La Chaise sizi mrnzn sonuna kadar bir manastra kapatrlar."

Arkadann bu szleri gen kzn kararszln ve umutsuzluunu daha da artryordu. O srada bir haberci geldi; Bay de Saint-Poulange'dan bir mektup ve iki prlanta kpe getirmiti. Saint-Yves bunlar almak istemedi, ama arkada onlar bir kyya koydu.

Haberci gittikten sonra ev sahibesinin okuduu mektupta Saint-Poulange iki bayan akam yemeine aryordu. Saint-Yves asla gitmeyeceini syledi. Arkadann ona zorla takmak istedii kpeleri frlatp att. Btn gn direndikten sonra yenik dt; arkadann getirttii arabaya nereye gittiini bilemeden bindi. Yolda ev sahibesi kpeleri yine denediinde kar koyacak gc yoktu. Yemek srasnda onun durgun olduunu gren Saint-Poulange umutland. Yemein sonuna doru bakan yardmcs ona kocasnn salverme kararn ve bir blk komutanlna atanma buyruunu gsterdi, daha bir ok szler verdi. Saint-Yves iinden "Ah! Kendinizi sevdirmek iin bu kadar uramasanz belki sizi sevebilirdim," diye dnd.

Page 81

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Daha sonra uzun bir direni, hkrklar, gzyalar sonunda yorgun den gen kz kendini teslim etti. Btn bunlar olurken yalnzca Safdil'i dnmekten baka dayana kalmamt.

18.

GEN KIZ SAFDL' VE JANSENCY

KURTARIYOR

Gn aarnca gen kz elindeki belgelerle Paris'e kotu. Bu yolculuk srasnda yreinden geenleri anlatabilmek zordur. Soylu ve erdemli bir yrek dnn, bir yandan sevgilisine zgrln verebilme umudu, dier yandan onu aldatm olmann sululuu; bu iki duygu arasnda paralanmak zereydi. O artk, akl tara eitimiyle daraltlm bir kz deildi. Sevgilisinin akl yoluyla erdii olgunlua o ak ve ykmlarla ulamt. Kadnlar erkeklerin dnmeyi renmesinden ok daha kolay duygular renirler. Bu yaadklar drt yllk bir manastr eitiminden daha reticiydi.

ok sade giysiler iindeydi; bakan yardmcsnn karsna kt o ssl giysilerden nefret ediyordu; elmas kpeleri ev sahibine brakmt. Bylece, hem Safdil'i zlemi olarak ve hem de kendinden nefret ederek, karmak duygularla tutukevinin kapsna geldi.

Arabadan inerken gc yetmeyip sendeleyince ona yardm ettiler; gzleri yal ve yrei arparak ieri girdi. Onu mdrn karsna kardlar; konumak istedi ama sesi kmad ve belgeleri gsterdi. Mdr Safdil'i ok sevmiti, onun salverilmesine sevindi. Bakalarnn talihsizliinden yararlanmak veya onlarn gzyalarndan zevk almaktan holanan dier birok meslekta gibi yrei talamamt.

Mdr tutukluyu odasna getirtti. ki sevgili birbirini grnce bayldlar. Gzel Saint-Yves uzun sre kmltsz ve l gibi kald. Mdr Safdil'e "Bu hanm einiz olmal," dedi, "Bana evli olduunuzu

Page 82

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

sylememitiniz; duyduuma gre, zgrlnz onun abalarna borluymusunuz." Saint-Yves "Ah! Onun ei olmaya layk deilim," diyerek yine bayld.

Ayldnda Safdil'e bu kez blk komutanlna atanma buyruunu gsterdi. Safdil mutlu bir dten uyanr gibi soruyordu: "Niin buraya kapatlmtm? Beni nasl kurtardnz? Siz gklerden inen bir melek gibi yardmma kotunuz."

Gzel Saint-Yves baklarn eiyor, sevgilisine baktka kzaryor ve gzleri yaaryordu. Sonunda Safdil'e, mr boyu kimseye syleyemeyecei ama Safdil dnda herkesin kestirebilecei o ayrnt dnda, tm bildiklerini anlatt.

Safdil fkeyle syleniyordu: "Bu sefil kasaba yargc benim zgrlme nasl kastedebilir? Ah! Gryorum ki baz insanlar en yrtc hayvanlardan daha kt olabiliyorlar. Ama kraln zel rahibi bir cizvitin de bu sahtecilie karmas ne kadar kt. Peki siz benim gibi bir yabancy nasl unutmadnz? Yol yordam bilmeden, kimseden yardm grmeden Versailles'a nasl gelebildiniz ve zincirlerimi krdnz? Demek ki gzellik ve iffetin demir kaplar krabilen ve tun yrekleri yumuatan tanrsal bir gc varm!"

Bu iffet szc zerine Saint-Yves alamaya balad. Oysa kendini sulad o gnahn iinde bile ne kadar iffetli olduunu bilmiyordu.

Sevgilisi yle srdrd: "Balarm koparan melek, eer biraz daha adalet getirecek gcnz varsa, sizin bana sevmeyi rettiiniz gibi bana dnmeyi reten yal bir adam da kurtarabilir misiniz? Yazg beni bu adama balad; onu babam gibi seviyorum, siz ve o olmadan yaayamam."

Saint-Yves ard: "Yani ben yine bakan yardmcsna ...!" Safdil "Evet, her eyimi size borlu olmak istiyorum. Bu yetkiliye yine yazn ve baladnz iyilikleri tamamlayn." Gen kz onun isteini yapmas gerektiini duyumsuyordu. Yazmak iin kalemi aldnda eline egemen olamad. kez yazmay denedi, n de yrtt. Sonunda bir mektup yazd ve iki sevgili, tanrsal ltfun kurban yal jansenciyi kucaklayp ayrldlar.

Mutlu ve zgn Saint-Yves kardei rahibin kald oteli biliyordu. Ayn yere gidip bir oda tuttular.

Henz yerlemilerdi ki bakan yardmcsndan bir haberci geldi. Yal Gordon'un salverme kararn gnderen Saint-Poulange gen kza ertesi akam iin randevu veriyordu. Bylece, yapt her iyilik sonunda biraz daha kirleniyordu. Gen kz insanlarn ykmlar zerine yaplan bu ticaretten ireniyordu.

Page 83

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Salverme kararn Safdil'e verdi ve bakan yardmcsnn randevu nerisini geri evirdi. Safdil ancak arkadan kurtarmak zere sevgilisinin yanndan ayrlabildi. Koarak tutukevine giderken bir yandan da dnya ilerinin nasl dndn dnyor ve iki kiiyi kurtaran bu kzn cesaretine hayranlk duyuyordu.

19.

SAFDL, GZEL SANT-YVES VE AKRABALARI BR ARAYA GELYOR

Gzel ve gnahkr Saint-Yves, kardei rahip Saint-Yves ve Safdil'in amca ve halasyla bir araya gelmiti. Herkes olup bitenlerden dolay aknlk ve farkl duygular iindeydi. Rahip Saint-Yves yapt hakszlktan piman olmu kardeine sarlp alarken gen kz da onu balyordu. Amca ve hala sevinten alyorlard. Bu gzel toplulukta kt yarg ve skc olu yoktu: dmanlarnn salverildiini duyar duymaz oradan ayrlmlar, ktlk ve budalalklarn kendi kasabalarnda yaymaya gitmilerdi. Heyecan iindeki bu drt kii Safdil'in arkadan zgrle kavuturup dnmesini sabrszlkla bekliyorlard. Rahip de Saint-Yves kzkardeinin yannda konumaya cesaret edemiyordu. Matmazel de Kerkabon "Yeenimi greceim," diye sevinten uuyordu. Gzel Saint-Yves ona "Yeeninizi greceksiniz, ama o artk bildiiniz adam deil; duruu, bak, dnceleri, her eyi deimi; saf olduu kadar bilge bir kii; ksaca ailenizin gurur duyaca bir insan olmu. Keke ben de yle olabilsem," dedi. Rahip de Kerkabon ona "Siz de ayn deilsiniz; banzdan neler geti de bu kadar deitiniz?" diye sordu.

Bu konumalarn ortasnda Safdil elinden tuttuu jansenci Gordon'la kageldi. Amca ve teyzesi yeenlerine sarlp uzun uzun ptler. Rahip de Saint-Yves artk saf olmayan Safdil'in nnde neredeyse diz kp zr diledi. ki sevgili duygularn ancak baklaryla anlatabiliyorlard. Birinin baklarnda minnettarlk ve sevgi, dierininkinde ise utan ve sknt okunuyordu. Kimse gen kzn bu mutlu gnnde durgun oluuna bir anlam veremiyordu.

Yal Gordon bir anda ailenin sevgilisi oldu, nk gen tutuklunun skntlarn paylam olmas byk bir onurdu. Yal adam zgrln iki sevgiliye borlu olduu iin aka inanmaya balamt, eski ve kuru dnceleri deiiyordu. Yemekten nce herkes bandan geenleri anlatt. ki rahip ve hala bunlar, hortlak ykleri dinleyen ocuklar veya ykm haberlerine merakl adamlar gibi, gzlerini iri iri aarak dinliyorlard. Gordon yle dedi: "Ne yazk! Matmazel de Saint-Yves'in krd zincirlere bal daha be yzden fazla insan var; onlarn ne olacan kimse bilmiyor. Gsze vurmak iin birok el kalkarken, yardm eli o kadar az ki." Bu dnce onu daha duygulu ve minnettar yapyor, gzel Saint-Yves'in

Page 84

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

davrann daha deerli klyordu. Her ey gen kzn kararl ve soylu davrann bir kat daha yceltiyordu. Ama, gen kza duyulan hayranlk, sarayda etkili birine duyulan saygyla kark bir hayranlk gibiydi. Bu arada Rahip de Saint-Yves arada bir "kzkardeim ksa srede bu gc nereden alm olabilir?" diye dnmekten kendini alamyordu.

Yemee oturduklar srada Versailles'da evinde kald bayan her eyden habersiz olarak kageldi. Saraya gider gibi gsterili bir arabayla gelmiti ve ierdekileri byklenen bir tavrla selamlad. Sonra Saint-Yves'i bir kyya ekip konutu: "Niin beyefendiyi bekletiyorsunuz? te elmas kpeleriniz; onlar takn ve beni izleyin." Alak sesle sylenen bu szleri Safdil duydu; sonra kpeleri grd. Rahip de Saint-Yves, amca ve hala da bir ey anlamadan bu mcevherlere hayranlkla baktlar. Bir yldr kendine egemen olmay renmi olan gen adam yine de sendeledi. Gzel Saint-Yves sevgilisinin yzndeki anlatm grnce l gibi sarard; ayakta zor duruyordu. Ev sahibesine "Ah! Madam, ne yaptnz? Beni lme gnderiyorsunuz," dedi. Bu szler Safdil'in yreini deldi; ancak kendini tuttu ve yz bembeyaz olmasna karn kardeinin yannda sevgilisine bir ey sylemedi.

Sevgilisinin yzndeki deiiklii fark eden Saint-Yves kadn salondan dar karp kk bir odaya ald; kpeleri onun ayaklarna att. "Benim bunlara kaplmadm biliyorsunuz; size bunlar verene syleyin: beni bir daha asla gremiyecektir." Kadn kpeleri yerden alrken gen kz szn srdrd: "Onlar ister geri alsn, ister size versin; imdi ltfen gidin, beni dostlarm nnde daha fazla mahcup etmeyin." Kadn bu davrana bir anlam veremeden oradan ayrld.

Gzel Saint-Yves yreindeki bu frtnalara dayanamayarak boulacak gibi oldu ve yatana ekilmek istedi. Ancak, dierlerini telalandrmamak iin konumalara akac szlerle katlmaya alt; arada bir sevgilisine baktka yreine oklar saplanyordu.

Gen kzn katlmad yemek bata snk geti; ancak baz durgun toplantlarda olduu gibi, yapmack nee gsterileri yerine, yararl ve derin konumalar oldu.

Gordon birka tmceyle jansenciliin tarihesini anlatt, grdkleri basklardan sz etti. Safdil ise, insanlarn aralarnda yarattklar blnmeler yetmiyormu gibi dlem rn amalar iin yeni baarlar retmelerini eletirdi. Gordon anlattka Safdil eletirisini yapyordu; konuklar bu konumay heyecanla dinliyor ve yeni bak alaryla aydnlanyorlard. Ykmlarn uzunluu ve yaamn ksalndan sz edildi. Her uran batan karc ve tehlikeli bir yn olduuna dikkat ekildi: krallardan tutun da dilencilere kadar herkes suu doada buluyordu. Nasl oluyordu da, birka kuru iin dier insanlara cellatlk, gardiyanlk ve dalkavukluk yapmaya hazr insanlar bulunabiliyordu? Bir grevli hi gzn krpmadan bir ailenin yaamn sndrecek imzay atabiliyor ve cellatlar bunu byk bir zevkle yerine getirebiliyordu?

Gordon yle dedi: "Genliimde mareal Marillac'n bir akrabasn tanmtm; bu adam nl akrabas yznden doduu yerde eziyet grmeye balaynca Paris'e gelmi, baka bir ad altnda saklanyordu.

Page 85

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Yetmi iki yanda bir adamd. Ona srgnde elik eden kars da ayn yalardayd. Tek ocuklar hayrszn biri olup on drt yanda evden kam, nce asker olmu sonra asker kaa, her trl ktlk ve ahlakszla karmt. Bu ocuk sonunda Kardinal de Richelieu'nn korumanlarna katlm ve bylece kanunun penesinden kurtulmutu. Bu servenci adam anne ve babasn tutuklamakla grevlendirildi. Bu grevi efendisine yaranmak isteyen uan titizliiyle gzn krpmadan yerine getirdi. Onlar tutukevine gtrrken yal anne ve babasnn yazglarna ilendiklerini iitti; onlara gre en byk zntleri oullarnn kt yola dm olmasyd."

"Yine Peder La Chaise'in bir casusunun kk bir dl iin kendi z kardeini ihbar ettiini grdm. Bu casusa dl vermediler; lrken, yapt ktlkten deil cizvitlerce aldatlm olmaktan yaknyordu."

"Uzun yllar yaptm aile rahiplii grevi bana ok ey retti. Darya kar mutluluk maskesi tayan birok ailenin bireyleri arasnda ac ve nefret olduunu gzledim; en byk ktlklerin agzllkten kaynaklandn grdm."

Safdil sze kart: "Ben yine de yrei soylu ve duyarl bir insann mutlu olabileceine inanyorum; gzel Saint-Yves'le sade bir mutluluu yakalayabileceim." Burada Rahip de Saint-Yves'e dnd: "Umarm, geen yl olduu gibi, olurunuzu bizden esirgemezsiniz." Rahip sknt iinde zrler dileyerek kar kmadn belirtti.

Amca Kerkabon bu evliliin yaamnda en gzel gn olacan syledi. yi yrekli hala sevinten alayarak kardeine "Onun mez olamayacan size daha nce sylemitim; bylesi daha gzel; Tanr izin verirse ben onlarn anneleri olurum," dedi. Bylece herkes Saint-Yves'e vgler yadrd.

Safdil, sevgilisinin yapt iyiliklerle yrei dolu olduu iin elmas kpeler olay onun zerinde bir iz brakmamt. Ancak, iittii "beni lme gnderiyorsunuz" szleri onu gizlice endielendiriyor ve bu mutlu gnn zehirliyordu. Konuklar iki sevgilinin mutluluu zerine konumay srdryor ve gelecek iin tasarlar yapyorlard. Birlikte Paris'e tanmay, buralarda i bulmay, en kk bir mutluluk nda kolayca dlenen tasarlar ortaya attlar. Fakat Safdil yreinin derinliklerinde bu tasarlar geri eviriyordu. Kendisine verilen Saint-Poulange ve Louvois imzal atama belgelerini yine okuyordu. Konuklar, Fransa'da en deerli zgrlk olan len sofrasnda konuma zgrlne dayanarak, ona bu iki devlet adamnn gerek yzlerini anlattlar.

Safdil yle dedi: "Ben Fransa kral olsaydm, yle bir sava bakan seerdim: Soylulara da szn geirebilmesi iin en soylu birisi olmal. Orduda temenlikten mareallie kadar hizmet etmi olmasn isterdim; bylece askerlik yaamnn ayrntlarn bilmi olurdu. Subaylar bir sivil bakan yerine, savata birlikte arptklar birine yz kez daha ballkla hizmet ederlerdi. Ayrca bakanmn eli ak, esprili ve neeli olmasn isterdim; lkemiz insanlar zyaps byle olan birine daha ok gvenirlerdi." Safdil bakann bu zyapda olmasn isterken, neeli birinin kycla daha az yatkn olduuna inanyordu. Mons de

Page 86

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Louvois onun bu tanmna pek uymuyordu.

Onlar sofradayken gen kzn hastal arlat; iini kavuran bir atele yanyordu. Ancak masadakilerin neesini bozmamak iin yardm aramyordu. Onun uyumadn bilen kardei bir ara yatana gitti; kardeinin durumunu grnce haykrd. Safdil ve konuklar ieri kotular. Gen adam her zamanki tatl ve duyarl davranlaryla sevgilisine sarlp ilgilendi.

Hemen bir doktor ardlar. Bu doktor her yere koarak giden ve bir nceki hastal bir sonrakiyle kartran, saduyu ve deneyim yerine kitaplarna inanan trden bir doktordu. Aceleyle o srada moda olan bir ila yazarak durumu daha da arlatrd. Moday da hekimlie sokmak Paris'te yaygn bir uygulamayd.

Solgun Saint-Yves de hastaln arlatrmada hekime yardmc oluyordu. Yreinin acs bedenini ldryordu. Kafasndaki karmak duygular damarlarna sanki bir zehir salglyordu.

20.

GZEL SANT-YVES'N LM VE SONU

kinci bir doktor ardlar. Bu gelen de gen bir bedende doay zleyen tm organlara yardmc olmak yerine meslektana kar kmaktan baka bir ey yapmad. Hastalk iki gn sonra lmcl bir duruma gelmiti. Duygularn beii denen yrekten sonra, dncenin beii denen beyin de hastalanmt.

Hangi anlalmaz mekanizma duygu ve dncelerle organlar arasnda bir ilinti kurabiliyor? Bazen ac bir dnce kan dolamn nasl deitirebiliyor ve bu dolam bozukluu da dnceyi etkileyebiliyor? Varlndan kuku duyulmayan bu bilinmez akkan bir an iinde tm yaam kanallarna nasl girip duygular, bellei, znt ve neeyi oluturabiliyor? Unutulmak istenen bir dehet ann anmsatabiliyor, bir hayvan, dnen veya sevilen biri yapabiliyor?

Page 87

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bunlar Gordon'un aklndan geen dncelerdi; insann pek ender aklna gelen bu dnceler onun duyarlln azaltmyordu, nk o, duygusuz olmakla vnen filozoflardan deildi. Bu gen kzn durumu, sevdii ocuunun lmn gren bir baba gibi onu zyordu.

Rahip de Saint-Yves ve Safdil'in amcasyla halas umutsuzca gzyalar dkyorlard. Fakat Safdil'in soylu yreinin zntsn anlatacak szckler hibir dilde bulunamaz.

Halas lmek zere olan kzn ban zayf kollarnn arasna alm, kardei yatan kysna diz kmt. Safdil onun ellerini avular iinde tutuyor ve gzyalaryla slatyordu. Ona kurtarcm, umudum ve eim diyordu. Bu e szcn iiten gen kz iini ekti, ona sevgiyle bakt ve sonra dehetli bir lk att: "Ben, sizin einiz! Ah, sevgilim, ben bu szce layk deilim. lmeyi hak ediyorum; cehennem eytanlarna sizi kurban ettiim iin Tanr beni cezalandryor. Beni dnmeyin, siz mutlu yaayn." Bu sevgi dolu ve korkun szler anlalamyor, ama tm yreklerde derin etki brakyordu. Gen kz szlerini aklama cesareti buldu. Her szc baucundakileri aknlk, znt ve acma iinde brakt. Bir hakszl dzeltmek iin byle aalk bir yola bavuran ve bu gnahsz kz kullanan o gl adama hepsi ilen yadrdlar.

Gen adam sevgilisine "Siz sulu deilsiniz; su yreimizde olur, oysa sizin yreiniz sevgi ve iffetle dolu," dedi. Bu szlerindeki itenlik gen kz yaama dndrr gibi oldu. Biraz avuntu bulurken hl sevilmesine ard. Yal Gordon jansencilik gnlerinde onu kusurlu bulurdu, ama imdi ona sayg duyuyor ve alyordu.

Bu gzyalar ve znt arasnda, gen kzn iinde bulunduu tehlike tm yrekleri doldururken bir saray habercisi kageldi. Kraln zel rahibi Peder La Chaise'den Montagne Manastr rahibine haber getirmiti. Mektup Peder La Chaise'in yazman ve ua Valbled kardeten geliyordu ve yal rahibe randevu vererek grmek istiyordu. Mektupta yazldna gre Sayn Peder La Chaise rahibin yeeninin bana gelenleri haber almt; hapse atlmas byk bir yanllkt ve byle eyler bazen olabiliyordu, nem verilmemesi gerekiyordu. Rahip ertesi gn yeenini ve onun arkada Gordon'u getirirse Valbled karde onlar huzura kabul ettirecek, daha sonra da Mons de Louvois ile grtrecekti.

Mektupta ayrca kraln, Safdil'in ngilizlere kar gsterdii yiitlikten haberdar edildii ve kraln yarn koridordan geerken onu dllendirecei ve belki de ona gz ucuyla bakaca yazlyd. Bunun dnda saray hanmlarnn yeenini zel odalarna arp "Hogeldiniz Bay Safdil" diyecekleri, o akamki saray leninde kesinlikle ondan sz edilecei yazlmt.

Rahip de Kerkabon mektubu yksek sesle okumutu; Safdil fkelendi, fakat haberciye bir ey demedi. Sonra kader arkada Gordon'a dnp buna ne diyeceini sordu. Gordon yle yantlad: "te sarayda

Page 88

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

insanlara byle maymun gibi davranrlar. Onlar dver, sonra dans ettirirler." Bunun zerine Safdil mektubu alp yrtt ve haberciye "te yantm aldnz," diyerek nne att. Amcas telaland, srgne gnderileceinden korkarak hemen bir mektup yazp zr diledi.

Bu arada gzel ve talihsiz Saint-Yves arlayor, sonunun geldiini anlyordu. Artk dayanma gc kalmayanlarn dinginlii iindeydi. Safdil'e "Ah! sevgilim," dedi, "Yaptm yanll yaammla dyorum; ancak sizin zgr olacanz bilmek beni avutuyor. Sizi aldatrken seviyordum, lrken de seviyorum."

Gen kz bakalarna "cesaretle ld" dedirtmek gibi bo bir hevesle metin olmaya almyordu. Kim yirmi yanda sevgilisini, yaamn ve iffet denen gururunu yitirirken metin olabilir? Zaten durumunun acln kendi sylemese de baklar anlatyor, alayabildii kadar alyordu.

Bazlar lm metin karlayanlar niin bu kadar verler? Bu, hayvanlarn yazgsdr. Bizler ancak yallk ve hastalk sonucu kanlmaz olan lm byle karlayabiliriz. Byk bir kaybn acs elbette olur; bunu bastrmaya alan her kimse lmn kollarnda bile byklenmeyi srdrmektedir.

Sonunda gen kz son soluunu verdi; baucundakiler gzyalar ve hkrklara bouldular. Safdil tm duyularn yitirdi. zyaps gl kiilerin duygular daha iddetli olur. yi yrekli Gordon onu iyi tand iin, kendine geldiinde canna kymasndan korkuyordu. Ortalktaki tm silahlar kaldrdlar. Gen adam ayldnda bunu fark etti; alamadan onlara "Yeryznde benim yaamma son vermemi engellemeye kimin hakk ve gc olabilir?" diye sordu. Gordon ona, zgrlmz yaammza son vermekte kullanmamzn doru olmad, bu dnyada nbet bandaki asker gibi olduumuz zerine bilinen beylik laflar etmedi. Sanki Tanr iin bir miktar maddenin orada deil de burada toplanm olmasnn nemi var myd? Caton'un bir haner darbesiyle yantlad bu tr temelsiz dncelere yer yoktu.

Safdil'in frtnalara gebe sessizlii, gzlerindeki duraan baklar ve dudaklarnn titreyii odadakileri hem acndryor, hem de dehet iinde brakyordu. Herkes gzcuyla onu kolluyor, yalnz kalmamasna dikkat ediyorlard. Bu arada otelci ve ei geldiler; gzel Saint-Yves'in soumaya balayan cesedi sevgilisinin gzlerinden uzakta baka bir yere gtrld.

Onlara otelin kapsnda dualar okuyan iki papaz da katlmt. Yaknlarnn alat, sevgilisinin canna kymaya hazrland bu ortamda birden Saint-Poulange ve Saint-Yves'in ev sahibesi geldiler.

Saint-Poulange'n bir kez tatt mutluluk onun hevesini geirmemi, gen kza daha da balanmt. Geri evrilmi olmak onu kkrtmt. Peder La Chaise byle bir yere gelmeyi dnmezdi, ama btn gn gzel kzn hayali gzlerinin nnden gitmeyen Saint-Poulange, kendi gelse iki kezden fazla grmek istemiyecei bu kzn evine komutu.

Page 89

Generated by ABC Amber LIT Converter, http://www.processtext.com/abclit.html

Bakan yardmcs arabadan indiinde ilk grd ey bir tabut oldu. Zevk iinde yaamaya alm kimselerin insan aclarna gsterdii duyarszlkla yzn evirip yukar kmak istedi. Versaillesl kadn lenin kim olduunu merak edip sordu. Saint-Yves'in adn duyunca kadnn gzleri byd ve bir lk att. Bunu duyan Saint-Poulange yznde aknlk ve acyla geri dnd. yi yrekli Gordon da orada gzleri yal duruyordu. Dualarn kesip bu saray adamna olanlar anlatt. Saint-Poulange kt domu biri deildi, ama devlet hizmeti ve saray yaam onun ruhunu artmt. Yalandka yrei talaan bakanlardan deildi. Baklarn eerek yal adam dinliyor, gzlerinden yalar szlyordu. Aladna kendi de ayor, mrnde ilk kez pimanlk duyuyordu.

Gordon'a dnd: "Bana szn ettiiniz bu olaanst genci tanmak istiyorum. lmne neden olduum bu talihsiz kz kadar bu gencin yazgs da beni etkiliyor." Gordon onu odaya karp yaknlarnn evresini sard gen adamn nne getirdi.

Bakan yardmcs Safdil'e "Sizin yaamnz kararttm, kalan mrm onu onarmaya harcayacam," dedi. Safdil'in ilk dncesi bu adam orackta ldrmek ve sonra da kendini ldrmek oldu. Ancak hibir silah yoktu ve evresi sarlyd. Odadakiler tm nefretlerini ve aalamalarn Saint-Poulange'a kusarken o hibir ey sylemeden dinledi. Sonunda zaman her eyi yumuatt. Safdil Mons de Louvois'nn ordularnda baka bir ad altnda iyi bir asker olup kt. Buyruundaki askerler bu hem filozof, hem yiit komutan benimsediler.

O bazen bu servenden sz ederken duygularna egemen olamayp alyordu. Yaamnn sonuna kadar gzel Saint-Yves'in ansna bal kald. Rahip de Saint-Yves ve de Kerkabon yeni birer greve atandlar. Halas yeeninin askerlie, din adamlndan daha ok yaktn sylyordu. Versaillesl kadn elmas kpeleri kendi takt. Peder Tout--Tous ikolata, kahve, eker ve deri ciltli Saygdeer Peder Croiset'nin dnceleri adl kitap gibi birok armaana kavutu. yi yrekli Gordon mrnn kalan ksmn Safdil'le geirdi; tanrsal ltfu bir daha azna almad. Yaam felsefesi olarak, ktlk de bir iyilie yol aabilir zdeyiini seti. Kimbilir ne kadar drst insan bunun tersini dnmtr: ktlkten iyilik kmaz!

Page 90

You might also like