20102011 ETM RETM YILI

KPSS DERS NOTLARI

LME VE DEERLENDRME
Bir dersin retiminde rencilerin belirlenen programn hedeflerine ulap ulamadklar lme ve deerlendirme ile ortaya karlr.

LME:

Belli bir nesnenin belli bir zellie sahip olup olmadnn; sahipse sahip olu

derecesinin gzlenip, gzlem sonularnn say ve sembollerle ifade edilmesidir. lme bir betimleme iidir.

rnekler:

* renci devlerine puan vermek. * Odann scakl 22 Cdir * Bizim kursun rencilerinin %80nini kz renciler oluturmaktadr. * Bu takm elbisenin fiyat 250 YTLdir, * Beden eitimi dersinde rencileri boy srasna gre sralamak, * renci devlerine puan vermek, * Bayramda hava scakl 21 derece olacak. * Seminer salonu azna kadar doluydu. * Seherin salarnn rengi sardr. * Park yerinde 30 araba var.

Tanmda da belirtildii zere lmenin temel zellii vardr: 1) llecek bir niteliin olmas, 2) Niteliin gzlenebilmesi, 3) Amaca uygun say ve sembollerle gsterilmesi,

NESNELERN

VARLIKLARIN OLAYLARIN zellikleri

GZLEM

SAYI YA DA SEMBOLLERLE FADE

= LME

Grld zere lme ileminde llmek isten niteliin ne olduu belirlenir ve bu niteliin hangi say ve sembollerle ifade edilecei kararlatrlr.

NOT: lme iinde lme konusu olan ey bir zelliktir. zellie sahip olup olmama sahip olu derecesi nesneden nesneye, durumdan duruma, ayn nesne iinde zamandan zamana ya da yerden yere deiebilir. Cinsiyet, medeni durum, arlk kiiden kiiye: scaklk zamandan zamana ya da yerden yere deiebilir. Belli bir zellie sahip olmama veya sahip olma derecesi bakmndan bireyler arasnda farkllklar vardr. te bu farkllklar lme iin temeldir. Eer btn insanlar ayn uzunlukta olsayd ya da scaklk her zaman ve her yerde ayn olsayd bu deerlerin llmesi diye bir durum sz konusu olmazd.

LME ETLER:
1) DORUDAN (TEMEL) LME: llmek istenen zellik ya da nesnenin evrende var olduu ekliyle kendi cinsinden bir birimle llmesidir. rn: Boyun metre ile arln terazi ile llmesi gibi. Yani arln bir baka arlk ile uzunluun bir baka uzunluk ile llmesidir. Dorudan lmede geerlii ve gvenirlii yksek olan bir lme elde edilir. Arlk, uzunluk, renk vb. dorudan llebilir.

RNEKLER: * Boy uzunluunun llmesi * Arkada saysnn belirlenmesi * Devam edilen ders says * Sahip olunan kitap saysnn belirlenmesi * Ayenin ka kardeinin olduunun belirlenmesi

2002 KPSS

2) DOLAYLI LME: llmek istenen zellik ile lmede kullanlan aracn zellii birbirinden farkl ise bu tr lmelere dolayl lme ad verilir. zellik kendisine ait olmayan baka bir arala llr. Geerlilik ve gvenirlik dktr. ETMDEK LMLERN BYK BR KISMI DOLAYLI LMDR. Eitimde genellikle lme konusu olan davran deil onunla ilgili olduu sanlan davranlar gzlenip, gzlem sonucu asl lme konusu olan davrana yklenir. Eitimdeki lmelerin genellikle dolayl olmas eitimdeki lme sonularna daha ok hatann karmas ihtimalini arttrr. Zek, baar, kiilik, akademik baar vb. zellikler dolayl lme ile llr.

RNEKLER

* rencinin zek dzeyinin llmesi, * rencinin yeteneklerinin ve kiilik zelliklerinin llmesi, * Bir odann scaklnn termometre ile llmesi * Tutum lmek

2008 KPSS: Aadakilerden hangisi llrken dolayl lme yaplr? A) Park yerindeki aralarn says B) Bilgisayar masasnn ykseklii C) Bir sepet elmann ktlesi D) rencilerin drt ilem becerileri E) Koridorun uzunluu

3) TRETLM LME: ki deiken arasnda aritmetik bir ilemle elde edilen lmeye tretilmi lme denir. rnein bir cismin hacmi ktlesine blnrse younluu bulunur. Dolaysyla iki lme arasnda aritmetiksel bir ilem yaplmas bir lme ilemini yani tretilmi lmeyi ifade eder. Bir otomobilin hzn bulmak iin nce otomobilin ald yolu ve bu yolu ne kadar zamanda ald tespit edilir. Daha sonra arabann hzn bulmak iin alnan yol zamana blnr. Yine aritmetiksel ilem yapld iin yaplan lme tretilmitir.

LMEDE BRM:

lme ileminin sonucunu saysal olarak ifade edebilmek iin bir

birime ihtiya duyulur. Metre, kilogram, kilowatt, derece, saat, lira, puan, adm, kar vb. eitli lme aralarna ilikin lme birimleridir. Sonular ifade edilirken bu birimler kullanlr. 20 renci, 25 derece gibi Birimler 2 trldr:

* DOAL BRM: Bir deikenin hangi niteliine ya da miktarna bir birim denileceinin tanmlanmam olduu birimlerdir. rn: Snftaki renci saysn sayarken 1 renci 1 birim olarak kabul edilir. * TANIMLANMI BRM: Deikenin ne kadarlk miktarna 1 birim denilecei uzmanlarca tanmlanm birimlerdir. rn: Saat, metre, kilogram vb

lme ileminde kullanlacak birimlerde zelliin bir arada bulunmas nemlidir: 1)Birimlerin Eitlii: lme aracn oluturan birimlerin eit dilimler halinde olmasdr. Yani Kullanlan lme aracndaki birimlerin lme ilemi boyunca deimemesi ve birbirine eit olmasdr. rn: Kilogramda her bir gram 1 birime eittir. 2)Birimlerin Genellii: kullanmasdr. lmede ayn birimleri kullanan herkesin o birimi ayn anlamda

rn: Baz insanlarn uzunluklar metre ile, baz insanlarn kula kullanarak lmeleri birimlerin genelliini bozar, veya arlk lmede kullanlan kilogram dnyann her yerinde kabul edilen genel

bir birim iken gemite kullanm olan okka gnmzde herkes tarafndan kullanlmad iin genel bir birim deildir. 3)Birimlerin Amaca Uygunluu: lme amacmza uygun birimlerin seilmesidir. rn: Kayseri-Sivas arasn metreyle deil de kilometre ile ifade etmek. Mesela Sivas Kayseri arasn 196 km demek yerine 196.000 m demek zorunda kalrdr. rn: nsanlarn arlnn ton ile deil de kilo ile ifade edilmesi

LM:

lme sonucudur. Baka bir ifade ile lme ilemi sonucunda elde edilen say veya

semboldr. rn: Bir rencinin bir snavdan alm olduu puan bir lm ifade etmektedir. Yani lm lme ilemi bittikten sonra elde edilen niceliktir.

LMEDE SIFIR NOKTASI:

llecek deikenin sfr deerinin tayin

edilebilmesi ve lmede bu deerin sfr says ile gsterilebilmesi ok istenen bir zelliktir. Baz deikenlerin doal (gerek) sfr noktas vardr. Bir kursa devam eden rencileri sayyorsak, hibir rencinin gelmedii bir gnde devam eden renci says sfrdr ve sfr doaldr. Doal sfr deerine mutlak sfr da denilmektedir. Baz deikenlerin doal sfr deeri bulunmaz. rn; scaklk lmekte kullanlan santigrat ve fahrenheit derecelerinin sfrlar itibaridir (baldr). Bir uzunluk iin yksekliin doal sfr anlaml olduu halde, yeryzndeki corafi yksekliklerin llmesinde kullanlan sfr itibari yani baldr. Eitimde ska kullanlan baar lmede takdir edilen notun sfr itibari yani baldr. 2007 KPSS: Aadaki rneklerin hangisinde sz edilen lme ileminde bal (keyf, itibari) sfr sz konusu deildir? A) Ankara ili ankaya ilesinin deniz seviyesinden ykseklii 870 metredir. B) rencilerin felsefe dersine kar tutum puanlar ortalamas 207 dir. C) Tarih sorularndan en az drt tanesine doru cevap veremeyenler sfr puan almtr. D) Bugn hava scakl 15 C dir. E) Bu kitabn ilk 4 sayfasnda kitabn kapsam tantlmaktadr.

LT

(kriter, standart, norm): lmler hakknda bir karara varrken kullanlan

kriterlerdir. rn: Bir rencinin baarl saylabilmesi iin istendik davranlarn % 50 sini kazanm olmas, % 30dan fazla devamszlk etmemi olmas ya da geme notu 100 zerinden en az 45 olanlarn baarl olmas, saylmas gibi lt ikiye ayrlr:

a) Mutlak lt: Deerlendirilecek grup dikkate alnmadan lme ileminden nce belli olan lte mutlak lt ad verilir. Mutlak lt kesindir, gruba ve kiiye gre deimez. RNEK: Cumhuriyet niversitesinde geme notu 60 dr. Programn hedefleri Askere alnma ya Okula balama ya LES ten 45 ve zeri puan alanlar yksek lisansa bavurabilir. -Memur olmak iin askerlikle iliiinin olmamas gerekir. -Bu kurumda sigara imenin cezas 69 TL dir. -lme dersini gemek iin sorularn %75 ini yapmak gerekir. -lme dersinden 50 ve zerinde puan alan renciler baarl saylacaktr. - Yksek lisansa bavurabilmek iin en az ALESten 70 almak gerekir. b) Bal lt: lme ileminden sonra grubun baarsna gre deien lte bal lt ad verilir. lt kesin deildir, gruptan gruba ve kiiden kiiye gre deiebilir.

RNEK: Snf ortalamasnn zerinde not alanlar dersten geer. Akademik baars en yksek 20 kii sper liseye alnacak Blgesel normlar Kiisel yetenekler
2009 KPSS SORUSU: Aadaki deerlendirme srelerinin hangisinde bal lt kullanlmtr? A) Mezun olmak iin diploma notunun 4 zerinden en az 2 olmas B) Ortalamann 10 puan zerinde alanlarn snf gemesi C) Askere arl 150 kgnin altndaki erkeklerin alnmas D) Sorularn % 80ini doru cevaplayanlarn bilgi yarmas elemelerine katlmas E) Yksek lisansa girebilmek iin yabanc dil snavndan en az 70 puan alnmas

2006 KPSS: I. Matematik sorularnn %75ini, fizik sorularnn da %60n doru cevaplayan renciler bu dersleri baarm saylr. II. lk iki sorudan alnabilecek en yksek puan 25tir. III. Snavda 65in altnda puan alan renciler dersi tekrar ederler. IV. Trke ve matematik derslerinden baarsz olan renciler bir sonraki dneme devam edemezler.

Yukardakilerden hangileri birer deerlendirme ltn ifade etmektedir? A) Yalnz I B) Yalnz II C) II ve III D) III ve IV E) I, III ve IV

DEERLENDRME:

lme sonularn bir ltle karlatrp, bir deer yargsna

oradan da bir karara ulama srecidir.

Aada baz lme sonular verilmitir: A Ayhann boyunu ltk ve 164 cm bulduk. B Yeni doan bir bebein arln 1,9 kg olarak tespit ettik. C Bir rencinin A Baar testindeki puann 23 olarak bulduk.

Bu rneklerin her biri bir lme sonucudur. Ama bunlar kendi balarna hi bir ey ifade etmezler. Elde ettiimiz saylarn bizimle konumas, baz fikirler vermesi gerekir. imdi aadaki rnekleri inceleyelim: A Polis okuluna kayt yaptrabilmek iin en az 167 cm boya sahip olunmaldr. B Yeni doan salkl bir bebein arl 24,5 kg arasnda olmaldr. C A baar testinden geer not alabilmek iin en az 25 almak gerekir. te imdi yukarda verilen lme sonular bir anlam kazand yani her birisi bize fikir verecek duruma geldi. Grld zere deerlendirme ile lme sonular anlamlandrld. Deerlendirme iin lm, lt ve deer yargsna ihtiya vardr.

LME SONUCU

Kriter

Deer Yargs

Karar

(LM)

(lt)

AYHAN 164 cm boyundadr.

Polis okuluna n kayt iin 167 cm. boya sahip olmak gerekir.

Ayhann boyu ksadr.

Polis okuluna giremez.

RNEKLER:

* deneyimi 6 yl ve zerinde olanlar ie alnmtr. (2003 KPSS) * Hale ortalamann zerinde puan alarak snfn gemitir. (2003 KPSS) * Demet 160n zerinde puan ald iin snav kazand. (2004 KPSS) * Elmas snfn pekiyi ile geerek birinci oldu. (2004 KPSS)

Deerlendirme srecinde en nemli e kriterdir. Deerlendirme srecinde kullanlan kriterlere gre deer yargs ve dolaysyla karar deiecektir. Bir dersin lt alnabilecek en nemli esi hedef ve davranlardr.

2007 KPSS: Deerlendirme yaplrken, lt ile lme sonularnn ayn birimle ifade edilmesi gerekir. Bunun en nemli amac aadakilerden hangisidir? A) lme aracnn geerliini artrmak B) Karlatrmada doru karar verilmesini salamak C) lme aracnn gvenirliini artrmak D) Sonularn anlalmasn kolaylatrmak E) ltn uygun olmasn salamak

LME VE DEERLENDRME KAVRAMLARININ KARILATIRILMASI

lme zelliin miktarn gsterir; deerlendirme ise bu miktarn yeterli olup olmadn ya da amaca uygun olup olmadn belirler. lme, deerlendirmeden nce gelir. lme yapldktan sonra deerlendirmeye geilir bu sra hi deimez. lme, objektiftir yani fotoraf eker gibi mevcut Deerlendirme ise sbjektiftir. Kiisel kanlara dayanr. durumu ortaya koymaktadr.

lme daha ok gzleme; deerlendirme ise daha ok karlatrmaya, yorum ve yargya dayanr. Deerlendirme lmeyi de iine alan bir kavramdr, dolaysyla lmeye gre daha kapsamldr. RN: rencinin tarih dersinden 70 puan almas bir LMEDR. Sadece puanna bakarak tarih dersinden geip gemeyeceine karar vermek olduka zordur. Bu konuda karar iin rencinin puannn bir ltle karlatrlmas gerekir. Eer retmen 70 puann geebilmek iin yeterli olacan nceden belirtmise renci tarih dersinden geebilecektir. Bu durumda rencinin geebileceine ilikin karar verilmitir. Yani DEERLENDRME yaplmtr.

LME VE DEERLENDRME KAVRAMLARININ RNEKLERLE KARILATIRILMASI:

LME Bugn hava scaktr. Fatih matematikten pekiyi ald. Abdulsamet ksa boyludur. Furkan snavdan en yksek puan ald. Ebubekir iyi bir ocuktur. Bu gmlek 75 ytl dir. Aye bayandr.

DEERLENDRME Bugn hava scak olduu iin ma yaplabilir. Fatih matematikten pekiyi ile geti. Abdulsamet ksa boylu olduu iin kaleci olamaz. Furkan en yksek puan alarak snfn geti. Ebubekir iyi ocuk olduu iin sevilebilir. Bu gmlek 50 ytl den fazla olduu iin pahaldr. Aye bayan olduu iin manken olabilir.

ETM SREC NDE LME VE DEERLENDRMENN YER VE NEM Eitim sreci iinde lme ve deerlendirme, rencilerimizin hedef davranlarn ne kadarn gerekletirdiklerini, gerekletirilmeyen amalarn neler olduu, hangi konularn yeterince renilip renilmedii, hangi konularn eksik ya da yanl renildii hakknda bilgi verir. Yeterince baarl olan renciyi motive eder. renci hakknda verilecek kararlara dayanak olur. retmenin kendi retiminin ne derece etkili olduunu kestirmesine yardm eder. Uygulanan eitim programnn baarl olup olmad hakknda yneticilere ve dier ilgililere bilgi verir.

DEERLENDRME BMLER A) LTE GRE YAPILAN DEERLENDRME

1) MUTLAK DEERLENDRME (Kriter Dayankl Deerlendirme): Mutlak lt kullanlarak hedefe dayal olarak yaplan deerlendirmedir. rn: -ALESten 55 alarak baarl oldu. -100 metreyi 18 saniye ve daha altnda koanlar okul takmna alnmtr. -Hasan kapal alanda sigara itii iin ceza kesildi. - Ahmet asker kaa olduu iin memuriyete alnmad. - 50 sorunun 40 tanesini doru yapan renciler baarl sayld. - lme dersinin hedeflerinin %70 bilen renciler dersi, geti. Mutlak lte gre yaplan deerlendirmede kriter nceden belirlenmitir. Mutlak deerlendirmede rencinin grup iindeki baarsna baklmaz. Yani burada birey testteki baarsna gre testle llmek istenen nitelikler ynnden grup iindeki dier bireylerle karlatrlmaz. Mutlak deerlendirmede bireyin bireysel baars dikkate alnr. 2) BAIL DEERLENDRME (Norm Dayanakl Deerlendirme): Bal lt kullanlarak, bireyleri birbirleriyle karlatrarak yaplan deerlendirmedir. Bal ltte rencinin bulunduu grup iindeki greli yeri esas alnr. rn: 100 metre kouda ilk 3 e girerek takma girmeye hak kazand. Snf ortalamasnn zerinde not alanlar baarl oldu. Norm dayankl deerlendirme bireylerin testteki baarlarn testi alan grubun istatistiklerine gre belirler ve yerlerini gruptaki dier bireylerle karlatrlr. RNEK: Bir okula renci semek amal olarak yaplan 100 soruluk oktan semeli bir seme snavnda snava giren rencilerin test puanlar ortalamalar alnarak bu ortalama puan zerinde puan alan rencilerin okula kabul edilmesi.

Bal lte gre yaplan deerlendirme sonucunda verilen not rencinin belli bir bilgi veya beceriler toplamndan baka, bir deikene gre ne kadarn rendiinin bir gstergesidir. Bal deerlendirmede kriter grubun baarsna gre belirlenir. RNEK: * Snfn aritmetik ortalamasnn altnda kalanlarn baarsz saylmas. * 100 metre yarna katlanlar arasnda yar ilk 5'e girerek tamamlayanlarn okul takmna seilmesi. * Snfn en baarsz % 20lik dilimine giren rencilere ek retim hizmetlerinin sunulmas. NOT: Aadaki ama iin hangi deerlendirme trleri kullanlr: 1) rencilerin birbirine gre baar dzeylerini belirleyerek ileri ve geri renciler iin ek nlemler alma: BAIL DEERLENDRME. 2) Ders sresince rencilerin renme eksikliklerini belirleyerek bunlar giderme: MUTLAK DEERLENDRME (Hedefe dayal yaplmtr) 3) Dnem sonunda rencilerin dersten alacaklar notu belirlerken snf ortalamasn dikkate alma:

BAIL DEERLENDRME

Aadakiler Bal deerlendirmedir. a-rencilerin srasna gre deerlendirme yapmak rnein: Okulda ilk 5 giren rencilere burs vermek b-Normal dalm erisine (an erisine) gre deerlendirme yapmak c-Standart puanlara gre deerlendirme yapmak ( Z ve T puanlar) d-Standart sapmaya gre deerlendirme yapmak e-rencilerin ilk baar durumlar ile son baar durumlar arasnda ki farkn deerlendirmede kullanlmas f-Norma dayal deerlendirme yapmak g-retmenlerin rencilerin yetenek dzeylerine dayal beklentilerine gre deerlendirme yapmalar 2006 KPSS: Aadakilerden hangisi bal deerlendirmede kullanlan bir lt deildir? A) Snftaki dier rencilerin baars B) zlenen programn hedefleri C) rencinin yetenei D) lke apndaki normlar E) rencinin snf iindeki baar sras 2008 KPSS: Deerlendirme, lme sonularnn bir ltle karlatrlarak bir yargya varlmas iidir. Aadakilerden hangisi mutlak ltn kullanld deerlendirmeye rnektir? A) Bilgi yarmasnda en az puanla elenen kii olma B) Yksek atlamada en iyi dereceyi yapma C) Snfta baar asndan ilk yzde yirmilik grupta olma D) 100 sorudan 50sini doru cevaplama E) Grup ortalamasnn zerinde performans gsterme

B) AMACINA GRE YAPILAN DEERLENDRME

Eitim retimde temelde ama iin deerlendirme yaplr: 1) TANIMA-YERLETRMEYE YNELK (Tanlayc) DEERLENDRME: rencilerin belli bir kurs, ders ya da nitenin nkoulu niteliindeki giri davranlarna sahip olma derecesini belirlemek amac ile yaplan deerlendirmedir. Bu deerlendirmedeki ama; lgili kursun gelitirmeyi dnd davranlardan rencilerce nceden edinilenlerin olup olmadn belirlemektir. Bu belirlemeler sonunda retimin balang noktas belirlenir ve eitim renci dzeyine gre ayarlanr. Yerletirmeye ynelik deerlendirme ise rencileri eitimsel adan gruplama sorunuyla ilgilenir. rn: rencilerin belli niversitelere, bir niversitenin deiik fakltelerine yada bir fakltenin farkl blmlerine yerletirilmeleri, onlarn bu retim kurumlarnda baarl olmak iin gerekli olduu dnlen giri davranlarna sahip olu derecelerine gre yaplr. Bu anlamda yerletirme YORDAMA ile yakndan ilgilidir. Bu deerlendirmede kullanlan lme aralar unlardr: Yetenek testi, tanma testi, yerletirme testi, muafiyet testi, seviye tespit snav, hazrbulunuluk testi, NOT: Hazrbulunuluk testi, nkoul bilgileri lme amacyla yaplr. Seme testi ise bireylerin belli zelliklere sahip olma dzeylerini deerlendirme amacyla yaplr. RN: Snfta ngilizcesi en iyi olan be kiiyi belirlemek (BAIL) RN: Eitim Fakltesine girecek olan rencileri SS ile belirlemek 2009 KPSS SORUSU: Arif retmen, retim ylnn banda, rencilerinin matematik dersine kar tutumlarnn nasl olduunu belirlemek ve elde edilen sonulardan hareketle retim uygulamalarna yn vermek istemektedir. Bu amala 10 maddeden oluan bir tutum leini rencilerine uygulam ve onlarn matematik dersine kar tutumlarn lmtr. Arif retmen bu uygulamasnda hangi lme ve deerlendirme trlerini kullanmaktadr? A) Dolayl Tanlayc B) Dorudan Biimlendirici C) Tretilmi Tanlayc D) Dolayl Dzey belirleyici E) Dorudan Dzey belirleyici 2) BMLENDRME-YETTRMEYE (FORMATF Deerlendirme , renme Eksikliklerinin Deerlendirilmesi, zlemeye Dayal Deerlendirme) YNELK DEERLENDRME: Program srecinde yaplan deerlendirme biimlendirici deerlendirmedir. Bu deerlendirmenin ana ilevi, retim srp giderken her bir nitedeki renme eksikliklerini ve glklerini belirlemek, bu eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesi yani nitenin daha iyi renilebilmesi iin her renciye ayr ayr nerilerde bulunmaktr. Bu deerlendirme programa srekli dnt salamakta ve iyiletirici nlemlerin alnmas iin bir kontrol sistemi oluturmaktadr. Ayn zamanda bu deerlendirme yeni bir programn denenmesi ve gelitirilmesi ile ilgili olarak uygun kantlar toplama olana verir. Bu kantlara dayanarak programda gerekli ve yerinde dzeltmeler yaplabilir.

10

FORMATF TESTLER ya da nite testleri denilmektedir. Bu testler yalnzca belli bir retim NTESNN BTMNDE uygulanr.

Biimlendirme-yetitirmeye

ynelik

deerlendirme

maksadyla

kullanlan

testlere

Bu deerlendirmede kullanlan test eitleri izlenme testleri, ksa snavlar (kuiz), ara snavlar ya da aylk snavlardan olumaktadr. Bu deerlendirmede not verme yaklam uygulanmaz. nk ama nite sonundaki eksiklikleri belirlemek ve bunlar gidermektir. NOT: renme glklerinin ve eksikliklerinin nedenleri aratrlarak bir yandan rencilere yardmc olunmaya allmakta te yandan da retim ortam ve yntemleri srekli olarak gzden geirilmektedir. 3) DEER BMEYE YNELK DEERLENDRME (Sonu Deerlendirmesi, Dzey Belirleyici Deerlendirme, Summatif-zetleyici Deerlendirme): Programn sonunda rencilerin kazanlm davran, zellik ve becerilerini lmeye yarayan deerlendirme trdr. Genellikle retim devresi sonunda programn ngrd hedeflere ulalp ulalmadna baklarak renci, retmen ve programa ilikin yarglarda bulunulur. Yani renci baars ve renme dzeyini belirlemek amacyla yaplr. 2008 KPSS: Durum deerlendirme ya da dzey belirleme denen lme ve buna bal deerlendirme srecinde temel ama aadakilerden hangisidir? A) retim programnda belirtilen kazanmlarn gerekleme derecesini belirlemek B) rencilerin yaadklar renme glklerini ortaya karmak C) rencilerin sosyal, psikolojik ve ekonomik durumlarn belirlemek D) rencileri belli zelliklere gre sralayp ilgili programlara yerletirmek E) rencilerin kavramsal geliim dzeylerini ve kavram yanlglarn tespit etmek Bu tr deerlendirmede kullanlacak veriler; bir kursun tmn ierecek biimde kursun bitiminde ya da birka niteyi kapsayacak biimde retim dersi iinde uygulanan testlerle elde edilir. Bylece bir testin sonular birok bakmdan kullanlacaktr. rencilere not verme, rencilerin gelecek kurslardaki baarsn yordama, bir sonraki kursta retimin balang noktasn saptama, rencilere ve retmene renmenin yeterliliine ya da retimin etkililiine ilikin dnt salama, farkl renci gruplarnn baar durumlarn kararlatrma. rencilerle ilgili olarak verilecek kararlar onlarn bir okuldan mezun olup olmayacana, bir st kurs ya da snfa geip gemeyeceine ya da farkl programlardan hangisine ynelmesi gerektiine dein olabilir. NOT: Deer bimeye ynelik deerlendirme; retim programlarnn hedeflerine ulama dzeyi, renme dzeyi ve rencilerin baar dzeylerini belirlemek iin yaplr. Erii testi, baar testi, bitirme testi (final), yeterlilik testi ve uzmanlk testleri, vize testi gibi test trleri kullanlr. Erii Testi: Bir retim programnn giri davranlar ile k davranlar arasndaki fark bulmak iin yaplr. Baar Testi: rencinin renme dzeyini belirlemek amacyla yaplr. NOT: Amaca ynelik deerlendirmede: 1) Programa GRTE yaplan deerlendirme Tanlayc Deerlendirme 2) Program SRECNDE yaplan deerlendirme Biimlendirici Deerlendirme. 3) Programn IKIINDA yaplan deerlendirme DZEY Belirleyici deerlendirmedir.

11

ETM RETMDE KULLANILAN DEERLENDRME TRLER: 1) HAZIRBULUNULUK DZEYNN DEERLENDRLMES: Bir renme nitesi, kurs ve benzeri etkinliklerin nkoul davranlarnn (giri davranlarnn) belirlenmesi amacna dnktr. Giri snavlar, n test snavlar, muafiyet snavlar vb 2) GELTRC (FORMATF) DEERLENDRME: renme eksikliklerinin belirlenmesi ve giderilmesi etkinliklerinde kullanlr. Bu deerlendirmede dersin hedef davranlarnn gerekleme dzeyi ve renme eksiklikleri zerinde durulur. Her nitenin sonunda kullanlr. Gelitirici deerlendirmede formatif testler, izleme testleri ve nite testleri olmak zere balca tr test kullanlr. Bu deerlendirme trnde renme eksiklikleri ve hedef davranlarn gerekleme dzeyleri belirlenerek gerekli nlemler alnr. 3) ZETLEYC (SUMMATF) DEERLENDRME: Eitimde en ok kullanlan deerlendirme trdr. Bu deerlendirme ile rencinin baar dzeyi belirlenir. rn: Bu deerlendirmede renci hakknda geti, kald, baarl, baarsz gibi kararlar alnr. Baar, erii ve benzeri testler kullanlr. Dnem ierisinde yaplan ara snavlar ve dnem sonunda yaplan ylsonu snavlar summatif testler eklinde yaplr. Bu deerlendirme trnde retim programnn, retmen vb. etkisine baklr ve deerlendirme yaplr. 4) ETM PROGRAMININ DEERLENDRLMES: Eitim programnn bir btn halinde ve her bir esinin etkinlii deerlendirilir. NOT: Eitim Programlarnn eleri; hedef davran, ierik, eitim durumlar (renme ilkeleri, stratejileri, yntemler, teknikler, Ara-gere) lme ve deerlendirmeden oluur. 5) RETMENN DEERLENDRLMES: renci ve program deerlendirildikten sonra retmen de deerlendirilir. Eskiden retmenleri sadece mfetti ve idare deerlendirirken imdi ise performans deerlendirme sistemi uygulanmaktadr. Yani deerlendirmeye idare, mfetti, renci, veli ve dier retmenlerde katlmaktadr. NOT: Deerlendirmede bir snflamada deerlendirmenin PLANLANIINA gre yaplr. A) DZENL DEERLENDRME: Belli ltleri, planl ve dzenli gzlemi, karlatrmalar, standartlatrlm snama yollarn ieren deerlendirme trdr. kontroll

B) GELGZEL DEERLENDRME: ltler ya da varlmak istenen son nokta belirgin deildir. Sbjektif yarglar baskn kar. renmedeki yetersizlik ve aksaklklarn kayna tam olarak belirlenemez. DEERLENDRME VE TEST ETLER TANILAYICI BMLENDRC DZEY BELRLEYC

Tanma Yerletirme Muafiyet Seme Yetenek testleri GR

Biimlendirici Snav Ksa Snav Ara Snav nite testleri

Bitirme Snav (Final) BAARI YETERLLK Vize Summatif

SRE

IKI

12

LEK:
Belirli bir zellii lmek iin hazrlanm ve zerinde birimleri hep ayn cinsten koyulmu bir lme aracn tanmlar. Yani belli bir balang noktasndan itibaren eit birimlerle blmelenmi lme aracna lek ad verilmektedir. lek; nesnelere verilen saylarn anlamlarn ya da nesnelere saylar vermede ve verilen saylarn kullanlmasnda uyulmas gereken kurallar ve kstlamalar belirtmek iin kullanlr. Balca lek trleri unlardr: 1) SINIFLAMA (Adlandrma-Gruplandrma-Kategorileme-Nominal) LEKLER: Snflama lei nesneleri belli bir ynden benzeyip benzemediklerine gre snflandrmaya dayanr. Nesneler arasndaki farkllklar ve benzerlikler ok kaba biimde belirlenir. Gzlemin en basit biimidir. Bu lekte nesneler snf, tip ve kategorilere ayrlr. Bu lek eitimde nadiren kullanlr. Baz tanmlayc nitelikler (gz ve sa rengi gibi) insanlarn yaad corafi blgeler, matematiksel olarak yalnzca elimizde FREKANSLAR VARDIR. statistiksel ilemlerden sadece MOD bulunabilir. Dolaysyla frekanslara dayal analizler dnda birok matematiksel ilemi yapmak anlamszdr.

RNEKLER:

* nsanlar medeni durumlarna gre evli, bekr, dul, boanm eklinde ayrmak * Cinsiyete gre kadn, erkek * Tenlerine gre esmer, sarn * Derse gelenler, gelmeyenler * Gzlk takanlar, takmayanlar * llere plaka numaras verilmesi * Ksa ve uzun boylu rencileri ayrma * Kiileri dinlerine ve mesleklerine gre ayrma.

NOT: Adlandrma leinin balca iki zellii vardr: SMETRKLK-GELLK rn: Bir akraba snfn ele alalm Asl Burakn akrabas ise Burakta Aslnn akrabasdr. Bu ilikiye SMETRKLK ad verilir. A = B B = A te yandan Asl Burakn kardei, Burakta Ceylann kardei ise o zaman Aslda Ceylann kardeidir. Yani A = B, B = C A = C Bu ilikiye GELLK ad verilir. NOT: Her bir grubu bir say ile ifade edersek, rnein kadnlara 1, erkeklere 2 dersek snflama lei ile lme yapm oluruz.

2006 KPSS: birliine dayal bir renme uygulamasnda gruplar rencilerin soyadlarnn ba harfleri kullanlarak oluturulmutur. Bu uygulamadaki gruplara ayrma, bir lme ilemi olarak kabul edilirse kullanlan lek tr aadakilerden hangisidir? A) Sralama D) Dereceleme B) Eit oranl E) Eit aralkl C) Snflama

13

2) SIRALAMA (DERECELEME-ORDNAL) LE: Nesneleri belli bir zellie sahip olu miktar bakmndan sraya koymakla elde edilir. Yani bu lek niteliklerin belli bir boyutta bykten ke, kkten bye, iyiden ktye veya ktden iyiye doru sralanmas ile elde edilir. Bu sralar say ile ifade edilecei gibi birinci, ikinci, nc vb. sfatlarda da ifade edilebilir; pekiyi, iyi, orta, geer, kalr gibi Bu tr leklerde rencilerin tm grup iindeki yeri belirlenmektedir. Birinci, ikinci, nc gibi numaralar rencilerin grup iindeki yerini belirlemede kullanlabilir. Bu lekte nesnelere verilen semboller (saylar) nesnelerin belli bir zellie, birbirine gre daha az ya da daha ok sahip olduunu belirtir. Bu lekte balang noktas ve sralar sabit deildir.30 kiilik bir grup baar durumlarna gre sralanm olsa herkesin bir sras olur ; fakat gruba yeni bireyler katlrsa , sralamada ki balang noktasnda ve kiilerin eski sralarnda deime meydana gelir. Fakat sralar gsteren saylar arasndaki farklar zellie sahip oluun ve nesneler arasndaki farkn miktarn yanstmaz. rn: Baar sralamasna gre veya boy uzunluuna gre 2. rencinin 4. renciden 2 birim daha stn olduu sylenemez. Bu yzden bu tip leklerden elde edilen veriler zerinde MOD VE MEDYAN(ORTANCA) bulunabilir. Yzdelik hesaplar yaplabilir, sra farklar korelasyonu da hesaplanabilir. Bu lek trne de drt ilemi uygulamann bir anlam yoktur nk rakamlarn matematiksel anlam yoktur. Sadece zelliin azlk-okluk; byklk-kklk srasn verir. Sralamada sfrn anlam yoktur. RNEKLER: * niversiteyi 1. tercihimde kazandm. * rencilerin boy srasna konulmas * Snav notlarna gre sralama yapma * Snftaki en baarl ilk 5 rencinin belirlenmesi 1. 2. 3. 4. 5. * Okullarn niversiteye giri snav sonularna gre sralanmas, NOT: Bu lek tryle elde edilen lme sonular arasnda iki trl iliki vardr: GELLK ve ASMETRKLK RN: Ali Ayeden uzundur diye Aye de Ali den uzundur diyemeyiz. Yani A>B diyemeyiz. Bu zellie ASMETRKLK ad verilir. fakat B>A

RN: Ali Ayeden uzundur. Aye de Ezgiden uzundur. Dolays ile Ali Ezgi den uzundur. Yani A>B ve B>C ise A>C dir. 3) ET ARALIKLI (NTERVAL) LEKLER: Nesnelerin belirli bir balang noktasna gre ve belli bir zellie sahip olu derecesi bakmndan eit aralklarla sralanmasdr. Eit aralkl lek birimlerde eitliin saland ve sfrn tanmlanm olduu lek trdr. rn: Termometre-Takvim-Santigrat-Fahrenayt. Termometre sfr gsterdiinde scaklk gerektende sfr deildir. Aslnda belli bir scaklk vardr ancak hem termometrenin gelitiricileri hem de kullanclar sfr olarak tanmlanan noktay balang olarak kabul etmilerdir. rn: Sfr noktas olarak kabul ettiimiz SAnn doumu aslnda tarihin balang noktas deildir. Bu nokta herkesin sfr noktas olarak kabul ettii noktadr.

14

Grld gibi bu lekte balang noktas (0) tanmlanmtr. Sfr noktas keyfidir ve eit aralklarla blmelenmitir. Bu yzden eit aralkl leklerde lmlerin birbirine oranlanmas anlaml deildir yani termometre lei ile 10 C olan scakln 5 C olan bir scaklktan 2 kat fazla olduunu sylemenin bir anlam yoktur. Bu lekte elde edilen veriler zerinde snflama ve sralama leklerinden elde edilen veriler zerine yaplanlara ek olarak ARTMETK ORTALAMA, STANDART SAPMA, PEARSONMOMENTLER ARPIMI KORELSYON KATSAYISI hesaplanabilir. Eit aralkl lekler zerinde toplam karma ilemleri yaplrken, gerek bir sfr noktas olmad iin arpma blme ilemi yaplamaz. rnein; 20 santigrat 10 santigratn iki katdr denemez.

RNEKLER:

*Termometre, Takvim, Snav * Hava scaklnn 20 C olarak belirlenmesi, * Bir rencinin eitim dersindeki baars, * Bir rencinin tarih dersine olan tutumu

4) ET ORANLI (RATO) LEKLER: Balang noktas gerek sfr yani yokluu gsteren, birimleri eit ve birimleri arasnda oransal iliki kurulabilen lekler oranl leklerdir. Bu lein ncekilerden stnl SIFIRn (0) gerek anlamda yokluu ifade etmesidir. Yani balang noktas olan SIFIR NOKTASI gerek bir SIFIR NOKTASIDIR. Uzunluun ve arln llmesi bu tr leklerle yaplr. RN: Ali 60 kg ve Ayhan 30 kg ise Alinin arl Ayhann arlnn iki katdr, denilebilir. lme sonular zerinde her trl MATEMATKSEL LEM yaplabilir. METRE, KLOGRAM gibi lme aralar bu tr lek esasna gre gelitirilmitir. 2006 KPSS: Yabanc dil snavnda Duru 80, Berke 40 puan almtr. Durunun yabanc dil bilgisinin Berkenin yabanc dil bilgisinin iki kat kadar olduunu ne sren bir kii, bu lme sonularnn aadaki lek trlerinin hangisiyle elde edildiini kabul etmektedir? A) Eit aralkl D) Snflama B) Sralama E) Eit oranl C) Dereceleme

rnekler: Metre ile boy lmek, terazi ile arlk lmek, Okulda bulunan renci saysn belirlemek, Bir rencini arkada saysn belirlemek, NOT: Drt lek trnden en yaygn olarak kullanlanlar eit aralkl ve sralama leklerdir. Eitimsel ve psikolojik lmelerde en ok kullanlan lekler yine sralama ve eit aralkl leklerdir. NOT: Bu drt lek grubunu istatistiksel uygulama iin iki grupta toplayabiliriz. Snflayc ve sralayc leklerle elde edilen veriler ve deikenler NTEL; buna karlk eit aralkl ve ORANLI leklerle elde edilen veriler ve deikenler ise NCEL olarak snflandrlabilir. NOT: lme dzeyi SINIFLAYICIDAN ORANLI ya doru kuvvetlenmektedir.

15

LMEDE HATA:

llen nesnenin gerek deeri ile gzlem ya da lme sonucunda

elde edilen deer arasndaki farka lme hatas denir. rn: Gerek boy uzunluu 180 cm. olan bir insann boyu lm sonucu 177 cm. bulunduysa bu lmede 3 cm. lme hatas vardr. Kim, hangi zellii hangi ara ile lerse lsn lmede hata yapacaktr. yleyse bir lme sonucundaki hata miktar ne kadardr? Sorusu akla gelir. Bir lme sonucundaki hata miktar o lme ileminde kullanlan birimin yars kadardr. Buradan u sonuca ularz: Birim ne kadar klrse hata miktar o kadar azalr. Bu ifadeyi u rnekle aklayabiliriz: RNEK: A Snav: Sadece 1 soru sorulmu, B Snav: ki soru sorulmu, C Snav: On soru sorulmu, D Snav: Yz soru sorulmu , 100 puan zerinden puanlanm, 50 puan zerinden puanlanm, 10 puan zerinden hesaplanm, 1 puan zerinden hesaplanm,

Yukarda verilen snavlarn sizce en gvenilir olan hangisidir? Bu rnekten unu anlyoruz: Bir lme ileminde kullanlan birim ile lme sonucuna karan hata miktar birbiri ile yakndan ilikilidir. Birim kldke hata miktar da azalr.

LMEDE HATA TRLER

1) SABT HATA: Bir lmeden dierine miktar deimeyen hatalardr. Sabit hatada llen zelliin miktar ne olursa olsun hata miktar deimemektedir. Snav arac, yanl cevap anahtar, sorularn snavda yoklanacak hedef davranlar uygun rneklendirmemesi durumunda ortaya kar. RNEKLER: * Bakkaln terazisinin her lt arl 50 gram fazla gstermesi * retmenin okuduu her yazl kdna 10 puan fazla vermesi * Bir termometrenin lt her scakl 2 C fazla gstermesi * Bir metrenin lt her uzunluu 3 cm eksik lmesi. * 30 soruluk bir ksa cevapl testteki 15. sorunun okunamamas nedeni ile hibir renci tarafndan cevaplandrlamamas. * 25 soruluk oktan semeli bir testin 25. sorusu snav sresi yetersiz olduu iin hibir renci tarafndan cevaplandrlamamsa bu sorudan hibir renci puan alamaz. Bu durum tm rencileri ayn oranda etkilediinden rencilerin puanlarna sabit hata karmtr. Sabit hatalar her lme sonucuna ayn ynde ve ayn miktarda kartklar iin standart sapma ve varyans deerlerini etkilemezler. Bu nedenle gvenirlik sabit hatalardan etkilenmez. 2) SSTEMATK (YANLI) HATA: llen bykle, lmeye ve lme koullarna gre miktar farkllk gsteren hatalardr. Sistematik hatada hata miktar lmden lme belli bir oranda artar ya da azalr. Sistematik hata lmeyi yapann yanllndan da kaynaklanr. llen bykle, lmeciye ve llen koullara gre miktar deien bu hatalar puanlaycnn sbjektif davrand hatalardr. Sistematik hatalarda yaplan lmn birden fazla tekrarlanmas gerekir.

16

rnein; ilk 3 cm lik ksm krk olan 50 cmlik bir cetveli,n byk bir uzunluu lmek amacyla birden fazla kullanlmas durumunda hata miktar cetvelin kullanm saysna bal olarak sistematik bir ekilde artacaktr. RNEKLER: * Bir retmenin rencilerin cinsiyetlerine gre fazla puan vermesi, (Kz r. 10 puan fazla verilmesi) *Yazl snavlarda yaz gzelliine, ifade dzgnlne, tertip ve dzene fazla puan verilmesi. * retmenin 50 puan alan kda 10, 60 puan kda 15, 70 puan alan kda 20 puan fazla vermesi * Terazinin 1 kg.lk bir ktleyi, 50 gram fazla; 2 kg.lk ktleyi 100 gram fazla, 3 kg.lk ktleyi 150 gram fazla gstermesi * retmenin rencilerin alm olduu puanlara %10 ekleme yapmas.
2009 KPSS SORUSU: retmenler genellikle sz dinleyen ve kurallara uygun davranan rencilere sempati duyarlar. Yaplan aratrmalar, retmenlerin tepkilerinin, rencilerin derslerdeki baarszlklarndan ok, kurallara uymamalarna ynelik olduunu ortaya koymaktadr. rencilere bu konuda bir aklama yaplmasa da onlar, kurallara uygun davrandklarnda bunun baar olasln etkileyebileceini, snavda doru yantlar vermeseler de iyi not alabileceklerini dnrler. Bu durumda, kurallara kar ktklarnda cezalandrlabileceklerini ya da retmenleri tarafndan dlanabileceklerini renirler. Kurallara uyan aadakilerden hangisi yaplm olur? A) Rastlantsal hata rencilere daha yksek puan vererek gerekletirilen bu lmelerde

B) Gzlem yetersizlii C) Sabit hata D) Mantk hatas E) Sistematik hata

3) RASTGELE (TESADF) HATA: Hatann miktar ve yn llen zelliin miktarndan bamsz olarak ve dzensizce artp azalabilmektedir. Hatann kayna bilinmez. Bu tr hatalar lme sonularna gelii gzel katlr. RNEKLER: * Dikkatsizce puanlanan, okunan veya doru okunduu halde yanl kaydedilen notlar. * rencinin snav gn hasta olmas, snav salonunun souk olmas, ans baars, kopya eken rencinin ald puan. * Terazinin bir lt ktleyi 50 gram fazla gsterirken, bir baka ktleyi 120 gram eksik, bir dierini 250 gram fazla gstermesi * retmenin bir kda 5 puan fazla verirken, farknda olmadan bir baka kda 10 puan eksik vermesi. 2008 KPSS: Bir snavda her renciye 5 puan fazla verilmesi ---- hataya rnektir. rencilerin puanlarn, aldklar puanlarn yzde 10u kadar artrmak ise ---- hataya rnek olabilir. Bu paradaki boluklara, aadakilerin hangisindeki szckler srasyla getirilmelidir? A) rasgele - sabit B) rasgele - sistematik C) sabit - sistematik D) sabit rasgele E) sistematik - sabit

17

LMEDE HATA KAYNAKLARI

1) LME ARACINDAN KAYNAKLANAN HATALAR: Sorunun yanl olmas, ift seenekli olmas, eksik olmas, yazm hatas, lme aracnda ynerge olmamas, lme aracnn iyi yaplandrlmam olmas 2) LLENDEN (RENCDEN) KAYNAKLANAN HATALAR: rencinin hasta, ar kaygl, dikkatinin dank, moralinin bozuk olmas, zihinsel, psikolojik ve fiziksel sorununun olmasndan kaynaklanan hatalardr. rn: rencinin deildir li sorular dir li grp yanl yapmas, 1.sorunun cevabn 6. sorunun cevabna yazmas Sre yetmedii iin birka rencinin son soruyu yantlayamamas 3) LME YNTEMNDEN KAYNAKLANAN HATALAR: llecek zellii en iyi len teknii kullanmamaktan kaynaklanan hatalardr. rn: Knyeyi lmek iin kuyumcu terazisi yerine manav terazisini kullanmak, scakl metre ile lmek, sre yetmedii iin btn rencilerin son soruyu yantlayamamas 4) ORTAMDAN KAYNAKLANAN HATALAR: Ses, k, gzetmenler, havaszlk, sralarn rahat olmamas gibi evresel etkenlerden kaynaklanan hatalardr. 5) LMECDEN (LMEY YAPANDAN) KAYNAKLANAN HATALAR: Bu hata kayna; sonu, puanlama ve deerlendirme aamasnda karmza kar. Yazl yoklamada puanlar eksik toplama, yanl davranma vs Optik okuyucudan kaynaklanan hata sonu aamasnda karmza kt iin lme aracndan deil lmeciden kaynaklanan bir hatadr.

BR LME ARACINDA BULUNMASI GEREKEN NTELKLER

1) GVENRLK:

Gvenilir bir lme arac ayn zellik ile ilgili olarak arka arkaya

yaplan lmelerde yaklak olarak ayn saysal sonucu verir.(tutarllk) Gvenilir bir test ayn gruba iki ya da kez uygulandnda gruptaki her bir kii btn uygulamalarda yaklak ayn puan almaldr. Bir baka deyile GVENRLK lme sonularnn hatalarndan arnklk derecesidir. lme aracnn duyarllk, tutarllk ve kararllk gibi zellikleri gvenirlikle ilgilidir. lmede gvenirlii belirleyen 2 temel zellik vardr: DUYARLILIK (Hassasiyet) : Ne kadar az hata yaplrsa duyarllk o kadar fazla olur. lme aracnn birimi ne kadar kk olursa o oranda hassas lm yapar. RN: Altn tartarken kg. yerine mg. kullanlmas veya snavda az soru yerine ok soru sorulmas duyarll arttrr. TUTARLILIK (Kararllk) : lme aracnn birka kez uygulandnda benzer sonular vermesi dzeyidir. RN: Bir zek testinin ilk uygulannda zek blmn 80, ikinci uygulannda 120 ve nc uygulannda 90 buluyorsak yani sonular arasnda tutarlln salanmam olmas bu zek testinin yeterince gvenilir olmadnn bir gstergesidir. OBJEKTFLK: Bir lme ilemini kim yaparsa yaptn lme ilemini yapan kiinin ayn sonuca ulamas demektir. rnei, bir matematik retmeni bir rencinin snavdan ald puan 70 olarak hesaplamsa , baka bir retmende ayn rencini puann 70 olarak hesaplyorsa , yaplan lme ilemi objektif dolaysyla da gvenilirdir.

18

2009 KPSS SORUSU: Bir okulda, fen bilgisi proje devi verilmitir. rnlerin puanlanmasnn snfta derse giren retmen yerine, dier snfn retmeni tarafndan yaplmas salanmtr. Projelere kod numaralar verilmi ve renci isimleri, projeleri deerlendiren retmenden gizlenmitir. Ayrca deerlendirme iin (kapsaml, detayl ve ak) bir puanlama rehberi oluturulmu, retmenin bu rehbere gre puan vermesi istenmitir. Yukarda anlatlan ilemler, kullanlan lme aracnn hangi zelliini iyiletirmek amacyla gerekletirilmitir? A) Objektiflik B) tutarlk C) Kullanllk D) Grn geerlii E) Yap geerlii

* Gvenirlik, saysal deer alan gvenirlik katsays (r) ad verilen bir katsay ile ifade edilir ve 0 ile 1 arasnda deer alr. Gvenirlik katsays lmlerdeki hatay deil hataszl belirtir. Yani gvenirlik katsays yksekse lme aracnn hatalardan arnklk derecesinin yksek olduu sylenir. Gvenirlik katsaysnn yksek olmas lme hatasnn dk olmasnn ifadesidir. * Gvenilir bir lme aracnn hatas az, gvenilir olmayan lme aracnn hatas daha fazladr. lme hatalarnn kestirilmesi lmlerin tekrar ile mmkndr. Ayn koullar altnda tekrarlanan lmler birbirini tutmayan sonular veriyorsa gvenirlikten sz etmek mmkn deildir.

GVENRLL HESAPLAMADA KULLANILAN YNTEMLER: (Gvenirlii Kestirme Yollar) A-BRDEN FAZLA UYGULAMAYLA GVENRLK BELRLEME 1) TEST-TEKRAR TEST YNTEM (tutarlk ve kararllk katsays): Gvenirlii hesaplanacak olan testin, AYNI GRUBA belirli aralklarla 2 kez uygulanmasdr. ki uygulamann sonular arasndaki korelasyon katsays bulunur. Korelsyon katsays -1.00 ile +1.00 arasnda bir deerdir. Gvenirlik iin korelasyon katsaysnn +1e yaklamas gerekir. Burada bulunan korelasyon katsays kararllk katsays olarak bilinir. Korelsyon katsaysnn yeteri kadar yksek olmas testten elde edilen lmenin kararlln gsterir. ( 2004 KPSS) NOT: Bu yntem daha ok ilgi, tutum, yetenek testlerinde uygulanr. nk ilgi, tutum, yetenek lmden lme deimez. KORELSYON: ki deiken arasndaki iliki miktarn gsterir. Bu iliki miktarn gsteren katsayya korelasyon katsays ad verilmektedir. Bu katsay -1.00 ile +1.00 arasnda bir deer alr. rn: Aye retmen snfa uygulad testi belli bir zaman sonra tekrar uygulam ve aralarndaki gvenirlii tespit etmeye almtr. Aye retmen gvenirlii bulmada hangi yntemi kullanmtr? Test Tekrar Test Yntemi (E) 2004 KPSS 2007 KPSS: Lisedeki bir rehber retmen rencilerin mesleki ilgilerini belirlemek iin mesleki ilgi envanteri gelitirmitir. Gvenirliini belirlemek iin bu envanteri ayn rencilere alt hafta arayla iki kez uygulam ve iki uygulamadan elde edilen ller arasndaki ilikiyi (korelasyon) 0,45 bulmutur. Aadakilerden hangisi, bu korelasyon deerinin dkl iin gereke olarak gsterilemez? A) llen zellik kolay deime gsteren bir yapdadr. B) ki uygulamann koullar birbirinden olduka farkldr. C) renciler maddelere yant verirken gereki davranmamlardr. D) Sorular her okumada farkl anlamlara gelebilmektedir. E) ki uygulama arasnda geen sre ok ksadr.

19

2) PARALEL TESTLER YNTEM (EDEER FORMLAR YNTEM) (edeerlik katsays): Bu yntemde bir testin gvenirliinin tahmini iin; bir testin en az iki edeer formunun gelitirilmi olmas gerekmektedir. Paralel iki testin edeer olabilmesi iin her iki test iindeki maddelerin says, nitelii ve ltkleri davranlar bakmndan birbirine denk olmas gerekir. Bu yntemle gvenirliin tahmini iin yaplmas gereken ilemler yledir: Paralel formlarn her ikisi de ayn renci grubuna uygulanr ve rencilerin iki ayr formdan alm olduklar puanlar arasndaki korelasyon hesaplanr. Paralel testler yntemiyle elde edilen gvenirlik katsays +1.00e yakn ise lme aracnn hatalardan arnklnn ve tutarllnn yksek olduu sylenebilir. Edeer formlar yntemiyle bulunan bu katsay EDEERLK KATSAYISI olarak da bilinir. Genellikle bu yntemle elde edilen gvenirlik katsays dier yntemlerle elde edilenlerden daha kk kar. Fakat paralel testler yntemi bir testin tek formunun ayn renci grubuna iki kez uygulanmasndan daha kullanldr. B- TEK UYGULAMAYLA GVENRLK BELRLEME 3) TEST YARILAMA YNTEM (Edeer Yarlar Yntemi)(itutarlk katsays): Test gvenirliini tahmin etmede en ok kullanlan yntemdir. nk bu yntem tek bir test formu, tek bir renci grubu ve tek bir test uygulamas gerektirir. Bu metotta test maddelerinin yars birine dier yars tekine decek ekilde iki ayr teste ayrlr. ki yar iki ayr test imi gibi kabul edilip, aralarndaki korelasyon hesaplanr. Ve elde edilen deer; test yar yarya ksalm olduundan yarlardan birinin gvenirlik katsaysn verir. Testin btnnn gvenirliini tahmin etmede aadaki SPEARMAN-BROWN forml kullanlr.

2.r, rx = 1+ r,
rx = Elde edilen puanlarn gvenirlik katsays r, = Yar testin gvenirlik katsays RNEK: Testi yarlama tekniiyle elde edilen bir testin gvenirlik katsays 0,80 kmtr. Testin tmnn gvenirlii katr? 2. r, rx = = 1+ r, 2.0,80 = 0,89 1+0,80 Gvenirlii 1'e yaklat iin yksektir.

Bu yntemle elde edilen gvenirlik katsaysnn yksek oluu her iki formun da gvenilir olduuna; yeteri kadar yksek olmay da her iki formun gvenirliinin dk olduuna iaret eder. Testi yarlarken yle yapabiliriz = 50 sorudan oluan bir matematik testinin sorular 1, 3, 5 gibi tek numaral sorular eklinde iki ayr gruba ayrlrsa ve bu iki grup sorudan elde edilen puanlar arasnda korelasyon hesaplanrsa elde edilen katsay tm testi ikiye blerek elde ettiimiz yarm testlere ait korelasyon katsaysn yani yarm testlerin gvenirliini verecektir.

20

4) TUTARLILIK YNTEM: tutarllk katsays testin bir defa uygulanmas ile gvenirliin kestirilmesini salayan katsaydr. Bir testteki maddelere verilen cevaplar toplam test puan ile uyumlu ise bu durumda testin i tutarlla sahip olduu sylenebilir. Yani bir testi oluturan maddelerin birbiriyle uyumu i tutarll ifade eder. tutarllk anlamnda gvenirliin hesaplanabilmesi iin birden fazla forml bulunmaktadr. Bu formller testi oluturan maddelerin niteliine gre deiir. Buna gre KR20, KR21 ve ALPHA GVENRLK katsays ad verilen formller kullanlr.

KUDER-RCHARDSON 20 ve 21 FORMLLER (KR20, KR21)

1 ile 0 eklinde puanlanan maddelerden oluan testlerin gvenirlii hesaplanrken KR20 denilen bir forml kullanlr. Bu forml testteki tm maddelerin ayn psikolojik zellii lt varsaymdan yola kar. KR20 gvenirlik katsays bir defada uygulanan bir lme aracnn i tutarlln veren bir katsaydr. Kuder Richardson formlleri testteki her bir maddenin ayn deikeni lt yani testtin lt eyin HOMOJEN olduu sayltsna dayanr. KR20 forml sadece doru cevaplandrlan maddelere 1 puan vererek yanl cevaplandrlan ve bo braklan maddelere ise hi puan verilmeksizin puanlanan testlere uygulanabilir. Eer testteki maddeler farkl arlklar ile puanlanm ise bu forml kullanlmaz. Test ierisindeki her bir maddenin glk derecesi yani her bir maddeye doru cevap veren rencilerin toplam rencilere oran hesaplanan bir testin gvenirliini tahmin etmek iin KR20 formln kullanrz. NOT: 1015 civarnda maddeden oluan oktan semeli bir testte 0,50 kadar dk bir KR20 gvenirlik katsays yeterlidir. Ancak 50 maddenin zerindeki testler iin KR20 deeri en az 0,80 olmaldr. KR20 ile belirlenen gvenirlik katsays yksek ise testle ilgili aadaki yorumlar yaplabilir. Puanlar tesadf hatalardan arnktr yani duyarldr. Hatas azdr. llen deikenler tek boyutludur. Testi oluturan maddeler homojendir. Yani testteki her bir madde ayn deikeni lmtr ve maddeler birbiriyle uyumludur. Grup heterojendir. Yani uygulanan test gruptaki rencileri birbirinden iyi ayrmtr. Testin yap geerlilii yksektir. NOT: KR20 Forml 1 ile 0 eklinde puanlanan maddeler iin kullanlmaktadr ve bu maddeler farkl zorluk dzeyine sahiptirler. Baz durumlarda testi oluturan maddelerin zorluk dereceleri birbirine ok yakn olabilir. O zaman KR21 denilen ve KR20 formlnn zel bir durumu olan baka bir forml kullanlr. KR-21 ile hesaplanan gvenirlik katsays , KR-20 ile hesaplanan gvenirlik katsaysndan her zaman kktr.( KR21<KR20) KR-21 LE hesaplanan gvenrilik katsays KR-20 ile hesaplanan gvenirlik katsaysndan kk olduu iin ; KR-21 gvenirliin alt snrdr. rnek: KR20 formlnn kullanld oktan semeli bir teste maddelerin glk dzeyleri 0,70; 0,60; 0,50 vb. olabilirken KR21 Formlnn uyguland bir testte madde glkleri 0,71; 0,72; 0,73; 0,74 eklinde birbirine daha yakndr.

21

ALPHA () GVENRLK KATSAYISI:

Alpha gvenirlik katsays tek bir uygulama gerektiren gvenirlik bulma tekniklerden biridir. Arlkl puanlama ve dereceleme yntemiyle puanlama yapld durumlarda kullanlabilecek bir gvenirlik bulma tekniidir. Testi oluturan maddelerin dereceleme leine gre puanlanmas (1 den 5e kadar veya 0 dan 4e kadar puan verilmesi gibi ) genellikle psikomotor becerileri lmek amacyla hazrlanan lme aralarnn puanlanmasnda veya tutum leklerinin puanlanmasnda kullanlmakta birlikte KISA CEVAPLI TESTLERN gvenirliinin kestirilmesinde kullanlr. Alpha gvenirlik katsays KR20 gvenirlik katsaysnn genelletirilmi bir eklidir. Alpha gvenirlik katsays da tpk KR20 gvenirlik katsays gibi bir i tutarllk katsaysdr. 0 ile 1 arasnda deer almaktadr.
NOT: Testte llecek olan zellik heterojen bir yapda ise KR20 ya da Alpha gvenirlik katsaylarnn yerine Testi Yarlama Yntemi kullanlmaldr. Heterojen bir yapda olan test iin testi yarlama ynteminin kullanm daha uygundur ve yksek gvenirlik katsays verir. NOT:

ALPHA gvenirlik katsays ise dereceleme leine gre puanlanmas durumunda kullanlr. rn: 1
den 5e kadar veya 0 dan 4e kadar puanlama. Hem KR2021 hem de ALPHA gvenirlik katsays test maddelerinin homojen olduu durumlarda kullanlr, her lde i tutarllk katsaysn ifade eder. Eer test maddeleri arasnda heterojenlik sz konusu ise TEST YARILAMA yntemi daha gvenilir sonular verir.

KR20 ve KR21 i tutarllk katsaylar 0 ile 1 eklinde puanlanan testlerde kullanlrken

LMENN STANDART HATASI:

Se = Sx.

Bir testten elde edilen puanlardaki

hata miktarn belirten gstergelerden biri de lmenin standart hatasdr. lmenin standart hatas u forml ile hesaplanabilir:

1 rx

Se: lmenin standart hatas Sx: Test puanlarnn standart kaymas (sapmas) rx: Testin gvenirlii Formlden de anlalaca zere lmenin gvenirlii ile standart hatas arasnda ters ynl bir iliki vardr. Yani standart hata azaldka lmlerin gvenirlii artar. rnein; gvenirlik 1 ise lmenin standart hatas 0,00 olur. Ki bu lmenin standart hatasnn alabilecei en kk deerdir. Gvenirlik 0,00 ise lmenin standart hatas standart sapmaya eit olur bu lmenin standart hatasnn maksimum deeri olur. 2004 KPSS: Aada standart sapma ve gvenirlik katsaylar verilmitir. Hangisinin lmede standart hatas en dktr? SS A) B) C) D) E) 2 4 5 2 5 GVENRLK 0,50 0,50 0,30 0,90 0,60

Gvenirlik katsaysnn yksek olmas bu ktaki standart hatann dk olmasn gstermektedir.

22

BR TESTN GVENRLN ETKLEYEN BALICA FAKTRLER A) TESTN UZUN OLMASI: Bir testteki soru says arttka testin gvenirlii de artar. Bunu yle aklayabiliriz: Semeli testlerden elde edilen puanlara, doru cevabn ansla bulunabilmesinden doan ans hatas karr. Test puanlarna ans hatas kart oranda testin gvenirlii der. Soru ve seenek says arttka doru cevabn bulunma olasl azalr. Dolaysyla testin gvenirlii artar. (soru saysn artrmak gvenirlii artrmann en ncelikli yoludur.)

2003 KPSS: Bir lise retmeni kulland 4 seenekli sorularn seenek saysn artrarak 5 seenee kmtr. retmen bu deiiklii aadakilerden hangisini gerekletirmek amacyla yapm olabilir? A) ans baarsn azaltmak, * B) Testin kapsamn zenginletirmek, C) Puanlamay kolaylatrmak, D) eldiricilerin ayn derecede almasn salamak, E) Sorular gletirmek, NOT: Bir testi uzatmakla yani bir teste nceki maddelere benzer yeni maddeler eklemekle gvenirlikteki beklenen art yordamak iin SPEARMAN-BROLUN forml adyla bir forml kullanlr.

n.rs rn = (n-1). rs+1

rn: Ksa testin n kat uzatlan testin gvenirlik katsays rs: Uzatlacak olan ksa testin gvenirlik katsays n : Ksa test ka kat uzatlmak isteniyorsa o katsays RNEK: Gvenirlii 0,50 den 0,90a karmak istediimiz bir testi ilk uzunluunun ka kat uzatmak gerekir? n.0,50 n= 9 TTest 9 kat uzatlmaldr. 0,90 = = 9 (n-1).0,50+1

Spearman-BROWN FORML = * Teste sonradan konulan maddelerin nceki maddeler gibi ayn davranlar lt ve yeni maddelerin ortalama glklerinin nceki maddelerin ortalama glklerine denk olduu. * Test uzamakla birlikte cevaplayclarn ona cevap verme biiminin deimedii sayltlarna dayanr.

23

B) TEST YNERGESNN VE TEST MADDELERNN FADES: Snav ynergesi ve sorular ne kadar ak ve anlalr olursa gvenirlik o kadar ykselir. Testin banda cevaplayclar iin bir ynerge bulunmaldr. Cevaplama ileminin nasl yaplaca, testin nasl puanlanaca, testte ka soru bulunduu vb. ynergede aka belirtilmi olmaldr. Testte yer alan sorularn ak ve anlalr olup olmamas da testten elde edilen puanlarn gvenirliine etki eder. Anlalmas g ve ne sorduu aka anlalmayan sorulara verilen cevaplar gvenilir olmaz. nk bu tr sorular ya cevaplayclarn soruya verdii anlama gre ya da bsbtn gelii gzel cevaplandrlrlar. Bylesi sorulara deiik zamanlarda verilen cevaplar farkl olacandan iinde bu tr sorularn yer ald bir testin gvenirlii dk olur. Bu nedenle bir testteki maddelerin anlatm yaln ve anlalr olmaldr. C) TEST ERNN BENZEKL (HOMOJENL): ltkleri davran ve konu bakmndan homojen maddelerden oluan bir testten elde edilen puanlar heterojen bir testten elde edilen puanlardan daha gvenilir olur. Szgelimi 100 maddelik bir SOSYOLOJ TEST 100 maddelik bir SOSYAL BLMLER testinden daha gvenilirdir. D) PUANLAMADAK NESNELLK: Bir testin gvenirliini onun puanlamasnn nesnel olup olmay byk lde etkiler. Bir testin deiik kiilerce ya da ayn kii tarafndan deiik zamanlarda puanlanmasndan elde edilen puanlar arasndaki tutarlla o testin puanlama gvenirlii denir. Bir testten elde edilen puan puanlaycya veya puanland zamana gre deimiyorsa o testin puanlama gvenirlii yksektir. Puanlama gvenirlii yksek olan bir testin gvenirlii de yksek olur. E) SINAVIN YAPILDII ORTAM: Ortamda s, k, havalandrma, nem, gne alma, grlt gibi deikenlerin dzenli olmas gvenirlii etkiler. Standart koullar altnda yaplmayan bir lme bireylere daha balangta eit frsatlar tanmadndan gvenirlii drr. F) ZAMAN (SRE): Snava verilen srenin gereinden az olmas veya gereinden fazla olmas gvenirlii etkiler. G) TESTN GLK DZEY: Test maddelerinin ok kolay ya da ok zor oluu testin gvenirliini etkiler. Sorular orta glkte olmaldr. H) KOPYA EKME: Kopya ekme davran rencinin gerek bilgisini gstermediinden dolay gvenirlii etkiler. I) LMENN YAPILDII KLER: Bireylerin lme alnd zamanda iinde bulunduklar zel koullar ve geirdikleri olumsuz yaantlar gvenirlii etkiler. rn: rencinin snav gn hasta olmas, hzl okuma becerisinin dk olmas vb

2006

KPSS:

Hazrlad

testin

gvenirliini

artrmak

isteyen

bir

retmen

ncelikle

aadakilerden hangisini salamaya almaldr? A) Testteki sorularn ve seeneklerin dil bilgisi kurallarna uygun olmasn B) Sorularn ak, net ve anlalr olmasn C) Seenekler ile soru kknn ifade bakmndan birbirleriyle tutarl olmasn D) Test kapsamnda llmek istenilen her zellie ait soru bulunmasn E) Seeneklerin birbirine eit ya da yakn uzunlukta olmasn

24

LME ARACININ GVENRLN ARTIRACAK GENEL LKELER 1) Soru says arttka snavn gvenirlii artar. nk soru says arttka lme hatas azalr. 2) Sorular rencilerin dzeylerine uygun hazrlanmaldr. Snav sorular renci seviyesinin zerinde ya da altnda hazrlanmsa gvenirlik azalr. 3) Cevaplayclarn sorular cevaplama ynnde istekli oluu gvenirlii arttrr. 4) Snav sresinin soru says ve gl ile ilikili olmas gvenirlii etkiler. 5) Sorular bilenle bilmeyeni ayrc nitelikte olmaldr. 6) lme ilemi titizlikle yaplmal, kopya ekilmesi nlenmelidir. 7) Snavda sorulan sorular ak, anlalabilir ve kesin cevaplanabilir nitelikte olmaldr. Bu durum rencilerin gelii gzel cevaplarn engelledii iin gvenirlii arttrr. 8) Snavn objektif yollarla puanlanmas ve cevap anahtarnn nceden hazrlanmas gvenirlii arttrr. 9) rencilerin snavlarla ilgili fikirleri ve nyarglar olumsuz ise bu durum gvenirlii drr. 10) Duyarl yksek bir ara srekli yksek gvenirlik verir. 2008 KPSS: Bir retmen ayn kapsamda ve dzeyde iki ayr snav hazrlam ve ayn gruba uygulamtr. Bu snavlarn zellikleri yledir: Birinci snavda 25 soru vardr ve her soru 4 puan deerindedir. kinci snavda 10 soru vardr ve her soru 10 puan deerindedir.

Birinci snavdan elde edilen puanlarn gvenirlii daha yksektir. diyen bir kii bu iddiasn aadaki aklamalardan hangisiyle destekleyebilir? A) Bir snavda yantlarn nasl puanlanaca kullanlan soru tipine gre deiir. B) Puanlamann nesnellii lmeden kaynaklanabilecek hatay azaltr. C) Sorularn ayrt edicilik dereceleri test puanlarnn gvenirliini etkiler. D) Sorularn glk dereceleri test puanlarnn gvenirliini etkiler. E) Testteki soru says arttka lme sonularna karan hata miktar azalr.

2) GEERLK:
lme aralarnda bulunmas gereken nitelik iinde en nemlisi GEERLK tir.

GEERLK; bir lme aracnn lmeyi amalad zellii, baka herhangi bir zellikle
kartrmadan doru olarak lebilme derecesidir. Baka bir deyile bir lme aracnn gelitirilmi bulunduu konuda maksada hizmet etmesidir.

RNEK: Uzunluk lmek iin gelitirilmi olan metre kiilerin boylarn lme amacna hizmet eder. Bu demektir ki bir lme arac olan metre, uzunluk lmede geerlidir fakat arlk lmede geerli deildir.

25

Bir aracn geerli olmas iin, onun sadece lmek iin dzenlendii zellii lmesi yani onu baka zelliklerle kartrmadan lmesi de gerekir. Mesela; yaz gzellii, ifade biimi, sayfa dzeni, yanllk vb. etkenlerin de lmeye karmamas gerekir. Bu etkenlerin lmeye karmas geerlii drr. RNEK: Bir retmen yapt bir Biyoloji snavnda yksek bir okuma yetenei ve kelime bilgisi gerektirecek sorular sormu ve puanlama yaparken de yaz gzellii, sayfa dzeni vb. zelliklere de fazla puan vermitir. Byle bir test lmeyi amalad zellii baka zellikleri de kartrarak lt iin geerlilii dktr. NOT: Bir baar testinin nitelii; llecek olann ne olduuna ve onun nasl lleceinin aka belirlenmi olmasna baldr. Ne llecek sorusunun cevab testin uygunluk ve ilgililik zellii ile ilgilidir. Nasl llecek sorusunun cevab byk lde testin gvenirlii ile ilgilidir. lt eyle ilgili olan ve lt eyi tutarl olarak len bir test GEERLDR. Bu yarg geerliin iki nemli esi olduunu belirtir: UYGUNLUK VE LGLLK: Bir test iin uygunluk onun lmek iin dzenledii zellik ya da zelliklerle ilgili olmasdr. Bir testin kapsad maddeler dersin gelitirmek istedii davranlar yanstyor ve onlar yeterince rnekliyorsa o zamanda LGL dir. GVENRLK: Bir testin geerli olmas iin tutarl bir biimde lmde yapmas gerekir. Bu nedenle gvenirlik geerliin nemli bir parasdr. Bir test geerli olmak iin gvenilir olmak zorundadr ancak gvenirlik geerlik iin bir nkoul olmasna karn yeterli deildir. Gvenilir olan bir test her zaman geerli olmayabilir. RN: Bir ksm olmayan bir cetvelle bir kitabn boyunu 4 defa lerek ayn sonuca ulaabiliriz. (Gvenilirdir) Fakat bu lme amacna hizmet etmekten uzaktr yani doru lm yapmamaktadr. Dolaysyla GEERL deildir. Yani test tutarl lme yapabilir ama lmek istedii zellii lmeyebilir. Bir testin geerlii bir derece sorunudur. Ya hep ya hi sorunu deildir. Bir test hepten geerli veya hepten geersiz olmak yerine daha ok veya daha az geerli olabilir. (yksek orta veya dk) Bir testin geerlii o testten elde edilen puanlarla belli bir ltler takm arasndaki iliki bakmndan belirlenir. Burada ltler takm olarak neyin alnmas gerektii testin kullanl maksadna baldr. Test puanlar ile ltler takm arasndaki iliki katsaysna GEERLK KATSAYISI ad verilir. Geerlik katsays -1.00 ile +1.00 arasnda deiir. Bir test iin geerlilik en fazla GVENRLN KAREKKNE ET OLABLR. RN: Gvenirlii 0,81 olan bir testin geerlii en fazla ka olur?

0,81 0,90 GEERLK

ETMDE KULLANILAN TRLER UNLARDIR: TESTLER N SZKONUSU OLAN BALICA GEERLK

1) KAPSAM GEERL: Bir lme aracndaki en nemli geerlik trdr. Kapsam geerlii bir btn olarak testin ve testteki her bir maddenin maksada ne derce hizmet ettiidir. Bir testin kapsam geerlii: a) O testteki toplam maddelerin llecek davranlar ve konu ieriini rnekleme derecesine ve b) Testteki her bir maddenin lmek istedii davran ne derece iyi ltne baldr.

26

Bir testin kapsam geerliine sahip olmas iin bu iki istein birlikte karlanmas gerekir. lme konusu; evreni yeterli ve dengeli olarak rnekleyen ve kapsad maddelerin her biri lmek istedii davran gerekten len bir test kapsam geerliine sahiptir. Bir testin kapsam geerlii u iki ana yaklamdan birisiyle belirlenebilir: Mantksal ya da Rasyonel Yaklam: Mantksal olarak kapsam geerliini belirlemede testteki her bir maddenin ve bir btn olarak testteki maddelerin dalmnn testin lmeye yneldii davranlarla, konular kapsayp kapsamadna baklr. Bunun iinde; Testteki maddelerin dalmnn belirtke tablosundaki dalma uygun olup olmadna; Her bir maddenin dier maddelerce llenlerden farkl bir davran lmeye ynelip ynelmediini ve lmeye yneldii davran lmedeki elverililiine baklr. Bu konuda bavurulabilecek bir yolda udur: Belirtke tablosuna bal kalarak hazrlanan bir test ayn dersi okutan baka retmenlere, testin ilgili olduu konuyu iyi bilen kiilere (konu alan uzmanlarna) ve lme deerlendirme uzmanlarna incelettirilebilir. statistiksel Yaklam: Bir testin geerliini belirlemede STATKSEL YAKLAIM da kullanlabilir. Bu yaklamda bir konuya ilikin bir lme arac yeni hazrlanm ise daha nceden hazrlanm ve uygulanm yani geerlii tespit edilmi baka bir arala karlatrlr. Bu ilemler yaplrken u yollar izlenir: Her iki lm arac ayn rencilere uygulanarak rencilerin aldklar puanlar birbirleriyle karlatrlr. Daha sonra korelasyon katsays bulunur ve elde edilen korelasyon katsays ne kadar bykse (yani +1.00a yakn ise) uygulanacak aracn geerlii de o oranda yksek olacaktr. Grld zere KAPSAM GEERL, bir testin lmek istedii davranlar ne kadar kapsad ile ilgilidir.
2009 KPSS SORUSU: Bir aratrmac oklu zek alanlarn lmek amacyla gelitirdii ok boyutlu testi, dil bilimi, matematik, resim, heykel, mzik, beden eitimi, iletiim, psikoloji blmlerindeki rencilere uygulamtr. Uygulama sonucunda farkl blmlerdeki rencilerin kendi alanyla ilgili sorulardan yksek, dier alanlardaki sorulardan ise daha dk puan aldklarn saptamtr. Buna gre, lme arac iin aadakilerden hangisi sylenebilir? A) Amaca hizmet etme derecesi dktr. B) Hata dzeyi dktr. C) Geerlii yksektir. D) Kullanll yksektir. E) Gvenirlii dktr.

2001 KMS: Bir matematik retmeni derste problem zmeye ynelik aktivitelere arlk verdii halde yapt snav daha ok drt ilem yapabilme becerisini len sorulardan olumutur. retmen bu yaklamyla aadakilerden hangisini olumsuz ynde etkilemitir? A) Puanyla gvenirlii B) Test-tekrar test gvenirlii C) Testin kullanll D) Testin kapsam geerlii E) Sorularn ayrt edicilii *

27

2003 KPSS: Bir baar testinde kapsam geerlii yksek ise aadaki sonulardan hangisi dorudur? A) Tutarl ve kararl sonular veren bir testten yararland; B) Testteki sorularn pek ounu rencilerin doru olarak yantlayabildikleri, C) Testteki sorularn konu alann iyi bir ekilde rnekledii, D) Testteki sorularn glk dzeylerinin gereklemesi beklenen renme dzeylerine uygun olduu, E) rencilerin testteki sorular yantlamaya altklar,

2) LT GEERL: kiye ayrlr: a) Yordama geerlii: YORDAMA; statistiksel teknikler kullanlarak ve bilinenlerden yararlanarak bilinmeyen durumlar hakknda GELECEE YNELK tahminlerde bulunma ilemidir. Yordama bir tahmindir. Ancak her tahmin bir yordama deildir. Bir tahminin yordama olabilmesi iin onun gelecee dnk olmas ve belli bilgiler temelinde baz teknikler kullanlarak yaplm olmas gerekir. Eitimde kullanlan lme aralarndan bazlar zellikle bireylerin bir okulda ya da bir ite gstermeleri gereken baarlar YORDAMAK iin dzenlenmilerdir. Genellikle bireylerin bir programa ya da bir ie alnp alnmamas onlarn bir testten elde ettikleri puanlara veya daha nceki bir programda alm olduklar notlara gre karara balanr. RNEK: Eitim enstitlerine veya niversitelere alnacak rencileri semek iin yaplan snavlar. Yaplacak snavn bir st eitime geebilecek rencileri seebilme dzeyinin incelenmesi de bir yordama geerliidir. RNEK: rencinin matematik testindeki puann gz nne alarak fizik dersindeki baar durumu hakknda fikir yrtmek. RNEK: Okula daha balamam bir rencinin zek testinden ald puana bakarak okuldaki baar durumunun ne olacan tahmin etmeye ynelik yaplan alma da YORDAMA almasdr. Kiilerin gelecekteki baarlarn yordamak iin kullanlan testlerin bu maksada hizmet etmesi yani yordama geerliine sahip olmas istenir. Bir testin yordama geerlii o testten elde edilen puanlar ile testin yordamak iin dzenlendii deikenin dorudan ls olan ve daha sonra elde edilen lt arasndaki KORELSYONDUR. Bu biimde hesaplanan korelasyon katsays YORDAMA GEERL katsays olarak adlandrlr. Korelsyon katsaysnn bykl YORDAMA geerliinin yksekliine iaret eder. NOT: Genellikle bir zek ya da baar testinin yordama geerliini belirlemede lt olarak ders notlar alnr. Szgelii niversiteler aras seme snavnda alm olduklar puanlara gre, niversitelere girmi olan rencilerin niversitelerde alm olduklar notlar arasndaki korelasyon katsays niversiteler aras seme snavnn YORDAMA GEERL katsaysdr. Genel bir kural olarak test puannn elde edilmesi ile lt lsnn (niversitelerde alm olduu puanlar) elde edilmesi arasnda geen zaman arttka korelasyon der.

28

2007 KPSS: Pazarlama elemanlar seiminde kullanlmak zere bir test gelitirilmi ve ie almlarda bu test uygulanmtr. Daha sonra, ie alnan elemanlarn ilk aydaki baarl sat saylar ile ie girite aldklar test puanlar arasndaki uyum incelenmitir. Yukarda belirtilen inceleme, uygulanan testin hangi zellii hakknda bilgi verir? A) Yordama geerlii B) Yap geerlii C) Kapsam geerlii D) tutarl E) Puanlayclar aras gvenirlii b) Uygunluk Geerlii: Yordayc puann sonradan elde edildii geerlik trdr. Yani bu geerlik trnde srece bakp rencinin snav sonucu tahmin edilmektedir. RN: rencinin ilkretimdeki baarsna baklarak OKS puannn tahmin edilmesi NOT: Yordama geerliinde rencinin snav sonucuna bakp sreteki baars tahmin edilmekte iken; uygunluk geerliinde sreteki baarsna baklarak snav sonucu tahmin edilmektedir. 2003, 2004 KPSS: Aadakilerden hangisinde bir yordama geerlii vardr? CEVAP: Yaplan bir snavn bir st eitime geebilecek rencileri seebilme dzeyinin incelenmesi 3) YAPI GEERL: Birbiriyle ilikili olduu dnlen belli elerin ya da eler arasndaki ilikilerin oluturduu btne yap denir. Bir testin iinde yer alan her bir maddenin, testin btnyle ilikili olmasdr. Testin bir maddesi bile testin btnnden ayr olmamaldr. Yap geerlii; btne aykr soru sorulduu zaman bozulur. Trke testinin sorular ierisinde bir Tarih sorusu sorulursa btn bozulmu ve yap geerlii dm olur. Zek, yetenek, kritik dnme gibi zellikler bir yapdr. Mesela; zeknn kendine zg alt eleri vardr ve bu eler birbirleri arasnda ilikilidir. Bu tr yaplarn llmesinde llecek olan yap tanmlanr, bunlardan llebilir davranlar karlr ve bunlar lecek test maddeleri gelitirilir. Bir testin yap geerliinin allmas testin maddelerinin ilgili olduu alan kapsamasna ve maddeler arasndaki ilikilerin analizine dayanr. Yap geerlii, bir testin veya lme ileminin teorik bir yapy lp lmediinin belirlenmesidir. (Teorik yap: Kiilik, yaratclk, ilgi, zek, tutum vb) Yap geerliinin temel mant; llmesi planlanan teorik yapya yksek derecede sahip olan bir grupla dk derecede sahip olan baka bir gruba testi uygulayp testin bu gruplar ne derece uygun olarak ayrp ayrmadna bakmaktr. Yap geerliini kantlamada kullanlan en geerli yollar; * faktr analizi yapmak ( Sorular arasnda ki ilikileri inceleyerek birbirleriyle ok ilikili olan soru gruplar oluturmak demektir.) *uzman grn almak *Testin bilgili ve bilgisiz renciler arasndaki ayrm yaplabilmesi/ayrt edebilmesi * her sorunun yapnn bir tek blmn ltnn gsterilmesi *Testi cevaplayanlarla nasl cevapladklar hakknda grlmesi *Testin uzun dnemde kararl olduunun gsterilmesi.

29

RNEK: 25 maddeden oluan bir testin bir grup renciye uygulandn dnelim. Testin birinci maddesinin testin btnyle ilikili olup olmadn anlamak iin bu maddeye rencilerin verdikleri cevaplardan elde edilen puanlar ile bu madde dnda 24 maddeden rencilerin elde ettii puanlar arasndaki korelasyona baklr. Birinci maddeden elde edilen puanlar ile dier 24 maddeden elde edilen puanlar arasndaki korelasyon yksek ise bu madde YAPI GEERLNE sahiptir. Bu ilem testte yer alan her bir madde iin ayr ayr gerekletirilerek her bir maddenin YAPI GEERL tespit edilir. 4) GRN GEERL: Bir testin gerekten ne lt ile deil onun ne lyor grnd ile ilgilidir. Bir testin grn geerlii o testin lmek istedii eyi lyor grnmesidir. Grn geerlii olan bir test kapanda ne yazlysa onu lyor grnr. RNEK: Kapanda ngilizce testi yazl olan bir testin iinde ngilizce ile ilgili sorular varsa bu testin grn geerlii vardr. NOT: Testin grn geerlii baz durumlarda ykseltilmeli baz durumlarda gizlenmelidir. Eer bir test piyasaya kabul ettirilmek isteniyorsa grn geerlii ykseltilmelidir. Buna karlk KLK TESTLERNN ve kiilik testlerindeki maddelerin grn geerlikleri gizlenmelidir. Yoksa kiiler maddelere doru cevap vermekten kanabilirler. 5) MEVCUT HAL GEERL (hali hazr geerlii): rencinin bugnk durumunu belirlemek amacyla kullanlan lme aracnn sahip olmas gereken bir zelliktir. Daha ok rencinin imdiki davran ile ilgilidir. Eer renciler snava girmeden nce iyi hazrlanmlar ise snavda baarl olacaklardr. NOT: PSKOLOJK TESTLER N NCELKLE YAPI GEERLNE, BAARI TESTLER N KAPSAM GEERLNE, TANIMA VE YERLETRME TESTLER N SE NCELKLE YORDAMA GEERLNE BAKILMALIDIR. GEERL ETKLEYEN FAKTRLER Gvenirlik: Bir testin gvenilir olmas geerli olmasn etkileyen faktrlerden biridir. Gvenirlik geerlik iin gerekli ama yeterli bir art deildir. lme Sisteminden Kaynaklanan Hatalar(Sistematik-Yanllk): lme ilemine katlan sabit hatalar ile sistematik hatalar geerlii drr. lme Ynteminin Bireyin Alaca Puan Etkilemesi: Bir derste yazl yoklama, oktan semeli test ya da doru-yanl testi gibi yntemlerden birinin kullanlmas rencinin alaca puandaki hata miktarn deitirebilir. stenmeyen Deikenlerin lmlere Karmas: Snavn lmeyi hedefledii zelliklerden baka zellikleri lmesi geerlii drr. rn: Corafya dersinin snav kdnda yaznn gzelliinden veya izilen grafiin dzgnlnden etkilenerek fazla puan verilmesi geerlii drr. Snavda llecek davranlar uygun maddeler ile lmemek geerlii drr. NOT: Bir lme aracnn geerliini artrmak iin alnmas gereken nlemler unlardr: >Dersin kapsamn, hedef davranlar kapsayacak ekilde sorular hazrlanmaldr.(kapsam geerlii) >lme aracnda yer alan btn sorular llmek istenilen zellik ile ilgili olmaldr. >lme aracnda ok zor ya da ok kolay sorularn olmas geerlii drr. Sorular orta glkte olmaldr. >Gvenirlii artrc nlemleri uygulamak geerlii de artrr.

30

>yi bir snav plan hazrlanmaldr. >Snavdan nce rencilere sorular ile ilgili ipular verilmemelidir. >Her snavda rencilere farkl sorular sorulmaldr. >Ayn cevap klar ard ardna konulmamal (rn: a-a-a-a-a) nedenle cevap seenekleri soru saysna orantl datlmaldr. GEERLK VE GVENRLK ARASINDAK LK Bir lme arac iin en nemli zellik geerliktir. Yani lme aracnn amaca hizmet etme derecesidir Gvenirlik geerlik iin bir n kouldur ancak tek bana yeterli deildir. Gvenilir olan bir test her zaman geerli olmayabilir ancak geerli olan bir test mutlaka gvenilirdir. Genel anlamda bir lme aracnn gvenirliini salayan btn almalar geerlii de etkiler. Baz durumlarda gvenirlii arttrmaya ynelik bir alma geerlii drebilir. RN: Bir testte ayn zellii tayan sorular oaltlarak (homojenlik) gvenirlik artrlabilir. Ancak bu ekilde yaplan bir dzenleme de sorular hedef alanlarn ve konular yeterince rnekleyemeyecei iin testin kapsam geerlii dolays ile geerlii dm olur. Bir lme arac iin geerlik katsays maksimum gvenirlik katsaysnn karekkne eittir. Bu durum geerlii drr. Bu

0,81 0,90 GEERLK

Geerlik gvenirlii de kapsayan daha geni kapsaml bir kavramdr. ans baars ve kopya hem geerlii hem de gvenirlii etkiler. Bir retmenin her yl ayn snav sorularn sormas ncelikle geerlii drr. Sorularn rencilerin bildii bir kaynaktan aynen alnp kullanlmas, snavdan nce sorularn verilmesi, snav sresi ksa olduu iin baz sorularn yantlanamamas, snav sresinin gereinden uzun olmas nedeni ile kopya ekilmesine frsat verilmesi gibi durumlar geerlii dren nedenlerdir. Gvenirlik sadece tesadf hatalardan etkilenir. Geerlik sabit ve sistematik hatadan dorudan, tesadf hatadan ise dolayl olarak etkilenir. GVENRLK Tesadf hatalardan etkilenir. GEERLK Dorudan , sabit ve sistematik hatadan dolayl olarak tesadf hatadan etkilenir lme ileminin amac ile ilgilidir. Amaca hizmet etme derecesidir. tutarllk, Anahtar kelimeler: Ama, amaca uygunluk, hedef davran Geerli test gvenilirdir. Gvenirlii iine alr Katsays -1 ile +1 arasndadr.

Genellikle lme arac ile ilgilidir. Hatalardan arnklk derecesidir. Anahtar kelimeler: kararllk, ,objektiflik Duyarllk,

Gvenilir her test geerli deildir. Geerlik iin n kouldur Katsays 0 ile +1 arasndadr

31

2007 / KPSS Bir dersteki baary lmek iin gelitirilmi be testle ilgili olarak tablodaki bilgiler elde edilmitir.
Gvenirlik Yordama Kapsam Ortalama Katsays Geerlii Geerlii Glk 0,72 0,65 0,83 0,92 0,61 0,45 0,29 0,64 0,18 -0.55 Orta Yksek Yksek Dk Dk 0,70 0,35 0,58 0,40 0,50

Test 1 2 3 4 5

1. Snfndaki renciler arasnda bu dersteki baars yksek olanlar semek isteyen bir retmenin hangi testi kullanmas en uygun olur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

2. Bir testin gvenirliinin yksek olmas, geerli bir test elde etmek iin yeterli deildir. yargsn desteklemek iin hangi test rnek gsterilebilir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3. Dierlerinden daha kolay olduu halde kabul edilebilir dzeyde gvenilir ve geerli olan test hangisidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

3) KULLANILILIK:
Bir testin kullanll gvenirlii ve geerliinden sonra dnlmesi gereken bir zelliktir. Kullanllk; bir testin kullanlmasndaki kolaylktr. Kullanllk zelliine sahip bir testin uygulanmas emek, para ve zaman gibi faktrler asndan ekonomik saylabilecek snrlar iindedir. Kullanlmas zor olan; ileri derecede uzmanlk gerektiren emek, para, zaman gibi alardan ar saylabilecek gerekeleri olan bir test kullanl deildir. Bir testin kullanl olabilmesi iin; Hazrlanmasnn kolay, Uygulanmasnn kolay, Puanlanmasnn kolay, oaltlmasnn kolay, Cevaplama ynnden kullanl, Ynergesinin ok iyi, Bask kalitesinin iyi, Ucuza mal edilmi yani ekonomik olmas gerekmektedir.

32

TESTLER VE TESTLERN SINIFLANDIRILMASI Test: bireylerin belli zelliklerini lmek iin dzenlenen ve onu alan herkes iin ayn olan sorulardan oluan bir lme aracdr. Testleri lmek istedii zellie gre ikiye ayrabiliriz: 1) Tipik Davran Testlerinde: Bu tr testlerde ama, kiinin belli bir durumda nasl davrandn ortaya karmaktr. Tutum lekleri, ilgi lekleri ve kiilik lekleri bu gruba girer. 2) Maksimum Yeterlik Testleri: Bir kiinin bir ii belli bir durumda ne kadar iyi yada doru yaplabildii belirlenmeye allr. Bu da kendi ierisinde ikiye ayrlr: a) Yetenek Testi: Yetenek testlerinin; doutan getirildiine, evre etkileriyle ok az deitiine ve zellikle belli bir alandaki baarnn belirleyicisi olduuna inanlan bir zihin gcn lt kabul edilir. yleyse yetenek testleri genellikle ileride kiinin kendisine frsat verildiinde, belli bir eyi ne kadar renebileceini yordamada yani RENME GCN lmede kullanlr. Yetenek testleri de kendi iinde ikiye ayrlr: * Genel Yetenek Testi: Bireyin kaltsal gizil gleriyle evresel etkenlerin etkileimi sonucunda oluan ve kiinin yapmaya alt her iin baarlmasnda ayn derecede kendini duyuran genel zihin gcn lmek iin hazrlanm testlerdir. RN: LES SINAVI * zel Yetenek Testi: Snrl ve dar bir alanda sahip olunan zihin gcn lmek iin dzenlenmi testlerdir. Mzik yetenei testi gibi. b) Baar Testi: Kiinin bir eitim sreci iinde ya da daha geni anlamda evre koullar altnda ne kadar rendiini len testlerdir. Bu testler bireylerin ileride ne kadar renebileceini deil gemite ne kadar rendiini ortaya karmak iin kullanlr. rn: retmenlerin snflarda uygulad testler baar testidir. Testler: Bir uygulaycnn bir defada uygulayabildii kii says bakmndan; 1) Bireysel Testler: Bir uygulayc tarafndan bir defada yalnz bir kiiye uygulanabilen testlerdir. Kiinin okuma, konuma durumunu belirlemek iin bireysel test kullanmak zorunludur. Bireysel testlerde rnle birlikte srete gzlenir. Stanford-Binet Zek testi, okuma testleri rnek olarak verilebilir. 2) Grup Testleri: Bir uygulayc tarafndan bir defada birok kiiye uygulanabilir. Bu tr testler daha ok okunduunu anlama gcne dayanr. Uygulanmas ve planlanmas olduka kolay ve ucuzdur. Bunlarda rn gzlenebilir ancak sre (davrann ortaya kmas) gzlenemez. Snfta retmenlerce kullanlan btn yazl snavlar bu gruba girer. SS snavnda kullanlan testler. Testler: uygulama zamannn uzunluu bakmndan da ikiye ayrlr: 1) Hz testleri: Hz testlerinde bir iin bitirilme sresi, testten alnan puan belirleyen en nemli etkendir. Hz testleri, zaman yetse btn cevaplayclarn doru cevaplayabilecei kolaylktaki maddelerden oluur. Byle testlerde puan eriebilen soru saysna baldr. Genel yada zel yetenek testi. 2) G testleri: Tanmlanm bilgi ve beceriler bakmndan kiilerin baar dzeyini lmeye yneliktir. Bu testler gittike gleen bir seri sorudan oluur. G testinde cevaplaycnn her soruyu cevaplamasna yetecek kadar zaman verilir. Ya da zaman snrlamas hi yoktur. G testinde cevaplaycnn hzna deil ka soruyu doru cevapladna baklr. (Baar testleri)

33

Puanlanlarnda puanlaycnn znel kan ve grlerinin bakmndan testler OBJEKTF ve SUBJEKTF olarak ikiye ayrlr:

etkisi

olup

olmamas

1) Objektif testler: Bir test, testin lt alanda ve uzmanlam olsun ya da olmasn herkesin puanlayabilecei ve her kim puanlarsa puanlasn bir kiinin alaca puan deimeyecek ekilde gelitirilmise o test tamamen objektiftir. Doru-yanl testleri, oktan semeli testler bsbtn objektiftir. Ksa cevap ya da tamamlama maddelerinin puanlanmas ksmen objektiftir. 2) Subjektif Testler: Kiinin alaca puann testi puanlayann znel kan ve yargsndan etkilendii testlere subjektif testler denir. Szl yoklamalar ve yazl yoklamalarda belli bir cevaba verilen puan: puanlaycdan puanlaycya deiir. Sorularn sorulu biimine ya da cevaplaycdan istenen davrann trne gre testler ikiye ayrlr: 1) Dile Dayal Testler: Sorular yazl ya da szl olarak sorulur ve cevaplarda yine szl yada yazl olarak alnr. 2) Dile Dayal Olmayan Testler: Sorularn ya da ynergelerin sunuluunda yazl ya da szl tek bir szck kullanlmaz. Btn ynergeler demontrasyon ve pandomim ile sunulur. Okuma yazma bilmeyenler, baka bir dil konuanlar ve sarlar iin bu tr testler kullanlmak zorundadr. Performans testleri de denilen testlerin byk bir ksm, dile dayal olmayan testler grubuna girer. Bu testlerde kiilerden belli bir yol izleyerek belli bir rn ortaya karmalar istenir. Burada kiinin bir ii yap ekli ve o iin kalitesi gzlenmek istenir. llecek hedefin davransal olarak gzleniine gre testler 4 gruba ayrlr: 1) zde eler Testi: Test durumunda gzlenen davran asl llmesi dnlen davrann kendisidir. Bu tr testlerde llen davranlar dorudan llrler. Performans testleri. 2) lgili Davran Testi: Burada kiiler gerek i koullarna benzetilmi koullar iine sokulur ve yapay durumda gzlenen davranlardan onlarn gerek yaam durumundaki baarlar yordanmaya allr. Tpta kadavra zerinde alma, pilotlarn eitimi rnek olarak verilebilir. 3) Szelletirilmi Davran Testi: Baz eitim hedeflerinin llmesi rencilerin okuldan mezun olduktan sonra gerek yaam durumlarnda gzlenmesini ve izlenmesini gerektirir. Mesela; seimde oy kullanma, vergi verme, askerlik grevini yapma gibi davranlar sosyal bilgiler dersinde vardr. Ve bu davranlar okul anda hemen llemediklerinden dolay szel olarak llrler. rencilere bir vatanda olarak sorumluluklarnn ne olduu ve bunlar nasl yerine getirecekleri sorulabilir. 4) Bilgi Testi: Bilgi testinin kullanlmasyla sahip olunan bilgi llr. Testler retmen yapm testler ve standart testler diye de ikiye ayrlr: 1) retmen Yapm Testler: Snf retmenlerinin kendisinin, snftaki retimin etkinliini lmek ya da artrmak iin gelitirdii testlerdir. 2) Standart Testler: ok daha kapsaml bir kullanl iin genellikle uzmanlarca gelitirilirler. nite testleri gibi.

Testleri mmkndr:

snftaki kullanl

maksatlarna

ya

da ilevlerine

gre de

snflamak

1) retim Testleri: Bu testleri kullanmadaki ama retimi gelitirmedir. rencilerin zayf ve gl yanlarn grmelerini salamak, renilecek nemli noktalar vurgulamak ve pekitirmek iin dzenlenirler.

34

2) Ehliyet Testleri: Bir rencinin rendii esas konu ierii yani daha st dzeydeki ve daha ileri renmeler iin temel olan bilgi ve beceriler orann belirlemek iin kullanlr. rn: renciler daha karmak arpma ve blme ilemlerine gemeden nce arpm tablosunu ezberlemi olmaldrlar. 3) lme Testleri: Bir retim birimi sonunda ya da retim srp giderken her bir rencinin baarsnn kesin lsn elde etmeyi amalar. Deer bimeye ynelik deerlendirmelerin dayanaca lmler bu testlerle elde edilir.

SINAV PLANLARI (TEST PLANI)

Bir snav plan gerekletireceimiz snava ve bu snavda kullanacamz araca ilikin, retmenin verecei baz kararlarn kda aktarlmasyla hazrlanr. Bir snav yaplaca zaman belli bir plana gre hareket etmek gerekir. Planlama yaplmadan hazrlanan lme arac gvenirlik, geerlik, kullanlk ynnden dk seviyede olur. Bir snav plannda bulunmas ve akla kavuturulmas gereken hususlar u ekildedir: 1) Testin Kullanlaca Ama Belirlenmelidir: Bu karar snava ilikin verilecek kararlardan daha nce gelmelidir. nk snavn amacna gre dier hususlar deiecektir. RN: Snavn glk derecesine karar verirken ncelikle snavn amacna baklr. Bir snavn amac unlar olabilir: Seme, yerletirme, renme dzeyini belirleme, geme, kalma kararn verme vb. 2001 KMS: Snavlarn bir plana gre hazrlanmas gerekir. Snav plan ad verilen bu hazrlkta ilk olarak aadakilerden hangisi belirlenir? A) Snavda kullanlacak soru says B) Snavda kapsanacak konular C) Snavn kimlere uygulanaca D) Snavn amac *

E) Cevaplar puanlama yntemi 2) llecek Davranlar ve Bu Davranlarn Hangi erikler inde llecei Belirlenmelidir: Burada ncelikle testte llecek hedef davran kapsam belirlenir. Bundan sonra akta yoklanacak hedef davran kalmamas ve sorularn konulara dengeli bir ekilde datlmas iin 3)Belirtke Tablosu Hazrlanmaldr: Belirtke tablosunun hazrlanmas, testin planlanmasndaki en nemli etkendir. Belirtke tablosu bir yannda llecek davranlarn teki yannda snava girecek konularn yer ald iki boyutlu bir tablodur. Bu tablo yardmyla sorulabilecek sorular evrenini temsil edici dengeli ve geerli bir soru rneklemi seilir. Belirtke tablosunda nitenin konular ile hedefleri bir birine paralel olarak yer alr. Hedeflerin hangi kategoride (bilisel, duyusal, psikomotor) ve hangi dzeyde (bilgi, kavrama) olduklar belirlenir. Bu ekilde hedeflerin nite baznda toplam saylar belirlenmi olur.

35

RNEK: KONULAR HEDEFLER Y. -Yaadmz evre nitesinde geen kavramlarn anlam bilgisi BLG KAVRAMA BLSEL ALAN UYGULAMA ANALZ SENTEZ DE.

4)Kullanlacak Soru Tipi Kararlatrlmaldr: Bu madde snavda kullanlacak olan lme aralaryla ilgilidir. (ksa cevapl, oktan semeli) Seilecek olan soru tipi llecek olan hedef davrana ve konularn ieriine gre deiir. 2003 KPSS: Test plannda yaplmas gereken baz ilemler aada sralanmtr. 1 . 2 . Yoklanacak davranlarn belirlenmesi 3 . Belirtke tablosunun hazrlanmas 4 . 5 . Test maddelerinin (sorularn) yazlmas 6 . Maddelerin (sorularn) test dzenine konmas. Bu sralamada 1 ve 4 numaral satrlara hangi ilemler getirilmelidir? A) 1. Snavn amacnn belirlenmesi 4. Kullanlacak madde (soru) trnn belirlenmesi 5) Testte Bulunacak Soru Says Belirlenmelidir: Testle bulunacak soru saysnn belirlenmesinde birok etken gz nnde bulundurulmaldr. Bunlar snav sresi, kullanlacak soru tipi, sorularn glk derecesi, rencilerin seviyesi, snav sonularna dayal olarak verilecek kararn nemi. Bu faktrler birlikte dikkate alnarak soru says kararlatrlr. 6) Testin Gl ve Testte Bulunacak Sorularn Glk Dalm Kararlatrlmaldr: Testin ortalama glk dzeyi ve testteki maddelerin glk dalm testin kullanl amacna uygun olmaldr. Bunun iin bir testin ortalama gl 0,50 civarnda olmaldr. nk ok g ve kolay testler ayrt edici deildir. Bir testte ok kolay, kolay, g ve ok g maddeler yer almal fakat orta glkteki maddeler dier glk dzeyindeki maddelerden daha ok olmaldr.

NOT: Bir soruya doru cevap verenleri soruyu cevaplayanlarn saysna blersek o sorunun zorluk (glk) derecesini bulmu oluruz. NOT: Snavdaki sorularn glk dalm ile ilgili genel olarak kabul edilen yaklam u ekildedir: Sorularn % 10u ok kolay; % 20si kolay; % 40 vasat (orta); % 20si zor ve %10u ok zor sorulardan olumaldr. Byle bir baar testi iyi bir lme aracdr.

36

7) Snavn Sresini Belirleme: Bir snavn amac, soru says, zorluk dzeyi, soru tipi ncelikle ve snava giren rencilerden en zayf olan rencinin durumu dikkate alnarak bir dzenleme yaplr. 8) Soru (madde) Yazm: Bir test planlanrken madde yazma aamasnda, snav sorularnn kimin tarafndan yazlaca ve yazlm olan sorulardan hangilerinin snava dahil edilecei belirlenir. 9) Sorularn Gzden Geirilmesi Ve Seilmesi: Hazrlanm olan maddeler; dil, anlatm, davrana uygunluk, imla hatalar vb. alardan gzden geirilir. 10) Puanlama Anahtarnn Hazrlanmas: Puanlama cetvelinin hazrlanmasndaki ama, testte yer alan her bir maddenin deerini belirlemektir. Puanlama anahtar puanlaycdan puanlaycya deiiklik gstermez. Bu durum testin puanlama gvenirliinin yksek olduunun kantdr. 11) Sorularn oaltmaya Hazrlanmas: Gzden geirilen ve gerekli dzeltmeler yaplarak teste alnmasna karar verilen sorularn testte ya da snav kdnda hangi srada yer alaca ve nasl yazlaca belirlenir. 12) Uygulama 13) Puanlama ve Puanlamaya likin Baka lemler Belirlenmelidir: * Cevaplarn puanlanmasnn elle mi yoksa makine ile mi yaplaca kararlatrlmaldr. * Soru kdndan veya kitapndan ayr bir cevap kd kullanlp kullanlmayaca karara balanmaldr. * Testte yer alan maddelerin her birine verilecek puan belirlenmelidir. * Elde edilen puanlar ans baarsndan artmak iin DZELTME FORML kullanlp kullanlmayaca bir karara balanmaldr. Bunun belirlenmesi zellikle semeli testler iin bir zorunluluktur. Semeli testler grubunda yer alan doru-yanl maddeleri ile oktan semeli maddelerde doru cevabn ansla bulunma olasl vardr. Byle maddelerde maddenin yoklad bilgiye sahip olmayan bir cevaplayc tahmine bavurarak salt ansla doru cevab bulabilir. Doru cevabn ansla bulunma olasl seenek says azaldka artar. RN: Bir doru yanl testinde doru cevabn ansla bulunma olasl 1/2dir. Be seenekli oktan semeli bir soruda ise bu olaslk 1/5tir. Test puanna ans baarsndan ileri gelen bir hata karmsa bu test puannn GEERLN drr. Bir cevaplaycnn semeli testlerden elde ettii toplam puann ans baarsndan artmak iin dzeltme forml adyla bilinen forml kullanlr. Dzeltme formlnn uygulanp uygulanmayacana ilikin karar test uygulanmadan nce verilmi olmaldr. Bu karar test ynergesinde de belirtilmelidir. Dzeltilmi Puan = Doru Says Yanl Seenek Says 1

RNEK: Her biri 5 kl 100 oktan semeli maddeyi kapsayan bir test uyguladmz dnelim. Bir renci bu testte 60 maddeyi doru cevaplandrm, 32 maddeyi yanl cevaplandrm ve 8 maddeyi de cevapsz brakm olsun. Bu rencinin dzeltilmi puan katr?

32 Bu rencinin dzeltilmi puan = 60 = 52 51 Dzeltme formlnn uygulanmas ncelikle testin gvenirliini etkiler.

37

Ksaca zetlersek bir snav plan aadaki 13 basamaktan olumaktadr: 1) Snavn amacn belirleme, 2) llecek davranlarn belirlenmesi, 3) Belirtke tablosunun hazrlanmas, 4) Soru tipini belirleme, 5) Soru saysn belirleme, 6) Sorularn glk derecesine karar verme, 7) Snav sresini belirleme, 8) Soru (madde) yazm, 9) Sorularn gzden geirilmesi ve seilmesi, 10) Puanlama anahtarnn hazrlanmas, 11) Sorularn oaltmaya hazrlanmas, 12) Uygulama, 13) Puanlama ilemleri,

ETMDE KULLANILAN LME ARALARI

BLSEL ALANDAK DAVRANILARIN LLMESNDE KULLANILAN ARALAR

1) YAZILI YOKLAMALAR (Uzun Yazmal Snavlar Essey Tipi, Klasik Tip Kompozisyon Tipi) Eitimde en sk kullanlan eitim aracdr. Bunun nedeni bu snav trnn hazrlanmasnn kolay olmas, uzun zaman almamas ve retmenlerce iyi biliniyor olmasdr. Bu tr snavlar sorularn bir ktta yazl olarak verilmesi ve cevaplarn yazl olarak istenmesi eklinde uygulanr. Yazl yoklamalarn en nemli avantaj bilgi dzeyinin stndeki st dzey zihinsel ilemler (uygulama, analiz, sentez, deerlendirme, organize etme, orijinal gr ve rnler ortaya koyabilme ) gerektiren trdeki hedefleri lebilmesidir. Yazl Yoklamalarn zellikleri: * renci yazl snavlarda cevab kendisi dnp bulmak zorundadr. * Yazl yoklamada renciye cevaplama zgrl tannd iin cevaplar yorumlanarak iirilebilir. * Yazl yoklamada dier snav trlerine gre daha az soru sorulur, nk cevaplar yazl olarak verilmektedir. * Hazrlanmas kolay, puanlanmas yorucu ve uzun zaman alan sbjektif bir zellie sahiptir. * ans baars yoktur. * Sorulara verilen cevaplar ounlukla tamamen doru ya da yanl olarak deerlendirilemez. * st dzey zihinsel hedef alanlarna (analiz-sentez-deerlendirme) ynelik zellikler llebilir.

38

* Bu snav tryle kompozisyon becerileri ya da bilgiyi sentez etme yeteneklerinin llmesi durumunda yazl snavlarn yeri nemlidir. Yazl Snavlarn Kullanlaca Durumlar: * Snav sorularn hazrlamak iin az zaman olduunda, * Dil ve imla bilgileri llmek istendiinde, * rencilerin analiz-sentez-deerlendirme becerileri llmek istendiinde, * rencilerin kendini ifade etme becerisi llmek istendiinde, * renci saysnn az olduu durumlarda, * retmen; oktan semeli test ve dier snav trlerini gelitirmede yeterli deilse kullanlabilir. Yazl Snavlarda Dikkat Edilecek Noktalar: * Mutlaka bir test plan hazrlanmaldr, * Kapal ulu sorular tercih edilmelidir, * ok genel sorular sorulmamaldr, * Sorular ok, cevaplar ksa olmaldr, * Puanlama anahtar hazrlanarak her sorunun ka puan olduu belirtilmelidir, * rencilerin cevap anahtarnda olmayan orijinal cevaplarna puan verilmelidir, * Ak kitap snavndan kanlmaldr, * Yazl kd okunurken rencinin isminin olduu blm kapatlmal yani objektif olunmaldr, * En uygun okuma ekli olarak btn ktlardaki ayn sorular okunmaldr, * Dersin amalar iinde olmad srece imla, yaz gzellii gibi durumlara puan verilmemeli, * renci bir sorunun cevabn bir baka sorunun cevab iinde veriyorsa puan krlmaldr, * Sorular nceden oaltlarak renciye datlmal, snav ortamnda sorular yazdrlmamaldr, * Snavda kullanlacak soru saysnn kat kadar soru hazrlanp, bunlar arasndan sorulacak sorular seilmelidir,

Yazl Yoklamann Snrl Ynleri: * Sorularn okunmas ve puanlanmas iin uzun zamana ihtiya vardr, * Puanlamada objektif olmak zordur, * Cevabn snrlarn belirlemek zordur rencilerin iirme cevap olasl yksektir. * Soru says ok olduunda ok zaman alr az olduunda da gvenirlik ve geerlik der. Yazl Yoklamada Puanlama Yntemleri: 1)Genel zlenimle Puanlama: rencinin snav kd batan sona okunur ve genel izlenimle puan verilir. Kompozisyon snavlar iin uygundur. 2)Sralama Yolu ile Puanlama: Snav ktlar genel izlenimle okunur; iyi ktlar ste kt ktlar alta alta konulur ve iyiden ktye puan verilir.

39

3)Snflama Yolu ile Puanlama: Snav ktlar genel izlenimle okunur ktlar iyi, kt, orta eklinde gruplara ayrlr. Daha sonra puanlama yaplr., 4)Anahtarla Puanlama: Sorular hazrlayan kiinin sorularda mutlaka bulunmas gereken yantlar ierecek ekilde cevap anahtar hazrlayp snav ktlarn bu anahtara gre deerlendirmesidir. En salkl puanlama cevap anahtarna gre yaplan puanlamadr. NOT: Yazl yoklamalar rencilerin konuyu derinlemesine kavrayp kavramadklarn renmek iin uygundur. Bu ekilde rencilerin yanl bilgileri kolayca tespit edilir. Snav kd birden fazla puanlayc tarafndan puanlandnda benzer sonular vermeli yani puanlama gvenirlii salanmaldr.

2002 KPSS: Bir retmen yalnzca yazmal bir yazl snav hazrlamak istemektedir. Aadakilerden hangisi bu snavdan elde edilecek puanlarn gvenirliini ve geerliini artrmaz?

A) abuk cevaplanabilen trden ok sayda soru sorulmas ve snavn bir sre sonra tekrar uygulanmas B) Objektif tipte olmayan sorular iin ayrntl cevap anahtarnn hazrlanmas, C) Bir rencinin btn cevaplarnn okunmas ve sonunda renci hakkndaki izlenimlerde dikkate alnarak tmne birden puan verilmesi D) Snav ktlarnn birden fazla puanlayc tarafndan puanlanarak puanlarnn ortalamasnn alnmas, E) Cevaplarn ayn puanlayc tarafndan sralar deitirilerek ikinci kez puanlanmas ve puanlar arasnda fark varsa bir daha puanlama yaplmas.

2007 KPSS: Yazl yoklamalardaki sorularda, rencilerin cevaplarn dnerek bulmalar ve bulduklar bilgileri organize ederek yazmalar gerekir. Bu tr sorularla st dzeydeki zihinsel beceriler llebilir. Aadaki sorulardan hangisi, yazl yoklamalarn bu avantajlarn ortaya koyan uygun bir rnek deildir? A) Enflasyonu drmek iin ne tr nlemler alna-bilir? rnek vererek irdeleyiniz. B)Avrupa Birliine katlma konusundaki grleriniz nelerdir? Bu ekilde dnmenizin nedenlerini aklaynz. C) zlediiniz en iyi sinema filmi hangisidir? Bu filmi neden beendiinizi gerekeleriyle aklaynz. D) Baar ile yetenek arasndaki ilikiyi bir rnekle aklaynz. Sizce insan yaamnda hangisi daha n plandadr? E) lme nasl tanmlanr? Eitimde yaplan lmeler ka gruba ayrlr? 2) KISA CEVAPLI (BOLUK DOLDURMALI) TESTLER Cevab bir kelime, bir cmle, bir tarih ve birka madde olan sorulara ksa cevapl testler denir. Bu tr testlerde dz ifadeli bir cmle hazrlanr. Sonra bu dz cmlenin iinden bir kelime karlr ve boluu rencinin tamamlamas istenir. Yazl yoklamalardan fark cevabn en fazla bir cmle olmas, semeli testlerden fark ise cevabn renciye verilmeyip kendisinin yazmasdr.

40

ZELLKLER: * rencilerin KLT KAVRAMLARI, TANIMLARI, FADELER bilip bilmediklerini lme imkn verir. * Yazl yoklamalarn alternatifi olan bir snav trdr. * zellikle ALT DZEY HEDEFLERN llmesinde kullanlr. * Bu tr testlerle bilme dzeyindeki ksmen de kavrama dzeyindeki davranlar llr. * Ksa cevapl bir test maddesi direk soru cmlesi olarak ya da eksik cmleli olarak sorulabilir. * Daha ok ilkretimin ilk snflarnda kullanlr. * Puanlanmas kolaydr. KISA CEVAP GEREKTREN TESTLER EN Y HANG NTELKLER YOKLAR? Bu tip sorular HATIRLAMA GCN len ve ANS BAARISINA da hemen hi yer vermeyen soru tipidir. Eer yoklayacanz konular arasnda nemli terimler, tarihler, saylar, ibareler youn olarak yer alyorsa ve bunlarn renci tarafndan bilinip bilinmediini lmek nem tayorsa bu teknik kullanlr. KISA CEVAPLI TESTLERN YARARLARI: 1) Cevaplar ksa olduundan ok soru sorularak fazla bilgi yoklanabilir. Bu da snavn kapsam geerliini ykseltir. 2) Puanlama yazl snavlara gre daha objektiftir. Geerlik ve gvenirlik yazl yoklamalardan daha yksektir. 3) Cevaplamada ans faktr yok denecek kadar azdr. 4) mla, yaz gzellii gibi yanllk oluturacak etkenlerin puanlamaya katlmas engellenir. 5) Birok kritik davrann llmesinde kullanlabilir. KISA CEVAPLI TESTLERN SINIRLILIKLARI: 1) Ksa cevap gerektiren maddeler ile yaplan bir yoklama ile rencilerin kendi dncelerini organize ederek tantmalar imkn yoktur. 2) Bu tr testler ile hatrlama yetenei lldnden prensiplerin yeni durumlara uygulanmas sebep-sonu ilikileri ve tanma yetenei gibi zellikler llmez. Yani bu tr snavlarda st dzey bilgileri lmek gtr. 3) Baz konularda bu tr test maddesi hazrlamak imknszdr. 4) rencileri ezber yapmaya yneltebilir. 5) Cevaplar ksa olup ayrnt gerektirmediinden renciler yksek not alabilirler. KISA CEVAPLI TESTLERDE DKKAT EDLECEK NOKTALAR: * Boluk doldurmal trdeki sorularda boluklar mmkn olduu kadar cmle sonuna braklmaldr. * Boluklar doru cevabn saca kadar olmaldr. * Her soruda mmknse tek boluk olmaldr. * Sorudaki boluk bir yada iki kelimeyle cevaplanacak trde olmaldr. * Eer boluun birden ok kelime ile doru cevaplanma ihtimali varsa bunlarn tm doru kabul edilmelidir.

41

* Fazla uzun ifadeler kullanlmamaldr. * Sorular birbirine cevap verir nitelikte hazrlanmamaldr. * Sorular ayrntya deil konulardaki TEMEL NOKTALARA dayal olmaldr. * Kitap ifadeleri aynen kullanlmamaldr byle bir hata rencileri ezber yapmaya yneltir. * Yorum sorusu sorulmamaldr. * Bir soruda birden fazla bilgi yoklanmamaldr. 2003 KPSS: Okul renmelerinin llmesinde retmenler tamamlama veya boluk doldurma tipi sorular hazrlarken genellikle kitaptaki bir ifadeyi aynen almakta bu ifadenin iinden bir szc ya da szck grubunu karmakta ve renciden karlan bu szc yada szck grubunu bulmas istenmektedir. Bu tr sorular kullanmann en temel dezavantaj aadakilerden hangisidir? A) Puanlamann ok zaman almas, B) Kesin bir yant bulmann ok zor olmas, C) Kopya ekmeyi kolaylatrmas, D) rencileri ezbere yneltmesi, *

E) renme farkn gsterme gcnn az olmas, 2008 KPSS: Bir snav trnn zellikleri unlardr; Ksa srede ok soru sorulmasna olanak tanr. Puanlanmas kolay ve nispeten nesneldir. ans baars yoktur.

Bu zellikleri tayan snav tr aadakilerden hangisidir? A) Doru- yanl C) oktan semeli E) Szl B) Boluk doldurma D) Ak ulu

3) DORU-YANLI TR SINAVLAR rencinin belli konulardaki yanl veya dorular ayrt edebilme gcn lmek amacyla bir ksm doru bir ksm yanl nermelerden oluan testlerdir. renciden hangi cmlenin doru ya da yanl olduunu bulmas istenir. ZELLKLER: * Doru yanl testlerindeki maddeleri cevaplama ii hem kolaydr hem de ok az zaman alr. Bu zelliklerden dolay bir snav sresi iinde dier btn tekniklere kyasla daha fazla soru sorma imkan ortaya kar. Bu durum, bu tr testleri kapsam geerlii en yksek teknik haline getirir. * Puanlanmas kolay, abuk ve objektiftir. * Doru yanl tr maddelerin gelitirilmesi kolaydr ve ok zaman almaz. * Yalnzca iki seenek olduu iin ansla puan elde etme ihtimali yksektir. (% 50)

42

* Bir doru yanl testi rencilerin yanl rendikleri yerleri ortaya karmaya elverili deildir. * Kullanlacak ifade mutlak anlamda doru yada yanl olmak zorundadr. * Bu snav tr eitimin alt ve st basamaklarnda kullanlabilir. * Cevaplanmas ok zaman gerektirmediinden ok geni bir bilgi alan yoklanabilir. * Doru Yanl snavlar bilgi basaman en iyi ler.

DORU-YANLI TESTNN KULLANILACAI DURUMLAR Prensiplerin ve genellemelerin iyi anlalp anlalmadnn yoklanaca durumlarda ve belli bir nokta ile ilgili yalnz iki ihtimal veya seme olduu durumlarda doru-yanl maddeleri kullanlabilir. DORU-YANLI MADDELERNN HAZIRLANMASINDA DKKAT EDLECEK NOKTALAR Basit yapda ve sadece bellee dayal soru hazrlamak yerine, aklama, karlatrma, yorumlama, genelleme ve uygulama gcn lebilecek doru-yanl maddeleri gelitirmelidir. Cmlelerin yars doru yars yanl olarak hazrlanmaldr. Ders kitabndan kalp halinde ifade cmleler alnarak madde ve cmle yazlmamaldr. Bu durum renciyi ezbere tevik eder. Direkt ifadeler kullanlmal ok geni anlaml kelimelerden kanlmaldr. nermelerin uzunluklar birbirine yakn olmaldr. Olumsuz ifadelerden kanlmaldr. Sorular kolay anlalr bir ekilde ifade edilmelidir. Sorular birden fazla ana fikir tamamaldr. Doru ve yanl cmleler belli bir sistemle dizilmemelidir. Dzeltme formlnn kullanlp kullanlmayaca aka belirtilmelidir. lme orannda yalnzca D-Y tr soru kullanlacaksa cmle says 50den az olmamaldr. DORU-YANLI SINAVLARININ YARARLI YNLER: * Hazrlanmas ve puanlanmas kolaydr, objektiftir. * Kapsam geerlii yksek olan bir test trdr. * rencilerin istenen cevab vermesi kolaydr. DORU-YANLI TR SINAVLARIN SINIRLI YNLER: st dzey bilgiler yoklanamaz. Bilgi ve kavrama basamandaki bilgileri ler.

43

4) OKTAN SEMEL SINAVLAR Bir soru kk ve muhtemel cevaplardan oluan snav tipidir. Bu snav tipinde renci verilen aklama ve soru kkne gre en uygun veya doru cevab seer. oktan semeli testler madde kk, seenekler (cevap klar), anahtarlanm cevap (doru cevap) ve eldiriciler olmak zere madde formunu oluturan 4 eden olumaktadr. Aada bir oktan semeli test maddesinin yaps vardr: RNEK: Hele sinemaya gitte greyim seni cmlesindeki greyim seni} MADDE KK sz bu cmleye nasl bir anlam katmaktadr?

A)

Korkutma

DORU CEVAP klarn btn de SEENEKLER oluturur.

B) Ynlendirme C) Yreklendirme D) zendirme E) Paylama

ELDRCLER

HANG DURUMLARDA OKTAN SEMEL TESTLER STNDR? 1) Bilgi, kavrama, uygulama ve analiz dzeyindeki davranlarla, deerlendirme dzeyindeki davranlarn bazlarnn llmesi gerektii zaman bu tr testlerden yararlanlr. Deerlendirme ve zellikle sentez dzeyindeki davranlar lmede yetersizdir. 2) Bu snav geni bir renme alan kapsayacaksa, ok sayda soru kullanlmas gerekiyorsa ierii iyi rnekleyebilme zelliini tad iin bu tr testler tercih edilmelidir. 3) Yaplan snavn sonularna dayal olarak renci hakknda ok nemli kararlar verilecekse ve bu yzden snavn yksek bir puanlama gvenirliine sahip olmas isteniyorsa oktan semeli test tercih edilmelidir. (rn: SS) OKTAN SEMEL SINAVLARIN ZELLKLER: * Semeli testlerde cevap verilenler arasndan seilir. * oktan semeli testler eitimde en ok kullanlan testlerdir. Bunun sebebi objektif puanlama yapabilmesi, ok sayda sorunun tek oturumda kalabalk gruplara uygulanmas, ans baarsna daha az yer vermesi ve benzeri olabilir. * oktan semeli testler hatrlama esasna dayal testlerdir. * Katlmn ok olduu, lke genelinde seme amal olarak yaplan snavlarda oktan semeli testler kullanlr. KPSS, SS gibi. Dereceleme yaplacaksa da bu snav tr kullanlr. * Bu tr snavlarda en basit bilgi dzeyindeki bir tanmlamadan en karmak uygulamaya kadar HER TRL YETENE lmek mmkndr. * Her kademe ve dzeyde kolayca uygulanabilir. * Uygulama ve puanlama kolay, deerlendirme objektiftir. * ok sayda soru sorulmas mmkndr. Bylece gvenirlik ve kapsam geerlii ykselir. * zerinde iaretleme yaplmad zaman tekrar tekrar kullanlabilir.

44

* Cevaplamas ksa sre alr. * ans baars vardr, seenek says artrldka ans baars azalr. OKTAN SEMEL TESTLERDE DKKAT EDLECEK NOKTALAR: Bu tr sorularda kk cmle mmkn olduu kadar soru cmlesi olmaldr. Kk belirsizlik tamamal, ak ve z olmaldr. Madde kknde mmkn olduunca olumsuz ifadelere yer verilmemelidir. Eer olumsuz kk yazlmak zorunda kalnrsa olumsuz ifadenin alt izilmeli ya da koyu yazlmaldr. Muhtemel cevaplarn hepsi ksmen doru ise en doru cevabn seilmesi gerektii sorunun kk ksmnda belirtilmelidir. Muhtemel cevaplarn hepsi birbirine yakn uzunlukta olmaldr. Muhtemel cevaplarn tm dilbilgisi ynnden kk cmleye uymaldr. Doru cevap ipucu verir nitelikte olmamaldr. Muhtemel cevaplar belirli bir dzende yazlmaldr.

A) ------------------- KK a) b) c) d) e) Cevap klar A)---------------- KK a) d) b) e) c)

Muhtemel cevaplar bunlardan biri eklinde hazrlanmaldr.

Doru cevap herhangi bir dzende yerletirilmemelidir. (a.a.a.a.a. gibi) Her sorudaki seenek says ayn olmaldr. Saysal seenek kullanlacaksa sral konmaldr. Yukardakilerden HEPS ya da yukardakilerden HBR seenei ok fazla kullanlmamaldr. Seenekler birbirinin anlamn iermemeli, seeneklerin biri dieriyle e anlaml olmamaldr. Gereksiz kelime tekrarlarndan kanlmaldr. Az bilinen kelimelere yer verilmemelidir. Sorular glk derecesine gre hazrlanmaldr. Tesadf cevaplar nlemek iin DZELTME FORML uygulanmaldr. Testin mutlaka bir ynergesi olmaldr.

45

 Testin tekrar tekrar kullanlabilmesi iin mutlaka bir cevap kd hazrlanmaldr. rencilerin sklkla dtkleri hatalarn eldirici olarak kullanlmas retmene yanl renmeleri belirlemede yardmc olur. Bu yzden sklkla dlen hatalara eldiricilerde yer verilmelidir. Soru ktlar a-b-c gibi gruplara ayrlarak rencilerin kopya ekmesi engellenmelidir. OKTAN SEMEL MADDE ETLER 1) MADDE KK SORU KPNDE OLANLAR: Adndan da anlald gibi bu tr sorularda madde kk bir soru cmlesidir. kiye ayrlr: a) Olumlu soru kipindeki maddeler: Aadakilerden hangisidir? Hangisi sylenebilir? Hangisi dorudur? Gibi olumlu soru kipleriyle cmle tamamlanr. b) Olumsuz soru kipindeki maddeler: Aadakilerden hangisi deildir? Hangisi sylenemez? Hangisi yer almamaldr? Gibi olumsuz soru kipleri ile cmle tamamlanr. 2) MADDE KK EKSK CMLE OLANLAR: Belli bir maddenin bir ksm madde kkn, ikinci ksmda seenekleri oluturmaktadr. RNEK: Genel anlamda geerlik, bir testin; A) Hatalardan arnklk derecesidir. B) Okuduunu anlayabilme derecesidir. C) Kullanl amacna hizmet etmesidir. D) Kullanmnn kolay olmas demektir. E) Tutarl ve kararl sonular vermesidir.

3) TEK BR DORU CEVAP STEYENLER: Seeneklerden yalnzca bir tanesi kesin doru cevaptr. eldiriciler kesinlikle yanltr. RNEK: Aadakilerden hangisi lme aralarnda bulunmas gereken en nemli niteliktir? A) Gvenirlik B) Geerlik C) Kullanllk D) Kararllk E) Duyarllk

4) EN DORU CEVABI STEYENLER: Seeneklerin hepsi ksmen doru ama biri dierlerine oranla daha dorudur. RNEK: Aadakilerden hangisi gvenirlikle ilgili verilenlerden en dorusudur? A) Hatalardan arnklk derecesidir. B) lme aralarnn duyarl lmler yapmasdr. C) lme aracnn tutarlldr. D) lme aralarnn kararlldr. E) lme aracnn hassas lmler yapmasdr.

46

5) ORTAK KKL MADDELER: Bir paragraf, bir tablo, bir grafik verilir ve verilen bu materyal zerinden maddeler hazrlanr. Kiinin rendiklerini hatrlama ve tanma gcnn tesinde, st dzeydeki zihinsel yetenekleri ve becerileri lmeye daha elverilidir. RNEK:

Dersler Fizik Kimya Biyoloji Tarih Matematik

X 60 68 36 52 52

K 110 130 80 120 100

Yukardaki tabloda 5 derse ait aritmetik ortalama ve soru saylar verilmitir. 1., 2. ve 3. sorular bu tabloya gre cevaplanacaktr. 2008 KPSS: Bir lme uzman Fen ve Teknoloji dersi iin hazrlanan baar testini incelemi ve ortak kke dayal sorularn 5 6 civarnda olduunu saptamtr. Bu durumu eletiren uzman, bir kke dayal olarak sorulabilecek soru saysnn gememesini nermitir. lme uzmannn bu eletirisinin en nemli gerekesi aadakilerden hangisi olabilir? A) rencilere ayn kkle ilgili ok sayda soru sormak motivasyonu drr. B) Sorular tek bir test yaprana smayaca iin test dzeni bozulabilir. C) Benzer davran len soru saysnn artmas gvenirlii drr. D) Sorularn birbirinden bamsz cevaplanabilme kural bozulabilir. E) Okuduunu anlama deikeninin etkisi artarak geerlii drr. 6) ORTAK SEENEKL MADDELER: Birka maddenin seenekleri ayn olduu zaman seenekleri her madde sonunda tekrarlamak yerine maddelerin ortak seenekleri baa yazlr. Madde kklerinin altna bir daha tekrarlanmaz. Teste ekonomiklik salar. RNEK: A) Gvenirlik B) Geerlik C) Kullanllk

1) Hangisi lme aralarnda bulunmas gereken en nemli niteliktir? ( ) 2) Hangisi lme aralarnn kullanmnn kolay olmas demektir? ( ) 3) Hangisi lme aralarnn hatalardan arnklk derecesidir? ( )

OKTAN SEMEL SINAVLARIN YARARLI YNLER: * Deerlendirilmesi en objektif snav trdr. * Cevaplama ve puanlama sresi ksadr. * Her trl bilgi llebilir.

47

* ok sorudan olutuu iin kapsam geni, geerlii ve gvenirlii en yksek snav trdr. * Bu snav trnde elde edilen verilerle birok istatistik ilem yaplabilir. * Tm retim kademelerinde kullanlabilir. * Yanl renmelerin belirlenmesinde iyi bir tekniktir. OKTAN SEMEL SINAVLARIN SINIRLI YNLER: Hazrlanmas zordur ve uzun zaman alr. Sorularn glk derecesini ayarlamak uzmanlk gerektirir. Sorularn farkl gruplar halinde hazrlanmamas durumunda kopya ekilmesi ihtimali vardr. Azda olsa ans faktr vardr. 2006 KPSS: oktan semeli bir test maddesini cevaplayan bir kiinin eldiricileri eleyerek doru cevaba ulamasnda, aadakilerden hangisi belirleyici olmaldr? A) fadelerin, kk ifadesiyle tutarll B) Seeneklerin soyutluk-somutluk derecesi C) Yoklanan davrann renilmi olmas D) Seeneklerin birbirini ierip iermemesi E) fadelerin ksalk ve uzunluu 2006 KPSS: Test maddesinde, ders kitabndan aynen alnan ifadelerin kullanlmas eitimsel dourgular asndan nasl bir etki yaratr? A) Maddeyle yoklanan davran hatrlama dzeyinde kalr. B) Kitab okumam renci maddeyi kesinlikle cevaplayamaz. C) Maddenin anahtarlanmas kolaylar. D) Maddenin okunup anlalmas zorlar. E) Maddede gereksiz ipular bulunmaz. 2007 KPSS: oktan semeli bir testteki sorularda, eldiricilerin doru cevaba anlamca yaklatrlmas bu testin hangi zelliini dorudan etkiler? A) Gvenirliini D) Kullanlln B) Geerliini E) Objektifliini C) Gln

2007 KPSS: Sosyal bilgiler snavnda sorulan bir soru yledir:

Trkiyenin pek ok snr komusu vardr. En uzun snr paylatmz snr komumuz aadakilerden hangisidir? A) Bulgaristanla snrmz en uzundur. B) Irakla snrmz en uzundur. C) ranla snrmz en uzundur. D) Suriyeyle snrmz en uzundur. E) Yunanistanla snrmz en uzundur.
Yukardaki sorunun kusurlar arasnda aadakilerden hangisi yoktur? A) Kkte yazm hatasnn olmas B) Kkte gereksiz szck kullanlmas C) Kk ile seenekler arasnda ifade uyumsuzluu olmas D) Seeneklerde ayn szcklerin tekrarlanmas E) Seeneklerin uygun olmayan bir srada verilmesi

48

2009 KPSS SORU: Bu yl yksekretim programna alnan 120 renci, oktan semeli bir yabanc dil testine alnacaktr. Bu testten en yksek puan alan 40 renci renimlerine birinci snftan balayacak; dier 80 renci ise hazrlk snflarnda bir yl yabanc dil eitimi alacaklardr. Bu srete, lme deerlendirme ilkelerine aykr olan durum aadakilerden hangisidir? A) Puanlamada objektifliin salanamamas B) lme arac olarak oktan semeli testin kullanlmas C) Testin puanlanmasnda ans baarsndan artma yntemi uygulanmamas D) Birinci snfa seilen renci saysnn az olmas E) lt dayanakl lme yaplmas gerekirken norm dayanakl lme yaplmas

5) ELETRMEL TESTLER Bu tr snavlarda iki blmde verilen bilgiler, kelimeler, numaralar, semboller eletirilir. rencilerin bilgiler, nesneler, olaylar hakknda iliki kurma gleri llr. ZELLKLER: 1) Bu tr testlerde maddeler iki stun halinde sralanr. Sol taraftaki stuna ifadeler sa taraftaki stuna cevaplar denir. rencilerden ifadelerin cevaplarn bulmalar istenir. 2) rencilerin deiik zelliklerini lme imkn verir. 3) Puanlanmas objektiftir, 4) Doru cevab vermede ans faktr dier test trlerine gre azalmtr. ELETRMEL TESTLER HAZIRLANIRKEN DKKAT EDLMES GEREKENLER Eletirmeli testlerin dzenleni biimi yle olmaldr: RNEK: ncllerde roman adlar, seeneklerde ise yazarlarn adlar verilmitir. Romanlarn kimler tarafndan yazldn belirledikten sonra, o yazarn nndeki harfi ilgili romann solundaki parantez iine yaznz. NCLLER ( ) Sofinin Dnyas ( ) Yaban ( ) Bir Ak Hikyesi ( ) Sava ve Bar ( ) Su ve Ceza SEENEKLER A) Balzac B) Dostyevski C) Halide Edip Advar D) J. Gaarder E) Tolstoy F) Yakup Kadri G) Yaar Kemal H) Zola

Bu tr sorularda kavram tanmlarla; olaylar kiilerle; sebepler sonularla eletirilir. Uzun cmleler ifadelerin altnda, ksa cmleler cevaplarn altnda toplanmaldr. fadelerin altnda toplanacak cmle says 6dan az 15den fazla olmamaldr. Cevaplar stundaki madde says ifadeler stunundaki madde saysndan iki ya da madde fazla olmaldr.

49

 Her eletirmeli soru grubu mmkn olduu kadar ayn konuda olmaldr. fadelerin yanna bo parantez; cevaplarn yanna harf konmaldr. Testin bana aklama konmaldr. Bir eletirme takmn oluturan maddelerin hepsi ayn sayfada bulunmaldr. fadelerin ve cevaplarn ak, anlalr ve kesin bilgiyi yoklayc zellikte olmas gerekir. ELETRME SINAVLARININ YARARLI YNLER: 1) lme ve puanlama ilemi kolaydr, objektiftir. Bu yzden geerlii ve gvenirlii yksektir. 2) Puanlama fazla zaman almaz. 3) Seenek says (cevaplar) fazla olduundan ans faktr azdr. 4) rencilerin BLG, KAVRAMA, UYGULAMA VE ANALZ DZEYNDEK davranlarn ler. ELETRMEL SINAVLARIN SINIRLI YNLER: 1) Deneyimsiz kiiler iin sorularn hazrlanmas zordur ve zaman alr, 2) Bu testi her konuya uyarlamak mmkn deildir. 3) Sorularn glk dzeyini belirlemek zordur.

6) SZL SINAVLAR Sorularn genellikle szl sorulduu ve cevaplarnda szl verildii snav eidine szl yoklama denir. Eitimde kullanlan ilk snav trdr. Szl Yoklamann Kullanlaca Durumlar: Anadili ve yabanc dil konuma gc gibi zellikler ancak szl yoklama yolu ile llebilir. Yani kelimeleri doru telaffuz ederek, cmle iinde kurala uygun ekilde yerine koyarak gereken hzda ve akclkta, mantksal, etkili konuma gc ancak szl yoklamalar ile llebilir. SZL YOKLAMALARIN ZELLKLER: 1) Szl snavlarn dier snav trlerine stnl szl performansn vurguland davranlarn baka bir teknikle llememesidir. Bu yzden ngilizce ve Trke gibi szl ifade becerisini lmeyi ve gelitirmeyi amalayan derslerde kullanlabilir. 2) Gelitirilmesi ok uzun zaman isteyen bir yoklamadr. Bunun nedeni her bir renciye ayr zaman ayrlmas zorunluluudur. 3) Her renciye farkl sorular sorulmas gerekmektedir. 4) Her sorunun glk dzeyi farkl olabilir. 5) Sorular zerinde yeterince dnme imkn verilmeyebilir. 6) Szl yoklama rencinin verecei cevab tasarlama, dzenleme ve deitirme imkann da snrlar. 7) rencilerin kiilik zellikleri verilecek puan etkiler. 8) Szl ifade yetenei, etkili konuabilme gibi zellikler retmeni etkiler. 9) Puanlara ok miktarda hata kart iin GVENRLK ve GEERLN en dk olduu snav trdr. 10) Puanlama objektiflii en dk tekniktir.

50

SZL SINAVLARIN UYGULANMASINDA DKKAT EDLECEK NOKTALAR: Szl snavlar mevzuat gerei retmenler tarafndan kullanlmak zorundadr. Bunun iin bu snavlarn kendi niteliklerinin elverdii lde geerli ve gvenilir olmas salanmaldr. nce snav plan hazrlanmaldr. Sorular snavdan nce hazrlanmal. Snav esnasnda akla gelen sorular rencilere yneltilmemelidir. Her renciye ayn soru sorulmamaldr. Szl snava katlacak renci says birden fazla ise ayn dzeyde sorular hazrlanmaldr. Snav yapacak retmenin snava girecek renci ile ayn ortamda olmas gerekir. Snavda sorulacak sorularn cevaplar nceden listelenmeli, muhtemel tm cevaplar kartlarak ka puan verilecei nceden tespit edilmelidir. rencilere kitaptaki ifadeleri ezbere syleyecei trden sorular sorulmamaldr. Daha ok ANALZ-SENTEZ-DEERLENDRME basamanda sorular sorulmaldr. SZL YOKLAMALARIN YARARLI YNLER: rencilerin ksa srede cevap vermelerini gerektirdiinden hazr cevapll ve yaratcl n plana karr. retmen deneyimli ise soru hazrlamada ve puanlamada fazla zaman harcamaz. Kk yataki ocuklarn yaz yazma becerileri tam olarak gelimediinden szl snavlar yapmak daha uygundur. rencilerin bilgi ve kavram yanllnn annda belirlenme imknnn olduu tek snavdr. NOT: lme aralarnn geerlik ve gvenirlik asndan en yksekten en de doru sralanmas u ekildedir: OKTAN SEMEL TESTLER ELETRMEL TESTLER BOLUK DOLDURMA (Ksa cevapl) testleri DORU-YANLI TESTLER YAZILI SINAVLAR SZL SINAVLAR 7) DEV VE PROJELER Bir konu hakknda derinlemesine inceleme yaplmas amacyla verilen soru veya sorulara dev ya da proje ad verilir. dev ve projeler bireysel olabilecei gibi birden ok rencinin birlikte yapabilecei almalar eklinde de olabilir. Bir lme yntemi olmayan dev ve projeler geleneksel olarak ilk ve orta retimde kullanlmaktadr. Bu nedenle bu tr almalarn puanlanmasnda da baz niteliklere dikkat edilmesi gerekir. dev ve projelerle rencilerin birok alma yapmas, st dzeyde beceriler gstermesi beklenir. Bu becerilerin gelitirilmesi ve llp deerlendirilmesi ders saatlerinde mmkn olmamaktadr. nk renci bu tr almalar daha ok snf dnda yapar ve okul dndaki birok kaynaktan yararlanr. rencilerin birok becerisinin gelitirilmesi asndan dev ve projeler hem yararl hem de gereklidir. dev ve projelerin rencilerin kendileri tarafndan yaplp yaplmadnn kontrol edilmesi zordur. Bu nedenle dev ve projelerin geerlilii dktr. dev ve projelerin puanlanmasnda retmenin takdir hakk dier lme aralarna gre daha fazladr. Bu durum devlerin

51

puanlanmasnda gvenirliin dmesine neden olur. Bu nedenle dev ve projeler bir lme arac olarak kullanlmaktan ok bir renme arac olarak kullanlmaldr. dev ve projelerin verilmesinde dikkat edilecek noktalar: 1) Her renciye veya her gruba farkl devler verilmelidir. 2) Sorular veya konular rencilerin kendi balarna yapabilecekleri tarzda olmaldr. 3) dev ve projelerin ierii ok iyi saptanmal ve snrlar ok iyi izilmelidir. 4) dev ve projelerin nasl puanlanacana ilikin bir puanlama anahtar hazrlanmal ve bu anahtar rencilere de verilmelidir.

PORTFOLYO

(renci geliim dosyalar renci etkinlik dosyalar) DEERLENDRMES PORTFOLYO DEERLENDRME rencinin yetenei sre iinde llr renci ltlerden haberdardr deerlendirmeye rencide katlr rencini konusudur bireysel deerlendirmesi ve

GELENEKSEL DEERLENDRME rencinin yetenei tek bir zamanda llr renci ltlerden habersizdir

rencilerin grup iinde bir grup tayin eder

sz

rencinin dil yeteneinin ranjn yakalamaz

Dil renme yakalar

performansn

ou

ynyle

renciye ok fazla sorumluluk vermez

renciye sorumluluk verir almaya reti Ama renmeyi birletirmektir. ve

ve

sorumluluk

Ama ou zaman sadece deerlendirmedir

deerlendirmeyi

rencinin renme srecindeki performansnn ve baarsnn kaydedildii, rencinin yl ierisinde yapt tm dev ve almalarnn rneklerinin (rnlerin) bulunduu ve bylece geliiminin izlendii deerlendirme biimidir. Portfolyonun en nemli ilevi; rencinin retmerenme srecindeki geliimini takip etmek ve rencinin alma rneklerini grmektir. rencinin renme dzeyini ve geliimini ieren her ey renci geliim dosyasnda yer alabilir. renci geliim dosyasnda rencinin renme dzeyi ve geliimi ile ilgili mmkn olduu kadar farkl trden belgelerin olmas arzulanr. renci geliim dosyasnda aadaki etkinliklerin yer almas uygun grlmektedir: 1) retmen, renci, retmen ve renci veya aileler tarafndan seilen baz almalar unlardr: rencinin yazma becerisindeki geliimini yanstan yazl devler (yazd hikyeler, kitap raporlar, aratrma raporlar, gnlk tutma vb) Karmak matematik hesaplamalarn ieren problem zme becerilerini yanstan alma rnekleri,

52

rencinin rettii sanatsal iler, renci tarafndan yaplan baz ilerin fotoraflar, renci tarafndan okunan kitaplarn listesi, 2) rencinin yapt eitli alma rneklerine ynelik olarak yaplan eletirilerin yer ald yazlar, 3) rencinin ilerleyiine ynelik olarak renci ve retmen ibirlii ile hazrlanan geliim raporlar, 4) retmenin gzlemlerine dayal olarak tuttuu notlar, 5) Aile retmen grmeleri sonucunda tutulan notlar, Eitim retim Srecinde Portfolyolarn Kullanlma Amac ve Temel lkeleri ise unlardr: rencilerin geliim srecini izlemek, rencileri ilgi alanlar ve yetenekleri asndan tanmak ve rencilerin etkinlikte bulunmalarn salamak, rencide renme sorumluluunu ve z disiplinini gelitirmek, rencinin retim program dndaki faaliyetlerini de kapsayan ok ynl geliimi hakknda bilgi vermek, rencilerin ilgi alanlarn ve yeteneklerini belirleme, gelitirme rencinin renme srecindeki performansn izleme, Gelecek eitim kurumlarndaki retmenlerine renciyi tantmak, rencinin yaratc zelliklerini ve st dzey zihinsel becerilerini gelitirir, Klasik lme aralar dnda lme srecine yenilik getirmek, Deerlendirme srecine renci, retmen, aile ve arkada grubu da katlr. rencilerin bilisel, psikomotor ve duyusal davranlarnn birlikte gelimesini salar. retimi renci merkezli duruma getirir. rencide sorumluluk duygusu gelitirir. Portfolyo deerlendirme srecinde renciden beklenilen etkinlikler ise yle sralanabilir: lgi ve yeteneklerine uygun grev ve sorumluluklar alma, lgi ve yeteneklerine uygun rn ve performans rnekleri ortaya koyma, st dzey zihinsel becerileri gelitirebilme, Geliime, ibirliine ve iletiime ak olma, Sre ierisinde geliimlerini yanstacak gnlkler oluturma, retim dzeyine ve ders uygulamalarna ilikin beklentilerine ilikin beklentilerini ortaya koyan deerlendirme raporlar hazrlama, Bireysel deerlendirme (z deerlendirme) raporlar hazrlama,

53

Z DEERLENDRME: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini deerlendirmesine z deerlendirme denilmektedir. RENC ZDEERLENDRME FORMU Etkinlik Ad Snf : Cinsiyet : : Tarih ././.

Dolduracanz bu formun amac; snfta uygulanan etkinlie ilikin duygu ve dncelerinizi anlamaktr. Bu formun derslerdeki baarnz ya da snf geme durumunuz ile herhangi bir ilgisi yoktur. Forma isminizi yazmak zorunda deilsiniz. Sizden, duygu ve dncelerinizi samimi olarak bu forma yanstmanz beklenmektedir. Aadaki listede okuduunuz her bir ifadeye katlyorsanz Evet seeneinin altna, ksmen katlyorsanz Ksmen seeneinin altna, katlmyorsanz Hayr seeneinin altna (X) iareti koyunuz. Teekkrler Evet Ksmen Hayr 1 Etkinliin amacn anladm. 2 Etkinlik yaanrken arkadalarmn sz hakkna saygl davrandm. 3 Etkinlik yaanrken arkadalarmn duygu ve dncelerine saygl davrandm. 4 Etkinlik srecine, duygu ve dncelerimi belirterek katkda bulundum. 5 Etkinlik srecine, gnlk hayatmdan rnekler vererek katkda bulundum. 6 Etkinlik sonunda yaplan tartmalara katkda bulundum. 7 Etkinlikte ilediklerimizin hayatmzdaki yerini anladm. 8 Etkinlikte rendiklerimi gnlk hayatmda kullanmay dnyorum. 9 Benzer etkinlikler yaamak isterim.

2008 KPSS: rencilerin belli bir konuda kendileriyle ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranlarn yorumlamalarna ; ara-gere kullanma, deney yapma, ya da proje hazrlama vb. becerilerinin puanlama kriteri kullanlarak deerlendirilmesi srecine. denir. Bu paradaki boluklara, aadakilerin hangisindeki szckler srasyla getirilmelidir? A) z deerlendirme rubrik(puanlama ynergesi) B) performans deerlendirme grid C) z deerlendirme - performans deerlendirme D) portfolyo( renci rn dosyas) dallanm aa E) performans deerlendirme akran deerlendirme

54

rencilerin arkadalarnn geliimi ve onlarla ilgili duygu ve dncelerini yanstt akran deerlendirme formlarn doldurma, Portfolyo da genel olarak u incelemeler yaplr: renci ne rendi? renme srecinde izledii yollar nasl idi? Yeteneklerini kullanabildi mi? Nasl dnd? Hangi sorular sordu? Bilgiyi ne ekilde yaplandrd? birliki alabildi mi? letiim becerilerini kullanabildi mi? Karlat glklere kar ne yapt? NOT: Portfolyo deerlendirmede renci ne biliyor sorusuna cevap aranr. Dier lme aralarnn sorduu hangi renci daha ok biliyor sorusu portfolyoda kullanlmaz. Yani portfolyoda renciler arasnda rekabet sz konusu deildir. Portfolyonun Snrllklar: Kalabalk grup ve snflarda uygulanmas gtr. renciler yardmlama bahanesi ile birbirlerinin almalarn kopya edebilirler. Puanlandrlmas ve deerlendirilmesi gtr. retmenlere ek yk getirir. rencilerin her performansna uygun alma rnei bulmak ok gtr. Portfolyolara konulacak her bir alma iin lt gelitirilmesi ve bu ltlere gre deerlendirme yaplmas zaman alcdr. 2009 KPSS SORUSU. Fen ve teknoloji retmeni, rencilerin snf ii baarlarn yazl ve szl yoklamalarla deerlendirmekte, rencilerin, hazrladklar rn dosyalaryla deerlendirilmesine ise daha az yer vermektedir. Bu retmen aadakilerden hangisine daha ok nem vermektedir? A) rencinin kendi renmeleriyle ilgili gl ve zayf ynlerini analiz etmesini salamaya B) rencilerin bireysel geliim aamalarn izlemeye C) rencileri baarlarna gre sralamaya D) rencide sorumluluk bilincini gelitirmeye E) rencilere gnlk hayata dair beceriler kazandrmaya 2009 KPSS SORUSU Mehmet retmen hazrlad bir Trke sorusunda bir szcn cmlede hangi anlamda kullanldn sormutur. Mehmet retmen, bu sorusuyla aadaki srelerden hangisini lmek istemektedir? A) Metin ierisinde aka verilmi bilgiden dorudan karm yapma B) Metinde kullanlan cmle yapsn irdeleme C) Bilgi ve fikirleri yorumlama ve birletirme D) Metnin kapsamn ve dilini gzden geirme ve deerlendirme E) liki kurma ve karar verip zmleyebilme

55

AKRAN DEERLENDRME FORMU

Deerlendiren rencinin; Grup no su: Ad Soyad: 1. Arkadann Ad Soyad: 2. Arkadann Ad Soyad:

Snf :Arkadalarn ve kendini deerlendirirken derecelendirme leindeki ifadeleri kullannz. ok iyi: 4 yi: 3 Orta: 2 Zayf: 1

1. Grubumuzdaki renciler

2. Arkadam

2. Arkadam

2. Arkadam

1. Arkadam

1. Arkadam

1. Arkadam

Ben

Ben

Etkinlie katlmda gnlldr.

Grevini zamannda yerine getirir. Farkl kaynaklardan bilgi toplayp sunar. Grup arkadalarnn grlerine saygldr. Arkadalarn uyarrken olumlu bir dil kullanr. Malzemeleri kullanrken israf etmez. Temiz tertipli ve dzenli alr (Kulland aletleri yerine koyar kirlettiklerini temizler vb.)

RNEK: rencinin kendi almalarnn deerlendirilmesine katlmasn, her bir rencinin kendi ilerleyiini izlemesini ve retmenlerin bireysel olarak rencilerinin geliimlerini takip etme olana salar. Yukarda aklamas verilen deerlendirme tr aadakilerden hangisidir? A) Portfolyo B) Gzlem C) Beceri Testi D) Norma dayal deerlendirme E) Hedefe dayal deerlendirme *

56

Ben

1. Arkadam

Ben

2. Arkadam

2006 KPSS: rencinin belirli bir sreteki geliimini incelemek amacyla gelitirilen bireysel geliim dosyalarnn deerlendirilmesine Portfolyo Deerlendirme ad verilir. Buna gre, portfolyo deerlendirme srecinde rencilerden aadakilerin hangisini

yapmalar beklenmez? A) Sre ierisindeki geliimlerini yanstacak gnlkler oluturmalar B) Dersle ilgili beklentilerini ortaya koyduklar bir deerlendirme raporu hazrlamalar C) Kendi kendilerini deerlendirdikleri z deerlendirme formunu doldurmalar D) Arkadalaryla ilgili duygu ve dncelerini yansttklar akran deerlendirme formunu doldurmalar E) Derste ilenen konularla ilgili sorular yazmalar 2007 KPSS: rencilerinin retim sreci boyunca geliimlerini grmek ve deerlendirmeye katlmlarn salamak isteyen bir retmen iin en uygun lme ve deerlendirme yaklam aadakilerden hangisidir? A) Performans deerlendirme B) Akran deerlendirme C) Mutlak deerlendirme D) Tmel (portfolyo) deerlendirme E) Bal deerlendirme 2008 KPSS: Dnem boyunca az sayda snav yapp, rencilerin z deerlendirme ve akran deerlendirme formlarn, performanslarn ve hazrladklar rn dosyalarn deerlendirmeye daha ok zaman ayran bir retmen bu uygulamasyla aadakilerden hangisine en az hizmet eder? A) Deerlendirmenin renmeye katksn artrmaya B) zdenetim becerilerini gelitirmeye C) Deerlendirme becerilerini kazandrmaya D) Bireysel geliim dzeylerini belirlemeye E) rencilerin baarlarn karlatr
2009 KPSS SORUSU: Portfolyolardan elde edilen puanlarla ayn konulara ilikin hazrlanm objektif testlerden elde edilen puanlar arasndaki ilikinin incelenmesi Portfolyolardan elde edilen puanlarla bu portfolyonun kapsamna ilikin daha sonradan ortaya kacak performans lleri arasndaki ilikinin incelenmesi Farkl retmenlerin ayn portfolyolara verdii puanlar arasndaki ilikinin incelenmesi Portfolyo deerlendirmesine ilikin yukarda verilen yntemler aadaki amalardan daha ok hangisini gerekletirmek iin kullanlmaktadr? A) Portfolyo deerlendirmesinde kullanlacak puanlama ynergelerini hazrlamak B) Portfolyolardan elde edilen verilerin gvenirliini ve geerliini salamak C) rencilerin ilenen konulara ilikin renme dzeylerini saptamak D) rencilerin sergileyebilecei en iyi almalar belirlemek E) rencilerin nceki eitim hayatnda gsterdikleri performans ortaya karmak

57

PERFORMANS DEERLENDRME Performans deerlendirme, rencilerin; zeka, renme trleri gibi bireysel zellikleri dikkate alnarak, bunlar eyleme dntrmelerini salayacak (gerek yaama aktaracak) durum ve devler olarak tanmlanabilir. Bu deerlendirmeler sre ierisine yaylmtr, gzlenebilen bir performans veya somut bir rnle sonulanmaktadr. Bu deerlendirme biimi; analiz yapma, yorumlama, ara-gere kullanma, deney yapma, proje hazrlama gibi rencinin sre iinde beceri geliimini izlemeye olanak tanyan bir deerlendirme yaklamdr. Performans deerlendirmede renci almalar deerlendirilirken, DERECEL PUANLAMA ANAHTARI, DERECELENDRME LEKLER, KONTROL LSTES, Z-AKRAN DEERLENDRME FORMLARI KULLANILMAKTADIR. Performans deerlendirme, gzlenebilen bir performans (mzik paras alma), ya da somut bir rnle (harita izme) sonulanmaldr. Performans deerlendirmenin geleneksel kat kalem testlerinden stn yan, rencileri gerek yaamla yz yze getirecek etkinlikler aracl ile deerlendirmeye imkan salamasdr. Performansa dayal durum belirlemenin yararlar ve snrllklar: rencilerin geliimini yani ne yaptn deil, nasl yaptn gzlemek iin ideal bir yaklamdr. renci merkeze alnr. lgi, z gven ve gdlenme dzeyi artar. Etkili geribildirim olmazsa baarsz bir deerlendirmedir. Uygulamas zaman alr. rencilerin bilgiyi kullanmasn ve gerek yaam durumlarna yakn rnler ortaya koymasn salar. 2008 KPSS: Aadakilerden hangisi performans deerlendirmesini gerektiren bir durumdur? A) Bir elementin yerini periyodik tabloda gsterme B) Mevsim normallerini gsteren bir tablodan yararlanarak belli bir tarihteki hava scakln tahmin etme C) Verilenler arasndan bir romann ana fikrini yanstan tmceyi seme D) Verilen molekl formllerinin almlarn yazma E) In ukur ve tmsek aynada yansmasn gsterecek dzenek gelitirme 2008 KPSS: Aadakilerden hangisi performans grevlerine dayal lmelerin geleneksel kt - kalem testlerine gre stn zelliklerinden biridir? A) rencilerin gerek hayata yakn ilemler gerekletirmesi B) Puanlamann daha objektif olmas C) Uygulamann daha az zaman almas D) Velilerin renci almalarna yardm etmesi E) rencilerin hazr bulunuluk dzeyine uygun olmas

58

2008 KPSS: rencilerin belli bir konuda kendileriyle ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranlarn yorumlamalarna ; ara-gere kullanma, deney yapma, ya da proje hazrlama vb. becerilerinin puanlama kriteri kullanlarak deerlendirilmesi srecine. denir. Bu paradaki boluklara, aadakilerin hangisindeki szckler srasyla getirilmelidir? A) z deerlendirme rubrik(puanlama ynergesi) B) performans deerlendirme grid C) z deerlendirme - performans deerlendirme D) portfolyo( renci rn dosyas) dallanm aa E) performans deerlendirme akran deerlendirme 2009 KPSS SORUSU: Snf ii testlerin kullanm amac, temelde eitim retim etkinliklerinin niteliini artrmaktr. Test sonular retmene, snf ierisinde yapm olduu etkinliklerin ne lde baarl olduuna dair geri bildirimde ulunmakta, ayn ekilde rencilere de snf ii etkinlikler sonucunda neyi ne kadar rendikleri konusunda bilgi vermektedir. Test sonularna gre byle bir geri bildirim alan retmenden beklenen aadakilerden hangisi olamaz? A) Eksik renmeler varsa bunlar tamamlamas B) Kulland retim yntem, teknik ve materyallerinin etkililiini gzden geirmesi C) retim etkinlikleri boyunca rencilerin geliimlerini izlemesi D) renciler arasndaki renme glklerini belirlemesi E) rencileri yetenek dzeylerine gre gruplamas 2009 KPSS SORUSU: Fen ve teknoloji dersine ait bir kazanm yledir: Farkl younlua sahip svlarn cisimlere uygulad kaldrma kuvvetini karlatrr ve sonular yorumlar. Bu kazanmn ne lde edinildiini belirlemek isteyen bir retmen aadaki uygulamalardan hangisini gerekletirmelidir? A) oktan semeli test B) Yaplandrlm grid C) Kavram haritas D) Performans deerlendirme E) Szl snav

DUYUSAL ALANDAK DAVRANILARIN LLMES

1) lgi lekleri (Envanterleri) lgiler rencilerin ders baarlarn etkileyen en nemli duyusal zelliklerden biridir. rencilerin ya da bireylerin ilgilerinin saptanmasnda aadaki drt yntem kullanlr: a. b. c. d. Bireylerin hangi eylem ve etkinliklerden holanp, hangilerinden holanmad konusunda konumalarndan elde edilen, yani ifade edilen ilgi yntemi, Bireylerin hangi tr etkinlikleri tercih edip, hangilerini tercih etmediklerini gzleyerek elde edilen, yani grnen ilgi yntemi, lgi envanterlerinden elde edilen, yani llen ilgi yntemi, Testlerden elde edilen, yani testle llen ilgi yntemi

59

2) Tutum lekleri Tutumlar da renci baarsn etkileyen duyusal zelliklerden biridir. Bir renci bir derse, bir retmene kar olumlu bir tutuma sahipse o derse daha ok alr, onu dier derslerden ayr tutar ve o derste daha baarl olur. rencilerin belli konulara kar tutumlar, ilgili konuda belirttii dncelerinden, onlar gzleyerek, kompozisyon yazdrarak belirlenebilir. 3) Gzlem Teknii Planl ve sistemli bir veri toplama teknii olan gzlem; bir olay, bir durum, bir kii vb. hakknda bilgi toplamada izlenen yol olarak tanmlanabilir. Gzlem dorudan duyu organlaryla yaplabilecei gibi eitli aralar yardmyla da yaplabilir. Ara kullanlarak yaplan gzlemler, gzlemlerin daha duyarl yaplmasn, daha geerli ve gvenilir sonular elde edilmesini ve sonularn birbirleriyle karlatrlmasnda bir standart olumasn salar. Gzlemi kullanrken aadaki aamalara dikkat edilmesi gerekir. a. Kimin gzleneceinin belirlenmesi, b. Gzlemin hangi koullar altnda yaplaca, c. Gzlemi kimin yapaca, d. Hangi zelliklerin gzleneceinin belirlenmesi gerekir.

DEVNSEL(PSKOMOTOR) ALANDAK DAVRANILARIN LLMES

1) PERFORMANS TESTLER zellikle psiko-motor dzeydeki hedeflerin (becerilerin) llmesinde kullanlan bir test trdr. -performans testleri u olanaklar gerekletirme gcne sahiptir: Beceri eksikliklerini belirleme ve dzeltme, Gl ve zayf ynlerini analiz etme, lme ilemi alma ya da retim srasnda rencilerin rn ya da performans ortaya koyabilme gleri dorudan bu testlerle llebilir.

PERFORMANS TESTLERNN ZELLKLER (Gl Ynleri) 1) testleri ile anlan performans testleri rencilerin baz becerileri yapma kabiliyeti hakknda uygulanan dier aralardan daha objektif, gvenilir ve geerli ller salar. 2) Dikkatli bir ekilde hazrlanm i testlerinden elde edilen sonular renimin ne derece etkili olduu ve hangi hususlar zerinde daha fazla durulmas gerektii hakknda retmeni aydnlatr. Yine ayn ekilde bir i testi zerinde almak ve sonularn tahlil etmek renciye kendi kuvvetli ve zayf yanlarn tahlil etme imkn verir. 3) testleri retim sonularn dorudan doruya alma veya uygulama esnasnda lerler.

60

PERFORMANS TESTLERNN SINIRLI YNLER 1) Testin uygulanmas fazla zaman gerektirir. 2) Testin uygulanmas srasnda gerek test almay bekleyen gerekse testi tamamlayan renciler ile ilgili olarak baz disiplin sorunlar ile karlalabilir. 3) Testin hazrlanmas gtr. NOT: -performans testleri blmden oluur: in (becerinin) yaplmasnda izlenen yol in (becerinin) yaplma hz in (becerinin) kalitesi 2) ETELEME ARACI Gzlenecek davranlarn varln x , evet ,gzlendi gibi iaret veya kelimelerle gsterilmesine olanak salayan, fakat gzlenen davrann derecesini belirtmeyen ara tipidir. eteleme aralar bir beceriyi oluturan birimlerin renci tarafndan yaplma derecesi hakknda bilgi vermez. lme arac olarak eteleme aracnn hazrlanmasnda aadaki aamalar izlenir. 1. analizi ve rn oluturan elerin ayrntl dkm yaplr. Bir rnn elde edilmesinde rencinin hangi davranlar gsterecei (ilem basamaklar) belirlenir. 2. Bu davranlardan kritik olanlar seilir ve bunlardan llecek olanlar saptanr. 3. Bu davranlarn gzlenmesini ve puanlamasn salayacak ya da kolaylatracak lme arac hazrlanr. 4. Davran gzlendiinde gzlendi gzlenmediinde gzlenmedi olarak kayt edilir. Gzlenen davrana 1 gzlenmeyen davrana da 0 puan verilir. Gzlenen davranlarn says rencinin puann oluturur. 5. yaplrken birey gzlenerek sre puanlanmal sreten sonrada rn incelenmelidir. 3) DERECELENDRME LEKLER Gzlenen beceri veya davrann karlanma derecesinin belirlenmesini salayan aralardr. Derecelendirme leklerinin hazrlanmasnda aada verilen basamaklarn izlenmesi uygun olur. 1. rn blnebildii lde alt blmlere ayrlmal, rn oluturan eler ayrntl olarak belirlenmelidir. 2. Seilen aamalar, puanlamay kolaylatrmak iin derecelendirme lei haline getirilir. 3. Her alt blm, kendi iinde ayr ayr puanlanr. 4. Puanlamada rn zellikleri istenilen nitelikte tayorsa 1;hi tamyorsa 0 puan verilir. Belli oranlarda ise 3, 2 ve 1 puan verilir. Bu saylar pekiyi,iyi,orta ve zayf olarak sfat haline dntrlebilir. 5. rencilerin aldklar puanlar toplanarak rencilere puan verilir.

61

DERECELEME LE
Katlmyorum(2) Hi Katlmyorum(1) Katlyorum(4) Tamamen katlyorum(5) Kararszm(3)

Matematik ok sevdiim dersler arasndadr Matematik almak beni dinlendirir. Matematik derslerinde konu azaltlsa mutlu olurum Matematik alrken canm sklr. Matematikle uramak beni dinlendirir. Bo zamanlarmda matematikle uramaktan zevk alrm Matematik dersinden korkarm Matematik problemi zmek beni yorar.

Devinisel alanda da retmenlerin hedef ve davranlar temel alarak belirtilen lme aralarn gelitirmeleri mmkndr. Aadaki rnek gzlem formu Hentbolle ilgili temel becerileri edinebilme hedefine dayal olarak Demirhandan tarafndan gelitirilmitir. Puanlama anahtar Gzlenen hedef davranlar byle bir puanlama anahtarna gre puanlanr ve rencilere bu puanlarn ortalamas alnarak bir not verilir.

Hareket gzlenmedi Zayf Orta yi

0 1 2 3 (Puanlama Ynergesi-Puanlama Anahtar)

RUBRK PUANLAMA

Rubrik bir renci veya grubun yaptrlan bir etkinlikte kazandrlmak istenen bilgi, beceri veya tutumda belirlenen kritere bal kalarak ne dzeyde kazanm elde ettiini belirlemek amac ile hazrlanan not verme (derecelendirme) anahtarlardr. Rubrik, bir lme veya etkinliin tamamnn ya da blmlerinin nasl puanlanacann ana hatlar ile gsterilmesidir. Baka bir tanmla rubrik, kabul edilebilir ya da edilemez performans snrlarnn retmen ve renciler iin aka belirtildii kriter grubu leidir. Snavlar iin hazrlanan cevap anahtarnn daha gelimii ve daha ok etkinlikleri deerlendirmede kullanlanlardr. renci merkezli retim uygulamalarnda kullanlan rubrik renme standartlarn yksek tutmak iin retmenin deerlendirmede kullanaca ltleri gelitirerek renciye verdii ynergelerdir. Bu ynergeler retim almalar balamadan nce rencilere verilerek beklentiler netletirilir ve rencinin alma sreci boyunca kendisini ynlendirmesi salanr.

62

Rubrik deerlendirmenin ilevleri unlardr: retmenin ne bekledii renci tarafndan bilindiinden renci kendisini programlayabilir. Her rencinin elinde rubrik nceden bulunduundan renci performansn gelitirir. renci eksik ynlerini grebilir, kendini bakalar ile karlatrabilir. rencilerin birbirlerini ve kendilerini deerlendirmelerini salar. renciye performans ile ilgili dnt verilir. Velilere rencinin geliimine ve deerlendirilmesine katkda bulunma olana verir. Rubrikler retme-renme yaklamn etkili hale getirir. Rubrik puanlamada; rencinin kazanmas gereken zellikler (hedef-davranlar) belirlenerek uzmanlarnda gr alnarak standart bir form zerinden rencinin deerlendirilmesi yaplr. rencilerin bilisel, duyusal ve psikomotor geliim dzeyleri belirlenir. Her alan ve konu iin standart bir form gelitirilerek deerlendirme yaplr. rencilerin ortaya koyacaklar etkinliklerin blm blm ya da tamamnn nasl puanlanacan ve renci etkinliklerinin kabul edilip edilmeyeceini gsteren kriterler ile rencinin her etkinlik basamann iyiden-ktye doru derecelendirilmesi ve her derece iin uygun olan performans kriterleri belirlenir. Rubrik Puanlamann Deerlendirme Srecindeki Etkileri: Deerlendirmeye renci ve retmen birlikte katlr. retmenin deerlendirmede kullanaca kriterler belirlidir. renci deerlendirme kriterlerini bilir ve etkinliklerini buna gre dzenler. renci nasl deerlendirildiini grr. Deerlendirmeyi srece ve sonuca yayar. Rubrik ayn zamanda yazl yoklamalarn puanlanmasnda deerlendirme kriterlerinin belirlenmesinde de kullanlr. Analitik ve holistik olmak zere iki tr rubrik bulunmaktadr. a-Holistik rubrik; Genel olrak yazma veya dier yaratc, sanatsal almalar iin kullanlr. Holistik rubrikler de rn veya sreci blmlere ayrmak her beceriyi ve kriteri bamsz olarak deerlendirmek yerine rn ve srecin btn deerlendirilir. Holistik rubrikler de rencinin gsterdii performansn btnne tek bir puan verilmektedir. SONUCA ODAKLIDIR. b- Analitik Rubrik: Analitik rubrikte rn veya sre blmlere ayrlaraka her blm puanlanr ve en sonunda puanlar toplanr. Bu rubrik tr almann yada rnn fakl boyutlarna farkl puanlar vermek mamacyla yaplr. Analitik rubrikler, renci performansnn eitli boyutlarndaki baar dzeyleri hakknda bilgi veren bir puanlama aracdr. Bu tr puanlama ile renciye yapt almadaki performans hakknda ayrntl geri bildirim verir. SRECE ODAKLIDIR. ve performans testlerinin

63

Puan Tanmlayc fadeler 4 Canllar 3 ile Yuvalarn 2 Eletirme 1 Resimleri verilen tm canllarla yuvalarn doru olarak eletirmi, eletirdiklerini istenilen yere yaptrmtr. Resimleri verilen canllarn yardan fazlasnn yuvalarn doru olarak eletirmi, eletirdiklerini istenilen yere yaptrmtr. Resimleri verilen tm canllarn yardan aznn yuvalarn doru olarak eletirmi, eletirdiklerini istenilen yere yaptrmtr. Resimleri verilen canllardan birisinin yuvasn doru olarak eletirmi. Dierlerini yanl eletirmitir. Canllarn yuvalarnn olmasnn gerekelerini doru olarak aklam ve yuvalar olmamas durumunda olabilecekleri rneklerle doru olarak belirtmitir. Canllarn yuvasnn olmasnn gerekelerini aklam ve yuvalar olmamas durumunda olabilecekleri belirtmi fakat her ikisinde de elikili aklamalar yapmtr. Canllarn yuvasnn olmasnn gerekelerini ya da yuvalar olmamas durumunda olabileceklerden birisini aklamtr. Canllarn yuvasnn olmasnn gerekelerini ve yuvalar olmamas durumunda olabileceklerle ilgisiz aklamalar yapmtr.

Puan Tanmlayc fadeler 4 3 Yuva htiyacn Aklama 2 1

KONTROL LSTES Kontrol listeleri bir konuya ya da becerinin gerektirdii performans oluturan etkinliklerin renci tarafndan ne kadarnn gsterildiinin belirlenmesi iin uygulanr. Kontrol listeleri performansn en nemli ve gzlenebilir yanlarn ierir. Bylece bir aracn gelitirilmesi, lme konusu olan iin ya da performansn btn kritik yanlarnn tannmasn gerektirir. Bu gerein karlanmas ise iin yaplmas srasnda gz nnde bulundurulacak hususlarn ve alma sonunda ortaya kan rnde bulunmas istenen zelliklerin belirlenmi olmasna baldr. Bunun iinde daha temelde sz konusu iin analiz edilmesi gerekir. Kontrol listesi bir lme arac olarak kullanld gibi bir retim arac olarakta kullanlabilir. Kiinin, belli bir eyi renmesi evresinde neleri, hangi sra ile ve nasl yapacan hatrlatmak maksad ile kullanlabilir. Kontrol listeleri daha ok sreci ler ve belli kurallara uyulup uyulmadn, belli ilem yollarnn izlenip izlenmediini, bir davrann gsterilip gsterilmediini belirlemede kullanlr. in yaplnda gsterilmesi gereken davranlar ve bitmi rnde bulunmas istenilen zellikler var ya da yok ilikisinde ele alnr. Kontrol listeleri performans oluturan davranlarn her birine ne dzeyde sahip olduu hakknda bilgi veremez. Kontrol listelerinin temel zellikleri: Bir iin yaplmas srasnda nelerin, hangi srada ve nasl yaplacan gsterir. Performansn en nemli ve gzlenebilir yanlarn gsterir. Performans oluturan davranlardan ne kadarna sahip olunduunu belirler. Davrann varln veya yokluunu gsterme olana verir.

64

Ara kullanmaya ilikin bir kontrol listesi. KONTROL LSTES GZLENECEK DAVRANILAR Evet Mara basmadan nce vitesi boa alyor mu? Mara basarak motoru altryor mu? Arabay birinci vitese alyor mu? Kalk iaretini veriyor mu? Kalk yaparken el frenini brakyor mu? Hayr

Kontrol listesinde gzlenen davranlarn varl veya yokluu yapar eder eklindeki kelimelerle, ya da evet hayr eklinde ifade edilir. 2007 KPSS: Bir lme aracnn zelliklerinden bazlar unlardr: Bir iin yaplmas srasnda nelerin, hangi srada ve nasl yaplacan gstermesi nedeniyle retim amal da kullanlabilir. Gzlenecek davranlarn varln veya yokluu-nu gsterme olana tanr. Performans oluturan davranlardan ne kadarna sahip olunduunu belirlemeyi kolaylatrr. Performansn en nemli ve gzlenebilir yanlarn kapsar. Performans oluturan davranlarn her birine ne dzeyde sahip olunduu hakknda bilgi veremez. Bu lme arac aadakilerden hangisidir? A) Dereceleme lei D) Anket B) Kontrol listesi C) Tutum lei E) Puanlama ynergesi (rubrik)

ALTERNATF DEERLENDRME ARALARI

1-TANILAYICI DALLANMI AA (TDA): Geleneksel doru yanl testlerinin
gelitirilmi biimidir. Geleneksel D/Y testlerinde her bir D/Y nermesi birbirinden bamszdr ve tek bana ele alnp deerlendirilir. Oysa TDA tekniinde her bir D/Y karar bir sonraki d/y kararn etkileyen belirleyen sonular ierir. TDA ile rencilerin bilisel yaplarndaki yanl renmeler ortaya kartlarak retme renme sreci tekrar dzenlenebilir. A ifadesi D B fadesi D D fadesi D 1 Y 2 3 D Y E fadesi Y 4 D 5 D F fadesi Y 6 D 7 Y C fadesi Y G fadesi Y 8

65

ekilde grld gibi her renciye A ifadesi sunulur. Bu ifadeye ilikin rencinin karar yanl olduu ynnde ise (Y) c ifadesi ile; doru(D) olduu ynnde ise A ifadesi ile ilintili B fadesi ile karlar. TDANIN Avantajlar: a_rencilerin yanl renmelerini , zihinlerindeki yanl balantlar ortaya karmada olduka etkilidir. b- renciler yanl bir karar verdiinde ve bunu farkna vardnda geri dnebilir. Bylece soruyu tekrar cevaplayabilir. ,c- Kat kalem ile yaplabildii gibi bilgisayar ortamnda da elenceli bir ekilde ullanlabilir. d- retmen renciler cevaplar verirken hangi kararlardan vazgetiklerini , hangi sorulara ne dediklerini tepsi edebilir. TDA NIN Snrllklar: -Hazrlanmas tecrbe ister ve zaman alcdr. -Kalsik doru- yanl testleri gibi rencilerin tahminle cevap verme olasl vardr. Fakat sorular birbiyleriyle ilikili olduundan ans baars klasik doru yanl testlerine gre dktr. -Bu teknik ile st dzey becerilerin llmesi zordur.

2-YAPILANDIRILMI GRD: renci yeni ald bilgiyi anlamlandrmal, var olan bilgilerle
ilikilendirmeli ve bu ekilde renmeye yneltilmelidir. Yaplandrlm grid rencilerin bilgileri ne ekilde ilikilendirdiini yani rencilerin anlaml renmelerini lmeyi amalayan bir tekniktir. rencilerin kavram yanlglarn, bilisel yaplarndaki eksikli ve aksaklklarn ortay karmas asndan yaplandrlm grid son zamanlarda ne kan bir yntemdir. zellikleri: Yaplandrlm Grid tekniinde rencinin seviyesine ve yana uygun olarak 9,12 veya 16 kurucuktan oluan bir tablo hazrlanr. 1 D/Y 4 YAZILI 5 PORTFOLYO 2 TDA 6 SZL 3 RUBRK

7 OKTAN SEMEL TEST

8 KELME LKLENDRME TEST

9 ELETRME

Yaplandrlm Grid Tekniinin Avantajlar: Bu teknikle rencilerin hem grsel hem de szel dnebilmesi salanr. Yaplandrlm gridler de kurucuklarn iine kelimeler resimler , tanmlar, formller vb. konulabilir. Bu teknikte ans baars veya tahminle cevaplama olasl hemen hemen yoktur.rencilerin yanl kutucuklar semesi ; rencilerin yanl veya eksik renmelerinin varln ortaya kararak

66

rencilerde var olan bilisel aksaklklar gsterir.Yaplandrlm grid tekniinin uygulanmas ok az bir zamanda da mmkndr. Yaplandrlm Grid Tekniinin Snrllklar: Yaplandrlm Grid teknii balangta retmenlere hazrlanmas asndan zor ve zahmetli gelebilir. yi bir yaplandrlm grid hazrlkl ve alannda yeterli olan retmenler tarafndan hazrlanabilir. Bu nedenle retmenlerin bu teknii iyi hazrlanm ve sk bir alma ile kullanmas gerekir.

3-VEE DYAGRAMI: Gowin ve Novak tarafndan 1977 ylnda anlaml renme teorisine dayal
olarak gelitirilen vee diyagram, kavramlarn oluumunda , kavramlar aras iliki kurmaya yardmc olur. Vee diyagram ile renci problemi tanmlayabilir , bu problemin zmnde ve aratrmalarda gerekli olan kavramlar bilir ve verileri toplayp bu verileri kullanabilir. Vee diyagram gerekli bilgiyi elde etmeye , bilginin yapsn ve bilgiler aras ilikileri renmeye yardmc olur. Vee diyagram fen alanndaki laboratuar almalarnda amac netletirmek ve rencilere yol gstermek iin kullanlr. Problemlerin zmnde kullanld iin fen alan dndaki dier tm alanlarda da kullanlabilir. Laboratuarda kullanldnda, rencilerin deneylerindeki teorik bilgileri ile uygulamadaki ilikileri kurmada olduka etkilidir. Bylece uygulama ile rencinin psikomotor davranlarnn gelimesinin yannda , rencinin aklnda bilginin yaplandrlmas da salanr. Vee diyagramlar, renciye laboratuar almas ncesi hazrlk yapmas, teorik bilgi ile uygulama arasnda iliki kurmasn salad iin lme ve deerlendirme iin kullanm olduka iyidir. Vee diyagramlar da uygulamada rencinin ne grdn ve bunun nasl yorumlandn gstererek deerlendirme amal kullanlr.

Hazrlanmas: 1- Kaln izgilerle ve byk bir V ekli izilir. 2- izilen ekli bir tarafna Kavramsal Ksm dier ksmna yntemsel Ksm yazlr. 3- V eklinin ortasndaki bo blme odak sorusu yazlr. 4- eklin u ksmna ara gereler yazlr. 5- Kavramsal ksma genelde teoriler , ilkeler, kavramlar yazlr. 6- Yntemsel ksma ise deneysel iddialar , bilgi iddialar , deney sonucu elde edilen lmler, kaytlar , veri dnmleri yazlr.

- Teori -lkeler -Kavramlar

Odak sorusu

-Bilgi iddialar -Deneysel Sre

Ara Gereler

67

Vee Diyagramnn Blmleri Odak Sorusu: Kavramsal ksm ile yntemsel ksm arasndaki ilikiyi sorgular. Odak sorusu kuram ile uygulama arasndaki ilikiyi gsteren geitir. Odak sorusu bir yada iki tane olabilir. Odak sorusu aratrmadaki olaylar belirleyen , nemli ve yol gsterici kavramlar ierir. Ara ve Gereler : Deneyde kullanlacak olan , sadece deneye ait olan ara ve gerelerin liste halinde yazld blmdr. Kavramlar: deney ile ilgili gereken kavramlarn deneyden nce yazld, renciye uygulamada yardmc olan blmdr. Deneysel iddialar ve Bilgi iddialar: Odak sorularn cevab olan bilgi iddialar, aratrmaya yn veren blmdr. Bilgi iddialar, kavramsal ve yntemsel ksm ile tutarl olmaldr. Deneyle ilgili olan yani uygulamaya ynelik olanlar ise deneysel iddialar oluturur. Veri dnmleri: Kullanlacak olan kaytlarn, uygulamann daha baarl ve geerli sonular vermesi iin deneyden nce kendi aralarnda dntrlmesidir. Bylece renciler odak sorusunu daha rahat ve kolay bir ekilde anlar ve bu soruya cevap verebilir. lmler ve Sonular: Uygulama snavnda gzlenen sonularn kaydedildii blmdr. Vee diyagramnn avantajlar: Bilginin nasl kullanlp nasl yaplandrlacan gsterir. Ve anlaml renmeyi salar. Deney ncesi hazrlk yapmay salar ve zamandan kazandrr. lme ve deerlendirme amacyla kullanlr. rencilerin bilgiler aras iliki kurmasn salayarak st dzey becerilerinin gelimesine katkda bulunur. Bilginin zmsenmesini ve bilgiyi anlamlandrmay renciye retir

Vee diyagramnn Snrllklar: Yanl kullanm, yanl yorumlara ve retimin skc hale gelmesine sebep olur ve retimin ilk kademlerinde kullanm zordur.

4-POSTERLER: Bir projeyi, bir konuyu, bir sistemi resimler ile zenginletirilmi ekilde daha nceden o konu, proje yada sistem ile ilgisi olmayan bireylere ana hatlaryla tantc nitelikte olan grafiklere poster denir. Posterler, bir aratrmann sunulduu aralar olduundan okuyucularn dikkatini ekecek ekilde ve anlatlmak istenen konuyu net ve ak anlatabilecek ekilde hazrlanmaldr. Posterler hazrlanrken aadaki hususlara dikkat edilmelidir: 1. Hazrlanacak posterlerin genilii 60-70 cm , ykseklii 90-100 cm olmaldr.

2. Poster; giri, amalar, bulgular ve sonular eklinde ksmlara ayrlmaldr ve ksmlara aras ilikiler vurgulanmaldr. 3. Hazrlana posterin yaz bykl en az 1 metreden okunabilecek ekilde olmaldr.

4. Posterdeki yazlar, resimler, ekiller, grafikler hem posteri bir btn olarak ifade etmeli hem de aralarndaki renk uyumu doru ve dikkat ekici olmaldr. 5. Poster, okuyucuya en iyi ekilde sunulmaldr.

68

Posterler lme ve deerlendirme arac olarak kullanlrsa baz kriterlere gre deerlendirildiinde rencilerin aratrma yapma becerilerinin ve st dzey davranlarnn gelimesine yardmc olur. rencinin performansnn deerlendirildii posterin son hali yan hazrlana son rn renci baar dzeyini belirlemede ok etkilidir. retmenler , hazrlanan posteri dikkatlice inceleyerek her renciye annda dnt vermeli ve dikkatlice posterin en iyi ekilde hazrlanmasn salamaldr. 5-KELME LKLENDRME TEST (KT): rencinin bilisel yapsn ve bu yapdaki kavramlar arasndaki balar, yani bilgi an gzler nne serebilen , uzun dnemli hafzadaki kavramlar arasndaki ilikilerin yeterli olup olmadn tespit edebilmemize yarayan tekniklerden birisi kelime ilikilendirme testidir. renci bu teknikte belli bir sre ierisinde (ounlukla 30 Saniye) herhangi bir konu ile ilgili verilen bir anahtar kavramn artrd kelimelere cevap olarak verir.rencinin uzun dnemli hafzasndan herhangi bir anahtar kavrama verdii sral cevabn bilisel yapdaki kavramlar arasnda balantlar ortaya koyduu ve anlamsal yaknl gsterdii farz edilir. Anlamsal yaknlk ve anlamsal mesafe etkisine gre , anlamsal bellekte iki kavram birbirine mesafe asndan ne kadar yakn ise o kadar sk ilikidedir ve hatrlama esnasnda da zihinsel aratrma daha abuk olacandan her iki kavramla ilgili cevap daha hzl olacaktr. Avantajlar: Hem lme ve deerlendirme hem de tan amal kullanlabilen KTin en byk avantaj hazrlanmasnn kolay olmas ve 5 dakikalk bir zaman diliminde uygulanabilir. Ayrca bireysel uygulanabilecei gibi byk gruplara da kolaylkla uygulanabilir. Tm derslerde kullanlabilme esneklii de vardr. rencinin bilisel yapsndaki kavramlar arasnda var olan ilikileri ortaya koymay, rencinin ne bildii ve ne rendii arasndaki fark grmemizi salar. Snrllklar: st dzey dnme becerilerinin llmesinde zayf kalabilir.

69

LME SONULARI ZERNDE STATSTKSEL LEMLER

lme sonularna bakarak, grup hakknda ya da eitim sistemi hakknda baz kararlar verebilmek iin lme sonular zerinde istatistiksel ilemlerin yaplmas gerekmektedir. Ancak istatistiksel ilemlerin yaplabilmesi iin ncelikle n uygulamalarn yaplmas gerekir. Yani bilgilerin istatistiksel yolla zmleme aamas iki ana uygulamadan oluur.

A) N UYGULAMALAR: lme sonular ilk elde edildiklerinde ham

puan halinde dzensizdirler. Bu puanlarn dzenlenmesinde en basit yol ncelikle puanlarn BYKLK SIRASINA konulmasdr. Sralama bykten ke veya kkten bye doru yaplabilir. Test puanlar zerinde yaplmas gereken n uygulamalar genel olarak temel nokta zerinde toplanmaktadr. 1. Puanlarn bykten ke doru sralanmas, 2. Puanlarn frekanslarnn belirlenmesi, 3. Puan grafiklerinin izimi, RNEK: Bir snavdan 12 rencinin ald notlar yle olsun : 82, 77, 95, 62, 68, 38, 62, 45, 100, 62, 100, 68 Bu ekliyle bu notlar hakknda yorum yapmak olduka zordur. O nedenle bunlar sralamak gerekir. Sralanm puanlar ise yledir: 38, 45, 62, 62, 62, 68, 68, 77, 82, 95, 100, 100 Bu haliyle bu snavdan alnan en yksek notun 100 en dk notun da 38 olduu sylenebilir. FREKANS DAILIMI: Frekans dalm test puanlarnn nasl bir dalm gsterdiini ve HER PUANIN KA KEZ TEKRARLANDIINI GSTERR. Frekans dalmnn en basit biiminde puanlar bykten ke doru sralanr ve her puan alan renci says ( frekans: f) onun karsna yazlr. RNEK: Yukarda verilen puanlarn frekans tablosunu oluturacak olursak: PUAN . . . . . . . . 38 45 62 68 77 82 95 100 FREKANS 1 1 3 2 1 1 1 2

70

RNEK:
12 10 8

FREKANS

6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14 16

PUAN

TOPLAM FREKANS KATIR?

PUAN 2 4 6 8 10 12 14 16

FREKANS 2 2 3 4 7 10 8 + 2

Bu grafie gre kii says katr? Frekans: Her puandan ka tane alndn gsteren say. yleyse toplam frekans kii saysna eittir

TOPLAM FREKANS =

38

B) STATSTKSEL LEMLER:

n uygulamalar ile formatlanm

renci puanlar zerinde baz istatistiksel ilemlerin yaplmas gerekir. Bunun iin retmenlerin kullanabilecei genel olarak iki istatistik yntemi bulunmaktadr. Bu yntemler:

1) MERKEZ ELM LLER (Vasat lleri, Merkeze Ylma lleri) 2) MERKEZ DAILIM LLER (Merkezi Deiim lleri)

71

1) MERKEZ ELM LLER (Vasat lleri, Merkeze Ylma lleri) Merkeze ylma lleri puanlarn nerelerde toplandn ak ve kesin olarak ortaya karmada kullanlr. Puan dalmnda verilerin hangi puan etrafnda topland hakknda bilgi veren ve grubunu zetleyen deerlerdir. Merkeze YIILMA LLER MOD (Tepedeer), MEDYAN (Ortanca), ARTMETK ORTALAMALARDIR. A) ARTMETK ORTALAMA: Bir testin aritmetik ortalamas, teste giren rencilerin alm olduklar puanlarn toplamnn testi alan renci saysna blnmesiyle bulunur. Vasat lleri arasnda en istikrarl alan ARTMETK ortalamadr. ORTANCA ve MOD zerinde dalmdaki herhangi bir puann etkisi az iken, ARTMETK ORTALAMADA her bir puan sonu zerinde etkilidir. hesaplanr: Teste giren rencilerin Puan Toplam

le gsterilir. yle

x =
Teste giren renci says

RNEK: Bir snfta 10 renci olsun. rencilerin fizik dersinden aldklar puan srasyla 55, 70, 75, 40, 50, 45, 80, 90, 35, 60 ise bu snfn aritmetik ortalamas katr?

55+70+75+40+50+45+80+90+35+60 ARTMETK ORTALAMA= = 60 10 NEML ***Bir dalmda aritmetik ortalamann byk olmas durumunda ORTALAMA RENME DZEY ya da GRUBUN (Mutlak) BAARI DZEY YKSEKTR aklamas yaplr. Yani aritmetik ortalama arttka renme artar. RNEK:
12 10

FREKANS

8 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14 16 PUAN

Puan dalmnn aritmetik ortalamas katr? Aritmetik Ortalama=

2 2 4 2 6 3 8 4 10 7 12 10 14 8 16 2 396 10,42 = 2 2 3 4 7 10 8 2 38
72

RNEK: Matematik dersinden 20 rencinin aldklar puanlar aadaki gibidir.

X (puan) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 f 1 2 3 2 4 3 2 2 1

Tablodaki bilgilere dayanarak bu puan dalmnn aritmetik ortalamas katr? RNEK: Fizik dersinden 20 rencinin aldklar puanlarn dalm aadaki gibidir.
Puan Aral (x) 45 - 49 40 - 44 35 - 39 30 - 34 25 - 29 20 - 24 Frekans (f) 2 3 5 4 2 4

Yukardaki puan dalmnn aritmetik ortalamas katr? 2008 KPSS: Mehmet retmen, rencilerine uygulad bir test sonucunda elde ettii puanlardan baz istatistikleri hesaplamtr. Daha sonra, rencilerden birinin puann yanl yazdn fark etmi ve gerekli dzeltmeyi yaparak istatistikleri tekrar hesaplamtr. Buna gre, Mehmet retmenin dzeltmesi sonucunda aadaki istatistiklerden hangisi kesin olarak deimitir? A) Ortalama DKKAT 1 : Ders 1 2 3 4 5 B) Ortanca C) Mod D) Ranj E) Ymal frekans

AO 50 60 75 55 90

MOD 70 40 65 80 95

MEDYAN 60 50 70 70 92

SS 5 7 4 3 2

ortalamaya

baklr

ve

aritmetik

Bu tr tablolar verildii sorularda; Grubun baar dzeyinin, Grubun mutlak baar dzeyinin , rencilerin ortalama baar dzeyinin, rencilerin renme dzeyinin en dk yada yksek olduu ders hangisidir. eklinde ifadeler bulunursa aritmetik ortalamaya gre yorum yaplr.

DKKAT 2- Snftan bir rencinin puannn deimesi aritmetik ortalamay deitir.

73

AIRLIKLI ORTALAMA: Baz durumlarda puanlarn ortalamaya katklarnn farkl olmas gerekebilir. Farkl arlklar verilerek hesaplanan ortalamaya arlkl ortalama denir. rnein: lisede baar notu hesaplama da arlkl ortalama kullanlr. Her bir dersin notu, haftalk ders saati ile arplarak bu arpmlarn sonular toplanr ve ders saati toplamna blnr. PuanKredi Arlkl Ortalama = Toplam kredi RNEK: Bir ilkretim rencisinin ald notlar ve derslerin kredileri aadaki gibidir. DERS Matematik Trke Fen Bilgisi Beden E. Yabanc Dil KRED 4 4 3 2 2 NOT 3 5 4 5 3 Bu rencinin arlkl ortalamas katr?

Arlkl Ortalama=

4 3 4 5 3 4 2 5 2 3 60 = =4 15 15

B) ORTANCA (MEDYAN): Byklk srasna gre dzenlenmi puanlar dizisinin tam ortasna den puana ortanca (medyan) denir. lmlerin yars bu deerin stnde dier yars da altnda yer alr. lm sonularnn saysnn tek olmas, ift olmas ortancann hesaplanma yntemini deitirir. * Bir dizi lmde lm says (N) tek ise, RNEK: 10, 3, 12, 8, 18, 20, 9 saylarnn ORTANCA deerini bulunuz? ncelikle bu veri grubu sraya konur. 3, 8, 9, 10, 12, 12, 18, 20 10

ORTANCA
Veya yle de bulabiliriz n = 7 ise forml

n 1 7 1 ise = = 4 say bize ortancay verir. 2 2

* Bir dizi lm says (N) ift ise, lm deerleri sadan ve soldan eit oranda ayrldktan sonra ortada kalan 2 deer toplanarak ikiye blnr ve ORTANCA bulunur. RNEK: 40, 80, 45, 55, 65, 75 saylarnn ortanca deerini bulunuz? ncelikle bu veri grubu sraya konur. 40, 45,

55, 65,

75, 80

N=

55 65 = 60 ORTANCA 60'TIR. 2

74

Ortancann Baz zellikleri: * Ortanca bir dalm ortadan ikiye bldne gre, dalmda % 50. noktay gsterir. * Ortanca lm saysna eklenecek herhangi bir deerden hemen etkilenir ve deiir. * Ortanca, lm sonular dizisindeki deerleri iki eit gruba bler. C) MOD (Tepe Deer): lme sonucu elde edilen lmlerden en ok tekrarlanan deere MOD (tepe deer) denir. Yani frekans en yksek olan deerdir. Tepe deer verilerin en ok hangi puan etrafnda topland hakknda bilgi verir. Bir dalmda birden ok MOD olabilir.

RNEK: 10 kiilik bir snfn Trke dersinin snavndan ald notlar yle olsun 35, 60, 55, 100, 55, 90, 70, 55, 85, 80 Yukardaki puanlar sralarsak = 35, 55, 55, 55, 60, 70, 80, 85, 90, 100. Grld zere bu dalmn MODU 55tir. Yani frekans en yksek olan puan 55tir. Bir puan dalmnda ardk iki deer en byk ve eit frekansa sahipse, mod bu iki deerin ortalamasna eittir. RNEK: 1, 2, 3, 4, 4, 4, 4, 6, 6, 6, 6, 7, 8, 8, 9 eklinde olan bir puan dalmnn modu, en ok tekrar eden ardk iki deer olan 4 ve 6nn ortalamasna eittir. Mod =

46 5 tir. 2

Bir puan dalmnda ardk olmayan iki deer en byk ve eit frekansa sahipse, bu dalmn iki farkl modu olur. RNEK: 1, 2, 3, 5, 5, 5, 7, 8, 9, 9, 9 eklinde olan bir puan dalmnn modu frekanslara en yksek ve eit olan ve ardk olmayan 5 ve 9dur. Yani dalm ift modludur. NOT: Bir frekans dalmnda btn deerlerin frekans ayn ise bu frekans dalmnn MODU yoktur. RNEK: 11, 11, 44, 44, 6, 6, 8, 8 NOT: MOD: merkezi ylma ls olarak kaba bir istatistik olup ancak en byk frekansn hangi puanda olduunu gsterir. Byle olmakla birlikte tepe deer: ortanca ve aritmetik ortalama gibi istatistiklerle karlatrlarak frekans dalmlarnn yorumlanmasnda kullanlr.

75

2003 KPSS: Aada ayn deikenle ilgili bir lmler dizisine ilikin drt tanm verilmitir. I. En yksek frekansa sahip olan deer, II. Byklk srasna konmu lmler dizisinin tam ortasndaki deer, III. lmlerin toplamnn lm saysna blnmesiyle elde edilen deer, IV. En byk lm ile en kk lm arasndaki fark. Aadakilerden hangisinde bu tanmlara karlk gelen kavramlar doru olarak verilmitir? I A) MEDYAN B) MEDYAN C) RANJ D) MOD E) MOD II MOD RANJ STANDART S. MEDYAN MEDYAN III STANDART S. ARTMETK O. ARTMETK O. ARTMETK O. STANDART S. IV RANJ MEDYAN MEDYAN RANJ ARTMETK O.

NOT: Vasat llerine ilikin istatistiksel ilemlerde, sonucundan en ilevsel yararlanlan ARTMETK ORTALAMADIR. Sonra ORTANCA sonra da MODtur. ORTALAMA, ORTANCA VE MODUN KARILATIRILMASI Ortalama, ortanca ve mod arasnda benzerlikler olduu gibi birok farkllkta sz konusudur. a) Ortalama; ortanca ve moda gre daha ok bilgiye dayanr. nk ortalama hesaplanrken gzlenen lmlerin tm ileme katlr. lmlerin tmnn ileme katlmas ortalamay dier vasat llerinden daha istikrarl ve daha gvenilir yapar. b) Ortalama, vasat ls olmann dnda baka matematiksel ilemler iinde uygundur. c) Ortalamann deeri lmlerin deerine baldr. Ayrca ortanca bir puan dalmndaki u deerlerden etkilenmez. rnein 2,5,7 olan bir dalmda ortanca 5 tir. Eer Bu dalm 2,5,100 olsayd ortanca yine 5 olurdu. 2007 / KPSS 5A snfndaki rencilerin 25 soruluk matematik testinden aldklar puanlar gruplanarak aadaki frekans grafiinde gsterilmitir.
Frekans 8 7 6 5 4 3 2 1 0

1-5

6-10

11-15 16-20 21-25

Puan

76

1. 5A snfnn mevcudu katr? A) 5 B) 7 C) 8 D) 20 E) 25

2. 5A snfnn matematik testi puanlarnn aritmetik ortalamas katr? A) 5,7 B) 7,4 C) 14,5 D) 18,6 E) 20

3. 5A snfnn matematik testi puanlarn tepe deeri (mod) katr? A) 5 B) 7 C) 8 D) 18 E) 25

2009 KPSS SORUSU: Bir corafya retmeni 100 soruluk bir baar testi uygulam ve test puanlarnn ortalamasn 75, ortancasn 80, tepe deerini (mod) 90, standart sapmasn 8 ve ranjn 90 bulmutur. rencilerin dersten geebilmeleri iin en az 65 puan almalar gerekmektedir. Test puanlarna ilikin istatistiklere ve deerlendirme ltne dayanarak bu dalm iin aadakiyorumlardan hangisi yaplamaz? A) lmlerin yzde elliden fazlas ortalamadan byktr. B) Merkez eilim ls olarak ortancadan yararlanlmaldr. C) Snfn byk ounluu geer not alr. D) Tepe deeri, gzlenen en byk deerdir. E) Ortalamay arptan u deer(ler) bulunmaktadr

2) MERKEZ DAILIM (DEM) LLER Merkezi dalm lleri verilerin ylma gsterilen noktadan ne kadar uzakta olduklarn, nasl bir dalm gsterdiklerini belirten istatistikleridir. Bir grubu belirli bir zellii ynnden yeterince tanyabilmek ve gruplar arasnda ok ynl karlatrmalar yapabilmek iin merkezi eilim lleri yeterli deildir. Bu durumda merkezi dalm llerine gereksinim duyulur. Balca dalm lleri unlardr: A) Ranj (Puan Genilii) B) Standart Sapma (Kayma) C) eyrek sapma A) RANJ (Puan Genilii): Bir dalmda en yksek puan ile en dk puan arasndaki farktr. Ranj; bir veri grubunun hangi aralkta deikenlik gsterdiini belirten istatistiktir. Ranj, puan dalmlar hakknda kaba bilgi verir. RNEK: Puanlar 90, 85, 75, 70, 55, 40 olan bir dizi dnelim. Bu dizinin ranj: 90 40 =

50 dir

Ranj deeri dikkate alnarak yaplabilecek yorumlar yzeysel olmakla birlikte sadece ranj deeri varsa u yorumlar yaplabilir: 1) Ranj deeri byk olan gruplarn test sonular ranj deeri kk olan gruplarn test sonularndan daha gvenilirdir.

77

2) Ranj deeri byk olan grubun heterojen olduu, bilenle bilmeyenin birbirinden ayrld, bireylerin llen zellik bakmndan farkllk gsterdii sylenebilir. 3) Ranj deeri kk olan bir grubun homojen olduu, bilenle bilmeyenin birbirinden ayrlmad, bireylerin llen zellik bakmndan benzer olduu sylenebilir. B) STANDART SAPMA (KAYMA) (SS): Standart sapma bireyin ya da grubun notlarnn aritmetik ortalamaya olan farkn (uzakln ya da yaknln) gsteren saysal deerdir. Bir dizi lmn gsterdii deiimin en gvenilir ls standart sapmadr. Standart sapma istatistikte en ok kullanlan ldr. Gruplandrlm verilerde standart sapma yle hesaplanr: Dalmn aritmetik ortalamas bulunur = (

X)

Her lmn aritmetik ortalamadan fark alnr = (Xi- X ) Farklarn kareleri alnr ve toplanr = (

X )

Bulduumuz toplam elaman saysna yani ( N 1 ) e bleriz kan sonucun karekkn alrz. Bu aklamay formlle u ekilde gsteririz = S =

( xi x)
N 1

Standart kaymann almas gereken deer her bir istatistiksel hesaplamada deikenlik gstermektedir. Kesin olarak standart kayma u sayda olmaldr eklinde bir ey sylenemez. Standart sapma normal dalm zerinde aritmetik ortalamaya . ( X ) gre olan -3 ve +3 arasnda yer alan dalma gre u ekilde gsterilir:

-3

-2

-1

+1

+2

+3

Bir dalmda aritmetik ortalama ( gsterilir:

X ) 60, standart sapma 3 ise dalm dorusu u ekilde

-3 51

-2 54

-1 57

0 60

+1 63

+2 66

+3 69

Standart Sapmaya Dayanarak u Yorumu Yapabiliriz: Standart sapma KKSE; Grup baars yksektir.

78

Grup homojen bir yapya sahiptir. rencilerin renme dzeyleri birbirine yakndr. renciler arasnda farkllama azdr. Testin ayrt edicilii der. Testin gvenirlii der. Standart sapma kkse ranjda kktr.

Standart sapma BYKSE; Grup baars dktr. Grup heterojen bir yapya sahiptir. rencilerin renme dzeyleri birbirinden uzaktr. renciler arasnda farkllama fazladr. Testin ayrt edicilii ykselir. Testin gvenirlii artar. Standart sapma byrse ranjda byr.

Dikkat :Bu tr tablolarn verildii sorularda, Ders 1 2 3 4 5 RNEK: TESTLER A) B) C) D) E) I II III IV V ARTMETK ORT. 65 35 40 40 60 AO 50 60 75 55 90 MOD 70 40 65 80 95 MEDYAN 60 50 70 70 92 SS 12 3 5 10 7

renciler arasnda farkllamann en fazla/en az, rencilerin farkl, renme dzeylerinin benzer

Grubun homojen / heterojen olduu ders hangisidir eklinde sorulursa standart sapmaya baklr.

MOD 75 55 40 25 40

ORTANCA 70 40 40 30 45

S. SAPMA 7 6 8 9 16

Yukardaki tabloya gre renciler arasnda farkllama en ok hangi testtedir?

zm: Standart sapmas byk olan dalmda bireyler aras farkllamada byktr. Standart sapma bydke benzerlik azalr. Dolaysyla farkllamann en ok olduu test standart sapmann en yksek olduu 5. testtir. Doru cevap E kkdr.

79

RNEK: DERSLER TRKE MATEMATK CORAFYA FZK KMYA

X
70 71 70 80 75

S.S 3 4 4 5 4

Hangi derste ortalama renme dzeyi en yksektir? Hangi derste ortalama renme dzeyi en dktr? ZM: a) Ortalama renme dzeyinin yksek olmasn gsteren en nemli gsterge ARTMETK ORTALAMANIN yksek olmasdr. Ancak aritmetik ortalamalar ETSE o zaman standart sapmas en kk olan derste ortalama renme dzeyi en yksektir. Buna gre aritmetik ortalamann en yksek olduu fizik dersinde ORTALAMA RENME dzeyi en yksektir. b) Aritmetik ortalamas en dk olan derste ortalama renme dzeyi en dktr. Ancak yukardaki gibi aritmetik ortalamalar birbirine eitse bu durumda standart sapmas byk olan dersin ortalama renme dzeyi en dktr. Dolaysyla CORAFYA dersinde ortalama renme dzeyi en dktr. 2008 KPSS: Bir grup renciye uygulanan dnem sonu snavlarna ilikin istatistikler tablodaki gibidir.

DERSLER Kimya Tarih Trke Fizik Felsefe

Soru says 20 40 30 50 40

Aritmetik ortalama 8 30 15 30 14

Medyan 6 35 18 30 10

Mod 4 39 23 30 7

Standart sapma 4 7 6 11 9

rencilerin en baarl olduu ders hangisidir? A) Kimya B) Tarih C) Trke D) Fizik E) Felsefe

80

2009 KPSS SORUSU: 58. 60. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. 10 soruluk bir snava ait renci yantlar aadaki tabloda verilmitir. Her soruda doru yanta 1, yanl yanta 0 puan verilmitir. Yantlanmayan soru bulunmamaktadr. SORULAR

A B C D E F G H I J

1 1 1 0 1 0 1 1 1 1 0

2 1 1 1 1 0 1 1 1 1 0

3 1 0 0 1 1 0 0 0 1 0

4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

5 0 1 1 1 0 1 1 1 0 0

6 1 1 1 0 0 1 1 1 0 1

7 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

8 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1

9 1 0 1 1 1 1 0 0 0 0

10 0 1 1 0 0 1 0 1 1 0

RENCLER

2009 KPSS SORUSU: rencilerin bu snavdan aldklar puanlarn ranj katr? A)3 B)5 C)6 D)9

E)10

2009 KPSS SORUSU: Hangi sorular llen zellikler asndan rencilerin bireysel farkllklarn ortaya karmada hi etkili olmamtr? A) Yalnz 4. soru D) 4. ve 7. sorular B) Yalnz 7. soru E) 4., 7. ve 8. sorular C) Yalnz 8. soru

2009 KPSS SORUSU: Bu snavdaki test puanlarnn frekans dalm yaklak olarak aadakilerden hangisinde verilmitir? A) Frekans B) Frekans C ) Frekans

Puan D) Frekans E) Frekans

Puan

Puan

Puan

Puan

81

C) EYREK SAPMA eyrek sapma birinci ve nc eyrein farknn yarsdr ve q ile gsterilir.Bri yaylma ls olan eyrek sapma, merkezi eilim ls olarak ortancann kullanld durumlarda kullanlr.

Q=

Q3 -Q1 Y -Y veya Q= 75 25 2 2
Q3 Y75

Q1 Y25

Q2

%25

%25

rnek: Birinci eyrei 20, nc eyrei 40 olan bir dalmn eyrek sapmas katr? zm:

Q=

Q3 -Q1 2

Q=

40-20 10 dur. 2

Not:Uygulanm olan bir snavda puanlar ar ulara yaylmsa yaylma ls olarak eyrek sapma kullanlr.

MADDE STATSTKLER (MADDE ANALZ)

Madde analiziyle u soru cevaplandrlmaya allr: 1) Maddenin glk derecesi nedir? 2) Madde iyi renci ile zayf renciyi birbirinden ayrt edebiliyor mu? 3) Maddelerin eldiricileri iyi alyor mu?

MADDE GLK NDEKS (DERECES) Bir testte herhangi her maddeye verilen doru cevaplar saysnn o maddeyi cevaplayanlarn tamamna oran sorunun glk derecesini gsterir. Bunu yle gsteririz: Maddenin Glk ndeksi (PJ) = J maddesine doru cevap veren renci says Testi alan cevaplayclarn tamam

82

RNEK: Bir testin 15. maddesine 40 renci doru 10 rencide yanl cevap vermi ise bu maddenin glk indeksi

40 0,80 olur. 50

Madde glk indeksi maddeyi doru cevaplayanlarn saysna gre 0 ile 1 arasnda deer alr. Madde glk indeksi maddenin kolaylnn bir lsdr. Maddeyi doru cevaplayanlarn says arttka madde kolaylaacandan PJ deeri 1e yaklaacak ve madde zorlatka da PJ deeri 0a yaklaacaktr. MADDE GLK NDEKS zellikle byk gruplarda (100-200 cevaplaycnn olduu durumlarda) retmenler tarafndan karmak istatistiksel hesaplamalar gerektirmeyen basit madde analizi yntemiyle de bulunabilir. Madde analizi ynteminde izlenecek yol yledir: 1) renci cevaplar puanlandrlr. 2) Test puanlarna gre renci cevap ktlar en yksek puandan en dk puana doru sralanr. 3) Sralanm ktlardan en yksek ve en dk puan alan % 27lik grupta yer alan katlar seilerek st ve alt gruplar oluturulur. Geride kalan dier ktlar (% 46) analiz dnda tutulur. 4) Testte bulunan btn sorular iin aadaki tablo hazrlanr: SORU NO A N (A) N (Aa) N (A) SEENEKLER B n (B) n (Ba) n (B) C n (C) n (Ca) n (C) D n (D) n (Da) n (D) n () n (a) N TOPLAM

ST GRUP ALT GRUP TOPLAM

5) rencilerin verdikleri cevaplara gre madde zelliklerinden glk indeksi aadaki forml ile hesaplanr. FORML = n(d)+n(da) P.j N PJ

zellikleri

hesaplanr.

Madde

= J maddesinin glk indeksi

n (d) = Maddeyi st grupta doru cevaplayanlarn says n (da) = Maddeyi alt grupta doru cevaplayanlarn says N = st ve Alt gruptaki toplam renci says

Bulunan deer 0 ile 1 arasnda bir deer olur. kan sonuca gre madde glk indeksi ile ilgili u yorumlar yaplabilir: 0,00 ile 0,40 arasnda bulunan maddeler ZOR 0,41 ile 0,60 arasnda bulunan maddeler ORTA GLKTE MADDELER 0,61 ve 1,00 arasnda bulunan maddeler KOLAY MADDELER

83

Grld zere indeksin 1e yakn kmas kolay bir soru olduunu; 0a yakn kmas zor bir soru olduunu gsterir. Sorularn ORTA glkte olmas ise gvenirlii artrc rol oynar. RNEK: Aadaki tabloda numaralanm 5 sorunun doru cevaplanma yzdeleri verilmitir. (PJ) Bu deerlere bakarak yaplan yorumlardan hangisi dorudur?

SORU 1 2 3 4 5 RNEK: 1. SORU ST GRUP ALT GRUP

PJ 0,34 0,44 0,82 0,23 0,85

A) En zor soru 5. sorudur B) 4. soru rencilere en kolay gelen sorudur. C) 3. Soru orta glkte bir sorudur. D) 4. Soru ok zor bir sorudur ve rencilere zor gelmitir. E) rencilere en kolay gelen soru 3. sorudur

A 20

*B 59

C 11

D 10

TOPLAM 100

11

12

39

38

100

Verilen sorunun glk indeksi katr? A) 0,36 B) 0,45 C) O,59 D) 0,68 E) 0,71

n + na 59+12 71 P = = = = 0,3555 ~ 0,36... N 100+100 200

ZOR BR SORUDUR.

RNEK: 200 kiilik bir gruba uygulanan 10 maddelik bir genel yetenek testinde st grupta ve alt grupta 100er kii bulunmaktadr. Test 5 seeneklidir. Ve 1. madde iin alt ve st gruplardaki seenek dalmlar aada verilmitir.

1. SORU ST GRUP ALT

A %3

B % 20

C % 11

D % 54

E % 12

% 13

% 20

% 21

% 34

% 12

DORU SEENEK D dir. Yukardaki durumda madde glk indeksi ne olacaktr?

84

(PJ) MADDE GLK NDEKS =

n(d)+ n(da) = N

54+34 = 200

88 = 0,44 200 bu

0,41 ve 0,60 arasnda bulunan maddeler ORTA GLKTEK MADDELER olduu iin maddenin ORTA GLKTE BR MADDE OLDUU yorumu yaplr.

MADDE AYIRICILIK GC NDEKS (Ayrt Etme Gc) (rj) Bir sorunun ayrclk gc bilen ile bilmeyeni veya baarl rencilerle baarsz rencileri ayrt etme kudretini ifade eder. Bir baka deyile maddelerin ancak iyi renciler tarafndan cevaplandrlabilecei, konuya hakim olmayanlarn bilemeyecekleri nitelikte olmas zelliidir. Maddelerin ayrc gcn hesaplamada kullanlan forml yledir : st Grupta Soruyu Doru Cevaplayan renci Says Maddenin Ayrc Gc = Alt ya da st Gruptan herhangi birisinin eleman says Alt Grupta Soruyu Doru Cevaplayan renci Says

Madde yeteri kadar ayrc ise test puan yksek olanlarn maddeyi doru cevaplamalar, test puan dk olanlarn ise yanl cevaplamalar beklenir. yleyse gvenilir bir test ayrcl yksek maddelerden oluan bir testtir. Maddenin ayrclk gc deeri -1 ve +1 arasnda deer alr. Baar testlerinde maddelerin ayrc gc aadaki kriterlere gre deerlendirilir.

Maddenin Ayrc Gc 0,19 ve daha kk deerler negatif deerler 0,20 ve 0,29 arasnda 0,30 ve 0,39 arasnda bulunanlar 0,40 ve 1.00 arasnda bulunanlar

Maddenin Deerlendirilmesi Amaca hizmet etmeyen ok zayf madde, testten karlmal Dzeltilmeli ve gelitirilmeli. Olduka iyi alan ama yine de gelitirilebilir. ok iyi alan

Maddelerin ayrt etme gc ile ilgili olarak u yorumlar yaplabilir: a) Balca amac iyi renciler ile zayf rencileri birbirinden ayrt etmek olan bir baar testindeki her bir maddenin mmkn olduunca yksek ayrt etme gcne sahip olmas gerekir. Yani 1e yakn olmas gerekir. b) Ayrt etme gcnn yksek olmas iin, bir maddeyi st grupta doru cevaplayanlarn says alt grupta ayn maddeye doru cevap verenlerin saysndan fazla olmaldr. Bu anlamda btn rencilerin doru yada yanl cevaplandrd bir maddenin ayrt etme gc yoktur.

85

c) Ayrclk gcnn bykl testin kullanl amacna, o testi alan grubun llen deiken bakmndan homojen yada heterojen oluuna gre deiir.

RNEK: MADDE NO ST GRUP ALT GRUP A * 15 5 5 10 3 5 2 5 0 0 B C D CEVAPSIZ TOPLAM N 25 25

Yukardaki sorunun ayrclk gc ile ilgili ne sylenebilir?

rj=

15 5 10 = 0,40 SORU BLEN RENCLER ile BLMEYEN RENCY 25 25

AYIRMADA YETERLDR... (OK Y ALIAN)

2003 KPSS: Aadaki tabloda numaralanm be sorunun doru cevaplanma yzdeleri (pj) deeri ile ayrt edicilik deerleri (rj) verilmitir. SORU 1 2 3 4 5 Pj 0,35 0,40 0,80 0,25 0,85 rj 0,60 -0,35 0,10 0,15 0,50

SORU 1: Eer dzeltilemiyorsa yukardaki sorulardan hangisi, testten mutlaka karlmaldr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

zm: Bir maddenin ayrt edicilii bilenle bilmeyeni birbirinden ayrt etmesidir. Yani zayf renci ile iyi renciyi ayrabilmesidir. Ayrt etme indeksi -1 ile +1 arasnda deiir. Bir maddenin ayrt etme indeksi 0,19 ve daha kk ise, ok zayf ve dzeltilemiyor ise testten karlmaldr. Buna gre negatif bir ayrt edicilie sahip olan 2 . MADDE testten karlmaldr.

Soru 2: Bavuran kiinin ok, seilecek kiinin az olduu bir snavda kullanlacak sorularn ou glk ve ayrt edicilik bakmndan yukardaki sorulardan hangisine benzer olmaldr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

86

zm: Byle bir durumda ayrt edicilii yksek, g sorular tercih edilmelidir. 1. Soru G ve AYIRT EDC bir soru olduu iin o soru tercih edilmelidir.

Soru 3: Yukardaki sorulardan hangisi kolay ve ayrt edici bir sorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

zm: Kolay sorular glk indeksinin 0,50den byk olduu sorulardr. 3 ve 5. sorularn glk indeksleri 0,80 ve 0,85tir ve dolaysyla kolay sorulardr. Ayrt edici sorular ise 1e yakn olan sorulardr. Bu durumda testte hem kolay hem de ayrt edici olan 5. SORUDUR.

GLK NDEKS 0 0,40_0,60 +1

ZORLAIR

ORTA GLK

KOLAYLAIR

2008 KPSS: Bir testteki maddelere ilikin aadaki deerler elde edilmitir. Maddeler Madde gl Madde ayrclk gc I 0,1 0,08 II 0,15 -0,15 III 0,5 0,5 IV 0,6 0,28 V 0,9 0,43

Tabloda verilen bilgilere gre hangi maddenin gvenirlie katks en yksektir? A) I B) II C) III D) IV E) V

Yaplandrlacak bir testte bu maddeleri kullanma zorunluluu olsayd, en kkl deiikliin hangi maddede yaplmas gerekirdi? A) I B) II C) III D) IV E) V

2009 KPSS SORUSU 53 55. SORULARI AAIDAK BLGLERE GRE CEVAPLAYINIZ. Aadaki tabloda 10 soruya ait madde gl (p) ve ayrtedicilik (r) deerleri verilmitir. Soru p r 1 0,35 0,25 2 0,05 0,65 3 0,15 0,15 4 0,90 0,05 5 0,70 0,35 6 0,40 0,40 7 0,15 0,10 8 0,75 0,60 9 0,15 0,40 10 0,95 0,25

87

2009 KPSS SORUSU: Uygulama sonucunda yukardaki deerleri elde eden bir retmen, ayrtedicilii dk olan maddeleri dzeltilemedii iin testten karmak istemektedir. Bu maddelerin karlmas aadakilerden hangisine neden olur? A) Testin lt geerliinin dmesine B) Kalan maddelerin glk indeksinin dmesine C) eldiricilerin iyi almamasna D) Testin i tutarlnn dmesine E) Testin kapsam geerliinin dmesine 2009 KPSS SORUSU: Tablodaki maddelerden hangisi hem kolay hem sorudur? A) 3 B) 4 C)8 D) 9 E) 10 2009 KPSS SORUSU: Tablodaki maddelerden hangisi, testle llen olduka st dzey yeterlie sahip olan rencileri semek iin kullanlabilir? A) 1 B) 2 C) 5 D) 7 E) 10 MADDE VARYANSI (Sj2) Madde varyans bir maddeyi doru cevaplayanlarn oranyla yani madde glk indeksi ile (pj), o maddeyi cevaplayamayanlarn orannn (qi) arpmna eittir. Maddeyi doru cevaplayamayanlarn oran 1den madde glk indeksinin karlmas ile elde edilir. de ayrtedici bir

zellikler asndan

qj=1-pjdir. qj: Maddeyi doru cevaplayamayanlarn oran pj: Maddeyi doru cevaplayanlarn oran rnek: Bir maddenin glk indeksi 0,40 ise bu maddenin varyans katr? zm: qj = 1 pj qj = 1 0,40 qj = 0,60

Sj2 = pj . qj Sj2 = 0,40 . 0,60 Sj2 = 0,24tr.

rencilerin ounun maddeyi doru ya da yanl cevaplamas durumunda madde varyans 0 (sfr)a yaklar. Yani madde varyans kk ise rencilerinin verdikleri cevaplar arasndaki deiimde azdr. Eer tm renciler maddeyi doru cevaplamsa veya hibiri doru cevaplayamamsa madde varyans 0 olur. Madde varyansnn en byk deeri 0,25tir.

88

MADDENN STANDART SAPMASI(Sj) Bir maddenin Standart sapmas o maddenin varyan snn karekkne eittir.Madde varyans madde standart sapmasnn karesi olduundan madde standart sapmas iin yaplan yorumlar madde varyans iinde geerlidir. MADDE GVENRLK NDEKS (rj) Madde gvenirlik indeksi, madde ayrt edicilik gc indeksi ile maddenin standart sapmasnn arpm sonucu elde edilir. rj ile gsterilen madde gvenirlik indeksi aadaki forml ile hesaplanr. rj=rjx . Sj Sj: Maddenin standart sapmas rjx: Maddenin ayrt edicilik gc indeksi rj: Maddenin gvenirlik indeksi rnek: Standart sapmas 8, madde ayrt edicilii 0,50 olan bir maddenin gvenirlilii katr?

zm: rj = rjx . Sj

rj = 8 . 0,50

rj = 4tr.

Bir maddenin standart sapmas ya da ayrt edicilik gc arttka gvenirlik indeksi de artar.

TEST STATSTKLER (TEST ANALZ)

TESTN ORTALAMA GL Bir testin aritmetik ortalamas kullanlarak hesaplanan glk derecesi de test hakknda baz yarglara ulamamzda ipucu oluturur. Testin ortalama glk derecesi aadaki formlle hesaplanr: Testin Ortalama Gl (P) = Puanlarn Aritmetik Ortalamas Testten Alnabilecek En Yksek Puan

Hesaplanan deer hakknda u yorumlar yaplabilir: (P) = Testin Ortalama Gl 0,50den kkse: Test rencilere g gelmitir, sorular zor hazrlanm olabilir, Snfta yaplan retim yetersiz olabilir, stenilen seviyeye karlamam, zayf renciler ounlukta olabilir. (P) = Testin Ortalama Gl 0,50den byk ise: rencilerin ounluu retilen konular renmilerdir. retim yeterlidir. Test glk dzeyi bakmndan kolay sorulardan olumutur.

89

NOT: TESTTEN alnabilecek en yksek puan: her bir sorunun arlkl puannn 1 olduu bir snav iin o snavdaki soru says kadardr. Yani 10 soruluk bir testten maksimum 10, 80 soruluk bir testten maksimum 80 alnabilir.

2004 KPSS: DERSLER BYOLOJ MATEMATK TARH FZK KMYA SORU SAYILARI 10 45 14 19 12

X (Aritmetik Ortalama)
5,2 38,1 11,7 13,4 6,9

Tabloda soru saylar ve aritmetik ortalamalar verilmi dersler bulunmaktadr. Yukarda verilen derslerin hangisinde baar oran en yksektir?

ZM: Byle bir soruyu cevaplayabilmek iin testin ortalama glk derecesine bakarsak hangi derste rencilerin daha baarl olduuna karar verebiliriz.

Testin ortalama gln bulmak iin her derse ait aritmetik ortalamay, alnabilecek en yksek puana yani soru saysna bleriz.

Yukardaki rnekteki her bir dersin ortalama gl u ekilde hesaplanr:

5,2 BYOLOJ: = 0,52 10

Matematik:

38,1 = 0,85 45

11,7 TARH: = 0,83 14

13,4 FZK: = 0,70 19

6,9 KMYA : = 0,58 12

Bu sonulara gre ortalama gl en yksek olan ders yani en kolay ders MATEMATKTR. Bu yzdende rencilerin en baarl olduu ders MATEMATKTR.

90

RNEK: SINIFLAR 1 2 3 4 5 DEERLENDRME ARALII 0 100 0 20 15 0 50 0 40 SINIF ORTALAMASI 72 13,5 4,20 16 16

ZM: Tabloda 5 snfa ait yaplan lme sonularnn deerlendirme aral ve snf ortalamalar verilmitir. Yukarda verilen snflardan hangisi renmeler bakmndan dierlerine gre daha baarszdr? Snfn baarsz olmas demek testin ortalama glk dzeyi bakmndan rencilere g gelmi olmas demektir. yleyse her snf iin testlerin ortalama glk dzeylerini bulup ona gre snflarn baar durumlar hakknda yorum yapabiliriz.

1 . SINIF N ORTALAMA GLK =

72 0,72 100

2. SINIF N ORTALAMA GLK=

13,5 0,67 20
4.20 0,84 5 16 0,32 50 16 0,40 40

3. SINIF N ORTALAMA GLK= 4. SINIF N ORTALAMA GLK= 5. SINIF N ORTALAMA GLK=

Bu snflarda (P)Glk dzeyi 0,50'den byk olduu iin rencilerin ou konuyu renmilerdir ve baar yksektir yorumu yaplr.

Bu snflarda ise (P) Glk dzeyi 0,50 den kk olduu iin renciler konuyu renmemi ve rencilerin baar dzeyleri de dktr. Ancak en baarsz olan SINIF 4. SINIFTIR =0,32

2008 KPSS: Bir grup renciye uygulanan dnem sonu snavlarna ilikin istatistikler tablodaki gibidir. DERSLER Kimya Tarih Trke Fizik Felsefe Soru says 20 40 30 50 40 Aritmetik ortalama 8 30 15 30 14 Medyan 6 35 18 30 10 Mod 4 39 23 30 7 Standart sapma 4 7 6 11 9

rencilerin en baarl olduu ders hangisidir? A) Kimya B) Tarih C) Trke D) Fizik E) Felsefe

91

NOT: Bir test btn olarak analiz edilirken rencilerin bo braktklar ve cevaplamadan kandklar madde saylarna ve bu maddelerin ieriklerine de bakmak gerekir. Testteki sorularn renciler tarafndan bo braklarak cevaplandrlmamas testin gvenirlik ve geerliini byk lde drr. stelik testteki maddelerin programn hedefleri ile ilgili olaca dnlrse bo braklan sorular ile llmesi amalanan hedef davranlarda llmemi olur. Testte yer alan herhangi bir madde rencilerin te biri veya drtte biri tarafndan bo braklm ise aadaki ihtimallerden biri ya da bir ka sz konusu olabilir: Testin aklamas (ynergesi) rencinin cevaplama ilemini nasl yapacan anlalr bir ekilde ifade etmekten uzaktr. Madde kk, ne sorulduunu, sorudan ne istendiini anlatacak yeterlilikte deildir. Seenekler arasnda kesin ve tek bir doru cevap yoktur. TESTN AYIRTEDCL A) Ranja Gre Ayrtedicilik: Uygulanan testin maksad baar dzeyleri bakmndan rencileri birbirinden AYIRTETMEK ise baka bir deyile programn hedeflerini gerekletirmi renci ile gerekletirmemi renciyi tehis etmekse TESTN PUANLARINDAN HESAPLANAN DZ GENL BYK OLMALIDIR. Dizi Genilii: En yksek puan ile en dk puan arasndaki farktr yani RANJ KURAL: Ayrt edici, dolaysyla geerlii ve gvenirlii yksek bir testte hesaplanan dizi genilii o testten elde edilmesi, mmkn en yksek puann yarsna yakn olmaldr. RNEK:

Dersler Fizik Kimya Biyoloji Tarih Matematik

Ranj 50 72 38 75 58

K 110 130 80 120 100

Yukardaki tabloda 5 derse ait ranj deerleri ve soru saylar verilmitir. Snfn hangi dersteki ayrt edicilii en yksektir? A) Fizik D) Tarih B) Kimya E) Matematik C) Biyoloji

RNEK: 80 maddeden oluan biroktan semeli testte en yksek puan 65 en dk puan 45 olarak gzlenmitir. Bu test hakknda rendiimiz kurala gre ne sylenebilir? Beklenen dizi genilii (RANJ) =

80 40 civarnda olmaldr. 2

Test puanlarnn dizi genilii = 65 45 = 20

92

Hesaplanan dizi genilii beklenenden olduka dk olduu iin TESTN AYIRTEDCLK GC ZAYIFTIR yani iyi renmi renci ile iyi renmemi renciyi ayrt etme gc ZAYIFTIR. YORUM:

B) Aritmetik Ortalamaya Gre Ayrtedicilik: Testten elde edilen puanlarn aritmetik ortalamasndan yararlanlarak da zellikle testin ayrt edicilik gc hakknda bilgi sahibi olunabilir. Balca, kullanl amac: farkl baar dzeylerine gre rencileri ayrt etmek ve renme derecelerine gre rencileri sralamak olan bir testin ORTALAMA PUANI; O TESTEN ELDE EDLECEK EN YKSEK PUANIN YARISINA yakn olmaldr.

RNEK:
Dersler Fizik Kimya Biyoloji Tarih Matematik X 60 68 36 52 52 K 110 130 80 120 100

Yukardaki tabloda 5 derse ait aritmetik ortalama ve soru saylar verilmitir. Snfn hangi dersteki ayrt edicilii en yksektir? A) Fizik D) Tarih TESTN GVENRL Dalmn standart kaymas ile dizi genilii birlikte de dnlebilir. Dizi geniliinin (R) standart kaymaya (S) oran bu konuda bir fikir verebilir. KURAL: Geerlii ve gvenirlii yksek bir testin puanlarndan hesaplanan dizi genilii (R) deeri, Standart Sapma (S) deerine blndnde 4 ile 6 arasnda bir deer elde edilmelidir. ( R / S: 46) rnek: 80 maddeden oluan bir oktan semeli testte en yksek puan 65 en dk puan 45 ve testin standart sapmas 2,5 olarak hesaplanmtr. Bu rendiimiz kurala gre bu test hakknda ne sylenebilir? (R) Test puanlarnn dizi genilii = 65 45 = 20 (S) Standart sapma R / S = 20 / 2,5 = 8 YORUM: Dizi geniliinin standart sapmaya oran 4 ile 6 arasnda bir say olmad iin bu testin gvenirlii ve geerlii dktr. = 2,5 B) Kimya E) Matematik C) Biyoloji

93

DAILIMIN YORUMLANMASI
Frekans dalmlarna bal olarak bir grup hakknda iki trl yorum yaplabilir: Bunlar ARPIKLIK (Kayklk) veya Bal Deikenlik yorumlardr.

ARPIKLIK Kayklk): Bir frekans dalmnn ekline bakarak onu oluturan puanlarn dalm hakknda baz yorumlar yaplabilir. Bu yorumlar aritmetik ortalama, ortanca ve modun birbirlerine olan byklk, kklk ve eitlik durumlarna gre farkl biimde yaplr.

ARPIKLIK LS =

3.

(ORTALAMA-ORTANCA) S. SAPMA

Bu formln uygulanmas sonunda elde edilen deerlere gre testin glne ilikin olarak unlar sylenebilir: ARPIKLIK LS NEGATF SE POZTF SE 0,10 dan KKSE 0,10-0,25 aras SE 0,25 den BYK SE GRUP N TESTN GLK DZEY KOLAY ZOR HAFF ZOR ORTA GLKTE OK ZOR

NOT: Verilen forml uygulandnda elde edilen sonu sfr veya sfr civarnda karsa normal dalm erisine uyuyor demektir.

RNEK: Aritmetik ortalamas 68, ortancas 65 ve standart sapmas 13 olan bir testin arpklk deeri katr? Bu test nasl bir testtir?

ZM:

ARPIKLIK = 3.

(6865) = 13

3,3 = 0,69 13

Bu test zor sorulardan oluan, olduka zor bir testtir. Yorumu yaplabilir.

a) Normal Dalm ( Simetrik Dalm): Aritmetik ortalama, ortanca ( medyan) ve modun (tepe deer) birbirine eit olduu dalmdr. Kaykln 0 (sfr) kmas durumudur. Baar asndan normal bir snf dalmn gsterir.

94

BYLE BR GRAFK SMETRK BR DAILIM OLDUUNU GSTERR Not: Simetriklik aritmetik ortalama, ortanca ve mod'un eit olmas durumudur. Ancak cevaplar arasnda nn birbirine eit olmayp ikisinin eit olduu bir dalm var ise bu dalmda

SMETRK kabul edilebilir.

X MOD MEDYAN
b) Saa arpk Dalm (Pozitif Kayl): Mod < Ortanca < x (Aritmetik Ortalama) eklinde olduu yani aritmetik ortalamann ortancadan, ortancann moddan byk olduu dalm saa arpk yani pozitif kayl bir dalmdr. Grafikle gsterecek olursak:

MOD

MEDYAN

puan

Grafikte puanlarn ou dalmn sol tarafnda ylmtr. Byle bir dalmda u yorumlar yaplr: Pozitif kayldr. retim yetersizdir. rencilerin renme dzeyi dktr. renciler hedef davranlar kazanamamlardr. Baar dktr. Sorular ve Test zordur. c) Sola arpk Dalm (Negatif Kayl): X < ORTANCA < MOD eklinde olduu yani aritmetik ortalamann ortancadan kk, ortancann da moddan kk olduu dalm SOLA ARPIK yani NEGATF KAYILI bir dalmdr. Puanlarn yardan fazlasnn aritmetik ortalamann stnde topland sylenir. Grafikle gsterecek olursak;

95

frekans

MEDYAN

MOD

puan

Grafikte puanlarn ou sa tarafta ylmtr. Byle bir dalmda u yorumlar yaplr: Negatif kayldr. retim yeterlidir. rencilerin renme dzeyi yksektir. Baar yksektir. Sorular ve test kolaydr. Program ve retimin hedefleri gereklemitir.

d) ki ya da ok Modlu Dalm: Baar dzeyleri ok farkllk gsteren bir snfn dalm bu ekildedir. retim dnemi banda rencilerin nbilgi dzeyleri ok farkllk gsteriyorsa retim sonunda bu tr bir dalm elde edilebilir.

MOD

MOD

ORTANCA

96

BAIL DEKENLK KATSAYISI (V) Hem aritmetik ortalamay hem de standart sapmay ieren ve daha ok bilgi, veren deikenlik katsays bal deikenlik katsaysdr. Bal deikenlik katsays standart sapmann aritmetik ortalamaya blnp, yzle arplmas sonucunda elde edilen bir yzdedir. Bal deikenlik katsays aadaki forml ile hesaplanr. V =

Sx .100 X

V : Bal deikenlik katsays Sx : Standart sapma

X : Aritmetik ortalama

Normal dalm gsteren bir veri grubunda bal deikenlik katsays 20 ile 25 arasnda deiir. Bal deikenlik katsaysnn 20en daha kk olmas standart sapmann aritmetik ortalamaya gre kk olmas demektir. Standart sapmann kk olmas ise, puanlarn birbirine yakn olduu, yani puan dalmnn sivri olduunu gsterir.

Bal deikenlik katsaysnn 25ten daha byk olmas standart sapmann aritmetik ortalamaya gre byk olduu anlamna gelir. Standart sapmann byk olmas ise, puanlarn birbirinden uzak olduu, yani puan dalmnn bask olduunu gsterir.

Bal Deikenlik Katsays 26 ve yukars 20-25 19 ve aas

Puan Dalm Heterojen Normal Homojen

Dalm zellii Bask Normal Dalm Sivri

97

STANDART PUANLAR
Standart puan; gzlenen puanlarn ortalamadan olan farklarnn standart sapma cinsinden belirtilmesidir. ki farkl dersten alnan puanlarn veya farkl kategorilerden elde edilen lmlerin birbirleriyle karlatrlmas hatal olur. Karlatrmann yaplabilmesi iin Z ve T puanlarnn hesaplanmas gerekir. Bu puanlar; aratrmalarda ska karlalan u tr sorular cevaplandrma imkn salar: zerinde birden ok gzlem yaplan bir renci (birden ok test alan bir renci) ald puana gre hangi testte daha baarldr? Birden ok gzlemden aldklar puanlara gre, birok kiiden hangisi daha baarldr? Birden ok gzlemden aldklar puanlara gre birok kiinin baar sras nedir? A) Z PUANI = Z puanlarnn ortalamas sfr ( X =0) Standart sapmas (S = 1,00) kabul edilir. Herhangi bir kiinin testten alm olduu puan Z puanna dntrerek verilen bir puann ortalamann ne kadar altnda veya stnde kaldn belirleyebiliriz. Z puann hesaplayabilmek iin u formlden yararlanrz:

FORML =

Z =

XX S
Z: Z Puan X: Herhangi bir kiinin puan

X : Puanlar dalmnn ortalamas

S: Dalmn standart sapmas

98

RNEK: DERSN ADI GELM RENME LME YNTEM PROG. GEL. REHBERLK R. ALMI OLDUU PUAN 75 80 65 90 60 85

X
60 65 65 80 50 60

STANDART SAPMA 12 10 5 4 6 8

rencinin en baarl ve en baarsz olduu dersler hangileridir? zm: Byle bir yorum yapabilmek iin Z puannn hesaplanmas gerekir: Z=

XX S
75 60 1,25 12

* GELM N =

* RENME N = * LME N =

80 65 1,5 10

65 65 0 EN DK Z PUANI 5 90 80 2,5 4

* YNTEM N =

* PROG. GEL. N = * REHBERLK N =

60 50 1,6 6
85 60 3,13 EN BYK Z PUANI 8

BULUNAN Z DEERLERNDEN EN BYK DEER RENCNN EN BAARILI OLDUU DERS GSTERRKEN EN KK DEER RENCNN EN BAARISIZ OLDUU DERS GSTERR.

RNEK: Aadaki tabloda bir rencinin drt farkl baar testinden ald puanlar ile testlerin ortalamas ve standart sapmas verilmitir. 1. TEST rencinin puan Testin Ortalamas Testin Standart Sapmas = = = 60 50 10 2. TEST 63 60 1 3. TEST 67 55 12 4. TEST 90 50 40

Bu rencinin baar dzeyinin en yksek olduu test hangisidir?

99

2007 / KPSS Aadaki tabloda be dersin snavlarnn puan dalmlarna ilikin aritmetik ortalama ile standart sapmalar ve Alinin bu snavlardan elde ettii puanlar verilmitir.
Ders Matemati Trke Fizik Kimya Biyoloji Aritmetik Ortalama 50 50 50 50 50 Standart Sapma 5 8 10 15 20 Ali'nin Puan 65 65 65 65 65

Alinin snfna gre, en baarl ve en baarsz olduu dersler hangileridir? En baarl Matematik Matematik Fizik Fizik Kimya En baarsz Trke Biyoloji Kimya Biyoloji Biyoloji

A) B) C) D) E)

B) T PUANI = T standart puanlarnn aritmetik ortalamas ( X ) 50, standart sapmas 10 kabul edilir. T standart puanlarnn forml yledir. T= 50+

(X X ) .10 S

Eer nceden Z puanlar hesaplanm ise Z puanlarn T puanna dntrmek daha kolaydr. Bu durumda u forml kullanlr = T = 50 + 10. Z NOT: Z puanlarnn NEGATF (-) kmas, sfr (0) deerini almas gibi olumsuzluklardan dolay Z puan T puanna dntrlr. Sonu olarak ayn olmasna karn T puanlar pozitif deerler aldndan anlalmas ve yorumlanmas daha kolaydr. NOT: Bir rencinin birden fazla ders ierisindeki veya birden fazla renci ierisindeki baar derecesi sorulduu zaman mutlaka Z ve T puan hesaplamalarndan birisi yaplmaldr. RNEK: MAT. R. PUANI 60 50 10 FZK 70 60 20 KMYA 80 40 10

X
S

A) Matematik dersinin Z ve T puanlar katr? ZMAT =

60 50 1.00 T= 50+10.Z= TMAT= 50+10.1 = 60 10

100

B) Fizik dersinin Z ve T puanlar katr? ZFZK =

70 60 10 =0,50 T= 50+10.Z= TFZK= 50+10.0,50= 55 20 20

80 60 40 4 T= 50+10.Z = TFZK= 50+10.4= 90 10 10

C) Kimya dersinin Z ve T puanlar katr? ZKMYA =

D) EN BAARILI OLUNAN DERS HANGSDR? Z ve T puannn en yksek olduu ders olan KMYA dersi en baarl olunan derstir. 2008 KPSS: Ayn rencilere uygulanan ve bal deerlendirme yaplan iki snavla ilgili aritmetik ortalama ve standart sapma deerleri aada verilmitir. SINAV Aritmetik ortalama I II 55 60 Standart sapma 15 5 Alinin puan 70 ? Ayenin puan ? 68

Buna gre, aadaki yorumlardan hangisi kesinlikle dorudur? A) Ali birinci snavdaki sorularn hepsini doru yantlamtr. B) Ali ikinci snavdan da 70 alrsa ilk snava gre daha baarsz olmu olur. C) Birinci ve ikinci snav sonular arasndaki korelasyon yksektir. D) Ayenin ikinci snavdaki baars Alinin ilk snavndaki baarsndan daha iyidir. E) kinci snavda puanlarn ranj ilk snava gre daha byktr.

NORMAL DAILIM ERS

Normal dalm erisi, lme deerlendirme srecinde kullanlan istatistiksel ilemlerin daha net anlalmas iin kullanlan ve lmlerin normal dald varsaym dorultusunda deiik analizleryaplmasnsalar.

%68 %95 %99

101

 -1 ile +1 standart sapma blgesinde yer alan notlar, snava giren rencilerin % 68inin notlarn gsterir. -2 ile +2 standart sapma blgesinde yer alan notlar, snava giren rencilerin % 95inin notlarn gsterir. -3 ile +3 standart sapma blgesinde yer alan notlar, snava giren rencilerin % 99unun notlarn gsterir.

SORU: Standart sapmas 4 olan bir oktan semeli testten 60 puan alan bir rencinin % 99 olaslkla gerek puan hangi aralkta yer alr?

-3 48

-2 52

-1 56

0 60

1 64

2 68

3 72

rencinin gerek puan 4872 aralnda yer alr.

SORU: Standart sapmas 3 olan oktan semeli bir testten 70 puan alan bir rencinin % 95 olaslkla gerek puan hangi aralkta yer alr?

-3

-2 64

-1 67

0 70

1 73

2 76

rencinin gerek puan 6476 aralnda yer alr.

SORU: Standart sapmas 10 olan bir oktan semeli testin gvenirlik katsays 0,75 tir. Bu testten 60 puan alan bir rencinin gerek puan % 68 olaslkla hangi gven aralnda yer alr? NOT: Byle bir durumda yani hem standart sapma hem de gvenirlik katsays veriliyor ise bizim standart hatay bulduktan sonra rencinin gerek puannn hangi aralklarda yer aldn belirlememiz gerekir. lmenin Standart Hatas Se ile gsterilir. Ve u ekilde formle edilir Se = SS. Se = 10.

1 rx

1 0,75

-3

-2

Se = 10.0,5 Se = 5

-1 55

0 60

1 65

rencinin gerek puan 5565 gven aralndadr.

102

RNEK SORULAR 2001 KPSS: Bir snftaki rencilerin be farkl testteki yantlar 100 zerinden puanlanm ve bu puanlardan aadaki tabloda gsterilen istatistikler hesaplanmtr. ARTMETK ORTALAMA 1. TEST: 2. TEST: 3. TEST: 4. TEST: 5. TEST: 60 30 40 40 50 MOD 70 40 40 20 30 ORTANCA 65 35 40 25 40 STANDART S 8 6 10 10 15

SORU 1 ) Bu bilgilere gre hangi testten elde edilen puanlarn dalm tek modlu ve simetriktir?

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

E) 5

zm: Simetrik dalmlar normal dalmlardr. Normal dalmlarda aritmetik ortalama, mod (tepe deer) ve medyan (ortanca) ayn deerdir. 3. testin MOD, MEDYAN ve ARTMETK ORTALAMASI birbirine eit olduu iin SMETRK olan dalm 3. TESTTR

SORU 2) Snfn ortalama renme dzeyi Hangi test ile yoklanan renmeler in ortalamadan en ok sapmay Gsterir ve hangi test ile yoklanan renmeler iin ortalamadan en az Sapmay gsterir? A) B) C) D) E)

EN YKSEK 1. TEST 1. TEST 2. TEST 3. TEST 5. TEST

EN DK 4. TEST 2. TEST 5. TEST 4. TEST 2. TEST

zm: Soruda sorulan ortalamadan sapma miktarn belirlemek iin standart sapma deerine baklr. Ortalamadan sapmann en yksek olduu test yani standart sapmas en yksek olan test 5. TESTTR. Standart sapmas en dk yani ortalamadan sapmann en az olduu test 2 . TESTTR. CEVAP E kkdr.

SORU 3) Hangi testte: yoklanan renmeler asndan, snftaki renciler arasndaki farkllama en byktr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

E) 5

zm: renciler arasndaki farkllama hakknda bize standart sapma bilgi verir. Standart sapma deeri kkse grup homojendir yani renciler aras farkllama azdr. Standart sapma deeri bydke gruptaki renciler aras farkllama artar. Yani grup HETEROJENDR

103

2002 KPSS: Her biri 0 veya 1 eklinde puanlanan 100 soruluk genel baar snavnda eit sayda rencisi olan 5 snfn puan dalmlarnn genel ekilleri ile aritmetik ortalama ve standart sapma deeri aadaki grafiklerde gsterilmitir: I II III IV V

x 50 S 7
A) I

x =65 S= 10
B) II

x = 50 S=10
C) III D) IV

x =60 S=5
E) V

x =70 S= 5

Buna gre testte grup olarak en baarl olan snf hangisidir?

zm: Grubun testten baarl olduu grafikler sola arpk grafiklerdir. Hatrlanaca zere sola arpk grafiklerde sorular kolay, grup baarl idi. Buna gre II ve V grafikler sola arpk grafiklerdir. II. De ortalama 65, SS = 10dur. V. te ortalama 70, standart sapma 5tir. Buna gre V.dalmnn ortalamas daha yksek ve standart sapmas da daha kk olduu iin en baarl grup V. dalmnn olduu gruptur. 2004 KPSS:

Bu grafie gre mod katr? A) 14 B) 25 C) 48 D) 28 E) 54

zm: Bir puan dalmnda en ok tekrar eden (frekans en ok olan) puan ya da lme tepe deer (mod) denir. Doru cevap E seenei.

X
MATEMATK FZK TRKE TARH CORAFYA 70 65 68 80 60

MEDYAN 60 70 75 80 65

MOD 65 75 70 80 70

SS 10 4 5 7 3

R. NOTU 60 72 55 73 69

104

SORU) Hangi derste dalm normaldir? (Kayklk O ya da simetriktir) zm: ARTMETK ORTALAMA = ORTANCA = MOD eklinde olan dalma NORMAL DAILIM denir. CEVAP TARHtir SORU) Hangi derste grup homojendir ya da farkllama en dk veya rencilerin renme dzeyleri birbirine en yakndr?

zm:

HOMOJEN GRUP FARKLILAMA AZ RENME DZEYLERNN BRBRNE YAKINLII

Standart Sapmann kk olduunu gsterir. yleyse CORAFYA dersinde farkllama en dktr, grup homojendir ve renme dzeyleri birbirine yakndr.

SORU) Hangi derste grup heterojendir ya da farkllama en yksek veya rencilerin renme dzeyleri birbirine uzaktr? zm: HETEROJEN GRUP FARKLILAMA FAZLA RENME DZEYLERNN BRBRNE UZAK OLMASI

Standart Sapmann Byk olduunu gsterir. yleyse MATEMATK dersinde farkllama yksektir, grup heterojendir ve renme dzeyleri birbirinden uzaktr.

SORU) Ortalama renme dzeyi en yksek ve en dk olan dersler hangileridir? zm: Ortalama renme dzeyi iin aritmetik ortalamaya baklr. Aritmetik ortalamann en yksek olduu TARH dersinde ortalama renme dzeyi en YKSEK; aritmetik ortalamann en dk olduu CORAFYA dersinde ortalama renme dzeyi en dktr SORU ) rencinin en baarl ve en baarsz olduu ders hangisidir? zm: Bu tr sorular iki yolla zlr: rencinin Z puan hesaplanr. rencinin notunun hangi standart sapma blgesinde olduuna baklr. 1. YOL = ZMAT =

60 70 1 10

72 65 1,75 ZFZ = 4
ZTRKE= ZTARH= ZCO=

Z PUANININ en yksek olduu CORAFYA dersi rencinin en baarl olduu derstir. Z PUANININ en dk olduu TRKE dersi de rencinin en baarsz olduu derstir.

55 68 2,6 5

73 80 1 7

69 60 3 3

105

BLMSEL ARATIRMANIN TEMEL KAVRAMLARI EVREN: Aratrmann yaplaca, aratrma sresinde elde edilen verilerin analizi ve sonularnn geerli olaca grubu ifade eder.

RNEKLEM: Evrende seilen, zerinde allacak grubu ifade eder.

DEKEN: Gzlemden gzleme deiik deerler alabilen objelere deiken denir.

NCEL DEKEN: Gzlenen deikenlerden elde edilen veriler say ve miktar olarak belirleniyor ve aklanyor ise bu tr deikene NCEL DEKEN ad verilir. rn: Ya, Arlk, Boy, Scaklk, Zaman

NTEL DEKEN: Gzlenen deiken kalite, zellik ve tr olarak kategorilere ayrlyorsa bunlara nitel deiken ad verilir. rn: Baarl-baarsz, bayan-erkek gibi.

SREKL DEKEN: ki lm arasnda sayda deer alabilen ve bu deerleri saysal olarak ifade edebilen deikenlerdir. rn: Boy, kilo vb

SREKSZ DEKEN: Cinsiyet, medeni durum, src belgesine sahip olup olmama gibi iki deer alabilen ve kesirli deerler kabul etmeyen deikenlere denir.

BAIMSIZ DEKEN: deikendir.

Bir aratrmada etkisi incelenen yani SEBEP durumunda olan

BAIMLI DEKEN: Bir aratrmada olayn SONUCU durumunda olan yani bamsz deikene bal olarak deiiklik gsteren deikendir.

RN:

Sigara ienler kansere yakalanrlar.

BAIMSIZ DEKEN
RN:

BAIMLI DEKEN

Beslenme dzeyinin okul baarsna etkisi

BAIMSIZ DEKEN

BAIMLI DEKEN

106

2006 KPSS: Bir retmen fen bilgisi retiminde performans deerlendirme yaklamn kullanmann rencilerin bilimsel yntem sre becerilerine etkisini incelemektedir. Bu aratrmadaki baml deiken aadakilerden hangisidir? A) Bilimsel yntem sre becerileri B) Fen bilgisi dersi C) retmen D) renciler E) Performans deerlendirme 2008 KPSS: Matematik dersinde bilgisayar programlarndan yararlanmann rencilerin

matematik baarsna etkisini lmeyi planlayan bir retmen, bir snfnda geleneksel retim yntemini kullanrken dier bir snfnda ise ilenen her konudan sonra bilgisayar programyla altrmalar yaptrmaktadr. Bu aratrmadaki bamsz deiken aadakilerden hangisidir? A) retmen zellikleri D) Snf mevcutlar B) Matematik notlar E) renci nitelikleri C) retim yntemleri

KORELSYON: Deikenler arasndaki ilikiyi saysal olarak gsteren istatistiksel bir tekniktir. Korelsyon katsays -1.00 ile +1.00 arasnda deer alr. Deikenler birlikte azalp birlikte oalyorsa iliki (+) ynde; biri artarken dieri azalyorsa veya biri azalrken dieri artyorsa iliki (-) ynde kar. Korelasyon katsaysnn +1e veya -1e yaklamas ilikinin mkemmelliini SIFIRA yaklamas ise zayfln ya da yokluunu gsterir. Pozitif (Dorusal) liki: rn: Beslenme Zek Arlk Derslerdeki Baar

Negatif (Ters Ynde) liki: rn: Derslere altka baarszlk orannn azalmas.

Ntr Kolerasyon: rn: Yemek Yeme Futbol Oynama Hayvan Sevgisi Kitap Okuma

107

2006 KPSS: Bir grup rencinin tarih, corafya, felsefe ve yabanc dil testlerinden aldklar puanlar arasndaki korelsyonlar aadaki tabloda gsterilmitir. DERSLER Tarih Corafya Felsefe Yabanc dil Tarih Corafya Felsefe Yabanc dil 1,00 0,60 0,85 -0,35 0,60 1,00 0,40 -0,25 0,85 0,40 1,00 0,30 -0,35 -0,25 0,30 1,00

Bu tablodaki bilgilere dayanarak aadaki sonulardan hangisine varlabilir? A) Yabanc dil testi en dk ortalamaya sahiptir. B) renciler tarih ve corafya derslerinde ok baarszdrlar. C) Felsefe ve yabanc dil testleri ok farkl zellikleri lmektedir. D) En yksek iliki felsefe ile tarih puanlar arasndadr. E) En dk iliki tarih ile yabanc dil puanlar arasndadr

2008 KPSS: Bir aratrmada X ve Y deikenleri arasnda sfra yakn bir iliki bulunmutur. Bu deikenler aadakilerin hangisinde verilenler olabilir? X A) B) C) D) E) Doum yeri Boy Ya Kayg dzeyi Spor yapma Y Doum yl Ktle Eitim dzeyi Baar Salk

108

LME VE DEERLENDRME SORULARI

X
1 2 3 4 5 30 40 50 70 90

ORTANCA

STANDART SAPMA 20 8 10 4 5

50 40 60 50 70

Uygulanan 5 snava ait ortalama, ortanca ve standart sapmalar tablodadr. SORU 1. rencilerin renme asndan birbirine en yakn olduu grup hangisidir? A) 1 ZM B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

rencilerin renme asndan birbirine yakn ya da uzak oluu STANDART SAPMA ile belirlenir. yleyse standart sapmann EN DK olduu 4. snav da renciler renme asndan birbirine en yakndr. (Cevap D) Hangi testin grafii saa arpk bir grafiktir? B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

SORU 2. A) 1 ZM.

Saa arpk dalmlar arpklk deeri pozitif olan dalmlardr. arpklk =

3.( x or tan ca ) formlnden dalmlarn arpklk S tan dartsapma

bu olduu iin saa arpktr yorumu yaplr.

deeri hesaplandnda 4. testin arpkl 15 bulunur ve en yksek

SORU 3. A) 2,5 ZM.

Bir testin gvenirlii 0,75 ve test puanlarnn standart kaymas 5 ise yaplan lmenin standart hatas katr? B) 3,5 C) 5 D) 6,2 E) 8

Standart Hata = Standart Sapma . Se = 5x. Se = 5. Se = 5.

1 rx

1 0,75
0,25

Se = 5.05 Se = 2,5 (CEVAP A)

109

SORU 4. A) 40-50

Gvenirlii 0,75 standart sapmas 10 olan bir testten 45 puan alan bir rencinin % 99 olaslkla puannn gven aral katr? B) 30-60 C) 35-55 D) 45-60 E) 35-60

ZM.

Se = Sx . Se 10. Se = 10.

1 rx formlnden nce lmenin standart hatas hesaplanr.

1 0,75 0,25

Se = 10.0,5 Se = 5 rencinin % 99 olaslkla puannn gven araln normal dalm erisinde yle gsteririz.

-3 30

-2 35

-1 40

0 45

1 50

2 55

3 60

yleyse rencinin % 99 olaslkla puannn gven aral 30-60tr. CEVAP B

SORU 5.

Yaplan bir snavda Aritmetik Ortalama = 60, Ortanca = 55, Standart sapma =5 bulunmutur. Bu dalm iin aadakilerden hangisi sylenemez.

A) Grubun renmeleri yetersizdir. B) Zor bir testtir. C) Saa arpk bir dalmdr. D) Normal bir dalmdr. E) Sola yl bir dalmdr. ZM . Aritmetik Ortalama ( X ) = 60 Ortanca = 55 Standart Sapma = 5 Aritmetik ortalamann ortancadan byk olduu dalmlar SAA ARPIK dalmlardr. Byle dalmlarda puanlarn ou sola ylmtr. Bu dalmn olduu snflarda test rencilere ZOR gelmitir ve BAARI DZEY dktr. Dolaysyla grup renmeleri de yetersiz gelmitir yorumlar yaplr.(CEVAP D) Yani

X > Ortanca

110

Tepe

Ortanca (Medyan) 70 40 40 30 45

Standart Sapma 6 5 8 9 12

Ayenin notu 50 46 45 50 90

X
TRKE MATEMATK FZK KMYA CORAFYA 65 36 40 35 80

Deer (Mod) 70 55 40 20 40

SORU 6. Bu bilgilere gre Ayenin srasyla en baarl ve en baarsz olduu dersler hangileridir? A) Matematik Trke B) Matematik Kimya C) Corafya Matematik D) Corafya Fizik E) Corafya Trke

ZM: Ayenin en baarl ve en baarsz olduu dersleri bulabilmek iin onun her bir ders iin Z puann hesaplarz. Z puannn en byk olduu ders en baarl olduu derstir. En kk olduu derste en baarsz olduu derstir. Z puan = rencinin puan-Aritmetik Ortalama Standart Sapma

Z=

xx SS

Z Trke = Z Mat = Z Fiz = Z Kim = Z Co =

50 65 = -2,5 6

46 36 =2 5 45 40 = 0,625 8

yleyse en baarl olduu der Z puannn 2 olduu MATEMATK dersidir. En baarsz olduu derste Z puann -2,5 olduu TRKE dersidir.

50 35 = 1,66 9
90 80 = 0,83 12

111

SORU 7.

En yksek ve en dk ortalama renme dzeyleri srasyla hangi derslerdir.

A) Corafya Kimya B) Matematik Corafya C) Trke Kimya D) Fizik Kimya E) Kimya Matematik ZM: En yksek ve en dk ortalama renme dzeyleri hakknda bize ARTMETK ORTALAMA bilgi verir. Aritmetik ortalamann en yksek olduu derste ortalama renme dzeyi en yksektir. Soruda da aritmetik ortalamann en yksek olduu ders CORAFYA dr. Aritmetik ortalamann en dk olduu derste ise ortalama renme dzeyi en dktr. Soruda aritmetik ortalamann en dk olduu ders KMYA dr.

SORU 8.

renciler arasnda heterojen zelliin (farkllamann) en fazla olduu ders hangisidir.

A) Matematik B) Kimya C) Corafya D) Fizik E) Trke ZM Heterojen / Homojen yap renciler aras Farkllama rencilerin renme dzeylerinin yakn ya da uzak oluu Bir dalmda STANDART SAPMA BYKSE renciler aras farkllama FAZLA rencilerin renme dzeyleri birbirinden UZAK ve Heterojen yap vardr yorumlar yaplr. yleyse standart sapmann en byk olduu CORAFYA dersinde farkllama en fazladr deriz. SORU 9. Madde ayrt edicilik indeksi 0,84 olan bir maddenin glk indeksi 0,24dr bu durumda aadaki aklamalarn hangisi dorudur.

Bu konuda bize bilgi verecek deer STANDART SAPMA dr.

A) Madde kolay bir madde ancak testte kullanlabilir bir madde deildir. B) Madde kolay ve testte kullanlabilir bir maddedir. C) Madde testte kullanlabilir ve zor bir maddedir. D) Madde testte kullanlabilir ve normal glkte bir maddedir. E) Madde testte kullanlamaz ve ok kolay bir maddedir.

112

12 10 8 6 4 2 0 2 4 6 8 10 12 14 16

Puan SORU 10. Puan dalmnn ranj katr? A) 18 ZM. B) 14 C) 10 D) 6 E) 2

Ranj (Dizi Genilii) Bir dalmda en yksek puan ile en dk puan arasndaki farktr. Bu dalmda RANJ = 16 2 = 14tr

SORU 11. A) 12 ZM .

Puan dalmnn modu katr? B) 8 C) 10 D) 16 E) 14

Mod (tepe deer): Bir puan dalmnda en ok tekrarlanan puandr, ya da frekans en ok olan deerdir. Bu dalmn modu 12dir. nk frekans en ok olan puandr.

SORU 12.

Puan dalm iin aadakilerden hangisi sylenebilir.

A) Normal dalma sahiptir. B) Sola arpktr. C) Saa arpktr. D) Bask bir dalma sahiptir. E) Sivri bir dalma sahiptir. ZM. Grld zere puanlarn ou sa tarafa yld iin sola arpk bir dalmdr.

DNYADA EN KT FLAS; BR KNN ARZU VE STEKLERN KAYBETMESDR. BR NSAN; ARZU VE STEKLER HAR NEYN KAYBETSN, MUTLAKA BAARIYA ULAACAKTIR. KAYBEDERSE

ARZU VE STEKLERNZ KAYBETMEMENZ DLEYLE

113