N

Parann dini iman olur mu versus davann lm

HSAN ELAIK

talyan siyaset felsefecisi Niccola Machiavelli (l. 1527), iktidarn korumak ve arttrmak iin bir hkmdarn acmasz bir g kullanm ile birlikte hile, entrika, yalan ve kurnazlktan da yararlanmas gerektii dn vermekle nldr. Tarih boyunca birok siyaset felsefesi dnr Devletin amac zerinde younlamt. Devlet, daha st bir ama iin kullanlacak bir ara olarak dnlmekteydi. Bu st amalar da adalet, mutluluk, zgrlk ve din gibi yce deerlerde toplanmaktayd. Devlet bunlar iin var olmalyd. bni Haldunda bile devletin yce amalar iin var olduu kabul edilmekte, fakat devletin ne ile (asabiyet) ayakta duraca konusu ne karlmaktayd. Machiavelli rneinde ise devletin bizatihi kendisinin bir ama haline geldiini gryoruz. Machiavellide adalet, mutluluk, din, zgrlk, insan haklar vs. devletin amac deil aracdrlar. Eer bunlar devletin varlk ve bekasn salyorsa deerlidir. Machiavielliye gre bu deerler kendi bana bir anlam ifade ediyor olabilir, fakat ounlukla grlmtr ki devlete yarayacak eyler deildir. Fakat bunlardan devletin varlk ve bekas iin yararlanlmaldr. Machiavelliye gre devletin amac devlettir. Ona gre devletin kendine zg bir mant vardr ve o mantk g zerinden iler. Dinin man-

t ise ahlak ve erdem zerine kurulmutur. Bu adan ahlakszlk dinin mantna gre gnah olabilir. Devletin mantnda ise gszlk gnah saylr. Bu nedenle iktidar elinde tutan hkmdar btn enerjisini kendisine g getirecek eyler zerinde younlatrmaldr. Bu adan Machiavellinin Roma Katolik Kilisesine ynelik eletirisi ncekilerden farkl olarak din, ahlaki, metafizik vs. adan deildir. Ona gre Roma Katolik Kilisesi, talyay ynetmede yeTENNUR BA

79

TENNUR BA

80

terince baarl olamamtr. talyan devletini gszletirmi, paralanmasna neden olmutur. Machiavelliye gre, bir hkmdar tilki ve aslan taklit etmelidir. Ona gre hkmdar tilki gibi tuzaklara kar tedbirli, aslan gibi de kurtlara kar cesaretli olmaldr. nk iktidar mcadelesinde iki yntem vardr; hukuk ve kuvvet... lki insanlarn, ikincisi hayvanlarn yntemidir. ounlukla ilk yntemin baarsz kalmas sebebiyle hkmdar ikinci ynteme bavurmak zorundadr. Aksi halde tasfiye olur. Machiavellinin en ok tartlan grlerinden birisi de hkmdarn gerektiinde verdii szden dnmesi gerektii grdr. Ona gre hkmdar kendisini balayacak bir inan ve deer sahibi olmamaldr. Hkmdarn, iktidar olmada ve iktidar elde tutmada ie yaramadn grd halde ahlaki deerlere ballkta srar etmesi siyasetin tabiatna aykrdr. Hkmdar, verdii szde durmann karn zedelediini grdnde, sznde durmak zorunda deildir. nk ona gre devlet mantnda aslolan deerler deil gtr. (Machiavelli; Hkmdar, ev. Rekin Teksoy) Olak, st. 1999).

Demek ki Parann dini iman olmaz sz, G, kendi bana bir deerdir, onu snrlayacak bir ey yoktur demekle ayn ey olup drt drtlk bir Makyavelizm oluyor. Eer bununla Ticaret yaparken kimin hangi dinden ve imandan olduuna baklmaz denmek isteniyorsa, bu, parann dini iman olmayaca anlamna gelmez. En azndan bu byle sylenmez. Burada baka bir psikoloji var... Kontrolsz g, g deildir. Snrlandrlmam bir iktidar despotluk ve tiranlk anlamna gelir. nsanlk tarihinde, kontrol altna alnmas ve snrlar titizlikle izilmesi gereken bir ey varsa, o da, g ve iktidar olmak icabeder. Bu kontrol ve snr izme, ister dinden gelsin ister din dndan gelsin fark etmez. lla ki parann, gcn ve iktidarn snrlar olmaldr. Mesela para ile satn alnamayan eyler olmaldr. Gcn ve iktidarn sznn gemedii alanlar olmaldr. Devletin stnde yce deerler olmaldr. Parann dini iman olmaz demek, Gcn, iktidarn, devletin dini iman olmaz demektir. Burada devletin dini iman dediimiz ey bildiimiz anlamda din iman deildir. Devleti snr-

layan deerler demektir. Mesela demokratik, laik, sosyal hukuk devleti dediinizde, devlete din iman vazetmi olursunuz. Yani devletin gcn bunlarla snrlandrm, ona stn ve yce deerler vazetmi olursunuz. Bu deerlerin neler olmas gerektii ise ayr bir tartma konusudur. Biz burada paray/ iktidar/devleti snrlandran eyler (dini iman) olur mu olmaz m onu konuuyoruz. Demek ki paray/gc/iktidar/devleti snrlandran eyler olur. Aksi halde bunlar yrtc birer canavara dnerek evreye zarar verirler. Machiavellinin bu noktada iyi bir hizmet yapt sylenebilir. O da, dini iman olmayan para yani kontrolsz ve snrlamasz g ve iktidar arzusunun insan ne hallere drebileceini gstermesidir... Bugn Trkiyede grdmz bunlardan bakas deildir. Bir zamanlar efaat Ya Resulullah! diye yola koyulanlar naat Ya Resulullah!, oradan da ktidar Ya Resulullah!a gelmi bulunuyorlar. Bu Parann dini iman olmaz zihniyetinin bir zamanlarn dava adamlarn getirdii son noktadr. Biz buna davann lm diyeceiz. DAVANIN LM Rahmetli Aliya zzet Begovie gre din de devrim de aclar ve straplar iinde doar. kisi de refah ve konfor iinde yok olup gider. Gerekten devam eden srf onlarn gereklemesi abasdr. Onlarn gereklemesi ise, ayn zamanda lmleri demektir. Din de devrim de gerekleirken, kendini boacak kurumlarn, statkolarn doururlar. Devrim yalan sylemeye ve kendi kendine ihanet etmeye baladktan sonra statkolam sahte dinle ortak bir dil kullanmaya balar...( Dou ve Bat Arasnda slam; s. 92) Bunlar ylesine gerein ta kendisini ifade eden szlerdir ki, dnyann hangi byk dinine ve devrimine baksanz ayn serencam yaadn grrsnz. Demek ki dava; 1- Refah ve konfor iine gmlerek, 2- Kendini boacak statkolarn reterek, 3- Yalan sylemeye balayarak, 4- Kendi kendine ihanet ederek 5- Sahte bir din ile ortak dil kullanmaya balayarak lyor. Bunlar gerekle-

tii an dava dediiniz ey de musalla tana yatm oluyor. lk olarak davann mahiyeti deiiyor. nsanlar dava deyince ayn eyi anlamaz oluyorlar. yi bir yere gelmek, ke kapmak, ihale gtrmek, inaat dikmek, kat yat, araba markas, jeep, daha rahat yaam, hayatn nimetlerinden alabildiine yararlanma esas mesele haline geliyor. yle ya Cenab- Hak nimetlerini Salih kullar zerinde grmek istemekte deil miydi? Artk dava, sohbet toplantlarndaki veya tefsir derslerindeki dava deildir. Pastal ayl ikram yarna girilen ziyaretlerin ekerim, haberin var m, kocam ef oldu vgsne mahzar olmak iin allan davadr... Aslnda bunun ad artk dava da deildir. kinci olarak, yeni snf kendi statkosunu retiyor. Etrafna duvarlar rerek darda neler olup bittiini anlayamaz ve gremez oluyor. Artk dava Siyonizm, faizm, komnizm filan deil; kariyerizm ve konformizmdir. Yani yine izmler vardr. Bunu eletiren herkes dman saylr. Artk bu yeni izmlerin ylmaz savunucular, gazetecileri, yazarlar, ideologlar vardr. Statko kendi yaratt asude glgelikler altnda rahattr. Kafa konforunu bozacak en kk bir ses kntlk olarak grlr. Yeni snf yle zavalldr ki ldnn farknda bile deildir. nc olarak konumunu muhafaza etmek iin yalan sylemeye balyor. Gerek rahat karan bir ey olduu iin bilinmemelidir. Bilinse bile gerein yle olmad sylenmeli ve karizma izilmemelidir. Cenab- Hakkn Salih kullar zerinde grmek istedii nimetlere nail olanlar bunu kaybetmemek iin, nail olamayanlar da srann kendilerine bir an nce gelmesi iin her tr yalan mbah grmeye balyorlar. Nail olanlar olmayanlar grmezden gelirken, nail olamayanlar da onlarn bunu hak etmediini, asl Cenab- Hakkn o nimetleri kendi zerlerinde grmek istediini ispat iin her tr yalan gzlerini krpmadan sylemeye hazrdr. Her ikisinde de dava Cenab- Hakkn zerinde nimetlerini grmek istedii salih kullarn kendileri olduu davasdr. Nedense Cenab- Hakk nimetlerini hep onlar zerinde grmek istemektedir.

81

Drdnc olarak kendi kendine ihanet etmeye balyor. Kardelik dmanla, zgrlk zgrlkleri bastrmaya, adalet nimetten pay almaya dnyor. Otuz yl nce ne sylenmise tam tersi sylenmeye balanyor. Nimetin zerinden gitmemesi iin buna mahkum ve mecbur olunuyor. Beinci olarak btn bunlar ideolojikleiyor. Bunun iin ya sahte bir din retiliyor veya onun yerine geecek bir ideoloji. Keskin bir kl gibi ya bu tarafta ya br tarafta grlyorsunuz ve birine gz krptnzda dieri, dierine gz krptnzda da teki tarafndan biiliyorsunuz... Bylece davann lm gereklemi oluyor. Zavall dava cenaze namazna gelenlerin timsah gzyalar arasnda defnediliyor. Aslnda len dava deil; kendi ruhlardr. Begoviin dedii gibi lmeyen gerekten onlar gerekletirme abasnn bizzat kendisidir. Bu ise darda deil; ieride; ruhun ve vicdann derinliklerinde yaayan bir eydir. Cenab- Hakkn grmek istedii nimet asl orada olandr. Hem Kurana gre nimet mal, mlk, servet deil; ruhTENNUR BA

tur, vicdandr, imandr. Asl bunlar kaybeden lmtr. Demek ki dava, sadece rahata namaz klmak, oru tutmak, her yerde bartsn serbest brakmak, dindarlarn rahatla ve bollua kavumas demek deil... Esasnda dava dediiniz bunlardan sonra balayandr. nk bunlar size yarayan eylerdir. teki iin ortada bir fedakarlk yoksa orada erdemden bahsedilemez. Sahici anlamda dava, yeryznde son kz ocuu topraa gmlmekten kurtarlana, son a doyuruluncaya, son mazlum zulmden kurtarlncaya, igal altndaki son lke zgrlne kavuuncaya, Dicle ve Frat kenarnda kaybolan son koyunun hesab soruluncaya, son Ebu Lehep dzeni yklncaya ve son Firavunun cesedi mumyalanncaya kadar srecek bir mcadeledir... Bunlarn gemite bir kez yaanp bittiini mi sanyorsunuz? Eer yleyse siz hi Kuran okumam, dava diye elik omak oynamsnz demektir...

82