Analiz

S E TA | S i y a s e t , E k o n o m i v e To p l u m A r a t r m a l a r Va k f | w w w. s e t a v. o r g | K a s m 2 0 1 2

seta .

2012 GAZZE SALDIRISI

SELN M. BLME

SRALN DEME DRENC

S E TA A N A L Z

Analiz
S ay: 5 5 | K a s m 2 0 1 2

seta .

SRALN DEME DRENC

2012 GAZZE SALDIRISI

SELN M. BLME

NDEKLER
GR | 4 I. II. SALDIRI STUNU: KM KENDN SAVUNUYOR? | 5 GAZZEYE SALDIRININ NEDENLER | 8 A) B) C) III. YAKLAAN SEM HESAPLARI | 8 SRALN DEME DRENC | 10 HAMASIN ARTAN ASKER GC | 11

KRESEL VE BLGESEL YANKILAR | 13 A) B) ABDDEN SRALE DEMEYEN DESTEK | 13 ARAP BAHARININ GAZZE SINAVI | 14

IV.

TRKYENN FLSTN ABASI | 16

SONU | 18

2 0 1 2 Ya y n h a k l a r m a h f u z d u r

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

ZET
srail, 14 Kasm 2012de, btn dikkatlerin Suriyeye odakland bir ortamda drt sene ncekine benzer bir zamanlama, gereke ve taktikle Gazzeye yeni bir saldr balatt. 7 gn sren saldrnn sonunda Trkiye-Msr-Katar lsnn abalar sonucunda 21 Kasm 2012 tarihi itibari ile atekes saland. srail tarafndan Savunma Stunu ad verilen operasyonun balatlma nedeni Hamasn fze saldrlar karsnda meru mdafaa olarak sunulmu olsa da esasnda taraflar arasndaki atekesi srail bozmutur. Kullanlan saldrya kar savunma sylemi hem Filistin sorununun iini boaltmakta hem de srailin operasyonun arkasnda yatan dier motivasyonlarn da gizlemesine olanak salamaktadr. Arap Bahar ile birlikte Ortadouda deien rejimlerin srail karsnda aldklar tavr nem arz etmektedir. Msr ve Tunus ynetimleri saldr karsnda sraile ynelik sert eletirilerde bulunmu ve bombardman altndaki Gazzeyi ziyaret etmilerdir. Trkiyenin de dhil olduu Arap Birlii dileri bakanlar heyetinin Gazze ziyareti de blge adna nemli bir siyasi k olmutur. Bu almada ncelikle, srailin Gazzeye saldrsna gereke olarak sunduu argmanlar analiz edilmekte, ardndan saldrnn arkasnda yatan asl motivasyonlar deerlendirilmektedir. Analizin nc blmnde saldrya gsterilen kresel ve blgesel tepkiler nedenleriyle birlikte ele alnmakta, Arap Baharnn ve blgedeki deiimin son saldr zerindeki yansmalar incelenmektedir. almann son blmnde Trkiyenin Filistin meselesine ilikin yaklam ve Hamasn iktidara geliinin ardndan sorunun zm iin izledii politika anlatlmtr. Sonu blmnde ise Filistin sorununun kendi snrlarna hapsedilemeyecei vurgulanm ve zme kavuturulmad mddete Ortadoudaki btn aktrleri etkileyecei ifade edilerek genel deerlendirme ve nerilere yer verilmitir.

S E TA A N A L Z

2012 GAZZE SALDIRISI

GR
srail, 14 Kasm 2012de, btn dikkatlerin Suriyeye odakland bir ortamda drt sene ncekine benzer bir zamanlama, gereke ve taktikle Gazzeye yeni bir saldr balatmtr. Sekiz gnn sonunda atekes salanrken, saldrlar srasnda yaklak yars ocuk, yal ve kadn olmak zere 167 Filistinli hayatn kaybetmi, 1200den fazlas yaralanmtr. Bu srede len srailli says ise 5tir. Pek ok binann ykld, alt yapnn ar hasar grd Gazze, ablukann balangcndan bugne urad srail hava saldrlarndan birini daha byk ykmla geride brakmtr. srail tarafndan Savunma Stunu ad verilen operasyonun balatlma nedeni Hamasn fze saldrlar karsnda meru mdafaa olarak sunulmu ve amacn srail halkna ynelik fze tehdidine son vermek iin Hamasn fze kapasitesini ortadan kaldrmak olduu sylenmitir. Ancak saldr ncesi yaanan sre taraflar arasndaki atekesi bozann srail olduunu gstermektedir. Ayn zamanda srail saldrlar ve Hamasn att fzeler nedeniyle lenlere ilikin gemiten bugne rakamlar, hem srailin meru mdafaa argmanlarn rtmekte hem de atlan fzelerin srail halk iin byk bir tehdit oluturduu syleminin gerekleri yanstmaktan uzak olduunu gstermektedir. Kullanlan saldrya kar savunma syleminin yanll bir yana bu sylem hem Filistin sorununun iini boaltmakta hem de srailin operasyonun arkasnda yatan dier motivasyonlarn da gizlemesine olanak salamaktadr. Netanyahu hkmetinin Gazzede bu apta bir operasyona girimesinin ardnda, 22 Ocakta gerekleecek seimlere ynelik hesaplar ve Hamasn Arap Bahar
4

SRALN DEME DRENC

ile birlikte artan askeri ve siyasi gcn krma plan yatmakla birlikte asl neden srailin blgedeki deiime direnci ve kendi gc asndan bireyin deimediini gstermek istemesidir. ABD ilk andan itibaren srailin kendini savunma hakkna vurgu

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

yaparak Netanyahu ynetimine destek vermitir. ABDnin Ortadouda bir yandan yeni aktrlerle gelitirmeye alt iliki, dier yandan srailin istekleri dorultusunda hareket ederek blgedeki dier aktrleri grmezden gelmesi izledii siyaseti elikiler yuma haline getirmekte ve Amerikann Ortadou siyasetini kmaza sokmaktadr. Bu noktada, Arap Bahar ile birlikte Ortadouda deien rejimlerin srail karsnda aldklar tavr da gznne almak gerekmektedir. Hem Msr, hem Tunus ynetimleri saldr karsnda sraile ynelik sert eletirilerde bulunurken, bombardman altnda Gazzeyi ziyaret etmilerdir. Trkiyenin de dahil olduu Arap Birlii dileri bakanlar heyetinin Gazze ziyareti de blge adna nemli bir siyasi k olmutur. Filistin meselesini AK Parti iktidar ile birlikte Ortadou politikasnn merkezine oturtan Trkiye, sorununun zm iin sadece sraile kar politikalarn deimesi gerektiine deil ayn zamanda Filistinin siyasi andan glenmesi gerektiine inanmaktadr. Bu amala meseleyi uluslararas platformlarda gndemde tutmaya almaktadr. Son saldrnn ardndan da ilk andan itibaren gelimelerin iinde yer alm, Msr tarafndan yrtlen arabuluculuk faaliyetini aktif ekilde desteklemitir. Atekes salanmakla birlikte, salanan uzla saldrlarn bir sre nne gemekten daha derin zmler getirmemektedir. Oysa blgenin iinden getii deiim Filistin sorunundaki tkanmln almasnn artk elzem olduunu gstermektedir. Elinizdeki analizde ncelikle, srailin Gazzeye saldrsna gereke olarak sunduu argmanlar analiz edilmekte ardndan saldrnn arkasnda yatan asl motivasyonlar deerlendirilmektedir. Kresel ve blgesel yanklarn ele alnd blmde, ABD zerinden Batl devletlerin soruna yaklam biimleri nedenleri ile birlikte tartlmakta ve Arap Baharnn ve blgedeki deiimin son saldr zerindeki yansmalar incelenmektedir. Trkiyenin Filistin meselesine ilikin yaklam ve Hamasn iktidara geliinin ardndan sorunun zm iin izledii politikann anlatld blmn ardndan sonu blmnde genel deerlendirme ve nerilere yer verilmektedir.

Blgenin iinden getii deiim Filistin sorunundaki tkanmln almasnn artk elzem olduunu gstermektedir.

I.

SALDIRI STUNU: KM KENDN SAVUNUYOR?

srail, 14 Kasm 2012de, drt sene nce Gazzeye balatt saldrya ok benzer bir zamanlama, gereke ve taktikle Gazzeyi vurmaya balad.1 Hamasn askeri kolu zzettin el-Kassam Tugaylar Komutan Ahmed Caberinin2 aracnda vurulmasn mteakiben balayan bombardman ile Gazze bir kez daha srailin ar hava saldrsnn hedefi haline gelmitir. Sekiz gn sonra 21 Kasm 2012 akam itibari ile atekesin yrrle girmesi konusunda uzlama salanrken, srailin Gazzeye son saldrs bir kez daha geride ar bir bilano brakmtr. ileri Bakanl binas, Hamas merkez binas, Kuds hastanesi, Gazze stadyumu ve okullarn da dahil olduu pek

1. 2008deki Gazze Saldrs hakknda detayl bilgi iin bkz. Selin M. Blme, Gazzede Katliam: Trkiye, Ortadou ve Filistin Sorunu, SETA Analiz, Say 3, Ocak 2009. 2. sraiin Caberiye ynelik 2004 ve 2006 yllarnda da suikast giriimleri olmutur. Caberi hakknda detayl bilgi iin bkz. Selin M. Blme, Ufuk Uluta (ed.), Filistinde Siyasi Aktrler ve Partiler, SETA Kim Kimdir, Mays 2012, s.79.

S E TA A N A L Z

ok bina Gazzedeki alt yap ile birlikte ar hasar grm veya tamamen yklmtr.3 Filistin Salk Bakanl tarafndan 21 Kasm sabah yaplan aklamaya gre, saldr nedeniyle 137 Filistinli hayatn kaybederken, 1.200 Filistinli yaralanmtr. lenlerin %42sini yaralananlarn ise %59unu kadnlar, ocuklar ve yallar oluturmaktadr.
4

Atekesin ardndan ilk gayri resmi rakamlar len Filistinli saysnn 167ye ktn

gstermektedir.5 srail Ordusunun aklamalarna gre, bu sre iinde Gazzede 1.550 hedef vurulmu, Gazzeden ise 1.400 fze at gereklemitir. Fze atlar sonucunda 4 srailli sivil ve bir asker hayatn kaybetmitir.6 Atekes sonras yaplan aklamalarda

srail tarafndan,bir kez daha Tevrata atfta bulunarak Savunma Stunu ad verilen operasyonun bir meru mdafaa olduu ileri srlmtr.

ise len srailli says 5 olarak verilmektedir. 7 srail tarafndan, bir kez daha Tevrata atfta bulunarak Savunma Stunu8 ad verilen operasyonun hedefi, Hamasn komuta ve kontrol ana ve altyapsna ar zarar vermek olarak aklanm, srail halkna ynelik fze tehdidine son vermek iin Hamasn fze kapasitesinin ortadan kaldrlmasnn amaland ve bunun bir meru mdafa olduu ileri srlmtr.9 Buna karn olaylarn bu noktaya nasl geldiine bakldnda, 8 Kasmda10 Gazzede futbol oynayan 13 yanda bir erkek ocuunun srail askerleri tarafndan alan ate sonucu vurulmasnn ardndan Hamasn fze at ile karlk vermesi ve akabinde srailin balatt hava saldrs ile iddet dalgasnn byd grlebilir.11 Aslnda yaanan gerilimi yattrmak maksad ile Msrn devreye girmesi ile 12 Kasmda gayri resmi bir atekes Hamas ve slami Cihad tarafndan kabul edilmi ve bu srail makamlarna iletilmitir.12 Bu atekes, iki gnlk
3. Israel Bombing Residential Areas, Civilian Infrastructure in Gaza, Global Research, 17 Kasm 2012, http:// www.globalresearch.ca/video-israel-bombing-residential-areas-civilian-infrastructure-in-gaza/5312203 4. Palestinian Ministry of Health: Death toll stands at 137, with 1200 injured; 42% of dead are women, children, and elderly, Mondoweiss, 21 Kasm 2012; http://mondoweiss.net/2012/11/palestinian-ministry-of-health-deathtoll-stands-at-137-with-1200-injured-42-of-dead-are-women-children-and-elderly.html 5. Hamas-Israel ceasefire takes hold but mistrust runs deep, Reuters, 21 Kasm 2012; http://uk.reuters.com/ article/2012/11/21/uk-palestinians-israel-hamas-idUKBRE8AD0WL20121121. 6. Casualties, Attacks in Israel-Hamas Conflict, ABC News, 21 Kasm 2012; http://abcnews.go.com/ International/wireStory/casualties-attacks-israel-hamas-conflict-17773269#.UK069GcViSo 7. Hamas-Israel ceasefire takes hold but mistrust runs deep, Reuters, 21 Kasm 2012; http://uk.reuters.com/ article/2012/11/21/uk-palestinians-israel-hamas-idUKBRE8AD0WL20121121. 8. branicede dorudan evrimi Bulut Stunu anlamna gelen operasyon ad Tevrattan geliyor. srail Ordusu operasyonlarnn %40na Tevrat kaynakl isimler veriyor. Bunlar iinde Gazzeye yaplanlar arlkl. Tevrata dayal isim semekle hedeflenen psikolojik mesajlarn yan sra, bu dini vurgu ile savan insani ve ekonomik maaliyetini rtbas ederek srailde oluabilecek sava kart kamuoyunun nne gemek de amalanyor. Operation Pillar Of Defense In Gaza: What Is The Biblical Meaning Behind The Name?, The Huffington Post UK, 15 Kasm 2012, http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/11/15/pillar-of-defense-biblical-gaza-israel_n_2135806.html. 9. Behind the Headlines: Operation Pillar of Defense, Israel Ministry of Foreign Affairs, 14 Kasm 2012, http:// www.mfa.gov.il/MFA/About+the+Ministry/Behind+the+Headlines/BTH_Operation_Pillar_of_Defense_14Nov-2012.htm; IDF Begins Widespread Campaign on Terror Targets in the Gaza Strip, IDF Blog, November 14, 2012; http://www.idfblog.com/2012/11/14/idf-begins-widespread-attack-on-terror-sites-in-the-gaza-strip/. 10. 8 Kasmdaki bu olay genel olarak iddetin son trmannn balangc olarak kabul edilmekle birlikte bunu daha geriye gtrmek mmkndr. Nitekim gerilimin trmanmasna ilikin Ekim-Kasm aylarn kapsayan periyodda farkl tarihler ve olaylar verilmektedir. Bunun sebebi bu son dnem iinde srailin artan saldr ve tutuklamalar bunlara Hamasn fze veya top at ile cevap vermesidir. Bir rnek olarak; 7 Ekimde srail Ordusunun saldrsnda 1 Filistinli lrken, 15 Filistinli yaralanm, buna Hamas fze at ile cevap vermitir. Palestinians: Israeli strikes in Gaza kill 1, wound 15, CNN, 8 Ekim 2012, http://edition.cnn.com/2012/10/08/ world/meast/israel-gaza-strikes/index.html.

11. Timeline: Israels Latest Escalation in Gaza, Institute for Middle East Understanding, November 14, 2012; http://imeu.net/news/article0023227.shtml. 12. Report: Egypt brokers lull between Israel, Gaza terror groups, Ynet News, November 11, 2012. http://www. ynetnews.com/articles/0,7340,L-4304068,00.html

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

bir sessizliin ardndan Ahmet Caberinin ldrld saldr ile srail tarafndan bozulmutur.13 Dolaysyla bu noktada, zaten hukuki adan sorunlar ieren srailin meru mdafaa ve saldrlar durdurma argmanlar da dayanaksz kalmaktadr. srail, daha nce de pek ok kez, hatta Hamasn iddeti kontrol altna ald dnemler de dahil olmak zere atekesi bozmutur.14 2008deki Gazze saldrsna giden srete de bu seyri gzlemlemek mmkndr. 4 Kasm 2008de srail askerleri bir Filistinliyi ldrm, bunun zerine Hamas top atei am, srailin hava saldrs ile alt Filistinliyi ldrmesi zerine Hamas fzelerle karlk vermitir. Yaananlarn akabinde, 19 Aralk 2008de Hamas, srail tarafndan verilen atekes sznn tutulmad, 22 Filistinlinin ldrld ve ablukann kaldrlmad gerekesiyle 18 Haziran 2008de balayan 6 aylk atekes srecini uzatmayacan duyurmutur.15 Ancak Hamas harekete gemeden, 27 Aralk 2008de srail Gazzeye hava saldrs balatmtr. Bu dnemde srail Ulusal Gvenlik Konseyinin hazrlad ve sonradan basna szan gizli askeri strateji raporu aslnda operasyon hazrlklarnn aylar nce, yani Hamas atekesi bitirme kararn aklamadan alndn gstermektedir.16 Bu sre bir istisna deildir. 2009da yaplan bir alma, atmalara ara verilen dnemlerin %79nun srailin bir Filistinliyi ldrmesi ile bozulduunu, sadece %8nin Filistinlilerin saldrs ile kesildiini gstermektedir. %13te ise her iki taraf ayn anda saldrmtr. atmasz geen gn says uzadka srailin bunu bozma oran da ykselmektedir. Bir haftay geen atmasz dnemlerin %96s, dokuz gn geen atmasz dnemlerin %100 tek tarafl olarak srail tarafndan bozulmutur.17 Hamasn gerekletirdii saldrlarn, atlan fzelerin srail halk iin byk bir tehdit oluturduu sylemi de gerekleri yanstmaktan uzaktr. Veriler, srailin ok daha agresif bir tutum iinde olduunu, orantsz g18 daha dorusu mukayesi mmkn olmayan g kullandn gsterirken, Gazze topraklarndan alan atein byk apl zarar vermekten uzak olduunu ispatlamaktadr. 2009daki Gazze saldrs 22 gn sonra sona erdiinde 10u asker 13 srailli lm, buna karlk 347si ocuk 1.393 Filistinli hayatn kaybetmi,19 4000den fazla Filistinli de yaralanmtr. srail Ordusu, 2008deki Gazze saldrsnn sona erdii 19 Ocak 2009dan 30 Eyll 2012ye kadar,

srail, daha nce de pek ok kez, hatta Hamasn iddeti kontrol altna ald dnemler de dahil olmak zere atekesi bozmutur. Veriler, srailin Hamasa oranla ok daha agresif bir tutum iinde olduunu ve orantsz g kullandn gstermektedir.

13. Breaking Truce, Israeli Strikes Kill Moderate Hamas Military Chief, Palestinian Civilians in Gaza, Democracy Now, November 15, 2012, http://www.democracynow.org/seo/2012/11/15/breaking_truce_israeli_strikes_kill_ moderate. 14. Self-defense or provocation: Israels history of breaking ceasefires, Institute for Middle East Understanding, November 14, 2012; http://imeu.net/news/article0022250.shtml. 15. Selin M. Blme, Gazzede Katliam: Trkiye, Ortadou ve Filistin Sorunu, SETA Analiz, Say 3, Ocak 2009, s.5. 16. Defense establishment paper: Golan for Syria peace, plan for Iran strike, Haaretz, 29 Kasm 2008, http:// www.haaretz.com/print-edition/news/defense-establishment-paper-golan-for-syria-peace-plan-for-iranstrike-1.257962. 17. Nancy Kanwisher, ohannes Haushofer, Anat Biletzki, Reigniting Violence: How Do Ceasefires End?, Huffington Post, anuary 6, 2009; http://www.huffingtonpost.com/nancy-kanwisher/reigniting-violence-howd_b_155611.html. 18. Orantsz G kavram srail tarafndan bir kamu diplomasi diskuru olarak kullanlmaktadr. srail askeri gc ile Hamas veya Filistindeki baka bir organizasyonun mukayese edilmesi mmkn deildir. 19. ken Gazze: Dkme Kurun Operasyonunun Bir Yl Sonras, Uluslararas Af rgt, 2010, s.9, http://www. amnesty.org.tr/ai/system/files/gazze_mazeret%20yok_amnesty.pdf.

S E TA A N A L Z

271i Gazzede olmak zere toplam 341 Filistinliyi ldrmtr.20 Buna karn ok daha geni bir zaman dilimi iinde, Haziran 2004-17 Temmuz 2012 arasnda, Gazzeden 6.890 fze, 4.928 havan topu at gerekletirilmesine karn hayatn kaybeden srailli says 5i muvazzaf asker olmak zere, 27dir.21 srailin meru mdafa ve terrle mcadele kapsamndaki aklamalar, Filistini deil Hamas ve Gazzeyi sylemlerinde n planda tutmas, Filistin sorununu paralama ve verilen destei krma abasnn bir uzantsdr. Operasyon sebebi terrle mcadele kapsamna sktrlarak, hem dnyadaki terr saldrlar ile kar karya kalan

srail operasyon sebebini terrle mcadele kapsamna sktrarak, hem dnyadaki terr saldrlar ile kar karya kalan lkelerin empati kurmasn hedeflemekte, hem de Filistin sorununu bir terr sorununa indirgeyerek zm g kullanmna endekslenmektedir.

lkelerin empati kurmas hedeflenmekte, hem de Filistin sorunu bir terr sorununa indirgenerek zm g kullanmna endekslenmektedir. Bu sylem ve srailin izledii etkin propaganda siyaseti sayesinde bugn Hamas, Bat kamuoyunda byk lde bir terr rgt olarak alglanmaktadr. Hamasn ilk nce 2005te belediye seimlerini daha sonra Ocak 2006da Filistinde gerekleen genel seimleri kazand ve izledii yasal srece ramen iktidardan zorla uzaklatrlm olduu gerei rtlmekte ve unutturulmaktadr. Hamasn Gazzeye ekilmek zorunda kalmas, srailin bu direnie kar Gazzeye uygulad abluka ve Filistin topraklarnda srdrd igal ve yerleim politikalar gz ard edilerek, mesele srail tarafndan sivil halka alan ate ve halkn korumakla sorumlu ve buna hakk olan devlet aklamasna ekilmektedir. Kullanlan saldrya kar savunma sylemi, doruluu bir yana hem Filistin sorununun iini boaltmakta hem de srailin operasyonun arkasnda yatan dier motivasyonlarn da gizlemesine olanak salamaktadr.

II.
a)

GAZZEYE SALDIRININ NEDENLER

Yaklaan Seim Hesaplar

srailde 22 Ocakta gerekletirilecek olan genel seimler ncesinde Netanyahu hkmetinin Gazzede bu apta bir operasyona girimesi akllara seim hesaplarn getirmektedir. Bu yaklam, daha nce de seimlere giden srail hkmetlerinin askeri harekatlarn altna imza attklar hatrlandnda, haksz bir yarg iermemektir. Yakn tarihe bakldnda, rnein, 7 Haziran 1981de Iraktaki inaat halindeki nkleer reaktr vuran srail hava saldrs 30 Haziran 1981 seimlerinden hemen ncedir. 11-17 Nisan 1996da Lbnana dzenlenen saldr 29 Mays 1996 seimleri ncesi gerekleirken, 27 Aralk 2008-18 Ocak 2009 tarihleri arasndaki Gazze saldrs ise 10 ubat 2009 seimleri ncesinde yaplmtr. Netanyahu hkmetinin Gazzeye saldrsnn arkasnda bir takm seim beklentileri olduunu sylemek mmkn olmakla birlikte bunu tamamiyle seimleri kazanmaya ynelik bir yatrm olarak deerlendirmek de yanl olacaktr. Nitekim 9 Ocakta Babakan Netanyahu erken seim kararn akladktan sonra yaplan kamuoyu

20. Fatalities after operation Cast Lead, http://old.btselem.org/statistics/english/casualties.asp?sD19sM 01sY2009filterbyeventoferet_statafter. 21. Rocket and mortar fire into Israel, http://www.btselem.org/israeli_civilians/assam_missiles#data Rocket , ,

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

yoklamalar Netanyahunun Likud ve Libermann srail Beytenu ittifaknn rahatlkla seimleri kazabileceini ve hatta sandalye saylarn artracaklarn gstermektedir. Koalisyondaki dier partiler de hesaba katldnda 120 sandalyeli parlamentoda koalisyonun vekil saysn 66dan 68e karmas beklenmektedir. Belki de bu anlamda tek kt sonu Savunma Bakanln yrtmekte olan Ehud Barakn Atzmaut Partisi iin sz konusudur. i Partisinden ayrlan dier drt vekille u anda parlamentoda be sandalyeye sahip olan partinin girecei ilk seimlerde sandalye saysnn ikiye decei ve belki de meclise giremeyecei tahminleri yaplmaktadr. Buna ramen Barakn kendisine Likud-srail Beytenu koalisyonunda dardan savunma bakan olarak yer bulmas da mmkn gzkmektedir. 22 Btn bu tabloya kar Netanyahunun seim endieleri tamadn sylemek mmkn deildir. zellikle i Partisinin ciddi ekilde artan oylar ve Yair Lapid liderliinde yeni kurulan Ye Atid partisinin ilk girdii seimlerde 14-17 sandalye kazanacana ynelik tahminler ciddi rahatszlk yaratmaktadr. stelik Netanyahu iktidarnn rahatszlklar bununla da snrl kalmamaktadr. srailde 2011 Hazirannda kira artlarn ve pahall protesto ile balayan ve bu yl iinde de devam eden sosyal adalet talepli protesto gsterileri seim srecinde iktidardaki partileri en ok zorlayacak konularn banda gelmektedir. Bu sre iinde, Tel-Avivden Kudse ve Hayfadan Berevaya kadar srailin pek ok ehrinde on binlerce kii gsterilere katlm, sosyal politikalar ve ekonomi politikalarn eletirmitir. Sadece 3 Eyll 2011de Tel-Aviv bata olmak zere sraildeki ehirlerdeki gsterilere 500.000 kii katlmtr ki bu srail nfusunun yaklak %10una tekabl etmektedir.23 Bu gelimeler, seime giden srailde partilerin seim kampanyalarn da etkilemitir. zellikle deiim geirmekte olan ve seim programnda Filistin ve gvenlik meselesinden kanarak sosyo-ekonomik konular n plana karmay hedefleyen i Partisinin bu politikas hkmet zerinde bask yaratmtr.24 Bu nedenle hkmetin seim ncesi gndemi, en zayf olduu sosyal adalet, eitlik, pahallk gibi konulardan
22. Maariv tarafndan yaplan 11 Ekim 2012 tarihli seim yoklamas sonular. Haaretz gazetesinin ayn tarihli yoklamas da benzer sonular iermektedir. lk say yoklama sonucunu, trnakl parantez iindeki ikinci say u anki durumu gstermektedir. 29 [27] Likud 17 [08] i Partisi 17 [---] Ye Atid (Gelecek var) 13 [15] srail Beytenu (srail Evimiz) 10 [11] a 07 [07] Milli Birlik (2) / Yahudi Evi (5) 06 [28] Kadima 05 [05] Birleik Tevrat Yahudilii 04 [03] Meretz 02 [05] Atzmaut 10 [11] Arap Partileri (Hadash (3), Raam-Taal (4) and Balad (3)) Polls show Netanyahu poised for big election win, with Livni edging Olmert in the trailing field, Time of Israel, 11 Ekim 2012; http://www.timesofisrael.com/polls-show-netanyahu-far-ahead-with- livni-edging-olmert-in-thetrailing-field/; Polls see easy election win for Netanyahu, Israeli right, Reuters, 11 Ekim 2012, http://www.reuters. com/article/2012/10/11/us-israel-election-polls-idUSBRE89A0AL20121011. 23. A short guide to Israels social protest, Haaretz, 11 Haziran 2012, http://www.haaretz.com/news/national/ a-short-guide-to-israel-s-social-protest-1.450369. 24. Daniel Levy, Living by the Sword, The Daily Beast, November 16, 2012, http://www.thedailybeast.com/ articles/2012/11/16/living-by-the-sword.html.

srailde hkmet seim ncesi gndemi, en zayf olduu sosyal adalet, eitlik, pahallk gibi konulardan uzaklatrarak, kendini gl hissettii gvenlik meselesine kaydrmtr.

S E TA A N A L Z

Btn varln ve devlet sylemini derin bir tehdit algs ve gvenlik zerine inaa etmi olan srail, blgedeki deiime uyum salayarak kendi i dnmn yaamak yerine deiimi daha byk bir tehdit algs erevesinde okumaya devam etmektedir.

uzaklatrarak, kendini gl hissettii ve tabann kolaylkla memnun edebilecei gvenlik meselesine kaydrmas gerekmitir. Bu noktada Hamasn varl ve kronik Gazze sorunu nemli bir ara haline dnmektedir. stelik srailin gvenliinin gndeme tanmas seimlere eyrek kala dier partilerin operasyonu eletirmesini de zora sokmakta, gerilimin trmandrlmas, halkn hassasiyetini artrrken btn partilerin sylemlerini milliyeti-gvenlik izgisine ekmektedir. Nitekim Hamas ile srail arasnda gerilimin trmanmasnn ardndan zm iin grlerini aklayan parti liderlerinin ou askeri operasyonu iaret etmitir ki bu temsilleri asndan srail halknn %90na tekabl etmektedir.25 srailin gneyine Gazzeden yaplan fze saldrlar, srail halknn byk ounluunun ayn fikirde olduu nadir meselelerden birisidir ve milli bir mesele olarak grlmektedir. Bu nedenle operasyon kararna, Meretz dnda srail siyasetinde kimse itiraz edememitir. Bu destek Netanyahu hkmetinin elini glendirirken, operasyonu doru bir karar ve bir zafer olarak sunmay da kolaylatrmaktadr. Operasyonun dier nemli figr olan Atzmaut lideri Ehud Barak asndan ise kurduu partinin bir varlk gsteremedii hatrlanrsa bu saldr daha nce pek ok saldry ynetmi savunma bakan iin kendisini en iyi olduu alanda gstermek ve srailli semeni varlna ihtiya olduu konusunda ikna etmek adna byk anlam tamaktadr. Hatta bu adan Barakn Netanyahuya kyasla saldrdan daha byk bir seim beklentisi olduunu sylemek mmkndr. Btn bu seim hesaplarna karn, Netanyahu hkmetine Gazzeye saldr karar aldran asl gereke Arap bahar ile blgede yaanan deiimde yatmaktadr.

b)

srailin Deiime Direnci

Arap bahar, sadece rejimleri yklan lkeleri deil, ayakta kalan ynetimlerine ramen eski denklemin bir paras olduklar iin blgedeki tm lkeleri etkilemitir. zellikle 1979da Camp David Anlamas ile srailin gvenliinin salanmasn merkeze alan Ortadou dzenin temel ayaklarndan dieri olan Msrdaki Mbarek rejiminin k blgeye dair politikalar deiime zorlamaktadr. Deiimin basksna karn, btn varln ve devlet sylemini derin bir tehdit algs ve gvenlik zerine inaa etmi olan srail, uyum salayarak kendi i dnmn yaamak yerine blgedeki gelimeleri daha byk bir tehdit algs erevesinde okumaya devam etmektedir. Bu alg, gvenlik politikalarn krklemekte ve statkoyu koruma istei, deiimi yaayan blge ile srail arasndaki uurumu daha da derinletirerek aslnda sraili varln tehdit eden bir yalnzlk iine itmektedir. Msrda Mslman Kardelerin iktidara gelmesi ve Selefilerin elde ettii etkin siyasi konumun ardndan, Suriyede yaanan gelimeler Trkiyeyi de kaybetmi olan srail tarafnda ciddi endie yaratmaktadr. srailin her ne kadar Esed rejimi ile her zaman sorunlu ilikileri olmu olsa da iki lke arasndaki srtme, sylem dzeyinden teye gitmedii gibi srailin varln da statkoyu da tehdit eden nitelikte olmamtr. Oysa 1973 savandan beri tek kurun atlmayan Golan snr Suriyeli muhaliflerin eline getikten

10
25. Elections under fire? Probably not, Haaretz, 12 Kasm 2012, http://www.haaretz.com/news/israelielections-2013/israel-election-insider/elections-under-fire-probably-not.premium-1.477187.

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

sonra sraile alan top atei Suriyedeki bir deiimin srailin lehine sonulanmayacan gstermektedir.26 Nitekim, srail saldrsnn balangc olan Ahmed Caberinin vurulduu gnn sabah, srail Savunma Bakan Ehud Barakn Golan snrndaki tm kylerin Suriyeli muhaliflerin eline getii ynndeki aklamas, operasyon karar ile Suriyedeki gelimeler arasndaki balanty ortaya koymas bakmnda nemlidir.27 Ayrca Katar Emiri Hamad bin Halife el-Taninin 23 Ekimde Gazze eridine giderek Babakan smail Haniye bata olmak zere Hamasl yetkililer ile grmesi ve ardndan srailin Msrdan sonra tek bar anlamas yapt lke olan rdnde patlak veren protesto gsterileri srail tarafnda tedirginlii daha da artrmtr. Hamasn, Ortadouda deiimle birlikte g kazanan ve iktidara gelen Mslman Kardeler bata olmak zere slami hareketlerle birlikte siyasi adan glenmesi ise srail iin baka bir sknt kaynadr. Ayrca Suriyedeki ayaklanma sonrasnda Esed rejimi ile ters derek lkeden ayrlan Hamasn, ran-Suriye izgisinden kmas ve Msr ve Trkiye zerinden gelitirdii ilikiler de uluslararas arenada kabuln ve etkisini artracak gelimelerdir. Yaanan bu srecin baka bir etkisi ise Filistindeki Fetih-Hamas ayrmasn amann da nn amasdr. Bu nedenle, blgedeki statkonun salad gvenlii zaten kaybetmekte olan srail, bir de ieride glenecek Filistin ynetimi ile kar karya kalacaktr. Nitekim Gazze saldrsnn zaman, Filistinin BMdeki statsn gzlemciden ye olmayan gzlemci devlete tayacak 29 Kasmdaki Genel Kurul oylamas ncesine denk gelmesi bakmndan dikkat ekicidir. srailin bu bavurudan duyduu rahatszlk basna szdrlarak Filistin tarafn dolayl olarak tehdit eden srail Dileri Bakanlnn kaleme ald politika belgesinde akca grlmektedir. Burada Filistinin bavurusuna cevaben Oslo Anlamalarnn feshi ve Filistin Ynetimi Bakan Mahmud Abbasn makamndan uzaklatrlmas nerileri yer almaktadr.28 Her ne kadar BM Genel Kurulunda Filistinin gerekli ounluu elde edeceine kesin gzyle baklsa da, operasyonun ve operasyona ilikin sunulan gerekelerin, Filistinin yeni stat ile elde etmeyi amalad prestji ve sesini duyurma abasn glgeledii aikardr. Blgedeki yeni ynetimleri, ABD bata olmak zere Batdan ald destek ile dengelemeye alan srail, bu ortamda balatt Gazze saldrs ile btn bu deiime sessiz kalmayacan duyurmaya almaktadr. Bu adan Hamas ezme abas, Ortadouda srailin gc asndan bireylerin deimediini gsterme ve Bat gdmndeki politikalardan syrlarak Filistin meselesinde sraile kar daha net pozisyon almaya balayan tm aktrlere mesaj verme amac tamaktadr.

Hamasn, Ortadouda deiimle birlikte g kazanan ve iktidara gelen Mslman Kardeler bata olmak zere slami hareketlerle birlikte siyasi adan glenmesi ise srail iin baka bir sknt kaynadr.

c)

Hamasn Artan Askeri Gc

srailin i politika hesaplar, kresel ve blgesel aktrlere bu operasyon yoluyla verilmeye allan mesajlar, Gazzeye yaplan saldrnn dolayl hedefleri olarak
26. Israeli army fires warning shots at Syria, AlJazeera, 11 Kasm 2012, http://www.aljazeera.com/news/ middleeast/2012/11/20121111121454453745.html. 27. Syrian rebels control nearly all villages on Israeli border: Ehud Barak, Al-Arabiya News, 14 November 2012, http://english.alarabiya.net/articles/2012/11/14/249502.html. 28. Erekat: Israel seeking to keep occupation, cost-free, Jerusalem Post, 14 Kasm 2012, http://www.jpost.com/ DiplomacyAndPolitics/Article.aspx?id291744.

11

S E TA A N A L Z

nitelendirilebilir. Operasyonun ok daha somut ve dorudan amac askeri adan hzla glenen Hamas n alnamayacak seviyeye gelmeden snrlandrmaktr. Nitekim operasyonun hedefinin Hamasn askeri gcn krmak olduu bandan beri srailli yetkililer tarafndan da dile getirilmektedir. Bununla birlikte srailin iine srklendii panik havasn anlamak iin Hamasn Arap Bahar srecinde artan askeri gcnn ve desteinin daha derinlemesine analiz edilmesi gerekmektedir. 2009daki Gazze saldrsndan bu yana geen sre iinde Hamas elindeki silah envaterini gelitirmi durumdadr. srailli yetkililer tarafndan yaplan tahminler Hamasn elinde 12.000 civarnda fze olduu ynndedir ve sadece fzelerin saylar artmam, nitelikleri de gelimitir. randan 75 km menzilli Fecr-5 fzelerinin temin edildii, Libyada Kaddafi rejiminin knn ardndan bu lkeden szan nemli lde mhimmatn Hamasn eline getii ileri srlmektedir.29 Fecr-5 fzelerinin Msrda Mbarek rejiminin devrilmesi sonrasnda Gazzeye kaak olarak sokulduu, sevkiyat rotasnn randan fzeleri imal eden Sudana oradan da Sina zerinden Gazzeye uzand dnlmektedir.30 Bu noktada, 25 Ekimde srailin Sudandaki askeri fabrikaya dzenledii saldr da Hamasn askeri gcn krma politikasnn bir paras olarak grlmektedir.31 Bununla birlikte, ranl yetkililer Hamasa Fecr-5 fzelerinin verildiine ilikin iddialar yalanlamlardr.32 Hamasn askeri gcnn saysal adan asl bel kemiini ise Kassam fzeleri oluturmaktadr. Bu sre iinde Kassam fzelerinin de menzilleri artmtr. Kassam-3 fzelerinin menzili 12 km iken Kassam-4 fzelerinin menzili 17 kmye kadar kmaktadr.33 Nitekim 14 Kasmdan bugne yaanan atmalar, Hamasn ilk defa bu kadar uzun menzilli fzeler kullandn gstermektedir. Gazzeden atlan fzeler ile 1970den beri ilk kez Kuds, 1991deki Krfez Savandan beri ilk kez Tel-Aviv vurulmutur. srail Savunma Bakan Ehud Barak tarafndan yaplan aklamaya gre Hamasn elindeki Fecr-5 fzelerinin ou bombardmann ilk bir saatinde yok edilmi durumdadr.34 Bununla birlikte Gazzeden yaplan fze atlar devam etmektedir. srail, operasyon sonucunda Hamasn askeri kapasitesine ciddi bir darbe vursa da Ortadouda dengelerin bylesine deitii bir ortamda bunun sonular geici olacaktr. Hamas, askeri adan kendini toparlama imkanlarna artan ekilde sahip olmaya devam edecektir. Bu ise srail Filistin sorununu gvenlik sorununa indirgeyip, kuvvet kullanmaktan vazgemedike blgenin daha sert atmalarla kar karya kalacann bir iaretidir.

srail, operasyon sonucunda Hamasn askeri kapasitesine ciddi bir darbe vursa da Ortadouda dengelerin bylesine deitii bir ortamda bunun sonular geici olacaktr.

29. Signs mount of possible Israeli invasion of Gaza, Ahram Online, 16 November 2012, http://english.ahram. org.eg/NewsContent/2/8/58287/World/Region/Signs-mount-of-possible-Israeli-invasion-of-Gaza.aspx. 30. Hamas rockets, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/para/hamas-assam.htm 31. Israeli attack on Sudanese arms factory offers glimpse of secret war, The Guardian, 25 Ekim 2012, http:// offers www.guardian.co.uk/world/2012/oct/25/israeli-sudanese-factory-secret-war. 32. Iran denies supplying Fajr-5 to Gaza, Jerusalem Post, 18 Kasm 2012, http://www.jpost.com/Defense/ Article.aspx?id292387. 33. Hamas rockets, Global Security, http://www.globalsecurity.org/military/world/para/hamas-assam.htm 34. Barak: Most Hamas Fajr missiles destroyed, Ynet News, 14 Kasm 2012, http://www.ynetnews.com/ articles/0,7340,L-4305559,00.html.

12

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

III. KRESEL VE BLGESEL YANKILAR

a) ABDden sraile Deimeyen Destek

srailin Gazze bombardman, ABDde Barack Obamann kazand ilk bakanlk seimlerinin hemen ardndan balatlan 2008deki saldr ile zamanlama asndan bire bir rtmektedir. 2008de henz Bushun grev sresi dolmam ve Obama yemin etmemi iken srailin kalkt operasyonun zamanlamas, bu boluu kullanma ve Ortadou asndan yeni bakana umutla bakanlara ABD politikalarnda bir deiiklik olmayacan hatrlatma olarak deerlendirilmiti. Bu sefer de srail asndan benzer motivasyonlar bulunmaktadr. Nitekim seim srecinde Cumhuriyeti aday Mitt Romneye destek vermi olan srail ile Obamann zaferi sonrasnda ABD arasnda ilikilerin nasl olacana dair soru iaretlerini giderme amac yadsnamaz. Bu noktada Obamann, ilk dneminde Bat eria ve Dou Kudste srailin yeni yerleimleri konusunda srail ynetimi ile ters dt, Filistin ve ran konularnda her zaman uzlaamad da hatrlanmaldr. Her ne kadar Amerikan Kongresindeki Cumhuriyetilerin arl srail lehine olsa da Ortadounun iinde bulunduu durum gznnde alndnda, srail iin ABD ile ilikilerde kk bir sapma dahi tolere edilemez durumdadr. Bu nedenle Netanyahu, Obamann ikinci dneminin tad belirsizlikleri en bandan bertaraf etmek istemitir. ABD Bakannn srailin kendini savunma hakk olduuna vurgu yaparak Gazze operasyonuna terredtsz verdii tam destek35 ABD-srail ilikileri asndan bireylerin deimediini akca gstermektedir. Benzer destek ABden,36 ngiltere, Kanada, Almanya bata olmak zere dier batl lkelerin yneticilerinden de gelmitir.37 Verilen destee, Hamasn saldrlar karsnda srailin kendini savunduu iddialar ile rasyonel bir zemin yaratma abas, sraile verilen destein sonsuzluunu ve snrszln gizlemeye yetmemektedir. srailin eylem ve politikalarn hi bir ekilde sorgulamayan bu geleneksel siyasi duru, Ortadoudaki deiime demokrasi sylemi ile bir yandan destek veren, bir yandan da seilen slami iktidarlarla rahatszlk yaamaya balayan Batnn Ortadoudaki deiimi okuma konusunda tkandn gstermektedir. srailin gvenliini merkeze alan ABDnin Ortadou politikas, deien Ortadounun dier aktrleri ile arasndaki uurumu giderek amaktadr. Buna ramen Obama ynetiminin tercihi statkoda direnen sraile destek vermeye devam ederek basky kar taraf zerinde kurmak ynndedir. ABD Ulusal Gvenlik Danman Yardmcs Ben Rhodesun, Hamas nezdinde bir derece nfuzu olan Trkiye, Msr ve baz Avrupal ortaklarmza, bu nfuzu Hamasn atmalar trmandrmamas iin kullanlmas

Ortadoudaki deiime demokrasi sylemi ile bir yandan destek veren, bir yandan da seilen slami iktidarlarla rahatszlk yaamaya balayan Batnn sraile srdrd geleneksel destek Ortadoudaki deiimi okuma konusunda tkandn gstermektedir

35. US gives full backing to Israel while urging de-escalation of Gaza violence, The Guardian, 16 Kasm 2012, . http://www.guardian.co.uk/world/2012/nov/16/us-full-backing-israel-gaza. 36. Kudse Gazzeden ilk roket saldrs, BBC Trke, 16 Kasm 2012, http://www.bbc.co.uk/turkce/ haberler/2012/11/121116_gaza_4.shtml. 37. Israel-Gaza crisis: Cameron speaks to Netanyahu, BBC News, 15 Kasm 2012, http://www.bbc.co.uk/news/ uk-20382660.

13

S E TA A N A L Z

arsnda bulunduk aklamas bunun bir rneidir.38 Buna karn Trkiye ve Msrn Filistine verdii destek ABDyi rahatsz etmi, Hamasn iddeti trmandrmasnn barn nnde engel olduunu szleri ile ABD Bakan Obama, Babakan Erdoan ve Msr Cumhurbakan Mursi ile ters dmtr.39 artlar, Amerikann siyasi ve ekonomik gc ile sraile mttefik devirme dneminin kapandna iaret etmektedir. Her ne kadar blgede yalnzlaan sraili ABDnin blge dndan savunma gayreti bir sre daha ie yarayacak olsa da uzun vadede bu siyasetin kmaza girmesi kanlmazdr. ABDnin Ortadouda bir yandan yeni aktrlerle gelitirmeye alt iliki, dier

ABD hem Ortadoudaki deiim dalgasnn nne geemeyeceini grerek buna yn vermek istemekte, hem de srailin gvenlii nedeniyle statkocu bir tavr sergilemektedir.

yandan srailin istekleri dorultusunda hareket ederek blgedeki dier aktrleri grmezden gelmesi izledii siyaseti elikiler yuma haline getirmektedir. ABD hem Ortadoudaki deiim dalgasnn nne geemeyeceini grerek buna yn vermek istemekte, hem de srailin gvenlii nedeniyle statkocu bir tavr sergilemektedir. Nitekim atekes sonrasnda srail Babakan Netanyahuya ve arabuluculuk yapan Msr Cumhurbakan Mursiye teekkr eden ancak atekesin teki taraf Hamasn adn zikretmeyen ABD Bakan Obamann aklamasnda bu ikilem akca grlmektedir.40 inde bulunduu bu kararszlk ABDyi byk lde zaman kazanmaya odakl bir siyaset izlemeye itmektedir. Bu siyaset her ne kadar aka deiime kar olmasa ve eski dzeni savunmasa da sraile verilen destek ile birletiinde ABDyi deiimin karsnda duran bir g haline getirebilmektedir. Bunun en son rneini, Suriyedeki deiim ve muhalefete destek konusunda Amerikan ynetiminin yaad tereddtte de grmek mmkndr. Filistin sorununu, Suriye sorunundan, ran sorunundan ya da blgedeki dier sorunlarndan ayrarak apayr bir siyaset gelitirmek mmkn deildir. ABDnin Filistin sorununa yaklam, blge lkeleri ile ortak bir dil gelitirebilecei dier meselelerin zmn de akamete uratmaktadr. Yaananlar blgedeki btn sorunlarn bir ekilde Filistin sorunu olduunu ve o zlmedike Ortadouda her sorunu derinletireceini ve kendisinin de her sorunda daha da derinleeceini gstermektedir. ABDnin ve Batnn sraili sorgulamayan, eletirmeyen ve yarglamayan politikas sadece blge lkeleri ile ilikilerini sorunlu hale getirmemekte, deiim direnci karsnda Ortadou dengeleri zerinde kurduklar bask da sorunlar uzatmakta ve zmlerini zorlatrmaktadr.

b)

Arap Baharnn Gazze Snav

Filistin sorununa ilikin ABDnin srail yanls politikas kadar allageldik bir baka duru da Arap dnyasnn bu sorun karsnda gsterdii sessizlik olmutur. Ortadounun otoriter rejimleri, kendi halklarnn bu soruna gsterdii duyarlla ramen, Camp David Anlamas ile gelen dzen iinde genellikle tepkisiz kalmay semiler veya verilen tepkiler clz seslerin tesine gememitir. Trkiyenin 2008deki Gazze
38. Kudse Gazzeden ilk roket saldrs, BBC Trke, 16 Kasm 2012, http://www.bbc.co.uk/turkce/ haberler/2012/11/121116_gaza_4.shtml. 39. Obama, Erdoana kt, Milliyet, 19 Kasm 2012, http://www.bbc.co.uk/news/uk-20382660. 40. Obama praises Israeli PM Netanyahu for accepting Egyptian ceasefire plan, The Guardian, 21 Kasm 2012, http://www.guardian.co.uk/world/2012/nov/21/obama-netanyahu-egyptian-ceasefire-plan.

14

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

saldrsna gsterdii tepki ve sert srail eletirisi ile balayan deiim, Arap bahar ile birlikte blgede iktidara gelen yeni ynetimleri de etkilemitir. Bir anlamda srailin son Gazze saldrs, Msrdan Tunusa bu ynetimlerin de test alanna dnmtr. Bu noktada Msr, nemli bir aktr olarak n plana kmaktadr. Mbarekin gitmesine ramen ABDye kar devam eden ekonomik bamllk, IMFden kredi beklentisi ve hala yrrlkte olan Camp David Anlamas nedeniyle Msrn siyasi pozisyonu ok rahat deildir. Ayrca Msrda ura ve cumhurbakanl seimlerine Mslman Kardelerin zaferi ile deiim damgasn vursa da Mbarek dneminin brokratik kadrolar hala konumlarn korumaktadrlar ve bu kadrolar uzun yllar srail ve ABD ile kurduklar ilikiler zerinden konumlarn salamlatrmlardr. Btn bu sebepler nedeniyle Msrn Gazzede yaanan son saldr boyunca tepkisi, Ortadoudaki deiimin boyutlarn grebilmek asndan nem arzetmektedir. Mbarek ynetimi sresince sraile verilen zmni destek, Mursi ynetimi ile birlikte yerini Filistine ak destee brakmtr. Saldrnn hemen ardndan sraili knayan Msr,41 bykelisini ekmi, BM Gvenlik Konseyini ve Arap Birliini acil toplantya aran Msr Cumhurbakan Muhammed Mursi, Gazzeyi yalnz brakmayacaklarn sylemitir. srail bombardman altnda Gazzeyi ziyaret eden Babakan Hiam Kandilden de benzer bir destek aklamas gelmitir.42 Msrn tavrnn yaratt siyasi hava hzla karln bulmu, Tunus Dileri Bakannn da Gazzeyi ziyaret edecei aklamas gelmitir. Gazzeye giden Refik Abdlselamn srail dnyann ve ayn zamanda Arap lkelerinin deitiini ve kprnn altndan ok sular aktn bilmelidir. srail kuvvet kullanmaya devam edemez, uluslararas hukukun stnde deildir ve ayrcalkl bir konumu yoktur. sraili knyoruz,43 szleri srail karsnda deien tutumlar zetlemesi bakmndan nemlidir. Bu tepki ve talepler Arap Birliini de harekete geirmi, rgt srailin Gazzeye saldrsn ele almak zere 17 Kasmda Dileri Bakanlar dzeyinde acil olarak toplanmtr. Toplantdan knama dnda etkin bir kararn kmamas zerine, Trkiyenin ban ektii eletirilerle kar karya kalan Arap Birliinin hzla ziyaret karar alm olmas yine de anlamldr. Arap Birlii Genel Sekreteri Nebil el-Arabi bakanlnda Msr, Tunus, Fas, Irak, Sudan, Lbnan, Filistin ynetimi, Kuveyt ve Suudi Arabistan dileri bakanlarndan oluan heyetin 20 Kasmda Gazzeye gitme karar ve heyete Trkiyenin de katlm olmas Filistine verilen siyasi destek asndan nemlidir.44 Arap lkeleri arasnda srailin uluslararas arenada sahip olduu gc dengeleyecek birlik ve siyasi g bugn iin mevcut deildir. Ortadounun yeni ynetimleri acemiliklerini
41. Brotherhoods party condemns Israeli attack on Gaza, demands world react, Ahram Online, 14 Kasm 2012, http://english.ahram.org.eg/NewsContent/1/64/58135/Egypt/Politics-/Brotherhoods-party-condemns-Israeliattack-on-Gaza.aspx. 42. Egypt PM in Gaza to voice solidarity, broker truce; Israeli operation set to continue for days, Ahram Online, 16 Kasm 2012, http://english.ahram.org.eg/News/58290.aspx; Gazze Krizi: Msrdan Filistinlilere tam destek, BBC Trke, 16 Kasm 2012, http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/11/121116_gaza_update_3.shtml. 43. Israel air strikes hit Hamas headuarters,EuroNews, 17 Kasm 2012, http://www.euronews.com/2012/11/17/ israel-air-strikes-hit-hamas-headuarters/ 44. Arab League chief, ministers to visit Gaza on Tuesday,CNBC, 18 Kasm 2012, http://www.cnbc.com/ id/49873686.

Arap lkeleri arasnda srailin uluslararas arenada sahip olduu gc dengeleyecek birlik ve siyasi g bugn iin mevcut deildir.

15

S E TA A N A L Z

stlerinden atp dengeleri oturtmaya almakta, Suriye ve rdn kendi i kargalar ile uramakta ve dier lkeler kaplarna dayanan deiimin tedirginlii yaamakta iken, byle bir ittifak imdiye kadar sergilememi Arap dnyasndan bu siyasi gc ortaya koymas beklemek gereki de olmayacaktr. Bununla birlikte, gsterilen tepki Ortadouda bundan sonra dzenin eskisi gibi ilemeyeceinin ilk iaretleri olarak grlmelidir. zellikle bu denkleme Trkiyenin de varl eklendiinde bundan sonraki srete hem Batl lkeler hem de srail asndan blgesel aktrleri grmezden gelmek imkansz hale gelmektedir. Trkiyenin ve Katarn destei ile Msrn atekes

Filistin sorununun zm iin Trkiye, sadece sraile kar politikalarn deimesi gerektiine deil ayn zamanda Filistinin siyasi andan glenmesi gerektiine de inanmaktadr.

iin arabuluculuk abalar da bu dorultuda okunmaldr.45

IV. TRKYENN FLSTN ABASI

Trkiyede Filistin meselesi gerek kamuoyu gerekse devlet seviyesinde her dnem hassasiyetle yaklalan bir konu olmutur. Bununla birlikte zellikle son on yllk AK Parti iktidar dneminde izlenen d politika ile birlikte Filistin sorununun Ortadou politikasnn merkezine oturtulduunu sylemek yanl olmayacaktr. 2008deki Gazze saldrsna kadar srail ile srdrlen ilikiler erevesinde Trkiyenin sorunu bir anlamda arabuluculua soyunarak zme gayreti, srailin deimez tutumu ile birlikte yerini sert eletirilere brakmtr. Gazze bombardmann takip eden 2009daki Davos zirvesi ile birlikte srail ile ilikiler kopma noktasna gelirken, Trkiye bu tarihten sonra srailin dokunulmazlnn Filistin meselesini zmszle mahkum ettii vurgusunu artrmaya balamtr. Mays 2010da gerekleen Mavi Marmara saldrs ilikilerde tarihi bir krlmaya yol am ve sraili blgede yalnzla iten srecin de balangc olmutur. Bu noktada Trkiyenin ilikilerin normallemesi iin srailden ldrlenler adna sadece zr ve tazminat deil Gazzeye uygulad ablukay kaldrmasn da istemesi nemlidir. srailin tm politikalarna saladklar koruma nedeniyle ABD bata olmak zere hem kresel gleri, hem de Birlemi Milletler sistemine dayal uluslararas sistemi eletiren Trkiyenin k, Filistin meselesine duyarl Ortadou halklarnda karln bulmutur. Arap baharn tetikleyen srete Trkiyenin Filistin sorununa ilikin n kabulleri ve statkoyu ykmak iin gsterdii abann nemli bir rol vardr. Filistin sorununun zm iin Trkiye, sadece sraile kar politikalarn deimesi gerektiine deil ayn zamanda Filistinin siyasi andan glenmesi gerektiine de inanmaktadr. Bu nedenle 2006da meru seimleri kazanan ancak iktidardan uzaklatrlan Hamasn uluslararas arenada varolmas, Hamas ile Fetih arasndaki sorunlarn zm ve Filistinin devlet olarak kabul iin de aba sarfetmektedir. 2006 seimlerinde btn yasal srelere uygun olarak, adil ve effaf seimleri kazand halde ABD ve ABnin ekonomik ambargo ve siyasi izolasyon sreci ile kar karya kalan Hamas, iktidarda kald Mart 2007ye kadar olan dnemde Trkiye tarafndan kabul ve destek grmtr. Seimlerin hemen ardndan uygulanan ambargoyu

16

krmaya alan Hamasn siyasi bro efi Halid Mealin ilk ziyaret ettii lkelerden
45. Trkiye devrede, Akam, 19 Kasm 2012, http://www.aksam.com.tr/turkiye-devrede--149778h.html.

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

biri Trkiye olmutur. Filistinde siyasi birliin salanmasn nemseyen Trkiye, Fetih ile Hamas arasnda uzla salanmas iin gayret gstermi ve kurulan Ulusal Birlik Hkmetini de desteklemitir. Hamasn Gazzede hkmet kurmas sonrasnda balayan srete de Trkiye, Hamasn Filistin halk tarafndan seilmi bir siyasi parti olduu gereinin altn izerek, izolasyona kar tavr alm ve Hamas temsilcileri ile grmelerini srdrmtr. Hamas srail ile anlama altna imza atmak suretiyle siyasi olarak glendiren ve 5 yldr tutsak bulunan srailli asker Gilad alidin 1027 Filistinli tutuklu karsnda serbest braklmasn ieren Takas Anlamasnda, Trkiye serbest braklan ve Filistin topraklarnda kalmalarna izin verilemeyen 42 mahkumdan 10nunu kabul etmitir. Trkiye en son olarak, Hamas lideri Mealin de ifade ettii gibi Fetih ile Hamas arasnda 3 Mays 2011de Kahire Anlamasnn imzalanmasna giden srete uzla salanmasnda arabuluculuk yaparak olumlu rol oynamtr.46 Her ne kadar anlamann uygulanmas konusunda aksaklklar szkonusu olsa da anlamann imzalanmas ile taraflararas diyalog artm ve birlik ynnde adm atlmtr. Arap bahar ile birlikte Hamasn uluslararas pozisyonu glenirken, 2006 seimlerinden bugne kadar geen sre iinde Hamasn siyasi kimliini kaybetmemesinde Trkiyenin desteinin nemli katks vardr. 3 Ocak 2012de Gazze eridinin Hkmet Bakan smail Haniyenin iktidara geliinden bu yana yurt dna yapt ilk resmi ziyaret iin Trkiyeyi semi olmas da bunu dorulamaktadr. srailin Gazzeye bu son saldrsnn ardndan en sert eletirilerden birisi yine Trkiye tarafndan yaplmtr. Dileri Bakanlndan yaplan aklamada, srailin balatm olduu Gazze operasyonu, bu lkenin saldrgan politikalarnn son rneini tekil etmektedir. srailin bu saldrsn iddetle knyoruz ve derhal durdurulmasn talep ediyoruz 47denilirken, devam eden saldrlar karsnda Babakan Erdoan sylemini daha da sertlemitir.48 Trkiyenin Filistin sorununa yaklamnda sergiledii durua olan destek, blgede deien rejimlerle birlikte artmaktadr. Bu nedenle Babakan Recep Tayyip Erdoann srailin Gazze saldrs devam ederken, 17-18 Kasm tarihlerinde Msra gerekletirdii resmi ziyaret, geziyi daha da kritik hale getirmitir. Trkiye ve Msrn krizin bandan itibaren sergiledikleri ortak tutum ve izledikleri politikalar sadece Filistin sorunun zm adna deil, blgedeki dier sorunlara ilikin gelitirilecek politikalar asndan da nem tamaktadr. Bu ziyaret ncesinde Trkiyenin Msra 1 milyar dolarlk kredi am olmas49, Msrn Trkiyenin rettii insansz hava aralarn alacak ilk lke olmas50 ve ziyaret srasnda ticaretten,
46. Trkiye Hamas-El Fetih grmelerinde byk rol oynad T24, 23 Mart 2012; http://t24.com.tr/haber/ turkiye-hamas--el-fetih-gorusmelerinde-buyuk-rol-oynadi/200053 47. No: 261, 14 Kasm 2012, srailin Bugn Balatm Olduu Gazze Operasyonu Hk., T.C. Dileri Bakanl, 14 Kasm 2012, http://www.mfa.gov.tr/no_261_-israil_in-bugun-baslatmis-oldugu-gazze-operasyonu-hk_.tr.mfa 48. Hesabn iyi yap Netanyahu, CNN Trk, 18 Kasm 2012, http://www.cnnturk.com/2012/dunya/11/18/ erdogan.netanyahuya.seslendi.hesabini.iyi.yap/685089.0/index.html. 49. Trkiyeden Msra 1 milyar dolar kredi, Sabah, 1 Ekim 2012, http://www.sabah.com.tr/ Ekonomi/2012/10/01/turkiyeden-misira-1-milyar-dolar-kredi. 50. Egypt to be first country to buy Turkish UAVs, Todays Zaman, 20 Kasm 2012, http://www.todayszaman. com/news-298764-egypt-to-be-first-country-to-buy-turkish-uavs.html.

Trkiye ve Msrn krizin bandan itibaren sergiledikleri ortak tutum ve izledikleri politikalar sadece Filistin sorunun zm adna deil, blgedeki dier sorunlara ilikin gelitirilecek politikalar asndan da nem tamaktadr.

17

S E TA A N A L Z

gmrk, ulam ve sala 27 anlama imzalanmas bundan sonraki srete iki lke arasndaki ilikilerin daha ok gelieceinin ve blgesel pek ok konuda da ibirliine bavuracaklarnn ilk iaretidir.51 Nitekim Msr Cumhurbakan Mursinin srail bilmelidir ki; blge lkeleri eski blge lkeleri deil liderleri de eski liderler deildir. Gazzeye saldr devam ederse bunun sonucunun cezasn ekmek durumundadr. Bu konuda, her iki lkenin abalarnn birletirilmesi, ortak admlar atlmas konusunda birok hususu ele aldk52 szleri bu durumu zetler niteliktedir. ki lkenin ortaklaa abasnn bir sonucu olarak nce Msrda Babakan Erdoan beraberinde Dileri

Hereyden nce taraflar eit olmayan bu atmada dengelerin yeniden kurulmas gerekmektedir.

Bakan Davutolu ile Hamasn Siyasi Bro efi Halid Mealle grm,53 bu grmenin akabinde Msr, Trkiyenin ve Katarn da verdii destekle srail ile Hamas arasnda atekesin salanmas iin devreye girmitir. Trkiye-Msr-Katar lsnn abalar sonucunda 21 Kasm 2012 tarihi itibari ile atekes salanmtr.54 Atekes sonrasnda arabuluculuk faaliyetlerini yrten Msr Dileri Bakan Muhammed Amr, katklarndan dolay Trkiye, Katar, BM ve Arap Birliine teekkr etmitir. Atekes anlamasna gre, srail Gazzeye ynelik karadan, havadan ve denizden kiilerin hedef alnmas ve aknlar da dahil olmak zere tm saldrlara son verecek, buna karlk btn Filistinli gruplar da Gazzeden sraile kar tm fze saldrlar ve snr boyunca yaplan saldrlar durduracaklardr. Anlamada ayn zamanda atekesin ilk 24 saati doldurmasnn ardndan snrda kiilerin ve mallarn serbest dolamnn kolaylatrlmas iin geilerin alaca ifadesi yer almaktadr.55 Her ne kadar bu madde Gazze zerindeki srail ablukasnn hafifletilmesi olaslna iaret etse de bunun derecesi zerindeki belirsizlik imdiden atekese glge drm durumdadr. Nitekim atekesin duyurulmasnn ardndan srail taraf Gazzeye uygulanan ablukann sreceini belirtirken, Hamas lideri Halid Meal varlan anlama uyarnca srailin Gazzedeki btn snr kaplarn amak zorunda olduunu sylemitir. 56

SONU
Her ne kadar atekes salanm olsa da bugne kadar yaanan sre bu atekeslerin uzun sreli olmadn gstermektedir. srailin Filistin topraklarna ynelik saldrlarnn tam anlam ile sona ermesi ve sorunun zm siyasi dengeler gznne alndnda iinden klmaz bir hal almaktadr. Hereyden nce taraflar eit olmayan bu atmada dengelerin yeniden kurulmas gerekmektedir. Bu nedenle Trkiyenin

51. Trkiye ile Msr arasnda 27 yeni anlama imzaland, Yeni afak, 17 Kasm 2012, http://yenisafak.com.tr/ ekonomi-haber/turkiye-ile-misir-arasinda-27-anlasma-imzalandi-17.11.2012-424492. 52. Artk eski komularn yok, Sabah, 18 Kasm 2012, http://www.sabah.com.tr/Dunya/2012/11/18/artik-eskikomsularin-yok. 53. Davutolu Gazzeye gidiyor, Radikal, 18 Kasm 2012, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aTypeRadi kalDetayV3ArticleID1108347CategoryID78. 54. Hamas ve srailin atekes artlar, TimeTurk, 19 Ocak 2012, http://www.timeturk.com/tr/2012/11/19/ hamas-in-ateskes-sartlari.html

18

55. Gaza ceasefire announced in Cairo, The Guardian, 21 Kasm 2012, http://www.guardian.co.uk/world/2012/ nov/21/gaza-ceasefire-announced-cairo; Sonunda atekes geldi, Milliyet, 22 Kasm 2012. 56. Atekes tamam abluka hafifliyor, Hrriyet, 22 Kasm 2012, http://www.hurriyet.com.tr/planet/21984418. hafifliyor, asp.

 S R A L N D E M E DRENC: 2012 GAZZE SALDIRISI

srail diplomasisinin yerletirdii dilin ve n kabullerin deimesi ve Filistinin siyasi adan glenmesi konusunda gsterdii aba son derece anlamldr. Yaanan son gelimeler, Ortadoudaki deiimin getirdii yeni seslerin bu abay glendireceini gstermektedir. Gerek Msr ve Tunusun srail karsndaki klar ve arkasndan Arap Birlii dileri bakanlarnn bombardman altndaki Gazzeyi ziyaretleri gerekse Msrn n plana kt arabuluculuk sreci bu tespiti dorulamaktadr. Filistin meselesine yaklamnda blgesel aktrlerin tavr deiiklii ve iinden gemekte olduklar yeni politika gelitirme sreci kresel aktrler tarafndan da dikkate alnmal ve bu srece uyum salanmaldr. Son saldr srecinde yaananlar her ne kadar n planda sraile verilen Bat desteinde bir deiim olmadn dorulasa da, arka planda srailin g kaybetmekte olduunu gstermitir. Hamasn askeri ve siyasi gcn krmak iin balatlan saldrda atekes talebinin srailden geldii Hamasl ve Msrl st dzey yetkililer tarafndan ifade edilmektedir.57 sraili bu izgiye eken, ar bombardmana ramen Tel-Avive kadar ulaan fzelerle Hamasn sergiledii askeri diren kadar Filistinin siyasi olarak da gl duruu olmutur. Hamas ve Fetih saldrlar boyunca daha nce grlmedik bir beraberlik sergilemiler ve Fetihe yakn yayn organlar Hamas ve Gazzedeki mcadeleyi destekleyen yaynlar yapmlardr. Bu noktada blge lkelerinden gelen destek uluslararas seviyede de bu siyasi duruu glendirmi ve Filistin halkna yalnz kalmayacaklar hissiyle moral kazandrmtr. Arap Baharnn getirdii hava Filistin halknn direncini ve deiim ynndeki umutlarn artrmaktadr. Btn bu tablo srailin kar taraf yldrma taktiklerinin daha fazla ie yaramayacan gstermektedir. Ayrca senelerdir srail saldrlar altnda yaamak durumunda kalan Filistin halknn askeri mdahalelere kar gelitirdii baklk ile kaybolan lm korkusu, kuvvet kullanmn da etkisiz hale getirmektedir. Ortadounun iinden gemekte olduu deiim hi bir lkeyi dnda brakmayacak gtedir. Bunun nne gemek mmkn olmad gibi en fazla deiimi ertelemeye yarayacak politikalar da sonunda uygulaycsn daha ykc bir deiime itecektir. Nitekim, srailin bugne kadar izledii politika btn aralar ile etkisiz hale gelmekte, arlaan tehdit algs izolasyonunu derinletirmekte ve aslnda kendisini daha byk bir tehdit iine itmektedir. Bunun karsnda srailin deiime kar direncine destek veren ABD bata olmak zere Batl lkelerin de blge politikalar kmaza girmektedir. Mevcut artlar altnda Hamasn her geen gn siyasi ve askeri adan glendii yadsnamaz. Batnn Hamas siyasi srecin dna itme abas bundan sonra sonu vermeyecei gibi blgedeki atmalar da arlatrmaya hizmet edecektir. Otoriter rejimlerin uyum gsterdii statkonun getirdii duraanlk sayesinde Filistin sorununu son 60 yldr kaldrabilen blgede, bundan sonra sorunun kendi snrlarna hapsedilmesi mmkn deildir. Ortadounun btn aktrleri bundan sonra Filistin sorunundan daha ok etkilenecek ve sorunun bir paras olduklarn kanlmaz olarak daha ok hissedeceklerdir. Bu nedenle, Filistin sorununun zme kavuturulmas her geen gn daha elzem hale gelecektir.
57. Gazzede yaplan zel mlakat.

Otoriter rejimlerin uyum gsterdii statkonun getirdii duraanlk sayesinde Filistin sorununu son 60 yldr kaldrabilen blgede, bundan sonra sorunun kendi snrlarna hapsedilmesi mmkn deildir.

19

srail, 14 Kasm 2012de, btn dikkatlerin Suriyeye odakland bir ortamda drt sene ncekine benzer bir zamanlama, gereke ve taktikle Gazzeye yeni bir saldr balatt. 7 gn sren saldrnn sonunda Trkiye-Msr-Katar lsnn abalar sonucunda 21 Kasm 2012 tarihi itibari ile atekes saland. srail tarafndan Savunma Stunu ad verilen operasyonun balatlma nedeni Hamasn fze saldrlar karsnda meru mdafaa olarak sunulmu olsa da esasnda taraflar arasndaki atekesi srail bozmutur. Kullanlan saldrya kar savunma sylemi hem Filistin sorununun iini boaltmakta hem de srailin operasyonun arkasnda yatan dier motivasyonlarn da gizlemesine olanak salamaktadr. Arap Bahar ile birlikte Ortadouda deien rejimlerin srail karsnda aldklar tavr nem arz etmektedir. Msr ve Tunus ynetimleri saldr karsnda sraile ynelik sert eletirilerde bulunmu ve bombardman altndaki Gazzeyi ziyaret etmilerdir. Trkiyenin de dhil olduu Arap Birlii dileri bakanlar heyetinin Gazze ziyareti de blge adna nemli bir siyasi k olmutur. Bu almada ncelikle, srailin Gazzeye saldrsna gereke olarak sunduu argmanlar analiz edilmekte, ardndan saldrnn arkasnda yatan asl motivasyonlar deerlendirilmektedir. Analizin nc blmnde saldrya gsterilen kresel ve blgesel tepkiler nedenleriyle birlikte ele alnmakta, Arap Baharnn ve blgedeki deiimin son saldr zerindeki yansmalar incelenmektedir. almann son blmnde Trkiyenin Filistin meselesine ilikin yaklam ve Hamasn iktidara geliinin ardndan sorunun zm iin izledii politika anlatlmtr. Sonu blmnde ise Filistin sorununun kendi snrlarna hapsedilemeyecei vurgulanm ve zme kavuturulmad mddete Ortadoudaki btn aktrleri etkileyecei ifade edilerek genel deerlendirme ve nerilere yer verilmitir.

Selin M. BLME Hacettepe niversitesi Kamu Ynetimi Blmnde lisans, Uluslararas likiler Blmnde yksek lisans eitimi ald. Ankara niversitesi, Uluslararas likiler Ana Bilim Dalnda ABDnin s Politikas ve Trkiye: Kuruluundan Bugne ncirlik ss balkl tez ile doktorasn tamamlad. Tezi 2012 ylnda letiim Yaynlar tarafndan kitap olarak basld. eitli gazete ve dergilerde Ortadou, Trk d politikas, NATO ve savunma konularnda yaz ve makaleleri yaynland. 2001 ylnda srail Hkmeti Aratrma Bursunu, 2007 ylnda Sasakawa Gen Liderler Bursunu ve 2012 ylnda TBTAK Doktora Sonras Aratrma Bursunu kazand. 2012-2013 dnemi iin Kings College London niversitesi tarafndan misafir aratrmac olarak kabul edilmitir.

S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I VA K F I Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | Fa k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0 www.setav.org | info@setav.org S E TA | Wa s h i n g t o n D. C . O f f i c e 1025 Connec ticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, D.C., 20036 Te l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | Fa k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 www.setadc.org | info@setadc.org