Meyvecilik Aratrma stasyonu Mdrl

Yayn No: 38 Yayn Tarihi: 15.11.2011

Ahududu ve Brtlen Yetitiricilii

Alim GKTA

Ltfen Dikkat!...
Ahududu, taze tketimi yannda meyve suyu, dondurma, pastaclk, derin dondurma gibi sanayiye ynelik tketim ekilleriyle de ne kan bir rndr Brtlen ise, meyve suyu, reel, marmelat ve iki sanayi, konservecilik, pasta ve dondurma sanayisinde aranan bir zms meyvedir.

Ahududu ve Brtlen Yetitiricilii

AHUDUDU YETTRCL lkemiz ahududunun anavatan olmas nedeniyle ahududu yetitiricilii bakmndan son derece uygun bir konumda bulunmaktadr. Son yllara kadar nemsenmemi bir tarm kolunu oluturmasna karn, bugn gerek byk iletmelerde, gerek aile iletmelerinde gerekse ara ziraati olarak yetitiricilii nem kazanmtr. Taze tketimi yannda meyve suyu, dondurma, pastaclk, derin dondurma gibi sanayiye ynelik tketim ekilleriyle de ahududu, lkemizde nemli bir yetitiricilik dal olmaya aday bir meyve tr olma yolundadr. Geni tketim yelpazesi yannda yetitiriciliinin de olduka kolay olmas ahududu yetitiriciliinin nemini daha da artrmaktadr. Ahududu fidannn retimi kolay ve maliyeti dktr. Ana ve teknik bir bilgi isteyen a sorunlar yoktur. Yine budama ilemleri de, ahududu bitkilerinde kolay renilebilir ve uygulanabilir zelliktedir. Kklerinin ok ylk olmasna ramen gvdelerinin 2 yllk olmas ve her yl yenilenmesi, dier meyvelerde grlmeyen zel bir karakterdir. Dier stn bir zellii de dikimden sonra ksa srede meyve vermeye balamalardr.

Sayfa 2

Meyvecilik Aratrma stasyonu Mdrl

Meyve aalar gibi yksek boylu ve sebzeler gibi yer de olmadndan bakmlar ve hasatlar kolaydr. Hasat dnemi 4-6 haftalk bir sreye yayldndan, igc ihtiyacnn birka gnde younlamas durumu olmamaktadr. Ahududunun insan sal asndan nemi byktr. Ahududunun eker yaps levlz tipinde olduundan eker hastalar kullanabilir. Romatizmallar iin meyveleri faydal olup suyu da souk algnl ve ateli hastalklarda yararldr. Meyvelerinden elde edilen urup, eczaclk tekniinde ilalara tat ve koku vermede kullanlr. Meyvesi organik asitler, ekerler ve C vitamince zengindir. tah ac, idrar sktrc, barsak temizleyici ve kuvvet verici olarak taze halde kullanlr.

Ahududu bitkisinin kkleri, saak kk yapsndadr. ok sayda ve sk bir ekilde olumu ince kklere sahiptir. Uygun toprak koullarnda kkleri 1-1,5 m derinlie ulaabilirler. Ahududu bitkisinin gvdeleri kk boaznda bulunan adventif (yan) gzlerden srerler. Bunlara gen srgn, ylk srgn veya ilk srgn denir. kinci yl bu srgnler iek aar, meyve verir ve sonra kururlar. Genelde bol gneli, rzgardan korunmu, yeterli toprak rutubeti olan yerler ahudutlar iin en uygun alanlar olutururlar. Souklama ihtiyac (+7 oCnin altnda) en az 800 saat olup baz eitler de 1700 saate kadar kabilmektedir. Meyve olgunluk

Sayfa 3

Ahududu ve Brtlen Yetitiricilii

dnemi Haziran-Austos aylarnda gereklemekte, sonbahar erken donlar fazla etkili olmamaktadr. Ahududu yetitiricilii; organik maddelerce zengin, derin, geirgen, hafif veya orta bnyeli, su tutma kapasitesi yksek, hafif asitli veya ntr topraklarda baarl ekilde yaplr. Srekli toprak nemi salanm olmaldr. Fazla kireli ve tuzlu topraklar uygun deildir. Toprak derinlii en az 1 m olmaldr. Ahudutlar; tohum, kk srgnleri, u daldrma, yaprak-gz elikleri, kk elikleri ve doku kltr yntemiyle oaltlabilir. Ahududu bahesi, k aylar ok sert gemeyen blgelerde ge sonbahar ve k aylarnda tesis edilir. Ancak k aylarnda iddetli don olaylar grlen blgelerde, erken ilkbahar dikimi daha uygundur. Ahudutlar iin en uygun dikim mesafeleri genelde sra zeri 0,6 - 1,2 m ve sra aras 2,1 - 2,7 m olmaldr. Sra aralarnn traktrle ilenmesi halinde bu mesafeler 3 mye kadar kabilir. Ahududu yetitiriciliinde yaygn olarak it sistemi kullanlr. Fidanlar sra zeri hangi aralklarla dikilirse dikilsin sonuta bunlarn aras, her yl yenilenen srgnlerle birka yl iinde dolar ve it eklini alr. 30 60 cm eninde oluturulan it boyunca srgnler 10 - 20 cm aralklarla dizilirler. Btn zms meyvelerde olduu gibi ahududunun hasat zamannn tespiti zel bir nem tamaktadr. Bunun nedeni, bu meyvelerin belli bir dnemden sonra ok hzl bymeleri yannda, olgunluktan sonra da d etkenlere kar ok duyarl olmalardr. Ahudutlarnda meyve hasad birka gn gecikecek olursa ok abuk yumuar ve bozulur. Hasat zamannn tespitinde meyvelerin eide has renk ve irilii almas, bitkiden kolayca ayrlmas, yeterli yumuakla sahip olmas gibi kriterler dikkate alnrlar. Ahudutlar genellikle dikimlerinden 3 - 4 yl sonra tam verime gemektedirler. Ekonomik mrleri 10 yl kadardr. Dier meyvelerde grlen genlik devresi dier zms meyvelerde olduu gibi ahudutlarnda da grlmez. Tam verim
Sayfa 4

Meyvecilik Aratrma stasyonu Mdrl

iin beklenen 3 - 4 yl yeterli sayda srgn elde etmek iindir. Ahududu yetitiriciliinde en fazla igc hasatta gerekir. Bir ii saatte 5 - 8 kg ahududu toplayabilmektedir. Ahududunda hasat haftada 2-3 kere olmak zere, ylda bir rn veren eitlerde 4-5 hafta, iki kez rn verenlerde ise 10 - 11 hafta kadar devam etmektedir. Toplama iin en uygun zaman, sabahn erken saatleri ile saat 10a kadar olan devredir. Meyveler, ba parmak ile iaret ve orta parman yardmyla toplanmal ve zedelenmemelidir. Ahududunun taze tketimlerinin yannda endstriye uygunluu ekonomik olarak nem kazanmtr. Meyve suyu ve iki sanayisinin meyvelerinden birisidir. Konservecilikte, derin donduruculukta, ekerleme alanlarnda, reel, marmelat ve dondurmaclkta vb. gibi ok youn tketilmektedir. BRTLEN YETTRCL lkemizin hemen hemen her blgesinde yabanisine rastlamak mmkn olan brtlenin sofralk olarak taze tketimi yannda sanayiye uygunluu yetitiriciliinin nem kazanmasn salamtr. ok eitli ileme teknii asndan tarma dayal sanayi kurulular iin ekonomik bir eit olan brtlenin meyve suyu, reel, marmelat ve iki sanayi, konservecilik, pasta ve dondurma sanayisinde aranan bir zms meyvedir. Ayrca ierdii pektin maddesinden dolay jle yapmnda istenilen bir tr olma zelliine sahiptir. lkemizde yaygn olarak zellikle turistik blgelerde taze tketiminin yapld grlmektedir. Yurdumuz ekolojisinin uygun olmas, yetitiriciliinin kolay olmas, ksa srede meyveye yatmas, birim alandan yksek verim alnmas ve dier meyvelere gre fiyatnn daha fazla olmas ve ok eitli ekillerde tketime uygun olmas brtlen yetitiriciliinin nemini artrmaktadr. nedeniyle en gzde pasta ve sahalarda

Sayfa 5

Ahududu ve Brtlen Yetitiricilii

Brtlen; lman iklim meyve tr olmakla beraber yetitiricilii belirli llerde suptropik iklim blgelerinde de yaplabilir. klim istekleri bakmndan fazla seici olmayan brtlenlerin deiik iklim artlarna kolayca adapte olduu grlr. Brtlen genellikle bol gneli, rzgardan korunmu, hasat zaman yamur olmayan, yeterli toprak rutubeti olan ve klar lk geen yerlerde rahatlkla yetitirilir. Brtlenin toprak istekleri dier zms meyvelerden pek farkl deildir. Yksek rn elde etmek iin orta ar (kumlu-killi), organik maddece zengin, su tutma kapasitesi yksek ve iyi drane olabilen topraklar tercih edilir. Brtlen yetitiriciliinde toprak reaksiyonu bakmndan pH deeri yaklak olarak 6,5 olmaldr. Ancak toprak reaksiyonu ekstrem snrlar hari nemli deildir. Dier bir zms meyve tr olan Ahududu kkleri genelde yzlek olarak geliir ve yaylrlar. Uygun toprak artlarnda kkler 1,75 m derinlie inebilse de, kkler ounlukla ilk 40 cmlik toprak alanna yaylmtr. Ancak brtlen kkleri ahudutlarna gre daha kuvvetli ve geni alana yayldndan, ok uygun olmayan toprak koullarnda bile yetitirilebilmektedir. Brtlen yetitiricilii iin kurulacak bahe yeri seiminde her eyden nce ekolojik isteine uygun yerler seilir. Ayrca brtlenler uzun sre taze olarak saklanamazlar. Bu nedenle bahe yeri seiminde, Pazar yerine yakn yerler veya nakliye durumuna uygunluu dikkate alnr. zellikle yaz aylarnda hasat zamannda byk plantasyonlarda ii bulmak sorun olabilir. evreden ii temin imkanlarnn aratrlmas gerekir. Eer sanayiye ynelik brtlen yetitiricilii yaplacaksa da, gda ve sanayi kuruluuna yakn bir yer seilir. Bahe yerinin dikime hazrlna bir nceki yazdan balanr. Dekara 3 - 6 ton ahr gbresi verilir. Buna imkan yoksa yeil

Sayfa 6

Meyvecilik Aratrma stasyonu Mdrl

gbreleme yaplabilir. Toprak, dikimden en az 1 ay nce derin ( 25 - 30 cm ) srlr. Dikimden nce fosforlu ve potasyumlu gbrelerle taban gbrelemesi ve son bir srm yapmak daha yararl olmaktadr. Gerekiyorsa dikimden nce rotovatr, merdane veya srg geirilerek kesekler krlr, toprak dzeltilir. Brtlende, sonbahardan ilkbahara kadar olan devrede bitkiler, toprak dikime hazr ve uygun olduu zamanlarda dikilebilir. Klar fazla sert olmayan blgelerde sonbahar sonu ve k dikimi daha iyi sonu verir. Sonbahar dikimi iin kasm en uygun aydr. Sonbahar dikiminin avantaj toprak nem durumunun ok uygun olmasdr. Klar sert geen yerlerde ise dikim erken ilkbaharda, ubatnisan aylar arasnda yaplr. Dikim ilkbaharda yaplacaksa fazla ge kalnmamaldr. Aksi halde dikimden hemen sonra scak ve kurak gnler balayabileceinden sk sk sulama gerekecektir. Hafif topraklarda ise sonbahar dikimi daha uygundur. Dikim mesafeleri ise tr ve eitlerin byme gc ve ekillerine gre dikim yntemlerine, terbiye ekillerine gre ve toprak ileme yntemine gre farkllk gsterir. Ortalama bir deer vermek gerekirse S.A x S. mesafesi 1,5 x 0,5 m olmas yeterlidir. Brtlen 6 yolla oaltlabilmektedir: 1. Tohumla oaltma 2. Kk srgnleri ile oaltma 3. U daldrmas ile oaltma (Pratikte en uygun oaltma ekli) 4. Yaprak-gz elikleri ile oaltma 5. Kk elikleri ile oaltma 6. Doku kltr ile oaltma Brtlen yetitiriciliinde budama nemli kltr ilemlerinden birisidir. Yetitiriciler iri meyvelerin, kuvvetli gelien dallar ve onlardan sren 15 cm ve daha uzun yan dallardan meydana geldiini bilmektedirler. Brtlende meyve, ahudutlarnda olduu gibi 2 yal dallardan alnr. Bu dallar ilkbaharda srerler ve yaz boyunca geliirler ve ikinci ylda meyvelerini verdikten sonra kururlar. Budama iin en uygun zaman ekolojiye gre k sonu veya ilkbahar badr. Budamada, meyve veren ikinci ylndaki dallar hasattan hemen sonra veya ilkbahar banda toprak seviyesinden kesilirler. Hasattan hemen sonra bu ilemin yaplmas hastalklarn yaylmasn nlemek asndan yararl olur. Bundan

Sayfa 7

Meyvecilik Aratrma stasyonu Mdrl

sonra ilkbaharda ince srgnler uzaklatrlmal ve her bitkide 5 - 6 dal braklmaldr. Daha sonra bunlar telli sistemlerde teller zerine uygun aralklarla muntazam datlmaldr. Brtlen tam olgunlua geldii zaman hasat edilmelidir. Genelde eitler kendilerine has renklerini alm koyu siyah renkte olmal ve meyve saplar hafif esmerlemi olmaldr. Ancak hasat zaman tespitinde en nemli husus meyvelerin kolayca salkmdan ayrlabilecek durumda olmasdr. nk baz eitlerde meyve rengi siyahlat halde tam olgunlamam olabilirler. Brtlen hasad, sabah erken saatlerde yaplmaldr. Brtlenler genellikle dikimden 3 - 4 yl sonra tam verime yatmaktadrlar. Ekonomik mrleri ahudutlarndan fazla olup 15 - 20 yl kadardr. Tam olgunlua erimi meyveler hemen hasat edilmelidir. Hasadn birka gn gecikmesi meyvelerin yumuamasna ve bozulmasna neden olmaktadr. yi bakml bahelerde 1 dekar alandan en az 2 ton ve daha fazlas rn alnabilmektedir. Bir ii saatte ortalama 7 - 8 kg brtlen toplayabilmektedir. Brtlenler genelde kural olarak sofralk tketim iin toplandklarnda haftada iki defa, sanayi iin ise haftada bir defa hasat edilirler. Brtlenlerin hasat sresi, meyvelerin olum devreleri uzun olduu iin 60 gn devam edebilmektedir. Hasattan hemen sonra meyveler souk bir yere konulmaldr.

Adres Kzlubuk Mah. 2. Sok. 32500 Eirdir / Isparta

No: 46

Telefon: 0 246 313 24 20 - 21 Faks: 0 246 313 24 25 E-posta: marim@marim.gov.tr nternet : www.marim.gov.tr