Uzay Teknolojileri

Uzay Teknolojileri

ANKARA NVERSTES RASATHANES

Uzay Teknolojileri
Uzay teknolijisi, eitli aralarla uzaya klmasn salayan, uzayda yaplan aratrma sonularn veya farkl uydu ve gezegenlerden elde edilen rnek maddeleri Dnyaya ulatran teknolojidir. Uzaya gnderilen aralara uzay aralar denir.

Uzay Aralar Nelerdir?

Bir grev amac ile gnderilecek aralar uzaya ykselten roketler, Uzay Mekikleri Sondalar Yapay Uydular Gezegenleri ve Uydularn zerlerine indirilen eitli aralar olarak zetleyebiliriz.

Uzay Aralarnn Kullanm Alanlar

Uzay aralar farkl amalarla kullanlr. Uzay aralarn amalarna gre
Astronomi almalar iin uzaya gnderilen insanl veya insansz uzay aralar Savunma, iletiim ve yayn amac ile gnderilen eitli uydular Seyahat amac ile kullanlan uzay aralar olarak 3e ayrabiliriz.

Roketler
Roketler, u ksm genellikle hava srtnmesini azaltacak ekilde yaplm, yakt, motor ve egzosdan oluan silindir eklinde kaplardr. Roketler almalar srasnda havaya gereksinim duymayan, hareket ynnn ters ynnde scak gaz pskrterek hareket eden cihazlardr.

Roketler
Roketler, bir uzay aracn atmosferin dna tamak iin kullanlr. Buradan unu syleyebiliriz ki, roketler atmosferin sadece iinde i grrler. Ancak baz uydularda yrnge deiimini salayan kimyasal yakt kullanan kk roketlerde vardr. Roket motorlar ile jet motorlar arasnda byk farklar vardr. Jet motorlar yanc maddeyi beraberinde tarken, yakc madde olan oksijen gazn atmosferden salarlar. Halbuki roketler (zellikle astronomi amal olanlar) hem yanc hem de yakc maddeyi beraberinde tarlar. Bu nedenle bir jet motorunun uzayda almas mmkn deildir.

Roketler
Yksek hzlarndan dolay askeri amalarla da kullanlrlar. rnein karadan havaya, havadan havaya, denizden kara ve havaya atlan roketler yaplmtr. Bir roket astronomik amala kullanlyorsa tayc veya frlatc adn alr. Askeri amala kullanlyorsa yani tad yk tahrip amal ise fze adn alr. Astronomik adan bakldnda ise TITAN, ARIANE, SATURN gibi frlatclar ile karlamaktayz. Askeri ve astronomik roketler arasndaki en belirgin fark byklkleri ve kanat yaplardr.

Roketler
Uzaya, frlayp giden insanl ve insansz aralar gnderme hayali ve uygulamas ilk uaklarn yaplndan da eskiye dayanyor. Roketlerde kullanlan ilk kat yakt baruttur. Barutun ilk kullanmna ilikin kaytlar, sadan nce 3. yzyln sonlarna, ini iaret eder. inlilerin ilk roketleri 1045 ylndan nce kefettikleri kesin olarak bilinir. lk gl roketler, yine Mool istilaclara kar MS.1232 ylnda, Kaifung-fu savanda kullanlmt. Kaytlara gre bu roketler kalkarken kopardklar grlt yaklak 25 kilometreden duyulabiliyordu. Bu dev roketler, alacak byklkte bir alan tahrip gcne sahipti. arapnelle tahrip ynteminin kullanld bu rnekler, roketlerde kullanlan ilk yanma odalarn da barndryorlard.

Roketler
Roket kullanlmasndaki asl ama ksa sreli yksek hz elde edilmesi ve atmosfer dndaki oksijensiz ortamda da alabilmesidir. Bunun iin kat ve yerine gre sv yaktlar kullanlmaktadr. Astronomik amal kullanlan roketlerde, yanc ve yakc madde birlikte tanmaktadr.

Roketler
Astronomi tarihine baktmzda; lk gelime: lk uydunun atlmas (1957), kinci gelime: lk insann uzaya k ve ilk yry (1965), nc gelime: Aya gidi (1969) dir. Bu tarihten sonra astronotik sreler ba dndrc bir hzla gelimi ve bugn nimetlerinden faydalanmayan hibir bilim dal kalmamtr.

Roketlerin Yaps
Roketler genellikle d grnlerine gre u ksm sivri, silindirik bir gvdeye sahip, gen eklinde kanatlar olan etki-tepki prensibine gre hareket eden tayc aralardr. Bir roket kaba hatlaryla ksmdan oluur: 1. Roketin genelde ucunda bulunan yk ksm (Kargo): Yk bazen bir uydu, bazen de bir bomba olabilir. Bazen bu yk roketin u ksmnda olmayp zerine yaptrlm durumda olabilir. Bir rnek verirsek 'uzay mekii', bir roket deil, roket zerine yerletirilmi bir yktr. 2. Yakt ksm: Roketin toplam arlnn ok byk bir ksmn kapsayan, yanc ve yakc madde tayan tanklardan oluan ksmdr.

3. Roket motoru ve meme: Yanc ve yakc maddelerin yanmasn kontrol eden ve oluan s ve gaz d ortama aktaran mekanizmalarn hepsine birden roket motoru denir. Meme ya da ekzos denen ksm roketin en alt ksmnda bulunan, ilerlemeyi (itimi) ve yn deitirmeyi salayan hareketli yada hareketsiz bacadr.

Uzay Mekikleri
Uzay mekikleri Dnyann ilk yeniden kullanlabilen ve byk uydular bile tayabilen uzay aralardr. Uzay mekikleri tpk roketler gibi ykselir, tpk uzay gemileri gibi yrngede manevralar yapar ve tpk bir uak gibi yere tekrar iner.

Uzay Mekikleri
Aktif olarak kullanlan uzay mekiklerine rnek olarak: Discovery Atlantis Endeavour mekiklerini rnek olarak verebiliriz.

Ne kadar zamandr NASA uzay mekii kullanyor?

U.S. Colombia Uzay Mekii ilk grevini Nisan 1981de tamamlam ve birok baarl uu gerekletirmitir. Onu Nisan 1983de ilk grevini tamamlayan Challenger uzay gemisi takip etmitir. Bu mekikten sonra ise birok farkl uzay mekii baarl uular yapmtr.

Enterprise Uzay Mekii: Nasa tarafndan yaplm ilk uzay mekiidir. Motorlar ve fonksiyonel s kalkanlar olmadan ina edilmitir. Uzay almalar iin elverili olmayp atmosfere test uular yaplmas amacyla retilmitir. Enterprise, Dullesta yeni ina edilen Smitsoniannn Ulusal Hava ve Uzay Mzesinin Steven F. Udvar-Hazy merkezinde uzay koleksiyonunun bir paras olarak bulunmaktadr.

Pathfinder Uzay Mekii: elik ve ahaptan retilmi uzay mekii simlatrdr. simsiz olarak 1977de Marshall Uzay Uu Merkezinde retilmitir. Yollardaki gei izinlerini tespit etmek, yaplar ierisindeki vinlerin kapasitelerini ve yerleimini belirlemek gibi uygulamalar iin retilmitir. Daha sonra Kennedy Uzay Merkezine gnderilerek yerdeki ekiplerin zel amal ara inaat, yrngedeki beceriler, iniin nasl yaplaca konularnda denemeler yapmalar iin kullanlmtr.

Pathfinder, gerek bir orbiter uzay mekii ile ayn boydadr.

Challenger, Nasann 2. uzay mekii olarak yerini ald. lk uuunu 4 Nisan 1983de gerekletirdi. 10. uuunda, kalktan yalnzca 73 saniye sonra infilak etti. Bu uutan nce 9 baarl grevi yerine getirdi. 28 Ocak 1986da gerekleen talihsiz kazada 7 kiilik mrettebat hayatn yitirdi.

Challengern gerekletirdii grevler:

Tarih 1983 Nisan 4 ni Yeri Edwards Airforce Base Grev Durumu TDRS-1i konulandrd (iletiim uydusu). Uzay mekii grevi esnasnda ilk uzay yry gerekleti. Sally Ride uzaya kan ilk Amerikal kadn oldu. ki iletiim uydusu konulandrld.

1983 Haziran 18

Edwards Airforce Base

1983 Austos 30

Edwards Airforce Base

Guion Blueford uzaya kan ilk Amerikal-Akrikal oldu. Gece ykselen ve gece yere inen ilk uzay mekii. Insat-1B konulandrld.

1984 ubat 3

Kennedy Space Center

pe bal olmadan ilk uzay yry gerekleti. ki iletiim uydusu beerszca konulandrld. Gne maksimumu grevi iin frlatld. 2 kadn tayan ilk uu. Marc Garneau uzaya kan ilk Kanadal oldu. Kathryn D. Sullivan uzay yry yapan ilk Amerikal kadn oldu. Earth Radiation Budget uydusu konulandrld. Spacelab-3 tand. Spacelab-2 tand. Alman Spacelab D-1 tand. Mekik kalktktan sonra paraland, mekikte yer alan 7 astronot hayatn kaybetti.

1984 Nisan 6

Edwards Airforce Base

1984 Ekim 5

Kennedy Space Center

1985 Nisan 29 1985 Temmuz 29 1985 Ekim 30 1986 Ocak 28

Edwards Airforce Base Edwards Airforce Base Edwards Airforce Base Yere inemedi.

Discovery, Nasann uzay mekii filosunda 3. srada Atlantis ve Endeavour ile birlikte yerini ald. lk uuunu 1984de gerekletirdi. Discovery NASAnn kullanma ak en eski uzay mekiidir. Discovery, astronomi asndan byk nem tayan Hubble Uzay Teleskopunu konulandran uzay mekiidir. Bu teleskopa ilikin 2. ve 3. servis grevleri de yine Discovery tarafndan gerekletirilmitir. NASAya gre bu roket 2010 ylna kadar grev yapabilecektir.

Discoverynin gerekletirdii baz nemli grevler:

* Austos 1984 : lk uu * 1984 * Eyll 1985 * Nisan 1990 * ubat 1994 * Kasm 1998 * Ekim 2000 : Kongrenin Birlemi Milletler yesini uzaya tad: Senator Jake Garn (R-UT) : Challenger felaketinden sonra uzaya geri dnd. : Hubble Uzay Teleskopunu konulandrd. : lk kez bir Rus Amerikan uzay gemisinde: Sergei Krikalyov : John Glennin ikinci uuu, uzaya giden en yal kii ve kongrenin uzaya giden nc yesi. : Yznc Uzay Mekii grevi. Uluslararas Uzay stasyonuna gidildi.

* Temmuz 2005 : Colombia felaketinden sonra uzaya geri dnd. * Aralk 2006 : Columbia felaketinden beri gerekleen ilk gece kalk.

Atlantis, NASAnn kullanma ak olan 4. retilmi uzay mekiidir. lk uuunu Ekim 1985te gerekletirmitir. 1989da 2 adet gezegen sondasn ve 1991de Compton Gamma Ray Gzlemevini konulandrmtr. 1995in balarnda Atlantis, Rus uzay istasyonu Mire 7 uu gerekletirmitir. Bunlarn 2.sinde rhtm modln tam dierlerinde ise astronot deiimini salamtr. Kasm 1997 Temmuz 1999 aras mekie 165 adet modifikasyon yaplmtr. Sonrasnda Uluslar Aras Uzay stasyonundaki toplant aktiviteleri iin 6 kez kullanlmtr.

Ekim 2002de Atlantis ve 6 kiilik mrettebat, 3 uzay yryn de ieren 11 gnlk grevini tamamlad. Atlantisin 27. uuu iin Eyll 2005 planlanyordu. Ancak yolculuun gvenli olmayaca kararn veren NASA Atlantisin dier yolculuklarn da askya ald. 4 yllk aradan sonra 4 astronomla beraber bir konulandrma grevi iin tekrar havaland. 17 gnlk en uzun grevini ise 8 Haziran 2007de Uluslar Aras UZay istasyonu iin gerekletirdi. Atlantisin 2008 ylnda emekli edilmesi sz konusudur. Gidecei son grev Hubble Uzay stasyonu iin bir servis grevi olacaktr.
Atlantis ve Mir balyken

Uzay Sondalar
Uzay sondas, bir gezegeni veya bir gk cismini incelemek iin ona gnderilen; yaknnda uma, arpma, yrngesinde dolama veya zerine inme gibi grevleri yerine getiren aratr.

Baz nemli Uzay Sondalar

Luna 1, Ayn evresine eriebilen saysz uzay aracnn ilkidir. Van Allen Radyasyon Kuaklarndan geerken gzlemler yapm ve az sayda yksek enerjili paracklarn burada bulunduunu gstermitir. Ayn kayda deer bir manyetik alana sahip olmad bu sonda ile belirlenmitir. Gne rzgarlarnn ilk direkt gzlemleri yaplm ve gl iyonize plazma akmlarnn Gnete oluup yldzlar aras ortama nasl aktarld konusunda bilgiler alnmtr. 2 Ocak 1959da yerin kurtulma hzna ulaabilen ilk insan yapm cisim oldu. 361 kglk arla sahiptir.

2005 David Monniaux

Huygens, European Space Agency tarafndan saland ve ismini 17. yzyl Alman astronom Christiaan Huygensden ald. Cassini-Huygens grevinin bir paras olarak Satrnn uydusu Titana atmosferik giri yapmtr. Huygens, Titann atmosferine girmesi ve orada duraklamas iin tasarlanmtr. Daha sonra ise bir paratle Titann zerine indirilmitir. Grev planlandnda, sondann bir dala, dzle, okyanusa veya baka herhangi bir yapya inecei kesin deildi. Cassininin bu sorulara cevap bulmas umuluyordu. Huygens sonda sisteminde yzeye inecek olan 3.18 kglk sondann kendisi ve uzay aracnn yrngelendirecek sonda destek ekipman bulunmaktayd. Bu ekipmann ierisinde iletiimi salayacak cihazlar da yer almaktayd. Huygensin s kalkan 2.7 metre apndadr. Is kalkan ktnda ap 1.3 metreye der.

Cassini nin Titandan 1,200 km uzakta ald fotoraflara dayanarak Huygensin indii blge belirlenmitir. necei yer kat olmasa bile, Huygens sondas necei yerin kat olmamas durumu gz nne alnarak, Huygeng Titann sv zeminine de inebilecek ekilde hazrlanmt ve birka dakika boyunca oradaki durum hakknda veri gnderebilecek durumdayd. Eer bu beklenildii gibi gerekleseydi, insan yapm bir sondann ilk defa Dnya d bir okyanusa inii olacakt. Usay gemisinin enerjisi en fazla 3 saat dayanabiliyordu. Mhendisler en iyi verilerin ilk yarm saatte alnabileceini umuyordu.
Huygens indii blge

Bulgular
lk bulgular Titann geni alanlara sahip sv yzeyleri olduunu dorular gibiydi. Fotorafta ince kanallar ve deniz olduu dnlen karanlk blgeler gzkmekteydi.

Yrngede yaplan aratrmalar sonucunda, bu blgelerin eskiden hidrokarbon denizleri olduu ancak imdi bu denizlerin yok olduu sonucuna varlmtr. Yzeye inildiinde ise turuncu renkli bir grnt alnmtr. Bu yapdaki cisimlerin su buzlar tarafndan retilen talar olduu ortaya konmutur. Talarn birounun yuvarlak ekilli olmas bir zamanlar suyun altnda olduklarna iyi birer gstergedir. Atmosfer ise biraz metan gaz ile kapldr.

http://www.nasa.gov/images/content/105736main_Crop448-H2.jpg

Baz nemli Uzay Sondalar (devam)

Spirit ve Opportunity, Marsn yzeyine jeolojik almalar yapmak iin indirilen iki ikiz aratr. Spirit 4 ocak 2004 tarihinde, Opportunity ise 25 Ocak 2004 tarihinde Mars yzeyine baaryla indirilmitir.

Baz nemli Uzay Sondalar (devam)

Spiritten alnan ilk renkli Mars grnts.

Baz nemli Uzay Sondalar (devam)

Marstan alnan bu grntde bulunan kayalarn zerinde minerallerin varl kefedilmitir. Bu mineraller Mars yzeyinde bir zamanlar sv su aknn olduuna iarettir.

Baz nemli Uzay Sondalar (devam) Spirit ve Opportunity ile Alnan Fotoraflar

Columbia tepeleri ve Husband Tepesi

Baz nemli Uzay Sondalar (devam) Spirit ve Opportunity ile Alnan Fotoraflar

Marsta gn batm

Baz nemli Uzay Sondalar (devam) Spirit ve Opportunity ile Alnan Fotoraflar

Buradasnz!
Marstan Dnyann Grnm

Baz nemli Uzay Sondalar (devam) Spirit ve Opportunity ile Alnan Fotoraflar

Mars yzeyi (geni alan)

Yapay Uydular
Uydu Tanm:
Uydu kelimesi, bir cismin etrafnda dolanan herhangi bir dier cisim anlamna gelir. Uydular insan yapm olabilecei gibi tpk Ay, kuyruklu yldzlar, astroidler, gezegenler ve galaksiler gibi doal olarak da olumu olabilirler.

www.pa.msu.edu esamultimedia.esa.int

antwrp.gsfc.nasa.gov www.astrosurf.com

Yapay Uydular
Birbiri etrafnda dnen iki cisimden hangisinin uydu olduuna karar vermek herzaman kolay deildir. nk her iki cisim de birbirinin ktle ekiminden etkilenir. rnein Ay, Dnyann etrafnda dnerken aslnda Dnya da Ayn etrafnda dnmektedir. Daha iyi tanmlamak istersek; birbirinin ekim etkisinde olan iki cisim ortak ktle merkezleri etrafnda dner.
www.energiafuturo.com

Yapay Uydular
Yapay uydular, insanlar tarafndan belli bir ama iin tasarlanan ve bir gezegenin yrngesine oturtulan aralardr. Astronomik amal retilen uydularn tm amac gzlem yapmaktr. Bu nedenle astronomik yapay uydulara Uzay Gzlemevi de denir.

Yapay Uydular
Olduka byk sayda uzay gzlemevleri yer yrngesine ykseltilmitir ve bunlarn byk blm sayesinde evrene bak amz deimitir. Gamma n, X n ve mor tesi blgelerden gelen nlar atmosferden geemediinden en iyi gzlemler uzaydan yaplr. Benzer ekilde kztesi blgenin de bir blm en iyi uzaydan gzlenmektedir. Yer atmosferinde yaplan astronomi almalar, yer atmosferinin elektromanyetik dalgalar filtrelemesi ve samas nedeniyle snrlandrlmtr.

en.wikipedia.org

Yapay Uydular
Yerden yaplan uzay gzlemlerinde yer atmosferinden kaynaklanan baz olumsuzluklar mevcuttur. Yer atmosferi, yldzlardan gelen n bir ksmn sourmakta, yldz nn titreim yapyor gibi gzkmesine neden olmakta ve sanki bir buulu cam arkasndan uzaya baklyormu etkisi yaratmaktadr. Yer atmosferinin dna klarak bu etkiler yok edilebilir ve daha salkl gzlemler yaplabilir. te bu ilem iin yapay uydular kullanlmaktadr.

Yapay Uydular
Bu nedenle gzlemevlerinin uzaya yerletirilmesi istenilmektedir. Uzaya yerletirilmi (Yerin yrngesinde dolanan) bir teleskop havadaki ssal trblanslarlardan etkilenmedii gibi evredeki k kirliinden de etkilenmez. Havann trblans etkisini ters ynde taklit edebilen yer teleskoplar da gnmzde kullanlmaktadr.
VLT (Very Large Telescopes)

Yapay Uydular - rnek Bir Uydu

www.iso.esac.esa.int

Yapay Uydulara rnekler

IRAS
25 Ocak 1983de ykseldi ve grevine on ay kadar dayanabildi. Bu teleskop United States (NASA), the Netherlands (NIVR), ve the United Kingdom (SERC)un ortak bir almasdr. IRAS, gkyznn %96sn 12, 25, 60 ve 100 mikrometre dalgaboylarnda 4 kere haritalad. Yaklak 500.000 adet ou tanmlanmay bekleyen cisim kefetti. Bunlarn yaklak 75.000 kadarnn yldz oluum galaksileri olduuna inanlyor. Dierleri ise o unlukla etrafnda toz diski bulunduran, gezegen oluum mekanizmasnn ncesinde bulunan yldzlardr. Yeni keifleri arasnda Vegann disk yaps ve Samanyolu ekirdeinin ilk resimleri de vardr.

NASA

Yapay Uydulara rnekler

Astron
23 Mart 1983de uzaya frlatlan Astron, bir Sovyet astrofizik uzay aracdr. Venera uzay gemisi dizaynn temel alr. Yaplan en byk morte uzay teleskobu olarak 6 yl grevini srdrmtr. Astron bnyesinde 80 cmlik bir morte teleskop ve bir X-n teleskobu barndrr. 185.000 kmlik yksek bir yrngede dolanmas nedeniyle Yerin glgesinden ve radyasyon kuandan uzakta gzlemler yapabiliyordu.
NASA

Yapay Uydulara rnekler

SOHO
Solar and Heliospheric Observatory (SOHO), Gnein allmas iin 2 Aralk 1995te frlatlmtr. ESA ve NASAnn ortak almasdr. Grevini 2 ylda tamamlamas planlanan uydu 10 yl akn sredir hala almaktadr. Bilimsel grevine ek olarak gerek zamana yakn Gne verisi toplayarak uzay hava durumunu bildirmesidir.
http://www.pparc.ac.uk/Ib/Intro.asp

Yapay Uydulara rnekler

610 kglk SOHO uzaygemisi Gne-Yer L1 noktas civarnda bo bir yrngededir. Bu nokta yerin az miktardaki ve Gnein ise ok miktardaki ekim kuvvetinin dengelendii (birbirini sfrlad) yerdir. Cisim bu noktaya yerletirildiinde tpk Dnya ile ayn dnemde (365 gn) Gne etrafnda dolanr. Bu nokta Yerden yaklak 1.5 milyon km uzaktadr. Burada Gnein ekim kuvveti Yerden %2 kadar fazladr

Soho Uydusu zerindeki Cihazlar

Coronal Diagnostic Spectrometer (CDS) Koronadaki younluk, scaklk ve akntlar izler. Charge ELement and Isotope Analysis System (CELIAS) Gne rzgarlarndaki iyon kompozisyonunu izler. Comprehensive SupraThermal and Energetic Particle analyser collaboration (COSTEP) Gne rzgarlarndaki iyon ve elektron kompozisyonlarn inceler. Extreme ultraviolet Imaging Telescope (EIT) Alt koronal yapy ve aktivitelerini gzler. Energetic and Relativistic Nuclei and Electron experiment (ERNE) Gne rzgarlarndaki iyon ve elektron kompozisyonlarn inceler. Global Oscillations at Low Frequencies (GOLF) Gnein ekirdeini incelemek iin Gnein tm diskindeki hz deiimlerini inceler. Large Angle and Spectrometric COronagraph experiment (LASCO) Koronann yapsn ve evrimini inceler.

Soho Uydusu zerindeki Cihazlar

Michelson Doppler Imager (MDI) fotosferdeki hz ve manyetik alanlar inceler. Solar Ultraviolet Measurement of Emitted Radiation (SUMER) Plazma akntlarn, koronadaki scaklk ve younluklar ler. Solar Wind ANisotropies (SWAN) Hidrojenin karakteristik dalgaboylarnda gzlem yaparak Gne rzgar ktle akntlarnn, heliyosferin younluk haritasnn, geni aralkta Gne rzgar akmlarnn grntlerinin yaratlmasn salar. UltraViolet Coronagraph Spectrometer (UVCS) Koronadaki scaklk ve younluu ler. Variability of solar IRradiance and Gravity Oscillations (VIRGO) Dk znrlkte tm Gne diskindeki dalgalanmalar ler. Bu yine Gnein ekirdeinin anlalmas iindir.

Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu

Hubble Uzay Teleskobu, ismini Adwin Hubbledan alan ve Dnya yrngesinde dolanan bir teleskoptur. NASA ve Avrupa Uzay Ajans (ESA) tarafndan ortak bir alma ile frlatlmtr. Teleskop gzmzle grebildiimiz grnr blgenin tmnden k alabildii gibi yakn kzlte ve yakn morte blgede de gzlem yapabilmektedir. Bu zellikleri ve teleskobun uzayda olmas nedeniyle gkyznn fotoraflanmasnda yeni bir dnemi balatmtr. Bu sayede farkl trden eitli gk cisimlerinin yaps daha iyi ortaya konabilmitir. http://en.wikipedia.org/wiki/Hubble_space_telescope

Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu

yle ki Hubble teleskopu tarafndan alnan Ultra Deep Field (Ultra Derin Alan) adl fotoraf, bugne kadar ki en uzak mesafeden alnm detayl grntdr.
http://en.wikipedia.org/wiki/Hubble_space_telescope

Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu

Hubble Uzay Teleskobu, ismini Edwin Hubbledan alan ve Dnya yrngesinde dolanan bir teleskoptur. NASA ve Avrupa Uzay Ajans (ESA) tarafndan ortak bir alma ile frlatlmtr. Teleskop gzmzle grebildiimiz grnr blgenin tmnden k alabildii gibi yakn kzlte ve yakn morte blgede de gzlem yapabilmektedir. Bu zellikleri ve teleskobun uzayda olmas nedeniyle gkyznn fotoraflanmasnda yeni bir dnemi balatmtr. Bu sayede farkl trden eitli gk cisimlerinin yaps daha iyi ortaya konabilmitir. yle ki Hubble teleskopu tarafndan alnan Ultra Deep Field (Ultra Derin Alan) adl fotoraf, bugne kadar ki en uzak mesafeden alnm detayl grntdr. Hubble Teleskobunun en byk grevlerinden biri ayn zamanda evrenin ne kadar genilediinin bulunmasna yardmc olmasdr. Bu bilginin elde edilmesi, Astronominin temel sorunlarndan biridir. Bu teleskop sayesinde evrendeki en uzak cisimler gzlenebilmektedir. Evrenin byk patlama sonras tek bir merkezden dalarak olutuu teorisine gz nne alndnda evrende bulunan en uzak cisim ayn zamanda evrenin yann hesaplanmasna olanak salamaktadr.

Yapay Uydular Hubble Uzay Teleskobu

Bu teleskop ile bulunan en byk bululardan biri ise evrenin genilemesinin zaman iinde hzlanddr. Hubble teleskopu ile uzak spernovalar inceleyen eitli aratrmaclar bu sonuca varmlardr. Daha sonra yerden detayl olarak yaplan gzlemler bu buluun doruluunu desteklemitir. Bir dier nemli bulu, galaksilerin merkezi blgelerinde bulunan karadeliklerin gzlenmesidir. Hubble teleskobundan alnan grntler galaksi merkezinde karadelik bulunmas olgusunun her galakside mevcut olabildiini gstermitir. Bu teleskop yardmyla, galaksilerin merkezinde bulunan karadeliklerin benzer veya farkl zellikleri incelenmektedir. Shoemaker-Levy 9 kuyruklu yldznn Jpiter ile arpmas yine Hubble teleskobu ile keskin bir ekilde gzlenmitir. Ayrca teleskop ile Gne Sistemini cce gezegenler de dahil olmak zere grntlenmesinde kullanlmaktadr.

Yapay Uydular Hipparcos (High Precision Parallax Collecting Satellite)

Matra Marconi Space, Alenia Spazio firmalar ve dier ortaklar tarafndan retilen Hipparcos uydusunda 29 cmlik bir Schmidt Teleskop bulunmaktadr. 8 Austos 1989 tarihinde Ariane 4 uydusuyla uzaya gnderilen 500 kglk uydunun temel amac yldzlarn astrometrisinin yaplmasdr. Bu uydu sayesinde yldzlarn paralaks alar ok hassas olarak hesaplanabilmektedir.
http://en.wikipedia.org/wiki/Hipparcos

Yapay Uydular Hipparcos Uydusu

Paralaks, yldzdan yer ve Gnei gren adr. Bu a sayesinde astronomide ok deerli bir parametre olan yldz uzaklklar yakn yldzlar iin gvenilir bir ekilde belirlenebilmektedir. Paralaks asnn lm yerden de yaplabilmektedir. Ancak lmn uzaydan yaplmas, atmosferin sac etkisini ortadan kaldrarak lmlerin ok daha hassas olmasn salamaktadr. Bu uydu sayesinde Hipparcos ve Tycho yldz kataloglar hazrlanm, ve son olarak bu kataloglar da ieren, 11 kadir parlakla kadar bir milyon yldz barndran Millennium Star Atlas hazrlanmtr. Hipparcos Uzay Teleskobunun verileri says bilimsel makalede kullanlm ve halen kullanlmaktadr.
Uzak Yldzlar

Yakn Yldz

Gne

Haziran Aynda Yer

Aralk Aynda Yer

http://www.sciencebuddies.org/mentoring/project_ideas/Astro_img004.gif

Uzaya astronomik almalar iin saysz uydu gnderilmitir. Her uydunun gnderilme amac farkldr. Yandaki grafikte, uydulardaki ekipmanlarn, n hangi dalgaboyuna duyarl olduu gsterilmektedir. Baz uydular sadece gzmzn grebildii 3500-7000 A dalgaboyu aralna duyarlyken (gkkua renkli blge), bazlar daha geni dalgaboyu aralklarnda gkyzn tarayabilmektedir. Sadece morte, X-n, gamma nlarnn veya kzlte, mikrodalga ve radyo dalgalarnn gzlenmesi iin gnderilen uydular da mevcuttur.