EVLY ELEB SEYAHATNMES

ROBERT DANKOFF - SEYT AL KAHRAMAN - YCEL DALI

Evliy elebi b. Dervi Mehemmed Zll

EVLY ELEB
SEYAHATNMES
I. Kitap

Topkap Saray Ktphanesi Badat 304 Numaral Yazmann

Transkripsiyonu - Dizini

Hazrlayanlar
Robert DANKOFF - Seyit Ali KAHRAMAN - Ycel DALI

Yap Kredi Yaynlar

_______________________________________ IV

ISBN 975-363-........
Evliy elebi Seyahatnmesi
Evliy elebi b. Dervi Mehemmed Zll
I. Kitap
Topkap Saray Ktphanesi Badat 304 Numaral Yazmann
Transkripsiyonu - Dizini

Hazrlayanlar :
Prof. Dr. Robert Dankoff- Seyit Ali Kahraman - Dr. Ycel Dal

Kapak Tasarm: Pnar Kazma nar

Ofset Hazrlk: Ycel Dal

Bask : Altan Matbaaclk Ltd. ti.

giri
XVII. yzyl Osmanlsnda yaam ve o zamanki Osmanl corafyasn 50 yl akn bir sre
dolam, komu lkelere seyahat etmi, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Avusturya, Macaristan,
Polonya, ran, Msr, Habe ve Sudan'a kadar gitmi olan Evliy elebi, gezip grdklerini, dinledikleri, okuduklarn ve bildiklerini notlar halinde tutup sonra bunlar kitaplatrarak kendinden
sonra gelecek insanlarn yararlanmas iin bir araya getirmitir.
Gerek Trk ve gerek dnya tarihi ve corafyas asndan benzerine az rastlanan bu nemli
ve hacimli eserin geni okuyucu kitlelerine ulamas iin yayn almalar ne yazk ki ok ge
balamtr.
Yap Kredi Yaynlar, 1996 ylnda Evliy elebi Seyahatnmesinin Orhan aik Gkyay (19021994) tarafndan hazrlanan ilk cildini yaymlad. Seyahatnmenin dier ciltleri ise . Gnda
Kayaolu (1946-2003) ynetiminde bir ekip tarafndan 1999 ylndan itibaren yaymlanmaya
balad. Birinci cildin yayn ile bunu takip eden dier ciltler arasnda sistem asndan cidd farklar
olutu.
Gkyay tarafndan hazrlanan birinci ciltte eviri yaz kullanlm, yeni yaynda ise dizinin
dier ciltlerinde olduu gibi basitletirilmi bir eviri yaz tercih edilmitir. Gkyay nerinde varak
ve satr esasna dayal bir dizin yaplmken yeni yaynda kitabn bask sayfasna gre hazrlanm
bir dizin bulunmaktadr. Yeni yaynda paragraflandrma, balklandrma, noktalama gibi
hususlarda deiiklikler yaplarak metnin daha kolay okunmas ve akc olmas salanmtr.
nceden yaymlanm bir eserin, baz deiiklikler yaplarak bakalar tarafndan da
yaymlanmas yaygn bir usl deildir. Yalnz Evliy elebi Seyahatnmesinin yaynn yakndan takip
edenlerle yaptmz grmeler, bu cildi ikinci ciltten itibaren uygulanan ilkelere gre tekrar
yaymlama kararmz kuvvetlendirmitir. Bu kararn sonucunda ortaya kan bu alma ikinci bir
bask deil, yeni bir yayndr.
Seyahatnamenin birinci kitab, yazarn el yazma nshas kabul edilen birinci ve ikinci kitabn
bir arada ciltli bulunduu Topkap Saray Ktphanesi Badat Kk 304 numaral yazma esas
alnarak hazrland. Yazma, srt koyu fes renginde mein, miklepli, kapaklar emseli ve ak yeil
renk atlas bir cilt iindedir. 235x345 mm. ebadnda harl beyaz, kaln iyi cins badi bir kada
yazlmtr. Hatt rik'a ile nesih arasnda kark bir yazdr. Her sayfa 36 satrdan ibaret olup
birinci cilt 217 varaktr.
Metinde dorudan onarma yoluna gidilmemi, metnin anlalrln salamak iin baz
kelimelere harf ilvesi yaplm ve bu da [
] iinde, bizim tarafmzdan fazlal grlen yerler
ise (
) ile gsterilmitir. Topkap Saray Ktphanesi Badat 304 numaral yazmada (S)
okunamayan, karalanm, silik ve bozuk yerler iin zaman zaman Sleymaniye Ktphanesinde
bulunan Pertev Paa Blmnde 458 numarada (P) kaytl nsha ile, yine ayn ktphanede

bulunan Hac Beir Aa Blmnde 448 numarada (Q) kaytl nshaya bavurulmu ve bu
nshalar sayesinde gerekli yerlerde onarmlar yaplmtr.
Hazrlanan bu alma ne tenkitli bir neir; ne de zgn bir "dil" almasdr. Bu almayla
tarih, edebiyat, sosyoloji, antropoloji vb. sosyal bilimlerin hemen her dal ile uraan kiilerin
rahat okuyup istifade edebilecekleri eksiksiz bir metnin ortaya konulmas hedeflenmitir.
Dolaysyla tenkitli bir metnin nerinde istenen deerlendirme ve dier zellikler bu metinde
bulunmamaktadr. Bu kitap hazrlanrken u hususlara dikkat edilmitir:
Metnin kolay okunmasn salamak maksadyla okuyucuyu gereksiz biimde yoran eviri
yaz iaretlerine, zarur hller dnda yer verilmemitir.
Metin iinde // (kapal /e/)'ler /e/, // (geniz /n/)'leri /n/ bazen /n[g]/ olarak
okunmutur.
Asl metinde ayn kelime, zaman zaman farkl iml ile yazlmtr. XVII. yzyl dil
zenginliini korumak iin bu kelimelerde hibir tasarrufta bulunulmam ve imlnn olduu gibi
yanstlmasna zen gsterilmitir.
Evliy'nn zellikle harekeledii ama bugn farkl bir iml ile yaayan kelimelerde, asl
imlnn aktarlmasna zen gsterilmitir. Ayrca yer ve kii adlarnda da Evliy'nn imls esas
alnmtr.
Eserde mevcut kmalar (derkenar), zorluklarla karlald zaman dier yazma nshalar da
gzden geirilerek metnin iine yerletirilmi ve {
} iaretiyle kma olduu gsterilmitir.
Metinde geen yet ve hadislerin Arapa asllar Arap harfleri ile dizilmitir. yetlerin
dipnotta sre ve yet numaralar ile anlamlar, hadislerin ise sadece anlamlar verilmitir; dier
Arapa ve Farsa ibare, deyim, vecize vb.nin metin iinde eviri yazs verilmitir.
Hazrlanan eserin kolay kullanlmas iin ba tarafna, geni bir "indekiler" ilave edilmi
olup eserin aslnda bulunan fihriste de metnin banda yer verilmitir.
Eserin sonuna geni "Dizin" ilve edilmitir. Yazma nsha ile hazrlanan metni
karlatrma yapmak isteyenler iin asl yaprak numaralar metin iinde "[15a; 15b; 16a; ...]"
biiminde verilmi olmakla birlikte dizin, yaprak numaralarna gre deil, bu kitabn sayfa
numaralarna gre dzenlenmitir.
Btn yardm, dikkat ve gayretlere ramen bu byklkteki bir metnin nerinde hatalarn
olmas kanlmazdr. Bizden kaynaklanan bu hatalara getirilecek eletirilerin, ileride yaplacak
yeni neirlere rehberlik edecei inancn tamaktayz.
Yllardan beri bu serinin iinde bize yardmlarn esirgemeyen ilim adamlar ile uzun
zamandan beri bu almann iinde bizi tevik edip destekleyen Enis Batur, Aslhan Din ve M.
Sabri Koz'a teekkr ederiz.

Robert DANKOFF - Seyit Ali KAHRAMAN - Ycel DALI

__________________________________

VIII

NDEKLER
Hz Seyhatnme cild-i evvel .......................................................................................................
Der-fihris-i msevvedt- mevcdt..............................................................................................
[el-Faslu'l-evvel]................................................................................................................................
el-Faslu's-sn ....................................................................................................................................
F beyn- tamr-i ehr-i kadm ve kala-i azm ......................................................................
nc fasl ......................................................................................................................................
Bahr-i siyh fethi beynndadr .................................................................................................
Bn-i rbi ...................................................................................................................................
Bahr-i Sefd ile Bahr-i Siyh'n mbeynin beyn eder ...........................................................
Bn-i hmis.................................................................................................................................
Bn-i sdis ..................................................................................................................................
Bn-i sbi ...................................................................................................................................
Der-beyn- bn-i Ayasofya-y kebr.......................................................................................
Cereyn- Nehr-i Tuna be-himmet-i Kral Yanvan ...............................................................
Bn-i smin.................................................................................................................................
Bn-i tsi ....................................................................................................................................
Drdnc fasl ..................................................................................................................................
Bn-i tsi olan Kostantn'in slmbol srun bin idp ekl-i kalay beyn eder ...........
Hikye ..........................................................................................................................................
Der-beyn- sebeb-i bin-y Kumme-i Kuds-i erf ...........................................................
btid zuhr- ha- salb............................................................................................................
Her lisnda slmbol ismin beyn eder ...................................................................................
Beinci fasl .......................................................................................................................................
Kala-i Kostantniyye'nin diren-mdr cirmi ne mikdr admdr an beyn eder ...........
Ol asrda hakr slmbol kalasn diren-mdr admladmz beyn eder .....................
Bu ekl ve bu cirmde mamr olan kalann yigirmi yedi aded kapularnn
mbeynleri ne kadar admdr an beyn eder ..........................................................................
Altnc Fasl .......................................................................................................................................
Kala-i Kostantn'in endern [u] brnunda olan mutalsamt- garbe
ve acb[e]ler beynndadr..........................................................................................................
kinci tlsmt...............................................................................................................................
nc tlsmt- garbe ............................................................................................................
Drdnc tlsmt ......................................................................................................................
Beinci mutalsam- ibret-nm .................................................................................................
Altnc tlsm ................................................................................................................................
Yedinci tlsmt ...........................................................................................................................

1
1
13
14
14
15
15
16
16
17
17
17
18
18
19
20
21
21
21
22
22
24
24
24
25
26
27
27
27
27
28
28
28
28

Sekizinci tlsmt .........................................................................................................................

Tokuzuncu tlsm- mudhik.......................................................................................................
Onuncu tlsm- acbe.................................................................................................................
On birinci tlsm..........................................................................................................................
On ikinci tlsmt ........................................................................................................................
On nc mutalsam- ibret-nm..........................................................................................
On drdnc tlsmt- acbe ....................................................................................................
On beinci tlsmt .....................................................................................................................
On altnc tlsmt .......................................................................................................................
On yedinci tlsmt- ibret-nm ..............................................................................................
Deryya mteallik olan tlsmt- acyibtlar beyn eder ....................................................
kinci mutalsam ..........................................................................................................................
nc tlsm ..............................................................................................................................
Drdnc tlsmt ......................................................................................................................
Beinci tlsmt ............................................................................................................................
Altnc tlsmt .............................................................................................................................
Yedinci fasl ......................................................................................................................................
Kostantn ehrinin dhilinde ve hricinde sun- Hud madintlar ayn
beyn eder ...................................................................................................................................
Madin-i sn ..............................................................................................................................
Madin-i slis..............................................................................................................................
Madin-i rbi .............................................................................................................................
Madin-i hmis ..........................................................................................................................
Madin-i sdis ............................................................................................................................
Maden-i sbi ..............................................................................................................................
Madin-i smin ..........................................................................................................................
Maden-i tsi ...............................................................................................................................
Madin-i ir ...............................................................................................................................
Madin-i hd aer .....................................................................................................................
Madin-i isn aer ......................................................................................................................
Madin-i slis aer .....................................................................................................................
Rhlet-i Resl-i Hud be-civr- Celle ve Al .........................................................................
Sekizinci fasl ....................................................................................................................................
btid gaz-y Kostantniyye be-hilfet-i Muviye ................................................................
Muhsara-i sn ...........................................................................................................................
Muhsara-i slis-i kala-i Kostantn ..........................................................................................
Muhsara-i rbi-i Mahmiyye-i Kostantniyye ........................................................................
Muhsara-i hmis-i sr- Kostantniyye ...................................................................................
Muhsara-i sdis-i Kostantniyye..............................................................................................
Muhsara-i sbi-i Kostantniyye ..............................................................................................
Muhsara-i smin-i Belde-i Kostantniyye ..............................................................................
Vakyit- azme ve lm- edyid-i gammeyi beyn eder .................................................
Muhsara-i tasi-i Makdonya-y Kostantniyye .......................................................................
Tokuzuncu Fasl ...............................................................................................................................
Evvel sebeb-i telf-i msevvedt- kitb ve bis-i tasnf-i mstetb ................................
Muhsara-i ir-i medne-i Kostantniyye ber-y tedbr-i Yldrm Hn ............................
Der-beyn- tul- Eb'l-feth Sultn Mehemmed-i Sn ......................................................
Onuncu fasl .....................................................................................................................................
l-i Osmniyn'dan Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn'n Mahrsa-i
Kostantniyye'yi on birinci kerrede muhsara etdin ayn u beyn eder .........................
On birinci fasl ..................................................................................................................................
Bi-emri hikmet-i Hayy [] Kadr hikyet-i garb [] acb-i b-nazr .....................................
__________________________________

28
28
28
28
28
28
28
28
29
29
29
29
29
29
29
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
31
31
31
31
31
32
32
32
33
33
34
34
34
35
35
35
37
37
37
38
40
41
41
44
44

Hikyet-i netce ...........................................................................................................................

Shhat-i hikyeyi beyn eder......................................................................................................
l-i Osmn'a Fransa kralnn karbetin bildirir.....................................................................
Der-beyn- menkb- serencm- Cem h ibn Eb'l-feth Mehemmed
Hn- Pdih ..............................................................................................................................
Menkb- Yvedd Sultn ........................................................................................................
Der-sityi-i feth-i Okmeydn .................................................................................................
Der-beyn- taksm-i ml- ganyim.........................................................................................
On ikinci fasl ...................................................................................................................................
Evsf- sitne-i Dr's-sade Sary- cedd Misl-i kala-i hadd ......................................
On nc fasl ................................................................................................................................
Sary- atki bin etdin beyn eder .......................................................................................
Sitayi-i b- hayt- Sary- Atk ...............................................................................................
On drdnc fasl ............................................................................................................................
Hn-i fetihde slmbol'a hkim nasb olunanlar beyn eder.................................................
On beinci fasl .................................................................................................................................
ehr-i Mahmiyye-i Kostantniyye ire olan seltn cmilerin beyn eder ..........................
Cmi-i Ayasofya-y Kebr .........................................................................................................
Mabed-i kadm Ayasofya-i Kebr'in ekli ve tarz [u] tarhn ve bin-y musannat
ve tl [u] arzn ayn [u] beyn eder ..........................................................................................
Evsf- minre-i erbaa...............................................................................................................
Huddmn- Ayasofya'y bildirir ..............................................................................................
Ayasofya makmlar ve ziyretlerin beyn eder .....................................................................
18. fasl ...............................................................................................................................................
Sergzet-i Glb Aa ..............................................................................................................
Ol Glb Aa hikyet eder ......................................................................................................
Andan yine Ayasofya makmtlarn beyn eder..........................................................................
Makm- Havriyyn .......................................................................................................................
Makm- Hazret-i Akemseddn ....................................................................................................
Ziyretgh- Terlerdirek ..................................................................................................................
Hsiyyet-i Terlerdirek ......................................................................................................................
Makm- Kblekapusu .....................................................................................................................
Hssa-i bir-i Ayasofya.....................................................................................................................
Hssa-i Altun top .............................................................................................................................
Makm- Sovukpenere ...................................................................................................................
Makm- Hazret-i s beii............................................................................................................
Masel-i Hazret-i s........................................................................................................................
Makm- Yedilerkapusu ..................................................................................................................
Temgh- hcert- pr-envr ...................................................................................................
Evsf- Cmi-i Kk Ayasofya....................................................................................................
Evsf- Cmi-i Zeyrekba .............................................................................................................
Evsf- cmi-i Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn Gz ...........................................................
Ekl-i cmi-i Eb'l-feth ................................................................................................................
Mimrba ile Eb'l-feth'in mrfaa- er-i Resl olduun beyn eder .................................
Eb'l-feth Gz'nin zamn- saltanatlarndaki fthtlar beyn eder ......................................
Evsf- cmi-i seltn-i smin Sultn Byezd Hn- Vel ..........................................................
Ekl-i cmi-i Byezd Hn- Sn yan Byezd-i Vel ..............................................................
Zamn- sadetlerinde olan feth [u] fthtlar beyn eder ......................................................
Evsf- cmi-i Sultn Selm Hn- Evvel .....................................................................................
Evsf- cmi-i Sultn Sleymn.....................................................................................................
Ekl-i tarz- cmi-i Sleymniyye ................................................................................................
Der-sityi-i hatt- Karahisr .........................................................................................................
______________________________________ XI

45
45
46
46
48
49
50
51
51
52
52
52
53
53
54
54
54
56
58
59
59
59
59
60
62
62
62
62
62
62
62
62
63
63
63
63
63
63
63
64
64
65
66
66
67
68
69
69
70
70

Evsf- harem-i beyz ......................................................................................................................

Evsf- hyban- merkad-i pr-envr ...........................................................................................
Evsf- harem-i brn ......................................................................................................................
Masrf- cmi-i Sleymniyye .......................................................................................................
Anatolu cnibindeki hayrtlarn beyn eder .................................................................................
Haremeyn-i Muhteremeyn'de olan hayrt [u] hasentlar beyn eder ......................................
Evsf- cmi-i erf ve bin-y musanna- latf ehzde Sultn Mehemmed cmii ...............
Ekl-i cmi-i ehzde-i zde ......................................................................................................
Cmi-i Sultn ehzde Cihngr ....................................................................................................
Evsf- cmi-i vlide-i ehzdegnan Hsek Sultn ................................................................
Cmi-i seltn Mihrimh Sultn duhter-i Sleymn Hn...........................................................
Zamn- erflerinde makm- sadrete nasb etdikleri vezr-i azamlar beyn eder ...............
Vezret myesser olmayan kubbe vzerlarn beyn eder.........................................................
Mr-i mrn- Sleymn Hn' beyn eder.....................................................................................
Sleymn Hn'n kapudanlarn beyn eder ..................................................................................
Sleymn Hn'n asrndaki defterdrlar ve ninclar beyn eder ...........................................
Sleymn Hn'n zamn- iktirnlarnda olan merlar beynndadr ......................................
Sleymn Hn'n mehr-i ulemlarnn bazlar zikrindedir ...................................................
Fasl- Knnnme-i yn-i kavid-i tertb-i Sultn Sleymn' ayn u beyn eder .................
Sret-i Kavnn-i l-i Osmn yn-i Nash'd-devle Sleymn Hn .......................................
Fasl- evvel ........................................................................................................................................
Fasl- sn...........................................................................................................................................
Anatolu cnibinde olan eyletleri ve sancaklar ve zemet [u] tmrlar ve muf [u]
msellemleri beyn eder ............................................................................................................
Hs ile zabt olan eyletleri beyn eder ....................................................................................
Fasl- slis ..........................................................................................................................................
Her belerbeinin ne mikdr hss vardr an beyn eder ....................................................
Fasl- Rbi ........................................................................................................................................
Evvel Eylet-i Rmeli ..............................................................................................................
Eylet-i Anatolu sancaklarn beyn eder .................................................................................
Eylet-i Karaman........................................................................................................................
Eylet-i Sivas ...............................................................................................................................
Eylet-i Bosna .............................................................................................................................
Eylet-i Kapudan Paa...............................................................................................................
Eylet-i Mora cezresi ................................................................................................................
Eylet-i Budin ve Eylet-i Eri ve Eylet-i Kannije ..............................................................
Eylet-i Ere ...............................................................................................................................
Eylet-i Kannije ..........................................................................................................................
Eylet-i Uyvar .............................................................................................................................
Eylet-i Tmvar ........................................................................................................................
Eylet-i Varat ..............................................................................................................................
Eylet-i kfiristn- Erdelistn dr- Macar- fccristn ......................................................
Eylet-i Eflak ve eylet-i Bodan .............................................................................................
Eylet-i zi yan Silisre.............................................................................................................
Eylet-i cezre-i Krm................................................................................................................
Eylet-i Kefe ...............................................................................................................................
Eylet-i Kbrs .............................................................................................................................
Eylet-i cezre-i Girid.................................................................................................................
Eylet-i m .................................................................................................................................
Eylet-i Tarabulus- m ............................................................................................................
Eylet-i Haleb'-ehb .............................................................................................................
Eylet-i Adana ............................................................................................................................
__________________________________

XII

71
72
72
73
74
74
75
75
76
76
76
76
77
77
78
78
79
79
79
79
79
80
80
80
81
81
82
82
82
82
82
82
82
82
82
82
83
83
83
83
83
83
83
83
83
84
84
84
84
84
84

Eylet-i Diyrbekir .....................................................................................................................

Eylet-i Kars ...............................................................................................................................
Eylet-i ldr yan Ahka .......................................................................................................
Eylet-i Grcistn.......................................................................................................................
Eylet-i Trabzon ve Tarab-efzn ............................................................................................
Eylet-i Rkka ..............................................................................................................................
Eylet-i Badd- behi-bd ....................................................................................................
Eylet-i mdiyye ........................................................................................................................
Eylet-i Basra ..............................................................................................................................
Eylet-i Lahsa..............................................................................................................................
Eylet-i Yemen ...........................................................................................................................
Eylet-i Habe.............................................................................................................................
Eylet-i Mekke ............................................................................................................................
Eylet-i Msr ...............................................................................................................................
Eylet-i Musul .............................................................................................................................
Eylet-i Van Sedd-i mn ..........................................................................................................
Eylet-i Erzurm ........................................................................................................................
Eylet-i ehrezl ...............................................................................................................................
Fasl .....................................................................................................................................................
Knnnme-i Sleymn Hn zre her sancakbeinin knnlarn beyn eder ..................
Fasl- Hmis ......................................................................................................................................
Her sancakbeinin ve defter kethudlarnn ve tmr defterdrlarnn ne denl
hslar olduun beyn eder .......................................................................................................
Der-eylet-i Rmeli ....................................................................................................................
Der-eylet-i hss- mer-y Bosna ..........................................................................................
Der-eylet-i hss- mer-i Cezyir ..........................................................................................
Der-eylet-i hss- mer-i Budin ............................................................................................
Der-eylet-i Tmvar .................................................................................................................
Der-eylet-i Anatolu ..................................................................................................................
Der-eylet-i mr-i liv-y hss- Karaman ................................................................................
Eylet-i Kbrs .............................................................................................................................
Der-eylet-i Tarabulus- m.....................................................................................................
Der-eylet-i m- erf ..............................................................................................................
Der-eylet-i hss- mer- Haleb ............................................................................................
Der-eylet-i Zlkadriyye yan Maray ....................................................................................
Der-eylet-i Rm Sivas ..............................................................................................................
Der-eylet-i hss- emrn- Erzurm ......................................................................................
Der-eylet-i hss- mer-y Kars .............................................................................................
Der-eylet-i ldr yan Ahka ................................................................................................
Der-eylet-i Tarabefsn .............................................................................................................
Der-eylet-i Diyrbekir ..............................................................................................................
Eylet-i Rkka ..............................................................................................................................
Der-eylet-i Badd....................................................................................................................
Der-eylet-i Van .........................................................................................................................
Der-eylet-i Musul ......................................................................................................................
Fasl- Sdis ........................................................................................................................................
Knn- Sleymn zre her belerbeilik ka kldr ve cmle askeri ne
mikdr olur ve her sancakda ve eyletde ne denl tmr ve zemet vardr
anlar beyn eder.........................................................................................................................
Fasl- Sbi .........................................................................................................................................
Rmeli ve Anatolu eyletinde her sancan tmr ve zemetleri ne mikdr
olduun zikr beyn eder .........................................................................................................
______________________________________ XIII

84
85
85
85
85
85
85
85
85
85
85
86
86
86
86
86
86
86
86
86
87
87
87
87
87
87
88
88
88
88
88
88
88
88
88
89
89
89
89
89
89
89
89
90
90
90
90
90

Fasl- smin .......................................................................................................................................

Her sancan zemet [ve] tmr ne vechile olduun beyn eder .......................................
Her sancakda ne denl iftlik mensh olup zemet ve tmr verildii
tafsl [u] beyn olunur ................................................................................................................
Der-liv-i Bursa ..........................................................................................................................
Der-eylet-i Kapudan Paa yan Cezyir ................................................................................
Der-eylet-i Karaman ................................................................................................................
Der-eylet-i Rm yan Sivas....................................................................................................
Der-eylet-i Maray ...................................................................................................................
Der-eylet-i Haleb ......................................................................................................................
Der-eylet-i m..........................................................................................................................
Der-eylet-i Kbrs ......................................................................................................................
Der-eylet-i Tarabulus- m.....................................................................................................
Der-eylet-i Rkka.......................................................................................................................
Der eylet-i Tarabefzn, ............................................................................................................
Der-eylet-i Diyrbekir ..............................................................................................................
Der-eylet-i Erzurm .................................................................................................................
Eylet-i ldr ..............................................................................................................................
Der-eylet-i Van .........................................................................................................................
Fasl- ir ...........................................................................................................................................
Kavnn-i tertb-i dvn- Sleymn Hn ................................................................................
Fasl[- Hd aer] ..............................................................................................................................
Sleymn Hn'n zamn- saltanatlarnda vk olan ftht- cemle ve
gazavt- cezleyi ayn u beyn eder ........................................................................................
cml-i devlet-i Selm Hn- Sn ibn Sleymn Hn .................................................................
Zamn- sadetlerindeki mr-i mrnlarn beyn eder ..........................................................
Der-zikr-i defterdrn ve nincyn .......................................................................................
Asr- hmynlarndaki ulemlar zikridir ...............................................................................
Asr- erflerindeki hukemlardr..............................................................................................
Asrlarnda olan meyih-i kibrlar beyn eder .....................................................................
Zamn- devletinde olan fthtlar beyn eder ....................................................................
cml-i Saltanat- Sultn Murd- Slis ibn Sultn Selm-i Sn .................................................
Evld- Murd- Hn- Slis ......................................................................................................
Zamn- sadetlerinde olan fthatlar beyn eder ..............................................................
Zikr-i saltanat- Sultn Mehemmed Hn ibn Murd Hn ....................................................
Zamn- sadetlerinde olan fthtlar beyn eder ..............................................................
Veft- Sultn Mehemmed Hn ...............................................................................................
cml-i saltanat- Sultn Ahmed Hn ............................................................................................
Der-zikr-i ehzde-gn- Pdih Ahmed Hn ......................................................................
Sultn Ahmed Hn'n vezr-i azamlar beynndadr............................................................
Sadr- azam olmayan vzery beyn eder .............................................................................
Ahmed Hn asrndaki mehr-i ulemlar beyn eder .........................................................
Ahmed Hn'n zamn- sadetlerindeki meyih-i izmlar bildirir....................................
Sultn Ahmed Hn'n zamnnda olan fthatlar beyn eder ............................................
Evsf- cmi-i seltn Sultn Ahmed Hn ..............................................................................
Ekl-i cmi-i Ahmed Hn ......................................................................................................
cml-i cls- Sultn Mustaf ibn Sultn Mehemmed Hn ......................................................
cml-i saltanat- Sultn Osmnibn Ahmed Hn ........................................................................
ehdet-i Osmn Hn'da bulunan ulemlardr .......................................................................
cml-i sefer-i hmyn be-cnib-i Hotin ....................................................................................
cml-i cls- mkerrer Sultn Mustaf ibn Sultn Mehemmed Hn.....................................
Osmn Hn ehdeti gn katl olanlar ...................................................................................
__________________________________

XIV

90
90
91
91
91
91
91
91
92
92
92
92
92
92
92
92
92
93
93
93
94
94
95
96
96
96
96
96
96
97
97
97
98
98
98
98
98
99
99
99
99
99
100
100
102
102
102
102
103
103

cml-i saltanat- Sultn Murd Hn- Rbi b. Sultn Ahmed Hn .........................................

Hn-i hilye-i Sultn Murd Hn ................................................................................................
Evsf- cmi-i Sultn Murd Hn- Rbi Gl Cmii ..........................................................
Sultn Murd Hn'n ibtid-i clsundan nihyet-i saltanatna varnca rz-merre
olan vakyit [u] ihtillleri ve cmle gelen vzerlarnn hkmtlar ve azl []
nasblarn beyn eder ..................................................................................................................
Ahvl-i garyibe ..........................................................................................................................
Husrev Paa'nn serdrl .........................................................................................................
Sergzet-i Evliy Bu hakrin Harem-i hssa girp Gz Murd Hn'a intisb
etdiimizi ve huzr- erfinde olan baz letifta mteallik kelimtlarmz
beyn olunur ...............................................................................................................................
Evsf- Murd Hn ....................................................................................................................
Menkb- gayr ............................................................................................................................
Evsf- dier ................................................................................................................................
Latfe ............................................................................................................................................
Evsf- dier ................................................................................................................................
Dier almet-i Murd Hn ........................................................................................................
Almet-i gayr ...............................................................................................................................
Almet-i dier .............................................................................................................................
Almet-i nev-i har....................................................................................................................
Almet-i dier .............................................................................................................................
Evsf- har .................................................................................................................................
Fenn-i dier .................................................................................................................................
Muarref-i dier ...........................................................................................................................
Fnn- har ................................................................................................................................
Sultn Murd Hn- Rbi efendimiz asrnda olan vzer kapudan paalar
beyn eder ...................................................................................................................................
Murd Hn'n zamn- devletinde olan eyhlislmlar ve gayr kibr- ulemlar
beyn eder ...................................................................................................................................
Murd Hn defterdrlarn bildirir ............................................................................................
Fasl 93...............................................................................................................................................
Sultn Murd Hn- Rbiin devr-i adlinde olan slmbol molllarn beyn u
ayn eder ......................................................................................................................................
Fasl 95...............................................................................................................................................
Sultn Murd Hn- Gz Badd- behit-bd' feth edp dr's-saltanat'l-aliyyeye
gelp Akdeniz'de cezre-i Malta zre bizzt kendleri cezre-i Mora'da Avarin'e
varup andan Donanma-y hmyna svr olup Malta gazsna himmet
buyurduklarn al kadri'l-imkn ayn beyn olunur ...........................................................
Sultn Murd Hn- Rbi ved- mlk-i fan edp saltanat- cvidnye rhlet
etdiklerin mersiyeleriyle ayn u beyn eder ............................................................................
cml-i cls- Sultn brhm Hn- ehd ibn Sultn Ahmed Hn ........................................
Zamn- hilfetinde olan vzerlar bildirir ............................................................................
Sultn brhm Hn'n asrnda olan eyhlislmlar bildirir .................................................
Zamn- brhm Hn'da kadaskereynleri bildirir ...............................................................
Saltanat- brhm Hn'da slmbol molllar[] bildirir .........................................................
Devlet-i brhm Hn'da hekmba ve mneccimbalar bildirir ......................................
Asr- brhm Hn'da olan vezret ile defterdrlar bildirir ..................................................
Ahd-i brhm Hn'da ninc paalar beyn eder................................................................
Divel-i Hn- brhm'de yedi kubbe vezrlerin bildirir ........................................................
Mlk-i brhm Hn'da olan eylet vzerlarn beyn eder ...............................................
Hkm-i brhm Hn'da s olan vzerlar ayn [] beyn eder ........................................
Fermn- brhm Hn ile Yeni Sary'da bin olunan kasrlarn trhlerin bildirir ...........
______________________________________ XV

103
103
105
106
111
112
114
119
119
119
120
120
120
120
120
120
121
121
121
121
121
122
123
124
124
124
124

124
126
126
127
127
127
127
127
127
127
127
127
127
127

Der-zikr-i ehzdegn- brhm Hn .....................................................................................

Zamn- saltanat- brhm Hn'da olan serdr- muazzamlarnn feth [u]
fthtlarn beyn eder ..............................................................................................................
Feth-i sn..........................................................................................................................................
Zamn- brhm Hn be-vilyet-i Eflak ve Bodan be-dest-i Tatar Hn ve
muvenet-i askir-i Akkirman .................................................................................................
Feth-i slis .........................................................................................................................................
Kala-i Hanya der-cezre-i Girid, zamn- brhm Hn be-dest-i
Silihdr Ysuf Paa-y serdr ....................................................................................................
Ftht- Rbi ..................................................................................................................................
nhizm- madr Varvar Al Paa be-dest-i Fin pir Paa ..............................................
nhizm- Serdr Tekel Mustaf Paa....................................................................................
cml-i saltanat kr- kbet, sad-i ehd Sultn brhm Hn ibn Sultn
Ahmed Hn.................................................................................................................................
Fasl- (---)...........................................................................................................................................
Der-zikr-i saltanat- Sultn Mehemmed Hn- Rbi kerm'-n ibn Merhm
Sultn brhm Hn ...................................................................................................................
Hilye-i Sultn Mehemmed Hn- Rbi ...................................................................................
Ahd- hmynlarnda olan vezr-i azamlar zikrindedir .....................................................
Sebeb-i azl-i Melek Ahmed Paa ..............................................................................................
Sultn Mehemmed Hn'n zamn- erflerinde olan eylet vzerlarn bildirir ...............
Sultn Mehemmed Hn'n ahd-i erfinde olan kubbe vezrlerin beyn eder....................
Devr-i erfinde olan vezr kapudan paalar beyn eder ......................................................
Zamn- devletinde olan defterdrlar bildirir ........................................................................
Saltanat- aliyyesinde olan vezr ninc paalar zikr eder ....................................................
Asr- erfinde mehr-i mr-i mrnlar zikrindedir...............................................................
Devr-i adlinde olan mrilivlar bildirir ....................................................................................
Evld- zev'l-ihtirmlar olan ehzdegnlar bildirir ..........................................................
Zamn- sadetlerinde olan eyhlislmlar beyn eder .......................................................
Ahd-i erflerinde olan Rmeli kadaskerlerin bildirir ..........................................................
Hilfetlerinde olan Anatolu efendilerin beyn eder ..............................................................
Hkm-i adlinde slmbol mollrn beyn eder ......................................................................
Eyym- devletinde olan imm- hmm- sultnleri bildirir ..............................................
Efltn- ilh ilmine mil olan hekmbalar bildirir ............................................................
lm-i ncmda shib-i rasad mneccimbalar zikrindedir...................................................
Devlet-i Sultn Mehemmed Hn'da meyih-i kibrlar bildirir ..........................................
Adl [] ddnda bdn etdikleri imretleri ayn eder...........................................................
Pdih- cem-cenbn zamn- sadet-iktirnlarnda bizzt vcd- erfleri ile
eyledikleri gazlar ve dahi sipehslr- muazzamlar ile vk olan ftht-
cemle ve gazavt- cezleleri ala kadri'l-imkn beyn eder ...................................................
Vilyet-i Cezyir'de ftht- Mahallt be-dest-i Emr Paa ................................................
nhizm- Grc Neb ve Katrcolu be-dest-i vezr-i dilr Kara Murd Paa ..................
nhizm- Drz-i m- Dr's-selm be-dest-i Kara [Mur]taz Paa-y nk-nm .........
nhizm- Dasnik Emirz ve maan Cell Hanef Halfe .....................................................
nhizm- Bitls hn Abdl Hn be-dest-i Melek Ahmed Paa ...........................................
stihls- kala-i zi be-dest-i Melek Ahmed Paa .................................................................
stihls- Bozcaada be-dest-i Kprl Mehemmed Paa ......................................................
stihls- cezre-i (---) be-dest-i Kprl Mehemmed Paa ..................................................
nhizm- tabur- makhr Rakofi Kral be-vilyet-i Leh be-dest-i
Mehemmed Geray Hn ve maan Melek Ahmed Paa .........................................................
nhizm- serdr- Budin vezri Sof Kenn Paa..................................................................
nhizm- Serdr Murtaz Paa der-sahr-y Ilgn be-dest-i Cell Hasan Paa .................
__________________________________

XVI

127
127
128
128
128
128
129
129
129
129
131
131
131
131
132
135
135
135
135
135
135
135
136
136
136
136
136
136
136
136
136
136
136
136
137
137
137
138
138
138
138
138
138
139

Pdih- Cem-chn cell katline Bursa'ya tevecchlerin bildirir ......................................

syn- Bodan ber-y Burunsuz Kostantn nm lan .........................................................
Al Paa Erdel diyrnda Kemen Yano zre serdr olduun beyn eder .........................
Feth-i kala-i Uyvar be-dest-i Kprlzde Ahmed Paa .....................................................
nhizm- asker-i slm kenr- nehr-i Raba ber-y s-i tedbr-i sadrazam
ve sml Paa ve Grc Mehemmed Paa .............................................................................
Feth-i kala-i Kandiye kan diye be-dest-i Kprlzde Fazl Ahmed Paa ......................
cml-i ftht- sefer-i hmyn kala-i Kamanise ............................................................
cml-i sefer-i hmyn gaz-y Umanise, azmet-i hmyn-
padih- zafer-makrn ..............................................................................................................
Feth-i kala-i ehrilise be-dest-i vezr-i azam Mustaf Paa ..............................................
Evsf- cmi-i selatn-i Vlide-i Sultn Mehemmed Hn- Rbi ........................................
Evsf- cmi-i seltn-i e-eyh Hazret-i Eb'l-vef..............................................................
Der-sityi-i cmi-i seltn-i e-eyh Hazret-i Emr Buhr .................................................
Evsf- cmi-i seltn-i Fethiyye ..............................................................................................
Eb'l-feth cmii .........................................................................................................................
Orta Cmii ..................................................................................................................................
ki yz beinci fasl ...........................................................................................................................
slmbol ire ibtid bin olunan vzer ve vkel ve ayn cmilerin bildirir ..................
[ki yz altnc fasl] ..........................................................................................................................
Mahmiyye-i Kostantniyye ire olan mescid-i kadmleri ayn u beyn eder ....................
ki yz yedinci fasl ..........................................................................................................................
ehr-i slmbol'da ne kadar dr- tahsl-i ulm medris-i seltn ve vzer ve
ulem ve ayn- kibr ve mr-i mrn medreseleri var ise al-kadri't-tka
trhleri ve pyeleri ile beyn eder ............................................................................................
ki yz sekizinci fasl ........................................................................................................................
Mahmiyye-i slmbol ire ne kadar seltn-i selef dr'l-kurrlar var ise an bildirir .......
ki yz tokuzuncu fasl ....................................................................................................................
Dr'l-aliyye'de ne kadar bin dr't-talm mekteb-i sbyn- ebced-hn var ise an
beyn eder ...................................................................................................................................
ki yz onuncu fasl..........................................................................................................................
sitne-i Sadet'de ne kadar dershne-i dr'l-hads vardr cmle an ayn eder ............
ki yz on birinci fasl ......................................................................................................................
Belde-i slmbol'da ne kadar ehl-i tark tekyeleri var ise an beyn eder ............................
ki yz on ikinci fasl........................................................................................................................
Mahrse-i Kostantaniyye'de ne kadar matbah- itm imret var ise an bildirir ...............
ki yz on nc fasl ....................................................................................................................
ehr-i slmbol'da olan bmristn [u] mristn ayn u beyn ider ....................................
ki yz on drdnc fasl ................................................................................................................
slmbol ire ne kadar mehr-i sary ve vzer ve ulem ve ayn- kibr ve
gayr mteaddid byt- sr var ise bazlarnn trhleri ile tarf tavsf olunur ..........
Sultn Sleymn ve Sultn Selm-i Sn asrnda Mimr Sinn Aa destiyle
bin olunan sary- azmleri bildirir .........................................................................................
ki yz on beinci fasl .....................................................................................................................
Dr's-saltanati'l-aliyye ire olan hn- hcegnlar ayn eder .............................................
ki yz on altnc fasl.......................................................................................................................
Belde-i Tayyibe ire yende ve revendegna ne kadar mihmn-hne-i msfirne
krbnsary var ise anlar zikreder ...........................................................................................
ki yz on yedinci fasl .....................................................................................................................
Dr- Aliyye ire ne kadar hne-i mcerredn yan bekr odalar var ise anlar
beyn eder ...................................................................................................................................
[ki] yz on sekizinci fasl................................................................................................................
______________________________________ XVII

140
140
141
141
142
142
142
143
143
143
144
144
144
144
144
145
145
148
148
149
149
151
151
151
151
151
151
152
152
152
152
152
152
153
153
153
154
154
155
155
155
155
155

ehr-i Makdonya-y kadmde ne kadar seltn-i selef ve gayr vzer ve vkel

ve ayn [u] erf, hayrt [u] hasentlarndan mussanna trhli eme-i
ayn'l-haytlar var ise an bildirir..............................................................................................
ki yz on tokuzuncu fasl ..............................................................................................................
ehr-i slmbol ire ehdn- det-i Kerbel rh- erfleriyn bin olunan
mnakka ve mzeyyen seblleri ve musanna trhleri ile tahrr olunduun
beyn eder ...................................................................................................................................
ki yz yigirminci fasl .....................................................................................................................
ehr-i Tayyibe'nin b- ry olan ren hammmlar kim slmbol'da ve Eyyb
[ve] Galata ve skdar'da seltn-i selef hammmlarnn cmlesin b [u]
hevsyla ve musanna trhleri ile beyn eder ........................................................................
Der-zikr-i tevzt- hammmt ................................................................................................
Kala-i slmbol'dan hric olan hammmlar bildirir.............................................................
Blda tahrr olan hammmlarn musanna trhlerin beyn eder .......................................
ki yz yigirmi birinci fasl ..............................................................................................................
Belde-i Tayyibe yan slmbol'da medfn selef-i seltn-i l-i Osmniyn'dan
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Gz'den il-yevmin hz sde-hl olan
pdihlarn merkad-i pr-envrlarnn musanna trhleri ile ziyretghlar
ayn u beyn eder .......................................................................................................................
Eb'l-feth'in zamn- sadetlerindeki uarlar bildirir........................................................
Eb'l-feth'in zamn- sadetlerinde olan meyihleri beyn eder .......................................
Ziyretgh- Sultn Byezd-i Vel ibn Eb'l-feth Sultn Mehemmed Gz ......................
Sultn Byezd-i Vel asrnda olan vezr-i azamlar beyn eder...........................................
Byezd Hn ninclar zikrindedir .........................................................................................
Sultn Byezd-i Vel asrnda olan eyhlislm ve gayr ulemlar ayn u beyn eder ......
Asr- Byezd Hn'da olan meyihleri beyn eder................................................................
Byezd Hn asrndaki emlahu'-uarlar beyn eder..........................................................
ki yz yigirmi nc fasl .............................................................................................................
Ziyretgh- Sultn Selm Hn- Evvel ibn Sultn Byezd Hn .........................................
Sultn Selm Hn'n asrlarndaki vzerlar ayn u beyn eder...........................................
Selm Hn asrnda olan defterdrlar bildirir ..........................................................................
Sultn Selm Hn'da olan ulem-y kirmlar beyn eder .....................................................
Selm Hn'da olan fusah-y ble uarlar bildirir ...........................................................
ki yz yigirmi drdnc fasl.........................................................................................................
Sultn Sleymn aleyhi'r-rahmeti ve'l-gufrn ibn Sultn Selm Hn tbe
serhm ve ceale'l-cennete mesvhm hazretlerinin ziyretgh- merkad-i
pr-envr ve mevti trhlerin beyn eder ...............................................................................
Ahvl-i ehdet-i ehzde Sultn Mustaf ..............................................................................
Ziyretgh- ehzde Sultn Mehemmed ibn Sleymn Hn ..............................................
Ziyret-i ehzde Sultn Cihngr-i merhm..........................................................................
ki yz yigirmi beinci fasl .............................................................................................................
Ziyretgh- Sultn Selm-i Sn ibn Sleymn Hn aleyhi rahmeti'l-Br
hazretlerinin sr- amrn ve saltanat ve mddet-i mrn beyn eder............................
Der-beyn- tahkik-i beddu-y seltn ...................................................................................
Ziyretgh- ehzdegn- merhm Selm Hn- Sn ...........................................................
ki yz yigirmi altnc fasl ...............................................................................................................
Ziyret-i Sultn Murd- Slis ibn Selm Hn el-mafreyn tbe serhm'nn
trbe-i pr-envr ve ehzdegn ve saltanat- clsun ve mddet-i mr ve fevti
trhlerin ayn u beyn eder ......................................................................................................
ki yz yigirmi yedinci fasl .............................................................................................................
Ziyret-i Sultn Mehemmed Hn- Slis ibn Sultn Murd- Slis tbe serhm
ziyretlerin ayn u beyn eder...................................................................................................
__________________________________

XVIII

155
157
157
158
158
158
159
160
160

160
161
161
162
163
163
163
163
164
165
165
166
166
166
167
167
167
168
169
169
169
169
170
170
170
170
171
171

Zikr-i ehzdegn- Sultn Mehemmed-i mafr ..................................................................

Ziyretgh- merhm u mafrun-leh Sultn Ahmed Hn ibn Mehemmed
Hn'n mehbt- nr- pr-envr ve terk-i saltanat ve fevti trhin bildirir .......................
Ziyretgh- ehzdegn- Sultn Ahmed Hn ......................................................................
Zamn- Murd Hn'da olan fusah-y bleg uarlar bildirir .........................................
ki yz yigirmi tokuzuncu fasl .......................................................................................................
Ziyretgh- Sultn Mustaf ibn Sultn Mehemmed Hn ahi's-Sultn Ahmed Hn
ammi-yi Osmn Hn ve Murd Hn ve brhm Hn'dr ....................................................
Garbe-i acbe ..............................................................................................................................
Zikr-i ziyretgh- Sultn brhm Hn ibn Ahmed Hn .....................................................
ki yz otuzuncu fasl ......................................................................................................................
slmbol iinde medfn olan vzerlarn imrt- kubblar ve trhleri ile
ziyretghlarn ayn u beyn eder ............................................................................................
ki yz otuz birinci fasl ...................................................................................................................
Belde-i Tayyibe'nin endern [u] brnunda medfn olan kibr- evliy'l-rifn ve
asfy'l-vsiln, haccallhu ale'l-lemn, radyallhu Tal anhm ecman ve kaddes
enallhu bi-srrhi'l-mbn istaant billhi ve bihi'l-avn'l-mbn hazretlerinin
mmkn olduu mertebe ziyretlerinin ve mteaddid kmmeln ve
fuzal'd-dehrden olan eyhlislmlar ve ulem ve sulehlar ve mehr molllar
ve hl shibi meyihleri ziyret edp trhleri ve sr- binlar ve medfn
olduklar semtleri ile ayn u beyn olunur ..............................................................................
Eb'l-feth Gzde medfn olan kibr- evliyullhlar ve cmle mteaddid
ehl-i kub[r]lar bildirir ..............................................................................................................
Ahvl-i lem-i sabvet-i hakr ...................................................................................................
Sultn Ahmed Hn asrnda merhm olan kibr- ulemlarn ziyretlerin beyn eder......
Menkb- Nalnc Dede ...........................................................................................................
Menkb- Kapan Mehemmed Efendi ...................................................................................
Menkb- der ...........................................................................................................................
Menkb- slis ............................................................................................................................
Bu hakr Evliy'nn zamnnda haytda olup dest-i erflerin bs idp du-y
hayrlaryla eref-yb olduumuz bdel ve melmiyyn ve meczibndan
olan mazanna-i kerme hl shibi kimesneleri ayn eder .....................................................
Ziyretgh- Sultn'-uar Revn ........................................................................................
slmbol srunun etrfnda olan ehirleri ayn u beyn ider ...............................................
ki yz otuz beinci fasl ..................................................................................................................
Belde-i Kostantniyye kalas hricinde mevleviyyet yerde t Karadeniz
Boazna varnca mamr [u] bdn remezt'l-imd misill ehirleri ve
imretleri ve cevmileri ve sir hayrt [u] hasentlarnn
ve cemi ziyretghlarnn trhleri ile beyn eder .................................................................
ki yz otuz altnc fasl ...................................................................................................................
Kasaba-i Yenikapu imretlerin bildir[ir] ..................................................................................
Ziyretgh- kasaba-i Yenikapu ................................................................................................
ki yz otuz yedinci fasl .................................................................................................................
Hric-i sr- slmbol kasaba-i hevdr [u] llezr yan mahalle-i Topcular .....................
ki yz otuz sekizinci fasl ...............................................................................................................
Evsf- kasaba-i brn-i sr mahalle-i mamr (---) (---) (---) rabta-i Otakclar .................
ki yz otuz tokuzuncu fasl ...........................................................................................................
Kasaba-i hric Ninc Paa ......................................................................................................
ki yz krknc fasl ..........................................................................................................................
Kasaba-i kzeciyn yan mahalle-i mlekciler ....................................................................
Ziyretgh- kasaba-i Zlpaa ...................................................................................................
ki yz krk birinci fasl ....................................................................................................................
______________________________________ XIX

171
171
171
172
172
172
172
172
174
174
174

174
175
176
178
185
186
187
187
187
191
192
192

192
192
192
192
192
192
193
193
193
193
193
193
194
194

ehr-i azm Eb Eyyb- Ensr hazretlerinin cmi ve mescid ve medris,

hn u hammmlar ve gayr imretleri ve ziyretghlarnn trhleri ile
ayn u beyn eder .......................................................................................................................
ehr-i Eyyb Sultn cmilerin beyn [eder] ...........................................................................
Cmi-i Seltn Eyyb Sultn ....................................................................................................
h Sultn cmii .........................................................................................................................
Mesregh- Eyyb Sultn .........................................................................................................
Mesregh- Aa Sekisi ...............................................................................................................
Mesregh- Ceres Meydn .......................................................................................................
Mesregh- Kalam...................................................................................................................
Mesregh- Deniz hammm ...................................................................................................
Mesregh- Cn Kuyusu ...........................................................................................................
Mesregh- drs Kk ............................................................................................................
Mesregh- Krkserviler ............................................................................................................
Teferrcgh- Aa karl ...........................................................................................................
Mesregh- Blblderesi ...........................................................................................................
Memdht- ehr-i Eyyb .........................................................................................................
Evsf- ziyretgh- Hazret-i Eb Eyyb- Ensr aleyhi rahmeti'l-Br ve gayr
kibr- evliyullhlar ve merkd- ulem ve suleh ve meyih- izmlar ve
vzer ve vkellar ve gayr ayn- kibrn merkad-i pr-envrlarnn trhleri
ile fird fird beyn eder ........................................................................................................
Ziyretgh- Hazret-i sultn'l-ulem ve'l-fuzel Mevln Ebussud Efendi ..................
ki yz krk ikinci fasl .....................................................................................................................
Kasaba-i Sdlce'nin cmi ve mescid ve medris ve hn u hammmlar ve
tekyeleri ve sary- lleri ve ziyretghlar trhleriyle bildirir ..............................................
Tekye-i Hasan-bd ...................................................................................................................
Tekye-i Abdsselm besi .....................................................................................................
Ziyretgh- kasaba-i Sdlce ...................................................................................................
Ziyret-i sultn- uar Habb .................................................................................................
ki yz krk nc fasl ..................................................................................................................
Kara Pr Paa kasabasnn imretleri ve b u beleri ve hnedn [u]
mesreghlarn ayn u beyn eder ............................................................................................
ki yz krk drdnc fasl ..............................................................................................................
Kasaba- Hsky'de olan cevmi ve mescid ve tekye ve hn u hammmlar ve
esvk- sultn ve hnednlar ve sir imretleri beyn eder ................................................
Tershne besi ........................................................................................................................
ki yz krk beinci fasl ...................................................................................................................
Ksmpaa ehrinin cemi imretleri ve hnedn [ve] b- iremleri ve tershne
ve ziyretghlarn beyn eder....................................................................................................
Evsf- Tershne-i mire ..........................................................................................................
Cmi-i atk Koca Ksm Paa ..................................................................................................
Kethud cmii ............................................................................................................................
Eb'l-feth Mehemmed Hn cmii ..........................................................................................
Sleymn Hn cmii .................................................................................................................
e-eyh Eyyhm Efendi cmii ...............................................................................................
Yahy Kethud cmii................................................................................................................
Hac Husrev cmii .....................................................................................................................
Hamd Efendi cmii ..................................................................................................................
Emr Sultn cmii ......................................................................................................................
Cmi-i Kulaksz .........................................................................................................................
Sinn Paa cmii ........................................................................................................................
Cmi-i Piyle Paa .....................................................................................................................
__________________________________

XX

194
195
195
195
196
196
196
196
196
196
196
197
197
197
197

197
198
201
201
202
202
202
202
202
202
203
203
204
204
204
205
205
205
205
205
205
205
205
205
205
205
206
206

Evsf- medris-i ulm ..............................................................................................................

Mamr olan sarylar beyn eder ............................................................................................
Seblhneler .................................................................................................................................
eme-i cn-saflar ....................................................................................................................
Mesregh [u] teferrcgh tekyeler ...........................................................................................
Mesregh- ne Ayazma ............................................................................................................
Mesregh- Hasan Karl .........................................................................................................
Mesregh- puta yeri..................................................................................................................
Mesregh- Dvdr emesi .....................................................................................................
Teferrcgh- tekye-i Piyle Paa .............................................................................................
Mesregh- Sdck Ayazmas..............................................................................................
Teferrcgh- Hac Ahmed Bostn.........................................................................................
Mesregh- Bonakb.............................................................................................................
Teferrcgh- Dede Bostn .....................................................................................................
Mesregh- Kurd elebi b ...................................................................................................
Evsf- dekkn-i ehr-i Ksmpaa .........................................................................................
Esm-i mahallt- ehr-i azm Ksmpaa ...............................................................................
Der-vasf- ahl-i ehr-i Ksmpaa ..........................................................................................
Meklt [] merbtnn memdhtlarn beyn eder .........................................................
Ehl-i sanyitnn kr- memdhlarndan ...............................................................................
ehr-i Ksmpaa'nn endern [u] brnunda sde olan ziyretgh- kibr-
kmmelni ve ayn [] erfn merkd- pr-envrlarn beyn eder ..................................
Kabr-i Meyyitzde ......................................................................................................................
ki yz krk altnc fasl ....................................................................................................................
Bin-y kadm ve kala-i azm Galata ehrinin ibtid bnsi ve ekli ve iinde
olan imretleri ve cmle evsflarn ayn u beyn eder ..........................................................
Evsf- ekl-i kala-i Galata ......................................................................................................
Dern- kalada blme hisr dvrlarndaki kapular bildirir.................................................
Der-beyn- diren-mdr kala-i Galata ................................................................................
Sevd- muazzam Galata kalas ire olan imret [] cmileri bildirir ...............................
Arab cmii ..................................................................................................................................
Mehemmed Paa cmii .............................................................................................................
Yakapan cmii.........................................................................................................................
Kara Mustaf Paa cmii ..........................................................................................................
Karaky cmii ............................................................................................................................
Der-beyn- hkimn- ehr-i azm Galata ..............................................................................
Evsf- dekkn-i ehr-i Galata .................................................................................................
ehir ire olan hnednlar beyn eder ....................................................................................
Der-sityi-i hammm- Galata.................................................................................................
Tarz [u] tavr- ahvlt- ahl-yi Galata'y beyn eder ............................................................
ehr-i Galata'nn meklt [] merbtnn memdhtn beyn eder ................................
ki yz krk yedinci fasl ..................................................................................................................
Tophne ehrinin sr- binlar ve hayrt [u] hasentlar ve ibret-nmlar ve
topcyn krhnesi ve balyemez toplar ve esvk- sultnsin bildirir..................................
Evsf- sitne-i Topcyn .........................................................................................................
Der-sityi-i krhne-i Top .......................................................................................................
Evsf- top klb dollblar .......................................................................................................
Evsf- furun- tu ......................................................................................................................
Der-sityi-i top klb yerleri....................................................................................................
Esnf- dkcyn .....................................................................................................................
Evsf- sitne-i askir-i slm, tife-i topcyn .....................................................................
Evsf- hkim-i ehr-i Tophne................................................................................................
______________________________________ XXI

206
206
206
207
207
207
207
207
207
207
207
207
207
207
207
207
208
208
208
208
208
208
209
209
210
211
211
211
211
211
211
211
212
212
212
213
213
213
213
214
214
214
214
214
215
215
216
216
216

Mahalleleri ismin beyn eder ....................................................................................................

Bu kadar mamr [u] bdn ehr-i azm ire olan cmileri beyn ider.............................
Kl Al Paa cmii ...................................................................................................................
Menkb- Al Paa .....................................................................................................................
Kk avu cmii ...................................................................................................................
Eb'l-fazl cmii ..........................................................................................................................
Mehemmed Aa Cmii .............................................................................................................
Muhyiddn cmii ........................................................................................................................
Monl elebi cmii ...................................................................................................................
Evsf- cmi-i seltn Sultn Cihngr ....................................................................................
Menkb .......................................................................................................................................
Mesregh- hs [u] m yerleri beyn eder...............................................................................
Der-beyn- dekkn-i esnf- ehl-i href .................................................................................
Der-vasf- ahl-yi ehr-i Tophne ...........................................................................................
Tophne ehrinde medfn kibr- evliylar ve ulem ve meyih- vzerlarn
merkd- pr envrlarn beyn eder ........................................................................................
ki yz krk sekizinci fasl ................................................................................................................
Beikta ehrinin imretleri ve hayrt [u] hasentlar ve hnednlar ve acyibtlar
ve sr- bin-y ibret-nmlarn beyn eder ..........................................................................
l-i Osmn belerin beyn edelim.......................................................................................
Dolmabe ................................................................................................................................
Beikta besi ..........................................................................................................................
Be-i Cvnkapucuba .........................................................................................................
Be-i Kazancolu ..................................................................................................................
Beikta ehrinde olan cmileri beyn eder ...........................................................................
Mesregh- Beikta...................................................................................................................
Mesregh- Yahy Efendi .........................................................................................................
Tekyegh- dervan- Beikta .................................................................................................
Tekye-i Hazret-i Yahy Efendi.................................................................................................
Beikta'da sde olan kibr- evliyullhlarn kabr-i erflerin beyn eder........................
ki yz krk tokuzuncu fasl ............................................................................................................
Kasaba-i Ortaky imretlerin beyn eder ...............................................................................
ki yz ellinci fasl.............................................................................................................................
Kasaba-i Kurueme imretlerin beyn eder..........................................................................
ki yz elli birinci fasl .....................................................................................................................
Kasaba-i Arnavudky imretlerin bildirir ...............................................................................
ki yz elli ikinci fasl .......................................................................................................................
ehr-i azm ve kala-i kadm Rmeli Hisr'nn ekl-i tarzn ve imretleri ve
hayrt [u] hasentlarn bi'l-cmle ayn u beyn eder .............................................................
Evsf- kutb- fk ziyretgh- Durmu Dede ......................................................................
Ziyretgh- Hisr- Rmeli ......................................................................................................
Menkb- kermet-i eyh sml .............................................................................................
Ziyretgh- kutb- fk Hazret-i Durmu Dede ...................................................................
ki yz elli nc fasl ....................................................................................................................
Kasaba-i stinye imretlerin ayn u beyn eder......................................................................
ki yz elli drdnc fasl................................................................................................................
Yeniky nm kasabann hayrt [u] imretlerin beyn u ayn eder ......................................
ki yz elli beinci fasl ....................................................................................................................
Kasaba-i Tarabya imretlerin beyn eder................................................................................
ki yz elli altnc fasl ......................................................................................................................
Kasaba-i Bykdere imretin beyn eder ...............................................................................
ki yz elli yedinci fasl ....................................................................................................................
__________________________________

XXII

217
217
217
217
217
217
217
217
217
217
218
218
219
220
220
220
220
221
221
221
221
221
221
222
222
222
222
222
223
223
223
223
223
223
224
224
225
225
225
225
226
226
226
226
226
226
227
227
227

Kasaba-i Saryr imretin beyn eder ......................................................................................

Evsf- madin-i zeheb .............................................................................................................
Evsf- madin-i tn-i top klb...............................................................................................
ki yz elli sekizinci fasl ..................................................................................................................
Kala-i Boazhisr'nn binsn bildirir ....................................................................................
Ekl-i kala-i Kilid'l-Bahr-i Siyh- Rmeli ..........................................................................
Der-sityi-i Fns- Emn ........................................................................................................
ki yz elli tokuzuncu fasl ..............................................................................................................
Anatolu Kilid'l-bahr kalasn beyn eder...............................................................................
Kasaba-i Kavak...........................................................................................................................
Evsf- kala-i Yoroz ..................................................................................................................
Ziyret-i ehdler ve ziyret-i Krklar .......................................................................................
Der-sitayi-i fns.......................................................................................................................
ki yz altmnc fasl ......................................................................................................................
Kasaba-i rem Bekoz imretlerin bildirir ..............................................................................
Evsf- dalyan- Klbal ........................................................................................................
Evsf- Tokat besi.................................................................................................................
Teferrcgh- Akbaba Sultn ....................................................................................................
Be-i SultniyyeSa...................................................................................................................
Belde-i ncirli .............................................................................................................................
Evsf- ubuklu Be, .............................................................................................................
ki yz altm birinci fasl ................................................................................................................
Kanlca kasabasnn imretlerin bildirir ...................................................................................
ki yz altm ikinci fasl ..................................................................................................................
Anatolu Hisr ve binlarn bildir[ir]........................................................................................
Mesregh- Gksu .....................................................................................................................
Be-i hs Kandlli ...................................................................................................................
Papas Korusu ..............................................................................................................................
Kulle besi ...............................................................................................................................
ki yz altm nc fasl ..............................................................................................................
Evsf- kasaba-i engelliky ...................................................................................................
Istavroz besi ..........................................................................................................................
ki yz altm drdnc fasl ..........................................................................................................
Evsf- kasaba-i Istavriz ............................................................................................................
Evsf- kasaba-i mamr Kuzkuncuk ......................................................................................
ki yz altm beinci fasl ...............................................................................................................
ehr-i azm ve bild- kadm bender-i bdn skdar'n cmi medris ve
hn hammmlar ve gayr sr- binlarn ayn u beyn eder ...........................................
Cmi-i seltn cmi-i Mihrimh Sultn ..................................................................................
Cmi-i seltn Orta Vlide Sultn cmii ................................................................................
Evsf- cmi-i seltn Ksem Vlide Sultn ..........................................................................
Evsf- cmle mescid ...............................................................................................................
Cmle medreseleri ayn eder ....................................................................................................
Cmle dr'l-hadsleri beyn eder ............................................................................................
Cmle dr'l-kurrlar bildirir ...................................................................................................
Cmle dr't-talm-i sbyn bildirir ........................................................................................
Cmle imret-i itm beyn eder .............................................................................................
Evsf- tekye-i derv-i dil-rin- zn ...................................................................................
Evsf- hammmt- skdar...................................................................................................
Evsf- krbnsary- Eskidr ...................................................................................................
Evsf- hn- tccrn- berr bihrn, seyyhn- cihn-bn ............................................
Evsf- sityi-i seblhne ..........................................................................................................
______________________________________ XXIII

227
227
227
227
227
228
228
228
228
228
228
228
228
229
229
229
229
229
229
229
229
230
230
230
230
230
231
231
231
231
231
231
231
231
231
231
231
233
233
233
233
233
234
234
234
234
234
234
234
235
235

Der-sityi-i eme-i ayn'l-hayt- skdar ..........................................................................

Aded-i evsf- dekkn-i esvk- sultn ...................................................................................
Evsf- mesregh- skdar.....................................................................................................
Esm-i mahalltlar beyn eder ...............................................................................................
Halknn kr [u] kesbleri ve libslar ve lisnlarn beyn eder ..............................................
Meklt [] merbtnn memdhtn beyn eder..............................................................
Evsf- ziyretgh- kibr- evliy- izm ve meyih- kirmlarn kabr-i
mnevverelerinin ziyretghlarn beyn eder .........................................................................
ki yz altm altnc fasl .................................................................................................................
Kadky imretin beyn eder ....................................................................................................
ki yz altm yedinci fasl ...............................................................................................................
Hk-i Kostantniyye'nin cnib-i erbaasnda pdihlara mahss ne kadar
b- remezt misilli hs beler varsa anlarn esmlarn beyn eder ..............................
ki yz altm sekizinci fasl ............................................................................................................
slmbol'un cnib-i erbaasnda hs u mm in b-tekellf olan mesregh-
ferah-fezlarn beyn eder .........................................................................................................
Mesregh- Alibeky ...............................................................................................................
Mesregh- Llezr ....................................................................................................................
Mesregh- Kasr- Emr-hr...................................................................................................
Mesregh- Tekye-i hss [u] mm Kzhne-i cihn-r ....................................................
Der-sityi-i Brdhne .............................................................................................................
Der-sityi-i teferrc-i zergern ................................................................................................
Mesregh- belde-i Kzhne ................................................................................................
Tekye-i te-perest-i Hindyn.................................................................................................
Tekye-i Kalenderhne-i Hindiyn ............................................................................................
Mesregh- be-i Emrgne ..................................................................................................
Mesregh- Cendereci ky .....................................................................................................
Teferrcgh- ayba ................................................................................................................
Mesregh- Su Kemerleri ..........................................................................................................
Teferrcgh- Sultn Osmn havz ..........................................................................................
Evsf- Tetimme-i Su Kemerleri ..............................................................................................
Mesregh- Istranca dalar .....................................................................................................
Mesregh- mandra-i Selm Hn ............................................................................................
Saydgh- Terkoz gl ...............................................................................................................
Mesregh- ekmece glleri .....................................................................................................
Mesregh- Okmeydn ............................................................................................................
Mesregh- Akbaba Sultn .......................................................................................................
ki yz altm sekizinci fasl- azm ................................................................................................
mazmnu
Bu dnyda nazri olmayan slmbol ire
hads-i erfi
zre ne kadar tccr ve neccr- berr [u] bihr ve ne mikdr erbb- marif-i
shib-i kr ve ne kadar b-kr- ehl-i mekkr ve ne kadar bin dekkn ve ne kadar
yz bin ehl-i ugl- gn-gn vardr anlarn hbt- dem'den ber prlerin ve
Ftvvetnme-i Muhammed zre Ashb- gznden p-kadem perverlerin ve
ahd [] bat-nmelerin beyn eder...........................................................................................
Evsf- sanyi-i mehr-i enbiy-i izm .................................................................................
Hz Ftvvetnme-i Hazret-i Resl bi-emri Hud-y Rabbi'l-zzet b-vsta-i
Hazret-i Cibrl-i Emn ve meveret-i r-yr- gzn ............................................................
Ol ferzendi ne tark ile meydn- mahabbete getirirler an ayn [u] beyn eder................
Nashatnme-i Pr.......................................................................................................................
Der-beyn- ahvl-i ekl-i dervn.........................................................................................
Fasl ....................................................................................................................................................
Netce cemi tarkin ebcedin beyn .........................................................................................
__________________________________

XXIV

235
235
235
235
235
236
236
236
236
237
237
237
237
238
238
238
238
238
238
239
239
239
239
239
239
239
239
240
240
240
240
240
240
241
241

241
241
242
245
245
247
248
248

ki yz altm tokuzuncu fasl- acyib ...........................................................................................

Sene 1048, Sultn Murd Hn- Rbi'in fermn- erfiyle Belde-i Tayyibe yan
slmbol'un drd mevleviyyet ehr-i azmini tahrr edp sr- bindan add olunan
yekn imretlerin ve mr emnetleri ve hayrt [u] hasentlar ve cmle almetlerin
beyn eder ...................................................................................................................................
Der-sityi-i slmbol .................................................................................................................
Evsf- sret-i arz- moll-y slmbol (---) (---) (---) Efendi ................................................
Evsf- Belde-i Tayyibe yan Kostantniyye ...........................................................................
ki yz yetmiinci fasl .....................................................................................................................
Acyib garyibden Mahmiyye-i Kostantniyye'nin drd mevleviyyetinde ne
kadar bin dekkn-i gn-gn ve ne kadar yz bin asker-i esnf- ibret-nmn
var ise anlar knn [u] kideleri ve pr-perverleri ile yollu yollarnca fermn-
ehriyr zre ordu-y hmyn- kbr in cmle elli yedi fasldr ve cmle
yz aded esnf- ibret-nm alaylardr kim esnf esnf alaylar ile ve
pr [u] pvlar medfn olduu diyrlar ile ayn u beyn eder ............................................
Esnf- avun alay ..................................................................................................................
Fasl- sn. Thir suba yan plk subas.........................................................................
Esnf- huddmn- glmn ve huddmn- glmn suba ve gayr glmn- hssa ..........
Esnf- acem olanlar ..............................................................................................................
Esnf- araycyn .......................................................................................................................
Esnf- gr kazan........................................................................................................................
Esnf- azm lamcyn.............................................................................................................
Esnf- salahorn ........................................................................................................................
Esnf- beldrn- teberdrn lamcba ...............................................................................
el-Faslu's-sn ....................................................................................................................................
Esnf- asker-i asesba ..............................................................................................................
Esnf- ehir subas ..................................................................................................................
Esnf- asesn- b-amn ...........................................................................................................
Esnf- celldn- b-mn .........................................................................................................
Esnf- hemyn kesici ................................................................................................................
Esnf- kara hrsz.......................................................................................................................
Esnf- deyysn.........................................................................................................................
Esnf- pzveng-i eblehn- szengn .....................................................................................
Esnf- gidiyn- mflisn .........................................................................................................
Esnf- Ksmpaa mukaddemleri ...........................................................................................
Esnf- hzn- dilbern .............................................................................................................
Esnf- seyisn- Urbn- uryn ................................................................................................
Esnf- mkr yan kirclar ....................................................................................................
Esnf- psbn- nigehbn- slmbol ......................................................................................
el-Faslu's-slis ...................................................................................................................................
Ordu monls ..............................................................................................................................
Esnf- alemdr- Resl sancakdrn .......................................................................................
Esnf- saler...............................................................................................................................
Esnf- muhzrn- moll...........................................................................................................
Esnf- eimme-i vzer ve mr-i mrn ve sir ayn ...........................................................
Esnf- huteb .............................................................................................................................
Esnf- kad ve molllar .............................................................................................................
Esnf- meyih- izm ..............................................................................................................
Esnf- viz-i zhir ....................................................................................................................
Esnf- nsh- mfessrin..........................................................................................................
Esnf- muhaddsn ....................................................................................................................
Esnf- mezzinn.....................................................................................................................
______________________________________ XXV

250

250
250
251
252
253

253
253
254
254
254
254
255
255
255
255
255
255
255
256
256
256
256
256
256
256
256
256
257
257
257
257
257
257
257
257
257
258
258
258
258
258
258
258

Esnf- sofiyyn ..........................................................................................................................

Esnf- mtevelliyn ..................................................................................................................
Esnf- bevvbn- erat ve gayr bevvbn .........................................................................
Evsf- mukayyidn, huddm- mahkeme-i er-i Resl-i Mbn .........................................
Evsf- muarrifn- cevmih .................................................................................................
Evsf- nathn- Reslullh ......................................................................................................
Esnf- hfzn- Kurn- azm ................................................................................................
Esnf- yazcyn .........................................................................................................................
Esnf- sahhfn .........................................................................................................................
Esnf- irn .............................................................................................................................
Evsf- meddhn- sultn ve vzer ve ayn .......................................................................
Evsf- hnendegn ....................................................................................................................
Evsf- mneccimn ..................................................................................................................
Esnf- remmln .......................................................................................................................
Esnf- nakbn- ehl-i href ......................................................................................................
Esnf- resn- ehl-i tark .........................................................................................................
Esnf- meyihn- ehl-i href..................................................................................................
Esnf- avun- ehl-i sanyi...................................................................................................
Esnf- ferrn- ehl-i sanyi ve ehl-i tark ...........................................................................
Esnf- cenze peykleri ve mrde-yn yan ehdn gasslleri ........................................
Esnf- hcegn- mekteb-i psern ........................................................................................
Esnf- mekteb-i sbyn [u] tfln- ebcedhn ........................................................................
Esnf- eyh'-yh- siln yan eyh-i dilenciyn ...........................................................
Tife-i fukar-i dilenciyn.........................................................................................................
Esnf- eyh'l-arast .................................................................................................................
Esnf- tlib-i ilm-i shtevt......................................................................................................
Evsf- rk- thir l-i ab, sdt- kirm, evld- Reslullh .................................................
el-Faslu'r-rbi ...................................................................................................................................
Esnf- elzem-i levzm hekmba ..........................................................................................
Esnf- dekkn-i hukem .........................................................................................................
Esnf- kehhln .........................................................................................................................
Esnf- b-dkkn- ttycyn..................................................................................................
Esnf- macinciyn ..................................................................................................................
Esnf- cerrhn .........................................................................................................................
Esnf- merbt- dev.............................................................................................................
Esnf- glbcyn ......................................................................................................................
Esnf- ehl-i href-i dehhn- edviye ........................................................................................
Esnf- tmrhneciyn ..............................................................................................................
Esnf- huddm- bmristn [u] mristn ..............................................................................
el-Faslu'l-hmis .................................................................................................................................
Esnf- iftiba .........................................................................................................................
Esnf- bbn ............................................................................................................................
Esnf- alamacyn- ecr- msmirt ...................................................................................
Esnf- sebzevtc.......................................................................................................................
el-Faslu's-sdis ..................................................................................................................................
Esnf- habbzn yan ekmekciyn .........................................................................................
Esnf- ekmekciyn- yenieriyn .............................................................................................
Esnf- tuzcuyn .........................................................................................................................
Esnf- rekciyn ......................................................................................................................
Esnf- brekciyn .....................................................................................................................
Esnf- gevrekciyn ....................................................................................................................
Esnf- kh[]ciyn ......................................................................................................................
__________________________________

XXVI

258
258
258
258
258
258
258
258
259
259
259
259
259
259
259
259
259
259
260
260
260
260
260
260
260
260
261
261
261
261
262
262
262
262
262
262
262
262
263
263
263
263
263
263
264
264
264
264
264
264
264
264

Esnf- gurbiyyeciyn ...............................................................................................................

Esnf- simitciyn .......................................................................................................................
Esnf- katyifciyn ....................................................................................................................
Esnf- ehriyyeciyn .................................................................................................................
Esnf- lokmacyn .....................................................................................................................
Esnf- gzlemeciyn .................................................................................................................
Esnf- sakkyn- yenieriyn- dergh- l...........................................................................
Esnf- sakkyn- ehr ..............................................................................................................
Esnf- arka sakks ....................................................................................................................
Esnf- deirmenciyn ...............................................................................................................
[Esnf-] deirmen-i m .............................................................................................................
Esnf- uncuyn ..........................................................................................................................
Esnf- un elekciyn ...................................................................................................................
Esnf- buday alkaycyn ......................................................................................................
Esnf- galburcyan.....................................................................................................................
Esnf- elekciyn.........................................................................................................................
Esnf- niasdacyn ...................................................................................................................
Esnf- gllccyan .....................................................................................................................
Esnf- beksumtcyan ...............................................................................................................
Evsf- mahmil-i erf hevdec-i Reslullh .............................................................................
Esnf- trbn [u] srbn- revn .........................................................................................
Esnf- akkmn .........................................................................................................................
Esnf- mealciyn.....................................................................................................................
Esnf- kek-i Amr- Ayyrn, reh-revn- trn ..............................................................
el-Faslu's-sbi ...................................................................................................................................
Esnf- azm ketbn- Bahr-i Siyh yan Karadeniz ...........................................................
Esnf- tife-i kalafatcyn ........................................................................................................
Evsf- kalafat stbs bkcler..........................................................................................
Esnf- stb alcyn...............................................................................................................
Esnf- marankozn ...................................................................................................................
Esnf- urgancyn......................................................................................................................
Esnf- kendirciyn ....................................................................................................................
Esnf- yelkenciyn ....................................................................................................................
Esnf- ziftciyn u katrncyn .................................................................................................
Esnf- serenciyn ......................................................................................................................
Esnf- tulumbacyn .................................................................................................................
Esnf- pusulacyn yan kble-nmcyn .............................................................................
Esnf- kum satciyn ...............................................................................................................
Esnf- hartacyn .......................................................................................................................
Esnf- dalgcn- gavvsn .......................................................................................................
Sergzet ......................................................................................................................................
Esnf- gn-ba ..........................................................................................................................
Esnf- navluncyn- buday ve ar ......................................................................................
Esnf- bzergn- ank Karadeniz ..........................................................................................
el-Faslu's-smn ................................................................................................................................
Esnf- resn- Bahr-i Ummn, Bahr-i Sefd ........................................................................
Esnf- marankozn- Akdeniz .................................................................................................
Esnf- pereme ve kayk marankozlar ....................................................................................
Esnf- mavunacyn ..................................................................................................................
Esnf- kaykcyn ......................................................................................................................
Esnf- peremeciyn...................................................................................................................
Esnf- rnkcyn......................................................................................................................
______________________________________ XXVII

265
265
265
265
265
265
265
265
265
266
266
266
266
266
266
266
266
266
266
267
267
267
267
267
268
268
268
269
269
269
269
269
269
269
270
270
270
270
270
270
271
271
272
272
272
272
273
273
273
274
274
274

Der-beyn- mbhase-i esnf- kass[]bn ve muhsama-i esnf- tccrn ....................

el-Faslu't-tsi ....................................................................................................................................
Esnf- tccrn- ank-y Msr ve gayr sevdgern- shil-i Bahr-i Sefd ........................
Esnf- bzergn- pirincciyn ..................................................................................................
Esnf- adeseciyn ......................................................................................................................
Esnf- hnncyn ......................................................................................................................
Esnf- hasrcyn- Msr...........................................................................................................
Esnf- kettncyn .....................................................................................................................
Esnf- ekerciyn ......................................................................................................................
Esnf- eribe-i mmessek ........................................................................................................
Esnf- tccr- kahveciyn .......................................................................................................
Esnf- hbender.......................................................................................................................
Esnf- bzergnba ..................................................................................................................
Esnf- ehl-i kble .......................................................................................................................
el-Faslu'l-ir .....................................................................................................................................
Esnf- kassbn- cmerdn- merd-i meydn ......................................................................
Esnf- salhneciyn...................................................................................................................
Esnf- kassbn- sr ..............................................................................................................
Esnf- kassbn- Yahdn......................................................................................................
Esnf- mandracyn .................................................................................................................
Esnf- iftlikn- ayn- devlet ................................................................................................
Esnf- erekciyn ......................................................................................................................
Evsf- saya-i celebn- koyun ..................................................................................................
Esnf- alcyn..........................................................................................................................
Evsf- tokad-celebn- sr .....................................................................................................
Esnf- oban [u] ryn ...........................................................................................................
Esnf- sdciyn- sevr...............................................................................................................
Esnf- sdciyn- ganem ..........................................................................................................
Esnf- cibn-i hlmiyn yan peynirciyn .............................................................................
Esnf- kaymakcyn ..................................................................................................................
Esnf- tereyacyn ...................................................................................................................
Esnf- krhne-i yourdcuba ................................................................................................
Esnf- cmle yourdcyn........................................................................................................
Esnf- teleme peynirciyn ........................................................................................................
Esnf- em-i revgan, mmcuyn............................................................................................
Esnf- tcirn- em-i asel .......................................................................................................
Esnf- kassbn- Etmeydn ..................................................................................................
Evsf- seirdim Etmeydn......................................................................................................
Esnf- kanaracyn- Yedikulle ................................................................................................
Esnf- kanaracyn- Bekapusu..........................................................................................
Esnf- brdhne-i Etmeydn ...............................................................................................
Esnf- mmciyn- Etmeydn................................................................................................
Esnf- mandracyn- yenieriyn ..........................................................................................
Esnf- oban- bahdrn .........................................................................................................
Esnf- krhne-i arslancyn ....................................................................................................
Esnf- vaslcyn yan aycyn................................................................................................
el-Faslu'l-hd aer............................................................................................................................
Esnf- tam- atk, bacyn- cyn ....................................................................................
Esnf- celeb-ken- ganem .....................................................................................................
Esnf- celeb-ken- basdrmacyn- sr .............................................................................
Esnf- tcirn- pasdrmacyn ................................................................................................
Esnf- vettrn yan kiriciyn................................................................................................
__________________________________

XXVIII

274
275
275
275
275
275
275
275
276
276
276
276
276
276
276
276
276
277
277
277
277
277
277
277
277
277
277
277
277
278
278
278
278
278
278
278
278
279
279
279
279
279
279
280
280
280
281
281
281
281
281
282

Esnf- kiriciyn- tcirn .........................................................................................................

Esnf- dutkalcyn .....................................................................................................................
Hikyet-i garbe...........................................................................................................................
Esnf- cierciyn- koyun .........................................................................................................
Esnf- evrenn- Arnbdn .................................................................................................
Esnf- ikembeciyn, tam- mahmrn ...............................................................................
Esnf- sirkeciba.......................................................................................................................
Esnf- turucuyn, tam- fskn ..........................................................................................
Esnf- kuru sarmsakcyn .......................................................................................................
Esnf- soancyn .....................................................................................................................
el-Faslu's-sn aer ............................................................................................................................
Esnf- elzem-i levzmndan cyn ......................................................................................
Esnf- nigirn- vzer ve bzn ....................................................................................
Esnf- zerdeciyn ......................................................................................................................
Esnf- kebbc ve kfteciyn...................................................................................................
Esnf- birynciyn.....................................................................................................................
Esnf- yahniciyn ......................................................................................................................
Esnf- dolmacyn.....................................................................................................................
Esnf- hardalcyn .....................................................................................................................
Esnf- pldeciyn ....................................................................................................................
Esnf- sdl cyn..................................................................................................................
Esnf- salatacyn ......................................................................................................................
Esnf- spanakcyn [ve] sebzeciyn .......................................................................................
Esnf- sucukcuyn ....................................................................................................................
Esnf- hobcyn .....................................................................................................................
Esnf- erbetciyn .....................................................................................................................
Esnf- cllbcyn ve erbetciyn- piyde ............................................................................
Esnf- scak pldeciyn .........................................................................................................
Esnf- scak pldeciyn- kavvfn ......................................................................................
Esnf- ss ve bahrl erbetciyn ............................................................................................
Esnf- salebciyn ......................................................................................................................
Esnf- bdemli kfterciyn ......................................................................................................
Esnf- sdciyn- shtiyn .......................................................................................................
Esnf- mahlebciyn...................................................................................................................
Esnf- adacyn........................................................................................................................
Esnf- ada tccr ....................................................................................................................
Esnf- deirmenciyn- zm..................................................................................................
Esnf- azm karcba ................................................................................................................
Der-beyn- mbhese-i bzn- mh ve ilzm- helvcyn- h .................................
Hik[ye-i] helvcyn be-vech-i ilzm- balkcyn .................................................................
el-Faslu's-slis aer ...........................................................................................................................
Esnf- kr- rn helvcyn--rn-zebn .............................................................................
Esnf- helvcyn- brn .........................................................................................................
Esnf- helvcyn- tablakrn.................................................................................................
Esnf- akdeciyn ......................................................................................................................
Esnf- ekerciyn- Galata .......................................................................................................
el-Faslu'r-rbi aer ...........................................................................................................................
Esnf- balk emni .....................................................................................................................
Balk emninin zr-i himyesinde olan esnflarn beyn eder ...............................................
Esnf- dalyancyn ....................................................................................................................
Esnf- rbcyn- sayydn ....................................................................................................
Esnf- karityacyn ....................................................................................................................
______________________________________ XXIX

282
282
282
282
282
282
283
283
283
284
284
284
284
284
285
285
285
285
285
285
285
285
285
285
285
285
286
286
286
286
286
286
286
286
286
287
287
287
288
288
288
288
289
289
289
289
289
289
290
290
290
290

Esnf- acyn ............................................................................................................................

Esnf- samacyn .....................................................................................................................
Esnf- dzenciyn .....................................................................................................................
Esnf- spkncyn .....................................................................................................................
Esnf- sayyd- mleki ..........................................................................................................
Esnf- sepetciyn- sayd- mah .............................................................................................
Esnf- balkcyn- satcyn .....................................................................................................
Esnf- istiridyeciyn ..................................................................................................................
Esnf- cyn- balkbzr......................................................................................................
Esnf- acyn ............................................................................................................................
el-Faslu'l-hmis aer .........................................................................................................................
Esnf- men-y Sultn ...........................................................................................................
Evvel Unkapan emni .............................................................................................................
kinci, emn-i tahms ..................................................................................................................
nc, evsf- emn-i mzn- harr .......................................................................................
Esnf- ipekciyn ........................................................................................................................
Drdnc, evsf- emn-i emahne .......................................................................................
Beinci, evsf- emn-i srmakehne .......................................................................................
Esnf- srma-ken ....................................................................................................................
Esnf- srma ve klabdan satc ................................................................................................
Altnc, evsf- emnet-i yakapan ..........................................................................................
Taht- hkmetinde olan esnflar beyn eder .......................................................................
Esnf- tccrn- yacyn .......................................................................................................
Esnf- yacyn- zeyt ...............................................................................................................
Yedinci, esnf- balk emni .......................................................................................................
Sekizinci, esnf- emnet-i esrhne .........................................................................................
Esnf- bzergn- esrciyn ......................................................................................................
Tokuzuncu, evsf- tuz emni ...................................................................................................
Onuncu, evsf- peksumt emni .............................................................................................
On birinci, esnf- hamr emni .................................................................................................
On ikinci, evsf- emn-i brdhne-i siyh ............................................................................
On nc, evsf- emn-i Darbhne-i l-i Osmn ..............................................................
Esnf- kalcyn...........................................................................................................................
Esnf- kehleciyn ......................................................................................................................
l-i Osmn'n Rmeli'nde olan darbhne olan beyn eder..................................................
Esnf- gm araycyn...........................................................................................................
On drdnc, evsf- emn-i uka anbr ...............................................................................
On beinci, evsf- emn-i dne-i gendm yan buday .......................................................
On altnc, arpa anbr emni ....................................................................................................
On yedinci, evsf- kilar emni ..................................................................................................
On sekinci, odun anbr emni .................................................................................................
On tokuzuncu, otluk anbr emni ...........................................................................................
Yigirminci, pasdrma emni .......................................................................................................
Yigirmi birinci, esnf- salhne emni ......................................................................................
Yigirmi ikinci, esnf- sebzehne emni ve Terekeciba ......................................................
Yigirmi nc, koyun emni esnf ........................................................................................
Yigirmi drdnc, matbah emni .............................................................................................
Yigirmi (---) ci, tavuk emni ......................................................................................................
Yigirmi beinci, esnf- ehremni ............................................................................................
Yigirmi altnc, esnf- ardak emni ........................................................................................
Esnf- ardak orbacs ............................................................................................................
Esnf- artk nibi ...................................................................................................................
__________________________________

XXX

290
290
290
290
290
290
290
291
291
291
291
291
291
292
292
292
292
292
292
292
292
292
292
292
292
292
293
293
293
293
293
293
294
294
294
294
295
295
295
295
295
295
295
295
295
295
295
296
296
296
296
296

Esnf- muhtesib aa .................................................................................................................

Yigirmi yedinci, esnf- atbzr emni ....................................................................................
Bu emnin zr-i destinde olan esnflar bildirir .......................................................................
Esnf- cnbzn- esb ...............................................................................................................
Esnf- dellln- esb ..................................................................................................................
Esnf- miyncyn- esb ...........................................................................................................
Yigirmi sekizinci, esnf- nzl emni......................................................................................
Yigirmi tokuzuncu, evsf- tershne emni .............................................................................
Otuzuncu, emnet pencikhnedir ............................................................................................
Otuz birinci, evsf- emn-i kara gmrk ................................................................................
Otuz ikinci, emnet-i azm byk gmrk .............................................................................
el-Faslu's-sdis aer ..........................................................................................................................
Esnf- bakkln- tcirn ..........................................................................................................
Esnf- yacyn- gngn .......................................................................................................
Esnf- rlugancyn ..................................................................................................................
Esnf- tccrn- balcyn ........................................................................................................
Ehl-i href-i bezirciyn ...............................................................................................................
Esnf- tife-i zeyytn .............................................................................................................
Esnf- sbncyn .....................................................................................................................
Esnf- misk sbncu................................................................................................................
Esnf- bakkl- pasdrmacyn.................................................................................................
Esnf- leblebiciyn ....................................................................................................................
el-Faslu's-sbi aer ...........................................................................................................................
Esnf- yemiciyn- bzrba..................................................................................................
Esnf- bevn ........................................................................................................................
Evsf- manavn yan karpuzcuyn ........................................................................................
Esnf- kfeciyn ....................................................................................................................
Esnf- iekciyn- meyveciyn ...............................................................................................
el-Faslu's-smin aer ........................................................................................................................
Min esnf- klcyn- seyf-i Muhammed .............................................................................
Esnf- kr- kadm zrhcba ...................................................................................................
Esnf- mzrakcyn....................................................................................................................
Esnf- hanerciyn [ve] bakyn .........................................................................................
Esnf- kalkancyn ....................................................................................................................
Esnf- kncyn- sikkn yan bak kncs ............................................................................
Esnf- sarcyn .......................................................................................................................
el-Faslu't-tsi aer ............................................................................................................................
Esnf- te-fen tfengciyn ..................................................................................................
Evsf- hengern- kaynakcyn ..............................................................................................
Esnf- kundakcyn...................................................................................................................
Esnf- vezneciyn .....................................................................................................................
Esnf- keseciyn- silh- tfeng..............................................................................................
Esnf- tabancacyn ..................................................................................................................
Esnf- tfeng acyn ..............................................................................................................
Esnf- fiekiyn- tfeng.........................................................................................................
Esnf- fiekiyn- havy .........................................................................................................
Esnf- brdcyn .....................................................................................................................
Esnf- fitilciyn- tfeng-endzn ...........................................................................................
el-Faslu'l-rn ..................................................................................................................................
Esnf- hadddn- te-fen- hengern .............................................................................
Esnf- hengern- nal-kesn .................................................................................................
Ehl-i href mhcyn ...................................................................................................................
______________________________________ XXXI

296
296
296
296
296
296
296
297
297
297
297
298
298
298
298
299
299
299
299
299
299
300
300
300
300
301
301
301
301
301
302
302
302
302
303
303
303
303
303
303
304
304
304
304
304
304
305
305
305
305
306
306

Ehl-i sanyi, mismrn yan egsereciyn ................................................................................

Esnf- ehl-i kr, kebkebciyn ..................................................................................................
Esnf- ehl-i kesb, kantrcyn..................................................................................................
Ehl-i ul, mzncyn ................................................................................................................
Esnf- ehl-i tccr, eeciyn ....................................................................................................
Ehl-i kni, esnf- keserciyn ...................................................................................................
Ehl-i kesb, destereciyn .............................................................................................................
Esnf- sevdger-i burgucyn ..................................................................................................
Ehl-i mihnet, kmrcyn ........................................................................................................
el-Faslu'l-hd ve'l-rn...................................................................................................................
Esnf- ser-eme-i hengern- ilingirn ..............................................................................
Ehl-i igl, gemciyn ..................................................................................................................
Esnf- ehl-i tarkat, temrenciy[n]...........................................................................................
Esnf- ehl-i erat, kaffln yan kilidciyn ..........................................................................
Esnf- ehl-i hakkat, zengiciyn ............................................................................................
Esnf- ehl-i marifet mikrscyn ............................................................................................
Ehl-i iktisb, nalacyn ............................................................................................................
Esnf- ehl-i hall, nalacyn- mhlcyn .............................................................................
Esnf- ehl-i sbrn, yan ilingirn- ykskiyn ...............................................................
Ehl-i href, ineciyn ..................................................................................................................
Ehl-i ul, haddeciyn ................................................................................................................
Ehl-i tcir, hen-frht ..............................................................................................................
Esnf- kirn, hen tel-ken .................................................................................................
Esnf- ehl-i kni, hurdavt- ahen-frht .............................................................................
Ehl-i sanyi, ke-ninn yan nalbandn- hussn............................................................
el-Faslu's-sn ve'l-rn...................................................................................................................
Esnf- kazancba .....................................................................................................................
Esnf- bakr szrcyn .............................................................................................................
Ehl-i dekkn, cm ve thtb tscyn ......................................................................................
Esnf- dekkn arkcyn .........................................................................................................
Esnf- tcirn- kazancyn ......................................................................................................
Esnf- kalaycyn .......................................................................................................................
el-Faslu's-slis ve'l-rn ..................................................................................................................
Esnf- azm zergern yan kuyumcba ................................................................................
Esnf- bzergn- cevhirciyn................................................................................................
Esnf- llciyn yan incciyn .............................................................................................
Esnf- zergern- cevhirciyn ................................................................................................
Esnf- satciyn ........................................................................................................................
Esnf- sikkeznba ...................................................................................................................
Esnf- tamgacba ....................................................................................................................
Esnf- ehl-i kble-i kuyumcyn ...............................................................................................
Esnf- darbhneciyn ve emn-i nzrn ve shib-i ayyrn ve sikkezn ..........................
Esnf- kalcyn- kuyumcyn ..................................................................................................
Esnf- gmhneciyn............................................................................................................
Esnf- rumatcyn .....................................................................................................................
Esnf- tz-bcyn- sm zer-i hlis.......................................................................................
Hikye-i mnsib ........................................................................................................................
Esnf- gm arayc .................................................................................................................
Esnf- kafesdrn ......................................................................................................................
Esnf- cevher-frn ..............................................................................................................
Esnf- elms-br yan hakkk-i elms ...................................................................................
Esnf- hakkkn ........................................................................................................................
__________________________________

XXXII

306
306
306
306
306
306
306
306
306
307
307
307
307
307
307
307
307
307
307
307
308
308
308
308
308
308
308
308
309
309
309
309
309
309
310
310
310
310
310
311
311
311
311
311
311
311
311
312
312
312
312
312

Esnf- mhr-kenn .................................................................................................................

Esnf- mhr-knn- sm heykeln yan gm mhr ve tlsmt kazc ..................
Esnf- kalemkrn- kuyumcyn ............................................................................................
Esnf- srma-ken ....................................................................................................................
Esnf- tel-i hen-ken .............................................................................................................
Esnf- potacyn ........................................................................................................................
Esnf- boracyn........................................................................................................................
Esnf- civacyn.........................................................................................................................
Esnf- borucyn- sar pirinc ..................................................................................................
Esnf- devtcyn- gn-gn ..................................................................................................
Esnf- tenekeciyn ....................................................................................................................
Esnf- bak kncyn ................................................................................................................
el-Faslu'r-rbi ve'l-rn ..................................................................................................................
Esnf- dkmeciba ...................................................................................................................
Esnf- kalay dmeciyn ..........................................................................................................
Esnf- kurum berber ksrecileri ............................................................................................
el-Faslu'l-hmis ve'l-rn................................................................................................................
Esnf- yaycba .........................................................................................................................
Esnf- okcuba .........................................................................................................................
Esnf- zenberekiyn................................................................................................................
Esnf- sapancyn......................................................................................................................
Esnf- talmhneciyn .............................................................................................................
Fasl- atcyn- kemnken [u] kemndrn .........................................................................
Esnf- pehlivnn- tr-endzn- hadeng-gzrn...............................................................
Esnf- zhgrciyn ......................................................................................................................
Esnf- pehlivnn- matrakcyn .............................................................................................
Esnf- pehlivnn- grzbzn ................................................................................................
Esnf- pehlivnn- kte-grn ..............................................................................................
Esnf- sayydn- murgn ........................................................................................................
Evsf- kannsn- avcyn ........................................................................................................
Esnf- mervahaclar yan yelpzeciyn ..................................................................................
Evsf- otaa- sorguccuyn ......................................................................................................
Esnf- kubzn ........................................................................................................................
Hikye ..........................................................................................................................................
Esnf- tavukcuyn .....................................................................................................................
Esnf- sayyd- sereciyn ve gayr murgn ..........................................................................
Esnf- blblcyn ...................................................................................................................
el-Faslu's-sdis ve'l-rn .................................................................................................................
Esnf- hayytn yan terziyn .................................................................................................
Esnf- hayytn- dolamacyn ................................................................................................
Esnf- kapamacyn ..................................................................................................................
Esnf- hallcn- pembe ...........................................................................................................
Esnf- takyacyn- zenn.........................................................................................................
Esnf- kavukcuyn ....................................................................................................................
Esnf- kelle-pciyn ................................................................................................................
Esnf- yorkancyn....................................................................................................................
Esnf- zincef tcisi .................................................................................................................
Esnf- ehl-i kanat, gmlekciyn ...........................................................................................
Esnf- dlbendciyn .................................................................................................................
Esnf- yalkcyn......................................................................................................................
Esnf- rcyn ........................................................................................................................
Esnf- ehl-i kmil, cllhn .....................................................................................................
______________________________________ XXXIII

312
312
312
313
313
313
313
313
313
313
314
314
314
314
314
314
314
314
314
315
315
315
315
315
316
316
316
316
316
316
317
317
317
317
318
318
318
318
318
318
319
319
319
319
319
319
319
319
319
320
320
320

Esnf- paracyn- uka ve kum...........................................................................................

Esnf- ehl-i keml, iplikciyn...................................................................................................
Esnf- ehl-i cd gazzzn ........................................................................................................
Esnf- ibrimciyn- Yahdn ................................................................................................
Esnf- dmeciyn- harr ........................................................................................................
el-Faslu's-sbi ve'l-rn..................................................................................................................
Esnf- haymeci yan adrcyn ..............................................................................................
Esnf- tanbcyn ......................................................................................................................
Esnf- kolancyn- hayme .......................................................................................................
el-Faslu's-smin ve'l-rn ...............................................................................................................
Esnf- krkcyn ......................................................................................................................
Esnf- semmr kalpakcyn .....................................................................................................
Esnf- bzergn- semmr .......................................................................................................
Esnf- avcyn- murgn ve gayr hayvnt ...........................................................................
Esnf- parsba .......................................................................................................................
Esnf- kethud-y arslancyn ..................................................................................................
el-Faslu't-tsi ve'l-rn ...................................................................................................................
Evsf- hiyn yan debbn ..................................................................................................
Esnf- sarcyn .......................................................................................................................
Esnf- gdericiyn.....................................................................................................................
Esnf- tireciyn ........................................................................................................................
Esnf- keeciyn ........................................................................................................................
Esnf- dlbend brkcyn.......................................................................................................
Esnf- keeciyn- yenieri.......................................................................................................
Esnf- ehl-i kmil mutfn ......................................................................................................
Esnf- tcirn- mutf ...............................................................................................................
Esnf- tcirn- debbn ........................................................................................................
Esnf- paracyn- tcirn.........................................................................................................
el-Faslu's-selsn ...............................................................................................................................
Esnf- muazzez, sarrcn- makbln ...................................................................................
Esnf- kaltakcyn .....................................................................................................................
Esnf- tirkeciyn ......................................................................................................................
Esnf- gede[le]cciyn ................................................................................................................
Esnf- cabcyn- Arnavud ......................................................................................................
Esnf- tegelticiyn .....................................................................................................................
Ehl-i ihtir-i mekciyn- sarrc ...............................................................................................
Esnf- debbeciyn .....................................................................................................................
Esnf- sfracyn ........................................................................................................................
Esnf- yularciyn .......................................................................................................................
Esnf- sepet sandkcyn- sarrcn ........................................................................................
Esnf- kamcyn .....................................................................................................................
Esnf- palndzn yan semerciyn .......................................................................................
el-Faslu'l-hd ve selsn ..................................................................................................................
Esnf- py-pciyn yan pabuccuyn- dikiciyn ...............................................................
Hikye-i mnsib ........................................................................................................................
Evsf- tife-i deirme-i gulmn ..........................................................................................
el-Faslu's-sn ve selsn ..................................................................................................................
Esnf- pamakcyn- hafffn ................................................................................................
Kavvfbaya yamak olan ehl-i hrefleri beyn eder ..............................................................
Esnf- pamakcba .................................................................................................................
Esnf- attrn- dikiciyn .........................................................................................................
Esnf- izmeciyn .....................................................................................................................
__________________________________

XXXIV

320
320
320
320
320
320
320
320
320
321
321
321
321
321
321
321
322
322
322
322
322
322
322
322
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
323
324
324
324
324
325
325
325
325
325
325

Esnf- i edikciyn yan tomakcyn......................................................................................

Esnf- mestciyn .......................................................................................................................
Esnf- terlikciyn.......................................................................................................................
Esnf- kavvfn- eskiciyn .....................................................................................................
Esnf- pne-dzn- bb- hammm .......................................................................................
Esnf- dellln- kavvft .........................................................................................................
el-Faslu's-slis ve selsn..................................................................................................................
Esnf- hcegn- attrn ...........................................................................................................
Evvel attrn- Msr.................................................................................................................
Esnf- d u amberciyn ...........................................................................................................
Esnf- buhrcyn .....................................................................................................................
Ehl-i sanyi fincnciyn ............................................................................................................
Esnf- ehl-i kanat, filcn kinedcisi .......................................................................................
Esnf- attr- mlekciyn .......................................................................................................
Esnf- krhne-i mlekciyn .................................................................................................
Esnf- kibrtciyn ......................................................................................................................
Esnf- dehhn- kibrtciyn......................................................................................................
Esnf- attr- yacyn- badem ...............................................................................................
Esnf- eciyn .........................................................................................................................
Esnf- tcirn- eciyn ..........................................................................................................
Esnf- eriden hcetciyn yan ayakda gezen attr ............................................................
Esnf- eyvyc yan iniciyn ..................................................................................................
Ehl-i tcir tekneciyn .................................................................................................................
Esnf- ehl-i keyf, afyoncuyn ..................................................................................................
Esnf- ehl-i evk, benglikciyn ................................................................................................
Esnf- ispenern yan dev otcuyn ....................................................................................
Esnf- attrn- kahveciyn......................................................................................................
Esnf- attrn- Yahdn .........................................................................................................
el-Faslu'r-rbi ve selsn .................................................................................................................
Esnf- mzeyyinn yan ehl-i href, berbern ......................................................................
Esnf- berbern- snnetciyn.................................................................................................
Esnf- berbern- piydegn ....................................................................................................
Evsf- arkcyn- ustura ..........................................................................................................
Esnf- ustura kuyrukcuyn .....................................................................................................
Esnf- sarkcyn .......................................................................................................................
el-Faslu'l-hmis ve selsn ...............................................................................................................
Esnf- hammmcyn- thirn ...............................................................................................
Esnf- dellkn ..........................................................................................................................
Esnf- ntrn ............................................................................................................................
Esnf- cme-yn yan amarcyn ...................................................................................
Esnf- lekeciyn.........................................................................................................................
Esnf- nreciyn yan hrzmaclar.........................................................................................
el-Faslu's-sdis ve selsn ................................................................................................................
Esnf- nakkn- cihn ...........................................................................................................
Esnf- zer-kbyn yan altun dcler ...............................................................................
Esnf- mzehheb-ken ...........................................................................................................
Esnf- mcellidn .....................................................................................................................
Esnf- sahhfn .........................................................................................................................
Esnf- kzcyn.......................................................................................................................
Esnf- mukavv kubr divitciyn ...........................................................................................
Esnf- remmln ve esnf- mektbcuyn ............................................................................
Esnf- mrekkebciyn ..............................................................................................................
______________________________________ XXXV

325
325
325
325
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
326
327
327
327
327
327
327
327
327
327
328
328
329
329
329
329
329
329
329
329
329
329
329
329
330
330
330
330
330
330
330
331
331
331

Esnf- nakkn- musavvirn .................................................................................................

Esnf- flcyn- musavver .......................................................................................................
Esnf- oymacyn ......................................................................................................................
Esnf- naklcyn- sr- hmyn ..........................................................................................
Esnf- alc ve balc ..................................................................................................................
Esnf- basmacyn- yasdk ......................................................................................................
Esnf- basmacyn- it.............................................................................................................
Esnf- nakkn- zerdzn .....................................................................................................
Esnf- nakkn- yalkcyn ..................................................................................................
el-Faslu's-sbi ve selsn .................................................................................................................
Esnf- Bezzzistn- atk ..........................................................................................................
Esnf- psbn- Bezsten-i atk ...............................................................................................
Esnf- hammln- bezzzistn...............................................................................................
Esnf- dellln- Bezzzistn- endern .................................................................................
Esnf- dellln- Bezzzistn- brn ......................................................................................
Ehl-i sanyi, ukacyn..............................................................................................................
Ehl-i href, atlascyn .................................................................................................................
Esnf- dbcyn ........................................................................................................................
Ehl-i kr, katfeciyn ..................................................................................................................
Esnf- yasdkcyan- sereng ve katfe ......................................................................................
Esnf- dryciyn .....................................................................................................................
Esnf- hilatcyn- harr ...........................................................................................................
Esnf- muhattemciyn..............................................................................................................
Ehl-i kr, alacacyn- Tire ve m ...........................................................................................
Ehl-i kesb petemlciyn ...........................................................................................................
Ehl-i ul, kmhcyn ...............................................................................................................
Ehl-i tccr, dimiciyn ...............................................................................................................
Ehl-i kni, bezciyn ...................................................................................................................
Ehl-i ksib, bezzzn- boascyn .........................................................................................
Ehl-i sevdger, tcirn- bezzzn............................................................................................
Ehl-i egl, hale[ci]yn ............................................................................................................
Ehl-i tarkat, abcyn ................................................................................................................
Ehl-i erat, kebeciyn ...............................................................................................................
Ehl-i hakkat, ihrmcyn- sf..................................................................................................
Ehl-i marifet, sofcyn ..............................................................................................................
Ehl-i iktisb, siphbzr ...........................................................................................................
Ehl-i hlekr, bitbzr ...............................................................................................................
Ehl-i hev-y avretbzr............................................................................................................
Ehl-i ayyr, dellln- bzr .......................................................................................................
Ehl-i ayyr, miyncyn bzr ..................................................................................................
el-Faslu's-smin ve selsn ..............................................................................................................
Esnf- cemat- Bezsten- cedd ...........................................................................................
Esnf- hcegiyn- Bedsten-i cedd .......................................................................................
Snf- dellln- Bedsten-i cedd .............................................................................................
Psbn- Bedsten-i cedd .........................................................................................................
Hammln- Bedsten-i cedd ..................................................................................................
Esnf- dellln- Bedsten-i brn...........................................................................................
Ehl-i hl, yineciyn ...................................................................................................................
Ehl-i hell, sabbn, yan boyacyan .....................................................................................
Ehl-i sbr, hayrkr yan boyac tokmakcs ..........................................................................
Ehl-i hirfet ...................................................................................................................................
Ehl-i megl ................................................................................................................................
__________________________________

XXXVI

331
331
331
332
332
332
332
332
332
332
332
332
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
333
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
334
335
335

Esnf- ehl-i tcir, tife-i Bezzzistn- Galata ......................................................................

Esnf- zebtcyn ......................................................................................................................
el-Faslu't-tsi ve selsn ..................................................................................................................
Esnf- doramacyn ................................................................................................................
Esnf- sadefkrcyn .................................................................................................................
Esnf- kr- hell, harrtn yan krkcyn ..........................................................................
Ehl-i kirn, hillciyn ..............................................................................................................
Ehl-i ke, kakcyn.................................................................................................................
Ehl-i dkkn, kutucyn ............................................................................................................
Ehl-i icd, varulcuyn ................................................................................................................
Ehl-i kmil, nalncyn ..............................................................................................................
Ehl-i ihtir, zer-desteciyn .......................................................................................................
Doramacba ............................................................................................................................
el-Faslu erban .................................................................................................................................
Esnf- alc mehtern yan zurnacba ................................................................................
Esnf- alc mehtern ..............................................................................................................
Krhne-i mehtern- Yedikulle ...............................................................................................
Esnf- mehtern- ksciyn .....................................................................................................
Esnf- kr zurnacyn ...............................................................................................................
Esnf- davulcuyn .....................................................................................................................
Esnf- direciyn ......................................................................................................................
Kr- rebbcyn .........................................................................................................................
Der tarf-i sz- ergann ...........................................................................................................
Esnf- kr, neyzen-i kadm ......................................................................................................
Esnf- kr, msikr ...................................................................................................................
Hner-i kr, cengciyn...............................................................................................................
Ehl-i hev-y kudm ve ks ve tablbz ve deblekciyn ........................................................
el-Faslu'l-hd ve erban .................................................................................................................
Esnf- bzbzn [u] cnbzn [u] pehlivnn .......................................................................
Pehlivnn- resenbzn yan cnbzn .................................................................................
Esnf- tebzn........................................................................................................................
el-Faslu's-sn ve erban .................................................................................................................
Esnf- neccrn- mimrn .....................................................................................................
Esnf- Neccrn ........................................................................................................................
Esnf- bennyn ........................................................................................................................
Esnf- keresteciyn ...................................................................................................................
Esnf- bkcyn .......................................................................................................................
Esnf- svacyn .........................................................................................................................
Esnf- cmcyn ........................................................................................................................
Esnf- alcyn ..........................................................................................................................
Esnf- horasncyn ..................................................................................................................
Esnf- kirecciyn .......................................................................................................................
Esnf- yal kirecciyn ..............................................................................................................
Esnf- mermer kirecciyn ........................................................................................................
Esnf- ta kireci, dkkn ..........................................................................................................
Esnf- mermer-brn ...............................................................................................................
Esnf- lknciyn......................................................................................................................
Esnf- su yolcyn .....................................................................................................................
Esnf- kiremitciyn ...................................................................................................................
Esnf- kerpiciyn .....................................................................................................................
Esnf- tahta kurumcyn.........................................................................................................
Esnf- kurum rtc ...............................................................................................................
______________________________________ XXXVII

335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
335
336
336
336
336
336
336
336
336
337
337
337
337
338
338
338
338
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339

Esnf- kaldrmcyn .................................................................................................................

Esnf- kayaancyn..................................................................................................................
Esnf- ta-kesen ........................................................................................................................
Esnf- ta-ken.........................................................................................................................
Esnf- badanacyn ...................................................................................................................
Esnf- Eyyb oyuncakcs ........................................................................................................
Esnf- araba yapcyn ..............................................................................................................
Esnf- p-tahtacyn ................................................................................................................
Esnf- iskemleciyn ..................................................................................................................
Esnf- fercyn .......................................................................................................................
Esnf- tbtcyn.......................................................................................................................
Esnf- gergefciyn .....................................................................................................................
Esnf- lh dezghcs ............................................................................................................
Esnf- taht- revncyn ...........................................................................................................
Esnf- skdar'da mahfeciyn................................................................................................
Esnf- burma ikenceciyn ......................................................................................................
Esnf- ya deirmeni cenderecisi............................................................................................
Esnf- at deirmeni arkcs.....................................................................................................
Esnf- su dollblar arkcs .....................................................................................................
Esnf- furun bin edici .............................................................................................................
Esnf- kuyu kazclar................................................................................................................
Esnf- toloz mahzencileri ........................................................................................................
Esnf- su yollar kazclar .........................................................................................................
Esnf- rgadn ............................................................................................................................
Esnf- mhmel lamc Ermenler ..........................................................................................
el-Faslu's-slis ve erban .................................................................................................................
Esnf- hnendegn [u] mutrbn [u] rakksn ......................................................................
el-Faslu'r-rbi ve erban .................................................................................................................
Sityinme-i Mutrbn ..............................................................................................................
Esnf- szendegn, tark- Fisagores-i Tevhd .....................................................................
Fasl- evvel ........................................................................................................................................
Szendegn- direzn...............................................................................................................
Szendegn- kemneciyn ......................................................................................................
Szendegn- neyzenn ..............................................................................................................
Szendegn- msikrn ............................................................................................................
Szendegn- engciyn .............................................................................................................
Szendegn- kudmzen ............................................................................................................
Szendegn- tanbrcuyn ........................................................................................................
Szendegn- knncuyn .........................................................................................................
Szendegn- avvd ....................................................................................................................
Szendegn- rtyyn .............................................................................................................
Szendegn- ravzacyn ............................................................................................................
Szendegn- etryn .............................................................................................................
Szendegn- ehneciyn........................................................................................................
Szendegn- kopuzcuyn .........................................................................................................
Fasl- sn...........................................................................................................................................
Szendegn- rciyn ...........................................................................................................
Szendegn- edeciyn............................................................................................................
Szendegn- karadzenciyn ...................................................................................................
Szendegn- yonkarcyn .........................................................................................................
Szendegn- yeltemeciyn ........................................................................................................
Szendegn- municiyn ..........................................................................................................
__________________________________

XXXVIII

339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
339
340
340
340
340
340
340
340
341
341
343
343
343
343
343
343
343
343
343
343
343
344
344
344
344
344
344
344
344
344
344
345
345
345
345

Szendegn- tanbracyn ........................................................................................................

Szendegn- tel tanbrcyn ....................................................................................................
Szendegn- brbtcyn ..........................................................................................................
Szende-i klkcyn ....................................................................................................................
Szende-i snderciyn................................................................................................................
Szendegn- arkcyan .............................................................................................................
Kr- szendegn- rciyn .................................................................................................
Fasl- slis ..........................................................................................................................................
Szende-i kaba zurnacyn ........................................................................................................
Szende-i cura zurnacyn .........................................................................................................
Szende-i saf zurnacyn.........................................................................................................
Szende-i arab zurnacyn ........................................................................................................
Szende-i acem zurnacyn ......................................................................................................
Szende-i ehb zurnacyn .....................................................................................................
Szende-i balabancyn ..............................................................................................................
Szende-i nefrciyn ...................................................................................................................
Szende-i naarakncyn ..........................................................................................................
Szende-i kerrenycyn ............................................................................................................
Zurnaycyn alay ........................................................................................................................
Fasl- rbi ..........................................................................................................................................
Szendegn- kaval- oban .......................................................................................................
Szendegn- kaba ddk ..........................................................................................................
Szendegn- yelli ddk ...........................................................................................................
Szendegn- arab ddk .........................................................................................................
Szendegn- artma ddk ...................................................................................................
Szendegn- macar ddk .......................................................................................................
Szendegn- mehter dd ...................................................................................................
Szendegn- mizmer dd ..................................................................................................
Szendegn- dankiyo dd ..................................................................................................
Szendegn- tulum dd......................................................................................................
Szendegn- Franda .................................................................................................................
Alay- szende-i ddkciyn .....................................................................................................
Fasl- hmis .......................................................................................................................................
Szende-i Eyyb borusu ............................................................................................................
Szende-i dervn borusu ........................................................................................................
Szende-i e borusu .................................................................................................................
Szende-i torompete borusu .....................................................................................................
Szende-i Efrsiyb borusu.......................................................................................................
Szendegn- pirincden mehter borusu ...................................................................................
Szende-i luturyan borusu .........................................................................................................
Szende-i ngilis borusu ............................................................................................................
Szende-i ergann borusu .........................................................................................................
Szende-i az tanbras ............................................................................................................
Fasl- sdis .........................................................................................................................................
Szende-i cm deblekciyn .......................................................................................................
Szende-i mlek deblekci ........................................................................................................
Szende-i Yemen deblekciyn .................................................................................................
Szende-i makrafa deblekcisi ....................................................................................................
Szende-i tablbzcyn ...............................................................................................................
Szendegn- aanabzn ........................................................................................................
Szende-i filcn ...........................................................................................................................
Szende-i kam mizmrcyn ..................................................................................................
______________________________________ XXXIX

345
345
345
345
345
345
345
345
345
345
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
346
347
347
347
347
347
347
347
347
347
347

Szende-i tarak mizmrcyn ....................................................................................................

Szende-i safrciyn ....................................................................................................................
Szende-i safr-i blbl ..............................................................................................................
el-Faslu'l-hmis ve erban...............................................................................................................
Esnf- lubedebzn [u] szendegn [u] mudhikn ..............................................................
Evvel, ser-eme-i pehlivnn Parpul kolu.............................................................................
kinci, Ahmed kolu ....................................................................................................................
nc, ehirolan Kapucuolu Osmn kolu ......................................................................
Drdnc, Servi kolu ................................................................................................................
Beinci, Baba Nzl kolu ...........................................................................................................
Altnc, Zmrrd kolu .............................................................................................................
Yedinci, elebi kolu ...................................................................................................................
Sekinci, Akde kolu ....................................................................................................................
Tokuzuncu, Cevhir kolu ..........................................................................................................
Onuncu, Patakolu kolu............................................................................................................
On birinci, Haota kolu .............................................................................................................
On ikinci, Semmrk kolu.......................................................................................................
el-Faslu's-sdis ve erban ................................................................................................................
Esnf- ho-sohbet, nedmn- mukallidn .............................................................................
sitne-i slmbol'da mehr- fk olan ndem-y mukallidnin pesendde
mudhikn lfte-gnlarndan Murd Hn Gz gibi rind-i cihn bir pdih-
cem-cenbn huzrunda takld edp habt [u] halt- kelm etmeden b- ryyla
suhan-perdzlk eden pehlivn mukallidleri beyn eder .......................................................
Kr Hasanzde Mehemmed elebi.........................................................................................
Hikye-i mnsib ........................................................................................................................
Karagz ve Hacivad ...................................................................................................................
Hikye-i mnsib ........................................................................................................................
Mukallid Akbaba ........................................................................................................................
Mukallid Kahvecizde ...............................................................................................................
Mukallid rc Sar Celeb ....................................................................................................
Mukallid akman Celeb ............................................................................................................
Mukallid krkczde Sleymn elebi ..................................................................................
Mukallid Cilve avu .................................................................................................................
Mukallid Simitciolu ..................................................................................................................
Mukallid ebek elebi ................................................................................................................
Mukallid engl (---) elebi ......................................................................................................
Mukallid Srn Ahmed elebi .................................................................................................
Mukallid Slih elebi .................................................................................................................
Mukallid Kara Mehemmed .......................................................................................................
el-Faslu's-sb ve erban ................................................................................................................
Esnf- bozacyn- mezmmn ...............................................................................................
Esnf- tatl bozacyn ...............................................................................................................
Esnf- subyacyan......................................................................................................................
Esnf- bal-sucuyn ....................................................................................................................
Esnf- arakcyn ........................................................................................................................
Esnf- msellesciyn .................................................................................................................
Esnf- melnn [u] menhsn [u] mezmmn yan meyhneciyn ................................
Esnf- meyhne-i koltuk ..........................................................................................................
Esnf- meyhneciyn- piyde .................................................................................................
Meyhne-i arb- nb- b-hicb ..............................................................................................
Meykedehne-i vinb arb ....................................................................................................
Hamrhne-i rummn yan arb- nr ....................................................................................
__________________________________

XL

347
347
347
347
347
348
348
348
348
348
348
348
348
348
349
349
349
349
349

350
350
350
351
351
352
352
352
352
352
352
352
352
352
352
353
353
353
353
353
354
354
355
355
355
355
355
355
355
355

arabhne-i hurm arb...........................................................................................................

Sarhne-i tut arb .................................................................................................................
Piylehne-i arb- karpuz .......................................................................................................
Skhne-i koknr arb............................................................................................................
Ayakhne-i arb- avla ...........................................................................................................
Cmhne-i arb- ipsime ..........................................................................................................
akrhne-i arb- slama .........................................................................................................
Fskhne-i mavuza arb ..........................................................................................................
Klthne-i bedevine arb .......................................................................................................
Kn- fsikn, misket arb ......................................................................................................
Kn- zref, ff arb ...........................................................................................................
Mekn- Bekriyn, nrdenk arb............................................................................................
Mdminhne-i bozon arb .....................................................................................................
Sohbethne-i hml arb .......................................................................................................
rethne-i rak arb.................................................................................................................
Tarabhne-i glefser arak .........................................................................................................
Nhne-i horilka arak .............................................................................................................
Keyfhne-i firna arak ................................................................................................................
rmhne-i sudina arak............................................................................................................
Elencehne-i poloniyye arak ..................................................................................................
Nedmhne-i hardaliyye arak ...................................................................................................
Tvnhne-i immiyye arak .....................................................................................................
rhne-i balsca arak ................................................................................................................
Mezehne-i zater-i Hall arak ...................................................................................................
Peymnehne-i ohlamur arak ..................................................................................................
B-kaydhne-i anison arak ........................................................................................................
Ankhne-i darn arak.............................................................................................................
Nekbethne-i saman arak .........................................................................................................
Ayhne-i mnim karanfl arak ..............................................................................................
Nuklhne-i snr arak .............................................................................................................
Meyhorhne-i elma suyu ...........................................................................................................
Tembelhne-i bal suyu ...............................................................................................................
Mskirhne-i mbtecel suyu .....................................................................................................
Fesdhne-i arpa suyu................................................................................................................
Devhne-i darn suyu .............................................................................................................
Hekmhne-i kibrt suyu ............................................................................................................
Bdehne-i Yahdiyn ...............................................................................................................
Esnf- meyhneciyn- Yahdn ............................................................................................
Ahvl-i netce-i itmm ...............................................................................................................
ki yz yetmi birinci fasl ...............................................................................................................
slmbol'da ne kadar ben dem vardr an beyn eder.........................................................
ki yz yetmi ikinci fasl .................................................................................................................
Sultn Murd asrnda olan efsah [u] ble uarlar ve nkteinsn, mn,
mustalih res-i kttblar ve hatttlar beyn eder .................................................................
kiyz yetmi nc fasl ...............................................................................................................
slmbol ire olan hezrfen emd-kr, eber-kr, pr-kr akl- Arasto
stdlar beyn eder....................................................................................................................
Fenn elebi, ...............................................................................................................................
Hezrfen Ahmed elebi............................................................................................................
Lar Hasan elebi ...................................................................................................................
d elebi ...................................................................................................................................
Nsr Habb-i Marib................................................................................................................
______________________________________ XLI

355
355
355
355
355
355
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
356
357
358
359
359
359
359
359
359
359
359
359
360
360

Der-beyn- hikmet-i Hud-y Rabb [u] Kadr .......................................................................

__________________________________

XLII

360

BAZI ARETLER

(---)

Metinde bo braklan 1 kelimelik yerlerde kullanlmtr.

(...)

Okunamayan 1 kelimelik yerlerde kullanlmtr.

(?)

Okunuundan emin olunmayan yerlerde kullanlmtr.

Bizim tarafmzdan ilave edilen yerlerde kullanlmtr.

Bizim tarafmzdan fazlal grlen yerlerde kullanlmtr.

Derkenarlar belirtmek iin kullanlmtr.

[12a], [12b]
......(12 satrlk yer
bo).............

Varak numaralarn gstermek iin kullanlmtr.

Metinde bo satr adetlerini gstermek iin kullanlmtr

Gerekli hallerde Ayn ( ) harfini gstermek iin kullanlmtr.

Gerekli hallerde hemze ( ) harfini gstermek iin kullanlmtr.

'

zel isimlerde kesme iareti ( ' ) iin kullanlmtr.

BRNC CLT

[1a]

Hz Seyhatnme cild-i evvel

Der-fihris-i msevvedt- mevcdt

Evvel sahfe-i evvelde sebeb-i seyhatimiz.
kinci varakda Hazret-i Rislet'i vkamda grdmdr.
3.
varakda Kostantniyye hakknda hads-i erfler ve
ibtid Hazret-i Sleymn bin etdin beyn eder.
4.
varakda slmbol'un bn-i snsi ve bn-i slisi
ve Karadeniz fethin beyn eder.
5.
varakda Kostantniyye bnlerin ayn eder.
6.
Pozanta-i kadm yan slmbol cirmin beyn
eder.
6.
Nehr-i Tuna'nn slmbol'a cereynn bildirir.
6.
Ve bn-i Ayasofya-i Kebr'i beyn eder.
7.
varak bn-i smin ve bn-i tsi Kostantn.
8.
varak ekl-i kala-i Kostantn ve du-i lisn-
Ynn.
9.
btid bin-y Kumme-i Kuds ve ibtid zuhr-
ha-perestlik ve cemi lisnda slmbol'un ismi.
10. varak diren-mdr slmbol cirmin ve Murd
Hn- Rbi amr etdin bildirir.
11. varak slmbol'un cmle kapularn ve her kapu
mbeyni admlarn ve cemi mutalsamtlarn
bildirir.
13. Deryya mteallik olan tlsmt- garbe ve
acbeleri bildirir.
14. slmbol'un endern [u] brnunda olan
madintlar beyn eder.
15. Hazret-i Rislet-penh'n gazlar ve ibtid
muhsara-i ehr-i Kostantniyye.
16. Ve muhsara-i slis ve muhsara-i rbi ve
muhsara-i hmis.
17. Ve muhsara-i sdis ve sbi ve smin vekyiat-
azmeyi beyn eder.
18. Ve muhsara-i tsii ve sebeb-i telf-i kitb
bildirir.
19. btid zuhr- Devlet-i l-i Osmn ve muhsara-i
ir be-dest-i Yldrm Hn.
20. nhizm- Sultn Uzun Hasan ve tulu- Eb'lfeth ve muhsara-i slmbol.

______________________________________ 1

22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
32.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.

slmbol muhsarasndaki kibr- evliylarn

esmlarn bildirir.
Hikye-i garbeleri bildirir.
Fransa Kral'nn l-i Osmn'a karbeti ve Cem
h'n menkb- serencm.
Tetimme-i muhsara-i slmbol ve menkb-
Yvedd Sultn.
Ve trh-i feth-i slmbol ve sityi-i Okmeydn
ve taksm-i ml- gnyim-i guzt
Evsf- Yeni Sary ve diren-mdr cirmi ve
sityi-i Eski Sary.
Ve b- hayt- Sary- Atk ve cemi hkimn-i
slmbol.
slmbol'un cemi seltin-i selef cmilerin ve
vzer mabedghlarn bildirir.
Ayasofya'nn ekl-i tarz [u] tarhn ve bin-y
musannat ve tl [u] arzn
Ayasofya makmlarn ve Glb Aa sergzetin.
Tetimme-i makmt- Ayasofya ve hssa-i
Terlerdirek.
Evsf- Kk Ayasofya ve Zeyrek cmii ve
gayrlar.
Mimrba ile Eb'l-feth'in mrfaa- eri ve
Eb'l-feth'in cemi gazavtlarn beyn eder.
Sityi-i cmi-i Byezd Hn ve ftht- klt-
Vel Hn.
Ve tul- Selm Hn- Evvel ve gazlar ve cmii
ve Sleymn Hn- zamn cmii
Evsf- Harem-i Beyz- Sleymn Hn ve hatt-
Hattt Ahmed Karahisr.
Ve sityi-i minrt- erbaa ve merkad-i prenvr.
Ve masrif-i cmi-i Sleymn Hn ve gayr hayrt
[u] fthtlarn bildirir.
Ve cmi-i ehzde Mehemmed Hn ve gayrlar.
Sleymn Hn zamnndaki cemi vzerlar
beyn eder.
Sleymn Hn mrimrnlarn ve kapudanlarn ve
merlarn bildirir.

45.

45.
45.
45.
45.

45.
46.
46.
46.
49.
49.
51.

53.
54.

54.
54.
55.
55.
55.
56.
56.
57.
57.
59.
59.

Sleymn Hn'n defterdrlarn ve meahr-i

ulemlar ve knnnme-i Sleymn Hn' beyn
eder.
Knnnme zre Rmeli eyletlerinin cmle
sanca [u] zemetlerin bildirir.
Eylet-i Rmeli ve Eylet-i Budin ve Eylet-i zi
ve Eylet-i Bosna.
Ve Eylet-i Tmvar ve Eylet-i Cezyir ve
Eylet-i Ere ve Eylet-i Kanije.
Eylet-i Kefe ve Eylet-i Mora ve Eylet-i Varat
ve Eylet-i Erdelistn ve Eylet-i Eflak ve Eylet-i
Bodan.
Eylet-i Krm Hnl ve Eylet-i Rodos ve
Eylet-i cezre-i Girid ve Ocaklk sancaklar.
Fasl- sn Anatolu'da otuz aded eyletleri beyn
eder.
Fasl- slisde cemi eyletlerin mrimrnlarnn
hslarn beyn eder.
Fasl- rbide her ne kadar sancak var ise
esmlarn bildirir. [1b]
Fasl- rbide her sancakbeinin birbirleri zre
tasaddurlar ve hslar.
Fasl- hmis, her sancak belerinin ve defter
kethudlarnn hslar.
Fasl- sdis, her eylet ve sancak ka aded kldr
ve ne kadar askerdir ve ne kadar tmr ve
zemetdir beyn eder.
Fasl- ir'de kavnn-i tertb-i dvn ve Sleymn
Hn'n cmle gazlarn beyn eder.
Sleymn Hn'n veft ve Selm Hn'n icml-
clsu trhleri ve vezr-i azam ve mrimrnlar
ve defterdr ve ulemlar ve hukemlar.
Ve Selm Hn'n meyihleri ve cemi fthtlar
ve veft ve cls- Murd- Slis ve trhleri.
Murd Hn- Salis'in cemi fthtlar ve terk-i
fn etdi.
Zikr-i saltanat- Mehemmed Hn- Slis trhleri
ve cmle fthtlar.
Veft- Mehemmed Hn ve icml-i cls- Ahmed Hn trhleriyle ve esm-i ehzdegnlar.
Ahmed Hn'n vezr-i azamlar ve ulemlar ve
cmle gazlar.
Asr- Ahmed Hn'da Celller tuyn
Ahmed Hn'n azm-i civr- Hak etdi trhi ve
Yeni Cmiinin evsf trhleri.
cml-i cls- Mustaf Hn hal olup icml-i
cls- sad-i ehd Osmn Hn.
cml-i sefer-i Hotin ve ehdet-i Osmn Hn ve
def cls- Mustaf Hn.
Abaza Paa cell olup zerine Mahmd Paa
serdr olduu ve encm- kr
cml-i cls- Murd Hn- Rbi trhleri ve
hilye-i erfleri.

______________________________________ 2

59.
60.
60.
60.
62.
63.
64.
64.
64.
64.
64.
64.
65.
65.
65.
65.
65.
65.
65.
66.
67.
69.
70.
71.
72.
72.
73.

Ve cemi vzerlarnn ahvl-i serencmlar ve

cemi ftuhtlar.
ehzdegn- Murd Hn trhleriyle ve mddet-i
saltanat ve mr-i azzleri.
Murd Hn'n hayrt [u] hasentlar ve
slmbol'da Gl Cmii.
Murd Hn'n ibtid-i clsundan intihsna dek
cmle vakyt bildirir.
Abaza Paa zre Husrev Paa seferi ve Abaza'nn
crm afv olduu.
Abaza Paa'nn Murd Hn ile mnzaalar ve
Murd Hn'n cevblar.
Badehu Abaza Paa'nn katli ve sene 1056
trhinde haytda bulunmas.
Abaza seferinden sonra Husrev Paa'nn Badd
zre seferi ve b-feth avdeti.
Husrev Paa'y Kara Murtaz Paa Tokat'da ehd
etdi sene 1041.
Sene-i minhde Hfz {Ahmed} Paa tekrr
vezr-i azam olduu.
Mh- Receb'de Hfz' kul katl etdi ve Receb
Paa sadrazam olduu.
Yerine elebi Hasan Paa kapudan olduu sene
1032 ve Ms elebi katli.
Yenieri Aas Hasan Aa katli.
Defterdr Mustaf Paa'nn ayandan salb ve
Receb Paa'nn katli ve Tabanyass sadreti.
Murd Hn'n Edirne seferi ve Revn seferi.
Koca Kenn Paa'nn kala-i Ahka'y feth
etdi.
Sultn Murd'n Acem diyrnda Nahvan' ve
Tebrz'i ve nie vilyetleri berbd etdi.
Badehu Kotur kalas zre vilyet-i Van'a andan
Der-i devlete geldi.
Murd Hn'n alay- azm ile sitne-i sadete
geldii.
Bu hakrin harem-i hssa girp Murd Hn
hidmetinde olduumuz.
Murd Hn ile nie gne mnkaa ve letyift
arz- marifetlerimizi beyn eder.
Murd Hn'n evsf- cemleleri ve baz
menkblar ve nie srlarn beyn eder.
Mutd- Murd Hn ber-kide-i ehinhn ve
zamn- sadetlerinde olan vzer-y kapudann.
Karadeniz'de feth-i tabur- Kazak- k ve zamn-
Murd Hn'da olan mftler ve gayr ulemlar.
Murd Hn asrnda cmle slmbol molllar ve
reis-i atbblar beyn eder.
Murd Hn'de olan cmle yenieri aalarn
bildirir.
Murd Hn'n Badd'dan gelp Malta gazsna
gitmee murd edinmesi sebebi.

____________________

73.

hir-i kr pdih- mafrun ved- mlk-i fn

etdi ve mersiyelerin bildirir.
73. cml-i cls- brhm Hn.
73. brhm Hn vzerlarn beyn eder.
74. Cmle eyhlislmlar ve cmle kadaskerleri ve
slmbol molllarn ve hekmba ve mneccimbalar.
74. Ve cmle vezret ile olan defterdrlar ve cmle
ninclar ve yedikubbe vezrleri. [2a]
74. brhm Hn asrndaki eylet vzerlar ve s
olan vzerlar ve feth [u] fthatlar bildirir.
74. nhizm- Cell Varvar Al Paa ve inhizm-
Tekeli Paa ve ehdet-i brhm Hn.
76. Cls- Sultn Mehemmed Hn- Rbi ve hilye-i
erfi ve cmle vzerlar.
79. Eylet vzerlarn ve Kubbe vezrlerin.
79. Mehemmed Hnde kapudan vezrleri ve
defterdrlar ve ninc paalar.
79. Mehr-i mrimrnlar ve mrilivlar ve ehzdeleri.
79. eyhlislmlar ve Rmeli kadaskerlerin beyn
eder.
80. Anatolu molllar ve slmbol molllar.
80. Mehemmed Hn imm- hmmlarn ve hekmbalarn ve mneccimbalarn ve cmle meyihleri beyn eder.
80. Mehemmed Hn'n amr etdi binlar ve devr-i
adlinde fthtlar bildirir.
80. Ftht- azm kala-i Kandiye ve feth-i Zarnata
ve feth-i Kamanise.
84. Gaz-y Omanise ve feth-i ehrilise.
85. Evsf- Cmi-i Vlide-i Mehemmed Hn ve
Cmi-i e-eyh Eb'l-vef ve gayrlar.
86. slmbol ire ibtid bin olunan vzer cmileri.
{88. Cemi mescidleri beyn eder.}
88. Ve cemi medreseleri ve dr'l-kurr ve cmle
mektebleri.
90. Ve dr'l-hadsleri ve cmle tekyeleri.
90. slmbol ire cmle mekel-i imretleri ve cmle
tmrhneleri.
91. slmbol ire cmle vzer sarylar ve cmle
hnlar beyn eder.
92. Cmle krbnsarylar ve cmle bekrhneleri.
92. Cmle emeleri trhleri ile beyn eder.
93. slmbol ire cmle seblhneleri trhleriyle.
94. Cmle hammmlar trhleriyle ve tevztlaryla
beyn eder.
95. Yekn hammmtlar ve seltn trbelerin beyn
eder.
95. Eb'l-feth veftn ve zamnndaki uarlarn.
96. Eb'l-feth asrnda olan meyihleri ve ziyretgh-
Byezd Hn- Vel.

______________________________________ 3

97.
97.
98.
98.
99.
100.
101.
101.
101.
102.
102.
103.
104.
111.
114.
114.
115.
116.
116.
117.
117.

117.
118.
119.
120.
121.

Byezd Hn asrndaki vzerlar ve ninc

paalar.
Byezd Hn'de olan meyihleri ve cmle
uarlar.
Ziyretgh- Selm Hn- Evvel ve asrndaki
vzerlar.
Selm Hn- Evvel defterdrlar ve cmle ulem-y
kirmlar.
Selm Hn asrndaki uarlar ve Sleymn Hn
ve ehzdeleri ziyreti.
Trbe-i pr-envr- Selm Hn- Sn ve tahkk-
beddu-y selef-i sultn.
Fasl- ziyretgh- Murd Hn- Slis ve
ehzdeleri ve cmle trhleri.
Ziyretgh- Mehemmed Hn- Slis cmle
trhleri ve ehzdegnlar.
Ziyretgh- Sultn Ahmed Hn trhleriyle ve
ziyretgh- ehzdegn- Sultn Ahmed Hn.
Ziyretgh- ftih-i Badd Murd Hn trhleri
ve mddet-i devleti ve ehzdegnlar.
Zamn- Murd Hn'de olan uarlar ve
ziyret-i Mustaf Hn ve brhm Hn.
Ziyretgh- vlide sultnlar ve ziyretgh- cmle
vzerlar.
slmbol'un endern [u] brnunda medfn olan
kibr- evliyullhlar beyn eder.
Bu hakr-i pr-taksr du-y hayrlaryla eref-yb
olduum bdel ve melmiyynlar bildirir.
slmbol hricindeki drd mevleviyyet yerdeki
ehirleri beyn eder.
Evsf- kasaba-i Yedikulle ve kasaba-i Yenikapu
ve ziyretghlar.
Kasaba-i Topcular ve rabta-i Otakclar ve
kasaba-i Nincpaa ve kasaba-i mlekciler.
Kasaba-i Zlpaa ve ehr-i azm-i Eyyb Sultn
cmle imretiyle beyn olunur.
ehr-i Eyyb'un cmle cmileri ve mescid
medreseleri.
ehr-i Eyyb'un cmle dr'l-hadsleri ve cmle
dr'l-kurrlar ve mektebleri bildirir.
Ve cmle tekyeleri ve cmle hnlar ve mekel-i
imretleri ve cmle hammmlar ve seblhneleri
ve emeleri.
ehr-i Eyyb'un cmle dkknlarn ve cmle
mesreghlarn.
Ziyretgh- Eb Eyyb Ensr ve ziyretgh-
Ebussud Efendi.
Ziyretgh- gayr ulemlar trhleriyle mastrdur.
Sdlce kasabasnn amristn ve tekyelerin
bildirir.
Karapr Paa kasabasnn imretleri ve b-
remlerin beyn eder.

121. Hsky ehri imretlerin ve imret-i cevmileriyle

beyn eder.
122. Tershne besi ve Ksmpaa ehri amristnn bildirir.
122. Ksmpaa cmileri ve mescidleri ve medreseleri
ve mektebleri ve tekyeleri
123. Ve cmle hammmlar ve sarylar ve seblleri ve
emeleri ve mesreghlar.
124. Ksmpaa dkknlarn ve esm-i mahalltlar ve
mekltnn ve sanatlarnn memdhtn bildirir.
125. ehr-i Ksmpaa'da sde olan kibr- evliylar
beyn eder.
125. ehr-i azm Galata kalasn beyn eder. [2b]
126. Galata kalas ekli ve diren-mdr cirmin
bildirir.
126. Ve cmle cmileri ve mektebleri ve seblhne ve
emeleri ve kenseleri.
127. Hkimn- Galata'y ve dekknleri ve kalafatclar
odalarn bildirir.
127. Ahl-i Galata'y ve memdhtlarn bildirir.
127. ehr-i Tophne'yi ve cemi amrlarn bildirir.
128. Evsf- krhne-i Topcyan ve sityi-i rhte-gn-
top.
128. Der-vasf- top klb dollblar ve gayrlar.
128. Krhne-i top klb yerleri ve tu furun cahmi.
129. Esnf- top dkcyn ve askir-i slm-
topcyn.
129. Evsf- hkimn- ehr-i Tophne ve esm-i
aded-i mahalltlar.
129. ehr-i Tophne cevmlerin trhleriyle beyn
eder.
130. Menkb- Kl Al Paa ve Fndkl rabtas
cmileri ve Cihngr Cmii.
130. Tophne mescidleri ve medreseleri ve dr'lhads-i dr'l-kurrlar ve mektebleri.
130. Tophne tekyelerin ve mesreghlar ve
mneccimler rasad menkbn beyn eder.
131. Tophne seblleri ve emesrlar ve cmle
hammmlar ve cmle dkknlar bildirir.
131. Ahl-i Tophne ahvlleri ve ziyret-i trbe-i Kl
Al Paa ve gayrlar. Ve,
132. ehr-i Beikta' ve l-i Osmn beleri ve cmi
ve mescidleri ve medreseleri.
132. Ve mektebleri ve dr'l-kurrlar ve hnlar ve
hammmlar ve seblhne ve emeleri.
132. Ve cmle dkknlarn ve kuyular ve her gne
memdhlarn bildirir.
133. ehr-i Beikta mesreghlarn ve tekyegh ve
ziyretghlarn bildirir.
133. Kasaba-i Ortaky' ve kasaba-i Kurueme'yi ve
kasaba-i Arnavudky'n ve Hnkr belerin
bildirir.

______________________________________ 4

134. ehr-i azm ve kala-i kadm Rmeli Hisr ve

cmle ziyretlerin beyn eder.
136. Fasl- kasaba-i irem-i stinye ve b- merm-
kasaba-i Yeniky.
136. Kasaba-i mamr- Tarabya ve kasaba-i ravza-i
Bykdere.
136. Evsf- kasaba-i Saryr ve madin-i zeheb-i
bisyr.
137. Evsf- maden-i topamuru ve Karadeniz Boaz
fnsu.
137. Karadeniz Boaz kalalar bins ve Anatolu
Kavak kalas bins.
137. Kasaba-i mzeyyen-i Kavak ve kala-i kulle-i
Yoroz.
137. Ve ziyret-i Krklar ve Anatolu kasr ve Ya
Neb ziyreti.
137. Evsf- kasaba-i remezt'l-imd Bekoz ve
Klbal dalyan.
138. Evsf- Tokat besi ve gayr beler ve ncrli
ky.
138. Evsf- kasaba-i dr- mst Kanlca ve sity-i
kala-i Anatolu Hisr.
139. Kandlli besi ve Kulle besi ve kasaba-i
engelli ve kasaba-i Istarvroz.
139. Ve kasaba-i Kuzkuncuk ve Hnkr besi.
139. Evsf- ehr-i azm-i skdar ve cmle cevmileri ve mescidleri.
141. skdar medreseleri ve dr'l-hadsleri ve dr'lkurrlar.
141. Ve mekteb-i sbynlar ve imrt- tamlar.
141. skdar'n tekye-i dervnlar ve hammmtlar
ve krbnsarylar.
141. skdar'n hn- tccrnlar ve ayn- kibr
sarylar ve seblhneleri.
142. skdar'n emeleri ve dekknleri ve aded-i
blar ve aded-i bstnlar.
142. skdar'n mesreghlar ve esm-i mahalltlar ve
halknn krlar.
142. Meklt [] merbtnn memdhtlar ve
ziyretgh- kibr- kmmelnleri.
143. Kasaba-i Kadky imretleri.
143. slmbol etrfnda olan Hnkr belerin cmle
beyn eder.
143. slmbol etrfnda olan cmle mesreghlar ayn
eder.
144. Mesregh- Kzhne brdhnesi ve teferrcgh- kasaba-i Kzhne.
144. Ve mesregh- ibret-nm su kemerleri ve
teferrcgh- Sultn Osmn havuzlar.
146. Mermgh- hybn- rem Istranca dalar ve
Okmeydn ve gayr mermlar.

____________________

146. slmbol'un cmle ehl-i hreflerin cemi

dkknlarn bildirir.
146. Hbt- Hazret-i dem'den ber cmle
peygamberlerin kr [u] kesblerin beyn eder.
147. Kitb- Ftvvetnmeyi, erat tarkat ve
hakkat marifet zre beyn eder.
151. slmbol'un drd mevleviyyet yerinde olan cmle
sr- binlar ve emnetleri. [3a]
Evsf- umm- Belde-i tayyibe yan mahmiyye-i
Kostantniyye.
152. Evsf- sret-i arz- moll-y slmbol cemi cmi
ve imretler ve cmle mevcdtlar beyn olunur.
152. El-hsl cemi emnet ve cmle krhne-i ibretnm-y l-i Osmn bi'l-cmle beyn olunur.
152. ehr-i slmbol'daki drd mevleviyyet yerindeki
dkknlar bildirir.
152. Ordu-y hmyn in cemi ehl-i hreflerin
knnlarnca alaylarn beyn eder.
152. Evvel esnflar cmle krk fsldr ve cmlesi yz
aded esnf- ehl-i hreflerdir.
152. btid esnf- alay avular pr [] pvylaryla
beyn olunur.
153. Fasl- sn plk subas ve esnf- huddmn
prleriyle mastrdur.
153. Mahalle mnsib hads-i erfler ve esnf- acem
olanlar.
153. Esnf- araycyn- zebbln ve mezr-kazan ve
lamcyn ve sarhorn ve beldrn ve
teberdrn.
154. Esnf- askir-i asesba ve ehir subas ve
asesn- b-amn ve tife-i celldn- b-mn.
154. Evsf- hemyn kesici ve kara hrszlar ve href-i
deyysn ve nefert- bzvengn.
154. Ve kavm-i gidiyn- mflisn.
154. Esnf- tershne mukaddimleri ve tife-i mder
be-hat-y hzn.
154. Esnf- seyisn- Urbn- uryn ve esnf-
mkriyn ve nefert- psbn.
155. Fasl- slis, ordu monls ve alemdr- sanca-
Resl ve kavm-i sa piydeler ve molllarn
muhzrlar.
155. Esnf- eimme-i vzer ve snf- huteb ve
zmre-i kadyn ve mteaddid ulem ve suleh.
155. Esnf- meyih-i izm ve frka-i viz-i zhirn.
155. Esnf- dersimm- mfessirn ve zmre-i
muhaddisn ve tife-i mezzinn.
155. Esnf- sofiyn ve kavm-i mtevelliyn, bevvbn- erat ve huddmn- er-i tarkat.
155. Esnf- muarrifn- cevmih ve nat- erfhn- cevmih.
155. Esnf- hfzn ve zmre-i mektbcyn ve dkkn- sahhfn ve zmre-i rindn- irn.

______________________________________ 5

156. Evsf- meddhn- sultn [u] vzerlar hads-i

erf ve prleriyle mastrdur.
156. Erbb- hnendegn ve tife-i mneccimn ve
esnf- remmln ve snf- nakbn- ehl-i href.
156. Esnf- resn- ehl-i tark ve meyihn- ehl-i
sk.
156. Zmre-i avun- ehl-i sanyi ve esnf-
ferrn- ehl-i sanyi.
156. Esnf- cenze peykleri ve mrde-yn- ehdn
ve erbb- fakh hcegn- mektebh-y psern.
156. Der-aded-i mekteb-i sbyn ve dilenciler eyhi ve
kavm-i dilenciyn ve nefert- eyh'l-arast.
157. Der-vasf- tlib-i ilm-i shtevt ve evsf- rk-
thir-i l-i Ab-y sdt- kirm.
157. Fasl- rbide hekmba ve dekkn-i hukem ve
kavm-i kehhln- basar.
157. Esnf- b-dkkn muallimn- ttiyciyn ve
kn- dr'-if-y dkkn- macnciyn.
157. Esnf- dkkn- cerrhn ve frka-i dkkn-
erbet-i devgn.
158. Snf- dkkn- glbcyn [ve] esnf- dkkn-
edviye yaclar.
158. Esnf- bmrhneciyn ve huddmn- bmristn.
158. Fasl- hmisde esnf- iftiynba.
158. Zmre-i bbn ve frka-i alamacyn- ecrt-
msmirt ve kavm-i dkkn- sebzevt.
158. Fasl- sdisde esnf- habbzn yan ekmekciler
prleri ile.
159. Esnf- ekmekciyn- yenieriyn ve frka-i
dkkn- tuzciyn.
159. Kavm-i rekciyn ve brekciyn ve zmre-i
gevrekciyn ve href-i khiciyn.
159. Esnf- gurbiyyeciyn ve snf- simitciyn ve
ehl-i kr, katyifciyn.
159. Ehl-i ugl, ehriyyeciyn ve lokmacyn ve gzlemeciyn ve zmre-i sakkayn-i yenieriyn.
159. Esnf- sakkyn- ehr-i slmbol ve gayrlar prperverleriyle madddur.
160. Esnf- arka sakks ve krhne-i deirmen-i esb.
160. slmbol kalas ire su deirmenleri.
160. Esnf- dkkn- uncyn ve kavm-i un elekciyn
ve esnf- buday alkacyn ve garbulciyn.
160. Esnf- elekciyn ve esnf- niastacyn ve
kavm-i gllccyn ve zmre-i beksumtcyn.
160. Esnf- beksumt emni ve mahmil-i erf-i
Reslullh.
{161. Ve esnf- cmle trbn prleri Hazret-i Veys
el-Karandir.}
161. Esnfn- akkmn ve esnf- mealciyn ve
zmre-i trn- Amr- Ayyrn.

161. Fasl- sbide esnf- azm-i ketbn- mellhn

ve tife-i kalafatcyn ve stb bkcler.
161. stb alclar ve esnf- marankozlar.
162. Esnf- urgancyn ve zmre-i kendirciyn.
162. Esnf- yelkenciyn ve ziftciyn ve katrncyn ve
ehl-i href-i serenciyn ve tife-i tulumbacyn.
162. Esnf- pusulacyn ve kavm-i kum-satciyn.

[3b]
162. Ehl-i kr, hartacyn ve dalgcn- fecc-i amk-i
gavvasn.
163. Sergzet-i dalg Hac Nsr ve esnf- sanat-
dv-i gnba.
163. Esnf- navluncyn- buday ve ar ve esnf-
bzergn- ank-y Karadeniz.
163. Esnf- res-i ketbn [u] mellhn- ank-y
Bahr-i siyh.
164. Fasl- sminde esnf- resn- Bahr-i Ummn [u]
Bahr-i sefd.
164. Sultn Murd Hn- Rbi asrndaki cmle
gemileri bildirir.
164. Esnf- marankozn- Akdeniz ve pereme ve
kayk marankozlar.
164. Esnf- Arab mavunacyn ve kaykcyn ve
cmle peremeciyn.
164. Esnf- rnkcyn cmle kayklar ve
nefertlaryla alay- azmlerin beyn eder.
164. Der-mbhese-i esnf- kassabn ve mcdele-i
tccrn.
165. Fasl- tside tccrn- anka-y Msr ve gayr
sevdgern- shil-i Bahr-i sefd.
165. Esnf- bzergn- pirincciyn ve ehl-i href-i
adesciyn
165. Ehl-i kr, hnnciyn ve hasrcyn- Msr ve
dkkn- ketncyn ve zmre-i ekerciyn.
165. Esnf- dkkn- eribe-i mmessekn ve ehl-i
sk, tccr- kahveciyn.
166. Esnf- hbender ve ehl-i kble-i mslimn ve
fasl- irde esnf- kassbn- kavm-i Cmerd.
166. Esnf- kavm-i salhne ve kavm-i kassbn-
srlar.
166. Esnf- kassbn- Yahd ve kavm-i mandracyn ve iftlik-i ayn- kibr ve zmre-i
erekciyn.
166. Esnf- celebn- koyun ve ter-olanlar ve cmle
alcyn.
166. Cmle ter-olanlar ve tokad- celebn- srlar.
166. Cmle bebin src mat ter-olanlar.
166. Esnf- oban- ryn ve sdciyn- sr ve
zmre-i sdciyn- koyun.
167. Esnf- peynirciyn ve ehl-i href-i kaymakcyn.
167. Krhne-i yourdcyn- sultn ve esnf- cmle
dekkn-i yourdcyn.

______________________________________ 6

167. Kavm-i teleme peynirciyn ve yammcular ve

krhne-i em-i asel-i kfr mr.
167. Ve tccrn- em-i asel ve kassbn- Atmeydn.
167. Evsf- ibret-nm-y seirdim-i Atmeydn
esnf- kanaracyn- kassb- Yedikulle.
167. Esnf- kanaracyn- Bekapusu ve krhne-i
brdhne-i Atmeydn.
168. Esnf- mmcyn- revgan- Atmeydn ve
mandracyn- yenieriyn.
168. Krhne-i arslancyn- sultn
168. El-hd aere faslnda esnf.
169. Esnf- celeb-ken- ganem.
169. Ve href-i ayucyn, cmle nefertlar.
169. Taam- atk bacyn ve tabbh- cyn.
169. Ve rz-merre boazlanan koyunlar.
169. Esnf- celeb-ken- pasdrmacyn ve ehl-i kr
tccrn- pasdrmacyn.
169. Esnf- kiriciyn ve kiriciyn- tciran ve
krhne-i dutkalcyn ve hikye-i garbe.
169. Esnf- cierciyn- koyun ve href-i evrenn ve
kavm-i ikenbeciyn.
170. Esnf- sirkeciba ve href-i turucyn ve ehl-i
kr kuru sarmsakcyn dkkn.
170. Esnf- soancyn cmle askeriyle isn aere
faslnda esnf- cyn.
170. Esnf- nigrn ve cyn- vezrn.
171. Esnf- zerdeciyn ve zmre-i kebbcyn ve
kfteciyn.
171. Esnf- bryncyn ve kavm-i bz- yahniciyn
ve bz- dolmacyn ve hardalcyn-
Arnavudn.
171. Ehl-i kr pldeciyn ve href-i sdl-cyn.
171. Ehl-i sk salatacyn ve pe-kr- sebzeciyn.
171. Ehl-i ugl sucukcyn ve krhne-i if
hobcyn.
171. Esnf- erbetciyn- beddv ve krhne-i blbl
ve gayrlar.
171. Ve cllbcyn ve piyde erbetciyn ve scak
pldeciyn krhneleri.
171. Ve ss pldeci kavvflar ve bdemli kfterci
tablakrlar.
171. Esnf- ss ve bahrl erbetcileri ve zmre-i ibrk
salebcileri.
171. Ve ay ve bdyn erbetcileri ve ss sd-furlar.
172. Esnf- muhallebiciyn ve krhne-i adacyn.
172. Ehl-i kr adacyn- piyde-frn ve krhne-i
deirmen-i zm.
172. Esnf- azm karcba huddm- ehriyr ve
aded-i karl hazyin-i kudret-i rahmet.
172. Kde ve mestr olan cmle karlklar beyn
eder. [4a]

____________________

172. Der-beyn- mbhase-i bzn- mh ve ilzm-

cevb- helvciyn- h.
172. Hikye-i helvciyn ber-vech-i ilzm- balkcyn.
173. Fasl- slise aerde esnf- kr- rn helvciyn-
irin-zebn.
173. Krhne-i Endern- Sultn.
173. Esnf- helvciyn- brn helvciyn- tablakr
cmle.
173. Esnf- akdeciyn ve dkkn- ekerciyn- ehr-i
Galata.
173. Fasl- rbie aerde krhne-i balk emni.
173. Esnf- dalyancyn- mhiyn ve rbciyn-
sayydn- semekn.
174. Ehl-i ugl sayyd- kartyacyn ve acyn ve
samacyn ve dzenciyn.
174. Esnf- spkncyn ve sayyd- mah mlekciyn
ve sayyd- sepetciyn.
174. Dkkn- balk-fran ve istiridyeciyn ve
esnf- cyn- mekeros balk pazar.
174. Esnf- a serpiciyn ve esnf- dkkn- acyn.
174. Fasl- hmise aerde cmle menlar beyn eder.
175. Evvel Unkapan emni ve 2. tahms emni ve 3.
mzn- harr emni.
175. Esnf- ipekciyn, 4. emahne emni, 5.
srmakehne emni.
175. Krhne-i srma-ken, esnf- srma ve klabdan
satclar.
175. 6. c ya kapan emneti ve 7. esnf- tccr-
yacyn href-i yacyn- zeyt, 7. ci balk
emnidir.
175. 8. ci esnf- esirhne emni esnf- bzergn-
esirciyn- m.
175. 9. cu esnf- tuz emni.
175. 10. beksumt emni, 11. ci ac hamr emni aada
tahrir olunur, 12. ci brdhne emni.
176. l-i Osmn'n cemi darbhne emnleri ve cemi
vilyetlerde darbhnelerin bildirir.
176. l-i Osmn'n Rmeli darbhnelerin bildirir.
176. Gm arayc aas ve 14. faslda uka anbr
emni, 15. cide buday anbr emni.
176. 16. cda arpa anbr emni, 17. kilar-i Sultn
emnin bildirir.
177. Odun anbr emni ve otluk anbr emni.
177. Pasdrma emni ve salhne emni ve sebzehne
emni ve terekeciba.
177. Ekmekciba ve matbah emni ve koyun emni ve
tavuk emni.
177. ehremni ve ardak emni ve ardak orbacs ve
ardak nibi.
177. Muhtesib aas ve Atbzr emni ve cnbzlar
kethuds ve at cnbzlar eyhi.

______________________________________ 7

177. Cnbzlar miyncs eyhi ve nzl emni ve

tershne emni ve pencikhne emni.
178. Karagmr[k] emni ve byk gmrk emni.
178. el-Fasl's-sdise aerde esnf- bakkln- tcirn
ve esnf- yacyn- gn-gn ve gayr ehl-i href,
yamaklar.
179. Ve balcyn ve bezirciyn ve zeyytn ve
sbncyn ve misk sbncular.
179. Ve bakkln- pasdrmacyn ve leblebiciyn ve
gayrlar esnfn.
179. Fasl- sbie aerde yemi bzrbasn bildirir ve
yn-i kerr fer ve alay- azmin dr[]tlarn beyn
eder.
180. Esnf- bvnn dhil-i Hisr- slmbol ve
karpuzcyn ve dkkn- kfeciyn- gn-gn.
180. Esnf- iekci [ve] meyve-frn alay-
mzeyyeneleriyle ynleri beyn olunur.
180. el-Faslu's-smine aerde esnf- klcyn, seyf-i
Muhammed ve zrhcyn- esnf- Hazret-i
Dvd.
181. Esnf- mzrakcyn ve hrfet-i hanerciyn.
181. Ve ehl-i kr, kalkancyn ve ehl-i sk, kncyn-
sikkn ve krhne-i sarcyn.
181. el-Faslu't-tsie aerde esnf- te-fen- tfengciyn ve ehl-i href, tfeng-kaynakcyn ve
kundakcyn ve vezneciyn.
182. Esnf- keseciyn- tfeng ve tabancacyn-
tfeng ve tfeng acyn alaylar.
182. Esnf- fiengciyn- tfeng ve fienkciyn-
havy ve brdciyn ve fitilciyn- tfeng.
183. el-Faslu'l-rnda esnf- demirciyn.
183. hengirn- nalkesn ve ehl-i href-i mh-kesn
ve ehl-i sanyi-i egser-kesn ve ehl-i kr-i egserfrn.
183. Ehl-i kr, kepekciyn ve ehl-i kesb, kantrcyn ve
ehl-i vezn, mzncyn.
183. Ehl-i tccr, eeciyn ve ehl-i kni, keserciyn.
183. Ehl-i kesb, destereciyn ve sevdgern- burgucyn ve ehl-i r-siyh, kmrciyn ve dalarda
kmr yakclar.
183. Ve kmr gemicileri ve esnf- kmr mahzencileri ve atlar ile kmr gezdiricileri kavm-i ucbeliklardr.
183. el-Faslu'l-hd ve'l-rnda ser-eme-i hengirn-
ilingirn. [4b]
184. Esnf- at gemiciynlar ve ehl-i tarkat, ok demrenciynlar ve kilidciynlar ve zengiciynlar ve
ehl-i marifet, makascynlar.
184. Ehl-i iktisb, nala kesiciynlar ve ehl-i kr, nala
mhlaycynlar.
184. Esnf- ykskciyn ve ehl-i href, ineciyn.

184. Ehl-i ugl, haddeciyn ve ehl-i tcir-i henfrhtn ve href-i kirn- hen-tel-ken ve
ehl-i kni hurdacyn.
184. Ehl-i sanyi, nalbandn- hussn cmle
demirciler alaylaryla beyn olunur.
184. el-Faslu's-sn ve'l-rnda esnf- kadim azm
kazgancba.
185. Esnf- bakr szrcayan ve ehl-i dkkn, cm ve
thtb tscynlar ve dkkn- arkcyn- sahan
ve kazgan.
185. Esnf- tcirn- kazancyn ve hrfet-i kalaycyn.
185. el-Faslu's-slis ve'l-rnda esnf- azm zergern
yan kuyumcyan.
186. Erbb- snf- bzergn- cevhirciyn.
186. Ehl-i hred, incuciyn ve zmre-i zergern-
cevhirciyn.
186. Ehl-i kr, satciyn ve sikke-zn- sultn ve
tamgacba- mstakm-i ehriyr.
186. Esnf- ehl-i kble, kuyumcyn ve gayr esnfn
ve cmle darbhneciyn- sikke-i pdih.
186. Ehl-i kal ve ehl-i hl, kalcyn- sm.
186. Esnf- gmhneciyn ve kavm-i rumatciyn ve
esnf- tzbciyan.
187. Hikye-i mnsib-i ibret-nm ve esnf-
kafesdrn ve dkkn- cevher-frn ve
krhne-i elms-br.
187. Esnf- hakkkn ve nefert- mhrk[en]n ve
sm-heykeln dkknlar.
187. Esnf- kalemkr- sihr-sr ve krhne-i srmaken ve pirinc tel-ken ve zmre-i potacyn-
tn.
187. Esnf- braciyn.
188. Esnf- cvacyn attr ve zmre-i boruciyn-
pirinc teneke ve stadn- divitciyn- hattt ve
tenekeciyn- gn-gn.
188. Esnf- bak-kncyn dkknlar ve cmle
kuyumcularla alaylarn bildirir.
188. el-Faslu'r-rbi
ve'l-rnda
esnf-
azm
dkmeciba.
188. Ehl-i href, kalay-dkme dkmecileri ve kurum
berber kseresi dkcleri.
188. el-Faslu'l-hmis ve'l-rn yaycba esnfn beyn
eder.
188. Esnf- okcuba pr-perverleriyle beyn olunur.
189. Esnf- zemberekciyn ve sapancyan ve
talmhneciyn ve atcyn- kemnken.
189. Pehlevnn- tr-endzn ve zhgrciyn ve
matrakcyan.
189. Pehlevnan- grzbzn ve pehlivnn- ktegrn.
189. Esnf- sayydn- mrgn ve hrfet-i kannsn-
avcyn.

______________________________________ 8

200. Kavm-i yelpzeciyn ve zmre-i sorgucyn ve

kubzn ve hikye-i garbe v acbe.
200. Href-i tavukcyn ve sayyd- sereciyn [ve]
gayr mrgn cmle nefertlariyle alaylarn beyn
eder.
201. Esnf- blblciyn- gn-gn, murgnlaryla.
201 el-Faslu's-sdis ve'l-rn esnf- terzileri beyn
eder.
201. Dolamaclar ve kapamaclar ve hallclar ve
tkyecileri ve kavukcular ve kelle-pcular ve
yorkanclar ve zencefcileri.
201. Esnf- gmlekcileri cmle ibret-nmlaryla
bildirir.
202. Esnf- dlbendciyn ve {yalkcyn} ve
rcyn ve cllhn.
202. Esnf- pereciyn- uka ve kum ve iplikciyn
ve gazzzn ve ibrimciyn.
202. Esnf- dmeciyn- harr cmle dkknlar ve
nefertlaryla.
202. el-Faslu's-sbi ve'l-rn esnf- adrcyn-
stdn.
202. Kavm-i tnbcyn ve zmre-i kolancyn. Elfaslu's-smin ve'l-rn esnf- krkciyan.
202. Zmre-i semmr kalpakcyn krkcba alayile
giderler.
203. Esnf- bzergn- semmr ve parscba ve
arslancba ve gayrslarn beyn eder.
203. el-Faslu'l-tsi ve'l-rn esnf- h- Evran
kavm-i debbn.
203. Esnf- gdericiyn ve tireciyn ve keeciyn ve
dlbend brkciyn ve yenieri keeciyn.
203. Esnf- mutfn ve gazzzn- mutfn.
204. Esnf- tcirn- debbn ve zmre-i paracyn-
sahtiyn. El-faslu's-selsnde esnf- azm serrcn- kadm.
204. Snf- kaltakcyn- eer ve trkeciyn ve
gedeleciyn ve zmre-i apcyn- Arnavud.
204. Kavm-i teelticiyn ve zmre-i sakk mekciyn.

[5a]
204. Esnf- debbeciyn ve sofracyn ve yularcyn ve
sepet sandkcyn.
204. Ehl-i azb kamcyn ve semerciyn ve gayr
hrefleriyle alay.
204. el-Faslu'l-hd ve selsn, esnf- pabuccyn,
dikiciyn ve hikye-i mnsib.
205. Esnf- deirme glmlar knn- kadm-i
ehriyrdir.
205. el-Faslu's-sn ve selsn esnf- pamakcyn-
hafffn.
205. Esnf- dikiciba ve attrn- dikiciyn ve
izmeciyn ve i edikciyn ve mestciyn.
205. Zmre-i terlikciyn ve hafffn ve eskiciyn ve
eskiciyn- penbe-dzn hammm kapularndadr.

____________________

205. Esnf- dell[l]n- hafffn alaylar ve prperverlerin bildirir.

205. el-Faslu's-slis ve selsn, cmle attrlar
tevabileriyle bildirir.
207. el-Faslu'r-rbi ve selsn, cmle berberleri esnf
yamaklaryla ve pr [] pvlaryla bildirir.
208. el-Faslu'l-hmis ve selsn, cmle hammmclar
ve cmle taht- hkmetinde olan esnf
yamaklarn bildirir.
208. el-Faslu's-sdis ve selsn, esnf- nakkn ve
mcellidn ve gayr yamaklarn bildirir.
209. el-Faslu's-sbi ve selsn, esnf- Bezzzistn-
atk.
210. el-Faslu's-smin ve selsn, Bezzzistn- cedd
cmle esnf yamaklaryla alaylar beyn olunur.
211. el-Faslu't-tsi ve selsn esnf- doramacyn
alaylar.
211. el-Fasl[u'l-]erban, esnf- alc mehtern yan
zurnacyn firavn nefert ehl-i hrefleri vardr.
212. yet-i Zebr be-lisn- Nemse ve gayr hrfet-i
zurna-zn.
213. slmbol ehrinde cemi szendegnlarn gngn szlarn yapan zmre-i deccln beyn eder.
213. el-Faslu'l-hd ve erban, esnf- bzbznlar ve
cmle b-hisb cnbzn pehlivnnlar beyn
eder.
213. Cmle beyz aded esnf pehlivnlardr amm
krk neferi yazld.
214. el-Faslu's-sn ve erban esnf- neccrn-
mimrn- kavm-i Habb Neccr.
214. Bu zmre-i dlgern gyet ok ehl-i hrefdir,
cmlesinin alaylarn beyn eder.
215. el-Faslu's-slis ve erban, esnf- hnendegn.
215. Esnf- mutrbn [u] rakksn cmlesi akalar
ederek ubr ederler.
215. el-Faslu'r-rbi ve erban, szendegn- Fisagoresn.
215. Bu szendegnlarn esnflar dahi cmle alt aded
fasl- meseret askeridir.
216. Evvel fasl- evvel cmle dire-znlar, anlara
mteallik szende hreflerin bildirir.
216. kinci faslda grcleri ve gayr szendegnlar
beyn eder.
218. ncde kabazurnac szendelerin bildirir.
218. Drdnc faslda cmle oban kaval szendelerin bildirir.

______________________________________ 9

218. Beinci faslda cmle Eyyb borusu ve gayr

szlar eklleriyle beyn eder.
220. Altnc faslda cmle cm dbelei ve gayr gne
szlar bildirir.
220. el-Faslu'l-hmis ve erban, cmle slmbol ire
esnf- lubedebzn, szendegn [u] mudhiknlarn bildirir.
220. Bu kavm-i kamern- mudhiknlar dahi on iki
aded fasl- azmlerdir.
221. el-Faslu's-sdis ve erban, esnf- ho-sohbet,
nedmn [u] mukallidn- ibret-nm.
222. Hikye-i mnsib-i garbe ve der hikye-i acbe.
223. Ve pkze er- fash [] beller ve gayr
mukallidn ndemlar.
224. el-Faslu's-sbi ve erban, esnf- bozacyn-
mezmmn.
224. Esnf- melnn [u] menhsn yan meyhneciyn.
225. Bu kavm-i meyhneciyn, kavm-i gn-gn
esnf- kesresin beyn eder.
226. Esnf- har, nihyet-i ehl-i href meyhneci
tife-i Yahdn.
227. Ahvl-i ordu-y Hmynun netcesi ve ibtid
alaylar ve cmle esnftlar.
227. Ve cmle (---) kerre yz bin aded haert-misl
askerleri.
227. Ve cmle dkknlar ve eyh [u] meyihleri,
ftvvet kitb zre cmle prleri tamam oldu.
227. ki yz yetmi birinci faslda slmbol'da ne kadar
ben dem vardr an ayn beyn eder.
227. ki yz yetmi ikinci faslda Sultn Murd Hn
asrndaki fsahy bleg uarlar beyn eder.
227. Asr- Murd Hn- ftih-i Badd'da olan res'lkttb efendileri beyn eder.
227. Der zamn- Murd Hn- Rbideki hattt-
kmilleri beyn eder. [5b]
228. varakda ki yz yetmi nc faslda slmbol
ire olan hezrfen emid-krlar bildir[ir].
228. varakda slmbol ire tekellm olunan cmle
elsine-i muhtelifeleri beyn eder.
228. sah[fede] Ve slmbol kalasnn ekl-i resmin
beyn eder.
228. Ve hikmet-i Hud akanme-i aceblu-y ibretnm eklli ben demleri beyn eder.

[6a]

Cild'l-evvel min-seyhatnme
L ilhe illallh Muhammed'r-Reslullh sdku'l-vadi'l-emn
[6b]
Bismillhi'r-rahmni'r-rahm ve bihi'l-avni nestan
Elhamd lillhi'l-lez errefe'l-merrefne bi-terfi't-tt
ve's-seyht ve yessere l arda'l-mukaddeseti'l-bildt ve'z-ziyrt
ve's-salavt al men essese bnyte'l-kl'-erati ve
kelle[le]h bi-essi'n-nbvveti ve't-tarka ve al lihi't-tayyibne't-thirne hayr'l-beriyye ve tuhafi tahiyyt zkiyt ve salt
salavt nmiyt, nessr- zt- l-sft, eref-i kint ve ekmel-i
mevcdt, pv-y mihrb, sall kem raeytmn, reh-nm-y
b-irtiyb, ol Muhammed {efdalu men nataka} bi'd-dd
zerine olsun kim ann r-y bnda ol Hazret-i ulhiyyet
Mlik'l-mlk ve Hliku'l-eflk edm-i arz ibn dem
in mesken [] mev-y latf edp ben demi cemi
mahlkt [u] mevcdtdan eref-i mahlk etdi. iir:
Tebreke men ecre'l-umre bi-hkmihi
Kem e l-zulmen erde vel hazm.
Ve bade du ve hayr- sen ol zllullh-i r-y
zemn, nizm- intizm- arazn olan es-sultn ibn essultn es-Sultn Gz Murd Hn- Rbi ibn Sultn
Ahmed Hn ibn Sultn Mehemmed Hn ibn Sultn
Murd Hn- Slis ibn Sultn Selm Hn- Sn ibn
Sultn Sleymn Hn ibn Selm Hn- Evvel ibn Byezd
Hn- Sn ibn Eb'l-feth Sultn Mehemmed-i Sn
rahmetullhi aleyhim ecman {zerlerine olsun}.
Amm bu msevveddtmza r etdimiz
mahalde hidmet-i erfiyle erefyb olduumuz pdih-
Cem-cenb ftih-i Badd- behit-bd Sultn Murd
Hn- Gz tbe serhu gark- gark-i rahmet ola, anlarn
zamn- saltanatlarnda hicret-i nebeviyye'nin sene 1041
trhinde piydece Belde-i Tayyibe yan Mahmiyye-i
Kostantniyye etrflarnda olan kur ve kasabtlar ve
nie bin hadka ve gl [] glistnl b- remleri seyr []
tem ederek htra seyhat- kbr rzlar hutr edp,
"y peder mder ve std [] brder kahrlarndan nice hals olup cihn-get olurum" dey her an
Cenb- Br'den dnyda shhat-i beden, seyhat-i tm,
hir nefesde mn ricsnda idim. Ve dim derv-i dilrn ile hsn-i lfet edp eref-i sohbetleriyle merref
olup, eklm-i sebann ve r-ke r-y zemnin evsfn
istim etdkde cn [u] gnlden seyhate tlib [] rb
olup,
"y lem[i] tem edp Arz- Mukaddese'ye ve
Msr [u] m'a ve Mekke v Medne'ye varup ol
Mefhar-i Mevcdt hazretleri'nin Ravza-i Mutahharas'na yz srmek myesser ola m?" dey zr []
giryn ve serser ve nln olurdum.

______________________________________ 11

Hikmet-i Hud sebeb-i seyhat ve get [] gzr- vilyet Evvel mahlas- hakr-i fakr ve d-i
kesr't-taksr seyyh- lem ve nedm-i dem, Evliy-y
bi-riy ibn Derv Mehemmed Zll dim ediye-i
mesre-i istihreye tlib mdvim ve esniye-i
mevfre-i merrefeye rb mlzm olup Hikmet-i
Rabbn ve hidyet-i Yezdn, sre-i kerm-i Furkniyye
ve yt-i azme-i Kurniyye berektiyle dil-i em-i all
Cenb- Hazret-i Cell tarafndan istimdd taleb edp
maskt-
resimiz
olan
slmbol'da
knc-i
mihnethnemizde girde-bli-i nli zre hb- murda
yasdanup bin krk {mh-} Muharreminin leyle-i ras
idi kim bu hakr beyne'n-nevm ve'l-yakazada iken
grrm ki Yemi iskelesi kurbnde Ah elebi cmii
nm cmi kim hell-i zll ml ile in olunmu bir
mstecb'd-dave cmi-i atkdir, menmmda hakr
kendmi ol cmide grdm.
Derhl cmiin kapusu kde olup pr-silh asker
ile cmi-i mnevverin ii nr- mnevver-i cemat-i
kesreyle ml--ml olup salt- fecrin snnetin ed edp
salavt- erfeye megl oldular. Meer hakr minber
dibinde skin olup bu mnevver vech-i hasenli cemati
tem etmede hayran oldum. Hemn cenbimde olan
cna nazar edp;
"Benim Sultnm cenb- erfiniz kimdir, ism-i
erfiniz bize ihsn buyurunuz" dedim. [7a] Anlar eyitdi:
"Aere-i Mbeere'den kemnkelerin pri Sad-
Vakks'm" dedikde dest-i erfin bs etdim.
"Ya Sultnm, bu sa cnibde nra mstarak olmu
cemat-i mahbb kimlerdir" dedim.
"Anlar cmle ervh- enbiydr. Ve ger safda cmle
ervh- evliy ve asfydr. Ve bunlar ervh- Sahbe-i
kirm ve Muhcirn, Ensr ve Erbb- Soffa ve ehdn-
det-i Kerbel ve asdkdr.
Ve bu mihrbn sandaki Hazret-i Ebbekir ve
Hazret-i mer'dir. Ve mihrbn solunda Hazret-i
Osmn ve Hazret-i Al'dir. Ve mihrb nndeki
klhlca dem Hazret-i {Rislet'in} dny ve hiret
karnda Hazret-i Veys el-Karan'dir. Ve cmiin solunda
dvr dibinde siyh-erde dem senin prin Hazret'in
mezzini Bill-i Habe'dir.
Ve bu aya zre cemati saf saf bozan ve dzen
kasr'l-kme dem Amr-i Ayyr Zamr'dir. te bu alem
ile gelen asker ki kzl kanl esbba mstarak olmular
Hazret-i Hamza-i b-saf ve cemi ervh- heddr"
dey cmle cmi iindeki cemati birer birer bu hakre
gsterp her kanksna nazarm taalluk etdi ise dest-bersne edp nazar ainl edp tze cn buldum.

ilh ile [7b] mest [] medh olup gy hbdan bdr

idim.
Hulsa-i menm Sad- Vakks talmiyle ed-y
hidmeti tamm edp Hazret-i Rislet mihrbda savt-
muhrik ile uzzl makmnda bir Ysn-i erf ve sre-i
z ce ve sre-i muavvezeteynleri bi't-tamm tilvet
edp Bill Ftiha deyp Hazret mihrbda aya zre
dururken hemn Sad- Vakks hazretleri destimden
yapup huzr- Hazret'e gtrp;
"k- sdkn ve mmet-i mtkn Evliy kulun
efatin ric eder" deyp Hazret'e gtrp "Mbrek
dest-i erflerin bs eyle" deyince bk-ld olup
mbrek dest-i erfine ksthne leb urup
mehbetinden,
"efat y Reslallh" diyecek mahalde hemn
"Seyhat y Reslallh" demiim. Hemn Hazret
tebessm edp
"efat ve seyhat ve ziyret ve Allhmme yessir bi'sshhati ve's-selme" deyp Ftiha dediler. Cmle Sahbe-i
kirm Ftiha tilvet edp cmle huzzr- meclisin dest-i
erflerin bs ederdim. Ve her birinin hayr dusn alup
giderdim. Kiminin dest-i erfi mk gibi, kimi amber ve
kimi snbl ve kimi gl ve kimi reyhn ve kimi
zaymurn ve kimi benefsec, kimi karanfl gibi kokard.
Amm bizzt ryiha-i Hazret-i Resl zafern- verd-i
handn gibi kokard. Ve mbrek sa elin bs etdimde
gy pembe-misl kemiksiz bir dest-i erf idi. Amm
sir enbiynn dest-i erfleri ayva ryihas kokard.
Hazret-i Ebbekir es-Sddk'n dest-i erfleri kavun gibi
emm olunurdu. Hazret-i mer ke-ryihati'l-amber gibi
idi. Hazret-i Osmn benefe gibi ryihas var idi.
Hazret-i Al ke-ryiha-i ysemen idi. mm Hasan
karanfl gibi mm Hseyin verd-i ebyaz gibi kokard.
Rdvnullhi Tal aleyhim ecman.
Bu hl zre cemi huzzr- meclisin dest-i erflerin
bs edp yine Hazret-i Rislet bir Ftiha deyp cmle
Ashb- gzn savt- al ile seb'l-mesnyi tilvet edp
hemn Hazret-i Rislet-penh mihrbdan "Esselam
aleykm ey ihvnn" deyp cmiden tara revne olunca
cmle Sahbe-i kirm hakre gn-gn hayr du ve
iltiym etdiler. Ve cmiden kup gitdiler. Hemn Sad-
Vakks hazretleri belinden sadan karup hakrin beline
kuadup tekbr edp;
"Yr sehm [] kavs ile gaz eyle ve Allh'n hfz [u]
emnnda ol ve mjde olsun sana bu meclisde ne kadar
ervh ile grp dest-i erflerin bs etdinse cmlesini
1
ziyret etmek myesser olup seyyh- lem ve ferd-i
dem olursun. Amm get [] gzr etdin memlik-i
ar- erfin tilvet edp cmle cemat sminden olup
mahrseleri ve kl- bldnlar ve sr- acbe ve
Hazret immet etdi. Bade's-selm hakr yet'l-krs,
garbeleri ve her diyrn memdht, sanyit, meklt
Bill Sbhnallh; hakr Elhamd lillh ve Bill Allhu ekber
[] merbtn ve arz- beledi ve tl- nehrlarn tahrr
deyp Bill-i Habe ile mselsel mezzinlik hidmetinde
edp bir sr- garbe eyle. Ve benim silhmla amel
olup bade'd-du bir tevhd-i Sultn olmudur kim ak-
edp dny ve hiret olum ol. Tark-i hakk elden
koma, gll [u] gdan ber ol, nn u nemek hakkn gzle,
yr- sdk ol, yaramazlarla yr olma, eyilerden eylik
1 Kurn, Sad 30; "Dvud'a Sleyman' bahettik; o ne gzel
ren" dey vaz [u] bendler edp ve alnm bs edp
"Ya sultnm bu cematin bu cmide cem
olmalarnn asl nedir" dedim.
"Azak cniblerinde cy- muvahhidnden Tatar-
sab-reftr askeri muztarib'l-hl olmaile Hazret'in
himyesinde olan bu slmbol'a gelp andan Tatar Hn'a
imdda gideriz. imdi Hazret-i Rislet dahi mm Hasan
ve mm Hseyin ve on iki immlar ile ve bizden gayr
Aere-i Mbeere ile gelp sabh namznn snnetin
ed edp sana kmet eyle dey iret buyururlar; sen
dahi savt- al ile ikmet-i tekbr edp bade's-selm
yet'l-krs'yi tilvet eyle, Bill Sbhanallh desin, sen Elhamd lillh, Bill Allhu ekber desin, sen mn mn de. Ve
cmle cemat ale'l-umm tevhd ederiz. Badehu sen Ve
salli al cemi'l-enbiyi ve'l-mrseln ve'l-hamd lillhi rabbi'llemn deyp kalk, hemn mihrbda Hazret-i Rislet otururken dest-i erfin bs edp,
'efat y Reslallh' deyp ric eyle" dey Sad-
Vakks yanmda oturup cmle talm eyledi. An
grdm, cmi kapusundan bir nr- mbn berk urup
cmi ii nr iken nrun al nr olunca cmle Sahbe-i
kirm [ve] ervh- enbiy ve evliy aya zre hzr
durdular. Sadetle Hazret-i Rislet yeil alemi dibinde,
yznde nikbyla, elinde assyla, belinde klcyla,
sanda mm Hasan ve solunda mm Hseyin ile zhir
olunca mbrek sa p-y erflerin cmi-i mnevver
ire bism-i lh ile koyup mbrek vech-i erfinden
brkan kde klup "Esselam aleyk y mmet" buyurdular. Cmle Huzzr- meclis "Ve aleykm's-selm y Reslallh ve y Seyyide'l-mem" dey selm aldlar.
Hemn Hazret mihrba gep iki rekat snnet-i
fecri ed edp hakre bir dehet ve vcduma bir lerzn
vk oldu. Amm Hazret'in cemi ekline nazar
eyledim. Hilye-i Hkn'de tahrr olunduu zre idi. Ve
yznde brka al l idi. Ve destr- erfi on iki kolanl
beyz idi. Ve hrka-i erfleri saruya myil deve
ynnden idi. Ve gerdeninde asfar'l-levn sof l var idi.
Ve p-y sadetlerinde sar izmeleri var idi. Ve ser-i
sadetleri destr zre bir misvk sokulmu idi.
Bade's-selm sa cnibde hakre nazar edp
mbrek yed-i ymnlar ile zn-y erifine urup hakre
hitben kmet eyle dediler, hemn hakr Sad- Vakks'n
talmine gre derhl makm- seghda Allhmme salli
al seyyidin Muhammedin ve al l-i Muhammed ve sellim aleyh
dey kmet edp tekbr etdim. Hazret dahi makm- seghda savt- hazn ile Ftiha-i erfi tilvet edp zamm-
sreyi, sre-i Sd- erfden,

bir kuldu! Dorusu o dima Allah'a ynelirdi."

______________________________________ 12

Ah elebi cmiinden tara kup gitdiler. Hakr mebht

olup hb- rhatdan bdr olup;
"y bu benim vkam mdr, yohsa vk- hlim
midir, yohsa ry-y sliham mdr" dey gn-gn
tefekkr ile inirh- sadr [ve] zevk-i derna nil oldum.
Badehu ale's-sabh pk bdest alup salt- fecri ed
edp slmbol'dan Ksmpaa'ya ubr edp muabbir
brhm Efendi'ye r'ymz tabr etdirp;
"Cihn-r ve lem-get seyyh- lem olup hsn-i
htime ile iin itmm bulup Hazret'in efati ile dhil-i
huld-i bern olursun" dey tebr edp el-Ftiha dedi.
Andan Ksmpaa Mevlevhnesi eyhi Abdullh
Dede'ye varup dest-i erflerin bs edp vkam anlara
dahi tabr etdirdim.
"On iki immn destin bs etmisin, dnyda hmm olursun. Aere-i Mbeere ellerin pmsn,
dhil-i cinn olursun. r-yr- gznin yed-i
mbreklerin bs etmisin, dnyda cemi pdihlarn
eref-i sohbetleri ile merref olup nedm-i hslar
olursun. Ol kim Hazret-i Rislet'in cemlin grp dest-i
erflerin takbl edp hayr dusn almsn, sadet-i
dreyne vsl olursun. Ve Sad- Vakks'n nashat zre
ibtid bizim slmbolcuazmz [8a] tahrr etmee
bezl-i himmet edp var makdrun sarf eyle, 'El-mukadder
kin' fehvsnca sana dahi takdr olan nasbin elbette
gelir" dey yedi cild tevrh-i ktb-i muteber-i nefse
ihsn edp "Yr iin rst gele, el-Ftiha" deyp du-y
hayrlar ile behre-mend olduk.
Badehu hakr-i fakr anca hne-i b-minnetimiz olan
savmaamz kncnde gencne-i kitba mlik olup baz
tevrht tetebbu ederek maskat- resimiz olan
hasret'l-mlk ve liman- bahr-i flk olan vilyet-i
Makdon'un hsn- hasni ve sedd-i metni olan
slmbol'un tahrrtna ur eyledik.
[el-Faslu'l-evvel]

Hamd-i b-hadd sips ve sen-y b-add b-kys,

ol perver[di]gr- lemn zerine olsun kim hitb- kn
ile bu arz [u] semevt ve mlevven kint ademden
vcda getirdi. Ve drd- b-tuadd ol mahbb u
matlb- Hud Muhammed'l-Mustf zerine olsun
kim feth-i kl habr'l-ftihn ve shib-i eshb'lmchidndir ve vris-i mlk-i dn-i er-i mbndir kim
ftih-i Mekke [ve] Bedr-i Huneyn ve kli'l-bb- kala-i
Fahleteyndir, bu feth [u] fthtlardan sonra Yemen ve
Msr ve m ve Kostantniyye hakknda mmetlerini
terb etmek in nie hads-i erfler buyurmulardr.
Zikr'l-ahds ellet verade fh zikr Kostantniyye;

H ve M ve K an Biri'l-anev ve f kitb
Cmi's-sar.
Ve bu r-y arzda slmbol'dan byk belde-i
mamre olmaduuna nie bin delilt vardr. Amm
Eb Hreyre radyallhu anh hazretleri rivyetiyle bu
hads-i erf-i tavl delldir.

................ (1.5 satrlk yer bo)....................

Ben shk'dan murd olan Ays'dr kim Rm tifesi Ays

evldlarndandr kim Kostantniyye'ye mlik olduklarna
iretdir.
Ve kelm- kbbrdan bu ebyt dahi Belde-i tayyibe
hakkndadr. Beyt:
Nahn'l-lez byen Muhammeden
Ale'l-cihdi m yen ebeden
Ve nie hads-i erfleri Ashb- gznden Muviye
hazretleri ve Hlid ibn Veld ve Eb Eyyb- Ensr ve
Abdlazz hazretleri istim edp;
"h ftih-i Kostantniyye biz olaydk" dey ftih-i
Rm olmaa say-i bel edp nie kerre ashb- gzn
Kostantniyye'yi muhsara etdkleri inallhu ale't-tafsl
mmkn olduu mertebe tahrr olunur. Amm hbt-
demden sonra ibtid bnsin beyn eder.
el-Faslu's-sn
F beyn- tamr-i ehr-i kadm ve kala-i
azm

Belde-i tayyibe ve Dr's-saltnati'l-aliyye ve taht-

Ynniyn- Makdonya yan mahmiyye-i Kostantniyye
ve hasret'l-mlk dr- slm bin-y Hazret-i Sleymn
aleyhi's-selm hakknda nie bin mverrihn evsfn ve
ehrengzin tahrr edp Kurn- azmde fethi trhin
3

bulmular.

Ve 5
dan murd Kos-
tantniyye'dir demilerdir.
6
Ve
baz
mfessirn
nassndan murd bu kala-i Makdonya'dr demiler.

Hads: Mslim, Fiten, 78 (Hadsteki "hel" soru edat ile

"kl"dan sonraki blm yoktur) "Resulullah (s.a.v) yle
Bir taraf karada, iki taraf denize bakan bir
buyurmutur:

ehir iittiniz mi? Dediler ki: Evet ey Allah'n Resl.

Buyurdular
ki: shak oullarndan yetmi kii gelip

gemedike kyamet kopmayacaktr."

Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Resulullah (s.a.v) yle

buyurmutur: Kostantniyye (stanbul) mutlaka feth
olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel komutan, onun
askeri ne gzel askerdir."

______________________________________ 13

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir." Ebcede gre: 857

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir." Ebcede gre: 857

Kurn, Rum 1-3; "Elif, Lm, Mm, Rmlar en yakn bir

yerde yenildiler."

Kurn, Fecr 8; "Ki o, ehirler arasnda bir benzeri yaratlmayandr."

Hlsa-i kelm gulgule-i Rm ve tantana-i Rm ve

velvele-i Rm ve debdebe-i Rm ve gulibeti'r-Rm bir
dr [u] diyr kim vech-i arzda nazri yokdur. Be-kavl-i
Tevrh-i Ynniyn- Yanvan ve gayr mverrihn bin-y
Kostantniyye hakknda cmle mttefekun aleyh
olmulardr kim be-kavl-i shk vildet-i Resl'den 1600
sene mukaddem Hazret-i Sleymn ibn Dvd
aleyhimesselm Kf'dan Kf'a ve ins [] cin, h [u] tuyra
hkm etdi.
Amm Marib-zemnde Bahr-i Okyns ire
Ferendz nm bir cezre ire Saydn nm bir azm'n pdih var idi. Gyet marr ve mdemmi olup
Hazret-i Sleymn'a ser-fr etmeyp serkelik etdi.
Andan Hazret-i Sleymn yer gtrmez cnd-i firvn
ile ve cemi ecns- hayevn ile Saydn Pdih'n
zerine varup cmle dr [u] diyrn harb [] yebb ve
ahlsin esr [] [8b] itb edp hir Melik Saydn'u
sayd- dm- giriftr- bend-i hicrn edp serperde-i
Sleymn nnde emr-i te-tb ile katl edp b-nm
[u] b-nin etdi. Amm bu maktl Saydn melikin felekde misli l-nazr bir per-peyker, melek-manzar duhter-i n-kfte-i mnevvere-i ahteri ve matla- bhteri
var idi. Hazret-i Sleymn ol duhteri ml- ganyimden
alup izdivclarnda indirc etdiler. Zr ol mahalde
Hazret-i Sleymn mcerred-i pk idi kim Yemen
diyrnda Sab ehri pdihnn kz Belks Havv Bursa
nevhlerinde Aydnck nm taht- azmde merhme
olup Sleymn Neb mcerred kalup bu Saydn
Pdihn kz Aline'yi firiyle merref edp Rm
ellerine getrdkde ol kz v-y eytn ile dim
bk-ld idi. Hazret-i Sleymn bu duhter-i bed-ahterin
ahvl-i pr-mellinden sul etdkde kz eyitdi:
"Ya Emnallh dilerim kim benim in bu mahalde
bir sary- l bin edp anda dim bakyyet'l-mrm
ibdet ile geirem ve babamn sretin in kldrup ana
nazarm taalluk etdke bkdan fri olam" dey gngn riclar etdi. Derhl rics hayyiz-i kablde vk olup
Hazret-i Sleymn cemi ins [] cinne ve perlere emr
edp Diyr- Makdon'da {yan Erzurm ve Filibe ve
Edirne ve slmbol'da ve zmit'de} b [u] hevs latf
yerleri devern ederek yedi gnde Hazret-i Sleymn'a
gelp haber verdiler.
Andan Hazret-i Sleymn Atina'ya gelp anda
Temlk nm bir kasr- cihn-nm etmidir kim hl
eser-i binlar zhir bhir bir kh- Havernakdr kim
ile'l-n vcib's-seyr bin-y azmlerdir kim demin akl
k olur.
Andan slmbol zemnine gelp hl Hnkr
besi ki Saryburnu nm mahalle gelp anda
serperde-i Sleymnyi kurup meks etdkde bir gece
hb- rhat edp b [u] hevsndan tarvet kesb edince
ol mahalde bir sary- l ve gn-gn nzhet-bd
maksreler in etdi kim dillerde dstn- dostn olup
inkrzu'd-devrn mamr u bdn ola dey slmbol
zemni in hayr du etdi. Meer ol duhter-i bed-ahter,
babas timsline mahf putperestelik eder. Hazret-i

______________________________________ 14

Sleymn vkf- esrr olunca mezkr kz {babas gibi}

katl etdi.
Badehu Sleymn Neb Saryburnu'nda ol sr-
azmeleri hli zre braup Arz- Mukaddese'ye gidp
anda Hazret-i Dvd'un binsna ur etdi Mescid-i
Aks'y Sleymn Neb tamm ederken merhm olup
pederleri cenbinde Kuds-i erf'in kalas hricinde bir
sitne-i azmde medfnlardr.
Badehu {bn-i sn}, Hazret-i Sleymn olu
Melik Racm, Ynniyn'a pdih olup slmbol'da
babas Hazret-i Sleymn'n bins zre nie binlar dahi
zamme edp amr etdi. Ve tahtgh edinp dn-i
Sleymn Neb zre iki yz krk sene hilfet etdi.
Ve bu Melik Racm ibn Hazret-i Sleymn be-kavl-i
Muhammed ibn shk vildet-i Fahr-i leme gelince
1600 sene olmudur. hir bu dahi dr- bkye irtihl
edp Kuds-i erf kurbnde Hazret-i s'nn maskat-
resi olan Beytllahm cenbinde bir kehf-i azm ire
medfndur.
Andan bn-i slis Yanko ibn Mdyn melik oldu
kim hbt- dem Saf'den drd bin alt yz ylda
pdih olup slmbol'u bin etdi. Bunun hilfeti
skender-i Rm mevldundan drd yz otuz sene
mukaddemdir. Ve skender-i Kbr [e]vktndan
Hazret-i Rislet'in vildetine gelince 882 sene oldu.
Yanko ibn Mdyn Amlk oullarndandr. Ays ibn
shk Neb'ye mntehdir. Bir rivyetde Yanko,
ksrakdan tevelld etdiyn Yanko ibn Mdyn derler.
Batlise-i Ynniyn'n ibtidsdr.
R-y zemni Kf'dan Kf'a kabza-i teshre alan
drd pdih- cihngrdir. kisi slmda, ikisi gayr
edyn- btldadr. Biri Hazret-i Sleymn Neb, biri
skender-i Zlkarneyn'dir, buna dahi Neb demilerdir.
Ve gayr- mslimden r-y arza ser-t-ser mlik olann
biri Buhtunnasr- Krd ve biri dahi Yanko ibn
Mdyn'dr, alt yz yl muammer olup edm-i arzda
imretler bin etmee myil idi. Karnda Tevrh-i Ynn
shibi Yanvan, Kuds-i erf'e kayser idi. Kaysralarn
ibtids bu Yanvan'dr. Bu dahi be yz yigirmi sene
kayser olup gh Arz- Mukaddes'de ve gh arz- Makdon
ki Rmeli'dir, anda pdih- zn olurdu.
Hikmet-i Hud bir gn bu Yanko ibn Mdyn ay
[u] n edp mest [u] medh cme-i hb- nzda hbld [9a] olup yatrken ale's-sabh serri ile kendyi
Saryburnu nm mahalde bulup nie eyym anda skin
olup cemi vzer ve vkellar ve cmle ser-i krda
olan huddmlar bana cem olup slmbol'un
Saryburnu nm mahallin b [u] hevsndan hazz edp
bir kala bnyd etmee ihtimm etdi. Zr bu Yanko ibn
Mdyn, cihngr-i kbr azm'-n bir pdih idi.
Cmle Ynniyn buna Sleymn- Sn derler. Bunun
zamn- hilfetinde Krdistn'dan Buhtunnasr dn-i
Yahy zre shib-hurc olup hn- Yahy Neb'yi taleb
in Arz- Mukaddes'i ve Haleb [ve] m' ve Taberistn
ve arz- Filistn ve arz- Askaln' ve arz- Hsn' ve
bild- Msr'da yetmi pre ehir harb [u] yebb edp

yedi kerre yz bin Ben srl'i katl edp Hazret-i

Ermiy'y ve Hazret-i Dnyl' Sfet ehrinde esr edp
bil-hisb ml- hazyin cem edp Yanko ibn Mdyn'a
isyn etmek kasdnda olduun Yanko istim edp
karnda Yanvan' Buhtunnasr zre dery-misl asker
ile gnderp kendnn ba vezri olan Kanator vezri iki
kerre yz bin asker ile tala-i cy edp azm-i Buhtunnasr deyp Karaman sahrsnda iki asker-i b-pyn
birbirleriyle dokuup hikmet-i lh Buhtunnasr b-nasr
olup bedbaht- b-nusret mnhedim olup bu kadar ml
[u] menl-i firvn Yanko'ya gelp ol ml- ganyim ile
Yanko ibn Mdyn, Hazret-i Sleymn'n bins ve
makmdr dey slmbol'un sruna mberet edp
karnda Yanvan Tuna nehrin slmbol iinden cereyn
etmee taahhd edp Yanko vezri Kanator'a
Yedikulle'yi bin etmee mberet etdi. Silivrice Vezri
Silivri kalasn, Burgazice Vezr Burgaz kalasn, Bugados
Vezr Bugados kalasn, Ereliye Vezr Ereli kalasn, iki
karnda iki vezr idi, ekmece kalalarn ve Terkozie
Vezr Karadeniz Boaz kurbnde Terkoz kalasn ve
Karadeniz nihyet bulduu mahalde Yoroz nm btrk-
ksss Yoroz kalas ki hl Kavak nm kasabann ensesinde Yoroz nmyla mehr kala-i mamredir, an bin
etdi.
Ve'l-hsl cemi eklm-i sebada yedi yz vezri var
idi, cmlesine haber olup slmbol ki kala-i
Makdonya'dr, ana temel braup bnyd etdkleri
inallh mahallinde tahrr olunur.
nc fasl
Bahr-i siyh fethi beynndadr

Ulm- heyete mlik olan mverrihnin kavl-i

sahhleri zre Karadeniz Tfn- Nh zulemt suyundan kalm bir bahr-i amkdir kim umku seksen kula
fecc-i amk bir bahr-i siyhdr kim kable't-Tfn
Akdeniz'e munsab olmayup slmbol kurbnde hl
Karadeniz Boaz olan mahalde nihyet bulmu idi.
Ol asrda Macaristn'da Salanta sahrlar ve
Dobrain ve Kekemet ve Ging ve Pete sahrlar ve
Sirem ve Semendire vdleri serp Karadeniz olup
Venedik krfezi shilinde Dodoka vilyetinde mezkr
Karadeniz Venedik krfezine munsab olduu yerler hl
nmyndr. Hatt Silisre eyletinde Pravadi kalas evc-i
semya ser ekmi bir kala-i bldr, ol asrda bu kala
leb-i deryda imi. Hl ketler balamak in demir
halkalar vardr, durur ve zamn- kadmde gemi
kpeteleri ve bodostomalar kayalara dokunmakdan
rahnedr etdkleri yerler ayn u beyndr. Ve
Karadeniz'in bir almeti dahi cezre-i Krm ire
Besary'a bir merhale karb Menkb kalas derler
ebr-i nlgna ser ekmi bir kala-i ser-blenddir, anda
dahi ketler yatacak limanlar ve kayalar zre ket balamak in amd- mntehlar vardr.
Cezre-i Krm ve Sahr-y Heyht ve Det-i Kpa
ve bi'l-cmle Diyr- Saklibe serp Karadeniz imi kim

______________________________________ 15

bir frkas dahi Bahr-i Harez'e yan Gln ve Demirkapu

denizine munsab olurmu.
Hatt bu hakr-i kesir't-taksr sene (---) trhinde
slm Geray Hn asrnda Maskov seferine giderken
asker-i Tatar- ad-ikr ile Heyht sahrsnda Kertmeli
ve Biyim ve Eim nm yurdlarda tn verp meks
etdkde on kerre yz bin sab-srat esb-i tzlere su
vermek in emeler hafir ederken riml- trb ire
deniz mahlktnn almetleri kard. Mesel yenge ve
kerevit ve midye ve istiridye misilli haertlarn kabuklar
zhir olurdu. Andan anlanr kim Heyht vdsi dahi Ka-

radeniz imi. ye[t]: 1

[9b]
Badehu Mlik'l-mlk, Fil-i muhtr Allh r-y
arz bir gne srete dahi komak in skender-i
Zlkarneyn'i halk etdi. Zr "z erdellhu eyen heyyee
esbbehu"2 mazmnu zre hbt- dem'den 5075 sene
sonra edm-i arzda skender-i Kbr cihngr pdih
olup cemi pdihlar kendye mut [] mnkd oldular. Amm Ynniyn'dan Makdonya ve zmirne shibi
Kaydef skender'e ser-fr etmeyp hasm- kav olup
skender bu Kaydef mlkne bir vech ile zafer
bulmayup hir skender terk-i tecrd olup seyhat ile
Kaydef'nn diyrna kadem basup Kaydef Ana'nn
dvnna dhil olup tarz [u] tavrn ve rey [] tedbr [u]
cnb [] harektn tecesss ederken Hikmet-i Hud
skender'i Kaydef askeri bilp kayd [u] bend ile
Kaydef huzrna getirp mukaddem Kaydef
skender'in sretin nak etdirmi idi, ol timsle
skender'i rbr edince bildiler kim skender'dir. Amn
vermeyp skender'i Kaydef haps edp nie zamn
skender habsde kald. hir Kaydef skender'i hapsden
tlk edp kend ile ceng etmeyeceine ve kl
ekmeyeceine skender'e yemn verp zd etdi. Andan
skender kh- Elbrz dmeninde p-y taht olan Irk-
Ddyn'a gelp cmle hukemlar ile mvere etdiler.
Vzer-y skender eyitdiler.
"Pdihm Kaydef nm avretin ne haysiyyeti ola,
dery-misl asker ile zerine varup elin, vilyetin harb u
yebb, halkn dendn- tdan geirp cierlerin kebb
edelim" dediklerinde skender eyitdi: "El-kerm iz ahide
vefh, kaan Kaydef beni hapisden tlk etdkde zerine
asker ve kl ekmemek in ahd [] msak etdim, buna
bir ilc edin kim Kaydef'dan intikm alam" dedikde
hemn Hazret-i Hzr ba kaldrup eydir:
"Y skender, eer Kaydef'dan intikm alam
dersen ceng [] cidl ve harb [] ktl dahi olmaya,
hemn Karadeniz'i ehr-i Makdonya kurbnden kesp
Akdeniz'e munsab eyle. Kaydef'nn cemi dr [u]
diyrlar gark- b olup intikm alrsn ve ahd []
emnna dahi durmu olursun" dedikde cemi
hukem-y skender
"Brekallh ilhm- Rabbn ile rey [] tedbr-i
ahsen bu ola" dey cmle hukem-y kudem-y
1

Kurn, Bakara 20; "Dorusu Allah her eye kadirdir."

Allah bir nesneyi yaratmak isterse sebebini de yaratr.

ndem-y mhendisn Karadeniz ile Akdeniz'in irtifn

alup Bahr-i Siyh' irtif zre bulup yedi kerre yz bin
khken ummller cem edp Karadeniz'in katna
mberet edp Hazret-i Hzr hafr zre mbir idi.
Zr Hazret-i Hzr skender-i Zlkarneyn'in asker
tifesinden idi. Nbvvetinde ihtilf vardr, amm neb
diyenler okdur. skender ile zulemta varup b- hayt
Hzr'a myesser olup hl zindedir. Ve Hazret-i Ms
ile refk olduu Kurn- azm ile sbitdir kim ye[t]:

slmbol Boaz'na gelince Karadeniz ola. slmbol'dan

Gelibolu Boaz'na varnca ol mbeyn Bahr-i Rm ola.
Kilid'l-Bahreyn ki Eb'l-feth Sultn Mehemmed bins
kalateyndir, ol boazdan aas Akdeniz ola. Amm bu
hakr-i kall'l-biza Akdeniz ile Karadeniz'in mbeynin
nie ehl-i dil yrndan tekml-i fnn ve tekml-i seyhat-i
ibret-nmn etmi, yrn- b-saflar ile mutedil hevda
temevvc-i dery olmadan kayklara svr olup
slmbol'un Yedikulle Burnu'ndan skdar tarafnda

nm burnuna dak r-y

Kadky
nm beldenin Kalam
1
deryda
seyrn
u
cereyn
ederek,
tem ederdik, bi-emyeti dell-i katdir. Hl dery hidmetine memrdur
rillh-i
Tal
Yedikulle
Burnu'ndan
mezkr Kalam nm
kim Karadeniz'i Akdeniz'e mahlt etmee sebeb Hzr
burnuna varnca r-y deryda bir hatt- ahmer-gn ekilNeb olmudur kim Cenb- zzet anlar sebeb halk
midir kim gy hatt- yed-i kudretdir, bu hattn iml
etmidir.
taraf slmbol'a doru siyh derydr ki Karadeniz derler.
Netce-i merm dery-misl asker-i ummln ile
Ve yine bu hattn cenb tarafna aa Kzl Adalar'a ve
Karadeniz'i kat ederken feth olunmas karb olunca
gayr cezyirlere doru nlgndan beyz dery olmak ile
Hzr'n reyiyle ehl-i slm'a zulm edp cretlerin kat
Akdeniz derler. Bi-emri Hud bu iki elvn bahreynin
ederlerdi. Keferelere istimletler verp cretlerin pn
mabeyninde bir rdde-i hamr ekilmidir kim aceb sun-
verirlerdi. T ki bu hl zre sene tamm olunca
Lem-yezeldir.
Karadeniz yol bulup cemi kefereleri gark edp ehl-i
Ve bu rdde yine dery iken sekiz rzgr- zorkrn
slm'dan ferd-i ferdeye zarar olmayup Kaydef'nn
telattumundan mteayyir olmak ihtimli yokdur. ll
ehirlerinden Makdonya'y ve Eski stamboliyye'yi ve
lodos rzgr Marmara cezrelerinden ber c u hur
ehr-i Liryoz'u ve kala-i Yoroz'u ve'l-hsl bin yedi yz
edp temevvc ederek geldikde bu hattn levni ve
pre ehri gark edp Kaydef ve askerinden bir cn reh
bahreynin mbeynleri mteayyir olur. Ve sde hevda
bulmayup gark- b oldular. Beyt:
nie ketbnlara hakr bu mahalli gsterdikde cmlesi
Fursatnda dmene veren amn
pesend [] hezr ahsend etdiler.
Kaydef gibi olsar b-gmn.
Ve hikmet-i Hallk- lem bu hattn Karadeniz taraf
sehel ordur. Akdeniz taraf acdr. Boazhisr'dan
Amm ol asrda Karadeniz ile Akdeniz mbeyninde
taras dahi acdr. Bahr-i Muht dahi ziyde acdr.
nie bin kur ve kasbtlar ve ehr-i muazzamlar var idi.
Amm Bahr-i Kulzm kim Bahr-i Sveys'dir Allhmme
slmbol'un Saryburnu ile skdar mabeyninde ehr-i
fin zehr-i mrdr.
Makdonya var idi. Yedi yz germ-be lcal bir ehr-i
Amm Karadeniz'in mhleri kadar bir bahrin bal
azm idi. Gark- b olup skender-i Kbr bu takrb ile
lezz deildir. Huss slmbol boazlarnda olan lezz
Kaydef'dan intikm alup Saryburnu'nda Makdonya
mhler gy mide-i Ms'dr. Ve slmbol Boaz'nda
ehrin tamr etmee mberet etdi. {Ol zamndan beri
Akdeniz ile Karadeniz birbirine mahlt olduuyn baz
Macar diyrlar ve Sirem ve Semendire sahrlar ve Leh
mverrihn ol boaza merece'l-bahreyn derler.
ve eh ve Krm ve Kamer'l-kum ve Det-i Kpa ve
Ve skender slmbol'u tamr termm-i remezt
Heyht vdleri derydan kde olup mesken [] mev
etdkden sonra mr[] vef etmeyp vildet-i bremezt'l-imd misill ferah-fez yerler olup ben
sadet-i Resl-i Kibriy'dan 882 sene mukaddem veft
dem ve gayr hayvnt in kn- giyht [ve] mezrit
edp badehu Fahr-i lemden yedi yz yl mukaddem bir
yerleri oldu}.
zelzele-i azm olup slmbol- Makdon'un serp der []
Bn-i rbi: skender-i Kbr'dr kim Makdonya'y
dvr ve deyr [] diyr mnhedim ve iinde olan
taht edinp b- rem etmidi. Badehu yine emr-i Hud
mriknler cmle mnadim olup nie kerre yz bin cn
ile Akdeniz'in Sebte Boaz olan mahalli dahi kat edp
helk olup ehr-i Makdon krk yl harb [] yebb hl ve
Akdeniz'i Bahr-i Okyns'a munsab [10a] etdi.
trb kald. Badehu,
Lisn- Ynnda Bahr-i Okyns derler. Lisn-
Bn-i hmis: Yanko ibn Mdyn olu Puzantin
Arab'da Bahr-i Muht derler. Zr bu dny cezresin
nm kral Ungurus diyrndan cy- mrikn ile
ihta etmidir. Ve bazlar Bahr-i Ummn derler kim
slmbol'a gelp babamn bins ve tahtdr dey ehr-i
mversna ferd-i ferdenin akl ermeyp ilmullhda
Makdon' mceddeden tamr termm edp taht edindi.
kalm bir bahr-i muhtdir. Amm
Yz sene muammer olup slmbol'u eyle amr etdi kim
Bahr-i Sefd ile Bahr-i Siyh'n mbeynin beyn
hemn btrk ve ruhbndan alt kerre yz bin ksss var
eder: Hikmet-i Hud mellhn- ehl-i bihr ve fellhn-
idi. {Annin slmbol'un bir ismi dahi Puzanta'dr.}
bahreyn-i ehl-i zvvr kavl-i sahhleri zre Azak'dan
Puzantin dahi Tuna nehri buzu zre at ile ubr ederken
1 Kurn, Kehf 78; "O yle syledi:"ite bu, seninle benim
buz meksr olup Puzantin'in mr buz gibi ikeste olup
vcdu buz gibi eridi. Ol sene yine bir zelzele-i kbr
ayrlmam gerektiriyor; dayanamadn ilerin yorumunu
sana anlatacam."

______________________________________ 16

olup slmbol mnhedim olup ancak Hazret-i Sleymn'n bin etdi kasr ve Ayasofya cmii yerindeki
mabedgh- Hazret-i Sleymn kalup yetmi sene harb
[] yebb kalup ylan ve yan ve bm ve masasa kn
oldu. Badehu,
Bn-i sdis: Kayser-i Rm'dur kim slmbol'a
nijd- bnyd ural Eb'l-feth Sultn Mehemmed'e
gelince 2288 sene olmudu. Bu kayser, Hazret-i mer
hilfetinde olan Antkyye ve Haleb ve m ve Kuds'e
mlik olan Hrkl Kayser deildir. Anlar nie
kayserlerdir, cem olsa anlara kaysra derler, yigirmi bir
aded kayserlerdir. Amm slmbol'u termm eden
Kayser-i Rm'dur kim Kayseriyye ve Nide ve Konya'y
bin etmidir. Ynniyn'n ulu krallarndan idi.
slmbol'da Fethiyye cmii kurbnde bir deyr-i
mzeyyen etmidir. Anda trhi mastrdur. Badehu,
Bn-i sbi: Bin-y ehr-i Makdon hakknda
cemi mvverrihn- mtekaddimn tahrrleri zre
slmbol srunun ve Ayasofya binsnn keyfiyyet-i
bins bu yzden tafsl [] beyn ederler kim yedinci
[10b] kerrede tamr [] termm eden Eb'l-beer
Hazret-i dem Saf aleyhi's-selm vech-i arza hbt
etdkden sonra be bin elli iki sene mrr etdkde
Yanko ibn Mdyn'n nebresinden Vezendon nm bir
pdih- zn zuhr edp cihna ferr evket salup
cemi memlik-i Rm'a ve bild- Frengistn ve
Kzlelma'ya ve diyr- Alman'a ve Karaman ve
Ynniyan'a ve Bahr-i Rm ire ve Ummn [u]
Okyns'da olan cmle cezyirta ve shil-i bahreynde
olan bi'l-cmle memlik-i mahrse kllara hkm cri
olup bi't-tamm mlk-i fk fermnna rm oldukdan
sonra ehr-i Makdon'a gelp grd kim dedesi
Yanko'nun bin etdi o ehr-i kadm harb [] yebb
olmu, hemn sat Makdon'da meks edp cemi
hukem ve kehene ve saflar ile meveret edp cmle
memlik zabt in slmbol'u tahtgh edinmek in
binsna r etdkde r-y arzda fermn-beri olan
pdihlara haber gnderp her diyrn ilm-i hendesede
std- kmil mimr ve umml ve bennlarndan on
kerre yz bin dem cem olup tli-i imreti seretn olsun
dey tenbh edp Edirnekapusu cnibinde bir rasad
peyd edp bir ml minre zre bir nks ihds edp
mde idi. Sad sat oldukda ol an alup cemi
bennlar ellerinde olan ta ve kireleri zemne braup
ess etmee muntazr dururlard. Hikmet-i Hud bir leylek bir ylan ikr edp ber-hev iynna getirirken ol
ylan leylek murgunun minkrndan reh bulup hikmet-i
Rabbn mezkr rasad annn zerine ylan dnce an
alnup cemi ummllar ellerinde olan hacertlar ve
cibs-i Horasnleri zemne braup tarfet'l-ayn ire
ess- sr bir zir- melik zemnden l oldu. Cemi
mneccimn ve kehhnn
"Bire sad sat olmad, sabr edin" dey feryd
etdiler. Mmkn olmayup binya nahs satde mberet
etdiler. Bu kala iinden tn ve te ve asker tifesinden isyn [u] tuyn eksik olmaz. Ve ekl-i mselles

______________________________________ 17

vaz- ess olundu, nuhsetten hals olmaz, bu diyr yine

harb [] yebb olur dey mteellim olup fer yd
etdiler. hir-i kr cmle krlarn takdre havle eyleyp
bu beyt ile amel etdiler. Beyt:
Edemez def saknmala kazy kimse
Bin saknsan yine n son olacak olsa gerek.
deyp bu beyt mazmnuyla mtesell olup iml ve
cenb tarafnn derylar shilinde slmbol Hisr'na
bnyd urup yedi kh- pr-kh zre sr- mezbr ile
ihta eylemee bezl-i himmet etdi.
Ve cemi taht- hkmetinde olan pdihlar
dery-misl askerleri ve rgat bennlar ile gelp binya
imdd etdiler. Ve her pdiha biner zir yeri amr
etmee memr eyleyp her pdih hissesine den yeri
gn-gn sanatlar ile in etdiler. Kala-i slmbol ol
asrda Saryburnu'ndan t Silivri kalasna, Silivri'den cnib-i imle Karadeniz shilinden Terkoz kalasna
varnca tokuz sat yerdir. Mbeynehmda yedi kat
germe kala dvr bin etdiler. Her dvr mbeyninde
yzer zir arz handak- amkler in etdiler. Hl
Silivri'den Terkoz'a varnca kala dvrlarnn burc [u]
brlar ve hafr [u] handaklar zhir bhirdir. Ol
tarafda olan kurlar kim hl amrdr, mesel Feteky ve
Sazlky ve Arnavudky ve karye-i Kovukdere ve karye-i
zzeddnli ve karye-i Kiteli ve karye-i Baklal ve karye-i
Trk-eeli nm kurlarn cmle hn ve cmi ve mescid
ve imretleri mezkr kala dvrlarnn seng-i hrlar ile
in olunup c-be-c kulleleri ve yedi kat handaklar
kalmdr kim Akdeniz'den Karadeniz'de nihyet bulmu
bir hsn- hasn ve sedd-i metn bir kala-i stvr imi.
Ve bu mbeynde kasaba-i atalca nm mahal hl
bir mamr belde-i bdndr. Ol asrda bu dahi
slmbol kalasna muttasl bir kala-i bender ve
derbend-i calender sevd- muazzam idiinin hl asr-
esslar nmyndr. Ve mezkr Terkoz kalasndan
slmbol Boaz'nda Yanko ibn Mdyn patirgh bin
etdi Yoroz kalas'na andan ieri Tarabya kalasna ve
Rmeli Hisr zemninde Franda kalasna ve Ortaky
arznda Ayanta kalasna ve Fndkl kasabasnda
Fndka kalasna ve Galata burnunda Kurumlumahzen
yerinde Ayaniko Ayazmas kalasna, andan Azebkapusu
zemninde Galya kalas, andan Tershne-i kadm arznda
Petrine kalasna, andan Tershne besi yurdunda
Aline kalasna [11a] andan Galemikra kalas ki hl
Sdlce kasabasnda Cafer-bd tekyesi zemninde
mezkr kalann ess- binlar zhirdir.
Ve bu blda tahrr olunan kllar ki shil-i bahrde
vk olmudu, bir kaladan bir kalaya slmbol
Boaz'nn iki tarafnda olan kalalarn birbirlerine
muttasl serp kala dvrlar ile ihta etmi bir kala-i
azm idi kim cemi cirm-i slmbol yedi gnde devr
olunurdu.
Ve bu Vezendo nm kral slmbol'u bu tertb zre
tekml edp hl slmbol kalas olan ol asrda i kala
idi. Cmle pdihlar ed-y hidmet edp slmbol ire
yedi kh- bl zre birer deyr-i azm ihy etdiler ve

yetmi mrtefi pte zre yetmi aded manastr- azm

in etdiler.
{Der-beyn- bn-i Ayasofya-y kebr}: Ve bu
Vezendo Kral'n bir duhter-i pkze-ahteri Makdona
ehirlerinden Sofya ehrinde mtevellid olup babasnn
slmbol'u bin etdin istim edp iki bin milyon ml-
hazyinleri Sirem ve Semendire arabalarna tahml edp
slmbol'da Ayasofya deyrine mberet etdkde
Hazret-i Hzr gelp
"Mhimmt [u] levzmtlarn benden aln ve u
resm-i musanna zre vaz- ess eylen" dey Hazret-i
Hzr talmiyle Ayasofya'nn binsna r etdiler. btid
zemnin kara varnca hafr- azm edp bir ay kmil
temeline russ- hss eridp nehr-i azm gibi akdup
ibtid zemne kurum temel brakdlar. Ann zerine bin
bir amd- mntehlar zre tklar ve toloz kubbeler in
etdiler kim alt su sahrci olup b- rahmet ile ml--ml
ola. Ve slmbol'da zelzele-i azmeler olmaile cmle
binlarn essn bo edp zelzeleden emn olmak mlhazasyla Ayasofya'nn zr-i zemnin sahrc etdiler. Hl
Krkeme Suyu ile memldur. Ve c-be-c yerlerin
tamr in ve rahnedr yerlerin gzetmek in Ayasofya
altnda kayklar vardr.
Ve cmiin t vasatnda bakr kapakl bir h- m
vardr. Andan delveler ile su ekp baz kimesneler
n- b edp def-i atn ederler. Andan cnib-i
erbaasnn der [] dvrnn imretine r eyleyp
cmle (---) (---) bu sommk ve zenbr ve ruhm ve
yerakn ve beyz mermer-i mcell sermed amdlar
zre drd tabaka tk- Havernaklar zre bir kubbe-i sernign russ- nlgn ile mestr bir kubbe-i mamr
etdiler.
Ve kble tarafnda nm kubbe ire yine nm kubbede
mihrb vaz olunmudur. Ve kble kapusu zre dahi nm
kubbeler ile mebndir. nallh cmiler evsfnda ale'ttafsl tahrr olunur.
Ve bu slmbol'un yedinci bnsi Vezendo Kral'n
ammisi Yanvan Kral ki Tevrh-i Ynn shibidir, ol
asrda Erdel Macaristn'nda Yanova nm ehirde
makarr edinp tahtgh edinmi idi. nki brderzdesi
Vezendon Kral babasnn tahtgh olan Makdonya
ehrini tamr [u] termm edp her pdih slmbol ire
birer sr- hayrt etdklerin istim edince Yanvan Kral
dahi eyle seva[d-] muazzamaya su lzmdr dey
slmbol'a su getirmee bezl-i himmet edp var
makdrun sarf eyledi.
Cereyn- Nehr-i Tuna be-himmet-i Kral
Yanvan: Yanvan Kral dery-misl cy- kffr
ummllar ile Nehr-i Tuna'nn mh- temmz'da tenezzlde olduu mahal zerine gelp slmbol ile
Tuna'nn ilm-i hendese zre irtifn alup Tuna shilinde
Feth-i slm kalas kurbnde Severin ve Siverin
kalalarna karb mahallin arzn l bulup ol mahalde
Tuna kenrn hafr edp nie kerre yz bin rgat u
bennlar ile Nehr-i Tuna'nn cereyn zre yararak eyle
turalar kazarak Ferhd klnkler ile kh- bllar

______________________________________ 18

krarak derelere kantaralar ihds ederek slmbol

kurbnde Azatl nm mahalle Tuna'y getirdiler. Andan
nehr-i Tuna ire azm seng-i hrlar ile bir rasf-i eddd
bin edp ol mahalle bir demir kapu in etdiler, hl
nehr-i Tuna tenezzlde oldukda mezkr demir kapu
zhir olup hakr ol semtlerde ehl-i hidmet iken mezkr
demir kapuyu defa grmek vk olmudur. Hl ol
c-y merkma Tuna Demirkapusu derler. Tuna
ketbnlar ol rasf sedde geldikde havf edp baz
gemilerin yklerin karup gemiler sebkbr oldukda bbk [u] b-perv ol Demirkapu mahallinden ubr ederler.
Ve nehr-i Tuna ire bir sedd dahi in edp ana hl
Tahtalu seddi derler. Her sene nie ketler bu sedde
[11b] prelenp helk olurlar.
Badehu Yanvan Kral asrnda nehr-i Tuna
evvelbahrda c [u] hura gelp bu Demirkapu seddine ve Tahtalu seddine nehr-i Tuna bgenp turalar
ire Demirkapu'dan girp t slmbol ire
Yenibake'den Aksary mahallesinden cereyn edp
stiridyekapusu ki hl Lankakapusu'dur, ol mahalde
nehr-i Tuna Akdeniz'e munsab oldu. Ol mahalde
slmbol'u tamr eden Vezendo Kral, Kuds-i erf
ziyretinden geldikde ammisi Koca Yanvan Vezendo
Kral'n istikbline skdar tarafna gedkde Vezendo
Kral ile mlkt olup Vezendon eydir:
"Y ammim dav-y merd etdin Tuna nehrin nice
eyledin" dey sul eder.
Derhl Yanvan {eydir}:
"Kralm devletinde Tuna nehrin avret gibi sandan
ken ber-ken yedp Makdonya iinden hl cereyn
etmededir" dey marr u mtekebbirne cevb edince
bi-emrillhi Tal hemn Tuna nehri rc edp cereyn
etdi yollar harb edp ibtid Varna ile Pravadi
kurbnde Duna deirmenleri nm mahalden depp bir
ayn- azm zhir olup hl azm siyblar devern edp
cmle Dobruca halk anda gendm dakk hsl ederler,
Duna Deirmenleri dey mehr- fkdr.
Andan Tuna'nn bir ayn dahi Krkkilisa ehrine
karb Yene kasabasnda ve Bunarhisr nm kalann
kayalarndan tul etdi. Ve Tuna'nn bir kolu dahi Byk
ekmece ve Kk ekmece buhayrelerinden tul edp
Bahr-i Rm'a mahlt oldu.
Ve bu takrr etdimiz mahallerden cereyn eden
ayn- zlller Tuna nehrinden olduuna isbtmz oldur
kim Tuna nehrinde hsl olan moruna bal ve mersin
bal ve utuka ve ka bal cmle {Tuna nehrine
mahss iken} mezkr uynlardan ve ekmece
halclerinden kup sayydlarn dmna dd hakrin
birka kerre ekmece buhayresinde manzru olmudur.
Ve Yldrm Hn Nigebol'y ve Feth-i slm' feth
edp nehr-i Tuna'nn slmbol'a cereyn etdi esn-y
kelmda yd olup Demirkapu'dan saman ve kmr
dkp Duna Deirmenleri'nden ve Bunarhisrdan ve
ekmece gllerinden saman ve kmr kduu Tuhfe
nm tevrhde mastrdur.

Hatt duhter-i Sultn Ahmed Hn olan Ftma

Sultnzde Sleymn Be ile slmbol ile atalca
mbeyninde Azadl nm karyede evce ser ekmi kayalar
khkenler nakb edp nehr-i Tuna nie eyym cereyn
etdi yerlerde almetleri zhirdir. Mealler ern
edp atlarmz ile ol grlar ire bir sat cnib-i imle
gidp tem etdik, amm kebter kadar yarasa
kularnn kesretinden ve bed ryihalarndan rc edp
taraya kdk. Eer seltn-i l-i Osmn himmet etse
sehel bahne ile yine nehr-i Tuna Yenibe ve Aksary
iinden cereyn etmek mmkn idi, ve's-selm.
Badehu bu Tuna'dan imdd olmaynca yine
Vezendon Kral, slmbol'a su getirdmek in su
kemerleri cnibinden bir ayn- zlli std- mhendislere ml- firvn bezl edp Krkeme kemerleri ile
slmbol'a bir m'l-hayt getirp Krkeme'den gayr
bin eme-i hayevn cereyn etdirp slmbol'u eyle
mamr [u] bdan etdi kim Yanko vezri Kanator'ann
bin etdi Yedikulle kalasndan t Saryburnu kalas
rknne gelince hrhn tarafeynine murassa mn
iskemleler zre zer-ender-zere mstarak olmu katender-kat kemer kuaklu siph kullar selma durup el
balarlard. Ve yz bin piyde murassa tclu kemerbeste kullar dahi n sra saf saf olup grh grh alay
ile ubr ederlerdi. Ve iki kerre yz bin esb-svr asker
dahi alay ederlerdi. T bu mertebe kerr fer shibi zn
kral idi.
Ann dahi devri hir olup yerine olu Yafr nm
kral mesned-nin olup bn-i smin mstakil pdih
olup ml- Krn sarf edp vezri Rvende nm z-akl
safn rey [] tedbriyle ve hukem-y mhendisnin ve
mimr- pnin rey-i ahseniyle Saryburnu nm mahalle
deryya mteallik yz altm alt tlsmtlar in
etdiler kim her gn bir tlsm amel edp dery karnda
olan mhler der-kenr olup cmle skinn- dr [u]
dyr gn-gn mhleri sayd edp kifflanrlard. Ve
yz altm alt tlsmtlar dahi berre mteallik in edp
her birin birer pte zre in etdiler.
Mesel Avret [12a] bzrndaki Dikilita'da Yanko
ibn Mdyn'n Hindistn'a gitdii askerinin alay- bmislin timsl edp ayn u beyn etdi. Ve ol amdun
iin cevf edp minre-vr ruhbnlar kup slmbol'a bir
b ve da asker gelse an alarlard. Hemn sat
cmle askir-i b-pyn hzrb olurlard. Ve nie bin
sr- acbe ve garbe ve mutalsamtlar bin etdi
inallh mahallinde tahrr olunur. Hlsa-i kelm bu
Yafr Kral slmbol'u ol mertebe mamr u bdan
etdi kim gy ravza-i cinndan bir ke etdi. Bu dahi
lem-i dallet ire mrd olup yerine Tekfur nm peld-i
and kral- dl oldu. T be bin yedi yz elli seneye
gelince nie kaysra ve batliseler ve nie btrk ve ksss
ve efrkalarn tahtgh ve karrghlar olup gnden gne
ehr-i Makdon'u amr etdiler. Ve nie yz sene hkmet
zre mstakarr olup gitdiler.
Badehu trh-i mezbrda diyr- panya'da Rim
Papa nmyla itihr bulan memleketin kral- dll-i bed-

______________________________________ 19

fili hkim-i Freng-i bed-rengdir. Ve imret-i vsatda

nmdr- hisr- heft evrengdir. Dr [u] diyrlarna
Merene-i kbr derler. Ol diyr- mriknden Kostantn
nm bed-km bir pdih hurc edp memlik-i ark ve
garb ve imli ve cenbu ve'l-hsl eklm-i seba
ehinhlarn kabza-i teshre alup ehr-i Makdon kald
dey hasret'l-mlk olan slmbol'u feth [u] teshr
diyesiyle ol sr- azm zre diyr- Efrkadan ve bild-
Makdonya'dan on kerre yz bin cy- kefere ve fecere
cem edp berren ve bahren dery-misl asker ile dr'lmlk olan Makdonya'ya gelp Kostantn karada Silivri
cnibinden muhsara etdi. Derydan bin pre ket ile
Ciniviz kral- dlli inetiyle {cnib-i} bahrden muhsara
etdiler. Yedi ayda slmbol'u cebren ve kahren alup
Silivri'den Terkoz kalasna varnca yedi kat germe kala
dvrlarn ve burc [u] brlar ve handaklarn harb []
yebb edp hl i kala olan slmbol'a istl edp
tahtgh edindi. Ve Ciniviz kral dahi Galata
cniblerinden t Karadeniz Boaz'na varnca shil-i
bahrde olan kllar harb [] yebb edp cmle Freng-i
bed-reng Galata'y tahtgh edindi.
Andan Kostantn slmbol'u gayr tarz [u] tarh zre
bin etmee mberet edp bn-i tsi Kostantn
oldu. Cemi ml- ganyimini sarf edp ehrini teshr ve
sr [u] brsunu tamr edp ol ehr-i dilvzi tahtgh
etdi Hazret-i s ile Hazret-i Rislet-penh
mbeyninde idi. Ve Freng memleketinden t rn-zemn
ki Acem diyrnn serhadlerine dek fermn-fermy olup
takviyet-i dn-i millet-i Meshiyn ve nie bin deyr-i
beld-bnyn nmyn etdi.
Cmleden biri bir sr- azm etdi kim dillerde
dstn- dostn bir deyr-i ibret-nm idi kim ismine
Erzyil derler idi. slmbol'un t vasatnda iki Karaman
mbeyninde bir kense-i ndir'l-asr idi kim hemn
iinde papas ve ksss ve btrkden on iki bin dallet-yn
mrikn ile ml--ml idi. Nie yz sene mamr durup
Hazret-i Rislet-penh sadetle rahm- mderden
mtak olduklar gece te-gede-i Nemrd, Urfa ehri
ire dim ern idi, snd ve tk- Kisr ve Kzlelma
deyri kubbesi ve Ayasofya kubbesi ve bu Kostantn bin
etdi mezkr Erzyil kilisas dahi essndan mnhedim
olup bade'l-feth Gz Mehemmed Hn'n ymn-i mukdimiyle Belde-i Tayyibe yan ehr-i Kostantniyye feth
[u] teshre geldikde mezkr deyrin ess zre Sultn
Mehemmed Hn bir cmi bin etmidir kim hl
mabedgh- mslimndir. nallh mahallinde tavsf
olunur.
Ve Kostantn'in bir deyr-i muazzam dahi
slmbol'da Zeyrekba nm bir pte-i l zre Hazret-i
Yahy aleyhi's-selm nmna yz altm kubbeli bir
manastr bnyd edp cnib-i erbaasna kala dvrmisl bir rabt- kav in edp iine bin ruhbn [u]
huddmn koyup yn-i Meshiyye ederlerdi.
Ve bu deyre muttasl bir sahrc in edp iine
Krkeme uynun cereyn etdirp zerine bir medris-i
inclhne bnyd etdi. Hl Zeyrekba kurbnde bdn

Medrese-i Per Paa derler ve mezkr sahrc-i mahzen-i

b'a Sovuksu derler. Yedi yz amd- ller zre mebn
buhayre-misl bir yah-pre b- rakki vardr. Mh-
Temmz'da Un- [12b] -kapan ketbnlar ve gayr
cnlar andan def-i atn ederler.
Ve Sultnselm'de ve Sivas Tekyesi altnda ve Edirnekapusu dhilinde ve Macncu mahallesi kurbnde ve
Gedikpaa kurbnde ve Peykhne kurbnde azm su
sahrcleri bnyd edp b- rahmet ile leb-ber-leb edp
cmle hrhlar hr hkdan ve gird gubrdan pk
etdirirdi.
Ve Atmeydn'n dvngh- ns edinp anda
acyibt [] garyibt- dehrden mutalsamt- acbe ve
timslt- garbe ebniyeler ihds edp adletgh-
nasr-y kusr edinmiti. Ve cemi vzer ve vkellarna fermn edp slmbol ire nie bin imretler ve
sr- garyibler ve tasvr-i acyibler bin etdiler.
Kostantn vlidesi Hellana Firav nm kfire {diyr-
Rm'a karb pytaht- Nemrd olan Rh ehrinden
kral kz idi, yan Urfa ehrinden idi} Kk Ayasofya
deyrin in edp Hazret-i Zekeriyy nmna trhin
tahrr etdi.
Bu sene-i mezbrda yine Kostantn kyma gelp
Ayasofya deyrinin cnib-i erbaasna binbir kubb-
azmeler bin edp herbirinde yn-i dn-i millet-i
ryziliye olurdu kim dn-i Hazret-i Mesh-i enfsdr.
Evvel bin olunan kubb- lnin biri hl Arslanhne
ve Nakkhne olan kubbe-i nhtkdr.
Biri dahi Bb- Hmyn dhilinde hl cebehne
olan kubbe-i khne bnyddr kim il yevmin
cebehne-i l-i Osmn ile ml--mldr kim hisb [u]
kitbdan hric ve ric bir dahme-i Efrsiyb-misl bir
lt- silhhnedir. Bu gne kubb- azmler ve dr-
iflar ve dr- ulmlar ve dr- msfirn mcvirn ve
mihmnhne ve tmrhneler ile Ayasofya etrfn rste
ve ehr-i Makdonya'y prste edp mezkr bin bir
kubblarn t vasatnda Tavukbzr nm mahalde evc-i
sumna ser ekmi seng-i sumparadan bir sermed
amd- mnteh in edp t zirve-i alsna beyz
mermer-i hm zre bir tuyr timslin ihds etdirp her
sene ol murg- b-r tesr-i vefk ile sayha urup perr []
blin kde edince azamet-i Hud eklm-i sebada ne
kadar murg- zeyrek ve tuyr- srck- pr-reng var ise
cemi dny hadkalarna mstevl olup minkrlarna
birer zeytn ve nhuneynlerine ikier zeytn alup her
tayr er dne zeytn hedy ile slmbol'a gelp
mezkr amdun zeylinde olan kilar kubbesinin
zirvesindeki delikden zeytnlar braup ed-y hidmet
edp giderlerdi. Aceb tesrt- mutalsamtdr. Ve bu
zeytnlar cemi ruhbnlar tenvl edp def-i c
ederlerdi. Bu gne nie bin mutalsamt- acbler olduu
mahallinde tahrr olunur.
Ve Kostantn'in mm-i mmi slmbol kalasnn
tamr [] termmi in cedd-i n-pkinden intikl eden
ml- mevrs- habsden bin milyon ml Kostantn'e
verp kendi terk-i dny olup Hazret-i Meryem tarki

______________________________________ 20

zre kee olup l-yuad ve l yuhs ml- Krn ile

derydan yz pre gemi ile arz- Filistn'de Akka kalasna
varup ibtid an bin edp bir sr- metn ve bir liman-
azm in edp andan Arz- Mukaddes'de Kuds-i erf
ire Kumme nm bir deyr-i benm bin-y tm etdi kim
r-y arzda b-misl ve b-bedel bir deyr-i pr-dall oldu.
Hl cemi kffr- dzah-karrn bil tebh kbleghlardr kim her sene nie bin nasr varup
Kumme'de pr gumm olup ziyret edp h smme
h hac etmi olalar. Amm ha edp ha-perestlik
etdkleri mukarrerdir. Bu deyr-i b-direk evsf
Seyhatnme cild (---) mizde mastr olmudur.
Badehu bu Aline nm rhibe Arz- Mukaddes'e
melike olup nie hayrtlar bin edp hir devri hir olup
Kuds-i erf'de Tr-i Zeyt dmeninde Hazret-i
Meryem cenbinde medfndur. Badehu cemi ml-
Krn'un olu Kostantn ahz [] kabz edp slmbol'un
sr [u] brsunu mceddeden bin etmee say []
himmet bezl-i makdr etmee azmet edp r etdi.
Drdnc fasl
Bn-i tsi olan Kostantn'in slmbol
srun bin idp ekl-i kalay beyn eder

Be-kavl-i mverrihn- lem ve muhaddisn- ben

dem kavilleri zre slmbol'a ibtid ess uran Hazret-i
Sleymn'dr. Andan olu Melik Racm'dir. Andan
Yanko
ibn
Mdyn'dr.
Andan
skender-i
Zlkarneyn'dir. Andan Yanko ibn Mdyn olu
Pozantin Kraldr. Andan Kayser-i Rm'dur. Andan
Yanko nebresi Vezendon Kral'dr. Andan Kral Yafr
veled-i Vezendon'dur. Andan merkm Kostantn'dir.
Bu mezkrn krallarn mbeynlerinde nie bin
kral, krale, melikeler ve kaysralar ve tekfurlar [13a]
gelmidir amm bu Kostantn'den evvel kral- cihngr
olaym diyen skender-i Ynniyn'n sene 595 trhinde
Kral- dll Donkolad Yano yan Tkyns Kral az
kald kim cihn-r olayazup diyr- Acem'de pr h
ve cmle askerin dendn- tdan geirp iklm-i Acem'i
harca kesp gyet cebbr olup Millet-i Meshiyye'ye
ihnet etmee balayup Haleb ve m ve Irk ve Msr'da
ne kadar dn-i Mesh'den kavm-i nasr var ise cmlesin
krup ml- hazyinleriyle asker cem edp
skenderiyye'de kendye isyn eden Aile nm vezri
zre varup asl amn u zamn vermeyp skenderiyye'yi
feth etdkde Aile vezri ve cmle tbilerin katl edp
skenderiyye shibi oldu.
hir-i kr yigirmi sene Tkyns kral- dll olup
Ashb- Kehf yedi-sekiz kii bunun zamnnda
maralara firr etdiler ki haklarnda sre-i Kehf'de
yet-i erf ile msbetdir.

Kurn, Kehf 22; "Onlar ashb- kehf be kiidir, altnclar

da kpekleridir, derler. Bu iki sz gayba ta atmaktr.
Dierleri ise yedi kiidir. sekizincileri kpekleridir derler."Nshada bu yet takdim tehir ile yazlmtr. Dorusu:

nass vardr.
Byle zlim cebbr olup n-hak kan dkdiyn
bedeninin ve dilerinin etleri dklp mrd olduu sene
bu Kostantn ann havfndan Roma ehrine firr etmidi.
Andan Tkyns yerine olu Ferenyal kral olup iki
yldan ol dahi mrd olup yerine bu Kostantn-i Kbr
kral olup yn-i s zre haytda olan havriyynlarn
meveretleriyle Nrevn- Kisr gibi bir dil kral olup
ibtid dn-i s zre nasrn yan yardmc bu olup cmle
putlar krmdr ve cmle heykilleri ykmdr ve
yerlerine yn-i s olacak kenseler yapmdr. Amm bu
Kostantn evvel Mecs idi. Kral olup gyet ec ve
bahdr ve mdebbir ve asker-perver olup Acem diyrn
cmle harca kesp slmbol kalasn amr etmee r
eyledi. Ve ilm-i hendese zre sru metnet zre istihkm
eyledi. Zr cemi ulm- etty Roma ehrinde tahsl
eyledi. Amm,
Hikye: Mecs mezhebinden kup Mesh mezhebine girmesinin sebebin Tevrh-i Ynniyn'da eyle
tahrr etmiler kim Kostantn gyet cim edici idi. Roma
ehrinde czm zahmetine mbtel olup ka ve kirpik ve
sa ve sakal cmle dklp burnunun orta direi
deyazup m cinine dneyazd. Cemi Frengistn ve
Alman vilyetin ve Srf u Bulgar ve Arab u Acem hukemlar cmle bir yere gelp asl birisi derdine bir dev
edemeyp hir Kostantn cmlenizi krarm dedikde bir
n-hekm-i meln Mecs, dn-i s'ya hyneten eydir:
"Ey kralm, eer shhat istersen bu senin derdine
bundan gayr ilc yokdur. Evvel bir byk sarnc havz
eyle ol havzn iini anas memesin henz emen
masmlarn kanyla ol havz leb-ber-leb edp iine girp
bir sat dur, andan kup hammma gir, krk gn bu hl
zre masmlarn kanyla her gn havz pr edp
girirsen bu czm zahmetinden hals olursun" dedikde
derhl {Kostantn} emr edp bin aded n-resde
merdm-i r masmlar cem edp celldlar havuz
kenrnda ol n boazlamak sadedinde iken bin aded
masmlarn bin aded babalar ve bin aded analar
ki herbiri cier-prelerinden ayrlyor ve on bin aded
akrab ve taalluktlar ile cmle yigirmi bin cieri yanm
ben dem ba aup dern- dilden ve cn [u] gnlden
lisn- Ynnca :
"Ey npiretore Kostantn pol" yan "Ey pdihlar
pdih Kostantn Kral" ve "Ey megalo Hrstos" yan
"Ey byk Allh" ve Latin kavmi olanlar "Bo arna
Kostantn" yan "Allh Kral Kostantn" ve Urum
olanlar, "Va pedakimo vandirfa bidemu va mavra matyamu va
psiemu va psihulemu" yan "Vay oul vay cnmdan sevglm vay iki gzlerim vay (---)" dey ferydlar evce peyveste olup her biri birer gne girye ve feza u eza
etdklerin Kostantn iidp "Anpiretor pol" dedikleri
yan "Azm'-n pdihlar pdih" dediklerin

kendye zann edp ve yigirmi otuz bin ben demin

feryd [] fignlar Kostantn'e ho gelmeyp eydir:
"Ben czm marazndan lrsem bana yedir.
Nitekim bu kadar Hristiyanlar'n yan mmet-i s'nn
feryd [] fignlarn iitmeyem ve bu kadar bin masm-
n-resdelerin kan benim shhatim in zemne
dklmeye. Tz bu kadar masmlar vlide ve
pederlerine verin, Allh in zd eyledim, ebeveynleri
bade'l-yevm du-y hayrmda olsun" dey cmle
masmlar vlideynlerine teslm etdklerinde niesi
teslm-i rh edp d-merg olayazup cmle masmlarn
b ve ecddlar ve cmle akrab ve taalluktlar ba
aup yzlerin r-y zemne srp dumnlarndan bkld olup,
"lh pdihmz bu czm zahmetinden hals
eyle" dey tazarru [ve] nliler edp gitdiklerinde derhl
Kostantn'e bir nevm galebe [13b] edp hb- rhata
yatdkda hemn-dem vkasna Hazret-i s girp eydir:
"Y Kostantn, sen ol masmlara merhamet edp
bu czm derdin ekmek bana ye gelir dey kan
dkmei irtikb etmeyp ehl-i maraz olma irtikb
etdin. mdi Allhu Tal dahi sana rahm edp bu
marazdan hals oldun" deyp Hazret-i s Kostantn'in
cmle endmn dest-i erfiyle sayup eydir:
"Ya Kostantn sana bu masmlar katl eyle diyen
Mecs hukemlar katl eyle" deyp Hazret-i s elindeki
assyla Kostantn'e bir as urunca derhl Kostantn
hbdan bdr olup grse kim cmle vcdunda cemi
illetden bir ilel kalmayup ten-drst olup drr-i beyz-s
olmu; hemn parmak gtrp;
"L ilhe llallh s Rhullh" deyp mezheb-i
Mecs'den dn-i s'ya girmesinin asl budur. Trh-i
Yanvan'da dahi mufassal yazmdr. Badehu masmlar
katl eyle ve issi kanlarna gir dey talm eden cmle
hukemlar huzruna krdup niesini katl ederken bir
tabb-i fash zarf eydir:
"Pdihm hele beni bir kerre sylet, andan katl
eyle" dedikde hemn hekme destr- h olup eydir:
"Pdihm, cemi diyrn Bokrt ve Sokrt ve
Restetls ve Clins ve Efltn mertebesinde olan
hukemlar kralma nie yz bin gne edviyeler ile
mulece etdk, asl ilc pezr olmad. hir bildik kim
sana dern- dilden ve cn [u] gnlden du lzmdr,
hir bunu tedbr eyledik kim masmlarn kanna giresin,
masmlar cem edp celldlar katl edecek mahalde
cmle masmlarn vlideynlerine pes perdeden haber
etdk, anlar dahi hzr olup vveyl v vveled dey
feryd etdklerinde kralm merhamet edp cmle
masmlar zd etdinizde dular mstecb olup
anlara rahm etdinden Hrstos dahi sana merhamet
edp if verdi" dey hekm-i hzik kelm- cevb
verdikde Kostantn ol hekm-i shib-kelm afv edp
azd etdi.
Badehu Kostantn gnden gne cihn-r pdih-
Cem-cenb olup Kostantniyye kalasn eyle tamre

(
eklindedir.

______________________________________ 21

balad kim beher yevm kerre yz bin rgat ve yz bin

mimr ilerdi.
{Der-beyn- sebeb-i bin-y Kumme-i Kuds-i erf}: Bu mahalde Kostantn yine vkasnda
Hazret-i s'y grp "Y Kostantn vliden Hellana
may-firav Kuds'e gnderp benim doduum
Beytllahm'e bir mabedhne in etsin ve Kuds-i erf
ire bir kumme yapsn" dedikde hemn Kostantn hb-
rhatdan bdr olup vlidesi Hellana'y huzruna arup
vka-i m-vaka bir bir takrr edp;
"Tz y vlide hzr ol" dey ale's-sabh vlidesine
krk milyon ml ve krk bin asker verp karadan kat-
menzil ve tayy- merhil edp Kuds-i erf'e varr. Beri
tarafda Kostantn bin pre gemiyle Kuds'e bu kadar
bin asker ve bu kadar kerre yz bin gne mhimmt []
levzmtlar gnderp ol dahi Akdeniz ire muvfk
eyym ile gn gece Kuds-i erf'in Yfa nm
iskelesine yanar. Hellana htn dahi Kuds'de Hazret-i
s'nn baz srlarn bulup hayrtlar yapup Nbulus
ehrinde dahi bir deyr-i azm in edp yine Kuds'e
gelr.
{btid zuhr- ha- salb}: Bir gn Magaryos
nmnda t Hazret-i s'den ber muammer olmu bir
pr-i n-tuvn- mugn papas bulur. Meer Yahd
tifeleri Hazret-i s'y bu papas zre salb etmilerdi ve
salb olunan aa ha bu btrk bilirdi. hir Magaryos
papas Hellana avrete ol ha aacn yerini gsterp
Hellana emriyle ol aacn dibin kazup iinden bir kabr ile
salbler kar, yan ha misilli pre aalar kar. Hatt
nasr zumunca ol aalar bir bir ol kabr iindeki
meyyit zre brakdlar, ol n ol meyyit hayt- cvidn
bulup turageldi. Ol gn ki mh- eylln on drdnc
gn idi, kavm-i nasr ol gn bayram edindiler.
Bu mcer s Neb mevldundan yz yigirmi
sekiz sene sonra idi ki hl Rm'un ha bayram olur. Ve
halarna tazmleri bundan kalmdr. Ol meyyit zre ol
halar braup meyyit hayt bulduu Tevrh-i Ynn'da
merkmdur.
Badehu mezkr Hellana ol halar altun sandka
iine koyup ba zre saklard. Ve Kumme nm deyri
Hellana kar yapd. nasr zumunca Kumme deyri ol
hayt bulan meyyit zredir derler. Ol meyyit ise h ve
kell Hazret-i s ola. Badehu sumna urc etdi derler.
Amm bir frka-y nasr;
"Yok haytda olup yine halk dne davet edp yine
merhm oldu" derler. Amm Rhullh diyen nasrlar
kavm-i Mesh'dir, sumnda drs Neb ile haytdadr
derler. Badehu Hellana avret nie bin hazne harc edp
Mescid-i Aks'y tamr tevsi ve Sahratullh' tezyn ve
Beytllahm'i mceddeden bin edp nie bin hayrtlar
dahi edp Yahdleri kra kra slmbol'da olu
Kostantn'e gelp altun sandka iindeki halar s'nn
ydigrdr ve Allh ismidir dey hedy verp Kostantn
halar yzne gzne srp anas Hellana firav ve s

______________________________________ 22

Neb halarn alay- azm ile Zeyrekba deyrine gtrp

ehr-i Kostantn'i ziydesiyle amra balad.
Ve azm evketli kral oldu. Geri nie krallar [14a]
gelmidir, amm bu Kostantn dahi cihngr olmak
iddisnda bir mutaazzm n [ve] hret [] evket
shibi kral- dll olmaile arslan yatandan, hin
durandan malmdur dey var kuvvetin bz-y
tvnsna getirp inkrzu'd-devrn bir sr- azmim
kalsn dey selef pdihlarnn binlar zre slmbol
sruna zamme krgr eddd binlar ihds etdin ayn
beyn eder.
Evvel slmbol'un cnib-i berrinde garb tarafnda
Yedikulle'den t Eb Ensr rknne varnca iki kat
hsn- hasn ve sedd-i metn sr- kav dvr bin etdi
kim evvelki kat dvrnn irtif yigirmi bir zir- melik
ldir ve arz on zirdr ve i kat dvrn kaddi yetmi
zir bldr ve arz ess yigirmi zir arzdir ve sr
hricinin irtif kar- handakdan t bedenlere varnca
krk iki zir edp essndan b- sfler tul edp iki
dvr mbeynin horasn rhtm- dolma ile metnet
verdi.
Ve bu rhtm olmu temelin arz kmil seksen
zirdr ve sr- hric ile sr- dhilin mbeyni altm zir
fsla bir b- rem-misl bir yerdir. Hl Topkapusu'yla
Edirnekapusu mbeynindeki b- rem ire l-i
Osmn'n yenieri zaarlarnn yayladr.
Ve sr- hricden hric bir kat alak hisr-pe dvr
dahi bin edp kar- handakdan irtif yigirmi be
z[ir]dr, arz alt zirdr. Ve bu iki dvrn mbeyni krk
zir fsla dvrdr. Bu hisb zre slmbol kalasnn
kara cnibi katdr.
Ve bu dvrlarn nndeki bir kat fecc-i amk
handak- garkn arz yz zirdr. Ve bu handak ire
Yedikulle'den t Silivri Bb'na gelince dery girirdi. Ve
Eyy[b] Ensr Kapusu'ndan t Erikapu'ya gelince yine
dery girp kala-i slmbol cezre-misl olmaa sehel
kalmd. Hl kara cnibi bu mertebe kat metnet
zre mebn olup katda bin iki yz yigirmi be burc-
azm kulleler vardr. Ve her kulle zre onar ruhbn
ddebn tayn edp eb [u] rz nigehbnlk ederlerdi.
Ve kala-i slmbol ekl-i mselles vk olup cnib-i
garb ber taraf, ark ve cnib-i imli bahr vk olup
mselles'-ekl samsa olmaile iinden fitne ve isyn [u]
tuyn ve nr- tn- hsrn eksik deildir. Amm bu
bahreyn taraflar yaln kat sedd-i Yecc-vr metn
mstahkem dvr ve burc [u] brlar hezr ve hezrn
dendn- bedenler ile rste ve prste olmu kala-i
stvrdr.
Ve Kostantn'in bu kalaya bezl-i himmet etmeden
murd [u] merm ol idi kim ilm-i ncmda yegne-i asr
idi. lim kuvveti ile Hazret-i Rislet-penh'n tul-
zuhrundan haberdr olup cihn-r bir pdih-

mrseln gelecekdir dey havfndan bu kalaya sad

satdr dey seretn burcunda imretine ur edp
tli-i imreti seretn olduyn slmbol ire tife-i
cyun fitnesi eksik deildir.
Ve kala-i slmbol diren-mdr kmil on sekiz ml
ihta eder ekl-i mselles bir kala-i b misldir. Bir
kesi cnib-i kbleye mevzn Yedikulle'dir, bir kesi
cnib-i imle nzr Saryburnu'dur. Bir kesi cnib-i
garb ile yldz rzgr mbeynine nzr Eb Ensr
kapusu kesidir. Ve Kostantn Ciniviz kralndan kz
alup karbet takrbiyle krala ruhsat verp slmbol
Halc'inin iml cnibinde Galata nm kalay Ciniviz
kral drd oluna drd kala birbirine muttasl hisr-
azmler bin etdi kim her biri birer hasn-i stvrdr.
Lisn- Ynn'da "gala" sde derler. Mukaddem
Kostantn'in sdhnesi olup cmle samal hayvntlar
anda durduiyn Galata derler.
{Her lisnda slmbol ismin beyn eder}

Ve slmbol kalasnn ibtid ismi {lisn- Latin'de}

Makdonya'dr.
Andan Yanko bin etdiyn {lisn- Sryn'de}
Yankovie dediler.
Andan skender bin etdiyn {lisn- br'de}
Aleksandra dediler.
Andan bir zamn {Srf'da} Pozanta dediler.
Bir zamn {lisn- Yahd'da} Vejendonya dediler.
Andan {Freng'de} Yafurya dediler.
Tokuzuncu kerrede Kostantn bin etdiyn
{lisn- Ynn'da Poznatyam} ve Kostantniyye dediler. Ve,
Lisn- Nemse'de Kostantn Opol derler.
Lisn- Maskov'da Tekurya derler.
Lisn- Afrika'da Grandurya derler.
Lisn- Macar'da Vezendovar derler.
Lisn- Leh'de Kanaturya derler.
Lisn- eh'de Aliyana derler.
Lisn- sfa'da Harklban derler.
Lisn- Felemenk'de stifanya derler.
Lisn- Fransa'da randona.
Lisn- Portakal'da Kostyya. [14b]
Lisn- Arab'da Kostantniyye-i Kbr.
Lisn- Acem'de Kayser-zemn.
Lisn- Hind'de Taht- Rm.
Lisn- Mogol'de Cakdurkan.
Lisn- Tatar'da Saklibe.
Lisn- l-i Osmniyn'da slmbol derler.
Gulgule-i Rm nmyla hre-i ehr olmudur.
Hafizahullh.
Badehu mrr- eyym ile bu slmbol, Kostantn
asrnda ol kadar mamr [u] bdn olduundan mad
bir Kzl yumurta bed-nmlar gnnde cemi dyrlara
yn-i Mesh etmee giren nasrlar cmle ruhbnlar
hisb edp krk kerre yz bin bed-yn-i mrikn olduu
defteri Kostantn'e arz eylediler.
Ve bir hne-i kefere bir milyon hazneye bey ir
olunurdu. Ve shil-i bahreynde krk bin dalyan- mh

______________________________________ 23

var idi. Ve Yedikulle'den t Saryburnu'na gelince nie

sayyd- mhler rb ve ebeke ve tor ve a ve serpme
ve kafas ve dzenleri deryya dkp gn-gn mideler
ve hayvnt- bahrler sayd edp kifflanrlard.
Ol asrda Saryburnu'ndan Yedikulle'ye varnca
zeyl-i kala hrh idi. imdiki zamnmzdaki gibi kala
dvrn lodos rzgr dp mnhedim etmezdi. Amm
yine t ibtid binsndan ber bu slmbol kalasnn iki
derys tarafnda handak yokdur, zr leb-i dery
olmala handak ve hafre tahamml yokdur, hemn su
zhir olur. Ve slmbol kalasnn dery tarafndan havf
olmaduundan bir kat kala dvrdr. Amm Akdeniz ve
Karadeniz boazlarnda Eb'l-feth Sultn Mehemmed
kilid'l-bahreyn kalalar bin edp slmbol kalas emn
[] emnda olup dahi metnet buldu.
Hulsa-i kelm vaz- binsn hukem-y selef
istihrc etmilerdir. Ve ess- binsn mhendisn-i halef
istihkm etmilerdir kim misl-i kableh ve badeh nazri
bin olunmamdr. Ve ol kadar vsi kala-i azmdir kim
Kostantn bin etdkde yz altm alt kapu etdi.
Eb'l-feth-i Mez feth edp yigirmi yedi bbn
alkoyup madsn mesdd eyledi. Hl sedd olan kapu
yerleri cnib-i selsnda aikredir.
{Netce-i kelm Kostantn'in mr bu slmbol
kalas amryla hir olup murg- dili, bz- ecelden
kurtulmayup kafes-i tenden tayern edp bir hkim-i dil
ve dn-i s'da kmil olduundan ehl-i cennetdir, derler.
Cmle saltanat (---) sene olup yerine olu Mikra
Kostantn kral olup ol dahi dn-i s zre n u hret
ve evket verp Ayasofya ann zamnnda bin olunup
hamd-i Hud mabedgh- mslimn olup bng-i
Muhammed verilir.
Badehu Mikra Kostantn dahi mrd olup yerine
ilbitir nm bir kibirli kefere kral olup ol dahi mrd
olup ann yerine Niron adlu bir kefere kral olup
Havriyynun birin katl edp sonra Roma ehrine kral
olup kavm-i nasry krmaa balad. Badehu
Kostantn'in anas Hellana bu Niron Kral' el altnda
katl etdi}.
{Beinci fasl}
Kala-i Kostantniyye'nin diren-mdr cirmi
ne mikdr admdr an beyn eder

Evvel bu hakr-i pr taksr, lem-i fetlkda yrn-

b-saflar ile slmbol'u get [] gzr etdimiz
mahalde sene 1044 trhinde Sultn Murd Hn- Rbi
Revn seferine revne oldukda Koca Bayram Paa
Dr's-saltanati'l-aliyye
olan
Mahmiyye-i
Kostantniyye'de kimmakm olup merhm [u]
mafrun-leh pederimiz ile Bayram Paa mushabet
ederken esn-y kelmda slmbol'un ibtid bnsi kim
ola dey nie sul kyl kller olundukdan sonra
hemn merhm pederimiz gftre gelp eydir:
"Sultnm slmbol tokuz kerre amr ve tokuz kerre
harb olmudur. Amm dest-i l-i Osmn'daki gibi ilhze'l-n bir zamnda byle harb olmamdr kim her

ne cnibinden olursa dost [u] dman der []

dvrlarnn mnhedim olan yerlerinden arabalar ile
girp klr. Eklm-i seba pdihlar mbeyninde
hasret'l-mlk bir slmbol ola ve p-y taht- l-i
Osmn ola, lyk deildir kim sizin zamn-
hkmetinizde bu kala byle harb [] yebb ola. Ve bu
kadar bin yldan ber cmle der [] dvrlar siyh-r
kala. Dn-i mbn gayretine ve l-i Osmn evketine
unun tamr [] termmine bezl-i himmet buyurun.
Pdih- zll- ilh inallh Revn'dan mansr [u]
muzaffer geldkde iyn olan Belde-i Tayyibeyi drr-i
beyz-s grdkde cihn cihn saflar kesb edp
inallh hidmetiniz mukbelesinde ihsn- azmeye
mazhar olup inkrzu'd-devrn nm- erfiniz hayr ile
yd olunur" dedkde cmle huzzr- meclis taraf taraf
makl deyp derhl pederimiz bu niyyete El-Ftiha
deyp seb'l-mesn krat olundukda derhl slmbol
molls ve Eyyb ve Galata ve skdar molllarnn
drdn dahi cem edp ve ehremnin ve dr[d]
mimrba ve sekbnba ve'l-hsl cemi ser-i krda
olan i erlerine fermn olunup slmbol'un cmle drd
bin yedi yz mahallesinin immlarna tenbh tekd
olup tamr termm-i kala-i slmbol in imdd teklf
olunup dery-misl benn ve ummller ile nie bin dem
cem olup Sultn Murd Hn Revn fethine revne olup
feth edp gelince bir senede Koca Bayram Paa
slmbol'u ve Galata kalalarn ve cemi cmi-i
seltnleri tamr termm edp slmbol henz bir tim
iken beyz bir drr-i yetm olup ahl-yi slmbol'dan
kesfet gidp ferahnk oldular.
{Trh-i tamr-i kala-i slmbol be-dest-i
Kimmakm Bayram Paa,
Du edp dedim ey Dni trhini ann
Zemn turdukca dursun bu bin-y sumn-s.
Sene (---)}.
Ol mahalde sene 1044 mh- (---) gn Revn
fethinin mjdesi gelp cmle [15a] halkn geceleri leyle-i
isr, rz- renleri yd-i adh olup yedi gn yedi gece
Hseyin Ba[y]kara fasllar oldu. Ol mahalde
Saryburnu'ndan t Yedikulle'ye varnca leb-i deryda
kalann ess nne yigirmi zir arz bir sedd bin edp
kaladan tara bir hrh- azm oldu. Cmle ketbnlar
ol mahalden gemilerin sparna alat ipler ile ken-berken ekp Saryburnu'ndan ire dhil olurlard.
Ve slmbol kalasnn endern [u] brnunda kala
zre ve kalaya muttasl ne kadar ayn [u] erf hneleri
var ise cmlesin mnhedim edp shiblerine mrden
bahlarn verp tark- mmlar ile kala diren-mdr
ryegn oldu.
Ol asrda hakr slmbol kalasn
diren-mdr admladmz beyn eder

Evvel, bism-i lh ile Yedikulle'den tara handak

kenrnca t Eb Eyyb- Ensrkapusu'na gelince sekiz
bin sekiz yz on adm ve alt kapudur. Ve Kk

______________________________________ 24

Ayvansarkapusu'ndan
t
Bekapusu
yan
ehdkapusu'yla on drd kapu mbeyni alt bin be yz
admdr.
Ve Yenisary ki sitne-i Dr's-sadet'dir, Arpa
anbr dibinde Kirecibakapusu'ndan Yenisary
diren-mdar on alt kapudur, on aded kapusu
mekfdur, alts malk kapulardr, hn-i mahalde
kde olur hs kapulardr, mm kapular deildir. Bu
Yenisary kalas Eb'l-feth Gz Mehemmed Hn'ndr
kim diren-mdar cirmi alt bin be yz admdr. Ve
hrkapu'dan tara nev bin olan tark- mm zre t
Yedikulle kesine varnca on bin admdr ve yedi
kapudur.
Ve bu terkm olunan hisb zre nefs-i slmbol'un
cirmi
Yedikulle'den
Ayvansarkapusu'na,
andan
Saryburnu'na ve Yenisary ile ve Saryburnu'ndan yine
t Yedikulle'ye varnca diren-mdar slmbol kalas
kmil otuz bin admdr. Ve bin admda on kulle vk
olmudur. Bu hisb zre cmle drt yz kulledir. Amm
kara taraf kat kala dvr olmaile anlarn kulleleri ile
cmle burc [u] br-y slmbol bin iki yz yigirmi be
kulle-i azmlerdir kim kimi r-ke ve kimi mdevver
ve ki mi ehne-i mevzn ibret-nmn kullelerdir. Ve
iki kulle mabeyni (---) bedendir. Bu hisb zre direnmdar slmbol kalasnn etrfnda (---) bedendir.
Vezendon Kral bin etdkde i kala olmak
iddisyla bin etmidir, amm Bayram Paa merhm
tamr [] termm etmee mberet etdkde
slmbol'un ve Eyyb ve Galata ve skdar'n ayn [u]
erf ahlsine ve ehl-i hrefine mahalle mahalle slmbol
Hisr'nn tamr [termmin] fermn etdkde mimr
arn hisb zre fermn edp vech-i dvrn tarasndan
kullelerin devr ederek hisb olundukda slmbol zir-
benn ile kmil seksen yedi bin arnla ihta etmidir.
Ve Kostantn asrnda Kurumlu Mahzen kurbndeki Tophne'de be yz top mde idi. Hl demir
kapular zhirdir. Ve Saryburnu'nda kezlik be yz
pre top mevcd idi. Ve Kzkullesinden tara leb-i
deryda cnib-i erbaya nzr ejder-i te-fen-misl
yz pre balyemez top- kplar vard kim r-y deryda
bu kovan toplarndan ku umak muhl idi. Ol
ecilden dery taraf havfndan slmbol emn idi.
Ve ol asrda Galata'dan Yemi iskelesine kat
zencr ekilp zerinde cisr-i azm bin olunup yende
ve revende ubr ederlerdi. Vakt-i hcetde ketler ubr
etmein gemiler zre olan cisri kde edp gemiler
gedikden sonra yine cisri kurarlard. Ve dery zre
zencr ile bir cisr dahi Balatkapusu'ndan karu Tershne
besine kurulmu idi. Ve bir cisr dahi Eyyb'dan karu
Sdlce'ye zencr zre kurulmudu. Ve Yanko ibn
Mdyn asrnda Karadeniz Boaz'nda Yoroz nm kala
dmeninde r-y dery zre kat demir zencrler ekilp dman gemileri gemezdi. Hl mezkr cisrlerin
zencr preleri slmbol'da tershne mahzenlerinde

durur. Hakr'in manzru olup her halkas dem beli

kalnl vardr, pyml- riml olup yatr.
Ve ol asrda kala-i slmbol ol kadar mamr [u]
bdn imi kim kaladan tara Silivri'ye ve Karadeniz
shilinde [15b] Terkoz kalasna varnca bin iki yz pre
b [u] bestnli ve gl [] glistnl kur ve kasabtlar
birbirlerine muttasl olmudu. Bin hkim yoroz ehir
hricinde hkm ederdi. Ve bin hkim kala ire hkm []
hkmt edp rz-merre kr- hkmtlarn Kostantn'e
arz ederlerdi. Ve krk vezri ve krk btrk ve krk
kalayorozu ve krk pusteniki ve krk vamou ve krk
loofeti ve krk bistiyar ihtiyr ve krk kupar var idi kim
cmlesi hkmt shibleri olup ellerinde altun ve gm
mcevherli aslar ile Atmeydn'ndaki dvnhnede
Kostantn huzrunda el balayup dvn srp hidmet
ederlerdi.
Bu Kostantn dahi cmle pdihlar kendye mut
[] mnkd edp rn [ve] Trn ve Hind(ler)istn
pdihlar kendye bc [u] har verp eklm-i sebay
kabza-i tasarrufa alup cihngr olmaa sehl kalmd.
Amm mddet-i medd mr slmbol'u amr etmeile
gzer etdi. Ve zamn- haytnda Kzl yumurta gnleri
ve Meryem Ana gnleri ve svet Nikola ve Ksm ve
Hzr-lys ve Avusdos ve halarn suya brakdklar
gnler ve Kara Koncoloz gnleri ve bu makle bed-nm
yd-i nasr gnleri ve her bzr gnleri slmbol kalas
dvrlarn krmz parankona uka ile mestr etdirp
bizzt kendsi alay- azm ile Leka-y bed-lik gibi
sakalna inc dizp bana tc- skender-i Keyniyn
geyp slmbol'u seyr [] tem edp devern ederdi.
Ve yz altm alt kapunun ddebn bevvbn
ve nighbnlarna bahler ihsn edp ubr ederdi. Ve
mezkr bed-nm gnler olunca kalann cemi burc [u]
br-y bedenleri zre nie kerre yz bin ha-peyker
sanca u bayra u alemler ile ve filandra sretli sanemler
ile kalay zeyn edp yz altm alt yerde torompete
ve luturyan borular ve tabl- ergann-i kbryler ve
nks-i Ynnler taraf taraf alnup dumnler olup
kalann bedenleri elvn harr alemler ile lle-zr olurdu.
Ve cemi milel-i nasrdan ve gayr edyndan demler
gelp slmbol'un zb ziynetin seyr [] tem edp
giderlerdi.
Bu ekl ve bu cirmde mamr olan
kalann yigirmi yedi aded kapularnn
mbeynleri ne kadar admdr an beyn
eder

Evvel, Yedikulle kk leb-i derydr.

Andan handak kenrnca Yedikulle Bb'na gelince
bin admdr.
Andan Bb- Silivri iki bin on admdr.
Andan Bb- Cedd bin admdr.
Andan Bb- Top iki bin tokuz yz admdr.
Andan Bb- Edirne bin admdr.
Andan Bb- Eri tokuz yz admdr.

______________________________________ 25

Ve bu alt aded kapular cmle cnib-i garba, Edirne

cnibine nzrdr.
Andan Ayvansar Bb'na bin admdr.
Andan Bb- Balat yedi yz admdr.
Andan Bb- Fns tokuz yz admdr.
Andan Bb- Petre alt yz admdr.
Andan Yenikapu yz admdr.
Andan Bb- Aya yz admdr.
Andan Bb- Cibali drd yz admdr.
Andan Bb- Unkapan drd yz admdr.
Andan Bb- Ayazma drd yz admdr.
Andan Bb- Odun drd yz hatvedir.
Andan Bb- Zindn yz admdr.
Andan Bb- Balk Bzr drd yz admdr.
Andan Bb- Yenicmi yz admdr. Bu kapu
sene (---) trhinde cmi bin olundukda mceddeden
kde olmu bir bb- cedddir. ki tarafnda ta
nerdbnlar ile cemat-i kesre cmie urc ederler.
Vlidekapusu derler, cemat-i kesre'ye mahss bir bb-
hsdr, mm deildir.
Andan Bb- ehd'e varnca yz admdr.
Ve Ayvansarkapusu'ndan bu ehd Bb'na gelince
merkm on drd aded bblar leb-i deryda vk olup
cmlesi cnib-i imle mekfdur.
Ve Sary- Hmyn'un cnib-i erbaasnda olan
bb- hslarn evveli Kireciba ve Yalkapusu ve
Topkapusu ve dahi Urunkapu, saryda crm edenleri
katl edp bu kapudan deryya ilk ederler.
Ve Balkclarkapusu ve hrkapusu cenba
nzrdr.
Ve Byezd Hnkapusu cenba nzrdr, amm
dim kde deildir.
Andan Bb- Hmyn- sadet-makrn cnib-i
cenba mnkeif bir bb- ldir.
Andan ieri kat bb- sadetler dahi vardr.
Andan Servikapusu pdihlar tebdl-i cme olup
Ayasofya cmiine yhd ehri cst [] c etmee
kdkda bu kapudan kar, cenb tarafna mekf bir
bb- kebrdir.
Andan Bb- Sultn brhm Hn, sene (---)
trhinde kde olunmudur. Souk eme dibinde bir
bb- azmdir kim cenb tarafna nzrdr.
Andan Bb- Sokullu Mehemmed Paa alaykk
dibinde bir kk kapudur kim cnib-i garba nzrdr.

[16a]
Andan Bb- Sleymn Hn, bir gecede ihds edp
Makbl iken Maktl brhm Paa bu kapudan nihnce
duhl ederdi. Cnib-i garba nzr bir kk kapudur,
hl dim mesdd durur.
Andan Demirkapu bostnclara ve mushiblere
mahss bb- azmdir kim cnib-i garba nzrdr.
hrkapu'dan bu Demirkapu'ya gelince merkm sekiz
aded hs kapular cmle slmbol ehri iine alr.
Amm Saryburnu tarafnda olan be aded hs kapular

leb-i deryda olmaile imle nzr cmle hadd

musanna bb- llerdir.
Ve bu zikr olunan bblarn mbeyni ve cmle cirm-i
kala-i sary- sar kebr on alt kapu mbeyni direnmdr alt bin be yz adm baka bir kala-i stvrdr.
Ve hrkapusu'ndan tara hs [u] m hrkapusu'na gelince iki yz admdr.
Andan Bb- atlad'ya gelince bin yz admdr.
Andan Kumkapu'ya gelince bin iki yz admdr.
Andan Lankakapusu'na gelince bin drd yz
admdr.
Andan Lanka'nn drd blk kalasn ubr edp
Dvdpaakapusu'na gelince bin alt yz admdr.
Andan Samadyakapusu'na gelince sekiz yz admdr.
Andan Nrlkapusu'na gelince bin alt yz admdr.
Andan Yedikulle'nin i yznde kalakapusuna
gelince kmil iki bin admdr.
Ve bu Yedikulle baka bir kala-i Kanator Vezr
binsdr, kapusu cnib-i imle mekf iki kat hadd
bb- llerdir.
Bu kapulardan mad t hrkapu'ya varnca hisb
olunan kapularn yedisi dahi leb-i deryda olmaile
cmlesi cnib-i arka nzrdr. Ve bu tarafa lodos
rzgr- zorkr gyet'l-gye ziyde isbet etdinden
Bayram Paa merhmun kala hricinde leb-i deryda
bin etdi rasfler telattum- derydan harb olup bu
add etdimiz admlar sene (---) trhinde brhm Hn
asrnda hrkapu'dan ieri admlayup Yedikulle'ye
varlup hisb olunmudur kim bu hisb zre direnmdr slmbol kalas yigirmi dokuz bin sekiz yz on
admdr. Amm Bayram Paa asrnda hrkapu'dan
tara admladmzda kmil otuz bin adm idi. Sahh'lkelm ve's-selm
Ve mimr arnyla kala-i Kostantniyye seksen yedi
bin arndr. Hatm'l-kelm bi't-tamm.
Altnc Fasl
Kala-i Kostantn'in endern [u] brnunda
olan mutalsamt- garbe ve acb[e]ler
beynndadr

Evvel Yanko ibn Mdyn asrnda ve Vezendon

Kral devrinde Kostantn devletinde slmbol ol kadar
bdn olup dem derys oldukda eklm-i sebadan
std- kmil mimr [ve] mhendisler ve ilm-i cerr-i
esklde benn-y kmiller ve muallim-i mil keheneler
ve ilm-i ncmda kmiller ve ilm-i kfda kmil shib-i
ayrlar her diyrdan slmbol'a cem olup marifetlerin
zhr in Kostantn'e intisb edp ahl-yi Kostantn ve
Pozantin ft- semeviyye ve arzyye-yi dehr-i denden
masn, mazn, mahfz olmalaryn her std- kmil
slmbol'un yigirmi yedi kh- bls zre yigirmi yedi
rasad mutalsamt ihds etdiler.
Evvel std Yafr Avretbzr nm mahalde
hezr pre beyz mermer-i hmdan ml minre-vr ii
ecvef nerdbnl bir amd- sermed in edp Yanko
ibn Mdyn'n Hindistn' ve Laristn [u] Moltan' dery-

______________________________________ 26

misl asker ile feth [] teshre gitdi askirin ekl-i

timslleri ile mezkr amdun cnib-i erbaasna serp
nak- bkalemn- ibret-nmn tasvrler etmidir kim
cemi sretler birer gne eklde mde durup z-rh
zann olunur.
Ve bu amdun t zirve-i alsnda yekpre beyz
mermer zre bir maksrecik zre bir per-ehre hbn-
zamne ve pene-i fitb- cihne timslin yine beyz
mermerden in edp ylda bir kerre bir sayha urup r-y
arzda ne kadar tuyr var ise ol sret zre devern
ederken nie kerre yz bin ecns- tuyr zemne dp
ahl-yi Rm alup tenvl ederlerdi.
Badehu Kostantn asrnda bu ml minre zre
ruhbnlar kup slmbol zre bir ya asker gelse
ruhbnlar nkslara darblar urdukda cmle cnd-
cnb-i mrikn mde olurlard.
Badehu bu ml minre Hazret-i Rislet rahm-
mderden mtak olduu mahalde bir zelzele-i azm
olup zirvesindeki per sreti ve cmle nkslar ser-nign
olup ml minre zelzele tesrinde pre pre olduu hl
zhir ve bhirdir. [16b] Amm mutalsam olmas
cihet[iy]le mnhedim olmayup il yevmin-hz[] dim
ve kim bir temgh- azmdir kim tabr olunmaz.
kinci tlsmt: Kostantn'in Tavukbzr'ndaki
hezrpre amdudur kim ahmer-gn seng-i sumparadan
bin olunmu bir mdevver mldir kim kaddi yz zir-
melikdir. Bu dahi Fahr-i lem'in vcda geldi isneyn
gecesi zelzelesinden rahnedr olup std- benn eski
slmbol haddi ile dem uyluu kalnlkda hadd
kemerler ile mezkr mutalsam amdu miynlarndan
krk aded yerden dirg etdirp hl kim sbit
durur.
Ve bu amd trh-i Sikender-i Rm'den yz otuz
sene mukaddem bin olunmudur kim ve Hicret-i
Rislet'in tokuz yz yetmi trhine gelince ehr-i
merkmun ibtidsndan ber iki bin yz toksan yl
olduu malmdur.
Badehu Kostantn bu amd- l zre bir srck
kuu timsli tlsm edp ylda bir kerre ol murg kanat
kakup sayha urdukda cemi tuyr minkr [u] nhunlar
ile er dne zeytn getirdikleri blda mnsebetiyle
tahrr olunmudur.
nc tlsmt- garbe: Sarrchneba'nda evce
ser ekmi yek-pre bir amd- zenbr zre bir beyz
sandka mermer-i hm zre Pozantin Kral'n duhter-i
bed-ahteri medfndur kim mr [u] mrdan masn
olmain mutalsam bir amd- azamdr.
Drdnc tlsmt: Altmermer nm mahalde alt
aded amd- mnteh vardr kim her birin hukem-y
kudemdan stdlar rasad etmilerdir kim biri Kavala
kalas shibi Feylekos hekm in etmidir. Ol amd
zre tudan bir kara sinek sreti icr etmidi. Dim ol
timsl-i megesden sad-y zenbr gibi bir vz zhir olup
slmbol ire asl sinek gezmezdi.

Beinci mutalsam- ibret-nm: Yine Altmermer'in birinde Efltn- lh bir pee sreti ihds edp
slmbol ire asl sivrisinek ile'l-n girmek ihtimli
yokdur. Hl ol tlsmn ameli tesr etmededir.
Altnc tlsm: Yine Altmermer'de bir amd- bl
zre Hekm Bokrt bir leylek murgu tasvri eylemidi.
Ylda bir kerre bu leylek sayha urdukda slmbol ire
iyn edinen leylekler helk olurdu. le'l-n ehr-i
slmbol ire murg- leylek girp lne etmek ihtimli
yokdur, amm Eb Eyyb- Ensr ehrinde okdur.
Yedinci tlsmt: Yine Altmermer'de bir amdun
zirvesinde Sokrt Hekm tudan bir horos icd etmidi.
eb [u] rz yigirmi drd satde birer kerre kanat kakup
sayha urdukda slmbol'un cemi horoslar bng
ururlard. l-yevmin hz slmbol horoslar sir
diyrn horoslarndan mukaddem nsf- leylde "kukrku"
dey feryd edp lisn- hl ile vakt-i seherdir, es-sal
dey gfiln nimni gh eder.
Sekizinci tlsmt: Yine Altmermer'de bir amd
zre Sleymn Neb asrnda Fisagores-i Tevhd bir
tudan kurd tasvri etmidi. slmbol halknn cemi
gsfendleri obansz sahrlarda gezp grk-i vah ile
gsfend-i yah berber gezerlerdi.
Tokuzuncu tlsm- mudhik: Yine Altmermer'de
bir amd zre tudan bir cvn ve bir mahbbe-i zamn
birbirleri ile sne-ber-sne kucuup dururlard. Kaan kim
er ve avret hnelerinde birbirleriyle cidl edp brdet
zre olduklarnda ya er kii, ya zen kii ol amdu dirg
etdkde elbette ol gece mbeynlerine mahabbet ivisi
girp bu tlsm icr eden Aristetalis Hekm'in rhu d
ve mahabbet edenlerin gamgn gnlleri bd olurdu.
Ve,
Onuncu tlsm- acbe: Yine Altmermer'de bir
amd- zenbr zre Hekm Clins russ- ebyazdan
yan kalaydan iki sret ihds edp biri bir pr-i fn beli
bklm, b- ry dklm durur. Ann
mukbelesinde bir fertte-i zamne tr-leb ve abs'lvech bir pre-zen kaddi dut olup durur. Er ile avretin
birbiriyle hsn-i zindegneleri olmasa ya er kii ya zen
kii ol amdu dirg etseler elbette birbirlerinden
mufrakat vk olur.
Acb garb mutalsamtlardr kim ile'l-n bazsnn
hkm crdir. Annin Altmermer derler. Risletpenh asrnda mnhedim olup yerde medfn [17a]
olmu amd- musannalardr.
On birinci tlsm: Sultn Byezd-i Vel hammmnn zemninde r-ke yek-pre bir stn- l var
idi kaddi seksen zir idi. Gezbazya nm bir kehhn-
khne-i devr [] zamn ol amdu tn in mutalsam
etmi idi. Nitekim ol amd dim idi ehr-i Kostantn'de
tndan nin yok idi. hir mnhedim edp yerinde
Byezd-i Vel bir hammm- dil-k bin edp ol gn
ki mezkr amd ser-nign oldukda Byezd Hn'n bir
olu matnen Edirnekapusu hricinde Dvd Paa Besi'nde veft edp yine Edirnekapusu brnunda bir

______________________________________ 27

soffa zre defn edp andan sonra slmbol ire tn

istl eyledi.
On ikinci tlsmt: Erikapu kurbnde Tekrur
Sary'nda Mahayilaki nm bir hekm bir ml-i seng-i
siyh zre tudan bir ifrt sreti ihds eyleyp ylda bir
kerre ol ifrt nara urup azndan teler zemne salup
herkes ol teden bir erer alup hnesinde matbahna
koysa ol demin keml-i shhati olduka ol tedndan
nr- ererbr snmezdi.
On nc mutalsam- ibret-nm: Zeyrekba
nm mahaldeki Hazret-i Yahy nmyla bin olunan
deyrin zeylinde bir gr- azm var idi. Her sene mh-
zemherr its geceleri oldukda ol grdan nie kara
koncoloz nm cdlar kup arabalar zre {svr olup}
devern [u] seyrn ederlerdi. Vakt-i seher karb oldukda
yine cmle koncolozlar mezkr gra girp gib
olurlard.
On drdnc tlsmt- acbe: Ayasofya deyrinin
cenbunda drd aded amd- mnteh beyz mermerler
zre bil-tebh Cebrl ve srfl ve Mkl ve Azrl
kerrblarnn timslleri var idi. Biri cnib-i arka, biri
garba, biri imle, biri cenba mteveccih dururlard.
Ylda bir kerre Cebrl sreti kanat kakup sayha ursa
ark cnibi ganmet olur derlerdi. srfl sreti kanat ursa
garbda kaht [u] gal olur derlerdi. Mkl sayha ursa
iml cnibinde bir shib-hurc zuhr eder derlerdi.
Azrl sayha ursa cemi dnyda tn olur dey havf
ederlerdi. Bu timsller Hazret-i Fahr-i lem vcda
gel[dik]de ser-nign olup hl mezkr amdlar Ayasofya
ukuremeleri kurbnde drd aded mermer amdlar
ryegn temghdr. Andan,
On beinci tlsmt: Atmeydn'nda Milyonpar
nm amel bir stn- ldir kim zir- benn ile kaddi
yz elli arndr. Kostantn zamn- hkmetinde kabza-i
tasarrufunda olan pdihlarn dest-i hkmetlerinde
olan kllarn ve ehr-i azmlerin adedince her pdih-
hkimden ol kadar makbl [u] muteber reng--reng
ahcr- z-kymet taleb edp geldikde Atmeydn
sahrsnda dalar gibi ylup tamm oldukda hisb [u]
kitb etdiler kerre yz bin seng-i gn-gn gelmi.
Andan bildiler kim Kostantn kerre yz bin kala ve
ehre mlik kral imi. Badehu bir std- kmil bu talar
inkrzu'd-devrn
mebbed
durmak
in
Atmeydn'nda merkm talardan kl [u] bldnn
nizm intizmyn bir ml minre tlsm edp mlin t
ortasnda bir kaln demir ml dikp cnib-i erbaasna
mezkr talar hendese zre in edp mlin t zirve-i
alsnda hammm kubbesi kadar bir mknats ta koyup
ol mlin ortasna vaz olunan hadd mli seng-i mknats
cezb edp cmle seng-i gn-gnlar dahi birbiri zre
metnet buldu. Ve ol mlin cemi talar eklm-i seba
ehirlerinin herbirinden gelp bin olunduyn
milyonpar derler. Hl sbit dim bir ibret-nm
hezrn-pre bir almetdir. Ve mimrba mlin dibinde
medfndur kim Uryarin nm bir std- kmildir.
Ayasofya'y bin eden Anados mimrn oludur.

On altnc tlsmt: Yine Atmeydn'nda yekpre

ve r-ke ahmer-gn seng-i zenbr nak- bkalemn
mldir kim Yanko ibn Mdyn zamnnda bir std-
kmil kehene lim-i mil slmbol ire inkrzu'd-devrn
havdistdan ne zuhr edecein ve her pdih asrnda
ne alimt zhir olacan ilm-i ncm kuvvetiyle mezkr
seng-i hrnn r-kesine rumz [u] [17b] knz ile
cemi ecns- mahlktn tasvrlerin resm edp bir
dem bana izme geymi yazlmdr, ana iretdir kim
bir devlet gele, ayakda olan pespye demlere sz dep
ba ola. Ve mcevvezeli demler sreti var ve bostnc
klhl ve yenieri keeli demler var, bunlar mutasarrf
olalar iretin etmi. Ve baykular sretin edp harb
ola, almetin gstermi. Ve nie bin alimt- acyibtlar
dahi vardr kim diller ile tabr tavsf olunmazdr.
Ve Yanko ibn Mdyn' tasvr edp serr-i l zre
elinde bir mdevver halka ile timsl etmi kim mesel
cihngr olup dnyy feth edp halka-misl elime aldm
remzin etmi ve yzn cnib-i arka nzr etmi. Ve
ardnda cnib-i garba nzr, elinde kasalar ile nie
dilenci sretinde pdihlar etmi kim kullarndan,
vzer ve reysndan rvet isteyen hkimler rumzun
etmi.
Ve bu mlin bir cnibinde dahi bu kadd [] kmetde
yz zir seng-i lyi ilm-i cerr-i eskl ile yz nefer
dem ile kim etdinin lt sretleri ve boc rgatlar ve
felenkleri tasvrin etmi. Ve hl evce ser ekmi on
dem dirg edemez, r-ke bir amd- mntehdr
kim r-kesinde birer tu krs zre sbitdir kim ilm-i
mimrden haberdr olan grdkde dem engt berdehen eder. Hl temgh- ns- cihndr.
On yedinci tlsmt- ibret-nm: Yine Atmeydn'nda Pozantin Kral'n zamn- dalletinde
Srende nm hekm ehrin ylan ve yan ve akreb
haertlar misilli zehir-nk hayvnt helkiyn tudan
bal bir ejdeh timsli bin etdi kim Makdonya iinde
asl zehir-nk ve mhi hayvntlar yo idi. Hl kaddi
on zir burma bir ejder sretidir. Ve on zir dahi
zemnde Sultn Ahmed cmii bin etdkde tn-i trb
iinde kalmdr. Hatt Selm-i Sn ve mest-i fn at zre
ubr ederken eer hnesinden bozdaan mcevher
topuz ile mezkr ejder sretine bir topuz urunca ejderin
garb cnibine nzr kellesinin alt enesine isbet edp ol
n slmbol'un garb cnibinde ylan zhir olup ol asrdan
ber ylan slmbol ire yi oldu derler. Allhmme
afven ejder eer br kellelerine bir zarar olursa
slmbol'u mr [u] mr berbd eder. Hsl- kelm
tlsm hl mteessir bir temghdr.
....................(15 satrlk yer bo)....................

Bu merkm tlsmtlarn emsli cnib-i berre

mteallik yz altm alt ibret-nm tlsmtlar var
idi. Hl ameli [18a] tesr edp ryegn olan tlsmtlar
ki bunlardr, ve's-selm.

Deryya mteallik olan

tlsmt- acyibtlar beyn eder

Evvel, atladkapu'da gn grmez pdihn kend

sary cenbinde yine kendi telfi bir mutalsam r-ke
bir amd zre bir dv sreti var idi. Kaan kim
slmbol'a Akdeniz tarafndan dman gemileri zhir
olsa mezkr tu dv sretinden bir te zuhr edp
cmle ketler ihrk bi'n-nr olurdu.
kinci mutalsam: Kadrga Liman'nda bakrdan bir
gemi var idi. Kaan kim ylda bir kerre zemherr geceleri
olup slmbol'un cemi shire avretleri ol bakr gemi ile
sabha dek r-y deryda inverlik edp Akdeniz'i hfz
[u] hrset ederlerdi. Hatt Eb'l-feth fethinde mezkr
bakr gemi ganmet olundu derler.
nc tlsm: Tem. Bu bakr geminin emsli
Tophne tarafnda mde imi. Yine leyle-i zemher[r]de
cmle sehhr khinler {bu bakr gemiye} svr olup
Karadeniz cnibinde sihrile gezp muhfaza edermi.
Yezd ibn Muviye Galata'y feth edp bu ketyi pre
pre etdi derler.
Drdnc tlsmt: Saryburnu'nda tudan
bal bir ejdeh var idi. Akdeniz'den ve Karadeniz'den ve
skdar'dan gelen dman gemilerine mezkr ejder
te-fenlk edp cmle zevraklar askeriyle ihrk
edermi.
Beinci tlsmt: Yine Saryburnu'nda yz
amd- mntehlar zre yz altm neva dery
mahlkunun ekl-i timslleri var idi. Mesel mh-
hamsnde hamsn bal sreti sad ursa Karadeniz'de
asl hamsi bal kalmayup cmle slmbol'a gelp derkenr olup cmle ahl-i Makdon, hamsn bal ile
hamsn yevm kifflanrlard.
Altnc tlsmt: Erbande krk gn mh-i gngn temevvc-i dery olmadan tesrt- mutalsamt ile
cmle mideler ber-kenr olup halk- Rm ganmet
olurdu. Badehu bu tlsmtlar Hazret-i Rislet'in
tevelld gecesi zelzele-i kbrdan mnhedim olup ile'ln amdlar Saryburnu'nda Selmiye Kk'nden t
Sinn Paa Kasr'na gelince shil-i bahrde mezkr
amdlar kaldrm gibi demilerdir. Derydan kayklar
ile gzer edenlere ikre amdlardr. Geri amdlar
mnhedim olup pyml-i bahr yatr amm mutalsam
olan sretleri de[r]yya mteallik olup yine deryya
dmek ile hl amelde olup her sene nie bin elvn
mhler kenra kup sayd ederler.
Ve slmbol kalasn yigirmi drd ml ihta etmi
derydr. Her ml banda dahi birer eye tesr in
tlsmtlar var idi. Ve bu yigirmi drd ml deryy bir
dem bir gnde devr eder, amm ol gn rz- drz olup
on be sat ola. Ve hl slmbol'un tuldan gurba
tl- nehr on be buuk satdr ve arz- beledi (---) ve
iklm-i hmisin vasatnda vk olmudur. Annin b
[u] hevs latfdir.
....................(12 satrlk yer bo).................... [18b]

______________________________________ 28

Yedinci fasl
Kostantn ehrinin dhilinde ve hricinde
sun- Hud madintlar ayn beyn
eder

Evvel be-emr-i Hud slmbol ire Sultn Ahmed

cmiinin imreti altnda bir gr- azmler var idi. Andan
hikmet-i Hlk ile brd- siyh ve gherile ve kkrd-i
asfar kup zamn- ihtiycda andan alup def-i ihtiyc
ederlerdi. Hikmet-i Rabbn ve kaz-y sumnden ol
gra rad isbet edp Kostantn asrnda ehr-i
Kostantn'in nie yerleri ol brdun ihrk olmasndan
harb oldu.
Bir rivyetde Eb'l-feth'in feth edecei gnler vk
oldu derler. Hulsa- kelm bu gr- brd zre ne kadar
kr- kadm bin-y azmler var ise evc-i sumna tayr-
ebbl gibi tayern edp slmbol'dan bin preleri
skdar tarafnda Salacak Burnu'na ve Kadkyne
dd preler hl zhirdir.Ve bir pre-i azm dahi
Tophne tarafnda Fndkl nm kasabann imlinde
izmeciler tekyesi nnde Kabata nm bir eddd bin
presi dery ire yatr. slmbol'dan tayern edp anda
dd muhakkakdr. Byle bir mara-i azm idi. Hl
yine mlk murd edinse zuhra gelir. Amm ehir
harb olup hsl harcn ihta etmez derler.
Madin-i sn: slmbol'un cnib-i cenbunda
Yedikulle'den nm merhale Kumburgos nm kala
kurbnde bir gne beyz sat kumu hsl olur. Annin
Kumburgaz derler. Eyle beyz ve rakkdir kim kuvvet-i
basar fark edemez. slmbol'un ve Frengistn'n kum
satcileri ve zergerleri andan riml alup istiml ederler.
Ve,
Madin-i slis: Edirnekapusu hricinde Dvd
Paa Be-i hss kurbnde yedi yerde madin-i hacer
vardr kim byle bir sun- Girdigr bir diyrda yokdur.
Bu kadar bin yldan ber il-yevmin hz beher yevm
nie bin haml-i hmr u bal {ta} tanup deryda katre
ve gnede zerre mikdr tenezzl bulmamdr. Zr beemr-i Sn kesb-i hevdan rz-merre bitmededir. Amm
Hzr Madeni derler bir sengn tadr. Ayasofya binsyn Hzr gstermegile Hzr Madeni derler. Cmleden latf ve kat etmesi sehel sn bir hacer-i
makbldr.
Madin-i rbi: Eb Eyyb- Ensr kasabas
kurbnde tn-i Ensr derler bir macn-misl tn-i
mlyimdir. Andan gn-gn kzeler cd ederler. Gy
cezre-i limni'de tn-i mahtm gibi bir ryiha-i tayyibesi
vardr. Andan bir kerre b- nb n eden gy b-
hayt n etmi olur. Ve,
Madin-i hmis: Kasaba-i Eyyb Sultn ile
kasaba-i Hsky mabeyninde olan buhayre iinden
gavvslar bir gne tn-i siyh karrlar, bundan dahi
gn-gn kzeler ve kseler ve sifl ve tabaklar ederler,
bir garb tn-i garyibdir. Ve,

______________________________________ 29

Madin-i sdis: Mesregh- Kzhne nm

ferah-fezda brdhne arhlarn devern etdiren uyn-
Cendereci nm b- hayt Hind Sind ve Arab u Acem
seyyhn ire mehr- fkdr. Anda bir gne eir kk
hsl olur kim Azak eirinden ve Gerede {ehri} ve
Kanije kalas halci eirinden nfi bir eirdir. Tenvl
edeni bin kerre geirdir, aceb hssas vardr amm
ndirdir. Ekseriyy su kaplbaas mahlku ol eiri yiyp
semn ve semiz olurlar. Galata'dan Freng tifeleri gelp
mezkr kaplbaalar sayd edp cemi emrz-
muhtelifeye d-i dev in tenvl ederler. Hakk ki bin
kerre nefi mhede olunmudur kim cemi zamnda ol
baalarn mekltlar eir kkdr. Ve,
Maden-i sbi: Kzhne'nin imlinde Saryr
nmnda bir gne tahmr olunmu tn-i mmessek kar.
Andan dahi kze ve kseler in edp ayn [u] erfa
hedy gtrrler, gyet makbldr.
Madin-i smin: Karadeniz boazlar dhilinde
Saryr kasabasnda bir asfar'l-levn bir kh- bla vardr.
T zirve-i alsna varnca serp b u bedir. Ol
cebel-i lnin cnib-i arksinde shil-i bahre karb bir
grda zeheb-i hlis madeni vardr. Amm ngrs ve
Bundukn ayrndan hlis altunu vardr. Kefere
asrndan t Sultn Ahmed Hn asrna gelince bin yk
ake iltizm ile emnet bir madin-i hs idi. Defterdr
Ekmekcizde Ahmed Paa cevheri rakk olup fidesi
ey-i kall oldu dey sedd etdi. Hl muattaldr. Amm
yine taraf- sultndan fermn olunsa bir al madendir.
Belaan m-bela husl mmkndr. Ve,
Maden-i tsi: Gksu nm hisr mesreghndaki
dalarda bir gne talardan kire hsl olur kim kardan
ve pembe ve sdden beyz bir [19a] gne kiredir kim
rub- mesknda nazri yokdur.
Madin-i ir: Yine Gksu nm mesreghda
ahmer-gn bir gne trb hsl olur. Andan dahi gngn bardaklar ve anaklar ve sifller cd ederler. Amm
hukem kavlince bu hkin kzesinden b- sf n eden
renc-i bsr- demevden hals olur, kerrt ile tecrbe
olunmudur. Ve,
Madin-i hd aer: ehr-i skdar'n dalarnda
bir gne kfeki kayaan ta hsl olur azm vezni zre iri
para para kopar bir aceb seng-i hrdr. Ekseriyy
mezristnlar in istiml ederler. Ve,
Madin-i isn aer: Tophne kasabas ensesinde
Galatasary nmyla mevsf u marf sary- pdihnin
altnda Eski slmbol nmyla muttasf maden-i hadd
oldur kim cemi dnyda Eski slmbol demiri dey
mehr- fk olmudur. Amm kn-i m-knndan bir
ferdin haberi yokdur. T Fezendo nm kraln
zamnnda Hazret-i Hzr Ayasofya mutemedi iken ann
ilksyla bulunup Ayasofya'nn cemi hadd mhimmt
ve levzmt Tavukbzr'ndaki Dikilita'n bendleri bi'lcmle mezkr hadd-i Eski slmbol'dandr. T ki Sultn
Byezd-i Vel asrna dek ryegn olup huddmlar hadd-i hlis istihrc ederlerdi.

Sultn Byezd-i Vel bir derv-nihd pdih-

Eb's-Selm olmaile bu madine her br gelp b [u]
hevsndan hazz edp bir ka kerre etr-i mlemmlar
ile ol c-y mahda yatup bir ka defa ol mahall-i latfde
Hazret-i Rislet'i menmnda grp Hazret-i Rislet
talmiyle anda bir dr- if ve bir tahsl-i ulm in bir
medris in edp her kim anda bir kerre bism-i lh dedi
ise mfessirn muhaddisnden ulu kimesne olup hir-i
kr sary- hs olmain huddmn- ulem nn- hssa
koyup hl bir sitne-i sadethne olaldan ber ile'l-n
madin-i Eski slmbol muattal olmasnn sebebi oldur.
Ve bu hakr lem-i sabvetimizde Sultn Osmn-
ehd asrnda Kurumlu Mahzen ile Topkapusu
mbeyninde Dmkhnede krhnesi var idi. Eb'l-feth
Mehemmed Hn bins idi. Sultn Mehemmed mezkr
madenden hadd cevherin istihrc etdirp bu
Dmkhne'de std- emr-krlara eyhn ve
maarrv ve zivzik tarz seyf-i mczimler in etdirirdi.
Hatt Hakr'in manzru oldukda Sultn Murd-
Rbi'in klbas Sar Usta Dvd std std
Mustaf mezkr Dmkhne'de ilerdi. Kala hricinde
shil-i bahrde bir krhne-i azm idi. Badehu Sultn
brhm clsunda Kara Mustaf Paa'y ehd etdkleri
sene Devlet-i Aliyye helc melc olmaile Gmrk
Emni Al Aa mezkr Dmkhne'yi mrden alup katender-kat Yahd hneler yapup Dmkhne'nin ve
madeninin dahi nm [u] nin mnadim oldu. Ve,
Madin-i slis aer: Kn- insn Belde-i Tayyibe
yan kala-i Kostantniyye'dir kim bunda olan dem
derys ve ben demin mahbb [u] rans bir diyrda
yokdur ill slmbol'da okdur. Hatt mehrdur, vech-i
arzda bin dem lr ve bin bir dem doup bir demden
tensl bulur derler. Eyle bir sevd- muazzam ehr-i
kebrdir kim ehr-i slmbol ire bin dem merhm olsa
yine dem derysndan omuz omuzu skmez byle bir
gulgule-i Rm'dur {annin slmbol'a maden-i kn-
insn derler}. Eer cemi sr- binlar ve imretlerin
birer birer takrr tahrr etsek bir mcelled kitb olur.
Amm mahalli ve mnsebeti geldkde l-i Osmn
devletinde amristnn beyn ederiz. Amm Kostantn
asrndaki bdnl sir kaysra ve batliseler
zamnnda mamr olmamdr.
Kostantn panya'da Rim Papa iken yz sene
muammer kral olup slmbol'a istl etdkden sonra
zuhr- tantana-i Kostantn otuz seneye mnteh olup
badehu taht [u] raht [u] baht vcd- b-bahtndan teh
olup (---) mahalde gristnna gmdler.
Yerine lyanu nm bir veled-i peldi mesned-nin
oldu. Bu lyanu rey-perver olmayup ay [u] n ve
fsk [u] fcra zhib olmaile cmle halk kendden rgerdn olup bunun zamnnda nie mlklar tama-
hma dp slmbol zre asker ekp kimi mstevl
olup kimi b-feth avdet edp yz sene bu hl zre
slmbol in ceng [] cidl [19b] ve harb [] ktl olup
hir skender veft trhinden 882 sene sonra Hazret-i
Rislet-penh vcda gelp r-y zemne velvele salup

______________________________________ 30

krk yanda shib-i nbvvet oldukda bade hicreti'nnebeviyye 17 sene sonra Mekke-i Mkerreme'yi
Kureyler destinden feth edp zamn- sadetlerinde
m- erf dahi feth olundu, be-dest-i Hlid ibn Veld ve
Esved ibn Mikdd ve yetmi bin Sahbe-i gzn-i shibcihd feth-i m'da mevcdlar idi.
Mlik-i Dmk, Hrkl kaysere Arz- Mukaddes'de
bir c-y mens kalmayup hir karr firra mbeddel
olup dery-misl asker ile slmbol zre varup hh-nhh devletleri ber-gete olmu Ynniyn elinden Hrkl
kayser ehr-i Kostantn'i alup mstakil kral- dll olup
bu dahi amr etmee mberet etdi.
Amm beri Mekke ve Medne taraflarnda Hazret-i
Rislet-penh gnden gne emr-i Hud ile mchidn
f-seblillh olup bizzt kendleri yigirmi sekiz gaz edp
tokuz gazda kfirler ile muktele olmulardr. Mesel
gaz-y Bedr ve gaz-y Uhud ve gaz-y Handak ve
gaz-y Ben Fert [Kurayza] ve gaz-y Beni'l-Mustalk
ve gaz-y Hayber ve gaz-y Mekke ve gaz-y Huneyn
ve gaz-y Tif ve on tokuz gazda Hazret-i b-izzet bile
gaz etdiler. Amm harb [] ktl ve ceng [] cidl
olmadan dman itat edp harc kabl etdiler.
Mesel gaz-y Vddn ve Ebevh ve Nevt ve elAsr ve Ben Selm ve es-Sevk ve Gatafn ve Bahrn ve
Beni Kaynuk ve Hamr'l-eedd ve en-Nasr ve Zt'rRik ve Bedr'l-ahr ve Havkat'l-cedel ve Ben Lihyn
ve Zkard ve el-Hudeybe ve gaz-y Tebk ve gaz-y elKaz sefer olup b-sulh gazlar bunlardr, amm sefer-i
seriyye oldur kim Mchid [] Ensrdan biri serdr-
zafer-ir olup otuz tokuz kerre ve dahi ziyde sefer
olmudur derler. Sier kitblarnda mastrdur.
Bu tarz zre cmle Ashb- gzn ml- gaz ile
mutenim olup mmet-i Reslullh yevmen-fe-yevmen
mansr [u] muzaffer oldular. Ve Hazret-i Rislet-penh'a
krk yanda nbvvet gelp mddet-i risletleri 23 sene
oldu ve mddet-i mr-i azzleri 63 sene olup
nbvvetden sonra Mekke mnkirleri ile hsn-i
zindegne etmek mmkn olmayup emr-i lh ile
Medne-i Mnevvere'ye hicret edp on sene Medne'de
mutavattn olup ikinci senede sym farz olup ve kble
Kuds'den Mekke'ye:
1

yeti ile {kble} tahvl olunup eyym-i nbvvetlerinde

otuz bin kerre mucizt- bhireleri zhir olmudur. Ve
Cibrl-i Emn izn-i Hak ile zemne otuz bin kerre nzl
edp Hazret'in eref-i sohbetleri ile merref olmudur.
Yigirmi yedi bin kerre bizzt Hazret'e bil-vsta buluup
bin kerre sir enbiyya nzl etmidir. Vallhu alem.
Bizzt Hazret-i Rislet-penh velvele-ra bir
htem'l-enbiy oldu kim rub- mesknda olan papalara
ve krallara ve kaysralara ve batliselere nmeler ile
eliler gnderp Dastn kavmi slm kabl etdiler.

Kurn, Bakara 144; "Artk yzn Mescid-i Harm semtine

evir."

[u] mellhn ketbnlarn rey [] tedbrleri ile cezre-i

Malta ki ol zamnda Rodos idi, derhl {cnib-i} berre
asker dkp amn vermeyp feth edp iine asker
koyup fethi mjdesin Muviye'ye bir ket ile
gnderdiler.
Andan cezre-i stanky ve cezre-i Sakz' ve cezre-i
Midilli'yi ve cezre-i limye'yi ve cezre-i Bozca'y bir
gnde feth edp mjde haberleri yine halfeye gidp
Kostantniyye fethine mteveccih olup Boaz'dan ieri
drd yz pre ket ile girp kala-i Kostantn altnda
lenger-endht olup kalay muhsaraya r edp
derydan cmle ketler Akdeniz ve Karadeniz
cnibler[in]den sefyinler ile gelen zahreleri ahz edp
asker-i slm ganyimle mutenim, kffr- mahsr kaht

[u] gal
ile vcdlar mnadim
olup kaladan kffr
"amn
el-amn"
deyp
her
sene
birer
kadrga yk ml-

1
hrac vermek zre sulh edp Hrkl kral- dllin veled-i
Bu hads-i sahh an Biri'lanev ve Hkim'de dahi masn-pkin pk etmek in serdr- zafer-ir rehin alup
trdur. Ve Kostantn[iyye] hakknda nie hadsler dahi
nie kerre yz bin guruluk ml- hazyin alup mesrr [u]
vardr. Bu hads-i erifleri cmle Sahbe-i kirm
dn Arabistn ellerine avdet edp slimn gnimn
Hazret'den istim edince;
m'a dhil oldular.
"h ftih-i Kostantniyye ben olaydm" dey cmle
Muhsara-i sn: Kala-i Kostantniyye Hicret-i
Fahr-i lem'in elli ikinci senesinde alemdr- Reslullh
kibr- Ashb- gzn tamaa dp mde olurlard. Elolan Eb Eyyb- Ensr aleyhi rahmeti'l-Br hazretleri ve
abd ydebbiru vallhu yukaddiru,2 t ki evsf- Kostantn
Hazret-i Abdullh ibn Abbs ve Abdullh bin Zeyd
ile cemi Ashb- kibrn glar pr oldu. hir'l-emr
hazretleri ve nie bin Sahbe-i kirm ile elli bin ec
[20a]
dilr asker-i slm iki yz pre zevraka svr olup
Rhlet-i Resl-i Hud be-civr- Celle ve Al
Mesleme hazretleri dahi akb-i askerden imdd gelp
altm yanda mh- Rebilevvel'in on ikinci gece
cmle asker eyym- muvfk ile yine Rodos'a varup
isneyn gecesi vak olup Medne-i Mnevvere'de
anda muhfazada olan askir-i slm'a zahre ve imdd
medfndur. Andan mesned-nin-i hilfet Hazret-i
koyup slmbol'un Yedikulle tarafnda ketleri limana
Ebbekir, andan Hazret-i mer, andan Hazret-i Osmn
koyup cnib-i berden kalay muhsaraya megl olup
andan Hazret-i Al, andan Hazret-i mm Hasan hsn-i
yine ketler cnib-i erbaay nehb gret ederek harb
rzlar ile hilfeti ferat etdi. Andan mm Hseyin e[] yebb edp asker-i slm ganmet ederlerdi. Alt ay
ehd be-dest-i Yezd ibn Muviye. Andan hilfet l-i
bu minvl zre subh [u] m m- cennet-mem askeri
kffr- bed-girdr [u] murdr ile ceng-i kav eyleyp
Emeviyyn'dan halfe-i r-y zemn Muviye oldu.
hikmet-i Hud cmle cy- muvahhidn glbng-i
Muhammed'ye reh buldurup yry ederken serdr-
{Sekizinci fasl}
zafer-ir olan Eb Eyyb- Ensr hazretleri zemberek
btid gaz-y Kostantniyye be-hilfet-i
sehm-i kazsna urayup ehd oldu. Amm kavl-i sahh
Muviye
maraz- ishlden merhm oldu.
Hicret-i nebeviyye-i Resl-i Kibriy'nn krk nc
Rivyet-i har, nkim alt ay muhsarada kala feth
senesinde Hazret-i Muviye emr'l-mminn iken r-y
olmayup iddet-i itlar dahi gelp Akdeniz'in
zemne velvele-r bir pdih- rey-r olup zamn-
telattumun cmle mellhn [u] ketbnlar bilp askere
hkmetinde Mesleme bin Abdlmelik'i serdr-
haber etdiler. Asker ire bir gft [u] g olup kala
muazzam edp m- cennet-mem askerinden yz bin
fethinden fergt edelim, sene-i sbk zre maa'z-ziyde
asker verp iki yz pre kadrga sefyin ve iki yz pre
hrac alalm dey asker-i slm mvere edp bu rey
sir mhimmt [u] levzmt, meklt, merbt mer[] tedbr zre Hrkl krala eli gnderp anlar dahi
kibleri ire mahsb u madd cy- muvahhidni
harc kabl etdiler.
mezkr merkiblere leb-ber-leb edp m- Tarabulus
Andan baz Sahbe-i kirm bri gelmi iken kalaya
limanndan mtevekkilen alallh deyp cmle fellhn
girp Ayasofya'da iki rekat namz klalm dey kraldan
izin alup ve harclarn alup cengden fergat etdiler. Ve
1 Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Resulullah (s.a.v) yle
Mesleme ve Eb Eyyb- Ensr bin mikdr pr-silh
demleri ile zr-i kalaya gelp kfirden rehin almadan
buyurmutur: Kostantniyye (stanbul) mutlaka feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel komutan, onun askeri
kalaya b-bk [u] b-perv dhil olup doru [20b]
ne gzel askerdir."
Ayasofya deyrine varup ikier rekat salt- hcet klup;
Ve Acem ve Belh u Buhr ve Horasn kavmi ve
Maskov'da Hedek kavmi ve Leh'de Libka kavmi ve
panya'da Mbtecel kavmi cmle Hazret-i Risletpenh'n yarl- bel-i sadetine itat edp slm kabl
etdiler. l-yevmin hz anlar kfiristn diyrlarnda
mmin mvahhid mselmnlardr.
Amm Msr kavmi ile Kostantn halk slm kabl
etmeyp Hazret-i Rislet-penh Msr ve slmbol fethi
in mmetlerine terben nie hads-i sah[h]ler
buyurmulardr kim blda mnsebetle tahrr olunan
hads-i sahhin biri Mslim [ve] Buhr'den ve Kitb-
Cmi's-Sar'den yazlmdr.
Zikr'l-ahds ellet verade fh zikr Kostantniyye;

"Kul tedbir alr, Allah takdir eder."

______________________________________ 31

"lh mabedgh- slm eyle" dey hayr dular

edp deyr-i azmin cnib-i erbaasn seyr [] tem
ederken papas ve kssslerin tahrkiyle fursat ganmetdir,
bunlar serdr- Muhammed'dir, hemn amn vermeyp
bunlar kralm deyp cmle kffr yek-dil [] yek-cihet
olup asker-i slm'a hb- harg verp ziyfetler ederek
ehr-i Kostantnimizi seyr [] tem edn diyerek askeri
hrkapu'ya der-kenr olmu kadrkalardan bad
Edirnekapusu tarafna gtrrken cnib-i erbaadan nie
bin kffr- hksr mmet-i Muhammed zre hcm
etdklerinde derhl cmle asker-i Urbn t uryn edp
ehr-i Kostantn ire bir ceng-i azm edp tarfet'l-ayn
ire Tekfur- b-nrun cnd-i murdr dendn- tdan ve
rumh- sinndan gediler. Amm asker-i slm deryda
katre-misl azack asker yine byle iken sat-i ncm
bin mikdr muvahhidn ehir ire ceng-i Al ederlerken
dam u bmlardan ve baca ve revzen ve hninlerden
mu-pe ve avretler asker-i slm zebn edp hir
ceng-i germ-germ ile Erikapu nm mahalle gelp bb
kal edp ve bevvbn [u] nighbnlarn bi'l-cmle katl
edp Eb Eyyb Erikapu'dan karken anda ta ile
mecrh olup ol mahalde zahr zahmetine dahi mbtel
idi, ol bahne ile gnden gne ishli mted olup ehd
olduun kalada mahsr olan kffrlar Eb Eyyb'un
ehdetin istim edp;
"Ey garb mslim abdullhlar hemn {cmleniz}
sa iken kalkn yohsa sizi s uruna cmle krup len
serdrnz bulup tee yakarz" dey haber gnderdiler.
Asker-i slm dahi "Siz serdrmzn lsn tee
yakarsanz biz sizin esrlerinizden yz bin srlar ve
sene-i sbkda halfemiz yannda rehin olan kralzdeniz
tee gyndrrz" dey haber gnderdiler.
Anlara bu haber vsl olunca ahd-i emnlar zre
ml- hazyinlerin ve halfeye ve serdrlara belaan mbela hedylarn verp asker-i slm Eb Eyyb-
Ensr hazretlerin Erikapu kurbnde bir me-zr ire
bir seng-i hr zre mestr trhiyle defn etdiler.
Andan cmle guzt- mslimn b-feth ml- hazyin
ile Yedikulle'den ketlere svr olup muvfk eyym ile
Kzl Adalar'a lenger-endz olup ol eb askir-i slm
hb- rhatda yatrken slmbol tekrurunun bir olu iki
yz pre gemi ile vakt-i seherde ale'l-gafle ebhn edp
ceng-i azm iinde bi-emr-i Hayy- Kadr cmle kffr-
hlekr mnhedim olup yetmi pre gemileri ile on bin
kffrlar giriftr- bend-i hicrn olup bizzt serdr olan
kral- dllin veled-i peld-i n-pki esr olup sekiz bin
kffr dahi cnn dr- cahme salup cmle guzt mansr
[u] muzaffer ve d [u] handn azm-i Arabistn deyp
bdbnlarn kde edp giderken slmbol Silivrisin ve
kala-i Florunya ve kala-i Kumburgos' ve nie kur ve
kasabtlar nehb gret ederek m Tarabulusu'na,
andan m'a dhil oldular.
Muhsara-i slis-i kala-i Kostantn: Hicret'in
toksan ikinci senesinde yine Ben meyye halfelerinden
Sleymn bin Abdullh [Abdlmelik] fermnyla kz
karnda olu mer ibn Abdlazz hazretleri karadan

______________________________________ 32

seksen yedi bin asker ile slmbol'u muhsara edp kara

cniblerin ve Galata taraflarn yakup ykup bu kadar
ml- ganyim alup bil-feth avdet edp Boazhisr'dan
yine karu Anatolu cniblerine ubr edp Sinop kalasn
muhsara edp andan sulh ile ml-i firvn alup andan
Kastamonu'yu muhsara edp min indillh ann dahi fethi
myesser olmayup m'a geldiler.
Muhsara-i rbi-i Mahmiyye-i Kostantniyye:
Yine l-i Emeviyyn'dan mezbr Sleymn bin
Abdullh yine kzkarnda olu mer ibn Abdlazz
hazretlerini serdr- muazzam edp Hicret'in toksan
yedi ylnda yz yigirmi bin askerle karadan seksen bin
asker ile yz pre gemi derydan slmbol zre sefer
edp ol sene Bursa nevhlerinde Aydnck nmnda
Belks Ana ehrinde klayup evvelbahrda slmbol'u
muhsara edp tarafeyne azm kaht [u] gal olup [21a]
dern- kalada olan kffr dernundan kan necsetlerin yedi. Tarada guzt- mslimn ot otlayup Kzhne ayrn kuru bayr edp hir b-feth avdet edp m'a
geldiler.
Muhsara-i hmis-i sr- Kostantniyye: Bade
hicreti'n-nebeviyye bi'z-z[t] mer ibn Abdlazz
hazretleri sene 100 trhinde halfe-i m iken yz bin
asker ile berren ve bahren slmbol'a gelp Karadeniz
Boaz'ndan Galata cnibine ubr edp Galata kalasn
amn vermeyp feth edp Galata burnunda Kurumlu
Mahzen nm cmii bin etdi. Ve Galata ire Arab cmii
nmyla marf olan cmii bin etdiyn Arab Cmii
derler, kblesi gyet drstdr.
Ve Galata kalasnn ensesinde evc-i sumna ser
ekmi bir kulle-i sermed bin edp ismini Mednet'lkahr kod. slmbol tekuruyla bilhire ol ahd zre sulh
etdi kim slmbol'un Erikapusu ve Edirnekapusu ve
Sultn Selm dandan Zeyrekba dana andan
Unkapan'na, andan t Eb Eyyb- Ensrkapusu'na
varnca mmet-i Muhammed girp skin olalar. Ve
Aa Mustaf Paa rssunda Gl Cmii bin edp
Sirkeci tekyesini mahkeme-i er-i mbn edp bir
mahalle dahi Yedikulle kurbnde Kocamustafpaa
yaylasna koyup bu ahd [] msk zre tekur- b-nr
sulhu kabl edp beher sene ellier bin altun harc
vermee taahhd edp bu art zre akd-i sulh olup bervech-i pin yllk harc alup mer ibn Abdlazz bir
sene Galata'da met edp muhfazada kalan mmet-i
Muhammed'lerin cemi manetlerin grp Sleymn
bin Abdlmelik'i Galata kalasnda serdr braup Mesleme'yi kendye bavezr edp tekfurdan yz pre gemi
imdd alup kend gemileri ile cmle be yz pre gemi
ile cnib-i Arabistn'a giderken Boaz'dan tara Akdeniz
shilinde Kazda nm mahallere vardkda meer
panya kffrndan slmbol tekuruna yz pre gemi
imdda giderken bunlara Kazda nm mahalde rst
gelp ceng-i azm edp kffr malp olacak mahalde
ger slmbol tekurundan dahi yz pre gemi imdd
yetip asker-i slm iki kat dinc--dinc kffrn

ortasnda kalup bir neberd-i azm olup semda cmle

kerrbiynlar rek etdiler.
hir'l-emr kffr yine malp olmak sadedinde
iken eyym muhlif olup cmle ehl-i slm ve cmle
kffr- shib-esnm ketleri ile karaya dnce
azamet-i Hud Arab'n mahret-i azmi karada olmaile
ol gece kur ve kasabtlar nehb gret edp bin
mikdr at ve katr ve hmr bulup subh- sdk oldukda
gemilerden karaya dm, pyml-i riml olmu ac u
zc olup am, kffr- hksr ire a kurd gibi Arab
hayylleri girp yedi satde yigirmi bin kfiri pybeste ve dil-haste edp esr etdiler. Ve gark olan
gemilerinden ol kadar ml- hazyinler aldlar kim
hisbn muhtesib-i Br bilr.
Ve dendn- tdan geen kffr- hksrn hl
ktelerinin sthnlar pte pte olup yatrlar. Hl
mer Krd Yurdu {derler. Mehr- fk bir vddir}.
Ve {anda} kmil gn gece ol mahalde ceng-i
sultn olup yine slmbol tekurunun ammisi olu
Mihayil-i lan ve yetmi kapudan boybeleri ve kfir
segleri ve panya'dan imdda gelen Firendize nm
kralzde yz pre geminin yz kapudanyla esr
olup bakyet's-seyfi leb-i deryya varnca kova kra esr
edp iki yz pre gemileri sa bulunup iki yz pre
pre ve gark- b olup asker-i slm gemilerinden dahi
yz elli pre gemi prelenp ve gark- dery olup yigirmi
gn shil-i bahrde asker-i slm gemileri tamr termm
edp kend ketleri ile ganmet olan kfir gemileri ile
cmle yedi yz pre gemiye mlik olup ve yigirmi bin
esr peyd edp sir helk olan gemilerin cmle
mhimmt [] levzmtlarn sa gemilere leb-ber-leb
edp slimn gnimn Sayda kalasna bu kadar ml-
ganyimle vsl olup cmle m askeri ihtiycdan ber
oldular. Bu gaz-y ekber bir trhde olmamdr.
Badehu mer ibn Abdlazz m'a geldkde
yldan sonra slmbol'da serdr nasb etdi Sleymn
bin Abdlmelik'i m'a getirp yerine Eb'l-l serdr
olup Galata'da Hrkl ile hsn-i lfet edemeyp kffr ile
mbeynlerinde hayli ihtill oldu. mer ibn Abdlazz'e
arz eylediler. hir'l-emr. [21b]
Muhsara-i sdis-i Kostantniyye: Hicret-i
Habb-i Hud'nn yz altm senesinde Mervn ibn elHakem yz elli bin cnd- mslimn ile ve bin pre
merkibler ile slmbol'u muhsara edp alt ayda
kuvvet-i bz ile Hrkl olu Sundura nm kraln
destinden b-sulh feth edp mukaddem muhfazada
kalan
mmet-i
Muhammed'e
takviyet
in
Cbbealkapusu'ndan ieri mahalle dem ve bir cmi
in ve bir kad-y shib-i mn koyup beher sene
kffr be yz bin Tkyns altun vermee taahhd
edp Mervn ibn el-Hakem m'a avdet eyledi.
Muhsara-i sbi-i Kostantniyye: Mervn'n
sulhundan yetmi drd sene ubr edp hicret-i nebeviyye'nin iki yz otuz tokuzunda hulef-y Ben
Abbs'dan Yahy bin Al halfe iken elli bin dem ile
Malatyye'yi feth edp andan slmbol'a gelp kalasna

______________________________________ 33

asl bakmayup cnib-i erbaasn nehb [] gret edp

yigirmi bin kffr dendn- t- bi-dirdan geirp
vilyet-i Harrn'a geldi.
Muhsara-i smin-i Belde-i Kostantniyye:
Yahy ibn Al muhsarasndan on alt sene mrr edince
Yahy merhm olup Hicret'in iki yz elli beinde
slmbol tekuru Hrkl mrd olup lyana nm olu
slmbol kral iken Badd- behit-bd'dan Hrnu'rRed yz elli bin asker ile slmbol'u muhsara edp
hir bil-feth avdet mkildir dey sulha terb edp
slmbol ire kraldan bir sr derisi yer isteyp lya[na]
Kral ricsn kabl edp Hrnu'r-Red sr derisini incecik dildirp mukaddem mer ibn Abdlazz asrnda
Kocamustafpaa semtinde kalan bir mahalle Sahbe-i
kirmn cnib-i erbaasna {mezkr sr derisi dilimi
cirminde} metnet zre bir kala-i kav in edp iine
dahi asker ve meklt [] merbtlarn koyup beher
sene elli bin filori harc ve on yllk pn harc alup bu
yzden akd-i sulh edp Hrnu'r-Reid Badd'[a]
mteveccih oldu.
Vakyit- azme ve lm- edyid-i gammeyi
beyn eder: Ol zamn kim mer ibn Abdlazz
asrnda Galata kalas ve slmbol'un nsf b-sulh feth
olup Sahbe-i gznden ve Erbb- Soffa ve Muhcirn
[] Ensrdan ve Tebe-i tbin-i mctehidnden
Mesleme hazretleri ile yigirmi bin mikdr dem kalup
bi-emrillhi Tal evld- evldlar ol kadar tensl
bulup muammer oldular kim Kostantn keferesine
galebe eder oldular. Hrnu'r-Red muhsarasna
gelince bu Ashb- gznin {slmbol ire} devletleri yz
elli be sene oldu. hir Hrnu'r-Red bade'l-muhsara
Badd'a varup skin olunca beri tarafda slmbol kral-
dlli cemi btrk ve ksss ruhbnlarn bir yere cem
edp {eydir}:
"ehrimiz ire krk elli bin Arab askeri tensl bulup
gnden gne ziyde olup hadlerinden hric evza [u]
etvr etmee baladlar. Ve anlarn bunda skin olmalar
sebebiyle bir ka kerre muhsaralar ekp bu kadar ml-
hazyinden ayrldmzdan mad her br bir alay rsz,
cebbr kavmin zulm [] teaddlerinden bu ehir ire
huzr edemez olduk. Bunlara bir tedrk grmek
gereksiz" dey lyana Kral fermn edince baz mest []
medh- bde-n kefere ve fecereler arb- b-hicb
kvmyla,
"Hemn cmle Arab kavmin bir gecede krup
ellerinden hals olup ehrimiz emn olur" dediler.
Baz kbet-end munsf keferecikler; "Geri biz
bunlar bunda krarz amm anlar dahi Haleb ve m'da
rehin olan kralzdelerimiz ve bu kadar yz bin
srlarmz krarlar" dey cevb edince yine baz
meln,
"Bire Arab kavmi ire tefrika girp Halfe Osmn'
ehd etdiler. Ve Al ile ie analar nehr-i Furd
kenrnda Caber kalas dibinde ceng-i azm edp
tarafeynden yigirmi bin demleri ehd oldu. Ve yakn
zamnda Muhammed'in kz olu mm Hseyin'i

Kerbel'da Yezd krk elli bin dem ile susuzlukdan ve

alkdan bazsn kl ile krup ehd etdiler. Hl anlarn
iine tefrika dp bu gne fetretler vk olup anlarn
bugn de balarn kamaa dermnlar yokdur. Hemn
fursat ganmetdir Kostantniyye'miz ire olan Arab-
Urbn' krup sde-hl olalm" dey bir alay mrikin
bu s-i tedbri hsn-i tedbr grp hicretin iki yz elli
altsnda nie kerre yz bin kffr- hksr ale'l-gafle
gul-y m edp herkes halvethnesinde tat [u] ibdta
megl iken slmbol ve Galata'da olan mmet-i
Muhammed [22a] ire bir grv [] feryd- Allh Allh
kopup herkes ahl-i mahallesiyle bir yere cem olup
ceng-i azm edp kffr krup ehd olurlard.
hir gul-y mma muhlefet kuvvet-i hatdandr,
dey herkes slmbol ire akrab ve taalluktlar ile frka
frka ceng ederek prekende ve pern olup bir frkas
Emnn'ne gelp Arz- Mukaddes trbna dp
skdar'a gemek sadedinde iken bir alay kffr-
dzah-karr bu ibdullh cmle ehd edp hk-i
mezelletde riml-i trb zre brakdlar. Hl ol kn-
hedya ehdkapusu derler.
Ve nie bin ibdullh Cbbealkapusu kurbnde
krup ehd edp cesed-i latfleri hk-ld olup sde
oldular. Ve bir frkas dahi Yedikulle kurbnd[e]
Kocamustafpaa mahallinde Hrnu'r-Red'in bir sr
postu dilimi cirminde bin etdi kala ire mmet-i
Muhammed mahsr olup gn gece neberd-i azm
edp hir-i kr bunlar dahi cmle hrr-i ehd oldular.
Ve ibdullhn nie bini slmbol ire baz c-y mens
zann etdkleri yere giderken kffr- bed-girdr bunlar
bulduklar yerde ehd etdiler.
Hl slmbol ire Sarrchne kurbnde ve Kesegen
Dede kurbnde ve Kahriyye ve Fethiyye rhlar zre ve
ehzde cmii haremi ire ve Zeyrekba semtinde ve
Unkapan cenbinde ve ekseriyy yenieriynn yeni
odalar iinde baz mezrlar vardr kim her kede
parmaklk evrilmi merkadler vardr ve baz kelerde
sedler zre mezrlar vardr, cmlesi anlar ol asrda ehd
olan Sahbe-i kirm ve evld- zevi'l-ihtirm ve ehl []
iylleridir kim anlardan bir cn hals olmamdr.
Amm Galata'da olan mmet-i Muhammed cmle
yigirmi bin bahdr- nmdr asker idi. Var kuvveti
bzya getirp yedi gn yedi gece ceng-i Muhammed-i
Arab edp yedi kerre kffr zre galebeler edp
ebhnlar edp hir serdrlar olan Muhammed Z'lhayl bir shib-i ec nmdr serdr iken ehd olup
cmle guztn perr blleri ikest olup bir yerden dahi
imdd gelmemek ile yedi gn dahi cenge tkat getirp
sekizinci gn kffr Galata kalasnn c-be-c
mnhedim olan yerlerinden yryler edp cmle
ibdullh ehd-i ehdet ile ehd etdiler.
Bu ceng-i azmde geri yigirmi bin dem cm-
ehdeti n etdiler, amm yedi gn yedi gecede yz
binden mtecviz kffr- dzah-karr dendn- tdan
ve rumh- sinndan gediinden mad Galata cenginde
bizzt krallar olan lyana nm meln krk vezriyle ve

______________________________________ 34

anas Aliya ile ve yedi yz tabl [u] nks beleri ve

cehennem segleri ile cmle katl olup ehr-i Kostantn bkral kalup her tarafdan birer kral hurc edp slmbol
ire krallk in bir fetret [ve] isyn [u] tuyn olup
cmle kffr birbirlerine eyle kl urdular kim yedi
gnde yz yetmi bin kffr- cn-ber cehenneme gitdikleri kendi tevrhlerinde mastrdur kim "Ervh- Arab
bizi krd" derler. Mehr [u] mahrrdur.
Bu ceng esnsnda Kayser Hrkl'in kz evldlarndan Grando Mihal, Frengistn'dan gelmi idi. An
kral etdkleri gn hikmet-i Hud mm Hseyin
evldlarndan Seyyid Baba Cafer Sultn ve Veys
el-Karan hazretlerinin huleflarndan eyh Maksd
hazretleri yz fukarsyla ve yz tevbiiyle Baba
Cafer Sultn, Hrnu'r-Red tarafndan elilik ile
slmbol'a dhil olup yeni kral olan Grando Mihal'e
buluup nmelerin verp cevbnme kraln mefhmu
olup Baba Cafer Sultn'a ve eyh Maksd Sultn'a
hadden efzn izz [] ikrm edp bir sary- l tathr
etdirp anda meks ederler. eyh Maksd grse kim
slmbol ire nie bin hed yedi gnden ber ter
tze pyml-i riml olup yatrlar. Ahvl-i cidlin haber-i
shhatin alup derhl krala gelp bir hayli kelimt edp
kral eyh Maksd'un maksd [u] merm zamrinden
anlayup,
"Cmle hedlarnz yniniz zre defn edn"
dey izin verp eyh Maksd maksd [u] murdna erp
derhl kendnn yz fukars ve yz Baba Cafer
Sultn tevbiiyle kazma ve apalar peyd edp slmbol
ire ne kadar bin ehdler var ise cmlesin ehd
olduklar meknlarda defn eder. Ve Kocamustafpaa
mahallinde bin Sahbeyi defn eder.
Ve nie bin mevtlar kayklar ile slmbol'un iml
cnibinde [22b] medfen-i kadm olan Tershne ard
demek ile marf cebbne-i kadmde kehf-i azmler ve
tk- kadmler ire mer ibn Abdlazz hazretleri
asrndan ber nie bin sahbe-i kirm slmbol ve
Galata'dan cmle ol mezristnda medfnlar idi. eyh
Maksd dahi kayklarla cmle hedy bu garfe-i
kadmde defn edp eyh Maksd cmle mevty
maksdlarna vsl edp eyh Maksd bu mezristnn
iinde bir azm seng-i hr zre cel hat ile mbrek
dest-i hatlar olmak zre ryegn u ayn bir manzm
hattr kim byle tahrr olunmudur. Beyt:
Bunlar anlardr ki gelp gitdiler
Gelben ibu fenda nitdiler
Geldiler ve gitdiler ve yetdiler
kbet dr- bekya gitdiler.
Bu gne mehr- fk bir hatt- garbdir kim Rm
ve Arab ve Acem'den nie bin seyyh- lem gelp bu
cebbne-i kadmi ziyret edp bu hat in baz rifn
cifrdir derler, bazlar rumz [u] knzdur dey ol
mahalde olan eddd binlara Ferhd klnkler urup
defne karmak kaydnda olup helk olanlar dahi anda
medfndur. Amm baz suleh-y mmetden kimesneler

leyle-i cumada p-brehne olup sre-i Teksr tilvet

ederek gelp ziyret ederler. Zr bu mahalde Sahbe-i
kirmdan ve hed-y izmdan nie bin Muhcirn [u]
Ensrdan kimesneler medfndur. Ve beyne'l-ulem
efvh- nsda yidir kim,
"Bu slmbol'un iml cnibinde Halc-ar olan
mezristnda bir deliinden bin bir Muhammed isimli
kse-i ser ka" dey mehr- fkdr. Zr bu cebbne
zre nie bin kerre leyle-i kadirlerde nr yadun nie
bin suleh-y mmetden kimesneler mhede
etmilerdir kim ol mahalli ziyret etmeden hl olmamak
gerekdir.
Netce-i kelm, eyh Maksd hazretleri yedi gnde
slmbol ire cemi hedy defn edp hikmet-i Hud
Hrnu'r-Red tarafndan elilik ile gelen Seyyid Baba
Cafer Sultn gazb u dilzr er olmaile Kral Grando
Mihal ile hsn-i lfet etmeyp mesmmen ehd olup
Baba Cafer krala etm etdiyn kral zrde-dil
olmaile eyh Maksd'a fermn edp Baba Cafer'i
kfirlerin mahpshnesi olan yere defn etdirdi kim
cemi mcrim, mahps, ktil, medyn kffrlar Baba
Cafer'e etm edeler. l-hze'l-n Zindn kullesi iinde
Seyyid Baba Cafer Sultn medfndur. Amm hamd-i
Hud slmbol'un fethi myesser olup yine zindn-
medyn olup ziyretgh olmudur. Ve bend-i zindndan
hals olanlar tasadduk nezertlar verp kfirlerin beddularna karlk cmle hals olanlar hayr du ederler
bir ziyretghdr.
Badehu eyh Maksd'un hsn-i hulkundan ve
hulv'l-kelmndan ve dnleri uuruna hedlarn defn
etdi dey eyhden {kral} haz edp Baba Cafer ile gelen
nmelerin cevbnn mel-i muhassln kend
nmelerine tahrr edp nie bin Tkyns eref ile
muazzez mkerrem eyh Maksd'u Badd'da
Hrnu'r-Red'e irsl eyledi.
Muhsara-i tasi-i Makdonya-y Kostantniyye:
Blda tahrr olunan hdise-i kbr[dan] bir sene ubr
edp nc senesinde yine Hrnu'r-Red hn-
Ashb- gzni Rm kfirlerinden taleb etmek in yer
gtrmez dery-misl asker ile Badd- dd-bddan
hurc edp kat- menzl ederek kala-i Malatyye'ye
gelp Cafer Gz kim Seyyid Battl'dr, Hrnu'r-Red
an yz yetmi bin cy- muvahhidn ile Kostantniyye
zre tala- asker edp Battl Gz Rm'a gitmede.
Hrnu'r-Red dahi akb-i askere kafdr dndr olup
menzil kat ederek slmbol'un boazn alup gelen gemileri ahz [] kabz edp cmle asker ile karu slmbol
tarafna gep cnib-i erbaay nehb [] gret ederek
slmbol'u muhsara edp mahsr olan kffra zd []
zevd(a) gelmemek ile cmlesi cundan amn ile tara
knca Hrn kffra asl amn vermeyp Seyyid Battl
Gz bunlara bir kl urmudur kim yine kffrn
tevrhleri zre kerre yz bin kffr seyf-i te-tbdan
gedi ve yetmi bin esr nfs- mteaddid cn kayd []
bend olup guzt- mslimn ol kadar ml [u] menl ile
mutenim olup gtrmede ciz olup hir bin pre

______________________________________ 35

gemiye bu kadar ml- hazyini ml--ml edp Haleb

skendernu'na gnderdiler. Ol mahalde Tekur Yafr-
b-nr kral- dll idi, dest-ber-kaf lan esr olup derakab emr'l-mminn nne getirp ol n halfe amn
vermeyp kral Ayasofya anlna berdr [23a] etdiler.
Ve cmle askir-i slm ml- ganyimle diyr- Badd'a
gitdiler.
Badehu ehr-i Kostantn yedi sene muattal yatup
hir salb olunan Yafr kraln bir kk veled-i n-pki
tife-i Freng-i pr-reng ile itirk-i sev zre ehr-i
Kostantn'i zabt edp ismine Kanator Kral derlerdi,
kendsi slmbol'a mstevl oldu. Ciniviz Frengi
Galata'nn nsfna mlik oldu. Ve panya nsfna kral
olup devletleri gnden gne nizm [u] intizm bulup
Ciniviz kffr Karadeniz shilinden t cezre-i Krm'a
ve kala-i Aza'a varnca bin yedi yz pre kalaya mlik
olup Galata'y taht edindi.
Bu Kanator veled-i Yafr yetmi sene muammer
olup slmbol'u ol kadar mamr etdi kim Ynniyn bu
Kanator'a Kostantn-i Sn dediler. Badehu mr
defteri drlp nra yand. Bil veled fevt olmak ile
kaysralarn devleti bunda inkrz bulup cmlesinin
devletleri (---) sene olup (---) nefer kaysralardr.
Ve Ynniynn Yanvan Tevrhi'nde cmle
kaysralarn neseb-i b-nefesleri byle mastrdur.
Evvel Kanator Kral ve lya ve Hrkl veled-i stifan
veled-i Sanayil veled-i Kostantn veled-i Yorgi veled-i
Hrkl Mial veled-i lyanin veled-i Kostantn veled-i
Kiri Mihal veled-i Tiryandafil veled-i lyan veled-i
stifan veled-i Mihayil veled-i Kanator Mial veled-i
Pozantin veled-i Amlk veled-i lyangur veled-i Filorin
veled-i Pozantin veled-i Yanko ibn Mdyn veled-i
Amlk veled-i rem veled-i Avz bin Sm bin Nh
aleyhi's-selm'dr. Rivyt-i Kurtub byle rd eyleyp
Trh-i Yanvan'a mutbk gelmidir.
Bu hakr-i pr-taksrin dkknlarnda zergerlik eder
kefere Simyon, Yanvan Trhi'n okudukca istim edp
htr-ninmz idi. Zr anlar ile lem-i sabvetden beri
lfetimiz sebebiyle ve red necb olmamz cihetiyle
feshat [] belat zre lisn- Ynn ve lisn- Latini
anlardm. Ve hakr Simyon'a hid Lgat'n okudurdum.
O bize Aleksandra yan skender-i Zlkarneyn Trhi'n
okudurdu. skender Trhi'nde dahi Rm kaysralarnn
ecdd Amlk'a ve Sm'a ve Hazret-i Nh'a mntehdir
ve's-selm.
Netce-i kelm Kanator Kral'da kaysralar
munkarz oldukdan sonra devletleri helc melc
kendleri maraz- felc ile derd-i bel ve renc-i an
ekerek kala-i Kostantne nie gne batlise ve tekur ve
papa ve ladikalar gelp t hicretin sene 699 trhinde
evvelen Osmn lafz trh olup l-i Osmn zuhr edince
(---) sene dest-i kffrda Kostantn ehri mamr [u]
bdan olup l-i Osmn dahi slmbol'un feth [u]
teshrine ihtimm- bezl-i himmet edp Sultn
Aleddn-i Selkyn talmiyle ibtid slmbol'un
cnib-i erbaasn feth [u] fth etmee ihtimm etdiler.

Gz'ye gelp mlkt olduu gibi Bursa stne gelp

feth etdiler.
Tokuzuncu Fasl
Ve andan Kostantniyye fethine mberet edp
Evvel sebeb-i telf-i msevvedt- kitb ve
sene (---) trhinde Gz Sleymn Be ibn Orhn
bis-i tasnf-i mstetb olan kilk-i cevhir-gy bu
Gz'yi yetmi kibr- evliynn ve Hac Bekta- Vel'nin
vech ile in ve iml kld kim sebeb-i hdis-i tahrr-i
izni ve rey [] tedbriyle Sleymn Be, Kara Mrsel ve
sulf [u] sunf add olunan mecma- dil-ky bu
Kara Koca ve Kara Foa ve Kara Mrsel ve Kara
tarkile kitbet eyledi kim mverrihn- Rm ve nkteYalova ve Kara Biga ve Kara Sla nm krk kara nm
perdzn- zevi'l-mefhm ki, yet:
bahdrn ile yek-dil, yek-cihet olup Kara Ece Yakb
1
Kapuda nm yerlerde shil-i bahrde nie ketler feth
nass- erfi mcebince:
edp ve baz sr derisinden tulum sallar in edp
btid r-y arzda makm edinen dem-i Saf'dir.
cmle krk kii sallar ile deryy ubr edp hk-i Rm'a
Andan evld- evld mnteir olup vech-i arza ben
kadem basup bism-i lh ile glbng-i Muhammed ekp
dem mstevl oldu. Amm esnf- mem in cemi
gemilerden atlarn karup cnib-i erbaay nehb [] gret
elsine-i muhtelife mverrihleri ihtilft- kesre
ederek yevm-i cumada psala kalasn feth edp cuma
etmilerdir. Amm skknn- kavm-i Rm ve ecns-
salsn anda ed etdkleriyn ibtid saldan galat psala
mtenevvia- n merzibm bi-tedbri Hayy'l-Kayym
derler.
fermnyla aslnda kavm-i Rm, Ays bin shk
Andan lgar ile Gelibolu kalasnn demir kapusuna
evldlarndandr. Amm kavl-i sahh Yfes'e mnteh
Sleymn h Bismillh deyp el urup bi-emrillh
olup Ays'n ceddidir kim cmle tife-i Ervm andan
Gelibolu kalasnn fethi Bismillhi'r-rahmni'r-rahm'dir.
mnteir olup bir ec ve pk-itikd salbet mehbet
Andan lgar ile Tekirda ve slmbol kurbnde t
shibi olmulardr, kim diyr- Rm'a kadem basan ibtid
Silivri kalasna varnca mezkr krk kii ebhnlar edp
l-i Selkyn'dr kim sene 476 trhinde mer-i
bu kadar ml- ganyim [ve] srlar alup ve nie yollarn
Dnimendiyye ile yek-dil yek-cihet olup Malatyye ve
ahvline vkf olup mansr [u] muzaffer yedi gnden
Kayseriyye ve Aliyye ve Antkyye ve Karaman Konya
yine kelekler ile karu Kapuda nm mahalle ubr edp
diyrlarn kayser-i Rm Ynniynlar elinden alup
bu kadar ml- ganyim ile ehr-i Bursa'ya dhil olup
mstakil pdih oldular. Amm ibtid tullar
cmle asker-i slmn demna lezzet hsl olup nie
Mvera'n-nehir'dendir.
kerre gemilerle Rm tarafna gep nie yz kur ve kaBade Hicreti'n-Nebeviyye sene 600 trhinde l-i
sabt ve kllar feth [u] fth edp her br slmbol'un
Selkyn inkrz- nesl bulup Trn-zemn vilyetinde
cnib-i erbaasn gret alan tln kfirlerin nln [u]
Mhn ehri belerinden Sleymn h ve Erturul Be
giryn ve esr-i bend-i hicrn edp anlara mukbil bir
Rm diyrna [23b] Selkyndan Sultn Aleddn'e
dman gelmek ihtimlleri yok idi. Ve ikr etdkleri
Erturul torulup gelp be iken Aleddn
dze ve bkire duhterleri akd-i nikh ile merbt edp
merlarndan olup etrf [u] eknfda nie feth [u]
tensl buldular.
ftht edp Sultn Aleddn merhm olcak cmle
Andan sene (---) trhinde Gz Hudvendigr halfe
ayn- vilyetin rey [] tedbrleri ile Erdurul mstakil
olup mstakillen Rm diyrna dery-misl asker ekp
be oldu. Shib-i hutbe olup sikke shibi olmadan
mukaddem Aleddn Sultn'n ve Hac Bekta- Vel'nin
Sdck nm ehirde merhm olup andan olu
nashatyla Kostantniyye'yi feth etmek in cnib-i
Osmn, evvelen Osmn lafz trhinde mstakillen sikke ve
erbaasn evvel feth etmee Gz Murd- Evvel cy-
hutbe shibi mstakil pdih olup ibtid hutbeyi
Muhammed ile sene (---) trhinde bizzt Gz
Tursun Fakh nm imm- hmm Osmn Be nmna
Hudvendigr Gz Murd- Evvel'dir, Edirne kalasn
okudu. Badehu Osmnck Anatolu vilyeti tlk olunan
drivne tekuru elinden feth edp kabza-i teshre alup
diyr- Germiyan [ve] Karaman- Rm'a mmet-i
cmle Anatolu'da mmet-i Muhammed Edirne
Muhammed velvele-r mstevl olup aaa saldlar.
cniblerinde ml--ml olup slmbol'dan tara kffr-
Andan olu Orhn Gz mstakil be oldu.
hk-sr kamaz oldu. Amm bi-takdri Hallk- lem
Bunlarn zamn- sadetlerinde yetmi yedi kibr-
Gz Hudvendigr yedi kerre yz bin kffr- hksr ile
evliyullh alem-i Reslullh tahtnda hzr olup
Rmeli hkinde ve Vuitrin kalas dmeninde Kosova
himmetleri ile nie bin feth [u] fthtlar etdiler. Yine
nm sahrda kffr ile ceng edp yedi kerre yz bin
bunlarn zamn- hilfetinde cedd-i izmmz Trk-i
kffr mnhedim olup cmlesi dendn- t- teTrkn Hoca Ahmed Yesev hazretleri Horasn'dan
tbdan gep Gz Hudvendigr hamd-i Hud ederek
halfesi olan Hac Bekta- Vel'yi yz fukarsyla
le-i kffr- dzah-karrlar seyr [] tem ederken
shib-i seccde edp def kudm ve alem r verp
leler iinden Vilakobla nm kfir elinde t-
"Var Orhn Be ile Rm ftihi ol ya Bekta" dey nefes
Dahhkdan nin verir bir baile Gz Hudvendigr'
edp Hac Bekta- Vel yz er ile Horasn'dan Orhn
urup ehd eyleyp ol melnu dahi anda pre pre edp
guzt- mslimn b-hisb ml- ganyimle mansr [u]
1 Kurn, Saffat 164; "Bizim herbirimizin bilinen bir makam
muzaffer Edirne'ye gelp Yldrm Byezd Hn tahtvardr."

______________________________________ 36

nin [24a] mstakil pdih olup etrf- kfiristna

Yldrm Hn yldrm gibi akyup babasnn intikmn
almain diyr- deyr-i kffristna kl urup (---) sene
trhinde,
Muhsara-i ir-i medne-i Kostantniyye
ber-y tedbr-i Yldrm Hn: Edne'l-arz olan taht-
sn Edirne'den Yldrm Byezd Hn yz bin derymisl asker-i b-pyn ile slmbol'u yedi ay muhsara
edp hir kffr- bed-girdr
"Amn ey Yldrm Hn murdnz zre sulh
edelim" dey dern- dilden tekur- lan sulha tlib []
rb olup beher sene ikier kerre yz bin altun harc
vermei kabl etdiler. Yldrm Hn bu sulhu kabl
etmeyp kadm-i eyymda mer ibn Abdlazz fethinde
ve Hrnu'r-Red asrndaki gibi Galata ve slmbol
kalasnn nsfnda ke'l-evvel mmet-i Muhammed skin
olup cmi ve imretler edeler ve kala hricinde olan b
u belerin mahsltlar r cmle mmet-i
Muhammed'in olmak zre Yldrm Hn sulh isteyp
bi'z-zarr tekur kral bu sulhu kabl edp slmbol ire
yigirmi bin dem koyup Edirnekapusu ve Erikapusu ve
Eb Ensr bblarndan t Unkapan'ndan Zeyrekba ve
Karaman'dan yine Edirnekapusuna gelince hudd
kesilp slmbol ire mmet-i Muhammed leb-ber-leb
olup Ciblikapusu ire yine Gl Cmi, b- glb ile
mlevvest- kffrdan tathr olunduyn Gl Cmi
derler. Ve ana karb Sirkeci tekyesin yine mahkeme-i
er-i mbn edp Galata kalasna dahi alt bin asker
koyup Galata'nn nsfn t kulleye varnca mmet-i
Muhammed zabt edp slmbol'un dahi nsfnda
Ayasofya cniblerinde {kefereler} skin olup {mmet-i
Muhammed ile cmle kffr} itidl zre geinirlerdi.
Yldrm Byezd Hn bu yzden slmbol'un nsfn
feth edp mansr [u] muzaffer yine Edirne'ye
mteveccih oldu.
Andan sene (---) trhinde rn-zemnden Timu[r]lenk hurc edp otuz yedi mlk rikbnda piyde
yrdp cmlesini fermn-beri etdi. ll Yldrm Hn
ec ve bahdr pdih olmaile Timur- b-nra serfr etmeyp Timur, Yldrm Hn zre gelp (---) nm
sahrda iki askir-i b-pyn saf balayup ceng-i heng
mahallinde Yldrm Hn'a dilgr olan ekinci Tatar
tifesinden hemn on iki bin askir-i Tatar, Timur
cnibine firr etdiler. Andan nie bin ulfesiz derme
atma asker dahi Yldrm vezrinin s-i tedbriyle
Timur'a tbi olup Yldrm Hn ol an sehel asker ile
kalup gayretinden bir n-tamm tay zre svr olup dalkl Timur askeri iine girp eyle emrbzlk etdi kim
Tatar' demet demet pte pte ederdi.
hir bi-emrillh, altnda i grmemi at kalup
Yldrm Hn atndan tekerlenp kyma gelmeden Tatar
askeri Yldrm Hn'n bana p Timur huzruna
getirp Timur ayaa kalkup ikisi bir seccde zre oturup
bal ve yourd tenvl edp esn-y kelmda Timur,
Yldrm Hn'dan sul eder kim;

______________________________________ 37

"Cenb- Br yr klup fursat bana verp seni ele

getirp yine seninle zn-be-zn kelimt edp tazm
ederem amm ben senin eline girsem nice ederdin"
dedikde hemn sf-dil Yldrm Hn nutka gelp
"Vallhi sen benim elime girsen seni bir demir kafes ire
koyup t lene dek karmazdm" dedkde Timur eydir:
"Gnlnde k gnlndeki" deyp tz bir demir
kafes getirp Yldrm Hn' kendi murd zre demir
kafes ire koyup azm-i rh edp giderken beride hilfet
elebi Sultn Mehemmed ibn Yldrm Hn'a myesser
olup derhl yetmi bin pr-silh asker ile Timur'un
akbinden lgar edp (---) nm mahalde Timur'a yetip
bir str- Muhammed urdu kim hl dillerde dstn-
dostn olup ml- ganyimleri ile asker-i slm mutenim
olup baz guzt- mslimn Yldrm Hn inhizmnda
ml [u] menlden ayrldklar d- dernlarndan Timur
askerinin dendn- tdan geenlerinin derilerini yzp
iddet-i hrda ol sahr-y bi-pyn ire zerlerine dem
derisinden syebnlar edp zllnda syedr oldular.
Annin ol sahrya hl Taak Ovas dey bir yvece
ismiyle mlakkab bir fezdr. Amm takdr-i Hud ol
gece Yldrm Hn kafes ire gayretinden humm-y
muhrikden merhm olmu idi.
elebi Sultn Mehemmed babasnn intikmn
Timur'dan alup kra kra t Tokat kala[sna] [24b]
varnca Timur'u krup Timur Tokat kalasna girp
mahsr olur, elebi Sultn Mehemmed mansr {u
muzaffer} avdet edp pederinin na- erifn Bursa'ya
getirp cmii shasndaki kubbe-i azm ire defn edp
mstakil pdih oldu. Amm s elebi ve Ms elebi
nmn karndalar hilfet sevdsnda olup (---) elebi
Edirne'de halfe olup Rm halk andan bat edp pederi
Yldrm Hn'n n-tamm kalan Edirne'de Ulu cmi'i
tamm etdi ve (---) elebi dahi Eflak u Bodan inetiyle
azm asker cem edp hilfet rzsunda oldu.
Bu mahalde bunlarn mbeyninde ihtill ihtill vk
olduun slmbol tekuru iidp raks etdi. Derhl delllar
nid etdirp;
"Tiz ehr-i Kostantn ire bir mselmn kalmasn
yohsa cmlesin krarm" dey {mmet-i Muhammed'e}
bir gn mehil verp kimi berren ve kimi bahren
slmbol'dan kup Edirne ve Tekirda cniblerine
gelirken akblerince kemnghlar ire kefereler mde
olup hayli ibdullh gib edp ehd etdiler.
Bu hdist dahi l-i Osmn'n dernuna bir d-
dern olup hir elebi Mehemmed Hn intikl edp
hilfet Murd- Sn'ye, andan Eb'l-feth Sultn
Mehemmed-i Sn'ye intikl etdi. Amm {Mehemmed
Hn} lem-i sabvetde olmaile cnib-i erbaadan kffr
ba kaldrup mukvemet etmee rey [] tedbr shibi
olmamaile yine Eb'l-feth'in babasn tekrr halfe edp
Eb'l-feth'e Manisa taht- hkmetin verdiler. Anda
ilme megl olup fazlet-i bhire shibi olup nie
tevrhler tetebbu edp eb [u] rz Akemseddn ve
Sivas Kara emseddn hazretleri sohbetiyle merref

olup anlardan tahsl-i ulm edp mfessir muhaddis

ehzde-i zde oldu.
Amm hikmet-i Hud, Mehemmed Hn Manisa'da
iken Msr'da Sultn Kalavan Msr pdih idi. Amm
sikke ve hutbe Badd'da l-i Abbsiyn nmna idi.
Hikmet bir gn Msr'n cnib-i imlinde on
merhale karb Bahr-i sefd shilinde Kuds-i erf
iskelesi olan Akka kalasna Fransa kffr ale'l-gafle alt
yz pre gemi ile Akka'ya ve ehr-i Askaln'a ve ehr-i
Filistn ve ehr-i Taberistn'a istl eyleyp bu kadar
ml- ganyim alup ve nie bin mmet-i Muhammed'i
ehl [] iylleri ile esr edp ketlerine leb-ber-leb eyleyp
yine Fransa diyrnda karr etdi haberi Manisa'da
Sultn Mehemmed'in mesm- hmynlar olup
beyne'l-ulem bu hdist sylep Eb'l-feth gyet
mteellim olup ibdullh- mslimn in zr [u] giryn
olup bklar eyledi. Hemn Akemseddn hazretleri
cemi huzzr- meclis huzrunda,
"Alama pdihm kffrn bu Akka kalasndan
aldu ganmet akdelerinden ve pimi helvlarndan
slmbol'u feth edecein gnler pimi helv yersiz.
Amm ol gn gz olup cmle guzt- mslimne adlet
eyleyp kad ve gz [ve] rz ol" dey ser-i sadetinden
Akemseddn hazretleri rf-i izfetin karup Eb'lfeth'in bana koyup slmbol fethini tebr etdiler. Ve
blda tahrr olunan hads-i erfleri krat edp Kara
emseddn-i Sivas hazretleri "Pdihm senin hakkna
kelm- Al ile bu ebyt vrid olmudur" dey bu ebyt
krat etdi. Beyt:
Nahn'l-lez byen Muhammeden
Ale'l-cihdi m yen ebeden
dey bu er- beli tilvet edince cmle hzrn hayr
du edp Ftiha- kilidi tilvet etdiler. Eb'l-feth ol
mahalde ser-i sadetine rf-i emseddni geyp ems-i
tbn gibi nmyn olup eydir:
"El-umru merhnetn bi-evktih"1 deyp cemi
umrun Cenb- Bri'ye tevfz eyleyp yine ilme megl
oldu. Hikmet-i Hud pederi Murd Hn merhm olup
tekrr Sultn Mehemmed Hn sene 855 trhinde
mstakil pdih olup cmle kullar kendden bat edp
etrf pdihlarna nmeler gidp cmle pdihlardan
eliler ile mbrek-bd nmeleri ile hedylar geldi. ll
Kara Koyunlu neslinden zerbycn h Uzun Hasan
itat etmeyince Sultn Mehemmed'in ibtid gazs Uzun
Hasan olup Tercn sahrsnda iki dery-misl asker
birbirine mukbele v muktele olunca bir gn bir gece
ceng-i sultn ve neberd-i hkn olup Sultn Hasan
mnhezimen firr etdine trh:
Butln keyd'l-hinn,
lafz trh olmudur. Sene 878
Trh-i dier, be-inhizm- Hasan- Tavl:

2
[25a] Sene 878.

{Trh-i veft- Uzun Hasan,

Behr-i trh-i vefte heme kes eh-i dn server-i dil
gftend, Sene 882}
Der-beyn- tul- Eb'l-feth Sultn Mehemmed-i Sn: Sene 834 trhinde Manisa'da {Emr
sfendiyr kzndan} mtevellid olmudur. On yana
bli iken sene 847 trhinde cls etdi. ki sene hilfet
edp askerin fetretinden ve kffrn vefretinden hal
olunup pederleri yine pdih olup kendler Manisa'ya
mteveccih olup be sene zamn mrr edp sene 855
trhinin mh- Muharreminin on altnc gn ki yevm-i
hamsdir yine taht-nin-i pdih- Cem-cenb olduu
sene sinn-i erfleri yigirmi seneye bli imiler. "Rahmet
Rabbih" lafz cls- snlerine trh olmudur, sene 855.
Ol asrda byk dedemiz Yavuz Er Be Eb'lfeth'in mrialemlii hizmetinde olup slmbol fethinde
dedemiz maan bulunup Unkapan'nn i yznde
Sarclar cmii zemninde olan binlar dedemiz ml-
ganyim ile kabz edp bade'l-feth bir cmi ve yz
dekkn in etdirp cmiine vakf etmidir. Bu hakrin
slmbol ire mtevellid olduu hnemizi gaz
mlnda[n] dedemiz bin edp skin olurlar. Ve bin
etdi cmiin ve dekkn bytlarn bertlar Eb'lfeth'in tura-y garrsyla ve hccet-i eriyyelerin
imzlar Emr Buhr hazretleri imzsyla mmz olup
hl zrriyetinden olmamz cihetiyle tevliyet-i mezbr
elimizde olup keyfe m-ye mutasarrfz. Ol takrb ile
dim evkfnmelerimize nazar edp Eb'l-feth'in
hilfeti trhleri ve tul- zuhru mazbtumuzdur.
Amm bir gazb hnhr pdih- km-kr imi.
Taht- sn Edirne'de cls eyledikde li-mm brder-i
kihteri olan ehzde Hasan' mankan ehd edp na-
pkin Bursa'ya gnderp pederleri cenbinde defn
etdirdiler. Andan mstakil pdih olup Bosna
serhadlerinde ve Yayise kalasn ve nie kl- metnleri
feth edp Akdeniz tarafndaki Boazhisrlar'da Kilid'lbahreynleri ve Karadeniz Boaz'nda yine iki kala-i
metn bin edp slmbol kalasna asl zahre gelmeyp
kffr:
"Amn ey gzde-i l-i Osmn" deyp harac-gzr
olup sulh kabl eylediler. Amm Yldrm Hn sulhu
zre cemi blarn mahsl Osmnl r olup kffr
bir te zm koparmaya. Ol art zre sulh mnakid
olup sene mrr edp Rmeli Hisr blarndan
kffr zm koparup bbnlar ile ceng edp
tarafeynden bir ka dem dp sulha muyir i
olduun Edirne'de Sultn Mehemmed'e arz olunup
anlarn dahi bu ahid-ikenlik cn- azzlerine minnet olup
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn yer gtrmez derymisl asker ile slmbol'u muhsara etdin beyn eder.
2

Her i, vakt zaman gelince olur.

______________________________________ 38

Kurn, Fetih 3; "Bylece sana kimsenin g yetiremeyecei

ekilde yardm eder."

Onuncu fasl
l-i Osmniyn'dan Eb'l-feth Sultn
Mehemmed Hn'n Mahrsa-i
Kostantniyye'yi on birinci kerrede muhsara
etdin ayn u beyn eder

Evvel cemi mverrihn- Rm'un tahrrtlar zre

hicret-i nebeviyye'nin sekiz yz elli yedinci senesidir kim
1
lafz ile Mehemmed-i Sn fethi ile
kemlin bulmudur kim inkrzu'd-devrn mebbed ola.
Trh-i merkmda Eb'l-feth Mez Edirne'den derymisl asker ile kat- menzil ve tayy- merhil ederek
slmbol'un Edirnekapusu hricinde cemi cy-
muvahhidn hayme ve harghlar ve br [u] bnghlar
ile meks etdiler. Anatolu cniblerinden dahi nie bin
asker Gelibolu Boaz'ndan ubr edp asker-i slm'a
mlk olup Yedikulle taraflarnda meks eylediler.

Mukeddem Uzun Hasan destinden feth olunan

Tokad ve Sivas ve Kemh ve Erzurm ve Canha ve
Bayburd ve Tarabefzn cnibi askerleri dahi bahr-i
slmbol'a gelp berren cmle asker yine Karadeniz
Boaz'ndan ubr edp Okmeydn nm mahalde
kffra mukbil ol asker-i b-pyn hayme-i etr-i
mllemmlar ile sahr-y sehmi llezr edp meks
etdiler. Cmle askir-i slm slmbol'un ancak kara
cnibin muhsaraya ur edp metrisler ve lam
mhimmtlar ve top- kp siperleri tedrkne megl
olup kalann ancak dery tarefeyni kald.
Ve asker-i slm bir yere cem oldukda yetmi yedi
[25b] aded mazanna-i kirme kibr- evliyullhdan ulu
sultnlar var idi. Cmleden biri Akemseddn ve Sivas
Kara emseddn ve Monl Grn ve Hazret-i Emr
Buhr ve Monl Fenr ve Cbbe Al ve Ensr Dede ve
Monl Pld ve Aya Dede ve Horos Dede ve Hatabl
Dede ve e-eyh Zindn (---) (---) (---) (---) (---) (---), bu
makle sultnlardan himmet ric edp Eb'l-feth ahd
etdi kim "slmbol devletinin nsf sizin ve nsf guzt-
mslimnin ve rub hakrin olup ml- ganyimle her
birinize birer zviye ve trbe ve imret ve mekteb ve
medrese ve dr'l-hads tetimme-i medrisler bin
edeyim" dey vade-i kermeler etdi.
Andan cmle ulem ve suleh bir yere cem olup
ordu-y slm iinde ndler nid edp cmle cy-
muvahhidn tecdd-i vuz edp ikier rekat salt- hcet
klup du-i hayrdan sonra nevbet glbng-i
Muhammed ekp kalay muhsara etdkleri sat
snnet-i Resl zre Tekur Kostantn'e nme ile
Mahmd Paa'y gnderdiler. Nme krat olunup
mefhmu malmlar olunca kalalarnn metnetine ve
askerlerinin vefretine marr olup ne harc ve ne slm
ve ne kalay teslm etmei kabl etmeyp eliyi redd
etdiler.

Kurn, Bakara 196; "te bu tam on gn eder."

Kurn, Bakara 196; "te bu tam on gn eder."

______________________________________ 39

Beri tarafdan asker-i slm-gayyr gayrete gelp

ceng [] cidle heng edp kala zre hcm edp her
tarafdan mmkn olduu mertebe sarca ar gibi kala
dvrna sarlup bism-i lh ile metrise girp subh [u] mes
cenge say-i bel ve ihtimm- tm etdiler.
Dern- kalada mahsr olan kffr- muhlkr iki
kerre yz bin fecere-i mrikni cem edp cemi burc
[u] brlar zre nie bin muhl [u] eytanatlar ihds edp
diren-mdr kala murg- semendervr te-i Nemrd
iinde kalup var makdrlarn cnib-i berre sarf edp
dery tarafndan havfleri olmad ecilden ecelleri
fikirlerine gelmezdi. Zr Saryburnu'nda be yz pre
top ve Kurumlu Mahzen tarafnda be yz pre top ve
Kz Kullesi'nin endern [u] brnunda kirpi gibi iki yz
pre top- kp ile mde olup bu yerin toplarndan
r-y deryda ku umak ihtimli yokdur dey cnib-i
bahre mukayyed olmadlar.
Ve cemi papas ve ksss [ve] btrkler ol cnd-i
cnblerin cenge terb edp her bir kefereye birer lt-
melt- mhmelt vadesi ederlerdi. Ve ilm-i ncm ile
kalann tli-i kuvvetin bu yzden buldular kim;
"hir zamnda bir Muhammed gele, nie bin
kiliseler yka. Ann mmetleri Antkyye ve Kuds' ve
Msr' ve Kostantniyye'yi ala ve karadan nie bin pre
yelkenleri alm gemiler ile gele ve banda kad sar
ola ve katra binp ayanda mv izme ola. Ol
Muhammed'se gelp kiliseler yklal ve Msr' [ve]
Antkyye ve Kuds' mmetleri feth edeli sekiz yz elli
sene oldu. Ve karadan gemi yryp bu kala feth olmak
muhldir. Ve bu Muhammed ol Muhammed deildir.
Byk Muhammed'lerinden ber bu Kostantn on bir
kerre muhsara grp fethi Arab'a myesser olmayup bu
Trk'e mi myesser ola" dey akl- ksrlar zre nie
lf- gzf urup Kostantn'e tesell-i htr verp yine
cenge heng etdiler. Amm tarada asker-i slm ess-
kalann karna girp c-be-c kalay rahnedr etmee
baladlar.
Ve yine rz [u] eb cnib-i erbaadan asker-i slm'a
imdd ile zahir gelmede amm kffra bir dne-i
hardal gelmemede, zr mukaddem trh ile Akdeniz ve
Karadeniz boazlarna kalalar bin olunup mesdd
olmudu. Yine byle iken dern- kalada kffr
makdrun sarf edp ceng ederlerdi. Zr dern- kalada
meczibndan Yvedd Sultn nm bir bdel, kalay
bir ka gnden sonra feth olmasn Cenb- Br'den ric
edp dus hayyiz-i kablde vk olup gnden gne
kalann fethi mted olup t ki on gn oldu.
Eb'l-feth cmle meyihn- sdkn cem edp;
"y hl neye mncer olur. Kala {gnden gne}
metnet bulup feth sab oldu" deyince hemn
Akemseddn hazretleri;
"Beim sen elem ekme; bu kalann ftihi sen
olasn dey lem-i ehzdeliinde sana tebr etmidik,
lkin bi-emri Hud Cenb- zzet'in bu gazda mstetir

ileri vardr. Dern- kalada eyh Maksd halfelerinden

Yvedd ismine mazhar [26a] dm meczibndan
bir cn vardr. T ol merhm olmaynca bu kala feth
olmak ihtimli yokdur. Amm elli gnden merhm olur"
dey kalann fethini sat ve derce ve dakkasyla vakit
tayn eyleyp bilhire kef-i rz eyleyp hemn;
"Beim sen yine ihtimm- tm eyle, bu esrr- ilh
bunda kalsn; asker-i slma ihsnlar edp hsn-i dil
gster" dedi. Hemn Eb'l-feth Timurta Paa'y iki bin
askerle Kzhne cnibindeki hybn ire elli pre
kadrga yapmak fermn edp baz kurlar gret edp
levha ve haebtlarnn mmkn olanlarn gemiler bin
etmee sarf eyledi.
Ve Koca Mustaf Paa'y cmle azebistn askeriyle
Okmeydn ensesinde Levend iftlii nm mahalde
mukaddem elli pre kadrga ve elli pre at kayklar
koyah- hybn ire mde idi.
Onuncu gnde Kzhne'deki kadrgalar {dahi}
hzr olup (olup) berde ve bahrde ketler askir-i slm
ile hzrb idi. Ol gn Sultn Mehemmed nie bin
gzde ve zeber-dest asker ile Okmeydn'na varup
mezkr gemilerin zr-i felenklerine dr dkp ve yal
kzaklar felenkler zre voc rgatlar ile ilm-i cerr-i eskl
ile nie bin nmdr tvn yiitler ken ber-ken
ekerek Okmeydn'nn ol emenzr sahrsna geldkde
bi-emri Hud bir eyym- muvfk rh-i tayyibe esp
cmle ketlerin bdbnlarn kde edp cmle guzt-
mslimn sad-y Allh Allh'a reh buldurup top u
tfeng dumnlar ederek yz elli pre gemiler ile
Okmeydn r-y dery-misl oldu. Kffr slmbol'dan
bu ziynetler ile bu ketleri grp;
"y bu ne ola" dey perin hl olup dern-
kalada beyne'l-kffr bir gft [] g oldu. Andan cmle
guzt- mslimn yz elli pre gemileri Tershne besi
dibinde hkulu nm iskelede deryya indirdikleri yerler
hl Okmeydn ire nmyndr. Ve ol asrda ketlerin
altna nisr olunan drlar ile'l-n ol c-y mahdda
kend bitp kend yiter.
Badehu cmle guzt- mslimn lt- silhlar ile
ketlere svr olup mde durdular. T ki Kzhne'de
Timurta Paa'nn bin etdi elli pre byk kadrgalar
dahi Eyyb'dan tarafa zhir olup r[z]gr- muvfk ile
bdbnlarn kde edp iinde olan mchidn top u
tfenglerin endht ederek glbng- Muhammed ile
Tershne ireminin
yannda olan Okmeydn
donanmasna kavuup bir hy-hy bir sad-y Allh
Allh zhir olunca kalay muhsara eden guzt-
mslimn dahi kuvvet-i khireye gelp azm ceng []
cidl ve harb [] ktl esnsnda cmle donanma-y
hmyn'a asker-i slm dolup karu tarafa gediklerin
kfir grnce akllar balarndan gidp acz zhr etmee
baladlar. Ve dahi ol gnn hcmunda kalann taraf
taraf rahnedr yerlerin grp ye[t]:

______________________________________ 40

vasf- hlleri idiin bilp tekur- dil-gra serzeni etmee

balayup yigirminci gnde kalay teslm edelim demee
gze etdiler.
Hulsa-i kelm dern- kaladaki mrikn ve
kalann metnetine bel balayan marr kfirn hsirn
hyibn dallet ve fil-i b-mellerine ndimn, ye[t]:

2
dey tekur- b-nr

zre
hcm edp eyitdiler:
"Bir yanndan kaht [u] gal, bir yanndan sumn
brn- bel, bir yanndan Trk-i vveylnn gelii ve
yry bizi helk etdi" dey her biri birer tedrk ile
nihnce kalann rahnedr olan yerlerinden askir-i
slm tarafna amn dey firr etmee baladlar. Asker-i
slm bunlar bu hlde grp dahi ziyde takviyet bulup
ieriden tara firr eden keferelere riyet etdiler.
Ol gn Karamanolu ve Germiyanolu ve Tekebayolu ve Aydnbay ve Sarhanbayoullar yetmi yedi
bin askir-i pr-silh ile imdda gelp cy- mslimn
henz tze cn buldular.
Derhl kadrgalar ile karu geen Timurta Paa
leb-i deryya asker-i slm dkp ibtid Eb Eyyb-
Ensrkapusundan Ensr Sultn sarld. Ve Monl
Pld, Sultn Pld [26b] kapusundan sarld. Ulem-y
Srndan idi. Hfz- Kelmullh bir kermet shibi
kimesne idi.
Monl Fenr hazretleri Fenerkapusu'ndan sarlup
kffr ol tarafda bir gecede bir hisr-pe bnyd edp
kalay metnet zre etdi kim hl zamnmz mlkleri
ol kalay bir senede tamm edemezler. Hl mamr bir
kala-i mamrdur. Ve Petro nm bir ruhbn yz ke
ile nev bin kaladan firr edp slm ile bi'l-cmle
mselmn olup Mehemmed Petro ol mahalden
sarldyn Petrokapusu yan Takapusu derler. Ve biemrillh ol gece yeni bin olunan kalay Mehemmed
Petro ibtid feth edp kendye sancak ihsn olundu.
Ve Aya Dede yz fukar-y Nakbend ile
Ayakapusu'ndan sarld ve ehd olup kala kapusu
dhilinde mahkeme-i kadmimiz olan Sirkeci tekyesinde
defn olundu.
Ve Cbbe Al hazretleri Ciblikapusu'ndan sarld
htryn Cbbe Al'den galat Ciblikapusu derler,
Msr'da Sultn Kalavan'n eyhi idi. slmbol fethinde
bulunmak in Bursa'ya gelp Zeyneddn Hf
tarkatnda shib-i seccde olup at ulundan bir cbbe
geydiiyn Cbbe Al derler. Badehu Eb'l-feth
slmbol fethine mteveccih oldukda ekmekciba olup
cemi askir-i slma ekmek yetidirirdi. Bir ferd-i
ferde esrrna vkf olmayup bir furun nn ile nie
kerre yz bin ibdullh gl-i pembe-misl hs ve beyz
ekmek yerlerdi.

Kurn, Bakara, 19; "lm korkusu ile parmaklarn kulaklarna tkayan kimseye benzer."

Kurn, Araf 119; "te orada yenildiler, kk dtler."

Ve bu Cbbe Al hazretleri Okmeydn'ndan enen

gemilere svr olmayup hemn Tershne besi
nnde yz Zeyneddn Hf fukarlar ile dery zre
postlarn deyp tevhd-i erreye megl olup def []
kudmlerin alarak ve alem-i hflerin aarak azharun
mine'-ems dery zerinden piyde ve post-nin ubr
etdin kaladan kffr- dzah-karr grnce rub u
bmden akllar k olup Cbbe Al hazretleri postlarn
derydan alup Ciblikapusu'ndan sarldlar. Bade'l-feth
kef-i kermet etdiyn kendleri ehd olup Gl
Cmi shasnda defn olunup cmle fukarlar ol
sitnede mnzev oldular.
Ve Horos Dede Unkapan'ndan sarld. Unkapan'na annin Horoskapusu derler. Ve kapunun tara
atebesinin ieri girirken sol tarafnda t atebe-i lsi zre
bir horos tasvri vardr, annin Horoslukapu dahi
derler. Ve Horos Dede ceddimiz Trk-i Trkn Hoca
Ahmed Yesev hazretlerinin fukarlarndan olup Hac
Bekta- Vel ile Horasn'dan gelp bir pr-i fn olup
Eb'l-feth ile slmbol'a gelirken askir-i slm ire eb
[u] rz yigirmi drd satde yigirmi drd kerre bng-i
horos urup;
"Kum y gfiln" dey guzt- mslimni gh
etdiyn Horos Dede derlermi. Merhm dedemiz
{Yavuz Er} gyet mutekidi olmaile bunlarn
erefiyyetine Unkapan'nn i yznde bir cmi in
etmidir kim hl Sarclar {rssu} iinde Yavuz Er
cmii ve mahallesi derler. Badehu Horos Dede t
mr hir olunca Horoskapusu dibinde merhm olup
merhm dedemiz Unkapankapusu hricinde hrh
zre bir soffada defn edp cenbinde bir bdesthne
musluklar edp hl ziyretgh- nsdr.
Ve Ayazmand bei Alyr Be Karakoyunlu'dan
Uzun Hasan ammilerinden idi. Ayazmakapusu'ndan
cmle askeriyle sarld ve tecdd-i vuz in bir ayazma
kazd. Annin Ayazmakapusu derler, leb-i deryda bir
b- nb uyndur.
Hatabl Sultn Aksary'da Oduncuzde demekle
marf u {mterif} meczibn ekilli bir mrid-i
kmil kimesne idi. ki bin fukarsyla Odunkapusu'ndan
sarlup sebeb-i tesmiyesi oldur kim hl Odunkapusu
derler.
Ve eyh Zindn Abdrraf Samedn hazretleri
sdt- kirmdan ulu sultndr. Hrnu'r-Red asrnda
elilik ile gelp mesmmen kraln ehd etdi Baba
Cafer Sultn, eyh Zindn hazretlerinin ecdddr.
Zindnkapusu ire medfn olduun eyh Zindn bilp
Eb'l-feth ile Edirne'den gelp bin sdt- kirm ile
amn vermeyp Zindnkapusu'nu kal edp kala
dhilinde cedd-i izmna varup ziyret etdkde kendi
yeil immesin ceddi Baba Cafer Sultn'n ser-i sadeti
mahalline koyup bade'l-feth yetmi sene trbedr olup
bir sitne bnyd etdi. Ve bade'l-feth Eb'l-feth ol
mahalli yine zindn etdiyn ve eyh Zindn feth
etdiyn Zindnkapusu derler.

______________________________________ 41

Badehu eyh Zindn hazretleri yerine yine rk-

thirden Seyyid Muhammed'i Baba Cafer zre trbedr
nasb edp kendler Sultn [27a] Byezd-i Vel ile
{"Fetahet"} sene 889 trhinde Kili ve Akkirman
kalalar ki taht- Salsl'dr, anlarn fethin eyh Zindn
hazretleri ve Kara ems ile tebr edp bade'l-feth
Byezd-i Vel ile Edirne'ye geldkde eyh Zindn
hazretleri dr'l-fendan dr- bekya irtihl edp
Byezd-i Vel rhiyn cmle zindnda olanlar zd
edp zindn kullesinin karusunda tark-i m ar bir
trbe-i pr-envr bin edp bizzt Byezd-i Vel
{cenze-i eyhe} hzr olup ol c-y mehbt- prenvrda defn etdiler. sitnesinde T Be gftesiyle
trhi vardr. Hl azm sitnedir. Cmle evldlar ile
anda medfnlardr kim ziyretgh- Abdrraf Samedn'dir. Hl slmbol'da Baba Cafer Zindn
sitnesin bekleyenler anlarn zrriyetindendir kim
ecerelerinde byle tahrr olunmudur.
Abdrraf Samedn ibn eyh Cemlddn ibn
bint-i Emr Sultn ibn erefddn ibn Tceddn anlar
dahi kz evldndan rz bil-ouldur. Anlar bint-i Seyyid
Sikkn kim Akemseddn kurbnde Trbeli Gynk'de
medfndur. Anlar slmbol zindnnda medfn Baba
Cafer oludur. Anlar Muhammed Hanef evlddr kim
bizim ceddimiz Ahmed Yesev ibn Muhammed
Hanef'ye mnteh olduunda ecerelerimizde byle
tahrr olunmaile hasb nesbleri ile malmumuzdur.
Kmkr Be Kthiyye'de Germiyanoullarndan
idi. bin yiit ile ehdkapusu'ndan sarlup Ayasofya'ya
karb olmaile cemiyyet-i Nasra vefret zre gelp kapuyu kde edp bir ceng-i azm olup cmle guzt-
mslimin anda ehd olduyn ve Hrnu'r-Red
asrnda Ensrdan nie Sahbe-i kirm cm- ehd-i
ehdeti ol mahalde n etdkleriyn ehdkapusu
derler. Amm efvh- nsda ufudkapusu derler amm
galatdr. Lkin cemi milel-i Yahd ol semtde skin
olduklar cihetden ufudkapusu derler amm sahhi
uhdkapusu'dur.
Ve hl Hnkr Sary etrfnda olan kapularda asl
muhsara olunmamd. Amm Yedikullekapusu'na yeni
imdda gelen Karamanolu Yedikulle'den sarld.
Ve Tekebayolu Silivrikapusu'na tayn olundu. Ve
Aydnbayolu Yenikapu'dan sarld.
Ve Sarhanbayolu Topkapu'sundan sarlup ol n
Topyolu'nda ehd olup yerine Mentebayolu tayn
olundu.
Edirnekapusuna sfendiyr olu fermn olunup
hakk ki ceng-i sfendiyr etdi derler.
Ve Erikapu'dan Hamdbayolu tayn olunup
slmbol'un iki cnibi muhsara olunup hemn ancak
Yedikulle'den t Saryburnu'na varnca Kumkapu
cnibleri leb-i dery olmaile muhsara olunmad.
Amm Yedikulle tarafndan Serdr ir Ahmed Paa
ihtimm- tm edp kffrn top [u] tfengine
bakmayup kalann nie yerlerin harb [] yebb etdi.

Silivrikapu serdr[] Cem h Haydar Paa's gz

adrmayup kffra top u tfeng atdrmaz oldu.
Adn Paa ki Mahmd Paa'dr, Yenikapu serdr
idi. Kalay mnhedim edp defa yry edp fethi
myesser olmad.
Topkapusu serdr Nin Paa'dr kim Celleddn-i
Rm zrriyetinden Karaman Mehemmed Paa derler.
Uzun Hasan cenginde hayli ecati zhir olmu bir
vezr-i dilr idi. Topkapusu'ndan kffra bir top atdrmaz
oldu.
Edirnekapusu'ndan Cem h Sad Paa's cengver
bir server olup Cem h ile Frengistn'da ok skin olup
nie bin funn- ceng hsl edp Edirnekapusunda
sfendiyr olu ec ile yek-dil yek-cihet olup hads-i
erfler mazmnunca "ftih-i Kostantniyye biz olaydk"
dey iki yerden iki ec nmdrlar ikier yerden gayret
kemerlerin kuanup yedi yerden Edirnekapusu
cniblerin mnhedim etdkleri almetleri zhirdir.
Ve Hersekolu Ahmed Paa Erikapu serdr idi.
Erikapu'yu top- kp ile de de doruldup kffrn
miynn erildp {mmiyn etdi}.
Bu minvl-i merh zre kala-i Kostantniyye
yigirmi gn muhsara olup asl feth [u] fthdan bir eser
zuhr etmeyp cmle guzt- mslimn ve yetmi
evliyullh- muvahhidn ve binden mtecviz
mezhib-i erbaada fetv shibi ulem-y miln ve bu
kadar meyihn- slikn kalann yigirmi gnden ber
feth olmaduuna mteellim olup cmlesi bir yerden
Cenb- Br'ye dern- dilden tevecch-i tm edp
fethin ric etdkleri hlde hemn bi-emrillhi Tal
slmbol zre bir zulemt kp bir rad berk olup ol
n [27b] Atmeydn tarafnda bir te zhir olup evc-i
sumna peyveste olup evc-i sumne eddd binlar
perrn ber-hev atup kimi berre ve kimi cnib-i bahre
dp ol gn dern- kaladan bin kfir havf [u]
hayetlerinden kaladan tara firr edp kimi slm ile
merref olup hidmet-i pdihide oldu, kimi birer
diyra firr etdi. Amm yine kffr gayret-i Meshiyye'yi
elden komayup kalann rahnedr yerlerin termm edp
ceng ederdi. Amm dern- kalada olan kffr kaht [u]
galdan hlleri mkedder idi.
Muhsarann otuzuncu gn ki oldu Sultn
Mehemmed ser-i sadetine rf-i izfetin geyp ayana
sumn izmesin geyp Dldl-vr bir katra svr olup
ulem kyfetiyle slmbol kalas etrflarn devern u
seyrn edp askir-i slma ihsn [] inmlar edp ve
istimletler ile vade-i kermeler edp cy- mslimni
cenge terb edp gezerdi. Ol tarafdan ubr edp nie
bin asker ile Eyyb'den Kzhne tarafna varup Be
nehrin ve Kzhne nehrin ubr edp Levend iftlii
nm mahalde krk pre firkate dahi yaplm idi, anlar
alup yine kzaklar ile ekerek Okmeydn'ndan arup
dery-misl imdd- asker gsterp {gemileri hkulu
iskelesinde} deryya kodular ve iine nie bin pr-silh
krmz fes arakiyyeli azebistn kavm-i Arabistn

______________________________________ 42

ehbzlarndan asker doldurup yine slmbol'a gemek

sadedinde iken
{On birinci fasl}
Bi-emri hikmet-i Hayy [] Kadr hikyet-i
garb [] acb-i b-nazr

Saryburnu tarafndan on pre paturuna mkellef

mkemmel lt- silhyla mretteb galyonlar orsa hal
peykerlerin kde klup Saryburnu'nda lenger braup
tabl [u] ergannlarn alup bir yaylm top u tfeng
dumnlar ederler kim diller ile tabr olunmaz.
Hemn beriden iki yz pre firkate ve kayklar ire
Okmeydn'ndan gelen guzt- mslimn gemilere girp
salpa demir, avanta krek, ribaa gemir edp bir ba on
pre kalyonlara ve on pre balkarmata kadrgalara cmle
guzt- mslimn zenbr- asel, kovana er gibi p
kdan ve badan ankebt-vr resenbzlk edp kfir
ketlerine ml--ml olurlar. Kffr ise emn [] emna
dhil olduk, bunlar istikblimize geldi zan edp asl
dest-drzlk etmeyp sde dururlar.
Grseler kim bunlarn lisnnda sad-y Allh Allh
zhir olup ket ire olan kffrlar dest-ber-kaf kayd [u]
bend etmee balayup cemi ml [u] erzklarn gret
etmee balarlar. Hemn kffr lisnlarnca "ki parlari"
der, yan "nileyp ne sylersiz" der. Guzt dahi
"parlamazz btn alrz" derler. Kfir grd kim bunlar
Trk askeri bir tndur kim gemileri ire girmiler, lat-
silha el kaldrmaa iktidrlar yok. Ve limana girdikde
dumn in cemi top u tfenglerin atm bulundular.
hir "zanca Trk" deyp cmle giriftr oldular.
Dern- kalada olan cmle kffr- bed-girdr bu
hli grp imdda gelenler dahi bu yzden oldu dey sa
[ve] sakallarn yolup Saryburnu'nda ve Kurumlu
Mahzen'de ve Kz Kullesi'ndeki toplara te edp
semender-vr te-fenlk etdiler. Amm karadan
limann i yzne enmi gemilere ne fide. Kffr ise
dery boazlarndan gelen gemiler in mezkr
boaz toplar ile mamr etmilerdi.
Kffrn gzleri nnde on pre galyonu ve on pre
kadrgann stnlar zre hal bayraklarn ser-nign
edp slm ketleri kffr baralarn "Allh Allh" ile
yedee alup top u tfeng dumnlar ederek Galata ve
slmbol halci zre ubr etdirerek Tershne besi
nnde lenger braup bir ka {kerre} top u tfeng
dumnlar edp kffrn zehreleri k, guzt-
mslimnin cmlesi d [u] ferahnk olup tze cn
buldular.
Derhl serdengediler ketlerden kup Tershne
besi'nde Eb'l-feth'e ve Akemseddn'e mjde edp
hemn ol sat Akemseddn hazretleri buyururlar kim;
"Beim cenb- erfiniz Manisa'da ehzde iken
Msr nevhlerinde Akka ve Sayda [ve] Bert kalalarna
kffr istl etdin cenbnz istima edp bu kadar
ibdullh ve bu kadar sbyn [u] [28a] nisvn esr-i
giryn oldu dey giryn olduunuzda 'Elem ekme
beim, slmbol'u feth edeceiz gnde gret olan

Akka'dan gelmi akde ve pimi helv yersiz' dey size

tesliyet-i htr verp slmbol'un fethin tebr etmidik
ve 'Ol gnler gaz ile guzt- mslimne kad ol ve her
eye kanat edp rz ol' demi idin. te ol pimi
helvnn semeresi geldi, zuhr etdi. nallh ellinci
gnde kalann dahi seyec fethi bi-emrillh
mukarrerdir" dey dav-y merd edp cmle guzt-
mslimn gemilerde olan ml- ganyimi ve bin kse
Tkyns filoriyi ve bin sebke zeheb-i hlisi ve iki bin
sebke sm-i ebyaz ve yigirmi gemide sekiz bin esri ve
yigirmi kapudanlar ve bir kralzde ve bir Fransa
kralnn duhter-i n-kftesini ve bin aded pene-i
fitb mahbbe-i cihne mmet-i Muhammed kzlar
kim, kimi erfe ve kimi gayr- erfe-i mslime bn-y
cihnlar kim her biri hrd-i cihn-tb ban-y shibhicb duhterler idi ve nie bin kerre yz bin lt- silht
levzmt maklesi eylar dern- deftere kayd edp
Eb'l-feth'e cmle ml- ganyimi Allh emneti verp
yine cenge megl oldular. Eb'l-feth dahi bu ml-
ganyimi ve Fransa kral kzn ve gayr- mslime
bkireleri Akemseddn'e teslm edp kendler kalann
feth [u] teshrine cidd cehde s oldular.
Hikyet-i netce: Meer mukaddem slmbol
Kostantni, Fransa kralnn kzna nmzd imi. Fransa
kral dahi kznn baht [u] tliine bir donanma-i azm
edp alt yz pre gemi ile Arabistn yakalarn nehb []
gret ederek ol sl-i n-mbrekde Akka ve Sayda ve
Bert'u ve m Tarabulus'u ve Gazze ve Remle ve t
arz- Hsn'a varnca mstevl olup iki binden mtecviz
Arabistn Havrn'n hrn-misl gzl bkirelerin
esre edp badehu bu kadar milyon ml- ganyim ile ve
bu kadar mslime cevrler ile kral ahd [] mskna
gy vef edp Fransa kral kzn slmbol tekuruna on
pre galyon ve on pre kadrgay ml- Krn'a
mstarak edp gnderdikde Akdeniz boazna gelp
grdler kim Trk cnibinden kalalar bin olunmu.
Hemn melnlar hle edp cmle tebdl-i cme edp bir
keskin firika kymet lodos rzgrnda be pre bo
gemiyi ileri yelkenleyp boazdan ieri girirken hemn
boazn iki tarafnda olan kalalarn cmle toplarna te
edp be pre bo gemiler gark- b olup ard sra
yigirmi pre pr-silh gemiler tarfet'l-ayn ire girirler.
Ahl-yi kala bir dahi top doldurup kerteye alnca iki
satde gemiler yigirmi ml menzil aldlar. Bu hle ile
slmbol'a gelp tahrr olunduu zre hamd-i Hud
cmlesi esr olup ol kral kzndan Sultn Byezd-i Vel
tevelld etmidir. Bu hussda nie mverrihn gn-gn
tahrrt etmilerdir. Ayn- l bu kz Eb'l-feth'in babas
alup Eb'l-feth ol kzdan mtak oldu der. Amm kavl-i
sahh Eb'l-feth sfendiyr olunun kz Alme
Hnm'dan mtevellid olmudur. Bu Fransa kralnn kz
Eb'l-feth'in htnudur kim Sultn Byezd-i Vel'nin
vlidesidir.
Shhat-i hikyeyi beyn eder: Bu hakrin pederi
Sultn Sleymn Hn ile Belgrad ve Rodos ve Budin ve
Ustolni-Belgrad fethlerinde bulunup hatt Seitvar

______________________________________ 43

gazsnda Sleymn Hn merhm oldukda yine

pederimiz ol gazda bulunup Devlet-i l-i Osmn'a
hidmeti sebkat etmi bir pr-i fn idi. Dim msin
demler ile ihtilt edp mcer-y mzden syleirlerdi.
Yr- gr- refkinden yine bir pr-i zl gherb var idi.
Amm talkat- lisnda feshat [u] belatna mri'l-kays
ve Eb'l-mel hemp olamazd.
Ol pr, yenieriyn dergh- lsinin ba ktibi idi.
smine Sukemerli Koca Mustaf elebi derlerdi. Anlar
mezkr Fransa kral kznn akrablarndan olduu
muhakkak idi kim her br anlara Fransa kralndan
hedy gelp lem-i sabvetimizde hakre baz ekl-i
garbe tasvrler balard. Anlar bir pr-i fn olmular
[28b] idi. Hatt bir mvere olsa huzr- pdiha
cmle vzer ve vkel vardkda "kocalar gelsin" dey
ibtid Seitvar altnda Sleymn Hn merhm olup
askir-i slmn haberi yok iken vezr-i azam olan
Sokullu Mehemmed Paa'nn reyiyle Sleymn Hn'n
nan taht zre koyup bol hilatn ardndan ellerini
hareket etdiren Silhdr Kuzu Al Aa'y mvereye
davet ederlerdi. Andan Rikbdr Glb Aa'y, andan
Zeyrekba'nda skin Matbah Emni Abd Efendi'yi, andan hakrin pederini, andan mezk[r] Sukemerli Koca
Mustaf elebi'yi getirdp mvere-i tm ederlerdi. Ve
ne cnibe sefer olsa bunlar tahtrevnlar ile gazya
giderlerdi.
Zr bu [Su]kemerli Mustaf elebi {cmlesinden
msin idi. Hatt} Mft's-sakaleyn Keml Paazde
hazretlerinin telmzlerinden tekml-i fnn etmi bir zfnn mfessir muhaddis mverrih bir kimesne idi.
Hatt Keml Paa huddm olmalar cihetiyle Sultn
Selm-i Evvel ile Msr fethinde yigirmi be yana bli
bir fet yiit idim dey Selm h'n Sultn Gavr ile Mercidbk'da olan ceng-i azmin ve Sahr-y Kkn'da olan
neberd-i kebrin ve ol cengde Gavr Sultn cm- eceli
n edp lezzetinin gavrine erp cengde Gavr'nin gib
olduun ve Msr'da olu Sultn Muhammed pdih
olup sabdir dey kul yine hal edp yerine Sultn
Tmnbay Msr'a pdih olup t Msr feth olunca
Sultn Tmnbay Selm Hn ile yigirmi yerde ceng
edp Msr nice feth olduun kaan kim [Su]kemerli
Mustaf elebi hikye etdkde hakr lem-i hayretde
kalrdm. Gyet mmin muvahhid mutemed dem
idi. Mezkr Fransa kral kznn sergzet []
serencmlarn anlarn nakl-i sahhinden istim edp
tahrr etmiizdir.
{l-i Osmn'a Fransa kralnn karbetin
bildirir}

Anlar hikye eder kim;

"Bizim pederimiz Fransa kral (---) nm kraln olu
idi. Ol zamn kim Fransa kral pederimizin hemresin
slmbol tekuruna vermee taahhd edp ml- cihzn
tedrk etmek in alt yz pre gemiyle {kala-i} Akka
cniblerin nehb gret edp bu kadar ml- ganyimle

ve bu kadar esr [ve] esre ile vilyetimiz olan taht-

kadm Paris'e gelp dumnlar ederler. Ol gelen
ganyim esrelerden kral pederime bir seyyide criye
verir. Hakr ol seyyideden mtak olup yanda iken
pederimizi kral dedemiz hemresiyle slmbol'a girirken
bu kadar ml- firvn ile Saryburnu'nda bizi Osmnl
alup Tershne besinde bizi Sultn Mehemmed'e
teslm edp bade'l-feth pederimiz Sultn Mehemmed
huzrunda Akemseddn hazretleri telkniyle slm ile
merref olup pederimizin hemresin cmle guzt-
mslimn Sultn Mehemmed'e hibe edp ana dahi
Akems[eddn] telkn-i slm etdkde tereddd edp
slm kabl etmeyince {Sultn Mehemmed Hn} biz an
hsn-i terbiyeye koruz dey ibrm [u] ilhh- tm [u]
ihtimm etmediler. Amm hakr ol asrda be yanda
idim. Akemseddn, hakre talm-i slm edince bil-tereddd hamd-i Hud slm ile merref olup pederimizi
dergh- l kapucbalar zmresine ilhk edp hakr
Sary- Hs'da pederimiz hemresi halamzn yannda
olurdum" dey nakl ederdi.
"Badehu Mehemmed Hn halamz ile hsn-i lfet
edp Sultn Byezd-i Vel andan tevelld etdi. Ve Cem
h dahi ve ehzde Nreddn h dahi cmle
halamzdan mtak oldu" dey Fransa kral kznn
ahvlin byle takrr edp Fransa kralyla l-i Osmn'n
karbetin bu yzden tahkk edp hikye ederdi. Amm
"Bilhire slm kabl etmeyp merhme oldukda Sultn
Mehemmed Hn kendiye bin etdi trbe cenbinde bir
kubbe-i sare iinde defn olundu" {der idi.}
Hakrin nie kerre vakt-i seherde manzru
olmudur kim eczhnlar trbesinde ecz-y erfler
krat etdklerinde sir kubblarda medfnlara
mteveccih olup tilvet-i Kurn ederler. Amm bunun
slm ile rhlet etdine ekk [] bhe olmaile cmle
eczhnlar sandkasna arkalarn [29a] evirp tilvet-i
Kurn ederler. Ve nie kerre hakr'in manzru oldu kim
Fransa Fireng'i tifesi nihnce gelp trbedrlara bir
ka ake verp ziyret ederler. Zr dim kapusu
mesdddur.
Hakr dahi bu gne vkf oldum ve hakkat'l-hl
[Su]kemerli Mustaf elebi'nin nakli zre Fransa
kralnn kz Eb'l-feth'in htnu ve Byezd-i Vel'nin
vlide-i mfikasdr.
{Der-beyn- menkb- serencm- Cem h
ibn Eb'l-feth Mehemmed Hn- Pdih}

Ve bu hid-i dildir kim kaan kim Byezd-i Vel

hilfetde iken karnda Cem h ile Karaman
Sahrs'nda iki ehzde-i zde birbirleriyle irkb-
dny in bir ceng-i azm edp hir Cem h
mnhedim olup Msr'da Sultn Kalavan'a firr edp
andan gemi ile hacca giderken telattum- dery ile diyr-
Yemen ve Aden'e dp andan Veys el-Karan
hazretlerin ziyret edp andan Yemen hucccyla hacc
edp andan yine Msr'a gelp andan ket ile Rodos'da
Malta'ya gelp andan Fransa diyrnda byk vlidesine

______________________________________ 44

gelp muazzez mkerrem pdih- vakt olup yz

mselmn tevbiiyle ay [u] nda ve sayd [u] ikrda
henz ehzde-i zde oldu.
Nedm-i hslarndan Sivrihisr Cem h Sadsi
defterdr ve ens-i gam-gsr idi. Ve k Haydar dahi
nedm-i hss idi. Ve on yedi ban olu ban karusunda
eller kavrup hidmetinde idiler. Dim cemi
kfiristnda tevbi [u] levhkyla seyhat ederdi. Nie
bin pen beyti ve muhammes mseddest ve kasyidi
vardr kim dvn beyne'-uar memdh- lemdir.
Kta-y Cem h:
Iztrb kogil ey murg- revn sabr eyle
Eskiyp ite harb olmada bu ten kafesi
Krbn- reh-i iklm-i adem menzilinin
Toknur oldu kat semime bng-i eresi

Uslb- kasdede l-nazr ir-i beli vardr.

hir l-i Osmn'dan karnda Sultn Byezd
Fransa kralna eli gnderp Cem h' taleb
etdklerinde Freng-i bed-reng hle edp Cem h'a
mbih bir sarn demi zehirli ustura ile tr edp
vechinin reng-i ry mteayyir olup mankan herfi
katl edp Cem h Sadsi muhalleftlarndan mehr-
fk olan cm- Cem kim bdesin n edp sk eline
cm teh verince yine leb-ber-leb olur bir mutalsam cm
idi, an ve beyz tt ve sadrancbz maymunu ve nie bin
z-kymet gn-gnu ve nie bin mcelled ktb-i
mutebereleri na- Cem ile Sad elebi ve Haydar
elebi'ye teslm edp Sultn Byezd'e gnderdiler. Cem
Sadsi bir rif nktedn, shib-i izn kimesne idi. Beyz
ttyi siyha boyayup 1
pdih sa
olsun kelimtlarn talm edp Cem [Sadsi] huzr-
pdihye na- Cem ile vardkda cemi muhalleftlarn
arz edp der-hazne etdiler. Amm Byezd-i Vel;
"Kan beyz tt" dey sul etdkde hemn tt-i
gy, pdih sa olsun 2
yetin
feshat zre syleyp,
"Efendim Cem h merhm olup beyz melek
sretinden kup siyh mtem donlar geydim" dedkde
Byezd Hn'a bir bk rz olup,
"Ya Sad, bu karndam Cem'i nice katl etdiler"
dedikde Cem Sadsi eydir:
"Vallhi pdihm geri bde-n idi, amm bu
mutalsam cmdan gayrdan imezdi ve kfirler ile ihtilt
etmeyp bir yere gitmezdi. Dim ebyt- er ile ilme
megl idi. Hikmet-i Br bir banolu berberi var idi, ol
zehirli ustura ile Cem h' tr edp yz ve gz ip
bodular ve hakr ile na ve muhalleftlarn pdihma
getirdim, vk- hl budur" dey ilm etdi.
Pdih na- Cem'i Bursa'da Murd- Sn ki Eb'lfeth'in pederi, Byezd-i Vel'nin dedesidir, anda defn
1

Kurn, Bakara 156; "Biz Allah'nz ve elbette ona dneceiz."

Kurn, Bakara 156; "Biz Allah'nz ve elbette ona dneceiz."

olunma emr edp na- Cem'i Bursa'ya gtrp

Murd- Sn cenbinde defn etmee mezr kazarken
kubbe-i pr-envr iinden bir sika ve bir kymet
kopdu kim cmle huddmlar firr edp gn ol
sitneye bir ferd-i ferde girmek muhl oldu. hir'lemr yine Murd- Sn trbesi kurbnde Sultn ehinh
trbesine na- Cem h dey defn edp bu vakyit
sitne'ye arz etdiler. Trh-i fevt-i ehzde Cem h:
Bahr- devlet-i Cem n hazn yft p ez-sayf
Resd ez-gayb trhe zi-dny reft Cem v hayf.
Sene 800
On bir sene Mekke ve Medne ve Yemen ve Aden
ve Msr ve m ve Irk ve Frengistn'n panya ve
Fransa huddlarnda seyhat [29b] edp karnda
tdan hals olup cm- Cem n ederken hir cm-
ecelden Cem n edp mest [] medh- hakk oldu.
Amm Fransa zumunca "Zehirli ms ile gayr dem
tr edp reng-i vechi bozulup katl etdk ve Cem'dir
dey Rm'a gnderdik amm hl krallarmz Cem
neslindendir kim Selm-i Evvel'de Cem h Fransa kral
oldu" derler. Hakkat byle eytanatlar olmasa Byezd
Hn tarafndan fermn sdr olunca Sad elebi'[n]in ve
Haydar elebi'[n]in huzrunda nin ehd etmeyp
zehirli ustura ile hle etdiler. Bundan bir hle olmak fehm
olunur kim gayr kefere katl etmi olalar. Ve bir dil-i
hid dahi oldur kim Bursa'da Gz Murd Hn
trbesine na- Cem'dir dey defn edelim derken ol gz
pdih bi-emrillh kabl etmeyp hir gayr yere defn
etdiler. Bu dahi bir almetdir.
Hatt hakr yetmi trhinde Uyvar kalas
fethinde bulunup yetmi drdde sulh in eli Mehemmed Paa ile Alaman diyrnda Nemse srna
varup ann papinta hattyla kfiristnn yedi krallk yerin
ylda get [] gzr ederken D Fransa tabr
etdkleri ki yeni dnynn cnib-i arksinde bahr-i
Okyns kenrnda Donkarkz vilyetine kadem basup
yetmi be Ramazn- erfinin symn anda ed ederken
baz sz anlar tevrh-ins papaslar ile lfet ederken
esn-y kelmda l-i Osmn devletin syleerek Fransa
Cem h'n ahvltlarn sul etdim, anlar eyitdiler:
"Kaan kim Osmnl'dan Cem h'n katline fermn
geldkde Osmnl'nn mahkmu olmamak in
Osmnl'ya nisbeten ve Cem h kend kzlar evld
olduu ecilden Cem h'a merhamet edp Cem'e
mbih gayr demi zehirleyp na- Cem'dir dey
slmbol'a gnderdiler. Sonra Cem h T Fransa
vilyetine mstakil pdih olup sizin Sultn Selm
Msr' feth etdkde beri tarafdan azm hedylar ile Cem
Kral, Sultn Selm'e gazn mbrek ola, dey nmeler
ile hedylar gnderdi. Hl Fransa krallar Cem Kral
neslindendir. Ve Fransa'nn l-i Osmn ile karbeti
Byezd Hn'n vlidesi ve Cem Kral zrriyeti olmas
cihet iledir" {dey} bu tahkkleri etdiler.

______________________________________ 45

"Ve hl Cem Kral, Paris ehrinin hricinde bir

b- rem-misl mesreghda bir kubbe-i zeberced []
mn iinde medfndur ve cemi mselmn tevbileri
ve gayr- srlar anda defn ederler" dey nakl etdiler.
Hakk ki Fransa'nn l-i Osmn'a karbeti Eb'lfeth'in htnu takrbiyledir kim l-i Osmn dvnnda
cemi eliler cem oldukda Hind Sind ve Habe ve
Yemen ve Irk ve zbek ve Dastn ve Tatar Hn ve
Fes Mernk pdihlarnn elileri altna oturur, zr
anlar slm pdihlardr, hatt Fransa elisi Acem
elisinin zerine tasaddur edp alt yanna Acem, dahi alt
yanna Nems[e] elisi oturup Acem elisi iki kefere
mbeyninde kalrd.
Ftih-i Badd Rbi Murd Hn, bu tertbe rz
vermeyp cmle eliye mukbil Fransa {elisi} meks
etdirdi. Bu kerre Maskov elisi ehinh elisi iddisnda
olup Nemse elisinin alt yannda oturma kabl
etmeyp bi'z-zarr Acem elisinin alt yannda oturdu.
Hl Fransa kralnn muazzez mkerrem olmas
Byezd-i Vel'nin vlidesi takrbiyledir, ve's-selm.
El-kelm yecirr'l-kelm fehvsnca sz sz aup
ezn-cnib yine Kostantn kalasnn sadedine gelelim.
nkim Sultn Mehemmed Hn Gz Fransa kralnn
kzn ml- ganyimden alup cmle guztn reyiyle
Akemseddn hazretlerine emnet koyup kendler ol
ml- ganyiminden asker-i slm'a bezl ederek kalann
cnib-i erbaasn devern edp guzt- mslimne
takviyet verirdi.
hir'l-emr ellinci gn kim oldu, ol n kala iinden
bir feza u eza zhir olup kymet kopdu. Hemn ol n
nie bin b-edyn kffr- Hristiyan z-kymet eylar ile
burc [u] brlar zre beyz vere bayraklar dikp "Elamn ey gzde-i l-i Osmn" deyp kalay vere ile
teslm edp cmle kffr bir gn mehil alup berren ve
bahren her biri birer diyra ve deyre ve re gitdiler.
Meer kala ire melmiyyndan Yvedd Sultn
merhm olunca kffrn bana kymet kopup kalay
emn ile verp dery-misl asker-i slm sad-y Allh
Allh {ile} ehr-i slmbol'un cnib-i selsndan asker-i
b-pyn yry edp ml- ganyim almaa r
etdklerinde Koca Eb'l-feth rf-i [30a] izfetiyle
ayanda sumn izmesiyle katra svr olup elinde
seyf-i Muhammedyi kaldrup,
"Koma gzler, hamd-i Hud ftih-i Kostantniyye
oldunuz" dey pr-silh yetmi seksen bin gzde asker
ile Kostantn saryna varup kabz edecek mahalde sarya
nie bin kffr cem olup ceng-i azm ile sary feth olup
ol arbede esnsnda Kostantn kral katl olunup lesin
sir emnl mnsz kffrlar Sulu Manastr'da lahd
etdiler. Sary- Kral'da ol kadar ml- hazyin bulundu
kim hisbn Hud-y Mtel bilr. Zr bu Kostantn
bzergn ve ank idi. Tokuzuncu kerrede slmbol'u
bin ve itmm eden Kostantn'dir. hir l-i Osmn'a
verp tamm eden yine Tekur Kostantn'dir.
Andan Eb'l-feth teberrken iki rekat salt- hcet
klmaa Ayasofya deyrine girmee kasd edince iinde ve

cnib-i erbaasnda skin olan on iki bin ruhbn

Ayasofya'ya kapanup dam u bmlardan ve kulle
anlar[n]dan askir-i slm'a zemberek ve neft katrn
yadrup alarka etdiler.
Hemn
Eb'l-feth
askir-i
slm
ile
deyrine sarca ar gibi sarlup gn gece ceng-i azm
olup elli nc gnde Ayasofya-i Kebr feth olup ibtid
Sultn Mehemmed Ayasofya ire girp nie ruhbn katl
edp elindeki liv-y Reslullh mihrb mahalline dikp
ibtid ezn- Muhammed'yi Sultn Mehemmed tilvet
edp sir guzt- mslimn ruhbnyna kl urup
dern- Ayasofya hn- mrikn ile ml--ml oldu.
Hemn Eb'l-feth Gz dal-trke olup almetim olsun
in bir hadeng-i r-cenh Ayasofya kubbesinin t
ortasna atd. Hl almet-i tr-i Mehemmed Hn
nmyndr. Ve bir hnkr sola sol eliyle bir kfri katl
edp sa elin kfirin kanna bulayup Sultn Mehemmed'in huzrunda bir pertb edp elinin kzl kann bir
beyz mermere srp pene nak edp almet etdi.
Hl ol kanl solak penesi trbe kapusundan ire
girdikde karu kede be dem kaddi blda bir pene-i
kebr-i shib-dilr zhir bhirdir. Andan,
{Menkb- Yvedd Sultn}: Sultn Mehemmed
Ayasofya'y seyr [] tem edp devern ederken
Terlerdirek nm bir mahalde bir nr- ilh berk urur
grp zerine vardlar, grdiler kim bir nr- ilh beyz
vcd- erf kbleye mteveccih olup yatr. Grdler
kim sadr- mnevverinde krmz et ile Yvedd ismi
yazlm, hemn Akemseddn ve Sivas Kara emseddn
ve yetmi aded kibr- evliyullh buyurdular kim,
"te pdihm slmbol'un elli gnde feth olmasna bis bunlar idi kim hikmetullh ile slmbol'un
fethini ellinci gnde ric edp ol gn rh teslm eden bu
meczibndur kim mukaddem pdihm gh
etmidik" dediler.
Hemn cemi ulem ve suleh ve fuzal cesed-i
erfini gasl etmek murd edindikleri mahalde Ayasofya'nn Terlerdirek kncinden bir sad zhir olup,
"Merhm u masldur, hemn defn edn" dey nid
gelince cmle hzrn dembeste ve hayrn oldular.
Andan cmle meyihn Yvedd Sultn'n na- erfin
tbta koyup ehdkapu'sunda defn etmek murd edinp
bi'z-zarr tbtu gtrenler kendlerin Emnn iskelesi'nde bulup andan bir kaya svr olup berk-i htif
gibi kayk krek ekmeden ve yelken amadan Eb
Eyyb- Ensr hazretleri kurbnde karr edp hemn
tbt kaykdan bi-emrillh kup ol mahalde kazlm bir
mezrda tbt durup ard sra cmle guzt ve ulemlar
varup istim etdiler kim mezkr kabirden Yvedd ismi
istima olunurdu. Cmle ulem ve suleh na- erfi ol
kabr ire defn edp gitdiler. Annin ol kabr-i erfe
hl trbe-i Yvedd iskelesi derler ve's-selm ve
Rahmetullhi aleyhi ale'd-devm.
Hamd-i b-hadd [] b-pyn ol Hlk- kevn []
mekna olsun kim her emrin tedbrinde birer hkm-i
ezelsi vardr kim seltn-i slm- l-i Osmniyn es-

______________________________________ 46

sultn ibn 's-sultn es-sultn Eb'l-feth Gz

Mehemmed Hn tbe serhm ve cealallhu el-firdevse

mesvhm hazretleri slmbol'u feth edince 1

sfat- kifesinin hurfu trh-i fethine mutbk olan
dr's-saltanati [30b] 'l-aliyye Kostantniyet'l-mahmiyye
hamhallhu an rubu'l-beliyye Sultn- mm-ileyh
hazretleri Akemseddn hazretlerinin mukaddem fethini
ve vakt [u] sati ve dercesiyle fethin tayn etdi gnlerde bi-emrillh feth oldu kim hicret-i nebeviyyenin
sene 857 trhi mh- Cemzilhiresinin yigirminci gn
kim yevm-i erbaada feth olunduu mh- Temmz'un
on ikinci gn idi.
Feth [u] fthuna nie uar ve ulem trhler bulmulardr, amm Kurn- azm'de bulunan Trh:
2

ve 4
lafz

trh vak

olmudur.
Trh-i dier:
Ehl-i slm etdi slmbol'u feth.
Trh-i musanna:
Feth olduu slmbol yrna almetdir.
Trhini yazmlar, kffra kymetdir.

Sene 857

Merkm trhleri sad satinde Mehemmed Hn

slmbol'a kadem basdyn efvh- nsda slmbol
ire ol gne yevm-i kudm derlerdi. Hamd-i Hud taht-
evvel Bursa, taht- sn Edirne, taht- slis Kostantniyye
olup bu sevd- dil-k ve medne-i bist-fez imrt-
fhire ile yevmen fe-yevmen rek-i cennet-i uly ve
ebniye-i liye ile eyen fe-eyen ndire-i dny
olmudur.
Amm Eb'l-feth Gz Ayasofya ismiyle msemm
kenseyi tem etdkde grd kim bu makm bir
bin-y azm ve bnyn- metn-i kadmdir ki mhendis-i
hired [u] hurdedn ve mimr Anados nm tab- selm
[u] shib-izn bu binnn metneti erknnda hayrn ve
bu bnynn tarh- ess ve ref-i kubbesin gren vlih []
ser-gerdn olur. Hemn Gz Mehemmed Hn bu
mbed-i kadmi telvst [u] mzahraft- hn-
kendan ve esnm [u] evsndan dern- deyri tathr
edp nie bin yerde amberdnlar ve micmerdnlar ile d
[u] amberler yakup cmi ire guzt- mslimnin
demlar muattar olup n- satde bir mfd
muhtasar mihrb minber ve mahfil minre ile ol
makm- behit-irtism ibret-nm-y huld- bern bir
cmi-i mslimn edp ibtid yevm-i cumada cemi
guzt- mslimn hzr olup sallar krat olunup
mezzinn 5
yetin savt-
hazn ile gze
1

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir."Ebcede gre: 857

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir."Ebcede gre: 857

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir."Ebcede gre: 857

Kurn, Tevbe 102; "Baka bir ksm da ..." Ebcede gre: 857

Kurn, Ahzab 56; "phesiz Allah ve melekleri...."

edince hemn Akems[eddn] ve Kara emseddn hazretleri kalkup Sultn Mehemmed'in koltuuna girp
Akemseddn immesin Eb'l-feth'in ser-i sadetine
geydirip immesi zre bir ablak turna teli sokup ve eline
bir uryn kl verp sa tarafnda Akemseddn, sol
tarafnda Kara emseddn tazm [u] tekrm ile
Mehemmed Hn' minbere karup dvd blend vz
ile Elhamd lillhi Rabbi'l-lemn deyince cmle guzt-
mslimne bir hlet el verp bir grv feryd-
dumn etdiler. Kide-i uslb- hatb zre hutbeyi ed
edp nzl etdkde teberrken ve teyemmnen Akemseddn hazretleri Sultn Mehemmed Hn'dan mezn
olup immet etdi.
Ol cuma Ayasofya'nn zr-i zemnlerinde pin hn
olan btrk ve ksssden bin ruhbn eref-i slm ile
merref olup yz yanda bir papasn ismini Baba
Mehemmed kodular. Mihrbn sandaki muzlim knc
Hazret-i Sleymn'n ibtid bin etdi mabed-i
kadmdir dey Baba Mehemmed gsterp Eb'l-feth
ibtid anda iki rekat slt- hcet klup inkrzu'd-devrn
mamr [u] bdan ola dey du edp ol mahallin zr-i
zemninden bir hafta kmil nie {bin} deve yk ml-
Tkyns- okyns karup kral haznesine ve
Tershne besine tadlar. Badehu,
{Der-sityi-i feth-i Okmeydn}: Mehemmed
Hn cemi guzt- mslimne cmle ml- ganyimi
tahml edp ve Ayasofya ire mcevher putlardan Vdd
ve Yas {ve Yak ve Svv ve Nesir misilli putlarla}
Tershne
Besi'ne
varup
andan
putlar
Okmeydn'nda ningh edp cmle guzt- mslimn
putlara oklar atdlar. Hl kemnkenlar mbeyninde
puta oku tabr etdkleri sehm ol hadengdir kim ilhze'l-n puta oku derler. Hatt ol putun preleri Sultn
Ahmed Hn asrna gelince durduu muhakkakdr.
Bir putun ismine zmyi dediler kim lodos
cnibine koyup yldz rzgryla ana ok atarlard. Hl ol
c-y mahda Tozkoparan Aya derler.
Ve bir puta heki dediler. Hsky tarafna koyup
imlden ok atdlar. Hl ol tre heki derler.
Ve bir puta Perev dediler, yldz cnibine koyup
kbleden ok atarlard. Hl ol nveke perev derler. Be
dirhemi sekiz yz gez menzil seirdir.
Ve bir puta Peleng dediler, cnib-i garba konulup
cnib-i arkdan sfr- Mool atlrd. Hl cmle trendzn mbeyninde ol tre peleng derler.
Hsl- kelm Okmeydn'nn cnib-i erbaasna on
iki gne [31a] putlar koyup on iki gne sehm-i zenbr
ile mezkr putlara tr-i brn edp cmle yrn- gziyn
pr-i atcyn Hazret-i Sad- Vakks rhunu dn
eylediler. le'l-n tatl gnleri ahl-yi slmbol ol yn
zre Okmeydn'na giderler.
Andan Sultn Mehemmed Hn Tershne Besi'ne
gelp gn gece cemi guzt- mslimne itm- m
edp summt- Muhammedler edp bizzt kendler
etek der-miyn edp nigrba-misl kemerinde
peteml ile cmle guzta nn nemek yemek gerek

______________________________________ 47

dah ne gerek dey hn- beyz bezl edp bade't-tam

ser-i krda olan ulem-y fuzallarn dest-i erflerine
ibrk ile su dkp t bu mertebe kesr-i nefs eyleyp
gn gece hidmet eyledi.
Der-beyn- taksm-i ml- ganyim: gn
gece ziyfetlerden sonra cemi asker tifesinin
aavtlar ve kttblar ve defterdr- pdih cem
olunup mukaddem r-y deryda alnan Fransa kralnn
yigirmi gemi ml--ml ve b-hisb ml [u] menli
Tershne besinde dalar gibi kme kme alhide
alhide ydlar. Ve slm ile merref olan Baba
Mehemmed'in Ayasofya'da Hazret-i Sleymn'n
gsterdii kenzin mln dalar gibi pte pte bek
bek ydlar. Ve slmbol ire yedi bin deyr-i manastr
ve sarylardan alnan ml- ganyimleri Tershne bnn
draht- mntehlarna berber yup defter ile ibtid
asker-i slm ire hidmet eden hukem ve kehhl ve
cerrha ve gassle ve gr kazanlara ihsn etdiler.
Andan refya, andan ulem ve sulehya, andan
eimme ve huteb ve meyihne, andan moll ve
kadlara, andan serdengedi gzlere ve andan krda gemi
eken azebistna Levend iftlii nm beldeyi anlara
ihsn edp annin Levend iftlii ismiyle
mssemmdr.
Andan yenieriyna, andan sipha ve andan zim
[] zamya, andan topcuya ve cebeciye ve lamcya ve
ekinci tifesine, andan at kuluna, andan orducyna
ve'l-hsl yz yetmi bin deme birer arakiyye ml ve sir
menlden gayr altm bin hne ihsn olunduu defter
olunmudur kim bir pdih- zevi'l-iktidr asrnda
olmamdr.
Cmle guzt- mslimn dahi ahz [] kabz eyledikleri
gaz mlndan al m farazallh r-i mr-i pdiha
verp cmle srdan da [penc] yek-i sultn bin
sekiz yz esr pdihn hissesine dd.
Ve yigirmi bin kse zeheb-i Tkyns ve Yanko ibn
Mdyn dd. Ve bin sary ve iki bedsten ve yedi
bin dekkn dahi dd. Ve Ayasofya cmiiyle yedi
deyr-i azmi dahi Sultn Mehemmed'e verdiler.
Ve Sultn Mehemmed zre cmle guzt Yeni sary
in yevmiyye biner ake icre yazdlar. Bir Yahd bin
bir ake deyp katl olundu.
Karaman semtinde yz sary- lyi ulemya, yz
altm iki sary yenierilere, yetmi sary yetmi vezre ve
yedi sary yedi kubbe vezrine, ve'l-hsl bu tertb zre
nefs-i slmbol ire olan imretleri cmle gazda hzr
olanlara tevz olunup guzt dahi Fransa kralnn
mukaddem zikri mnsebetiyle sebkat eden kraln
kzn pdiha verp iskt- hak etdiler. Ve pdiha ve
dn-i mbne hayr du etdiler. Hemn Akemseddn
hazretleri aya zre kalkup eydir:
"Ey guzt- mslimn bilin, gh olun kim
cmlenizin hakknda ol hir zamn peygamberi ol
server-i kint ve ol mefhar-i mevcdt buyururlar,

Yahdlerinin elli cematin

Tekur Sary'na ve

buyurmulardr. mdi inallh cmleniz ve cmlemiz

mafrdur. Amm bu gaz mln isrf etmeyp slmbol
ire hayrt [u] hasent edp pdihnza itat eyleniz.
Osmnck'dan bu na gelince pdihlarnza be
derdiniz, imdenger sultn deyin. Ve etek der-miyn
edp ziyfetde size hidmet edp ekmek bezl etdiyn
hn ekmekdir, hnkrdn" dey pdihn bana iki
atal ablak sorgucu takup,
"Pdihm henz l-i Osmniyn'n b- ry
oldun, hemn mchidn f-seblillh ol" dey glbng-i
Muhammed ekp cmle guzt- mslimn slmbol
ire mstevl olup amristn etmee r eylediler. {Ve
Akemseddn ve gayr kibr- evliylarn izn-i erfleri ile
sikke-i l-i Osmn'da es-sultn ibn 's-sultn es-sultn
Mehemmed Hn ibn Murd Hn azze nasruhu duribe
Kostantniyye sene 857 trhi tahrr olundu}.
Ertesi gn ale's-sabh Sultn Mehemmed haremden
kup Akemseddn ile Tershne B'nda merref
oldukda Akemseddn buyurdular kim;
"Pdihm bu gece pimi helv yediniz mi?"
deyince Eb'l-feth "Hayr yemedik" dedi. Akems[eddn]
buyurdular kim;
"Ya biz size ehr-i [31b] Manisa'da hkim iken
Akka kalasn kffr aldna gam yemen slmbol'u feth
etdiiniz gnler pimi helv yersiz dediim ite bu gece
Fransa kral kznn bekretin izle edp helvsn
yediniz" der.
"Ve ol duhterin ismi Akde Hnm olsun ve ol
duhter-i n-kftenin bekretin izle etdii[ni]z in
size biz dahi hnkr dedik" dey bu gne latfe
kelimtlar eder. Ve,
"Fetih gnleri ol asrda size adlet eylen buyurduk
idi. imdi gerekdir kim imdi bu size hsek olan Akde
Hnm ile cevrlie gelen bin mmet-i Muhammed
duhter-i nr-ahterlerin bir ferde vaz- yed etdirmeyp
Akka ve Gazze ve Remle ve Havrn diyrlarna bu
bkirelerin isim [ve] resimleri ile deftere kayd edp ol
defterleri vilyetlerin gnderp cmlesinin peder
mderlerini slmbol'a getirp rz-y vlideynleri ile her
birin birer guzt- mslimne akd-i nikh edp slmbol
ehrin amr edesiz" dedikde Akemseddn'in bu rey []
tedbriyle her diyra demler gidp n- zamnda cmle
bkirelerin on bin mikdr peder mder ve akrab v
taalluktlar gelp bin bkire bin bahdrna izn-i
erile verp azm srlar edp slmbol amr oldu.
Andan Anatolu'da ve Rmeli'nde cemi eylet
shibi vzerlara emr-i erfler prekende ve pern
olup vilyet vilyet slmbol'a ben dem srdler.
Evvel Rmeli'nden skb halkn skbl mahallesine, Yeniehir halkn Yeni Mahalle'ye, Sofya halkn
Ayasofya'ya, Mora Urumlarn Fenerkapusuna ve Selnik
1

Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Kostantniyye mutlaka

feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel komutan,
onun askeri ne gzel askerdir."

______________________________________ 48

uhdkapusu cnibine kodular. Annin ufudkapusu

derler. Anatolu cnibinden Aksaryly Aksary
mahallesine, Akka ve Gazze ve Remle'den gelen
Arabistn kavmin Tahta'l-kala'ya, Acem'den geleni
Mahmdpaa kurbnde Hoca Hn'na, Balat ehrinden
gelen ingneleri Balat mahallesine, Aklbend'den gelen
ulu demlerin Aklbend mahallesine, rnbd kavmin
Silivrikapusuna, Sfet Yahdlerin Hsky'e, Anatolu
Etrklarn skdar'a, Tokat ve Sivas Ermenlerin Sulu
Manastr'a, Manisaly Macncu mahallesine, Eirdir ve
dirlileri Erikapu'ya, Bursallar Eyyb Sultn'a,
Karamanllar Byk Karaman'a, Konyallar Kk
Karaman'a, Tirelileri Vef'ya, ehrembe ovas halk
ranbabzr'na, Kastamonu kavmin Kazanclar
mahallesine, Tarabefsnlu Lazlar Byezd Hn cmii
yerine, Gelibolu kavmin Tershne'ye ve zmir kavmin
Byk Galata'ya ve Freng kavmin Kk Galata'ya ve
Sinop ve Samsun kavmin Tophne'ye, ve'l-hsl ol asrda
dest-i l-i Osmn'da ne kadar ehr-i azmler var ise
cmlesinden mmet-i Muhammed'i ehl [] iylleri ile
slmbol'a getirp izz [u] ikrm edp mamr [u] bdan etdiler. Annin slm bol ismiyle msemm olup
ile'l-n gulgule-i Rm, velvele-i Rm, tantana-i Rm
oldu.
Hikmet-i Hud slmbol feth olduu gnler mh-
temmz idi. Ol gnler kim deryya nie bin hedlarn
hnu dklp krmz oldu. Hl ol feth gnleri mh-
temmz olunca derynn reng-i ry mteayyir olup her
yl krk gn kmil Eb Ensrkapusu'ndan t
ehdkapusu'na varnca r-y dery krmz kan gibi olur.
Acb garb srr- Hud'dr. nnallhe al klli eyin kadr.
On ikinci fasl
Evsf- sitne-i Dr's-sade Sary-
cedd Misl-i kala-i hadd

nkim Eb'l-feth Gz bu kadar ml- ganyime

mlik olup evvel pdihlar[a] lzm olan bir skndr
dey bin kse ml harc edp yeni sary bnyd
etdine trh dmdr. Gfte-i ir Ahmed Paa:
Bnyd- sary ki budur ahsen-i trh
Kim ede mbrek tapuna hayy-i tvn {galat}.
Sene 838
Trh-i dier:
btid bin ekkedallhu bnyneh {beyt} {galat}.
Sene (---)
Ve trh-i intih-i imret:

eyyede eyyedallhu erkneh {galat}.

Sene 872
Bu trhler Bb- hmyn zre tahrr olunmudur.
Ve dahi atebe-i ulynn tk altnda mermer-i hm zre
mzehheb cel hat ile trhdir:
Halledallhu azze shibuhu.
Sene 872
tahrr olunmudur. std- Ferhd-pe eyle bir Sary-
cedd in etmidir kim devr-i dem'den beri ilm-i
mimrde mhendisn- lem eyle bir sary- ferah-fez
in etmemidir. Ve seyyhn- lem bu atlas- gerdnde
nazrin grmemidir. Zr leb-i deryya vk olup iki
cnibi dery, iml taraf Karadeniz, cnib-i arksi
Akdeniz ve cenb taraf [32a] Ayasofya cmiidir kim
merece'l-bahreyne vk olmu {bir ehirdir}.
ibtid bnsi Hazret-i Sleymn ve sniyen
skender-i Zlkarneyn'dir. Amm bu sary- ho-hevy
Eb'l-feth bin etdkde mlk-i seleflerin sr-
azmlerinden sonra yetmi aded maksre-i hne ve
mteaddid dvnhne ve helvhne ve matbahhne ve
habbzhne ve tmrhne ve cebehne ve hasrhne ve
odun anbr ve alef anbr ve stabl- hssa-i brn ve
stabl- hssa-i endern ve stabl- meydn- Vef hr-
azmler etdi kim gy her biri stabl- Anterdir.
Ve kilar- hssa-i brn ve kilar- hssa-i endern
ve kilar- terekeciyn- brn bu tahrr olunan sr-
gn-gnun cnib-i erbaasna remezt'l-imd misilli bir
b- rem in edp yigirmi bin serv [] nr ve bd-i
sernign ve arar ve sanavber ve imd misilli nahl-i
nevresleri tertb zre dikp mbeynlerine nie kerre yz
bin ecere-i msmirtn envn dikp bir murgzr- lle
zr cn fez be oldu kim il hze'l-n ravza-i b-
cinndan nin verir.
Bu hadka-i mzeyyenenin t vasatnda bir pte-i
dil-k ve bir mrtefi zemn-i ho-hev zre kendlere
mahss krk aded k-i n ile hsodalar bin etdi. Ve
Bb- Sadet'in i yznde bir arz odas bin etdi kim
gy kasr- Havernakdr.
Ve bir Atmeydn cirminde bir havl-y ferahfeznn cnib-i arknda bir hammm- latf ana muttasl
hazne-i hssa ve ana muttasl kuhne ve ana muttasl
kilar odas andan hazne odas andan hsodas [andan]
{Hnkr cmii} andan doanclar odas andan kk
oda andan byk oda andan seferliler andan klhan
odas andan byk oda mescidi andan mekhne andan
yine hammma gelince bu meydnn etrfnda mezkr
hsodalar ile mamr [u] bdn edp cmle odalarda
bin zer-i zvere gark olmu zerdz tcl gl prehenli
Ysuf-ehre glmn- hssa ile ml--ml edp her biri
devm- devlet-i pdih ediyesine mdvemetde olup
hidmet-i ehriyr ile ber-hordr [u] behre-mend olmada
idiler.
Amm bu saryda harem bnyd olmamdr.
Badehu Sleymn Hn asrnda harem bin olunup bir
oda tav aalar ve bir oda teberdr[]n- hssa ve bir

______________________________________ 49

adlet kk bir dvnhne bnyd olunup yedi vezr-i

shib-tedbr haftada drd gn dvn olmak knn-
pdih oldu.
Ve bu merkm sary- lnin cnib-i erbaasndaki
kala-i hsn- hasn ve sedd-i metn yz altm alt burc
[u] br ile ve on iki bin dendn- beden ile itmm bulup
kala-i stvr olmudur kim cemi dr- diyrda misli
bin olunmamdr. Diren-mdr ekl-i murabba Yeni
Sary'n cirmi alt bin be yz admdr. Ve cmle on alt
sar kebr bb- hssalardr.
Ve bu tahrr olunan sary- pdih ire cmle
askeri ve huddmn- glmndan ve teberdrn- hssa
ve bzn ve helvcyn ve habbzn [ve] acem
hasrcyn ve aayn- tav-y beyz ve aayn-
tav-y esvedn ve hddmn- bevvbn ve
muallimn [ve] celldn ve hddmn- stabl- hssa ve
on iki bin bostncyn- hssa ile cmle bu sary- cedd
iinde krk bin madd nfs- cn hisb olunmudur
kim hl tahrr tavsfinde lisn ksr bir sary- ravza-i
Rdvn'dr. Ammerehullh.
On nc fasl
Sary- atki bin etdin beyn eder

Yine Sultn Mehemmed Hn Gz harem-i

muhterem olmak in slmbol'un Karadeniz tarafna ve
Galata halcine nzr bir mrtefi arz- hevdr zre
Pozantin Kral bins bir deyr-i kadm var idi kim cnib-i
erbaas sr-misl beden beden bir dvr- stvr idi. Bu
deyrin cnib-i erbaas eyle emenzr ve hybn- koyah
etd[i] kim Cenb- zzet ber-hev tayern eden ve berzemn seyrn eden h- tuyrun ve hayvnt- gngnun env ol drahtistn ire mevcd idi. Ol deyr ire
Pozantin ve Kostantn asrnda on iki bin ksss rhib
rhibe shib-i riyzet kefere-i dallet-yn var idi.
Sebeb-i imreti ol idi kim Hazret-i s halfelerinden
Havriyyn emn slmbol'a gelp ol c-y ferahfezda ibdete megl olup cemi vah hayvntlar ile
hsn-i lfet edp ol mahlklara su vermek in zemni
hafr edp ol kazd yerden bir b- hayvn zhir oldu
kim hakk b- [32b] hayvn olup cmle hayvnt andan
def-i atn edp badehu emn Halfe ol c-y
mahdda bir mabed-i muhtasar bir ibdethne edp
mrr- eyymdan sonra Pozantin Kral ol uyn- criye
zre mezkr deyr-i kebri bin etdi.
Badehu Eb'l-feth ol deyri mnhedim edp
zemnine Eski Sary' sene semne ve hamsn [ve] semne
miede [858] r edp sene isn ve sittn ve semne miede
[862] itmm bulup burc [u] brsuz ve dendn-
bedensiz ve etrf[] handaksz bir srdur. Amm gyet
metnet zre bin olunup cmle dvr zre russ-
nlgn ile mestrdur. Ol asrda diren-mdr cirmi on
iki bin arn idi. Ve ekl-i murabba krgr-bindr. Bir
rkn Sultn Byezd Kazanclar kesinden t Misk
Sbn Bb'na mnteh idi.
Andan bir kesi t Dellk Mustaf Paa sarynda
nihyet bulurdu. Andan bir rkn Kkbzr seddi ve

sarnc zre karr bulmu idi. Hl Yenieri Aas sary

ve Siyvu Paa sary zemni mezkr Sary- Atk yerinde idi.
Ve andan bir kesi t Tahta'l-kala stndeki
sedden ubr edp t yine Kazanc tcirleri kesine
gelince bir sary- azm in edp iinde gn-gn kalar
ve mteaddid harem hcreleri ve gn-gn maksreler
ve havz u zrevnlar in edp matbah- Keykvs ve
kilar- hssa ve bin teberdrn- b-kkl huddmna
mteaddid hneler bin etdi.
Ve bir oda ak aa ve bir oda kara aa bin edp
cmlenin zerine Dr's-sade aasn hkim edp
cmle hsekler ile Fransa kralnn kzn dahi bu Sary-
Atk'e koyup haftada iki kerre Yeni Sary'dan Eski
Sary'a gelp ol gece adlet ederdi.
{Sitayi-i b- hayt- Sary- Atk}: Eb'l-feth
Mehemmed Hn shib-tab bir pdih- zn olmala;
"y slmbol'un kank suyu latfdir" dey cmle
hukemsn cem edp sul buyurdular.
Anlar dahi Eski Sary dhilinde olan uyn-
emn'u cmleden haff mutedil seru'l-hazm bir b-
hayt buldular. Ve bundan gayr uynlarn b- sflerin
beer miskl olmak zre pembeler ile berber vezn edp
mevzn pembeleri vezn olunmu b- rakklere ilk edp
mezkr pembeler beer miskl sular cezb edp badehu
pembeleri fitb- te-tbda kurudup cmle pembeyi
vezn edp bu ayn- emn'da slanan pembe cmle
pembelerden haff gelmek ile kavl-i hukem gyet latf su
olduundan Eb'l-feth Sultn Mehemmed dim ol b-
nbdan n ederdi. l hze'l-n cmle pdihlar andan
n ederler kim kilarcba tarafndan ve d sakkba
tarafndan er dem beher yevm alt kii er seyishne
yk yigirmier vukyye gelir gm gmlere ol b-
nbdan leb-ber-leb edp su nzr huzrunda
kilarcbann mutemedn-aleyh demlerinin mhryle
krmz balmmlar ile gmlerin azlarn mhrleyp
pdiha her br gtrrler.
Hl ol eme-i hayvn Eski Sary'n arka nzr
kapusu nndedir kim Eb'l-feth Sultn Mehemmed
Hn, Sary- Atk'den tara cereyn etdirp bu ayn'lhayt bin etmidir. Hl mehr- fk ayn- emn
nmyla hre-i ehr olmu bir m-i Kevserdir.
Badehu sene (---) trhinde Sultn Sleymn Hn
bu Sary- Atk'i bulup ml ihta eder bir sary edp
kapu eyledi: Dvn kapusu arka nzr, cenba nzr
Sultn Byezd kapusu, cnib-i garba nzr Sleymniye
cmii kapusu. Bu cirmde sarydan hricine Sleymn
Hn Belgrad ve Malta Rodos'u kalalar fethi mlndan
Sleymniye cmiin bin etdi.
Ve medrist (---) ve dr'l-hads ve dr'l-kurr ve
mekteb-i sbyn- ebcedhn ve bir esvk- Sultn ve bir
dr- itm ve bir tevhne ve bir krbnsary ve bir
dr'-if ve kendilere bir merkad-i pr-envr ve bir
hammm ve bir esvk- hafffn ve bir rs-y
dmeciyn ve zergern bin etdi.

______________________________________ 50

Ve Makbl Siyvu Paa'ya bir sary- azm ve

yenieri aalar'na mahss bir sary- kadm ve Lala
Mustaf Paa in bir sary ve Pr Mehemmed Paa-y
Karaman in bir sary ve Gegbizye'de cmi shibi
Mustaf Paa'ya bir sary ve kz smehn Sultn'a bir
sary edp cmi huddmlaryn bin aded mrtezika
hcreleri in edp Eski Sary'n cnib-i erbaasn tark-i
mm ile rste edp ile'l-n bir hneye ittisli yok bir
sary- azmdir.
Blda tahrr olunan sary- vzerlar [33a] ve
imretler bi'l-cmle Eski Sary zemnine bin
olunmudur. Amm Sary- Atk, Sultn Mehemmed
Hn'n binsdr. Andan dergh- l yenierilerine yz
altm (---) ble ve cemate ve sekbnna yz altm
aded odalar bin etdi. Ve kendye bir cmi ve cebeciyn
tifesine (---) blk odalar ve peykhne ve kalenderhne
ve tershne ve tophne ve Kzhne'de brdhne ve
nie bunun emsli imrt- azmeler ile slmbol'un
endern [u] brnun gaz mlyla bin etdi srlar
inallh her birin mahalliyle tahrr tavsf eyleriz.
On drdnc fasl
Hn-i fetihde slmbol'a hkim
nasb olunanlar beyn eder

Evvel ehr-i slmbol senenin iinde ol kadar

mamr [u] bdn olup ol kadar dem derys oldu kim
zabt rabtlar mkil oldu. Zr eklm-i sebadan
emapur askeri-misl ben dem cem olmu idi.
btid Mushib Vezr-i azam Mehemmed Paa'ya
be celld ve bir oda yenieri ile muhzr aa ve siph
kethud yerleri ve cebeci ve topcu ve azebistn avular
ve bir bostnc odabas ve yenieriden bir tfengci ve
bir matarac verp ve ehirli tifesin tedb in falaka
deyenek verp ehrenbe gn kol edp slmbol ire
devern ederek Unkapan'nda bin olunan ehl-i href
dvnhnesine gelp dvn etdi. Andan Yemi iskelesi
ardanda cmle ehl-i esnf ile dvn edp meyveye
narh verdi. Andan sebzehne dvnhnesine gelp
sebzevta narh verdi. Andan Emnn'nde sallhneye
gelp koyun etine narh verp saryna revne oldu.
kinci hkim: Sekbnbadr. Ana falaka deyenek
verilp celld verilmedi.
nc hkim: Hkim-i er-i mbn slmbol
mollsdr. Falaka deyenek ve haps-i medyn fermn
olundu.
Drdnc hkim: Eyyb monls, kezlik tazr []
haps shibi hkimdir.
Beinci hkim: Galata mollsdr. Taht- hkmetinde olan ahl-yi vilyete hkm nfizdir.
Altnc hkim: skdar monlsdr. Bunun dahi
tazr [] haps ile hkm crdir.
Yedinci hkim: Ayak nibidir. Cnib-i erden ehl-i
hrefe narh [u] terz in tazr shibi hkimdir.
Sekizinci hkim: Muhtesib aasdr kim cemi ehl-i
sanyie hkm edp tazr ve siyset edp bey []
irsnda hilf edenin gerdenine tahta kulle ve bana

ikenbe ve burnundan ve kulandan mhlamak in

memr bir hkim-i mafrdur.
Tokuzuncu hkim: Asesba ve dahi
Onuncu hkim: Subadr. Geri bunlarda celldlar
ve krbac ve tziyneler vardr amm falaka deyenekleri
yokdur. Lkin mazannalar olduu kimesneleri kayd [u]
bend etmee ve mahkeme nibiyle baz hnednlar
basmaa memrlardr. Ve her katl etdklerin izn-i erile
salb [u] siyset ederler. Msra- mnsib:
Hkm-i Sultn olmasa hat gelmez cellddan.
demiler.
Ve On birinci hkim: slmbol aasdr.
Ve On ikinci hkim: Bostncba'dr. Her eb dery
zre sabha dek cmle shil-i bahrde olan kur ve
kasabtlar devern edp mcrim bulunursa tazr edp
katle mustehk ise katl edp deryya ilk eder. T bu
mertebe hkim-i mutlakdr.
On nc hkim: orbacyndr. Her gece sabha
dek on iki yenieri orbaclar beer altar yz tevbiiyle
kol dolaup mttehem demleri sayd edp kayd [u] bend
ile kapularna gnderp haklarndan gelinir.
Ve On drdnc hkim: Erban'dir. Bunlar er-i
Resl-i mbnin tarafndan slmbol'un drd
mevleviyyet yerinde krk mahkeme vardr. Anlar hkim-i
erbandirler. Bunlar dahi tazr ve hapishne shibleridir.
On beinci hkim: Yine er-i Resl tarafndan
eyhlislmdr. Amm "el-cevb Allhu alem olur
olmaz" demeden gayr bir hkme memr deildir.
Amm hakkatine nazar olunsa hkm-i Kitbullh ile
hkim-i kadm eyhlislmdr.
On altnc hkim: Anatolu kadaskeridir. Amm
tazr shibi deildir. Drd dvnda dav dinleyp cmle
Anatolu'da olan (---) kadlara hkm eder, knndur.
On yedinci hkim: Rmeli kadaskeridir. Bu dahi
tazr shibi olmayup dvnda dav dinleyp kat- alka
ve fasl- husmet eyleyp cmle Rmeli vilyetlerinde
olan (---) kadlara hkm nfiz olup bert- pdih
tahrr etmee knn- Eb'l-feth Mehemmed Hn zre
memrdur.
On sekizinci hkim: [33b] Yedikulle dizdrdr.
Knn zre shib-i arzdr.
On tokuzuncu hkim: Mimrbadr. slmbol ire
bir bin olunsa bundan mezn olmaynca mnhedim
edp bennsn tazr eder, knndur.
Yigirminci hkim: Tershne'de kapudan paadr.
Cmle deryya eb [u] rz hkm eder.
Yigirmi birinci hkim: Tershne kethudsdr kim
eb [u] rz Ksmpaa ehrinde bir aky bulsa crmne
gre tazr edp eedd-i ukbet edp katl dahi etmee
memrdur.
Yigirmi ikinci hkim: Okmeydn'nda Yenieri
Oca'ndan talmhneciba ve korucular Okmeydn
huddunda kol dolaup bir mttehem harmzde
tutsalar atbaya getirp crmne gre hakkndan
gelp yhd yaylarn ilesiyle bir drahta salb edp tr-i

______________________________________ 51

brn ederler. T bu mertebe ellerinde Eb'l-feth

Gz'den mkerrer ve her pdihdan tecdd olunmu
hatt- erfler vardr kim eer askerden olup mcrim ise
amn vermeyp bir drahta berdr ederler.
Hulsa-i kelm slmbol'un drd mevleviyyet
yerinde t Karadeniz Boaznn iki cnibinde olan
kasabtlarda olan cmle otuz hkimdir. Ve otuz be
nhiye kadsdr. Amm Bekoz kasabas kazs baka
kazdr kim mneccimbalarn mertasdr. nallh
bu kaz ve hkmetler mahallerinde ale'l-infird tahrr
olunup bu kazlardan gayr drd mevleviyyetin cmle
taht- hkmetinde yz yetmi alt nhiye kazlar ve
yz altm subalklar ve seksen yedi yenieri kolluklar
ve yenieri serdrlar vardr. Ve krk yerde serbest evkf
subalklar vardr.
Netce-i kelm eylet-i slmbol'un drd mevleviyyetinde kad ve subalar cmlesi hatt- erf ile bin
iki yz hkimdir kim knn- Eb'l-feth'dir. Anlardan
gayr drd mevleviyyet yerde yz elli esnfn dahi zbit
hkimleri vardr amm emr-i hkim ile ve izn-i erile
salb [u] siyset hkimleri deildir. Ancak tarkat
hkimleridir. Seyec bunlar dahi mufassalen tahrr
olunur, ve's-selm.
On beinci fasl
ehr-i Mahmiyye-i Kostantniyye ire olan seltn
cmilerin beyn eder

Evvel evsf- kr- kadm ve bin-y azm

mabedhne-i abd-i Hayy- Kadr yan Cmi-i
Ayasofya-i Kebr. Evvel mverrihn-i selef-i
Ynniyn'dan Tevrh-i Yanvan kavli zre ibtid
Hazret-i Sleymn dr- dnyy devern [] seyrn
ederek emrine rm olan bd- sab-srat serr-i
Sleymn slmbol zemninde Saryburnu'nda karr
edp anda bir mabedhne in eyledi.
Badehu hbt- demden sonra be bin elli iki
senesi ubr edp Yanko ibn Mdyn'n nebresinden
Vezendon nm bir kral- hmm zuhr edp slmbol'u
yedinci kerresinde anlar dahi amr edp cihn-r bir
pdih- zn olduu blda yedinci faslda
musarrahdr. Ol Fezendon'un bir duhter-i pkze-ahteri
Makdonya ehirlerinden Sofya ehrinde mtevellide
olmaile ismine Ayasofya derlerdi. Babasnn slmbol
kalasnn cnib-i erbaasn mceddeden bin etdin
istim edince iki bin milyon hazne ile babas
Fezendon'a gelp Hazret-i Sleymn'n ibdethnesin
tevs etmee mberet edp bezl-i ml ederken
Hazret-i Hzr gelp;
"Bu cmiin cemi mhimmt [u] levzmt
masrfn benden aln ve bu resme bir cmi bin edin"
dey Ayasofya'nn vaz- essn talm {etdi.} btid
zemn-i kara varnca hafr edp t hrkapu berberlii
olunca kar- zemnden sular zhir olup kmil bir ay bu
temel ire te-i Nemr[d]lar yakup kurum akdup gy
bir russ- nlgn bahr oldu. Bu kurum derys temelde
yedi yl durup badehu Anados nm bir ilm-i

hendesede mil-i tm mimr- benm zhir olup

Hazret-i Hzr temeline vekl'l-harc ve nzr olup krk
bin umml ve yedi bin hamml ve bin benn cem
olup meveretleri ile Ayasofya'nn kurum temeli zre
bin amd- mnteh zre tklar ve toloz kubbeler in
etdiler kim alt su sarnc olup zelzeleden masn u
mahfz olmak mlhazasyla ibtid [34a] temelin bu
yzden itmm etdiler.
Ve sahrcin krk emenin serdbiyle serdb meml
etdiler. Ve sahrcin c-be-c yerlerin tamr termm
in kayklar peyd etdiler. Hl mezkr kayklar durup
t ie Sultn saryna ve Hasan Paazdeler ve Kudde
Mehemmed Kethud ve Arslanhne ve Sary Meydn
ve Cebehne-i Endern ve Sovuk emelere varnca
merkm sarylarn alt serp bo olup b- rakk ile ml-mldr. Ve Ayasofya'nn t vasatnda bir bakr kapakl
kuyu az vardr, andan delveler ile su ekilp cemat
n edp def-i atn ederler.
Badehu std- mhendis-i hred [] hurdedn ve
mimr- akl- selm [u] izn Ayasofya'nn cnib-i
erbaas dvrlarnn imretine ur etdiler kim bu
binnn meshat- erknn tem eden hayrn ve tarh-
ess ve ref-i binsn gren ser-gerdn olur.
Ve bu Ayasofya'nn keyfiyyet-i bin-y lsi byle
tavsf olunur kim eklm-i sebada olan kh- b-stn
pre ahcrt- z-kymetleri gh zemn zahrna tahml ve
gh ilm-i cerr-i eskl ile br- sakl olanlar say-i bel ve
ki-i b-dir ile hacerleri ken ber-ken ekerek
essn ref edp ruhm- rengn ve stn- sengn ile
itmm buldu.
Ve eklm-i sebadan gn-gn nak- bkelemn-
ibret-nmn ebr ruhmlar ketlerle tand. Ve std-
Ferhd-pe seng-trlarn teleri and. Ol kadar
ihtimm- bezl-i tm edp cmiin nsfn yedi ylda
tamm etdiler. Ve ahcrt- firvn Belks taht olan
Ayasulu ehrinden ve Aydnck tahtndan gelmidir. Ve
dil-vz [u] reng-mz ruhmlar Karaman ve m ve
Kbrs cezresinden nakl olunmudur.
Ve nie bin sommk ve zenbr ve zeytn ve
ruhm ve yerekn mcell stn- mntehlar Atina
ehri kurbnde Hazret-i Sleymn'n bin etdi
Temlk nm sr- azmelerden gelmidir. Ve
ekseriyy nukre-i hm gibi mermer-i hmlar Marmara
cezresinden gelmidir.
Ve nie yz mimr [u] mhendis tarz [u] tarhnda
ser-i krla mbderet edp her biri hezr ahsend
edecek hnerler zhr edp ihsn alurlard. Amm cmle
mimrlara pv Anados mimr idi. Ve vaz- nefs
zre in ederdi. T ki bu bin-y azm tk- Kisr-misl
rtk pyeleri mahalline dek tamm olup bir gecede
mimr ba olan Anados gib oldu. Ve Hazret-i Hzr
dahi grnmedi. Meer Anados mimr tebdl-i cme
olup Kzlelma diyrna varup anda dahi Rim Papann izniyle bir deyr-i gama mberet edp an dahi nsfna
dek yedi ylda tamm edp bir gece andan dahi firr

______________________________________ 52

edp yine slmbol'daki Fezendon Kral'na gelp ann

kz Ayasofya bnsi Ay Sofya kza gelp mlkt
oldukda,
"Nin benim deyrim n-tamm braup beni sir
krallar mbeyninde bed-nm etdin" dey Anados
mimra bir hayli itb u itb ederler. Anados dahi,
"Vallhi bu makle ar bin-y azm temelinde
metnet bulmain krk yl sabr edp andan kubbeye
mberet etmek gerek. Amm ben yedi yl gib olup
Kzlelma'da bir deyr-i azm in edp yedi ylda an
nsfnda braup yine bunu tamm etmee geldim"
dedkde hemn Hazret-i Hzr
"te ben de geldim" dey zhir olup hazne-i
mhimmt kde edp yine Ayasofya'ya r edp
cmle (---) yz sommk amdlar zre tk- nuh-tklar
zre iki tabaka dahi amd- mntehlar zre tk-
Havernaklar zre kubbe-i eflk misilli bir kse-i sernign ve russ- hss- nlgn ile mestr bir kubbe-i azm
mamr etdiler kim felek-i atlas- bkelemnda byle
kubbe-i ibret-nmn misl-i kablih ve badih bin
olunmamdr.
Ve bu kubbe-i lnin t zirve-i alsnda yz kantr
skender altundan bir ha alem edp fitb- lem-tb
edm-i arza ule saldkda Bursa'da Cebel-i Ruhbn'da ve
lem danda ve Istranca khunda olan ruhbnlarn
merdm-i ddeleri hrelenirdi. Ve dim ruhbnlar
Bursa'da Ke dandan tayern edp Ayasofya'da meks
edp t bu mertebe riyzet-kr ksssler idi.
Ve'l-hsl Ayasofya kmil krk senede [34b] tamm
edp endern [u] brnunda on iki bin ruhbn
huddmn var idi. Hatt vildet-i Resl-i Kibriy'dan
882 sene (sene) mukaddem skender-i Kbr asrnda
tife-i Ynniyn kavm-i Kabbta-i nbta destinden
Msr'a istl edp bu Ayasofya'ya Msr' vakf etdiler. T
bu mertebe mamr oldu kim millet-i nasrnn biltebh kabeleri idi.
Badehu skender veftndan 882 sene sonra
Htem'l-enbiy Muhammed'l-Mustaf mh- Reb'levvel'in on ikinci sneyn gecesi rahm- mderden
sadetle mtak olup dnyya kadem basup lemi
mnevver kld mevsim-i nisann yigirmisi idi, hikmet-i
Hud ol leyle-i mbrekde cemi Kfiristn ire bir
zelzele-i azm olup Badd'da tk- Kisr ve kubbe-i
Kzlelma ve kubbe-i Ayasofya-y bl mnhedim olup
cmle te-gede-y nr- Nemrd- merdd snp nie
almetler zuhr etdinden bildiler kim Muhammed
dnyya geldi dediler.
Andan yedi sene sonra Enirvn ve Htem-i Tay
merhm olup Hazret-i Rislet'i ammileri Eb Tlib
yanna olup perverde etdiler. Hazret on ikisine bli iken
Eb Tlib ile m kurbnde Busr ehrine ticrete
gitdiler. Busr ehrinde bir ulu rhib var idi. Ol eydir:
"Y Eb Tlib bu yanndaki olann alnnda nr,
banda sadet tc vardr. Bu hir zamn peygamberi
olup cihn dutar. Sen bu olan m'a gtrme" dedi.

Hemn Eb Tlib cmle metn Busr ehrinde frht

etmee mberet etdi.
Amm beri slmbol tarafndan Ayasofya kubbesinin kble tarafndan nsf mnhedim olup nie kerre
bin etdiler, asl mmkn olup tamr termme bir re
olmayup mnhedim olurdu. hir Hazret-i Hzr bir
eyh-i zl sretinde cmle ruhbna grnp eydir:
"Eer bu cmiin kubbesin meremmt edelim
derseniz, imdi zuhr eden hir zamn Muhammed'ine
varn az yarndan yar alup b- zemzem ile mahlt
edp bunda kirece az yarn halt edp badehu kubbeyi
tamr edin. Yohsa gayra [gayr?] ilc yokdur" dey cevb
edp gib oldu. Ruhbnlar bildiler kim Hazret-i
Hzr'dr, hemn yz btrk ve rhib-i ladiklar kat-
menzil ederek m'a andan Busr'da Bahr Papas'a
varup Muhammed'i sordular,
"Ol dahi ammisiyle Mekke'ye gitdi. Hemn frsat
ganmetdir bir eli ninesin aln" dey bu ruhbnlara
nashatlar etdi. Anlar dahi Mekke'de Eb Tlib'e varup
murd [] mermlarn arz edp hemn Eb Tlib bir
filcn iine mrekkeb koyup,
"Y Muhammed sa elin mrekkebe batrup bu
ceyrn derisi kz zre bas kim inkrzu'd-devrn senin
mmetlerin bu ruhbn meshlardan harc u bc
almayup muf [u] msellem olalar" dedikde hemn
Hazret yed-i ymnlarn mrekkebe batrmak sadedinde
iken Ruhbn Erzl erzellik edp Hazret'in dest-i
erfine yapup mrekkebe ziydece basnca hemn
Hazret gazab-ld olup
"Sen cmle ruhbna patirgh ol ve sizi bi'l-cmle
mmetlerim bu elim nakyla zabt [u] rabt edp bununla
hkm [] hkmt etsinler" dey mbrek dest-i
erfiyle kza basup pene-i Resl-i Mbn yed-i tlsn
ayn edp il hze'l-n cemi l-i Osmn diyrnda
pene, buyurdu-y erf dedikleri Hazret-i Rislet'in
dest-i erfleri nakdr kim cmle diyr- slm ann ile
zabt [u] rabt [u] akd [] hal olunur. l hze'l-n ol resm-i
dest-i erf slmbol'da Fenerkapusu'nda skin patirgh
nm hergh kfir kein kabza-i tasarrufundadr kim
yedi kat cevhir sandka iinde mahfzdur. Ve bu
resm-i dest-i erf zre Eb Tlib'in yedi satr hatt-
Himsi mastrdur kim ahidnmedir.
Andan yine cmle ruhbnlar eyitdiler:
"Y Muhammed, sen dnyya geldiin gece bizim
Kostantniyye'de Ayasofya nm bir deyrimizin kblesi
taraf mnhed[im] oldu. Bir ka kerre bin etdk temel
tutmad. Mbrek azn yarndan bu cevhir kumkuma
ire birez ilk eyle kirece kardrup mabedhnemizi
tamr edelim ola kim ber-karr ola" dey ric etdiler.
Derhl riclar hayyiz-i kablde vk olup Hazret-i
Rislet hokka ire mbrek az yarndan ilk edp kim
dim [35a] olup,
"mmetlerime harnda belde-i tayyibe olup
ibdethne-i mslimn ola" dey rumz [u] knz ile

______________________________________ 53

hayr du edp hikmet-i Hud lafz- 1

, 2
slmbol fethine trh vk olmudur.
Andan ruhbnlar bu yar- erf ile mesrr [u] dn
olup kumkuma ire b- Zemzem doldurup ve yetmi
deve yk Mekke-i Mkerreme hkinden tahml edp ve
yetmi deve br dahi b- Zemzemden tulumlara lebber-leb edp andan lgar ile slmbol'a gelp ale't-tacl
Ayasofya kubbesinin tamr [] termmine mberet
edp kirec ile yar- erfi ve yetmi deve yk b-
Zemzemi ve Mekke trbn mahlt edp bin
etdklerinde bi-emrillhi Tal tamm metnet zre
itmm etdiler.
Hl yar- Resl ile bin olunan c-y mahd
kubbenin kble tarafnda otuz iki mnakka terk-i cedd
ryegndr, malmu olan cnlar nazar etdkde
Allhmme salli ala Muhammedin derler. Zr kubbenin
sir yerinden yar- Resl ile bin olunan mahal gnden
ayn [u] mnevverdir.
Bade'l-feth, Eb'l-feth bu kubbe Hazret-i Risletin
az yaryla kim oldu dey t kubbe-i lnin ortasna bir
zencr ile teberrken bir altun top asmdr kim elli kle-i
Rm buday alr bir kk top- mzehhebdir. T
cmiin ortasnda bir dem desti erer ldir. Hazret-i
Hzr mezkr topun altnda ibdet eder. Suleh-y
mmetden baz demler Hzr ile ol mahalle
bulumulardr. Ve baz erbb- hct kimesneler krk
gn sabh namzn klup dnyev ve uhrev hayr
murdt hsl olduu nie kerre tecrbe olunmudur.
Amm mezkr top altnda krk gn ibdet etmee tlib
gyet ok olduundan bir n rm yokdur. Ve'l-hsl
ehl-i hct beyninde makm- azmdir.
Mabed-i kadm Ayasofya-i Kebr'in ekli ve tarz
[u] tarhn ve bin-y musannat ve tl [u] arzn
ayn [u] beyn eder

Evvel cmi-i Ayasofya, slmbol kalasnn cnib-i

arksi nihyetinde hrkapu taraf derysna bin adm
ve iml tarafna Saryburnu derysna bin adm bad
bir pte-i l zre eflke ser ekmi bir kubbe-i
sermeddir kim bu gnde eyle bir kubbe-i azm bin
olunmamdr.
Bu kubbe-i zer-krdan mad kble cnibinde bir
nm kubbe iinde andan dahi alak bir kk nm kubbe
iinde mihrb ve sa cnibinde beyz mermer-i hm
{minber} bin olunmudur. Ve kble kapusu zre dahi
sermed nm kubbe-i azm ile mebndir.
Bu kubblardan mad Ayasofya'nn cnib-i
erbaasnda tabaka binsnda yz altm toloz
kemer kubbe-i zblardr. Amm ortadaki asleten
kubbe-i azmdir. Bu kubbenin cnib-i erbaasnda diren
mdar (---) aded billr ve necef ve moran cmlaryla
mzeyyendir. Ve bu kubbe cmlarndan mad endern
1

Kurn, Tevbe 102; "Baka bir ksm da ..." Ebcede gre: 857

Kurn, Sebe 15; "te ho bir ehir."Ebcede gre: 857

[u] brnda olan cmlar cmle bin yetmi aded cmlardr

kim andan dern- cmi mnevver olur.
Ve mezkr kubblarn cmlesinin iinde std-
nakk Erjeng Freng Mn Manastr nm mutall ve
mzehheb ve mn ve tasvr ve ekl-i garbe ve acbe
sihr-sr timsl-i kerrbiyn ve gayr demiyn sretleri
etmidir kim hl imn- nazar ile nazar eden engt
ber-dehen edp cmle eklleri z-rh zan ederler.
Bu ekllerden mad kubbe-i azmin drd pye-i
azmlerinin tabaka-i lsi nihyetinde drd kede birer
melek sreti vardr. Bil-tebh biri Cebrl ve biri
Mkl ve biri srfl ve biri Azrl sretleridir kim hl
kanatlarn kde edp dururlar kim kadd [] kmetleri
perr blleri ile ellier zir timsl-i acbelerdir, t
Hazret-i Rislet vcda gelince bu ferite sretleri
gbeinde olan azlarndan kelimt edp Cebrl tasvri
cnib-i arkda olup olacak alimt vakyitlar ayn
edermi. Ve Mkl sreti cnib-i garbdan dmen zuhr
eder ve kaht [u] gal olur dey haber verirmi. Ve srfl
sreti cnib-i imlde olacak vakyitdan haber verirmi.
Ve Azrl timsli cemi dnyda mtead[did]
pdihlarn mevti haberin verirmi. Hl ol zikr olunan
drd sret-i mehb ryegndr. Amm Hazret'den ber
tlsmtlar btl olmudur.
Ve bu kubbe-i kebri std- benn r-pye-i metn
ve r-tk- Kisr zre bin etmidir kim her bir tk
tk- Havernakdan [35b] ve tk- Kaydef'dan ve tk-
Kfdan ve {tk-} eddd'dan nin verp drd dahi
kudret kemeri olan kehken-s semya ser-ekp
zirve-i evc-i alya kemend salmdr. Mezkr kemerlerin
bir pyeden bir pyeye vusat hakr'in orta ayak mestiyle
(---) ayak vsidir.
Ve cmiin tlu, kble kapularnn tarafnda kat
tara dehlz vardr. En gerdeki medrese dehlzinin kble
kapusundan t mihrba varnca Ayasofya (Sofya)
cmiinin tlu (---) admdr ve arz bir yandan bir yanna
(---) admdr.
Ve dern [u] brn- cmide sar kebr cmle
(---) aded sermed amd- bllardr kim gy her biri
birer pye-i krs-i vllardr. Ve lal-gn sommk
stn- mcelllar var kim z-kymet cevhirden ndire-i
cihn kemyb maklesi amd- muazzamlardr kim her
birisinin kadd [] kmetleri krkar zir- mekkdir.
Andan l olan ikinci tabakadaki amdlar dahi bmisldir, amm kadd [] kmetleri otuzar zirdr.
Ve bu cmiin tarafnda ikier tabaka cemat
ibdt edecek tabakalar vardr kim iki tarafda
nerdbnlarndan at ile kmak mmkndr. Dolamac
bir hrhdr kim beyz mermer-i hm mefrdur. Ve
cmi ire t kubbeye varnca tabaka kandller
ern edecek dehlzler vardr kim dern- cmii ihta
etmidir.
Ve bu cmiin endern [u] brnunda cmle yz
altm bir kapudur, amm yz bir kapusu bb-
azmlerdir kim anlardan cemat-i kesre girp
kmadadr, amm bu mezkr yz bir kapunun cmlesi

______________________________________ 54

mutalsamdr, kerrt ile add etsen bir kapu dahi zhir

olur, ana dahi nin edp ad etsen ninsz ad edp
grmediin bir kapu dahi zhir olur, aceb hikmetdir.
Ve cmle kapularn kaddi yigirmier zir- l bb-
kebrlerdir kim cmlesinin kanatlar kr- zergern ile
rste olmu gm ile mn olmu pirinc-i musanna
ibret-nmn bb- mualllardr. Amm kblenin orta
kapusu cmleden l kaddi elli zir bir bb- kebrdir.
Bu bb- sadetin levhalar cmle Hazret-i Nh
aleyhi's-selm'n bizzt dest-i erfiyle in etdi
geminin tahtalarndandr kim kaan Hazret-i Nh krk
gnde dery-y tfn zre inverlik edp krknc gn
yevm-i rda beyt:
Be dery der menfi b-umrest
Eger hh selmet der-kenrest1

deyp Musul ehri kurbnde Cebel-i Cde nm mahalde

ket-i Nh ber-kenr oldu. ye[t]: 2
mazmn- erfi zre ket-i Nh Nec ol Cd cebeli
zre karr bulup mmet-i Nh tfndan hals

bulduklaryn Nh Nec dediler.
Mrr- eyym ile ket-i Nh levhalar Cebel-i Cde
zre kalup t Vezendon kral asrnda kz Ay Sofya,
Ayasofya'y bin ederken Hazret-i Hzr'n talmiyle Nh
Neb ketsinin tahtalarn getirp bu cmi-i erfin
cmle bblarn ol levhalardan in etmilerdir. Hl gemi
mismr olan yerleri zhirdir.
Ve bu orta kble kapusu zre pirinc-i asfar-gn
tbt-misl bir sandka-i tavl ire Ayasofya'y bin eden
Ay Sof[ya'n]n na iksr-i azam ire mmy olup
medfndur. Nie pdih- tamakrlar ol sandkaya
vaz- yed etmek murd etdklerinde cmi ire bir
zelzele ve velvele ve sika zhir olup cmi mnhedim
olur mlhazasyla fergat ederler kim bir mutalsam-
azm dahi budur.
Ann fevkindeki amd- sarlerin tk zre bir
mermer kitbe ire Kuds-i erf'in kble-i kadm olduu
tasvr olunmudur. i cevhir-i gn-gn ile ml-mldr. Amm bu dahi mutalsamdr kimse vaz- yed
etmee cret edemezler.
Ve bu mahalde bir sebiz-gn amd- ibret-nmn
vardr. Ol amd zre Meryem Ana timsli var idi. Elinde
bir eb-er var idi kim beyza-i fhte kadar var idi. Her
eb, bu eb-ern ulesi cmii mnevver ederdi. Bu
dahi Rislet-penh'n mevldu gecesi ser-nign olup hl
{ol eb-er} Kzlelma'dadr. Annin Kzlelma
derler kim Ayasofya'dan gitmidir. Zr panya
{kffr} bir iki kerre slmbol'a istl etmidir. Annin
ol beyza panya elinde kalmdr.
Ve bu cmiin i yz r-y dvrnda serp beer
altar zir r-ke mcell ebr hacertlar ile kapl bir
1
2
3

Denizde saysz faydalar vardr. Ancak sen selamet istiyorsan

kenarnda dur.
Kurn, Hud 44; "Cudi dana oturdu."
Kurn, Hud 44; "Cudi dana oturdu."

cmidir. Her bir tada bi-emrillh gn-gn ekl-i

garbeler ve kfeler yazlmdr ve kenrlarnda elvn
ezhrlar kazlmdr [36a] ve her amdlarn krs-i
llerinde ve kemerleri etrfndaki zhlar kirimelerinde
ol kadar std- mermer-br sanat harc etmidir kim
hl cihn stdlar ana bir te urmaa kdir [de]ildir.
Amm mihrb ve minberi beyz mermerden sde
gzelidir. Amm gyet musannadr.
Evsf- minre-i erbaa: Eb'l-feth Mehemmed
Hn Edirne'de halfe iken slmbol'da bir zelze[le]-i
azme olup Ayasofya deyri cnib-i imle meyyl erilp
mnhedim olur dey cmle kffr havfe ddler.
Ol asrda Bursa'da Ulu Cmi'i ve Edirne'de Eski
Cmii Yldrm Hn in bin eden Mimr Al Neccr
haytda olmaile fi'l-hl Eb'l-feth Kostantn'e dostlua
binen sret-i mahabbetden grnp Ayasofya'nn
tamr [] termmiyn Koca Mimr Al'yi Tekur'a
gnderp kral gyet haz edp Ayasofya'nn cnib-i
erbaasna azm pyeler in etdi kim her biri birer sedd-i
Kahkah ve sedd-i Yecc-misl sedd-i b-stnlardr.
Hl Ayasofya cmiinin etrfnda ol pyeler zhir
bhir olup Ayasofya anlar ile metnet bulmudur. Amm
Ayasofya'nn sa tarafndaki Sarkclar dkknlar mbeyninde olan pyenin iini Mimr Al iki yz kademe
minre yolu gibi yol eyledikde kral- dl,
"Bu nerdbn nedir?" dey sul etdkde Mimr
Al eydir:
"Vakt-i hcetde kurum zre kmak in etdim"
dey cevb eder. Bade't-tamm Mimr Al, kraldan
ihsn- firvnlar alup Edirne'de Sultn Mehemmed'e
geldikde,
"Pdihm metnet zre eyle pyeler bin etdim ki
hir zamnda Hallc- Mansr yay illesi nnde
Ayasofya kubbesi top [u] evgn-misl galtn olup fen
bulmaya. Tamr etmek benden feth etmek senden ola.
Ve sana bir minre yeri in edp anda du etdim.
Hemn fethine bezl-i ihtimm eyle" deyince cmle
huzzr- meclis Ftiha-i mm'l-kitb krat etdiler.
yldan bi-emrillh fethi myesser olup ol mezkr
minre pyesi zre Eb'l-feth eflke ser ekmi bir
erfeli tarz- kadm bir tula ehne minre-i mevzn
in etdirmidir kim hl kaddi (---) kademe minre-i
sermeddir. Badehu sene 981 trhinde Bb- hmyn
kesinde Sultn Selm-i Sn bir kadehli bir beyz seng-i
sengn ile zh zh bir minre-i mevzn etmidir {kim}
ibret-nmdr. Bunda olan mukarnez ve medne ve
zhlar bir minrede yokdur. Amm Eb'l-feth minresinden alakdr. Cmle (---) kademedir.
Andan sene 986 trhinde ftih-i irvn ve amk ve
Demirkapu-y Bak olan Sultn Murd- Slis tbe serhu
bu cmi-i behit-snn hit- imlinde ve garbnda bir
tarh ve bir resm-i nazf zre iki aded latf minre-i
mevznlar ihds edp birer erfe ile in etdi.
Ve hl bu cmi-i pr-nr drd minrelidir. Ve her
minrelerin alemleri yigirmier zir mutall-y mzehheb
alemlerdir kim mnendi fitb- lem-tbdr.

______________________________________ 55

Ve kubbe-i l zre olan alem-i kebri tahdd edp

kubbesine gre alemin kaddin elli zir tavl edp elli bin
mmessek zeheb-i hlis ile mutall edp iki fersah
yerden ve yz ml derydan nmyn bir alem-i almet-i
edyndr.
Ve yine Sultn Murd- Slis cmi ire Marmara
cezresinden gelmi iki aded beyz mermer-i hmdan
hum- husrevnler getirdmidir kim byle bir kplere ne
Cem ve ne Cemd ve ne Dr[] mlik olmamdr. Her
biri birer yek pre hammm kubbesi kadar vardr. Allhu
alem ale't-tahmn her biri biner kle hnta almak ihtimli
vardr. Cmiin dhilinde, biri yemnde biri yesrda b-
hayt ile ml--ml durup cmle cemat musluklarndan
tecdd-i vuz edp b- nbndan n edp def-i atn
ederler.
Ve Murd Hn bu cmiin der [] dvrn gerd []
gubrdan tathr edp cmle {kapu} kanatlar ve cmle
der [] dvrlarn mcell ve musaykal edp kandlleri
teksr etdi.
Ve huffzlar krat-i Kurn etmein [36b] drd
mahalle ham mahfiller bin etdi. Ve mezzinna bir
(---) stn- rakk zre bir mahfil-i mnf eylemidir kim
tabr olunmaz.
Ve ftih-i Badd Sultn Murd Hn- Rabi r
mermer stn zre yek pre bir mermer krs in
etmidir kim felekde misli yokdur. Ve her gn birer viz
pend [] nashat etmein sekiz aded eyh tayn eyledi.
Biri Kadzde hazretleri, biri skdar Mahmd Efendi
hazretleri, biri Cerrhpaa eyhi brhm Efendi ve biri
Sivas {Abdlmecd} Efendi ve biri Kuds Efendi ve
Tercmn eyhi mer Efendi ve e-eyh'l-kebr Emr
tib hazretleri mesil-i eryyede mkil-k lim
mil ve fuzal kimesne idi. Hamd-i Hud bu zikr olunan
meyihlerin eref-i sohbetleriyle merref olup du-y
hayrlaryla behre-mend olduk.
Ve bu tahrr olunan hayrtlardan mad l-i
Osmniyndan mlk-i seltn-i selefin her biri birer
hayrt zamme edp Sultn Ahmed Hn pdihlara
mahss mihrbn sol tarafnda bir maksre-i secdegh-
ehinh in edp esnf- sanyi [u] bedyi kryla bir
cmi-i murassa u mlemma olup nazre-i beyt-i
mamr sem- sbi ve env- vaky ryi ile mreffa
ve mvessa klnup numne-i kubbe-i felek-i nuh-pdr.
Ve hergiz seyr [] temsna ukl- fuhl, havs u
mikys ve b-kys ve mhendisn-i shib kiysa istiys
irtibs gelp gn-gn eyvn-ry nak- bkalemn ve
vze-i maslbt- ser-nignlar ile {cmii tezyn
ederlerdi}. Ve ehl-i basret hayret ve shib-i akl u
kiyset olanlar bu cmi mehbt- nr- Hud'y grenler
vlih [] hayrn ve mest [u] medh ser-gerdn olurlar.
le'l-n Cennet-i Adn-i bernden nin verir bir cmi-i
zndr.
Ve Sultn Murd- Rbi bu cmi-i dil-kdan hazz
edp t ger kble kapusu dhilinde bir haeb
maksrecik in edp her salt- cumay ed etmee

geldikde nie kafes blbl-i gy getirp gn-gn tuyr

[u] murgnn asvt- hazni demin rhuna gd verp ol
gn cmi-i pr-nr Ravza-i Rdvn'dan ve b-
cinndan nin verirdi.
Ve her eb on ikier bin kandl-i gn-gnlar ile ve
fns- emdnlar zre em-i asel-i kfrler ile ern
olup nrun al nr olur. Ve kubbe-i lnin t vasatnda
Hazret-i Rislet'in mbrek az yaryla kim olan
kubbenin ortasnda bir mdevver dire ire Ykt-
Mstasm hatt-misl bir hatt- kadm ile ye[t]:

1
yeti tahrr
olunmudur.
Ve cnib-i erbaasnda nie bin hsn-i hat srlar
vardr. Hatt Sultn Murd Hn- Rbiin fermnyla
Hattt Teknecizde Mustaf elebi lafza-i Cell ve ism-i
Resl Muhammed Aleyhi's-selm ve ism-i r-yr- gzn
rdvnullhi Tal aleyhim ecman dey Karahisr tarz
hatlar yazmdr kim makdr- beer deildir. Zr eliflerinin kaddi onar arndr. Ana gre sir hurflarna bir
hsn vermidir kim tabr tavsf olunmaz.
Bu bir cmi-i azmdir kim cemi fukarlar
kabesidir. Ve slmbol ire andan byk cmi-i kebr
yokdur. Ve anda olan rhniyyet meer Kuds'de
Mescid-i Aks yhd m- erf'de Cmi-i Emeviyye
veyhd Msr'da Cmi-i Ezher ola. Amm bu
Ayasofya'nn her muzlim knclerinde gencne-i gn
shibi suleh-y mmetden nie yz kimesneler itikf
niyyetine girp gndz sim ve gece kim tt [u]
ibdete megl ehl-i slk kimesneler ile ml--mldr.
Ve rz-merre yetmi yerde ders-i mlar rzen lillh ders
takrr edp tahsl-i ulm kn bir mekndr. Ve beher
yevm cemat-i kesreden hl deildir.
Huddmn- Ayasofya'y bildirir: Evvel eimme
ve hutabs ve meyihleri ve devir-hnlar ve dersimlar
ve talebeleri ve mezzinnlar ve eczhnlar ve muarrif
msebbihn nathn ve bevvblar ve kayymlar ile
cmle iki bin kmil huddmlar vardr. Zr evkf-
azmdir. Beher ehr cmle ehl-i cihet mtevell bbna
cem olup ulfe alrlar. Beher sene (---) kse rd ve (---)
kse masrfu vardr.
Ayasofya makmlar ve ziyretlerin beyn eder:
Evvel cmi-i Ayasofya kendsi beytullhdr. {makm-
Hazret-i Sleymn ve (...) ve Hzr ol (...)}.
{Andan} makm- Hazret-i [37a] Mesleme:
Hazret-i Muviye hilfetinde Mesleme hazretleri serdr
olup slmbol'da Ayasofya ire dhil olup bucak nm
mahalde ibdet etmidir kim hl makm- Mesleme
derler.
Andan makm- Eb Eyyb- Ensr: Hicretin elli
ikinci senesinde serdr olup b-sulh Ayasofya ire iki
rekat namz kldu mahalle makm- Eyyb Sultn
derler. Terlerdire'in kblesindeki mihrbdr. Hl evkt-
hamsede anda cematden hl deildir. Ve suleh-y
mmetden ok kimesneler leyle-i mbrekelerde anda
itikfa girirler.
1

Kurn, Nur 35; "Allah yerin ve gklerin nurudur."

______________________________________ 56

Andan makm- mer ibn Abdlazz: Hicretin

toksan yedi ylnda serdr olup sulh ile Ayasofya'nn
cnib-i garbnda yeil mihrb dibinde ibdet etmidir.
Hl makm- mer ibn Abdlazz derler.
Andan makm- Hrnu'r-Red: Hicretin iki yz elli
sekizinde Hrnu'r-Red Kostantniyye ire ikinci
geliinde Yafr Kral' Ayasofya anlna salb edp
Ayasofya ire kble cnibinde Meyyitkapusu dhilinde
Sleymn Neb kblesinde ibdet edp hl makm-
Hrn derler.
Ve makm- Seyyid Battl Gz: Eflke ser-ekmi
anla kup ibdet etmidir.
Makm- Baba Cafer Sultn: Hrnu'r-Red
hilfetinde elilik ile gelmidir.
Ve makm- eyh Maksd: Sultn Baba Cafer'in
refki olup ikisi kral izniyle Ayasofya'nn cnib-i
arksinde Trbekapusu dhilindeki kede ibdet
etmiler. Hl makm- Baba Cafer ve Baba Maksd
makm derler.
Makm- Hazret-i Sleymn: Minberin sa tarafndaki yeil mihrb makm- Sleymndr kim ibtid
Ayasofya zemninde ibdetgh- kadm olan ol mahaldir.
Hl nie kimesneler anda teheccd, irk, ebvbn
saltn anda ed ederler.
Ve makm- skender-i Zlkarneyn: Hl minber-i
l makm- skender zre sedd-i skender-vr bin
olunmudur.
Andan makm- Hazret-i Hzr: T kubbenin
ortasndaki altun top altnda makm- Hzr'dr. Zr ol
kubbe-i mnevver Hazret-i Rislet'in mbrek az
yaryla nizm [u] intizm bulmudur. Nie bin eizze-i
kirmdan kimesneler Hzr ile bu makm- erfde
merref olduklar kerrt ile msbet olmudur.
Makm- Krklar: Mezzinler mahfilinin cenb
tarafna karb yeim sommk ve yerakn ve mermer-i
gn-gn ile zemni krk aded mdevver talar ile
denmi bir makmdr kim nie kimesneler Krklar
anda bulmulardr. Hatt
{18. fasl}
Sergzet-i Glb Aa
merhm ve mafrun leh

Sultn Sleymn Hn'n rikbdrl hizmetinde

nev [] nem bulmu yz elli bir yanda merhm
olmu mmin muvahhid shib-i slk bir pr-i ntvn kimesne idi.
Ol Glb Aa hikyet eder: Bir gn Sultn
Selm-i Sn asrnda tn- azm olup ehr-i slmbol
ire eyle tn- ekber olur kim slmbol'un yigirmi yedi
kapusundan tara beher yevm bin dem cenzesi
kd Selm Hn'n mesm- hmynlar olup du-y
istisk in gn ndler nid edp "Leyle-i Kadir'de
Ayasofya cmiinde ihy olup cem olalar ve Ayasofya
cmii ne kadar dem alur add olunsun" dey fermn-
erf sdr olunca el-azametullh Ayasofya-i Kebr ire

dem derys cem olup {omuz} omuzu skmeyp ben

dem zn-be-zn t-t oturup e-eyh Beikta
Yahy Efendi hazretlerinin vaz [u] nashatna muntazr
olmular idi.
Ve mezkr Yahy Efendi Tarabefzn'da nev []
nem bulup Sultn Sleymn Hn'n sd karnda olup
Selm-i Sn asrnda kutbiyyete kadem basup vaz [u]
nashatn deil, bir kerre ol mnevver vech-i erfin
mhede etmee cemi hli-i slmbol gn
mukaddem dem dem-zt Ayasofya'da kat-ender-kat
olup vaz [u] nashatdan sonra tn dusna hzr
olurlar.
Hikmet-i Hud Yahy Efendi hazretleri krs-i
erfe urc edp mahalle mnsib pend [] vaza ze
edp cmle halk cn kulayla sminden olup istim
ederlerken beri tarafda mezkr ihtiyr Glb Aa'ya
kaz-y mbrim gibi tekz-y hcet iktiz edp batn-
kebri Badd ks gibi grlemeye balar;
"Bire hay meded hlim nice olur" dey lem-i
hayrete dp hicbndan cmle vcdu fska fska ip
iki kerre aya zre kalkup cnib-i erbaaya nigern
edp [37b] grse kim bir dem derys ire gark olmu
bir tarafa bir kadem atmaa mmkn deil, zr tekz
ol mertebede kim bir kadem atsa kazyye malm.
Hemn Glb Aa, eyh Yahy Efendi'ye tevecch-i
tm ile nazar edp dern- dilden bir imdd taleb edp
yine merkezinde oturduu yer Krklar makm idii
htrna hutr edp;
"lh bu Yahy Efendi azzin b- ryyn olsun ve
bu Krklar makm shibleriyn olsun beni bu cmi
ire bu cemat-i kesre beyninde beni halka melmet
etme" deyp cn [u] dilden istimdd taleb edince hemn
yannda bir siph heyetinde bir muhteem dem eydir:
"Bire dem senin derdin nedir kim yzn gzn
ip bu yerde saf-y htrn yokdur. Senin derdine dev
edeyim amm esrr- ilh bu mahalde kala" dey yemn
teklf eder.
Hemn Glb Aa yemn edince ol siph havrn
cbbesinin sa yenin Glb Aa'nn bana rter.
Derhl Glb Aa kendyi, Kzhne nehri kenrnda
bir emenzr yerde grp "Bire meded" dey def-i
takz edp tecdd-i vuz etdkde krk kerre secde-i
kr edp,
"y bu benim vkam m yohsa vk- hlim mi?
Hamd-i Hud Ayasofya ire Hazret-i Hzr'a rst geldim.
Bire meded dmenin elden komayam" deyp hamd
ederken kendyi bir zulemt basup gzn aup kendyi
yine Ayasofya iinde mezkr siphn yannda bulup ha
vfir tazm edp henz ol mahalde Beikta Yahy
Efendi krs zre kim olup duya ze edp cemi
mmet-i Muhammed dern- dilden "mn" deyp
bade'd-du ve's-sen cmle ibdullh Ayasofya'dan
tara hurc etmee kasd edince cmiin yz bir aded
kapusun sed edp ancak byk kble kapusunu kde
koyup Defterdr Derv elebi ki e-eyh Baba Nakk

______________________________________ 57

hazretlerinin ferzend-i ahteridir, anlar Bb- Ayasofya'da

durup cmle tevbiiyle Ayasofya cmii dernundan ve
kat tabakasndan tara kan cemat-i kesreyi add
edp elli yedi bin dem Ayasofya cmiinden tara
kd sicill-i er-i Resl-i mbne tahrr olunup Selm
Hn pyine arz olundu. Hakk ki cmi-i azmdir. Andan
Glb Aa Ayasofya ire kendye Hzr-misl yetien
siphn dmenine pek yapup;
"Sultnm ben senin dmenini elden komayup
imdenger kulun kurbnnm, ltf eyle beni ber-murd
eyle" dey ric eder. Hemn mezkr siph zebne gelp
eydir:
"Bire var dem, bizi kendi hlimize koy. Biz senin
dediin dem deiliz" dey nie gne elfz- yve ve nie
kerre tm- dilzrlklar eder, yine Glb Aa siphn
etein elinden komaynca siph Glb Aa'ya bir pergr
evirp bir ka yerde ban mecrh edp semmr
krkn pre pre eder. Cemat-i kebrenin bir haylisi
bunlarn mbeynlerin fasl edp giderler. Amm yine
Glb Aa siphn yanndan bir hatve bad olmayup
ric ve minnet etmede.
Bunlar ikisi lecc [] cidl ederek Ayasofya'nn
hcethnelerine gelince siph bir kazhneye girirken
Glb Aa'ya sehel tehr eyle deyp siph hcethneye
girince Glb Aa kapuyu alup bekler. n- satden
tara bir siyh meinli, uka dolamal, beli bakl ve
gm zencrli ve burma sarkl bir yenieri maryolu
kyfet bir yenieri cs kar.
Hemn Glb Aa yine yenieri csnn girbnn
alup yine ric ve temennya balar.
"Bire var dem, sen math olmusun, ben senin
dediin dem deilim, var benden errin def eyle" deyp
bilhire Glb Aa'ya bir ktek eker kim fakr ihtiyr
sir temclar yenierinin elinden hals ederler. Andan
Ayasofya rssunda yenieri bir bozahneye girince
Glb Aa bile girp kebb ve nn-pre yeyp boza n
edp Glb Aa'ya asl bakmayup bir nn-pre vermez.
Andan yenieri def-i c edp bozahneden tara
knca yine Glb Aa peine dp Ayasofya'nn Sovukeme ensesinde bir darack sokakl bir tenh
mahalle vardr, hemn ol mahalde Glb Aa yenierinin ayana dp,
"Amn Hazret-i Rislet akna olsun beni bermurd eyle" dedkde hemn yenieri eydir:
"Ey tlib, geri k- sdksn amm dahi felein
germ [] serdin ekmeyp n-puhtesin, seni bir ka kerre
tecrbe in itb [] itb edp kulbuna [38a]
dokundum, amm yine benden r-gerdn olmayup
itikd- tm ile eteimden ayrlmadn. Amm seni bir
pre gtrrm, ieri girp selm verp sana dediim
kede krk gn ille-i merdn ekp otur, amm anda
olan kimesnelerin bir filine karmayup smmn
bkmn durup asl dny kelmn etme,
Grelim yne-i devrn ne sret gsterir
dey ol tenh mahalde bir knc-i muzlimde bir mlevves
sidikli kapuya gelp yenieri dakk- bb edince bb

kde olup ieriden bir zeng-sfat tr-leb bir abs'lvech bir Arab zhir olup bunlar kapudan ieri girince
hemn zeng Arab Glb Aa'y bzsundan berk
yapup hne iine nm elma-misl atar. Hemn Glb
Aa'nn akl bana gelp cmle hzrna,
"Es-selm aleykm" etdkde cmle huzzr-
meclis,
"Ve aleykm's-selm" deyp mezkr yenieri
Glb Aa'ya yer gsterp anda bir hk-i mezellet zre
ber-karr olup hemn c-sfat kendyi tebdl-i cme
edp sadr- lde karr eden pv-y tark ihtiyrn dest-i
erfin bs etdkde Glb Aa ile mcer-y sbkalarn
bir bir tafsl zre hikye eder. eyh eydir:
"Telezzz-i dnydan ve cmle msivdan kat-
alka etdi ise bu sitne-i Krklarda ber-hordr olup
kendyi Nceb Al'nin postuna koruz. Saf geldin kii"
dey Glb Aa'ya tazm edp gn gece Glb
Aa anda a susuz b-tb [u] b-mecl kalup
Unkapan'ndaki hnedn ve evld [u] ensblar htrna
gelp,
"y bunun sonu neye mncer ola" dey tevekkl-i
Hak olup oturur. Drdnc gn hemn keden eyh,
"Emr-i Hak ile memr olduunuz ileriniz grn"
dey fermn etdkde hemn mezkr siphdan yenieri
sretine giren dem aya zre kalkup bir hcreyi kde
klup ieriden otuz sekiz gne lt- silh karup otuz
sekiz demin nne birer lt- silh koyup kendi nne
yenieri bir leen ire su koyup yerinde herkes karr
eder. Hemn Glb Aa,
"u sudan sehel su isem" dedikde,
"Sabr eyle bu gn grelim sana bundan nimet
myesser olur mu?" der. n- sat mrr edp hemn
karu tarafda bir dem nndeki klc alup bir kk
dem olan zhir olunca ol dem kl ile zhir olan
ahsn ban kat eder. Hemn Glb Aa, "Cnm ol
demi nin ldrd?" dey sul etdkde yenieri,
"Refk, mukayyed olma demedim mi?" dey cevb
eder. Hemn yine karu tarafdan iki dem zhir olup
bunlar bir arslan kovarak meydna getirp demin biri
eyhin ardnda pinhn olup hals olur. Birisini arslan
paralayup tenvl eder. Yine Glb Aa sul eder.
Andan yine bir dem nnden bir olanck zhir
olup ard sra kurd masmu kovarken seccde-nin
demin biri nndeki oku yay alup kurda bir ok urup
helk eder. Badehu masm bir kede gib olur.
Glb Aa kr eder. Hemn karu tarafdan dem
zhir olup ikisini eyhin izniyle salb edp birin dahi salb
ederken hemn Glb Aa'nn karr kalmayup huzr-
eyhe varup herfi ric edp afv ederler. Hemn yenieri
Glb Aa'nn girbnndan yapup yerinde oturdup,
"Bire ben sana demedim mi krk gn sabr eyle"
dey tenbh eder. Hemn yenierinin nndeki tat ire
olan su c [u] hura gelp leen iinde iki kck
gemiler zhir olup gark olma sadedinde iken geminin
birin yenieri direinden yapup yelkenine "f" deyp
telattum- mevtden hals olup giderler. br gemi

______________________________________ 58

temevvc-i mdan gark olma mahallinde iken iinde

olan ibdullh "Ya Allh" dey feryd [] fignlar evce
peyveste olup hemn yenieri eyhin izniyle geminin
direinden basup gemiyi gark edince iinde olan bu
kadar mahlk- Hud kimi gark olup kimi hals olurken
yenieri kimisin gark eder.
Hemn bir olanck ve bir kzcuaz leenin kenrna
karken masm kenrdan yenieri su ire gark edp
kz leenden tara karr. Hemn bu hli dahi Glb
Aa grnce,
"Ya ol b-crm masmun kanna girp nin gark
etdin ve ol gemilerin nin gark edp bu kadar mahlk-
mslimnin kanna girdin" dey feryd edince hemn
sadr- lden eyh,
"Buna bir nn presi verelim getirin [38b] u
Krklar huzrunda bir du edelim" dey Glb Aa'y
meydn- mahabbete getirp cmle huzzr- meclis
huzrunda Glb Aa'ya bir ekmek ve bir ake ve bir
altun ve bir salkm zm ve bir hurm ve bir zeytn
verp,
"Ecel-i msemmsna dek muammer ve ten-drst
olup cmle erzkn hazyin-i gaybden Cenb- Br ihsn
edp melikler beyninde muazzez mkerrem olup
ft- semeviyye ve araziyyeden masn [u] mahfz olup
inkrzu'd-devrn zrriyetine inkrz gelmeyp yevmenfe-yevmen tensl-i nesl bulup hir nefesde hsn-i
htime ile liv-i Resl-i Hud tahtnda syelene" dey
hayr du edp cmle huzzr- meclis "mn" deyp
bade'd-du yenieri ve zeng Arab bevvb Glb
Aa'nn girbnn alup "Yum gzn" derler. Glb
garb dahi hayl-i hb gibi gz yumup anca kendyi
Galata meyhneleri ire grp,
"Bire hay meded devleti aldrdm elden" dey d-
dernundan ke be-ke gezp hir bir meyhneye
girince grse kim bir alay yenieri serholar
"Gel prim bir dolucmz i" dey meclise davet
eder. Fakr Glb Aa mukaddem Ayasofya
rssunda refki olan siphdan tebdl yenieri ile
bozahneye girmilerdi.
Fakr Glb bunlar dahi ana kys edp
gn[den] ber a dem meyhne tamna girp def-i c
eder. Amm yine bu harbt erenlerine hsn-i zan edp
bunlardan istimdd taleb eder. hir vakt-i gurb karb
olup Galata'dan bir kaya svr olup Unkapan cnibine
ubr edp Glb Aa'ya bir desti arb verp
ykledirler. Bu dahi beni imtihndr dey itikd ile bir
desti arb ile vakt-i gurbdan sonra bir tenh sokakda
Glb Aa'nn bandan destrn, eyninden semmr
lepesin alup,
"Seni katl ederiz, elbette bu arbdan n edersin"
dey ibrm [u] ilhh ile teklf-i ml-yutk edp hh-nhh ol mutekid ihtiyr bir cm bde n edince "Y
Allh" dey ol n uryn olup hnesine gelp artk
hnesinden tara kmayup alyk- dnydan el ekp
halkdan mnzev bir czibe shibi byk dem idi.
Amm Unkapan'nn i yznde kuyumcular iinde

skin olup sarynda yende v revendeye nimeti eyle

mebzl idi kim bu kadar nimet-i uzm ve bu kadar
masrf ml- firvn nereden hsl oluduuna bir
kimsenin akl ermemi idi.
Merhm [u] mafrun leh Glb Aa'nn Ayasofya
cmii iinde Krklar makm nm yerde sergzet []
serencmn
bizzt
kendilerden
istim
edp
mnsebetiyle bu mahalle kayd olundu. El-uhdet ale'rrv. Hads: 1
Andan yine Ayasofya makmtlarn beyn
eder

Makm- Havriyyn: Yukaru tabakann cnib-i

arknda. Andan,
Makm- Hazret-i Akemseddn: Terlerdirek
kurbndedir. Ve,
Ziyretgh- Terlerdirek: Bu amd- arak-ldun
hakknda nie kyl kl vardr kim sayf [u] itda eb [u]
rz arakrz olup durmadadr. Ayasofya cmiinin gerde
kble kapularnn cnib-i garb nihyetindeki kapunun i
yzndeki bucakda r-ke yek-pre bir beyz mermer
stn- mntehdr kim kaddi on bir zirdr. Aasnda
bir dem kaddi bakr kapldr. Yine byle iken dim
terler durur.
Bir rivyetde temelinde mutalsam defne var derler.
Rivyet-i uhrda kalada mahsr olan Yvedd Sultn'n
h- sz-nkinin harretinden ile'l-n terler derler. Bir
rivyetde Hazret-i Rislet'in az yaryla cmle kire bu
stn altnda acn olduuyn hl ann nemnki
tesrinden terler derler. Garb temdr.
Hsiyyet-i Terlerdirek: Bir dem suda mbtel
olup bu amdun arakndan bana drtse bi-emrillh if
bulur. Hssa-i der, bir dem zahre mbtel olup
yreinden kan gitse Terlerdirek terinden yalasa biemrillh hals olur. Hssa-i slis, bir demi rub stmas
dutsa Terlerdirein dibinde kapl olan bakrn c-be-c
yerlerinde delikler vardr, andan bir ka parmak toprak
yalasa bi-emrillh istifr edp hals olur. Gyet
mcerrebdir.
Makm- Kblekapusu: Bu bb- sadetin kanatlar Hazret-i Nh'un gemisi tahtas olmak ile cmle
msfirn-i tccr- ehl-i bihr ol kapu dibinde rekateyn
salt- hcet klup ellerin kapu tahtasna srp Nh Nec
rhuna [39a] bir Ftiha-i erf tilvet edp sefere
tevecch eder. Gyet mcerrebdir.
Hssa-i bir-i Ayasofya: Bir dem yrek oynamasna ve hafakn marazna mbtel olsa
cumaertesi Ayasofya iindeki kuyunun suyundan ale'sseher a karnna kerre n ede be-izn-i Hud reh
bulur.
Hssa-i Altun top: Bir kimesne nisyna urayup
iitdii htrnda kalmasa gerekdir kim t Ayasofya
kubbesinin ortasnda maslb olan altun top altnda yedi
1

"Yalanc, her duyduunu konuan kimsedir."

______________________________________ 59

kerre sabh namzn klup kerre: "Allhmme y

kife'l-mkilt ve y lime's-srr ve'l-hafiyyt" deyp her
vakitde yedier siyh zm tenvl etse bi-emrillh
zekiyy't-tab necb red ola kim bir istim etdii elfz
dernunda en-nak ke'l-hacer ola. Zr bu kubbe Hazret-i
Rislet'in az yaryla tamr olunmudur. Altnda bir
kerre ibdet edenin dnyev ve uhrev hayr murdt biemrillh hsl olur.
Hatt Hamd elebi ibn Akemseddn'e Trbeli
Gnlk kasabasnda ol kadar ateh galebe eder kim bir
dem kendye selm verse kza bir selm lafz yazm,
ana nazar edp "ve aleykm's-selm" der imi. Cmle
hkem ilc etmede ciz olup t bu mertebe kendye
nisyn mstevl olur.
hir Akemseddn hazretlerinin talmiyle Hamd
elebi Ayasofya'ya gelp yedi kerre mezkr top altnda
sabh namzn ed edp merkm duy her sabhn
kerre tilvet edp yedier dne siyh zm yeyp biemrillh baklet'l-hamk tabatinden hals olup ol n
Ysuf [] Zleyh telfine r edp yedi ayda itmm
myesser olup andan Kyfetnme'yi telf etdi kim hl
Kyfetnme-i Hamd elebi mehr- fk bir telfdir kim
hakk hilkat-i ben dem zre bir manzm risle-i
ndre-i asrdr. Andan,
Makm- Sovukpenere: Ayasofya'nn kble tarafnda Hnkrkapusu'nun i yznde cnib-i imle
mekf bir revzen-i cn-safdr kim dim anda bd-
nesm esp deme hayt verir. Tarasndaki b- rem'in
ho elhn blbl-i gysnn naamtndan deme
gd-y rh hsl olur.
Bu c-y dil-kda ibtid-i fethde Hazret-i
Akemseddn Tefsr-i Cerr dersin teberrken ve
teyemmnen telmzlerine nakl edp,
"Bunda tilvet-i Kurn eden ve sir ulma megl
olan tekml-i fnn edp musannf ola" dey hayr du
edp ile'l-n anda bir kerre Bismillhi diyen mahrm
kalmamdr. Byle bir latf makmdr.
Hatt stdmz eyh'-yh, shib-i kurr Evliy
Efendi bu Sovukpenere'de ilm-i Kurn'da aere ve
takrbi telmizlerine okudup nie bin dem bu mahalde
shib-i kurr olmudur. Andan,
Makm- Hazret-i s beii: Yukaru tabakann
cnib-i arksinde bir kede ahmer-gn bir mermer
tekne-misl bir beikdir. Nisvn- shib-isyn
tifelerinin evldlar mevve'l-hl olsa masmlarn
bir n bu beikde kosalar itikdlar sebebiyle bi-emrillh
makm- Mesh'de enfs- Rhullh bulurlar. Andan,
Masel-i Hazret-i s: Yine Mehd-i s['ya] karb
bir ta r-ke teknedir. s Neb rahm- Meryem'den
{(---) sene trhinde} sdr olunca Meryem Ana Hazret-i
Mesh'i bu teknede gasl etmidir. Kostantn-i kadm
mezkr beii ve masel tekneyi Kuds-i erf'in cenb
tarafnda Beytllahm'den getirddii muhakkakdr. Amm
hakr Beytllahm'de masel-i s manzrumuz
olmudur. Amm bu Ayasofya'daki masel-i s ire n-

drst olan masmlar bu tekne iinde bir kerre gasl

etseler dem-i nefesi ve teni drst olup gy dem-i s'ya
mazhar olup hayt bulur mehr- fk bir ta teknedir.
Andan,
Makm- Yedilerkapusu: Yine yukaru tabakann
cnib-i arknda bir azm kapudur. Amm kanatlar tahta
deildir, mnakka ibret-nmn beyz mermer kapu
kanatlardr kim gy bb- mualldr, vech-i arzda nazri
yokdur. Seyyhn- lem ve mimrn- ben dem ire
hre-i fk olmu bir bb- ibret-nmdr. Dim
Yediler anda ibdet eder. Andan,
Temgh- hcert- pr-envr: Yine tabaka-i
lnin cnib-i arksinde be alt kta rakk gn-gn
tahta biilmi talar vardr. fitb- lem-tb kulle-i
felekden tul etdkde pertevi bu hcert- gn-gnlara
pertev urdukda her bir hcreden bir gne gne ziy
verp em-i ben dem bakmaa tkat getiremez. [39b]
Hsl- kelm fukarlar kabesi olan Ayasofya-i
Kebr'in endern [u] brnunda nie bin ziyretgh
makm- liyeler var, amm hakrin malm olan bu
tahrr olunan makm- latflerdir kim tahrr olundu.
Ve Ayasofya'nn cemi imrtlarnn zerleri serp
russ- hs- nlgn ile mestrdur. Bu kadar bin yldan
ber kurumu fen bulmamdr. Zr bu Ayasofya
kurumu ire nie bin kantr altun vardr, annin fen
bulmaz. Netce-i merm bu Ayasofya'nn vaz- essnda
cemi std- mhendis-i hurdedn hayrn olup diller
evsfnda ll ve kalemler tahrr midhatinde(?) beyt:
Raeyn cmie'd-dny ceman
Velkin m-raeyn misle hz
Badehu Eb'l-feth Sultn Mehemmed bu Ayasofya'y tamr termm edp rd-i behit-s bir
beytullh etdkden sonra Kadrga Liman kurbnde,
Evsf- Cmi-i Kk Ayasofya: (---) sene
trhinde Kostantn'in anas Aline binsdr. Gy
tbaka'n-nal bi'n-nal Ayasofya tarznda bir cmi
{olduuyn Kk Ayasofya derler}. Kble kapusundan mihrba varnca tlu (---) ayakdr ve arz (---)
ayakdr ve cmle (---) aded stn- gn-gn zre mebn
kurum rtl bir kubbe-i ldir ve (---) kapusu ve bir
tabaka bir minresi ve haremi etrfnda hcreleri ile
mzeyyen bir mabed-i kadmdir kim Eb'l-feth'in
hayrtdr. Andan,
Evsf- Cmi-i Zeyrekba: Kostantn'in (---)
binsdr. Hazret-i Yahy rhyn bin olunmu bir
cmi-i azmdir kim zamn- nasrda ismine Manastr-
Sencovaniyye derlerdi. Ve hl Hazret-i Yahy'nn
cesed-i erfi Malta elinde olmaile Malta'ya
Sencovaniyye derler. Malta kffr Msr skenderiyyesi'nden hurc edp panya keferesi destinde
Kuds-i erf kalmd. Ol asrda Malta Urbn
skenderiyye'den Akka kalasna istl edp andan
Kuds-i erf kurbnde Beyt-i Sabastyye nm karye
deyrinde Hazret-i Yahy'nn cesed-i erfi ol deyrde ter

______________________________________ 60

tze dururdu. Ser-i sadetler[i] m- cennet-memda

Cmi-i Emeviyye'nin t ortasndaki gr ire altun sini
ire durur.
Badehu Malta kffr Sabastyye'den cesed-i
Yahy'y alup Akka'ya getirp anda cevhir sandka iine
koyup an kendlerine ricl-i gayb deyp ann nmyla
her diyr gret edp mansr olurlar. Annin Malta
kfirine cmle milel-i nasr riyet edp itibr ederler.
Hl hal sancaklarnda Yahy Neb'nin Sencovan
nmyla sretin yazup sancak tarlar.
Hazret-i Yahy, Hazret-i s'nn vlidesi tarafndan
akrab-y karbi olmas ciheti ile Kostantn'in vlidesi bu
Zeyrekba'ndaki cmii in edp Hazret-i Yahy
rhuna hibe etdiyn Manastr- Sencovaniyye
derlerdi. Cnib-i erbaasna baka kala dvr ve bir su
sarnc ve bin btrke hcreler imret edp bdn
etmidi. Bade'l-feth Sultn Mehemmed cmi etmidir.
Sar kebr cmle krk alt kubbedir ve cmle (---)
stn- z-kymetlerdir. Kble kapusu'ndan t mihrba
varnca tlu (---) ayakdr ve arz (---) ayakdr. Ve bir
minre-i mevznu ve (---) kapusu vardr. Amm bu
cmiin kubbeleri ve toloz kemerleri ire mutall-y
mzehheb tasvr-i gn-gnlar var kim grenler vlih
[] hayran olur. Bir pte zre vk olmu cihn-nm
bir cmi-i aldr.
Ve'l-hsl Eb'l-feth'in zamn- saltanatlarnda
slmbol ire kendleri ve vzerlar ve sir mertib
shibleri alt bin alt yz yetmi deyr-i kebrlerin
mihrblarn tahvl edp secdegh- mslimn edp yn-i
Muhammed olup hl amristn cmilerdir.
Andan bizzt kendler in tarz- Rm bir cmi-i
latf in etmee r etdkde ibtid Karaman rssu
iinde Irgat hammmn krk gnde bin etdi kim cmle
benn ve ummller her gn gasl edp badehu hidmet
edeler dey ibtid hammm bin etdi. Hl Irgat
hammm nmyla mehr bir hammm- latfdir.
Evsf- cmi-i Eb'l-feth Sultn
Mehemmed Hn Gz
Rahmetullhi aleyh

Cemi memlik-i l-i Osmn'da ne kadar ilm-i

hendesede kmil mimr ve benn ve khken var ise
slmbol'a cem olup [40a] nie bin kibr- evliyullhn
dusyla essna mberet olundu, sene 867.
tmmna trh sene 875. ntih-y imretine bu
msra trhidir:
eyyede eyyedallhu erkneh
Bu cmi-i blend ve mabedhne-i b-mnend
ehr-i slmbol'un t vasatnda Karamaneyn mbeyninde
bir mrtefi zemnde vk olmudur. Zamn- kadmde
bu cmi-i latif'in zemninde (---) (---) nm kraln bir
deyr-i garbi var idi kim Kayser-zemnde Ayasofya'dan
sonra eyle bir musanna bin olunmam idi. Zelzeleden

mnhedim olup kudm-i ymn-i Sultn Mehemmed

Gz ile ess- binsn kar- zemne varnca nm []
ninn ref eyleyp cmi-i Mehemmed Hn bin
olundu.
Ekl-i cmi-i Eb'l-feth: Bu cmiin yemn []
yesrndan (---) kademe ta nerdbn ile sud olunur.
Ve zemnden t suth- dam [u] bmna varnca zir-
benn ile seksen yedi zirdr. Vech-i arzdan atebe-i
suflsna varnca drd zir kaddi mrtefidir.
Ve r-pye-i l zre evce mnkalib olmu bir
kubbe-i ldir ve mihrb tarafnda dahi nm kubbedir. Ve
yemn yesrnda iki sommk amdlar var kim ve
mine'l-iberdir. Mihrb ve minberi ve hnkr mahfili ve
mezzinn mahfili beyz mermerden sde gzeli kr-
kadmdir. Ve kubbe-i pr-envr ire iki tabaka kandller
ile zeyn edecek tabakalar vardr. Ve mihrbn sol
tarafnda Cbbe Al hazretlerinin klh-misl dilim dilim
bir sanca vardr.
Ve kble kapusundan t mihrba varnca bu cmiin
tlu (---) ayakdr ve arz (---) ayakdr. Ve cmi ire
kandllerden gayr maslbt vzeler yokdur. Amm
du mstecb olacak rhniyyetli cmidir. Zr bin
olundukda benn ve ummlnden gayr millet hidmet
etmemilerdir. {Cmle huddmlar mselmnlar idi.} Ve
ile'l-n bb- sadetinden ire Yahd [u] Nasrn girmemidir. Cemi huddmlar gasl edp hidmet ederlerdi.
Ve gaz mlndan bin olduuyn rhniyyet vardr. Ve
hl hl shibi kimesnelerden hl deil bir nazarghdr.
Ve kble kapusundan tara karken sa tarafda rke beyz mermer zre mzehheb ve lciverd ile Hattt
Demircikulu'nun cel hat ile tahrr olunan hadsdir:

Ve haremin zemni eyle mermer-i reng--rengler ile

mefrdur kim gy ruhm- mndr. Ve haremin
cnib-i erbaasndaki revzenlerin tara atebeleri zre olan
kitbeler ire yeil sommk zre beyz mermer-i hm ile
Ykt- Mustasm {tarz} hattyla sre-i Ftiha kitbet
olunmudur kim diyr- slm'da bu gne mermer zre
hatt- Ykt grlmemidir.
Ve mezkr havz- latf zre std- kmil keml-i
marifetin ayn u beyn etmein sar pirincden bir
gne ebeke kafes rmdr kim bu dahi makdr- beer
deildir. Ve havz- kebr ire bir mermer musanna
kadehden gn-gn fevvrelerden b- revndan z
olup eb [u] rz dem gerdeni-misl pertb edp cereyn
etmededir. Ve havz- mdevverin cnib-i erbaasndaki
uynlardan [40b] cmle cemat-i kesreler tecdd-i
vuz edp b- haytndan n edp def-i atn ederler.
Hsl- merm ol bnyd- ref'l-imdn tekmline
say-i bel edp kubbe-i azm-i nlgnun rifat-
intisbn Hayym- Mn nm seb-i sidd(?) gibi blend
ve ho bin-y dil-pesend etdiler kim vasfnda lisn
ksrdr.
Ve bu cmiin mihrb nnde ravza-i Rdvn'dan
nin verir bir b- rem ire Eb'l-feth Gz'nin ve
ehlinin trbe-i pr-envrlar vardr. Andan gayr cmiin
cnib-i selsnda bir sahr-y azm-misl bir haremi
vardr kim sekiz yerde kapular vardr. Bu haremin iki
cnibinde (bin) beler vardr, andan hric cmiin
tarafeyninde Semniyye medreseleri vardr. Cmle (---)
hcrelerdir kim ml--ml talebelerdir. Anlardan hric
tark-i m ar medrislerin iki cniblerinde shtevt
tetimmeleri vardr. Cmle (---) hcreler iinde tlib-i ilm

ile memldur.
1
Ve bir dr'z-ziyfe ve bir dr'-if ve bir
Ve r-ke haremi dahi tlen ve arzen (---) ayakdr.
mihmn-sary-
azm ve bir hammm- kadm ve bir
Ve yemn yesrnda ve bir dahi kblesi kapusunda (---)
kademe ta nerdbn ile urc olunur haremin cnib-i
mekteb-i sbyn- ebcedhn ile rste olmu bir cmidir
erbaasnda yan soffalar zre cmle gn-gn ibretkim bir mrtefi yerden bu cmi-i latfin cnib-i
nmn amd- nak- bkalemnlar var kim dem
erbaasnda olan imretlere imn- nazar ile nazar etsen
hayrn olur. Hatt hareminin kble kapusunun i
sf russ- hsdan gm gk bir amristndr kim berk
yzndeki amd- ebr ire bi-emrillh tan mevcinde
urup durur. Bu srlardan gayr koca Eb'l-feth nie bin
bir hrka-i pemneli Mevlev klhl ve eli mirvahal bir
imret ile ehr-i slmbol'un endern [u] brnunda nie
derv sreti vardr, gy z-rhdur. Temgh- nsdr
sr- azmler edp slmbol'u mamr [u] bdn etdi.
kim Musavvir'l-Hallk eyle tahrr etmi.
Ve bu haremin t vasatnda bir bdesthne havz
{Mimrba ile Eb'l-feth'in mrfaa- er-i Resl
vardr. Cnib-i erbaasnda sekiz amd zre bir mevzn
olduun beyn eder}
levhal kurum ile mestr bir kubbe-i sermeddir. Bu
havzn cnib-i erbaasnda evc-i semya ser-ekp
Bir gazb pdih- Cem-cenb olmaile cmii bin
minrelere hemt sermed sebiz-gn servler var kim
eden mimrbaya itb edp,
gy her biri yeil melekdir.
"Benim cmiim nin Ayasofya kadar l etmeyp
Ve cmiin yemn [] yesrnda birer tabakal seng ile
benim birer Rm harc deer stnlarm kesp
bnyd olunmu minre-i liyeleri var kim vcib'scmiim alak etdin?" dedikde mimr eydir:
seyrdir. Her biri (---) kademe bldr. Ve haremin cnib-i
"Pdihm slmbol'da zelzele ok olup metnet
erbaasnda (---) kubbe-i vldr.
zre inkrzu'd-devrn mebbed ola dey iki amdu
er zir kesp cmi-i Ayasofya'dan sehel alak etdim"
1 Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Kostantniyye mutlaka
dey zr buldu.
feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel komutan,
onun askeri ne gzel askerdir."

______________________________________ 61

"zr crmnden eeddir" dey Eb'l-feth amn

vermeyp mimrbann iki ellerin bileklerinden kat
etdi.
Ertesi gn mimrba ehl [] iyliyle slmbol
molls olan (---) hazretlerinin huzruna varup Eb'lfeth Gz'den ikayet edp,
"Mrfaa-i {er} olunmasn taleb ederim" dedikde
derhl (---) hazretleri kethudsn Eb'l-feth'e gnderp
er-i erfe davet eder. Hemn Eb'l-feth,
"Emir er-i Resl-i mbnindir" deyp lepesin
geyp kemerine bir bozdaan topuz alup bb- erata
yz srerek gelp bade's-selm aleyk alnup sadr- lde
karr etmek murd edindikde (---) hazretleri,
"Oturma beim, hasmnla mrfaa-y er olup ayak
berber durun" dedikde mimrba davya ze edp
eydir:
"Sultnm, ben bir std- kmil mimr [u]
mhendis-i mil idim. Bu dem, Benim cmiim nin
alak edp iki direim kesdin dey benim iki ellerim
kesp beni kr [] kesbimden ve kiff- nefsimden
alkoyup ehl [] iylim beslemee iktidrm kalmad.
Emir er-i erfin" deyp summun bkmn durdu.
"Beim ne dersin, bu demin ellerin siz mi kat
etdiniz?" deyince hemn Eb'l-feth,
"Vallhi sultnm, bu dem benim birer Msr harc
deer amdlarm kat edp cmiim b-hret olup alak
olduyn ellerin kat etdim. Emir er-i erfindir"
dedikde hemn (---) hazretleri,
"Beim hret fetdir. Cmi sahrda {ve} kde
olsa ve alak olsa ibdete mni deildir. Senin tan
cevhir dahi olsa kymeti yine bir tadr. Amm bu dem
melekden mkerrem, krk ylda hsl olur. Ve n-er
kat- yed edp tehevvr etmisiz. Bu dem krdan kalup
imden ger kr cim etmek olsa gerekdir. Evld [u]
ensb kesret zre olup kiff- nefsleri ern senin
stne lzmdr. Ne dersin beim?" dedikde hemn
Sultn Mehemmed,
"Emir erin" dedkde (---) hazretleri,
"Emr-i er budur kim mimr dav etse eran sizin
dahi elleriniz kat olunur. Zr er-i erfden mezn
olmadan n-er i edenin emr-i erile hakkndan
gelinir" dedkde Eb'l-feth,
"Sultnm Beyt'l-ml- mslimnden kifyet
mikdr ulfe edelim" dedikde hemn moll,
"Hayr, Beyt'l-ml'e gadr etmen. Bu i izn-i ersiz
olmudur, kabhat sizindir. Siz kendi [41a] ulfenizden
bu mecrha beher yevm onar ake fergat edersiz" dey
hkm etdkde Eb'l-feth,
"Yigirmier ake olsun, amm kat- yed etdiim
bana hell etsn" dedkde Mimrba tesell-i htr
bulup,
"Dnyda ve hiretde hell olsun" dey yevmiyye
yigirmier akenin bert hccetin alup gitdi.
Sultn Mehemmed dahi kat- alka ve fasl-
husmet hccetlerin alup dav ve nizdan hals olunca
hemn (---) hazretleri,

______________________________________ 62

"Pdihm er-i erfe ho geldin, ol mahalde

davcn var idi, iktiz-y er ol idi kim huzr- erde
mdden ile berber olaydn. Annin sana tazm
etmedik. imdi sana tazm farz mesbesindedir" dey
seccde zre teklf etdiler.
Hemn gazb Sultn Mehemmed eydir:
"Eer efendi bu sultndr dey bana himye edp
mimra gadr edeydin u topuz ile seni hurd ederdim"
dey etei altndan topuzu sapyla gsterdi.
Hemn (---) hazretleri eydir:
"Eer beim sen dahi benim erile hkm etdiime
rz vermeyp zerre kadar eratdan nkl edeydin u
seccde altndaki ejdere seni helk etdirirdim" dey
seccdeyi kde edince bi-emrillh seccde altndan bir
ejdeh kjrup dehnndan te-fenlk ederken Monl
hazretleri ejdere "Epsem ol" dey hitb edp seccdeyi
yine setr edince hemn Sultn Mehemmed (---) hazretlerinin dest-i erfin bs edp du-y hayrlar ile erefyb olup saryna mteveccih oldular. Byle bir pdih- azm'-n iken bb- erate gelp itat etdi.
Andan mimrn ba halfesi Abdl Sinn mimrba olup bu cmie nie zamme sr- binlar etdi.
Badehu Al Kucu nm ilm-i ncmda benm-
hmm gelp bu Eb'l-feth'in cmii hareminin iinde
Boyaclarkapusu cenbinde sbyn- mslimn in dr'ttalm-i Kurn bin olunan kubbe-i liye nnde mezkr
Al Kucu ye[t]:
1

nass- kt zre r-ke bir beyz mermer ire bir

mkt etmidir kim rub- mesknda nazri yokdur. Bu
cmi-i dil-ky Eb'l-feth bu tahrr olunduu zre
itmm edp cihn-r bir pdih olup zamn-
hilfetinde memlik-i l-i Osmn mamr [u] bdn
oldu.
Eb'l-feth Gz'nin zamn- saltanatlarndaki fthtlar beyn eder

btid Tuna Belgradn muhsara edp b-feth rc

etdi. Ve cezre-i Mora'da kala-i Grds ve dahi kala-i
Misistre ve kala-i Kostantniyye ve kala-i Atina ve
kala-i Eriboz {875} ve Avrethisr ve Alacahisr ve
Belgrad kurbnde Havle kalas ve Semendire kalas ve
Silifke kalas ve Mut kalas, Varsak Kara{hisr} kalas,
vilyet-i Germiyan'da Kthiyye kalas ve Karaman'da
Ermenak kalas ve Kalonhisr ve Kefe kalas sene 880
ve bn Germiyan kalas ve Sudak ve Ker ve Balklaa
ve Menkup kalas. Bu Kefe'den beri mezkr kalalar
Krm cezresi etrfndadr.
Ve vilyet-i Karabodan fethi sene 881 ve cezre-i
Ayameki ve cezre-i Pulya'dan baz kllar sene 880,
feth-i vilyet-i Karaman sene 882 ve kala-i Samsun ve
kala-i Sinop ve kala-i Tarabefzn sene 865 feth oldular.

Kurn, Furkan 45; "Rabbinin glgeyi nasl uzattn grmez

misin?."

Ve R[]meli'nde feth-i kala-i Arnavud skenderiyyesi sene 883 ve ceng-i Uzun Hasan sene 878 ve
kala-i Elbasan sene 871.
Ve'l-hsl zamn- devletinde yetmi yedi sancak
yerler feth olup {(---) aded hutbesi tilvet olunur}. hir
hicretin sene 886 Mldepe kurbnde merhm olup na-
erfin skdar'dan slmbol'a geirp cmiin mihrb
nndeki kubbe-i cennet-mekn- iynda defn etdiler.
Mddet-i saltanat 31 sene ve mddet-i mr-i azzleri 51
sene.
Andan serr-i saltanat, Sultn Byezd-i Vel'ye nasb
olup slmbol'u tamr termm ederken hikmet-i Hud
kaz-y sumn slmbol ire yedi gn alt gece bir
zelzele-i azm olup Galata kalasnn nie yerleri
mnhedim olup tamr termm olunup Yakapan'nn
atebe-i ulys zre Mimr Murd r-ke bir mermer
zre cel hatt ile yazmdr, amm hakk ki sikkeyi
mermerde kazmdr. Trh
n hisr- ref kez sengn
Hasmr ber-tene rasd sala.
Ve zamn- eh ki ryet-i
Ez kamer mihterest der tala
n meremmet d be-vakt-i erf [41b]
d mverreh imret-i kala.
Sene (---).
Bu zelzeleden mnhedim olan yerler fermn-
ehriyr ile altm gnde tamr termm olundu.
"Yanko ibn Madyan zamnndan ber byle bir zelzele-i
azm olmamdr" dey yazmlar.
Andan Byezd-i Vel zmit sancanda Geyve nm
kasabada nehr-i Sakarya zre on drd gz bir cisr-i azm
in etdirmidir kim her bir tk tk- kehkendan nin
verir bir kantara-i metndir.
Andan ehr-i Osmnck'da Kzlrmak zre on
tokuz kemer bir cisr bin etdi. Ve Sarhan diyrnda
nehr-i Gedz zre on tokuz tk- nh-tk bir cisr in
etmidir kim mehr- fk kavs- kuzahdan nin verir
bir kprdr. Ve andan slmbol ire cmiin binsna
ur eyledi.
Evsf- cmi-i seltn-i smin [slis] Sultn
Byezd Hn- Vel

Dhil-i Kostantniyye'de Sary- atk kurbnde

essna bed etdi cmi-i gznin ibtid trhi sene
selse ve tis miede [903] r olundu ve sene ihd
aere [ve] tis miede [912] itmm olundu. Bu cmi-i
erfin evsf hemn Sultn- mm-ileyhin vlid-i
emcedi ftih-i Kostantniyye Sultn Mehemmed Hn
Gz'nin zikr olunan cmii evsfna yakndr. Amm bu
cmiin iki minre-i mevznu birer tabaka olup cmie
muttasl deildir. Cmie muttasl yemn [] yesrnda
msfirn in iki aded tevhne bin olunmu, minreler

______________________________________ 63

anlara muttasldr. Badehu mezkr tevhneleri cmie

ilhk edp cmi-i erf iki cnibinden dahi vsi oldu.
Kble kapusundan t mihrba varnca zergerdn
ayak ile (---) ayakdr. Ve arz yemn yesrndan (---)
ayakdr. Arz tlnden drz olmu olur. Zr zikr olunan
tevhneleri ilhk etmilerdir.
Ekl-i cmi-i Byezd Hn- Sn yan
Byezd-i Vel: Evvel r-pye-i l zre eflke kad
ekmi bir kubbe-i mdevver-i ldir. Ve kble tarafnda
mihrb zre ve kble kapusu zre nm kubbeler dahi
kubbe-i kebre zamme olmudur.
Ve cmiin yemn yesrnda iki unnb-gn
sommk amdlar var kim misilleri meer Msr'da
Sultn Kalavan cmiinde ola. Ve bu amdlar zre cmi
ire iki tabaka kandl zeyn edecek devvreler ile
bezenilmi bir cmi-i mzeyyendir.
Ve bu cmiin yemninde seltn-i kirm- l-i
Osmn salt- cuma ed [e]decek bir makm- fevkn
etmiler kim l-nazrdir.
Badehu sene (---) trhinde Sultn brhm Hn bu
mahallin cnib-i selsna mzehheb mutall ebeke
kafesler in edp gy kafes-i huld-i bern oldu. Amm
mihrb ve minberi ve mezzinn mahfili mermer-i
hmdan sde gzelidir. Ve mihrb zre Hattt eyh
hattyla (---) tahrr olunmudur.
Ve be kapusu vardr. Ve tara hareminin cnib-i
erbaasnda yan soffalar zre cmle gn-gn (---) aded
stnlar zre (---) aded kubbe ts- ser-nignlardr.
Ve haremin t vasatnda bir havz- azmi vardr,
cmle cemat-i kesre andan tecdd-i vuz ederler.
Ve bu havuz zre ftih-i Badd Sultn Murd sekiz
mermer stn- beyz zre bir sermed kubbe-i mevzn
in etmidir.
Ve bu havzn etrfnda drd aded sermed serv-i
tblar var kim her bir gne serv-i sehlerdir.
Ve bu cmi-i erfin essna ibtid olundukda
mimrba
"Pdihm mihrb nice vaz- ess edelim" dey
sul etdkde Sultn Byezd-i Vel mimra hitb edp,
"Ayam zre bas" derler.
Mimr kadem ber-kadem basup Kabe-i erfi
mhede edp hemn Byezd Hn'n pyine mimr
yz srp mihrb ibtid klup yine mihrbda iki rekat
salt- hceti Byezd-i Vel klup hayr ile itmmyn
hayr du ederler.
Ve bade'l-itmm ibtid cumada nie yz bin
cemat-i kesre iinde Byezd-i Vel buyururlar kim,
"Her kim salt- asrn ve salt- inn snnetin
mrnde terk etmemi ise ol immet etsin" buyurduklarnda dery-misl cemat ire salt- asr [ve] inn
snnetin bir tertb zre ed etmi bir dem bulunmayup
meer kendleri shib-i tertb imiler.
"Elhamd lillh sefer hazarda ve mddet-i medd
mr-i azzimizde biz cemi snnetleri terk etmedik"
dey immet ederler.

Ve gyet hell [] zll-i ml ile bin olunduundan

gyet [42a] rhniyyetli cmi olup ve slmbol'un rsy bzr ire vk olduundan eb [u] rz nie bin
cemat-i kesrden rm yokdur. Kerrtile vk
olmudur kim bir cemat salt- asr ed edp bade'sselm bir cemat dahi kmete ibtid edp evvelki
cemate yet'l-krs ved[] etmee mni olup gayr
cemat basar. T bu mertebe izdihm kesrdir. Ve eb
[u] rz havz- azmin musluklar kapanmayup dim
cereyn etmededir. Zr cematden bir n rm yokdur.
Ve bu cmi zre dim nr berk urur. Ve mihrb
revzenleri nnde bir ok menzili bir hadka-i
remezt'dr kim cemi msmirt- gn-gn ile rste
bir b- remdir. Mihrb tarafnda sultn- mm-ileyh-i
cennet-meknn iyn-sde olduu mekn ve merkad-i
mnevveri enrallhu mazcaahu sr- mehed-i zhiri
mermer-i hm- sefddendir ve russ- hs ile pdedir.
Ve mhavl-i merkad-i pr-envr ravza-i Rdvn'dan
nin verir bir b- cinndr.
Ve bu cmiin i harem[i] hricinde olan sahr-misl
harem-i azmin cnib-i selsnda dekknler in edp
esnf- sanyit [u] ehl-i href ile rste ve bir matbah ve
mekel-i dr'z-ziyfe ile prste ve dr- msfrin ile
perhste bir haremdir.
Ve bir mekteb-i sbyn [u] tfln- fukar-y
aynzdeler in bir talm-i Kurn ve bir dr'l-kurrs
vardr.
Ve haremin cnib-i erbaasnda alt kapusu vardr.
Bu hareminden h{ric} serp gn-gn draht-
mntehlar ile mzeyyen olmudur. Amm ekseri
ecere-i tt- gn-gndur. Bu ecrtlarn zll [u]
himyesinde nie bin dem syedr olup kiff- nefs in
nie bin gne eylar frht ederler.
Ve bu haremden tara bir azm vd vardr, Sultn
Byezd meydn derler. Cnib-i erbaas dekkn-i gngnlar ile mzeyyendir. Bir tarafnda Byezd Hn'n
yetmi kubbe-i azm bir medresesi vardr.
Bu cmiin nzr eyhlislmlar olmas haysiyyeti ile
bu medresenin dersim eyhlislmlardr. Haftada bir
kerre ders takrr eder. Talebelerine bah-i lahmiyye ve
emiyye vazfe-i muayyeneleri mh be-mh vsldr.
Zr gyet metn evkfdr.
Ve cmle iki bin krk hddm vardr. Cmleden
muvakktnn ulfesi art- vkf zre ziydedir. Zr
memlik-i slm'da ne kadar ketbn [u] mellhnlar var
ise cmlesi Sultn Byezd Hn muvakktna
muhtclardr. Zr cmi-i erfin kblesi kef-i kermet
ile drst olduundan cmle reslerin kble-nmlar ve
sat kafleleri bu cmi mihrbnda tas[h]h olup
muvakkte muhtclardr. Ve cemi Frengistn'da ilm-i
ncma mlik olan std kefereler mktlar ve kblenmlarn cmi-i Byezd Hn'da tas[h]h ederler,
mehr- fk bir mihrb- sahhdir.
Bu mihrbdan mad Sultn Byezd-i Vel'nin feth
etdi diyrlarda ve gayrda cmle (---) altm hutbe ve

______________________________________ 64

mihrba mlikdir. Cmi-i Emr Buhr aleyhi rahmeti'lBr tekyesi ve cmii ve Galatasary ve cmii, Byezd
Hn binsdr. Tekabbelallhu cema hasentihim.
Zamn- sadetlerinde olan feth [u] fthtlar
beyn eder: Evvel feth-i kala-i Moton ve Koron ve
Arkadiya ve Kalamata ve Kalavrata ve Holumi ve
Tarabolie ve Ballbadra ve Anavarin kalalar sene 906
feth oldu. Bu merkm kalalar cmle Mora cezresinin
cenb ve garbsi tarafnda vk olmu kalalardr.
Mahallinde birer birer tavsf olunur.
Andan feth-i kala-i nebaht sene 905 ve feth-i
kala-i Kili ve kala-i Akkirman sene 889. Feth-i Tarss
ve Adana ve Arnavudluk'da kala-i Drac ve kala-i
Avlonya Kanye'si ve Kara Bodan isyn edp harca
kesildi. Sene 918.
....................(1 satrlk yer bo)....................

Nie kalalar fethinden sonra olu Sultn Selm-i

Evvel ile defa-i snde orlu sahrsnda ceng edp
inhizm sretinde olup cmle kul kendden r-gerdn
olup Byez{d} Hn slmbol'a gidp akabince Selm
Hn slmbol ire girp Yenibe nm mahalde
hayme-i br [u] bnghiyle meks edp cmle kul (Selm)
[42b] Selm Hn'dan tecdd-i bat edp Selm h
mstakil pdih- zn olup pederi Byezd Hn'
Edirne kurbnde Dimetoka kalasna fermn edp
Edirne'ye bir merhale karb kasaba-i Havsa'ya vardkda
bi-emrillh {Byezd Hn} sene (---) veft etdi. Sebeb-i
intiklinde kyl [] kl-i kesre olup "h Cem h" dey
rh teslm etdi derler. Bazlar mesmmen merhm
olurken,
"Selm mrn az olup gazn ok olsun" dey rh-
pr-fthu revn- evc-i lliyyn olup na- erfi
merkm cmii hazresinde medfndur.
Mddet-i saltanat 33 sene, mre (---) sene,
Andan olu Selm h- Evvel halfe-i mstakil olup
ibtid gazs rn-zemn h h sml'i kala-i Ahska
altnda ldr sahrsnda mnhedim edp iki kerre yz
bin Kzlba- evb dendn- tdan geirp bizzt h
yedi atl ile cn hals edp Tcl Hnm nm htnu
yz cevrsiyle esre olup Defterdr Tczde Cafer
elebi'ye emnet kondu ve sitne-i sadet'e getirildi.
Bu sefer-i zafer-meserde kala-i Kars ve kala-i
Ahka ve kala-i Ardahan ve maah tevbii ve kala-i
Hasan ve Erzurm ve Bayburd ve Canha ve kala-i
Kemh ve yine Kara Hamd ve Diyrbekir ve krk pre
tevbii kalalar ve inhizm- shib-i Mara ibn Zlkadr
Sultn Alddevle katl olunup yetmi aded boybeleri
kelleleri ile Msr Sultn Gavr'ye gnderildi.
Andan Gavr'ye Msr zre sefer olunup feth-i kala-i
Haleb'-ehb yigirmi pre kalasyla sene (---) ve kala-i
m krk iki pre kalalar ile sene (---) feth olundu.
Ve kala-i m- Tarabulus yetmi pre kalasnn
cmle Drz ve Rz kalalar feth oldu.
Ve feth-i Beyt'l-mukaddes ve Gazzet'l-Him
Gazze ve Remle on yedi pre kalalar ile feth olup bir
sene m- cennet-memda met edp andan sene (---)

(---) aynda Kkn sahrsnda Sultn Gavr ile ceng-i

azm edp Gavr Hn bu gazda hiret gavrna erp
ehd olup cmle asker-i erkis-i nkes dendn- tdan
gep bakyyet's-seyflerin akbince Selm Hn Msr'
muhsara edp kmil (---) ay ceng-i azm edp sene 922
trhinde Sultn Selm ivey ivey lafz trh olup yz
pre ehriyle ve yedi bin pre kursyla eylet-i Msr'
feth edp Hayrebei Msr hkimi ve Keml Paazde
Ahmed Efendi'yi kadasker edp Mekke ve Medne zabt
[u] rabt olunup Selm Hn hdim'l-Haremeyni'erfeyn olup klc ara asd.
Badehu slmbol'a gelp sene 926 trhinde mr
kemnn yasd. Essna mberet olunup n-tamm
kalan cmiinin mihrb nndeki kubbe-i mahbt- prenvr iinde medfndur. Tarabefzn'da mtevellid olup
anda ehzde hkim olmudu.
Mddet-i saltanat 9 sene, mre (---) sene. Ve
clsuna trh "Feyz-i lh" ve der trh "Dayf- lh"
lafzlar vk olmudur, sene 926. Tokuz senede bin bir
hutbesi tilvet olunup hl mamr cevmilerdir.
Andan yerine olu nsr [u] mun-i ehl-i mn ve
ksir-i rus- ehl-i nazar- tuyn r- seltn-i l-i
Osmn es-Sultn ibn's-Sultn es-Sultn Gz Sleymn
Hn ibn's-Sultn Selm Hn- Evvel kiver-ken- rn
[u] Trn tbe serhm mstakil pdih olunca
Sleymn Hn vlid-i mcidinin essnda n-tamm
kalan cmiinin itmmna bezl-i ihtimm etdi.
Evsf- cmi-i Sultn Selm Hn-
Evvel

Peder-i azzinin kabr-i pr-envrnn kurbnde

pederi nmyla sene seb ve rn ve tis miede [927]
r etdi ve sene selse ve selsn ve tis miede [933]
itmm olundu. Bu cmi slmbol dhilinde halc-i bahre
hil bir kh- bl zre bir cmi-i bl-y ibret-nmdr.
Amm sir cevmiler gibi dern- cmide asl amd-
llerden bir sr yokdur. Hemn r-dvr zre kubbe-i
ldir kim ilm-i hendeseye mlik olan stdlar gelp
tem edp,
"Koca Mimr Sinn yed-i tlsn ayn etmi" dey
engt ber-dehen edp hayrn olurlar. Hakk ki rdvr zre atlas- felekde byle bir vcib's-seyr kubbe-i
mn bin olunmamdr. Cmle mhendisn nazar edp
{vlih olurlar}. Ve zir- benn ile lp, [43a]
"Ayasofya kubbesinin cnib-i mdevverinden birer
ibr vsat zre bin olunmudur" dey tarf tavsf
ederler.
Hakk ki kubbe-i eflke mnend b-mnend kubbe-i
nlgndur. Lkin Ayasofya kubbesi bu kadar l deildir.
Kaddi elli sekiz zir bin-y ldir, dahi l bin
olunmamasnn asl zemni gyet mrtefi kh- bl zre
vk olmudur. Ve hareminin sa tarafnda kefere
zamn su sahrci bir fecc-i amk sarnc vardr. Ve yine
hareminin iml tarafnda "Krk Nerdbn" nmyla
marf elli drd kademe bir nerdbn ile nzl olunur

______________________________________ 65

bir uurum yerdir. Bu iki uurum ortasndaki pte zre

bu cmi vk olmaile zelzeleden masn [u] mahfz
olmasyn kbet-end Mimr Sinn- hurdedn cmii
alak edp r-dvr zre in etdi.
Bu cmi tlen ve arzen (---) ayakdr. Mezzin
mahfili sa taraf dvrna muttasl (---) stn- mermer
zredir. Ve minberi ve mihrb beyz mermerden sdekr mihrbdr. zerinde (---) (---) (---) olunmudur.
Ve cmiin solunda (---) stn zre bir hnkr
mabedhnesi vardr. Bunda dahi brhm Hn
mzehheb kafesler in etmidir.
Ve kubbe etrfnda leyle-i mbrekelerde kandller
ern edecek bir kat tabaka vardr. Ve nie bin sr-
maslbt vzeler ile mzeyyen bir cmidir. Bunlardan
gayr cmi ire bir almet yokdur.
Mihrb tarafndaki revzenlerin nnde Selm Hn'n
kubbe-i pr-envr bir b- rem iinde feryd-
andelb'in asvt- hazni istim olunur bir kubbe-i
ehnedir.
Ve bu cmiin kapusu vardr amm kble kapusu
dim kdedir.
Ve bu cmiin yemn [] yesrnda cmie muttasl
tevhne-i msfirnler vardr. Ve yemn [] yesrnda
birer erfeli iki aded minreleri dahi sir minreler gibi
l deillerdir. Kadleri (---) kademe nerdbndr.
Ve haremi beyz mermer-i hm ile mefr bbl
ve cnib-i erbaasnda yan soffalar zre cmle (---)
stn- gn-gn zre hurde (---) aded kanatlardr. Ve
(---) aded revzenlerdir ve (---) aded cmlardr.
Ve haremin t ortasnda bir bdest havz ve
fevvreleri dim pertb edp cemat-i mslimn
tecdd-i vuz ederler b- haytdan nin verir zlli
vardr. Bu havuz zre dahi Murd Hn- Rbi sekiz
stn zre bir sivri kubbe-i levha in etmidir. Ve
havuz etrfnda r servi draht vardr.
Ve bu harem hricinde bir harem-i azm ire gngn ecrlar ile mzeyyen bir harem-i kebrdir.
kapusu var, kblesinde Trbekapusu, garbnda
rskapusu, imlinde Krknerdbnkapusu.
rskapusu dibinde ukurbostn'a nzr bir
kubbe-i azm mekteb-i sbyn- ebcedhn ve bir imret-i
itm ve bir dr'z-ziyafe-i ulem ve shtevt mekeli ve
bir mihmn-sary var. Amm hammm bu direden
yz adm baddir, ve's-selm. Gayr medris ve tmrhne
misilli imretler yokdur. Andan beinci cmi-i seltn,
Evsf- cmi-i Sultn Sleymn
aleyhi'r-rahmeti ve'l-gufrn.

Sene 951 trhinde r olunup sene 963 trhinde

itmm bulmudur kim tarf tavsfden mstan bir
cmi-i ibret-nmdr. {Trh:
Kle abdn bidn trhahu
Mabedn lillhi ve'scd vakterib
Sene 963}

Ulem-y neyndan tevrh yazan ve ol vech ile

sikkeyi mermerde kazan fuzal-y mverrihn tahrr-i
midhatinde acz taksrlerine muteriflerdirler, amm bu
hakr Evliy cret edp al kadri'l-imkn bu cmi-i bbedelin medhine cret edelim.
Evvel zemni mukaddem Eb'l-feth bin etdii
Sary- Atk'in nsfn blp Sleymn Hn bu cmii
deryya nzr bir kh- blend zre bir cmi-i bmnend bin etdi. Cemi memlik-i l-i Osmn'da ne
kadar bin std- kmil mimr u benn v umml u
seng-tr ve mermer-br var ise cem edp sene
kmil bin py-beste forsa pyzen temelin kar-
zemne endirp khkenlerin darb- teleri sadsn kar-
zemnde hamele-i dny olan sevr istim ederdi. T bu
mertebe kar- zemne varnca hafr edp andan essna
rhtm bin ile senede vech-i arza ess bin kup
zhir oldu.
Andan bir sene hli zre durup gayr esslara ve
gn-gn sengleri tr etmee mberet [43b] etdiler.
Bir seneden sonra Sultn Byezd-i Vel'nin mihrb
peresesine gre vaz- mihrb olunup cnib-i erbaasnda
h'itlerin kubbe girehlerine varnca senede kmil
etdiler. Andan r-pye-i kav metn zre kubbe-i lyi
bin etdiler.
Ekl-i tarz- cmi-i Sleymniyye: Bu cmi-i
azmin ts- nlgn kubbesinin t zirve-i als Ayasofya
kubbesinden mdevver ve yedi zir- melik ref'lbnyd kubbe-i cihn-bddr.
Ve bu kubbe-i b mislin r-pye-i amelsinden
mad cmiin yemn [] yesrnda drd aded sommk
mermer stnlar var kim her biri onar Msr haznesi
kymet edp yine Msr diyrnda (---) ehrinden Nl ile
skenderiyye'ye andan Karnca Kapudan sal gemilere
tahml edp muvfk eyym ile slmbol'da Unkapan'na
getirp andan Vef meydnna andan Sleymniyye
cmiinde Karnca Kapudan drd aded stnlar
Sleymn Hn'a teslm etdkde Beyt:
Karncalar budn ekmi ekirgenin Sleymn'a
Size lyk nemiz vardr kabl eylen fakrne
dedkde Sleymn Hn haz edp hidmeti mukbelesinde Karnca Kapudan'a kadrince Ylanl cezresi ve
Rodos cezresi sanca ihsn olunur. Amm Hud
limdir, eyle r sommk ahmer-gndur. Cihnn rkesinde nazri yok ellier zir bl amd- ranlardr.
Ve kubbe-i azmin mihrb zre nm kubbe ve kble
kapusu zre yine nm kubbe ile bin olunmudur.
Amm mezkr amdlar zre nm kubbeler yokdur.
Stnlara br- sakl olmasn in std Mimr Sinn
billr ve necef ve moran cmlar etmidir kim cmlesi
(---) cm- moranlardr.
Ve mihrb minber zre olan cm- gn-gn
Sarho brhm'in krdr kim bunun dahi medhinde
zaf insn cizdir. Kaan kim vakt-i zuhurda bu cmlar
fitb- lem-tbn ulesi urdukda dern- cmi
mnevver olup cemi cematin merdm-i ddeleri

______________________________________ 66

hrelenir. Her kta-y cmda nie kerre yz bin pre

gn-gn hurde cmlar ile kfeler ve Esm'l-hsn
hatlar ile mzeyyen cmlardr kim seyyhn- berr []
bihr ire memdh- lemdir kim felekde misli
grlmemidir.
Geri mihrb ve minberi ve mezzin mahfili
beyz mermer- hmdandr. Amm std mermer-br
(---) stn- rakk zre bir mezzin mahfili etmi kim
gy mahfil-i huld-i berndir. Ve bir sermed hm
mermerden bir minberi ve bir tc- surhsi var kim misli
meer Sinop cmii minberi ola. Ve mihrb gy
mihrb- Hazret-i Sleymn'dr kim zre Karahisr
hattyla,

yeti zeheb-i lciverd ile tahrr olummudur.

Ve mihrbn yemn [] yesrnda burma zh zh
amel amdlar var kim sihr-i iczdr. Ve yine anda birer
dem kaddi nhs- hlis [ve] zeheb-i hlis ile mutall
amdnlar zre yigirmier kantr em-i asel-i kfrler
var kim her birine on beer kademe nerdbn- haeb ile
urc olunup her leylelerde ern olup dern- cmi
nr ire nr olur.
Ve bu cmiin sol kesinde (---) stn zre bir
makm- l hnkr mahfil vardr, baka mihrb vardr.
Bu mahfil-i erfden gayr r stn pyeler
kelerinde drd aded ar-hn maksrecikleri var.
Anlardan gayr cmiin iki cnibinde yan soffalar zre
(---) aded hurde amd- gn-gn zre dern- cmide
cemat soffalar vardr.
Ve cmiin tarasnda yine bu soffalara mudil
rakk stnlar zre deryya nzr ve sa taraf rsya
nzr tabakalar vardr. Cemat vefret zre oldukda bu
soffalarda ibdet ederler.
Ve cmi ire kubbede ve amdlar zre iki kat
tabakalar dahi vardr kim anlarda leyle-i mbrekelerde
kandller ern ederler. Cmle yigirmi iki bin kandl
ve nie bin maslbt vzeler vardr.
Ve cmiin cnib-i erbaasnda cmle (---)
penerelerdir. Her birinden birer gne bd- nesm girp
cemat hayt- cvidn bulup cennete girmi olurlar.
Ve bu cmide bi-emrillhi Tal bir ryiha-
tayyibe var kim demin dem muattar olur. Amm
dnynn kfe ve ezheriyyt ryihasna mbeheti
yokdur.
Ve bu cmi ire gerde kble kapusu tarafndaki iki
pyelerde bir{er} emesrlar vardr. Cmle cemat b-
nbndan n edp def-i atn ederler. Ve baz tklar
altnda fevkn hazne maksreleri var kim ayn-
vilyetin ve nie bin erbb- seferin emnetullh [44a]
mllar var kim hisbn Cenb- Br bilr.
Der-sityi-i hatt- Karahisr: Bu cmiin endern [u] brnunda olan hatt- Ahmed Karahisr bu
gnde ne yazlmdr ve ne yazlsa gerekdir, bu vdyi
1

Kurn, l-i mrn 37; "Zekeriya onun yanna, mbede her

girdiinde [yannda bir rzk bulurdu]."

Cenb- Br ana muvaffak etmi. Evvel kubbe-i kebrin

t ortasnda ye[t]:

Ve bu haremin cnib-i erbaasna nzr cmle (---)

aded penerelerdir kim her bir ebeke-i haddi bz
kalnl

hen penerelerdir. std- hadd-kp sanat-

Dvd icr edp eyle shn urmu kim ile'l-n cilsna

1
bir gird-i gubr tesr etmeyp pld- Nahvn gibi
yeti tahrr olunmudur kim hakk yet-i Nr tahrr
mcell revzenlerdir. Ve bu penereler zre cmle (---)
etmede yed-i beyzsn ayn etmidir. Ve mihrb zre
cmlardr.
nm kubbe ire (---) tahrr olunmudur.
Ve bu harem-i beyzn t vasatnda bir havz- ibretVe kble kapusu zre nm kubbe ire ye[t]:
nmn vardr. Bu dahi vcib's-seyr sihr-i icz bir
2
havz- murabbadr. Amm bdest havz deildir. Cnib-i
yeti terkm olunmudur ve r pyeler kesinde Allh,
erbaas mermer kafeslerdir. Cemat b- haytndan n
Muhammed birinde dahi Ebbekr birinde mer ve Osmn
ederler. st yass kurum rtl alak kubbedir. Amm
ve Al ve Hasan ve Hseyin kitbet olunmudur. Ve
garyib bu kim cemi havzn zrevnlar aadan
minberin sandaki penere zre ye[t]:
yukaru pertb etdiyn zrevn derler. Amm bunun
3
b- hayt kubbesinden aa Selsebl-s cereyn eder.
Bunlardan mad fevkn revzenler zre cmle
Garyib temdr kim imn- nazar ile tem eden
Esm'l-hsn mektbdur. Amm kalem-i ikfdir.
hayrn olur.
Lkin kubbedeki hatt- ller hatt- gzfdir kim her bir
Ve bu haremin kble taraf soffas penereleri zre
elifi ve lm ve kf- ikf onar arndr. Zr kubbenin
k-i n lzverd zre (---) (---) (---) mastr ve haremin
kadd [] kmetine gre tahrr olunmudur kim aadan
sol yan kapusu zre (---) (---) (---) yeti merkmdur. Ve
kde tilvet oluna.
haremin sa kapusu atebesi zre ye[t] (---) (---) (---) (---)
Ve bu cmiin be kapusu vardr. Sa tarafda imm
merkmdur. Ve haremin kble kapusu zre ye[t] (---)
kapusu, sol tarafda hnkr mahfili altnda vzer kapusu
(---) (---) (---) tenmk olunmudur.
ve iki yan kapular var, sol yan kapu zre:
Amm bu haremin kblesi cmle kapulardan l bir
4
musanna bb- sadetdir kim edm-i arzda bu der-i
yazlmdr. Ve sa yan kapu zre (---) (---) (---) (---)
sadete mnend beyz mermer-i hm atebeli ve katmastrdur. Ve kble kapusu zre
ender-kat kirime zhl ve klpl ve medeneli bir bb
[44b] grlm deildir. Cmle beyz mermer-i hmdr.
....................(2 satrlk yer bo)....................
std- mermer-tr cmle talar birbirlerine eyle
Sol cnibdeki kitbe ire "Ketebehu Ahmed elimtizc etdirmi kim her hacerin mbeynlerin deme
Karahisr sene (---)" dey tahrr olunmudur.
dem fark edemez.
Evsf- harem-i beyz: Cmi-i erfin mezkr
Ve bu kapunun atebe-i ulys zre mihrb-misl
bb- sadetlerine ve harem-i latfin aded der-i
mermerden oyma mukarnas mebrmlar ire ser-nign
muallsna (---) kademe ta nerdbn ile urc [u] nzl
mermerden lle-i ibret-nmnlar ve sanyit- gnolunur. Amm bu harem-i hs, mermer-i beyz ile
gnlar yine mermerden zencr ile musanna vzeler var,
mefr bir ak yayladr kim her bir kta mermeri birer
ilm-i Cemd-i eberebr'den haberdr olan bilr.
hale ktasnda mcell ve musaykal ve hem-vr
Ve bu bbn iki cnibinde t kubbeye mnteh
denmi billr-misl vddir. Tlen ve arzen r-ke
olunca drder tabaka hcrelerde muvakkt [] sallhn ve
vk olup yan soffalar ile bile (---) ayakdr. Amm
bevvbn [u] kayymnlar skindir.
dern- cmi bu haremden bykdr. Kble kapusundan
Ve bu kapudan ire bir azm krmz mdevver
t mihrba varnca (---) ayakdr. Arz (---) ayakdr.
sommk lal-gn delidir kim bu dahi l-nazr pre bir
Amm bu haremin cnib-i erbaasnda krkar ayak
mcell ve musaykal tadr. Amm cirmi bir summt-
enli yan soffalar zre cmle reng--reng amd- azmler
Muhammed kadar vardr. Ve bir taraf sehel rahnedr
zre (---) aded z-kymet imdlardr. Ve her stn zre
seng-i gn-gndan kemerler var kim her biri kavs-
olmudur.
kuzahdan nin verir, dahi fevknda diren-mdr (---)
Ve haremin sa cnibindeki kapunun i yznde
aded kubbelerdir.
r-k[esi]nde mevzn bir sommk zre bir ha
yazlmdr. std an hakk edp yine sr- ha zhirdir.
Kffr bu taa bir milyon ml verp vermemilerdir.
1 Kurn, Nur 35; "Allah gklerin ve yerin nrudur. O'nun nru
hir-i kr bir dery dumn mahallinde Galata'da yatan
iinde lamba bulunan, penceresiz oyua benzer. Lamba cam
kfir galyonlarnn direi zerinden bir h top gllesini
ierisindedir."
2 Kurn, Enam 79; "Ben yzm tammen, gkleri ve yeri
kasden atup t Sleymniyye cmiinin {sol} harem
yoktan var edene evirdim."
kapusunun aa eiin krup top gllesi gelp mezkr
3 Kurn, Cin 18; "Mescidler, Allh'a mahsustur. Allh ile
hal sommk zre karr etmidir. Amm yerde
beraber bir bakasna dua etmeyin."
olmaile bir zarar isbet etmemidir. Mel-i kelm oldur
4 Kurn, Rad 24; "Sabretmenize karlk size selam olsun;
kim meln Freng-i bed-reng ne advetdir ve ne mertebe
buras dnyann ne gzel bir sonucudur!"

______________________________________ 67

std topcusu vardr kim Galata'dan murd edinp

Sleymniyye atebe-i sflsin urup meksr ede. Hl
darb sr zhirdir kim temgh- nsdr.
Ve bu haremin cnib-i erbaasnda olan amdlarn
aa krslerinde tu bilzikler vardr. Evkf tarafndan
hakkk mverrih vardr. Cmle vakyiat- azmeleri
mesel ihrk bi'n-nr ve cls ve zelzele ve gul-y
velvele misilli eyler yazlmdr kim acyib trhli stn
pyeleridir.
Ve bu cmiin drd aded evsf- minrtlar var
kim her biri birer makm- bng-i Muhammeddir.
Sultn Sleymn Hn, seltn-i l-i Osmn'n onuncu
pdih olmaile ana almeten drd minreyi on tabaka
in etmilerdir. Cmie muttasl iki minre er tabaka
evc-i semya ser-ekmi (---) yz kade[me] minre-i bhemtlardr. Ve haremin ger kelerindeki iki minre
anlardan dahi alack ikier tabaka minre-i
mevznlardr.
Amm sol tarafdaki tabakal minreye cevhir
minre derler. Sebeb-i tesmiyesi oldur kim; Sleymn
Hn bu cmii bin ederken birez istihkm bulmak in
bir sene fergat edp gayr hayrtlar bin ederlerdi.
Acem hlarndan h Tahms Sleymn Hn'n
cmiden fergat etdiin istim edp tz bir azm eli
tedrk edp bin hemyn ml ve bir kutu z-kymet
cevhir-i gn-gn ile nmesinde eyle tahrr etmi kim,
"Mesmumuz oldu kim cmii itmm etmee
kudretiniz kalmayup fergat etmisiz. Size dostlua
binen bu kadar ml- hazyin ve bu kadar cevhir-i
gvyin(?) gnderdik. Bu cevhirleri frht edp ve bu
ml masrf edp cmii itmm eylemee say [u]
ihtimm edp bizim dahi hayrtnzda hissemiz ola"
dey bu gne tan-mz nmeler ile ale'l-acel[e] eli
Sleymn Hn'a geldi mahalde cmi dery-misl
umml [u] bennlar ile bin olunurken gelp Sleymn
Hn nmenin mefhmundan te-pre {olup} bin
hemyn ml cmle slmbol Yahdlerine eli
huzrunda bezl edp bir habbe kalmad.
Eliye hitb edp buyurdular kim, beyt:
Rfz rz- kymet har buved zr-i Yahd
"Byle olcak size svr olacak Yahd tifesi
efendilerinize mlnz nasb ola kim rz- kymetde size
svr oldukda mahmz ve tziyne urmayalar. Yohsa
sizcileyin trik's-salt kavm cmi hayrtnda alkalar
ne ola".
Ve bir kutu cevhiri yine eli huzrunda Mimr
Sinn'a verp,
"Bu z-kymet dey gnderdii talar benim
cmiimin talar yannda b-kymetdir. Tz bunlar sir
talar ire koyup bin eyle" dedikde eli bu hle vkf
olup akl diresinden kup mebht [u] mtehayyir
kalup nmesine karlk nie elfz- ml-yan ile
nmeler yazlup eli Revn cnibine revne olmada.
Beri tarafda std mimr bu cevh[ir]leri birer gne
sanat ile minrenin her ehnesine [45a] zhlar ire

______________________________________ 68

kitbeler dahi ortasna gn-gn mutabbak mermer

gller ire bu cevhirleri birer sanat ile zeyn edp
annin ol minreye hl "Cevhir Minre" derler.
fitbn ulesi baz talara pertev urup ule verir.
Amm baz talar iddet-i hrdan ve berf [] emtrdan
fen bulup ziys mahv olmu. Amm cmiin kble
kapusu soffa kemeri ortasnda bir prze-i nibr
vardr kim bir kse-i mdevver kadar vardr. Hl
ulesinden em-i ben dem hrelenir.
Ve bu cmiin iki tarafnda krkar aded tecdd-i
vuz edecek musluklar vardr. Ve,
Evsf- hyban- merkad-i pr-envr: Mihrb
nnde bir sehm-i trke menzili bir gl [] glistn [u]
hyban- nsf- cihn ire mehed-i Sleymn Hn tbe
serhu bir kubbe-i l iinde medfndur kim bu kubbenin
nazri bu kubbe-i eflk altnda yokdur. Zr std-
rnkr bir kubbe-i sar zre bir kat kubbe-i l dahi
in edp biri {biri} iinde byle musanna kubbe bir
diyrda vk olmamdr. Bu tarz- acb garb
grlmemidir. Ve bunda olan mebbek ve mukarnas
mermer tasntlar bir amristnda yokdur.
Evsf- harem-i brn: Bu cmiin cnib-i
selsnda bir kat tara harem dahi var kim iki cnibi birer
at menzili sahr-y rimldir. Ve gn-gn nr-
mntehlar ve bd-i sernign ve servi ve ohlamur ve
lisn- usfr drahtlar ile mzeyyen bir harem-i azmdir
kim cnib-i sels cmle (---) aded penereli dvrlardr.
Ve cmle on aded kapular vardr. Kble cnibine iki
kapusu var. Biri Merkapusu, biri Eskisarykapusu,
cenbda Mektebkapusu ve yine cenba rskapusu ve
cenba
Samedresekapusu
ve
yine
cenba
Hekmbakapusu ve garba mretkapusu ve garba
Tevhnekapusu ve yine garba Aakapusu (---) kademe
nerdbn ile urc olunur.
Andan imle bin bir mismrl Kubbekapusu,
yigirmi ayak ta nerdbn ile urc olunur bir kapudur.
Kubbesi ire bin bir mismr mhl olduuyn sebeb-i
tesmiyesi olmudur.
Ve cnib-i arka nzr Hammmkapusu, bu dahi
(---) kademe nerdbn ile hammma nzl olunur.
Amm bu tarafda haremin dvr olmayup ehr-i
slmbol'u tem in bir kenr sedd-i dvr- pes
ekilmidir. Cmle cemat anda meks edp Hnkr
sary ve skdar' ve Boazhisr' ve Beikta' ve
Tophne ve Galata ve Ksmpaa ve Okmeydn serp
nmyndr. Ve halc-i slmbol ve Boaz ire
bdbnlarn kde edp nie bin pereme ve kayk ve
gayr ketlerin inverlik etdikleri birer birer ryegn bir
harem-i seyr-i cihn yerdir.
Bu haremin cnib-i erbaasndan Sleymniyye
cmii diren-mdr (---) bin admdr.
Ve bir kk harem dahi Sleymniyye ile Eski
Sary dvr mbeyninde ser-eme-i kte-grn
Pehlivn Demir meydn nmyla mehr bir vddir.

Hl bade'l-asr cmle tekye pehlivnlar ol c-y latfde

greirler. Lgat- Trksinin sahhi gradr.
Ve bu cmiin yemn [] yesrnda mezhib-i erbaa
eyhlislmlaryn drd aded medrese-i azmler var kim
hl ulem-y miln ve kmiller ile mkemmel ml-mldr.
Ve bir dr'l-hads ve bir dr'l-kurr ve baka
medrese-i ilm-i tb ve bir mekteb-i sbyn ve bir dr'ifa ve bir mekelhne ve bir dr- itm ve bir tevhne-i
msfirin ve bir krbnsary- yende v revendegn ve
bir yenieri aas sary ve bir esvk- zergern
dmeciyn, hafffn ve bir hammm- ren-y nsf-
cihn ve tetimme-i shteyn ve bin aded beyt-i
hddmn bin edp bu cmi etrfndaki cmle bin bir
kubbe add olunmudur.
Galata cnibinden bu Sleymniyye imretine nazar
eden gy bir gmgk kurum ile pde bir sevd-
muazzam nmyndr. Ve cmle bin hddm var
evkf- metndir. Akdeniz'de cmle cezyirler Snbeki ve
stanky, Sakz ve Rodos ve gayr cezyirt cmle
Sleymn Hn evkfdr kim mtevvellsi be yz dem
ile hkm-i hkmt eder.
Bu cmiden mad Sleymn Hn'n eklm-i
sebada fethi olmas sebebiyle cmle (---) hutbesi tilvet
olunur. Amm diyr- slm'da bu Sleymniyye
cmii'nden metn mstahkem imret bin
olunmamdr. Cemi ehl-i mhendisnin mttefikun
aleyh olduklar bu kelm zredir kim,
"Bu edm-i arzda Sleymniyye [45b] bins gibi bir
metn bin urulmamdr ve bu kubbe-i mdevver gibi
bir kubbe-i mn grlmemidir" derler.
Vaz- essnda olan metnet ve kesinde olan
sr- zarfet ve her sanyit sihr-i iczn keml-i
nihyeti bu cmiin endern [u] brnunda mevcddur.
Hatt bin itmm buldukda Koca Mimr Sinn eydir:
"Pdihm sana bir cmi in etdim ki devr-i
kymetde Hallc- Mansr gelp vech-i arzda olan
mekld-i cibl-i kh- demvendleri hallc kemnndan
pembe-misl atdkda bu cmiin kubbesi Mansr'un yay
illesi nnde evgn topu gibi galtn ola" dey cmiin
bu mertebe metnetin medh eder.
Hakk ki bu cmi bir pte-i l zre mebn
olmaile temelini ibtid t Tahta'l-kala stndeki sedden
ve Siyvu Paa sary seddinden ve Yenieri Aas
seddinden ve Kkbzr sarnc seddinden ve Aa
mekteb[in]den ve tevhne ve imret ve kurumhne ve
bmrhne taraflar sedlerinden cmle Sleymniyye
cmiinin temelleridir kim bu vech ile bir cmi-i l
metnet bulmudur.
Hatt bu hakrin bir kerre manzru oldu kim on
aded Freng keferelerinin ilm-i hendese ve ilm-i
mimrde kmil ve shib-ayrlar gelp bevvblar ile bu
cmi-i mnevveri gelp seyr [] tem ederken bevvb
kayymlar bu kfirlerin ayaklar{na} baka mest geydirp
temsna r eyleyp her ne cnibine nazar etdilerse

______________________________________ 69

engt ber-dehen edp taaccbne birer parmaklarn

srup hayrn olurlard.
Kapularn Hind sadefkrsi kanatlarn grdke
balarn salup ikier parmaklarn srrlard. Ve kubbe-i
ser-nign- mny grdklerinde cmle balarnda
manlifke apkalarn karup "Marya Marya" dey vlih
oldular. Ve dmen-i kubbede olan tk- Kisr'dan nin
verir drd aded kemerleri grdler kim beyt:
Kehken-s semya ser ekp
Zirve-i alya salmdr kemend
mazmnunca bir kavs- kuzah-vr kemerlerdir kim gy
her biri birer yed-i Kudret kemeridir. {Ve hakkat'l-hl
mezkr kemerlerin trhi Kudret kemeridir. Sene 944.}
Kmil bir sat-i ncm dikkat zre bu kemerleri
ve dern- cmii engt ber-dehen ederek tem edp
tara hareme kup r-minreyi ve r-rkn ve ebb- mualllar ve harem-i latfi ve etrfnda mde
kemerler zre kubblar ve cmle stnlar kat-ender-kat
mevzn kubblar zre cmle mutall alem-i
Muhammedleri grdklerinde aaasndan gzleri
hrelenp yine balarndan apkalarn karup serbrehne cmi-i erfin cnib-i erbaasn tem edp
keml-i taaccbden cmle onar parmaklarn srdlar kim
anlarn beyninde nihyet taaccb on parman azna
komakdr.
Hakr bunlarn tercmnna eyitdim:
"Bu biny nice grdnz?" dedim.
Hemn biri kbil-i hitb imi, eyitdi:
"Her mahlkt [u] mevcdtn ve bin-y imrtn
y dernu yhd brnu gzel olup iki gzellik bir yerde
olmaz. Amm bu cmiin dern [u] brnu eyle
rnkrlk zre bin olunmudur. Cemi Frengistn'da
dahi byle bir ibret-nm ilm-i hendese zre kmil ve
mkemmel bin grmedik" deyp pesend hezr ahsend
etdiler. Hakr eyitdim:
"Ya Ayasofya ile bu cmi nicedir?" dedim. Anlar
eyitdi:
"Bel bundan byk tula bin bir kr- kadmdir.
Ol asrn metnet zre musanna bin-y azmdir. Amm
letfet zerfet [] nezfetde ve rnkrlkda bu andan
musanna bin-y ibret-nmdr. Ve ml- masrfu
cihetiyle bu cmie Ayasofya'dan ziyde ml gitmidir"
dey nie gft [u] g edp gitdiler. Hakk ki bu cmiin
on miskl ta bir altuna oldu, derler.
Masrf- cmi-i Sleymniyye: Cmi itmm
buldukda bin emni ve nzr ve mutemed
muhsebeleri zre sekiz kerre yz bin ve toksan bin
yz seksen yk filori olmak zre muhsebe-i cmi
grlmdr.
Ve Sleymn Hn'n slmbol ire bir hayrt- azmi
dahi hl crdir kim Krkeme kemerleri suyudurlar.
Bir kat kemeri Yanko asrnda bin olunup slmbol ire
krk aded eme idi. Amm mrr- eyym ile c-be-c
mnhedim olup zamn- Sleymn Hn'a gelince ahl-yi
slmbol bir iim suya muhtc olup cmle re h-
mlardan n edp def-i atn edp keml-i mzyaka

ve kllet ekilirmi. Sleymn Hn slmbol'un

garbsinde bir menzil bad yerde b- nblar bulup ilm-i
hendeseyle slmbol'a getirmee murd edindikde
Mimr Sinn:
"Pdihm eer bu hayrt- azm sana myesser
olursa t bu mahalden slmbol'a on bir sat menzildir.
Kseleri u uca [46a] dizp bu kadar ml- firvn sarf
ederseniz bu hayrt size nasb olur. Ve ill bu hayrta bir
mlk kdir deildir. f haber budur pdihm"
deyince hemn Sleymn Hn:
"Ey Mimr Sinn, hele u b- nb slmbol'a
hendese zre gitmek mmkn mdr?"
"Bel pdihm mmkndr. Nehr-i azm gibi
cereyn eder. Ey imdi sen kseleri u uca eer dizersen
bu su slmbol'a varr, dedik. nallh hakr kseleri yan
yana ve hemyn hemyna muttasl iki konak yer
dizeyim."
Hemn bism-i lh ile bir kse altun mezkr uynun
bana nisr edp essna r edp yedi ylda bin
yedi yz gz kemerlerdir kim baz yerleri eflke ser
ekmi ikier er kat kantaralardr. slmbol ire girp
Atbzr kurbnde Yanko'nun Krkeme kemerleri zre
geirmek iktiz edp ehr-i slmbol ire mezkr b-
nb taksm eyleyp ehdn- det-i Kerbel ervhlarn
d eyledi.
Ve ekmece-i Kebr cisrine mberet edp itmm
Selm-i Sn'ye myesser oldu. Ve hayrt- ehzde
cmii, Sleymn Hn'ndr. Ve hayrt- cmi-i Cihngr.
Ve hayrt- cmi-i mret-i Hsekiyye. Ve hayrt-
Tershne-i cedd. Ve Halclar kknde medrese-i Selm
Hn, Sleymn binsdr kim pederi rhuna savbn hibe
eylemidir. Hayrt- cmi-i iskele-i skdar, duhter-i
blend-ahterleri Mihribn Sultn in bir cmi ve iki
hn ve bir imret in etdi. Rmeli'ndeki hayrtlar bhisbdr.
Amm kala-i Avlonya, Selnik'de kulle-i Kelemerye,
Ere serhaddinde kala-i Segedin ve Seitvar'da kala-i
Trbe ve zi serhaddinde kala-i Bender ve Edirne'de
bir m-i zll cr etdi ve Edirne kurbnde Mustaf
Paa cisri kasabasnda bir cmi ve imret hn bin
etmidir. (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Anatolu cnibindeki hayrtlarn beyn eder

Evvel Konya'da Celleddn kuddise srruh merkad-i

pr-envr kurbnde iki minrel bir cmi-i l ve bir
medrese-i gl ve bir mescid-i latf ve semhne ve bir
imret-i mamre ve bir dr'z-zyfe ve derv-i dilrnlar in mteaddid hcreler ve m- erf'de bir
cmi-i azm ve bir medrese. Badehu medne-i Kefe'de
ve ehr-i znik'de bir kenseyi cmi etdiler. Ve her feth
olan kalalarda ve palankalarda olan kenseleri cmi ve
olmayanlarda mceddeden cmiler bin olunup
levzm- slmiyye tekml ederdi.
Ve kala-i Kuds-i erf ve kubbe-i Mescid-i
Sahratullh ve uyn- Kuds-i erf zre bir kala-i azm
Sleymn Hn'ndr. Ve Sahra-i erf kubbesinin ii ta

______________________________________ 70

yan ahbt ve ta mnakka musanna k ile

tezyn ve env- nuk ile rek-i nigrhne-i n
olmudur kim gy kasr- Firdevs-i Illiyyndir.
Ve Badd- behit-bd' feth etdikde Hazret-i
Numn ibn Sbit kim mm- Azam'dr, kabr-i erfleri
zre bir kala ve bir cmi ve imret ve dr'z-ziyafe bin
etdiler. Ve e-eyh Abdlkdir el-Cln hazretleri zre
bir kubbe-i liye ve bir cmi ve tekye ve imret ve sir
hayrtlar tecdd olunup evkflar tayn olundu. (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Haremeyn-i Muhteremeyn'de olan hayrt
[u] hasentlar beyn eder

Hl surre-i Rm altm iki bin altun surre emni

eliyle ahl-yi Mekke ve Medne'ye sl-be-sl vsldr.
Biri dahi sadaka-i cbbedir. Selm Hn evkfndan
ziyde ehl-i Haremeyn'e nie kerre yz bin hrka ve
cbbe ve servl [] kams gider.
Biri dahi sadaka-i cevldir yan harc- ehl-i zimmetdir. Devletlerinde ekseri skkn- Harameyn'e tayn
olunmudur. l mallh dim sadakadr.
Biri dahi sadaka-i criyedir kim cebel-i Araft'da
cereyn ederdi. Bu hayrt ibtid shibi Hrnu'r-Red
(---) Zbeyde Htn'un hayrt idi. Arab u Urbn
cereyn edecek yerlerin harb edp Sleymn Hn iki
fersah yerde drd aded uynlar zamme edp nehirmisl cebel-i Araft'a cereyn etdirp anda havz-
azmler bin etdi.
Ve hayrt- medris-i erbaadr. Mekke-i Mkerreme
kavid-i Rm tertbi zre drd mezhebe medreseler
bin edp talebelerine kifyet mikdr cerye vazfelerin
tayn eyledi.
Ve Mekke'de beyt-i mm'l-mminn Hadce Ana
hnesin bir kubbe ile amr etdi. Ve kubbe-i pr-envr-
Hadce dahi amr [46b] ve bu hayrtlardan mad lyuad vel yuhs hisblar b-nihyedir. Amm inallh
seyhat etdiimiz mahallerde mnsebetiyle fird fird
tahrr olunur. Zr hemn bu msevvedtmzda murd
[u] maksd slmbol'un evsf tahrridir.
Ve bu blda tahrr olan hayrt [] hasentlar cmle
Malta Rodos'u ve Budin Kzlelmas ve Tuna Belgrad ve
Badd- behit-bd misilli kalalarn hell [] zll gaz
mlyla bin olmu hayrtlardr. Bin emni
muhsebesiyle merkm hayrtlarla sekiz kerre yz bin ve
toksan alt bin yz seksen filori hazneden
kmdr. Ol asrn hisbnca be yz yk ve otuz yedi
yk ve seksen iki bin tokuz ake olur. Bu zamnmz
hisb zre iki bin iki yz krk bir yk ake olur.
Amm Sleymn Hn asrnda bir ake bir dnk
olup drd bir dirhem gelir hlis'l-ayr ryic fadda idi
ve yz altun yz on sekiz dirhem gelirdi. Bu dakka zre
masrf- hayrt Hud bilr.

Evsf- cmi-i erf ve bin-y musanna-

latf ehzde Sultn Mehemmed cmii

Cemi mhendisnler ekl-i mselles olan

slmbol'un ortas sat ve hatve ve zir hisbnca bu
ehzde cmii zemnidir kim bir dz vsi sahrya vk
olmudur, pte zre deildir. Altnc cmi-i seltndir.
Amm bu dahi Sleymn Hn'n binsdr kim cierkesi olan ehzde-i cvn-baht ehzd Mehemmed'e
gyet mahabbet edp cmle seferlerde bir n
yanlarndan mnfek olmazd.
hir diyr- Manisa'da rehzen-i ecel girbnn

aldkda 1
emrine imtislen dr- bekya
rhlet edp na- erfini cmii olacak hybn- koyah
emenistn ire defn edp zerine bu cmi-i dil-ky
in etdiler kim bu dahi vech-i arzda l-nazr bir cmi-i
b-bedeldir.
Ekl-i cmi-i ehzde-i zde: Orta kubbe-i
lsi eflke kad ekmi bir kse-i nlgn kubbe-i mndr.
Amm Sleymniyye kubbesinden sehel kkdr ve
r-p ehne amel pyeler zre mebn kubbe-i mevzndur.
Ve bu kubbenin cnib-i erbaasnda nm kubbeler
dahi vardr. Sleymniyye ve Ayasofya gibi ikier nm
kubbe deildir. Drd nm kubbe vasatnda bir sermed
kubbedir. Mihrbdan kble kapusuna varnca tlen ve
arzen hakrin zergerdn ayak mestiyle (---) ayakdr.
Mihrb ve minberi gyet musanna ve mebbek
mermer-i hm mihrb [u] minberdir. Ve mihrb zre
(---) (---) tahrr olunmudur.
Ve sekiz stn zre mezzinn mahfili gyet
musannadr. Ve cmiin sol tarafnda (---) stn zre
hnkr mahfili ve cmiin cnib-i selsnda cemat
mahfilleri ile rste olmudur.
Bu cmi ire amd- azmlerden bir ey yokdur. Ve
iki tabaka kandl-i erfeleri vardr. Dern- cmide her
eb sekiz bin kandl ern olur.
Ve cmle (---) cm- mnevvereler ile ren-bd
bir cmi-i mzeyyen-bddr. Ve cnib-i erbaasnda
cmle (---) peneredir.
Ve aded bb- mualls yemn [] yesrnda ve
kblesindeki bb- kebri zre trhi:
Mabed-i mmet-i Resl-i Mbn.
Sene 955.
Tokuz yz {elli trhinde essna r olunup mh-
Rebi'l-evvel'in evellki gn idi. Badehu tokuz yz elli
be senesi Receb'inde tamm olup ihrctna yz elli yk
ake gitmidir. Bu dahi Mimr Sinn krdr.}
Ve cmiin tara tarafnda dahi yan maksreleri
vardr. Anda rakk ve mcell z-kymet gn-gn
stnlar vardr. Ve her kapusundan (---) kademe
nerdbnlar ile cmie urc olunur. Ve cmle bb-
liyelerin ve cmle revzenlerin kanatlar serp Hind
psskrsi gibi sadefkr kanatlardr. Ve nie bin
1

Kurn, Fecr 28; "Dn Rabbine."

______________________________________ 71

musannat vze-i ibret-nmlarla mzeyyen cmi-i

pr-env[]rdr.
Ve mihrb nnde rem-i ravza-i Rdvn'dan nin
verir bir b ire bir kubbe-i lde ehzde Mehemmed
medfndur. Ve bir kubbede dahi brder-i cn-berberi
ehzde Cihngr, Sleymn Hn ile sene (---) Haleb
metsnda merhm olup cesed-i pkin bu kubbe ire
mestr etdiler.
Ve bu cmiin haremi gyet musannadr. Cnib-i
erbaasndaki soffalar zre cmle (---) amd- gngnlardr. Ve elvn hacertlar ile prste olmu tk-
Havernaklar zre cmle (---) aded kubbelerdir ve cnib-i
erbaas tara hareme nzr cmle (---) aded
penerelerdir.
Ve harem vasatnda bir havz- mdevveri b- zll
ile leb-ber-leb olup etrf uynlarndan tecdd-i vuz
ederler. Ve sekiz stn zre bir sermed kubbe-i [47a]
bldr kim ftih-i Badd Murd Hn- Rbi bin
etmidir.
Ve bu cmiin yemn [] yesrnda iki minre-i
mevznlar ikier erfeli sermed bng-i Muhammed
makmdr kim slmbol ve Bursa ve Edirne'de misli
bnyd olunmam eyle mnakka ibret-nmn
minrelerdir kim Koca Mimr bu minrelerde ve
cmide yed-i tl-y mimrsin ayn etmidir. Her
minre on sekizer hne ke tarh olunmudur. Her
tarhnda serp kat-ender-kat zhlar ire gn-gn kitbe
ve mutahhl trnce ve islim naklar ve her tabakada
ibret-nm kirime mukarnas ve medeneler ihtir
etmidir kim grenin akl vlih olur. Zr bu cmi altnc
cmidir. Her bir cmiden birer zerfet nezfet serka
edp bin olunmudur.
Ve cmiin sthlar kenrnda ol kadar musanna
mermer zhlar ve klpler ve beden beden dvreler var
kim nazri bir cmide yokdur.
Ve cmle kubblarna std- rasss bir gne nlgn
russ- hs rtmdr. Zh zh rdde-i cedvl gibi
ekilmi, kurum rtp bu dahi icr-y marifet etmi.
Andan bu cmiin cnib-i selsnda bir at menzili
sahr-y azm haremi ire gn-gn ecere-i sermedler
ile mzeyyen bir haremdir. Sol cnibde bir nr- azmin
syesinde e-eyh Al Tabl hazretleri medfndur.
Sahbe-i gznin gzdesindendir kim Hazret-i Eb
Eyyb ile gelp ol marekede tabl alarken ehd olup bu
mahalde defn olunmudur.
Bu harem-i kebrin etrfnda imret medresesi ve
tbhne v dr'z-ziyfesi ve hayrt [] hasent- siresi
vardr. Amm dr'-ifa-y hammm yokdur. Amm bu
dahi bir cevmi-i azm'-ndr ki sir cevmi-i
seltn-i izma giden masrafdan ziyde buna dahi ml-
firvn harc olunmudur. Ve,
Cmi-i Sultn ehzde Cihngr

Fndkl kasabasnda ehzde Cihngr rhyn

bunu dahi Sleymn Hn bin etmidir. Seyec evsf
tahrr olunur. Andan,

Evsf- cmi-i vlide-i ehzdegn an

Hsek Sultn

Avretbzr'nda bir cmi-i ldir kim b-bedeldir.

Amm gayr cevmiler gibi kebr deildir. Bir minreli
ve bir tabakal cmi-i rendir. Bir imreti ve dr'zziyfesi ve bir dr'l-cnn tmrhnesi ve bir medresesi
ve bir mekteb-i sbyn- ebcedhn ile mamr bir cmi-i
pr-envrdr. Ve pdih Sleymn Hn- mafrun
nezket [] zerfet-i tab- erflerindendir kim Hsek
Sultn hayrtn Avretbzr'nda bin etmilerdir, ve'sselm. Ve,
Cmi-i seltn Mihrimh Sultn duhter-i
Sleymn Hn
aleyhi'r-rahmeti ve'l-gufrn

Edirnekapusu'nun i yznde bir l zemn zre bir

cmi-i ldir. Sir cmi-i seltnlerin kasr- remezt'limddr. Sene (---) trhinde Sleymn Hn duhter-i
pkze-ahteri nmna in edp cemi masrf hazne-i
pdihden sarf olunmudur.
Tlen ve arzen (---) kademedir. Mihrb [u] minberi
ve mahfili gyet musannadr. Amm hnkr mahfili
yokdur. Ve tara haremi serp nr- mntehlar ile
syedr olmu bir haremdir. Cnib-i erbaas medrese
hcreleridir.
Bir hammm ve bir esvk vardr. Amm dr'zziyfesi ve bmrhnesi yokdur. Ve minresi bir tabakal
duvzdeh hne minre-i sermeddir.
Ve'l-hsl pdih- mafr krk sekiz sene saltanatnda cihnda adl [] dd edp memlik-i l-i Osmn'
pr-dd [u] mamr [u] bd edp gaz-y cihd etmede
mchidn f-seblillh bir pdih- Cem-cenb- heftkiverke idi. Bi-emrillh ne cnibe mteveccih olup
mansr [u] muzaffer, slimn gnimn tahtghnda
karr ederdi. Zr 1
nass- ktna
imtislen cemi kr-zmde ihtiyr ulem ve suleh ve
vzerlar ile mvere edp andan bir ie mberet
ederdi.
Zamn- erflerinde makm- sadrete
nasb etdikleri vezr-i azamlar beyn eder

Evvel Vezr-i azam Pr Mehemmed Paa-y

Karaman: Hn-i clsunda vezr-i azam bulunup yine
sadret-i uzmy ihsn etdiler.
Vezr-i azam Makbl Maktl brhm Paa:
Harem-i hsda nev [] nem bulup sadret ile Msr'a
varup Hin Ahmed Paa'y salb edp Msr kalasna
yedi kulle bin edp Msr' amr edp sitne'ye geldi.
Vezr-i azam Ayas Paa: rnbd'l-asl idi.
Harem-i Hmyn'da perveri bulmu idi. Badehu

Kurn, l-i mrn 159 .".. hakknda onlara dan..."

______________________________________ 72

yenieri aas ve Rmeli eyletine mutasarrf olup vezr

oldu.
Vezr-i azam Ltf Paa: Bu dahi Arnavud- and
kablesinden [47b] idi. Harem-i Hmyn'dan kup
nie livlara mutasarrf [ve] vezret ile eref-yb oldukda
dvn- pdihde bir fhienin fercin oyup siyset
etdi ecilden Sleymn Hn'n hemresi Ltf Paa'nn
menkhas olmaile sultn htr-mnde olup
vezretinden azline sebeb oldu. Andan
Vezr-i azam Sleymn Paa: Beyz tav olup
Harem'den m, andan Msr andan donanma ile
Hindistn'da bender-i Dv-bd ve Ahmed-bd ve
nie kllar Freng-i Portakal'dan feth edp Hind ryna
hibe edp bu kadar ml- ganyimle Yemen'de bender-i
Adeni feth edp zdemir Be ile Habe'i feth edp
sitne'de vezr-i azam oldu. Andan
{Vezr-i azam Rstem Paa: Kul cinsinden
Hrvad'l-asl akl- Arasto idi.}
Vezr-i azam Ahmed Paa: Arnavud kavminden
hsn-i tedbr ve ecat [] mehbet ile dilr bir vezr-i
r-tedbr idi. Harem'den ser-bevvbnlk ile tul edp
yenieri aas ve Rmeli vlsi vezr olup Acem h h
Tahms' ebhn edp andan Tmvar' feth eyledi.
Andan,
Vezr-i azam Kaln Al Paa: Hersek sancanda
Piree kasabasndandr. Sary- mire'den kapucubalk
ile kup yenieri aas ve Msr oldu ve andan vezr-i
azam oldu ve gyet mcessem dem imi. Andan
Vezr-i azam Sokullu Koca Mehemmed Paa-y
Tavl: Bosna sancanda Sokul yan hin
kasabasndandr. Harem-i hs'dan kapucuba ve nie
sancak ve Rmeli eyleti netce pdiha krk sene
vezr-i azam olup bir mahll getiren serhadli fedy
kendyi Kubbe altnda kortela bak ile bir ka yerden
zahmdr edp ehd etmidir. Andan ol gaz eden gz
bade'l-gaz hals olmudur, b-vasiyyet-i ehd Sokullu
Vezr.
Vezret myesser olmayan kubbe
vzerlarn beyn eder

Gegbizye'de imret ve cmi bin eden Vezr

Mustaf Paa'dr ki Bosnavdir.
Vezr Ferhd Paa: Arnavud'l-asldr.
Vezr Koca Ksm Paa: Sleymn Hn'n
ehzdelii hlinde defterdr ve sonra lalas olup pr
olmaile drdnc vezr olup Selnik'de mtekid iken
bir cmi bin edp anda veft etdi.
Vezr Hin Ahmed Paa: Munid-i and rnbd
kavmindendir. Harem'den kup yenieri aas badehu
Belgrad fethinde Rmeli badehu Msr'da s olup
Msr'da bb- Zveyle'de salb olundu.
Vezr Gzelce Ksm Paa: Harem'den kup vezr
olup Mora cezresinde Anabol kalasn sene
muhsara edp feth etdi ve sonra slmbol muhzsinde
Ksmpaa kasabas ve cmiin bin edp Ksmpaa
ismiyle yd olunur.

Vezr Hac Mehemmed Paa: Budin vezri iken bir

hekm-i Yahd mesmm erbet verp merhm oldukda
"Krk Mehemmed isimli dem zehirledim" dey Yahd
itirf etdikde Yahd katl olunup Mehemmed Paa
Budin'de medfndur.
Vezr-i dilr Deli Husrev Paa: Koca Lala Mustaf
Paa'nn brder-i mihteridir. btid nigrba ve
kapucular kethuds ve Rmeli ve Msr oldu.
Vezr Hdm brhm Paa: Hay ve db glib
shib-i vakr bir ihtiyr vezr-i dilr idi. Silivrikapusu'nun
i yzndeki cmi-i ren-bin ann hayrtndandr.
Andan yine
Vezr Hdm Haydar Paa: Harem-i hs'da kapu
aas iken tara kup ehzde Mustaf katlinde meyl-i
thmet ile azl olunup Hersek sancanda mtekid oldu.
Erbb- marifden suhandn [u] shib-i kelm ve
muhibb-i fukar-y hs [u] m bir vezr-i hmm idi.
Vezr Plak Mustaf Paa: Bosnav'l-asl olup lisn-
Arnavud zre "Plak" koca demekdir. Ol isimile
mlakkab bir vezr-i gazb [u] dilr idi. Msr vezri olup
kapudan olup Eb Eyyb'da medfndur.
Vezr Dmd Ferhd Paa: ehzde Mehemmed
Hn'a dmd olup Eski Sary'dan bir kesin bulup
Sultn Byezd kurbnde bunlara bir Sary- cedd bin
olundu. Hattt olmaile mushaf- erf kitbet edp ann
ile kiff- nefs edinp bir mushaf Byezd Hn
trbesindedir hl.
Vezr Mustaf Paa: Hlid ibn Veld neslindendir.
ems Paa'nn karndadr kim andan mihterdir.
Haremde nev [] nem bulup akrcba olup Rmeli
eyleti ile Malta zre serdr olup b-feth geldikde [48a]
hacca gidp anda veft edp bu hakr'in pederi defn etdi.
Mrimrn- Sleymn Hn' beyn eder

Behrm Paa: olanlar ta ile urup ehd edp

cmlesin katl etdiler.
Dvd Paa: Msr vlsi iken merhm oldu.
veys Paa: Mrimrn- m iken merhm oldu.
Dukaginzde Gz Mehemmed Paa: Vl-i Msr
oldu.
Der veys Paa: Yemen serdr iken Aden
ehrinden diyr- ademe gitdi. Be-dest-i akiy Pehlivn
Hasan eliyle ehd-i ehdet cmn n etdi gitdi.
zdemir Paa: Msr sultn Gavr'nin akrablarndan erkes'l-isr ec [u] dilr idi kim ftih-i
Habe'dir.
Yahyl Mehemmed Paa: Belgrad'da cmi ve
imrt ve nie hayrt vardr.
Gz Ksm Paa: Sleymn Hn Be kalasn
muhsara edp iddet-i itdan b-feth avdet edp bu
Gz Ksm Paa on iki bin serdengedi nmdr bahdr
yarar fetlar ile Alaman diyrlarn ay nehb [] gret
edp kfire rahne verirken beri tarafda Sleymn Hn
Cnkurtaran kalasna dp cn kurtard. Badehu Gz
Ksm Paa er dem ile Venedik diyrndan sek

______________________________________ 73

kalasna gelp cmle askeri Alaman diyrnda ehd olup

bu hakr ol hedlar Alaman diyrnda nie yerde
ziyret etmiimdir.
Gzelce Rstem Paa: Harem-i muhteremden
yenieri aal ve badehu Budin olmudur. Sleymn
Paa
Haremden
Ustolni-Belgrad'da
Glba
muhfazasnda merhm olup kala kapusu nnde
medfndur.
Osmn Paa: Sary- hsda hsl olup erkes'l-asl
yarar dem olmala Nahvn seferinde h ordusuna
ebhn edp Erzurm eyleti ihsn olundu.
Gz Hasan Paa: Yemen ve Habe'e varup andan
Tmvar'da vl oldu.
Solak Ferhd Paa: Badd vlsi iken anda veft
etdi.
Baltac Mehemmed Paa: Bosnav'dir. Badd'dan
mazl olup sitne'de veft etdi.
Hurrem Paa: Bosnav'dir.
Pr Paa: l-i Ramazniyye'dendir.
Kubd Paa: l-i Ramazn'dan Pr Paa mezkrun
li-ebin karndadr.
Ms Paa: l-i sfendiyr'dandr. Erzurm vlsi
iken Grc keferesi cenginde ehd oldu.
Hdm Al Paa: Msr vlsi iken merhm oldu.
Arslan Paa: Sbku'z-zikr Yahyl Mehemmed
Paa'nn oludur. Budin brdhnesi bunun binsdr.
Tata ve Papa kalasna kffr istl etmesi sebebiyle
mttehem olup serperde-i Sleymn nnde katl
olunup hedlar zmresine vsl oldu.
Ayas Paa: Vezr-i azam Koca Sinn Paa'nn
brderidir. Harem'de hsl olup badehu katl olundu.
Behrm Paa-y Kadm: Vl-i Badd iken irti ile
hret bulmudu.
Cenb Ahmed Paa: Harem'de hsl olup yigirmi yl
Anatolu'da hkim olup Engr'de bir hammm ve bir
mevlevhne bin etmidir.
Ulama Paa: vilyet-i Teke'den Acem'e esr olup
badehu hn oldu. Andan Rm'a firr edp kendye
Lipova sanca sadaka olup krk gn muhsara ekp
bi'z-zarr kalay kffra verp amn ile tara karken
"Krk gn nin ceng etdin?" dey {kffr} ehd edp
Lipova'da medfndur.
Yularksd Paa: Harem'den kmdr.
ems Ahmed Paa: Kzl Ahmedl'den Vezr-i Hs
Mustaf Paa'nn brderidir. pdiha nedm-i hs
olmudur.
Hac Ahmed Paa: Bu dahi Kzl Ahmedl'dendir.
Dmd Hasan Paa: Sleymn Hn'a dmd olup
Acem'e firr eden ehzde Byezd in Acem'e elilik
ile gidp ehzde Byezd'i evldlar ile alup Sivas
kalasnda mankan ehd edp Paa kalas kurbnde
defn etdiler. Ziyret etmiim.
skender Paa: Bostncbalkdan Anatolu oldu.
Andan,
erkes skender Paa: Diyrbekir'e on be sene
mutasarrf olup anda merhm oldu.

Temerrd Al Paa: Bosnav'dir.

Kara Mustaf Paa: Hsodadan kmdr.
Hzr Paa: Hzr-misl m [u] Badd' yemi ve
Harem-i muhteremden km shib-i vakr ve kni-kr,
bekr [] bkr dem idi.
Kara Murd Paa. Andan,
Sofu Al Paa: Harem'de hsl olup Msr vlsi iken
Khire derdinden kahrile Khire'de merhm oldu.
Husrev Paa (---) Muzaffer Paa (---) Gazanfer Paa

[48b]
Glb Paa: Derv-nihd dem olmaile tekd
ihtiyr edp dim pederimiz ile hem-sohbet idiler.
Ayasofya cmii evsfnda tahrr olunan sergzet []
serencm bunlarndr. Evliyullh mertebesinde bir
halk ve hulvu'l-kelm ihtiyr- hmm kimesne idi.
Ve Mehemmed Hn Paa: Evld- Zlkadir'dendir.
h sml'e varup andan yine ndim olup yine l-i
Osmn'a gelp Rmeli'nde ve Anatolu'da sanca- llere
hkim olup elkbnda cenb yazlup izz ederlerdi.
Sleymn Hn'n kapudanlarn
beyn eder

Evvel Kapudan Sinn Paa: Harem'den tul edp

gyet cebbr idi.
Kapudan Hayreddn Paa: Vardar Yenicesindendir,
cmle ecdd; amm kendsi Midilli cezresi iinde
vcda gelp velvele-r bir levend bahdr fet kopup
Cezyirtda nie livlara vl olup sene 940 kendye
kapudanlk ihsn olunup Akdeniz'de bin pre yelken
sndrp nie kerre esr olup ve nie kerre kllar feth
etdi mufassalan baka bir tevrhdir. Ftht-
Hayreddn Paa derler. kbet'l-emr sitne'de merhm
olup Beikta'da shil-i bahr iken kapudan- ber olup liman- grda il-yevmi'n-nr lenger-endht olup yatr.
Fevtine bu msra trh dmdr. Trh:
Tald rahmet denizine kapudan.
Sene 970
Rahmetullhi aleyh.
Andan Slih Paa: Kazdaldr. Bu dahi Cezyir
paas olup Hayreddn Paa gibi Akdeniz'de bir kffr
gezdirmezdi.
Yahy Paa: Kapudan olup Cezyir paas oldu.
Turgud Paa: Cezyir paas iken Malta kalas
muhsarasnda top atarken top prelenp ehd olup
Malta'nn fethi myesser olmayup b-feth avdet olundu.
Mehemmed Paa ibn Hayreddn Paa: Cezyir
paas olup velvele-r-y bahr-i Okyns olup ngiltere
cezyirlerin harb [] yebb ederdi.
Sleymn Hn'n asrndaki defterdrlar ve
ninclar beyn eder

Evvel Defterdr skender elebi.

Haydar elebi: Gelibolu'dandr.
Ltf Be: Harem'den kmdr.

______________________________________ 74

Eb'l-fazl Efendi: Monl drs Bitlszde'dir.

Abd elebi: ivizde'nin ferzendidir.
Mustaf elebi: Meflc olup yine dvna gelirdi.
Zr kaleminde yegne-i asr idi.
Mehemmed elebi: Eri Abdzde derlerdi.
brhm elebi: Badefterdr idi.
Hasan elebi: Defterdrlkdan azl olunup nigrbalk verildi.
Murd elebi: Kilid'l-bahr Hisr'ndandr.
Cemlzde Mustaf elebi: Ebyt [u] ernda ve
sir telftlarnda bunlar "Ninc" tahalls eder.
Tosya'da Cell nm bir kadnn oludur. Defterdr idi.
Fenn-i tevrhde Tabakt'l-Memlik ve Knnnme
bunlarndr.
Ramaznzde Mehemmed elebi: Ninc idi. Bir
muhtasar trhi vardr.
Sleymn Hn'n zamn- iktirnlarnda olan
merlar beynndadr

Evvel Kk Bal Be: Vezr-i azam Yahy Paa

oludur.
Husrev Be: Sultn Byezd'in duhter-i pkzeahterindendir. Otuz sene Bosna hkimi olup Sary
ehri ire bir cmi ve hn ve hammm ve imret ve
medrese ve mekteb-i sbyn bin edp nie bin ftht
etmidir.
Kara Osmn h Be: Kara Mustaf Paa oludur.
Sleymn Hn'n hemresinden tevelld etmidir.
Trhala'da bir acyib cmii ve bir medrese ve imretleri
vardr.
Al Be ibn Malko Be: Pojea bei iken Hrvadistn'a velvele vermidir. Nevbahrzde Cellzde
telmzlerinden olmaile badehu defterdr oldu.
erkes Ksm Be: Defterdr iken Kefe eylet
olmak bunlardan kalup Heyht sahrsndan Ejderhn
seferine gitmidir.
Hac Be: Haremden kup Nbulus hkimi olup
lde Urbn lt- silh ile gezmez oldu.
Kurd Be: Sbkan vezr-i sn Deli Husrev Paa'nn
oludur.
Canpld Be: Kable-i Ekrd'dan nmdr be idi.
Hseyin Be: Ekrd cezresi bei iken bunlarn
elkbnda cenb yazlr idi.
Sleymn Hn'n mehr-i ulemlarnn
bazlar zikrindedir

Evvel Monl Hayreddn Efendi: Mukaddem

hceleri idi.
Ve Mevln Seydi elebi: Kastamonu'dandr.
Beyne'l-ulem benm ve mft-i enm olmudur.
Mevln Kdir elebi. Ve,
Mevln eyh Mehemmed Efendi: ivizde
demekle mehrdur.
Mevln eyh Mehemmed ibn Kutbeddn: Anatolu
kadaskeri idi.

Mevln Mehemmed ibn Ahmed ibn dil Paa:

lm-i trhde mhir ve Fris er vfr [49a] idi.
Mevln Abdlfetth ibn Ahmed dil Paa:
Lezz's-sohbe ve hsn'l-muhvere dem idi. Acem'de
Berda nm ehirden zuhr etmidir.
eyh Mehemmed Tnus: Hfz- Kurn olup
krat- aere shibi idi. Mehr- fkdr.
Mevln Zahrddn Erdebl: Tebrz'den Rm'a
gelp Msr'da Hin Ahmed Paa ile salb olundu.
Mevln Mehemmed: Keml Paazde telmzlerinden idi.
Mevln Yakb: Sene 929 trhinde Manisa'da
mderris iken veft eyledi. Ece Halfe demek ile mehr
ve fzl kimesne idi.
e-eyhlislm Aleddn Ceml: Asr- Selm Hn'da
dahi eyhlislm idi. mil lim ve kmil fzl bir azz
idi. Elli ake terakk ile tekd ihtiyr etdi.
eyhlislm Keml Paazde Ahmed Efendi: Selm
Hn'da ibtid Msr fethinde kadasker kald. Telft
tasnftna hadd [] hasr olmadndan gayr Mfti'ssakaleyn olup asrnda yegne-i asr idi ve ilm-i cifr'de
ferd'd-dehr idi. Ve
eyhlislm Ebussud Efendi: Bu azzin evsf [u]
midhati bir mcelled kitb olur. Bin mcelled kitb
telft [u] risltlar vardr ve bir tefsr-i erfi vardr kim
beyne'l-ulem humms- Nahvn'dir gyet muteber
tefsr-i nefsedir.
Mevln
Muhyiddn
Arabzde:
Ebussud
Efendi'nin tazr etdirdii Arabzde'dir kim Msr'a
giderken Bahr-i sefd'de gark olmudur.
Mevln Al ibn Slih: Hmynnme mellifidir.
Bursa'da medfndur.
Fasl: Knnnme-i yn-i kavid-i tertb-i
Sultn Sleymn' ayn u beyn eder ve'sselm

Evvel blda tahrr olunan akl- Arasto ve

mdebbir ve saf-rey vzer-y ren-zamr kbetend ve mrimrn- kiver-ke ve efrd- defterdrn u
nincyn ve ulem v suleh ve meyihn- umrddeler ile Sleymn Hn krk sekiz sene saltanatnda
rz-merre mezkr ser-i krda olan v zer[]lar ile
mvere edp dn-i mbn gayretine dim tarz [u]
tavr- l-i Osmn'n cemi esnf- askersine nizm [u]
intizm vere dey bu yzden bir knnnme-i hmyn
etmidir kim an beyn eder.
Sret-i Kavnn-i l-i Osmn yn-i
Nash'd-devle Sleymn Hn

Geri Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn Kostantniyye'yi feth etdi. Amm Sleymn Hn amr edp
knn zre Rmeli'nde ve Anatolu'da ne kadar vezret
ve ne kadar mrimrnlk ve ne kadar mrilivlk ve her
eylet [u] livlarda ne kadar hs- hmyn ve ne kadar
hs- vzer ve hs- mrimrn ve mriliv hslar vardr

______________________________________ 75

an beyn eder ve her eyletde ne kadar serbest zemet

ve her sancakda ne kadar tmr ve zemet vardr ve
knn- Sleymn zre cebelleri ile nie kerre yz bin
asker olur an beyn eder.
Fasl- evvel

Eylet-i Rmeli, sancak 24, kl zemet 1227 ve

kl tmr 12378 ve dahi,
Taht- Kzlelma Eylet-i Budin, sancak 17, kl
zemet 278, kl tmr 2391,
Eylet-i zi, sancak 6, zemet 188 tmr 1186
Ve eylet-i Bosna, sancak 7, zemet 150 ve tmr
1792
Eylet-i Tmvar, sancak 6, zemet 59 tmr 1090
Eylet-i Cezyir, sancak 15, zemet 73 tmr
(1)8804
Eylet-i Ere, sancak 9, zemet 108 tmr 4000
Eylet-i Kannije, sancak 7, zemet 77 tmr 3007
andan
Eylet-i Kefe, sancak 9, zemet tmr yokdur.
Eylet-i cezre-i Mora, sancak 5, zemet (---) ve
tmr (---)
Eylet-i Varat, sancak 5, zemet (---) ve tmr (---)
Eylet-i Erdel krallk olup senev bin kse verir.
Eylet-i Eflak kefere belii olup senev bin kse
verirler.
Eylet-i Bodan kefere bei olup er bin kse verir.
Eylet-i Krm, zemet tmr yokdur. Knn zre
hnlkdr.
Eylet-i Rodos, sancak 5, zemet (---) ve tmr (---)
Eylet-i Kbrs, sancak 7, zemet (---) tmr (---)
Eylet-i cezre-i Girid, sancak 13, zemet (---) tmr
(---)
Balda tahrr olunan yigirmi aded Rmeli
eyletlerinde knn- Sleymn Hn zre cem yekn
sancak 167, ve cem kl zemet 3309, ve cem kl
tmrlar 37379, yekn kl zemet ve tmr aded 40685,
ve zemeth-y muf [u] msellem Mahmd Paa cem
30399, [49b]
{Fasl- sn}
Anatolu cnibinde olan eyletleri ve
sancaklar ve zemet [u] tmrlar ve muf
[u] msellemleri beyn eder

Eylet-i Anatolu, sancak 14 ve zemet 294 ve tmr

5589
Eylet-i Karaman, sancak 7, zemet 68 tmr 2211
Eylet-i Sivas, sancak 7, zemet 108 tmr 2699
Eylet-i Maray, sancak 4, zemet 29 tmr 215
Eylet-i m- erf, sancak 7, zemet 128 tmr
1868
Eylet-i Tarabulus-m, sancak 6, zemet 63 tmr
571
Eylet-i cedd Sayda, sancak 4, zemet 94 tmr 985

Eylet-i Haleb, sancak 5, zemet 99 tmr 833

Eylet-i Adana, sancak 5, zemet 43 tmr 1059
Eylet-i Rh, sancak 4, zemet 37 tmr 6026
Eylet-i Diyrbekir, sancak 12, zemet 52 tmr 926
Eylet-i Erzurm, sancak 9, zemet 123 tmr 5159
Eylet-i Tarabefzn, sancak 2, zemet 56 tmr 398
Eylet-i Grcistn, sancak, zemet, tmr yokdur.
Eylet-i Kars, sancak 6, zemet 100 tmr 1263
Eylet-i ldr, sancak 13, zemet 49 tmr 689
Eylet-i Van, sancak 24, zemet 46 tmr 2695
Eylet-i Musul, sancak 3, zemet 66 tmr 1004
Eylet-i ehrezl, sancak 21, zemet 85 tmr 806
Eylet-i Badd, tmr, zemet yokdur senev
iltizmdr.
Eylet-i Basra, bu dahi slyne ile zabt olunur.
Eylet-i Lahsa, bu dahi senev slyne ile iltizmdr.
Eylet-i Yemen Murd- Rbi'den ber immlar
elinde kald.
Eylet-i Mekke cemi slm diyrnn ml anda
gider.
Eylet-i Habe, sultnlkdr, slyne ile zabt olunur.
Eylet-i Msr, zemet, tmr yokdur, iltizm ile
mazbtdur.
Eylet-i Dehlz-i Circe Msr'n glline makt
eyletdir.
Eylet-i Tarabulus slyne ile zabt olunur.
Eylet-i Tnus, bu dahi senev iltizm ile zabt
[olunur].
Eylet-i Cezyir, bu dahi iltizm ile zabt olunur.
Blda tahrr olunan yz aded vezret ile zabt
olunagelmi eyletlerin cmle sancaklar 151 ve cem
kl zemetleri 1571 ve yekn tmrlar 41286 ve knn
zre cebelleri ile cmle askeri (---) ve blda slyne ile
zabt olan eyletlerin vzersna ve asker tifesine hsl
olan mldan hs-bahlar ve ulfeleri verilp m-bksi
Der-i devlete irsliyye gidp Msr ve Habe ve Badd
haznesi balanr. Tarabulus- m ve Sayda eyletleri
dahi byledir. Lkin,
Hs ile zabt olan eyletleri
beyn eder

Evvel cmle Memlik-i Mahrsa bah olup bir

bah Hs- Hmyndur. Bir bah havss- vzer ve
mrimrn [u] merdr. Ve bir bah zemet ve tmr
ifrz olunmudur.
Fasl- slis
Her belerbeinin ne mikdr hss vardr
an beyn eder

Evvel havss- mrimrn- Rmeli on bir kerre

yz bin ake olur kmil.
Ve hss- Anatolu on kerre yz bin akedir.
Hss- Karaman alt yz altm bin yetmi bir
akedir.
Hss- m on kerre yz bin akedir.

______________________________________ 76

Hss- Sivas tokuz kerre yz bin akedir.

Hss- Erzurm on iki kerre yz bin on drd bin
alt yz akedir kmil.
Hss- Diyrbekir on iki kerre yz bin alt yz altm
akedir.
Hss- Van on bir kerre yz bin otuz iki bin iki yz
akedir.
Hss- Budin sekiz kerre yz bin ve seksen bin
akedir.
Hss- Cezyir sekiz yz seksen be bin akedir.
Hss- Haleb sekiz yz on yedi bin yedi yz altm
akedir.
Hss- Maray alt yz yigirmi sekiz bin drd yz
elli akedir.
Hss- Bosna alt yz elli bin akedir.
Hss- Tmvar sekiz yz alt bin yedi yz toksan
akedir.
Hss- Kars sekiz yz yigirmi bin yedi yz yetmi
akedir.
Hss- ldr tokuz kerre yz bin yigirmi be bin
akedir.
Hss- Tarabefsn yedi yz otuz drd bin sekiz yz
elli akedir.
Hss- Rkka alt yz seksen bir bin elli alt akedir.

[50a]
Hss- Musul alt yz seksen iki bin akedir.
Hss- ehrizr on bir kerre yz bin akedir.
Hss- Tarabulus- m yedi yz seksen alt bin
akedir.
Hss- zi tokuz bin seksen sekiz bin akedir.
Hss- Krm sultn on iki kerre yz bin ake
hssn Kefe iskelesi gmrnden alr.
Hss- Kefe paas alt yz yetmi tokuz bin ake.
Hss- Ere sekiz yz bin seksen akedir.
Hss- Kannije yedi yz krk alt bin altm akedir.
Hss- Mora alt yz elli alt bin akedir.
Hss- Badd on iki kerre yz bin iki yz akedir.
Hss- Basra vezret olal on kerre yz bin akedir.
Lahss- Lahsa vezret deildir amm hkmet
olmaile sekiz yz seksen sekiz bin akedir.
Hss- Mekke-i mkerreme erfi Msr surresinden
(---) altun alr.
Hss- Habe on bir kerre yz bin seksen akedir.
Hss- vzer-y Msr drd yz seksen yedi kse-i
Msr kfiyyesi vardr.
Hss- Tarabulus (---).
Hss- Tnus (---).
Hss- Cezyir (---).
Hss- Kbrs (---).
Hss- serdr- Rodos (---).
Hss- vezr kapudan paa on iki kerre yz bin ve
yedi yz akedir. Bundan t Tarabulus paas hssna

varnca yzer ake birbirinden nksdr. Amm

Sleymn Hn asrndaki serdra kffrdan intikm
almak in ruhsat verilp cmle dery beleri ve
kapudan paa dahi ann rey [] tedbriyle sefer eerdi ve
cmle dery paalar zre takaddm ederdi, andan
yoluyla gelp Hayreddn Paa gibi kapudan olurdu.
Hss- feth-i cedd paa-y Varat yedi yz toksan bin
akedir.
Hss- feth-i cedd cezre-i Girid serdr on bir bin
tokuz yz toksan akedir. Cmleden sonra feth oldu
amm hatt- hmyn ile hn-i tahrrde byle hs ihsn
olunmamdr.
Ve knn- Sleymn Hn byledir kim her kank
memleket mukaddem feth olduysa ann vezri ve
paasnn hss ziyde olup sonra feth olunan vilyet
hkiminin zerine takkaddm ede. Amm baz msin
vzerya ber-vech-i arpalk sancaklar ihsn olunup
Adana gibi eylet olmudur kim Shte Mahmd Paa'ya
sadaka olundukda hss- Adana on bir bin alt yz bir
ake ile ihsn olundu.
Knndur kim Msr sultn iki sorguc tar. Ve
Habe vezri iki otaa tar. Badd vezri kezlik sorguc
tar. Pdih Anatolu gazlarnda bulunsa ve dvnda ve
ydeynde Pdih huzrunda ibtid Msr andan Badd
andan Habe andan Budin andan Anatolu andan
Maray andan kapudan paa durur. Amm Rm'da olsa
ibtid vezr-i azam andan Budin vezri andan Msr,
Habe ve Badd ve Rmeli badehu eyleti kadm feth
olmular birbirleri zre takaddm ederlerdi.
Ve knn- Sleymn Hn budur kim her kank
belerbei ne mikdr hssa mutasarrf ise be bin akede
bir mkemmel cebelleri ile sefer emek knndur.
Fasl- Rbi
Her eyletde ne kadar sancak var ise an
esmlar ile beyn eder
Evvel Eylet-i Rmeli

Yigirmi drd sancakdr. Evvel ml defterdr ve

avular kethuds ve defter emni ve defter kethuds ve
tmr defterdr ve alaybeisi ve eribas ve voynuk
aas ve zemet ile yedi Yrk beleri vardr.
Sancaklar bunlardr kim zikr olunur: Sanca-
Sofya paann tahtdr. Liv-i Kstendil, liv-i
skenderiyye, liv-i Trhala, liv-i Ohri, liv-i Avlonya,
liv-i Delvinye, liv-i Yanya, liv-i Elbasan, liv-i irmen,
liv-i Selnik, liv-i skb, liv-i Dukagin, liv-i Vidin,
liv-i Alacahisr, liv-i Prizrin, liv-i Vuitrin, liv-i Sakol, liv-i Sol-kol. {Amm} liv-i Silisre ve Nigebol ve
Krk Kilise ve Bender ve Akkirman ve zi ve Klburun
sancaklar Rmeli'nden ifrz olup Karadeniz shilindeki
kur ve kasabtlar muhfazasyn Silisre eylet olup
baka vezret olmudur. [50b]

______________________________________ 77

Eylet-i Anatolu sancaklarn beyn eder

Cmle on drd sancakdr, defter kethuds ve defter

emni ve defter muhsibi ve tmr defterdr ve avular
kethuds ve avular emni ve eribalar ve alaybeisi
vardr ve zemet ile drd msellem bei vardr ve on bir
yaya bei vardr. ehr-i Kthiyye paa sancadr.
Sancaklar bunlardr kim zikr olunur: Liv-i
Sarhan, liv-i Aydn, Kastamonu, Hudvendigr, Bolu,
Mentea ve Ankara ve Karahisr- Shib, Tekeeli,
Knkr, Hamd, Sultnn, Karesi.
Eylet-i Karaman

Yedi sancakdr. Hazne defterdr ve defter kethuds ve defter emni ve tmr defterdr ve avular
kethuds ve emni ve alaybeisi ve eribas vardr.
[Sancaklar bunlardr]: Mahmiyye-i Konya paa
sancadr. Liv-i Kayseriyye ve Nide ve Beehri ve
Krehri ve Akehir ve Aksary.
Eylet-i Sivas

Yedi sancakdr. Defter kethuds ve defter emni ve

defterdr- tmr ve avular kethuds ve emni ve
alaybeisi ve eribalar vardr. ehr-i Sivas Rm paa
sancadr.
Sancaklar bunlardr: Liv-i Divrii ve orum ve
Keskin ve Bozok ve Amasiyye ve Tokat ve Zile, Canik
ve Arabgr badehu Zile vlide hss olmudur.
Eylet-i Bosna

Sekiz sancakdr. Hazne deterdr ve defter kethuds ve defter emni ve avular kethuds ve avular
emni ve alaybeisi ve eribalar vardr. ehr-i Sary
paa tahtdr
Ve sir livlar bunlardr: Hersek, Kilis, zvornik
ve Pojea ve Zane ve Krka ve Rahovie ve Banaluka.
Eylet-i Kapudan Paa

On bir sancakdr sanca slyne iledir. Defter

kethuds ve defter emni ve tmr defterdr ve avular
kethuds ve emni ve azebistn aalar ve kethudlar ve
yzba daylar vardr. ehr-i Gelibolu Paa sancadr.
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Arboz ve Karleli
ve nebaht ve Rodos ve Midilli ve Kocaeli ve Biga ve
Sla ve zmit ve zmir.
Eylet-i Mora cezresi

Defter emni ve defter kethuds yokdur. Rmeli'nden ifrz vezret ile eylet olup yz yk ake ml-
pdih tahsl eder. Be sancakdr. Mora'da Grds paa
sancadr.

[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Misistre ve liv-i

Manya ve liv-i Koron bei bir pre kadrgaya mlikdir ve
liv-i Ayamavra bei bir pre kadrgaya mlikdir [ve] liv-i
Anapolya bei iki pre kadrga ile sefer eerler. Baz
cezrelerde reylar vardr, knn- Sleymn Hn'dr.
Amm cezre-i Sakz sanca ve Nake sanca ve
Mehdiyye sanca bu sancak slyne ile zabt olup
kapudan paa hkm eder.
Eylet-i Budin ve Eylet-i Eri ve Eylet-i
Kannije

Cmle (---) sancakdr. Budin'de hazne defterdr ve

defter kethuds ve defter emni ve tmr defterdr ve
avular kethuds ve emni ve alaybeisi ve eribalar
vardr kim byk dvndr. Kala-i Budin paa sancadr.
{Ve liv-i Belgrad kimmakmlkdr. }
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Semendire ve Peuy
ve Ustolni-Belgrad ve strgon ve imatorna ve Segsar
ve Sirem ve Miha ve sek.
Eylet-i Ere

Sonradan eylet olmaile {yedi sancakdr amm}

ml defterdr yokdur. Amm defter kethuds ve defter
emni ve avular kethuds ve alaybeisi ve eribalar
vardr.
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Segedin ve Sonlok
ve Hatvan ve Sean ve Germat ve Filek. Ere paa
sancadr.
Eylet-i Kannije

Bu dahi Budin eyletinden ifrz eylet olup (---)

sancakdr. Ml defterdr ve tmr defterdr yokdur.
Amm avular kethuds ve avular emni ve alaybeisi
ve eribalar vardr. Kannije, paa sancadr.
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Seitvar ve Kopan
ve Valpova {ve aklofa} ve Nadaj ve Balatin.
Eylet-i Uyvar

Yetmi de Sultn Mehemmed-i Rbi asrnda bedest-i Kprlzde Fzl Ahmed Paa feth edp eylet
olmudur. Amm mamr eyletdir. Ml defterdr ve
defter emni ve defter kethuds ve avular kethuds ve
alaybeisi ve eribas ve yigirmi oda ile yenieri aas ve
cebeciba ve topcubas ve bir vezr hkimi vardr.
Eyletinde cmle (---) sancakdr. Uvar paa taht
sancadr.
Sancaklar bunlardr kim zikr olunur: [51a]
Liv-i kala-i Litre, liv-i Leve ve liv-i Novigrad ve liv-i
Hollok ve liv-i Buyak ve tbi-i Tuna Viigrad.
Eylet-i Tmvar

Alt sancakdr. Hazne defterdr ve defter kethuds

ve tmr defterdr ve ml- pdih defterdr ve
avular kethuds ve avular emni ve yigirmi iki tu

______________________________________ 78

shibi kala aalar ve dizdr ve eribalar ve alaybeisi

vardr. Hl Sultn Mehemmed Hn- Rbi asrnda sene
1069 trhinde be-dest-i Kprl Mehemmed Paa
Yanova kalas feth olup Tmvar paasna sancak- taht
oldu.
Gayr livlar bunlardr kim zikr olunur: Liv-i
Tmvar ve Lipova ve anad ve Gle ve Modova, feth-i
cedd ebe ve feth-i cedd Logo, liv-i Faat ve liv-i
Arat ve liv-i Bekelek badehu Sokullu Mehemmed
Paa evkf olmudur, amm azm liv evkfdr.
Eylet-i Varat

Sene (---) trhinde Sultn Mehemmed Hn-

Rbiin asrnda be-dest-i serdr- muazzam Kse Al
Paa feth edp eylet olmudur. Ml defterdr ve defter
emni ve defter kethuds ve defterdr- tmr ve
avular kethuds ve emni ve on oda yenieri aas ve
dizdr ve bir hkim vezri ve alaybeisi ve eribalar
vardr. Paa taht kala-i Varat'dr.
Ve eyletinde sanca bunlardr: Evvel liv-i
Salanta ve liv-i Dobrain ve liv-i Halma ve liv-i
Senky ve liv-i Papmez. Ve bu livlar kfiristn
olmaile hkimleri yine kendler mbeyninde Macar
birovlar ml tahsl edp merlarna irsliyyelerin sl
ederler. Bir tarz- acb sulh olup eylet olmudur.
Eylet-i kfiristn- Erdelistn
dr- Macar- fccristn

Bu diyr dahi sene (---) trhinde Sultn Mehemmed-i Rbi'in darb- imr-i te-tbiyle be-dest-i
serdr- muazzam Gz said [u] ehd efendimiz Seyd
Ahmed Paa feth edp senev bin kse ml ve bin kse
hedy vermek zre merhm u mafrun-leh efendimiz
Melek Ahmed Paa reyiyle Apopi Mihal nm b-nm-
gm-nm bed-nm kral nasb olunup l-i Osmn'a
eylet-i Erdel erzel iken tbi olup rezletden hals
oldular.
Bu Eylet-i Erdel drd sancakdr. Bir kavmi
Hayduak'dr, bir kavmi Erdel'dir, bir kavmi Seykeldir,
bir kavmi Saz Macar'dr. Cemi zamnda {Saz kavmi}
l-i Osmn'a isyn etmemilerdir. Bu Erdel diyrna
Hak bereket versin drd kerre seferinde elimize belaan
m-bela ml- ganyim sr girmidir.
Eylet-i Eflak ve eylet-i Bodan

Dahi kfiristn olup beleri l-i Osmn tarafndan

azl [u] nasb olup kfirce hkmt edp her sene l-i
Osmn devletine ikier bin kse hizmet edp Silisre
eyletine tbilerdir.
Eylet-i zi yan Silisre

Ne ml defterdr ve dvn avular ve tmr

defterdr ve defter emni misilli bir ey yokdur. Ancak
Rmeli eyletinden ifraz eylet olup vezret olmudur.

Eyleti on bir sancakdr: Evvel liv-i Nigebol ve

irmen [ve] Vize ve Krkkilise ve Bucak Tatar ve
Bender ve Akkirman ve zi ve Klburun ve liv-i cedd-i
Doan. Liv-i Silisre paa sancadr.
Eylet-i cezre-i Krm

Hnlkdr. Amm yedi sancak add olur. Baka sikke

ve hutbe shibi pdihdr amm azl [u] nasb l-i
Osmn elindedir. Hutbesinde ibtid l-i Osmn yd
olunup badehu hn ismi yd olunur.
Eyletinde boybeleri sanca bunlardr kim
zikr olunur: Hnlarn taht Besary'dr. Taht- kalga
sultn Akmescid'dir. Taht- nreddn sultn (---). rn
beleri Nakevn elindedir. Mansr beleri Mankt
ellerindedir. Kara halk ikike ellerindedir. Olanlar ki
Hnler neslinden Arbat ellerindedir. Sincivit kavmi
organa ellerindedir. Badrak Or az ellerinde. Dayir
kavmi Gzlev ellerindedir. Bu zikr olunan eller cmle
birer sancak yerlerdir, ve's-selm.
Eylet-i Kefe

Yine Krm cezresinin nsf l-i Osmn hkmnde

olup (---) sancakdr amm baz sancaklarn voyvadalar
zabt eder. Liv-i Balklaa, liv-i Kerc, liv-i cezre-i
Taman ve liv-i tbi-i erkes agake ve liv-i Balsra,
Urus harb etmidir. Ve liv-i Azak. Kefe paas Azak'da
skin olur. Kefe defterdr vardr, amm gayr dvn
huddmlarndan mertib shibleri yokdur. [51b]
Eylet-i Kbrs

Yedi sancakdr, drd hs ile slyne ile zabt

olunur. Hazne defterdr ve tmr defterdr ve defter
kethuds ve defter emni ve avular kethuds ve emni
ve alaybeisi ve eribalar vardr.
Hs ile zabt olunan sancaklar: -eli, Tarss ve
Aliyye ve Sis. Ve,
Slyne ile zabt olunan sancaklar bunlardr:
Girniye ve Baf ve Magosa. Ve Lefkoe paa sancadr.
Ve cezre-i Kbrs yedi yz yetmi ml ihta eder bir
cezre-i azmdir. Otuz bin slm askeri yz elli bin
keferesi var bir vsi cezredir.

bir vezr-i z-tedbr ve bir ml defterdr ve tmr

defterdr ve defter emni ve avular kethuds ve emni
ve ktibi ve rznmecisi ve alaybeleri ve eribalar
vardr ve hl yedi vezr ve krk bin asker muhfazasna
memrdur.
Eylet-i m

Hazne defterdr ve gayr cmle dvn huddmlar

mukarrerdir. Alaybeisi ve eribalar vardr. Ve cmle
on sancakdr, yedisi hs ile zabt olunur, slyne
iledir. Slyne ile olan livlarda tmr ve zemet yokdur.
Amm,
Hs ile zabt olunan sancaklar bunlardr ki zikr
olunur: Kuds-i erf ve Gazze ve Kerek ve Sfet ve
Nbulus ve Acln ve Leccn ve Buk. m paa
sancadr. Ve,
Slyne ilen zabt olan sancaklar bunlardr:
Tedmur ve Sayda ve Beyrt ve Kerek-i Nh. Bu
sancaklardan mad m eyletinde t Mekke ve
Medne'[ye] varnca yetmi Urbn merlar ve
meyihleri vardr.
Eylet-i Tarabulus- m

Be sancakdr. Hazne defterdr ve defter kethuds

ve tmr defterdr ve avular kethuds ve alaybei ve
eribas vardr. Tarabulus- m paa sancadr.
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Ham ve Hms ve
Selmiyye ve Cebeliyye ve Ltikyye ve Hasan-bd. Ve
dalar ire krk aded gayr- mslim Drz beleri vardr
kim her biri birer mezhibe hizmet eder dll kavimlerdir.
Eylet-i Haleb'-ehb

Zemet ve tmrlar yedi sancakdr. ki sanca

slyne ile olman iltizm olmudur, anlarda tmr ve
zemet yokdur. Hazne defterdr ve baka Haleb
muhassl ve defter kethuds ve defter emni ve avular
kethuds ve emni ve ktibi ve alaybei ve eribalar
vardr kim,
Sancaklar bunlardr: Ekrd-i Kilis, Birecik,
Maarra ve Azez ve Bels ve Antkyye ve slyne ile
olanlar Mazk ve Ulu Trkmn. Haleb paa sancadr.

Eylet-i cezre-i Girid

Sene (---) trhinde Sultn brhm asrnda be-dest-i

Ysuf Paa Hanya feth olup yigirmi alt yldan sonra
sene (---) trhinde Sultn Mehemmed-i Rbi emriyle
be-dest-i Kprlzde Fzl Ahmed Paa cebren ve
kahren sene itmmnda kala-i Kandiye'yi feth edp
yedi yz yetmi yedi ml cezre yetmi pre kalasyla
kabza-i teshre gelp hn-i tahrrde (---) sancak tahrr
olundu kim,
Sancaklarn beyn eder: Evvel liv-i Hanya ve
liv-i Retime ve liv-i Seline ve liv-i (---) (---) (---).
Eylet-i azm olmala krk bin kul ve bir yenieri aas ve

______________________________________ 79

Eylet-i Adana

Dvn huddmlarndan bir kimesne yokdur. Zr

Haleb'den ifrz eylet olmutur. Ve (---) sancakdr.
[Sancaklar bunlardr]: Liv-i Sis ve Tarss ve
Karata ve Silifke ve yedi boy Varsak beleri. s eyleti
okdur, zr sengistn diyrdr. Ve,
Eylet-i Diyrbekir

On tokuz sancakdr ve be hkmetdir. Zikr olunan

on tokuz livnn on biri Osmnlu sancaklardr kim sir

memlik-i mahrsalardaki gibi zabt olunur. Sekizi Ekrd

beleri zabt eder kim Selm Hn- Evvel hn-i fethde
kendlere sancak verilp yurdluk ve ocaklk ihsn
olunup azl [u] nasb kabl etmezler, eyle knndur ve
fevt olduklarnda vl-i vilyeti arzyla {sancaklar}
evldlarna verilp gayrya verilmez, meer akrablar
olmaya. Lkin sir sancaklar gibi ebvb- mahsltlar
deftere tahrr olunup topraklarnda tmr ve zemet
vardr. Sefer-i [52a] hmyn olsa erbb- tmrlar sirleri gibi alaybeisi bayra altnda ed-y hidmet ederler.
Terk-i hizmet ederse zemeti ve sanca oluna yhd
akrablarna verilir. Amm hkmet tahrr olunan
sancaklar ire knnnme-i Selm Hn'da tmr ve
zemet yokdur. Hkimleri mlkiyyet zre zabt edp
mefrzu'l-kalem ve makt'l-kadem olup ebvb-
mahsltlar her ne ise hkimleri mutasarrflardr.
Osmnlu sancaklar bunlardr: Liv-i Harbut ve
Ergani ve Siverek ve Nusaybin ve Hasankeyf ve
Mfrkn ve Akakala ve Hbr ve Sincar.
Ve yurdluk ve ocaklk tarkiyle tasarruf olunan
bu sancaklardr kim tahrr olunur: Saman ve Kulp
ve Mihrani ve Tercil ve Atak ve Pertek ve apakur ve
ermik. Ve mefrzu'l-kalem ve maktu'l-kadem olan
sancak hkimlerine sitne-i Sadet tarafndan bir emir
sdr olsa anlarn elkblarnda cenb yazlur.
Hkmetleri bunlardr: Hkmet-i Cezre,
Hkmet-i Eil ve Hkmet-i Genc ve Hkmet-i Palu
ve Hkmet-i Hazzo. Bu zikr olunan sancaklar eylet-i
azm kadar Krdistn ire hkmetlerdir, ve's-selm.
Bu Diyrbekir dvnnn dahi rznmecisi ve ml
defterdr ve tmr defterdr ve defter emni ve avular
kethuds ve emni ve ktibi ve alaybeisi ve eribalar
vardr.
Eylet-i Kars

(---) sancakdr. M-tekaddem hn-i fethde Erzurm'a tbi idi badehu Pasin sancaklar ilhk olup
eylet olmudur. Erbb- dvn huddmlarndan ml
defterdr yokdur amm alaybei ve eribas vardr.
Sancaklar bunlardr: Ardahan- Kk ve
Hococan ve Zarred ve Keciran [Keivan] ve
Kazman. Kars paa sancadr.
Eylet-i ldr yan Ahka

Erkn- dvn huddamlarndan ml defterdr ve

gayr yokdur amm alaybei ve eriba vardr.
Ve on sancakdr: Olt ve Harbus [Hrtos] ve
Ardan ve Hacrek ve Ardahan- Bzrg ve Posthu ve
Mahl ve Aara Penbek. Bunlardan gayr drd sanca
yurdluk ve ocaklk ve mlkiyyet tarkiyle tasarruf olunur:
Prtekrek ve Livne ve Nsf- Livn ve avad. Amm
Sultn Mehemmed-i Rbi asrnda be-dest-i Kara
Murtaz Paa kala-i Ktatis
......................(1 satrlk yer bo)....................

______________________________________ 80

feth olup sancaklar ilhk olundu. Ve ummen Tomris

Hn oullar itat edp sancak oldu.
Eylet-i Grcistn

Akba ve avad ve Ddyn ve Kril ve Migrilistn beleri cmle keferelerdir amm Murd-
Rbi'de cmle itat edp vezret ile Sefer Paa hkim
olup kala-i Ahka'y taht edinmidi. l hze'l-n her
sene hedylar gelmededir.
Eylet-i Trabzon ve Tarab-efzn

Ve Tarabefsn dahi derler, Batum sancaklar ki

Gmhne ve Canha ve Rize ve Gnye, bu drd
sancak bir yere cem olup Trabzon eylet olmudur.
Lkin defter kethuds ve tmr defterdr ve alaybei ve
eribas vardr.
Eylet-i Rkka

Yedi sancakdr. Rkka ve Rh sancaklar cem

olunup eylet olmudur.
Sancaklar bunlardr: Cemmse ve Hbr ve
Deyr-i Rahbe ve Ben Rab ve Serc ve Harrn ve
Rkka, ikisini Urbn harb etmidir. Rh yan Urfa
paa sancadr. Erbb- dvndan huddmlar yokdur
Eylet-i Badd- behi-bd

On sekiz sancakdr. Hazne defterdr ve defter

kethuds ve tmr defterdr vardr ve yedi sancanda
sir memlik gibi zemet [ve] tmr olup "Arz-
memleket" dey zikr olunur. Liv-i Hille ve Zeng-bd
ve Cevzir ve Rmhiyye ve Cengle ve Karata.
Bu sancaklardan mad on bir sancaa Arz- Irk
derler, zemet ve tmr yokdur, ancak sancak beleri
hss vardr, baz kur ve mezri yerleri ber-vech-i
tahmn verilmidir kim [52b] ol sancaklar bunlardr kim
zikr olunur: Liv-i Derteng ve Semvt ve Bayat ve
Derne ve Debl ve Vst ve Kerend ve Demirkapu ve
Karniyye ve Gln ve l-i Sh.
Eylet-i mezbreye tbi,
Eylet-i mdiyye

Tmr ve zemet yokdur, mlkiyyet zre mutasarrflardr amm sefere gelmek knndur.
Eylet-i Basra

M-tekaddem mlkiyyet zre zabt olunurdu. Sene

(---) trhinde Sultn Mehemmed Hn- Rbi asrnda
be-dest-i (---) Paa feth olup eylet olmudur. Hl ml
defterdr ve avular kethuds vardr. Tmr ve zemet
olmaduundan alaybei ve eriba olmayup cmle
arzsi vlsine iltizmdr.

Eylet-i Lahsa

Mlkiyyet zre mutasarrflardr. Tmr [ve] zemet

yokdur, lkin her ayda bir Badd vlsine hedylar
gelmek zre mutasarrflardr. M-tekaddem Osmnl
tarafndan mrimrn giderdi, hl taallben zabt etdiler
Eylet-i Yemen

Dahi Murd Hn- Rbi'de taallben immlar zabt

etdiler.
Eylet-i Habe

Anda dahi tmr ve zemet yokdur ancak senede

bir sitne-i sadetden vlsi gidp cmleden mlk zabt
eder iltizm deildir.
Eylet-i Mekke

Cidde paas ile Mekke erfi itirk-i sev zre zabt

edp benderlerden hsl olan mahsltlar hissedr
olurlar, gayr krlar yokdur. Bir alay duclardr.
Eylet-i Msr'da

Dahi tmr ve zemet yokdur, cmle kur v

kasabtlar nev zre tahrr olunmudur. Bir snf mr
kurlardr, bir nevi evkftdr, bir nevi kfiyye
kurlardr ve bir snf iltizm beldeleridir. Ml
defterdr ve rznmecisi ve yedi muktaacs ve paa
tarafndan mukbelecisi ve kk rznmecisi ve krk
aded merlar ve yedi blk aalar vardr.
Ve eyletinde olan sancaklar bunlardr kim
mrilivlar mutasarrf olurlar: Evvel liv-i Sad-i al
Circe ve liv-i brm ve liv-i Elvht ve liv-i Menfelt
ve arkiyye ve Garbiyye ve Menfiyye ve Mansriyye ve
Kulbiyye ve Bahre ve emnet-i Dimyt. Bu makle
kifliklere cmle merlar mutasarrflardr. Amm
cmleden azz mansb- mer-i emr-i haclkdr kim
cmle Arab ve Urbn mbeyninde Msr emr-i haccna
sultnu'l-ber derler. Kethuds bile sorguc tar ve's-selm.
Amm eylet-i Marib Tarabulusu, eylet-i Tnus
ve eylet-i Cezyir'e seyhat myesser olmadu ecilden
malmumuz olmayup tahrr olunmad. Amm dahi
eylet-i azm olduklar muhakkakdr.
Eylet-i Musul

Alt sancakdr. Erbb- dvn huddmlar yokdur.

Amm alaybeisi ve eribas vardr. Sancaklar
bunlardr kim zikr olunur: Liv-y Bcvnlar ve Tikrt
ve Eski Musul ve Horn [Hrn].
Eylet-i Van Sedd-i mn

On sancakdr. Defterdr ve defter kethuds ve

defter emni ve avular kethuds ve avular emni ve
avular ktibi ve alaybeisi ve eribas ve tmr
defterdr vardr. Ve,

______________________________________ 81

Sancaklar bunlardr: Liv-y Adilcevz ve Erc

ve Mu ve Brgir ve Krkr ve Kesn ve Ziriki ve
sbard ve Aakis ve Ekrd ve Ben Kotur ve kala-i
Byezd ve Berd [Berda] ve Ahlt. Eylet-i mezbrede
tbi l-i Abbsiyyn'dan Bitls hn ve Hakkri hkimi
ve Mahmd hkimi ve Penyanii hkimi eyletlerinde
tmr ve zemet vardr ve harclar cmle Van kuluna
aklm balanmlardr. Sir ebvb- mahsltlarn
kendler zabt edp eyletlerine mlkiyyet zre mutasarrflardr. Azl u nasb kabl etmeyp fevt olduklarnda eyletleri oullarna ve akrablarna ihsn olunur.
Eylet-i Erzurm

On iki sancakdr. Hazne defterdr ve tmr

defterdr ve defter emni ve defter kethuds ve avular
kethuds ve emni ve ktibi vardr. Ve,
Sancaklar bunlardr: Evvel liv-i Karahisr-i
ark ve liv-i Ki ve Pasin ve spir ve Hns ve Malazgird ve Tekmn ve Kuzuan ve Tortum ve Micingird
[ve] Mamruvan. Erzurm paa sancadr.
Eylet-i ehrezl

Yigirmi sancakdr. Cmle erbb- dvn huddmlar

ve alaybei ve [53a] eribas vardr. Ve,
Sancaklar bunlardr: Srcek ve Erbl ve Ken
ve ehr-i Bzr ve Cengle ve Cebel-i Cimri ve
Hezrmerd ve Dulhuvarn ve Merkve ve Harr ve
Rdn ve Tiltar ve Shuzencr ve Acr ve Ebrmn ve
Dvdn ve Pk ve Perenli ve Belks ve Uti ve kala-i
Gz ve ehrezl paa sancadr.
Ve bu ehrezl eyletinde baz mr-i aretler vardr.
Sancakbei hkmnde olmayup tabl [u] alem shibleri
deillerdir. Yzden mtecviz aret beleridir kim
erbb- zam mertebesi gibi hkmet edp sanca
beleri ile sefer eerler. Fevt olduklarnda mutasarrf
olduklar tmr ve mr-i aretlii oluna verilir, evld
yok ise akrablarna verilr. Eer inkrz bulursa hrice
tmr ve zemet gibi verilr. Ve's-selm.
{Fasl}
Knnnme-i Sleymn Hn zre her
sancakbeinin knnlarn beyn eder

Evvel kank sancakbeinin hss ziyde ise ol be

mdnuna takaddm ve tasaddur eder, meer vezr-i
azamlkdan mazl olmu ola. Ann zerine kimesne
tasaddur etmeyp yine meer vezr-i azam- sbk
tasaddur ede. btid bir sancakbei knn zre iki yz
bin ake ile be olur. Sonra gazlarda uur- hmynda,
hizmeti mhede olundukda terakk verilr, istihkakna
gre binde yz ake ziyde terakk verilr, ne kadar
hizmet ederse ol kadar ziyde terakk ihsn olunup t
mrimrn olur. Velkin atebe-i ulyda olan aalar
sancaa kdkda ibtiddan iki yz, yz bin ake ile
verilmez, ziyde ile verilr. Her birinin knnlar
mtefvitdir.

Mesel yenieri aas be yz bin ake ile ninc

paa ve mrialem ve kapucubalar ve mrhr- kebr
drd yz bin ake ile kar. Ve nigrba ve
mteferrikaba ve akrcba ve kk emir hr ve
siph olan ve silihdr aas ve sa ulfeci ve sol gureb
aalar cmle yz bin ake ile sancakbei olurlar.
Sekbnba ve defter kethuds ve tmr defterdr
ve yaya beleri ve zemetleri elli binden ziyde olanlar
sancaa kdkda yz bin ake ile karlar knndur. Ve
bir sancak mahll olsa mstahk olan bee terakk ile
ihsn olunur.
Yenierilikden ve blkden tmra kanlara beyler
mahllnden ziyde kalan hslar tmr tarkiyle
mezkrlara verilr. Lkin mstahk sancakbei oldukda
den mahll tmrdan hs verilr. Ve sancakbeleri
sefer-i hmynda ne denl asker ile sancak tasarruf
ederse hssna gre her be bin akeda bir mkemmel
cebel verir[ler]. ki yz bin ake ile sancak tasarruf eden
edn pyelidir (bin) krk cebel asker ile sefer eer. Ve
be yz bin ake ile sancak tasarruf eden yz cebel
verir. Kez ve kez her be binde bir eer paa ve
mriliv ve erbb- zam ve erbb- tmr birer cebel
verp sefer eerler.
Fasl- Hmis
Her sancakbeinin ve defter kethudlarnn
ve tmr defterdrlarnn ne denl hslar
olduun beyn eder.
Der-eylet-i Rmeli

Hss- mriliv-i Mora 507.760.

Hss- skender 459.200.
Hss- Avlonya 229.000.
Hss- Silisre 4.489.665.
Nigebol 400.000.
Ohri 335.299.
Yanya 60.260.
Trhala 450.885.
Kstendil 442.400.
Elbasan 20l.963.
irmen 240.000.
Vize 224.465.
Delvine 57.132.
Selnik 280.832.
skb 240.000.
Krkkense iki yz bin kmil.
Dukagin 207.500.
Vidin 230.000.
Alacahisr 200.399.
Vuitrin 205.000.
Prizrin 28.146.
Zemet-i kethud-y defter-i Rmeli 81.426.
Zemet-i defterdr- tmrh-y Rmeli 2.000.
Zemet-i mr-i Yrkn- Vize 52.000.
Zemet-i mr-i Yrkn- Tekirda 600.000.

______________________________________ 82

Zemet-i mr-i Yrkn- Yanbolu 53.470.

Zemet-i mr-i Yrkn- [53b] Ofabolu 33.494.
Zemet-i mr-i Yrkn- Koca 4.000.
Zemet-i mr-i Yrkn- Selnik 91.397.
Zemet-i mr-i Yrkn- Naldken 3.500.
Zemet-i kapudan- Kavala 40.414.
Zemet-i mr-i voynuk 50.052.
Der-eylet-i hss- mer-y Bosna

Evvel hss- liv-i Kilis 42.500.

Hss- Hersek 410.515.
zvornik 245.793.
Pojea 61.623.
Zane 170.000.
Krka 200.000.
Rahovie 70.000.
Hss- kethud-y defter-i Bosna 46.000.
Hss- zemet-i defterdr Bosna 85.530,
Der-eylet-i hss- mer-i Cezyir

Liv-i Arboz 440.000.

Karleli 30.000.
nebaht 300.000.
Rodos 277.004.
Midilli 40.000.
Kocaeli 236.526.
Biga 213.088.
Sla 300.000.
Misistre hss 219.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Cezyir mebla
88.390.
Zemet-i defterdr- tmr- Cezyir mebla 62.077
Der-eylet-i hss- mer-i Budin

Liv-i hss- Semendire 540.260.

Peuy 400.000.
Ustolni-Belgrad 36.000.
strgon 210.000.
Segedin 340.000.
Sirem 425.675.
sek 330.000 ve,
imatorna 240.000.
Kopan 230.000.
Filek 300.000.
Segsar 234.000.
Novigrad 233.940.
Sonlok 400.000.
Miha 292.000.
Seitvar 6.230.
Sean 240.260.
Hss- defterdr- Budin 105.520.
Zemet-i kethud-y defter-i Budin 103.240.
Zemet-i kethud-y defterdr-i tmr- Budin
8.940.

Der-eylet-i Tmvar

Hss- mer-y liv-y Lipova 210.000.

anad 20.792.
Gle 298.945.
Modova 260.080.
Yanova 192.420.
ebe 61.945.
Hss- defterdr- Tmvar 110.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Tmvar 64.880.
Zemet-i defterdr- tmrh-y Tmvar 60.000.
Der-eylet-i Anatolu

Hss- mriliv-i Sarhan 240.000.

Aydn 613.460.
Karahisr- Afyon 240.299.
Engr 264.300.
Bursa 618.079.
Bolu 300.122.
Kastamonu 500.000.
Mentea 400.800.
Teke 328.000.
Hamd 204.000.
Knkr 258.081.
Karesi 300.000.
Sultnn 250.000.
Ve zemet-i kethud-y Anatolu 100.912.
Ve zemet-i defterdr- tmr- Anatolu 90.596.
Ve Kthiyye eyletinde ne kadar livlar var ise
cmlesinde birer msellemn be zemetleri olmak
knndur. Amm piydegn- Kthiyye ve Aliyye
zemetleri cmle msellemn piydegndan okdur,
yine knnlar zre sefer eerler.
Der-eylet-i mriliv-i hss- Karaman

Evvel hss- Kayseriyye 250.000.

Nide 350.000.
Ve Beehri 390.000.
Aksary 350.000.
Akehir 310.000.
Krehir 267.540.
Hss- defterdr- Karaman 65.000.
Hss- kethud-y defter-i Karaman 35.000.
Hss- defterdr- tmr 65.000.
Eylet-i Kbrs

Hss- mriliv-i -eli 270.000.

Aliyye 250.000.
Tarss 245.260.
Sis 60.299.
Hazne-i defterdr- Kbrs 120.000.
Zemet-i defterdr- tmr 70.000.
Zemet-i kethud-y Kbrs 82.000.
Der-eylet-i Tarabulus- m

Hss- liv-i Hms 220.290.

______________________________________ 83

Cebeliyye 234.180.
Selmiyye 29.000.
Hss- Ham 294.030.
Hss- defterdr- Tarabulus- m 13.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Tarabulus altm
dr[d] bin sekiz yz akedir.
Zemet-i defterdr- tmr Tarabulus altm bir bin
akedir.
Der-eylet-i m- erf

Hss- mriliv-i Kuds-i erf 252.485.

Hss- Gazze 82.258.
Hss- Sfed 273.800.
Nbulus 296.450.
Acln 29.000.
Hss- Leccn 200.000.
Hss- mriliv-i defter-i m 140.235.
Zemet-i kethud-y defter-i m 130.000.
Zemet-i defterdr- tmrh-y m 740.000.
Der-eylet-i hss- mer- Haleb

Hss- Kilis 522.867.

Hss- Adana 1.095.000.
Hss- Birecik 295.220.
Hss- Maarra 230.000.
Hss- Azez 220.000. [54a]
Bels 220.000.
Hss- defterdr- hazne-i Haleb 127.826.
Zemet-i kethud-y Haleb 26.930.
Zemet-i defterdr- tmr- Haleb 81.146.
Der-eylet-i Zlkadriyye yan Maray

Hss- Malatyye 500.000.

Hss- Ayntb 145.130.
Hss- Kars- Mara 205.300.
Samsad 200.000.
Hss- kethud-y defter-i Maray 850.073.
Hss- zemet-i defterdr- tmr- Maray 20.200.
Der-eylet-i Rm Sivas

Hss- mriliv-i Amasiyye 300.000.

orum 300.000.
Bozok 200.275.
Hss- Divrii 250.360.
Canik 207.124.
Arabgr 310.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Rm 80.200.
Ve zemet-i defterdr {tmr}h-y Rm 62.550.
Der-eylet-i hss- emrn- Erzurm

Karahisr- ark 12.000.

Hss- Ki 30.000.
Pasin 29.400.
Hss- spir 300.000.
Hns 580.440.

Malazgird 500.000.
Tekmn 164.929.
Kuzuan 200.702.
Tortum 297.000.
Micingird 240.000.
Mamruvan 203.000.
Hss- defterdr- hazne-i Erzurm 142.900.
Zemet-i kethud-y defter-i Erzurm 150.000.
Zemet-i defterdr- tmr- Erzurm 20.200.
Der-eylet-i hss- mer-y Kars

Hss- Ardahan- Kk 2.903.

Hococan 153.500.
Hss- Zarread 240.000.
Kazman 200.0000.
Hss- Keciran 200.000.

Hss- Kulp ocaklk 66.668.

Hanuk 428.900.
Ve hss- Pertek 380.000.
Hss- Genc 278.340.
Hss- defterdr- hazne-i mid 140.395.
Zemet-i kethud-y defter-i Diyrbekir 100.924.
Zemet-i defterdr- tmrh-y mid 80.000.
Eylet-i Rkka

Hss- mriliv-i Cemmse 255.122.

Deyr-i Rahbe. 280.000.
Kapur [Hbr] 100.000.
Ben Raba 400.000.
Hss- Serc 200.000.
hss- Ane 282.215.
Der-eylet-i Badd

Der-eylet-i ldr yan Ahka

Hss- mriliv-i Olt 200.017.

Pertek 146.219
Hss- Ardanu 280.000.
Ardahan- Bzrg 300.000.
avad ber-vech-i ocaklk 656.000.
Hss- Livne ocaklk iki sancakdr 365.000.
Hss- Harbus [Hrtos] 200.500.
Sahrek [Hacrek] 365.000.
Postuh 206.000.
Mahl 203.229.
Penbek 400.000.
Der-eylet-i Tarabefsn

Zemet-i kethud-y defter-i Batum yz bin

akedir.
Ve zemet-i defterdr- tmrh-y Batum krk bin
iki yz toksan akedir.
Der-eylet-i Diyrbekir

Hss- liv-i Harbut 219.999.

hss- Ergani 200.515.
Siverek 303.043.
Hss- Atak 447.200.
Nusaybin 200.000.
Tercil 445.200.
ermik 22.140.
Hasankeyf 203.955.
Eil ber-vech-i ocaklk 89.675.
apakur 370.000.
emigezek 334.223.
Samsad 269.057.
Hss- Saird 223.772.
Akakala 200.000.
Sincar 191.517.
Mfrkn 200.000.
Liv-y Pesyan u Pozyan 100.000.

______________________________________ 84

Hss- liv-i Zeng-bd 270.000.

Hille ber-vech-i eylet olmudur 9.510.000.
Cevzir 220.000.
Rm nhiye 445.000.
engle 200.000.
Karata hkmetdir 804.287.
Derteng 420.000.
Semvt 255.000.
Derne 406.931.
Debl 260.000.
Vst 220.000.
Kerend 239.260.
Tapur 200.000.
Karniyye 200.000.
Gln 200.000.
l-i S 200.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Badd 100.000.
Zemet-i defterdr- tmr- Badd 80.000.
Der-eylet-i Van

Hss- mriliv-i Adilcevz 1.450.346.

Erc 300.000.
Mu 410.000.
Brgir 200.000.
Krkr 200.000.
Ken 250.000.
spard 200.000.
Aakis 250.000.
Ekrd 290.000.
Vd-i Ben Kotur 270.000.
Kala-i Byezd 10.044.
Berd [Berd] 200.000
Ve Ovack 385.000.
Zemet-i kethud-y defter-i Van 60.999.
Zemet-i defterdr- tmrh-y Van 53.870.

Der-eylet-i Musul

Hss- mriliv-i Bcvnlar [Bcvnlu] 215.000.

Tikrt 217.284. [54b]
Hss- liv-i Hrn 200.000.
Yana 300.000.
Bu mahalde cmle mrilivlarn hslar ale't-tafsl
tamm oldu.
Fasl- Sdis
Knn- Sleymn zre her belerbeilik
ka kldr ve cmle askeri ne mikdr olur
ve her sancakda ve eyletde ne denl tmr
ve zemet vardr anlar beyn eder

Evvel eylet-i Rmeli cmle sancaklarnda olan

zemet [ve] tmrlar tokuz bin iki yz yetmi drd
kldr. Tokuz yz on drd zemetdir mads tezkirel ve tezkiresiz tmrdr. Erbb- zamya be binde
bir cebel ve erbb- tmra bin akede bir cebel
vermek knndur. Ve on bin akesi olanlar on binden
zemete varnca mutasarrf olanlar cebel verir.
Bu minvl-i merh zre eylet-i Rmeli'nde olan
erbb- zam ve erbb- tmrn knn zre cebelleri
ile yigirmi bin iki yz nefer asker olur. Mirimrn ve
sancak beleri ve defter kethuds ve tmr defterdr
cmle be bin akede bir cebel verirler bunlarn
cebelleri dahi iki bin be yz nefer olur.
Bu takdrce Rmeli askeri knn zre cebelleri ile
otuz bin gzde msellah asker olur, sir huddmlar
ile krk bin asker olur. Ve's-selm.
Fasl- Sbi
Rmeli ve Anatolu eyletinde her sancan tmr
ve zemetleri ne mikdr olduun zikr beyn
eder

Evvel liv-i paa-y Sofya zemet ve tmr 17.821

Der-liv-i Kstendil zemet 48, tmr 1.017
Trhala zemet 36, tmr 529 ve
Yanya zemet 62, tmr 345
skb zemet 57, tmr 345
Ohri zemet 60, tmr 342
Avlonya zemet 28, tmr 489
Mora zemet 100, tmr 600 ve
skenderiyye zemet 75, tmr 422
Nigebol zemet 60, tmr 344
irmen zemet 20, tmr 130
Elbasan zemet 18, tmr 138
Vize zemet 30, tmr 79
Delvine zemet 24, tmr 155
Selnik zemet 36, tmr 262
Krkkilise zemet 10, tmr 18
Dukagin zemet 10, tmr 52
Vidin zemet 12, tmr 65
Alacahisr zemet 27, tmr 509
Vuitrin zemet 10, tmr 317

______________________________________ 85

Prizrin zemet 17, tmr 225

Ofabolu zemet-i Yrkn- ocak 188.
Ve Tekirda oca zemet 324.
Selnik oca 168
Kocack oca 400
Naldken oca 314
Msellemn-i Rmeli 400.
Msellemn- Kzlca ocak 300.
Msellemn- irmen 301.
Ve ingne oca 198.
Msellemn- Vize oca 178.
Cem ocakh 1019.
Defter-i pdihde Yrk ve msellem kayd
olanlarn otuz neferi bir ocakdr, be neferi nevbet ile
ekinci, yigirmi be neferi yamak olup sefer-i hmyn
vk oldukda nevbetleri ekinci yamaklarndan avrz
dvnna mukbelesinde elli beer ake harlk alup sefer
eerler. Kaan sefer olmadu zamn yamaklardan bir
nesne almazlar, be-nevbet sefer eer, ekinciler sefer
edikleri sene det- anm vermezler.
Bu tife yledir kim seferde siph dahi olursa
Yrklkden hals olmaz ve msellemlere vilyetlerinden birer iftlik mikdr yerler verilmidir.
iftliklerinden hsl olan kend terekelerinin rleri
alnmayup kendlere tmr mahsl kayd olunmudur.
Nevbetleri geldikde ol tmrn mahsln alup sefere
giderler. Ve sefer-i hmynda bu askerin hidmetleri top
ekp ve yollar tathr edp ve askere zahre getirmekdir.
Bu makle hidmetlerde bunlar alup sir erbb-
zam ve erbb- tmr ve cebeliyn ancak ceng []
cidle ve harb [] ktle alrlar.
Fasl- smin

Eylet-i A[na]tolu ire yedi bin yz on kldr.

Yz toksan bei zemetdir mads tezkirel ve
tezkiresiz tmrdr. Tokuz bin yedi yz nefer cebelleri
ile cmle on yedi bin mikdr askerdir. Bu zikr [55a]
olunan tife her sancan alaybeisi bayrann altnda
sefer eerler. Ve zam ve erbb- tmrlarn knn zre
senev hsllar yz yetmi kerre yz bin ve on bin
yedi yz otuz ake eder. Ve her sancan zemet [ve]
tmr ne vechile olduun beyn eder:
Liv-i Kthiyye zemet 29, tmr 939
Sarhan zemet 41, tmr 674
Aydn zemet 19, tmr 572
Karahisr zemet 15, tmr 616
Engr zemet 10, tmr 257
Bursa zemet 30, tmr 1005
Bolu zemet 14, tmr 551
Kastamonu zemet 24, tmr 587
Mentea zemet 52, tmr 381
Teke zemet 7, tmr 392
Hamd zemet 9, tmr 585
Karesi zemet 7, tmr 381
Sultnn zemet 7, tmr 182
Knkr zemet 7, tmr 182

Liv-i Anatolu'da piyde ve msellemn tifesi

vardr, nevbetleri ile cmle sefer eerler yekn alt bin
tokuz yz nefer asker olur. Yamaklar ile yigirmi alt bin
be yz nefer olur.
Bu zikr olunan piyde ve msellemn tifesinin
beleri Yrklerin nevbetleriyle sefere ihrc edp top
ekmek ve hrh maleml[er]ini tathr edp asker-i
slma zahre gtrmekdir.
Ve Rmeli'nde olduu gibi bunlarn dahi msellem
ocann iftlikleri olup hsl olan kend rleri resmi
alnmayup kendlere tmr mahsl kayd olunup ann
tahtnda sefer eerler idi. imdiki hlde piyde ve
msellem tifesi ref olup cmlesi rey kayd olunup ve
iftlikleri tmr ve zemet kayd olunup zam ve erbb
tmrlar kapudan paa ile dery seferine memrlardr.
Bunlardan mad bin iki yz seksen nefer cnbzn
ve azebistn tifesi dahi vardr. On neferde bir neferi
sefer nevbeti hidmetin ed edp yz yigirmi sekiz nefer
sefer eerler idi. Anlar dahi resm-i kadmden mensh
olup zemet ve tmr kayd olunmudur ve's-selm.
Her sancakda ne denl iftlik mensh olup
zemet ve tmr verildii tafsl [u] beyn
olunur
Der-liv-i Bursa

Zemet 42, tmr 44.

Netce-i merm eylet-i Anatolu'nn cmle (---)
sancanda tmr ve zemet-i menshtlar vardr,
mkerrer tahrr olunmasnda fide yokdur, zr blda
tahrr olunan gibidir.
Der-eylet-i Kapudan Paa yan Cezyir

Bin alt yz on sekiz kldr amm Sultn Murd-

Rbi asrnda bostncbalkdan km Kapudan Cafer
Paa bin krk trhinde kapudan iken dery kaleminde
cmle tokuz bin tokuz yz kl olup deryda kffr
gezmez oldu.
Yedi yz alts zemet idi, mads tmr idi, knn
zre cebelleri ile on iki bin altm yedi asker olurdu.
Tershne-i azebistn ve gnllyn ve kapudan paa ve
altm pre kadrga shibi dery beleri askerleri dahi on
bin asker dery seferine memrlar idi. Amm erbb-
zam ve erbb- tmrlarn senev hsllar yz seksen
kerre yz bin ake olur ve's-selm.
Cezyir livlarnda sanca- Arboz'da zemet 13,
tmr 188
nebaht zemet 13, tmr 287
Midilli zemet 4, tmr 83
Kocaeli zemet 25, tmr 187
Sla zemet 32, tmr 235
Karleli zemet 11, tmr 119
Gelibolu zemet 14, tmr 132
Rodos zemet 5, tmr 785
Biga zemet 6, tmr 146

______________________________________ 86

Misistre zemet 15, tmr 91

Der-eylet-i Karaman

Bin alt yz yigirmi kldr yz onu zemetdir

mads tezkireli tmrdr. mer v zam ve erbb-
tmr knn zre cebelleri ile drd bin alt yz asker
olur. Bu askirin senev hsllar yz be kerre yz bin
dahi yz yetmi be ake eder. Ve zemet [ve] tmrlar
[55b] ne vechile olduun beyn eder.
Evvel Liv-i Konya zemet 13, tmr 512
Kayseriyye zemet 12, tmr 200
Nide zemet 14, tmr 255
Beehri zemet 12, tmr 244
Akehir zemet 9, tmr 22
Krehri zemet 4, tmr 130
Aksary zemet 13, tmr 228
Der-eylet-i Rm yan Sivas

bin yz otuz kldr, yz tokuzu zemetdir,

mads tezkirel tmrlardr. mer v zam ve
erbb- tmrlar knn zre cebelleri ile tokuz bin
asker olur. Bu cmlenin hsllar senev yz otuz bir
kerre yz bin ve seksen yedi bin yz yigirmi yedi ake
olur. Liv-i Sivas ve liv-i Amasiyye ve liv-i orum ve
liv-i Bozok ve liv-i Divrii ve liv-i Canik ve liv-i
Arabgr, bu mezkr livlarn tmr ve zemetleri cmle
berber tahrr olunmudur, ziyde ve noksn yokdur.
Liv-i Sivas zemet 48 tmr 928.
Cmle livlarn tmr zemetleri bu minvl zredir.
Der-eylet-i Maray

ki bin iki yz altm tokuz kldr ve yigirmi tokuz

zemetdir mad tezkirel ve tezkiresiz tmrlardr.
mer v zam ve erbb- tmrnn knn zre
cebelleri ile cmle be bin be yz mikdr asker olur.
Bu cyun senev hsllar toksan drd kerre yz bin ve
yigirmi bin on yedi ake olur.
Liv-i Maray zemet 3, tmr 1120
Kars zemet 2 ve tmr 656
Ayntb zemet 2, tmr 656
Malatyye zemet 8 tmr 276, mamr livdr.
Der-eylet-i Haleb

Tokuz yz otuz kldr, yz drd zemetdir

yedi yz toksan tokuzu tezkirel tmrdr. Bu asker
knn zre cebelleri ile iki bin be yz askerdir.
Liv-i Haleb'de zemet 18, tmr 1295
Adana zemet 11, tmr 190
Kilis zemet 17, tmr 295
Maarra zemet 9, tmr 890
Azez zemet 2, tmr 190
Bels zemet 6, tmr 57

Der-eylet-i m

Tokuz yz toksan alt kldr yigirmi sekizi

zemetdir, sekiz yz altm sekizi tmrdr, knn zre
cebelleri ile bin alt yz askerdir
Liv-i Kuds-i erf zemet 9, tmr 16
Acln zemet 4, tmr 61
Leccn zemet 9, tmr 26
Sfed zemet 5, tmr 123
Gazze zemet 7, tmr 107
Nbulus zemet 7, tmr 124
Der-eylet-i Kbrs

Bin alt yz altm yedi kldr, krk zemetdir, bin

alt yz yigirmi yedisi tezkirel tmrlardr. Knn-
kadm zre mer ve zam ve erbb- tmrnn
cebelleri ile drd bin be yz asker olur.
Liv-i Kbrs zemet 9, tmr 38
Aliyye zemet 9, tmr 152
Tarss zemet 13 ve tmr 418
Sis zemet 2, tmr 56
-eli zemet 16, tmr 620
Der-eylet-i Tarabulus- m

Kl alt yz on drddr, cebelleri ile bin drd yz

asker olur.
Liv-i Tarabulus zemet 12, tmr 87
Hms zemet 9, tmr 169
Cebeliyye zemet 9, tmr 91
Selmiyye zemet 9, tmr 52
Ham zemet 22, tmr 171
Der-eylet-i Rkka

Kl alt yz ellidir, cebelleri ile bin drd yz asker

olur.
Liv-i Rkka zemet 3, tmr 132
Rh zemet 9, tmr 291
Birecik zemet 15, tmr 109
Ane zemet 6, tmr 129
Der eylet-i Tarabefzn

Kl drd yz elli drddr, cebels ile bin sekiz

yz elli asker olur.
Liv-i Trabzon zemet 43, tmr 326
Batum zemet 5, tmr 72 tamm.
Der-eylet-i Diyrbekir

Kl yedi yz otuzdur, cebelleri ile bin sekiz yz

asker olur. Amm Murd Hn- Rbide tokuz bin kl
idi.
Liv-i mid zemet 9, tmr 169
Harput zemet 7, tmr 163
Ergana zemet 9, tmr 123
Siverek zemet 4, tmr 163

______________________________________ 87

Nusaybin zemet 4, tmr cmle 15 [56a]

Perik [Tercil] zemet 4, tmr 163
ermik, zemet 6, tmr 13,
Hasankeyf, zemet 2, tmr 45 andan
apakur, zemet 5, tmr 30
emigezek, zemet 2, tmr 7
Kulp, zemet 2, tmr 24
Sincar, zemet 6, tmr 21
Der-eylet-i Erzurm

Kl be bin iki yz yetmi tokuz kldr. Cebelleri

ile sekiz bin asker olur.
Liv-i Erzurm, zemet 56, tmr 2215
Tortum, zemet 5, tmr 49
Mamruvan, zemet 4, tmr 92
Ki, zemet 8, tmr 229
Hns, zemet 2, tmr 425
Malazgird, zemet 9, tmr 282
Tekmn, zemet 1, tmr 253
Karahisr- ark, zemet 4, tmr 940
Eylet-i ldr

Kl alt yz elli altdr. Cebelleri ile cmle sekiz

yz asker eder.
Liv-i Olt, zemet 3, tmr 123
Ardahan, zemet 8, tmr 45
Azerbuc |Ardanu], zemet 4, tmr 49
Hacrek, zemet 2, tmr 12
Hrtos, zemet 13, tmr 35
Post[h]u, zemet 10, tmr 18
Petek [Penbek] , zemet 8, tmr 54
Pasin, zemet 9, tmr 14
Lri, zemet 9, tmr 10
Ostha, zemet 8, tmr 17
Caklik, zemet (---), tmr 32
atla, zemet 13, tmr 14
spir, zemet 1, tmr 4
Penk, zemet 4, tmr 98
Der-eylet-i Van

Kl asker maa cebel bin yz askerdir. Amm

kerrtile ha sa kol ve sol kol askeriyle karu
komulardr.
Liv-i Van, zemet 48, tmr 45
reger, zemet 47, tmr 33
obanlu, zemet 2, tmr 26
Dalegird, zemet 7, tmr 61
Kala-i Byezd, zemet 4, tmr 125 ve
Ercey, zemet 14, tmr 86
Adilcevz, zemet 19, tmr 101
Krladik, zemet 7, tmr 67 ve's-selm.
Bu mahalde Sultn Sleymn aleyhi'r-rahmeti ve'lgufrn'n Rmeli ve Anatolu zam ve erbb- tmrnn
mahsltlar ve zemet [ve] tmrlar tahrri hayr ile
itmm buldu. Amm zamn- sadetlerinde Rmeli tlk

olunan eylet-i azmelerde cmle erbb- zam ve

erbb- tmr maa cebelleri ile yetmi drd bin alt yz
asker idi.
Anatolu tlk olunan cmle (---) eyletde erbb-
zam ve erbb- tmr maa cebelleri ile toksan bir bin
alt yz askerdir. Bi-emrillh devlet-i l-i Osmn'a ol
mertebe nizm [] intizm vermi idi kim Rmeli'ne
sefer etse Anatolu'dan deme hl ile asker almak iktiz
etmezdi. Anatolu cnibine sefer etse Rmeli'nden asker
almazd. Ancak kapukuluyla Irk'a ve Alman'a gidp
mansr [u] muzaffer gelirdi.
Zamn- haytnda mde olan yerden bine, binden
yz bine varnca l-i Osmn'n kabza-i tasarrufunda
olan eli bertl mevcib alr asker tifesin ale'l-umm
hisb etmiler, be kerre yz bin vazfe-hr ekinci
cy- muvahhidn tahrr olunmudur. Krk bin
meydnn ve altn ve stn bilr yenieri ve drd
blkde yigirmi bin msellah siph huddmlar ile krk
bin add olunmudur.
Amm hamd-i Hud Sultn Mehemmed Hn-
Rbi asrnda eylet-i Yanova feth olup zemet (---) ve
tmr (---) ilhk olup bin asker ziyde oldu.
Eylet-i Varat feth olup (---) sancak yerinde zemet
(---) ve tmr (---) olup sekiz bin asker ziyde oldu.
Eylet-i Uyvar feth olup zemet (---) ve tmr (---)
olup sekiz bin asker ziyde oldu.
Eylet-i azm cezre-i Girid feth olup (---) sancaklk
yerde cmle zemet (---) olup ve tmr (---) olup yigirmi
bin asker ve yz bin rey ziyde oldu. Cenb- Br
dahi ziyde ede.
Hatt efendimiz Melek Ahmed Paa bin altm
trhinde Mehemmed Hn- Rbi asrnda vezr-i azam
olup fermn- ehriyr sdr olup eklm-i sebada [56b]
dne-i hardal ve bir ake ulfe yiyen pdih kullar
tahrr olunup cmle be kerre yz bin ve altm alt bin
kul hisb olundu ve birden bine, binden yz bine varnca
cmle vazfe-hrnlarn senev mevcibleri krk bin
yedi yz kse-i Rm etdi. Ve Msr kulunun baka hzne
ve alk ve terakkleri ile senev ulfeleri tokuz bin krk
kse olduu Melek Ahmed Paa'nn tahrriyle telhs olundu. nkrz'd-devrn mebbed ola. mn, Y Mun.
Amm Sleymn Hn asrnda bu mertebe masrf ve bu
kadar dery-misl asker yok idi. Amm cmle hzrb
asker-i mvahhidn [] mchidn idi. Hl cemi dny
{halk} rh- Sleymn Hn hayr ile yd ederler.
Fasl- ir
Kavnn-i tertb-i dvn- Sleymn Hn

hvn- zevi'l-ukle malm ola kim Sleymn

Hn'dan mukaddem tertb [u] tezyn-i dvn yok idi.
Amm Sleymn Hn drd gn dvn- azm edp
Yedikubbe vezrleri ve iki kadasker ve yenieri aas ve
alt blk aalar ve avuba ve kapucular kethuds
gm as ile dvnda hidmet etmei knn etdi.

______________________________________ 88

Andan vezr-i azam cmleden sonra gelp

Kubbealt'nda meks edp dav ve niz istim
olunurdu. Ve kapudan paa dahi Yedikubbe'den hric
bir mahalde oturup Tershne-i mire'ye mteallik
davlar dinlerdi. Ve ehrenbe gn Dr's-sade
aas Haremeyn'l-Muhteremeyn'e mteallik davlar
fasl ederdi.
Ve cmle erbb- dvnn libslarn bir gne tarza
komak Sleymn Hn'dan kald. Evvel Yedikubbe
vezri ve kapudan paa ve sadrazam selm destr ile
vezret ile yenieri aas olursa ol dahi selm ile orta
kapunun sa tarafnda yenierilerin dvn durduu
mahalde meks eder. avuba ve kapucular kethuds
ve mrialem ve akrcba ve emr-i hr aa ve
nigrba ve mteferrikabasyla bunlar balarna
mcevvezeler geyp ve st-i muvahhid atlas hilat geyp
her biri merkezlerinde karr ederlerdi. Ve drd blk
aalar ve silihdr ve siph aalar ve cmle dvn
avular ve yetmi kalem resleri cmle mcevvezeler
ile st hilatlar geyp herkes merkezlerinde karr edp
memr olduu ilerine mukayyed olurlard.
Ve mezkr drd dvnda ale's-sabh yenieri orbas
kup bin ts buday obrasn yenieri tifesi yam
etdikde ts grldsnden ts- felek gm gm sad
verir. Kaan yenieriler pdiha dilgr olsalar orba
imeyp sde durduklar pdiha arz olunup
yenierilerin murdlar zre hareket olunur.
Andan pdih Adlet Kk'ne kup baz dav-y
azmleri istim ederler. Andan kuluk mahallinde cemi
erbb- dvna summt summt nimet-i nefseler ile nie
bin sahan tam bezl olup cmle zlfl baltaclar
vzerlara ve mehtern- hayme nefertlar sir erbb-
dvna hidmet ederler.
Bade't-tam yedi vezr ve kapudan paa ve yenieri
aas
ve
kadaskereyn
sadetl
pdiha
Akaakapusu'ndan ieri Arz Odas'na girp her dvnda
ne zuhr edp icr-y hak olduysa Pdih'a arz olunup
tara karlar.
Yine Kubbealt'na gelp avuba sadrazamdan
mhr alup tara hazne ve cmle defterhneyi
mhrleyp mhr yine sadrazama teslm edp du v
sen ile cmle erbb- dvn alaylar ile hnelerine revne
olurlar.
Ve galebe dvn oldur kim ay banda cemi kula
mevcib ka yhd bir kraldan eli gele ol gn rz-
maherden nin verir bir dvn- azm olur kim iki yz
cevhire mstarak kheyln atlar ve cemi erbb-
dvn zer-ender-zere mstarak ve cemi lt- vn-i
tam mcevher kseler ve zerds hale ve mihaddeler
ile pdih- Cem-cenbn cmle sitnn eyle tezyn
ederler kim eliler grdkde dem-beste ve hayrn
olurlar. Ve rz- ydeyn dvnlarnda ibtid Tatar
hnlardan biri andan eyhlislm ve sir ulem ve andan
sadrazam ve sir vzer dest-bs edp tabl u nefr ve
srn ve nakare sadsndan deme dehet hsl olup ry deryda olan nie bin pre ketlerin top u tfeng

dumnndan Belde-i tayyibe [57a] ire bir azm st

sad olur.
Hlsa-i kelm l-i Osmn'n bu knn [u] kide-i
dvnn ve alay- drt- azamet, hret evketin yn-i
Sleymn Hn zre tahrr eylesek bir mcelled dvn
olur. Ancak bu kadar ile iktif olundu.
Fasl[- Hd aer]
Sleymn Hn'n zamn- saltanatlarnda
vk olan ftht- cemle ve gazavt- cezleyi
ayn u beyn eder

btid gazlar m vlsi erkes-i nkes Cnberd

Gazl hyinden (...) t ve ya ve b olmaile Vezr
Ferhd Paa serdr- muazzam olup sene 927 Safer'lhayrn yedinci gn Cnberd Gazl mnhedim olup ser-i
b-devleti galtn olup sitne-i sadete geldi.
Feth-i Yemen ve skender ak'nin katli sene 927.
Feth-i Belgrad ve Brdelen sene 927.
Feth-i kala-i slankamin ve Kopnik sene 927.
Feth-i cezre-i Rodos f 20 Receb sene 928.
Feth-i kala-i Iskradin. Ve katl-i ehsuvrzde Al
Be. Ve feth-i kala-i Helke [Hereke] ve kala-i liki. Ve
feth-i kala-i cezre-i ncirli ve kala-i Tahtalu. Ve kala-i
stanky ve kala-i Bodurum maa gayr klh sene 928
feth oldular.
Feth-i gaz-y Miha ve kala-i Varadin ve kala-i
lok ve Kopnik ve Dmure ve kala-i rik ve Gargofa
ve Logan ve Sotin [ve] Vulkovar ve Ardud ve Raa ve
sek, merkm kalalar ve taht- Ungurus Budin ve
kala-i Pete ve kala-i Segedin ve mbeyninde nie
kalalar ve b-hisb fthtlar ile kala-i Budin sene 932
trhinde feth oldu.
nhizm- Kalender-i n-halef sene 933.
Feth-i kala-i Yayise sene 934.
Gaz-y Kzlelma-y Alman Be sene 935.
Feth-i kala-i Budun b-ceng-i der sene 936: Kral
Yano kral- Budin oldu. Yano Kral Budin iinde
muhsara olunup Yahy Paazde gelp tahls etdii
sene 937.
Feth-i kala-i rek ve klofa ve Kapolin[y]e ve
il[y]e ve Bobofca ve Berezense ve Balvar ve Veto ve
Zakan ve Kannije ve Kapornak ve Yeleke ve obanise
ve arvar ve Nimet Uvar ve Kemendvar ve Egirvar ve
Egirsek ve Meter ve Hedvik ve Snbthel ve Met ve
Ksek nmn kalalar cmle sene 939 trhinde feth
oldular.
Feth-i kala-i Koron b-dier sene 940.
Feth-i Irkeyn ve Gazvin ve Karakan ve feth-i
Badd ve Revn ve tahrb-i Sultniyye ve kala-i Tebrz
ve Hemedn sene 941.
Feth-i kala-i Van, kala-i Adilcevz ve kala-i Erc
ve kala-i Ahlt ve kala-i Brgir ve kala-i Amk ve
kala-i Hob ve kala-i Vestn ve kala-i Sebdn ve
kala-i Cerem ve kala-i Bdkr ve kala-i Rosni ve kala-i
Hal ve kala-i Tennre ve kala-i Van- cell'-n ile
merkm kalalar sene 941 feth oldular.

______________________________________ 89

Sene-i mezbrda feth-i kala-i Tebrz maa tevbih

sene 941.
Akn be-vilyet-i Grcistn feth-i kala-i Fesliye bevilyet-i Polpa ve feth-i kala-i Kilis Bosna sene 943.
Feth-i kala-i varnya ve kala-i Nadin ve kala-i Sin
ve kala-i Pakrise ve kala-i Karin ve kala-i Obura ve
sefer-i hmyn cezre-i Krfos sene 943.
Feth-i kala-i Pojea ve hezmet-i Sorkuyan van
der-kurb- kala-i sek sene 944.
Andan sefer-i hmyn vilyet-i Bodan feth-i
ehr-i Ya ve feth-i vilyet-i Basra ve kala-i Tin, vilyet-i
Bosna. Mezbr kalalar cmle sene 945 trhinde feth
oldular.
stihls- kala-i Nova der-liv-i Hersek ve dahi
feth-i vilyet-i Yemen ve kala-i Aden ve azmet-i
tonanma-y hmyn be-cnib-i Hind ve Bender-i Dv
ve bender-i feth-i kala-i Dimen(?) ve feth-i Habe.
Merkm kalalar cmle 940 trhinde be-dest-i Tav
Sleymn Paa feth oldu.
Feth-i kala-i Budun, mukeddem iki kerre feth olup
iine Erdel kral Yano Kral nasb olunup hir-i kr sene
948 feth olup iine Gz Sleymn Paa'y vezr nasb
edp Hayreddn Efendi kad oldu.
Feth-i kala-i Ustolni-Belgrad ve kala-i Valpova ve
feth-i kala-i strgon- ibret-mehn ve kala-i Tata ve
kala-i Papa ve kala-i Pirespirim ve kala-i [57b] Polata
ve avga nm kalalar Ustolni-Belgrad kurbnde olma
ile mezkr kalalar cmle sene 950 trhinde feth oldular.
Ve veft- ehzde Mehemmed Hn f 8 ehr-i
abn sene 950.
Feth-i kala-i Viigrad kurb- Usturgon ve feth-i
kala-i Novigrad ve kala-i Hatvan ve kala-i imatorna ve
kala-i Velika der-liv-i Bosna ve feth-i kala-i avka ve
kala-i Andrik kurb- cezre-i Girid. Blda tahrr olunan
kalalar sene 951 trhinde feth oldular.
h Tahms'n brderi Elks Mrz hkim-i irvn
iken Der-i devlete rmlde kld, sene 954.
{Trh-i kudm- Elks Mrz:
Mut oldu Sleymn- zamna Mrz Elks.
Sene 954.
Trh-i sefer-i Elks Mrz be-cnib-i Isfehn
h- hn eyledi Tahms'a azm.

Sene 956}.

Feth-i kala-i irvn ve kala-i amk ve def feth-i

kala-i Van ve kala-i Tebrz ve h brderi Elks Mrz
vilyet-i Kum ve Kn' ve Isfehn- nsf- cihn gret
ve alan [u] tln edp ml- ganyimle Der-i devlete
geldi, sene 955.
Feth-i kala-i Peuy ve Bekerek ve Arat ve kala-i
anat ve Tmvar ve muharebe-i Hdm Al Paa dersahr-y Segedin. Bu cmle kalalar sene 958 feth oldular.
Amm Tmvar elli tokuzda feth oldu. Be-dest-i
Vezr-i sn Ahmed Paa.

Feth-i kala-i Sonlok ve muhsara-i kala-i Eri

ruce b-feth sene 959.
Sefer-i Nahvn ve veft- ehzde Cihngr bemet-y Haleb ve meden-i ehzde Selm be-met-y
Haleb sene 960.
Feth-i kala-i lke-i ehrezl ve kala-i zlim maa
tevbih sene 962.
Feth-i kala-i Kapovar ve kala-i Korotine ve
gaz-y Devlet Geray Hn vilyet-i Krm ve gaz-y
Malko Be mriliv-i Kilis sene 961.
Muhrebe-i ehzde Selm Hn karnda Byezd
Hn ile {sahr-y Konya'da} ceng-i azm edp Byezd
Hn mnhedim olup h- Acem'e firr edp encm-
kr Acem'den kayd [u] bend ile Sivas'a getirilp anda
evldlar ile mankan ehd edp Paa kalasnn kapusu
hricinde defn olundu sene 966.
Azmet-i sefer-i hmyn Seitvar f sene 973
muhsara olunup ceng-i azm ederken Erdel cnibinde
Serdr Pertev Paa kala-i Gle ve Yanova'y ve kala-i
Vilago'u feth etdiler sene 974.
Bu fthtdan on gn mukaddem pdih-
mafrun ved- fn edp saltanat- cvidnye rhletleri
sene 974 trhinde vk olup yedinci gn mrrunda
Seitvar kalas dahi darb- emr ile vezr-i
saf-tedbrin hsn-i tedbriyle yetmi gn pdihn
ikeste-htrln ve merhm olduun hsodallarn bile
gh olmayup Seitvar kalas ve Gle kalas ve Komar
kalasn Sleymn Hn'n ls ald derler.
n mutlak nfs- ben dem hir'l-emr kabza-i
ecele dp Kfdan Kf'a hkm eden pdih-
cihngrlere ve cemi peygamberlere bk kalmayup
1
emrine

rm olup dr- Illiyyn'i makm etdiler.

Pes pdih- mafr dahi sdr- gurrda krk sekiz yl
pdih- devrn olup slmbol'u amr edp nie bin
hayrt [u] hasentlar edp cemi feth [] ftht etdi
kl ve beldelerde iki bin altm hutbesi tilvet olunup
eklm-i sebada fthtlar hissesi olup evvel gazs
m'da erkes Cnberd Gazl fethidir, hir kala-i
Seitvar fethidir kim yedi gn mukaddem mh- Safer'in
yigirmi ikinci gn leyle-i pencenbenin tokuzuncu
satde 2
fehv-y erfi mcebince
ved- tc- taht- Sleymn edp na- erfi yine
pinhn edp Manisa'dan Selm-i Sn gelp cmle
guzt- mslimn bat etdiler. Andan na- Pdih
Sleymn Hn' sitne'de kend cmileri mihrb
nne defn edp Selm Hn mstakil pdih oldu.

{cml-i devlet-i Selm Hn- Sn ibn

Sleymn Hn
tbe serhm}

(---) sene vildet-i b-sadetleri sene 929 trhinde

olup {trh-i cls- Selm-i Sn:
eh Selm oldu emr'l-mminn.
Sene 974
Trh-i der:
Sultn Selm-i dil shib-krn- kmil.
Sene 974
Trh-i dier: Gft-i Abdurrahmn Efendi, ekmece
cisrini itmmna trh olmudur,
Temme emr'l-cisr.
Sene 975
Der trh-i musanna- zb:
Hkim-i kiver-ky.
Sene 974
Haysiyyet-i trh-i ibtid-i cls:
Adl-i b-gyetest u ayn- nizm,
Sene 974
Dier trh:
Hm-i dn Sn Sultn Selm.
Sene 974}.
Mddet-i saltanatlar (---) sene olup sene 974
Rebi'l-evvelinin tokuzuncu gnnde merhm olup ay
[u] na mil Cem-mereb Cem-cenb idi. [58a] Amm
{bu} Selm Hn- Sn bir halk [u] halm [u] selm

pdih idi kim: 4

yeti
gy ann
hakknda nzil olmudu. Ve cmle ulem ve suleh ve
meyihn [u] irn ile dim sohbet edp akl-
Berhay vezr-i dil[r]lerin rey [] tedbriyle cnib-i
erbaasnda olan dmanlardan intikm alup yine kend
zevkine megl idi.
{Trh-i liv-i Selm Hn- Sn:
Liv-y adl-i ehzde verp nr
Karaman ellerini kld Aydn.
Sene (---)
Konya sahrsnda Selm-i Sn karnda Byezd
Hn ile cengine trhdir:
Eyledi Sultn Selm ile ktli Byezd.

Kurn, Fecr, 28; "Dn [Rabbine]."

Kurn, l-i mrn 185, Enbiy 35, Ankebt 57; "Her canl
lm tadacaktr."

Kurn, l-i mrn 185, Enbiy 35, Ankebt 57; "Her canl
lm tadacaktr."

______________________________________ 90

Sene 966}.

Kurn, uar 89; "Ancak Allh'a salam ve temiz kalb getiren (fayda grr)."

Vezr-i azam Sokullu Mehemmed Paa ve vezr-i

sn ftih-i Tmvar Ahmed Paa, Vezr Piyle Kapudan
Paa ve Zl Mahmd Paa ve Lala Kara Mustaf Paa ve
Lala Ttnsz Hseyin Paa'dr. Bu vezrlerin her biri
akl- Arasto-tedbr dilr vezr-i b-nazrler idi.
Zamn- sadetlerindeki mrimrnlarn beyn
eder: Kapudan Al Paa ve Sofu Al Paa ve Potur
Hseyin Paa ve Mahmd Paa ve Mehemmed Paa ibn
Lala Mustaf Paa ve Abdurrahmn Paa ve Dvd Paa
ve Rs Hasan Paa ve Murd Paa ve Hdm Cafer Paa
ve Derv Al Paa ve Arab Ahmed Paa ve Mustaf
Paa.
Der-zikr-i defterdrn ve nincyn: Defterdr
Murd elebi ve Derv elebi eyh Baba Nakk
oludur ve Lalazde Mehemmed elebi ve Olan Memi
elebi ve Abdlgafr elebi ve Muharrem elebi ve
Ninc Frz Be ve Mehemmed elebi merhm
Nin Cellzde Be hherzdesidir.
Asr- hmynlarndaki ulemlar zikridir:
Beikta Yahy Efendi, Mevln Mehemmed ibn
Abdlvehhb ibn Abdlkerm ve Mevln Muslihiddn
ve Mevln Cafer Efendi, Mevln Atullh Efendi,
Mevln Mehemmed elebi ve Ahmed elebi, Ahaveyn
elebi derlerdi. Mevln Abdlkerm bin Mehemmed
ibn Hazret-i eyhlislm Ebussud Efendi
Asr- erflerindeki hukemlardr: Mevln
Hekm Sinn, Hekm Osmn Efendi, Mevln Hekm
s, Hekm shk, Hekm Bedreddn Mehemmed ibn
Mehemmed e-ehr bi-Kaysn ve Tabb Ahmed
elebi.
Asrlarnda olan meyih-i kibrlar beyn eder:
e-eyh Aleddn kuddise srruhu Karaman'da Aksary
nm vilyetdendir. lm-i cifr'de hakyk- bahr-i man
idi.
Ve e-eyh Abdlkerm ve eyh rif-i billh
Mahmd elebi ve eyh Ebsad, e-eyh Hekm
elebi kuddise srruhu.
e-eyh Yakb Kirmn, erbb- tmrdan iken
meyih-i Halvetiyye'de Snbl Sinn Efendi hidmetine
yetdi.
eyh Sarho Bal Efendi, e-eyh Ramazn Efendi,
el-mulahhas be-Behit.
e-eyh Mehemmed Birgili sene 981 veft edp
ehr-i Birgi'de medfndur.
Zamn- devletinde olan fthtlar beyn eder:
Basra'da Ulynolu isyn edp mnhezimen itat etdi
sene 975.
Ve sefer-i Ejderhn sene 976.
Feth-i Irk- Ddyn ve Det-i Kpa sene 976.
Feth-i tekrr Yemen be-dest-i Sinn Paa bevilyet-i Aden sene (---).
panya'dan ehl-i slm Mbtecel kavmin slmbol'a
taleb etdikleri sene 978.
Feth-i cezre-i Kbrs maa kl- tevbih be-dest-i
Lala Kara Mustaf Paa sene 978, kala-i Lefkoe ve

______________________________________ 91

kala-i Maosa ve kala-i Girniye ve kala-i Baf ummen

senede cezre-i Kbrs feth olundu.
{Trh-i feth-i Kbrs:
ki ftih Kbrs' feth etdiler.
Ald Kbrs atasn eh Selm.
Sene 978}.
Feth-i kala-i Tnus ve iklm-i Afrika an yed-i Kl
Al Paa sene 977.
Ve inhizm- kebr Tonanma-y Hmyn sene 979.
Tamr-i sath- Mekke-i mkerreme sene 979.
apkun- Tatar Hn be-vilyet-i Maskov sene 979.
Ayasofya cmiine pyeler ve iki minreleri bin
olundu sene 981.
Kffr Bosna'ya istl edp Serdr Sinn Paa feth
etdi sene 982,
Veft- Selm Hn- mafr f 18 abn'lmuazzam sene 982.
slmbol'da ve Mekke ve Medne'de hayrt bhaddir. Amm Edirne'deki cmii bu gnde yokdur.
nallh mahallinde tahrr olunur. Amm slmbol ire
eyle bir cmi-i kebri yokdur.
Andan yerine Sultn Murd- Slis ibn Selm Hn
mstakil pdih oldu.
{cml-i Saltanat- Sultn Murd- Slis ibn
Sultn Selm-i Sn
tbe serhm

Clsu trhidir,
Ey Trb oldu trhi ann,
Oldu h- mslimn Sultn Murd.
Sene 982,
dier trh:
Murd Hn ebbedallhu.
Sene 982.
Evld- Murd- Hn- Slis: ehzde Mustaf,
Osmn, Byezd, Selm, Cihngr, Abdullh, Abdurrahmn, Hasan, Ahmed, Yakb, Alemh, Ysuf,
Hseyin Hn, Korkud, Al, shk, mer, Aleddn,
Dvd Hn ve yigirmi drd duhter-i pkze-ahterleri
kendlerden sonra mteehhile kaldlar.
Cmle yz yigirmi yedi evld vcda gelp
kendilerden sonra cmlesin mankan ehd edp
Ayasofya shasnda Murd Hn cenbinde cmle
medfnlardr. Rahmetullhi aleyhim ecman}.
Vildet-i b-sadetleri sene 953 Cemziye'l-ul'snn
beinci gnnde vkdr kim {trh-i mevldu, "klli
sbit" lafzdr sene 953. Trh-i dier, "klli beret
hayru'n-neseb" sene 953} cls- sadetleri sene 982
Ramazn- erfinin sekizinci [58b] gn yevm'lerbaada vk olmudur.
{Trh-i cls- Murd Hn Gz,

Pdih- lem oldu gl gibi Sultn Murd.

Kala-i Yank'a top atd Sinn Paa n,

Dest-gr oldu ana nusret [u] avn-i Hlk.

Trh-i kasr- Sinn Paa (---) sene (---),

r rkn yo olup fethine dd trh

Nr- kahr ile ad yanup alnd Yank.

Kld bu kasr bin Sultn Murd.

Sene 990.

Sene 1003}.

Trh-i Kapudan Sinn Paa gfte-i Sar Riyz

Efendi,

Bu fthtlardan mad nie yz gazlar olup l-i

Osmn'n b- ry olup gitdiler. Bizzt bir yere hareket
buyurmadan bu kadar fthta muvaffak olup hir'lemr merhm [u] mafrun-leh Sultn Murd- Slis
terk-i saltanat- sr etdi f Cemziyelul sene 1003
trhinde civr- rahmete vsl oldular. Rahmetullhi aleyh.

B-i bismillh ile htif dedi trhini,

Kapudan oldu Sinn Paa-y dery-dil yine.
Sene (---)}.
Zamn- sadetlerinde olan fthatlar beyn
eder: Lala Kara Mustaf Paa'nn Acem'e serdrl sene
985.
Muhrebe-i azm der-sahr-y ldr sene 982.
Feth-i kala-i ldr ve kala-i Tmek ve kala-i Hrtz
ve kala-i Dhil ve kala-i Tiflis ve kala-i eki ve bin-i
kala-i Ere ve feth-i kala-i Bb'l-ebvb an Demirkapu
ve feth-i Eylet-i irvn {trh-i vilyet-i irvn,
Ald Sultn Murd irvn'.

Sene 986},

zdemirzde Osmn Paa'ya verildi. Bu fthtlar

cmle sene 986 trhinde vk olmudur.
btid sr- hmyn sene 990.
mmkulu Hn'n inhizm, sene 991.
Bin-i kala-i tamr-i Revn, sene 991.
Feth-i kala-i Gri ve kala-i Lri, sene 992.
ehzde Mehemmed Hn'n Manisa sancana
tevecch etdikleri sene 991.
Semiz Mehemmed Geray Hn'n izle-i vcdu,
sene 992.
Bin-i kala-i Tebrz, sene 993.
Feth-i kala-i Gence ve Calazde'nin Badd zre
serdrl ve feth-i Despul ve feth-i kala-i Nihvend,
feth-i kala-i Kehredn [Kehrevn]. Cmlesi sene 995
trhinde feth olmudur.
Muhrebe-i azm Hdm Cafer Paa der-kurb-
Tebrz sene 997.
h ile sulh olup hzde rehine geldii sene 1000.
Feth-i kala-i Bihke ve bin-y Yenihisr- kffr
nehr-i Sava sene 1000.
nhizm- tabur- azm Bosna sene 1000.
Feth-i kala-i Pespirim ve kala-i Polata ve inhizm- asker-i slm der-sahr-y Ustolni-Belgrad,
kala-i Tata ve kala-i Senmartin feth olup ibtid Yank
kalas muhsara olduu. Ve blda kalalar fethi sene
1002 trhinde olmulardr.
Amm Yank sene 1003 feth oldu.
{Feth-i kala-i Yank be-dest-i Sinn Paa:
Ad-y dn snup feth oldu Yank.
Sene 1003.
Trh-i dier feth-i Yank:

______________________________________ 92

Zikr-i saltanat- Sultn Mehemmed Hn

ibn Murd Hn
tbe serhm.

Vildet-i b-sadetleri Manisa'da olmudur f sene

976. Hn-i clsda sene 1003 Cemziyelul'snn on
altnc gn yevm-i cuma idi.
{Trh-i Cls- Mehemmed Hn- Slis:
Cls etdi bu gn Sultn Mehemmed adl dd ile.
Sene 998.
Sr- hmynda hitnnn trhidir:
Mehemmed snnetine eylen ikrm
erat kesdii parmak armaz.
Sene 990.
Trh-i cls- Mehemmed Hn- Slis:
eh-i hn- lem devleti trhidir mlhem
Cls etdi gelp Sultn Mehemmed adlile hl.
Sene 998.}
Sultn Murd Hn merhm olunca Bostncba
Ferhd Aa lgar ile Manisa'ya varup cls mjdesin
edp eylet-i Msr sadaka olundu.
Zamn- sadetlerinde olan fthtlar beyn
eder: Tatar Hn Bodan'a gelp rey itat etdi sene
1004. Tmvar kalasn Cafer Paa kffrdan tahls etdi
sene 1004. Feth-i kala-i Ere {Trh:
zim-i rh- gaz d yft dil trh-i ,
eh Mehemmed kerd b-ltf-i lik azm-i cihd.
Sene 1004}
Ve feth-i Tabur- makhr der-sahr-y Hrto
kurb- Ere sene 1005.
stl-y kffr kala-i Yank sene 1006.
Muhsara-i kala-i Varat be-dest-i Strcu Hasan
Paa sene 1007.
Defterdr Etmekcizde Ahmed Paa ve katl-i
Strcu Hasan Paa sene 1008.
Feth-i kala-i Kanije ve muhrebe-i Tabur {Trh:
Feth olup kala bozuldu tabur.
Sene 1005.

Feth-i [kala-i Hisr] trh:

Kardn kfiri aldn Hisr

Sene 1009}.

Cell Karayazc ve karnda Deli Hasan zuhru

sene 1007. Yemici Paa'nn azli ve badehu katli ve
Kzlba'n Tebrz'e zafer bulduu ve Kzlba
Nahvn'a istl etdi ve Revn kalasn Kzlba ald
ve Serdr Calazde'nin veft sene 1002. Gence ve
irvn'a Kzlba'n istls sene 1012 (---)
Veft- Sultn Mehemmed Hn: F 18 Receb
sene 1012 mddet-i saltanat 9, mre (---) sene zamn-
devletinde slmbol ire kendlere bir trbe in edp
gayr hayrtlar Ere'de ve gayr diyrda ve Mekke ve
Medne'de b-haddir. Hatt Msr'dan Mekke ve
Medne'ye her sene iki gemi gll gider. Muhammediyye
evkf derler azm evkfdr. Andan serr-i saltanat
Ahmed Hn'a dedi.

Osmn Hn'
gelp kbet 1
fehvsnca
dahi kul ehd etdiler.
Ve ehzde Murd Hn ftih-i Badd'dr.
Ve ehzde Byezd Hn.
Ve dahi ehzde Sleymn Hn tbe serhm.
ehzde Byezd'in vlidesi gayr idi.
Ve Byezd Hn Murd Hn'dan sinnen ay sar
idi.
Murd Hn, irvn seferinde iken Ber Aa ile
Kapucular kethuds sitne'ye gelp iki ehzdeyi
mankan ehd edp ol gn Sultn Mustaf ibn
Mehemmed Hn merhm bulunduunda rivyet var.
Ve ehzde brhm Hn sinnen cmleden sar idi.
Rahmetullhi aleyhim ecman.
{Sultn Ahmed Hn ulemya ve sdta ulfe ikrm
etdiklerine trhdir: Gfte-i Kfzde Fiz elebi,
Anla nm- erfi ile trh ola bu
Pdih eyledi evld- Resle ikrm.

cml-i saltanat- Sultn Ahmed Hn

Sene 998 trhinde ehr-i Manisa'da mtevellid olup

esn-y clsda masm [u] pk r-sle idi. Cls-
hmynlar sene 1012 Receb'l-mreccebinin on
sekizinci gn vak olmudur.
Trh-i vildeti, "Hkn- Rm" sene 998. Nev-i
har trh-i vildet, "Hafizahullh". Trh-i cls:
Edicek taht- sadetde karr
Oldu trh-i cls- Baht

Sene 1012.

Dier trh: "Hayru's-seltn" [59a]

{Trh-i cls- Ahmed Hn gfte-i Ferdn Be etTevk:
Bu bir dil ehinehdir ki t har,
Tefhur edinr ahdiyle eyym.
Kuanup t- zer gedikde tahta
Sipha genc-i b-had kld inm
At-bah oldu ihsnna trh
Cls- sline emr-i slm .
Sene 982.}
Bu hakr-i pr-taksr Evliy-y b-riy ibn Derv
Mehemmed Zll rahm- mderden mtak olup r-y
arza kadem basdmz bu Sultn Ahmed Hn'n zamn-
saltanatnda bin yigirmi Muharrem'l-harm'n onuncu
gn yevm-i rda vcda gelp yigirmi alt trhinde
nms [u] r fark edp Sultn Ahmed Hn'n Edirne
seferin ve Yeni cmi binsna mberet olunduun al
bilrdm. Hamd-i Hud kim byle bir azm'-n
pdih- Cem-cenb asrnda vcda gelmiiz.
Der-zikr-i ehzdegn- Pdih Ahmed Hn
dme izzuhu: Evvel ehzde Osmn.
ehzde Mehemmed Hn, Sultn Osmn'n
brder-i kihteridir. Osmn Hn Hotin Seferine giderken Mehemmed Hn' ehd edp Hotin'den b-feth

______________________________________ 93

Sene 1026.}
Sultn Ahmed Hn'n vezr-i azamlar beynndadr: Vezr-i azam Yavuz Al Paa, Msr vlsi iken
sadrazam oldu.
Vezr-i azam Mehemmed Paa, Bosna'da hin
olu nmyla mehrdur.
Vezr Derv Paa.
Ve Gz Koca Murd Paa Anatolu'da cmle cellyi
katl etmidir.
Vezr Nash Paa.
Vezr Dmd Mehemmed Paa, iki kerre vezr-i
azam olmudur.
Vezr Hall Paa, bu dahi iki defa sadrazam
olmudur.
Sadrazam olmayan vzery beyn eder:
Kimmakm Ksm Paa. Hdm Ahmed Paa el-Hfz.
Ve Sarkc Mustaf Paa. Ve Sofu Sinn Paa. el-Vezr
Hzr Paa. Ve Grc Hdm Mehemmed Paa, bir ka
defa kimmakm olup asr- Mustaf Hn'da vezr-i
azam idi. el-Vezr Etmekizde Ahmed Paa. Ve Kurd
Paa. Ve Gzelce Mahmd Paa. Ve Calazde Sinn
Paa. Vezr-i sn Calazde Mahmd Paa ibn Sinn
Paa. Ve Sofu Mahmd Paa.
Ahmed Hn asrndaki mehr-i ulemlar
beyn eder: el-Mevl Mustaf Efendi, cls- hmynda eyhlislm idi. el-Mevl Sunullh Efendi. elMevl Mehemmed Efendi ibn Hce Sadeddn, e-ehr
bi-elebi Mft. el-Mevl eyhlislm Esad Efendi. elMevl Muallim's-sultn Mustaf Efendi. el-Mevl
Kfzde. el-Mevl Yahy Efendi. el-Mevl Dmd
Efendi. el-Mevl Keml Efendi [e-ehr] biTakprzde. el-Mevl Kethud Mustaf Efendi. elMevl Bostnzde Mehemmed Efendi. el-Mevl
1

Hads: "Eden bulur."

Hads: "Eden bulur."

Ahzde Hseyin Efendi. el-Mevl Ganzde

Mehemmed Efendi.
Ahmed Hn'n zamn- sadetlerindeki meyih-i izmlar bildirir: e-eyh skdar Mahmd
Efendi kaddesenallhu bi-srrhi'l-azz kutbiyyete kadem
{basup} Sultn Ahmed, rikbnda piyde yrmdr.
e-eyh Sivas Abdlmecd Efendi. e-eyh mer
Efendi e-ehr bi-Tercmn eyhi. e-eyh Emr tib.
e-eyh brhm Efendi, e-ehr bi-Cerrhpaa,
Emr tib hazretlerinin halfesi k-mereb ve kde
mezheb vaz [u] nashatde tesr shibi bir rif-i billh idi.
Cemi erbb- marif dersine hzr olurlard.
e-eyh Muslihiddn'n-Nakbend, Cerrhpaa'da
viz iken hfz- Kurn olman mukted-y Ahmed
Hn oldu.
Sultn Ahmed Hn'n zamnnda olan
fthatlar beyn eder: Vezr-i azam Yavuz Al Paa
serdrl ve Belgrad'da veft ve strgon'u kffr
mahsr etdi ve Erdel kral Bokay van'n zuhru
sene 1013.
Feth-i kala-i strgon- ibret-nmn [59b] ve
Erdel kral Bokay ile Serho brhm Paa ile taht-
Nemse sr olan kala-i Be taraflarn gret etdikleri ve
yine Bokay ile l-i Osmn askeri kala-i Uyvar etrflarn
nehb [] tln etdikleri sene 1014.
Cell Tavl ile Nash Paa muhrebesi ve
Kimmakm Mustaf Paa'nn katli ve Sofu Sinn Paa
sadrazam olduu ve Ahmed Hn'n cnib-i Bursa'ya
azmeti ve Sofu Sinn Paa'nn sadretden azli sene
1013.
Calazde'nin veft ve Nash Paa'nn Haleb zre
serdr tayn olunduu sene 1014.
Koca Mehemmed Paa'nn Acem'e serdrl.
Badehu Vezr Murd Paa serdr olduu. Badehu
Derv Paa'nn vezr-i azam olduu. Badehu
Bostncba Ferhd Paa'nn serdrl. Bade'l-fth
Cell Murd Paa-y dilr vezr-i azam olduu. Badehu
Derv Paa-y kem-endin katl olunduu cmle sene
1015 trhinde vk olmudur.
Kuyucu Murd Paa'nn Haleb diyrnda
Cnpldzde zre serdrl ve Kalenderolu nm cell
Bursa'y gret etdii ve Murd Paa'nn Haleb kalasn
feth etdii sene 1016.
Ve Kalenderolu'nun inhizm ve Murd Paa-y
vezr-i cell Tavl-i avli basd ve kemn- iktidarn
yasdu sene 1017. {Trh:
Dedi trhini ol dem Mevc
Bin on altda krld sekbn}.
Erbb- tuyndan Ysuf Paa skdar'da katl
olundu sene 1018.
Vezr-i shib't-tedbr Acem zre sefere gidp
Tebrz'i ve yetmi pre ehr-i azmleri harb [] yebb
etdi sene 1019.
Badehu Murd Paa Diyrbekir kurbnde lek
nm mahalde terk-i fan edp bkde bk kald sene
1021.

______________________________________ 94

Nash Paa serdr olduu badehu vezr-i azam

olup Acem ile sulh etdii ve Nash Paa'nn dmd-
pdih olduu ve Betlen Gabor Erdel'e kral olup ann
sebebiyle askir-i slm Erdel'i nehb [] gret edp iki
yz bin esr ve bil-hisb ml- ganyim alnup mansr
[u] muzaffer gelindii. Badehu sadetl pdih
Edirne'ye tevecch etdikleri. {Trh-i sefer-i Edirne,
gfte-i Ganzde:
Cennet-bd oldu Sultn Ahmed ile Edrene.
Sene 1021
Trh-i dier, gfte-i Mahmd Efendi,
Edirne tahtna bu yl ferah geldi ve gam gitdi.
Sene 1021
Cmle sene 1021 trhinde vk olmudur.
Karadeniz'de Kazak- k Sinop kalasn ihrk
etmeile Nash Paa mttehem olup katl olundu sene
1023.
Ve Mehemmed Paa vezr-i azam olup Revn'dan
b-feth avdet etdii sene 1024. skender Paa Kr(?)
taburun mnhezim etdi f 1025.
Vezr-i azam Hall Paa serdr olduu sene 1026.
Sultn Ahmed Hn'n bu saltanat- srden zim-i
dr- cinn olduu f Zilkade sene 1026.
Bir hlk sebk-rh [u] shib-i kerem ve shib'lhayrt bir pdih- zn idi. ehr-i slmbol zamn-
adlinde ol kadar emn [] emn ve mamr [u] bdn
oldu kim diller ile tabr olunmaz. Hatt cmleden
hayrt- azminin biri Atmeydn'nda bin etdii cmi-i
cedddir kim tahrr olunur. Blda on beinci faslda
cmiler evsf tahrr olunmaile yine sade[de] rc
edp,
Evsf- cmi-i seltn Sultn Ahmed Hn
aleyhi'r-rahmet ve'r-rdvn

Belde-i slmbol ire seltn cmilerinin (---) sidir.

Ayasofya kurbnde Atmeydn nm mahalde bir
mrtefi yerde kblesi atladkapu tarafnda deryya nzr
bir c-y vside bir cmi-i cedddir kim gy bir nmnkab bir drr-i yektdr.
Merhm Sultn Ahmed bu cmiin zemninde be
aded sary- vzery mlyla alup cmlesin essndan
mnhedim edp bir sahr-misl c-y kde olup cemi
std- mimrn [u] mhendisn cem olup skdar
Mahmd Efendi'nin ve std{mz} Evliy Efendi'nin
dular ile ess hafrna r eyleyp ibtida Sultn
Ahmed Hn dmenine trb doldurup,
"Y Rabb Ahmed kulunun hizmetidir kabl-
dergh eyle" dey rgatlar ile temelden trb tamdr.
Ve Evliy Efendi temel imm ve Mahmd Efendi
temel eyhi ve Kara Snbl Al Efendi temel kads ve
Kalender Paa temel mutemedi, Kemnke Al Paa
temel nzr oldu. nc senede kubbeye mberet
olundu.

Ekl-i cmi-i Ahmed Hn: r-pye-i mermer

zre eflke [60a] yetmi arn kad ekmi bir sermed
kubbe-i mdevverdir. Bu kubbenin cnib-i erbaasnda
nm kubbeler ile rste olmu cmi-i rendir. Ayasofya
ve Sleymniyye gibi iinde amd- azmler yokdur,
hemn kubbe-i azm drd aded amel zh zh musanna
pyeler zre mebn kubbe-i nak- bkalemndur.
Ve bu cmiin taraf etrfnda incecik stnlar
zre diren-mdr cemat tabakalardr. Andan yukaru
t kubbe dmenine varnca kat kandller ern
edecek demir kafes kenrl tabakalardr ve (---) stn-
rakk zre bir mezzin mahfili ve (---) stn- gn-gn
zre bir hnkr mahfili var, gy bu mahfileyn mahfil-i
cennetdir. Bu mahfillerin ve yan soffa maksrelerin
altnda cmle (---) aded amd- gn-gn ile prste
olmu bir cmi-i dl-k[dr.]
Ve bir sermed mermer-i mebbekden bir minberi
var kim gy bir krs-i vldr. std- mermer-br
minbere eyle diref, tilsimn, te urup nak etmi kim
gy nak- Mndir. Ve minber-i makm- Resl zre
tc bir sermed mzehheb mutall tc- kiyniyndr
ve zirvesinde altun alemi alem-i mndr.
{Trh-i minber-i cmi-i Ahmed Hn:
Kult temmen temme bi'l-hayrt f trhihi.
Minber's-Sultn Ahmed Rabbi ekmil birrehu.
Sene 1026}
Ve mihrbnn vasfnda lisn lldir ve mihrb zre
(---) (---) tahrr olunmudur. Ve iki cnibinde birer dem
kaddi emdnlar zre yigirmier kantr beyz em-i
kfrler ve erdn buhrdnlar ile tezyn olmu bir
cmidir.
Ve mihrbn sol tarafndaki penere mbeyninde
r-ke rengmz bir sahra-i erf var kim Cenb- Br
yed-i kudretiyle halk edp kudretin zhr etmi bir
vcib's-seyr sahratullhdr.
Ve cmle (---) penereler eyle mzeyyendir kim
cmle kanatlar sadefkr murakka kapaklardr ve cmle
kat-ender-kat reng--reng billr ve necef ve moran (---)
cmlardr. Ve gerdeki iki aded pyelerde
Sleymniyye'deki gibi emeler vardr, cemat tecdd-i
vuz edp n ederler.
Ve bu cmiin be kapusu vardr. Sa tarafdaki
kede hatb kapusu, sol tarafda hnkr mahfili altnda
imm kapusu ve iki yan kapular dahi cmle sadefkr
bb- kebrlerdir. Ve bu drd aded kapulardan cmie
(---) kademe ta nerdbn ile urc olunur. Amm
beinci bb- kebr kble kapusudur kim cmleden
sermed ve musanna ibret-nmn bb- bkalemndur.
Ve bu cmi ire olan maslbt vze-i gn-gnlar
bir cmide yokdur. Ehl-i basret cevher-fr[] olanlarn
hisblar zre bu cmiin vzeleri yz Msr haznesi
deer dey bah takdr etmilerdir. Zr merhm Ahmed
Hn bir pdih- azm'-n bir elebi shib-i tab [u]
ehl-i izn olmaile cedd-i izmlarndan ber ne kadar z-

______________________________________ 95

kymet ibret-nm cevhir maklesi hedylar var ise

cmie vzeler eyledi ve cemi divelden nie hedylar
gelp ve cemi diyrn erbb- marifeti ihsn
mniyyesiyle birer ibret-nm eylar ihtir edp
getirdiklerinde cmi[i] tezyn etmiler.
Hatt cmleden biri hnkr mahfili zre Habe
vezri Cafer Paa alt aded zmrrd kandller hedy
gnderp bir mhr-i Sleymn zr[e] altsn dahi
mcevher altun zencrler ile vze etmilerdir kim her bir
kandl altar vukyye gelir birer kse-i mdevver kadar
vardr ve her birinde mcevher altun ayaklar ile kr- zerkr ile mn olmu kandl-i sebiz-gndur. Ehl-i
hurdedn, her biri birer Rm harc deer dey tahmn
etmiler. Ve buna mnend nie z-kymet vze-i bmnendler ile rste ve prste olmu huld- bern
maksrelerinden nin verir bir tarh [u] tarz- acb
girn-bah bir cmi-i garbdir kim vasfnda cemi
vassflar cizdir.
Ve bu cmiin mihrb tarafnda olan mzehheb ve
sadefkr rahleler zre olan nie yz Kelm- izzetler
diyr- slm'da bir pdih mlik olmayup bir cmide
yokdur kim her biri birer diyrn pdihlarndan [ve]
vzerlarndan hedy gelp bu cmie konmudur. Ve
tura-y garr ile memhrlu tokuz bin aded teslm-i
mtevell olmu mcelled kitblar var kim her biri birer
mlkda ve eyhlislmlarda yokdur.
Ve bu cmiin mihrb nnde ravza-i cinndan
nin verir bir b- remezt var kim iinde hezr
hezrnn destnn dostnlar istim etdikde [60b]
mrde diller hayt bulup rha gd hsl olur. Cemi
ecr- msmirt ve cmle ezhrt, nebtt, giyht anda
menbt olduundan cmi ire cemat-i kesrenin
demlar ryiha-i tayyibeden muattar olur. Baka
bbn ve huddmlar vardr.
Ve bu cmi tlen ve arzen (---) ayakdr. Hemn
ehzde cmii cirminde ve ol tarz zre tarh olup vaz-
ess olunmudur. Amm bunda olan kr- rnkrlk bir
diyrn cevmilerinde yokdur. Ve bu cmiin kble
kapusu zre trhi (---):
{Trh:
Gricek bu cmii dedim ann trhini
Eyledin bu dehr iinde Hak bu kim l-nin
Kank bb zre idii malmum deildir.}
Ve harem-i muhteremi dahi ekl-i murabba bir
beyz mermer-i hm ile mefr bir sahrdr. Cnib-i
erbaasndaki yan soffalar zre cmle (---) aded amd-
gn-gnlar zre reng--reng hcertlar ile mzeyyen
(---) aded tk- havernaklardr, dahi fevkinde (---) aded
kubbe-i nlgnlardr. Ve harem etrfnda cmle tu
kafesli (---) aded revzenlerdir, dahi fevkinde cmle (---)
aded cmlardr.
Ve bu haremin t vasatnda bir kasr- l-misl bir
havz- zrevn var. Fevvrelerinden ayn- zllleri
pertb edp cemat n edp def-i harret ederler.

Amm bu havzdan bdest alnmaz, zr cnib-i erbaas

(---) ebeke kafasdr. st bir kubbe-i sermeddir.
Ve bu harem tlen ve arzen (---) ayakdr ve aded
bb- kebri vardr. Sol kapusu zre trhi (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) ve sa yan kapu zre
trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) ve harem
kble kapusu zre trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---) Amm bu haremin kble kapusu Hud-y Mtel
hakkyn bir diyrda misli yok altun-misl bir pirinc
kapudur. Kaddi on iki zirdr. std- zerger kr-
iksrin ayn u beyn in bir bb- sadet etmi kim
gy Bb- Mualldr kim imn- nazar ile dikkat edenler vlih [] hayrn olur.
Ekli byle bin olunmu kim pirinc madin
tahtalar zre hurde nak- bkalemn kalemkr zerger
naklar ire cmle trnce ve kitbe ve mutahhllar ire
sm-i hlis ile gller ortasnda savatkr mnlar ile ve
baz z-kymet talar ile tezyn olmu ve gm halka ve
gm kufller ve gm bendeler ile mzeyyen bir
bb- l-nazrdir.
Baz kimesneler bu kapu strgon'da Kzlelma
Kilisesi'nden gelmidir derler amm galatdr. Ol kapu
htryn Nemse kffr strgon'u kffr sene 1013
trhinde alup mezkr kapuyu yerinden kal edp hl
Be kalas ire stifani deyrine Bb- Meryem etmidir.
Amm bu Ahmed Hn cmiinin mezkr harem kapusu
merhm u mafurun-leh pederimiz Derv Mehemmed
Zll ser-zergern iken bu bb- sadeti in edp blda
iki kta kitbeler ire tahrr olunan hatlarda ketebesiyle
mastrdur. Ve's-selm.
Ve bu haremin kapusundan dahi tara harem-i
kebre (---) kademe mermer nerdbn ile nzl olunur.
Ve bu haremin penerelerinden tara tarafda yan
dehlzleri vardr. ki tarafnda nahf amdcuklar zre
sthlar vardr. Cemat-i kesre oldukda bu yan
dehlzlerinde dahi ibdet olunup eb [u] rz Hind ve
zbek fukarlar ile meml maksrelerdir. Bu soffalarn
tahtnda haremin iki cnib[i] (---) aded emesrlardr
kim cmle cemat andan bdest alrlar.
Ve bu cmiin evsf- minrt alt aded ayyka ser
ekmi minre-i sermedlerdir. Bu cmi-i Ahmed Hn
seltnlerin on altncs olman ve on altnc pdih
bin etdiiyn ana almeten alt minresi on alt
tabakadr. Mihrb dvrnn yemn [] yesr kesinde iki
minre ve harem kapusunun iml-cenbundaki
minreteyn dahi er tabakal minrelerdir kim drd on
iki tabaka eder ve talar ve yigirmier zir tavl alemleri
cmle zeheb-i hlis ile mutall minre-i bllardr kim
klhlarnn ve alemlerinin ulesinden merdm-i ddeler
hrelenir. Ve haremin gerdeki [61a] kelerindeki iki
minreler dahi alak ve ikier tabaka ve talar russ- hs
ile mebn minreteyndir. Bu hisb zre alt minre on
alt erfedir. Her leyle-i mbrekelerde on iki bin
kandller ile bu minreler ern oldukda gy her biri
birer nrdan servi gibi pertev-i fer verir.

______________________________________ 96

Bu cmiin cmle kubblar serp russ- hs ile

mestrdur ve cmle huddm yedi yz elli huddmdr.
Zr evkf- kavdir. Galata ehrinin cmle hs harc ve
nie evkflar dahi Sultn Ahmed Hn'ndr.
Ve bu cmiin tara haremi dahi riml-i beyz ile
denmi bir vd-i haremdir kim gn-gn ecere-i
msmirtlar ile mzeyyendir. Cnib-i erbaasnda sekiz
kapusu vardr. iml tarafnda medrese kapusu ve ol
tarafda trbe-i pr-envr- Sultn Ahmed Hn'dr. Ve
Atmeydn tarafna kapudur ve ol taraf Meydn-
Hussna nzr cmle (---) aded penerelerdir. Cmle
kapular serp kala kapusu-misl hadd kapulardr. Ve
dahi taras Atmeydn'dr kim bir bandan bir bana
(---) adm at mvrdr. Bu meydnn cenb taraf
imret-i itm ve dr'z-ziyfe ve bmrhne ve
seblhnelerdir. Amm Sultn Ahmed Hn bu cmiin
tara haremi ve trbe ve medresesin tamm etmeden
merhm olup yerine Mustaf Hn cls etdi. Trh:
Kald Ahmed'in {yerinde Sultn Mustaf.
Sene 1026}
cml-i cls- Sultn Mustaf ibn Sultn
Mehemmed Hn

F 23 Zilkade sene 1026. Ahmed Hn'n ehzdeleri

henz sar olmaile brder-i cn-berberi Sultn
Mustaf pdih oldu. Amm sehel aklnda hiffet olup
beyt'l-ml- mslimni itlf etdii ecilden cmle
vkel-y devlet cem olup Mustaf Hn' hal etdiler.
Saltanat (---) andan yerine Sultn Osmn' halfe etdiler.
(---)
cml-i saltanat- Sultn Osmn ibn Ahmed
Hn
E-ehd tbe serhm

F gurre-i Rebi'l-evvel sene 1027. Sultn Ahmed'in

ekber evld idi.
{Trh-i cls:
eh-i Osmnyn.
Sene 1027.}
Tahta cls gn ol gulgulede Yedikulle'de mahps
Mehemmed Geray firr edp Rmelinde Pravadi nm
kasaba kurbnde kayd [] bend edp yine Yedikulle'de
habs etdikler{inde},
{"lh Osmn yakn zamnda sen dahi benim
yanma gelp haps olasn" dedii msbetdir. Hikmet-i
Hud sene 42 sinden Yedikulle'de haps olup ehd
etdiler.
ehdet-i Osmn Hn'da
bulunan ulemlardr

Evvel eyhlislm Esad Efendi ve Nakb Gubr

Efendi ve Zekeriyyzde Yahy Efendi ve Azmzde
Hlet Efendi ve Kfzde Fiz Efendi, meyih-i
izmdan mer Efendi, Sivas Efendi, Cerrh eyhi
brhm Efendi, Derv Efendi, Kadzde Efendi}.

Devlet-i Osmn Hn'da Tatar Hn'n Kzlba'a

apkun sald sene 1027. Ve asker-i slm'n Acem
Revn'na revne olduu ve diyr- Erdebl'e vardu
sene 1027.
Asker-i slm t irvn sahrsna varup Acem ile
sulh etdikleri sene 1027. Ve Sofu Mehemmed Paa
dmd Mehemmed Paa vezr-i azam olduu sene
1028. Ve Kapudan Al Paa'nn vezr-i azam olduu
sene 1029.
skender Paa'nn Bodan'da Asar Voyvada taburun
bozduu ve slmbol Boaz iddet-i it bu[zu]ndan
mncemid olduuna {trh:
Lafze v manen ana dedi Net trh
Be meded tondu sovukdan bin otuz'da dery}
Ve Sultn Osmn brder-i kihterin ehd etdii
nm mazlm Mehemmed Hn idi sene 1029. Vezr-i
azam Al Paa veft edp Hseyin Paa vezr-i azam
oldu sene 1030.
cml-i sefer-i hmyn be-cnib-i Hotin

F 7 Cemziyelhir sene 1030. Kala-i Hotin'i feth

edemeyp sene 1031 trhinde alay- azm ile Mahmiyye-i
Kostantniyye'ye dhil olup
"Netce-i kelm Hotin gibi sary-misl kalay bana
feth etdirmediniz" dey Osmn Hn dilgr olup
slmbol'dan m'a ve Msr'a gidp anda karr
etmein tular skdar'a kmken kul gul-y m
edp Osmn Hn Aakapusu'na dahil dd ve anda
kabl etmediler.
Andan Yeniodalar iinde Orta Cmie dahil dd,
anda dahi kabl etmeyp Binyz nm bir pehlivn-
haylazkm mt-i pehlivn ile Osmn Hn' ura ura
arabaya koyup Yedikulle'de haylarndan skup ehd
etdiler.
Cebeciba nm bir kfir mbrek kulan kesp
Dvd Paa'ya mjde getirdi ve na- erfin
Atmeydn'nda Sultn Ahmed trbesinde defn etdiler.
Vildet-i Osmn trh-i {vildeti}:
Ede Br gzn-i l-i Osmn
Ve saltanat 4 sene, mre 18 sene.
Trh-i ehdeti:
{Kafsyla bu gn} ehd oldu Osmn.

Sene (---)

Sene 1031.
{Trh-i ehdet-i Osmn Hn:
Kafsyla bu gn ehd oldu Osmn.
Sene 1031}.
slmbol ire bir sr komadn azm-i bek eyledi.
cml-i cls- mkerrer Sultn Mustaf
ibn Sultn Mehemmed Hn

F Receb'l-mrecceb 8 yevm sene 1031.

______________________________________ 97

{Cls- snsinin trhidir,

ki defa Rm'a sultn oldu Sultn Mustaf.
Sene 1031}.
Hn-i clsda Yenieri ocandan Kara Mezk {ol
mahalde orta avu iken ol sat baavu oldu. Ve,
Osmn Hn ehdeti gn katl olanlar: Evvel
Hoca mer Efendi ibtid menba- fesd budur ve
Dr's-sade Aas Sleymn Aa'y pre pre ve Vezr
Dilver Paa'y pre pre, Kimmakm Ahmed Paa,
Defterdr Bk Paa, Sekbnba Nash Aa, Yenieri
Aas Al Aa'y pre pre etdiler.
Sultn Mustaf, Dvd Paa'y vezr-i azam etdi.
Yevm 24. Mustaf Hn'n kz karnda zevci idi.
Badehu Murd Hn katl etdi.
Ve yine vaka-i Osmn'da ol gece i aalar kapu
aasn preleyp sabhn lein tara atdlar ve
Atmeydan'nda leini tu ejdere asdlar, ayaklarndan.
Abaza Mehemmed Paa Erzurm'da isyn etdi ve} hatt-
erf yazup [61b] sadrazamlk Dvd Paa'da karr etdi
ve ol gn aky ve zorbalar nie bin hnednlar yam
etdiler. Bir ka gnden vezret Msr'dan mazl Merre
Hseyin Paa'ya verildi.
{Merre Hseyin Paa and- rnbd asl Strcu
Mehemmed Paa'nn cbas ve siph avuu ve koyun
emni ve avuba ve kapucuba ve kapucular kethuds
ve mrhr- kebr ve vl-i Msr ve Dvd Paa yerine
sadrazam olup defa-i sn sadretinde zamn- (---)
hnde sene (---) de katl olundu ve yerine Lefkeli
Mustaf Paa vezr-i azam oldu. Mddet-i vezret[i] iki
ay on sekiz gn, f Zilkade sene 1031. Badehu gh
Kastamonu ve gh zmit verilirdi. Halm dem olmaile
cret shibi deil idi. Ol asrda ise akynn isyn [u]
tuynn Hud bilrd. Devlet-i Mustaf Hn'da silihdrlkdan ibtid Msr ile kup Azz-i Msr oldu.
Msr'dan mazl olup Yedikulle habsinde hor [u] zell
oldu sene 1031. Ve sonra vezr oldu.}
Hseyin Paa bir molly dvnda tazr edp cmle
ulem Eb'l-feth cmiinde cemiyyet edp cmle ulem
ve sulehy hamml ve umml ve acem olanlar krup
ehd edp na- ulemy Sultn Mehemmed {cmii}
haremindeki h- mlara ilk etdiler.
Gnden gne slmbol ire isyn [u] tuyn- aky
uy bulup erat dinlenilmez oldu. Abaza Paa
Erzurm'da cell olup Vezr Mahmd Paa, Abaza zre
serdr olduu ve Badd'a Kzlba'n opur Bekir nm
aknin eliyle zafer bulduu sene 1033.
Ve Kzlba Musul'a istl etdii ve Hfz Ahmed
Paa Badd'dan b-feth ruc etdii ve Tay kablesi
Kzlba ordusun gret etdii ve Merre Hseyin Paa'nn
azli ve Kemnke Al Paa'nn vezr-i azam olduu sene
1032.
Amm devlet-i l-i Osmn'da gn-gn ihtilller
vk olup bilhire yine Sultn Mustaf'y hal etdiler.
Saltanat sene 1, ehr 4 olup cmle ulemlarn
meveretleri ile

cml-i saltanat- Sultn Murd Hn-

Rbi ibn Sultn Ahmed Hn

F 14 Zilkade sene 1032. Clsuna trhdir gfte-i

Yahy Efendi eyhlislm:
Hn Murdu'l-dil.
Dier trh-i ran:
Dediler Sultn Murd- Rbi oldu pdih

sene 1032.

Hn-i hilye-i Sultn Murd Hn: Kmetleri

blend-bl ve vcd- erfleri cesm ahm ve vech-i
hsnleri mdevver ve lihye-i erfleri siyha mil ve ak
kalu ve l gzl beyz ok idi ve kitifleri vsi ve
mbrek miyn rakk ve bzlar kaln ve mbrek
dest-i erfleri rne pene idi.
Devlet-i l-i Osmn'da byle bir zbit [] rbt ve
dil-i hunhr, cell ve eky-k asker-ke, Rstem-salbet, bed-ecat pdih gelmemidir.
Akeb-i clsda Kemnke Al Paa'y sene 1033
amn vermeyp katl etdi. Zr zorbalar ile yek-dil []
yek-cihet idi. {Diyr- Hamddir. Haremden vezret ile
Badd'a ve Diyrbekir'e [vl] olup Merre yerine vezr-i
azam olup tama belsndan katl olundu.}
erkes Mehemmed Paa vezr-i azam olup Abaza
zre serdr- muazzam oldu sene 1034. {Silihdrlkdan
m oldu ve mhr ile Abaza'y mnhedim edp
Tokat'da merhm oldu. Vezreti ehr 7, yevm 10.}
Badehu Hfz Ahmed Paa vezr-i azam olup Bk Paa
ve erkes Mehemmed Paa merhm oldu.
Ve Grcistn belerinden Mavro Be, Kzlba
hnlarndan Kargay Hn' katl edp cmle Grcistn'
itat etdirdi sene 1034. Hfz Ahmed Paa Badd'
muhsara edp b-feth avdet eyledi sene 1035.
Hfz Ahmed Paa'nn azli hli ve Hall Paa'nn
defa-i snde vezreti ve Abaza zre serdrl ve Dilen
Hseyin Paa'nn Acem elinden Kars kalas istihlsna
Erzurm'a vardkda Dilen Hseyin Paa'y Abaza cmle
askeriyle ehd etdii sene 1036.
Ve Husrev Paa vezr-i azam olup Abaza'dan
Erzurm'u ve Acem'den Ahka'y feth eyledii ve
Husrev Paa Abaza Paa'y amn ile Murd Hn'a
getirp ric etdi sene 1038.
Ve Husrev Paa'nn Badd'a azmeti ve ehrezl
haddinde Erkek Ahmed kalasn bin etdi ve Mihribn
kalas fethi ve Zeynel Hn'n inhizm ve Acem
diyrnn nehb [] gret olunduu ve B- Cinn kalas
etrflarnda yigirmi pre kalalar harb olduu andan
ehr-i Hemedn ve kala-i Dergezn cnibleri alan u tln
ve ahlsi nln u giryn ve mllar yam olup uryn
kalduklar cmle sene 1039 trhinde vak olup.
Sene 1040 Safer'l-muzaffer'in yigirmi yedinci gn
Badd' muhsara edp Husrev-i r-i rn delrne
metrise girdiler. Krk gn muhsara olup hir b-feth
iddet-i it havfndan cmle cebehne ile toplar kenber-ken ekerek Hille kalasna muhfazac asker

______________________________________ 98

konulup Musul kalasna gelp bin olundu ve Husrev

Paa Mardin'de klad sene 1040.
Husrev Paa'nn azli ve Hfz Ahmed Paa'nn
tekrr vezreti ve Husrev Paa'nn Tokat'da katli. (---)
(---) (---) (---) [62a] Ve Receb Paa'nn vezreti ve
Defterdr Mustaf Paa'y Atmeydn'nda sinirinden
nra asdlar. Ve Hfz Ahmed Paa'y Murd Hn
huzrunda haner-i ser-tz rp pre pre etdiler,
{yevm's-sles f Receb sene 1041.} Ve Yenieri
Aas Hasan Halfe'yi katl etdiler. Ve Ms elebi'yi
mushib-i ehriyr iken Atmeydn'ndaki Receb Paa
sarynda katl edp cesedin aa Atmeydn'na atdlar.
Ve Receb Paa'nn katli ve Tabanyass Mehemmed
Paa'nn vezr-i azam olduu sene 1041.
Ol sene Tabanyass Msr'dan mazl gelp kubbenin idi. Badehu pdih- Cem-cenb vkasnda dest-i
Hazret-i mer'den kl alup ertesi eyhlislm Hseyin
Efendi'yi katl edp andan bism-i lh ile cemi zorbalar
ve akylar ale'l-umm katl edp lemi slh etdi sene
1042.
Sultn Murd Hn'n Revn seferi'ne azmeti ve
bade'l-feth Tebrz ve Hoy [u] Menend vilyetlerin harb
etdii sene 1044. Trh-i feth-i Revn: (---) (---) (---) (---)
Kala-i Revn' yedi gnde kuvvet-i bzsyla feth edp
iine Murtaz Paa'y krk bin askerle shib-i eylet edp
kendler sitne'ye mteveccih olup Tabanyass
Muhammed Paa'y mhrile Erzurm'da alkoyup
kendler sitne-i sadet'e dhil oldukda yedi gn yedi
gece dumnler oldu {sene 1045 Receb'inin tokuzuncu
gn idi.} Amm ol senede ale'l-fevr h- bed-fil
Revn'a sarlup muhsara etdi.
Ber tarafda Mehemmed Paa, Erzurm itsndan
imdd etmee iktidr olmayup ve Murtaz Paa'y
mahsra adveti sebebiyle imdd etmeyp hh-n-hh
Sultn Murd'n yedi gnde feth etdii Revn', h yedi
ayda gc ile alup ieride Murtaz Paa zehir n edp
asker-i slm amn ile kalay teslm edp b-silh tara
kdklarnda akblerinden Kzlba yetip cmlesin
dendn- tdan gerp kimi ehd ve kimi atyla firr
edp dalara dd. Bu haber-i mhi Sultn Murd
Hn'n mesm- hmynlar olup Mehemmed Paa'y
mhrden mazl edp Silisre eyletin ihsn eyleyp
mhr Kimmakm Bayram Paa'ya ihsn edp
Badd- behit-bd zre serdr- muazzam etdi sene
1045.
Ale'l-akb Murd Hn- Rbi dery-misl asker ile
Badd zre mteveccih oldukda Bayram Paa veft
edp Tayyr Mehemmed Paa vezr-i azam olup
Badd'n mhimmt [u] levzmtn grp Sultn
Murd Hn Badd' krk gn muhsara edp cebren ve
kahren feth etdiine trh oldu. Trh:
h Saf'nin nlesi,
Der imi kim vhey Badd hey.
Trh-i gfte-i Cevr,

Asker-i h dnce fethine trh olur,

Ald Badd' addan ceng ile Sultn Murd.
Trh-i hir (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) .
Badd feth olduu mahalde Tayyr Mehemmed
Paa ehd olup Kapudan Kara Mustaf Paa vezr-i
azam olup Melek Ahmed Paa silihd[r]lkdan kup
Diyrbekir eyletiyle vezret ihsn olunup Bad[d-]
behit-bd tamr [] termm ile bdn olup Kk
Hasan Paa Badd vezri oldukda muhfaza in
Badd'a krk bin asker kondu.
Hikmet-i Hud karanlk kuyuda bir hayli Kzlba
kapanup cenge tekrr heng etdikleri mahalde i kaladan
dahi brd- siyh tutuup ol satde cmle guzt-
mslimn Badd ire amn diyen Kzlba dahi cmle
dendn- t- te-tbdan geirp kanlar cereyn edp
Badd bu gne feth olup Revn'da ehd olan guzt-
mslimnin kanlar intikm bu yzden alnup Sadrazam
Kara Mustaf Paa ve efendimiz Melek Ahmed Paa,
Acem haddinde Derne ve Derteng mahallerine varup
huddlar kesilp ahidnme ve sulhnmeler kesilp
Murd Hn Diyrbekir'e azmet edp geldikde Kmyc
Manolu kzn ve Rmiyye eyhi Azz hazretleri bir
gnde ehd edp sitne-i sadete sene 1048 trhinde
dhil olup yedi gn yedi gece dumnlar oldu.
Andan [62b] bde-i nba tevbe edp Malta gazsna
niyyet edp be yz pre kadrga bin olunmak fermn
olunup iki aded kara mavunalar ve bir badarda-i azm
bin olunmudur. Mellhn- bihr {Hazret-i} Nh
Nec'den ber grmemiler idi. Vezr-i azam Kara
Mustaf Paa dahi slmbol'a sene-i mezbrede dhil
oldular.
Ol mahalde Murd Hn bdeye tevbe [] istifr
etdiin ferm edp bde-i nba baladkda gnden
gne mizc- latfleri tenezzlde olup on yedi gn shibfir oldu. hir 1
emrine imtisl edp sene
(---) trhinde dr- bekya rhlet etdi. Rahmetullhi aleyh.
Atmeydn'nda peder-i bzrgvr {Ahmed Hn}
kubbesinde defn etdiler. Beyt:
h elinden ey adletsiz felek feryd [] dd
Sen murdn aldn amm oldu hep halk n-Murd.
Trh-i vildeti sene (---), trh-i clsu sene (---) ve
mddet-i saltanat 17, mre (---) sene ve trh-i veft
sene (---). Cmle otuz iki evld oldu.
{Trh-i ehzadegn- Murd Hn:
Oldu trh-i vildetleri Cevr bu du,
Ya ilh ola ehzdelerin mr-i tavl.}
Kendlerden sonra ancak smehn Kaya Sultn
nmnda bir duhter-i pkze-ahteri kalup Melek Ahmed
Paa'nn akd [] nikhnda merhme oldu ve Sultn
1

Kurn, Fecr, 28; "Dn Rabbine."

______________________________________ 99

brhm ile Sultn Mustaf'nn Ayasofya'da trbesine

defn etdiler.
Amm merhm Sultn Murd Hn bir zamn aky
zorbalarndan rm bulmad. Bir zamn Bursa'ya Edirne
ve Revn ve Karadeniz donanmasna ve Badd
seferlerine mukayyed olmaile rm bulamayup ehr-i
slmbol ire bir azm sr edemedi. Ancak kendiler
Revn'da iken fermn- ehriyr ile Kimmakm
Bayram Paa slmbol kalasn tamr termm edp
drr-i beyz-s oldu. Ve Musul kalas ve ehrezl'da i
Ahmed kalas ve Kuada kalas ve Karadeniz Boaz
kalalar ve slmbol'da Gl cmi.
Evsf- cmi-i Sultn Murd Hn- Rbi
Gl Cmii

Sene (---) trhinde mer ibn Abdlazz ve

Mesleme, Hrnu'r-Red ve Yldrm Byezd Hn ve
Eb'l-feth Mehemmed Hn asrnda bir cmi-i atk idi.
kbet Sultn Murd- Rbi asrnda slmbol ire bir
zelzele-i azm olup eyle mnhedim olup zr-i zemnleri
bile harb olup bizzt Gz Murd Hn zerine gelp
nie bin rgat ve benn ve mimr- kmiller cem edp
binsna r etdiler. Amm teng mahalde vk
olmaile bir ibdullhn hudduna vaz- yed etmeyp
yedi ylda bir cmi-i zb oldu kim gy bir nr- mbn
oldu. Ve metnet zre olsun dey std- mhendis orta
kubbenin cnib-i etrfna hurde hurde kubbeler edp
gy bir gl-misl kubbe olduyn Gl cmi derler.
Ve itmm buldukda yz gm glb ile dern- cmii
gasl eylediler. Mihrb ve minberi sde gzelidir.
Ancak bir kapusu kbleye nzrdr. Bu kapudan
mihrba varnca bu cmiin tlu (---) ayakdr arz (---)
ayakdr. inde sommk ve gayr gne stnlar yokdur.
Ve kble kapusunun tarafeyninde yan soffalar vardr.
Amm tara haremi yokdur ve dahi tara haremi hayli
vsidir.
Mabed-i kadm olmaile baz zamn bu cmie
istisk dusna karlar. Mstecb'd-dave mahaldir.
Ancak bir tabaka bir minresi vardr. Zr minre ve
cmiin zemni serp zr-i zemnler olduundan bin-y
azm etmee havf etdiler. Ve bu cmi ire dim hl
shibi kimesneler eksik deildir.
Ve Murd Hn'n bu cmiden gayr Karadeniz
Boaz'ndaki karu karuya iki aded kalalar mceddeden bin edp azm vezni zre nefert ve dizdr
cebehneler ve birer cmi bin etdi. Ve Kandlli
besinde bir kasr- l ve Istarvroz besinde bir
kasr- Havernak ve skdar besi'nde Revn kkn
bin etdi. Rahmetullh aleyh rahmeten vsia. Trhler
kenrda.
{Trh-i taht- smn-i Mur[d] Hn, kr- peder-i
men:
ki trh edp esn-y tarfinde ey Cevr.

Dedi bu matla kerrbiyn- ar- Rahmn

Serr-i sm-i kubbe mesned-i vl-y Sultn

Sene (---).

Muall kadr l pye evreng-i Sleymn.

Sene (---).
Trh-i bin-y Hsoda:
Bu sadethnenin Cevr dedi trhini
Devlet-bd makm- pdih- Cem-cenb.
Sene (---).
Trh-i dier:
Vasf edp Cevr dedi trhini,
Beyt-i mamr oldu bu l makm.
Sene (---).
Dier kasr- Sultn Murd Hn:
Bu nzhetgh- zbnn dedi trhini Cevr
Zeh kasr- hmyn u blend eyvn- hne.
Sene (---)}.
Merhm u mafrun-leh Sultn Murd Hn'n
ibtid-i clsundan nihyet-i saltanatna
varnca rz-merre olan vakyit [u]
ihtillleri ve cmle gelen vzerlarnn
hkmtlar ve azl [u] nasblarn beyn eder

[63a]

nkim takdr-i Hud bu imi kim b-gnh Osmn

Hn' cmle asker gulsyla ehd edp yerine Mustaf
Hn' yine pdih etdiler. Amm "Mkellef deil
aklnda hiffet vardr" dey seng-i mezr mesbesine
kodular. Amm terk-i dny Behll-i dn-revi bir kl
ve dn ve edn sultn idi. Amm zamn- sadetlerinde
rz-merre fitne ve fesd olup cmle asker zorba oldular.
Ve nie hnednlar gret edp bir cbbeye mlik
olmayan bin kseye mlik olup hne shibleri bir
habbeye muhtc kald.
Yenieri ocanda Kara Mezk reyiyle mhr
Dvd Paa'ya verdiler. Yine andan mhr alup
Msr'dan mazl Merre Hseyin Paa'ya verdiler. Cmle
asker andan krn zre olmayup mhr Lefkeli
Mustaf Paa'ya verdiler. Ol dahi bu derde vlih []
hayrn kalup yetmi sekiz gn mazl edp zorbalarn
zr- bzlar ile mhr Grc Mehemmed Paa'ya
verdiler. Ol dahi hazne-i pdihyi bezl etmee
balayup tekrr mhr Merre Hseyin Paa'ya verdiler.
Amm Haccc- zlim olup dvn- pdihde
kadaskereyn huzrlarnda bir monly alt edp iki yz
as urdular. Cmle ulem ve suleh bu hli istim edp
Sultn Mehemmed cmiine eyhlislm ile cem olup
mbeynden mft,
"Ben vezr-i azam'a varup tedb edeyim" dey firr
etdi.
Bu cemiyyet-i ulemy Merre istim edp cmle
hudd[]mnlar ve harbende ve Mercn rssunda

______________________________________ 100

pabuccu bekr ve bkrlarna fermn sdr olup bade'lasr ale'l-gafle nie yz ulem ve sulehy katl edp Eb'lfeth haremindeki kuyulara lahd-misl doldurdular.
Erzurm'da bu ahvlt Abaza Paa ve Diyrbekir'de muhfz Hfz Ahmed Paa istim edp isyn
etmee bel balayup hn- ulemy [ve] sulehy ve hn-
zllullh- fi'l-ar olan Osmn Hn'n kann almain
ibtid Erzurm'un i kalasn {Abaza} alup cmle
yenierileri katlim etdii haberi gelp derhl Calazde
Vezr Mahmd Paa'y Abaza zre serdr ve Kara
Mez' yenieri aas tayn olunup Bursa'ya
vardklarnda,
"Biz bu kadar asker ile Abaza'ya mukvemet
edemeziz" dey Bursa'dan slmbol'a geldiler.
Bu mahalde Kzlba frsat bulup be-dest-i opur
Bekirzde lan imddyla Acem bin otuz senesinde
Badd'a istl eyleyp Musul'u dahi ald. Bade sene
1032 Merre mazl olup Kemnke Al Paa saf- mhr
oldu.
Tekrr gul-y asker olup Bayram Paa olan ol
asrda yenieri ocanda kethudyeri iken zorbalar ile bir
olup Sultn Ahmed'in duhteri Hnzde Sultn' nikh ile
akd-i nikha ekdi. Bir orbac presi iken bu kadar
evz- zorbalk etdi.
Andan yenieri ve siph yek-dil [] yek-cihet olup
Sadrazam Kemnke dahi anlara tebaiyyet edp zulm
hadden tecvz eyledi.
Amm cemi rey ve bery ve ayn [u] erf [ve]
fukar ve ulem ve suleh ve eimme ve huteb ve
meyih [ve] sdt ve vzer ve vkel ve sary- hssda
olan mukarreb-i endern [u] brn ol kadar mteyakkz
oldular ve zorbalar elinden ehl [] iyl hammmlara ve
rs-y bzra kamaz oldular. Ve,
"Fln Aa'nn hnesin basalm" dey nihn deil
alniyeten gft g ederlerdi. hir bu hl devlet-i l-i
Osmn'a rahne vermee balad, dey cemi ibdullh
hayr-hh- devlet mvere edp,
"Cls edelim amm Sultn Ahmed'den ber
kerre cls inm olup beyt'l-ml- mslimnde bir
habbe yokdur, nice olur" dediler.
Cmlesi "hsn- clsdan fergat ederiz, hemn
devletde nizm [] intizm olsun" dey cmle ayn-
ocak yemn-billh edp sene 1032 mh- Zilkade'sinin
14. gn Sultn Murd- Rbi ibn Ahmed Hn,
pdih- zll- Yezdn olup taht- hilfet-gr cenb-
llerine myesser oldu.
Azamet-i Hud hemn ol n Belde-i Tayyibe yan
kala-i Kostantniyye iinden zulemt ref olup halk-
cihn mesrr [u] handn olup mrde diller tze cn
[63b] buldu. Gan ve fakrin yz gld.
Hemn ertesi gn pdih- heft-kiver alay- azm
ile Eb Eyyb- Ensr hazretlerine varup anda salt-
cumay ed edp iki yerden gayret klcn kuand kim
bir kl Selm Hn- Evvel'in idi, biri Hazret-i Resl'n
t- te-tb idi. Byle emr kuanmak bir pdih-
shib-i cha myesser olmamdr.

Yine alay- Muhammed ile Edirnekapusu'ndan ieri

girp alaya muntazr olan ibdullha selm vererek
du-y hayr- ibdullh alarak hsoda ire Hazret-i
Resl'un Hrka-i erfine yz srp Hazret-i Ysuf'un
Gavr haznesinden alnan destr- erfi ser-i sadetine
geyp iki rekat namz klup,
"lh beni halk mbeyninde hor hakr etme, dn-i
mbne lyk hidmetler[e] myesser eyle" dey tazarru
[u] nliler eyledi. Geri sinn-i slde dahi (---) bli idi,
amm gyet red necb ve mdebbir ve kil dn idi.
Derhl huzruna hsodaba ve haznedrba ve
hazne ktibi ve hazne kethudsn arup,
"Tz cls inmyn hazne" dediler.
Anlar dahi "Pdihm knndur, sadetle
haznenize terf buyurun" dediler.
Meer bu hakrin pederi Derv Mehemmed Zll
dahi hzr olup maan hazne-i pdihye girp hr []
hkdan ve tecemmlt [u] mhmeltdan gayr deyyr
bir dnr ml add olunur gm ve altun vnndan bir
ey bulunmayup ancak alt kse ml ve bir garr mercn
ve bir sandk Fafr fincn bulunup ol dem Murd
Hn'n gzlerinden ekde ekde demler cereyn edp
ek-i hnbdan hazne hznden pr olup derhl hazne
ire iki rekat salt- hcet klup bade'd-du buyururlar
kim,
"nallh seyec bu hazneyi gret edenlerin ml
ile ke'l-evvel leb-ber-leb edp elli hazne dahi cem
ederim" derler.
Andan var kuvveti bzya getirp on gnden cls
inmiyn bin krk kseyi hzr edp cmle ocaa
haber oldukda cmle ahl-i ocak,
"Biz inm almamaa yemn etmiiz, bizden
pdiha hell olsun" dey haber gnderdiler.
Tz ertesi kalebe dvn fermn olunup ale'l-zor
cmle ocaklara terakkler ve inm- cls ihsn olunup
cmle bay [u] ged mesrr [u] dn oldular.
Ol gece Murd Hn vkasnda Hazret-i mer'i
grp,
"Y Murd l-tehaf" dey Murd Hn'n beline bir
kl kuadup glfndan klc uryn edp Murd Hn'n
destine verir.
Hemn Murd Hn hb- rhatdan bdr olup ertesi
ammisi Mustaf Hn' Eski Sary'a nefy edp,
"Bizim hayr dumza megl olsun" buyurdular.
Ve Murd Hn baz zamn piydece tebdl-i cme
olup ahvl-i leme ttl hsl etmein Melek Ahmed
Aa ile ve Vuu bostncba ile reh-revlik edp kebe-ke baz ekyy kelle-pezn paa edp vcdlarn
hke salup rhlarn adem diyrna gnderp balarn
gnderler zre dikerdi.
Bu pdihn etdii hnhrl bir pdih etmemidir. Kahvehneleri ve meyhne ve bozahneleri ve
ttn dahi yasak edp nie yz bin demi ol bahne ile
her gn yzer, ikier yzer demi katl ederdi. Amm
aleyhi m-yestehak Anatolu tarafnda dahi Abaza Paa

______________________________________ 101

yenieri nmnda ve zorba siph nmnda olanlar ve

zerine gelen askerleri beer onar binin bir kmeden
mr- zaf gibi hulika'l-insn- zafi krard.
Ve'l-hsl cmle zorbalar zr- bzlar ile velede ve
gulmiyyeler isteyp defterleri mcebince cmlesine
hidmetler verilp ol defter Murd Hn'da kalup her bir
zorba bir diyrda hidmetde iken bunlar beer onar kra
kra yedi seneye dek zorbalarn zoru kesilmeyp c-be-c
nihnce var idi. Amm Murd Hn bir ferd-i ferdenin
hsl hareminden bir dne-i direm dermedi.
Cmle eky havf u hayetlerinden sret-i salhda
grnp kimi shte ve kimi umml ve kimi cemml [u]
{hamml} ve kimi skdar Mahmd Efendi mrdi ve
kimi cel-y vatan edp kimi hb- Ashb- Kehf'e varup
mnzev oldular.
Ol mahalde sene (---) [64a] trhinde Kemnke Al
Paa'nn tahrkiyle {1033} eyhlislm Yahy Efendi azl
olunup fetv-y erf Esad Efendi'ye ihsn ve yine sene-i
mezkrede Kemnke ilksyla sbkan Vezr Hall Paa
ve Grc Mehemmed Paa'y mahps etdiler. Badehu
bunlarn Abaza Paa isynndan haberleri olmaduuna
Murd Gz ttl hsl edp afv olunup habsden iki
vezri dahi tlk etdiler.
Badehu Kemnke "Vezr-i shib-clsum" dey
hemvre evzlar edp mcib-i itizr- htr- tr-
ehriyr olmaile Harem-i hssn srasarynda mahps
klnup ertesi gn katl olunup sene 1033'de erkes
Mehemmed Paa saf- Berhay-vr Abaza zre serdr-
dilr olup Revn cnibine revne oldu.
Vezr-i mm-ileyh bir mmin muvahhid ve
perhzkr ve dndr serdr- b-vakr idii grdmz
vzerlarda misli yok idi.
Ol sene-i mbrekde Kayseriyye altnda Abaza-y
pr-grre ile ceng-i perh ve b-misl sava ve nie cn u
ba oynayup hir-i kr Abaza Paa mnhedim olup
Erzurm kalasna varup kendye ve asker-i makhruna
dr'l-karr eyledi ve mrdeleri dr'l-bevrda karr
eyledi.
Badehu Bk Paa ve erkes Mehemmed Paa
merhm olup Mardin'de defn olunup sene 1034
Diyrbekir'de Hfz Ahmed Paa mhr ile sipehslr-
muazzam olup Husrev Paa'ya yenieri aal mukarreri
gitdi.
Ve sene-i mezbrede h Abbs nedmlerinden
Kargay Hn' askeriyle Grcistn bei Mavro krup
yigirmi bin Kzlba ba ve buu bayla Diyrbekir'de
Serdr Hfz Ahmed Paa'ya getirp cmle kelle ve
kerreny ve tabl [u] ks ve diref-i kviyniyle hk-i p-y
Murd Hn'a gnderilp Mavro'ya Grcistn belii ile
hilat- fhire ve galar gitdi.
Sene (---) de Hfz Ahmed Paa Diyrbekir'den
Badd zre serdr olup Badd' tokuz ay dd. Kalakp toplar ile Akkapu ve mm- Azam kapusundan
rahneler alup yry sadedinde iken h Abes rnzemn askeriyle slm askerinin cnib-i erbaasnda meks
edp nlerinde Badd ire dman, ardlarnda dahi

dninde pimn kavm-i dllin mbeyninde kalup etrf [u]

eknfdan zehyir ayan kesp asker-i slm ire bir
kaht- azm mstevl olup guzt- mslimn eb [u] rz
te-i Nemrd iinde kalup ceng etmede. h dahi bir
gece fursat bulup ebhn esnsnda kala ire yigirmi bin
Mzendern tlngi imdd- Al koyup ale's-sabh slm
metrisleri baslup gerden h dahi hcm edp bir
ceng-i Muhammed olmudur kim bir trhde
olmamdr. slm askeri ne re eylesn iki dman
mbeyninde kalup ve her cnibi l [] listn- bamn ire kalup yine eb [u] rz hem kalay dp hem
h askeriyle ceng ederlerdi.
Hele hamd-i Hud h tarafndan sulha rabet edp
asker-i slm'n cn- azzine minnet olup taht-
Badd'dan Diyrbekir'e selmetle vsl olduklar haberi
geldi. Amm pdih- Cem-cenbn htrna ho
gelmeyp sene 1036 trhinde Hfz Ahmed Paa'y
mazl edp mhr defa-y snde Hall Paa'ya tevch
buyurulup ordu-y slm'a gnderildi.
Ve bu senede asker-i slm Tokat metsnda iken
Ahka kalasn Kzlba- evb {ald} haberi geldi.
Fi'l-hl serdr- kbet-end Hall Paa, Dilen Hseyin
Paa'y on bin gzde asker ile lgar [e]dp Abaza Paa'ya
dahi emr-i pdihler tahrr olunup "Gayret senindir,
sen dahi Hseyin Paa ile Ahka'nn istihlsna revne
olasn" dey fermnlar vardkda "Seman ve taten"
dedi. Amm Abaza havf edp,
"Hay gidi Osmnl Ahka bahnesiyle zerime
geliyor" diyp Dilen Hseyin Paa'y ziyfet tarkiyle
kalaya arup tarada kalan askerinin cmle erzklarn
gret tln etdirp b-gnh ve b-haber nie bin
mmet-i Muhammed erbet-i ehdeti n edp
Hseyin Paa dahi kalada bu cm- ecelden n edp
[64b] mest [u] medh olup bakyyet's-seyf olanlar
uryn [] bryn ve nln [] giryn Tokat'da Hall
Paa'ya yetip feryd [] tazallum etdiler.
Bu ahvl sitne-i Sdet'e arz olunup Abaza
Paa'nn isyn [] tuyn sarhaten ikre oldu. Amm
Kayseriyye altnda Abaza mnhedim oldukda crm afv
olunup Erzurm eyleti kendye ihsn olunmu idi.
Lkin Dilen Hseyin Paa askerin krdu haberi
gelince hemn ol sat taraf- ehriyrden cmle vzer
[v] vkellara hatt- erfler yazlup sene (---) trhinde
mhr Tokat kalasnda Hall Paa'ya gidp Erzurm'da
Abaza Paa'y muhsaraya baladlar. Amm kala-kp
toplar yok idi. let-i mlhaza kalay derken bir ka
kerre ieriden Abaza tara kup yenieri metrislerin
basup hn- Osmn Hn akna yenierileri krup nie
binin eedd-i ukbet ile katl ederdi.
Bu hlde iken bir gece tfn- azm olup cmle
haymeler kar ve buz altnda kalup nie bin demin eli ve
ayaklar donup cmle asker gul-y m edp seferden
avdet etdiklerinde Abaza askerin akblerine dp
rz-merrede yenieri tifesin kra kra Hns ve Mama
Htn nm menzillerde nie bin ben demin dest [u]

plar donup erre-i Zekeriyy ile brm eyleyp bir

kuyuya doldurdular.
Hl ol kuyuya h- dest [u] p derler. Mama Htn
trbesi kurbndedir. Nie dem hals olup nie bin eli
aya kesildiinden ehd oldular.
Bu hal-i pr-mell dahi Der-i devletde Murd Hn'a
mnakis olup sene 1038'de mhr Husrev Paa'ya
verp Abaza zre serdr- muazzam oldu. {Husrev Paa
Bosnav idi. Silihdrlkdan tul edp Bayram Paa
yerine yenieri aas ve Diyrbekir vlsi olup mid'e
giderken mhr ile Abaza zre serdr oldu}. Ve Ahka'y
istihlsna memr olup Tokat'dan lgar ile dahi anca kar
var iken Erzurm ire imdd ve zahre girmeden
Erzurm- behet-rsm altnda meks edp kalay
muhsara etdiler.
"Belki Abaza-y b-niyz kalay Kzlba'a vermek
ihtimli ola" dey krk bin salt atlu asker ile sene-i
mezbrun Muharrem'inde yedinci gn kalay kat-enderkat kuadup metrislere girildi.
Mh- Safer'de gerden asker-i slm hayme ve
hargh ve br [u] bnghlar ve cebehne ve balyemez
toplar ile dery-misl asker gelp tarfet'l-ayn ire hzr
metrislere girilp eb [u] rz amn vermeyp lamlar
endht olunup yedi koldan balyemez toplar ile kala-i
Rm'a rahneler alup subh u mes hcmlar olup
ieriden tara, taradan ire yryler ve ebhnlar olup
husrevne ceng [] cidller olunup ieriden tife-i
sekbn- sek-py birer ikier tara firr etdiler.
Tarada serdr istimlet ve ihsn [] inmlar etdiin
ierideki haert sekbnlar iidp kme kme tara
kup,
"El-amn ey gzde-i l-i Osmniyn'dan ey
Husrev-i rn" deyp her bir remms bir kola dahl
dp hals oldular.
{Abaza Paa dahi} kaladan cemi ulem ve suleh
ve meyihn tara kup emr ber-gerdn amn ile
Serdr Husrev-i r huzruna gelp yz srdklerinde
"El-afv zekt'l-feth"1 deyp cmlesinin defter-i
ceryimine kalem-i afv kede klnup hilat- fhireler ile
eref-yb oldular. Mh- mezbrun tokuzuncu gn[] idi.
Askir-i slm kala ire leb-ber-leb olup iddet-i it
gelmeden kalay tamr [] termm edp elli bin asker ile
Kenn Paa'y serdr edp Ahka kalas dahi Mavro
Hn imddyla feth olup eylet-i ldr, Sefer Paa'ya
ihsn olundu.
Bu feth [u] fthtlarn zafer meserretleri sem-i
hmyna vsl olup Abaza Paa'y Der-i devlete
getirmek fermn olunup iddet-i Rm ermeden kat-
menzil ederek Husrev Paa alay- azm ile Abaza Paa'y
rikb- hmyna getirp huzr- pdihde Abaza serber-zemn edp ayak zre durdu.
Ol gn bir dvn- azm idi kim bin bir ayak bir aya
zre idi. Cmle vzer ve vkel-y devlet huzrunda

______________________________________ 102

Af, fethin zektdr.

pdih- Cem-hamet mbrek kelm- drer-brlar ile

Abaza Paa'ya hitb edp buyurdular kim,
"Bire kfir, bu senin bu kadar seneden ber
ibdullh- mslimn zre etdiin zulm [] taadd ve
benim nie bin gzde kullarm katl eyleyp isyn
eyledin" buyurduklarnda,
Cevb- Abaza Paa, yerinden pertb klup
kerre zemn-bs edp eydir:
"Pdihm Hazret-i Rislet-penh'n pk r[]hyn
ve ecdd- izmlarnn [65a] rhlaryn olsun bana bu
ayda amn verp afv ile mumele edp d- dernum
sylesem" dey izin taleb etdikde,
"Syle" dey destr- h oldukda Abaza eydir:
"Pdihm, karndan Sultn Osmn Hn Gz tbe
serhu azametiyle dn-i mbn uuruna dmandan
intikm
almain
Hotin
seferine
tevecch
buyurduklarnda grd kim yenieri tifesi azack amm
ulfeleri ok bunlar yoklama ederim dedikde gul edp
yoklamaa rz vermediler.
Bundan Pdiha dilgr olup Hotin kalas metrisine
yz bin renc [] an ve nz [] istin ile metrise girp
kffr- dzah-karra syneten dim kuru sk tfeng
atup pes-i perdeden kffr ile mumelt edp dn-i
mbne hynet etdikleri gnden ayn idi. Kaladan kfir
bunlara arb, bunlar kfire kebb gnderp yiyp
ierlerdi.
Bu hlde iken Budin vezri Karaka Paa kara
kandan kurum ile urulup ehd olup cmle askeri
meydnda kalup ehd olup bir merd imddlarna
varmad. Ve Tatar Hn'a Kfir taburu zre gelme ve
slm ordusuna ge gel, tz gelme {dey haber
gnderirlerdi}.
Baz vzer kullarn yenieri atlarn dutup
karndan Osmn Hn huzruna getirp katl ederlerdi.
Bu hl zre dn-i mbne bu gne hynetleri zhir olup
Hotin gibi bir sary-misl bir kk kulleyi feth etmeyp
metrisden bir gn ale'l-umm kup firr etdiler.
Beyt'l-ml- mslimnden yedi bin kse hebya
gidp nie kerre yz bin rey ve bery prekende ve
pern olup bir habbe deer i grlmeyp pdih-
slma beyne'l-akrn bu kadar bed-nmlk olup sadetle
slmbol'a gelp ol pdih- azm'-nn zerine nie
kerre gul-y mm edp pdih dahi anlarn etdiklerine
kalmayup ocaklarna ayala varup dahl dtkde bu kadar itle-i lisn ve bu kadar tm- fhi ile aa kapularndan Osmn Hn' kovup andan yenieri odalar
ire Orta Cmie varup anda dahi dahl dd. Anda
Binyz nm bir pehlivn pdih zerine musallat edp
kendler mbrek dest-i erfleri ile Orta Cmi
mihrbnn sol cnibindeki penereye mbrek kollarn
geirp sarlm idi.
Amn ey mmet-i Muhammed dey mazlm
Osmn Hn feryd ederken mezkr Binyz nm kfir:
E Osmn elebi seninle dilberi ok Ysuf h
kahvesine yhd bizim odaya gidelim dey tahkrne

______________________________________ 103

nie yve kelimtlar etdikde Osmn Hn rz vermeyp

Osmn Hn'n penerede olan bzlarna birer mut-
pehlivn urarak mbrek kollarn krarak Orta Cmiden
Osmn Hn' bir arabaya koyup Yedikulle'ye gtrp bu
kadar n-mer iler ile meln Binyz Pehlivn, Osmn
Hn'n haysn burup anda ehd oldukda cesed-i erfin
bir pre khne bry zre b-riy yatrken cebeciba
olan (---) Aa kfir, Pdih'n mbrek sa kulan
kesp ve bir yenieri htemiyn mbrek engtn
kesp tz Dvd Paa'ya kulan ve parman mjde ile
gtrp anlara birer kse altun verdikde cebeciba,
Dvd Paa'ya eydir:
Bire Sultnm, hemn cmle ocaklara altun bezl
eyleyp sultn hazretlerinden olan Sleymn Be
efendimiz olan ehzde-i cvn-bahtn pdih eyle,
inkrzu'd-devrn devletin mebbed olup l-i
Dvdiyn, dey cihnda nmn dstn ola dedikde bu
kulan getiren cebecibaya siphler aal ihsn edp
olu Sleymn Be'i pdih etmee azmet edp cmle
yenieriye Selnik ukas yerine krmz saya uka
vermee ahd [] emn etdi.
Pdihm, bu ahvl-i pr-mell dstn- dostn
olup hre-i ehr oldukda cmle ehl-i rz ve b-garaz
hm-y dn olanlar Hayf ve dirg v hasret ve v firkat
dey h [u] enn etdiler.
Ve yine cmle acem olan ve yenieri haertlar
Sultn Mehemmed cmiinde nie bin musannif ve
mellif [ve] ulemlar katledp cesed-i erflerin kuyuya
doldurup bu kadar fezhat edp bu kadar ibdullhn
hneleri ve tara hazne ve ieri hazne zorbalar elinde
yam olundu.
kbet'l-emr hakr bu ahvlleri istim edp d-
dernumdan [65b] haste-hl olup if buldum. Amm
eyle bir pdih- Cem-cenb Osmn Gz'den ayrlup
byle n-hak hrr-i ehd etdiler, hemn pdihm sa
olsun. Bu Abaza lalan dahi nn [u] nemek gayretine
dp y veliyy-i niam efendim Osmn Gz'nin
intikmn bu s kfirlerden nice alam derken hikmet-i
Rabbn ammin Mustaf Hn, Erzurm eyletin (---)
sene trhinde ihsn eyledikde grdm ki, bir kala-i
Kahkah ve iddet-i its b-bah her gn Lala Paa
merhm cmiinde ed-y evkt- salt etdikce yenieri
akylar nme gelp eydirler kim:
Abaza Lala akrab-y taalluktndan yine Lala Paa
kilisesine vardn dey ol mbrek cmi-i erfi kenseye
tebh ederlerdi.
Ve kol dolamaa ehir ire devern etsem hrh
zre yatan kpeklere hitben bana iittirerek O Abaza
o dediklerin istim edp mz ederdim.
Bu cmle ile yine mdr edp giderdim. Ve yine
cmleye ihsn [] inmlar ederdim. Ve Pdihm buna
gre nie bin mlyan ve turrehtlarn hazm ederdim.
Ve dvnhneye arb [u] kebblar ile gelp,

Abaza, senin mehterhnen ile bir meclis edelim

dey mehterhne ile dvnhne-i pdihde eng
egne ile ay [u] iret edp yine mz edp meklt []
merbtlarn verirdim.
Ve ehir ire ayn [u] erfn ehl [] iyllerin
ekmee balayup nie yz hneleri ve bedsteni nehb
grete baladklarn sicill-i era kayd etdirp elime
pdihm hccet-i eriyye aldm" dey koynundan
hcceti Sultn Murd'a verir.
"Ve bundan sonra pdihm, yenierinin bu isyn
[u] tuynlar hadden efzn olduu Acem h'na
mnakis olup bir gn h, Ahka kalasn muhsara
sadedinde iken,
Bire gzler, dn-i mbnin intih-y serhaddi olan
Ahka kalasn hals etmee yetielim dey feryd
edegrdm.
Bir yenieri meyhnelerden ve Ermen evlerinden ve
bozahneden karmak mmkn olmayup hir'l-emr
Kzlba- evb, ecdd- izmn Sultn Selm Hn'n
fethi olan hsn- hasn kala-i Ahka'y alup mlk etdi.
Badehu bu ahvl-i pr mellim mmzda olan
mrimrnlara dahi malm olup anlar dahi yenierilerden
dilgrler imi, cmle mrimrnlar ile pes-i perdeden
yenieri krup hn- Osmn Gz taleb etme in
yemin-i billh ve kasem-i tallh edp herkesin taht-
hkmetinde olan zorbalar ve eky yenierileri
krmaa ahd [] emn etmidik.
Ol gnk oldu, bu hakr ahde vef edp ibtid
Erzurm'un i kalasn feth edp cmle yenierileri
krdm. Sir vzer ve merlar beni peraya atup yan
aldlar. Benim adm s olup i baa dp gnden gne
hlim mted olup ite sergzet [] serencmm budur
kim ne etdim ise bu Devlet-i aliyyenin hyr-hh
olduum gayretiyle etdim. Yohsa pdihm bu Abaza
kulun yetmi guruluk bir abd-i memlkndr, s olup
cihngrlik ile pdih olacak deilim" deyp ahvl-i
mcersn nie bin dem iinde bir bir b-bk [u] bperv takrr edp yine zemn-bs edp el balayup
hm-b oldu.
Bu kelimtlara Pdih- cem-azamet g- hile
sminden olup ehdet-i Osmn Hn yd oldukda
mbrek em-i gazlinden ekde ekde hn-ld nem
yemm-i nem gibi cereyn edp bir h- serd ekdi kim
cmle huzzr- meclis mest [] medh oldular. Bade
hatmi'l-kelm.
Cevb- Sultn Murd Hn: "Ya Kayseriyye
altnda lalam erkes Mehemmed Paa ile ceng edp
mnhedim olduunda crmn afv edp sana Erzurm
eyletin ihsn eyledim. Badehu Ahska imddna
memr olunan Dilen Hseyin Paa'y ve bu kadar
ibdullh katl edp mllarn yam ve tln edp Hall
Paa lalam ile ceng edp kalay teslm etmeyp rikbma
nin yz srmedin?" buyurduklarnda,
Cevb- Abaza Paa: "Pdihm, stme memr
olup gelen serdrlarnn her biri askerine [66a] malb
olup zabt [u] rabta kdir deiller idi. Uradklar yerleri

______________________________________ 104

Karayazc ve Kalenderolu ve Sad Arab gibi eli vilyeti

harb [] yebb ve halk kebb ederek gelp beni
muhsara edp her gn serdr zre bir gul edp
serdrn bana otan ykup gn-gn fesd ileyp
anlar cell ve harm, ben anlarn yannda aslahu'zzaleme ve hall idim. Cnm korkusundan ceng edp
verilmedim. Amn ile ksam bir alay amn bilmez
basz bugsuz emapur askeri-misl bunlara rm olmak
kuvvet-i hatdan ve tehlikedir dey var kuvveti bz-y
tvnya getirp ceng ederdim.
Amm bu Husrev Paa lalan sitne-i sadet'den
fermn- pdihyle Tokat'dan kalkup zerime geldikde
atlarm rz-merre gelp cmle menzillerde adl []
adletin ve zabt [u] rabtn ve akyya amn vermeyp
katl edp asker-i Abdlmmin gibi geldiin istim edp
bildim ki bu merd-i kmildir, gnden gne mehbet []
salbeti yd olundukda dernuma bir bm [u] rub hsl
oldu.
hir bir gn grdm ki Erzurm altna gelp meks
ettkde amn vermeyp ol n rz- rende askere amn
vermeyp ol sat cmle askeri metrislere koyup a kurd
koyuna sarlr gibi sarlup gy cierime yapdlar.
Ol gn toplar ile yedi yerden kalaya rahneler
verdiler. Ve Erzurm sahrsna eb [u] rz nazar
ederdim, asker tifesinden bir merd metrisinden kup
kurlara gitmezlerdi, rey v berylar grh grh
olup askere zahre getirirlerdi. Andan bildim ki zabt [u]
rabt shibi serdrdr ve sahrda bir kur ihrk bi'n-nr
olmazd ve her eb cmle adrlarda Feth-i erfler tilvet
olunup ezn- Muhammedler okunup evkt- hamseyi
kol kol cemat-i kesreler ile ed olunurdu. Amm
evvelki serdrlarda ne tat ve ne ibdt olup cmle
kurlar tee urup reyy kebb edp iki ayda ancak
metrise girp maa'l-kerhe bir ka tfeng atup yine
adrlarnda fsk [u] fcr ederlerdi ve sz [] sz ve
Ermen avretleri ve olanlar ferydnda adrlarda
durulmazd.
Ben bunlar bu hlde grp er drder kerre
kaladan tara kup ebhnlar edp her kda bu kadar
yenieri krup bu kadar ml- ganyimle yine kalaya
tahassun ederdim ve yenieri kelleleri ile kalann burc
[u] brlarn zeyn ederdim. ki aydan k gelp serdrn
bana otan ykup avdet ederlerdi. Amm bu Husrev
lalan hakk ki Rstemne hareket etdiinden,
Ha ite bu hkim-i dildir dey el-amn deyp
hk-i pyine yz srp hamd-i Hud mlhazamda hat
etmeyp bu kadar gnden ber dery-misl asker iinde
beni pdihma slimn gnimin getirdi. Emir
pdihmndr. te gayretimden byle etdim. n-
erfine ne lyk ise eyle. te kl boynumda, pdihma
Erzurm'dan kurbna geldim" deyp hk-i pye yz
srp iki dizi zre yz kbleye mteveccih kp
kelime-i ehdete balad.
Pdih- pr-rahim, Abaza Paa'nn sdkne
szlerinden ve bu mertebe inkydndan haz edp gazabld iken gazab teskn olduun cmle mushibn

mukarrebn ve huzzr- meclis olan vzer ve vkel ve

ulem ve suleh ve eimme ve huteb ve eyhlislm
Yahy Efendi ve Serdr'l-muzzam Husrev Paa dahi
cmlesi hk-i p-y serr-i sadete yz srp,
"Pdihm, Abaza Paa kulunun crmn afv eyle"
dey ric etdiklerinde riclar hayyiz-i kablde vk olup
afv olundu. Ve Bosna eyleti ihsn olunup Abaza
gazsndan gelen cmle vzer ve mrimrnlara ve sir
merlara ve ocak ihtiyrlarna hilat- fhireler geydirilp
Abaza Bosna'ya gitdi.
Ve andan mazl olup Silisre eyleti ihsn olunup
dery-misl asker ile Kamanise cniblerinde Leh
diyrndan firvn ml- ganyim ile Abaza Paa
Kamanise'den b-feth avdet edp Silisre'ye [66b] gelp
andan dahi mazl olup sitne-i Sadet'de mushib-i
ehriyr olup cmleden ziyde takarrb bulmu idi.
Bir gn yenieri tifesi Murd Hn'a dilgr olup
dvnda orba imediler. Hemn Abaza Paa,
"Pdihm izn-i erfinle ben anlara bir kerre
grneyim, ol n ben anlara orba tslarn bile yutduraym" dedikde, izn-i pdihyle Abaza dvna knca
yenieri mbeyninde bir gft [u] g olup,
"Bire Abaza geliyor" dey cmle yenieriler orba
ile tslar yutayazdlar. Yenieriynn t bu mertebe
Abaza gzlerin korkutmu idi.
Badehu Revn seferi esnsnda kul mbeyninde bir
gft [u] g olup,
"Abaza bizi kra gelmidir, Anatolu'ya karsak yine
Abaza bizi krar. Pdihmzn hceti Revn ise Abaza
ile gidp feth etsn" dey ittifk etdiler.
hir bi'z-zarr bir gece hsoda srasarynda
Abaza'y haps edp ale's-sabh Vuu bostncbaya bir
beyz arafa sarlm Abaza'y teslm edp Vuu
bostncba Abaza Paa'y mankan katl edp
bostncba desti ile dest-i kaz yek-dil [] yek-cihet
olup Abaza'nn dilin sahfe-i rzgrdan kesp nan al
melei'n-ns Sultn Byezd'de mrekkebcileri banda
Gz Murd Paa'nn cenbinde defn etdiler. Anlar dahi
etdiin buldular. Rahmetullhi aleyh. Amm,
Ahvl-i garyibe: Bu hakr bin elli alt trhinde
Sleymn Paa Erzurm vlsiyken Acem diyrndan
Abaza Paa gelp zuhr edp Sleymn Paa cmle
tayntn ihsn edp pes-i perdeden sitne'ye arz
eyledi.
Beri cnibde Abaza gnden gne eski dostlar ve
tevbileri ile sayd [] kra balayup cemiyyet-i kbrya
mlik oldu. Ve cmle etdiklerin bir bir takrr edp kerr
fer shibi oldu.
Abaza Paa'nn hikyeti zre Revn seferi esnsnda
yenieri gul edp,
"Biz Abaza olduu yerde gazya gitmeziz" dey
ayak basdklarndan bi'z-zarr Murd Hn bir gayr
demi araf ire sarup Vuu bostncbaya katl etdirp
ol gece Abaza Paa'y bir Snbeki firkatesine koyup
Gelibolu'da Cezyir kalyonlarna svr olup yedi sene
Cezyir'de korsanlk edp kalyon shibi kapudan olur.

______________________________________ 105

Hikmet-i Hud yedi seneden sonra Murd Hn

sitne'de merhm olduu gn Abaza Paa dahi
Tementis burnu nm mahalde bir azm ceng edp biemrillh mnhedim olup Danimarka kffrnda yedi
sene esr olur. Andan Portakal kffrna Abaza Paa'y
satup Portakal donanmasyla sene Hindistn'a seferler
edp andan yine Portakal ile n'e varup anda gemileri
bir kenrda gark olup Abaza, n Fafr ve Kalmah ve
Horasn ve Belh u Buhr'dan Isfehn'a seyhat ederek
gelr.
Andan sene (---) trhinde Erzurm'da Sleymn
Paa'ya gelp ahvl-i mcery kssa-i pr-hissesin hikye
etdikde aklmz pern olurdu. Ve nie bin gne
sergzet [] serencmlarn nakl edp cmle etdii ileri
isbtile tahkk ederdi.
Meer mukaddem Sleymn Paa'nn Abaza'y arz
eyledi brhm Hn'a varnca Vuu bostncbay
arup,
"Karndam Murd Hn asrnda Abaza'y nice katl
eyledin?" deyince,
"Vallhi Pdihm bir beyz araf ire sarlm bir
demi verp Abaza'dr dey katl edp be imm gasl
edp cmle vzer ile Murd Paa trbesinde defn
eyledik an bilrm ve's-selam" dey bu kelma nie bin
n-tamm kelimtlar olup Erzurm'a hatt- erf ile bir
kapucuba gelp Abaza Paa'y Aa Dvnhne'nin i
mehterleri kapusu mbeyninde bana p ban
teninden cd edp kellesin sitne'ye gtrp ol
ehirde Sleymn Paa'y Vezr-i azam Slih Paa mazl
edp elebisi Defterdr Mustaf Paa'y mazlm- maslbun olu Mehemmed Paa'ya eylet-i Erzurm ihsn
olunup Terzi Mustaf Aa msellem gelp hakr gmrk
nezreti ile Revn [67a] hn' tarafna krbn getirmee
revne olduk ve's-selm."
Ve'l-hsl Abaza Paa'nn ahvl-i pr-melli bu gne
tahrr olundu. Badehu,
{Husrev Paa'nn serdrl} sene 1038 trhinde
Abaza Paa fethinden sonra Husrev Paa Badd zre
asker-i dery-misl ile Badd zre serdr- muazzam
olup asl Badd tarafna nazar etmeyp Acem
memleketlerin nehb gret etdii blda mastrdur.
Badehu asker-i slm ile t Isfehn ve nsf- cihna
dek gret edelim dey ahd [] emn edp gitmek
sadedinde iken sadetl Pdih- lem-penh hazretlerinden hatt- erf gelp,
"Bizzt h- bed-fili kayd [] bend ile pye-i
serrime getirsen makbl-i hmynum deildir. Elbette
sana ban gerek ise Badd- Dr'l-hilfe'yi feth edp
mezhebimiz shibi Numn ibn Sbit olan mm-
Azam' ve Hazret-i e-eyh Abdlkdir el-Cln
hazretlerin Kzlba- bed-ma kall n-tr-ba evb
elinden ol sultnlar hals edesin" dey hatlar gelp sene
1040 Safer'l-muzafferinin yedinci gn Badd
metrisine girilp krk gn muhsara olunup Acem
diy[r]larna asker-i slm gret etmeden ganmet olup
hir iddet-i it gelmek ile Badd'dan ferat edp

avdet etdiklerinde Hille kalasna asker konulup andan

selmetle Musul'a dhil olup kala-i Kahkah-misl tamr
edp pye-i serre ilm olundu.
Ve ol zemistnda Mardin'de met olunup
evvelbahrda Revn zre gitmek sadedinde iken,
"sitne-i sadetime gelesin" dey hatt- erf gelp
Husrev Paa sitne'ye giderken Murtaz Paa'ya Diyrbekir tevch olunup Husrev Paa Tokat kalasna
geldikde shib-fir iken Murtaz Paa, Husrev Paa'y
Tokat'da ehd eyledi. {F yevmi'l-hams 18 ehr-i abn
sene 1041}.
Murtaz Paa Diyrbekir'e varup sene 1041 f mh-
Recebi'l-mreccebinin on sekizinci gn Hfz Paa
tekrr vezr-i azam oldu. Mh- mezbrda kul gul edp
Bb- hmynun i yznde Hastalarkapusu nnde
Hfz' kul atndan ykup kendsi Hastalar odalar ire
firr edp kapuyu sedd etdi, andan resenbzlk ederek
Hsbake'ye firr etdi ve bostncbann mcevvezesi
ve hilatn geyp huzr- pdihye varup ilm- hl
edp,
"Bir ka veled-i zin stme hcm edp biz dahi
stlerine at srp cmlesin datdm" dey huzr-
pdihda yalan syler.
Ertesi gn asker yine gul edp Pdih'dan Hfz'
alup gz nnde ibtid Husrev Paa'nn bir aas,
Husrev'in kann almak in Hfz'n depesinden bir
haner-i {tz} urup tz enesi altndan gzer edp ol n
Hfz' hezr-pre etdiler.
Ve sene 1040 Rece[b'i]nin evhirinde Receb Paa-y
mdebbiri vezr-i azam edp umr- fetvy Hseyin
Efendi'ye tevch etdiler. Receb Paa Bosnav-asl olup
bostncbalkdan vezretle kup kapudan paa oldu.
Ve Akdeniz'de sene (---) trhinde pre azm ngilis
kalyonlar feth etdi kim ve mine'l-acyib idi. Badehu
Karadeniz'de yz pre Kazak- k aykasyla ceng-i
azm edp Kaza'n cmle aykalarndan feth edp sernign ha peykerleri ile sitne'ye dhil oldu.
Ol sene Hall Paa Anatolu'da mhr ile Abaza zre
serdr iken Receb Paa kimmakm oldu. Ve yerine
{1036} Hasan Paa kapudan olup nehr-i zi
Karadeniz'e mahlt olduu boazda bir kala bin edp
zi kalasn tevs edp r-ke bir kala dahi bin edp
zamme etdi.
Ve Receb Paa, Husrev Paa serdrlnda dahi
kimmakm olup Hfz Ahmed Paa'nn katline sebeb
olup yerine vezr-i azam olup, Ms elebi mushib-i
ehriyr iken haner rdp zorbalara katl etdirdp
cesed-i Ms'y Atmeydn'na atdlar. Cvn- n-murd
nedm-i Murd Hn iken mrd olduuna trhidir.
Ms'ya cemliyle tecell kla Br.
Sene 1041. [67b]
Ve Yenieri Aas Hasan Halfe'yi bir kede muhtef iken bulup t- celld- ehriyr ile vcddan hke
saldlar.

______________________________________ 106

Sene 1040 mh- Ramazn'nn gurresinde maslblakab Defterdr Bonak Mustaf Paa efendimiz pinhn
olduu yerde hizmetkrlar Receb Paa'ya haber verp
zorbalar katl edp nan Atmeydn'ndaki nr
drahtna kablarndan salb etdiler.
Ve Receb Paa'nn dahi hyneti ve zorbalar ile lfeti
olup Ms elebi'yi katl etdirdii zhir olup dvna
geldikde {mankan} katl olundu. Hakr, pederimle ol
gn Dvn'da hzr idim. ehr-i evvl fi yevmi'l-isneyn
27 sene 1041.
Badehu vezret, Msr'dan gelen Tabanyass
Mehemmed Paa'ya tevch olundu. Sultn Osmn'n
Kzlar aas Mustaf Aa'nn ra Arnavud'l-asl idi.
Harem-i hs'dan kup Msr ihsn olunup mhr ile
Erzurm'da Revn muhfazasna serdr iken Revn'a
imdd yetimediiyn ve Bodan ile Eflak mddesiyn
sene (---) katl olunup Eyyb Sultn merkadi cenbinde
medfndur.
Yerine Bayram Paa vezr-i azam oldu. Hk-i
slmbol'dan zmre-i yenieriyndan nev [] nem
bulmudur. Amm Murd Hn, Tabanyass vezretinde
sene (---) de ecdd- izmlar gitdii minvl zre taht-
sn Edirne-i edne'l-arz[a] varup ahvl-i reyya vkf
olup ve baz zorbalarn hakkndan gelp ve Nemse
srndan tecdd-i sulhnmeler gelp andan sitne-i
sadet'e gelp sene l044 Ramazn'l-mbrekinde
Revn seferine revne olmaa ihtimm- tm edp
Tabanyass Mehemmed Paa'y mhr ile serdr edp
mukaddem Revn'a revn olup Bayram Paa
kimmakm olup pdih- lemh hazretleri Serdr
Mehemmed Paa'nn akbince skdar'a kup
serperde-i Sleymn'de adl-i mer'e ur etdi.
Ol gn merhm u mafrun-leh pederimiz ihtiyr-
umr-dde olup Sleymn Hn ile Seitvar gazsnda
bile olmaile fermn- ehriyr sdr olup Revn
Seferi'ne pederimiz bile gitmee memr olup cmle
mhimmt [] levzmtlarn mrden mheyy edp
hakr dahi bile hzr oldum.
Ve yine Sleymn Hnllardan nie gazlarda
bulunan nie ihtiyr ve lzm'l-itibr kimesnelerden
Unkapan'nn i yznde skin Ayasofya'da sergzet
shibi Glb Aa ve Zeyrekba'nda Pirinccizde'nin
hnesi shibi Matbah Emni Abd Efendi ve Kuzu Al
Aa ve s Aa ve bu makle Sleymn Hnl ihtiyr
ngelmi zl-i zamn ve pr-i n-tvn demleri
tahtrevn ile Revn Seferi'ne revne etdirp eb [u] rz
bu msinn [] kr-zmde ihtiyrlar ile meveret ederek
kat- menzil ve tayy- merhil etdii yerlerde ve
menzillerde cell ve ceml ve zorba yenieriyi kra kra
Konya'dan Kayseriyye'ye, andan Sivas'a varup yd-i
adhy anda edp Silihdr Mustaf Paa'y nedm-i hs
edp vezr-i sn pyesi ihsn edp tara kardlar ve
yine eref-i sohbetleri ile eb [u] rz merref idiler.
Andan Erzurm'a varup serdr- muazzamn mde
etdii toplardan mad Tebr[z] Kapusu'nda krk pre
balyemez dahi dkp iki bin ift cmslar ile toplar

Erzurm'dan ken-ber-ken ekerek Snur ayr nm

mahalden Kazman altndan kala-i Revn altna dhil
olup sene 1044'de Revn kalas altnda meks edp kala
dibinden cereyn eden dery-misl nehr-i Zengi'yi
asker-i slm ayaktan ubr edp al-melei'n-ns ol gn
kalaya amn vermeyp metrislere yedi koldan girilp
bism-i lh ile ibtid kendler nehir ar Muhnet bayr
nm mahalden kalaya bir balyemez topu urup
mnhedim etdikde cmle asker-i slm fl- mbrekdir
dey d [u] handn olup yedi gn yedi gece gz
adrmayup hamd-i Hud fethi myesser olup Revn
hn Emrgneolu amn ile tara kup iki tu ile Haleb
eyleti ihsn olunup kalann sademt- top- kplerden
mnhedim olan yerlerini tamr termm edp kala
iine Murtaz Paa'y krk bin asker ile muhfz koyup
krk bin asker ile Koca Kenn Paa Ahka kalasna
serdr olup ol mh- mezbrda kala-i [68a] Ahka dahi
feth olup sadetle Pdih- Cem-azamet, Revn
altndan Acem diyrn gret etmee revne oldular.
Revn'dan on altnc gnde menzil-i ehr-i Tebrz-i
dilvze dhil-i hym olup derhl Tatar- gret-irmisl asker-i slm ehr-i Tebrz ire velvele salup gret
tln ve halkn esr [u] nln ve ihrk bi'n-nr ile cemi
hnednlarn hk ile yeksn edp ta ta zre ta
kalmad.
Ve cnd- slm'dan edn hidmetkrlardan ester
trbn ve glam- syisn ve akkm u mealeciyn ve
sakk huddmlar dahi dahme-i Efrsiyblar bulup nie
medfn ml- ganyimler ile mutenim olup ehr-i
Tebrz'in ol l kasr- Havernak ve tk u revk ve
mamr- fk olan b- rem-misl h-b nmyla
itihr bulan b- hybn bizzt Murd Hn seyr []
tem edp engt ber-dehen edp fermnlar zre
tarfet'l-ayn ire asker-i dery-misl bu ba girp cmle
der [] dvrn ve mteaddid hne hnin ve
kalarn harb [] yebb edp sahfe-i rzgrdan zerre
mikdr gubrn dahi komayup te-i Ferhd ve teber-i
Mslim ile cemi ecrt- msmirtlarn kat edp
vd-i Th-misl bir hmn etdiler. Gy ol zemnde
hbt- dem'den ber bir sr- bin yok idi.
Andan Pdih- lem Tebrz'den avdet edp
zerbycn diyrnn yemn [] yesrnda Hoy ve
Menend ve Tes ve Ordubr ve Dmdm ve Dmbl
ve Rmiyye diyrlarn nehb gret ederek (---) gnde
slimn ve gnimn kala-i Kotur nm kala Kzlba'n
sab kalas olmaile hayli toplar atup itat etmedi.
Zamn- itya kalmaile ana mz- ayn ile nazar edp
ubr olundu.
Andan h gediin aup Muhammed deresi ire
vilyet-i Mahmd'u andan beinci gnde sehel kar yaup
kala-i Van- sedd-i imn andan kala-i Amk ve kala-i
Brgir ve kala-i Erc ve kala-i Adilcevz ve kala-i
Ahlt ve kala-i hn- Tahtvan, bu mezkr kalalar cmle
Van derys kenrndadr.
Andan ehr-i azm kala-i Bitls ve kala-i Kefender
ve kala-i Hazzo ve kala-i Mfrkn ve kala-i Diyrbekir

______________________________________ 107

ve kala-i Malatyye ve kala-i Sivas ve kala-i Tokat ve

kala-i Amasiyye ve kala-i Osmnck ve ehr-i Tosya ve
ehr-i Bolu ve alt gnde kala-i zmit.
Bu blda tahrr olunan kalalarn mbeynlerinde
olan kur ve kasabtlarn menzillerin Tebrz'den
skdar'a gelince cmle (---) menzilde dhil olup bin
krk be Receb'inin tokuzuncu gn taht- hmyn-
sadet-makrnlarna Sm- Nermn-vr bir alay- azm
ile dhil olmudur kim diller ile tabr tahrri mmkn
deildir.
stikbl-i Pdihye kan mmet-i Muhammed
kimmakm olan Bayram Paa'dan htr-mnde idiler.
Pdihn mbrek ceml-i b-kemlin mhede
etdiklerinde gy halk- cihn tze cn buldular. Zr
Bayram Paa zulmnden gy halk- lem b-tb u tvn
ve mutlak nev-i beer bir klb- b-cn idi. R-y
Pdih- mnevveri grnce cmle ibdullh taraf taraf
ke ve ke revzenlerden ve dam u bmlardan,
"Aleyke avnullh y Gz Murd Hn murdn alup
vefk-i murdn zre bahtn msid oldu, gazn
mbrek-bd, hogeldin" dey vcib'r-riy ve duglar hayr du edp cnlar yerine geldi ve yzleri
gzleri gld. Ve bizzt kendleri gk demire mstarak
olup demir budluklar ve hadd uyluklar sarf ve ser-i
sadetinde smurg- anknn atal otaalarn serbende-i rn-zemn zre Acemne zeyn edp serbendin
kec klup svrlerin bklmleyp Nogay alaas zre
svr olup ol kheyl-i sfint'l-ciyd dahi yedi pre
lt- silha yanc ve bahr hotasa ve serp murassat-
cevhire mstarak edp Revn hn Emrgne Ysuf
Hn ve gayr esr hnlar cmle askerleri ile pdihn
n sra ks kerrenylerin ve srn ve nefr-i
Efrsiyblerin alarak ubr ederlerdi.
Kendilerse sadetle kaan arslan ikrn alm gibi
iki cnibe nigern ederek selm vererek ard sra bin
lt- harbe mstarak glmn- hslar ubr ederlerdi.
[68b] Tem eden ibdullh ise hamd-i Hud edp
yzlerin yerlere srerlerdi. Ve hrhn iki tarafna cemi
ehl-i href atlas db ve b zerbf ve sereng ve hr
v dry ve cnfes ve kaneviz ve katfe ve gayr elvn
akmie-i fhireler ile tark- mmn tarafeynine
pyendzlar edp solaklar ve peykler ve gayr mushib
huddmlar yam ederlerdi.
Koca Solakba rivyetinden nakl ederiz: "Hemn
bizim solak tifesi yedi bin guruluk pyendz harr
slmbol ire tahsl etmiler, gayr askernin tahsli ne
mertebe ola" dey nakl ederdi.
Ve sadetle sary- hssna varnca cmle deryda
olan ketler ve Saryburnu'ndan ve Kzkullesi'nden ve
Tophne'de bir top dumnlar oldu kim gy dery
tutudu.
Ve dellllar nid edp yedi gn yedi gece slmbol
mzeyyen olup geceleri Kadir ve rzlar rz- yd olup
eb [u] rz ayn- slmbol hayr- mukaddem dey z-

kymet hedylar ile pdihn pye-i serr-i alsna yz

srp hedylarn arz ederlerdi.
Eyle kly met hedylar geldi kim hazne ml-ml olduundan mad Kuhneye dahi ml- firvn
doldurdular.
Ertesi yevm-i cumada bir alay- azm ile Eb
Eyyb- Ensr aleyhi rahmet'l-Br hazretlerine ziyrete
gidp ve Bekapusu'ndan leb-i dery ile belde-i
Kostantniyye'nin tamr [] termmini seyr [] tem
ederek ed-y cuma ve ziyret edp Edirnekapusu
tarafnn kala dvrlarn dahi imn- nazar ile nazar edp
zevk [] safsndan Bayram Paa'nn defter-i
ceryiminden hakk- afv ile crmn afv edp bir
semmr lepe-i hn ihsn edp alay ile Eb'l-feth
Sultn Mehemmed Hn cmiine gelp iki rekat salt-
hcet klup cmi mnevver olmu grdkde mtevellye
ve yine Bayram Paa'ya birer semmr geydirdi.
Ve andan mehbt- pr-envr trbe-i erfe girp
ziyret edp bin bin hamd [] sen edp andan ehzde
cmiine ve trbesine andan Sultn Byezd- Vel cmii
ve trbesine, andan peder-i azzi merhm u mafr tbe
serah Sultn Ahmed Hn cmii ve trbesini ziyret
edp bu cmilerin tamr [] termmin grp hamd []
sen edp sitne-i sadeti'ne gelp karr etdi.
Ol mh- mezbrda Erzurm'da muhfz olan
serdr- muazzam Tabanyass Mehemmed Paa'dan
ferydc gelp h Revn' aldu ve iddet-i itdan
imddna yetiemediklerinin arz- mahzarlar gelince ol
n mhr Bayram Paa'ya ihsn edp derhl Badd
zre gitmee azmet edp berren ve bahren
mhimmtlar grlmee bezl-i ihtimmlar oldu.
Ve der-akab etrf- leme yan hkm-i l-i
Osmn'da arkda ve garbda olan birden bine binden yz
bine varnca pdih kulu olan evvelbahr- hucestesrda sefer-i hmynuma mde olsunlar dey taraf
taraf hatt- erf ve emr-i latfler ile dergh- muall
kapucubalar ve hsekler ve mushib-i ehriyrler
eylet-be-eylet gnderildi ve asker-i dery-misl sene-i
tiyeye dek cemiyyet etmee balad.
Sergzet-i Evliy
Bu hakrin Harem-i hssa girp Gz Murd
Hn'a intisb etdiimizi ve huzr- erfinde
olan baz letifta mteallik kelimtlarmz
beyn olunur

Sene 1045 Ramazn- erfinin leyle-i kadrinde

Ayasofya-i Kebr'de her sene gece ihy olunup nie
bin dem cem olur. Hakr ol asrda merhm u
mafrun-leh stdmz Evliy Efendi'den hfz tekml
edp sekiz satde kerrtile hatm-i erf edp Seba
kratin dahi mehazlar ve tb kitbyla tekml edp
Aere kratine r etmidik.
Merhm [u] mafrun-leh pederimiz Derv
Mehemmed Aa'nn ibrm [u] ilhhyla ol senenin leyle-i
kadrinde Ayasofya-i Kebr'in mezzinn mahfili
makm- Bill-i Habe'de bade't-tervh Hafz krati

______________________________________ 108

zre hatm-i erfi tilvete bed edp sre-i Enm'

itmm edince Kozbekci Mehemmed Aa [69a] ve
Silihdr Melek Ahmed Aa mahfele kup bu hakri yz
bin cemat-i kesre iinde bama zer-ender-zer bir tc-
Ysuf geydirp,
"Buyurun sizi sadetl Pdih ister" dey elimden
yapup mahfel-i Pdih'ye varup Gz Murd Hn'n
ceml-i b-kemlin mhede edp huzruna varnca
zemn-bs edp bade's-selm ve'l-kelm vfir tebessm
edp,
"Ka satde hatm-i erf edebilirsin" dediler.
"Pdih'm srat etsem yedi satde ederim, amm
lahn-i haf ve lahn-i cel olmasn in ne ifrt ve ne tefrt
olmadan sekiz satde inallhu Tal hatm-i erf
ederim" dedkde buyurdular kim,
"nallh merhm sad [u] ehd Ms'mn yerine
yed-i beyz gibi yed-i tlsn ayn edp mushibim
olur" buyurduklarnda iki avu altun ihsn etdiler kim
cmle alt yz yigirmi sikke-i hasene idi.
Hakr bu mahalde geri zaf nahf tfl- mrekkebekl idim, amm sinn-i slimiz yigirmi seneye bli
gyet necb red idim ve db- meclisi bilp nie
vzer ve vkel ve eyhlislmlar huzrunda ar- erf
ve nat- erf tilvet edp mushabet ederdim.
Badehu Murd Hn Ayasofya cmii'nden kalkup
fns- menslar ve meal-i frnlar ern olup
hakr dahi bir ata svr olup Bb- Servi'den Sary-
hssa duhl edp kendler bizzt Hsoda'ya girp hakr'i
Hsodaba'ya teslm edp kilar- hssada kaftanl olmak
fermn eyleyp kendiler harem-i hssa revne oldular.
Ale's-sabh bu hakri Kilarcba Hdm Sefd Al
Aa'ya teslm edp Kilar- hssa nnde aalara mahss
odada bir hcre ire bir mekn tayn eyleyp
Turucuba Ahmed Aa lalamz ve Gmba
Mehemmed Efendi hat stdmz ve ilm-i mskde
Mushib Derv mer pederimiz ve Dersim Kii
Mehemmed Efendi, ilm-i nahivde Kfiye dersinde
stdmz ve yine Evliy Efendi ilm-i tecvdde stad-
kadmimiz olup mbrek-bd dediler.
Ve Horos mm, hsodada ilm-i hfzda erkimiz ve
Tyezde Handn ve Ferruholu Assf Be ve
Manolu ve Keeci Sleymn ve Amber Mustaf
mezzinlikte ayakdalarmz olup eb [u] rz hammm-
hs cenbinde mekhne nm mahalde sz u sz ve gngn fasllar edp Hseyin Baykara fasl ederdik.
Bir gn bu hakri zer-ender-zer akmie-i fhireler ile
mlebbes edp bir zerdz arakiyye-i Ysufiyyeye bir
riyet zlf-i amber-efan {zamm} edp bama tc-
devlet nindr dey du ve sen ile geydirdiler.
Ve ghce ayakdalarmz sbynlar ile semmr
kalpak geydirirlerdi. Amm her br Silhdr Melek
Ahmed Aa ile {grrdm. Zr} vlidemiz tarafndan
karbetimiz olmas cihetiyle dim hakri yoklayup
htrm sul edp ihsnlar ederdi. Ve Harem-i hssa
girmemize sebeb anlar ile Rznmeci brhm Efendi ve
Hattt Hasan Paa olmudur.

Ol gn mezkr libs- fhirelere mstarak

olduumuzda Cvn Dilsiz ile Tavan Dilsiz gelp gngn aka ederek bu hakri alup hsodada Silihd[r] Melek
Aa ve Mushib Silihdr- sbk Mustaf Aa hcresine
iletdiler.
Anlar hakre hayli tesell-i htr verp Pdih
huzruna vardkda db- meclisi ve du v sen etmei
ve nie kelimtlar talm edp hakri Hsoda'ya gtrp
anda bir sat oturup tem etdik.
Bir kubbe-i azm ire r-kede birer taht- azm ve
mteaddid hninlerin cnib-i erbaasnda revzenler ile
rste ve havz u zrevnlar ile pirste ve feri ibretnm nak- bkalemn ruhm- gn-gn ile mefr bir
ka-i azmdir kim gy nigrhne-i ndir.
Andan bizzt kendler Harem-i hsdan fitb-
lem-tb burc- sadetden tul eder gibi tul edp
cmle krk hsodallara ve sir mushiblere selm verp
cmle du-i hayr ile aleyk alup bir taht- lde Efrsiybvr karr etdikde, hakr pertb edp pye-i serr-i lye
rmlde klup zemn-bs edp hemn bi-emrillh htra
bu ebyt hutr edp b-bk [u] b-perv bu ktay zebne
getirdim, beyt:
fk eh madeletin nr pr etsin
Hrd gibi encmen-i dehre cer ol
Geh nfe gibi eyle diri det-i muattar
Geh gonca-sfat glene gel ziynet-i b ol
Ddr- cihn eylemesin lemi sensiz
Her kande isen Padiehim dnyede sa ol,
dey [69b] bu gne hayr dular etdikde sadetle
buyurdular kim,
"Bir ey oku" dediler.
Hakr eyittim:
"Pdihm yetmi iki ulmden Fris mi ve Arab
mi ve Rm ve brn ve Sryn ve Ynn ve Trk ve
ark ve Varsa ve kr u nak ve savt zecel ve amel
zikr ve tasnft ve kavl ve haznegr veyhd ebyt-
erdan bahr-i tavl ve kasyid ve terc-i bend ve
terkb-i bend ve mersiye ve ydiyye ve muaer ve
msemmen [ve] msebba ve mseddes ve muhammes
ve penc-beyt ve gazliyyt ve kta ve mselles [ve]
{dbeyt} ve mfredt ve maniyyt- ilhiyytdan ne
murd- erfiniz olursa be-ser [u] em buyurun
okuyaym" dedim.
Ol dem buyurdular kim:
"Bire u rencl ne acyib dav-y merd etdi. Acab
iidir revn midir yohsa bu takrr etdiklerin icr etmee
kdir midir?" buyurduklarnda,
"Pdihm eer afv ile mumele edp serbest
mazr ederseniz inallh Pdihmn huzrunda
meclis-i emnet olmak zre nedm-i hslk edp
pdihm elendiririm" dedkde buyurdular kim,
"Nedmlik ne demekdir?" dediler.
Cevb- hakr: "Pdihm bir dem herkes ile
hsn-i lfet edp mushabet etse ana nedm derler ve

______________________________________ 109

arb meclisine dhil olup mushabet edenlere dahi

nedm-i nb derler, bu lgatn itikk mndimdendir ki
lafzen mdminden maklbdur ve mdm lgatda
arba derler, pes nedmete mans arb imek demek
olur, yan mest [] mdm derler. Hsl- kelm
mushib mansna gelir kim nedm-i ehriyr derler.
Allh pdihma mrler versin" dedim. Hemn
Hnkr:
"ferm iidir revn deil imi" dedkde,
"Pdihm iidir revn ve yerin Revn' vkada
grr Revn bu Revn hn' Ysuf Paa kulundur"
dedim.
Hemn Hnkr iki ellerin iki znlarna urup
kahkah ile hande eyledi kim ruhlar gl-gn ve lal-gn
olup,
"Mrgne ne dersin u eytn erna" buyurduklarnda hemn Revn hn eyitdi:
"Hey hm bu tfl gresin Kayser-zemn ve rn
ve Trn ve Srn-zemn halkn mt u mtehayyir klsa
gerekdir. Zr grrsn gzleri sat rakks kimi caal-
belh oynar" dedi.
Hakr eyitdim,
"Bel Rm halk sir memleket kavmin Rm'a
getirp sat rakks gibi oynadr" demeden murdm
baz zamn Revn hnnn keyfi germ-germ oldukda
kalkup raks edp oynard. Hemn Hnkr,
"Hay veled ne aceb hzr cevb imi" deyp hande
edp safsndan,
"akr getirin" dediler.
akr anlarn stlhnda bdeye derler idi. Bir cm
bde n edp buyurdular kim,
"Evliy imden ger mahrem-i rz- nihnmzsn,
f mekn." buyurdular.
Hemn hakr bu ebyt terennm etdim, beyt:
yle sakla srr- ak tende cnn duymasn
Yanlup azna alma kim zebnn duymasn

"Ve hads 1
buyurmulardr kim, pdihm mahrem-i rz ola[n]
mahzen-i esrr olmak gerekdir" dedim.
Ve buyurdular kim,
"Evliy demin huzrumda bu kadar ulm [u]
marifetler kim dedin imdi ilm-i edvrdan bir ey oku"
dediler.
Hakr eyitdim:
"Hnkrm ilm-i mskden yekgh m dgh [u]
segh m ve rgh [u] pengh m ve e-z ve rst ve
sfehn ve nibrek ve nikrz ve mhr ve rehv ve rk
ve hseyn ve nev ve uk ve sab ve muhayyer bzr
ile y bselik edp gerdniyye ile makm- zengle ile
rst karr etsem olur mu?" dey Emrgne Hn'n
kadeh-kr Al Hn'a hitb etdiimde Hnkr ve gayr
mushibler hande-knn tebessm edp hayrn kaldlar.

Hads: "Kim enesini tutarsa belalardan emn olur."

Ve yemn [] yesrda olan cmle huzzar- meclis

zer-ender-zere mstarak olmu murassa ve mcevher
kemerl cvnlara hnkr nazar edp,
"Evliy'nn zengle makmn kanknz dinler?" dedi.
"Hnkrm anlar uk makmn dinlerler. Amm
Ysuf Hn kulunun mrzyr makm sfehndir,
bzrg makm anda vardr, bir zengle fasln eylesem
rhuna rhat olup lezzetinde cn-perver olurdu"
dediimde yine Hnkr,
"Hay ak gre ne gne nezketlerle ne kelimtlar
etdi" deyp vlih [] hayrn oldu.
"lh Evliy muammer ol amm biz dahi bu
sitnda dkkan kirs ekp krhne shibiyz, sen nice
gerdniyyede karr edersin" dedkde,
"Hnkrm yekgh ehnz etdikce hakr bselik
makmn ederiz, zr ibtid kirimemezdir, nefesimiz
ancak ol perdelere el verir, dervnca afv ile mumele
buyurun" dedim.
"Hay veled her gftesinde zerfet [70a] ile bir gne
nkte ve rumzt vardr" deyp "Evliy sana destr ve
seni afv edp vcib'l-riye eyledim ve imden ger sana
n-er ve kapu-baca yokdur, mushibimsin" dey bir
sammr krk ihsn etdikde hakr eyitdim:
"Hud'ya kr kim ihsn etdi bize u krk" deyp
p-y erfin bs etdkde,
"Bu krk sana uzundur babana gnder, bizi hayr
dudan ferm etmesin" dey bir gayr krk hakre
ihsn eyledi ve mbrek dest-i erfiyle serime bir
semmr kalpak geydirdiler. Nie zamn Tatar-pe-misl
kalpak ile gezerdim. Andan buyurdular kim,
"De bir varsa oku" dediklerinde ilm-i mskde
stdmz olan sultn- hnendegn Derv mer,
pv-y tark-i mer Ren'de fukar-y Glen idi.
Hatt Sleymn {Hn} asrnda bizzt brhm Glen
hazretlerinin eref-i sohbetleri ile merref olmu bir
pr-i fn ve asrn hcegn idi kim Msr'da brhm
Glen sitnesinde on yedi sene hizmet edp bu kadar
kr u savt zikirleri ol sitnede okunup bir zkir Derv
mer'im dey isbt- vcd etmeyp hk-i mezellet ire
gh hcethneci ve gh meydnc ve gh mihmndr ve
gh cba badehu zkirba olup bir gn yedi sene
tammnda brhm Glen hazretleri kef edp,
"Ey Tokatl Derv mer tz sadef ire bir drr-i
yetm gibi pinhn oldun, yr Rm'da seni Sar
Sleymn ister. Seyyidvar gazsnda bile bulunup
Sleymn'n anda netce-i mermnda bulunup Rm'da
seccde-nin post shibi ol" dey mbrek seccde-i
erflerin verp "Ol bir l-i Osmn pdihyla zn-bezn olup Ahmedleri elinden nimet yiyp brhm
berektn bulup Murdla erp Tark-i Muhammed kitbn
tilvet edp anda hatm-i kelm eyle" dey bu gne
rumzlar edp kef ederler.
Derv mer yetmi nefer fukar ile Rm'a gelp
azzin nutk- drer-brlar zre Sleymn Hn ile

______________________________________ 110

Seitvar gazsnda bulunup cenze-i Sleymn Hn'da

hzr olup ol asrdan t efendimiz Sultn Murd Hn
asrna dek mushib-i ehriyr ve tark-i Glen'nin
shib-i vakr bir azz nedm-i hssu'l-hs ve ilm-i
edvrda gavvs idi.
Anlardan hsl etdiimiz ilm-i mskden Murd
Hn'n fermn zre destime bir dire-i mdevveri alup
huzr- pdihde zemn-bs etdiimde Murd Hn
direye nazar edp dest-i erflerine alup,
"Ne acyib musanna dire olur, al imdi sana destr,
bu direyi sana ihsn etdim, amm zinhr bu direden
kma" buyurduklarnda levendne cst [] pklk
edp seirderek p-y taht bs edp andan Derv
mer'e temenn edp,
"nallh bu dire-i l-i Osmn'dan mahrm
kmam, haddim bilrm" dey bu beyti okudum. Beyt:
Kii haddini bilmek pek revdr
Eer derv eer bay [u] geddr.
dey ber-zemn d-zn db zre meks edp Feyyz-
Mutlakdan istinet taleb edp ibtid segh makmnda,
"Ya Hazret glm Glen primin pri mer
Ren h" deyp Dvd blend-vz ile bir ser-z
eyledim.
Badehu makm- segh taalluktndan makm-
mye ve beste-nigr misilli uabtlarda devern seyrn
ederek dbeyt:
eh em-i er- lem-i nr- basarsn sen
Nazrin grmedim bir merdm-i shib-nazarsn sen
Grp bir n-tvn kama ltf et ey per peyker
Seni grsem vcdum mahv olur kimden kaarsn sen
bu dbeyti makm- beste-nigrda karr edp yine
Murd Hn'n gftesinden Mushib Ms elebi
hakknda bestesi stdmz Derv mer bestesinden bu
varsa okudum.
Yola dp giden dilber
Msa'm elendi gelmedi
Yohsa yolda yol m ad
Msa'm elendi gelmedi
dey savt- hazn ile okurken Murd Hn destemln
dest-i erflerine alup bk-knn oldukda,
"Hay veled, ibtid taksminde cna tze cn ksmet
etdi. n- vhidde bir varsa ile merhm Ms
elebi'nin rhun yd etdi. Tz doru syle ben bu trk
etdiime pemn olup yasak eyledim. Bunu sana
Hnkr huzrunda kim oku dedi ve kimden rendin"
dey ibrm [] ilhh etdiler. Hakr eyitdim,
"Hnkrm mrn mezd olsun pederimizin
Ferruhzd ve Bihzd nm rahmetli kleleri var idi.
Armaan Mehemmed Efendi tahrr etdii tnda fevt
oldular. Anlardan renmidim. Gayr kimesneden
istim etmeyp ve bir dem [70b] Hnkr huzrunda

oku dememidi. Allh lim [u] dndr" deyp hmb oldum.

"Hay veled ne kadar rifdir, lm demlere isnd
etdi kim anlardan bir dahi sul olmaz. Eer haytda olan
filn demden rendim dese belki hnkrn bir zarar
isbet eder mlhazasyla merhm olmu kimesnelerin
azndan nakl edp avk- kelm etdi. lh ber-hordr-
mr olasn" dey hayr du edp,
"De bu fasl tamm eyle" buyurduklarnda hemn
yine dest-ber dire olup yine makm- segh
taalluktnda makm- myeden murabba:
Yrin dehn[] srr- nihndan haber verir
Gftre gelse sihr-i beyndan haber verir
Hmile baksa vermez amn Rstem-i zamn
Kirpii ka tr-i kemndan haber verir
Bu ho yende gfte ve besteden sonra sem:
Aln hsn-i mkemmel kadd-i dil-c da gzel
Ol siyeh gzler ile hak bu ki ebr da gzel
Hatt- nev-hzimile dedi ne dersin rhuma
Dedim ol r da gzel hatt- semen-b da gzel
deyp bir dahi taksm edp knn- hnendegn ed
edp ser-ber-zemn edp ayaa durdum. Ol an ferm ve
sad tahsn edp bir avu altun ihsn eyledi.
Andan Hnkr, Emrgne Hn'a hitb edp eyitdi:
"Y mr",
"Lebbey pdihm" dedi.
"Bu Evliy'nn okuduu murabba benim nedmim
Ms garbim in etmidim. O Ms benim nedm-i
hsm ve yr- gr- gam-gsrm idi. Bir ka sene
mukaddem bir gn ol n-resde mazlm Receb Paa
lalama gnderdim. Ol dahi zorba ekylara mz-
{ayn} edp katl etdiler ve lein Atmeydn'na atdlar. Bu
murabba ann hakknda mersiye olmak zre etmi idim.
Hele grsen idi ey Mrgne Hn byle zarf, nktedn ve
necb red tz-fehm shib-i izn bir hidmetkr- mahbb- cihna il-hze'l-n mlik olmadm. B-gnh eyle
mazlmu zlimler ehd etdiler" deyince bu cevba
karlk Mr dahi germiyyet-i keyf ile,
"Ey pdihm sen dahi o hrr-i ehdin kann hke
salanlarn rkn coymadn m" dedkde Sultn Murd
eyitdi:
"Ey Mr annin ve brder-i azzim ehd Osmn
Hn Gz hniyn bu na dek kerre yz bin ve yedi
bin dahi eky ve zorbann kellelerin galtn eyledim"
buyurunca Mr dahi b-tekellfne eyitdi:
"Hey hm Perverdigr seni slh eyleye. Pes
munlar bel ben dem deillerdir. Ohum zemnden
mantar kimi harlar" dedi. "Annin senin askerinin
cnlar acyup yoldalar kann anlar dahi Revn
kalasnda menden alup yedi gnde rn-zemn askerinin
kkn kesdiler" dey cevb etdikde bu ho-med

______________________________________ 111

kelmdan pdih haz edp "akr" deyp bir kse n

etdi ve bade'l-asr sohbet tammnda hakre,
"Bir ar- Kurn- azm tilvet eyle" dey hitb
etdikde stdmz Evliy Efendi'den grdmz zre
leyle-i Kadir'de Ayasofya-i Kebr'de sre-i Enm
hirinde kalup bism-i lh ile sre-i Arf'n ibtidsndan
bed edp iki yz alt aded yet-i erfi savt- al ile on iki
makm yigirmi drd ube ve krk sekiz terkb zre
itmm edp bade'd-du Sultn Osmn' ve pederi
Sultn Ahmed'i ve l-i Osmniyn'n seltn-i
seleflerinin rh- erflerin yd edp savb- Kurn-
azmi rhlarna hibe eyleyp Ftihat'l-kitb ile hatm-i
kelm edp dest-i erflerinde yek pre mcevher balk
diinden bir arka kaas var idi, hakre ihsn etdi.
Andan Mr'e hitb edp eydir:
"Ya Mr, Acem'de byle Kurn- azm okunur mu?"
buyurdular. Ol dahi,
"Hey hm anlar cematle namz klmazlar ve
hkm-i Kurn'a amel etmezler. rn-zemnde Kurn
okumak kandedir. Hamd-i Hud ki pdihmn
devletinde eref-i slm ile merref olup eb [u] rz
tat [u] ibdt edp Hseyin Baykara zevklerin ederiz"
dedikde tara sary meydnnda Arz odas nerdbn ki
sary meydnna nzrdr, anda i mezzinleri dgh-
hseynde ezn okumaa baladklarnda hemn Hnkr:
"Var sen de Evliy imdd eyle" deyince derhl yek
perende-i muallak tvs atarak nerdbn banda Hayye
ale's-sal hnesin aldm.
Bade'l-ezn huzr- pdiha varup namza
muntazr iken vel-niam stdmz Hnkr imm Evliy
Mehemmed Efendi gelp hakri grp hsodaya
muttasl Hnkr cmiinin tara- [71a] -snda maksre
ire Hnkr ile mlk olup,
"Pdihm bu benim cier-kem Evliy, Kadir
gecesinden ber derse gelmedi. Meer harem-i hssa
almsz. Ltf eyle pdihm ana hakrin nazar var, hl
krat-i Sebay yedi pre kitb ile hfzen tekml etmidir.
Ba-huss (---) beyt manzm tbiyye kitbn hfzen
tamm edp Aere kratine balad. Bu ieride seferde
ve hazerde hev-y hevese der, bende nev [] nem
bulup tahsl-i ulm etdikden sonra yine pdihmn hidmetinde olsun" dey halsmz in bir hayli ric etdikde
pdihn sem-i erfine bu ric sad-y pee kadar
gelmeyp,
"Efendi ya bu bizim sitnemiz tenbelhne ve
meyhne ve ekyhne midir? Bunda bin kadar
glmn- hssa eb [u] rz ilme megllerdir ve halfeleri
ve yedi dersimlar ve cenbnz dahi haftada iki kerre
bunda ders dersiniz. Her br yine ke'l-evvel sizden
okusun, ancak size hidmet etmeyp ghce bize dilnvzlk eder bir h- engl uakdr, bir zamn bizim
de olumuz olsun. Ve pederi Koca Kuyumcuba
babamzdr, dim benimle gelp buludukda gelp
olun grsn" buyurduklarnda Evliy Efendi stdmz
bildi kim bu ric gemee kbil-i imkn deildir. hir,

"Ey Pdihm hnesinden kitblar ve esvblarn

getirsinler" dedikde hemn Hnkr,
"Tz haznedrbay arn ve devt kalem
getirin" deyp dest-i erfine kilk-i cevhir-nisrn alup
bir htt- erf yazup,
"Sen ki haznedrbasn, Evliy'ya bir Kfiye ve bir
Monl Cm ve bir Tefsr-i Kad ve bir Misbh ve bir Dbce
ve bir Mslim ve Buhr ve bir Mlteka'l-ebhur ve bir
Kudr ve bir Glistn u Bostn ve bir Nisb's-sbyn ve bir
Lgat- Ahter" el-hsl yigirmi kta mlk in tahrr
olunmu kitb- nefseleri hazne kethuds fi'l-hl
getirp ve kendiler tilvet etdikleri Ykt- Mustasm
hattyla bir kelm- izzet ve bir murassa gm devt ve
bir Hind sadefkrsi d levhal p-tahta ihsn edp
meklt [] merbtmin kilarcbaya bizzt
kendleri tenbh buyurdular.
eb [u] rz ilme megl olup yine Evliy Efendi'den
haftada kerre tilvet-i Aere ederdim ve yerden
Fris ve Arab ve ilm-i hatta megl idim.
Bu minvl zre hizmet-i ehriyrde baz evkt
munkat olmazdm. Ve Hnkrmz hakr ile ol kadar
(---) hsn-i lfet etmi idi kim sehel mteellim olsalar
cmle mushibn,
"Bire meded Evliy'y getirin" deyp bir gne evz
[u] etvr ile huzruna varup hakri grdkde bi-emrillh,
"te def-i gam geldi" dey tebessm ederdi.
Ve bi-emrillh Cenb- Br hakre ol kadar kelm-
rfiyye ve talkat- lisn ihsn etmidi kim bi'l-bedhe
nie elfz- tumturk ile kendi ihtirmdan gn-gn
latfe-mz akalar ve bikr-i fikrimden bikr mazmnlar
sdr olurdu. Ve bir kerre etdiim akay mkerrer etmek
ihtimlim yok idi, meer kendler tlib olalard. Ve
Karahisr tarz hatta tlib olup hl Harem-i hsda ok
almetlerim vardr kim her fnnda yed-i tl shibi
olup pdihmzn iltift [u] ihsnndan dim mesrr
[u] handn idim.
Ve byle bir derv-nihd lubl pdih- halk
idi. Hatt hakr'e bir gn,
"Beni sever misin?" dedi. Ben dahi,
"Yok sevmem" dediydim,
"Nin sevmezsin?" dedi.
Hakr eyitdim:
"Sevdiin in sevdiinin rh- mcessemisin, an
severim ki bir tze gona verd-i handn taknmdr"
dedim,
"Hay kfir, benim Handn'a k olduumu nezketle irb etdi. Tz bu mahalle mnsib bir ebyt
syle" deyince der-akab Y Fetth isminden istimdd
taleb edp bi'l-bedhe hemn Kef'l-kerb Allh bir
eveln- tab verp htra bu ebyt geldi. Beyt:
Gelsn ol gona-dehen gl gibi handn olsun
h edp blbl-i dil ak ile nln olsun
dedim. Derhl buyurdular kim,

______________________________________ 112

"Handn'm bandaki gl Evliy'ya ver, bir gln

em etsin. Ve her br Evliy ile hem-cels ve hem-ens
ol. Amm derslerinize mukayyed olun, ghce sizi
dinlerim" dediler.
Nie bin kerre eref-i sohbetleri ile merref olup
eyle bir azm'-n pdih- Cem-cenb'n hayr
dularn almz, eer cmle sohbetlerimizde olan
kelimtlar tahrr eylesek bir mdevven [71b] kitb olup
tatvl-i kelma bis olur.
Netce-i merm bir halk derv-mereb ec
cesm ve cst pk kimesne idi. Ve parmaklar kaln
ve mevzn idi. Ve bzlar kaln idi. Penesin bir zorver
pehlivn evirmee kdir deil idi. Ve cemi zamnda
siyblar krk levendne kesim esvb- harr-i dry ve
pld akmie geymee mil idi. Ve gyet pk-svr
idi.
El-hsl devlet-i l-i Osmn'da ve gayr seltn-i
slmiyyeden bu kadar zorver ve dilver bahdr ve
zbit rbit ve hnhr- ad-ikr pdih- shib-vakr
gelmemidir. Ve byle hn-rz iken yine sagr kebr ile
hsn-i lfet edp bil-vsta kelimt ederdi.
Ve fukar ve zuafnn ahvllerine vkf- esrr
olmain eb-revn esbblar ile tebdl-i cme olup eb
[u] rz slmbol ire rs-y bzrda ve ke ve puada
tl- nehrda piyde gezp def-i c in bir bz
dkknna girp refkleri ile tam yiyp giderdi. Bu
mertebe ged-mereb pdih idi. Ve bunlarn etdii
zorverlikleri bir pdih etmemidir.
Evsf- Murd Hn

Hatt Badd- behit-bd'a giderken Kayseriyye'den kalkup Develi Karahisr dalar'nda giderken
bir kep-i vahyi grp zerine berk-i htif gibi at srp
dest-i erflerinde olan nze-i Kirmnden nin verir bir
hit-i pr ile ol kepe yetip hh-n-hh kep-i
mahdu hit ile urdukda hayyt szeni harrden gzer
eder gibi perrn gep hin-vr ikrn alup kurbn
etdi. Ve cmle vzerya ol kurbndan hisse verdi. Cmle
asker ol yaln dalara at braup urc etdiin grp
engt ber-dehen edp vlih [] hayrn kaldlar. Hakk
ki pehlivnlkdr.
Menkb- gayr

Bir gn efendimiz Melek Ahmed Aa'y ve Silihdr

Ms Aa'y ikisi birer dem ejderhlar iken ikisinin
kemerlerine birer ellerin sokup mbrek ser-i sadeti
zre kaldrup Ms Paa'y sol elinden braup sa eliyle
Melek Ahmed Aa'y yedi sekiz kerre grz gibi devr
etdirdi.
Evsf- dier

Melek Ahmed Paa ve Deli Hseyin Paa ve Hattt

Hasan Paa ve Pehlivn Dilen Sleymn, bunlar cmle
shib-i zr ve lubedebz mnteh pehlivnlar idi.
Bunlar ile cmle yal kisbet geyp bizzt kendleri dahi

urynen kisbet geyp emensoffa nm vdde

ktegrlik etdiklerinde hakr duclar idim ki du-i
kte-grn:
"Allh Allh hce-i azm seyyid-i kint ve mefhar-i
mevcdt ber-keml-i ceml Muhammed Mustafr
salavt. Engr'de er yatr, Rm'da Muhammed Buhr
Sar Saltk tan geyer ve tummn eker. Primiz Hazret-i
Mahmd Pr-yr- Vel akna dest-ber-dest kaf-berkaf sne-ber-sne. Mahabbet-i Al, r-i Yezdn- Vel
akna Allh onara" dey du ederdim.
Bu dumzdan sonra sadetl Pdih evren-misl
apul apul meydn- mahabbete gelp, Melek Ahmed Aa
ile y Deli Hseyin Paa ile hasmne bade'l-musfaha
knn- pehlivnn zre birbirlerine kelle pr-i yr
urup, el dutuup, pp grp birbirlerine ejdeh-vr
sarlrlar idi. Amm Hnkr gazab-ald olup bir dizin
zemne koyup yerden glemee say edince annla
mukvemet etmek mkil olup elbette hasmn bir fend
ile atup glib olurdu.
Pehlivnlarn fnnlarndan ters kabza ve i kabza
ve t kabza ve kesme ve kesme-bend ve rz ve hevy
ve karaku ve sde sarma ve Cezyir sarmas ve
kndeden atma ve kabak dikme ve kabak atma ve
girdimn dikme ve boma ve ter[s] kepe ve rz
bulma ve gs aks ve yanba ve sergele ve Tlt
bendi ve Al bendi, ve'l-hsl Hazret-i Rislet huzrunda
cmle kemer-beste ve miyn-beste olan pehlivnlardan
Hazret-i Mad Kereb ve Hazret-i Ukayl ibn Eb Tlib
(ve Hazret-i Mad Kereb) ve Sheyl-i Rm ve Sad ve
Sad ve Hazret-i Hlid ibn Veld ve Esved ibn Mikdd
ve (---) Haddd ve Hazret-i mer ve Hazret-i Al ve
Hazret-i Hamza ve Hazret-i Mlik Ejder bu cmle
Ashb- gzn Hazret-i Rislet huzrunda kte-grlik
ederlerdi.
Ve bizzt Hazret-i Rislet dahi pehlivn idi. [72a]
Nie kerre Eb Leheb ve Eb Cehil lanler ile gle
edp yenmidir. eir-i slm olup mehbet [] salbet
olsun in pehlivnlara itibr edp cmleye Mahmd
Pr-yr- Velyi kemer-beste edp ser-eme-i pehlivn
etdikde blda tahrr olunan lubedebzlklardan krk fen
ve yetmi bend ve yz krk hev oyunlardr kim zorver
[u] dilver [u] server hnerverler iktiz mahallinde bu
fnnlardan fenlenp gazda dmandan intikm alnur.
Amm pehlivnlar mbeyninde karaku oyunu ve boma ve girt etme memndur. Zr ya oyunudur ve
hasm dman deildir. Eer dman ile cengde kucak
kucaa olursa karaku ve boma ve kelle kesme bile
makbldr.
te merhm Murd Hn tvn yiit olmaile
mezkr fnnlarn ounu bilp icr edp elbette
hasmn bir fen ile zahrn yere getirirdi. T bu mertebe
grbz er idi.
Latfe: Bir gn sadetle harem hammmndan tara
hsodaya arak-ld olup kdkca cmleye selm verp,
"imdi bir hammm fasl eyledim" dediler. Cmle,
"Sahh ve fiy" dediler.

______________________________________ 113

Hakr eyitdim :
"Hnkr'm pk olup nr olmusuz. Bu gn artk
yalanup gle etmen, zr ieri {haremde} salavtsz
glep tamarnz krlup kuvvetiniz kalmamdr. Hattt
gibi Melek gibi hasmn vardr" dedim.
"Ya kuvvetim kalmam mdr, gr imdi" deyp bu
hakri hemn kemerimden ukb-vr kapup doanclar
pefteresi ve sbyn frla gibi bu zafi ser-i sadeti zre
fr-a-fr evirp devern etdirirken hakr eyitdim:
"Bire Hnkr'm bu ducn sakn yenme ve koyuverp drme" dediimde
"Hemn kendni pek tut" dedi.
"Be-meded hnkr, hemn Allh duta yohsa i
iden gedi" dey feryd ede grdm. Yine hakri grz
gibi evirir.
"Bire Hnkr'm dnmeden gnlm buland,
kusacam geldi, edebde sikime sarsn, bire pdihm
banin o da geldi" deyince glmeden b-tb u bmecl olup bu latfeden saf edp hakre krk sekiz altun
ihsn eyledi.
Ve nie kerre Silihd[r] Ms Aa'y hin gibi
kemerinden kapup eyle cssedr demi bz-y tvns
zre alup emensoffa'y iki kerre devern etdirirdi.
Bu mertebe bir grbz er pdih- gazanfer-fer merd
[] server idi.
Bu mertebeler keml-i kuvvetinden n zorverlikdendir. Ba-huss nimet-i Perverdigr ile nimet-i
namiyle perveri bulmu ekl pdih idi. Byle
Rstemne etdii ileri ne Sm Zl ve ne Nermn ne
Efrsiyb Gstehem etmemidir. Anlar meddhlar
dilinde memdhdur amm bu pdihn nie kerre
ecatleri manzrumuz olmudur. Ve,
Evsf- dier: Bir kerre bir cirid peykn ile tokuz
kat incr kknden Arnavud kalkann defa-i vhidde
zerk edp iki kar gzer edp yalman gsterp Msr
dvnna gnderdi. Hl Msr'n Gavr dvnhnesinde
maslbdur.
Ve hsn-i hatda ferd'd-dehr olduundan be zir
tlu ve arz haty kz zre bir levhal tura-y garr
tahrr etmidir kim selef hatttlar etmeyp bu dahi
levha-i azm zre mzehheb ve lciverd ile hl Msr'n
Gavr dvnhnesinde durur. Bu hakr dahi bu tura-y
Murd Hn'n zrinde bir levha zre ism-i r-yr
Karahisr tarz zre tura-y garr-misl tahrr edp bir
Ftiha ric eyledik.
Dier almet-i Murd Hn: Bir kerre yine ecati
tamarlar hareket edp bir hit-nze ile on aded deve
derileri ile mddakl(?) Felemenk ve Nemse srndan
gelme kalkanlar elinin nnde zerk edp bil tereddd
gzer edp Nemse sr gnderdii kalkanlar {yine
Nemse'ye} hedy gnderdi. Hl Bekapusu'nun
kemeri altnda hiti ile maslbdur kim hakrin manzru
olmudur.
Almet-i gayr: Yine bir gn Nemse srnn
hedy gnderdii kalkanlardan on aded kalkan bir ht

ile zerk edp kar gzer edp Budin'de Ms Paa'ya

gnderp ol dahi Budin'in Bekapusu'nun i yznde
atebe-i ulys zre maslbdur.
Almet-i dier: Badd'a giderken Haleb kalasna
kup ehr-i Haleb'i seyr [] tem ederken bir cirid
endht etmidir kim bir tr-i trke menzili vardr kim
kalann t handak arz ubr edp ve mbeyninde kala
meydnn gzer edp zengiciler rssu zre dp
hl bir amd- mnteh zre trhiyle almeti vardr.
Trh:
Dediler Cevr gibi tahsn edp {trhini
Brekallh ey msellem dver u shib-hner.
Sene (---)}. [72b]
Almet-i nev-i har: Yine bir gn Murd Hn-
Gz slmbol'da Sary- Atk'e g edp Sary
meydnnda silhrlk esnsnda Sultn Byezd
cmiinin sa tarafndaki minrenin alemi zre bir tuyr-
gurb- garyb meks edp durur. Hemn Murd Hn bu
gurb grp altndaki Nogay alaas nm esb-i sabsratine mahmz edp berk-i htif gibi at srp elindeki
ciridi Byezd Hn minresi zre mezkr gurba atup biemrillh gurba isbet edp le-i gurb ile cirid
minrenin zrine dd. Hl bir tr menzili yerdir. Eski
Sary'n t vasatnda Cirid Meydn kande Byezd Hn
minresi kande.
Ve bundan mad ilm-i hendese zre hisb olunsa
ol cirid minre depesindeki gurba isbet etmeyp ubr
etse ol minrenin zirve-i alsndan te tarafda zemne
cirid nzl edince bir o kadar menzil dahi gidp
ihtimldir Tavukbzr'nda Dikilita'a derdi. Hakk ki
dilberne bz-y tvn idmndr kim mucize
mertebesidir.
Hl bu cirid vk olduu mahalde minre dibinde
bir dem kaddi beyz mermer zre mzehheb hatt-
Teknecizde ile gfte-i Cevr elebi trhi vardr.
Sdk ile Cevr du edp dedi trhini
Kuvvet-i bz-y Sultn kla Mevl fzn.
{Sene (---).}
Almet-i dier: slmbol'da Bekoz Besi'nde
piyde cirid atdnn trhidir.
Dedi trhini grp Cevr
fern ey dilr-i Sm-akrn.
Sene (---).
Evsf- har: Pehlivn Hac Sleymn'dan ve Sar
Solak'dan talm edp kemnkelii kemline ergrdkde
Okmeydn'nda yldz rzgr ayandan lodos zre
atd ok menzili ki Tekye-i tr-endz kurbnde bir
mermer amd zre mzehhebli trhi var. Alimallh
Okmeydn'nda selef pehlivnlarnn almetinden gegin
menzildir. Allhu alem Tozkoparan menzilinden sonra
Murd Hn menzilidir. Kara Lenduh ve Byezd Hn
ve Hattt eyh ve c ve Demir Delisi ve Msrl

______________________________________ 114

Dveydr menzillerinden yetmi gez ileri yetmi

menzildir ve shib-i asta yetimidir. Zeber-desti bir
kerre Tokat Besi'nde bir hmrn cdav yerinden bir
t- te-tb nice aldysa hmrn dnden emr sf
u perrn kd.
{Fenn-i dier}: Ve her br dest-i ymnlar ile iki
yz vukyye seng-i zeytn sommk pre amd grz on
iki hne ve krk bend zre ol grz devern etdirir idi.
Evvel sa eliyle grz-i mezbru bend-i yemn ve bend-i
yesr ve slr(?) ve vef ve pyes ve alem kalem ve
divl ve kemer ve kitfeyn ve asma ve kesme ve kemerkarr ve zabt ve reh ve pydr ve'l-hsl bu bendler
zre grzbzl ve emrbzl ve zrbzl ve
gureblara reszl kemline ergrm idi kim her
fnnda yegne-i asr bir pdih- Sm-akrn idi. Hatt
stdmz serhnendegn {Derv mer} baz asma,
kesme, urma ve tutma kelmlar esnsnda latfe
yznden Murd Hn'a,
"Baka kassbba" der idi. Yan kesret-i hnrzlikden ve hnhr olup her gn dem katl eylediinden
kassbba dedikde bizzt kendleri tebessm ederlerdi.
Muarref-i dier: Ve matrakbzlkda ol kadar
std- kmil pk lk mil idi kim ann
mukbelesine bir pehlivn mukbil duramazd. Her
stdn elbette bir cnibin muhlif bulup ana bir darb
ururdu kim top karu verenin matrak topundan gzer
edp bana "Matrak-trak" deyp ururdu. Amm
matrakbzlkda yz altm benddir, ancak yetmi bendin
bilrd. Amm icrsna kdir idi.
Evvel fenn-i kesme ve bala ve tan ve haddd ve
baal ve muhlif ve srme ve gazel ve kulak ve serre ve
zr ve hev ve bala top ve reh top ve fidye ve cng
ve top kaf ve hevkes bu makle fnnlar icr etdikde
dem hayrn kalrd. Hatt std olan Badarda Cnbz
Taslak Kapudan bir tr- tayyr [u] ayyr pk levend
[] elvend bir dem idi. Cevr elebi eyhzdeyi on iki
lisn ile Kasde-i dvz-deh lisnnda lisn- Arab'da beyt:
Jeldi Taslak verdi matrak benim aldm sasn
Biz atmazdr sizi eyhzde kimler ajsn
dey hicv etmidir. Ol Taslak Kapudan [73a] bu kadar
std- kmil matrakbaz iken Murd Hn'a mukbil
durup lubedebzlk edemez oldu.
Ve fnn- har: Ve ilm-i iirde Nef ve Cevr
mertebesinde ebyt [u] er olduundan mad yz
varak bir dvn vardr. Amm hurf- t ve ayn
redfinde n-tammdr. Vehb Osmn elebi tamm
edem derken ol dahi n-tamm olup tamm- dnyya
intikl eyledi.
Ve mutd- Murd Hn bir haftay sayf [u] itda
sekiz bah etmidi. btid leyle-i cumada ulem ve
suleh ve meyihn ve hfz- Kurn edp sabha dek
mbhese-i ilm olurdu.
Ve leyle-i sebtde ilah-hnlar ve nathnlar ve
hnende ve szendegn sohbeti olurdu.

Ve ahad gecesi meddhn ve irn ve Tfl ve Cevr ve Nef ve Arz ve Nedm ve Nisr ve Beyn ve
Uzlet misilli uarlar cem olup cn sohbeti olurdu.
Ve isneyn gecesi cemi bzbznlardan veled-i
zinnn yetmi clelerinden ibtid ser-abbzn Kr
Hasanolu ve dmd Musl elebi ve Mukallid ufut
Hasan ve Akbaba ve Sar Celeb ve akman Celeb ve
Simidcizde ve cenglerden Ptkolu ve Parpul kolu ve
Osmn kolu ve Nzl kolu ve Ahmed kolu ve ehir
olanlar kollar cem olup t sabha dek Hseyin
Baykara meclisleri olur.
Ve selse gecesi slmbol'un yetmi tsdan geme ve
bin emberden gemi cihn ekmi evirmi atk
khne kocalar ile sohbet-i hs edp her birinden bir
hisse hsl edp mahsl dururdu.
Ve leyle-i erbaada suleh-y mmetden mazanna-y
kirmlar ile ve leyle-i hamsde dervn- dil-rn ve
sergzet shibi erbb- marif ile sohbet edp ale'ssabh umr- mslimni grerek bu gne zevk [u] saf
ederek cnib-i erbaasnda olan dmanlarndan intikm
alup kabza-i tasarrufunda olan memlik-i l-i Osmn
zre ku kondurmayup cemi rey ve berys emn []
amnda idi.
Eer cmle ahlk- hamdesin ve evsf- cemlesin
ve hsn-i hulk [u] lfetin ttl hsl etdiimiz mertebe
tahrr eylesek bir mcelled kitb olur.
Hamd-i Hud peder-i bzrgvrmz Sultn
Sleymn'dan Sultn brhm Hn'a dek on pdihn
hidmet-i erfinde olup ser-zergern idi.
Bu hakr dahi Murd Hn- Gz gibi mchidn f
seblillh pdih- Cem-cenb'n sohbeti ile merref
olup du-y hayrlar ile Badd seferinden mukaddem
Harem-i hsdan krk ake ile siph zmresine kup
behre-yb olduk, ve's-selm.
Merhm u mafrun leh Sultn Murd Hn- Rbi
efendimiz asrnda olan vzer kapudan
paalar beyn eder

Evvel Vezr Kapudan Receb Paa: Karadeniz'de

yz pre Kazak aykasyla ceng edp mansr u muzaffer
Der-i devlete geldi sene (---) trhinde blda tahrr
olunmudur.
Andan {Kapudan Hall Paa: (---) el-asl idi.
Akdeniz'de Kara Cehennem nm bir kfir gemisine rst
gelp gn cengden sonra Kalavra kylarnda feth
etmidir kim devlet-i l-i Osmn'da grlmek deil
belki eyle bir gemi bin olunmamdr. inde deirmeni
ve hammm ve knda besi var idi}.
Kapudan elebi Hasan Paa: slmbol kurbnde
atalca nm kasabada bir yenierinin oludur. Hnkr
nigrbas Mehemmed Aa'ya hidmet edp andan
Kzlar Aas Mustaf Aa'nn kethuds olup Sultn
Ahmed ibtid Edirne'ye giderken Kzlar Aas Hasan
elebi'yi hnkr kapucubas ve andan imrhor- kebr
ve kapudan paa etdi. F evvl sene 1035. Shil-i nehr-i
zi'de iki pre kalalar in etdi. Andan sene 1040

______________________________________ 115

trhinde mazl olup Rmeli'ne asker srmee gitdkde

Yeniehir'de fceten merhm oldu, sene 1041.
Andan Kapudan Vezr Cnpldzde Mustaf Paa:
Dmd- p[di]h olup Murd Hn'n hemresi Ftma
Sultn' tezvc etmidir. Sene 1040'da kapudan olup
Akdeniz'de kffr gemilerinin nm [] ninn ref edp
kaht [u] galdan cemi kfiristn el-amn diyp t
Marib-zemninde Sebte Boaz'na ve Malta ve iilya
ve Mankortonya ve Kalavra ve Tementis kylarn harb
[] yebb edp Atina nm ehrimiz limannda bir kala-i
azm in etmidir kim gy Cnpld'n pld-
Nahivnsidir. Henz n-tmam iken kapudanlkdan
mazl edp Rmeli eyleti ihsn olunup eylet-i mezbr
ile [73b] Revn seferine memr olup bir asker-i derymisl cem etmidir kim Okmeydn ve Kdhne ve
Karadeniz Boaz ve atalca'ya varnca asker cihn
dutup Beikta'dan skdar'a yz pre at gemisiyle
kmil ayda ubr etdiler. Badehu Revn'a gitdiler.
Andan Kapudan Cafer Paa oldu. Sene 1043.
Bostncbalkdan bir edd kapudan oldu kim cemi
kfiristna velvele verdi. Hatt bin krk yd-i
adhsnn evvelki gn Akdeniz'de Kesendire ve Koloz
kalalar mbeyninde pre ngilis galyonlarna rst
gelp bir gn ceng-i azm olup ngilis kfirleri teperest olmaile iki gemiyi tee urup ihrk bi'n-nr olup,
ye[t]:
1

mazmn zre kfirleri gark olurken cmlesin r-y

derydan filikalar ile cem etdiler ve bir ketsi ihrk
olunmadan feth etdiler. ki yz pre yatrdma top
ekerdi. Huzr- Murd Hn'a ml--ml ml- ganyim
ile dumn ederek getirdiler.
{Dedim ey Evliy serdra bir beyt
Cihnda oldu trh bu gaznz.
Sene 1043}
Andan Deli Hseyin Paa kapudan olup kapudanlk
ile Revn seferine revne oldu. Ve badehu Msr ihsn
olunup,
Yerine yenieri ocanda nev [] nem bulan kl
Kara Mustaf Paa kapudan oldu. Arnavud asl idi.
Amm mdebbir kmil [ve] hayr-hh- devlet idi.
Kapudanlk ile Badd seferine gidp,
Yerine Piyle Kethud tershne aas iken
kimmakm olup iki yz pre gemiyle Karadeniz'e
donanma-y hmyn ile devern ederken Azak derys
boaznda oka nm slarda iken yz pre Kazak- k
aykalarna rst gelp bir ceng-i azm edp yetmi pre
frkatesin hatmanlar ile feth edp ol eb-i zulmetde s
dery ire gayr Kazak aykalar tara Karadeniz'e kup
firr etdiler. Akblerince Piyle Kethud bu lanleri kova
kova cezre-i Taman kurbnde nehr-i Kuban
Karadeniz'e munsab olduu mahalde Adahon boazyle
1

Kurn, Kehf 71 "... (Hzr) gemiyi deldi. Musa: Halkn

bomak iin mi onu deldin?"

Yeleke boazndan ieri ol sazl ve bataklk ve hnzr

batakl ire girp pinhn oldular.
Ale's-sabh ki oldu Piyle Kethud iki yz pre
firkate ve kadrga ve kalyeta ile boaz azn alup yatd.
Kffr dahi cmle gemilerin ol bataklkdan karup
arkalar ile karadan bir gayr buhayreye koyunca boaz
aznda Piyle Kethud hib hsir kalnca kara
tarafndan zi eyletine mutasarrf Koca Kenn Paa ve
Tatar Hn Selmet Geray Hn kffrn bu rey [] tedbr
ile firrn grnce Piyle Kethud'ya haber edp derhl
Piyle Kethud,
"Salpa demir avanta krek" diyerek Taman cezresin
dolaup fi'l-hl kffrn reh bulaca boaz dahi aldlar.
Kffr ol buhayre ire kara cnibi Tatar ve Kenn
Paa dery taraf donanma ile beler ve paalar hir
Adahon boaznda ol sazlk ire gemilerin bir tabur-
azm edp yedi gn yedi gece berren ve bahren ceng-i
azm olmudur kim hl Adahon cengi dillerde
dstndr.
hir'l-emr devlet-i Murd Hn'da iki yz pre
gemiden biri hals olmayup on bin kffr- hksr pbeste ve dil-haste alay- azm ile sitneye getirp hal
bayraklarn ser-nign edp Saryburnu'ndan ieri girp
dumnlar ederek kimmakm Ms Paa'dan hilat-
fhireler geyp tershnede lenger-endht oldular.
Ve bu feth-i zafer-meserret Murd Hn'a arz
olunup Badd muhsarada iken bu haber-i meserret
vardkda pdih- heft-kiver ve cmle guzt- mslimn
dumnlklar etdiler. {Trh-i kapudan den-i Mushib
Silihdr Mustaf Paa:
Kapudan oldu hl Mustaf Paa mbrek-bd.
Sene (---)}
Badd avdetinden sonra Siyvu Paa kapudan
oldu. Abaza asl idi. Silihdrlkdan kapudanlk ile kup
bir ec vezr-i dilr idi. Hergiz rvete mil deil idi.
Kapudanlna trhdir:
Dd- Hak kld Siyvu'u kapudan vezr.
Sene (---).
Lkin Tershne-i mire halk ml- pdihyi ekl []
bel etmede shib-fnn olup Siyvu Paa mni olmas
haysiyyet ile azebistn halknn hsn-i zindegnsi
olmayup mazl olunup Murd Hn'n zamn- asrnda
kapudanlk Siyvu Paa'da tamm oldu.
Murd Hn'n zamn- devletinde olan
eyhlislmlar ve gayr kibr- ulemlar
beyn eder

Evvel meyih-i slm ibn eyhlislm Yahy

Efendi ibn Zekeriyy Efendi'dir. Bin otuz bir Receb'inde
Hocazde Esad Efendi tekd ihtiyr edp Yahy
Efendi mesned-nin-i fetv oldular. Hn-i clsda
bunlar mft idi.
Badehu [74a] bin otuz ikide Yahy Efendi kenin olup yine Esad Efendi eyhlislm oldu ve sene

______________________________________ 116

1034 abn'nda intikl edp defa-i snde yine Yahy

Efendi eyhlislm oldu ve badehu Receb Paa mekriyle
mtekid oldu.
Andan (---) sene 1041 Hseyin Efendi mft oldu.
Fetret-i askerde azl u nefy olunup skender elebi
besi'nde mankan bostncba ehd edp leb-i
deryda defn etdiler.
Badehu sene 1043 trhinde yine Yahy Efendi
slisen eyhlislm- mebbed oldu, sellemehullh. Hakre
ehrenbebzrnda Tav Mehemmed Aa cmiinin
ser-mahfilliin ve devir-hnln ve nathnln ihsn
edp her cuma nat- erf-i Server-i d-cihn
hidmetinde olup cihn cihn Yahy Efendi'nin hayr
dular evrdna mdvim olup her cuma huzrlarna
varmaa mlzm idik. Eer evsf- hsniyytn tahrr
eylesek bir mdevven olur.
Kethud Mustaf Efendi yevm-i clsda Monl Al
yerine sadr- Rm oldu sene 1034.
Badehu Bostnzde Efendi sadr- Rm'dan
mtekid iken Hekmba Ms Efendi yerine Anatolu
oldu sene 1031.
Badehu Bostnzde Yahy Efendi brderleri
yerine sadr- Rm oldu. F selh-i Safer sene 1032.
Bade smme azl u nsb el-Mevl Azmzde Efendi.
F Zilhicce sene 1032.
Badehu Slih Efendi yevm-i clsda Hce Abdullh
Efendi yerine slmbol monls olmuken ol gece mazl
oldu sene 1032.
Badehu em Mehemmed Efendi slmbol oldu
ve smme azl yerine Hasan Efendi oldu.
Smme azl ve em Efendi slisen slmbol olup
yine mazl olunca yerine Slih Efendi slmbol oldu
sene 1032.
Sadru'l-ulem-y Rm Hseyin Efendi hn-i clsda
sadr- Rm bulunup badehu mtekid oldu ve
Bostnzde Mehemmed Efendi dmd Kemnke Al
Paa devletinde azl olundu sene (---).
Ve Abdlganzde Mehemmed Efendi defa-i snde
sadr- Rm olup badehu mtekid oldu sene 1034.
Ve erf Mehemmed Efendi Anatolu'dan Rm'a
nakl olunup badehu mtekid oldu sene 1035.
Ve Kara elebizde Mehemmed Efendi defa-i
snde sadr- Rm olup Grc Mehemmed Paa katlinde
azl olundu sene 1035.
Hseyin Efendi defa-i snde sadr- Rm olup
badehu mtekid olmudu sene 1037.
Ve Azmzde Mustaf Efendi Anatolu'dan mazl
olup sadr- Rm oldu ve mazl oldu sene 1038.
Ve Hasan Efendi Anatolu'dan mtekid iken sadr-
Rm olup azl olundu sene 1039.
Ve Bostnzde Yahy Efendi Anatolu'dan mazl
iken sadr- Rm olup mtekid oldu sene 1039.
Ve Eb Sad Efendi Anatolu'dan Rm'a nakl
olunup mtekid oldu sene 1041.
Ve Hseyin Efendi defa-i snde sadr- Rm olup
r-pene marazndan fevt oldu dey haberi gelince

em Efendi yerine sadr- Rm olup Hseyin

Efendi'nin r-peneden fevti hilf- vk olup yine
Hseyin Efendi Rm ve em Efendi'ye Anatolu
mukarrer oldu sene 1041.
Ve Hseyin Efendi defa-i rbide sadr- Rm olup
makm- fetvya terf olundu f sene 1041.
Ve Kara elebizde Mehemmed Efendi defa-i
slisde sadr- Rm olup matnen merhm oldu sene
1042.
Ve Abdullh Efendi Anatolu'dan Rm'a nakl
olundu. Bostnzde Yahy Efendi Anatolu iken
brder-i mihterleri yerine sadr- Rm olmular idi.
Cls- hmyndan sonra azl olundular sene 1032.
Ve Azmzde Efendi slmbol'dan mazl iken
sdr- Anatolu olup azl olundu sene 1032.
Ve erf Mehemmed Efendi defa-i snde
Anatolu'dan mtekid iken tekrr Rm'a nakl olundu
sene 1034.
Ve Al elebizde Abdullh Efendi slmbol'dan
[74b] mazl iken sadr- Anatolu oldu, badehu azl oldu
sene 1035.
Ve Hseyin Efendi slmbol'dan mazl iken sadr-
Anatolu olup badehu mazl oldu sene 1037.
Ve Eb Sad Efendi slmbol kazsndan nakl
olunup badehu Rm'a terf olundu sene 1039.
Ve Ebussudzde Efendi slmbol'dan mtekid
iken sadr- Anatolu olup azl olundu sene 1041.
Ve Hoca{zde} Abdullh Efendi slmbol'dan
munfasl iken Anatolu sadr olmular idi. Hseyin
Efendi haytda olmaile hilf-inh olunup yeri yine
mukarrer klnd.
Ve em Efendi dahi Anatolu'ya avdet olunup
Hocazde Abdullh Efendi aralkda kald sene 1041. Ve
em Mehemmed Efendi Rm olmuken on gnden
sonra Anatolu'ya avdet olunduu hilf- knn idi.
Badehu Hseyin Efendi mft oldukda tekrr halef
olundu sene 1041.
Ve Hocazde Abdullh Efendi mkerrer Anatolu
olup Kara elebizde mahllnden Rm'a nakl olundu
sene 1042. Ve Monl Ahmed Efendizde Nh Efendi
atal ile sde-hl idi. Biri Rm ve biri Anatolu idi.
{Murd Hn defterdrlarn bildirir

Trh-i defterdr den-i Mehemmed Paa:

Ehl-i cd oldu yine defterdr.
Sene (---)}
{Fasl 93}
Sultn Murd Hn- Rbiin devr-i adlinde
olan slmbol molllarn beyn u ayn eder

Evvel em Mehemmed Efendi sene [10]42.

Ve Slih Efendi fri oldu sene [10]31.
Ve Hidyetullh Efendi azl olundu sene [10]33.
Ve Ukzde Efendi badehu azl oldu sene [10]34.
Ve Eb Sad Efendi badehu azl sene [10]35.

______________________________________ 117

Ve Tulumcu Hsm Efendi badehu azl sene

[10]35.
Ve Ebussudzde Efendi sonra azl sene [10]36.
Ve Eb Sad Efendi defa-i snde Anatolu'ya nakl
olundu sene [10]38.
Ve Nh Efendi badehu azl sene [10]39.
Ve Receb Efendi badehu mazl sene [10]40.
Ve Ms Efendi azl sene [10]41.
Ve ivizde Efendi Galata'ya nakl olundu bec-y
Hseyin Efendi sene [10]42.
Ve Mahdm Hseyin Efendi Edirne'den slmbol
olup b-crm cezre-i Kbrs'a nefy olunup anda merhm
oldu sene [10]43.
Ve Azz Efendi mahdmu Kara elebizde azl
olunup bu dahi b-gnh Kbrs'a nefy olundu sene
[10]44.
{Trh-i res'l-etbb den-i Emr elebi:
Hikmetiyle oldu Efltn etbbya res.
Sene (---)}
{Fasl 94}
Sultn Murd Hn'n asrndaki yenieri
aalarn beyn ederEvvel eteci Al Aa

ve Kara Mustaf Aa ve Bayram Aa ve Husrev Aa ve

Mehemmed Kethud Aa ve avubalkdan kma Al
Aa ve Hall Aa ve Sleymn Kethud Aa ve Hasan
Aa el-ktib ve Hasan Halfe Aa el-maktl ve Mustaf
Aa ve Kse Mehemmed Aa ve dier Mehemmed Aa.
................(2 satrlk yer bo)....................
{Fasl 95}
Sultn Murd Hn- Gz Badd- behitbd' feth edp dr's-saltanat'l-aliyyeye
gelp Akdeniz'de cezre-i Malta zre bizzt
kendleri cezre-i Mora'da Avarin'e {varup}
andan Donanma-y hmyna svr olup Malta
gazsna himmet buyurduklarn al kadri'limkn ayn beyn olunur

Evvel sebeb-i nn- azmet-i gaz-y Malta oldur

kim Akdeniz cezyirlerinde ve sevhil-i bahrde olan
vilyet-i Cezyir ve vilyet-i Tnus ve Tarabulus ve Mora
ve Kbrs ve Rodos ve gayr bild- mslimn ahlleri ve
cmle gzleri ve Akdeniz kapudanlar cmle Der-i
devlete gelp Malta kffrndan ve ana tbi sir
kfiristnn millet-i nasrlarnda[n] ikyet edp sir
bild- slmn ulem ve sulehlarndan arz [u] mahzarlar
getirp,
"Bahr-i Sefd'in cemi bender [u] iskeleleri ve
cezyirtlar elden gitdi ve Msr yoluna tccr ve huccc
ve zvvr gitmeden kald. Ve memlik-i mahrsalar
kffr- bed-girdr- murdrn tecvzleri hadden efzn
tecvz eylediler.
B-huss Mora cezresi iinde cenb taraf
nihyetinde bir burunda sab ve engelistn yerde Manya

nm bir [75a] vilyet vardr sene (---) trhinde ecdd-

izmn Eb'l-feth Mehemmed Hn feth edp emn []
emnda iken bu n pdihmzn zamn- sadetinde
Manya kffr s olup elli bin kffr ile Malta'ya tbi
olup yz pre yarar firkate ve balkarmatalar ile Akdeniz
ire cezre-i Rodos'u ve stanky' ve Sakz' ve cezre-i
Susam' ve limni ve Midilli cezrelerinin kur ve
kasbatlarn nehb gret edp her sene reylarndan
harc u bc alup diyrlarn trc ve halkn ac u zc ve
bir habbeye muhtc eder oldular.
Ve her sene tccr zvvr ve hucccdan ve gayr
sevhil-i bahrde olan belde ve kasabtlardan beher sene
krk elli bin ibdullh esr-i p-beste [ve] dil-haste olup
ml [u] menlleri gret olur.
Ve azametl padihmza arz- b-mikdrmz oldur
kim Kapudan Cnpldzde Mustaf Paa lalan
kfiristnn Monkortonya ve Kalavra ve iilya ve
Korsika ve Sardilya ve Tementis cniblerin nehb gret
edelden ber bir donanma-y hmyn'un ol tarafda ba
gstermemek ile cmle kffr ve Malta kffr ba
kaldrmlardr.
Ve cmle kefere ve fecereler yz bulup gn-be-gn
fitne ve fesdlar efzn ve ekvetleri hadden brn olup
dim leb-i deryda olan diyrlar nehb [] gret edp ol
mbrek cmi-i erfleri telvs edp beldeleri ihrk bi'nnr ederler. Ve her sene bu gne fitne ve fesd temelin
braup gn-gn eytanat damn bnyd etdikleri
pdihmn serr-i sadetine arz olundu. Fermn
pdihmndr"
dey bu gne arzlar ve gn-gn ferydnmeler
krat olunup mefhmu malm olunca bu arzlar Kara
Mustaf Paa telhs ile Pdiha gnderp ol dahi krat
edp ol an Kara Mustaf Paa ile Kapudan Siyvu Paa
ve Tershne kethuds Piyle Kethud ve yetmi aded
dery belerinden Bekir Paa ve Hsm Paa ve Abdurrahmn Paa ve Kse Al Paa ve Memi Paa ve Cafer
Paa ve Ksm Paa ve Calolu ve Hsmolu ve
Moral Maryololu Mustaf Paa ve Hasan Be ve
Manca arkolu ve Elvn Kapudan ve Melemenliolu
ve Mustaf Korsa kapudanlar ve'l-hsl yetmi aded
dery beleri ve Tershne-i mrenin maslahat-gzr ierleri ve ser-i krda olan umr-dde ihtiyrlar bade'lmevere "Tershne-i mrenin her gznde birer yarar
badarda ve sir vsi yerlerde yigirmi aded seksener marankoz arn ekdirir mavunalar bin oluna" dey
fermn- ehriyr olup Rznmeci brhm Efendi
yediyle hazne mhryle memhrlu Kapudan (---)
Paa'ya ve Tershne kethudsna ve Tershne emni
Slih Efendi'ye iki bin kse-i Rm verp mhimmt []
levzmta masrf etmee balayup cemi memlik-i l-i
Osmn'a asker srmee Dergh- l kapucubalar
gidp beri tarafda Tershne dvnhnesi kurbnde be
gz tershne var idi, anlar mnhedim edp aded gz
yapdlar kim her biri birer krbnsary-misldir. Anlarn
iinde bizzt sadetl pdiha mahss bir pre
mcevher taht- sultn'l-bahr badarda ve iki aded yeil

______________________________________ 118

melek mavunalara bism-i lh ile mberet olundu. Her

ketnin klar tershne gzlerinin evce ser-ekmi tk-
Kisrlarna berber idi.
Murd Hn'n himmetiyle ve Tershne emni Slih
Efendi'nin sayiyle iki kta mavuna ve bir kta badarda
bin olunmudur kim Nh Nec asrndan ber yedi ka[t]
deryda bu gne zevrak u merkibler in olunmamdr.
ayda dahi itmm bulup r-y deryya dahi
enp gy dery zre birer kh-misl mde dururlard.
Mavunalar yetmi oturak olup yz krk aded
cenheyn-vr yemn yesrnda kreklerinde sekizer
forsa ve her birinde biner huddm ve biner yarar
msellah asker var idi. Ve her birinin knda ve banda
ellier aded krkar vukyye gelir demir glleler atar
balyemez toplar [75b] ve yemn yesrnda sar kebr
yzer aded ayka ve kolumburuna ve sama ve zarbzan
ve h ve mukat toplar var idi.
Ve'l-hsl evvelbahr olunca slmbol'da iki yz pre
batarda ve kadrga ve kalyeta ve kanca kl forsa
kadrgalar b-kusr alesta olup lenger-endht olup her
birine er kat mhimmt levzmt ve levendt
verildi.
Ve blda tahrr olunan filn ibn fln yetmi pre
belerin birer ve ikier yedekleri ile yz pre ekdirir
alesta ve sugurya ve palpa ve msellah ve mkemmel
dery kuu gemileri ile on iki Cezyir kadrgas ve on iki
Tnus ve on iki Tarabulus ve alt kadrga Msr
skenderiyyesi ve Red ve Dimyt'n ve alt kadrga
cezre-i Kbrs'n ve alt aded cezre-i Rodos'un ve alt
aded cezre-i stanky ve cezre-i Sakz ve limni ve
Midilli'nin ve alt kadrga dahi cezre-i Mora'nn, bu
mezkrn kadrgalar cmle bir yerden sitne-i sadete
gelp tershne-i mrede cmle be yz pre kadrga
oldu.
Ve be yz pre kalyonlara sir mhimmt
levzmt ve cebehne ve sir mrimrn ve erbb-
zam ve erbb- tmr ve lamc ve erhor tifesi
konmak in be yz pre karavana kalyonlardan Kara
Hce kalyonu ve Bodur Cafer ve Memi Kapudan ve
Karamanl Al ve Topal Muharrem ve Sar Solak ve
Kartalolu ve Katrazolu ve Kalafatolu ve Solak
brhm elebi ve Kara Solak ve Abcolu ve Ciminni
ve Tafral ve Beli ve Yz Arn ve skerledolu nm
karavana kalyonlarn her biri drder anbrl yzer pre
top eker karavanalardr kim ylda bir kerre Msr'a sefer
edp alt ayda dolar ve alt ayda boalr kh- b-stnmisl gemiler idi kim bir pdih asrnda ikisi bir yere
cem olmamdr. Her birinin beer yz levendt ve
beer yz huddm vardr. Ve her birine ikier bin asker
konup mde durdular.
Ve bu karavanalardan mad yedi yz bara ve
galyon ve pink ve burtun ve itiye ve ayka ve
kara[mr]sel ve'l-hsl bu makle yedi yz pre pr-silh
ketlere mhimmt ve cebehne ve sir levzmtlar ile
leb-ber-leb asker doldurup yedi yz pre gemiye cmle
taraf- pdihden kirlar verilp hzr-b oldular.

Ve'l-hsl cmle kadrga ve kalyonlar ve ayka ve

karamrseller cmle bin yedi yz pre yelken olmak zre
liman- mirede hzrba olup,

Ve Murd Hn'n bir mavunasn teberrken

Tershne-i mire'de kara da gibi kara gemiyi kara
katrn ile mtem donuna mstarak edp hkulu skelesi kurbndeki byk gzlerin birisine ekdiler.
Hikmet-i Hud baht- dny Malta kffrnn imi
{Sultn Murd Hn- Rbi ved- mlk-i
eyle
bir rey [] tedbr shibi pdih- Cem-cenb
fan edp saltanat- cvidnye rhlet
merhm
olup bu kadar masrf hebya gidp Malta ve
etdiklerin mersiyeleriyle ayn u beyn
gayr kffrlar hals oldular. Hemn el-abd ydebbir vallh
eder}
yukaddir'e3 havleden gayr are yokdur. Tasdk-i kelm.
Sadetl pdihn dahi tu u serperdesi Dvd
Badehu efendimiz Kara Mustaf Paa hazretlerinin
Paa'ya meks-i hym olmak sadedinde iken pdih- llisn- gevher-nisrlarndan mesmumuz olmudur kim
nejd b-heme ibtil-y nikrz herem ve {mbtel-y}
"Eer Cenb- Br yr klup pdih- mafr alt ay
emrz- mzmine ve sakam ve lm [u] edyid-i sefer
haytda olsa berde ve bahrde cmle kffr krallar
sakar ztrbndan ikeste-htr olup girde-bli-i nli
harc-gzr olmalar mukarrer idi. Hatt panya ve
zre h- enn ile b-mecl ve hals olmas muhl hle
Malta kffrlar, Dobra-Venedik Hersek'in mbeyne
dd. n mutlak vcd- ben dem 1
vsta koyup panya Kzlelma'y ve Malta kffr
nass- ktna mazhar dp kbet'l-emr kabza-i ecele
cezre-i Malta'y ve alt pre kadrgasn pdiha vermee
der. Beyt:
taahhd etmiler idi. Amm takdr-i ezel bu imi" dey
bu kelm Kara Mustaf Paa'dan istim etdik, ve's-selm.
Eer dny bek bd Muhammed Mustaf bd
Eer hsne bek bd ne mrd Ysuf- Kenn
mazmnunca ecelden ne mmkn hals olmak.
Hkem-y kudem aklyla bir my- rakki krk yarup
akdan karay fark etdiler ve eflke ilm-i hendese ile
nerdbnlar bulup riyzt [u] mchede ile sumne
urc edp maksd [u] mermlarna yetdiler. Amm ecel
derdine dermn bulmadlar ve netce-i ecelden bir c-y
mens bulup ol musbetden kurtulmadlar. Pes bu
pdih- merhm dahi maraz- mevte if bulmayup
2
emrine "neam" dey emr-i Cenb-
Brye imtislen ved- saltanat- fnden pdih- dr-
bk oldu sene (---). Menzili Firdevs-i bern ola.

cml-i cls- Sultn brhm Hn- ehd

ibn Sultn Ahmed Hn
tbe serhm

F ehr (---) sene 1049. Merhm Sultn Ahmed

Hn'n yedi ehzdesinden brhm Hn kk idi.
Mevldu Tershne besi'nde mtevellid olmudur.
Hn-i clsunda (---) seneye bli idi. Amm kl [u]
bli deil idi.
Trh-i cls- brhm Hn gfte-i (---):
Yine kadr eref buldu serr-i mlk-i Osmn
Eridi fitb sumna efser deyhim

Mersiye-i merhm Gz Murd Hn:

Yazld resm-i Osmn ile terfine trh

Cls- pdih- dd-ger Sultn brhm.

Dd elinden b-bek gerdi-i devvr h-dd

Sen murdn aldn amm halk etdin n-Murd

Sene 1049.
Dier trh:

Byle bir r-i Hud'y hke saldn h-kr

Kime dd etsen elinden kim ede feryd [u] dd
Cemi mmet-i Muhammed'e mtem dp
Atmeydn'nda siyh donlu [76a] atlarn diyr- ademe
salup kendyi pederi Sultn Ahmed Hn cenbinde defn
edp yerine Sultn brhm {Hn} pdih oldukda
Kara Mustaf Paa mstakil sadrazam, Kara Hasan
Paa defterdr- muazzam ve Abdrrahm Efendi
eyhlislm- hmm- akdem bulunup Sultn Murd
Hn merhmun donanmas hebya gitmesin in yine
Akdeniz'e donanma-y hmyn kd. Amm gy bcn kdlar.
hir mavunann biri gark olup Akdeniz'de ol kadar
maslahat dahi grlmeyp rz- Ksm'dan sonra cmle
askir-i slm Der-i devlete gelp karr etdiler.
1

Kurn, Rahman, 26; "Yeryznde bulunan her canl yok

olacaktr."

Kurn, Fecr, 28; "Dn Rabbine."

______________________________________ 119

Halledallhu mlke brhm

(---)

................(2 satrlk yer bo)....................

Zamn- hilfetinde olan vzerlar bildirir:

Yevm-i clslarnda Kara Mustaf {Paa} vezr-i azam
bulunup ibk olundu. Ve halk- lem rhat olup (---)
sene sadrazam olup hir-i kr hasd- ndem-y
ehriyr vlar ile katl olunacan bilp Hs beden
saryna firr edp der-akab tebdl-i cme saryndan
tarada Ms Paa sary nnde Bostncba Sarho
brhm Paa rst geldi mahalde bir Uskok bostnc,
bana bir tfeng kunda urup ehd etdiler ve nan
Parmakkapu'da trbesinde defn etdiler.
Andan mhr m- erf'de Cvn Kapucuba
sadrazam oldu, [Sene] (---). Andan mazl olup Girid'e
serdr olup andan veft etdi.
3

"Kul tedbir alr, Allah takdir eder."

Andan Slih Paa vezr-i azam oldu. Liv-i

Hersek'de kasaba-i Lubin'den Bosnav'l-asl idi sene (---)
sadrazam olup Tezkireci Ahmed Paa'nn mekriyle
mankan hrr-i ehd etdiler.
Andan Ahmed Paa-y Hezerpre sadrazam oldu
(---) sene sadretde olup gul-y m havfndan ihtif
edp Mevlev Derv Mehemmed Paa bulup mankan
katl edp le-i pr-ikemin Atmeydn'na braup
nan der-akab kul pre pre etdiler. Ol gn ol gulda
mlakkab- kabh Olan Pzevengi nm (---) ve Hnkr
mushibi Hce Cinci nm [76b] (---) Atmeydn'nd[a]
cmle ulem ve sulehlarn izniyle pre pre eyleyp
lelerin Ahmed Paa lesi yanna brakdlar.
Sultn brhm Hn'n asrnda olan eyhlislmlar bildirir:

Fermn- brhm Hn ile Yeni Sary'da bin

olunan kasrlarn trhlerin bildirir:
Dedi fermn ile trh-i binsn Cevr
Nzhet-bd- cedd oldu bu kasr- l.
Sene (---).
Trh:
Bu mferrah menzilin Cevr dedi trhini
Seyr in oldu bin bu kasr- Sultn- cihn.
Sene (---).
Trh:
Mbrek eylesn Mevl bu l kasr- zby.
Sene (---).

................(2 satrlk yer bo)....................

Zamn- brhm Hn'da kadaskereynleri

bildirir:

Trh:
Ket mbrek ola y Rab {ymnile bu zevrak- zb.

................(2 satrlk yer bo)....................

Saltanat- brhm Hn'da slmbol molllar[]

bildirir:
................(2 satrlk yer bo)....................

Devlet-i brhm Hn'da

mneccimbalar bildirir:

hekmba

ve

Sene (---)}.
Der-zikr-i ehzdegn- brhm Hn
Du-i hayr ile Cevr dedi ehzdeye trh
Ola Sultn Mehemmed fitb- matla- ikbl
Trh-i b-nazr: (---) (---) (---) (---)
Nrdur geldi Mehemmed sulb-i brhm'den.

................(2 satrlk yer bo)....................

Asr- brhm Hn'da olan vezret ile defterdrlar bildirir:

Sene (---).
Trh-i dier:

................(2 satrlk yer bo)....................

Ahd-i brhm Hn'da ninc paalar beyn

eder:

Vechini bir rife sordum dedi trh in

Geldi dnyya vcdu Hn Mehemmed ymnile.
Sene (---).

................(2 satrlk yer bo)....................

Divel-i Hn- brhm'de yedikubbe vezrlerin

bildirir: Trh:
................(2 satrlk yer bo)....................

Mlk-i brhm Hn'da olan eylet vzerlarn beyn eder:

Trh-i Mehemmed Paa e-ehd Boynueri:
Mrimrn- Haleb oldu, Mehemmed Paa.

................(1 satrlk yer bo)....................[77a]

Zamn- saltanat- brhm Hn'da olan
serdr- muazzamlarnn feth [u]
fthtlarn beyn eder

{Trh-i Mrimrn Nash Paaze:

Mbrek eyleye ch- vezreti Mevl.

Sene (---).
................(1.5 satrlk yer bo)....................

Hkm-i brhm Hn'da s olan vzerlar

ayn [] beyn eder: Varvar Al Paa, Sivas vlsi iken
brhm Hn pir Paa htnu Mavrol kzn taleb
etdikde Varvar Paa "N-erdir vermem" deyince
Sivas'dan mazl olup katline fermn vardkda bana
asker cem edp "erile davm vardr" diyerek gelirken
Kprl Mehemmed Paa'y bozup erke nm mahalle
geldikde pir Paa ale'l-gafle Varvar' basup pir in
s olmuken pir Varvar' katl etdi sene (---).

______________________________________ 120

Sene (---).
nhizm- Nash Paazde Hseyin Paa be-dest-i
vezr Kara Mustaf Paa be-sahr-y skdar, sene (---).
Badehu katl-i Nash Paazde, b-eedd-i ukbet
der-sene-i mezbr be-dest-i Kara Mustaf Paa}.
btid sene (---) trhinde Maskov kffr Karadeniz
shilinde Azak kalasna Tatar Hn'n bat'l-hareke
olmas sebebiyle kala-i Aza'a Kazak istl edp derymisl asker ile yedi yz pre yelken gemilere bu kadar
bin asker ml--ml olup kala-i Aza' kmil (---) ay
muhsara edp darabt- top- kpdan kalann der []

dvrnda bir almet kalmayup cmle kffr- sakar-karr

hl-i haytlarnda kar- zemne girp bir ay dahi zr-i
zemnde ceng [] cidl ve harb [] kitl edp hir vakt-i
it erp cmle guzt- mslimn ketlere ml--ml
olup b-feth ruc edp sitne-i sadete geldiler.
Defa-i snde Serdr Cvn Kapucuba sene-i
tde yine dery-misl askeri Azak derysnda inverlik
edecek yz pre firkate asker-i slm doldurup ke'levvel knn zre donanma-y hmyn ile berren ve
bahren bu kadar yz bin asker kala-i Aza' ihta edp
kffrdan bir st [] sad olmayup cmle Kazak- k'n
karrlar firra mbeddel olup kalann essn hli zre
braup dr- nrna gitmiler. Hamd-i Hud bil-ceng
[] cidl kala-i Azak dest-i l-i Osmn'a bu takrb ile
girdi. Hl darb- meseldir kim,
"Hseyin Paa Azak'da ceng etdi, Mehemmed Paa
cengsiz feth etdi" derler.
Der-akab Serdr Mehemmed Paa Eflak ve Bodan
ve Tatar ve erkise ve l-i Osmn askerine "koma
kurdum" edp yedi ayda mceddeden bir kala-i Azak
oldu kim hl dr- azb bir kala-i hsn- metndir. Biny brhm Hn be-dest-i Sultnzde Mehemmed Paa.
Hamd-i Hud bu hakr'in drdnc gazs bu Azak
kalas olup hakr ol sene Krm diyrnda kalup cmle
asker-i slm Tatar Hn gzleri ile Azak'da met edp
serdr- muazzam kend mensbtlar ile donanma-y
hmyna svr olup Der-i devlete revne oldu.
Feth-i sn
Zamn- brhm Hn be-vilyet-i Eflak ve
Bodan be-dest-i Tatar Hn ve muvenet-i
askir-i Akkirman

Sene (---) trhinde Eflak bei Matey Voyvada ve

Bodan bei Lipul voyvada yigirmier sene hkmet
edp ml- Krn'a mlik olup iki kfir birbirine hasm-
kav olup Bodan bei Lipul Be bir kzn Kazak- k
hatman hmilnic'e verp yigirmi bin tfeng-endz
kefere imdd gelp Eflak bei Matey Voyvada dahi yz
bin asker ile Berkovite nm tahtndan kalkup iki kffr
birbirine gelmede.
Bu ahvl Der-i devlete arz olunup Rmeli eyleti ve
zi eyleti ve Tatar Hn askeri bu kffrlarn cengini
men etmein memr olup asker-i slm cem olunca
iki kffr askeri Eflak ve Bodan huddunda ehr-i
Fohan'da nehr-i Foha shilinde bir ceng-i azm edp
Eflak bei Matey glib gelp Bodan bei Lipul
mnhedim olup tarafeynden yetmi bin kfir dendn-
tdan gep Tatar ve l-i Osmn askeri bu mahalde
Eflak ve Bodan diyrna aknlar ve ebhnlar salup yz
binden mtecviz esr ve nie kerre yz bin devbbt-
kesr ve ml- ganyim alnup Eflak ve Bodan diyrn
harb [] yebb ve halkn esr [] kebb ve hnelerin
ihrk bi'n-nr ile trb edp slm Geray Hn, Bodan
bei Lipul' giriftr- bend-i hicrn edp Der-i
devlet-masre gnderp Yedikulle'de Lipul haps olundu.

______________________________________ 121

Ve Eflak bei Matey'den iki bin kse alnup crm afv

olunup belii kendye yine ibk ve mukarrer klnd.
Hamd-i Hud Tatar- sab-reftr- ad-ikr ile bu
gaz-y ekberde bulunup ml- ganyimle mutenim olup
diyr- Krm'a dhil olduk, ve's-selm.
Feth-i slis
Kala-i Hanya der-cezre-i Girid, zamn-
brhm Hn be-dest-i Silihdr Ysuf
Paa-y serdr

Sebeb-i feth-i Hanya oldur kim ibtid Sultn

Ahmed Hn'n mbrek nefeslerinin tesridir kim feth-i
Girid evld brhm Hn'a myesser oldu. nallh
Ahmed Hn'n Venedik'den Girid cezresin Yeni Cmie
vakf olmain ric etdii tahrr olunur. Amm mezkr
senede brhm Hn'n Dr's-sade Aas Snbl Aa
zd [77b] olup ve Esr Mehemmed Efendi maan
Snbl Aa ile Msr'a mteveccih olmain brhm
elebi nm {resin} bir azm karavana kalyonununa
bin kadar huccc zvvr ve tccr girp Msr'a
giderken Deirmenlik nm cezre nnde alt pre Malta
gemisi bu brhm elebi kalyonun ihta edp b-eyym
mahalde de de iki gnde kalyon ire ibdullh az
kalup ol mahalde Kzlar Aas ve kalyon shibi brhm
elebi dahi ehd olup kffr gemiye zafer bulup yedek
ile cezre-i Girid'de kala-i Hanya limanna varup lengerendht olup yatd. Ahidnme-i Hayreddn Paa'da eyle
der kim,
"l-i Osmn'dan bir gemiyi dman alup ellik olan
kfiristnn limanna komayalar."
Bu Hanya kffr bu sulh [u] ahidnmeye muhlefet
edp Malta kffrna mz- ayn edp limanlarna
kodular ve cmle Kzlar Aas'nn atlar ve ksraklar ve
ml- ganyimin Hanya kalasnda bey [] ir etdiler. Bu
ahvl-i pr-mell, brhm Hn'a mnakis olup,
"Tz Malta zre seferim vardr" dey yedi yz pre
gemiyle Silihdr Ysuf Paa serdr olup Malta niyetine
giderken Anavarin kalas'nda sulanup yigirmi pre
bat'l-hareke mecrh kadrgalar braup iinde olan
mhimmt [] levzmtlarn sir kadrgalara askerleri ile
leb-ber-leb edp yine avdet edp ibtid cezre-i Girid'de
Todori kalalarn birer satde feth edp andan Hanya
kalasn muhsara edp (---) gnde hamd-i Hud feth
olduu seyec tahrr olunur.
Hamd-i Hud bu altnc gazmzda bulunup
nebahtl Durak Be firkateleri ile cezre-i ukalar'
nehb [] gret etmede bile bulunup Durak Be ile
nebaht vilyetine gidp ftih-i Hanya Ysuf Paa,
sitne-i sadet'e Donanma-y Hmyn ile vardukda
Ysuf Paa'y hidmeti mukbelesinde Cinci Hoca
tahrkiyle ol mazlmu zlimler amn vermeyp n-hak
ehd etdiler.

Ftht- Rbi
nhizm- madr Varvar Al Paa be-dest-i
Fin pir Paa

Blda tahrr olunduu zre b-gnh Varvar azli

ihtiyr edp pir'in avretin brhm Hn'a na-er
vermeyp Tokat kalasnda Per Hn Htn'u emnet
koyup netce-i merm slmbol'a gelirken zlim pir
fin hin,
"Babam sen benim ehlim in azli kabl eyledin,
ben dahi senin ile yek-dil [] yek-cihet erat kapusu
slmbol'a giderim" deyp Varvar'a hb- harg verp
bir gn erke nm mahalde ale'l-gafle Varvar' basup
nie bin demin krup Varvar' ehd edp kellesin Der-i
devlete gnderp Sivas eyleti pir'e tevch olundu.
nhizm- Serdr Tekel Mustaf Paa: Sene
(---) trhinde Hanya feth olunca ana intikmen Venedik
kffr ftih-i Hanya olan Ysuf Paa Krka sancanda
(---) nm kaladan Hrvad'l-asl olmaile kffr Ysuf
Paa'nn elin vilyetin nehb gret edp yetmi pre
kalaya kiliseye ve kala-i Dirnie mstevl olup Bosna ve
Hersek ve Krka ve Kilis sancaklarn berbd edp cmle
reylarmz Uskok olup Venedik'e tbi oldu.
hir sene-i mezbrda Tekel Paa'y serdr edp
Venedik krfezi halci shilinde ibenik nm bed-nm-
menhs kalay yz bin asker ile krk gn krk gece
muhsara edp topcuba kala-kp toplar ile kalay
rahnedr etdikde Mustaf Paa,
"Bak-a topcuba brd- siyh isrf edp bu kalay
mnhedim edersin amm feth eylediim zamn sana
kalay kirpiinle yapdrrm" der idi.
hir-i kr kalay dern- dilden dmeyp cmle
asker let-i mlhaza taht- kalada oturup krknc gn
semdan bir matar nzil olup cmle askir-i slm
pyml-i riml tn-i belya msterak olup bi'z-zarr
cmle asker metrisden kup selmete avdet edp kala-i
ibenik kurbnde Danilova nm bir sahr-y azme meks
edp ale's-sabh an grdk, mezkr sahrnn cnib-i
erbaasn nie kerre yz bin ha bayrakl kffr, asker-i
slm ihta edp vakt-i zuhurda bir ceng-i azm olup yigirmi iki bin ibd- mslimn ehd ve on sekiz bin dem
esr olup nie bin hayme ve hargh ile ve bu kadar ml-
ganyim ile kffr ganme [78a] olup hakr ol menhs
cengde yenieri ocayla idim, hemn var kuvveti bzya
getirp at boynuna dp Glamuc kalas dalarna firr
edp atm dahi bistyla braup bir sk engelistn ire
girp yedi gece dalarda pinhn olup nebtt [] giyht
tenvl edp def-i c eylerdim.
Badehu kffr bu kadar hayme ve hargh ile Kilis
kalas altna varup Tekel Mustaf Paa'nn otan krup
ceneral-i lan bana serdrn selmsin geyp det zre
dvn- l-i Osmn etdikde Kilis kalasnn cmle ayn
[u] erf ve serdr ve dizdr tara knca kemnghda
olan kffr der-akab kalaya mstevl olup bu takrb ile
Kilis kalas gibi eflke ser-ekmi bir kala-i metni
kabza-i tasarrufa alup cmle ayn- kalay ehl [] iylleri

______________________________________ 122

ile esr etdiler. Bu gne nuhset l-i Osmn devletinde

bir trhde olmamdr.
Ve dahi Venedik kffrnn bu gne isyn sebebiyle
Akdeniz'de olan cemi cezreleri {kffr} harca kesp
nie bin huccc [u] tccr gemilerin alr oldu. Ve her
sene Akdeniz'e kan donanma-y hmyn mnhedim
edp gemileri Venedik'e gtrr oldu. Bu hl zre
ahvl-i l-i Osmn pern-hl oldu.
cml-i saltanat kr- kbet, sad-i ehd
Sultn brhm Hn ibn Sultn Ahmed
Hn
tbe serhm

Sene (---) trhinde pdih- mafr cls etdikde

Kara Mustaf Paa sadrazam bulunup hayr-hh- devlet
bir vezr-i dilr idi, an katl edp cmle mushibn ve
cceler ve b-zebnlar ve tav Arablar ve hsek ve
nisvn u shib-isyn ve mushibeler ve gayr mushib
Cinci Hoca ve Hezrpre Vezr-i azam Ahmed Paa
taraf taraf frce bulup ol pdih- sde-dili nie bin tatl
dil ile urkuna girp gn-gn hev-y hevese drp
vzer ve vkel ve ulem ve sulehlarndan celb-i ml
in rvet almaa balatdlar.
Ve pdih zenn sohbetine dadandurup Msr'dan
gelen hazneyi cmle Mlk Bula'ya ve ekerpre Bula'ya
ve Telli Hsek ve Sabal hseklere birer Msr
haznesi ihsn ve bir hazne dahi Cinci Hoca'ya ve nie
hazyinler dahi b-man sarylara ve sr- hmynlara
ve semmr deli kklere itlf- hazne etdin dey bir
kerre kul gul edp hayli fetret oldu.
Bu harekt- guldan vezr ve Cinci Hoca ve sir
mushibler mcb olmayup cezre-i Girid'e serdr Deli
Hseyin Paa ile askir-i slm bryn giryn, "Bire
imdd, el-amn" dey feryd etmede.
Beri tarafda Cinci Hoca Hnkr'dan bir n mnfek
olmayup ind-i pdihda andan mukarreb ferd-i merd
yoidi. Vezr-i azamdan ve vlideden takarrb ziyde
idi. Hnto kouya binse bile binerdi. Tahtrevna girse
bile girp ener binerdi. Ve hergiz nashat edenlere rhand edp yzlerine glerdi. Ve her sat ol pdih-
mazlmu ho-med kelimtlar ile marr edp s-i
tedbr ederdi. Zr umr- devletde bir i grmemi
Zafrnborlu'sundan eyhzde nm bir shte idi.
sitne'ye gelp hakr, Hmid Efendi medresesi'nde
Monl Cm ve Kfiye'yi Ahfe Efendi stdmzdan irb
ederken bu mezkr Cinci Kitb- zz okurken hikmet-i
{Hud} Azz ismine mazhar dp bir gnde izzet
bulup sadetl pdiha srh-bd ve genc'l-ar
ediyelerin tilvet edp brhm Hn ho-hl olup
eyhzdenin ismi Cinci Hoca nmyla itihr buldu.
Amm Hud limdir erkimiz olmas cihetiyle
malmumuzdur ilm-i davetden asl bir hurf bilmezdi.
Ancak baht [u] tlii bir zamn msade edp ol dahi
felek-i atlas- bkalemndan py-bflk edp saa ve sola
mekikler atd.

hir'l-emr cezre-i Girid'den feryd ile Kara Murd

Aa gelp imdd istediinde pdih tarafndan ferydc
Murd Aa'dan bin kse ve bu kadar emme amber ve
yetmi tahta semmr krk ve iki hsek criye taleb
etdiler.
Hemn Murd Aa cmle yenieri odalarna ve
siph aalarna haber edp [78b] siph Atmeydn'na,
yenieri Etmeydn'na cem olup gul-y m ile "Allh
Allh" diyerek Atmeydn'na cem olup Sultn brhm
Hn mazlmu Srasary'da haps edp yerine olu
ehzde Mehemmed Hn' pdih edp cmle vzer
ve vkel ve ulem ve suleh bat edp Mevlev Derv
Mehemmed Paa vezr-i azam olup Kara Murd Aa
yenieri aas oldu ve Ahmed Paa firr etdi.
Ve ertesi gn Ahmed Paa'y muhtef bulup Koca
Vezr katl edp leini Atmeydn'na braup yan sra
mlakkab Olan Pzevengi (---) Monly pre pre edp
leini Ahmed Paa yanna brakdklarnda cmle asker
Ahmed Paa'nn leine kl rp pre pre edp
cmle yan d- dev- sz in yam etdiler.
Badehu Cinci Hoca'y dahi katl edp cmle
mushibleri kimin katl ve kimin nefy-i ebed eylediler.
Ve mushibe avretlerden ekerpre Bula'y brm'e
nefy etdiler. Ve sir nisvnlar Eski Sary'a nefy edp
her birin bir vzer ve ayna verdiler.
Ertesi ale's-sabh {mh- Receb'in 25. gn} alay-
pdih ile Sultn Mehemmed Hn' Eb Eyyb-
Ensr ziyretine gtrp anda kl kuadup yine alay ile
Edirnekapusu'ndan ieri gelp ecdd Eb'l-feth'i ziyret
edp hin iynnda dnekler gibi hsodada karr etdi.
Ve ol arada,
"Bire, Sultn brhm Srasarydan reh bulup
hapsden kaup bostnc ocana dahl dp kulun bir
frkas yine brhm Hn' istermi" dey slmbol ire
azm vezni zre velvele ve gulgule olup Atmeydn'nda
lt- silh ile nie yz bin dem cem olunca
Abdrrahm Efendi'den istift edp Koca Vezr ve Kara
Murd Aa ve Emr Paa ve nie i erleri {Hnkr'dan
hat alup} Srasarya cem olup Koca Vezr, Celld Kara
Al'yi hezrn deyenek ile ura ura Srasarya koyup
Celld Kara Al Bismillh deyp ieri girince mazlm
brhm Hn,
"Cnm Usta Al neye geldin?", {der}
"Hnkrm cenze namz klmaa geldim" deyp
brhm Hn'a sarlr.
brhm Hn dahi grbz tvn er, birbiriyle
kte-grlik ederken celldn bir huddm dahi yetip
brhm Hn'n cn evine bir diz bendi urup cn
havlinde iken Kara Al kemendbzlk edp kirdi
haykrlk edp ol an sene 1058 mh- Receb'in 29
nuhset gnnde mazlm brhm Hn' mankan
ehd edp Kara Al'ye be yz altun verp "Durma
hacca git" derler.
Na- brhm Hn' techz tekfn edp {Hsoda
nnde gasl edp dvnhne nnde serviler altnda
cenze namzna er kii niyetine deyp cmle vzer ve

______________________________________ 123

vkel cenze-i brhm Hn'a hzr olup Abdrrahm

mft idi, imm olup Mehemmed Hn dahi namza
gelp salt- cenze ed olunup na- brhm Hn'n
tbtu n sra ters eerli atlar ve cmle vzer siyh
nikblar rtnp mezzinler 1
diyerek
tbt- brhm Hn' ammisi Mustaf merkadine
gtrdler} ammisi Sultn Mustaf trbesinde yanna
defn edp Mehemmed Hn- Rbi Rm'a mstakil
pdih oldu.
Fasl- (---)
Der-zikr-i saltanat- Sultn Mehemmed Hn-
Rbi kerm'-n ibn Merhm Sultn brhm
Hn
Halledallh hilfetehu ve ebbede saltanatahu ilinkrz'ddevrn mn ve y mun ve y msten.

Cls- hmynuna trhdir:

Cls- Hn Mehemmed eyledi sde dnyy.
Dier trh-i har,
Oldu Sultn Mehemmed-i Gz
Cmle hkndan adel ekrem.
Sene 1058.
...................(1.5 satrlk yer bo)...................

Yevm-i clsu bin elli sekiz Receb'l-mreccebinin

on sekizinci gn yevm-i sebt idi. Vakt-i asrda sadetle
mesned-nin-i pdih oldukda sinn-i slleri henz yedi
yana bli idi. (---)
Hn-i clsda haznede bir fls- ahmer kalmayup
merhm Sultn Murd Hn'n dn uuruna masrf
edecei yedi aded hazneden dahi bir habbe kalmam
idi.
mdi "Kula dahi cls inm lzmdr" dey
Mehemmed Hn- ln peder zamnnda hazneyi itlf
edenlerin girbnn evirp Cinci Hoca mlndan bin
kse ve maktl Hezrpre Ahmed Paa vezrden be bin
kse ve ekerpre'den bin kse ve'l-hsl bunlarn emsli
nie yz yerlerden penc hazyin-i Msr tahsl olunup
{sene 1058 abn'[n]n beinci gn yevm's-selse
idi,} bin yedi yz kse cls [79a] inm verilp dahi
akbince yedi bin kse mevcib ihsn olunup Badd'a
imdd in henz kapuya km bin yenieriyi ve
Girid'e imdda yazlan bin siphleri n-mstahak
iken cls inmna ve mevcib-i cedde kayd eyleyp
anlar in dahi bin kse inm aldlar. Ve cmle asker
tifesi ihtiycdan mstan olup devletinde bir ganmet
oldu kim tabr olunmaz. Ve gnden gne etrf-
memlikin hfz [u] hrsetinde olup itlf olan hazneleri
bi'l-klliye yerine koyup devlet-i l-i Osmn'a nizm []
intizm verdi.
{Amm sene 1058 abn'nn on birinci gn
yevm'l-isneyn cmle sarylara bah-i cls ihsn
1

Kurn, Enm, 163; "Tek olan Allah'n orta yoktur."

olunup c ve helvclara bahleri noksn kmak ile

cmle nefert gul edp kilarcbay azl edp sary aas
kilarcba oldu}.
Hilye-i Sultn Mehemmed Hn- Rbi: Geri
hn-i clsda (---) yanda gyet zaf nahf sab idi.
Amm gyet red necb ve akl- Arasto ve halm [u]
selm idi. Badehu yigirmiye bli oldukda sayd [] ikra
mil olup kesb-i hev etmeden tarvet hsl edp
vasat'l-hl semn cesm olup cesedi cssedr ve snesi
ber-karr ve mbrek kitifleri vsi ve zahr vsi ve
mbrek miynlarndan aas tavl idi. Ve kadd [] kmetleri pederi gibi kadd-i bl idi. Ve bzlar semn ve
yed-i mbrekleri arslan penesi gibi vsi idi.
Ve vech-i erfi vech'l-manzar idi. Ak kal ve ala
gzl ve rn szl ve mnevver yzl idi. Ve ekl []
emyilde ve gftr [u] reftrda gy bir shib-krn idi.
Hakk ki yine n- erfleriyn cemi ilm-i ncmda ve
ilm-i cifrde brhm Hn olu Ysuf nm bir pdih
olup hsn-i Ysuf-misl olup krn shibi olup arka ve
garba velvele salup cmle kfiristna ve rey ve
beryya ve cell ve cemllere vveyl salup Venedik ve
Nemse ve Leh ve eh [ve] Rs ve Maskov diyrlarn
harb [] yebb edp Ysuf-sfat bir pdih- gayyr ola
dey cmle ceffrlar byle istihrc edp tahrr etmiler
idi.
Hikmet-i Hud bu Mehemmed Hn rahm-
mderden mtak olmazdan mukaddem brhm Hn
taahhd etmidi kim,
"Eer bir merd evldm vcda gelirse mjde
edenden mad ibtid kimi grrsem evldma ann
ismin korum" dey taahhd etmidi.
Hikmet-i Hud salt- fecre Hnkr imm Ysuf
Efendi vardkda mevld- Mehemmed Hn mjdesin
kzlar aas getirince mm- hmm Ysuf Efendi zhir
olunca hemn brhm Hn
"Vallhi ehzdemin ismini Ysuf kodum. Zr
ibtid ahdim byledir kim evvel grdm demin ismin
koyam. Hamd-i Hud byle mukted-y ns kibr-
ulem kimesneyi grdm" deyp ism-i erfin Ysuf
koyup yine ehzde-i cvn-bahtn guna bng-i
Muhammed'i Ysuf Efendi okudu.
Bu hl zre yedi sat ism-i erfi Ysuf olup
badehu mushibeler pdihn urkuna girp,
"Ysuf kul ismidir, meymenet yokdur, ismi Mehemmed olsun" dey ric edp Mehemmed dediler.
Amm ibtid[] kulana ezn- Muhammed tilvet
olundukda Ysuf ismiyle msemm idi. Hikmet-i Hud
ceffrlarn istihrclar zre ibtid ismi Ysuf olup ve biemrillh Ysuf-sfat bir mahbb- cihn pdih- zn
olup kall'l-lihye ve kesr'-evrib fris'l-hayl sayd []
ikra ve gazya mil { rb} bir pdih idi.
Ahd-i hmynlarnda olan vezr-i
azamlar zikrindedir

Evvel yevm-i clsd[a] vezr-i cedd Mevlev Koca

Derv Mehemmed Paa (---) asl bir halk dem idi.

______________________________________ 124

Sbkan vezret ile defterdrlkdan mazl olup

mnzev-i knc-i mevlevhne olup yevm-i clsda
sadrazam etdiler. Badehu rd [u] masrf- l-i
Osmn'a nizm [] intizm verem dey say-i bel edp
n-mstahak kimesnelerin kat- erzkyla mukayyed
olup devletde eyle dndr hizmetkr vezr-i mdebbiri
(---) sonra mazl edp Malgara'ya nefy-i beled edp
anda mankan ehd edp azl-i ebed etdiler. Amm
mansb- bkye nil oldu.
Andan yerine sene (---) trhinde Kara Murd Paa
vezr-i azam oldu. Yenieri ocanda nev [] nem
bulup Arnavud'l-asl idi. Bu dahi selefi Koca Vezr gibi
bir donanma-y hmyn ile cezre-i Girid'e asker
gnderp kffrn Akdeniz'de zehresi k, eli vilyetleri
hk oldu.
Bu dahi (---) ay kmil [79b] sadrazam olup
"Hazneden ok ml itlf etdin" dey mazl edp sene
(---) trhinin mh- (---) (---) gn efendimiz Melek
Ahmed Paa sadrazam oldu. Hk-i slmbol'da
Tophne ehrinde vcda gelp yana bli iken
Abaza diyrnda (---) nm aretde sd vlidesinde
perveri bulup on beine bli iken bu hakrin vlidesiyle
Sultn Ahmed'e hedy getirp Melek'i harem-i hssa
alup vlidemizi pederimize ihsn edp bu hakr andan
mtevellid olmuuz. Amm Melek Ahmed Paa'nn
pederi zdemirolu Osmn Paa'nn kapucular
kethuds olup Gence ve irvn ve amk ve
Demirkapu seferlerinde bile yz krk yanda merhm
oldu. Bir zl-i zamn idi.
Badehu Melek, Murd Hn'a silihd[r] ve mushib
olup Badd'n fethi gn eylet-i Diyrbekir vezret ile
ihsn olunup l-i Osmn'n cemi l mansblarn er
drder kerre Msr ve Budin'den mad mutasarrf olup
hir ihtiyr umr-dde ve dndr vezr-i dilr olmaile
sadrazam etdiler.
Cezre-i Girid'e bin siph ile defterhneyi Deli
Hseyin Paa'ya ve vezretle bir tu dahi Bykl Mustaf
Paa'ya gnderp Girid'e imdd etdi. Ve Akdeniz'e bir
donanma-y hmyn karmdr kim nazri sebkat
etmemidir. Ol imdd- azm cezre-i Girid'e serdr-
muazzam Hseyin Paa'ya vardkda Marko Zavil
cnd- cnbn Hseyin Paa mnhedim edp Seline
kalas ve Retime kalasn feth edp Der-i devlete
mjdecileri geldi.
Ve (---) sene aynda Hsmolu Al Paa'y kapudan
paa edp yz pre kalyon kadrga ile bir donanma-y
hmyn dahi karmdr kim gy donanma-y Kl
Al Paa idi. Akdeniz'de kffr ile bir kerre ellep kffr
mnhedim olup vakt-i gurb oldukda kffr firr edp
donanma-y hmyn Kara Foalar limannda lengerendz olup cmle asker tara b u belerde zevk u
safda iken vakt-i seherde kffr ale'l-gafle donanmay
basup cmle asker tarada ve kimi hb- istirhatde iken
kffr tebzlk ederek cmle gemileri ihrk bi'n-nr
edp bk asker karaya kup krk pre kadrga ve on bir
aded kalyonlar yedee alup sir kalyonlarmz ceng ede

ede yigirmi pre kfir gemilerin helk edp her biri bir
cnibe firr edp donanmann inhidm haberi geldi.
Badehu Paa mhr sadetl pdiha teslm
etmek murd edinp kendye taraf- pdihden itb
itb olup yine kem-kn shib-i mhr olup senev yedi
yz kse hss- vzery Bb- Hmyn'a teslm etmei
kann etdi.
Sebeb-i azl-i Melek Ahmed Paa: Azak kalasnda
kul gul edp aalarn ve baz orbaclarn preleyp
mevcib in sitne'ye ferydclar gnderdiklerinde
eyym- it olup hazneleri derydan gitmek mmkn
olmayup yz kse guruu altun edp ulaklar ile
karadan Krm'a, Krm'dan Aza'a gndermek in
mezkr yz kseyi slmbol esnfna tevz edp bu
mbeynde Defterdr Emr Paa ve Kudde Kethud ve
Gmrk Emni Hasan elebiyek Beyt'l-ml-
mslimnden kalm Diyrbekir bezi ve krmz ve sar
sahtiyn ve attr ebi ekilli eylar dahi sri'n-ns ehl-i
hrefe tevz etdiklerinde,
An grdk: Bir sabh Atmeydn'ndan ber bir
sad-y Allh Allh kopup cmle esnf lt- silhlar ile
Bb- Hmyn nne gelp
"Pdihmza Defterdr Emr'den ve vezr kethuds Kudde Kethuddan ve gmrk emninden
ferydmz vardr" dey dd- feryd etdiklerinde
Pdih'n bu feryd mesm- hmynlar olup
kerre Melek Paa'y pdih huzruna davet etdikce
mhr verp,
"Umm ire gitmek kuvvet-i hatdandr ve tehlikedir" dey huzr- pdihye gitmezdi. hir
drdnc kerrede Kapucular Kethuds brhm Aa ile
Hsodaba gelp,
"Y pdiha gelp cevb verin, yhd mhr ihsn
edn" dedkde hemn Paa cn ba stne diyp mhr
kapucular kethudsna verp birer kse altun ve birer
semmr lepeler ihsn olunup kendye Silisre eyleti
sadaka olunup sene (---) mh- Ramazn [80a] elmbrekin (---) gn mhrden mazl olup slmbol
hricinde Topcular nm sarynda meks edp Siyvu
Paa vezr-i azam oldu.
Abaza tifesinden Sultn Murd Hn'n ukadrlndan kapudan paa olup Msr'dan gayr cemi
mensb- llere mutasarrf olup sadrazam oldukda
cmleden melik olmak mlhazasnda olup ibtid
efendisi Sultn Murd Hn'n vlidesi mm'l-mminn
Ksem Vlide'yi Kzlar Aas Dv Sleymn Aa yediyle
vlideyi sayla mankan boup ehd eylediler. Ve
Yenieri Aas Kara avu'u ve Kul Kethuds elebi
Mustaf Aa'y ve Bekta Aa'y ve Sar Ktib'i ve nie i
erlerin cmle katl edp cmleden melik vezr-i azam
oldum der iken elli drdnc gn mezkr Kzlar Aas
Dv Sleymn Aa dv-i akr gibi Siyvu Paa'nn
ehresine bir sille-i Firavn urup "Ver mhr bire sefh
olan" dey mhr alup Grc Mehemmed Paa'ya
verdi.

______________________________________ 125

(---) nev [] nem bulup Hotin seferinde cebeciba

olup badehu mrimrn [u] vezret ile zabt etmedi
mensb kalmamdr. Bu dahi bir azm donanma
karup Girid'e iki bin yenieri ve bin siph yazup
imdd gnderp (---) sene halk ile hsn-i ihtilt edp
geinirken "mathdur" dey mazl edp,
Tarhuncu Ahmed Paa vezr-i azam oldu. Ms
Paa ve Hezrpre Ahmed Paa'{ya dahi kethud olup
badehu Diyrbekir'i msellemi zabt ederken Msr ihsn
olundu}. (---) el-asl idi. Msr'da kubbe altnda adl []
adleti mehrdur. Bu dahi Girid'e donanma (---) kula
mevciblerin bi't-tamm verirken "mhn-i devletdir"
dey bahne edp dvn- pdihden kaldrup ol sat
katl etdiler.
Yerine kapudan olan Bykl Derv Mehemmed
Paa sadrazam oldu. Osmn Hn'n Kzlar Aas
Mustaf Aa kullarndan idi. erkeziyy'l-asl bir vezr-i
dilr, shib-i tedbr idi. Umr- devlet-i l-i Osmn'a ve
ahvl-i rey ve beryya mukayyed iken hikmet-i Hud
maraz- felce mbtel olup alt ay shib-firlnda
mhr yine kendde durup Melek Ahmed Paa kubbe
altnda kimmakmln ederdi.
hir-i kr (---) sene vezretinde maraz- felce dev
bulmayup hirete intikl, yerine Melek Ahmed Paa
tekrr mhre mlik oldu. Amm yedi satden cmle
ulem ve suleh ile Melek Paa meveret edp mhrn
pir Paa'ya gitmesin evceh grp Ahmed Paa'nn rey
[] tedbriyle mhr Haleb'de pir Mustaf Paa'ya
gnderdiler.
Erzurm'da cell olan Abaza Paa'nn akrab ve
aretinden idi. Revn seferi'nde Sultn Murd Hn'n
imrhoru idi. Nie mensb- ller zabt edp Varvar Al
Paa'y mnhezim etdiinde nm [] km shibi olup
mhr kendye gitdkde Melek Ahmed Paa Der-i
devletde kimmakm olup vezr-i azam mesbesinde
hkm-i hkmt ederdi. pir'e mhr vardkda kabl
edp Der-i devlete gelmeyp Acem cniblerinde bir i
amak in Krdistn'a haber gnderp,
"Sulha muyir bir i edesiz" dey bana yz bin
asker cem edp,
"Kzlba'n tuyn vardr" dey sadetl pdiha
telhsi gelp asl nazar olunmayup Voynuk Ahmed
Paa'dan mahlle yie Sultn' verp,
"Elbette sitne-i sadetime gelesin" dey nikh
mjdesiyle hatt- erfler gidp bi'z-zarr "Tevekklen
alallh" deyp kat- menzil ve tayy- merhil ederek yedi
ayda sitne-i Sdete gelp skdar drnda karr
edp pdiha gitmedi.
hir sadetl pdih tarafndan kzlar aas ve
eyhlislm Eb Sad Efendi, skdar'da Salacak skelesi'ne andan yie Sultn sary'nda pir Paa'ya
gelp bir semmr krk ve bir mcevher haner-i
zlfeccm gtrp,
"Buyurun sizi sitne-i sadet'de sadetl pdih
ister" dediklerinde pir'e istikble kan Melek Ahmed
Paa'y ve Koca Ninc Paa'y ve Delll Mustaf Paa'y

ve Defterdr Moral Mustaf Paa'y ve ulemdan nie

kimesneleri nezketle blkbalarna tenbh edp
mezbrlar rehin alkodular.
pir Paa bostncba kayyla Saryburnu'nda
sadetl pdiha [80b] buluup yine semmr lepeler
ile kmyb olup nie kelimtdan sonra yine skdar'[a]
ubr edp {geldikde} yz kurbn edp ertesi slmbol'a
gemeyp yine gerye dnmek sadedinde olduklarnda
alay in istikble kan yenieri tifesi ol gn
havflarndan cmle slmbol'a gediler. Kapudan Murd
Paa dahi badarday tershneye getirp sde oldular.
Netce-i merm pir'in basreti balanup kendsi
badardaya svr olup seksen bin askeri dahi slmbol'a
ubr edp bir alay- azm ile Eyyb'dan ve
Edirnekapusu'ndan yie Sultn saryna girp andan
sadetl pdiha varup,
"Pdihm Kzlba'n hareketi olduundan yedi
ayda Der-i devlet-masre gelmemin sebebi oldur.
Gerekdir kim pdihm Melek Ahmed Paa lalana Van
eyletin ihsn edp ol cniblerde eyle bir i grm
mhrden mazl vezr-i ln lzmdr" dedikde
pdih- zch buyururlar kim,
"Y lala, eyle bir ihtiyr vezri eyle b-hsl eylete
atmak rev deildir" dedkde,
"Hayr pdihm ey eyletdir. Ben bir kerre Van
eyletine mutasarrf olmuum. Yigirmi yedi sanca
vardr. Senev yz bin guru hsl olur" dedikde,
"hsnm olmudur, bert emrin gnder" deyp
fermn eder. Der-akab pir-i b-r saryna gelp bir
kapucubas ve on avu ile Van emrin getirp derhl
Paa emr-i pdihyi tilvet edp mefhmu malmlar
olunca emr-i pdihyi bs edp ba zre koyup "elemr emrkm" deyp aaya kse guru ve bir semmr
krk ve on avua ellier guru verp,
"Buyurun sultnm bu n skdar'a gein" dey
ibrm [] ilhh etdiler.
Paa-y sbit-kadem metnet edp kapudan tara
kmayup be gn slmbol'da mhimmt []
levzmtn grp meks eyledi. Beinci gn pir
pdiha varup,
"Hnkr'm Ahmed Paa lalan emrine itat etmeyp Van'a revne olmayup durur. Elbette pdihm
katl eyle" dey ibrm [] ilhh eder.
Derhl pdih bir hsek gnderp,
"Buyurun sizi sadetl pdih ister" dedikde Melek
Paa der-akab huzr- pdiha varup bade's-selm berp durur.
Hemn sadetle pdih eydir:
"Lala ben sana Van eyletin ihsn eyledim, nin
gitmezsin?" dedkde,
"Pdihm ihsn eylediinden sonra nin gitmem,
yzm zre iki evli bir ky ise de giderim" dedi. Pdih
eyitdi:
"pir lalam bir kerre Van'a hkim olmu. Yz bin
guru hsl olur" dedi.
Hemn Melek Paa:

______________________________________ 126

"Pdihlar huzrunda ve cemi edynda kizb

harmdr. te lalana r-be-r sylerim, yz elli dem ile
bu pir Paa lalan Van'a vardkda kala kapularn sedd
edp kalaya komayup zlimsin dey redd etdiler. Zr
intih-y serhad bir cezre yerdir, iki yz demle varmaa
tahamml yokdur. Ve cevz-i maddu yedi bin
gurudan mad bir rd yokdur. Ol vilyete beni
hakret in gnderp pdihma hilf anlatmlar"
deyince hemn pdih devt kalem getirdp mbrek
hatt- erfiyle "skdar'dan Msr'a ve Badd'a ve Erzurm'a varnca cmle Anatolu vilyetlerinin mensb-
llerinin azl [u] nasblar elinde olup Van zre serdr-
muazzammsn" dey yarl- bel-i h ile harc- rh
be kse altun ve yz katar deve ve yz katar katr ve bir
serperde-i Sleymn ihsn edp iki semmr hilat-
fhire ihsn edp,
"Yr Allh sn getire, tura-ke vezr serdrmsn,
ale'l-akb inallh ben dahi lalam ile ol cniblere
azmetim vardr" dedkde pir Paa eleminden zerd-r
olup meyyit-i mteharrik oldu. Melek zemn-bs eder
ekilli olup pdiha hayr dular edp saryna gelmeden
Saryburnu'ndan bostncba kayna svr olup hzr
olan cmle askeri dahi yz elli pre kayklara svr olup
skdar'daki Kaya Sultn besi'ne gep karr etdi.
Kmil bir hafta lt- mhimmtlarmz grp Paa
Van'a revne olup yz on yedi gnde Van'a alay- azm
ile girirken slmbol'dan Yldrm nm kapucu yldrm
gibi yetip pir Paa'nn [81a] katli haberi getirdi. (---)
pir Haleb'den katli gnne gelince (---) ehr
sadrazam oldu. Gyet slih ve dndr dem idi. "Kahve
harmdr" dey sd ve bahrl erbet ip bir kandan(?)
krk elli bin guru alurd, zr cemiyyet-i kbr shibi idi.
Andan defa-i snde Kara Murd Paa vezr-i
azam oldu. Kul ile hsn-i zindegnsi olmadu ecilden
sadretden azl olunup eylet-i m ihsn olunup
Ham'da Arnavud Mehemmed Paa sarynda haste-hl
olup anda merhm olduunda Arnavud Paa kend
trbesine Murd Paa'y defn eder. Zr Arnavud Paa,
Murd Paa sadretinde bu trbeyi bin ederken
Arnavud Paa'nn hedysyla bir kapucubas Murd
Paa'ya hedylar teslm edince Murd Paa eydir:
"Arnavud Paa ne krdadr" dey aadan sul
edince aa-y mezbr eydir:
"Sultnmn hayr dusna megl olup ihtiyr
olmaile hliy kend in bir trbe bin ediyor"
dedkde Murd Paa eydir:
"nallh ol trbe ana myesser olmayup ben ol
trbeye bir kara domuz gmdrrm" dey nutk eder.
"Elsinet'l-halk aklm'l-hakdr."1
Bu Kara Murd Paa'nn bu kelm Ham'da
Arnavud Paa'ya gelince,

"Halkn dili, hakkn kalemidir."

"Belki bu trbeye kendyi gmeler" dey bir rumz

eder.
Hikmet-i Hud yine eyle olup Kara Murd Paa'y
mezkr trbeye Arnavud Paa defn etdi. Bu kelmlar
tevtr ile dstn olup mehr- fkdr.
Andan Silihdr Sleymn Paa vezr-i azam oldu.
Sultn brhm'in silihd[r]lndan sene 1056 eylet-i
Erzurm ile behre-yb olup mutasarrf olmadu
mensb- ller kalmad. Badehu sene (---) trhinde
sadrazam olup azm donanmalar ile cezre-i Girid'e ve
cnib-i erbaa serhadlerine imddlar gnderp basret
zre hareket ederdi. Hk-i Malatyye'de hsl olup
Harem-i hs'da nev [] nem bulmudur. Bir halk ve
shib-i tab ve lufte-mereb vezr-i dilr idi. (---) vezret
edp (---) bahnesiyle mazl eyleyp,
Zurnazan Mustaf Paa vezr-i azam oldu. Arnavud asl Harem-i hsda perveri bulup (---) (---) lkdan
(---) (---) (---) (---) Melek Ahmed Paa vezretinde
defterdr olup tama- hmndan azl olunup nie pespye eylet ve sancaklara hkim olup el-harsu mahrm
mazmnunca bir sat yan bir n nisi hell lezzetin
mhede etsin in mhr verp lezzeti demn
muattar etmeden bir satde yine mhr alup Siph
Mehemmed nm hsek mhr Deli Hseyin Paa'ya
cezre-i Girid'e gtrp Meneke nm mahalde eyym
muhlif olup Girid'e hsek gemek sadedinde iken
akbince sitne'den bir hsek dahi gelp mhr-i erfi
gerye avdet etdirp mhr z eyletine mutasarrf
Siyvu Paa'ya gnderdiler.
Sene (---) trhinde defa-i snde Siyvu Paa
vezr-i azam oldu. Ol n Melek Ahmed Paa'y Van'dan
mazl edp,
"sitne-i sadetde bilece olalm ve bilece lelim"
dey azm mektibleri ve emr-i erfleri gelp ol iddet-i
itda Van'dan Erzurm'a gcile gelp kdan
kymetden kapanup karr etdik.
{Hikmet-i Hud} sitne tarafnda Siyvu Paa
mkedder'l-hl hasta olup (---) gnden merhm olup
Defterdrzde Defterdr Mehemmed Paa'ya,
"Sen Siyvu Paa'ya Enm okudup katl etdin"
dey eyle Cem-cenb vezr-i dilri mazlmen zlimler
mankan ehd edp iki vezrin mevti haberi ile
Boynueri Mehemmed Paa'nn vezreti haberi
Erzurm'a geldi.
Sene (---) trhinde mhr sitne'den (---) gidp
Boynueri Mehemmed Paa'ya gidp Haydar
Aazde, kimmakm oldu. Boynueri'den Melek
Ahmed Paa'ya Erzurm'da emirler gelp Der-i devlete
davet olunup Boynueri sitne-i devlete alay ile girp
Kimmakm Haydar Aazde'ye zi eyleti ihsn
olundu.
Ve Melek Ahmed Paa slmbol'a geldkde
sadetl pdiha buluup kubbe-nin olduu gn
Haydar Aazde'nin hakkna hatt- erf kup Silivri
kalasnda Silisre'ye gitmek [81b] sadedinde iken katl
olunup Melek Ahmed Paa'ya ol sat zi eyletin

______________________________________ 127

Boynueri, mft [] meccnen ihsn edp Hacolu

bzrna vardmzda Boynueri'ye tamakrlk isnd
edp (---) sadretinden sonra sene 1067 trhinde
Kprl Mehemmed Paa mstakil sadrazam oldu.
Ve de[v]let-i l-i Osmn'a velvele-r olup
Anatolu'da cell ve ceml nmyla drd kerre yz bin
dem ve on yedi vezr ve krk bir mrimrn ve yetmi
mriliv ve moll ve bir ceffr eyh Slim Marib'yi
katl edp l-i Osmn devletinde rd [u] masrfu
berber edp yllk tedhul ref eyleyp nie feth [u]
fthtlar eyledi.
Beyne'l-mneccimn ve'l-ceffr bu Kprl'ye
shib-hurcdur derlerdi. Rumz- kelm "Al kab ismuhu
Cisr ve beyne halk ismuhu Kfr ve min indillh kutb- aktb
vel-i sahh kmet" Kprl Mehemmed Paa hakknda
bulmulardr kim lafz- "kab" ve "Mehemmed" toksan
ikierdir, Cisrden murd Kprl Mehemmed'dir.
Ve'l-hsl devlet-i l-i Osmn' nush edp (---) sene
vezr-i azam olup sene (---) trhinde (---) merhm olup
nan slmbol'a getirp Tavukbzr kurbnde trbe
(---) lahd etdiler.
Amm Kprl Mehemmed Paa Arnavud'l-asl
dn-i mbn in lecc ve muhassl ve hkim idi.
Harem-i hs'da nev [] nem bulup Husrev Paa
Harem'den yenieri aal ile kdkda bu Kprl
Mehemmed Paa ol asrda ieriden bile tul edp
haznedr olup Badd seferlerinde ve Abaza seferinde
ve bu kadar zamn sadretinde mdebbiri cmle
Kprl haznedr idi.
Andan Fzl Ahmed Paa ibn Kprl Mehemmed Paa vezr-i azam olup babas gibi hnhr olmayup
dil ve gz ve fzl ve mchidn f-seblillh bir
mdebbir ve akl- Arasto vezr-i shib-vakr, l-tabr
vezr idi. Sivas eyletinde Kpr nm kasabada
mtevellid olup evvel tark-i mevleviyyetde idi. Bursa'da
kendye ibtid eylet-i Erzurm andan m andan
sitne'de kimmakm andan vezr-i azam oldu.
Babadan oula ibtid mhr mrs demesi bunlardan
kald.
Nie feth [u] fthtdan sonra Kandiye kalasn ve
Kamanie kalasn feth edp (---) sene sadret-i uzmda
muazzez mkerrem olup cm cm bde-i nb n
ederek sene (---) trhinde Edirne ile Tekirda
mbeyninde Karabber nm demin iftliinde cm-
eceli n edp nan slmbol'da pederi Kprl
Mehemmed Paa cenbinde defn edp,
Yerine Edirne kimmakm Kara Mustaf Paa
vezr-i azam oldu. Yine Kprl'nn hareminde
perverde olup imrhor- kebr ve Silisre ve kapudan paa
ve kimmakm olup sene (---) trhinde Edirne'de
vezr-i azam oldu. ehr-i Marzifon'da bir siphzdedir.
Amm gyet cer ve shib-i rey ve kl u dn bir vezr-i
tvndr.Sultn
Mehemmed
Hn'n
zamn-
erflerinde olan eylet vzerlarn bildirir

Evvel ibtid yevm-i clsunda siph ve yenieri

birbiriyle Atmeydn'nda ceng-i azm olup siphleri

yenieriler mnhedim edp minrelerde kuluk vaktinde

"Mezzinim" dey ezn okuyan siphleri ve (ve) cmi
ire tilvet-i Kurn edenleri cmle katl edp lelerin
arabalar ile tayup hrkapu'dan deryya dknce
azamet-i Hud dery temmevce gelp ol sat Haydar
Aazde Mehemmed Paa tonanma ile Saryburnu'ndan
ieri giremeyp nie kadrgalar ke ke kenra dp
pre pre olup bu kadar dem gark oldu.
Ol gn Mehemmed Hn silihdrlkdan Murtaz
Paa'ya ibtid vezret ile m ihsn olundu ve
Diyrbekir'den Melek Ahmed Paa'ya Badd ihsn
olundu. Ve Zileli avuzde Mehemmed Paa'ya
Kuds-i erf ve Emr Paa'ya Msr ihsn olunup
Haydar Aazde'nin Msr hapsinden tlk fermn
olundu. Ve Nogayolu'na Haleb ihsn olundu. Ve
Haml Arnavud Mehemmed Paa'ya Tarabulus inm
olundu. Ve Basra Efrsiybolu Hseyin Paa'ya ibk
olundu. (---) [82a] Ve,
................(2 satrlk yer bo)....................

Sultn Mehemmed Hn'n ahd-i erfinde olan

kubbe vezrlerin beyn eder:
................(3.5 satrlk yer bo)....................

Devr-i erfinde olan vezr kapudan paalar

beyn eder:
................(3.5 satrlk yer bo)....................

Zamn- devletinde olan defterdrlar bildirir:

................(3.5 satrlk yer bo)....................

Saltanat- aliyyesinde olan vezr ninc paalar

zikr eder:
................(3.5 satrlk yer bo)....................

Asr- erfinde mehr-i mrimrnlar zikrindedir:

................(3.5 satrlk yer bo)....................

................(3.5 satrlk yer bo)....................

Ahd-i erflerinde olan Rmeli kadaskerlerin

bildirir:
................(2.5 satrlk yer bo).................... [82b]

Hilfetlerinde olan Anatolu efendilerin beyn

eder:
................(2.5 satrlk yer bo)....................

Hkm-i adlinde slmbol mollrn beyn eder:

................(2.5 satrlk yer bo)....................

Eyym- devletinde olan imm- hmm-

sultnleri bildirir:
................(2.5 satrlk yer bo)....................

Efltn- ilh ilmine mil olan hekmbalar

bildirir:
................(2.5 satrlk yer bo)....................

Ve ilm-i ncmda shib-i rasad mneccimbalar zikrindedir:

................(2.5 satrlk yer bo)....................

Devlet-i Sultn Mehemmed Hn'da meyih-i

kibrlar bildirir:
................(3.5 satrlk yer bo)....................

Adl [] ddnda bdn etdikleri imretleri

ayn eder: Evvel mm-i dny Msr'da Defterdr
brhm Paa Kadem'n-neb nm teferrcgh [u]
ziyretghda bir cmi-i l bin edp savbn Sultn
Mehemmed Hn'a hibe edp kble kapusu zre talk
hattyla Zek elebi gftesiyle trhleri Sultn
Mehemmed ismine tahrr olunmudur. Trh:
Du edp dedi itmmna Zek trh
Yerinde cmi-i l-ess b-hemt.
Sene 1074.

Devr-i adlinde olan mrilivlar bildirir:

................(3.5 satrlk yer bo)....................

Evld- zevi'l-ihtirmlar olan ehzdegnlar

bildirir: Trh-i {vildet-i} ehzde Mustaf Hn ibn
Mehemmed Hn- Rbi ftih-i Kandiye:
Hazret-i Hn Mehemmed-i Rbi
Tavvelallhu mrehu ebed

Trh-i kasr- amlca:

Dedim ey Evliy bu kha trh
Mbrek ola kasrn pdihm.
Sene (---).
Trh-i kasr- be-i Karaaa kurb- kasaba-i
Sdlce:
Dediler Evliy bu cya trh
Zeh kasr- ser-efrz- hmyn.

ni-y sret-i muammda

Nazm- trh buldu semt-i ed

Sene 1083.

Yazd levh-i burc zre felek

Enbetallhu nebten hasen.

Andan Trh-i kasr- Akbnar kurb- Edirne:

Sene 1071.

................(1.5 satrlk yer bo)....................

Zamn- sadetlerinde olan eyhlislmlar

beyn eder:

______________________________________ 128

Grnce Evliy trhini der

Latf hne eyvn oldu kasr.
Sene 1082.

Trh-i kasr- Adlet bin-y bade'l-ihrk:

Evliy itmmna trh dedi
Kasr- dvn oldu hne latf.
Sene 1083.
Ve trh-i bin-y kala-i Zaranta
...................(6.5 satrlk yer bo)................... [83a]
Pdih- Cem-cenbn zamn- sadetiktirnlarnda bizzt vcd- erfleri ile
eyledikleri gazlar ve dahi sipehslr-
muazzamlar ile vk olan ftht- cemle ve
gazavt- cezleleri ala kadri'l-imkn beyn eder

Bi-emrillh ibtid-i clsda Atmeydn ire siph

ekys ser-t-ser dendn- t- te-tbdan gediler.
Yine ol mh- mezbrda Anadolu diyrnda (---) nm
mahalde Cell Kara Haydarolu mnhedim olup cmle
cnd-i cnbiyle katl olunup ser-kaplanlar(?) olan
vcib'l-izleler ile Kara Haydarolu nm cellyi
Trkmen aas Kara Abaza Hasan Aa kayd [] bend ile
Der-i devlete getirp shib-i cls Mevlev Koca Vezr
huzruna Kara Haydarolun getirp birez kelimtdan
sonra grdler kim kurum zahmndan uyluu pre pre
olup ilc-pezr deildir. Ol n amn vermeyp hamml
beygirine tazm ile bindirp asesba ve suba tevbileri
ile Haydarolu'nu dvn- siysete getirp beygir stnde
iken Parmakkapu'da salb edp altnda r-py ekp
Haydarzde drda berdr- ber-hordr olup gn karr
edp gnden le-i murdrn deryya ilk edp
mhlere ikr oldu. Yine ol sl-i mbrekde,
Vilyet-i Cezyir'de ftht- Mahallt bedest-i Emr Paa: Mahalle Urbn- kala-i Cezyir zre
gelirken Cezyir gzleri Urbna karu kup yigirmi bin
Urbn- uryn tume-i emr edp meserret haberleri
geldi. Yine sene-i mezbrun hirinde,
nhizm- Grc Neb ve Katrcolu be-dest-i
vezr-i dilr Kara Murd Paa: Seksen bin asker ile
Grc Neb nm ak isyn edp eli vilyeti t skdar'a
gelince gret edp zulm ederek Bulkurlu ve amlca
nm mahalde hayme ve harghyla meks edp yetmi
demin katlin ve Haleb'in eyletin taleb edp cenge
mde durdu.
Beri tarafdan asker-i dery-misl fevc fevc ve mevc
mevc olup Defterdrzde Mehemmed Paa tala-i asker
olup zeyl-i amlca'da bir ceng-i azm olup Murd Paa
dahi yetmi yerden cmle mri mrnlar tabllarn
derek imdda yetip drd sat sava- perh olup ol
n hamd-i Hud cmle celller mnhedim olup dalara
firr edp akblerince asker-i slm kovarak, krarak
mansr [u] muzaffer Der-i devlete geldiler. Badehu sene
1059 trhinde,
nhizm- Drz-i m- Dr's-selm bedest-i Kara [Mur]taz Paa-y nk-nm: Mukaddem

______________________________________ 129

Sfet hkimi Tabanyassl Yavaca Mehemmed Aa ve

Nalband Al Aalar Sfet hkimiyken beer yz kse
mllarndan bin kse ml Drz eyhleri zre kalup
emr-i pdihiyle Murtaz Paa m eyletiyle mezkr
ml tahsl etmee etr-i mlemmayla ve yetmi bayrak
askeriyle Drz zre kup Nkra nm boazda ceng-i
azm olup cmle Drz ve Teymn ve b-mn
mnhedim olup badehu b-pk b-perv bin kse
yerine Murtaz Paa bin kse tahsl edp Der-i devlete
gnderdi.
Hakr ol sene Msr'a Hacc- erfe azmet edp
m'a geldiimizde bu gazda bulunup sikete-beste ol
gazya trhdir:
Lafzen u manen dedim ey Evliy bir nm in
Sene-i elli tokuz trhidir oldu gaz.
Sene 1059.
Badehu cezre-i Girid'de feth-i kala-i Seline ve dahi
feth-i kala-i Retime ve inhizm- Penpirimolu ve
feth-i kala-i Apo Koron ve dahi feth-i cibl-i sfakiye
be-dest-i Serdr- muazzam Deli Hseyin Paa sene
1006 [1060]. Andan sene (---) trhinde,
nhizm- Dasnik Emirz ve maan Cell
Hanef Halfe nmn celllere Trkmen aalklar
ihsn olunmaduundan Vezr-i azam Melek Ahmed
Paa'ya dilgr olup skdar'dan hayli asker cem edp
Anatolu'yu nehb [] grete azmet eyleyp Hersek
Dili'nden deryy ubr edp rst geldikleri krbn gret
edp Lefke ile Sd nm kasabalarn mbeyninde
hayme ve harghlarn kurup meks etmiler. Fi'l-hl
Melek Ahmed Paa ve Bekta Aa ve Yenieri aas
Kara avu ve Kul kethuds elebi Mustaf Aa [83b]
askerleri yetip vakt-i seherde lem ayr- gayrdan bhaber iken bu ayrlara Allh deyp kl uruldukda
hakk ki medne baslup dilrne ceng edp ebhn
eden vezr askerinden hayli benm yiitleri hke saldlar.
hir anlar dahi hals olmayup dendn- tdan
gep bakyyet's-seyfi dalara firr etdi. Amm serdr-
murdrlar olan Dasnik Emrz ve Hanef Halfe (---)
demleri ile esr-i bend-i hicrn olunup Der-i
devlet-masre getirirken Bostncba cisri nm mahalde
emr-i pdih vrid olup cmlesin anda katl edp
kelleleri Bb- Hmyn nnde galtn olup bi-emri
Hud ol gece Hanef Halfe kellesinin zerine nr
yadun nie yz dem mhede etmidir. Ve on yedi
gnden gul-y m Allh Allh ile Melek Ahmed Paa'y
mazl eyleyp eylet-i zi ihsn olundu.
Ve sene (---) trhinde cezre-i Girid'e feth-i kala-i
(---) be-dest-i Kapudan avuzde Mehemmed Paa ve
inhizm- donanma-y kffr- hksr be-dest-i
kapudan- mezkr: pre kffr kadrgas ve bir
kalyonuyla sitne-i sadete geldi.
Ve sene (---) trhinde apkun- vilyet-i Kazak-
k der-ehr-i cerez ve sahr-y lvov be-dest-i
Mehemmed Geray Hn: Bu sefer-i meserretde Tatar-

sab-reftr- ad-ikr yz elli bin esr ile bil-hisb ml-

ganyimler almlardr. Badehu sene-i mezbrda,
apul- vilyet-i Bodan be-dest-i Kalga Sultn
Mehemmed Geray Hn: Bodan diyrnn taht-
menhsu olan Ya ehri t Fohan'a ve Hotin'e ve
Seova'ya varnca vilyet-i Bodan ihrk bi'n-nr olup
elli bin esr ve on kerre yz bin at ve sr ve l yuad ve
l yuhs koyun, kei ganmet olunup sir akmie-i fhire
ve vn maklesi ganyimin hisbn Cenb- Br bilr.
Badehu sene 1061 inhizm- ketiyn- Kazak-
k der-kala-i Varna be-dest-i Melek Ahmed Paa:
Karadeniz shilinde Varna kalasn ve Balk kasabasn
yetmi pre ayka ile Rs- menhs nehb [] gret
etmee ehre kup Melek Paa askeri mukaddem
yetip ale'l-gafle leb-i deryda olan kffrn gemilerin
basup yigirmi adedin feth edp ma-bksi deryya alup
firr etdiklerinde cmle kffr karada kalup kfir-i eytn
ile Melek Paa ceng edp cmle kffr dere ve
depelerden cem edp kimin depeleyp kiminin
gerdenlerine tavk- lanet geirp yedi yzden mtecviz
esr, binden ziydesi emr-i bdrdan diyr- ademe ve
binden mtecvizi gark olup kar- deryda karr etdiler.
Bu feth-i ftha trhdir:
Evliy bu fethi grdkde dedi trhini
Brekallh olmamdr bir dahi byle gaz

Boynueri vezretden mazl olup Kprl vezr-i [84a]

azam olup Rakofi'yi Leh kral olmadan men eyleyp
Rakofi Kprl'nn men etmesine bakmayup iki kerre
yz bin kffr- fccr ile Leh zre gelirken Leh kral
l-i Osmn'a tazallum edp,
"Harc-gzrnz olaym bu Rakofi'yi zerimizden
def eylen" dey kk eli ile hedylar gelp Tatar
Hn Mehemmed Geray Hn' ve zi eyletiyle ve aa
drd blk siphiyle Melek Ahmed Paa'y serdr-
muazzam edp Bender nm kalaya Melek Paa ar
asker ve cebehne ile sefere varnca zamn ubr edp
Tatar Hn mukaddem trh ile Leh diyrnda (---) kala
sahrsnda Rakofi taburun Mehemmed Geray Hn
komayup on yedi kralzde Tatar Hn'a rehne kup
kffr yine Erdel vilyetine ricat zre iken bir yerden
cmle Tatar- ad-ikr "Clu clu" deyp n- satde
taburu mnhezim edp Rakofi lan yz mikdr
kffr- hksr ile Seykel dalarna firr edp krk bin
kfir tr-i beldan ve seyf-i andan gep yetmi bin
kffr ve on yedi kralzde ve Rakofi vezri Kemen
Yano dahi esr olup cmle asker-i Tatar Orhay altnda
Melek Ahmed Paa ordusuna dhil olup iki dery-misl
asker-i b-pyn Akkirman altna slimn gnimn vsl
olduklar gazya trhdir. Trh:
Hamd lillh bu gaz oldu bin altm yedide
Bu ftht myesser ede Mevl Girid'e

Nev-i dier trh:

Devr-i dem'den ber olmu deildir bu gaz

Seyf-i Muhammed ekildi imdi Macar- pelde

Lafzen u manen dedim ey Evliy trhini

Sene-i altm birin trhidir byle gaz.
Sene 1061
Sene 1064 trhinde istihls- kala-i Gnye
shil-i Karadeniz munsabb- nehr-i oru be-dest-i
Ketencizde Mehemmed Paa ve Seyd Paa. Ve
sene 1065 trhinde,
nhizm- Bitls hn Abdl Hn be-dest-i Melek Ahmed Paa: Van eyletinde byle bir ceng-i azm
olmamdr. Badehu sene (---) trhinde,
stihls- kala-i zi be-dest-i Melek Ahmed
Paa: Karadeniz ile Nehr-i zi mahlt olduu mahalde
Kazak serhadlerinden bir metn kaladr. Kazak istl
eyleyp {Melek} Ahmed Paa eliyle hals olundu. Bir
ceng-i tavledir, mahallinde tahrr olunur. Badehu sene
(---) trhinde,
stihls- Bozcaada be-dest-i Kprl Mehemmed Paa: Venedik kffr destinden ceng-i azm
ile feth olundu. Andan sene-i mezbrda,
stihls- cezre-i (---) be-dest-i Kprl Mehemmed Paa: Bu cezreye dahi Venedik kffr istl
edp cmle donanma-y hmyn ile imdd dklp
cezre-i (---) feth olundu. Sene (---) trhinde,
nhizm- tabur- makhr- Rakofi Kral bevilyet-i Leh be-dest-i Mehemmed Geray Hn ve
maan Melek Ahmed Paa: Erdel kral Rakofi Leh
kral olmain Boynueri'den emr-i pdih alup

______________________________________ 130

Esb-i tz seyf-i mczem trke hep sizdedir.

Sehm kavsndan knca gzer eyler hadde
Evliy feth [u] fthu gricek trh dedi
Hamd lillh bu ftht oldu hl ulvde.
Sene (---).
Hamd-i Hud bu gazda bu hakrin destine on yedi
esr ve yigirmi at ve semmr ve bir ift sm zengi ve
gayr sm vn elimize girdi. Trh-i gfte-i Kemen
Yano- esr:
Bir eksikli Kemen Yano- Macar
Bir h edp dedi kim geldi Tatar.
Sene (---).
Kffr- Macar- fccr bu inhizm grdkden
sonra Erdel vilyetine varup krk milyon hazne ml
defnelerden karup Seykelistn'dan ve Saz Macar ve
Hayduak'dan ve eh ve Leh'den ve sfac ve slovin ve
Korol ve Rs'dan [ve] Nemse ve Dodoka ve Hrvad ve
Orta Macar'dan yz bin asker cem edp Tmvar
eyletinde Lipova ve anad ve Gle ve Faad ve Fenlak
nmn kalalar gret eyledinin ferydclar Der-i
de[v]let-masre gelp Budin vezri Kenn Paa'y tayn
etdiler.

nhizm- serdr- Budin vezri Sof Kenn

Paa: Seksen bin asker ile serdr- mm-ileyh nehr-i
Mori kenrnda Arat ve Lipova nmn kalalar
mbeyninde iki asker birbiriyle mukbele ve muktele
olunca bi-emrillh asker-i slm mnhezim ve kffr
glib olup Kenn Paa nie bin kheyl atl ile Salanta
sahrs'na cn atup hals oldu. Eli Hasan Paa dahi
nehr-i Mori'e cn atup nehre batup anda yatup kimi
kanda yitp gark olup hals olmadlar. Netce-i kelm bu
inhizmda on bir bin dem helk ve gib oldu.
Badehu mnhezim Kenn Paa'y Budin'den
mazl edp Bosna'dan Seyd Ahmed Paa'ya tura-y
garrsz Budin serdrln ihsn edp sene (---) trhinde
Seyd Ahmed Paa Erdel'e serdr- muazzam oldu ve
Bosna eyleti Melek Ahmed Paa'ya sadaka olundu.
Gz Seyd Ahmed Paa sene-i mezbrun ol iddet-i
itsnda on iki bin salt ve sebkbr asker ile Erdel
Demirkapu'sundan ieri girp Haek sahrsnda Kolvar
kalasna arka vermi Rafok lanin yz bin askerine on
iki bin nmdr asker ile ceng edp a kurd koyuna sarlr
gibi Tmvar vezri Siyvu Paa karnda Hseyin Paa
kffrn brnden girp n- satde cmle kffr
beyz kar zre beyz [84b] tenli kffr dendn- tdan
geirp kar suyu gibi eritdiler. Cmlesinin kelleleri ve
kapudanlar ve hnto arabalar ve cebehneleri cmle
alay- azm ile Der-i devlete gnderilp bu Seyd gazs
asl minnete gemeyp mukbelesinde brekallh bile
demediler. Amm ftih-i Ere Mehemmed Hn'n
gazsna mudil bir gazdr. Amm Seyd askeri on iki
binden ziyde deil idi. Amm kffr- dzah-karr yz
altm bine yetmi idi. Rakofi lan bu arbededen hals
olup Kolojvar kalasna firr edp karr etdi ve yine
asker cem etmee ur eyledi.
Sene (---) trhinde Venedik kffr Bosna eyletin
nehb gret etdii pdih- b-vakrn mesm-
hmynlar olup eylet-i Bosna ile Melek Ahmed Paa
kala-i Zadra zre serdr- muazzam oldu. Seksen bin
asker ile kala-i Zadra altna varnca kffra mahsl
kaldrtmayup elin vilyetin nehb gret edp bu kadar
hasrdan sonra kala-i Ribnise'ye sarlup amn
vermeyp yedi satde feth edp bu kadar ml-
ganyimle askir-i slm mutenim olup kalay berbd
edp cmle ehl [] iylleri esr-bend olduklarna hakr'in
trhidir:
Bi-hamdillh bu ceng ire aceb feth [u] fth oldu
ibenik kfirinin ekseri makyd- katl oldu
Leb-i deryda ey ceng eyledin hakk dilrne
Tfeng-endz olanlar srdler atn meydne
Bu cenge Evliy trh ne ola dedi rzy
Biri kalkup dedi yaz trh ile byle gazy.
Sene (---)
Sene (---) trhinde defa-i sn Serdr Seyd Ahmed
Paa yine Erdel diyrnda Rakofi kffr kral isyn edp

______________________________________ 131

Der-i devlete knn- Sleymn Hn zre harcn

gndermeyp cy- menhs cem edp iki kerre yz
bin kfir ile Kolojvar kalasnn altnda meks edp beri
tarafdan Seyd Paa Budin ve Ere ve Kanije ve
Tmvar askerlerinin gzdesiyle krk bin msellah ve
ec nmdr bahdrn ile evvelbahrda sahr-y
Kolojvar'da iki asker birbirine mukbele olup muktele
edince bi-emrillh kffrn iki kerre yz bin askeri
dendn- tdan gep cmle guzt- mslimn ml-
ganyime mustarak olup Rakofi lan ol arbede ire
mecrhen firr edp Varat'a cn atar. Anda dahi karr
edemeyp,
"Dut beni y s" deyp kala-i Kalov'a firr edp
vardkda s Neb dutmayup Hazret-i Azrl dutup anda
mrd olur.
Seyd Paa hazneyi peyd edp bu kadar ml [u]
menl ile hazne-i pdih ve kapudanlar ve nie bin
kelleleri glle-misl tabl [] nefrlerin alarak sitne-i
sadete getirdiler. Yine makbl-i ehriyr olmad.
Amm sene (---) trhinde feth-i kala-i Yanova ve
feth-i kala-i ebe ve feth-i kala-i Logo be-dest-i
Serdr- ekrem Sadrazam Kprl Mehemmed
Paa: yedi varo dahi feth edp Arat nm bir kala-i
cedd edp kala-i Yanova'y tamr [] termm edp
b- rem-misl bir ehr-i mzeyyen olup Tmvar
vezrlerine taht edp dahi Erdel diyrnda arbatak ve
Sekelhit ve Eetvar nm kalalar fethine azmet
sadedinde iken sitne-i sadetde pdih- lem-penh
hazretlerinden bir ka kta mekked hatt- erfler
gelp,
"Erdel kraln ve Nemse srn kayd [] bend ile
huzruma getirirsen makbl-i hmynum deildir.
Anatolu vilyetlerinde Kara Hasan Paa ve Sar Kenn
Paa ve Tayyrolu Ahmed Paa ve krk aded mrimrn
ve sir b-imn b-hisb mrilivlar bana s olup derymisl asker ile taht- kadmim Bursa stne
gelmededirler. Elbette ve elbette Der-i devlete ale'l-acele
gelesin" dey Kprl'ye bu hatt- erf gelince meyyit-i
mteharrik olup eydir:
"fern Kara Hasan Paa fern. Macar kfirine ey
imdd etdin. Olmaya ill hayr" deyp Yanova altndan
[85a] bism-i lh ile niyyet'l-gaz-y ekber bi-kasd-
mun [u] mhn kfir Kara Hasan deyp kemerine iki
yerden gayret klcn kuanup dellllar nid edp,
"Her kime nn presi ve rz lzm ise Der-i devlete
gelsin" dey Yanova'ya Sinn Paa'y serdr ve Seyd
Paa'y imdd koyup Kprl lgar ile (---) gnde hayme
ve harghyla sahr-y Kzhne'de meks edp ndler
nid ederek yoklama edp eb [u] rz mealler ile
ulfeleri verp devir tamm olup Hasan Paa ve gayr
paalarn yannda olup n-mevcd olan kimesnelerin on
bin esme-i siphiyn ve yedi bin yenierilerin
esmelerin sahfe-i defterden hakk edp imz etdi. Ve
pdih- heft-kiver ile cell gazsna sene (---)
trhinde skdar'a gep meks etdi.

Ve Anatolu vilyetlerine mezhib-i erbaadan

fetv-y erfler gidp, ye[t]:
1

Al Paa Varat' feth edp

tamr [] termm ederken

nass- kt zre cell ve ceml ve ya ve b ve da

zlimleri katline evmr-i erfler ile teftciler ile vilyet
vilyet nefr-i mlar gidp Diyrbekir vlsi Kara
Murtaz Paa'ya ve Erzurm vlsi Grc Mustaf
Paa'ya ve Haleb vlsi Dutsak Al Paa'ya emr-i erf ve
hatt- erfler gidp Abaza Kara Hasan Paa stne
memr olup bir ka gn skdar'da meks edp badehu
sitne-i sadete mrcaat olundu. Ve sene-i
mezbrun (---) gn,
nhizm- Serdr Murtaz Paa der-sahr-y
Ilgn be-dest-i Cell Hasan Paa: Badehu Murtaz
Paa mnhezimen kala-i Haleb'e varup Kara Hasan
Paa'nn dahi cnib-i erbaasn cmle rey ve bery
evirp iddet-i it dahi gelp mbeynlerinde kaht-
azm olup hir Kara Hasan Paa sekbn ve sarca
haert derdinden Haleb'de Murtaz Paa'ya ve erkes
Kadr Paa'ya ve Vl-i Haleb Dutsak Al Paa'ya dahl
dp her bir vezri birer sarya izz [u] ikrm ile
kondurup crmlerinden afv olunmak in Der-i devlete
arz [u] mahzarlar ile Murtaz Paa ve Kadr Paa'nn
demleri ile Abaza Hasan Paa'nn ve gayr cell
paalarn nihnce yarar demleri gitdi. Amm bunlarn
Haleb kalasna dahl yznden girmelerinde bir
eytanatlar vardr dey bir gnde cmlesin Haleb ire
hnelerinde katl edp ser-i b-devletlerin Der-i devlete
yollayup sene (---) trhinde vsl olup Kprl,
"Elhamd lillh henz Yanova kfirine imdd eden
kfirleri feth eyledim" dey hamd [] sen edp,
Pdih- Cem-chn cell katline Bursa'ya
tevecchlerin bildirir: Selmetle Bursa'ya varup
rz-merre yz iki yz Hasan Paa'l cell gelp serperde nnde katl olunurdu. Andan pdih- lempenh azmet-i Kilid'l-bahreyn yan Boazhisrlar
Sene (---) trhinde bin-i kalateyn-i Boazhisr:
Anatolu kalasna Ankebt Ahmed Paa'y mutemed
mbir etdiler. Rmeli tarafna kapudan Kse Al
Paa'y tayn etdiler.
Bu mahalde sene (---) trhinde Bosna'dan serdr
Melek Ahmed Paa tarafndan yedi bin kelle ve feth-i
kala-i Kamin ve kala-i Kaminkrad ve kala-i Ribnise
mifthlar geldi.
Andan sene (---) trhinde Boazhisr'da Kapudan
Al Paa mazl olup Kapudan (---) Paa olup Al Paa
Varat kalas zre serdr oldu. Feth-i kala-i Varat ve
kala-i Senky ve baz kllar be-dest-i Serdr Al Paa
feth olmudur. nallh mahallinde tahrr ederiz.
Trh-i Varat:
Varad ald addan Al Paa-y dilr.
1

Sene (---).

Kurn, Enm 45; "lemlerin Rabbi Allah'a hamd olsun ki,

zulmeden milletin kk bylece kesildi."

______________________________________ 132

sene (---) trhinde isyn- Mihne Be be-vilyet-i

Eflak: On bin mikdr tccr- mslimni ehd edp
isyn ikre olup Fazl Paa'y ve Cn Arslan Paa'y ve
nie mrimrn ve merlar tayn eyleyp Yerg nm
kalada ceng-i azm edp asker-i slm mnhezimen
Yerg kalas altnda taburlanup nehr-i Tuna'ya arka
verp eb [u] rz ceng etmede. Ber[] cnibde yine
mh- mezbrda,
syn- Bodan ber-y Burunsuz Kostantn
nm lan: Elli bin kfir ile [85b] taht- Bodan olan
Ya ehrin zabt edp yeni zolta kesmee balayup diyr-
Bodan' kabza-i tasarrufa ald.
Bu ahvl-i pr-mell Der-i devlet-meba mnakis
olup Tatar Hn'a ve zi eyleti vezrine ve Bucak
Tatarna emr-i pdihler gidp Bodan seferine
memr oldular.
Andan Yedikulle'de mahps sbkan Bodan bei
olan Lipul Voyvadaolu Cvn stifan nm veledi
Bodan bei edp Fazl Paal Kemnke Ahmed Aa'y
iskemle aas edp Gazzzolu Silhr Ahmed Aa'y
sancak aas edp kat- menzil Bodan taht olan Ya
altnda cmle asker cem olup mh- (---) (---) gn
beyz kar zre bir ceng-i azm olup bi-emri Hud kffr
mnhezim olup Burunsuz Kostantn nm lan firr
edp on bin kffr beyz zre kzl kanlar cereyn
ederek cmlesi dendn- emrden ve peykn- teberden
cn verp Cvn stifan' kurtede hkmet shibi
etdiler.
Andan Yal Tatar ve Kalga Sultn ile Krm Tatar
mnhezim olup bakyyet's-seyf olan kffrlarn akbine
dp apul brakdlar. Bodan diyrn ihrk bi'n-nr
ederek firr eden kffrlar krarak Eflak diyrna
drrler.
Hikmet-i Hud mukeddem Yerg kalasnda
mahsr olan Fazl Paa ve Cn Arslan Paa bozulup
Tuna nehrine kendlerin gark etmek sadedinde iken
kffr handak iinden {tara kup},
"Bire Bodan'da Burunsuz Kostanta bozulup koma
Tatar askeri geldi" dey kffr Yerg kalasnda
{mahsr olan} l-i Osmn askerin muhsara etmeden
ferat edp Tirkovite cnibine firr edince kffrn
akblerince mahsr olan askir-i slm kfiri kova kra bu
kadar ml- hazyin ve esr defyin almlardr kim
diller ile tabr ve kalemlerle tahrr olunmaz. Hatt ol
gazda Konakc Al Paa Sm Nermn-vr bir ceng-i
azm edp ml [u] menl almdr kim tahrri mmkn
deildir, derler.
Badehu Tatar askeri dahi gelp Praov dalarna ve
rova bellerine varnca kffr becenelerde ve
kemnghlarda bulup yigirmi binden mtecaviz Eflak
esri ve altm yedi bin Bodan esri alnd dey tahrr
olunmudur.

Hamd-i Hud bu slb zre Eflak u Bodan vilyeti

yigirmi gnde feth olup bu hakrin eline yigirmi esr
bahs girp ganme aldk. Andan yine Bodan tahtnda
Cvn stifan Be'e gelp bir kse ve alt yorga ve bir
pe krk ve bir raht peyd etdik. Ve Gazzzzde
Ahmed Aa'dan bir kse ve bir yorga ve bir mahbb kle
ihsnn alup krk ikinci gnde Edirne'ye dhil olup
hamd-i Hud bu gazlarda ve Varat gazsnda bulunup
badehu Bosna'da efendimiz Melek Ahmed Paa'ya
varup Hilevne kalas altnda vsl olup eref-i sohbetleri
ile merref olduk.
Bunda dahi nie gazlarda bulunduumuz tahrr
eylesek bu fihrisimiz bir tomar- drz olur.
Netce-i merm Melek Ahmed Paa'y Bosna'dan
sene 1071 {mh- Rebl-evvel'in on ikinci bzrertesi
gn} trhinde {Kprl vezr} mazl edp eylet-i
Rmeli ihsn olunup Bosna ftih-i Varat Serdr Al
Paa'ya ihsn olunup sene 1072 trhinde,
Al Paa Erdel diyrnda Kemen Yano zre
serdr olduun beyn eder: Rmeli ile Melek Ahmed
Paa, Anatolu ile avuzde Mehemmed Paa (ve) ve'lhsl yigirmi eylet shibi mrimrn ve yetmi sancak ve
yigirmi oda yenieri ve cebeci ve topcu ve dr[d] aa
blkler ile cmle seksen yedi bin asker sahr-y
Tmvar'da cem olup sene 1072 trhinde Gz Seyd
Ahmed Paa'y Serdr Al Paa ehd edp ordu-y slm
cnsz cisme dnp yine bi'z-zarr Erdel
Demirkapusu'ndan ieri girilp Haek sahrsnda meks
edp yigirminci gn krk bin Tatar ile Yal aas h
Polat Aa gelp asker-i slm tze cn bulup Tatar
askerine apullar fermnlar olunup Kemen Yano
askerinden habere gidp nie bin kfir dil getirp
Kemen Yano zre azmet olunup [86a] Budin vezri
sml Paa arkac olup tular ile tala-i asker olup
hulsa-i kelm Erdel ire nm [] ninmz gm olup
sekiz ayda Erdel memleketin nehb gret, alan [u] tln
ve kfirleri nln ederek t nehr-i Tise kenrna varup
(---) vezri Siyvu Paa karnda Hseyin Paa'y Tise
nehrin ubr etmek fermn olunup eyleti askerinin
gzdesiyle nehr-i Tise'yi gzer edp t Kaa kalasna ve
Husvar kalasna varup Zolomiolu nm kfiri kralla
taleb etdikde kffrlar,
"Kralmz Kemen Yano Kraldan honduz, bir
gayr kral istemeziz" dey cevb edp Zolomiolun kral
etmee vermeyp Hseyin Paa hazretleri yine Tise
nehrin yz bin renc [] an ile beri cnibe ubr edp
Serdr Al Paa Tise kenrndan avdet edp sml
Paa'y Seykel vilyetine serdr edp Seykel boaznda
ceng-i azm ile tabur feth olup sahr-y Seykel'de cmle
kffr evli evinde sde-hl dururlarken nie bin kfir
katl olup on yedi bin esr ve bu kadar ml- ganyimle
Serdr sml Paa ordu-y slma dhil olup andan
kalkup Udvarhel nm kala altnda Betlen Gabor
soyundan Apopi Mihal nm fecere kral nasb edp
rey- zemnde bk kalan sene hazneden iki bin kse

______________________________________ 133

tahsl edp Sibin kalas nm Saz Macar kalas altna

meks etdiimiz sene (---) trhinin (---) gn idi.
Kprl Mehemmed Paa'nn fevti ve olu Fzl
Ahmed Paa'nn vezr-i azam olduu, Kapucular
Kethuds (---) Aa ile haber gelp Fora nm kala
altnda bir azm ceng ve bir azm kar yaup mh-
mezbrun (---) gn krk bin araba ml- ganyimle ve
yz bin esr ile Demirkapu'dan tara klup cmle
asker-i slma metlar verilp Melek Ahmed Paa
efendimize Belgrad ehri kla verilp zevk [] safda
iken Ftma Sultn binti Ahmed Hn nikh olunmudu.
Ol ecilden Melek Ahmed Paa'ya fermn- ehriyr
gelp kat- menzil ederek sitne-i devlete gelp
bade'z-ziff Melek Ahmed Paa kubbe altnda ay
olup sene (---) trhinde merhm olup Eyyb Sultn
mezristnnda Kii Mehemmed Efendi stdnn aya
ucuna defn edp bu garb Evliy b-kes kald. Hud
kermdir. Sene (---) trhinde,
Feth-i kala-i Uyvar be-dest-i Kprlzde
Ahmed Paa: Feth-i kala-i Litre ve kala-i Leve ve
kala-i Novigrad ve kala-i Sean ve kala-i Germat ve
kala-i Diregel ve kala-i Hollok ve kala-i Buyak bu
kalalar feth olup nie yz ehirleri ve nie bin beldeleri
ve nie bin esrleri alnup kala-i Uyvar'a Budin vezri
Hseyin Paa'y serdr tayn edp Kurd Paa'y eylet
shibi etdiler. Amm bu kalalar feth olmazdan krk yedi
gn mukaddem gaz-y strgon- ibret-nmnda olan
ceng-i azm meer Eri'de ve Miha gazlarnda ola.
nallh mahallinde ale't-tafsl tahrr olunur.
Andan sene (---) trhinde yine dery-misl asker ile
feth-i kala-i Keckivar ve kala-i Kemenvar ve kala-i
Egirvar ve kala-i Egirsek ve kala-i Tuzda ve kala-i
Yeleke [ve] kala-i Vajon ve krk aded kllar dahi feth
olup cebehneleri ve ml- ganyimleri alnup cmlesi
ihrk bi'n-nr olup mnhedim etdiler.
Bu mezkr kalalar cmle Zirinolu ve Beganolu
kalalar idi. Bu mezkr Keckivar yan Yeni Kala feth
olunmazdan mukaddem istihls- kala-i sek ve kala-i
Valpova ve kala-i klofa ve kala-i Peuy ve kala-i
Kapovar ve kala-i Kopan ve kala-i Nadaj ve kala-i
Bobofca ve kala-i Berezense ve kala-i Seitvar ve
kala-i Kanije bu mezkr kalalar serp yedi Hersek
lanleri muhsara edp pdih- l-chn himmet-i
lleri ile her biri birer vzernn imddlar ile dest-i
kffrdan hals olup Kannije [86b] kalas altnda yedi
kraln kffr {Kannije'yi muhsara etdiler.}
Dery-misl asker ile sadrazam geldiin {kffr}
istima edp cmle kffr Kanije kalas altnda hayme ve
harghlar ve br [u] bnghlar ve cebehne ve
balyemez toplarn ve bil-hisb ml- firvnlarn cmle
braup Yeni kala {nm dr- menhslarna} firr edp
anda karr edem zan edp an dahi sadrazam {(---) gn
muhsara edp} balarna dar etdi.
Bade'l-feth trumr olup essndan mnhedim
olundu. {Bakyyet's-seyf olan kffr kaladan nehr-i
(---) zre cisrden ubr ederken akblerince asker-i slm

dahi kovarak cisrden gzer ederken karu tarafdan

kffr,
"Trk beri tarafa gemesin" dey cisri kat edp
cmle kffr, ye[t]:

Sene (---) leyle-i Mircnda nehr-i zi kenrnda

memleket-i slm'dan Doan Geidi nm bir cedd kala
bin olunmu. Kulazlarmz Kazak tifesi hakri
getirp hamd-i Hud eyir-i slmdan mirc- bern
1 kandllerin anda grp buuk senede bng-i
Muhammedyi ibtid anda istim edp ol gece kala
mazmnunca gark olup Hrvadistn vilyeti nehb gret
kapusun amayup tara bozahnelerde mihmn olup
olunup bu kadar ml- ganyim [ve] esr-i firvn alnup
andan nehr-i zi'yi ubr edp karu tarafda kala-i
otuz alt pre kllarn ihrk bi'n-nr edp vilyetlerin
hinkirmn andan gnde vilyet-i Krm'a andan
tln ve halkn esr [u] nln edp asker-i slmn
Dastn'a andan vilyet-i Maskov'a dhil oldum amm
gurriyyet urklar hareket edp nehr-i Raba cnibine
kraln grmedim.
azmet olundu}. Andan bade'l-feth-i Keckivar,
Hamd-i Hud eklm-i sebay seyhati[m] bu
nhizm- asker-i slm kenr- nehr-i Raba
Maskov diyrnda tamm oldu. Andan Meskv elisi ile
ber-y s-i tedbr-i sadrazam ve sml Paa ve
yetmi gnde kala-i Azak'da Ak Mehemmed Paa'ya ve
Grc Mehemmed Paa: Musbet-i azm olup nie bin
Kul Kethuds Sleymn Paa'ya andan Ak Mehemmed
mmet-i Muhammed nehr-i Raba'ya gark- b olup
Paa ile Azak'dan mazlen tekrr vilyet-i Krm'a anda
cengde bir demin burnu kanamamken kffrdan
oban Gerayolu Tatar Hn'dan ihsnlar alup Ak
ibtid bu kadar kelle ve hnto araba mllar alnup mansr
Mehemmed Paa ile seksen gnde karadan slmbol'a
[u] muzaffer olmuken yenieri oca ceng-i perhda
andan hakr Edirne'ye, andan cezre-i Girid'e,
iken beyz buyurdu varup "Gerye avdet edp
sadrazama vsl olduk.
metrislerinize giresiz" dey fermn sdr olunca cmle
Feth-i kala-i Kandiye kan diye be-dest-i
yenieri fermna itat edp metrislerine ale'l-umm
Kprlzde Fazl Ahmed Paa: Kmil sene ceng-i
ruc edince siph bu hli grp,
azm olup sene (---) trhinde mh- (---) (---) gn amn
"Bire yenieri yoldalar bire kardalar bire nereye
ile feth olunup berren ve bahren sulhlar olup asker-i
gidersiz" dey anlar yenieriyi firr etdi zann edp siph
slm Edirne'ye dhil oldular. Amm bu kala-i Kandiye
dahi at boynuna dp suya vurdu.
sene dahi ceng etmee kdir idi. Amm bizzt
Yenieri dahi siphn suya urup karu gediin
sadetl pdih- {trh-i Kandiye} [87a] Cem-salbet
grnce anlar dahi siph firr etdi zann edp cmle
bizzt kendleri sadetle Arboz cezresine gelp anda
yenieri dahi fermn- s-i tedbr olan metrislerinde
Kse Al Paa badardasyla cezre-i Girid'e gemeleri
karr etmeyp top ipleriyle bal cisr zre cmle yenieri
muhakkak olunca beri Kandiye altnda asker-i slm
varnca cisr krlup cmle yenieri biri biri zre kathavfe dp var kuvveti bzya getirp Kandiye bu
ender-kat balanup Raba nehri bgenp dery-misl
takrb ile feth oldu.
olup gelen {asker} gark oldu.
Andan sene (---) trhinde feth-i vilyet-i Manya ve
Ve gelen gark olup sahrnn mareke mahallinde
bin-i kala-i Zarnata be-dest-i Serdr Kapudan Kse Al
kalanlar ceng-i Al ede ede cmle ehd olup sadrazam
Paa, be sancak askeri memr olup bil-ceng cidl
yine metnet eyleyp ol gn ol gece sbit-kadem eyleyp
feth olduuna trh:
ertesi gn cmle balyemez toplar ve cebehneler ile (---)
gnde kala-i Ustolni-Belgrad altna andan strgon'a ve
Evliy bu feth iinde bulunup etdi pesend
andan tekrr kala-i Uyvar'a varup sene (---) trhinde
h edp Manyal dedi trhin vay Zarnata.
Nemse sr sulha rabet edp sadrazam cmle
Sene 1081
askir-i slm ile Belgrad'da met verilp kffr- Nemse'den eliler gelp l-i Osmn tarafndan Eli Kara
cml-i ftht- sefer-i hmyn kala-i KaMehemmed Paa Rmeli pyesiyle Nemse srna
manise: Be-vilyet-i Leh azmet-i pdih- ln btevecch etdikde bu hakri devlet tarafndan fermn-
askir-i nusret-nin sene (---) f (---) (---) B-rey []
erf ile tayn edp kat- menzil ederek Nemse srna
tedbr-i Serdr Ahmed Paa ve Sadrazam Ahmed Paa
anda sulh [u] salh mnakid olup hakr srn papinta
ve Yenieri Aas Abdurrahmn Paa
hattyla Alman diyrna andan Donkarkz vilyetine
................(1 satrlk yer bo)....................
andan Danimarka vilyetine andan Felemenk vilyetinde
Leh memleketinde deil belki cmle kfiristnda
Amstrdam'a andan sfe vilyetine andan eh
yed-i
kudret kayas zre byle bir Kahkah-y hsn-
vilyetine andan Leh vilyetine andan Krakov vilyetine
hasn
ve sedd-i metn kala-i gevher-nign yokdur.
kmil buuk senede bu yedi kral kfiristnda
Askir-i dery-misl rz- rende al melei'n-ns kalay
pdih- vakt-misl Cenb- Allh'n mlkn seyr []
cmle cy- ns muhsara edp (---) gnde cebren ve
tem edp Rabb'l-lemn byle myesser etmi.
kahren vere ile feth olunup iinde cmi-i seltn in
olup yn-i Muhammed oldu.
Ve cnib-i erbaasnda ere[z] ve kala-i lvov (---)
1 Kurn, Kehf 71 "... (Musa): Halkn bomak iin mi onu
(---) (---) (---) (---) (---) (---) ve nie varolar mut []
deldin? "

______________________________________ 134

mnkd olup Leh kral harc-gzr olup bizzt sadetl

pdih mansr u muzaffer taht- sn Edirne cnibine
azmet eyleyp Hacolubzr kasabasnda met etdi.
Ve vezr Babada'nda kald. Trh-i feth-i Kamanie:
Htif-i gayb beretle dedi trhin
Ald Leh'den Kamanie'yi ehinh- cihn.
Sene 1083.
Andan sene (---) trhinde,
cml-i sefer-i hmyn gaz-y Umanise,
azmet-i hmyn- padih- zafer-makrn: Bizzt
kendleri sadetle taht- Bodan'da Ya ehrinde karr
edp Sadrazam Fzl Ahmed Paa'y serdr- muazzam
edp feth-i kala-i azm Umanise ve kala-i (---)
................(3.5 satrlk yer bo)....................

Andan sene (---) trhinde,

Feth-i kala-i ehrilise be-dest-i vezr-i azam
Mustaf Paa: Kala-i
................(2 satrlk yer bo)....................

Tabur- makhra ceng-i azm olup tarefeynden nie

bin dem tume-i emr olup meydn asker-i slmda
kalr ekilli olup ehrilise kalasn yere berber olunup
sadetl pdih Edirne'ye gelp sadrazam
Babada'nda met verdi. Trh-i feth-i ehril:
(---) (---) (---) (---)
Oldu bu hsn- metn el-mamr.
Sene 1089.
Bu blda tahrr olunan kllar feth olup hamd-i
Hud memlik-i slma zamm olunup cmle kenseleri
mabedhne-i mslimn olup iinde yn-i Muhammed
olup tevhd tecvd krat olup salt- hamse ed
olunur. Hamd-i Perverdigr bu fthtlar, Sultn
Mehemmed Hn- Rbiin devr-i adlinde olup Hak
Tal mr-i erfin tavl edp muammer eyleye ve nie
gazlar dahi myesser eyleye. Ve bu hakr Evliy-y prtaksri nie gazlarda Cenb- Br hzr eyleye, mn ve
y Mun. Beyt der hakk- pdih- Haremeyni'l-muhteremeyn:
Hak Tal t kymet pdih- lemi
Kend zt- pkine zl olmaa tayn ede.
...................(2.5 satrlk yer bo)................... [87b]

Bu mahalde Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn-

Gz'den beri Sultn Mehemmed Hn- Rbia gelince
icml-i saltanatlar ve vzer ve vkel ve hayrt []
hasentlar ve feth [u] fthtlar tamm oldu. Zr bu
mezkr pdihlar cmle slmbol'da medfn ve nev
[] nem bulmalar cihetinden slmbol evsfnda
cmileri evsfn tahrr ederken sadedden kup baz
kavnnleri ve havdistlar mahalle mnsib tahrr
olunup yine ehr-i slmbol ire olan seltn cmileri
evsfna ruc edelim.

______________________________________ 135

Evvel hl pdih- gzn Sultn Mehemmed

Hn- Rbiin vlidesi cmiin beyn eder.
Evsf- cmi-i selatn-i Vlide-i Sultn
Mehemmed Hn- Rbi

Mukeddem ftih-i (---) Sultn (---) Hn'n vlidesi

on Msr haznesi ml sarf edp tklar peyd olacak
mahalle dek bin olunup bnsi Vlide Sultn merhm
olup (---) sene harb n-tamm kalup Zulmiyye
nmyla itihr bulmu bir cmi-i n-tmam idi.
Badehu sene (---) trhinde vlide-i Mehemmed
Hn devern- bldn ederek slmbol'un ihrk
gnlerinde bu cmi ess meydn- mahabbetde ikre
olunca "Tz bu essn itmmna adl ile mberet
olunsun" dey mlndan be bin kse ifrz edp binsna
r edp nmna Adliyye dediler. Hl ehr-i slmbol
kalas ire onuncu cmi-i seltn budur.
ehdkapusu ile Balkbzrkapusu'nun mbeyninde
Yahdler iinde kalm bir garb ess idi. Bi-emrillh
cmle Yahd hneler ihrk bi'n-nr olup cemi
Yahdleri ol tarafdan nefy edp ihrk olan hne-i
harblarnn zemnin Vlide Sultn kend mlyla alup
cmiin haremine ve rs-y bzrlarna ihrk edp (---)
senede tamm bir cmi-i mnevver olup Zulmiyye iken
Adliyye oldu. iml taraf kala dvr zre, cenb taraf
tara harem-i kebr ire bir vsi sahrnn vasatnda katender-kat kubblar ile mebn bir kasr- cihn-r-misl
rnkr bir cmi-i devr-i rzgrdr.
Kubbesinin kaddi zemninden t zirve-i lsine
varnca yetmi zir- melikdir ve zemnden be arn
ldir. Cnib-i erbaasndaki bblardan (---) kademe ta
nerdbnlar ile urc olunur bir cmi-i fevkndir.
Ekl-i cmi: Hemn ehzde Sultn Mehemmed
Hn ve Atmeydn'ndaki Cmi-i Ahmed Hn tarznda
orta kubbenin cnib-i erbaasnda nm kubbeler ve
cnib-i selsnda yan maksreleri ve kubbe-i kebr rpye-i kebr zre ve yan maksreleri cmle (---) aded
stn- nahf zre ve mezzinn mahfili (---) pye-i
rakk zre ve sol tarafda hnkr mahfili kasr- Havernak
mnend bir maksredir kim sihr-i icz mermer-i hm
marifetleri ile mebndir.
Ve (---) aded stnun biri ftih-i Hanya Ysuf Paa
bu amd in katl olunmudur. Gammzlar altun
amddur dey gamz edp bade'l-katl bir sar amd
olduun mhede edp pemn oldular. Amm "Bade
harbi'l-Basra". Badehu ol kanl amdu hnkr mahfili
altna kodular. Amm altun ann ktnda ey deildir.
Amm bu amdun rub- mesknda nazri yok bir
cevhir-i seng-i yerakn-misl z-kymet bir cevhirdir.
Ve bu cmiin cnib-i erbaasnda cmle (---) aded
revzenler ve (---) aded billr ve necef ve moran cmlar
ile mnevver bir cmidir.
Ve tabaka kandl ern edecek tabakalar
vardr. Ve mihrb minberi evsfdan mberr ibretnmn- bkalemn mihrb ve minberdir.

Ve cmle be kapudur. ki yan kapular ve bir imm

kapusu ve bir hatb kapusu ve bir kble kapusu vardr.
Ve bu cmi iinde olan maslbt- z-kymet
vzeler slmbol'da cmilerde deil belki cmle diyr-
slm cevmilerinde olmad muhakkakdr kim her bir
vze birer pdih ve birer vezr hedy gndermidir.
Ve cmle penerelerin ve bblarn kapaklar serp
sadefkrdir.
Ve bu cmide olan Acem ve Msr haleleri
nigrhne-i n'de yokdur.
Ve bunda olan hsn-i hatt- kelm- izzetler bir
mabedhnelerde yokdur.
Ve cemi revzenler zre Teknecizde Mustaf
elebi'nin Karahisr tarz k-i n zre sre-i Mlk
ve gayr yet-i erfleri [88a] ve mine'l-acyibdir.
mmeyn [] hatbeyn, mezzinnlar ve eyhi Van
Efendi ve spir (---) Efendi ve hfzlar ve nathn ve
tarifhnlar bir cmide yokdur. Cmle erbb- marifin
ve dersim eyh'l-kurrnn gzdesi bu cmide cem
olmudur.
Ve bu cmiin kble kapusundan mihrba varnca
ekl-i murabba tlen ve arzen (---) kademedir. Ve kble
kapusu gyet musanna bb- mualldr. Cel hatt-
mzehheb ile atebe-i uly zre trh-i cmi budur.
Cmi-i Vlide Sultn bulup itmm
Oldu her kesi bir eyh-i gzne mev
Sl-i itmmna trh murd etmidim
Biri kalkup dedi kim kabet ehli't-takv.
Sene 1074.
Dier trh-i musanna,
Dedi bir merd kalkcak trh
Accil bi's-salt kable'l-fevt.
Sene 1074.
{Dier trh li-nmkh:
Evliy grdnde itmmn
Dedi trhini bin-i azm.
Sene 1074}.
Ve bu kapudan tara sahr-misl bir mcell beyz
mermer-i hm- ruhm ile mefr haremin cnib-i
erbaasnda yan soffalar zre cmle (---) aded gn-gn
amd- ibret-nmnlar zre tk- eyvnlar zre cmle
(---) aded kubbe-i ser-nign russ ile mestr nlgn
kubblardr. Ve cnib-i erbaas penereler zre
cmlardr.
Ve haremin t vasatnda bir havz u zrevndr. Ve
haremin iki yan ve bir kble kapusu ve dahi tara haremi
bir sahr-y azmin iinde nie yz ecns- ecr-
msmirt ile mzeyyen bir haremdir.
Ve kble tarafnda bir kubbe-i pr-envr, Vlide
Sultn mr-i tavl ile muammere ola, kendleriyin
trbe in etmilerdir. Ve Sultn Mehemmed Hn
mihrb nndeki be hricinde Gmlekli kulle nm

______________________________________ 136

bur zre bir kasr- l-bnyd etmidir kim gy kasr-

rem'dir.
Ve bu cmiin harem-i kebrinin cenbunda ve
garbnda bin mikdr krgr-bin dekknler bin
olunmudur kim tabr olunmaz.
Ve bu haremin dahi etrfnda drd kapudur. Ve iki
minre-i liyesi var kim eflke ser-ekmi serpu
nuhs- mutalldr kim aaasndan merdm-i insn
hrelenir
er
tabaka
musanna
minreteyn-i
sermedeyndir. Ammerekallh Tal il inkrz'ddevrn.Evsf- cmi-i seltn-i e-eyh Hazret-i Eb'lvef
Kuddise srruh.

slmbol ire on birinci cmi-i seltn budur. Eb'lfeth Sultn Mehemmed bin etmidir. Ol kadar byk
cmi deildir amm rhniyyet var bir mstecb'ddave cmi-i azm ve mabedhne-i kadmdir. Bir tabaka
bir minresi ve haremi ve medresesi ve imreti ve
hammm vardr. (---) trhi (---)
................(1 satrlk yer bo)....................

Der-sityi-i cmi-i seltn-i e-eyh Hazret-i

Emr Buhr: Bin-y Eb'l-feth Sultn Mehemmed
Hn bir kk cmidir amm nr- mbn ile meml bir
cmi-i pr-envrdr. Zviyesi ve haremi ve bir tabaka bir
minresi ve imreti vardr. slmbol ire on ikinci cmi-i
seltndir. Andan,
Evsf- cmi-i seltn-i Fethiyye: Sene (---)
trhinde bir deyr-i azm iken feth olup (---) Hn Gz
in cmi bin olunmudur. Bin-y kadm cmi-i
azmdir. Bir minresi ve harem-i azmi vardr. Kn-
fukar bir kde cmi-i rendir.
Ve Yedikulle iinde Eb'l-feth cmii: Mabedgh- kadmdir.
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn'n, Orta Cmii:
Yeni Odalar iinde bir cmi-i ldir amm kubbe
deildir, ihrk olup Sleymn Kethud tamrine trhdir:
Ey Nisr kr edp Hakk'a dedim trhini
Hamd lillh Orta Cmi oldu pek al bin.
Sene (---).
................(2 satrlk yer bo)....................

Kala-i slmbol ire olan cmi-i seltnler bu tahrr

olunanlardr. Amm slmbol'un hricinde drd
mevleviyyet yerde olan cmilerin gzdesi Eyyb Sultn
cmii, Tophne'de Cihngr cmii, Rmeli Hisr'nda
Eb'l-feth cmii ve Boazhisr Rmeli Kava'nda
Murd Hn- Rbi cmii ve Kavak- Anatolu Hisr'nda
yine Sultn Murd- Rbi cmii ve Gksu Anatolu
Hisr'nda Eb'l-feth cmii ve skdar'da iskele banda
Sleymn Hn'n duhter-i blend ahteri Mihrimh
Sultn cmii ve yine skdar'da Yeni Mahalle'de Sultn
(---) Hn Vlide cmii ve yine skdar'da Sultn

Murd- Rbi'in [88b] vlidesi Ksem Vlide Sultn

cmii.
Bu tahrr olunan cevmilerden mad slmbol'un
drd mevleviyyet yerinde olan (---) aded hnkr
belerinde dahi birer cmi-i erf vardr. Ol hisb zre
nefs-i slmbol'da ve etrfnda cmle (---) seltn
cmiler vardr. nallh slmbol etrfndaki
kasabalarn cmi-i seltnleri dahi mahallinde tahrr olur.
ki yz beinci fasl
slmbol ire ibtid bin olunan vzer ve
vkel ve ayn cmilerin bildirir

Evvel cmle vzer cmilerinden kadm

Bedsten-i cedd kurbnde Mahmd Paa cmii:
Eb'l-feth vzerlarndandr. Amm seltn-misl bir
cmi-i kebrdir. kubbe ve kapusu ve bir harem-i
azmi vardr. Kble kapusu zre trhi:
Yesserallhu len kimakmen Mahmd.

Htifn she f mverrihih

Rabbi evsl sevbe bnh.
Sene 980}
Eb'l-feth'e ve Byezd-i Vel'ye vezr olmudur.
kubbeli mstecb'd-dave bir yerdir kim cnib-i
erbaasnda Mesleme ve Eb Eyyb ve Hrnu'r-Red
asrnda Alina nm kral- lanin elinden nie bin Sahbe-i
kirm ve sahbzdeler ehd oldukda bu cmiin haremi
etrfnda medfnlardr kim bu cmide olan rhniyyet
bir cmide yokdur. Ve hareminde Zencrli Servi nm bir
serv-i sebiz-gn-vr nihl [u] shalar pern olup bir
shib'l-hayr zencrler ile bend etdiinden Zencrli Servi
derler. Vcib's-seyrdir. Ve nie bin erbb- slk bu
sitnede hzrdr. mreti ve medrese ve zviyesi
mamrdur.
Cmi-i Frz Aa: Kurb- Atmeydn cemat-i
kesreye mlik bir kubbeli bir cmidir. Kble kapusu
zre trhi budur:

Sene (---).
Andan Unkapan'nn i yznde Kazanclar iinde
Monl Hayreddn cmii: Eb'l-feth asrnda bin
olunmudur. slmbol ire bundan gayr mihrbl
cmi yokdur. Ve kubbe ve kapudur. Amm tara
haremi dardr. Nazargh- mstecb'd-dave mahaldir.
Bu cmi bin olunurken Monl Hayreddn mutemedmisl nigernda iken bir leylek murgu gelp "Lak lak"
deyp feryd ederken hemn Monl Hayreddn
hazretleri gazab-ld olup,
"Bire var hey tuyr slmbol'dan tara feryd eyle"
deyince bi-emrillh nutk- drer-brlar vcd bulup
slmbol iinden cemi leylek kalkup gayr kur ve
kasabtlara giderler. l hze'l-n slmbol'da leylek skin
olmak deil dam u bm zre bir ferd [] merd grm
deildir. Bu mezkr Kazanclar cmii eyle bir nefes
shibi ulu sultnn binsdr.
Ve Edirnekapusu kurbnde cmi-i Kahriyye: mtekaddem deyr-i musanna imi.
Andan Silivrikapusu kurbnde cmi-i Koca
Mustaf Paa: {Trhi gfte-i Mevln drs:

Hzin's-sultn- Sultn Byezd

Vehve Frzun, res'l-hzinn
Kle Rdvnu'l-ul trhahu
Cennet'l-mev ve dr'l-hmidn.
Sene 896
ehrenbebzr'nda Murd Hn- Slis aas
Mehemmed Aa cmii: Ren-bin bir cmi-i
zbdr. Atebe-i ulys zre trhi budur:
Dedi sr trhin htif
Beyt-i Hd ve cmi-i mmet.

Uzunrs iinde brhm Paa cmii: Krgr

kubbe bin deildir, r-ke levha kubbedir. Amm
gyet musannadr. btid binsna trh:
1

Hayrun celln mebbed.

Sene (---).
Trh-i cmi-i Dragoman: Kurb- Fethiyye.
zz u chile k'oldu Ynus Be
Tercemn- eh-i cihn-r

Rttibet f zilli sultnin

M re'd-dehru kattu snh

Yapd bu cmi-i erfi ol

Kluben avn [u] ltfu ana Hud

Byezdin efza merhameten

Kll fzin bih ve dnh

Rh- kuds dedi oldem trh

Dr- tt u menzil-i suleh.

Kad benh vezruhu sdkan

smuhu lafzuhu menh

______________________________________ 137

Sene (---)

Ve itmmna trh:

Hzihi bukatn mbreketn

ssiset hasbehu mebnh

Mustafa'l-halki safen rateben

Lem tecid rtbeten tdnh

Sene 992.

Sene (---)
{Mimr Sinn binsdr}.

Kur'n, l-i mrn 97" "Ona (Hz. brahim makamna) giren

gvene erer."

Trh-i cmi-i ba: Kurb- Zencrlikuyu. Bu

cmi shibi Selmn- Pk keinden olup dem
ban bir akeye tr etmeile hell [] zll ml cem
edp bu cmii bin etmeile hl ba cmii derler.
Bir kk cmidir amm anda bir rhniyyet vardr.
Kapusu zre trhi:
Lemm re shib'l-yemni fe-kle li't-trhi itmmehu
ahsene hayrn ebed. Hamza bin Atullh. Sene 929 [89a]
Dier trh-i har:
Tekabbelallhu vallhu cezhu bi'l-gufrni ve kad htrehu
f trhihi hayre latfin. Sene 929
Trh-i cmi-i Sunullh Efendi: Kurb- Krkeme ihrk olup tamrinden sonraki trhidir:
Hac Bekta ocann kethuds sayile,
Kim Sleymn- zamndr vere ecrin lem-yezel
Hark- nz oldu vel tamre dedim trhin
Cmi-i ran ibdetgh- nk u b-bedel.
Sene 1072
Silivrikapusu kurbnde mabed-i kadm Krkcba cmii: Bu cmiin kble kesinde bir mkt
nin vardr. Sayf [u] itda bir dakka fevt etmez
mktdr.
Balatkapusu'nun i yznde Balat cmii: Sleymn Hn'da Ferruh Kethud'nndr {ve Mimr Sinn}
binsdr. Tara soffasnn kble dvrnda serp
Kuds-i erf'den Msr'a ve Msr'dan t Medne ve
Mekke-i Mkerreme'ye varnca cemi menzillerde olan
dere ve depeleri ve mahf u muhtara akabe menzilleri
ekl [u] heyetleri ile bir std- kmil nakk- mil
tasvr etmidir kim Erjeng Mn kalemin ekmede
cizdir.
Andan Sultn Selm kurbnde Sivas Efendi
Tekyesi cmii derler. Amm (---) binsdr. Alt (---)
aded amdlar zre sahrcdir amm suyu yokdur.
Gazzzlar ibrim bkerler.
Karagmrk kurbnde Akemseddn cmii:
Mstecb'd-dave mahaldir kim eb [u] rz cematden
hl deildir.
Andan Unkapan'nn i yznde Azebler cmii:
Eb'l-feth asrnda Elvn elebi binsdr. Beyne'n-ns
eftl cmii derler. Zr[] bin olduu sene mihrb
dvr tarasnda bir eftl eceri hsl olup drd bir
vukyye gelr eftls olur bir draht- azm idi.
Annin eftl cmii dey mehr- fk idi. Badehu
sene (---) trhinde Sln Muslu sultn sarynda bir
te-i azm olup cmi ihrk bi'n-nr olup ol ahl-yi
mahalle hl eftlsz kalup et eftlsyle geinirler.
Andan,
k Paa cmii: Ziyretgh mahaldir.
Andan Mft hammm kurbnde Altpoaa
cmii: Eb'l-feth'in Etmekcibas Cbbe Al hazretleri
neslinden olup her gn Byezd-i Vel'ye te grmemi

______________________________________ 138

gy gnede pimi altar poaa getirdiiyn

Altpoaa cmii derler. Andan,
Kara Pri Paa cmii: Zeyrekba kurbnde Sovukkapu zre cihn-nm bir cmi-i ldir. Alt yz
amd zre b- rakk ile meml sahrcdir kim b-
haytdan nin [verir]. Andan,
Atbzr cmii: slmbol ire her gece knn-
Eb'l-feth zre ddebnlk eden on iki yenieri orbaclar bu cmide salt- y ed edp t sabha dek
slmbol ire muhfaza edp mcrimlerin hakkndan
gelirler. Andan,
Emr-i hr cmii: Yedikulle kurbnde Sulu
Manastr'a karb yine deyrden tahvl olunmu bir cmi-i
azmdir. Amm cemati azdr. {Mimr Sinn binsdr}.
Andan,
Hdm brhm Paa cmii: Sleymn Hn'n
vezr-i azam idi. Mtekid olup Silivrikapusu'nun i
yznde tahtn bir cmi-i rhn etmidir kim gy bir
kasr- huld-i berndir. Haremi ire draht- mntehlar ile
zeyn olup koyah [u] hyb[n] bir harem-i mecma'lirfndr ve gyet musanna u mzeyyen cmi-i dilkdr. Kubbe kapusu zre trhi (---) (---) (---) (---)
(---) (---), Mimr Sinn binsdr. Andan,
Dvd Paa cmii: Mabed-i kadmdir. Sultn
Byezd-i Vel vzerlarndandr. Bir vsi haremi ve bir
tarafnda mahkeme-i er-i Resl-i mbn vardr. Trh
(---) (---) (---) (---) (---). Andan,
Cerrh Mehemmed Paa cmii: (---) Hn
vzerlarndandr. Avretbzr kurbnde bir musanna
cmidir ve kapusu zre trhi (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---). Andan,
Eski Husrev Paa cmii: (---) Hn vzerlarndandr. Aksary kurbnde bir rn cmidir. Kapusu
zre trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---). [89b]
Eski Al Paa cmii: (---) Hn vzersdr. Tavukbzr dikilita dibinde bir cmi-i azmdir. Trhi:
................(1 satrlk yer bo)....................

Aklbend cmii: (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)

(---) (---) Cemat-i kesreye mlik cmiidir. Andan,
Koca Mehemmed Paa cmii: Sleymn Hn
vzersdr. Atmeydn'na karb cmi-i kebrdir. Trhi
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Ninc (---) Paa cmii: (---) Hn'n tevk-i
hmynlar hidmetinde idi. Kumkapu kurbnde bir
cmi-i rendir. Trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---). Andan,
Cmi-i Vezr Ahmed Paa: Selm ve Sleymn
Hn vzerlarndandr. Topkapusunun i yznde bir
pte zre seltn cmii-misl bir cmidir. Kapusu zre

trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---). {Koca Mimr Sinn
binsdr}.
Cmi-i Bayram Paa: Vezr-i azam- Murd
Hn- Rbi Eb'l-feth kurbnde Kepkepciler iinde bir
cmi-i fevkndir. Nerdbnlar ile urc olunur. Trhi
budur:
Oldu vl cmi-i cennet-harm b-adl.
Sene (---).
{Mimr Sinn binsdr.}
Andan Kesegendede kurbnde [Kara]man
Ninc Paa cmii: (---) Hn'n nincs idi. Mkellef
mkemmel seltn-misl bir cmidir. Trhi trbesi
zre:
Kudsiyn fevtini S dediydi trhini
Dediler vsl- Hak oldu Nin Paa.
Sene (---).
Andan Hfz (---) Paa cmii: (---) Gznin
vzerlarndandr. Eb'l-feth cmii kurbnde olmaile
bu Ahmed Paa bir gece vkasnda Eb'l-feth'i grp
Eb'l-feth bu Hfz Paa'ya itb [] hitb edp "Nin
benim cmiim kurbnde cmi bin edp nin
cematm aldn" dey bu Hfz Paa'y katl eder. Paa
hemn hbdan bdr olup bu vkay tabr etdirp hayr
ola derler. Yetmi gnden merhm olup mezra defn
ederken lahd kenrndan bir ta uup Paa-y mmileyhin zerine dp bi-emrillh kl gibi ban keser.
Tevtrle mehr- fkdr. Trhi budur (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---). Andan,
Hall Paa cmii: (---) vzersndandr. Sultn
Mehemmed imreti kurbndedir. Amm musanna
cmi-i zbdr. Trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---). Andan,
Terkm cmii: (---) binsdr. Yeni Odalar kurbndedir.
Andan Sargrz cmii.
Andan Eb'l-feth kurbnde Al Paa rssu ire
Tav Mesh Paa cmii: Kilar- hssa'dan Sultn
Murd Hn- Slis asrnda Msr olup badehu vezr-i
azam oldu ve sonra tekd ihtiyr edp mezkr cmii
bin etdi. Amm mkellef cmidir. Trhi (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---). Andan,
Bal Paa cmii: (---) Hn vezridir. Emr Buhr
kurbnde fevkn bir cmidir. Amm kapusu zre trhi
byle tahrr olunmudur:
Yapd bu cmii Hm Htn
Bint-i skender vezr ol mh
Hak kabl ede gsterp {ddr
Kla maherde efkatiyle lh
Dedi ann Hdy trhin
Mescid-i mmet-i Reslullh.

______________________________________ 139

Sene (---).
Mimr Sinn binsdr}. Andan,
Rstem Paa cmii: Sleymn Hn vezridir.
Tahte'l-kala'nn kurbnde fevkn serp k-i n ile
mebn bir cmi-i rendir. Diller ile tabr olunmaz.
Altnda cmle mahzenler ve dekknlerdir. Kble kapusu
zre trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---). Mimr Sinn binsdr.
Yavuzer cmii: Eb'l-feth Sultn Mehemmed
Hn'n (---) (---) idi. Unkapan'nn i yznde Sarclar
iinde bir kubbeli cmidir. Bu hakr'in cedd binsdr.
Trhi yokdur.
Kara elebizde'nin Unkapan cmii: Mukeddem Sultn Sleymn Hn asrnda Sleymn Suba
binsdr. Unkapan'nn tarasnda leb-i deryda olmaile
{Mimr Sinn bins idi. Badehu mrr- eyymla}
cmii ve minresi mnhedim olup Kara elebizde
mceddeden bir kubbe-i lli ve alt dekkn mahzinli
bir cmi-i fevkndir. Ve minre-i nahfe mlikdir, hl
ehr-i slmbol'da nazri yok bir minre-i sermeddir.
Keml Mimr cmii: Kurb- Sultn Byezd.
Trh:
Ml ile eyledi tamr dedim trhin
Cmi-i zb ibdetgh- nk [] dil-k.
Sene (---). [90a]
Andan Aksary kurbnde Osmn h Vlidesi
cmii: Sleymn Hn'n Koca Mimr Sinn binsdr.
Monl Grn kurbnde Kadasker Abdurrahmn Efendi cmii: Harpte kubbe Mimr Sinn
krdr.
Ve Yedikulle'de Hac Evhadullh cmii: Mimr
Sinn binsdr.
hrkapu kurbnde Kapu aas Hdm Mahmd Aa cmii: Sleymn ve Selm-i Sn aasdr.
Mimr Sinn binsdr.
Yenikapu kurbnde Odaba cmii: Sinn Aa
binsdr.
Kocamustafpaa kurbnde Koca Husrev Be
cmii: Sinn Aa binsdr.
Sulu Manastr hammm Htn cmii: Mimr
Sinn binsdr.
skbl emesi dibinde yedi yol az ki slmbol
ire bu gne yedi rh cem olmamdr, anda Defterdr
Sleymn elebi cmii: r-ke harpte kurum
kubbeli Mimr Sinn binsdr.
Yenibe kurbnde Hurrem Htn cmii:
Mimr Sinn yapmtr.
Kademesi'nde fevkn Sinn Aa cmii: Yine
Mimr Sinn Aa binsdr.
Yemi iskelesinde ml- hell ile bin olunmu Ah
elebi cmii: Mimr Sinn krdr.
................(27 satrlk yer bo).................... [90b]

[ki yz altnc fasl]

Mahmiyye-i Kostantniyye ire olan mescid-i
kadmleri ayn u beyn eder

Evvel Eb'l-feth'in nefs-i slmbol ire kmil iki

yz yetmi mihrb mescidleri vardr.
Trh-i Krm mescidi, kurb- Eskiodalar. Trh:
Hark oldu olup S bu hayra
Sleymn Kethud Be ol aa nm
Edp tamrini bu ddi trh
Krm mescidi pes oldu itmm.
Sene (---).
Harcc Muhyiddn mescidi, Eb'l-feth kurbndedir.
Ve Harcc Be mescidi. Unkapan'nn i yznde
Sln Muslu Sultn sary dibinde bir mevzn tula
minresinin zirve-i lsindeki kapusu zre beyz tula ile
krmz tula zre std- benn Kf hat ile tuladan bir
"L ilhe illallh, Muhammedn Reslullh" tahrr etmidir
kim diller ile tabr olunmaz.
Ve Slih Paa mescidi, kurb- Unkapan.
Ve Tav Haydar Paa mescidi, yine mahallesindedir.
Ve Hac Hasan mescidi, kurb- Haydar Paa,
mkellef mesciddir. {Ve Mimr Sinn krdr}.
Ve Demir Hn mescidi, kurb- Sovukkuyu.
Ve Hmid Efendi mescidi mahalle-i Flyokuu
trhi:
Hz makm- Mahmd.
Sene 985.
Ve Arabaclar mescidi, kurb- Unkapan.
Ve Payasolu mescidi, dhil-i Unkapan.
Ve Yrhisr mescidi, dhil-i Bb- Cbbe Al.
Ve mescid-i Revn, kurb- Krkeme.
Sultn Sleymn ve Selm Hn- Sn
asrnda Koca Mimr Sinn bin
Abdlmennn Aa'nn ilm-i hendese ile
bin etdii mescid-i zblardr ki tahrr
olunur

Evvel Yenibe'de Rstem Paa mescidi.

Ve yine Yenibe'de Sinn Paa [mescidi].
Ve Topkapusu'nda Mft ivizde mescidi.
Ve Yenibe kurbnde bldaki hayrtlar bin
eden Mimr Sinn bin Abdlmennn mescidi.
Ve Karagmrk kurbnde Emr Al mescidi ve
buna karb ba mescidi ve Defterdr erfezde
mescidi.
Ltfpaa kurbnde Yenibe banda Srmake
mescidi.
Sultn Mehemmed Hn kurbnde Hcegzde
mescidi.
Silivrikapusu kurbnde avu mescidi.

______________________________________ 140

Dvdpaa kurbnde Mft ivizde kz Affe

Bn mescidi.
Silivrikapusu kurbnde Takyac Ahmed elebi
mescidi.
Aaayrnda Debb el-Hac Hamza mescidi.
Ve Kumkapu kurbnde brhm Paa htnu siye
Hnm mescidi.
Ve Lanka bostn kurbnde e-eyh Ferhd
mescidi.
Ve Kumkapu hricinde Krkcba mescidi.
Ve Kmhclar krhnesi mescidi.
Ve Kuyumcuba krhnesi mescidi.
Ve Derzler krhnesi mescidi.
Ve Ayasofya'da Hersek bodurumu zre Aa
mescidi.
Ve Fenerkapusu dhilinde Yayaba mescidi.
Ve Selmiyye kurbnde Abd Suba mescidi.
Ve yine Selm Hn kurbnde Hseyin elebi
mescidi.
Ve Al Paa hammm kurbnde el-Hac lys
mescidi.
Ve Lalzr cenbinde Dmd elebi mescidi.
Ve Kocamustafpaa kurbnde Duhnzde
mescidi
ukur Hammm kurbnde Kadzde mescidi.
Ve Unkapan indinde Tfenghne krhnesi mescidi
Edirnekapusu hricinde Sary Aas mescidi.
Ve Topkapusundan tara lyszde mescidi.
Ve yine Topkapusundan tara Sarrfzde mescidi.
Ve Sulu Manastr'da Rznmeci Hamdullh Hamd
elebi mescidi.
Bu tahrr olunan mescidlerin cmlesi Sleymn
Hn cmiin bin eden Koca Mimr Sinn Aa bin
etmidir kim bin altm aded hn ve cmi ve imret
ve medrese ve dr'l-kurr ve dr'l-hads ve sary-
vzer ve ayn- kibr ve klh-y Mekke ve Medne ve
Kuds ve m ve Segedin ve kala-i Bender misilli
binlara mhendis [] bn olmudur.
slmbol'da
Sleymniyye
cmii
kurbnde
Aakapusu kesinde seblhnesi cenbinde yek-pre
mermerden bir kubbe-i mdevveri iyn etmidir. Dr-
bekya yz yetmi yanda gitmidir. Ser-i sadetleri
nnde olan mermer zre mzehheb hatt- celler cmle
Karahisr Hasan elebisi hattdr kim sihr-i
bkalemndur.
...................(5 satrlk yer bo)...................

Bi'n-nefs slmbol'da cmle (---) mescidlerdir

amm mkellef kubbeleri kurumlu mescidler bunlardr
kim tahrr olundu. [91a]

ki yz yedinci fasl
ehr-i slmbol'da ne kadar dr- tahsl-i ulm
medris-i seltn ve vzer ve ulem ve ayn-
kibr ve mrimrn medreseleri var ise alkadri't-tka trhleri ve pyeleri ile beyn eder

Evvel ehr-i slmbol ire medrese nmyla bin

olunan bade'l-feth Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn
Gz bins medrese-i Ayasofya-i Kebr: M-tekaddem
kefere zamnnda dahi btrk ve kssslerin inclhneleri
idi. Hl beyne'l-ulem (---) (---) pyesidir.
Andan medrese-i sn Eb'l-feth Sultn Mehemmed
Hn- Sn ibtiden l-i Osmn bins slmbol ire bu
medreselerdir. Sultn Mehemmed Hn cmiinin tara
harem-i kebrinin yemn [] yesrnda yan imlinde ve
cenbunda sekiz aded medreselerdir kim beyne'l-ulem
medris-i Semniyye derler.
Ulm-i dniyyeyi terb tazm ve ahlsini ikrm
tefhm in numne-i Het Behit-i cihn medris-i
Semn bin etdi ki levyih-i ulm- nefse ile her bir
medresenin sahn bir hadka-i b- Rdvn'dr. Miyn-
ulemda pyesi (---) ldir. Ve Harm-i kebrin kble
kapusu dibinde sbyn- mslimn in bir dr't-talm-i
Kurn bin etdi.
Ve bu medrislerin cnib-i arksinde yol ar
maraz ve fakr fukarya ve meskn in bir dr'-if
etdi kim beyt:
Bir aceb dr'-ifdr ky- yr
Hasta varan mbtels ho gelr
mazmnu zre anda olan std- kmil ammil-i hzik
fassd- mil hukemlar ehl-i derde d-i dev edp
elbette ifkat bulur bir sitne-i cn-bahdr. El-hsl
ibret-nm mristn ve bmristndr.
Ve bu Medris-i Semniyye'nin imlinde ve
cenbunda shtevt tetimmeleri vardr. Cmle yz
altm alt hcrelerdir. Her hcrenin iinde drder beer
tlib-i ilm shteler vardr. Her hcrenin lahmiyye ve
emiyyeleri cnib-i vakfdan muayyineleri vardr.
Ve bu ulemya bir dr'z-ziyfe sitnesi vardr.
Ve bir matbah't-tam var kim yetmi kubbedir, gy
matbah- Keykvus'dur, eb [u] rz merreteyn bay [u]
ged-y fukar-y meskne nimeti mebzldr. Ve bu
imret kurbnde bir krbnsary var. Ve devbbt-
msfirn in bir stabl- Antersi var, bin at ve katr
ve deve maklesi hayvnt alur. Byle bir hayrt- azm
ve medris-i kadmelerdir.
Andan medrese-i Sultn Byezd-i Vel: Yine
cmiinin tara haremi cenbunda bir medrese-i azmdir.
Dersim eyhlislm ve nezret dahi mftlere
mertdur.
Andan medrese-i Sultn Selm-i Evvel ki ftih-i
Msr'dr. Yenibe kurbnde Halclar Kk nm
mahalde bir bin-y azm medrese-i kadmdir. Amm
Sleymn Hn bin edp pederi rhuna hibe eylemidir.

______________________________________ 141

Evkf Yenibe sahrsnn nebtt [u] giyht ve

hadykt [u] bestnleridir. Bu fez-y dil-k ve sha-i
meserret-efznn tlu kmil bir mldir. Ve bu emenzr-
ho-nmnn arz nsf mldir. Ve bir emenzr- honmdr kim sebzezr- bist-efzdr. Hatt Selm Hn-
Evvel hn-i clsda pederleri Byezd Hn zre Acem ve
Msr seyhatinden gelp hurc etdikde bu sahr ire
serperde-i Selmsin kurup meks etdiklerinde ayn-
slmbol'un ekseri bu sahrda bat etdiklerinden dim
bu sahr-y emenzra gelp cilvelenirler idi. Badehu
Sleymn Hn, Selm Hn medresesine bu sahrya vakf
eyledi.
Andan medrese-i Sultn Sleymn, imlinde ve
cenbunda drd aded medreselerdir kim midhatinde
lisn ksrdr. Ve bir dr'l-hadsi ve bir dr'l-kurrs ve
baka ilm-i tb medresesi ve bir imreti ve tevhnesi ve
bmrhnesi ve mteaddid hammmlar, dr'z-ziyfesi
ve yende v revendeye mihmnhnesi ve stbl-
Antersi ve mekteb-i sbyn ve sir imretleri hadden
efzndur.
Ve ehzde Mehemmed Hn medresesi, beyne'lulem (---) pyesidir. {Cmle Mimr Sinn binsdr}.
Ve Sultn Ahmed Hn medresesi, pyede (---) (---)
(---) (---) [91b]
Trh-i medrese-i h Hbn kurb- Kasr- alay:
Yapd bu medreseyi eh Hbn
Olmaya izz erefden hl
Emel grd dedi trhin
Dr- tahsl u mekn- l.
Sene (---).
Trh-i medrese-i Kara Mustaf Paa cenb-i
Parmakkapu:
Seyr edenler birbirine gsterp dedi trhin
Mustaf Paa baka yapd ne zb medrese.
Sene (---).
Medrese-i Mud Ahmed Efendi, kurb- Kademesi musanna ve cedd medrese-i mzeyyendir.
Ve medrese-i Hmid Efendi, mahalle-i Flyokuu.
Ve medrese-i Hasan Paa kurb- sary- Cnpldzde, trhi budur:
Sadr- blend kadr-i Hasan ki zamnda
Oldur keml-i ltfile cy-y ehl-i fasl
Rh erince medrese itmma zevk edp
Trh syledim ana mev-y ehl-i fazl.
Sene (---).
Dier trh-i zb:
saf- shib-kerem
Dver-i l-himem
Mlik-i seyf [] kalem

Sadr- mkerrem Hasan

Syledi trhini
Rh-i shib-kelm
Oldu bu l bin
Bais-i nm- hasan.
Sene (---).
Hakk ki bin-y ldir. Tahtnda serp dekknlerdir.
Gyet mussana fevkn bin-y azmdir.
Andan medrese-i smehn Sultn, dhil-i bb-
Edirne.
Ve medrese-i Cafer elebi.
Ve medrese-i Kad Mahmd Efendi.
Ve medrese-i Murd Paa.
Ve medrese-i Dvd Paa.
Ve medrese-i Eski Al Paa.
Ve medrese-i Mesh Paa.
Ve medrese-i Rstem Paa {Mimr Sinn [bins]}.
Ve medrese-i ivizde kurb- Zeyrekba.
Ve medrese-i Kepenekci.
Ve medrese-i Bac brhm Be.
Ve medrese-i Alt {Mermer}.
Ve medrese-i Ninc Mehemmed Be {Mimr
Sinn [bins]}.
Ve medrese-i Krkcba.
Ve medrese-i Kara Pr Paa kurb- Sovukkuyu.
Ve medrese-i Efdalzde.
Ve medrese-i Merdmiyye kurb- Kzlmusluk.
Ve medrese-i Monl Grn: ism-i erfleri
emseddn Ahmed bin sml Grn'dir. Eb'l-feth'in
hcesi idi. Eb'l-feth'e dilgr olup Msr'da Sultn
Kaytbay'a gidp belaan m-bela ml [u] emlke mlik
olup badehu Mehemmed Hn ricsyla yine Sultn
Mehemmed'e gelp slmbol fethinde bulunmudur.
Hl cmi shasnda medfndur.
Ve medrese-i Revn: Selm h- Evvel'e ve
Sleymn Hn'a erimi fusah [ve] bule kimesnedir.
Edirne-i pr-irem ravzasnda mtak olup isimleri
c'dr. Medresesi Krkeme kurbndedir. Kendler
dahi mescidi shasnda medfndur. Rahmetullhi aleyh.
{Trh (---)}.
Ve medrese-i Etmekcizde Ahmed Paa, kurb-
Vef, Sultn Ahmed Hn'n defterdr idi.
Ve medrese-i Snn Kadn.
Ve medrese-i Ftma Sultn.
Ve medrese-i ba {Mimr Sinn binsdr},
Nreddn Hzr dhil-i Bb- Edirne.
Ve medrese-i Ferruh Kethud.
Ve medrese-i Manav Kad.
Ve medrese-i Ak Hsameddn kurb- hammm-
Selmiyye.
Ve medrese-i Eski brhm Paa.
Ve (ehzde) Selmiyye kurbnde Hsek Sultn'n
Kahriyye medresesi Mimr Sinn binsdr.
Ve Avretbzr'nda Hsek medresesi Sinn Aa
binsdr kim Sleymn Hn mlyla olmudur.

______________________________________ 142

Ve dahi Aksary kurbnde Osmn h Vlidesi

medresesi Sinn Aa binsdr.
Ve Topkapusu dhilinde medrese-i Makbl Ahmed
Paa.
Ve medrese-i Sof Mehemmed Paa.
Ve medrese-i skender Paa.
Ve skapusu'nda medrese-i brhm Paa.
Ve medrese-i Kapuaas Cafer Aa.
Ve medrese-i Haznedrba Ahmed Aa.
Ve medrese-i Mall Emr.
Ve medrese-i mm-i veled.
Ve medrese-i Kadasker Pervz Efendi.
Ve Sultn Mehemmed kurbnde Hcegzde dr'ttedrsi.
Ve medrese-i Aazde.
Ve medrese-i Defterdr Abdsselm Be.
Ve medrese-i Tt Kad.
Ve dahi medrese-i Hekm Mehemmed elebi.
Ve medrese-i Hseyin elebi.
Ve dahi medrese-i Emr Sinn elebi.
Ve medrese-i hkulu.
Ve medrese-i Dragoman Ysuf.
Ve medrese-i Karc Sleymn.
Ve medrese-i Hac Htn.
Ve medrese-i Defterdr erfezde.
Ve Kk Karaman'da medrese-i Kad Hekm
elebi.
Ve medrese-i Baba elebi.
Ve medrese-i Kirmastzde.
Ve Karagmrk'de medrese-i Sekbn Al.
Ve medrese-i Bezzzistn Kethuds Sultn Selm
kurbndedir.
Ve medrese-i Kovaclar.
Ve medrese-i mmzde.
El-hsl bu blda tahrr olunan medrislerin elli bir
adedi cmle Sleymn Hn ve Selm Hn- Sn asrnda
Koca Mimr Sinn binsdr. Rahmetullhi aleyh.[92a] Ve
dahi,
ki yz sekizinci fasl
Mahmiyye-i slmbol ire ne kadar seltn-i
selef dr'l-kurrlar var ise an bildirir

Evvel ne kadar cmi-i seltn ve cmi-i vzer ve

gayr ayn- kibr cmileri var ise her birinde birer
dr'l-kurr mukarrerdir. Amm mahssen dr- kurr
olmak in dr'l-kurr-y Sleymn Hn cmleden
mkellef kubbe-i azmdir.
Trh-i dr'l-kurr-y Husrev Kethud {bin-y
Mimr Sinn} kurb- Medrese-i Ekmekcizde Ahmed
Paa:
Bi-fazlillh Husrev Kethud ol shib'l-htem
Yapup bu dr- kurry bir ev edindi ukbda
Emn n'ola trhi bunun derken dedi htif
Mbrek dr- kurrdr bu trh oldu dnyda.

Sene (---).
Trh-i medrese-i Mehemmed Paa kurb- Hocapaa
(---)
Ve Kk Karaman'da Sad elebi kurrs
fevkndir.
Ve mret cmii kurbnde mmzde kurrs bir
kubbe-i azmdir.
Ve Bosnal Mehemmed Paa kurrs ve Mftzde
kurrs.
Bu dr'l-kurrlar cmle Mimr Sinn Aa krdr.
...................(10 satrlk yer bo).................
ki yz tokuzuncu fasl
Dr'l-aliyye'de ne kadar bin dr't-talm
mekteb-i sbyn- ebced-hn var ise an
beyn eder

Cmle seltn ve vzer cevmilerinin mekteb-i

sbyn [u] tfln vardr. Amm Parmakkapu'da Kara
Mustaf Paa trbesi nnde (---) mektebi evkf-
azmdir. Kapusu zre trhi:
Kl l ilme len ill m allemten.
Sene (---).
Trh-i mekteb-i Husrev Paa-y Atk kurb-
Yenibe:
Izz u ikbl ile Husrev Paa
Mektebi yapd ede Hak bk
Dedi bir kmil o dem trhin
Dr- tahsl-i kelm- Bk.

ki yz onuncu fasl
sitne-i sadetde ne kadar dershne-i
dr'l-hads vardr cmle an ayn eder

Cmle medris-i seltnlerde Mslim, Buhr ve

Merk hadsleri rvleri ile tilvet olunur. Amm ilm-i
hads tilvet olunmak in bin olunan Dr'l-hads-i
Hasan Efendi, kurb- Kesegendede, trhi:
Htif-i kuds du edp dedi trhini
Bn-yi dr'l-hadse ola ihsn- cezl.
Sene (---).
Monl shk elebi dr'l-hadse oldukda trh
demilerdir. Her vezni birer trh dmdr,
lim-i ehl-i tefsr.
Ren fakh-i fk.

Sene 926,
Sene 926,

Allh ne mstahkdr.
Dr'l-hadse shk.

Sene 926,
Sene 926.

Musannaca trhdir.
Dr'l-hads-i Dmd Mehemmed Efendi kurb-
cmi-i Sinn Aa.
....................(10 satrlk yer bo)................
ki yz on birinci fasl
Belde-i slmbol'da ne kadar ehl-i tark
tekyeleri var ise an beyn eder

Sene (---).
Ve mekteb-i Aakapusu, kurb- Sleymniyye: Biemrillh bu mektebde yz ve drd yz sbyndan hl
deildir. Bir kerre Bismillh diyen mahrm kalmamdr.
Ve mekteb-i Papasolu kurb- Unkapan.
Ve mekteb-i k Paa.
Ve Zeyrekba seddi zre mekteb-i Al Ceml ulu
sitnedir.
Mekteb-i Mehemmed Paa kurb- mahalle-i
Hocapaa trhi byledir:
Dedi bu msra trh edp ho
Bin-y mekteb-i l dil-ke.
Sene 996.
....................(10 satrlk yer bo)................ [92b]

Evvel cmleden tekye-i kadm Eb'l-feth Gz

tekyesi ki hl Ayakapusu'nun i yznde Sirkeci tekyesi
derler. Hazret-i Rislet'den sonra Ashb- gzn bade'lhicre sene (---) trhinde Mesleme ve Eb Eyyb-
Ensr slmbol'un nsfn feth etdiklerinde dahi tekye idi.
Eb'l-feth bade'l-feth tekye edp gece ihy etdi.
Andan tekye-i Akemseddn kurb- Al Paa.
Ve tekye-i Emr Buhr.
Ve tekye-i Sofler.
Ve tekye-i Koca Mustaf {Paa}: Hrnu'r-Red
{slmbol'un nsfn feth etdikde bu tekye mahalli kzlar
manastr idi, tekye ve kala bin olunup bade'l-feth yine
Eb'l-feth'de tekye olup ibtid eyhi Hazret-i eyh
veys'dir. Yetmi bin mrde irdet verp hrka-p
etmidir. m'da Bill-i Habe kurbnde medfndur.
Kuddise srruhu}.
Tekye-i mmi Sinn. Ve tekye-i Sivas.
Ve tekye-i Tav Mehemmed Aa der-ehrenbebzr.
Ve tekye-i Kesegendede. Ve tekye-i Dragoman. Ve
tekye-i Kapu Aas {Mustaf Aa} kurb- Ayasofya-i
Kebr, trhi:
Ola makbl-i Hud derbn dedi trhin
Hamd lillh oldu zb tekyesi hl tamm.

______________________________________ 143

Sene (---)
Ve Ekmel tekyesi kurb- (---). Ve Erdebl tekyesi
kurb- Ayasofya. Ve Snbl Sinn tekyesi. Ve tekye-i
Glen-i Hulv.
Ve tekye-i Glen-i e-eyh Masm der-Aksary.
Ve tekye-i Glen-i Al Paa.

ki yz on nc fasl
ehr-i slmbol'da olan bmristn [u]
mristn ayn u beyn eder

Tophne.
Andan imret-i Mihrimh Sultn cnib-i skdar.
Andan imret-i Vlide-i (---) Hn cnib-i skdar.
Andan imret-i Ksem Sultn vlide-i Sultn Murd
Hn ve brhm Hn ve Osmn Hn'{dr}. Rahmetullhi
aleyhim ecman.
Bunlardan mad nie yz tekyelerde matbah-
Keykvslar vardr. Amm imret-i seltn-i selef
bunlardr kim beher yevm il-hze'l-n merreteyn fukar
ve meskne ve pr [u] cvne ve yende v revendeye
birer nn-presiyle birer ts rbs ale'd-devm
mebzldr. Bu hakr elli bir senede on sekiz pdihl u
krallk yer seyhat etdim, bu mertebe manzrumuz
olmamdr.
nkirzu'd-devrn nimet-i l-i Osmn dim ola.

....................(2 satrlk yer bo)................ [93b]

Evvel tmrhne-i Eb'l-feth Sultn Mehemmed,

yetmi hcre ve seksen ade[d] kubbe iki yz huddmlar
vardr. Dersim, hekmbas ve cerrhbas vardr.
.....................(10 satrlk yer bo).....................[93a]
yende ve revendegndan bir dem haste-hl olsa
tmrhneye getirp ana hidmet ederler. Vaziyyetine
Ve iki yz on ikinci fasl
mnsib edviyeler verirler. Db ve b zerbf harr
Mahrse-i Kostantniyye'de ne
cmehbleri vardr.
kadar matbah- itm imret
Rz-merre merreteyn hastalara gn-gn etme-i
var ise an bildirir
lezzeler tabh olup ehl-i derde bezl-i tam ederler. Eyle
evkf- kavdir kim matbahnda keklik ve turac ve sln
Evvel ol Rzk- Hud-y kerm ve Hlik-i Cennet-i
murglarnn eti bulunmaz ise blbl ve sere ve kebter
nam-i mukm zerine sadlek hamd [] sen olsun kim
pip hastalara bezl oluna dey evkfnmelerinde eyle
cmle mevcdtn nimeti ann zerinedir kim, ye[t]:
tahrr olunmudur. Ve hastalara ve dvnelere def-i
1
cnn in mutrbn hnendegn tayn olunmudur. Ve
nass zre ol Rabb'l-lemn slmbol'un fethin Eb'lavretler ve kefereler in baka bir ke tmrhnesi
feth'e ihsn edp ol dahi Kerm ve Gan ismine mazhar
vardr.
dp hnkrlk edp ibtid gureb ve fukar ve
Andan bmristn- Sleymn Hn. Bu dr'-if
zuafya nimet-i uzmy bezl etmek in ibtid imret-i
eyle bir kn- dev-y hevdrdr kim bi-emrillh
sary- cedd mh [u] sl bi'l-guduvvi ve'l-sl bay u
gnde hasta if bulur. Ve gyet'l-gye std- kmil
gedya ve hs [u] mma yevmiyye kerre nimeti
fassd- mil hukem ve cerrhlar var. Bu dr- mensn
mebzldr.
evsfnda lisn ksrdr. Amm Byezd Hn ve Selm
Andan, imret-i Sultn Mehemmed Hn Eb'l-feth
Hn'n bmrhneleri yokdur.
imret-i Sultn Byezd-i Vel: Bunun dahi merreteyn hs
Andan bmrhne-i Sultn Ahmed Hn. Bu dahi
[u] mma sofra-i b-imtinn mebzldr.
cmleden
al evkf- metn olduundan ekseriyy fukar
Andan imret-i Sultn Selm-i Evvel.
ve
dvneleri
bu dr- ifya getirirler. Zr bunun dahi
Andan imret-i Sultn Sleymn Hn.
hevs hbdur ve huddmlar mahbb mergb
Andan imret-i ehzde Mehemmed Hn.
demlerdir kim dim hastalara cn u gnlden hidmet
Andan imret-i Sultn Ahmed Hn.
ederler. Zr nzr- nuzzr kzlar aas olmaile her br
Andan imret-i Hsek Sultn kurb- Avretbzr.
gelp hastalarn hllerin sul eder.
Andan imret-i Vef Sultn.
Timrhne-i Hsek Sultn kurb- Avretbzr. Bu
Andan imret-i Eyyb Sultn.
dahi tarf tavsfden mberr bir dr'-ifdr. (---)
Andan imret-i ehzde Cihngr Sultn kurb-

Kurn, Hd, 6;"Yeryznde hi bir canl hari olmamak

zere rzklar Allah'n stnedir."

______________________________________ 144

ki yz on drdnc fasl
slmbol ire ne kadar mehr-i sary ve
vzer ve ulem ve ayn- kibr ve gayr
mteaddid byt- sr var ise bazlarnn
trhleri ile tarf tavsf olunur

{Sultn Sleymn ve Sultn Selm-i Sn

asrnda Mimr Sinn Aa destiyle bin olunan
sary- azmleri bildirir: Evvel Eb'l-feth'in bin
etdii Yeni Sary bi-emri Hakk- kadr ihrk bi'n-nr
olup Sleymn Hn mceddeden tamr termm etdi
sene (---).
Byezd Hn'n bin etdii Galata saryn Sleymn
Hn ihy etdi.
Ve Yenikapu sary.
Ve Kadrga Liman'nda Mehemmed Paa sary.
Ve Ayasofya'da Mehemmed Paa sary.
Ve Sleymn Hn vezri Rstem Paa sary.
Ve Sary- Koca Al Paa.

Ve Atmeydn'nda sary- Gzel Ahmed Paa yerine

Ahmed Hn Yeni cmii bin etdi. inde rs-y bzr
var idi.
Ve sary- Ferhd Paa kurb- cmi-i Byezd Hn.
Sary- Pertev Paa der-meydn- Vef.
Sary- Koca Sinn Paa be-Meydn- hussn.
Sary- Sof Mehemmed Paa cenb-i mahalle-i
Hocapaa.
Ve sary- Mahmd Aa kurb- Yenibe.
Ve sary- h Hbn kurb- eme-i Kara Ksm
Paa.
Bu sarylar cmle Selmeyn ortasnda bir Sleymn
Hn asrnda std Sinn in etmidir}.
Evvel cmleden byk sary- kebr Atmeydn'nda brhm Paa sary, Sleymn Hn vezridir. Bu
saryn nsf blnp pdihlara mahss sary- hs
olup glmn- hssadan iki bin zlf-ken gulm-
pdih vardr ve sadethne-i hmyndan sonra
bundan byk sary- l yokdur.
Andan sary- Mihrimh Sultn, yedi yz mteaddid hnesi ve kalar vardr, kurb- Sultn Byezd.
Andan byk Sleymn Hn cmiinin imlinde
sary- Siyvu Paa {bin-y Sleymn Hn kr- Mimr
Sinn}, yz ka-i azmli ve hninli mteaddid
hcreleri vardr. Ve yedi hammm ve elli esnf
dkknlar vardr, cmle dery zr-i pda nmyndr. Ve
matbah ve stabl pdih sarynda yokdur.
Andan sary- Yenieri Aas {bin-y Sleymn
Hn kr- Mimr Sinn} Sleymniyye kurbndedir.
Yenieri aalarna mahss sarydr.
Tekeli Mustaf Paa kasrna trhdir:
Kasr- dil-c latf nzhetgh.
Sene (---).
Sary- Dellk Mustaf Paa, kurb- Sleymniyye.
Sary- Defterdr- maslb- kabeyn Mustaf Paa
kurb- Sleymniyye.
Sary- Pertev Paa be-meydn- Vef.
Sary- Sln Muslu Sultn dhil-i Unkapan.
Sary- Pirinccizde Yenieri Aas be-Zeyrekba,
trhidir:
Brekallh oldu vl menzil-i nzhet-fez.
Sene (---).
Ve sary- Kurumlu Sult[n] be-Zeyrekba.
Sary- mahss Tekeli Mustaf Paa kurb- Eski
Odalar, trhidir:
Ola bu beyt-i l dim mamr [u] bdn.
Sene 1034.
Sary- Moral Mustaf Paa kurb- Meydn-
Acemiyn.
Andan sary- Kuyucu Murd Paa kurb-
Mrekkebciler.
Trh-i sary- aa-y Silihdr Mustaf Aa kurb-
Sleymniyye trhidir:
Cennet'l-mevya mnend oldu bu l makm.

______________________________________ 145

Sene (---).
Sary- Koca Vezr Mehemmed Paa kurb- Cmi-i
ehzde.
Sary- Koca Kenn Paa kurb- Sary- Atk.
Sary- Ms Paa kurb- Hocapaa.
Sary- Kara Mustaf Paa kurb- Aksary.
[Sary-] Sokullu Mehemmed Paa kurb- Kasr-
alay.
Sary- Melek Ahmed Paa, bin-y n Paa kurb-
Ayasofya, hammm ve iki yz hcreleri vardr.
Sary- Res'l-kttb sml Efendi kurb-
Mahmdpaa, trh:
Mbrek ola sadetle dim bu mekn.
Sene (---).
Nev-i dier trh:
Dilr cygh u beyt-i mamr.

Sene (---).

Sary- Hnzde Sultn yan sary- Bayram Paa

kurb- Ayasofya.
Sary- Varvar Al Paa kurb- cmi-i Ahmed Hn.
Sary- Emrgnezde Ysuf Paa kurb- Bb-
hr.
Trh-i sary- Mukbeleci Hasan Efendi:
Kasr- l dil-k c-y saf.
Sene (---).
Andan sary- Kapudan Hasan Paa kurb- Ayasofya.
Sary- yie Sultn kurb- .
Sary- Cnpldzde Hseyin Paa.
Trh-i sary- Cybr Kadn:
Bu ayn ile bu sary oldu Cennet'l-mev.
Sene (---).
Ve sary- Cvnkapucuba el-vezr yan sary-
Rstem Paa kurb- tekye-i Karaca Ahmed Sultn.
Sary- Ankebt Ahmed Paa kurb- .
Trh-i sary- hce-i brhm Hn e-ehr be-Cinci
Hoca trh:
Muall devlet-bd oldu bu menzil mbrek-bd,
Dier trh:
Ymn-i devletle mbrek ola dim bu mekn.
Sene (---).
Sary- Vezr Slih Paa kurb- Mahmdpaa.
Sary- Kapudan Siyvu Paa kurb- Kadrga
Liman, trh:
Saf-y ayn ile oldu bu menzil Cennet-i mev.
Sene (---).

Sary- Ak Mehemmed Paa kurb- Cnd meydn.

Trh-i hne-i Balatl Solak elebi:
Bu hne-i zby mbrek ede Allh.
Sene (---).
Trh-i sary- Hseyin Aa kurb- Sultn Selm:
Mbrek ola bu kasr- kde-i zb.
Sene (---).
Trh-i hne-i Yenieriyn- cemat (---) kurb-
Orta Cmi:
Dedim ey Uzlet bu resme trh
Der-i devlet ola dim kde.
Sene (---).
Trh-i sary- brhm Efendi, Emn-i Tershne
kurb- Meydn- Vef:
Du ile bu kasrn Evliy trhini dedi
Mbrek eylesn Mevl bu l kasr- vly.
Sene 1064.
....................(1 satrlk yer bo)................. [94a]
Andan ki yz on beinci fasl
Dr's-saltanati'l-aliyye ire olan hn-
hcegnlar ayn eder

Evvel Hoca hn kurb- Mahmdpaa, cemi ank

Acem sevdgerleri cmle bu hnda skin olurlar. Yetmi
hcreli hn- metndir.
Ve Mahmd Paa hn, yz yigirmi ocakdr.
Ve Kebeciler hn yz ocakdr. Bosna ve Belgrad'n
ank tccrlar bundadr.
Ve hallclar iinde Pr Paa hn seksen hcredir.
Ve Esr hn iki yz hcredir. Murd Hn- Rbi
vezri Bayram Paa'nndr. Cmle sr bunda bey []
ir olunur. Mr pencikhnesi vardr.
Ve Tahtal hn yetmi hcredir kurb- Mahmdpaa.
Ve Nerdbnl hn kurb- .
Ve dahi Engri hn cmle sofcular anda skinlerdir
yz hcredir.
Ve hn- Pertev Paa der-Sk- tavl iki yz odadr.
Ve Ferhd Paa hn kurb- Bedsten yz beyttir.
Ve Kilid hn iki yz hcredir.
rs-y tavl hn- Vlide Ksem Sultn mm-i
Gz Murd Hn ve brhm Hn. Bu hn mukaddem
Cerrh Mehemmed Paa'nn sary idi. Mrr- eyym ile
mnhedim olup vlide-i merhume, tahtn ve fevkn
yz hne-i eddd in etmidir kim hl ehr-i slmbol
ire Mahmd Paa ve bu hndan mad hn- azm
yokdur. Ve bir hnesinde r-ke bir cihn-nm

______________________________________ 146

kullesi var eflke ser ekmidir. Develii ve stabl bin

aded at ve katr alur. Ortasnda cmii var.
Andan Kz hn kurb- hn- Mahmd Paa.
Ve Katrhn kurb- Tahta'l-kala.
Ve Balkapan hn azm hndr kim gy bir kaladr.
Cmle Msr tccrlar anda skinlerdir.
Ve Kettn hn, andan Kna hn, andan Rstem
Paa hn, andan Eski Ysuf Paa hn, andan Mft
hn, andan ukur hn, andan Sulu hn, andan Yakapan hn, andan Zindnkapusu hn, bu hnlar cmle
Tahta'l-kala etrfnda azm kurumlu krgr-bin
hnlardr.
Ve Cvnkapucuba hn Uzun rs ortasndadr.
Amm izdihm hndr.
Hn- cedd-i Kara Mustaf Paa vezr-i azam-
Sultn Mehemmed Hn- Rbi kurb- Hocapaa, geri
kkdr amm gyet'l-gye bin-y metndir.
Ve hn- Kprl Mehemmed Paa vezr-i Sultn
Mehemmed Hn- Rbi kurb- Tavukbzr. Geri hn-
cedddir amm metnet-i binda Vlide hn'na yanba
gelse de olur. Cmle fevkn ve tahtn iki yz yigirmi
odadr.
....................(15.5 satrlk yer bo)................ [94b]
ki yz on altnc fasl
Belde-i Tayyibe ire yende ve revendegna ne
kadar mihmn-hne-i msfirne krbnsary var
ise anlar zikreder

Evvel Tavukbzr'nda Eli hn: M-tekaddem

kefere zamnnda dahi hn imi. Badehu sene (---)
trhinde tarz- slm zre (---) (---) Paa'nn hayrtdr.
Krbnsary- Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn.
Andan krbnsary- Byezd Hn.
Krbnsary- Selm Hn- Evvel {bin-y Mimr
Sinn}.
Krbnsary- Sleymn Hn {kr- Mimr Sinn}.
Krbnsary- Hsek Sultn {kr- Mimr Sinn}.
Krbnsary- Ahmed Hn [ve] krbnsary- Kapucular kurb- Ayasofya, karu karuya iki hn-
azmlerdir.
Krbnsary- Koca Mehemmed Paa kurb-
Atmeydn.
Krbnsary- Kurumlu Hn.
Ve krbnsary- Baklal Hn.
Ve krbnsary- Vef hn {shibuhu Pertev Paa
kr- Mimr Sinn.}
Krbnsary- Atbzr hn.
Ve krbnsary- Sinn Paa {kr- Mimr Sinn}
cenb-i sary- Melek Ahmed Paa.
Krbnsary- Al Paa-y Atk cenb-i Bitbzr.
....................(8 satrlk yer bo)................

Ve,

ki yz on yedinci fasl
Dr- Aliyye ire ne kadar hne-i
mcerredn yan bekr odalar var ise
anlar beyn eder

Bunlarn baka odabalar ve hkim ve zbitleri

vardr. Kefli ve zamn var ise odalara korlar.
Evvel cmleden muazzam Yolgeen odalar drd
yz hcredir amm hn-i mahalde bin aded eli silhl
yarar nmdr yiit kar.
Andan Mercn odalar sekiz aded odalardr. Bunun
dahi baka hkimleri vardr. Bir kerre Sleymn Hn
yenierilere dilgr olup gazab-ld olup buyururlar kim,
"Vallhi epsem olun yohsa sizi Mercn rssunda
pabuccu bekrlarna krdrrm" buyurduklar fi'l-hl bu
kelm pabuccu bekrlarna vsl olup der-akeb pr-silh
eli mutal beli pukal krk bin nmdr yarar fetlar
"Allh Allh" ile Bb- Hmyn'dan ieri girp bir dahi
glbng- Muhammed'ye reh buldurunca Sleymn
Hn'n mesm- erfleri olup bu ecnsn ebehlerin
huzruna arup,
"Nedir ehbzlarm?" dedkde anlar dahi
"Demin pdihm pypcu bekrlarn yenieri
krmaa taleb etmisiz, fermn pdihmndr, ite
tarfet'l-ayn ire krk bin yiit hzr-bz, eer sabha
tehr buyurursanz seksen bin demiz cmle hzr olup
fermn-beriniziz"
dediklerinde
Sleymn
Hn
hazzndan,
"Dilen benden ne dilersiz" dedkde
"Pdihm metmz sk- Sultn'de bahs nmalm olmain bir pabuc ve mest yz iki yz
hisbyla mezd olunsun" dey ric edp riclar kabl
olur. Hl (---) (---) (---) (---)
Ve Cebehne odalar kurb- Mahmdpaa.
Ve Pertev Paa odalar.
Hillci odalar cenb-i Sleymniyye.
Ve dahi krk bekrhne Atbzr'ndadr.
Ve dahi krk bekrhne Byk Karaman'da vardr.
Ve Bekrhne-i Gedikpaa.
Ve yedi bekrhne-i azebler kurb- Unkapan.

getirp rahmet mahallinde doldurup mh- temmz'da

n ederlerdi.
Badehu sene (---) trhinde Eb'l-feth bu
Makdonya'y feth etdikde cmi bin edp bir ayn-
hayvn getirdp eme-i Eb'l-feth aded iki yz, andan
ayn- Byezd Hn emesi aded yetmi, andan ayn-
Sleymn Hn emesi yedi yz, bade nie vzerlar
nie bin uynlar bulup Sleymn Hn kemerlerine zam
edp ahl-yi slmbol'u saky etdiler.
Amm Sleymn Hn'dan mukaddem ehr-i
slmbol'da su kllet zre idi. Badehu Sleymn Hn su
kemerlerin bin edp ahl-yi slmbol'u atndan
mstan etdi. Rahmetullhi aleyh.
Evvel Haydar Paa hammm kurbnde yine
Haydar Paa emesinin ve Edirnekapusuyle Topkapusu
taras mbeyninde handak kenrnda Belerbei
emesinin ve Badd Kerbels'nda mm Hasan ve
mm Hseyin rhuna bin olunan mmeyn
emesinin trhi byle vk olmudur:
M Hasan ile Hseyn akna su.
Sene (---).
skender Be emesi Eb Eyyb- Ensr'ye
mekf kalakapusunun tarasnda vk eme-i cnbahn trhidir:
Saf-y tabile S bunun itmm trhin
Dedim bulmu Sikender ayn ile b- hayvn.
Sene (---).
eme-i Sultn Murd- Slis, bu dahi Eyyb-
Ensrkapusundan tara leb-i deryda Ftma Sultn
yalsnn tark-i mma nzr hninin altndaki eme-i
Murd Hn'n trhidir:
Pdiha ok dular eyleyp
N edenler diyeler azb-i Furt
Oldu sr bu trh-i azm
Ayn- l eme-i Sultn Murd.

....................(1.5 satrlk yer bo)................

Nice yz bekrhneler vardr amm bunlarn her

birinde biner ikier bin dem vardr kim sarca ar
erlerdir. [95a] Badehu,
[ki] yz on sekizinci fasl
ehr-i Makdonya-y kadmde ne kadar seltn-i
selef ve gayr vzer ve vkel ve ayn [u] erf,
hayrt [u] hasentlarndan mussanna trhli
eme-i ayn'l-haytlar var ise an bildirir

Evvel kfir zamnnda Krkeme'den mad ayn-

criye yok idi. Mad brn- rahmet seyline yollar edp
slmbol ire be yerde kde sarnclar matar- rahmet
leb-ber-leb olurdu. Andan (---) aded st mestr
sahrclere mzblar ile Krkeme suyun vakt-i itda

______________________________________ 147

Sene (---).
Trh-i Sovuk eme kurb- alaykk:
De dnce Hfz trh olur
Vere ehl-i merebe bu m hayt.
Sene (---).
Trh-i eme-i Kara Mustaf Paa cenb-i trbe-i :
Hamd-i D grnce dedi bir ho trh
eme-i Mustaf Paa'dan iin b- zll.
Sene (---).
Trh-i eme-i Hasan Be ibn Ftma Sultn kurb-
Okcularba:
Seblin yapdlar Hak ana bb- rahmeti ad
Klup bu bbda rey-i Hasan rh- revnyn.

Sene (---).
eme-i Kethud-y Yenieriyn Sleymn Aa
kurb- Sarrchneba:

Sultn Mehemmed Hn [95b] kurbnde Harcc

Muhyiddn mescidi nnde (---) (---) emesinin
trhidir:
Ndir ann tamm oldukda trhin dedi
eme-i dil-c-y pk [] b-bedel ayn'l-hayt.

Trh dedi Nisr evkile trhini

eme-i b- hayt leme oldu sebl.
Sene (---).

Sene (---).

Trh-i eme-i Murd Hn- Slis muttasl-- sary-

Ftma Sultn cenb-i Bb- Ayvansar:

eme-i Mahmd Paa kurb- Bezzzistn- Cedd

trh:
Blbl grd u itmmn dedi trh
Yapd Hak yoluna bu emeyi Mahmd Paa.

Dd bir msra bu b- dil-k trhine

Oldu cr b- pk-i eme-i Sultn Murd.
Sene (---).
Trh-i eme-i Al Paa hibe-i Sleymn Hn kurb-
Karagmrk, trh:
Revn ayn- Al kevser bd.

Sene (---).
Trh-i eme-i Ktib Hseyin Aa kurb- tekye-i
Olan eyhi der-Aksary:
Feyz-i Rabbniyle trh b- Kevser dediler.
Sene (---).
Trh-i eme-i Hac Mansr kurb- trbe-i k
Paa:

Sene (---).
eme-i Mesh Paa kurb- rs-y Al Paa trh:
Htif-i kuds dedi trhini
M-i sf eme-i b- hayt.
Sene (---).
eme-i (---) kurb- Bozdoan Kemeri trh:
Htif-i gayb du ile dedi trhin
Y ilh ola bu eme heme cr.
Sene (---).
eme-i Hasan Aa Hsodaba dhil-i Unkapan
der-mahalle-i Arabaclar, trh li-nmkh:

Tene diller dediler trhini

eme-i ayn'l-hayt- cn-fez.
Sene (---).
eme-i Vlide Sultn Ksem kurb- Yenikapu
trh:

Evliy bu b- nb n edp trh dedi

Bir iim su m sana kim d ola cn- Hasan.
Sene (---),
....................(28 satrlk yer bo)................ [96a]

Bu cihn ire dilen ey teneler

b- Kevser'dir ba bu emenin

Bundan sonra,

Dedim ien ka trhdir

N- cn ola bu suyu emenin.
Sene (---).
eme-i brhm Paa - cmi-i ehzde trh:
Hkm-i D dedi itmmna trhini
Oldu brhm Paa rhu in sil b
Sene (---).
Dier trh:

ki yz on tokuzuncu fasl
ehr-i slmbol ire ehdn- det-i
Kerbel rh- erfleriyn bin olunan
mnakka ve mzeyyen seblleri ve
musanna trhleri ile tahrr olunduun
beyn eder

Trh-i sebl-i Ms Paa kurb- alaykk:

Hak bu kim ayn- sevb oldu bu lillhi sebl.

Hkmiy syler dehn llesi trhini

n brhm rhuna eylen du.

Sene (---).
Sene (---).

eme-i Hasan Paa kurb- sary- Cnpldzde

Hseyin Paa trh-i gfte-i peder-i men:
N edp Zll dedi trhini
eme-i cn-perveri m-i zll.
Sene 903.

______________________________________ 148

Ve trh-i seblhne-i Sultn Byezd-i Vel:

N edp Azm dedi trhini
Selsebl olmu reh-i Hakka sebl.
Sene (---).
Trh-i sebl-i Kenn Aa bb- kble-i Ayasofya-i
Kebr:
Her kim eker zllini trhini hemn
Der: d bd cn- ehdn be-Kerbel.

Sene (---).

Sene (---).
Trh-i sebl-i yie Sultn der-Okcularba:
Zeh b- musaff sundu atna dedi sakk
Sebl-i pkdir m yie Sultn cnyn.

Trh-i sebl-i ftih-i Yemen Sinn Paa kurb-

Srmakehne:
Grp itmmn ol dem dedi trhini htif
Sinn Paa sebli eyledi Mevl in cr.

Sene (---).

Sene (---).

Trh-i seblhne kurb- inili Hammm:

Rh- Resl-i Ekrem in eyledim sebl.

....................(17 satrlk yer bo)................ [96b]

Sene (---).
Trh-i eme-i Ser-haznedrn Mustaf Aa kurb-
Ayasofya-i Kebr:

ki yz yigirminci fasl
ehr-i Tayyibe'nin b- ry olan ren
hammmlar kim slmbol'da ve Eyyb [ve]
Galata ve skdar'da seltn-i selef
hammmlarnn cmlesin b [u] hevsyla ve
musanna trhleri ile beyn eder

Ser-hzin Aa-y ln
Mustaf nm o kn- sdk u saf
Rh- Hakka klup hazne fed
Kld bu eme-i latfi bin
Dedi trhini Fedy ann
Selsebl oldu bu behit-mev.
Sene (---).
Trh-i seblhne-i musanna kurb- Ayasofya-i
Kebr:
Gricek Blbl akdun bu b- pkin bil
Dedi trhini Allh iin Kevser sebl oldu.
Sene (---).
Trh-i sebl-i Erdebl kurb- Ayasofya-i kebr:
1

Sene (---).

Trh-i sebl-i Kapudan Kse Al Paa dhil-i Bb-

Kapan- dakk:
Verince Evliy tenelere su
Dediler trhini y Gan H.
Sene 1082.
Trh-i sebl-i Abbs Aa-y Dr's-sade kurb-
Lleli eme:

Amm zde-i tabmzdan beyne'l-ihvn bir latfe

olmain cmle hammmlar birer esnfa tevz edp
her gne zmreye mnsib tevzt- hammmt dey
drd mevleviyyetde olan hammmlar bildirir. Bu
hammmlar eyir-i slmdan olup cmle ibdullh-
mslimn bu hammmlara girp gasl edp thir olurlar.
Zr ehl-i slma nass- kt nzil olmudur. ye[t]:
3

fermnna memr

olup bu
hammm- ho-hevlarda thir olup ibdet ederler.
Evvel ehr-i slmbol'da kefere asrnda Azebler
hammm ve Thtb hammmlar var idi. Amm ibtid
slmbol ire bin olunan Eb'l-feth cmiinin umml
bennlar in Irgat hammm bin olunmudur kim
cmle huddmlar gasl edp cmi-i erfde pk hidmet
edeler.
Andan hammm- sn Azebler hammm kefere
tarzndan munkalib olup tarz- slm zre bin
olunmudur.
Andan Vef hammm andan Eyyb hammm bin
olunmudur. Andan ukur hammm bin olunmudur.
Hl bu hammmlarn tamr [] termmi Sultn
Mehemmed Gz evkf tarafndan mtevellleri her sene
meremmt edp icreye verilir, evkf- azmdir.

Evliy bu trhi dedi ceml

b- Kevser Hak in oldu sebl.

Evvel der-zikr-i tevzt-

hammmt

Sene 1081.
Trh-i eme-i (---) kurb- Aksary:
2

Sene (---).

Trh-i sebl-i brhm Paa-y Eb'l-hayr yan

kethud-y sbk- Vezr Kprlzde kurb- Meydn-
Vef:
Evliy bu b- berdin trhin dedi ceml
Bu sebl Hak yoluna ayn- sevb oldu sebl.
1

Kurn, Kevser 1; "Ey Muhammed! Dorusu sana pek ok

nimet vermiizdir."

Kur'n, nsan 21; "Rableri onlara tertemiz iecekler iirir."

______________________________________ 149

Hastalara Eyyb hammm.

Meyhlara Ayasofya hammm {bin-y Hsek
kr- Mimr Sinn}.
Soflere Sofular hammm.
Azeblere Azebler hammm.
Bostnclara Bostn hammm.
Bzrclara Cumabzr hammm.
Mlhidlere ukur hammm.
Hzlere Havuzlu hammm.
Nakklara inili hammm {bin-y Hayreddn Paa
kr- Sinn}.
3

Kur'n, Mide 6: "Eer cnp oldunuz ise, boy abdesti aln."

Vstalara Hac Kadn hammm.

Koruculara Koca Mehemmed Paa.
Knclara Sarrchneba hammm.
Yenierilere Yeni Odalarba hammm.
Irgatlara Irgat hammm.
Cerrhlara Cerrhpaa hammm.
Ermenlere Samadya hammm.
Saryllara Aksary hammm.
Kara Arablara Sanl hammm.
Vellere Sultn Byezd-i Vel hammm.
Delilere Alaca hammm.
Zlimlere Zencrlikapu hammm.
Mazlmlara Sultn Selm hammm.
Hammllara Srt hammm.
irlere Sultn Sleymn hammm.
Dervlere Haydar Paa hammm.
Evld- Arablara Tahta'l-kala hammm.
Hseklere Hsek hammm.
Mneccimlere Yldz hammm.
Bzergnlara Mahmd Paa hammm.
Vlidelere Vlide hammm.
Cndlere Atmeydn hammm.
Mftlere Mft hammm.
Zamya Gedik Paa hammm.
Zrhclara Dvd Paa.
Hcelere Hocapaa.
Sultnlara Sultn hammm.
Molllara Monl Grn.
Urumlara Fenerkapusu hammm {bin-y Kapudan, kr- Mimr Sinn}.
Hnendelere Balat hammm.
Ekylara Hanerli hammm.
Szendelere Lonca hammm.
Gemicilere Kadrga Liman hammm.
mmlara Kk Ayasofya.
Ehl-i dvna Bayram Paa hammm.
Hdmlara Mehemmed Aa hammm.
Vzerya Al Paa hammm.
Cmerdlere Ltf Paa hammm.
Bevnlara Yenibe hammm {bin-y Mustaf
Paa vzer-y Sleymn Hn, kr- Ser-mimrn Koca
Sinn}.
Arnavudlar'a Edirnekapusu {bin-y binti Sleymn
Hn yan Mihrimh Sultn kr- Mimr Sinn}.
Mevlevlere Yenikapu hammm {bin-y Merkez
Efendi kr- Sinn}.
Taclara Silivrikapusu.
Mahpslara Yedikulle hammm.
Gidilere ardakl hammm.
Kttblara Ninc Paa hammm.
Tercmnlara Dragoman hammm.
Meflclara Thtb hammm.
Oturaklara Lanka hammm.
Lamclara Sargrz hammm.
Hukemlara Macuncu hammm {bin-i Mft,
kr- Sinn}.

______________________________________ 150

Kadaskerlere Kadasker.
Acemlere Acem Olan hammm.
Kantrclara Vezneciler.
trlara Pertev Paa Hammm.
Oyunbzlara Tasv[]rli hammm.
filere Darbhne hammm.
Zenprelere Kafesli hammm.
Aalara Kk Aa hammm.
Arpaclara Arpa Emni hammm.
Sdta Abbs Aa hammm.
Avretlere Avret Bzr.
Yahdlere ufudkapusu hammm.
Seyislere hrkapu hammm.
Mathlara Koca Mehemmed Paa.
Maskaralara engl hammm.
Kapudanlara Deniz hammm.
Ehl-i tevhde Koca Mustaf Paa hammm.
Ccelere Kk Aa hammm.
Mahbblara elebi hammm kurb- Aksary.
Kala-i slmbol'dan hric olan
hammmlar bildirir

Mevlevlere Yenikapu hammm.

adrclara Otakclar hammm.
Kavara-zenlere Topcular hammm.
Atclara Kemnke hammm.
Kocalara Zl Paa hammm.
Hastalara Eyyb hammm.
Mezzinlere Blblderesi hammm.
Derbederlere Dere hammm kurb- Eyyb.
Mezrclara Ulu Be hammm {bin-y Ninc
Paa kr- Mimr Sinn}.
Kdclara Kzhne hammm.
obanlara Sdlce hammm.
Kiremitcilere Hsky hammm [97a]
Prlere Pr Paa hammm.
Pehlivnlara Ksmpaa hammm.
Sarlara Kulaksz hammm.
Sarholara Piyle Paa hammm.
Hukemlara Emr Hekmba hammm.
Kapudanlara Tershne'de Kapudan- azebistna
Azebkapusu hammm.
Kulamprelere Bokluca hammm {Galata'da}.
Mbtecel kavmine Mbtecel hammm, Galata.
Ulefecilere Karaky kapusu.
Kullara Kullekapusu hammm.
Kezzblara Yalanc hammm kurb- Tophne.
Topculara Tophne'de Al Paa.
Eskicilere Yamal hammm, Tophne'de.
avulara avuba hammm.
Yahdlara ufud hammm Tophne'de.
Belere Be hammm kurb- Galatasary.
Balyozlara Balyoz hammm, Galatasary.
Lazlara Fndkl hammm.
Masmlara Beikta hammm.
Shib-i hayrtlara Hayreddn Paa.

Ehl-i takvya Yahy Efendi hammm.

Fhielere Ortaky hammm {bin-y Husrev
Kethud, kr- Mimr Sinn}.
B-namzlara Kurueme hammm.
Hisrl'ya Hisr hammm.
Dilencilere stinye hammm.
Reslere Yeniky hammm.
Ehl-i irete Tarabya hammm.
Balkclara Bykdere hammm.
k [u] maka Saryr hammm.
Brelere Kavak hammm.
Papaslara Yoros kalas hammm.
Kozbekilere Bekoz hammm.
Kubzlara Akbaba Sultn hammm.
Kanllara Kanlca hammm.
Ehl-i teferrce Anatolu Hisr hammm.
Hrszlara engelky hammm.
Kuzkunlara Kuzkuncuk hammm.
Yolculara Eski Vlide {hammm} skdar.
Garblere Orta Vlide hammm.
Kselere Ksem Vlide hammm.
Avclara Arslan Aa hammm.
Kassblara Kassbba hammm.
Haclara Hac Paa hammm.
Mezrclara Trbedr hammm.
Bbnlara Kadky hammm.
.....................(1.5 satrlk yer bo)...................

ehr-i slmbol'un endern [u] brnunda cmle

drd mevleviyyet yerde yz elli bir hammmdr. Amm
hakr Habe ve Sdn ve svn ve Msr diyrlarnda
seyhatde iken ehr-i slmbol ire on yedi hammm
dahi bin etmiler, manzrumuz olmamdr. Amm
blda tahrr olunan hammmlarn cmlesine girp seyr
[] tem etmek myesser olmudur. Eer her birinin
b [u] hevs ve ho bins ve tarh [u] tarzn tahrr
eylesek mecma-y Seyhatnme'miz bir dvn- tavl
olur.
Ancak cmle hammmlardan Eb'l-feth Sultn
Mehemmed'in ukur hammm gyet musanna ve
ren-bin bir hammm- rendr kim cmle
hammmlardan bykdr. Cmle yz on kurnadr. Nsf
blnp keeciler iler. Cemi ruhm- gn-gn ile
denmi bir hammm- azmdir. Ve bir kubbe-i kebr
cmekn var kim be bin dem alur {ifte
hammmdr}.
Bu hammmdan sehel kk Mahmd Paa
hammm, andan kk Tahta'l-kala hammm, andan
Sultn Byezd hammm, andan Hocapaa hammm.
Bunlar azm hammmlardr.
Amm cmleden ren Haydar Paa ve Sleymniyye Vlide hammm ve Darbhne kurbnde Kk
Havuzlu hammmlar cmleden ren [u] rendr.
Ve cmleden pk [] pkze Ayasofya hammm ve
Sofler hammm ve Abbs Aa hammm ve
ehrenbebzr'nda
Tav
Mehemmed
Aa

______________________________________ 151

hammm cmle hammmlardan her eyi pk pkze

ayn [u] erf hammmlardr.
Amm zikri sebkat eden hammmlarn cmlesinden
b [u] hevs ve bins ve huddmlar pk latf harem-i
hs- hmyn- muhteremde hammm- pdihn-
l-i Osmniyn. Sene (---) trhinde bu hakr'i Sultn
Murd Hn- Rbi Kurn- azm okudup harem-i hsa
aldukda bu pdiha mahss hammma girp tem
etmek myesser olmudur. Devlet-i l-i Osmn'da deil
on sekiz pdihlk yeri get [u] gzr edp rub-
mesknda eyle bir b [u] hevs ve bins latf hammm-
mnevver grmedim.
Cmle hammmlardan musanna olmas ol cihet ile
olmu kim std- benn hammm iinde bir hammm
dahi in etmidir. Cnib-i erbaas hs glmnnn
maselhneleridir. T ortadaki pdihlara mahss
hammm- ibret-nmdr.
Ve baz kelerde mteaddid havz u fskyye ve
fevvreler revn olup Selsebl-i gn-gnlar cereyn
etmede. Ve b- thiri ire pene-i fitb glmnlar
mlik-i bahr gibi inverlik etmede. Ve cemi
zrevnlar ve cmle kurnalarn lleleri ve tslar altun
ve gmdendir. Ve baz kurnaya bir lleden hem ss
ve sovuk m-i sf cereyn eder.
Ve serap demesi seng-i yerakn ve mermer-i
sommk ve zenbr ve seng-i ferah ve balgam ve
yemn ve prze-i Nibr ile zemnin std- kmil
eyle sihr-i icz [97b] Hind psskrisi gibi nak-
bkalemn bir ruhm- ibret-nmn etmiler kim
demin gzi hrelenir.
Ve r-ke dvrlarn em etsen d u glb ve
mk-i amber-i hm kokar ve her br mecmerelerle
huddmlar snbl(?) amber-i hm ihrk edp demin
dem muattar olur.
Ve kubbelerinde olan billr ve necef ve moran
cmlarn ulesinden dern- hammmda gy nr berk
urur. Ve cmle dvrlarndan ve kubbelerinden bir katre
arak cereyn etmez. Ve hevs ol kadar latfdir kim
deme harret vermez. Ve cmle kurnalar beyz
mermer-i hmdandr. Ve her halvetde altun ve gm ve
murassa iskemleler vardr.
Ve kubbe-i nh-tklarnda gn-gn murassa
kandller ve tara byk cmeknnda olan ul-i
mermer-kr meer Msr'da ola, bir kubbe-i azmdir.
Bu hammm bir sedd-i l zre olmaile eflke serekmi bir bin-y ldir. Cmle revzenleri cnib-i arka
dery ar skdar'a ve Kadky'ne nzrdr.
Ve cmekn kapusunun sa taraf mutrbhnedir,
sol taraf hazne-i hs kubbesidir. Ve'l-hsl r-y arzda
eyle bir b misl hammm- dil-k yokdur. Meer Van
eyletinde Bitls hkimi Abdl Hn hammm ola. Ve'sselm.

Trh-i veft- Eb'l-feth Gz:

Blda tahrr olan hammmlarn musanna
trhlerin beyn eder

Trh-i hammm- kasaba-i Fndkl:

lmedi eh Mehemmed ibn Murd

Belki b- cinna kld seyr
i hayr olduuyn halka
Oldu trh ana du-y hayr.

Grenler ol makm- dil-knn dedi trhin

Leb-i deryda seyrn eyle hammmn Monlnn.

Sene 886.

Sene (---).

{sfendiyr Be kzndan vcda gelp bir pdih-

Cem-cenb
Eb'l-feth olmudur}. Mddet-i saltanat 31
Trh-i hammm- Vlide-i Murd Hn- Slis kurb-
sene ve mddet-i mr 51 sene, vildetleri sene 834 ve on
Tavukbzr:
seneye bli iken sene 847 cls etdi. ki sene saltanat
Grp itmmn S-i D dedi trhin
srp sabdir dey kffrn vefret [] kesretinden hal
Yapld Vlide Sultn hammm erf oldu.
olunup pederleri Murd Hn pdih olup kendler
Manisa'ya hkim oldular. Be sene mrrundan yine kul
Sene (---).
gul edp Murd Hn ihtiyr oldu deyp sene 855
Muharreminin on altnc gn ki yevm-i hamsdir, defa-i
Bu trh fevkinde 1
yeti tahrr
snde yine taht-nin pdih- kmkr oldu. Sinn-i
olunmudur.
erfleri yigirmi bir seneye bli iken taht- sn Edirne'de
Andan ehrenbebzr'nda Tav Mehemmed
cls- sn etdiine trhdir: Rahmet rabbih, sene (---)
Aa hammmnn trhidir:
vk olmudur. Bir ehl-i dil, muhibb-i ulem ve uar
(---) (---) (---) (---) (---)
bir pdih- dery-dil idi.
Ren menzil-i thir hammm.
Sene (---).
....................(17 satrlk yer bo)................

Yekn hammm- slmbol blda mastr olan yz

elli bir hammmlarn cmlesi ekseriyy ifte
hammmlardr. ll Kk Bzr'[d]a Mehemmed Paa
hammm birdir, vakt-i zuhrdan sonra avretler girir. Bu
hisb zre slmbol ire hammm- hs [u] m yz iki
hammm olur. Ve's-selm.
Geri byle bir sevd- muazzama bu kadar
hammm azdr amm vzer ve ayn- kibr sarylarnda hammm- mahss on dr[d] bin be yz otuz alt
hammm vardr. Ve's-selm. [98a]
Evvel,
ki yz yigirmi birinci fasl
Belde-i Tayyibe yan slmbol'da medfn selef-i
seltn-i l-i Osmniyn'dan Eb'l-feth Sultn
Mehemmed Gz'den il-yevmin hz sde-hl
olan pdihlarn merkad-i pr-envrlarnn
musanna trhleri ile ziyretghlar ayn u beyn
eder
staant billhi ve bihi'l-avn.

Evvel ziyretgh- Eb'l-feth Sultn Mehemmed

Hn Gz ki ftih-i slmbol'dur. Mestr olan cmi-i
erfinin mihrb nnde bir b- remezt iinde bir
kubbe-i lde medfndur. skdar tarafnda, Mldepe
nm mahalde merhm olup na- erfin slmbol'a
getirp mezkr mehbt- pr-envrda defn etdiler.
Rahmetullhi aleyh.
1

Kur'n, Mide 6: "Eer cnp oldunuz ise, boy abdesti aln."

______________________________________ 152

Eb'l-feth'in zamn-
sadetlerindeki uarlar bildirir

Evvel ir Ahmed Paa: Bursevdir. Uslb-i

kasdede pr-i stdn- mukaddemndir. Sene 902
veftna Mevln Efltnzde trh demidir:
Kle Rhu'l-Kudsi f trhihi
nne fi'l-cennti mev rhihi.
air Trb: Kastamondir, fakr u fkada bir
meczb- ilh kimesne idi. Amm ilhm- Rabbn ile
drr-i meknn kelimtlar vardr.
Seny elebi: Kastamondir nathn ve muarrif
olduundan Seny tahalls eder. Ve,
Cm-i Rm: Kastamondir.
Ceml: Karamandir.
Monl Hamd: Kastamondir, Monl Latf'nin
ceddidir.
Haydar: Sivrihisrldr, Cem h'n defterdr ve
ens-i gam-gsrdr.
Harr: Bursevdir.
Haf: Edirnevdir.
Hall: Diyrbekirdir, Rm'a geldikde bir mahbb-
cihn-r imi.
D: Kastamondir.
D-i dier: Bursevdir.
Resm: Bursevdir, air Ahmed Paa nedmlerindendir.
Zeyneb Htn: Kastamondir, dvn shibi
affet'l-hl bir sliha htn imi.
Sad Paa,
Cem h Sadsi: Sivrihisrdir.
ehr elebi: Kastamondir ve Cenderecizde
ceddidir.

ehd bazlar ehd yazmlar.

Sf: Bizzt Cezer Ksm Paa'dr.
Sun: Bursevdir.
Adn Paa: Eb'l-feth'in makbl Mahmd
Paasdr.
Ak ve Ulv: Bursevlerdir.
Glen: Sarhandir, Msr'da medfndur amm
brhm Glen hazretleri deildir.
Keml-i Zerd: Bergamaldr.
Ll: Tokatl iken Acem'de ok seyhat edp
Acemne er- beli [vardr].
Melh: Tokaddir ve ir Ahmed Paa nedmlerindendir, firvn telftlar vardr.
Mehd: Bursevdir, hzr-cevb ve rn-hitb bir
ir-i mhirdir.
Nin: Celleddn Rm zrriyetindendir ki Karaman Mehemmed Paa'dr. Uzun Hasan h'a Eb'lfeth tarafndan nme-i drer-br bunlar in etmidir.
Bedhe bu ebyt anndr, beyt:
Fazl ehli hayli muteber u kmrn imi
Rvet yo imi anda zamn ol zamn imi.
Nizm: taht- Selkyn olan Konya'dandr. Suleh ve fukah Veliyyeddn nm bir vizin evlddr.
Nr: kuzt tifesindendir.
Cem h ibn Eb'l-feth Mehemmed Hn: kne
er- beli vardr. Karnda Byezd-i Vel ile ceng
edp Cem mnhezimen Msr'a ve Mekke v Medne'ye
ve Yemen'e ve Aden'e andan Frengistn'da [98b] diyr-
ademe gidp na Bursa'ya geldi blda mastrdur.
Ve,
e-eyh Yazczde Mehemmed Efendi: Muhammediyye telfidir. Ve,
Ahmed Bcn: Yazczde karndadr. Envr'lkn nm kitbn shibi bir k- sdk hl shibi erler
ve pr-perverler imi.
e-eyh Ktib Salhaddn: Ankarav'dir. lm-i
ncmda gy Fisagores-i Tevhd idi. Melheme ve
Tabrnme misilli telftlar vardr. Rahmetullhi aleyhim
ecman.
Eb'l-feth'in zamn- sadetlerinde olan
meyihleri beyn eder

Evvel e-eyh kutb'l-aktb Hazret-i Akemseddn: sm-i erfleri Mehemmed bin Hamza'dr.
Mevldlar m'da vk olmudur. Ebbekir es-Sddk
neslindendir. eyh ehbeddn Suhreverd ve Hac
Bayram- Vel ile hem-meclis olup slmbol fethi gnn
tayn buyurmulardr. Bade'l-feth Anatolu'da Trbeli
Gnlk nm bir kasabada evld- zevi'l-kirmlar ile
medfndur. Krk kerre ziyreti myesser olmudur.
Mddet-i mrleri 66 sene. Zamnnda kutbiyyete
kadem basup nie yz mcelled telftlar vardr. lm-i
tbda Lokmn- sndir. Rahmetullh. Ve,

______________________________________ 153

eyh Sadullh ibn Akemseddn: Cmle

evldlarndan ulucadr. Badehu seccde-niin olup
mrid-i kmil oldu. Sene 897 veft edp pederleri
cenbinde medfndur. Ve,
e-eyh Fazlullh bin Akemseddn: lm-i lednde
gavvs idi. Nie bin halk ird edp pederleri yerinde
shib-i seccde idi, hir sene 906 veft edp pederleri
cenbinde sde olundu. Ve,
eyh Nrullh bin Akemseddn: Bunlar dahi ol
rk- thirdendir. Bursa'da tahsl-i ilm [u] marifet
ederken hikmet-i Hud kalemtr batnna batup vcdu
defterinden esmesin hak edp Bursa'da medfndur.
e-eyh Emrullh ibn Akemseddn: Pederi
tarkine gitmeyp mtevell oldu. Badehu nkrs
marazna mbtel olup merhm oldu ve pederi cenbinde
medfndur. Hayli muteber telftlar vardr. Ve,
e-eyh Nasrullh ibn Akemseddn: Tahsl-i
ulm in diyr- Acem'e gidp anda merhm oldu.
e-eyh Mehemmed Nr'l-hd bin Akemseddn: Bunlar meczb- ilhden imiler. Hatt azz
ems hazretleri sir evldlarna "Saknn Nr'l-hd
cellinden" derler imi. Hatt bu Nr'l-hd cmie
vardkda cemati grp "Bu ehl-i cennetdir bu ehl-i
cehennemdir" dey tayn-i kef ederlermi. hir azz
Nr'l-hd'ya bzr tam yedirp mkefeden men
etdirmi. Nie kermt zhir bhir olmu er olu
erdir. Sultn Murd Hn kendye Evlek nm karyeyi
temlk edp hl anda medfndur. Ve,
e-eyh Mehemmed Hamdddn ibn Akemseddn: Bunlar rahm- mderde iken pederleri vlide-i
Hamd'nin karnna urup "Bire benim ir mhir ve
lim fzl u kmil olum" dey vlideleri rahminde
iken yapup oharm. Hikmet-i Hud rahm- mderden
sene 853 mtak olup sekiz yanda dvn shibi olup
Leyl v Mecnn ve Mevld-i Manzm dahi anndr. Amm
Ysuf [] Zleyh(s) telfi makdr- beer deildir kim
Ayasofya-i Kebr'in kubbesi ortasnda altun top altnda
srr- kalemden telf etmilerdir kim gy mucize-gdur.
Amm ak- ilh ile alde olan kimesnelerin kelimt-
drer-brlar ile sdr olur. Mddet-i mr (---) sene iken
sene (---) trhinde veft edp yz yetmi pre mcelled
telftnn cmlesi memdh- lemdir. Ve bunlarn cierkesi,
e-eyh Mehemmed Zeyneddn ibn Hamdullh:
Bir drr-i girn-mye idi kim ol asrda velvele-r bir
fuzal-y lem-r olup cemi Arab u Acem ulemlar
ana cevb vermede ciz-mnde idiler, gy mm-
Azam- sn idi. Hulsa-i kelm cemi ulmda yed-i tl
shibi idi. B-huss ilm-i hatda Ykt- Mustasm-vr
hattt idi. Hatt Eb'l-feth cmiinde olan hatlar
bunlarndr derler. Ve,
e-eyh Abdlkdir bin Sadullh bin Akemseddn: Bunlar Azz hazretlerinin evld- evlddr.
Halkdan mnzev bir knc-i feny ihtiyr etmi bir
ihtiyr ve tlib-i ilm ve shib-i hilm kimesne idi. Kuddise
srruhu. [99a] Ve,

eyh Abdrrahm: Akemseddn'in halfesidir.

lm-i tasavvufda Vahdetnme nm bir telfi vardr. Gyet
muteber nefs kitbdr. Ve,
e-eyh brhm Tennr ibn Sarrf Hseyin:
Bunlar dahi Akemseddn hulefsdr. ehr-i Sivas'da
vcda gelmidir. Badehu Akemseddn hidmetinde
olur. Ve Keskin'de medfn eyh Hamza-i m ve
Karahisr- Shib'de medfn Abdrrahm-i Msr ve
ehr-i skilib'de yatan Muslihiddn Attr bu halvete
girp shib-i seccde olurlar. Amm bu brhm Tennr
hazretleri istidd- kll shibi olmaile halvete girmeden
Akemseddn hazretlerinden mezn olup sadr- hilfete
icls ederler. Ve,
e-eyh Habb-i Karaman: Nide kurbnde
Ortaky'den tul edp Knkr kurbnde Karacalar
nm karyede medfndur.
e-eyh Hac Hamza: Habb-i Karaman halfesidir. Amasiyye'de Mehemmed Paa imretinde
medfndur. Efltnzde gftesiyle:
nne fi'l-cennti mev rhihi.
Sene (---).
Bu msra fevtine trh vk olmudur.
Rahmetullhi aleyhim ecman.
Bu mahalde Eb'l-feth Gznin mevti trhi ve
meyihleri trhleri tamm oldu.
Ziyretgh- Sultn Byezd-i Vel ibn
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Gz

Mevldlar Trabuzon'da vk olup sene (---)

trhinde slmbol'da cls edp mddet-i saltanatlar 32
sene oldu ve mr-i azzleri 57 sene olup sene 918
trhinde terk-i fn etdikleri Edirne kurbnde Havsa
kasabasnda vk olmudur. Andan na- erfin
slmbol'a getirp cmiinin mihrb nndeki ravza-i
Rdvn ire olan kubbe-i pr-envrn iinde medfndur.
Hl ziyretgh- hs [u] mdr. Bir kerre bir hasta
ziyret etse bi-emrillhi Tal if bulur. Zr Orhn
Gz gibi ve Sultn Mustaf Hn gibi hl shibi pdih
idi.
Bu Byezd Hn'n ok menkb var amm bu
menkb- Byezd Hn garbdir. Zamn- saltanatlarnda intiklinden yedi sene mukaddem cnl ve kanl
ve z-rh ksm tenvl etmemilerdi. Bir gn tekz-y
nefs edp tabat paa istedi. Nefsi ol kadar ibrm []
ilhh edp mmkn olup paa yemeyp nefsi ile cihd-
ekber eder. hir huzruna bir sahan sirkeli ve sarmsakl
paa getirdp nefsine hitb edp buyururlar kim,
"Ey nefs murdn zre ite paa geldi, eer
hcetinse k tenvl eyle" deyince ol n mbrek
azndan hemn gelincik-misl iki gz kr bir mahlk
kup sahann kenrna kup kelb-i akr gibi paa
suyundan n edp def-i cdan sonra yine ol mahlk
Byezd-i Vel'nin hrka-i erfine pertb edp yine

______________________________________ 154

dehn- erfinde ieri girmek kasdnda olunca mbrek

dest-i erfleri ile arpup zemne ddkde pur-putur
olup yatrken,
"unu urun" dey fermn etdikde masdcba
gediinde olan hsoda glmn yetip zr-i pyi ile katl
edp ol asrn eyhlislm (---) Efendi,
"nsn- kmil, bu nefs ile muazzezdir vcd-
insnn rkndr. Bunu techz tekfn ile defn etmek
gerekdir." dey kefenleyp ve cemat-i kesre ile
namzn klup hl kubbe-i pr-envr kurbnde bir
kk kabirde medfndur. Annin elsine-i nsda,
"Sultn Byezd iki kerre lp iki kerre namz
klnd" dey mehr- fkdr. Amm bu nefsini katl
etdikden sonra knc-i mihnethneden tara kmayup
halkdan mnzev olup meslih-i mslimn ve umr-
devlet-i mminn hli kalup kul tifesinin zabt [u] rabt
mkil olup cnib-i erbaadan dmenler serkelik edp
Eflak Bodan Mengli Geray Hn ile yek-dil [] yekcihet olup Kili ve Akkirman ve sml ve bril [ve]
shkca ve Kalas ve Tomarova'y zabt edp nehr-i
Tuna'nn beri tarafnda Silisre ve Uruscuk ve Nigebol ve
Vidin ve Feth-i slm taraflarn dahi harca kesp nehb
[] gret ederdi.
Anatolu tarafnda ise Kzlba Kemh' ve Koylhisr' ve Niksr' ve Arpaukuru olan Sivas' ve Tokad'a
cmle istl edp Acem apkuncusu t zmit ehrinden
[99b] ba alup Tokad'a giderlerdi. Acem t bu mertebe
l-i Osmn zre musallat olup l-i Osmn Acem'e at
ulu hedy gnderdiklerinden Byezd-i Vel'ye "ulcu
Baba" derlerdi. Selm Hn cls etdikde,
"ulcu Baba gidp Topuzcu Baba geldi" dey h
sml'e nme ire,
"Vaktine hzr ol seninle ldr sahrs'nda devlet
snaalm, y taht ola y baht" deyp eli gnderdi.
Netce-i kelm Byezd Hn bu mertebe bir
pdih- vel idiine bhe yokdur. Byezd-i Bistm
dahi nefislerin karup muhalleb tamn tenvl edp
yine mbrek azlarndan ieri girmidir. Amm
Byezd Hn- Vel katl etdirp kendler dahi muammer
olmamlardr. Bir halk ve halm selm, shib-i hl
pdih- shib-i cell idi.
Zamn- sadetlerinde olan hayrt [u] hasentlar ve
fthtlar cmle blda mastrdur. yz krk kala
feth edp drd yz hutbesi tilvet olunur.
Sultn Byezd-i Vel asrnda olan vezr-i
azamlar beyn eder

Evvel cls gn katl olunan Mehemmed Paa ve

shk Paa ve Ksm Paa ve Dvd Paa ve Mehemmed Paa bin Hzr Be ve Ahmed Paa-y Fenr ve
brhm Paa bin Al Paa-y Cell, Osmnck'dan ber
eban an-ced vezr ibn vezrdir. Ve Hdm Al Paa ve
skender Paa ve Ahmed Paa bin Hersek ve Hdm
Yakb Paa ve Dvd Paa-y sn ve Koca Mustaf
Paa, Zencrliservide olan cmi-i kebr bunlarndr. Ve
Yahy Paa, skb ehrinde bir azm cmii var. Ve

Karagz Paa ve Hasan Paa ve Sinn Paa ve Ynus

Paa (---) (---) (---).

e-eyh Baba Ysuf, tark-i Bayramdir, Eyyb'da

medfndur.

Byezd Hn ninclar zikrindedir

Byezd Hn asrndaki emlahu'-uarlar

beyn eder

Mevln Muhyiddn ve Ahmed elebi ve Cenderecizde Ahmed elebi ve Leys elebi ve Al elebi
ibn Zaanos Paa ve Yegnzde Hseyin elebi ve
Src'd-devle Ksm elebi ve Pr Mehemmed elebi
ve Ksm elebi ve Sinn elebi ve Ahmed elebi ki
Hind'den mrcaatla Rm'a geldi ve Cafer elebi ibn
Tc, hattt- cihn-rdr.
Sultn Byezd-i Vel asrnda olan
eyhlislm ve gayr ulemlar ayn u
beyn eder
ve's-selm

Evvel eyhlislm (---) Efendi. Ve Mevln

Mehemmed bin brhm bin Hasan Niksr, eyh Vef
cmii hazresinde medfndur. Ve Mevln Ksm Hatb
bin Yakb, Amasiyyevdir ve yine anda medfndur. Ve
Mevln Aliyddn'l-Yegn, trh-i veft:
Haddede ve kayyede mte merhmen saden.
Sene (---)
Ve Mevln Abdurrahmn bin Al bin Meyyed,
Amasiyyelidir, mevtine trh:
Kul lillez yenba trhe rhletihi
Tahall'l-meyyede merhmun ve mebrmun.
Sene 924. (---) (---) (---)
Asr- Byezd Hn'da olan meyihleri
beyn eder

e-eyh Fahreddn skilib, eyh Yvs derler Al

Kucu'nun dmddr ve Ebussud hazretlerinin
ecdddr. Ve yine ehr-i skilib'de medfndur sene 902.
Ve,
e-eyh Seyyid-i Vilyet, slmbol'da mescidi
hazresinde asde, sene 941. Ve,
e-eyh Mehemmed ibn Arrf, Medne-i Mnevvere
Bakinde medfndur. Babas Msr'da mer-i
erkise'den ve kendsi mr-i muhterem iken terk-i
dny olup Seyyid Al hizmetine yetmi yand[a]
yetmidir. Medne'nin iddet-i hrnda yigirmi gnde bir
su idi mehr- fkdr.
e-eyh Seyyid Ahmed el-Buhr, eyh lh
hazretleri ile Simav ehrinden Rm'a gelp eyh Vef
hazretleri ile hem-sohbet oldular. Emr Buhr nmyla
itihr bulup Sultn Mehemmed kurbnde tekyesi ve
cmii shasnda sde-hldir. Ve,
e-eyh Uzun Muslihuddn, Bursa'da medfndur.
Ve,
e-eyh bid elebi, slmbol'da tekyesinde
medfndur. Ve,
e-eyh Ltfullh, skbdir ve yine anda
medfndur. Ve,

______________________________________ 155

Evvel ehzde-i zde Cem h- pdihzde ibn

Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn'dr kim Byezd
Hn'n brder-i kihteridir. Shib-i dvn bir k- eyd
Cem h'dr. lm-i Arab'de muteber telftlar vardr.
Ve,
ehzde Korkud Hn ibn Byezd Hn bunlar
ehzde Selm'den mihter ve ehzde Ahmed'den kihter
olan cier-ke-i Byezd Hn Korkud'dur. [100a]
Babas Byezd Hn'dan korkup Antalya'dan
mnhezimen gemilere svr olup hac niyeti ile Msr'da
Sultn Kaytbay'a giderken bu ebyt anlarndr. Beyt:
Tc [u] kaby terk edp uryn olalm bir zamn
Gurbetde seyrn eyleyp mihmn olayn bir zamn.
fitb: Bursevdir.
Emr,: smi Seyyid Mahmd'dur, kne nat-
erfleri vardr.
Nasr: bild- Acem'de mtevellid olup Monl
Cm ve Monl Grn mektblar ile baz ayn- Rm'a
gelp Fris erlarna nihyet yokdur. Bu ebyt
anlarndr:
klarn h o Mesh-dem ldrr
Bu dem oldur[ur] ki Mesh dem ldrr.

Bu ebytdan murd- uar oldurur kim, ye[t]:

1
dir.
Behit: smi Sinn'dr. Kardran'da Sleymn
oludur. Hamse nmna telft vardr.
Tc: Nin Cafer elebi'nin pederidir.
Sn: Rm'dir, hsn-i cemli mahallinde Ysuf-
sn derlerdi, mutarra oldukda Yusfluu gidp sdece
sn kald.
ker: mer-y Byezd Hn'dandr.
Cell: Bursevdir.
Hasan Mud: Hk-i Rm'dr. Terk-i diyr edp
seyhat ile Acem'e vardkda bir rfiz "Snndir" dey
Hasan Mud'i ehd etmidir. limne redd'l-acz ale'ssadr, er- pesenddeleri vardr.
Hk: skbdir er- pesenddesi endn deildir.
Zeky: ehzde Alemh'n dvn ktibi idi.
Zihn: Byezd Hnzde ehzdesi Mehemmed
Hn'n Kefe'de dvn ktibi idi.
Rz: skbdir. Koca Hasanzde derler, pk er-
beli vardr.
Seyf: Sinobdir Sofya ehrinde hayrt [] hasent
olup anda medfndur.

Kurn, l-i mrn 59, "Allah yannda sa'nn durumu Adem'in durumu gibidir."

m: merlardandr. mdir amm m deildir.

Ne cnibe memr olsa mansr [u] muzaffer gelp kendi
gazlarna kasyidleri ve musanna trhleri vardr.
hid: Edirnevdir. Cem h defterdr idi.
evk: Edirne'de bir fertte-i cihnenin abd-i
memlk idi. Cmle er dehr-i den ve prezen-i dny
indr. Safy: Sinobdir Byezd Hn nmna bir
dvn vardr.
Liky: Ho yende er vardr.
Sun: Kastamondir ve Nect Be telmzindendir.
Firdevs erna nazre-misl telft ve pk-zebn
kasyidleri {var} ve bir nat- erf etmidir kim asl
nazre kabl etmez.
Tark: Vidinlidir. Cihn-r bir nev-cvn iken
cihndan Vidin'e gitdi, kala cenbinde medfndur.
Zarf: Boluv'dir. Hayli rzgr- zorkr-dde
seyyh- lem idi.
mr: Abdlkermzde'dir, eb an-ced uarlardr
ki l-nazrdir.
Andelb: hzde Mehemmed Hn'n nedmlerindendir, blbl-s naamtlar ile kend erlarn savt-
hazn ile d-beyt ve taksm ederdi. std- kmil
hnende idi.
Ahd: Edirnevdir. iir:

memlk ve oulluu idi. smi s'dr. Tr-i kemn

vasfnda bir penc beyti vardr kim hakk tr-i kemnn
ara asmdr. Yetmi alt aded mcelled telftlar ve
D[v]n' ve Hamse'si vardr. Sene (---) trhinde merhm
olup Vef Sultn kurbnde medfndur.
Seh Be: Nect Be dmddr. Yarn- zrefnn
gft [] glar zre Seh Be, Nect'nin kzn almadan
murd Nect'nin Evrk- Perin'n almakdr murd,
dey hl durb- emsldir. Hakk ki Seh Be er
gy Nect'ye nect vermidir. Yhd serv-i Seh ybis
iken er- Nect ile nect bulmudur.
Necm: Canik'dir. lm-i ncmda dahi kmyb ve
dnende-i rumz- usturlb ve nzikne erna butb
vermidir.
Niyz: Niyz [var] amm bu Niyz, Nect ile
hem-asr olup Geliboluludur. Pk er vardr.
Vasl: Aydnl'dr. Gyet dehhllk ile mehrdur.
Vasf: Siroz'dir.
Him: Acem sdt- kirmlarndandr. Acemne
pkze er- pkzesi vardr.
Hill: Bursevdir. iir:
Asacaksn cihnda ey Mansr
Sana grmem immeti makl

Kande varsam sye-i serv-i blendim var iken

Kime kul olam senin gibi efendim var iken.
Firdevs: Bursevdir, yz altm cild Sleymnnme ann telftndandr kim gy Eb'l-meldir.
Fign: Karamandir. skendernme manzmu
anndr. Badehu Fign salb olunmudur. Zr mahlasnda hurf- gaynn tesridir derler. Selefde iki Fign
dahi gelmidir biri salb olup biri mlhiddir dey derisi
yzlmdr.
Kdir: Edirnevdir.
Kand: Sirozdir.
Ktib: Bursevdir.
Kebr: Florinaldr amm filorili deildir. Frzne
tab Florunyaldr.
Mest: Edirnevdir, em-i mest-i gazlin Szebol
etdikde klar mest olup Mest'ye Mest demiler. hir
mahlasann tesriyle Mest mest-i mdm olup ay [u]
na mteallik pk er vardr.
Mnr: Amasiyyelidir Fris ve Trk er okdur.
ehzde Sultn Ahmed'in vzersndandr. Amm
kasyidlerine sz yokdur, her msralar birer matla
olmaa liykatli kasyideleri vardr.
Mihr: Amasiyyelidir. Gy binti mri'l-kays-vr bir
htn- akbz idi. Bikr-i fikri gibi mmtz ser-firz-
cihne olup [100b] n-kfte b- cinne revne oldu.
Shib-i dvndr ve fkha, feryize mteallik hayz nifs
bahsinde manzm risleleri vardr.
Nect Be: Ol asrda sultn- uar ve fusah [v]
ble mr-i b-nazr idi. ehr-i Edirne'de Sil nm
irin Kurret-i ayn- l ve lek m-sadak zre abd-i

______________________________________ 156

sm-i mefl adn takndn n

Ciz olmaz immet-i mefl.
Mefl ve makl sz dahi mefl szdr ki nmakldr
ki yz yigirmi nc fasl
Ziyretgh- Sultn Selm Hn- Evvel ibn
Sultn Byezd Hn
Nevverallhu mazcaahm bi-envri'l-gufrn.

Vildet-i b-sadetleri Tarabefzn'da sene 875

trhinde vk olmudur ve clsu sene 918, hn-i
clsda krk yanda, ancak sekiz sene pdih oldu.
Amm sekiz yz hutbesi tilvet olunur. btid l-i
Osmn'da "Hdim'l-Haremeyn" bunlar olmudur.
Cifr-i Al'de evsf vardr.

Al yrin lafz- drer-brlardr kim Cezret'lArab'dan murd Msr'dr kim cezre tlk olunur. Zr
Msr'n bir cnibi garb tarafnda Arde Akdeniz'dir, bir
cnibi cnib-i arkda bahr-i Sveys'dir. Bu iki bahrin
mbeyni iki menzil Acrd ldr. Bu l de Hazret-i
brhm zamn- Melik Tavts kesp birbirine mahlt
edp Msr cezre olmudur. Annin kelm- Al'de
Selm cezre-i Msr'a mlik ola buyurmulardr.
Ve sene (---) trhinde mlik olmulardr. Blda
cemi fthatlar mastrdur. lem-i ehzdeliinde
1

"Ali (r.a) yle buyurmutur: Mutlaka li Osman'n bir Selim'i Rum, Acem sonra da Ceziret'l-Arab'a sahip olacaktr."

Tarabefzn hkimiyken Kemh' ve Tercn' ve

Bayburd' ve Canha'y ve yetmi pre kalay dahi feth
edp ibtid clsunda feth-i h sml ile ldr gazs
ve Ahka kalas fethidir.
Sekiz sene hilfetinde sekiz yz kala feth edp hir
senesinde Msr feth olup pederinden hilfeti orlu
ovas'n da dest-i kahr ile alup yine orlu'da orlu olup
sene (---) trhinde merhm olup bu kadar gaz eyleyp
klcn ara asd, hir-i kr mr kemnn yasd.
Mddet-i saltanat (---) sene ve mre (---) sene olup
na- pki(n) slmbol'da cmii mihrbnn nnde bir
hadka-i cinn iinde medfndur.
Trh-i veft- Selm h- Evvel:
Hest trh temz r
Nevverallhu kabrehu nra.

Mustaf Paa: Gegbizye'deki cmii bunlar bin

edp cmle z-kymet ruhm- gn-gn hacertlarn
Msr'dan stdlar ile getirdp cmi bin etdi. Bunlar
Msr'dan mazl olup m ihsn olunup Msr Hin
Ahmed Paa'ya ihsn olunup Ahmed Paa, Sleymn
Hn clsunda isyn etmeile Hin nmyla hret
bulup Makbl iken Maktl brhm Paa mhryle
Msr'a varmazdan mukaddem asker tifesi Ahmed
Paa'y hammmda urynen dutup Bb- Zveyle'de salb
edp badehu brhm Paa Msr'a dhil olup mamr
[u] bdn etdiine trh:
saf- sultn- dil Msr' bd eyledi.
Sene 931.

Sene 926.
Dier trh:
Ehl-i mn rhyin Ftiha.
Sene 926.
....................(2 satrlk yer bo)................

Ve kubbe-i pr-envrnn nnde yine bir kubbe-i

l iinde ehzde Sultn Murd ve Sultn Mahmd ve
Sultn Abdullh ibn Sleymn Hn, bu ehzdelerin
dedeleri Selm Hn civrnda sdedirler. Bunlardan
mad Selm Hn- Evvel'de ziyret-i seltn yokdur.
Amm kendlerinin kabr-i erfinde olan mehbet bir
pdih trbesinde yokdur. Selm destryla [101a] gy
bir ejder-i heft-ser-misl kemnghda mde yatr.
Rahmetullhi aleyh. Bu sitnesinde hakr sene eczhn
ve cmiinde devir-hn ve nathn olmuuzdur.
Sultn Selm Hn'n asrlarndaki vzerlar
ayn u beyn eder

Evvel Tav Sinn Paa: Msr cenginde

Tmnbay ve Kertbay nm bahdrlar bu Sinn Paa'y
Selm Hn zann edp Msr'da diliyye cenginde ehd
etdiler. Msr'da eyh Bekkr kurbnde medfndur. Ve,
Ynus Paa: Msr'a giderken Gazze kurbnde katl
olunup ml ile anda bir kala ve cmi bin olunup anda
defn olunduyn hl rh- Msr'da Hn- Ynus derler
bir c-y mensdr. Ve,
Hsm Paa: Bu dahi Msr yolunda katl olundu.
Ve,
Ahmed Paa: Dukaginzdelerin cedd-i alsdr.
ldr gazs avdetinde Amasiyye metsnda katl
olundu.
skender Paa: Mazl olup katl olunmudur.
Zeynel Paa: Kefe eyletiyle mtekid olmudur.
Mehemmed Paa: Hocazde demekle hret
bulmudu.
Pr Mehemmed Paa: Karamandir, Sddk-nesebdir. lm-i iirde stdne gftr vardr, Remz
tahalls eder, mkellef dvn vardr.

______________________________________ 157

Amm hurf- b-mahzfdur. Ve,

Bykl Mehemmed Paa: Kemh kalasn feth
edp h sml'in hnlar hn Kara Hn nm nmdrn
ban kesp ve seksen bin bed-ma katl eyleyp
sadrazam oldu. Ve,
Hemdem Paa: Acem seferi'ne giderken katl
olunup Erzincn'da medfndur.
Selm Hn asrnda olan
defterdrlar bildirir

Defterdr Abdlvehhb bin Abdlkerm. Ve,

Abdsselm Yahd iken mselmn olup ilm-i
hisbda l-nazr olmaile defterdr oldu. Ve,
Kadzde Mehemmed Be Krm hn Mengli
Geray Hn ricsyla ninc oldu.
Ysuf elebi bin Al Yegn defterdr idi. Amm
yegne-i asr idi.
Sultn Selm Hn'da olan
ulem-y kirmlar beyn eder

Evvel Mevln emseddn Ahmed bin Sleymn

bin Keml Paa: Bunlarn evsf bir mcelled kitb olur.
Amm yz krk pre mcelled kitb telftlar ve
limne pkze tasavvufne erlar vardr. Amm bmahlaslklar kendlere mahlas olmudur. Msr fethinde
kadasker-i Rm bulunup mevleviyyet ile Msr
kendlere ihsn olunup Vl-i Msr Hayre Be ve Gazl
Msr'n tahrrine memr olmulardr. Bade't-tahrr
grdler kim Msr'da gkde uan yerde gezen ve
deryda yzen cmle vakfullhdr, Pdiha dne-i
hardal id fide olmaduun Selm Hn'a ilm etdiklerinde Selm Hn buyururlar kim "Bize Hdim'lHaremeyn huddm olduumuz kifyet eder". Badehu
Keml Paazde Msr mevleviyyetinden mazl olup
Der-i devletde mfti's-sakaleyn olup intikl edp
Edirnekapusu hricinde medfndur. Ve,
Mevln Abdlhalm bin Al: Kastamondir. Selm
Hn'a imm olup m'da Muhyiddn el-Arab civrnda
medfndur. Ve,

Mevln Mehemmed h bin Al bin Ysuf: l-i

Fenr'dir. Sultn Mehemmed asrnda vcda gelp
Bursa'da Zeynler civrnda medfndur. Ve,
Mevln Mehemmed bin Al bin Ysuf Bal: Bu
dahi l-i Fenrdendir. Eyyb- Ensr civrnda
medfndur. Ve,
Mevln Muhyiddn bin Aleddn Ceml. Ve,
Mevln h Mehemmed bin Mehemmed Hac Hseyinzde elebi: Gavvs- bahr-i man ve shib-i vera
idi. Ve,
Mevln Hsmeddn bin Abdurrahmn. Ve,
Mevln Muslihiddn bin Hall akyk- Numniyye
musannifi Takprzde merhmun pederleridir. Ve,
Mevln Kvmddn Ksm bin Hall: Mevln
Hsmeddn'in brderidir. Ve,
Mevln Abdlvsi bin Hzr: Sene 945 Mekke'de
medfndur. Ve,
Mevln Abdlazz bin Seyyid Ysuf: [101b] bid
elebi derler. Ve,
Mevln Pr Ahmed: Aydnldr. Ve,
Mevln Muhyiddn ibn Hatb'l-Ksm: Bahr-i
ulm idi. Ve,
Mevln Zeyneddn bin Mehemmed bin Mehemmed h: Fenrdir. m'da Kasr- Mencik'de
medfndur. Ve,
Mevln Dvd bin Keml: Kocavdir. Ve,
Mevln Bedreddn Mahmd: lim fzl idi. Ve,
Mevln ba Nreddn Hamza: Edirnekapusu
dhilinde mescidi ve medresesi vardr. Ve,
Mevln Mehemmed bin Mehemmed bin Berda:
Edirnekapusu'nda medfndur. Ve,
Mevln Seyd bin Mahmd e-ehr bi-Mcellidzde. Ve,
Mevln Mehemmed bin Yakb: Ecezde derler,
hakrin ecddlarndandr. Ve,
Mevln Mehemmed bin eyh dill: Edirne'de
medfndur. Ve,
Mevln Pr Ahmed bin Nreddn: Leyszde derler.
Zamn- Selm Hn mmted olmaman cmle
meyhlar Byezd Hn asrndaki meyih-i kibrlar
olmaile ulemlar mbeyninde tahrr olunmad. Ve'sselm.
Selm Hn'da olan fusah-y
ble uarlar bildirir

Evvel h elebi: Rm'da Nigebol ehrinde Benli

Hasan derler. Ceml-i kemlde Ysuf- Sn imi. Gl
ruhsrnda bir hl-i Himsi olmaile gren uklar
h- cier-sz ekdiklerinden h tahalls ederdi.
Mahlasnn tesrinden mr-i nzenni h [u] vh ile
gzer edp Karaferye'de medfndur. B-hisb telftlar
var amm Hsn-i dil-i h nazre kabl etmez bir
dvndr.
Habb: Acem'dir.
Hudr: Geliboluludur.

______________________________________ 158

Andan Halm elebi: Kastamon'dir Selm Hn ile

ehzdelii leminde ldr ve Msr fethinde bulunup
Msr'dan avdet edp m'da medfndur. Nzikne
pkze er vardr.
Halm: Diyr- Acem'den gelp m'da Lgat-
Halm telf edp anda medfndur.
Revn: Edirne'de bir ravza-i rem'de mtak olup
isimleri c'dr. Krkeme kurbnde mescidi
hazresinde bir revzen dhilinde hrha nzr yerde
medfndur. Trhi:
idp rh- kuds dedi trh
Cinndan yana azm etdi Revn.
Sene (---).
Scd: Rmeli'nde Kalkandelen'dendir ve Pr
Paa huddmlarndandr.
Srr: ark demdir amm mevldu ve beldesi
n-malmdur.
Say: Piriznelidir.
Sz: Bu dahi Piriznelidir. Mchidn f seblillh
olup Mihalolu Al Be ile hem-nn uar-y bahdrn
amm shib-i dvn deildir. Lkin penc beyt ve
mfredtda l-nazrdir.
Seh Be: Abdullholu ve Nect Be dmddr.
Hayli telft vardr. iir:
Dalar halka zrhlar geyirpdr tenime
Cebe satmak nice olur gstereyim dmenime.
Sene 951 veft etdi.
ems: Bursevdir.
Saby: Edirnevdir. lm-i arzda bahr-i mandir.
Ve,
Sun Be: skender Paazde Mustaf Be'dir.
Tarabulus- m vlsi idi. Ho yende er vardr.
Andan,
Tli: Kastamondir, Nect'ye mnend emlah'uardr. Nazmuhu:
Greli talat- garrsn ol sm-berin
arh batd gnein yldz dd kamerin.
Fakr: Rmelindendir, haylice matb er ve
bedhegyluu vardr, annla hre-i ehr olmudur.
Ner: Germiyandir amm Bursa'da nev [] nem
bulmudur. l-i Osmn'a bir tevrh telf edp gyet'lgye b- tb vermidir ve er- hsniyyt ile
mehrdur.
Nihl: Bursevdir. Nazmuhu:
Hammma girdi nz ile bir sm-ten gzel
ol yle diyecek yeri yok cmleten gzel.
Nihn: Arnavud skenderiyyesindendir. Nazmuhu:
Lleler kd kzl tciyle hler gibi
ald ssen tn Snn siphler gibi

Rfzdir lle tcn bde ver Yrap dey

Ysemenler Hakka yz tutmu ilhler gibi
Ey Nihn r-yr sev Muhammed akna
Byezd mereb ol olma tebhler gibi
...................(4 satrlk yer bo)...................[102a]

Yine,
ki yz yigirmi drdnc fasl
Merhm u mafrun-leh Sultn Sleymn aleyhi'rrahmet ve'l-gufrn ibn Sultn Selm Hn tbe
serhm ve ceale'l-cennete mesvhm
hazretlerinin ziyretgh- merkad-i prenvr ve mevti trhlerin beyn eder

Mevld- erfleri sene 900 trhinde pederleri gibi

Tarabefzn'da mtevellid olmulardr. Selm Hn'n
bunlardan gayr evld olmamdr kim res-i miede
vcda gelmidir yan kmil tokuz yz evvelinde vcda
gelmidir. Hads:

saltanat 48 sene ve mddet-i mr (---) sene, mevtine

trhdir:
....................(1.5 satrlk yer bo)................

Cmle hayrt [u] hasentlar ve feth [u] fthtlar

ve vzer ve vkel ve ulemlar ve meyhlar cmle
blda mastrdur. Amm kabr-i erfi kurbndeki
kubbelerde ziyret-i ehzdegn- Sleymn Hn.
Rahmetullhi aleyhim ecman.
Evvel Orta kubbede (---).
...................(2 satrlk yer bo)...................

Amm ehzde Byezd ibn Sleymn Hn

merhm, brderi Selm Hn'a lem-i ehzdeliklerinde
birbirine mensblaryn buz [u] advet zre olup
v-y bedhhn ile Byezd, Selm zre asker ekp
Konya sahrs'nda ceng-i azm etdiklerine trh:
Eyledi Sultn Selm ile ktli Byezd.

Sene 966.
Tarafeynden nie bin dem ehd olup hir ehzde
Byezd mnhedimen be nefer evld ve bu kadar asker
1 ile
h'a firr edp dahl ddkde Sleymn Hn'dan

nmeler
ile eliler gnderilp Byezd'i Der-i devlete
hads-i erfinin mazmnuna mazhar dmlerdir.
taleb etdiklerinde h dahi Isfehn'dan ehzde
Annin krk sekiz sene pdih- shib-hurc olup
Byezd'i eliye teslm edp Sivas'a geldkde be nefer
eklm-i sebada memlik-i mahrseler feth edp hisseevldlaryla katl olunup Paahisrkapusu nndeki
mend olmudur ve on sekiz pdih kendye mut []
mezristnda medfnlardr.
mnkd edp harc-gzr etmidir.
Ve ehzde (---) b-gnh bizzt Sleymn Hn
btid gazs Tuna Belgrad ve ikinci gazs Cezre-i
kend eliyle haner-i brrn ile ehd edp Eyyb
Malta yan Rodos ve (---) gazsndan sonra hir gazs
Sultn'n arksi tarafnda harem kapusu dibinde ehirli
Seitvar olup sene 974 Safer'l-muzafferinin yigirmi
fukarlar mbeyninde fakrnece medfndur. Hatt
ikinci
gnnn
gecesi
tokuzuncu
satde
seng-i mezrnda trhleri ve mcevvezesi tanda std-
2
fehvs mcebince ved-
mermer-br haner almetleri nak etmi. Hatt elsine-i
saltanat edp na- erfin Sokullu vezr pinhn edp
nsda mehrdur kim bir gn Sleymn Hn ikr
cesedin muzahraft- kalbden pk edp dern-
tarkiyle Kzhne'ye giderken ehd ehzde (---)
Sleymn' Seitvar'da Trbe kalas nm bir mrtefi
Hn'n kabrine [102b] urayup,
yerde altun leen iinde defn edp anda trbedr ve
"Hay zlim pdih olurmuun, yohsa byle
kala ve tekye in etdiler. Badehu na- Sleymn Hn'
lrmn" derken hemn ehzde kabrinden bir siyh
mk-i amber-i hm ve milh-i cc ile tuzlayup bir al
tuman zhir olup Sleymn Hn'n at rkp {Sleymn
salamura mmya-y Sleymn edp pinhn etdiler.
Hn} zemne pyml- riml olup cmle mushibler
Kimesnenin fevtinden gh olmayup hir shib-i vezr-i
pr-tedbrin reyiyle Seitvar kalas feth olup "Seitvar'
atdan ayrlup ol mezristn iinde bir vveyl ve feza
Sleymn Hn'n ls almdr" dey mehrdur.
kopup Sleymn Hn' piyde bulup bir kede h- serd
Badehu Selm-i Sn Seitvar altna gelp cmle
ekp durur. An grseler Sar Rstem Paa'nn ehresi
askir bat edp Sleymn Hn'n (---) gnde mevti
ve rkb Al mushibin ehreleri simsiyh olmu. Bu
haberi yi olup na- Sleymn Hn' sarup sarmalayup
hle hayrn kalup ol gnden Sleymn Hn'n sa aya
slmbol'da cmii mihrbnn nnde behit-i lliyynnkrs marazna mbtel olup Kaysnzde tmr ederdi.
misl b [u] bostn [u] glistn iinde olan kubbe-i
Rstem Paa'nn yetmi gn yz kara olup dvna
lsinde medfndur. Ser-i sadetindeki Sleymn destr
varmayup yznn bir kat derisi yzlp yine asfaru'lzre yedi sekiz otaa mcevher ve gziyne turna telleri
levn oldu. Meer ol ehzde-i mazlmun katline sebeb
ile tezyn olmu bir kabr-i mnevverdir. Mddet-i
Rstem Paa ve rkb mushib olup ol mahalde
Sleymn Hn,
"lh Rstem hiretde yzn kara olsun, bizi kana
1 Hads: "Allh, her yzyln banda bu mmete dnlerini
erk etdin" dey "mekr-i Rstem" derler ehzdenin
yenileyici birini gnderir."
ehdetine trh vk olmudur, sene 960.
2

Kurn, Fecr 28; "O, senden, sen de O'ndan honud olarak

Rabbine dn."

______________________________________ 159

Ahvl-i ehdet-i ehzde Sultn Mustaf

Sene (---) trhinde Sleymn Hn, Nahivn

seferi'ne azmet edp Karaman Erelisi nm mahalle
vardkda ehzde Mustaf Hn knn- kadm zre
serperde-i Sleymnye girp pederi Sleymn Hn'n
dest-i erfin bs etdikde ol n mankan ehd edp
nan meydn- siysete braup tara aalarndan yedi
aded aasnn dahi kellelerin galtn edp cmle askir-i
slm b-cn olup ehzde-i merhmun nan Bursa'da
(---) defn etdiler.

Ziyret-i ehzde Sultn

Cihngr-i merhm

Dim pederi pdih- lem ile enp binp sayd

[u] ikr ve gaz ederlerdi. Nahvn seferi'ne
mteveccih olduklarnda Haleb metsnda veft edp
vcd- Cihngr-i cihn edm-i arzdan slmbol'a
getirp ehzde cmiinde kar- arza defn edp cihngr
iken zemn-gr oldu. Fevtine trh:
Firdevs ede makm- Cihngri ol Cell.

Mevtine trhidir:

Sene 960.

Kad kutile hed.

Sene 960.
Drst trhidir. Bu dahi Rstem Paa'nn defa-i sn
vezreti mekrile oldu derler.
Bir ehzde-i kerm'-n ve bir ehzde-i ln idi
kim henz krk seneye bli ve kmil [] shib-i ayr
ehzde imi. h [u] Ged shibi Yahy Be, merhma
bir mersiye etmidir kim gy Hadkat's-sad'dr.
dem krat etmee tkat getiremez. El-hkm lillh.
Ziyretgh- ehzde Sultn Mehemmed
ibn Sleymn Hn

Bunlar Sleymn Hn'n, ehzde Mustaf

Hn'ndan bihter hzdesi idi. Gyet zek-tab ve tzfehm, kl dn ve mdebbir cvn idi. Hatt
Sleymn Hn ihtiyr olup nkrs marazna mbtel
olmaile hl-i haytlarnda velahd etmeleri mukarrer
iken el-abd ydebbiru vallhu yukaddiru1. Rehzen-i ecel,
Manisa ehrinde ehzdenin yolun kesp peymne-i
mrn ikest edp na- rahmet-nefsin slmbol'a
getirdp yine ehzde cmii mihrb nnde defn edp
her br Sleymn Hn mahabbetinden ziyretine
giderken birer kse mmessek filori tasadduk ederdi.
Trh-i veft- ehzde-i merhm, gfte-i Sleymn
Hn- Muhibb:
Merkad-i Sultn Mehemmed bd Firdevs-i ebed.
Sene 950.
Dier trh-i Sleymn Hn:
ehzdeler gzdesi Sultn Mehemmed'im.
Sene 950.
{Dier trh (---) (---) }. Ve,

"Kul tedbir alr, Allah takdir eder."

______________________________________ 160

....................(5 satrlk yer bo)................ [103a]

Dier,
ki yz yigirmi beinci fasl
Ziyretgh- Sultn Selm-i Sn ibn
Sleymn Hn aleyhi rahmet'l-Br
hazretlerinin sr- amrn ve saltanat ve
mddet-i mrn beyn eder

Sene (---) trhinde mevldu (---) olup Manisa

hkimiyken pederi Sleymn Hn Seitvar'da merhm
olup lgar ile Seitvar altna (---) gnde asker-i slma
yetip sene (---) trhinde clsuna trhdir:
eh Selm oldu emr'l-mminn.
Sene (---).
Andan slmbol'a gelirken Edirne tahtna urayup
anda bir cmi binsna mberet edp slmbol'da
mstakil pdih olup etrf- memlik-i mahrsalara
serdr- muazzamlar salup berren ve bahren cezre-i
Kbrs' kuadup feth edp ve nie kllar feth etdi
blda cmle evsflar ile mastrdur. Ve mddet-i
devletleri ser'z-zevl olmaile cemi vzer ve vkel
ve meyihn ve irn cmle pederleri zamnnda
olanlardr, tekrr tahrre ihtiyc yokdur. Ay [u] na
mil Cem-cenb [u] Cem-mereb bir halm, selm,
pdih- kerm idi. Hikmet-i Hud pederi Sleymn ve
dedesi Selm ve kendi Selm idi. Sleymn Hn bu iki
Selm mbeyninde vk olup {Sleymn- zamn
olmudu}.
kbet'l-emr bu {Selm Hn} dahi tark-i bkye
azmet etmee bezl-i himmet edp tu [u] alemin Edirne
cnibine gnderp Edirne'de itmm myesser olan
cmiinin ibtid cumasna revne oldukda orlu nm
mahalle varup kendlere bir veca rz olup cemi etbb
mulece edemeyp sene (---) trhinde 18 abn'nn
cuma gn merhm olup Edirne'de bin etdi cmiin
evvel cumasn ed etmee giderken meer hir cumas
orlu'da ed olunup na- erfin slmbol'da Ayasofya-i
Kebr hareminde trbe-i mnevverinde defn etdiler.

Mddet-i devleti 9 sene ve mre (---) sene, fevtine

trh:
Htif-i kuds dedi trhini
Trbe-i Sultn Selm-i pk-dn.
Sene (---).
Ve trbe-i pr-envrnn atebe-i ulys zre tarz-
Karahisr ile k-i n zre bu yet mastrdur
1

bu yet
merkmdur
kim gy

anlarn nna nzil olmudur. Ve bir trhde ibtid

slm
bol'da
merhm olan
pdih
bu Selm-i Sn'dir demi. Amm galat nakl eylemi. Zr
merhm pederimiz Selm-i Sn ile Edirne'ye bile
gitmee memr olup cenzesinde hzr olduklarn nakl
ederlerdi. Ve Sleymn Hn'l Kuzu Al Aa ve Glb
Aalar dahi orlu nm mahalde orlu olup merhm
olduun nakl ederlerdi. Ve bir nakilleri dahi budur kim
zikr olunur.
Der-beyn- tahkk-i beddu-y seltn: Sene
(---) trhinde Sultn Byezd Hn- Vel zre olu Selm
Hn- Evvel hurc edp orlu nm fezda Selm,
Byezd Hn ile harb [] ktl edp hh-n-hh galebe-i
kul ile pederinden hilfeti aldkda Byezd Hn beddu
edp
"Selmler mrnz az olsun ve gaznz ok olsun ve
hilfeti benden orlu'da aldnz yine orlu'da veresiz"
dedikleri msbetdir kim ser-i krda olan sika demlerden
nakl olunur. Hikmet-i Hud nutk- drer-brlar vcd
bulup iki Selm dahi orlu'da merhm olup ikisinin dahi
hilfetleri sekiz ile tokuz senesi mbeyninde merhm
oldu. Vallhu alem dahi gayr seltn-i Selm'e dahi tesr
eder derlerdi. 3
Ziyretgh- ehzdegn- merhm Selm
Hn- Sn: ehzde Murd Hn kim vlid-i mcidleri
yerine hayru'l-halef olup taht- Osmn'de mstakil
pdih olmudur. Amm pederleri cenbinde medfn
olan ehzdeler bunlardr kim ziyret olunur.
Evvel ehzde Sultn Mustaf, Murd Hn'dan
kiidir. Ve ehzde Osmn Hn ve ehzde Sleymn
ve ehzde Al Hn. Ve iki ehzdenin dahi ism-i
erfleri malmumuz deildir. Trbedrlardan sul
etdim, anlarn dahi malmu deildir.
Ve bu trbe ire ol kadar ehzd hniyeler
medfndur kim add olunmaz. Cmle kemer ve zerrn
tcl ve otaal ehzdelerdir.
................(1 satrlk yer bo)....................[103b]

Kurn, uar 89; "Ancak Allh'a salam ve temiz kalb getiren (fayda grr)."

Kurn, uar 89; "Ancak Allh'a salam ve temiz kalb getiren (fayda grr)."

Kur'n, Neml 65: "Allah'tan baka kimse gayb bilmez."

______________________________________ 161

ki yz yigirmi altnc fasl

Ziyret-i Sultn Murd- Slis ibn Selm Hn elmafreyn tbe serhm'nn trbe-i pr-envr ve
ehzdegn ve saltanat clsun ve mddet-i
mr ve fevti trhlerin ayn u beyn eder

Evvel mevldu (---) olup trh-i mevldu, kll

sbit, lafzdr.
Ve dier trh: Kll bereti hayru'n-neseb, trh
olmudur, sene 953
Cemziyelul'snn beinci gnndedir ve cls-
sadet-i menslar sene 982 Ramazn- erfinin
sekizinci gn yevm'l-erbada vkdr. Pederleri Selm
Hn, brderi ehzde Byezd Hn ile Konya
sahrsnda ceng ederken bu Murd Hn on iki seneye
bli olup Konya kalasnn burc [u] brsu zre
babasyla ammisinin ceng-i cnghn tem edermi.
Fet yiit olmaile Selm Hn karnda Byezd'i
mnhedim edp ml- ganyimiyle bu Murd Hn'
dedesi Sleymn Hn'a gnderp nie zamn ceddi
Sleymn Hn'n cemlin mhede edp badehu bu
Murd Hn'a Sleymn Hn Manisa sancan ihsn etdi.
Badehu sene (---) de babas Selm Hn yerine
halfe-i r-y zemn olup nie yz feth [] ftuhtlar ve
vzer ve ulemlar ve fthtlar bi'l-klliye blda
mastrdur. Bizzt kendleri bir sefere gitmediler. Amm
cnib-i erbaaya her sene serdr- muazzamlar gnderp
feth [u] fthtlar olurdu.
hir sene (---) trhinde terk-i saltanat- fn edp
dr- bkde karr edp kabr-i erfi Ayasofya-i Kebr
hareminde baka bir kubbe-i lde evld- zevi'lihtirmlar ile zer-ender-zere mstarak olup sdedirler.
Mddet-i saltanat (---) sene ve mddet-i mr (---)
sene, ite ibtid slmbol'dan tara kmayup merhm
olan bunlardr. Ahlk- hamde ve hayrt- cemle ile
mehr bir pdih- rey-i ahsen idi. Fevtine trh:
h- cihn oldu bin nde fevt.
Sene (---).
Hl ziyretgh- hs [u] mdr.
Ve evld- emcdlar zikr olunur. Gyet'l-gye
cemm-kr, shib-i zevk [u] evk hnkr olmaile
vcda gelen zkr [u] ns hadden b-kysdr derler.
Amm cmle yz yigirmi alt oldu dey sikadan
istim olunmudur. Bir gece elli beik sallanup tyeler
hizmet etdi muhakkakdr.
Ve Murd Hn'n hn-i veftnda knn- hnkrlk
zre on tokuz ehzdeyi defa-i vhidede ehd etdiler.
Hatt biri ol mertebe sab imi kim kestne meyvesi
tenvl ederken celld katline gelp ol ehzde-i mazlm
eydir:

"Katlan kestnemi yiyeyim badehu bo" der,

celld- b-dd emn [u] imdd etmeyp ehd eder.
Birini dahi ehd etmee gelp vlidesi kucandan alup
bir bucada boazndan {boarken} vlidesi sd
burnundan, rh azndan kup rh teslm eder.
Ve duhter-i pkze-ahterlerinden brhm Paa
{yie} Sultn' ve Hall Paa sultn Ftma Sultn'dan
gayr Murd Hn'n veftlarndan sonra yigirmi alt nefer
duhter-i bzrg [] kihterleri kalm idi. Hl Murd
Hn'n trbesinde sar kebr ml--ml olup
mstarak- envr yaturlar. Rahmetullh aleyhim ecman.
ki yz yigirmi yedinci fasl
Ziyret-i Sultn Mehemmed Hn- Slis ibn
Sultn Murd- Slis tbe serhm ziyretlerin
ayn u beyn eder

Sene 976'da vildet-i b-sadetleri ehr-i Manisa'da

vk olup f sene 1003 trhinde mh- Cemziyelul'nn
on altnc gn yevm-i cumada cls edp mstakil
pdih olup cemi feth [u] fthtlar ve vzer ve
vkellar ve ulem ve suleh ve meyhlar blda
merkm olmudur. Amm trh-i cls:
Cls etdi bu gn Sultn Mehemmed adl [u] dd ile.
msra trh olmudur [sene] 1003. hir gazs gaz-y
Ere'dir kim hbt- dem'den ber yedi gaznn biri
dahi Ere gazsdr kim yedi kerre yz bin kffr
dendn- t- l-i Osmniyn'dan gzer etdi. Trh-i
tabur- Ere:
................(1 satrlk yer bo).....................

Badehu bunlar dahi okun atup kemnn yasd

sene (---) trhinde vk olup Ayasofya hareminin
Dvnyolu kesinde serp beyz beyz mermer-i hm
ile mebn bir kubbe-i l iinde medfndur. Sandkas
[104a] zer-ender-zere mstarak olup ser-i sadetinde
ablak ve ca-i hn ve otaa-i turnalar ile zeyn olmu
bir kabr-i erfdir. Saltanat 9 sene ve mre (---) sene ve
trh-i veft trbe-i pr-envrnn hrha nzr
revzenleri zre Karahisr tarz hatt- mzehheb ile tahrr
olunan trhdir. Trh:
Hrm-i Firdevs idine Azmiy trhdir
Okuyun Sultn Mehemmed cnyin Ftiha.
Sene (---).
Dier trh-i zb,
Hkm grp bins in trhin dedi
Firdevs oldu merkadi Sultn Mehemmed'in.
Sene (---)
Hl ziyretgh- nsdr.
Zikr-i ehzdegn- Sultn Mehemmed-i
mafr: Evvel ehzde Sultn Mahmd Hn e-ehd,
bir pdihzde-i gayyr idi. Mnfklar Mehemmed
Hn'a gamz etdiler kim "Pdihmn veftiyn filn

______________________________________ 162

eyhe vefk etdirp Enm tilvet etdirir" dey kzlar

aas bir sahte vefk peyd edp pdiha verince ol n
ehzde Mahmd'u ve iftir etdikleri veffk eyhi ve
ehzde vlidesin mankan ehd edp trbe-i prenvrnda medfndur.
Ve ehzde Sultn Selm Hn, cls- Mehemmed
Hn'dan sonra merhm olmudur.
Ve ehzde Sultn Cihngr, bu dahi pederi
haytnda ved- fn etdi. {Trh-i Cihngr Hn,
Firdevs ede makm- Cihngr'i ol Cell.
Sene 960.
Sleymn oludur}.
Ve ehzde Sultn Ahmed Hn, Manisa'da
mtevellid olup kendye taht- l-i Osmn myesser
oldukda [on] drd yanda idiler.
Ve ehzde Mustaf Hn iki kerre pdih oldu.
Ziyretgh- merhm u mafrun-leh Sultn Ahmed
Hn ibn Mehemmed Hn'n mehbt- nr-
pr-envr ve terk-i saltanat ve fevti trhin
bildirir

Mevldlar Manisa'da, clslar slmbol'da sene

(---) Receb'inin on sekizinci gn idi. Eyym- devleti,
cell ve ceml ceng [] cidli ve strgon kalasnn
harb [] ktli ile gzer edp bir n rhat olmadlar. Nie
feth [u] fthlar edp nie bin hayrt [u] hasentlar
etdi blda tahrr olunup cmle vzers ve ulemsyla
ale't-tafsl terkm olunmudur.
hir bunlar dahi kabza-i ecelden girbn- mrn
hals edemeyp sene (---) trhinde ecel nhunu
girbnn k k hir yerin hk edp kendler bin
etdi cmii kurbnde Atmeydn'na nzr trbe-i
huld- berninde defn etdiler.
Mddet-i saltanat (---) sene ve mddet-i mr (---)
sene olup kabr-i erfinin atebe-i lsi zre mevtinin
trhi byle tahrr olunmudur. Trbe-i ulysnn
itmmna trhidir:
Trbe-i Sultn Ahmed evc-i illiyyn ola.
Sene (---).
Bu trbe-i mnevver, cmle merkdlardan mzeyyen ve mcevher z-kymet tc u mcevher sorguc ve
kemer ve z-kymet kandller ile mzeyyendir.
Ziyretgh- ehzdegn- Sultn Ahmed Hn
Tbe serhm Rahmetullhi aleyhim ecman: Evvel bu
trbede sene (---) trhinde ehd sad Sultn Osmn
Hn- mazlm ibn Ahmed Hn peder-i bzrgvrlarnn
(---) tarafnda medfndur.
Sebeb-i ehdeti cmle blda tahrr olunmudur
kim Ahmed Hn'n esenn evlddr. Pederleri veftnda
bunlar sar ve ammileri Mustaf Hn kebr olmaile
Mustaf Hn halfe olup (---) andan kul fetretiyle
meczbdur dey hal edp Osmn Hn' pdih edp
Hotin seferine gidp b-feth avdet edp dr- devlete
gelp kula dilgrliinden m ve Msr'a gitmek

sadedinde iken edebde haysn skup Yedikulle'de ehd

edp sene (---) trhinde bu trbede defn etdiler.
Ve ehzde Byezd Hn (---) ehzd Sleymn
Hn ibn Ahmed Hn tbe serhm. Byezd Hn, Sultn
Murd'dan yedi ay kk idi. hir-i kr Sultn Murd
hnkrlk ve hnhrlk edp bu iki ehzdeyi Revn'dan
Ber Aa'y ve kapucular kethudsn gnderp bu iki
ehzde-i mazlmu mankan ehd edp pederleri
cenbinde bu trbe ire medfnlardr.
Ve ehzde Sultn Mehemmed ibn Ahmed
(Ahmed) Hn, bunlar Sultn Osmn'n li-eb ve mm
brder-i kihteridir. Hotin'e giderken Osmn Hn bu
fakri ehd edp [104b] gitdi. kbet hn- n-hakk
Kem tdn tdn1 mazmn zre an dahi ehd edp bu
ehzde Mehemmed Hn ile bir yerde defn etdiler.
Badehu sene (---) trhinde ftih-i Badd Sultn
Murd Hn- Rbi veft edp bu trbe-i pr-envrda
Revn seferinde iken ehd etdi iki karndalar yanna
defn etdiler. Amm cmlesinin mbeyninde bir mehbet
salbet ile ejder-i heft-ser-misl trb-ald olup yatr.
Trh-i clsu sene (---) ve mddet-i devleti (---)
sene ve mddet-i mr-i azzi (---) sene oldu. Ve cmle
ehzdegn- Murd Hn (---) neferdir. Cmlesi
kendlerden evvel veft edp bu trbe ire sdelerdir.
ll Kaya Sultn, Melek Ahmed Paa'nn akd-i nikhnda
olup muammere kalmdr. Sultn Murd Hn'n
kendlere mahss trbeleri olmaduundan pederleri
cenbinde medfn olduu ecilden bu mahalle tahrr
olundu. Amm cemi evsf ve vzers ve ayn-
ulems bi'l-cmle blda mastrdur.
Zamn- Murd Hn'da olan
fusah-y bleg uarlar bildirir
.................(16 satrlk yer bo)......................
ki yz yigirmi tokuzuncu fasl
Ziyretgh- Sultn Mustaf ibn Sultn
Mehemmed Hn ahi's-Sultn Ahmed Hn
ammi-yi Osmn Hn ve Murd Hn ve
brhm Hn'dr
Rahmetullhi aleyhim ecman kaddesenallhu bisrrhi'l-mbn il yevmiddn.

Evvel bu hakr-i pr-taksrin akl- ksr zre

Mustaf Hn hakknda yle mazbtumuzdur kim
Sultn Murd Hn- Rbi kaan kim Revn muhsaras
esnsnda iken kapucular kethuds yediyle karnda
Byezd Hn' ve Sleymn Hn' mankan ehd edp
Sultn Ahmed Hn trbesinde defn etdiler. Ertesi gn
Mustaf Hn' dahi hnesinde merhm olmu buldular.
Bu hussda nie gft u g vardr. Amm an dahi ol
gece ehd etdiler dey efvh- nsda gn-gn kyl [u]
kl vardr. Amm bu Mustaf Hn shib-i kermet bir
pdih idi. Devlet-i cihndan el ekp yine kend hline
1

Eden bulur.

______________________________________ 163

komazlard. Ftih-i Ere Mehemmed Hn'n esenn

evld idi. Devlet-i dnyya tama etmedinden
muammer olup babas zamnnda pdih idi. Ve
Ahmed Hn asrnda kezlik. Ve iki kerre kendler
pdih oldular. Ve Osmn Hn'da kezlik. Ve Murd
Hn'da kezlik pdih idi.
Bu hisb zre alt kerre pdih olup mddet-i
mr-i azzleri (---) sene olup veft etdkde cmle
pdihlarn [105a] merkad-i sitnlar mlk-i selef-i
seltnler ve ehzdegnlar ile ml--ml olup Mustaf
Hn'a dnyda bir c-y rhat bulunmayup on yedi sat
na- erfi meydn- musallda kald.
hir bu hakrin pederi ilksyla Ayasofya-i Kebr'in
hareminde zamn- kadmde bir yahne kubbesi var idi,
nie yz sene muattal idi, Mustaf Hn' anda krgrbin ire defn edp zerine Hs beden trb getirp
str etdiler. Badehu cnib-i erbaasna revzenler aup
bir trbe-i envr olup atebe-i lsi zre trh:
.................(1 satrlk yer bo)......................

Amm garbe-i acbe bu kubbe-i kadm t

Ayasofya bin olunaldan ber (---) kraln binsdr kim
Hazret-i Rislet'den (---) mukaddemdir kim bu kubbeyi
trbe etmee mberet etdikleri asrda bin (---) sene
olmudu. std- benn khkenler bu kubbenin cnib-i
cenbunda Ferhd klnkler ile bir penere yeri aarken
iki tula mbeyninde bir demirden ttn llesi kup
cmle halkn manzru olmudur kim ol mahalde yine
iinde duhn ryihas munkat olmam idi. Bundan
malm oldu kim r-y arzda ttn imek kadm imi.
Ve's-selm.
Zikr-i ziyretgh- Sultn brhm Hn ibn
Ahmed Hn Tbe serhum: Sene 1049 trhinde cls
edp zamn- devletinde cihn emn [] emn oldu. Kara
Mustaf Paa vezr-i azam bulunmaile halk- lem rhat
buldu.
Badehu sene (---) trhinde Kara Mustaf Paa'y,
nedm-i bed-hhlar ehd etdirp cmle mushibn [u]
mushibe-i shib-isyn taraf taraf frce bulup nkst'lakl nisvnlar ile mvere ve sohbet ederek devletine her
tarafdan rahneler zuhr etdi. Beyt:
Avretile kim ki ok sohbet eder
h ise kendyi b-hrmet eder.
hir-i kr Hezrpre Vezr-i azam Ahmed Paa ve
Cinci Hoca (---) Efendi tahrkiyle tahrre gelmez
enatlar etdirp ol pdih- sde-dili rvete mil
edp kullarndan nie zulm ile hezrn mllar alnup
ekseriyy ayn- slmbol'a amber-i hm ve semmr
krkler fermn olundukda ol mahalde ftih-i Hanya
Ysuf Paa, bade'l-feth Saryburnu'na gelp dumn
ederken ol n ehd etdiler.
Yine ol mh- mezbrda Girid'den Kara Murd Aa
kul kethudlyla Der-i devlete feryda gelince andan
dahi bin kse ve bu kadar amber ve semmr taleb
etdiklerinde ol n Atmeydn ve Etmeydn dery-misl
demzd ile temevvc eder.

Vezr-i azam' ve Cinci Hoca'y ve mlakkab (---)

efendiyi ve nie mushibleri katl edp ehzde
Mehemmed Hn- Rbi'den bat edp ertesi gn yine
Sultn brhm Srasary hapsinden hals olup yine
"Kul tifesi an pdih isterlermi" dey bir gulgule-i
azm olup hir bu bahne ile ol mazlm ve b-gnh
ouz pdih hh-n-hh ol Sultn brhm Hn' sene
(---) trhinde mh (---) gnnde Celld Kara Al eliyle
eedd-i ukbet ile hh-n-hh b-gnh mankan ehd
etdiler ve ammisi Mustaf Hn cenbinde yan yana defn
etdiler.
Bir Htem-i Tay ve Cafer-i Bermek haslet shib-i
kerem pdih idi. Eyle cmerd ehl-i kerem idi kim edn
bir deme ve bir mushibe htna birer Msr haznesin
kerrt ile ihsn etmidir. Ve dim fukarlara inm
edp er-efrhte ederdi. Bir hammmc garbi vezret
ile yenieri aas etdi ve ekerpre Htn mushibe
ricsyla Pirinccizde nm yenieri aas etdine
trhdir:
Amel-i skker ile oldu pirincim zerde.
Sene (---).
demiler badehu zrva etmiler.
Ve Ahmed kolu nm ser-eme-i bzbzn-
pehlivnn olan Ahmed kolu ingnesinin aanabzlndan ve kr-szlndan haz edp yz kse ve yenieri
aal ihsn etdi. hir ingne Ahmed {eydir}
"Pdihm biz bir oyuncu tifesiyiz, ceddimiz
l-i Firavn'dan ber vezr ve yenieri aas olmu
yokdur. Ancak dahi uluca mertebe davsnda Firavn
dedemiz olmudur" dey yenieri aal kabl etmeyp
klne hareket edp Hacc- erfe gitmee mezn oldu.
Ve Diyrbekirli (---) [105b] bir sa ba hedy
verp (---) nm hsek ricsyla vezret ile (---) ihsn
olunup beyne'l-akrn Saba Paa lakabyla mlakkab
bir er-efrhte oldu. Amm zll memdd olmayup
rzgr- zorkrndan snp dd- siyh r-y zerdine
urup hir-i kr (---)
Ve bir Tikrt Arab mealcinin savt- hazn ile
mevl ve d-beyt gze etdinden saf edp mezkr
mealciye kapucular kethudl ve badehu mrimrnlk
ihsn etdi.
T bu mertebe shib-i kerem olup zamn-
sadetinde syiller dilenmeden mstan olup memlik-i
l-i Osmn'da ml- firvn meydna kup cmle halk-
lem, d [u] handn idi. Rahmetullhi aleyhi rahmeten vsia.
Nie yz uarlar h- enn ile fevtine mersiyeler ve
mevtine trhler demilerdir. Trh: (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---). Hl Ayasofya hareminde Sultn
Mustaf ile bir kubbe ire berber sde olup
ziyretgh- nisvndr. Zr zenne tifesine mahabbet
edp ziyde ihsn edp nie bin cevrleri birer vezre ve
mrimrnlara ihsn edp era ederdi.
Ve bu kubbe iinde hikmet-i Hud yine
zennelerden seltneler medfndur. Evvel Bayram

______________________________________ 164

Paa sultn Hnzde Sultn binti Ahmed Hn sene (---)

trhinde merhme oldu.
Ve Kenn Paa sultn Burnaz tike Sultn binti
Ahmed Hn sene (---) gurresinde merhme oldu.
Ve efendimiz Melek Ahmed Paa efendimizin ehli
smehn Kaya Sultn binti Murd Hn- Rbi, pederi
Murd Hn gibi yigirmi yedi yanda vaz- haml ederken
Eb Eyyb- Ensr yalsnda cieri pre pre olup
merhme oldu. Cier-kesi haytda olup yetme kald.
Trh-i mevld- Ftma Hnm binti Melek Ahmed
Paa:
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Du ile dedim ey Evliy trh ola mahfz.
Sene 1072.
Amm Melek Ahmed Paa, Kaya Sultn' aldkda
trh dmdr:
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Kaya Sultn' alan sikkeyi mermerde yazar.
Sene (---).
Amm merhme Kaya Sultn'n fevtine trhdir:
Bir eksikli dedim ey Evliy fevtine trhin
Melek seng ile dnsn kim ayrld Kaya'sndan.
Sene (---).
Dier trh gfte-i Evliy:
Mevtine trh in dedi Melek bin h ile
Gleni Firdevs-i mev eyleye cnm Kaya.
Sene (---).
Dier trh-i zb:
Htif-i gayb du ile dedi trhin
Kaya Sultn rh- pki ede Firdevs-makm.
Sene (---).
Trh-i dier:
Evliy hayr du ile dedi trhin
Kaya Sultn'n ola rhuna menzil Firdevs.
Sene (---).
................(12 satrlk yer bo)......................

Ve ehzde cmii hareminde Sln Musl sultn

sene (---) trhinde veft edp trbesinde medfn[dur].
..................(1 satrlk yer bo).....................[106a]

Sene (---).
ki yz otuzuncu fasl
slmbol iinde medfn olan vzerlarn
imrt- kubblar ve trhleri ile
ziyretghlarn ayn u beyn eder

Trh-i trbe-i Husrev Paa-y Atk, kurb- Yenibe, bu trh bir musanna ve murassa trbe kapusu
zre merkmdur:

Evvel trbe-i vezr-i Eb'l-feth Gz Makbl

Mahmd Paa cmii hareminde bir kubbe-i lde
medfndur. Trhi budur: (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---)
Ziyret-i Koca Mustaf Paa kurb- bb- Silivri.
Byezd Hn vezridir. Trbesinin trhi byle
merkmdur:
Sleymn Hn shib-i cisr.

(---)

Trh-i veft- Kk Mustaf Paa vezr-i Sleymn

Hn e-ehr shib-i cisr:
Bildi merhm Mustaf Paa
Kprdr fi'l-hakka bu dny

Hak kymetde inyet eylesn

Mustaf ana efat eylesn
idenler dediler trhini
Dim Allh ana rahmet eylesn.
Sene (---).
Trh-i trbe-i Kprl Mehemmed Paa, vezr-i
azam- Sultn Mehemmed Hn- Rbi kurb- Dikilita:
Dedi tahsn ile grdkde Nisr trh
Trbe-i b-bedel u c-y Mehemmed Paa.
Sene (---).
...................(16 satrlk yer bo).................. [106b]

Gedi merhm dediler trh

Kprden gedi Mustaf Paa.
Sene (---).
Trh-i trbe {ve sebl-i} ftih-i Yemen Sinn Paa:
Grp itmmn htif dedi trhini ol dem Sinn Paa.
Trh-i veft- Pr Paa slle-i {Hazret-i Ebbekir,
vzer-i} Selm h- Evvel:
Pr Paa'nn meknn Adn ede Hayy- Vedd.
Sene 999.
Trh-i trbe-i Bayram Paa:
Mehbt- nr- Hud ola bu trbe dim.
Sene (---).
Trh-i veft- Bayram Paa, vezr-i Murd Hn-
Rbi, Badd'a serdr olup giderken (---) nm mahalde
merhm olup na slmbol'a geldi ve Avretbzr'nda
bu trbesinde defn olundu. Trh:
Eyledi Bayram Paa Adn-i aly makm.
Sene (---).
Trh-i merkad-i Hseyin Be ibn Kapudan Hasan
Paa kurb- harem-i cmi-i ehzde:
Debri ltf- Hd n ana kam- at yazup
Hseynin ola ukbda makm Cennet-i mev.
Sene (---).
Trh-i trbe-i Sleymn Paa, vezr-i Sultn Mehemmed Hn- Rbi e-ehr Kul Kethuds Sleymn
Paa, kurb- Sarrchne:
Ey Nisr dediler trhini tahsn edp
Trbe-i pk-i Sleymn zih vl makm.

______________________________________ 165

ki yz otuz birinci fasl

Belde-i Tayyibe'nin endern [u] brnunda
medfn olan kibr- evliy'l-rifn ve
asfy'l-vsiln, haccallhu ale'l-lemn, radyallhu
Tal anhm ecman ve kaddesenallhu bi-srrhi'l-mbn
istaant billhi ve bihi'l-avn'l-mbn hazretlerinin
mmkn olduu mertebe ziyretlerinin ve
mteaddid kmmeln ve fuzal'd-dehrden
olan eyhlislmlar ve ulem ve sulehlar ve
mehr molllar ve hl shibi meyihleri
ziyret edp trhleri ve sr- binlar ve
medfn olduklar semtleri ile ayn u beyn
olunur
Ve bihi nestan.

Evvel kala-i Kostantniyye dahi dest-i kffrda

iken l-i Emeviyyn asrnda slmbol zre tokuz kerre
sefer edp kerre nsfn sulh ile feth edp slmbol
ire nie bin Sahbe-i gzn skin olup Kocamustafpaa
hareminde ve Cbbealkapusu'nun i yznde Gl
Cmii ve Sirkeci tekyesi'nde ve ehdkapusu hricinde
ve slmbol'un iinde nie bin sahbeler medfn olduu
ve Ksmpaa'da Tershne ardnda nie bin sahbe-i
kirm sde olduu ve Eb Eyyb- Ensr bade Hicreti'n-nebeviyye sene (---) trhinde serdr- muazzam
olup slmbol'da ehd olduu ve Hrnu'r-Red
hilfetinde Baba Cafer Sultn elilik ile slmbol'a gelp
Zindnkapusu dhilinde medfn olduu blda ale'ttafsl tahrr olunmudur. Amm bade'l-feth,
Eb'l-feth Gzde medfn olan kibr-
evliyullhlar ve cmle mteaddid ehl-i
kub[r]lar bildirir

Evvel slmbol feth olduu gn merhm bulunan

Yvedd Sultn Ayasofya iinde na- erfi bulunup
snesi zre yed-i kudret ile krmz et presinden ism-i

Yvedd tahrr olunmudu. Eyyb Sultn'a karb

Yvedd iskelesinde defn olunmudur. Kuddise srruhu.
Ve ziyret-i Aya Dede: slmbol'u feth ederken
Ayakapusu'nda ehd olup yine Ayakapusu dhilinde
mahkeme-i kadmimiz olan Sirkeci tekyesi'nde nie
fukarsyla medfndur.
Ve Horos Dede: slmbol fethinde bulunup
Unkapan'ndan feth edp anda ehd olup Unkapankapusu hricinde medfndur ve blda menkb
mrr etmidir.
Ve ziyret-i eyh emseddn Ahmed ibn sml
Monl Grn: Eb'l-feth'in hocas iken dilgr olup
Msr'da Sultn Kaytbay'a varup anda ml- Krn'a
mstarak olup yine Eb'l-feth ricsyla Kaytbay, eyhi
slmbol'a gnderp fetihde bulunup bade'l-feth cmii
shasnda medfndur sene (---).
Ve e-eyh Mevln Mehemmed bin brhm
bin Hasan- Niksr: eyh Vef cmii hareminde
medfndur. Eb'l-feth ulemsndan ulu sultndr.
....................(2.5 satrlk yer bo)......................

Trh-i veft- Hazret-i eyh Vef der-meydn-

Vef :
n em-frz- harem-i kabe-i esrr
Be-gzt ez n belki gird-geh-i meh
Hhki bedn ir u eyh Vef-r
Der(?) Y Rab eyh rahmeten il rabbihi,
Sene (---).
Bu eyh Vef'dan aa Unkapan rh zre eski
tekye-i pehlivnn civrnda Sultn- uar Nect Be
medfndur. Zamnnda yene-i asr ferd'd-dehr idi.
Sels ve ho-yende dvn ve nie mcelled telftlar
var. Hatt Edirnev Seh Be, Nect Be'in duhter-i
pkze-ahterin alup Nect Be intiklinden sonra Seh
Be Evrk- Pern- Nect ile Seh nmyla bir dvn
etmidir. Amm Nect hizmet-i pdihde mriliv
olmasa dim knc-i ferda olsa beher-yevm birer
telft olurdu. Lkin sene 914'de sarsar- fendan Nect
nect [u] reh bulmayup kend msra zre,
lmeyince gelmedi mesken Vef Meydn'na.
dedi minvl zre hir cenzesi Meydn- Vef'da
klnup mezkr mahalde defn olundu. Trbe-i mnevveri ire bir seblhnesi ve bir h- ms var, sebl-i
Nectden n eden nect bulur. Seng-i mezrnda
Karahisr hattyla dmd Seh Be gftesiyle trhi
budur:
Gitdi Nect hy.
Sene (---)
trh vk olmudur. [107a]
Ve e-eyh Hazret-i Vel Efendi: Eb'l-feth
meyihlerinden olup Sarhan'dir. Silivrikapusu hricinde
handak kenrnda reh-gzr zre medfndur. Vel
Sultn nmyla ziyretgh- nsdr.

______________________________________ 166

e-eyh Ramazn Efendi: Karahisr'dir, tark-i

Halvet'de Muhyiddn Efendi halfesidir. slmbol'a
geldikde Bezsten Kethuds Hce Husrev bunlara bir
tekye ve bir cmi bin eyleyp kapusu zre trhi:
Seyr edp an S-i D
Dedi trh kabet'l-uk.
Sene (---).
Bu sitnede nie bin demi ird edp zim-i dr'sselm olup intikline trh:
Him dedi gedi eyh bugn.
Sene 1025.
Yerlerine veled-i necbi Abdlhalm Efendi seccdenin oldu.
Ve e-eyh Hazret-i Seyyid-i Vilyet: Byezd
Hn meyihidir. slmbol ire mescidi hazresinde
medfndur.
Ve e-eyh Hazret-i Seyyid Ahmed el-Buhr:
eyh lh ile Simav ehrinden Byezd Hn asrnda
slmbol'a gelp eyh Vef hazreti ile hem-cels olup
erban ve itikflar edp hir Sultn Mehemmed cmii
kurbnde Byezd Hn bin etdi cmiin hazresinde
medfndur. Hl ulu sitnedir, cmle Belh [u] Buhr
halk tekyesinde skinlerdir.
Ve e-eyh Hazret-i bid elebi: Byezd Hn
eyhidir. Hazret-i Celleddn-i Rm neslindendir. Kuzt
tifesi idi, terk edp Hazret-i eyh-i lh'den cihz-
fakr kabl edp kmmelnden kimesne oldu. hir
slmbol'da bir mescid ve bir tekye bin edp anda
medfndur.
e-eyh Mevln emseddn Ahmed bin
Sleymn bin Keml Paa: Byezd Hn ve Selm Hn
ulemsdr. Selm Hn ile Msr fethinde bulunup
kadasker kalmdr. Badehu slmbol'da Mft'ssakaleyn yan ins [] cinne fetv verp kutbiyyete kadem
basm idi. Eer bunlarn evsflarn tahrr eylesek bir
tomar- tavl olur. Ancak yetmi aded ktb-i muteberelerinde[n] mad iki yz risle telft ve tasavvufne ve
limne er- beli vardr. Amm b-mahlaslklar
kendye mahlas olmudur. hir-i kr hlisen ve
muhlisen merhm olup Edirnekapusu hricinde tark-i
m zre bir demir penereler ire st mekf bir mahalde sdedirler. ns [] cinne shib-i fetv olduklarnda
her cuma ertesi vakt-i seherde nie yz masr demler
gelp hafta ziyretine mdvemet edp bi-emrillh
sar zahmetinden hals olur. Ziyretgh- hs [u] m-
enmdr. Trh-i intikl-i Keml Paazde Ahmed
Efendi:
rtahale'l-ulm bi'l-keml.
Sene 941.
Dier trh:
Kabr-i Ahmed d[i]m ola pr-nr.

Sene 941.
{Dier trh:
Hz makm- Ahmed.
Dier trh:
Hiye hir'l-kys.
Sene 941}.
e-eyh Abdssamed Efendi: Kayseriyye'dendir
ve tark-i Nakbend'dir ve slmbol'da nie zamn
mrid-i kmil olup talebelerine tevhd usl talm edp
bade'l-vusl vsl- nam olup usl-i kadm ile dr-
bkde karr etdine trh:
Bin zr girye birle g eyleyince trh
Dedim ki irtihl-i Abdssamed Efendi.
Sene (---).
e-eyh Hazret-i Adl Efendi: Nie sene seyhat
edp badehu zviyelerinde skin olup Kocamustafpaa
eyhi Hasan Efendi merhm olunca yerine bu Adl
Efendi shib-i seccde oldu. hir anlar dahi sene (---)
hirete intikl eyleyp Kocamustafpaa hareminde
Zencrli Servi zeylinde medfndur. Adl mahlasyla hoyende tasavvufne erlar ilm-i edvr zre beste
olunup devr-i tevhdde ilhiyytlar tilvet olunur.
el-Mevl eyh Edb Efendi: Bursevdir, mevtine
trhi gfte-i Fiz:
Edb'nin makmn Cennet-i Adn eyleye Allh.
Sene 1025.
lm-i iirde fris-i belat idi.
el-Mevl Kara Abdurrahmn Efendi: Kefe
mftsi Sleymn Efendi merhmun mahdm-
ercmendidir. Emr Buhr trbesi mukbilinde Kadasker Abdurrahmn Efendi trbesi civrnda medfndur.
Ahlk- kerme ile mevsf vel-i niam kimesne idi.
Bunlara karb trh-i kutb- aktb e-eyh Memi
Cn Efendi:
lemin kutbu Memi Cn bu cihndan gitdi
B- Rdvn'a yer etsn yine mihmn- azz
idp Him d dedi trhin ann
Eyleyp rh- revn verdi Memi cn- azz.
Sene (---).
el-Mevl eyh Mehemmed Takprzde:
Keml Efendi merhmun mahdmlardr, sene 1018
tndan intikl edp k Paa cmii hareminde [107b]
ceddi cenbinde sdedirler. Nevbve-i bstn- necyib
mahdm- mkerrem elebi idi.
el-Mevl Sadzde Efendi: Kesegendede kurbnde trbe-i pr-envrnda medfndur. Bu hakr on bir
sene Karaman'daki dr'l-kurrsnda bn Kesr ve Seba ve
tbiyye'yi tekml etmiiz. Hz min fazl Rabb.

______________________________________ 167

el-Mevl Tursunzde Abdullh Efendi: Kademesi kurbnde bid elebi mescidi hareminde
medfndur. Cemi ulmda fnn- ettya mlik bhisb risle ve telftlar vardr.
el-Mevl Feyzullh yan Kfzde: simleri
Mustaf iken Feyz tahalls etmeile isimleri Feyzullh
olmudur. Sihr-i mbn er vardr. Sinn-i erfleri 71
seneye bli iken merhm olup Zencrlikuyu kurbnde
kaynbabalar Mallzde trbesi civrnda medfndur.
el-Mevl Mehemmed Efendi: Hasan Kethudzde derler k Paa cmii hareminde mestrdur.
Mezbr seh ve keremde Htem-i Tay tabat idi.
el-Mevl Muzaffer Efendi: Haleb mftsi Al
Efendi'nin ferzendidir. Kesegendede kurbnde medfndur sene 1002.
el-Mevl Hazret-i Sunullh Efendi ibn Cafer'l-imd: Sene (---) trhinde intikl edp Cmi-i
Eb'l-feth'de skdar Mahmd Efendi azz hazretleri
cenzesi namzn klup Krkeme kurbnde cmii
shasnda reh-gzr- revzen dhilinde bir kubbe-i alde
medfndur. Mevtine trh:
Dedim ey Fiz trh-i fevtin
lh eyle Sunullh'a rahmet.
Sene 1021.
{Ahvl-i lem-i sabvet-i hakr}: Bu hakr Evliy-y b-riy rahm- mderden mtak olduumuzda
merhm Sunullh Efendi hnemizde bulunup
gumuzda menk olmain glbng-i Muhammed
savt- al ile krat etmilerdir ve akka kurbnmz dahi
Mevlev eyhi sml Efendi zebh edp {"sml
kurbndr" buyururlar}. Ol gece hnemizde yetmi aded
shib-i slk rif-i billh cnlar mevcd olup Geysdr
Kapan Mehemmed Efendi dahi gelp hakri
kundamzla kucana alup kulamza ezn- Muhammed tilvet etmek murd edindikde,
"Ya bu olan gh edp kulana kim ezn okudu"
dey sul edince huzzr- meclisden badehu stdmz
olan Dersim Ahfe Efendi buyururlar kim,
"Ezn Sunullh Efendi okudu" deyince hemn
Geysdr Mehemmed Efendi eydir:
"Biz dahi abdlnne fenfillh eznn okuyalm"
deyp bir savt- hazn ile ezn tilvet edp dest-i
erflerinde olan mahd teberin yanmza koyup,
"Bu olana ihsn eyledim, bununla ok gazda
bulunup fakr [u] fkada shib-i seccde ve shib-i cell
olsun ve zamn- fetlnda bir eyden havf etmeyp
kumda oynayup ayana p batmasn" dey Ftiha-
erf tilvet edp bil-selm giderler.
Ve ibtid dehnmza Ksmpaa Mevlevhnesi
eyhi Dvne Abd Dede hazretleri mbrek dehnndan
nn-pre karup,
"Fukar lokmasyla perveri bulsun" dey ibtid
azmza anlar bir nn-pre korlar. Ve Yenikapu

Mevlevhnesinin eyhi Hazret-i Doan Dede bu hakr'i

der-una alup hevya atup,
"Bu olan bu cihnda bizim uurmamz olsun" dey
buyurmular. Kaddesenallhu bi-srrhi'lazz.
Hikmet-i Hud krk seneye bli olduumuzda
Geysdr Mehemmed Efendi'nin ihsn etdi teberi
nie sene tayup elli bir trhinde Leh seferine gidp
nehb gret mahallinde teberi bir kapu halkasna
geirp sir ml- ganyime tamakrlk ederken kffr-
hksr ale'l-gafle bizi basup urynen birer yaldak at ile
cn hals edp bir aylk yolu apkun alaalarmz ile yedi
gnde Krm'a selmetle dhil olduk. Amm eb [u] rz,
"Ah teber-i Geysdr Mehemmed Efendi" der idim.
Hikmet-i Hud sene-i tde yine Leh seferine atlanup
Izbara vilyetlerin harb [] yebb, halkn kebb,
hnelerin trb ederek sene-i sbkda mnhedim olup
firr etdimiz ceres nm ehr-i menhsa varup yine
sene-i sbkda gret etdimiz sarya varup hakr
{kadem} basdm ve kapusunda bir ok sancup sary
grete ur edp knn- Tatar zre bir ferd vaz- yed
etmeyp cmle ml- ganyimi ve yigirmi esr ve krk
armak at ve bu kadar bakr ve kalay vn ve semmr
lepeler ile mutenim olup bir hcrenin kapusuna
vardkda bi-emri Hud [108a] sene-i mzde teberi kapu
halkasna koyup firr etdiimiz dervezede teberi nice
kodum ise eylece durur. Hemn Perverdigra sadlek
hamd [] sen edp teberi merhm slm Geray Hn'a
ve sir ihvna ve yrna gsterdim. Cmle ahibb lem-i
hayretde kaldlar.
Yan bu tatvl-i kelmdan murd [u] merm oldur
kim hamd-i Hud bu hakr-i pr-taksr byle mazanna-i
kerme kimesnelerin nazar-gerdesiyiz smme elhamd lillh
cmlesinin himmetleri hzr u nzr ola. min.
Ve ibtid kulamza ezn tilvet eden mezkr
Sunullh Efendi drd kerre eyhlislm olmudur. Bir
merd [] ferde myesser olmamdr.
el-Mevl Derv Mehemmed ibn eyhlislm
Sunullh Efendi: Bunlar dahi Krkeme'de pederleri
trbesinde sdedir. Trh-i gfte-i Fiz elebi:
Etdi Derv Mehemmed azm-i cinn.
Sene (---).
Merhm bir nr- hadka-i Rdvn idi ve her fnnda
yed-i tlya mlik idi.
el-Mevl Mehemmed Kestel: mmzde'dir ve
Edirnekapusu hricinde Kestel Sekisi nm bir emenzr
soffa-i l zre medfndur. lim fzl ve ir mhir
idi.
el-Mevl Dmd Mehemmed Efendi: Anatolu'da
Mudurnu kazsna tbi ini nm karyedendir.
slmbol'da Sinn Aa cmii kurbnde bin etdikleri
dr'l-hads shasnda medfndur.
el-Mevl Sunullh- Hamd: Yalva nm kasabada eyh Abdlkerm'in oludur. Sun tahalls
etmeile hret bulmudur. Kesegendede civrnda
medfndur. lm-i inda mhir er- dilvzi rekendz- silki'l-cevhirdir.

______________________________________ 168

el-Mevl Rdvn Efendi: ngrs'l-asl ve

Hrvad'n-nasl idi. Akehir'de Fazlullh Efendi terbiyetgerdesi idi. Yigirmi ylda dery-y ulm olup cmle
ulemy imtihna davet eder bir zekiyy't-tab kimesne
idi. Kesegendede civrnda bir muhteemne mermer
sandka ile Rdvn Efendi ravza-i Rdvn'da sde oldu.
el-Mev[l] eyh Edhemzde: Tirevdir. Edirnekapusu hricinde Belerbei emesi kurbnde
evizli Soffa nm mahalde medfndur. Cemi ulmda
mahreti olduundan gayr meyih-i izmlar ile lfet
edp ilm-i lednne mlik bir slih bid kimesne idi.
el-Mevl Zeynelabidn: Bursevdir, Kesegendede
civrnda medfndur. Ser-halka-i erbb- fhm ve tenperver shib-i hm ve ilm-i fkhda l-nazr idi.
el-Mevl Ahmed: Bursevdir. Hayr tahalls eder
bdr pkze er vardr. Sinn Paa medresesine
mutasarrf iken ecel sinnna urayup fevtine trh
gfte-i Fiz:
Ede Mabd Hayr'ye rahmet.
Sene 1025.
Hfz Ahmed Paa nedmlerinden idi.
el-Mevl Mahmd Niksrzde: elebidir. Edirnekapusu hricinde vlideleri cenbinde defn olundu.
Hadd'l-lisn, cer'l-cinn bir bahr-i man ve bir
elebi-i nrn idi ve Niksr tahalls ile hayli latf er
vardr.
el-Mevl sml: Amasiyyevdir Kesegendede
civrnda medfndur. Fazlet ve ilmiyye ile mehr
kimesnedir ve shib-i kerem Tay-cenb idi.
e-eyh Abdlkerm Emn: tibdir. defa hac
edp Yemen'de nie bin meyih ile hem-sohbet olup
slmbol'da vsl- cinn oldukda Fethiyye Mehemmed
Paa'da vk zviye shasnda medfndur. Trh-i gfte-i
Kisb:
Gedi tib Emn.
Sene 1015.
ehr-i tib'de cmi ve hnlar ve hammm ve
dekknleri ve zviye imreti ve skb'de bedsteni ve
dkknlar vardr.
el-Mevl emseddn Ahmed el-Ensr e-ehr
Monl Ahmed Efendi: zerbycn'da Karab
Gence'sindendir. Hazret-i eyh Vef cmii hareminde
medfndur. Nie kerre ziyret etmiizdir.
el-Mevl Arabzde Abdurraf: Cemi mensb
imtihn ile almdr. Selmiyye kurbnde Kovac mescidi
hazresinde sdedir.
el-Mevl Memikzde Mehemmed Efendi: Amasiyye-i gsiyedendir. Kaynatas Ninc Paa cmii
hazresinde medfndur. Fuzal-y asr ve ilm-i iirde ir
mhir idi.
el-Mevl Seyfullh: Hamddir. Karaman kurbnde
mstakil bir trbe-i mnevverde medfndur.

el-Mevl Bostnzde Efendi ism-i erfleri Mustaf'dr. ehzde cmii hareminde reh-gzr zre
pederleri yannda medfndur, suleh-y mmet idi.
el-Mevl Bykl Sleymn Efendi: Edirnekapusu
hricinde medfndur. Rahmetullhi aleyh. [108b]
el-Mevl Ktibzde Zeynelbidn: Pederleri
Koca Mahmd Paa'nn ktibi olmaile Ktibzde
derler. eyh Vef cmiinde medfndur. Cmle ktb-i
muteberelerin Vef cmiine vakf edp hakr kitb-
Mltek'y ve kitb- Khistn'yi hfz- kttbdan alup
krat etmidik.
el-Mevl emseddn: Selm-i halm Hn hocas
olan Atullh Efendi'nin mahdm- mkerremidir. Bu
dahi eyh Vef trbesi hazresinde sdedir.
el-Mevl Nefeszde Mustaf Efendi: Emr Buhr tekyesi kurbnde medfndur.
el-Mevl Osmn Be ibn Mehemmed Paa ibn
Ahmed Paa ibn Dukaginzde: Pederleri Msr vlsi
olup Msr'da cmii vardr. Amm kendler ulem
snfndan olup nie medris ve mensblar zabt edp
hir k Paa haremine k olup bre Osmn anda
yatup seng-i mezr ningh- tr-i du-i ehl-i derndur.
Kuddise srruh.
Ziyretgh- e-eyh Beyn: Tuna shilinde
Ruscuk nm kasabadandr. lm-i iirde ve ilm-i tasavvufda nazri yokdur. slmbol'da zviyesi shasnda
mestrdur.
e-eyh Abdllatf: eyh Vef civrnda medfndur. Mahrem-i esrr- nihn ve bbn- riyz'l-cinn
idi.
e-eyh Yuluk Mehemmed: Hamd'dir. Al
Paa-y tahkk hareminde mstetirdir.
Sultn Ahmed Hn asrnda merhm olan
kibr- ulemlarn ziyretlerin beyn eder
Ve's-selm.

el-Mevl Nm: Sdt- kirmdandr ve ferzend-i

Stanbul'dur. Trh:
Gm oldukda dehr ire nm u nin
Bir eksikli dedi veft etdi Nm.
Sene (---).
Edirnekapusu hricinde hk-lddur.
el-Mevl el-fzl ve el-std'l-kmil Abdlhalm
Efendi, yan Ahzde elebi: Bunlar Ebussud-
Sn'dir, diller ile medh olunmaz. Trh-i gfte-i Him:
Cinn ola Ahzde Efendi'nin cy.
Sene 1013.
Trh-i dier,
rtahale'l-ulm bade'l-halm.
Sene 1013.
Pkze er vardr. Halm tahalls eder.

______________________________________ 169

el-Mevl Akal Bekir Efendi: Nzl, Nzl'dandr

amm nzilden deildir. Seng-i mezr zre mevtine
trhdir:
den B Bekr Efendi vsl- Rab.
Sene 1013.
Edirnekapusu hricinde Gr kazanlar ve Trbedrlar
tekyesi yannda bir soffa zre medfndur.
Bu mahalde olan trbedrnlarda Eb'l-feth
Gz'den ber ne kadar bin ayn- kibr defn olundu ise
sene-be-sene ve rz-merre sicilltlara kayd etmededir.
Cmle mteayyin ehl-i kubrlar ism [] resimleri ile
mastrdur. Zr baz zamnda makbir huddlar
davs olup fermn ile sicilltlarna mrcaat olunur.
Acyib tevrh-i mevtdr, gy bu hakrin
Seyhatnme'sidir. Amm ol sicillta nazar olunsa
kymetden bir nindr. Cmle mevty bu gne tahrr
etmek bir diyrda ve bir pdih memleketine mahss
deildir kim garb temdr.
el-Mevl Abdlvehhb Efendi: Kk Tceddn
Efendi'nin ferhunde ahteridir. Dhil-i srda Sargrz
mescidi hazresinde sde gavvs- bahr-i man idi.
el-Mevl Rdvn Efendi e-ehr Salncak
Rdvn: Zl Paa huddmlarndan olup Ravza-i Rdvn
ile mehrdur. Edirnekapusu'nda medfndur. Nz u
nam ile perverde olup nzikliiyle reftr etdiyn
beyne'l-ulem Salncak Rdvn derlerdi. Amm cemi
muhverelerde hzr-cevb idi.
el-Mevl Mft Mustaf Efendi ibn Al: Sargrzzde kayn demeile mehr idi. Trh-i vildeti:
Hayru'l-benn.
Sene (---).
Trh-i mevti:
ekp Cm mey-i mevti demi h eyleyp trh
Benim flk-i vcdum rzgr geldi yaprakdan.
Sene (---).
Ve Trhala kurbnde kasaba-i Fenr'da tilmzi olan
{eyh} Habb Efendi Mft Mustaf Efendi fevtini
istim edp bu gne trh demidir:
Knt ed lehu bi-enne lehu
nden rabbe Cenneti'l-mev
Htifn kle fhi trhen
Edhalallhu rhahu fh.

Sene (---)

Sultn Mehemmed cmiinin haremine muttasl

hnelerinin mukbilinde medfnlardr. Rahmetullhi aleyh.
el-Mevl eyh Mehemmed elebi ibn Sunullh
Efendi: Kurret'l-uyn- ulemdr. Atbzr kurbnde
Hsm Bezde mescidi hazresinde medfndur.
Mahdm- mezkr, salh- hl ile mehr halm selm
bir zt- kerm elebi idi. [109a]
el-Mevl Mustaf Efendi: Sultn Ahmed Hn'n
hocas idi. Sultn Selm trbesi hazresinde mterif-i
mezr, fiz'l-envr ve gavta-zen-i dery-y rahmet-i

Perverdigr olmudu. Hulv'l-lisn, hlis'l-cinn, sf

mevd, pk-itikd kimesne idi. Bu hakr her sabh derse
giderken elbette rhyn birer Ftiha- erf tilvet edp
ubr ederdim.
el-Mevl Cnn sml Efendi: Fzl u kmil
lim ve ir mir kimesne idi. Cemi keyfile lde
olduundan kendye cnn galebe edp sene dr'if zencri mansbnda makyd olup arb- as ile akl
bana gelir ekilli oldukda bu iiri demilerdir:
Baka bir gne cef eylerise her ms
Geemem ember-i geys-y mutarrsndan
pesendde ebytdr. Z-akl olan idrk edp demee kdir
deildir. Badehu ifkat bulup cemi menh ve
mesden tib thir olup maraz- tndan merhm
olup Kesegendede civrnda sdedir.
el-Mevl brhm Hsmzde: Germiyan
Hsmzde'dir kim bu hakrin akrablarndandr.
renbebzr'nda Mehemmed Aa cmii kurbnde
erfe Htn mescidi shasnda medfndur. Mevln-y
merkm, efrd- ulemdan madd zt- erfi kmil
vcd idi. erf mahlas ile iiri ve kbil-i kabl pkze
er var idi. Kuddise srruhu.
el-Mevl Abdullh Abdlkermzde : Ninc
Mehemmed Paa hareminde mestrdur.
el-Mevl Mehemmed Muarrefzde: Koac
mescidi hareminde medfndur.
el-Mevl Kk Mustaf Efendi: Kurumlu
Trbe'de medfndur. Rahmetullhi aleyh.
el-Mevl Mehemmed Fehm elebi: Knalzde
Fehm elebi'dir kim vildetine trh: Mehemmed fahr,
sene 972 vk olmudur. ntikl etdkde hs [u] m
namzn Sultn Mehemmed cmiinde yevm-i arifede
klup na- Mehemmed Fahr kaynatas Ninc Paa
cmii hazresinde defn olundu. Fevtine trhdir:

el-Mevl el-azam Mehemmed bin Mustaf

yan Bostnzde Efendi: ehzde cmii hareminde
hrha nzr manzaras dhilinde pederleri Mustaf
Efendi cenbinde medfndur. Sinn-i erfleri altma
yetmi idi ve r-yr idi. Zll-i amm'l-feyz-i Perver
ve dery-y man idi.
el-Mevl Mehemmed Remzzde: Meyih-i
izmdan Meyyedzde Hac Efendi duhter-i pkzeahterinden vcda gelmidir. Kms- Ahter hfz edp
ilm-i lgatda bahr-i amk idi. Koac mescidi hareminde
medfndur. Fusah-y ble ir idi.
el-Mevl Yahy bin Pr Al bin Nash e-ehr
Nev Efendi: Medrese-i Dhil'e dhil oldukda Seyf
elebi bu trhi demidir. Trh:
Dedi ahbb cem olup trh
Geldi Nev Efendi Dhil'e ha.

Sene 991.

Bu dahi ehline trhdir:

Er gibi ok sevdiim Nev Efendi er gibi.
Sene 993.
Trh-i dier:
Nev Efendi aldn ehliyyetinle sahn.
Sene (---).
Sultn Murd- Slis'in ehzde Mustaf Hn'na
hoca oldukda trhdir:
Aky trhini edp hitb
Hce-i ehzde oldu dediler.
Sene (---).
Cemi ulmda tekml-i fnn edp yetmiden
mtecviz mcelled kitb vardr. {Trh-i erh- Fuss
min telf-i Nev Efendi:
Tamm oldukda ol erhin Fedy-i sen-gster
Dedi trhini: erh-i Fss- Nev-i kmil.

Bin sz-i derdile dedi trh Hlet

Gitdi adem diyrna Fehm gibi vcd.
Sene 1004.
el-Mevl Abdlkdir e-ehr Kadr elebi:
Sud Efendi'nin mesd'l-vrdudur. Karaman
kurbnde kaynatas Bezde Efendi civrndaki Mimr
Sinn mescidi shasnda medfndur. Mevtine trh-i
Tabb:
Etdi Kadr elebi azm-i bek.
Trh-i dier,
Gitdi hayf bilinmedi Kadri.
Sene (---).
Arab ve Fris er, zhr- iktidr eylemi bir fris'lhayl idi.
{Ve ehzde cmii kurbnde Rstem Paa trbesi
ve Eski Husrev Paa trbesi ve Topkapu'nun i yznde
Ahmed Paa trbesi bu aded trbe-i pr-envrlar
Mimr Sinn'n krdr. Ve dahi Yenibe kurbnde
h Hbn trbesi ve Edirnekapusu hricinde Ahmed
Paa trbesi dahi Usta Sinn krdr}.

______________________________________ 170

Sene (---).}
hir dr- hirete intikl edp eyh Vef hazretleri
cmii hazresinde kutb- cihn e-eyh abn Efendi
cenbinde medfndur. Trh-i gfte-i Kef Manastr:
Yern cennt ola Nev Efendi.
Dier trh-i Vahdet Badd:
Adem glzrn cy etdi Nev.
Sene 1007.
Trh-i slh- fakr:
Cinn glzrn cy etdi Nev.
el-Mevl sultnu'-uar ve'l-ble Bk Efendi:
Sleymn Hn uarlarndandr. Muammer olup
Mehemmed-i Slis'e erdiler. Hk-i Stanbul'dan
Kargazdeliile mehrdur, baz [109b] zuraf
Gurbzde Bk dermi. Muteber dvn ve kasyidi ve
muhammest ve mseddest l-nazrdir. Edirnekapusu

hricinde Emr Buhr tekyesi kurbnde bir soffa zre

medfndur. Seng-i mezrnda cel hat ile tahrr olunan
trhi budur, gfte-i Hd-i Badd:
Sultn- mlk-i man
Bk Efendi yan
Edp ved- fn
Dnyya bin sekizde.
Mevtine lafz u manen
Trh dedi Hd
Bak Efendi gitdi
Ukbya bin sekizde.

Ez beski vef nmd b-halk

Meydn- Vef ez n- de
e-eyh Ramazn Efendi: Muhakkk Al Paa
hareminde medfndur.
e-eyh Sarho Bal Efendi: Tirevdir, Kurumlu
Trbe'de medfn olup trbesinin deresi zre bu msra
mastrdur, trh-i {S}:
Fen cm ile Bal Efendi mest idi gedi.

Sene 1008.
Dier trh-i zb:
Bir seher esdi meer bd- fen
Mevtden Bk'ye erdi ryiha

Sene 1040.
el-Mevl Knalzde Al Efendi: Ninc Paa
cmii hazresinde medfndur. Trh:
Kad- asker-i slm- gzn
Ol Al nm res'l-fuzal
Nakl edicek dediler trhin
rtihl eyledi kutb'l-ulem.

Ch-i d dedi trhini

Oku rh- Bk in Ftiha.

Sene 979.
Sene 1008.

Ve Bk Efendi civrnda Hattt Abdullh Krm

hazretlerinin seng-i mezrnda olan kend hatlar ile
sihr-i mbn mertebesi tahrr olunan trhdir kim
kermetdir. Haytnda trhlerin iki tokuz rakam
yazarlar. Ahibbdan bazs eydir "Y Sultnm bu iki
tokuz trh deildir" derler, buyururlar kim "Bir tokuz
yeri dahi alkodum, fevtimizden sonra bir tokuz dahi
yazup sene 999 ola" derler. hrh zre bir soffada
medfn olup ziyretgh- temgh- hatttn bir hatt-
garbdir.
e-eyh Hazret-i Snbl Efendi: Kocamustafpaa hareminde medfndur. Trh:
Cennete azm eyledi pr-i azz.
Sene 936.
{Dier trh-i Snbl Efendi:
Eyledi bostn- zhdn snbl mevya azm.
Sene 936}.
e-eyh Hazret-i Yakb Efendi: Bunlar dahi ol
harem-i muhteremde sdedir. Mahdmlar Sinn elebi
lisnndan trhdir:
Gitdi kutb- rzgr.
Sene 979.
e-eyh Ebsad ibn eyh Sunullh: Tebrz
kurbnde kend-i Krkern'dandr. Sleymn Hn ile
Tebrz'den bile gelp merhm oldukda eyh Vef
civrnda trbe-i pr-envrnn atebesi zre mastr olan
ktadr:
n eyh Ebsad merhm
Zn (...) fen bi-b- r de

______________________________________ 171

e-eyh Muslihiddn e-ehr bi-Nreddnzde:

Filibe kurbnde Nesi (?) nhiyesinde Anbrl nm
karyeden zhir olup Sleymn Hn'n nan Seitvar'dan bile gtrp kendler dahi Kocamustafpaa
hareminde medfn olup fevtine trh:
V-eyh
Sene 981.
el-Mevl Mezzinzde Mahmd Efendi: Edirnekapusu'ndan tara bir sed zre medfndur.
el-Mevl el-Azam Sinneddn Ysuf bin
Hsm bin el-Abbs: Sonisa kasabasndandr, derliv-i Amasiyye. Muha lakabyla mlakkabdr. Sargrz
mescidi hazresi mtevr hk-i amber-sda medfndur.
Ulem-y Rm'un Keml Paazdesi ve Ebussuud'dan
sonra bu Muha Sinn Efendi fuzal-y dehrdendir.
Kuddise srruhu.
el-Mevl Mehemmed elebi ibn Sinneddn:
Bunlar dahi pederleri cenbinde medfnlard[r].
el-Mevl Km Efendi: Edirnevdir. Sahn-
Semniye olduuna trhdir:
Mbre bd Km sahn- izzet.
Sene 966.
hir-i kr hirete intikl edp Edirnekapusu hricinde
bir soffa zre medfn olup seng-i mezrnda merkm
olan trhdir:
Dil yz kodu hke Km ngh.
Sene (---).
el-Mevl el-fzl emseddn Ahmed e-ehr biKadzde: Pederlerinin trbesi bbna El-hayru fhi dey
trh yazar. Zrefnn biri dahi tas[h]h edp L hayre fh
yazar. Ve bu emseddn Kadzde, eyhlislm iken
merhm olup Kk Karaman reh-gzrlarnda trbe-i
pr-envrlarnda medfnlardr.

el-Mevl Mehemmed Nrullh e-ehr Ahzde Efendi: Yemi iskelesinde cmileri hazresinde
medfndur. Seng-i mezrnda trhi:
Ahzde ukbya azm eyledi.
Sene 989.
Bu hakr Evliy'nn ibtid seyhate mezn olduumuz bunlarn cmi-i erfinde niyyet-i itikf ile hbld iken Hazret-i Rislet'i ve ar-yr- b-safy
grdmz bunlarn hell mlyla bin etdi cmi-i
[110a] pr-envrdr.
el-Mevl (---) Ahaveynzdeler e-ehr Hoca
elebi: Fevtine trh:
Bu iki sadra geldi nakkd iki brder.
Sene 1015.
el-Mevl el-fzl Fuzayl ibn el-Mevl Al elCeml: Lafz- fzl vildetlerine trhdir. Murd Hn-
Slis'de fetvy teklf etdiklerinde kabl etmeyp sene
(---) trhinde intikl edp Zeyrekba seddi zre
pederlerinin (pederlerinin) kubbesi ire hk-i p-y
pederinde defn ederken pederlerinin p-y sadeti
kefenden tara nmyn olup mbeynden elli tokuz sene
mrr etmiken p-y erfi ter tze mhede
olunmudur. Kuddise srruhu.
Ve bu trbe-i pr-envrda bir mekteb-i sbyn-
ebcedhn vardr. Her sabh birer hatm-i erf tilvet
olunur.
el-Mevl Hseyin ibn Muha Sinn Efendi'nin
mahdm- mihteridir. Sargrz'de pederlerinin mescidi
shasnda sdedir ve salh- hl ile msellemdir.
el-Mevl es-Seyyid Mehemmed el-Fzl ibn
Mehemmed en-Nakb e-ehr bi-Mallzde, trh-i
gfte-i Peym:
Rahmete vsl oldu Nakb.
Sene 993.
Zencrlikuyu kurbnde vlidelerinin dr'l-kurrlarnn
hazresinde medfndur. Monl-y azz, Azz ismine
mazhar olmaile beyne'l-ulem ve'-ref erf'n-nefes
idi.
el-Mevl Hseyin e-ehr Sadr elebi: ehr-i
tibdendir. Mevtine trh:
Gitdi Sadr cihn- fnden.
993.
Ne mahalde medfn idii malmum deildir.
el-Mevl el-fzl vaz Efendi e-ehr bi-Manavkad: Aliyye livsnda Manavgad nhiyesindendir.
Erikapunun i yznde bir latf cmii ve medrese ve
dr'l-hads-i reni hareminde medfndur. Trh:
Bursa'ya vl oldu Manav.
Sene 983.
Sultn Murd- Slis ile letyift ve telft ok bir
sebk-rh yrndan zarf kimesne imi. Trh-i intikli:
Vahdn kaz nahbehu.
Sene 994.

______________________________________ 172

el-Mevl Mehemmed bin eyh Mehemmed bin

lys e-ehr ivizde: slmbol hkidir. Zeyrekba'nda cmii hazresinde baka mezristn vardr.
Trh-i mevldu gfte-i Hver:
nneh hayru'l-veled.
Sene (---)
Ve mevtine trh:
Dedi S-i D intikli sline trh
ivizde Efendi bu cihndan eyledi rhlet.
Sene 993.
Ve pederleri fevtine trh:
Mte zbtet'l-hkkm.
Sene 954.
el-Mevl Mustaf Mehemmed: Birgi ehrindendir. Azm-i dr'n-nam-i cvidn edp Edirnekapusu
hricinde Keml Paazde ile Emr Buhr tekyesi
mbeyninde bir soffa-i ravza zre medfndur.
el-Mevl Mehemmed bin Seyd Ahmed bin
veys bin Ahmed bin Mahmd'l-Bagav: Cedleri
Tefsr-i Bagav shibidir. Kendlere Grz Seydzde
derler, hasb'n-nesb elebidir. Fnn- ettya mlik
musannf u mellifdir. Kademesi'ne muttasl
pederlerinin mektebi hazresinde medfndur.
el-Mevl Ahzde Hasan elebi: Vildetine trh:
Fazlullh, sene 976. Ve evld trhi:
Hsn'l-hulk Hasan.

Sene (---).

Pederleri cmii shasnda sdedirler.

el-Mevl Seyyid Murtaz: Liv-i Karaman'da
Beehrindendir. Edirnekapusu brnunda mestrdur.
Gazb u lecc kimesne idi. hir knc-i ibdet ihtiyr
edp halkdan munkat idi.
el-Mevl Mustaf: Uzun Hasan Efendi'nin mahdm- ercmendidir. Cinn Efendi tahalls eder.
Mevtine trh:
Kld rhlet Cinn Efendi h.
Sene 999.
Tekml-i mevd etmi mverrih-i lem Trk ve Fris
tevrhleri makbl-i enmdr.
el-Mevl Bitli Al Efendi: eyhlislm ivizde
eyh Mehemmed Efendi'nin brderi Defterdr Abd
elebi'nin mahdm- kihteridir. ehrenbebzr'nda
Tav Mehemmed Aa cmii kurbnde vlideleri erfe
Kadn mescidi shasnda medfndur.
el-Mevl el-azam Zekeriyy Efendi: Ankarav'dir ve eyhlislm- gzndir. Hayt elebi mevtine
trh demidir:
Fceten Zekeriyy Efendi gedi hemn.
Sene 1010.
Selm-i Evvel cmii kurbnde in etdikleri d[r]'lhads civrnda vk if[ha]ne(?) iinde medfndur. Ne
gne gavvs- man idi ism-i erflerinden
malmdur. Ve bunlar Murd Hn- Rbi'de mft olan

Yahy Efendi'nin pederleridir ve yedi aded telmzleri

dahi eyhlislm olmudur. [110b]
el-Mevl Nm Ninc Paa: Boyal Mehemmed
Paa derler. Trh-i gfte-i S elebi:
Dedi ihvn- saf fevtine trh ne ola
Dediler vsl- Hak oldu Nin Paa.
Sene 1001.
Kesegendede kurbnde cmiine muttasl trbesinde
medfndur ve bu trh trbe atebesi zre mastrdur.
el-Mevl Abdlkerm e-ehr Deli mm:
Manisavdir. Mevtine trh:
Vsl- cennet-i Hak oldu mm's-Sultn.
Sene (---).
Kira nmnda Yahd avretin bu katl etdirdi ve katline
trh: gaz lafzdr, sene 1008. Mezkr mm Okmeydn'nda tekye nnde medfndur.
el-Mevl Tcbezde Nin mevtine trh:
Dedi trh fevtine Vl
h fevt oldu Tcbezde.

Sene 996.

Mahmdpaa'da
beddv
erbetcisi
dkknnn
mukbilinde tark-i mma nzr bir demir penere iinde
pederi cenbinde medfndur. Mehr- fk hattt-
dvn olan Tczde bunlardr. Amm bu Tcbe
merhm olduu gn ir el-Mevl Szen Efendi
merhm olup Tc ile Szenzde musallda cenzeleri
klnup Szen Edirnekapusu hricinde medfndur.
Mevtine trh, gfte-i Hayt:

etseler bi-emrillh humm-y rubdan ve humm-y

muhrikden hals olur. Merkez Efendi ayazmas nmyla
mehr- fk bir ch- mdr.
e-eyh Hazret-i Ekmeleddn Efendi: Ayas Paa
huddmlarndandr. Tark-i Halvet'de Sleymn Efendi
halfesidir. Sofular hammm tekyesi shasnda
medfndur. Azz-i mezbr esrr- irfn ile mehrdur.
e-eyh Selm Mustaf Efendi: znikdir. Edirnekapusu hricinde Emr Buhr tekyesi hazresinde
medfndur.
e-eyh Ahmed Buhr: Unkapan kurbnde
hnesi cenbinde kendlere Murd Hn- Slis bin
etdi trbe iinde sdedir. Mcerred [u] b-ayl, fn
mereb, ehl-i hl azz idi. Kuddise srruhu.
e-eyh Ahmed Sdk: Vilyet-i Buhr'dan Takendi hk-i pk[in]dendir. kerre slmbol'dan ve
kerre diyr- Belh'den piydece hacca gidp slmbol'a
geldikde Emr Buhr zviyesinde medfndur. Mevtine
trh-i S:
Dir Takend derdile yz koydu tofraa
Ann tek kan bir eyh-i muhakkk lim u fik
Veftn kr ka aytur S-i D ann trh
Vebdn kedi Snn Nakbend Ahmed-i Sdk.
Sene 994.
zbek kiisi olmaile trhi dahi aatayca denmidir.
Dier trh-i Misl elebi:
Ahmed-i Sdk Efendi gitdi dnydan meded.

Sefer kld bugn fn cihndan Szenzde.

Sene (---).
Meyih-i izm ve suleh-y kirm e-eyh Sleymn Efendi: Diyrbekrdir. em-i mihrb- mchede,
gark- dery-y mhede, mazhar- shib-i kerem bir
kermt- aliyye shibi slih merd idi.
e-eyh {Seyyid} Muslihiddn Efendi: Meyih-i
Halvetiyye'de Merkez Muslihiddn Efendi'nin halfesi ve
dmddr. Sene (---) trhinde Yenikapu hricinde
kendler bin etdi zviyesinin hazresinde Merkez
Efendi trbesi cenbinde kendlere mahss trbelerinde
medfndur.
{Menkb- Pr Merkez Efendi}: Ve pr-i azzi
Merkez Efendi haytda iken fukarsna buyururlar kim
"u yerde bir kerre secde ederken zr-i zemnden bir
sad geldi kim, 'Ya eyh ben u yerde yedi bin yl
mahps bir krmz-gn zllden lezz bir ayn'l-haytm
senin sebebinle vech-i arza kmaa memrum ve beni
Cenb- Br maraz- hummya mbtel olanlara d-i
dev halk etmidir. Elbette beni bu hapsden hals eyle'
dey zr-i zemnden byle bir sad geldi. Gelin ey ahibb
sizinle u seccdemiz mahallinde bir hafr kazalm" deyp
bism-i lh ile ibtid {kendiler} zemne bir pt-i p urup
{badehu} cmle fukar p bir bir-i m kazarlar kim
hl ahmer'l-levn bir ayn- azmdir. Bu b- ho-gvr
kerre ale's-sabh tahte'l-kahve tenvl etmeden n

______________________________________ 173

Sene 994.
Bir eyh-i fzl ve mrid-i kmil idi. Kuddise srruhu'lazz.
e-eyh ser-eme-i meczibn Hazret-i Nalnc
Dede: Hk-i Bergama'dandr. Zamn- haytnda
Unkapan'nn i yznde Azebler cmii rssunda bir
dkknede nalnclk edermi.
{Menkb- Nalnc Dede}: Kendlerden sonra
Abd elebi postuna gep mrnde te-i Habb-i
Neccr urmam iken std nalnc olur. Amm bunlar
dahi meczib-sfat imiler. Hsl- kelm bu dkkn
nalnc dkknndan gayr bir ey olmazd.
Hikmet-i Hud sene (---) trhinde Unkapan'nda
Sln Musl sultn saryndan bir ihrk- azm zhir
olup trhi (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Hakrin hne ve dknlar ihrk olup t Eskiodalar'da
karr edp mezkr Nalnc Memi Dede dkknnn
[111a] cnib-i erbaasndaki dkknlar serp ihrk bi'nnr olup mezkr Dede dkkn cmle tahtadan iken bir
levhasna asl zarar isbet etmeyp iinde olan Nalnc
Hseyin elebi:
"Benim dedem dkkndr, ben bunda yanarm
iinden kmam" dey ol te-i Nemrd iinde kalup
nalnc yonkalarn dkkndan tara atarken c-be-c
esbb ve sakal yanard. Bi-emrillh Unkapan'ndan t
Vef Meydnna varnca te-i azabdan bir sahr-y b-

pyn olup bu dkkn meydn- mahabbetde kalup

cmle halk temsna gelp lem-i hayretde kalrd.
Mezkr Hseyin elebi gy ihrk grmemi gibi ol
iddet-i hrda ve ol kesret-i gubrda dkknda oturup
naln ilerdi. Sul edenlere,
"Benim dedemin postu dendi dkkndr" dey
cevb edp tebessm ederdi.
Bade'l-ihrk dkknlar z-kymet olmaile Kpeli
nm bir Yahd attr bu dkkn mtevellsinden bir ka
ake ziyde kirsyla mifthn alup mezkr Nalnc
Hseyin elebi'yi dkkndan karup Yahd girdiine
ahl-i mahalle hazz etmediler. hir Yahd dkkna
girp kepengleri kde edem derken kepengi Yahd
zabt edemeyp ba zre kepeng d[p] Yahd'nin ba
hurd olup mrd oldu.
Merre Hseyin Paa aalarndan bir vezr aas ve
Hac Suba gelp kef edp Yahd'nin le-i murdrn
ol dkkne-i mbrekden kaldrup yine Nalnc
Hseyin elebi'ye dkkn verdiler. Allh lim dndr.
Bu Hseyin elebi dahi bir sulb-i bdel mereb
halm selm bir mbrek dem idi ve Nalnc Memi
Dede hazretlerinin trbedr idi. Bu hakrin semtinde
olmaile cmle ahvltna vkfm, mazanna-i kerme bir
halk kimesne {idi}.
Amm e-eyh Nalnc Memi Dede Sultn cezbe-i
lhiyyeye mazhar ve te-i cn-sz ile hkister olman
mezkr ihrkn iinde trbe-i pr-envr kalup kubbe-i
pr-nrunun kurumu te-i Nemrd'dan erimediinden
mad civrnda olan Hac Ksm hnesi ve Mehemmed
elebi hnesi dahi bi-emrillh hals olup meydn-
harbistnda kalup bizzt Murd Hn kendler gelp
tem ve azzi ziyret edp fukarlarna tasadduklar
ihsn eyledi.
Bu Nalnc Dede tekyesi Sln Musl sultn
saryna muttasl Harcc mescidi mukbelesinde bir
kubbe-i ldir. Dede Sultn bizzt anda medfnlardr
kim zamn- sohbetlerinde skin olup ibdet etdkleri
knc-i mihnethneleri imi. Merhm olduu gece Sultn
Murd- Slis'in vkasna girp
"Murd cenzemi Eb'l-feth'de klmaa hzr olup
yine beni hnemde defn edp zerime bir kubbe ve bir
tekye ve bir eme in et kim dnyda elli bir sene su
imedim" dey menm- pdiha girp ale's-sabh
Murd Hn, Sultn Mehemmed cmiinde Dede'nin
cenzesine hzr olup sir mmet-i Muhammed gibi
nevbet ile Murd Hn teberrken na- Dede'yi iki kerre
ketfine alup t hne-i Dede'ye getirp anda defn ederler.
Bade'd-defn zerlerine bir kubbe-i pr-envr ve bir
ayn- criye edp hl ziyretgh- hs [u] mdr.
Pederimizin gftesiyle emeye trh, (---) (---) (---) (---)
ve fevtine trh, Bursev Cinn demidir:
Kerd Naleyn Dede azm-i sary- ukb
Emr-i Hak rz- ser-i sdk u safy zed lebbeyk

______________________________________ 174

Kademe r be-vd-i mukaddes be-nihd

Get trh-i vefte liye 1
Sene 1001.
Dier trh-i Cinn:
Gitdi Naleyn Dede hayf meded ukbya.
Sene 1001.
Mddet-i mrlerinde sayf [u] itda naleyn
geyerlerdi. Geri meczib-sfat imi amm szleri srr-
esrr- rumz ve snesi mahzen-i knz idi.
e-eyh abn- Sn: Bu dahi Kastamonu
hkindendir ve Byk abn Efendi halfesidir. eyh
Vef cmii hareminde medfndur. Gayr evsflar
malmumuz
olmamaile
hads:
2

mazmnu zre olmasn

in gayr menkb tahrr olunmad.

e-eyh Yakb el-Helvay: Pr Al Dede halfesidir, Bozdoan kemeri altnda medfndur.
e-eyh Fethullh m: drs-i Halvet halfesidir.
eyh Vef trbesi civrnda medfndur.
e-eyh Nimetullh: Lgat shibidir. Belde-i
Sofya-i [111b] sfiyedendir ve tark-i Nakbend'dir.
Edirnekapusu hricinde Emr Buhr tekyesi shasnda
medfn diyr- Acem'dendir. Lgat- Halm'yi, Selm-i
Evvel ile Msr fethine gitdkde bir sene m'da met
edp anda telf etmidir. limne pkze er vardr.
e-eyh Sinn Efendi: Yenikapu hricinde bir
soffa zre medfndur. Her br masrlar ziyret ederler.
el-Mevl Mehemmed bin Abdlvehhb ibn Abdlkerm: Ulem-y rif-i billh idi. Edirnekapusu
hricinde Kemlpaazde kurbnde medfndur.
el-Mevl el-fzl Mustaf e-ehr Bostn
Efendi: Tire ehrinde bir tcir-zdedir. Edirnekapusu
hricinde medfndur. Fazlet-i bhire shibi ve ahlk-
hamdesi bir vech ile tabr tavsf olunmaz.
el-Mevl Atullh bin Ahmed: Kasaba-i Birgi'dendir. Cenzesi namzn Ebussud Efendi, Sleymniyye cmiinde ed edp eyh Vef cmii shasnda
sdedir. Mevtine trh: Hatt- Moll, sene 979.
el-Mevl Sinneddn: Sarhan Akhisrndandr.
Edirnekapusu hricinde Emr Buhr tekyesi kurbnde
sde-hldir.
el-Mevl Muhterem Efendi: Takenddir, Ayasofya'da hnesi kurbnde medfndur.
el-Mevl Niksrzde Mehemmed Efendi:
Edirnekapusu hricinde pederi cenbinde medfndur.
e-eyh Mehemmed Dede: Hk-i slmbol'dandr. Yedikulle kurbnde zviyesi shasnda mstetirdir.
e-eyh Yorganc Emr Efendi: ehr-i
Gln'dandr. slmbol'da Eb Eyyb- Ensr ile ehd
olan ecddlarn ziyrete gelp Gl Cmi kurbnde
Sirkeci tekyesi'nde ecddlarnn hk-i amber-pkine yz
1

Kurn, Th 12; "... pabularn kar ..."

Hads, "Yalanc her duyduunu konuan kimsedir."

srp kendler dahi ol hedlarn ve nie Ashb-

gznin iinde medfndur.
el-Mevl Kara Ninc hsm h Mehemmed
Efendi: Yine Ninc Paa cmii hareminde
medfndur.
el-Mevl, el-fzl, el-lim, el-mil Kemleddn
Mehemmed bin Ahmed e-ehr bi-Takprzde:
akyk- Numniyye shibi Takprzde Efendi'nin
mahdm- mkerremidir. Sultn Osmn ile Hotin
gazsna bile revne olup Bodan'da Ya ehri'nde ya
tamm kuruyup meyyitin araba ile Nehr-i Tuna zre
shkca cisrinden srt- mstakmi ubr etdirp Tola
nm kala zeylinde rahmet derysnda gasl edp ol
deryda
kadrga
ile
slmbol'a
getirp
Cbbealkapusu'ndan nan geirp k Paa
hareminde peder-i bzrgvrlar cenbinde gunde
klnd. Pk-nejd [] melek-nihd ve selm'l-kalb
musannf mellif kimesne idi.
el-Mevl Ninzde Seyyid Mehemmed Efendi: Sene 1025 de merhm olup Emr Buhr zviyesinde
medfndur. Ulm- trhde ve baz fnnda dahi
telftlar vardr. Hatt Mirat'l-Kint nm tevrh
anndr ve Gny elebi tercme etmidir.
el-Mevl Mehemmed Kuds: Ninczde Efendi'nin ferzend-i ercmendidir ve Emr Buhr hazretlerinin dmdna dmd olan Abdllatf Efendi'nin
duhterzdesidir. Osmn Gz ile Leh seferine bile gidp
meakkat-i rhdan mevve'l-hl oldukda izn-i
ehriyr ile avdet edp yolda merhm olup cedd-i lleri
Emr Buhr hazretleri hazresinde defn olundu.
Rahmetullhi aleyh.
Fevtine trh, gfte-i Emr Al Efendi:
Rh- Kuds cennete buldu vusl.
Sene 1029.
(---) (---) (---) trhidir:
Rh- Kuds ede ar mev.
Sene 1041.
el-Hatb Zkir: Kocavdir. slmbol'a gelp eyh
Nreddnzde Efendi hidmetlerine vsl olup hnkh-
azzde nie yllar zkir u kir olmaile Zkir tahalls
edp itihr bulmudu. Ve kavl-i edvr zre ilm-i
mskde gy Abdullh Fryb kendleri idi. Hakr
Evliy
Glen-i vahdetde dim alup cn blbl
zikrin anlardan istihrc etmidim.
Badehu devlet-i Sultn Mustaf Hn'da Kazanclar
cmiine hatb olup bir gn vakt-i zuhr eznn, iktiz
hasebiyle minreye o rf izfetiyle kup ezn- mhr
okurken hemn bir caylak murg iynndan pervz
urup Zkir Efendi'nin bandan ol immesin kapup
minrenin t zirve-i alsnda alem zre koyup alem zre
bir alem olup halk- lem tem ederlerdi. Kmil bir
hafta durup pdih malmu olup Zkir Efendi huzr-

______________________________________ 175

Mustaf Hn'a varup sergzet-i destrn nakl edp ol

gece mevld- erf ve nie ilhiyyt ve zikr-i tesbh
tilvet [112a] edp Mustaf Hn bunlara bir kse altun
ihsn etdkde,
"ununla borlar ed edp techz [] tekf[n]inize
dahi masrf eyleniz" buyururlar. Hikmet-i Hud gy
kef etdi. Andan Zkir Efendi hnesine geldikde bir
rh- akm zhir olup minrenin zirvesinde destr
zemne der. Ol gece tc- devleti zemnde yatup ertesi
gn kendler fceten merhm olup bedrst tc-
devleti bandan gidp cemi kn cenzesine hzr
olup Kazanclar cmii shibi Monl Hayreddn hazretlerinin cenbinde medfndur. Mazanna-i kerme hlshibi bir sebk-rh kimesne idi. Hl bild- Rm'da
ehl-i tevhdler mbeyninde zkirn ve kirnlarn ze
etdikleri savt ve zecel ve zikir ve tasnft ve ilhiyyt
cmle Zkir Efendi'den mnteir olmudur. Rahmetullhi aleyh. Mevtine trh, gfte-i (---):
................(1 satrlk yer bo)......................

el-Mevl, el-merhm Mehemmed bin Receb

Efendi: Murd Hn- Rbi ulemlarndandr ve hk-i
tayyibe-i slmbol'dandr. Htnu melne, semm-i
helhil yedirp mm Hasan gibi ehd olup Erikapu
hricinde medfndur.
el-Mevl eyhzde: Edirne kurbnde Akakzanlk
nm belde-i mehredendir. slmbol'da merhm olup
Kesegendede civrnda medfndur. Merhm kab-i
mih ilm [u] irfn ile mmtz idi.
el-Mevl el-marf Al bin Abdrraf: Snble-i
vcdu diyr- Zengibr'dan idi. Sultn Byezd cmii
hazresinde Okcular'a nzr bir revzen dhilinde
medfndur. Cel hat ile Aty elebi gftesiyle trhdir:
Meskeni Moll Al'nin cennet-i al ola.
Sene 1033.
Monl-y dil, kazsnda csm, fazl- kazda seyf-i srm
idi.
e-eyh Hazret-i Kesegen Dede: (---) (---) asrnda
ak- ilh ile lde ulu sultndr. Hl ziyretgh- hs [u]
mdr. Mekbirinde ehl-i hl rivyetleri zre Sahbe-i
kirmdan ve heddan ve gayr ayn- kibrdan krk elli
bin mazanna-i kerme kimesneler medfndur derler.
Baka bir cebbne-i mnevverdir. Eer bu derghda
medfn olan kibr- kmmelnin seng-i mezrlar
trhleri ile ziyret etdiklerimiz tahrr etsek baka bir
mcelled kitb olur. Amm yine bu garfede,
el-Mevl Mehemmed bin Ysuf e-ehr Bah
Efendi: Vilyet-i Hamd beldelerinden Isbarta ehrindendir. Hakknda (---) zde hiciv-gne Etrk lehcesi ile
"Deli Bah gad oluyor" dey bir muhammes etmidir.
Amm kendler bir sebk-rh lfte ve fte mereb
bir merd [] ferd idi. hir bin otuz hillinde glen-i
hayt vara hke dp Kesegen Dede mekbirinde
medfndur. Rahmetullhi aleyh.

el-Mevl Bostnzde Kk Mehemmed

Efendi: Kaynatalar Ninc Mehemmed Paa cmii
hazresinde sdedir. Monl-y mrn-ileyh ecddlarndan lim u fzl ve hsn'l-ahlk, tayyib'l-ark,
elsine-i selsede iir [] inya kdir fash'l-lisn ve
bed'l-beyn idi.
el-Mevl Mehemmed bin Abdlgan: Cenzesinin namzn Sultn Mehemmed'de dery-misl cematle
klunup bid elebi mescidi hazresinde medfndur ve
ml-i mezr ningh- tr-i du-y ehl-i derndur.
Mddet-i mr trhi, tahll tarki zre rifler:
B-gnh vkdr.
56 sene
ve trh-i intiklleri:
el-Cennet mesvh.
Sene 1036.
el-Mevl Abdlkerm elebi: Sahh'n-neseb
ulem ibn ulemdr. Edirnekapusu hricinde pederleri
cenbinde sdedir. Amm yegne-i asr idi. Kuddise
srruhu.
el-Mevl Knalzde Abdurrahmn elebi:
Trhala'da vcda gelp Kesegendede civrnda syi-i
ikmet etdi. Bir halk ve halm selm vcd-
mkerrem idi.
el-Mevl Mehemmed Sdk: Yan Sdk elebi
derler. Manav Tc olan Efendi'nin mahdmudur.
Mderi tarafndan Muha eyhzde Efendi nesebine
nisbeti vardr. Dhil-i srda (---) Muha eyhzde
ecdd yannda medfndur.
el-Mevl el-kmil ve's-sadr el-fzl Abdullh
Efendi bin Al ibn Abdullh bin lys bin eyh
Mehemmed bin lys e-ehr Al elebizde'dir:
Avm- nsda Bitlicezde demekle mehrdur. Trh-i
vildeti, Fazl- ilh'dr, sene (---). Dhil-i kalada erfe
Kadn [112b] mescidi hareminde ol azz pederleri
cenbinde medfndur. Monl-y merhm vstat'l-akl,
ulem-y fuhl, mecmau'l-bahreyn, cevhir-i makl u
menkl usl [u] frda yegne-i asr idi. Kaddesenallhu bisrrhi'l-azz.
el-Mevl Kecdehn Abdullh Efendi: Bild-
Karaman'da Gafiryad nm kasabasndandr, sene (---)
hillinde terk-i fn edp Koac Dede mescidi
mukbilinde dr civrnda medfndur. Merhm fukarya nfi bir pr-i edb mtevz merd-i mrd idi.
el-Mevl Ahmed Efendi mahdm- eyhlislm
Hseyin Efendi e-ehd: Sene (---) trhinde bu
Ahmed Efendi dadaa-y ch- cell edp irtihl etdi.
Vlid-i mcidleri medreseleri civrnda idd etdikleri
trbede medfndur. Trh:
Dedi trhini Aty ann
Rhuna rahmet eyleye Allh.
Sene (---).
el-Mevl, el-fzl, el-kmil Mustaf Efendi ibn
Azmzde: Hlet elebi derler. Asrnda sultn- uar
idi. Nie mcelled telftlar vardr ve Dvn- Hlet

______________________________________ 176

gyet muteberdir ve rubiyytda b-bedeldir. Hatt bu

Hlet hlet-i nezde bu ktay bi'l-bedhe demilerdir.
Kta,
Mahzn oluruz kaan kim dil-d olsak
Vrn oluruz kaan kim bd olsak
ol murg- hm perver-i akz biz kim
Dama deriz kafasdan zd olsak.
hir dr'l-hads-i Sleymniyye iken hadsi hir
olup azm-i bak-y huld-i bern edp hneleri kurbnde
bin etdikleri mektebi Mhrdr(?) Ahmed elebi ml-
firvn harc edp evkf- azm ile dr- kurr etdi
dr't-talmin shasnda medfndur. Mevtine trh:
Kesb trhin dedi ol fzl- nazm-verin
Adne kld azmi gedi Azmzde Hlet.
Sene 1040.
Monl-y nmdr ferd-i sadef-i rzgr, hme-i
tahrri, Mn-ehre-i k-y man idi. B-hisb
telftndan mad rubiyytna gre zamnemiz
uarlar {nazre} diyememilerdir. El-hak rek-i revn
ve bin-y murabba- tarh- zbinde Nizm ve
mzekkir-i man-y hr maksrt- fi'l-hym vk
olmudur. Tarz [u] tarh- Acemne bir vd tarh
eylemidir kim garb lehce-i mahssa elfzdr.
e-eyh Sultn- Melmiyyn Hazret-i Kapan
Mehemmed Efendi: Ve dahi Geysdr Mehemmed
Efendi derlerdi. Zr p-brehne ve ser-brehne olup
geyslar mergle mergle ve fetle fetle p u p hambe-ham kkl-i pern bir derv-i zn olduundan
Geysdr lakabyla mehr- fk bir kutb- istihkk
kimesne idi. Sayf [u] itda bir beyz mroz kebesinden
gayr "L-cbbete vel-sivllh" dey destinde bir teberi
eksik deil idi. Gelibolu etrfndandr derlerdi. Amm
Peuy- Sirem mnend-i b- rem taraflarnda
akrablar kabanieli ve kopal akrl demler gelp
Unkapan'nn i yznde Arabaclar meydn nndeki
(---) Paa mektebinde skin olurlard. Akrablar dahi
atlar ve donlar ile anda olurlard. Ve bizzt kendleri
dahi lehceleri Bonak lisn zre feshat belat shibi
olup tekellm eder.
Konya'da Erlizde hazretlerinden inbet edp bade
cezbe-i ilhye mazhar olup meczibn [u] harbt
erenlerinden olup geysdr olmudu. Nie yllar vd-i
televvnde temekkn ve mahv-sr taayyn klup
mnend-i encm Geysdr Mehemmed Efendi demekle
hret-ir olmudu. Krk sene semtimizde skin olup
hatt bu fakr tevelld etdimiz mahalde sa kulamza
ezn Sunullh Efendi ve sol gumuza menk in bu
Geysdr Mehemmed Efendi ezn okumudur.
Annin ainlmz ezel olduundan rz-merre cemi
ahvltlarna ve nie yz kef [u] kermtlarna vkf olmuuz.

Cmleden biri Menkb- Kapan Mehemmed

Efendi: Bir gn bu hakr lem-i sabvetde Unkapan'nn
i yznde kuyumcu dkknlarmzda sre-i (---)

Badehu sadrazam yedi gn hli mkedder olup tabati

ybset zre olur.
"Bire meded Dede'yi bulun" der.
1 Derhl Geysdr' bulup bir kere dest-i erfiyle
Receb Paa'nn vcduna {el} srp ol sat Recep Paa
yetin tilvet ederken Kapan Efendi gelp bu yeti
renc-i inkbzndan hals olur. Ve,
istim edp "Allh Allh" dediler. Derhl berber
Menkb- slis: Bir gn Sultn Murd'a varup
dkknnda Gleciler tekyesi eyhi Pehlivn Al Halhl
eydir:
zhir olup bizim dkkn nnde Geysdr' grnce bir
"Murd elebi Unkapan'nda Sln Musl sultn
naraya reh buldurup eydir:
hlan gnden sonra pek mflise olsa gerek, ana elli
"Ey dost, hmz h Al'dir kurbn olsun h
kse imdd eyle, onunu [evini?] meremmt edp borcuna
[113a] Hseyin'e cnm, bam top eyleyp geldim bel
versin" dey ric eder. Murd Hn "N'ola" dey cevb
meydnna, Kerbel Meydn'dr meydnmz" deyp
eder, bu cevb Kapan nie aynda dahi syler.
Kapan Mehemmed Efendi'ye temenn edp dest-bs
Hikmet-i Hud nc gn Musl Paa sultnnn
edince hemn Kapan Efendi eydir:
saryndan bir te-i azm zhir olup hemn sultn p"nallh Derv Al bu nda murd [u] maksbrehne firr edp cn hals edp bir nda ml-
duna erp ehdn- det-i Kerbel savbna bu yevm-i
firvndan ayrlup mflise oldu. Bu gne nie kef []
rda nil olursun" {dey} elindeki otura
kermetleri b-nihyedir.
kumkumadan Derv Al'nin eline vurup Derv Al ol
hir Geysdr sene (---) trhinde geyslarn
cmdan bir ka nefes ekdi ve bir kerre nara edp uryn
trumr edp dr- ukbda karr edp yine skin olduu
olup berber dkknna girince Kapan Efendi hakre
tekyesi shasnda tark-i hrha nzr bir revzen
{eyitdi}:
dhilinde medfn olup ziyretgh- hs [u] mdr.
"te 2
yeti mahalli geldi yine tekrr oku"
Mevtine trh:
derken an grdk Derv Al kaarak bizim dkknmz
nne gelince berber dkknndan Hac Ahadolu nm
................(1 satrlk yer bo)....................
bir yiit dal-bak gelp Derv Al'yi memesi stnden
e-eyh Hazret-i mer Efendi eyh-i Cmi-i
urup ehd etdi. Hemn Kapan {Mehemmed Efendi
Dragoman: skb kurbnde Dabra nm kasabadandr.
Derv Al'ye eydir:}
Tercmn eyhi Abdlmmin Efendi'den inbet edp
"Kerbel ehdetin buldun mu?
badehu yerine seccde-nin oldu ve hacc- erfden
3
gelp sene (---) trhi abannda yine zim-i kblegh
yetine mazhar oldun mu?" deyp gitdi.
tahtrevn- tbt ile lem-i hirete revne oldu.
Hemn pederimiz merhm,
Tercmn tekyesi hazresinde medfndur. Sebeb-i
"Bire u Hac Ahadolu'nu dutun" deyp
mevti, kendi katr depdi derler. Rahmetullhi aleyh.
huddmlarmz derhl ktil-i mezbrun girbnn
Azz-i merkm hfz- Kelm- kadm ve hamele-i
devirp Yenieri Aas ehd Hasan Halfe'ye gtrp
Furkn- azm, meclis-i hirmen-i vaz kn- cevhir ve
bade's-sbt Ahadolu'nu dahi Aakapusu'nda
her mesili mkil-kla kdir bir dery-y amk ve bir
esmesin alup zindnda katl edp ardak nnde gece
ummn- bahr-i tahkk idi. Kuddise srruhu.
ile deryya atdlar. Peder, Derv Al'yi Gleciler tekyesi
e-eyh Hseyin L-mekn: Budin kalas
besinde defn etdiler. Derv Al'nin okuduu
mukbilinde Tuna ar kala-i Pete iindendir. Tark-i
ebytlarna mutbk cevblar Kapan Mehemmed
Bayramiyye'den tekml-i fnn edp hir terk [] tecrd
Efendi kef edince n- satde zuhr etdi. Alimallh
olup slmbol'da h Sultn cmii hareminde uzlet-nin
byle vk olmutur.
olup sabh- mr vsl- revh olup zviyesi kurbnde
Menkb- der: Bir kerre Vezr-i azam Receb
medfndur. Hamd-i Hud bu azzin eref-i sohbetleri ile
Paa Kapan Mehemmed Efendi'ye Unkapan meymerref olmuuzdur.
hneleri iinde elinde otura arbyla rst gelp,
Azz-i merkm L-mekn lakabyla mehr [113b]
"Dede bize du eyle" dedkde Kapan derler kim,
derv-i ehl-i fen, hne-berd l-i ab bir merd-i kmil
"Shhat-i bedenle ye i, s gine ye, gine i, hir s"
ve rif-i billh, lim u mil pk-dmen kimesne idi.
derler.
e-eyh Hseyin Doan Dede: Sofya-i sfiye
" Dede bu du deildir bunu kabl etmem, dahi
ehri kurbnde Bergofa nm kasabadan be-ddr ve
bir himmet-i l eyle" dedkde,
siph zmresiyle nie yllar kffr- hksr ile mutasadd
"Hl vezr-i azamsn pdih olacak deilsin, ey
girdr olmudu. hir fennn baksn bulmayup bk
imdi bu duy kabl etmedinse ye i sma" der.
tarafndan haberdr olmaa tark-i Mevlev'de karr edp
Yenikapu tekyesinde otuz sene fakr [u] fka ile ille-i
merdn ekp tahsl-i ulm edp hir seccde-nin-i
1 Kurn, Mide 45; "Orada onlara cana can ksas yazdk."
halfe-i Celleddn olup nakl-i Mesnev ve ders-i Manev
2 Kurn, Mide, 45; "... yazdk ...".
ederken sene (---) de intikl edp rh doann uurup
3 Kurn, Mide 45; "Orada onlara cana can ksas yazdk."
tekyesi shasnda selef meyihler cenbinde sde-hl

______________________________________ 177

olup rh doan zr-i zemnde iyn etdi. Kuddise srruhu.

Mevtine trh: (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Bu hakr Evliy'nn zamnnda haytda
olup dest-i erflerin bs edp du-y
hayrlaryla eref-yb olduumuz bdel ve
melmiyyn ve meczibndan olan
mazanna-i kerme hl shibi kimesneleri
ayn eder

Evvel Sultn- Bdel Hasan Dede: Eb'l-feth

cmiinin Boyaclarkapusu dhilinde skin idi. Eflke serekmi kat-ender-kat tabaka tabaka klbe-i ahznlar bin
etdirirdi. Amm asl kbil-i skn deil idi. Ol mertebe
l idi kim Eb'l-feth minresine berber olup neccrlar
dahi fevkinde bir mismr mhlamaa cret edemezlerdi.
Nie gne kef [u] kermtlar zhir olmudu. hir bir
gece bir rh- akm esp klbe-i Hasan'n hsnn bozup
mnhedim edp ale's-sabh Hasan Dede'yi savmaasnda
kefenini sarl bulup Kestelzde yannda defn etdiler.
Ve mezkr Geysdr Mehemmed Efendi: Kuddise
srruhu.
Ve Armaan Mehemmed Efendi: Kocavdir.
Her kiiye birer tffh hedy verdiinden Armaan
derlerdi. Murd Hn- Rbi'den izin alup sla-i rahme
giderken skdar tarafnda bostncba cisrinde tn
askerinin ervh- tayyibe ve ervh- habseleri ile buluup
gn sohbet edp slmbol'da kim matnen merhm
olacakdr kim hals olacakdr dey cmlesin yazup
defterin yine Sultn Murd'a verir. nc gn
slmbol'a bir vveyl dp Armaan Mehemmed
Efendi defterinde nice tahrr olunduysa eyle vk olup
yedi gnde yetmi bin dem merhm olduu sicille kayd
olundu. Badehu Armaan Mehemmed Efendi kef-i
rz etdinden haz etmeyp yine Kocaeli'ne varup anda
merhm oldu. Kuddise srruhu.
Ve Kapan Deli Sefer Dede: Unkapan'nda
Ekmekci Al elebi'nin te-i germ-germli ekmek
furununa girp hb- rhata vard. Andan kup nie yz
kimesne ile vedlaup Unkapan'nda kendyi deryya
atup gib oldu. Bu ahvle ahl-yi Kapan- dakk
vkflardr. Yedi yldan sonra Cezyir'den Kara Hoca ve
Al Peenolu kalyonlar ile Der-i devlete geldiklerinde
Deli Sefer Dede anlarn kalyonlar ile bile gelp yine
Unkapan'mzda skin olurdu. Amm b-zebn olmudu.
Mezbelistnlarda papu eskilerinden gayr bir ey tenvl
etmezdi.
Kara Hoca ve Al Peenzde tevbileri nakl
ederlerdi: "Yedi sene mukaddem bu Sefer Dede'yi Sedde
Boaz'ndan tara Bahr-i Muht zre bir bala svr
olup inverlik ederken gemimize alup muvfk eyym
ile Cezyir'e gelirken Sefer Dede svr olduu neheng
akbimizden ayrlmayup biz Cezyir'e geldikde balk dahi
limana girp kenra dp merhm olup lesin Sefer
Dede ricsyla defn eyledik" dey bu kadar ibdullh
ehdet etdiler. te merhm Sefer Dede byle bir k-
serbz, bdel-y mmtz idi. Ol sene Unkapan mahze-

______________________________________ 178

ninde merhm olup Unkapan hricinde Horos Dede

yannda defn etdiler. Kuddise srrahu.
Ve srbn- rh- hakkat Yetmi Guru Dede:
Budin eyletinde imatorna nm kala aasyken ftih-i
Ere Sultn Mehemmed ile yedi kral yedi kerre yz bin
kfirler ile katl olunduklar sat bu Yetmi Guru [114a]
Dede ricl'l-gayb asker iinde kalup kffra kl urup
bade'l-feth tabur {cengin} kef-i rz etdiyn yedi
sene ll olup yedi yldan sonra "Yetmi guru"
kelmndan mad bir kelm bilmeyp "Yetmi guru"
dey feryd edp gezerdi. Yine kobal akr ve ekirdekli kubd Bonak pabucu ve kaba kabanie ve
serhadl ksa dolama geyp "Yetmi guru" diyerek reftr
ederdi. Amm garyib andadr kim Unkapan semtinin
amuru slmbol ire mehrdur, ol kesret-i tnde ve ol
itda gezerken pabucunun zerine deil nalasnda bir
krt amur bulunmazd, t bu mertebe pk pkze
gezp evkt- hamseyi cematle ed ederdi. Sultn
Murd'a
"Yedi gnde Revn' feth edersin amm yine
verirsin" dey feth-i Revn' tebr etmidi. Hakkat yine
yedi gnde feth olup yine Kzlba istl eyleyp Murd
Hn Der-i devlete gelirken Yetmi Guru yetmie yetmi
iken hiret hisbn grp Zeyrekba'nda ivizde
kabristnnda Kimmakm Bayram Paa fermnyla
defn olundu.
Merhm efendimiz Melek Ahmed Paa Sultn
Murd azndan nakl eder. Murd Hn bir ka kerre
buyurmular kim "Her br ordu-y slm iinde Yetmi
Guru'un sadsn istim ederim, grn ordu ire kank
haymede skindir" dey sul edermi. Ol ise slmbol'da
"Vard Murd yetmi gurua ald, Murd yetmi gurua
{verdi}" dey feryd edp serser gezmede idi. Kuddise
srrahu.
Ve Karaman'da Eskici (---) Dede: Ulu bdel idi.
Cmleden biri Cvnkapucubaya m'a bir pirinc
mhr hedy gnderp ol hafta mhr kendye varup
sadrazam olup Dersadet'e geldikde Eskici Dede
merhm olup yine Karaman'da skin olduu mahalde
defn olunup Mehemmed Paa zerine bir trbe-i prenvr in etdiler.
Ve Nalnc Hseyin elebi: Azebler rssunda
zikri sebkat etmidir
Ve Keeli Dede: Geysdr Mehemmed Efendi
halfelerinden Mevlev klh ve bol yenli kebe cbbe ve
ayana naln geyp elinde mnakka keesiyle ayn-
kibr devrn edp keesine altun ve guru doldurup ol
dahi krkar ve ellier yetmleri cem edp ml- firvn
bezl edp mezkr yetmlere pk libslar geydirp eng
[u] ana ve hy-h ile masmlar snnet etdirp birer
stda ve hocaya veyhd bir vzer ve ayna hidmete
verirdi. Bu hsn-i hl ile bir derv dem idi. Badd
fethi haberi geldii gn Ramazn- erfde merhm olup
Nect Be mezristnnda defn olundu.
Ve Um Dede: Sarrchneba'nda idi. Dim
skn zre summun bkmn gezp tark-i mda galtn

olan b-man talar kaldru[p] hrh tathr etmee

memr idi, kande medfn olduu malmum deildir.
Rahmetullhi aleyh.
Ve Dvne Duhn-ke Dede: Meczibndan bzebn shib-i kayalk bir dvne idi. Burun otunu imee
mbtel olup baz sbyn burun otudur dey trb
avucuna koyup burnundan ekp gnde yz dirhem
trb ise ok deildi. Bir ka kerre kermeti zhir
olmudur.
Ve Geysdr Seyyid Abdullh elebi: Selnik
mevleviyyetinden mazl iken Geysdr Mehemmed
Efendi orasndan bir nefes bde n edp cmle
erzkn terk edp fakr [u] fkada kkl pern serbrehne ve p-brehne devern edp harbt
erenlerinden olmudu.
Ve Geysdr Moll Mustaf elebi: Kazanclar
cmii mderrisi iken Geysdr Mehemmed Efendi'yle
ihtilt edp cemi kitblarn Hayreddn cmiine vakf
eyleyp bu dahi geysdr olup harbta yz dutdu.
Amm bunlardan gn-gn hletler zhir olurdu kim
krs nshlarndan zhir olmazd. Hakr Tarabefsn
diyr seyhatine gitdiimizde merhm olup kabr-i
erfleri malmumuz deildir.
Ve Eyyb'da Blbl Dvnesi: Yaz ve k bir kafes
ile blbl gezdirirdi. Mutd andelb bahr eyymnda
feryd ederken bunun blbl hezr hezrn
naamtlar iddet-i it vaktinde ederdi. Cmle
ahibbnn taaccb etdi eydir kim srr- acb idi.

[114b]
Ve Ksmpaa'da Tabak Dvnesi: Cemi eyymda
uryn gezerdi. slmbol'un ol iddet-i itsnda
Okmeydn'nda kar iinde yatup lal-gn yanaklar
arakrz olup iki elleri ketiflerinde allak mallak devrn [u]
seyrn ederdi.
Yine Ksmpaa'da Boynuzlu Dvne Ahmed
Dede: Kocamolu nm bir yenieri hnesinde skin
idi. Rz- tavlde Ksmpaa salhnesi cisri zre oturup
yende ve revendeye,
"alla Kabe'ye gidesin Ahmed ebu, alla Kabe'ye
gidesin Mehemmed ebu" dey sz atard. Garbet
bunda kim mrnde grmedii demi grnce ism []
resmiyle fln ebu dey inlk arz ederdi ve yigirmi
sene mrr etmi demi grdkde "Fln kadnn olu
fln ebu ho geldin" dey ayaa kalkup srayup reftr
ederdi. Koynu ve koltuu ml--ml koyun ve sr ve
kei ve kuzu ve karaca ve sn ve ceyrn boynuzlar ile
ml--ml idi.
Garbet-i slis: Baz zref tefel niyyetiyle varup
"Ahmed kan benim boynuzum" dedikde hikmet-i Hud
eer herf mteehhil ise ehl-i beyti evzna gre "te
senin boynuzun" dey kimine kk kimine byk
boynuz karrd.
Garbe-i rbi: Eer ol dem mcerred ise "kan
benim boynuzum" dedkde "dahi senin boynuzun
bitmedi" der, aceb tem idi.

______________________________________ 179

Garbe-i hmis: Baz kefere ve Yahd tebdl-i

kyfet edp Deli Ahmed'e bile getirp bizi grdkde
"Fln ebu fln ebu" dey inlk edp keferelere
asl inlk etmezdi. Hakr ve gayr yrn "Ahmed Dede
bunlara inlk etmedi ki" dediimizde "Gavur Bee
ufud Aa" dey kef edp cmle avret yerin aup
gazab-ld olurdu.
Garbe-i sdis: "Ahmed Dede sana bir boynuz
vereyim bana bir dandin eyle" desen hemn kyma
gelp sa elinin parmaklarn silkdikce de leylek kuu
sads gibi parmaklar sad verp eyle raks [u] reftr eder
kim gy Rakks Zhre'dir ve herkes kendye bir
boynuz hedy getirirler.
Garyb-i sbi: Bir aydan sonra "kan benim
boynuzum" desen hemn elin koyna sokup "ite
senindir" dey verdiin boynuzu bi-emrillh karr. Bu
dahi garb srdr.
Srr- smin: Bir deme kerre biri biri akbince
"alla Kabe'ye gidesin" dese elbette ol dem Mekke'ye
revne olurdu. Hsl- kelm bir sebk-rh, ho-lik
yrndan dvne idi. Habe ve Sdn ve svn diyrlar
seyhatine deli Dvne'den haberimiz yokdur.
Ve Galata'da Papas Dvne: Bu bir mesregh
kefere idi kim her gren dem evz [u] etvrndan ve
reftr [u] gftrndan hazz edp hayrn kalrd. Cemi
ayn- kibrn malmu bir dvne idi. {akanme'mizde
takldi mufassal tahrr olunmudur}.
Ve Rmeli Hisr'nda Durmu Dede: Cmle
yende ve revende ketbnlar gidp tasadduk birer at
verirlerdi. Baz reslere sen fln tarafa gitme flna git,
dedii yere giden selmet varup, fide edp gnimn
gelirdi, gitme dedii yere giden rahne grp b-fide ya
gelir ya gelmezdi. Byle bir esrr- haf shibi olup
durmu kalm durulmu Durmu Dede idi.
Atmeydn'nda Smkl Dede: Dvna giden bir
deme smk atsa ol gn dvnda elbette fideden hl
olmazd. Ve eer bir dem zre tkrse dvnda muteb
olmas mukarrer idi. Byle bir hidmete memr
meczb- ilh idi. Hads-i Kuds:
1

Ve Eleki Dvnesi: B-zebn bir dvne idi. Biemrillh elekden gayr bir ey tenvl etmezdi. Elbette
leki avretleri bu dvnenin yan sra gezp murd
edindii deme iret edp ol dem bir elek alverp fi'lhl elei preleyp emberin atup brncn helv gibi
azn kprderek yiyp em-i mestin szp saf ederdi.
Garbet bunda kim bir hrsza zindnda celldlar ikence
etseler ibtid ol harmye brnck yutdurup yine ipile
azndan karrken demin zehresi ve madesi azna
gelir, harr brnck byle bir bed ey iken bu dvne
brnc nebt- hamav gibi ekl eder, garb temdr.
Yine byle iken bu dvnenin bir merd tebevvl []
taayyuz etdin grmemilerdir. Ve's-selm. [115a]
1

Hads: "Evliylarm kubbem altndadr, onlar benden

bakas bilemez."

Ve cemi zamnda rahm- mderden mtak olduu

gibi uryn gezp dny kelmn etmemiken hlet-i
nezden bir gn mukaddem (---) nm kimesne varup
bade's-selm "Biri inallh gasl edp techz
tekfnimiz hell [] zll mlnzdan alup biri (---)
kapunun tarasnda defn eyle. Yrek oynamasna
mbtel olanlar gelp ziyret edp trbmdan sehel su
ile ezp ieler, bi-emrillh if bulalar" dey vasiyyet
edp c-y mahda varup rh teslm eder. Badehu ol
dem gelp vasiyyeti zre defn eder. Hl (---) hricinde
cisr zre ziyretgh- hs [u] mdr kim hafakn derdine
mbtellar ziyret edp bi-emrillh if bulurlar. Amm
Sultn- melmiyyn ve bdel-y meczibn
mahbb'l-kulb- ben dem ve mesregh- her
dem Dvne Burnaz Mehemmed elebi ve e-ehr
Sabh Sabh Delisi: Pederi, ftih-i Ere Mehemmed
Hn'dan ber (---) ocanda avu kethuds olup
knn- kadm zre yenieri aalar kola bindikde Deli
elebi pederi dahi bile kol dolaup kendlere mteallik
bir mcrim yoldalar ele girse haps ederdi. Bir gn bu
Deli elebi pederine elem-zede olup "sabh lrsn"
der.
Hikmet-i Hud vakt-i seherde pederi merhm olup
ol zamndan ber bu Dvne elebi'ye "Sabh sabh"
dediklerinde ban tadan taa urdukda Hud limdir,
ba Adana kaba gibi kt kt ter. Ve bir shib-i
minkrdr kim gy Minkrzde kendiler kaan bir
deme gazab etse burnundan "pof" deyp bir konral(?)
lakoz balgam karup atdkda fakr-i herf-i zarfin st
sandalozlu balgam olur.
Mesre-i evvel: Bir kerre bir ka yrn ile dvn
seyrine giderken rh- dvnda bu dvneye rst geldik.
Bana bir pre pre bostnc klh geyp omuzunda
bir tfeng kunda ve altnda bir aaca at gibi svr olup
elinde licm aa atn sradup gelirken yemn []
yesrnda olan ehl-i dkknlara birer gne evz [u] etvr
gna gn akalar ederek gelp hemn bir yrnmzn
yanndan geerken,
"Sakn atm deper" dey altnda deyenek atn aa
ucunu yrnmzn ayana eyle urdu kim yrnmz leng
olup,
"Bire gidi deli" dey bir sille urunca hemn dvne
elin burnuna koyup hir dv burnundan bir fasla smk
yrnmzn ehresine urunca hemn yrnmz,
"Vay gzm kd" dey feryda balad. Biz dahi,
"Hay gidi dvne elinde ta var imi yrnmzn
gz kd" dey nazar etdik meer zlim dvnenin
burnunda bir aydan ber kaskat olmu smk ile
urunca yrnmz balgam gznn ak karas zan edp
feryd ederdi.
"Bire a gzn brder gzn sadr, urduu
balgamdr ta deildir" dediimiz yrnmn gzn aup,
"Elhamd lillh deli balgam imi" dedi.
Hakkat'l-hl t bu mertebe yarm ake tahtas
kadar burnu var idi. Amm mtekebbir olup burnu
byk deil idi. Sebk-rh eylece lem bir dvne idi.

______________________________________ 180

Ve'l-hsl tuz cemi tamn muslihi olup her nimetde

bulunduu gibi bu Burnaz Deli dahi her cemiyyet ve her
yerde ve her alayda ve dvnda ve berde ve bahirde
bulunup eb [u] rz yatmaz uyumaz slmbol'u get []
gzr eder bir dvnedir.
Mesre-i sn: Bir kerre bu Dvnenin vlidesin
ttn ierken dutup haps ederler. Bu Dvne, Kara
Mustaf Paa'ya vlidesi halsyn dvna vardkda
Boynueri avuba,
"Sabr eyle Paa'nn ii vardr" der, hemn Dvne,
avubaya,
"Sen bok yeme Paa beni bekler" dedkde cmle
ehl-i dvn tebessm ederler. Hemn Mustaf Paa
Dvne'nin fer yd ve latfesin istim edp,
"Nedir elebi?" der. Hemn avuba mukaddemce hsn-i tabr in,
"Sultnm, elebi'nin vlidesi borlu olup haps
etmiler tlkn ricya gelmi" deyince
"Yalan syler anam borlu deildir bok yer, anam
ttn ierken dutup zindna kodular, avretler
zindnndan karup erler zindnna kosunlar zr babam
yokdur" dey [115b] bu gne ric edp avuba ile bu
gne mnkaa etdinden cmle erbb- dvn
glmeden dem-beste ve hayrn olup Kara Mustaf Paa
hazzndan Dvne'ye bir avu atyye ihsn edp vlidesin
tlk fermn edp "Vlidesin bir deme versinler" deyp
kethudsna tenbh eder. Zr Kara Mustaf Paa
merhm dvnelere gyet mutekid idi. Ve,
Mesre-i slisi: Cemi zamnda her krda bulunmak mutd {idi}. Ekseriyy mevt n sra
mezzinler ile berber fodullanup haltyyt zeler
ederek meyyit n sra giderek kaya girp krek
ekerdi.
Hikmet-i garyib: Bir gn bu Dvne, Nesm nm
bir Yahdnin lesine yz cuhd ile rst gelp hemn
Koca Dvne, Yahdlerin iine girp bandaki bostnc
klhn bir Yahdnin bana geydirp Yahd apkasn
kend bana geyp ufud lei n sra mezzinlik
ederek ubr ederken Yahdler feryd edp,
"Bire elebi ufuddur, mselmn deildir" dedike
kimine balgam kimine smk atarak kimine mut urarak
Yahd tbtu altndan gemek murd edindikde
cuhdlarn akllar balarndan gidp tbtu hrh zre
brarlar. Meer Yahdlerin zum- btllarnca bir
mselmn, Yahd meyyiti altndan gese yhd
stnden atlasa ol meyyit cz olup ehl-i cehennem ola.
Bu hl zre le-i Yahd meydnda kalup hir Dvneyi
baz mslimler bir ka gurua sulh edp yine bade'ssulh edebde dal-kr mhmele olup le-i Yahd zre
sepe sepe ieyp banda apka ile firr etdi. te bu gne
bir bdel cn idi.
Bu gne evsflarn tahrr eylesek bir tomar- drz
olur. Nasreddn letyiftlar gibi cmle akalar
mkallidn ve mudhikn mbeyninde mehrdur kim
ayn [u] kibr beyninde fasl olunur. Amm teh dvne
deildir.

Menkb- rbi: Bir kerre gn gece "Kzl

Adalar'da yankn vardr" dey feryd etdi. "Dvne
kelmdr" dey kimse vcd vermedi. Hikmet-i Hud
drdnc sene (---) trhinde bir ihrk- azm olup
Odunkapusu'ndan t Yedikulle kurbne ve bir taraf
Monl Grn'ye varup gn gecede karr etdi.
Yan bu mertebe teh dvne deildir. Bu dahi ne
cnibde medfn olduun bilmeziz.
................(16 satrlk yer bo).................... [116a]

e-eyh Mehemmed e-ehr bi-Kadzde:

Sultn Murd Hn- Rbi'in eyhi idi. Belde-i Sfiye-i
Sofya'dan be-ddrdr. Dragoman eyh mer Efendi
yerine eyh olup Ayasofya'da Sofyal Kadzde revnak
bulup ulem-y zhirden idi. Khce ehl-i tevhd
sofiyyna tacuaz atard. Anlar da ana nisbet tahta
kakard. Sultn Murd ile Badd seferine giderken
Konya'da Hazret-i Mevln ziyretine varmadndan
mad varanlar men edp hir Murd Hn ziyret
edp yn-i sem etdirirken,
"Bire meded eyhi arn gelp bu ny [u] kudm
dinleyp sem [u] safy grsn" dey haber vardkda
gelmeyp hir-i kr,
"Ya gelsn {yohsa ayan krarm} yhd kendyi
bu sitnede bz ederim" dey ibrm [] ilhh ile
gelirken sitne kapusuna geldkde pdihdan hmile
bir dem dahi seirdp giderken eyhe ber-sne nice
urursa eyh tepesi zre zr [] zeber olup (---) aya
krlup Mevln'y ziyret myesser olmayup slmbol'a
ricat edp (---) sene hillinde merhm olup (---) (---)
medfndur.
Amm Mie banda zuhr eden meyih-i izmn
gzdesi idi kim bunda olan feshat belat ve zekvet
[] necbet ve fikr [] firset ve talkat- lisn ol asrda bir
kimesneye myesser olmam idi. Kaan kim Byezd
Hn'dan Ayasofya mehatine nakl olunduklarnda
yevm-i pencenbeden Ayasofya'da itikf niyyetiyle yatr
dem b-hisb idi. lim fzl olduundan mad
stdne pkze er vardr, lm tahalls eder, kne
gftr vardr.
el-Mevl Niksrzde Mustaf Efendi: kpaa
hareminde medfndur. Yz elli alt aded mcelled
ktb-i mutebere nefs telftlar vardr.
el-Mevl Ak Hsmeddn: Selmiyye hammm
cenbinde kend medresesinde medfndur.
el-Mevl Kara Hasan Efendi: Karesidendir. Emr
Buhr tekyesi'nde medfndur. Ulem-y dehrden idi,
amm dehr mezhebinden deil idi.
el-Mevl Hurrem elebi el-Ceml: Aksaryldr.
Kemlpaazde kurbnde medfndur. Mverrih-i lem
ve z-fnn lim bir kimesne idi.
el-Mevl brhm bin Nimetullh ibn Renzde: Erikapu hricinde medfndur.
el-Mevl Kk Tceddn brhm elebi:
Diyr- Hamddendir, yegne-i zamn idi. Edirnekapusu

______________________________________ 181

hricinde Emr Buhr zviyesinde sde-hldir. Kuddise

srruhu.
el-Mevl Sinneddn bin Ysuf el-Hatb:
Sleymniyye cmiinin imm ve hatbi idi. Evkt-
hamseyi Sleymniyye'de klup cmiden tara kmaz.
Cematin hadd [] pyn yok idi kim Sinn Efendi'nin
hitbetin ve immetin ve ho-elhn ile Kurn- azmi
tilvet etdin cemat-i kesre istim etmein cmide
itikf niyyetine ml--ml idi. Kabr-i erfi Selm {Hn}
cmii kurbnde Koac Dede mescidi shasnda
medfndur.
e-eyh Hazret-i Sultn- fukar Muslihiddn
ibn Hazret-i eyh Vef: kpaa trbesinde
medfndur. Kaddesenallhu bi-srrhi'l-azz rahmetullhi aleyh.
Dde-dz- sahyif-i sr u iber olan erbb- nazara
mstetir deildir kim silsile-i aliyye-i meyih-i kirm bihasebi'l-merib bir ka ubeye mensb olup zikr-i cehri
ihf hasebiyle tark-i Nakbendiyye ve tark-i
Halvetiyye'ye mnkasmdr. Ve Halvetiyye tarki bir ka
tabakaya mnkasmdr.
Amm Et-tarku ilallhi bi-adedi enfsi'l-halyk1
mazmnu zre nie bin tark vardr. Amm cmleden
tark-i kadm, tark-i Muhammediyye'dir. Andan tark-i
Nakbend ve Halvetiyye ve Bayramiyye ve Vhid ve
Zeyniyye ve Mevleviyye ve Ren ve Glen ve Bekta
ve Nimetullh ve Nrbah'dir ki hre-i ehr olan
bunlardan mad yz krk tarkdir. Cmleye ser-eme,
tark-i Nakbend'dir kim Hazret-i Ebbekir es-Sddk'a
mntehdir. Bir frkas tark- Vhid'dir kim Hazret-i
mer'e mntehdir. Ve bir tarki dahi Zeyniyye'dir,
Hazret-i Osmn'a mntehdir. Ve bir tarki dahi
Halvet'dir kim tark-i Celvet andan ayrlmdr kim
Hazret-i Al'ye mntehdir.
Amm ehr-i slmbol'da ibtid tark eyhi olan
Habb-i Karaman hazretleridir. Merhm olup Eyyb
Sultn mukbelesinde Sdlce nm kasabada Caferbd tekyesi kurbnde medfndur. Zamn- haytlarnda
yetmi bin mrde mlik idi.
Badehu yerine halfesi eyh veys hazretleri
Kocamustafapaa tekyesi'nde eyh oldu. Tekye-i kadmdir kim kefere asrnda kzlar manastr idi. Sene (---)
trhinde Hrnu'r-Red slmbol'un nsfn sulh ile feth
edp tekye ve kala bin edp yine [116b] bade'l-feth
Eb'l-feth Gz tekye edp badehu Byezd-i Vel
vzerlarndan Koca Mustaf Paa cmi ve imret in
etmeiyle Mustaf Paa derler.
Badehu ehr-i slmbol'da Yahy irvn'nin drd
halfesi itihr buldular. Andan tark-i Zeynler itihr
bulup on iki imm gibi ve on iki eimme-i hads gibi on
iki kmmeln meyhlar vardr. Anlara beyne'l-meyih
Abdile derler. Hamd-i Hud oun ziyret etmek
myesser olmudur.
Amm Seyyid Yahy irvn halfesi Seyyid mer
Ren'dir. Andan Seyyid brhm mezn olup
1

"Yaratlan canlar saysnca Allh'a giden yol vardr."

Ren'den
Glen
olup
kendler
Msr'da
medfnlardr. Amm tark-i Glen ve Mevlev ve
Halvet ve Kdir ve Celvet ve Sinn (---) (---) (---) (---)
itihr bulmulardr. Ve,
Ziyretgh- Sultn- uar Revn: Edirne-i
dr- remde mtak olmudur. simleri c'dr.
Sleymn Hn hareminde nev [] nem bulmudur.
Badehu Krkeme kurbnde kend cmii hareminde
hrha nzr bir penere dhilinde medfndur. Mevtine
trh:
idp rh- kuds dedi trh
Cinndan yana azm etdi Revn.
Sene (---).
Pkze er [u] gftr ve bir dvn- mdevveni vardr.
......................(23.5 satrlk yer bo)....................

Elhamd lillhi Tal slmbol kalas dhilinde olan

cemi imrt ve hayrt [u] hasent, ziyrt- makm-
aliyyeler ve cemi sr- bin-y kadmelerin shib'lhayrtlar ism [] resimleri ile ve her imretin dervezeleri
zre musanna trhleri ile tahrr olunup,
slmbol srunun etrfnda olan ehirleri
ayn u beyn eder [117a]

Evvel,
ki yz otuz beinci fasl
Belde-i Kostantniyye kalas hricinde
mevleviyyet yerde t Karadeniz Boaz'na
varnca mamr [u] bdn remezt'l-imd
misilli ehirleri ve imretleri ve cevmileri ve
sir hayrt [u] hasentlarnn ve cemi
ziyretghlarnn trhleri ile beyn eder

Evvel kasaba-i hric-i Yedikulle, kefere zamnnda

nazarete yan tnlu yoldan gelmi dem ehre
girmeyp bu mahalde yedi gn skin olup
Kostantniyye'ye dhil olduuyn bu c-y mahda
nazarete derlermi. Bade'l-feth Eb'l-feth Gz cmle
tabblar ve sallakhneleri bunda koyup bdn ederler.
Leb-i deryda kasaba-i mamredir. Bir cmii ve
yedi mescidi ve bir hn ve bir hammm ve yedi sebli
ve tekyesi vardr. Ve yz aded h-i Evran
krhnesi yan tabb dkkn vardr ve elli aded
dutkalc krhnesi vardr ve leb-i deryda yetmi aded
kirici krhnesi vardr. Amm mteehhil mahallesi
azdr, cmle mcerredn bzrdr. Hn-i marekede be
bin tvn tabb bekr ehbzlar kar kim her biri
birer Ahi Evran'a benzerdir. Amm bu kasabann bedryihasndan gayr kimesne bir n dursa dem helk olur.
Amm anlara ol bed-ryiha mk [] amber gibi kokar.
Mk-br dem yanlarna varsa haz etmezler. Amm
gyet mnim demleri var. Bi-emrillh Cenb- zzet
mllarna berekt- Hall vermidir. Mehrdur kim pr

______________________________________ 182

[u] p-i kademleri Hazret-i h-i Evran halfelerinin

birine sul eder:
"Eteindeki nedir?" meer halfenin dmenindeki
kelb necseti imi. Hicbndan,
"Eteimdeki gurudur" dey cevb eder. Hemn
Ahi Evran,
"lh ml [u] erzknz berektl olup ok ola" dey
du ederler. l hze'l-n tabblarda mnim demler
okdur. Hac Al nm bir tabbn krk yllk kelb
necseti vardr, ngilis Frengleri krk bin guru verp
vermemidir dey mehr- fkdr.
Ve bu kasabann hricinde bir eme-i cn-fez'nn
kemeri altnda r-ke bir beyz mermer zre std-
mermer-br bir kaz murgu tasvri etmidir kim diller ile
tabr olunmaz. Gy z-rhdur. Efvh- nsda
Kazleme nmyla mehrdur.
ki yz otuz altnc fasl
Kasaba-i Yenikapu imretlerin bildir[ir]

Yenikapu'nun hrici garbde bir kasaba-i iremdir.

Be yz mikdr b u beli gl-glistnl sarylar ve
hneleri vardr ve Cmi-i Merkez Efendi ve yedi zviye
ve bir hammm. (---) mevlevhnesi sitne-i azmdir.
Yetmi aded fukar-y Mevlev hcreleri ve semhnesi
ve imreti ve etrfnda emen-zr kurlar ve draht-
azmler ile rste ve prste olmu bir sitne. Ve sr
nm bir ressm- mnend-i Bihzd gelp bu sitnenin
r-y dvrna kaln hat ile 1
yetini yazmdr kim gy mucizedir. Ve yine vech-i dvra bir
r-i gurre tasvri tahrr etmi kim gy shil-i attu'lArab'da sayd [u] ikra gezer bir eseddir. Her gelen
uar esede mnsib ebytlar yazmlardr. Diller ile
tavsf olunmaz. Ve dahi nie bin kta ebyt [u] er
tahrr olunmu bir sitne-i Mevlev'dir.
Ve bu kasabada yetmi seksen mikdr dekknleri
vardr ve b- hayt sular mehr [u] firvndr.
Ziyretgh- kasaba-i Yenikapu:
................(6.5 satrlk yer bo).....................[117b]
ki yz otuz yedinci fasl
Hric-i sr- slmbol kasaba-i hevdr [u]
llezr yan mahalle-i Topcular

Eb'l-feth asrnda Rmeli cnibine sefer oldukda

tife-i topcyn bu mahalde haymeleri ile meks
etdikleriyn Topcular derler. Bir mrtefi ferah-fez
yerde b u beli bin mikdr sary- ller ve gayr
hnelerdir. Ninc Paa cmii ve yedi aded hnlar ve
yedi mescidleri ve bir tekyesi ve bir mfd [] muhtasar
kk hammm Kara avu yenieri aas binsdr. Ve
yz aded esvk- muhtasar vardr, amm yine cmle
ey mevcddur. Hevsnn letfetinden mad b dahi
Krkeme suyudur kim b- haytdan nin verir.
1

Kurn, Nahl 60; "O, yle stn, yle hikmet shibidir."

Kurn, Nahl 60; "O, yle stn, yle hikmet shibidir."

Amm cmle sarylardan Melek Ahmed Paa sary gy

bir hadka-i kerrbiyndr. Kadm-i eyymda (---) (---)
binsdr kim gy bir kaladr. Mteaddid kalar ve
maksreler ve hcreler ve hammmlar ile rste olmu
bir gl [] glistn bostnl bedir. Bunda bir havz-
azm vardr kim aren-fe-ar bir havz- latfdir. Baka
subas ve Eyyb nibi hkmndedir. Ve Grc Paa
sary ve Defterdr Ninc Paa sary emesi trhidir:
Nin fikr ederken bu binnn sl-i garrsn
Dedi mlhem ann trhin[i] de hayr- Sultn.
Sene (---).

ki yz otuz tokuzuncu fasl

Kasaba-i hric Ninc Paa

Hric-i srun cnib-i garbnda bir hevdr mrtefi

kh zre hadka-i Rdvnl bin aded mamr u bdn
ve mzeyyen sary- azmli mahalle-i kebrdir. (---) cmii
vardr. Cmleden Ninc Paa cmii Sultn (---) (---)
tura-y garr hidmetine memr idi. Cemat-i kesreye
mlik bir mferrih cmidir. Bir pte-i l zre vk
olmu ren-bin bir cmi-i zbdr. (----) trhi budur:
Nin fikr ederken bu binnn sl-i garrsn
Dedi mlhem ann trhini [de] hayr- Sultn.

Bu sarya karb Bezde elebi emesinin trhidir:

Dedi trh-i binsn Nil
b- latf eme-i ayn'l-hayt.
Sene (---).
................(6 satrlk yer bo)....................
ki yz otuz sekizinci fasl
Evsf- kasaba-i brn-i sr mahalle-i
mamr (---) (---) (---) rabta-i Otakclar

Bu c-y mahda dahi Eb'l-feth asrnda taraf-

Rm'a azmet olundukda serperde-i Osmniyn cmle
hayymlar bunda kurup skin olduklaryn Otakclar
derler. b [u] hevs latf hadka ve rdvnl iki binden
mtecviz mzeyyen sarylar ve gayr hneler vardr.
Baka hkimi ve Eyyb Sultn mevleviyyeti
hkmndedir. Erikapu'nun garbnda bin adm bad bir
mrtefi yerde vk olmu bir mferrih ve dil-k
semtdir.
Ve Otak Meydn nmyla bir emenzr ve
mesregh vdsi vardr. Cmle yrn- b-saf bade'l-asr
ol c-y mahda var[u]p kesb-i tarvet hsl edp
cilvelenirler.
Bu mahalde drd cmi ve on yedi mescid ve alt
tekye {Emr Buhr tekyesi cmleden mamrdur} ve
hn vardr amm sary hammmlar ok olmaile rs
hammm yokdur.
Ve yz mikdr envndan dekknleri vardr.
Amm rs cmii (---) (---) binsdr. Cemat-i
kesreye mlikdir. (---) Trhi budur: (---) (---) (---) (---) .
Trh-i sebl-i Hseyin Aa:
Grp an dedi bu abd-i zaf
Trh olsun sebli hb [u] latf.
Sene 1008.
Ve dahi bu Otakclar ile Edirnekapusu mbeyninde
tekye ve cmi-i Emr Buhr ulu sitnedir. Sleymn
Hn'n Koca Mimr Sinn' binsdr.
................(5 satrlk yer bo)................ [118a]

Sniyen,

______________________________________ 183

Sene (---).
Ve elli aded mescidi ve drd aded tekyesi ve bir
hammm henz bin olundu ve yigirmi aded dekknleri
vardr. Amm hnlar yokdur. Lkin Ninc Paa'nn bir
mferrih hammm- dil-ks vardr kim l-nazr
kablesindendir. Eyyb'a karbdir. Sleymn Hn asrnda
olmak ile Mimr Sinn binsdr.
.................(10 satrlk yer bo).....................
ki yz krknc fasl
Kasaba-i kzeciyn yan
mahalle-i mlekciler

Kala-i slmbol'un cnib-i garbnda Halc-i

slmbol shilinde bir alak dz yerde drd bin hneli ve
b u beli mamr u bdn ve kat-ender-kat
remezt'l-imd misilli sary- ller ve yal kalar ile
rste ve kfe-zr bestnler ile prste olmu bir ehr-i
muazzamdr.
Bu c-y mamrun drd aded iskelesi vardr. Biri
Yvedd iskelesi, biri Defterdr iskelesi, biri Zl Paa
iskelesi, biri Hoca Efendi iskelesi. Bu iskelelerin dery
ar karu taraf Hsky ve Pr Paa kasabalardr kim
merd zen fark olunur mikdr mbeynehmlar bahr-i
mlihdir. Ve bu ehrin dahi suba ve kads vardr.
Eyyb mevleviyyeti nahyesidir.
Ve cmle (---) mihrbdr ve (---) hutbedir. Amm
cmleden mkellef mkemmel Zl Paa cmii bir
b- rem iinde iki taraf tark-i m bir cmi-i rendir
kim memlik-i l-i Osmn'da vzer cmilerinde byle
bir mnevver cmi bin olunmamdr kim cmle
yz altm alt cm- billr ile mehr- fk bir cmi-i
mzeyyendir. iml tarafndan haremine (---) kademe ta
nerdbn ile urc olunup alt serp talebe hcreleridir.
Cnib-i cenbunda haremine (---) kademe nerdbn ile
sud olunur. Zr bu cmiin bir taraf mrtefi bayrl
zemndir. Eer bu cmiin tarz [u] tavr vaz- binsn
ma-vaka zre tahrr eylesek bir mcelled olur. Ancak
bu cmi ire olan ilm-i mimr bir cmide yokdur.
Ve kubbe-i mevznunun tarasnda olan hayl-i
pesendde marifetler hadden efzndur. Zamnemiz
mimrlar eyle bir rnkrlk etmee kdir deillerdir.
Minberi ve mihrb ve mezzin mahfilindeki hurdegr
sanatlar meer Sinop kalasndaki minberde ola. Ve

hareminin cnib-i selsnda medrese hcreleri ile

mzeyyendir. Ve cnib-i erbaasndaki gl [] glistn
ire murg- hezrn nevszl deme hayt verir. Trhi
budur: (---) (---) (---) (---) (---) (---) Ve minresi gyet
musanna sermed minredir. Koca Mimr Sinn bu
cmi binsnda yed-i tlsn ayn u beyn etmidir.

[118b]
Ve Defterdr Nzl Mahmd Paa cmii, Defterdr
iskelesi kenrnda kr- kadm bir kk cmidir amm
gyet cemati okdur. Sultn (---) Hn defterdrlarndandr. Kapusu zre trhi budur:
rif gft behr-i trh
sm-i mescid makm- Mahmdest.

Trh-i eme-i Sokullu Mehemmed Paa, kurb-

Zlpaa:
Hak kabl eyleye kim dedi Nihd trh
Kld bu emeyi bnyd Mehemmed Paa.
Sene (---).
Trh-i eme-i h Sultn muttasl- Zlpaa:
Tene-diller dediler trhini
eme-i m-i hayt- cnfez.
Sene (---).
Trh-i eme-i Defterdr Nzl Mahmd Paa
kurb- cmi-i :

Sene (---).

Temeddet(?) bnydna trh

Dedi trh inneh hayrun ceml.

Ve kr- kadm bir alak minresi vardr. Mimr Sinn

binsdr.
Sene (---).
(---) (---) (---) (---) cmii (---) (---) (---) (---) (---)
......................(11 satrlk yer bo)....................
cmii (---) (---) (---) (---) (---). Bunlardan mad yz
yetmi mescidlerdir.
mret-i itm yokdur ve bir hn ve yedi tekye-i
Ziyretgh- kasaba-i Zlpaa
dervn vardr. Amm Sultn Mustaf'nn ibtid
el-Mevl Musl Efendi: erh-i Mifth'a hiyesi olan
clsunda Yenieri oca baavuu Kara Mezk nm
Bal
Efendi'nin mahdmudur. Defterdr cmii
ktil-i Osmn Hn olan k, Zlpaa kurbnde bir
hareminde
medfndur, {bin-i Mimr Sinn}.
hadka-i bahristn ire bir mevlevhne bin etmidi
el-Mevl Ahmed bi'l-Kfzde Efendi: Defterdr
kim nazri yok idi. Hikmet-i Hud bir gece bir zelzele-i
cmii
hareminde medfndur. Sene 965 de Kfzde
azm olup Mevlevhne yere berber mnhedim olup
ver-y
Kf'a kadem basup kf kf oldu. Kad(?) (---)
zemni bahristn iken hl bostn oldu.
mahlasyla
sihr-i icz er vardr.
Ve bir hammm- ho-hevs var kim cmle ehl-i
el-Mevl Bk Efendi Musls: Zlpaa rehbelede ren bir hammm- thirdir.
gzrnda
medfndur.
Ve bu ehrin hrh zre iki tarafn yz aded
e-eyh
Pr Ahmed: Tark-i Eref'dir. Edirne'de
her esnfdan mzeyyen dkknlardr. Cemi z-kymet
Pr
Al
Dede
halfesidir.
Defterdr cmii mukbelesinde
eylar mevcddur. Amm bezzzistn yokdur. Ve
yatr.
nalband dkknlar gyet {okdur} vsidir.
e-eyh Mahmd el-Karaman: Nidevdir.
Ve bir tark-i mn dahi iki cnibi serp iki yz elli
Defterdr
Mahmd Paa dr'l-hadsinde muhaddis iken
aded krhne-i sifl ve anakc ve bardakc ve mlekci
merhm
olup
anda medfndur. [119a]
dkknlardr. Tn-i mahtmdan ve tn-i Kzhne'den
Slisen,
ve tn-i Saryr'dan maraba ve kzeler ve srhler cd
ederler kim misli meer Fafr ninde ve znik
ki yz krk birinci fasl
inisinde ola. Amm bunun hk-i anber-pkinde olan
ehr-i azm Eb Eyyb- Ensr
hssa bir diyrn trbnda yokdur. Huss bir kze tze
hazretlerinin cmi ve mescid ve medris,
iken andan b n edenin dem muattar olup hayt-

hn u hammmlar ve gayr imretleri ve

1
cvidn
bulup
yeti
ziyretghlarnn
trhleri ile ayn u beyn
mazmnun mhede eder.
eder
Bu krhnelerde eyle std- kmiller var kim tn-i
mahtm bir kzeyi hedy in krk elli gurua bey edp
Evvel ehr-i Eyyb, slmbol'un cnib-i garbnda
pdiha ve vzer ve ayna teberrken gtrrler. T
derydan tokuz ml bad karadan iki sat dr bir ehr-i
bu mertebe std- kmiller vardr.
iremdir. Amm yine mbeyninde asl arz- hliye yokdur.
Trh-i eme-i Hall Aa, mahalle-i mlekciler:
Serp mamr [u] bdn vzer ve vkel ve ayn,
sultn yallardr kim bu ehir slmbol'a muttasldr.
Dedi trhin Fedy hakr
Lkin baka hkmetdir. btid knn- Eb'l-feth zre
Ayn- pk eme-i m'l-hayt.
be yz ake mevleviyyetdir ve yedi yz pre kurya
Sene (---).
hkm nfizdir ve yigirmi alt nevh nibi vardr. Bervech-i adlet senev on bin guru hsl olur. Baka
subas ve mtevellsi hkmet {eder}.
1

Kurn, Enbiy 30 "... her eyi sudan [yarattk]..."

______________________________________ 184

Amm bu ehrin cnib-i erbaasnda sr yokdur,

hemn bir sevd- muazzam belde-i tayyibedendir.
Cnib-i imli slmbol halcidir. Karu taraf dery
mukbebelesinde Sdlce kasabasdr, bir hadeng-i
pehlivn menzili yerdir.
Bu ehir moll defteri zre b u beli kat-enderkat mamr u bdn tokuz bin sekiz yz sarylar ve
gayr bytlardr.
Bu ehrin tlu Halc kenrnca Zlpaa cmiinden
t Kzhne yolu zre Cvnkapucuba saryna
varnca nihyet bulup bin admdr. Andan te kiremit
hnelerdir. Ve yine Zl Paa'dan t drs Kk'ne
varnca yine bin admdr. Yine Zl Paa'dan Blbl
deresine varnca bin admdr. Yine Zl'dan yoku
yukaru Ninc'ya ve Topcular'a varnca bin adm
ravza-i iremli ehr-i kebrdir. Bu cirmde olan ehr-i
azmin iinde olan,
ehr-i Eyyb Sultn cmilerin beyn
[eder]

Evvel Cmi-i seltn Eyyb Sultn. Bizzt

Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn Gz bin edp Eb
Eyyb- Ensr hazretleri rhuna savbn hibe eyledi.
Leb-i deryya karb sitne-i Ensr'de bir dz zemnde
bir cmi-i kebrdir. (---) kubbedir. Mihrb tarafnda bir
nm kubbe dahi vardr amm ol kadar l kubbeleri
yokdur. Ve cmi ire asl amdlar yokdur, ancak orta
kubbe etrfnda metn kemerler ile mebndir.
Minberi ve mihrb musanna deildir. Ve sa
tarafda hnkr mahfili vardr. Ve iki kapusu var, sa
cnibde yan kapu ve kble kapusu var.
Ve bu cmi-i seltnin bir yanndan bir yanna tlu
(---) ayakdr ve kble kapusundan mihrba varnca arz
(---) ayakdr. Ve kble kapusu zre bir kta mermer zre
cel hatt ile tahrr olunan mzehheb trhi budur:
Dedi trhin dt beyt-i atk
Hamd lillh beyt-i mamr oldu bu
Dendi Kostantne trh 1

......................(1 satrlk yer bo)...................

Andan Kzhne rh zre h Sultn cmii: Bir

b u be iinde mahbb cmi-i rendir. r-ke
harpteyi russ- hs- nlgn ile Mimr Sinn mestr
etmidir.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Bu cmilerden mad bu ehir ire cmle bin

seksen mescid vardr. Cmleden cemati ok
Dkmeci{ba} mescidi ve Arpacba mescidi ve Karc
Sleymn mescidi bu drd mescid Mimr Sinn
binsdr. (---) (---) (---) (---) (---)
Ve cmle (---) medresedir. Evvel medrese-i Eyyb
Sultn ve Medrese-i Sokullu Mehemmed Paa (---).
................(2 satrlk yer bo).................... [119b]

Ve cmle (---) aded dr'l-hadsdir.

......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded dr'l-kurr-i Kurn. Dr'lkurr-i Sadeddn Hasan e-ehr bi-Hocazde.
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded dr't-talm-i sbyn- tfln-

ebcedhndr.
......................(1/2 satrlk yer bo)......................

Ve cmle (---) aded sary- vzer ve ayndr.

Evvel Sary- Al Paa, kr- Mimr Sinn'dr.
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded zviye.

......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded hndr.

......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ve ancak bir imret-i tamdr kim yende ve

revendeye nimeti mebzldr.

......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Sene (---). (---)

Ve bu cmiin yemn [] yesrnda birer erfeli iki
minre-i lsi var. Ve harem-i muhtereminin cnib-i
selsnda medrese hcreleri ile mzeyyen bir haremdir.
Ve bu haremin t vasatnda bir cemat maksresi vardr,
(---) stn mermer-i hm zre mebn bir kasr-
Havernakdr.
Bu nzhetgh ile Eb Eyyb kabri mbeyninde
evc-i sumna ser ekmi iki nr- mntehlar var kim
her ubesi kkl-i dilbern gibi pern olup syesinde
cemi cemat-i kesre ibdet ederler. Bu haremin dahi
iki kapusu var. Amm cnib-i garb kapusundan tara bir
harem-i azm dahi vardr. ecere-i dud ile memdd
drahtlar ile rste ve yedi aded nr- azmler ile prste
1

olmu bir haremdir. ki tarafnda bdest musluklar

vardr.

Kurn, Tevbe 102; "Baka bir ksm da ..." Ebcede gre: 857

______________________________________ 185

Ve cmle (---) aded hammmdr. Bu dahi Eb'l-feth

Gz binsdr. Amm b [u] hevs gyet latfdir. Merd
[] zenn in ifte ifte hammmdr. Haste-hl olan
girse bi-emrillh if bulur. Andan gayr alt yz sary
hammm vardr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded seblhnelerdir. Trh-i

Seblhne-i Sultn Ahmed der-harem-i Eyyb Sultn:
Eyledi Sultn Ahmed kr-i num-y cell
Bin igirmi ikisinde yapdrp bir nev-sebl.
Sene (---).
Trh-i sebl-i Ksm Paa kurb- trbe-i :

Dedi trhini Nihd ip

Selsebl-i behit-i b- zll.
Sene (---).
......................(1.5 satrlk yer bo).................

Ve cmle (---) aded eme-i b- haytlardr. skele

banda keli Resl Paa'nn emesi trhidir:
Bu Nihd dedi trh[i] se t
eme-i pes taraf kld sebl.
Sene (---).
rsdaki eme[nin] trhidir:
Kim Nihd dedi trhin latf
Oldu ayn- emesr- Selsebl.

[Sene] 975.

Pk-i sf eme-i b- hayt.

Sene 975.
Oldu b- Kevser-i b- sebl.
Sene 975.
......................(11 satrlk yer bo)...................[120a]

Ve cmle bin seksen be dkkndr. Geri

bezzzistn yokdur, amm cemi z-kymet ey anda
mevcddur. Amm hafff rsu ve lebbn- hlis
rsu ve masmlara (---) rsu mkellef
mzeyyen rslardr. Amm kayma ve yourdu gyet
lezzdir. Ve berber dkknlar dahi gyet mzeyyendir.
Her yevm-i cumada bu Eb Eyyb ziyretine nie bin
dem gelp rs-y bzrda dem derys olup
kaymakc dkknlarnn hninlerinde meks edp
leben-i hlis ve kta-y ebyaz ve asel-i mussaff tenvl
edp saf ederler. (---) (---) (---) (---). Ve,
Mesregh- Eyyb Sultn: Evvel Kdhne
rh zre Kplce Ayazma, Halc-i bahre nzr bir
mrtefi pte zre draht- mntehlar syesinde bir
mesregh- c-y safdr kim b- haytdan nin verir
bir ayazmas vardr. Humm-y ruba mbtel olan
kimesne hafta ale's-seher n etse bi-emrillh if
bulur. Ve,
Mesregh- Aa Sekisi: Bu dahi Halc'e nzr bir
l emenzr yerdir. Ve,
Mesregh- Ceres Meydn: Bu ehrin nihyetinde Kzhne rh zre bir atmeydn'dr. Her cuma
nie bin hussn-svr cndler cem olup silhrlk
ederler. Aceb tem yeridir. Ve,
Mesregh- Kalam: Her br nie yz yrn- bsaf kayklara svr olup bu cezrelerde kaya balklar
sayd ederler kim bu mhler bir diyra mahss deildir.
Geri bir bed-ehre ve siyh levn bir turfe balkdr
amm gyet lezz ve mukavv semekdir. B-huss asl
balk ryihas yokdur. Ne kadar tenvl olunsa skleti ve
harreti yokdur. Ve,

______________________________________ 186

Mesregh- Deniz hammm: Yine kayklar ile

cmle ahibb her cuma gnleri bu Eyyb ehri
nndeki cezreler mbeynindeki halclere girp cmle
kn [u] maukn- mtkn bil vsta birbirlerine
dir edp felekden km alup deniz mlikleri gibi
dem melekleri nlgn fta ile inverlik ederler ve her
cezrelerin emenzrlarnda ay [u] n edp gam-
dnyy ferm edp sohbet-i hs'l-hs ederler. Bu cy mferrih dahi bir diyra mahss deildir, ill ehr-i
Eyyb'a mahssdur. Ve,
Mesregh- Cn Kuyusu: Eyyb'un imlinde
mezristn ire bir ka hneler vardr, anda bir beyt-i
kadmde bir su kuyusu vardr. Bir demin bir eyi gib
olsa evvel pk bdest alup ol h- m kenrnda iki
rekat namz klup ve Ftiha-y erf tilvet edp savbn
Hazret-i Ysuf rhuna hibe edp eyide kim,
"Ey shib-i bir Hazret-i Ysuf- Sddk akna olsun
benim fln akrabm yhd fln evldm yhd zyi
olan eym nice oldu" dey kuyu azndan aa nid
edp dura, derhl sul etdi kimesneyi yhd gib
olan eylar ism [] resmiyle haytda ve memtda ve
kank diyrda ve kim harmlik edp eyn
uurladklarn bir bir takrr edp bir ince vz zhir olur.
Bir hikmet-i acb garb mesregh- tli kuyusudur
kim ne gne sul etsen ana gre cevb istim olunur.
ll muayyebt- hamseden sul etseler. Mesel baz
zenne,
"Karnmdaki erkek midir?" dey sul etse,
"Azack ye" dey cevb zhir olup gayr haber
kmaz. Hakr bir ka kerre mhede etmiim. Hatt bir
kerre,
"Bizim Osmn daymz haytda mdr?" dedim,
"Eydincik ehrinde un alr yaknda size gelir" dey
haber verdi.
Hakkat on gnden Osmn Day gelp, "Mh-
abn'n yedinci bzr gn nelerdiniz?" dedim,
"Eydincik'de un alrdm" dey yemn eyledi.
Hulsa-i kelm bir acb cn kuyusudur. Ve,
Mesregh- drs Kk: Bnsi Bayramiyye
tarkinden eyh drs nm bir azz, bir tekye in edp
cemi yrn- zarfn- dervn anda cem olup saf
ederlerdi. Badehu cls- Mustaf Hn'da mezbr eyhe
mlhiddir dey isnd edp tekyesi ve evkfn harb []
yebb, binsn trb edp zr [] zeber etdiler. Hl bir
ka draht- mntehlar ve emenzr soffalar ve namz
seddi ve eme-i zlli ve havz- azmi kald. Hl yine
drs Kk nmyla bir teferrcghdr. Ve,
Mesregh- Krkserviler: Hevd[]r cihn-nm
bir koyah- hybn mesregh yerdir. Ve,
Teferrcgh- Aa karl: Bir emenzr fezdr
kim gy zemn-i sebiz-gn katfedir.
Mesregh- Blblderesi: Nie bin andelbnn
namesinden deme saf ve srr hsl olur. (---) (---)
(---) (---) [120b]
Ve bu ehrin b [u] hevsnn letfetinden mahbb
u mahbbesi memdhdur. Ve ayn [u] erf okdur.

Amm halknn ekseri ulemdr. Anlara kurbnclar

derler. Zr bu ehirde kurbnhne vardr. Baz
kimesne,
"Eyyb Sultn'a bir kurbn ve yz kurbn nezrim
olsun" deyp kurbnhnede birer kurbnn ed etdikde
nie yz mnim demler cem olup kurbnhneden
hissesin aldkdan sonra tamakrlk edp koluna bir yen
dahi geyp,
"Bize de hissemiz verin" dey dest-drzlk edp
drd gne libs yen ile hisse aldklarnda slmbol
zreflar yannda Eyyb halkna kurbnclar derler
mehrdur. Ve,
Memdht- ehr-i Eyyb: Evvel hs ve beyz
ekmei ve kayma ve yourdu ve eftls ve kayss ve
lffn nr bir diyra mahss deildir. Ve haremdeki
draht- nrlar zre iyn eden balkcl kular her sene
balarndan ikier aded tellerin Eyyb Sultn kubbesi
zre bragurlar.
................... (1 satrlk yer bo) ...................
Evsf- ziyretgh- Hazret-i Eb Eyyb-
Ensr aleyhi rahmetl-Br ve gayr kibr-
evliyullhlar ve merkd- ulem ve suleh
ve meyih-i izmlar ve vzer ve
vkellar ve gayr ayn- kibrn merkad-i
pr-envrlarnn trhleri ile fird fird
beyn eder

Evvel rif-i Samedn ve (---) (---) (---) Hazret-i

Eb Eyyb- Ensr ibn (---) (---) Sahbe-i kirmdan
rv-i hadsdir ve Ensrdandr. Ve Hazret-i Rislet-penh
Mekke'den Medne'ye hicret etdkde nka-i Reslullh'
Cibrl-i Emn licmndan ekp bu Eb Eyyb hnesi
nne kerp Hazret-i Risleti bu Eb Eyyb hnesine
msfir alup Eb Eyyb gayr hneye nakl etdi. Ve hl
Hazret-i Rislet'in kabr-i erfi bu Eb Eyyb'un hnesi
yeridir kim Hazret-i Ebbekir, Resl-i Kibriyy anda
defn etdi. Bu Eb Eyyb byle yr- gr- Resl'dr.
Hazret'den (---) hads nakl eder.
hir l-i Emev'den Muviye hilfetinde sene 52
trhinde bade'l-hicre Eb Eyyb, Mesleme ile iki kerre
Kostantniyye zre serdr olup sulh ile Kostantn
kraldan ml- hazyinler ile m'a gelp defa-i snde
yine Eb Eyyb serdrlk ile slmbol'u muhsara edp
Galata'y feth edp slmbol'u feth etmek sadedinde
iken kffr sulh edp be-kavl-i sulh Eb Eyyb
Ayasofya ire ibdet edp avdetde Erikapu'da kffr
bunlar taa dutup Eb Eyyb ta ile mecrhen merhm
oldu.
Bir rivyetde ishlden merhm oldu derler. Ahvl-i
pr-melli blda musarrahdr. Amm sene (---)
trhinde Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn Gz,
slmbol'u feth edp yetmi yedi kibr- evliyullhlar ile
yedi gn kabr-i Eb Eyyb'u tecesss etdiler. hir-i kr
Akemseddn hazretleri

______________________________________ 187

"Mjde olsun beim, alemdr- Resl olan Eb

Eyyb- Ensr bu mahalde medfndur" dey bir
hybn ormanistn ve engalistn ire girp bir seccde
zre iki rekat namz klup bade's-selm bir secde dahi
edp gy hb- rhata varup kald. Nieler,
"Efendi kabr-i Eyyb'u bulamad hicbndan hba
vard" dey nie tan-mz gft [u] glar etdiler.
Bir satden sonra Akemseddn hazretleri
seccdeden ba kaldrup mbrek gzleri ts- pr-hne
dnp beereleri arak-ld olmu, hemn Eb'l-feth'e
hitb etdiler kim,
"Beim, hikmet-i Hud seccdemizi t kabr-i Eb
Eyyb zre demiiz, hemn u mahalli kazsnlar"
deyince fukar-y emseddn'den kii, bir dahi Eb'lfeth, bir dahi Akemseddn seccdenin altn hafr edp
zir amk oldukda bir yeil sommk r-ke ta
zhir olup ol ta zre kf hat ile,
Hz kabru Eb Eyyb- Ensr
dey tahrr olunmu, ol n ol seng-i hry ref edp (---)
seneden ber vcd- Eyyb zafern ile boyanm kefen
ire ter tze bulunup mbrek yed-i ymnlarnda bir
tu mhre bulunup yine hli zre mezkr seng-i
sebiz-gnu koyup setr ederler.
Cmle askir-i slm ayne'l-yakn hsl edp hafr
olan trbn tevhd [] tezkr ile yine doldurup cmle
ibdullh- mslimn ziyret edp trbe-i pr-envrnn
essna mberet ederler. Hl zerindeki kubbe-i prenvr ve cmi ve medrese ve hn ve hammm ve
imret-i itm ve rs-y bzr cmle Eb'l-feth
Gz'nin binsdr.
Amm Eb'l-feth'den [121a] ber ne kadar seltn-i
selef gelmiler ise teberrken birer sr- bin zamme
ederek cennet-s bir makm- lliyyn olmudur kim
kubbe-i pr-envr bir ravza-i Rdvn iinde kalmdr.
Kabr-i erfi dehlzinin revzenleri cmiin haremine
nzrdr.
Cmle der [] dvrlar k-i n ile mzeyyen bir
trbe-i pr-envrdr. Ve ravza-i kabr-i mnevveri
diren-mdr ebeke-i sm-i hlis ile in olunmudur.
Ser-i sadeti tarafnda alem-i erfi ve cnib-i erbaasnda
olan sm zer er ve emdnlar ve kandller ve dem
kaddi mutall emdnlar zre em-i kfrler ve
buhrdn- gn-gnlar ve glbdn- mcevherler ile
ml--ml bir kabr-i erfdir.
Ve bunda olan hsn-i hat kelm- izzetler meer
sitne-i Dldl-svr Esedullh Al Kerremallhu
vechehu'nun kabr-i erfinde ola.
Ve kabr-i Eyyb'da olan tuhef ve ydigr musannat vze-i b-kymetler meer Sultn Ahmed
cmiinde ola. Ve p-y erfi cnibinde bir sahrc-i h-
m vardr. Teberrken cmle ehl-i zvvr n edp
emrz- hafakndan bi-emrillh hals olur.
Ve bu sitne'nin der [] dvrnda olan levha-i
mzehhebli hsn-i hatlar meer mehed-i mm Rz'da
ola. Ve bu sitne'nin trhi: (---).

......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ziyretgh- Hazret-i sultn'l-ulem ve'l-fuzel Mevln Ebussud Efendi Rahmetullhi aleyhi

rahmeten vsia: btid tullar slmbol kurbnde
Mderrisky nm bir karyede vcda gelmidir.
Hazret-i Rislet-penh'dan ber byle bir fuzal
gelmemidir. Beyne'l-ulem Numn- Sn dediler. Bir
tefsr-i muteberi vardr. bin ulmdan ve bin yedi yz
tefsrden ahz edp bir tefsr telf etmidir kim hl
beyne'l-ulem memdh [u] mehr- fk olup
humms- hadd-i Nahvn'dir kim ana mudil bir
tefsr yokdur.
Sleymn Hn asrnda eyhlislm idi. Ulem-y
zhirden olmaile ehl-i tevhde tan ederdi. hir brhm
Glen hazretleri huzr- Sleymn Hn'da Hazret-i
Ebussud'u ilm-i tasavvufda ird edp "Tevhd devr
ehline helldir" dey fetvlar verdi. Ve mm-i Sinn
hazretlerinin meyyitinden ird olup shib-i slk olup
tark-i Sinn zre merhm oldu. Hakk kim haytnda
yegne-i asr olup rmh [u] sinn idi. Kuddise srruhu.
Trh-i itmm- tefsr-i Ebussud gfte-i Mevln
Mehemmed Mn:
Tc- tefsr-i kelm- muciz.
Sene 972.
Trh, (---) Feyzullh Efendi sene (---) mevtine
trhdir:
Mte ferd'z-zamn Mevln.
Sene 982.
Dier trh:
Monl Ebussud'a ola makm cennet.
Sene 982.
Dier trh:
Mft-i zamn eyledi azm-i ukb.
Sene 982.
................(1 satrlk yer bo)....................

Kabr-i erfi Eb Eyyb civrnda sk- lebbn ire

b-kubbe hadd revzenler ire mermer amdlar ile kabr-i
mnevveri malmdur. Cmle talluktlar ile ol dr'lkarrda inkrzu'd-devrn karr etmilerdir. Cenbinde
zviyesi ve mekteb-i sbyn ve sebli vardr kim
ziyretgh- hs [u] mdr.
el-Mevl Abdlkerm Mehemmed elebi ibn
Ebussud Efendi: Cedd-i als cenbinde medfndur.
Kabr-i Bedzzamn ibn Hseyin Baykara ibn
Timur Hn- shib-hurc: Bu Bedzzamn (---)
Hn'n ehr-i Tebrz'de p-y semendine yz srp
slmbol'a maan geldikde tndan merhm olup Eyyb
hareminde medfndur.
......................(8 satrlk yer bo)...................[121b]

Ve ziyret-i e-eyh Hazret-i mer Bk: Mft

Ahmed Efendi'nin brder-i kihteridir. Eyyb cmiinde

______________________________________ 188

viz u nsh iken bin yigirmide merhm olup civr-

Eyyb'da medfndur. Dde-i cn ayn- mer gibi
kde Acem diyrn seyhat ederken mr tahalls edp
hals olmudur. Zr bild- Acem'de ism-i mer istim
olunmamdr. Ha smme h ism-i mer'e ad yaman
derler.
el-Mevl Hocazde Abdlazz Efendi: Eyyb'da
pederler[i] cenbinde medfndur. Brderleri Esad
Efendi sadr- Rm olman trh demilerdir:
Bu iki sadra geldi nakkd iki brder.
Sene 1015.
Yevm-i azlde brderleri yerine Dmd Efendi nasb
olunup bu gne trh denmidir:
Azl-i azzn
Nasb- d ndn
Trh-i n
Telvs-i dvn.

Sene 1017.

Dier trh:
Besmele bs ile trhin
Yazdlar Hocazdeler mazl.
Sene (---).
el-Mevl el-fzl Ahmed Efendi ibn el-Mevl
Sadeddn yan Hocazde Efendi: std- Arasto-y
man, muallim-i makm- Murd Hn olan sad-
zamnn ferzend-i ercmendidir. Trh-i fevti:
Ve'msik kavle Muhammedin ve aleyhi'l-fetv.
Sene 1010.
Eyyb cmiinde cenzesi namzn skdar Mahmd
Efendi klup yine Eyyb civrnda medfen-i
muayyenlerine gzr ve vlid-i kuds-iynlar cenbine
defn klnd. Ziyretgh- ehl-i nazardr. Cemi ulmda
dery-y marif olduundan gayr pkze er- beli
vard[r].
e-eyh lim'l-cell Al Be ibn Husrev:
znik'de Fzl Al Be demekle hret bulmudur.
Osmnck asrnda Adabal nm azzin neslindendir.
Sultn Ahmed H[n] clsunda Eyyb Sultn'da Ahmed
Hn beline bunlar kl kuatmlardr. Sene (---)
trhinde menzil-i fnden dr- bkye irtihl edp yine
Eyyb Sultn trbesi hareminde medfndur. Azz-i
mezbr fezil-i celle ile mehr bahr-i muht-i ilm-i
Rabbnye mlik merd-i Hud idi.
e-eyh Eyyb Mahmd Efendi: Kber-i
Halvet'den Yakb Efendi halfesidir. Yine Eyyb'da
Cezer Ksm Paa cmiine karb bir mescid-i erf ve
bir zviye-i latf-i ren in etmidi. Ol makm- ferahfeznn hareminde medfndur.
e-eyh'-yh shib't-tecvd ve'l-kre
Hazret-i Ahmed Efendi El-Msr: Muallim's-sultn
ve shib-i dr'l-kurn idi. Rm'da krat ile Kurn-
azmi tilvet etmek bunlardan kalmdr. Eyyb Sultn

cmiinin imm iken bin trhinde intikl eyleyp

Sokullu Mehemmed Paa trbesi shasnda sdedir. Bu
hakr'in std Evliy Efendi'nin stddr. Rahmetullhi
aleyhim.
e-eyhlislm Hmid Efendi: Eyyb'da medfndur. slmbol'da Flyokuu'nda cmii ve medresesi
var. Hakr Evliy ol medresede hcre-nin olup Ahfe
Efendi nm hmm Dersim'dan yedi sene baz fnn
tekml etdik, mbrek sitnedir. Merhm Hmid
Efendi'nin fevtine trhdir, gfte-i Vankulu Mehemmed
Efendi, min telmz-i Hmid Efendi:
Mft-i dn-i Ahmed Hmid Efendi nkim
Etdi gzer cihndan ukbya oldu mesd
Seyrimde gece grdm bir glsitnda an
Anda Habb-i ekrem Ashb cmle mevcd
Dedim ki bu kadardr oldu makm- Hmid
Htif'den erdi trh hz makm- Mahmd.
Sene 985.
el-Mevl Hocazde Mesd elebi: Eyyb'da
vlidleri bin etdi mekteb shasnda medfndur.
el-Mevl Sar Muslihiddn: Amasiyye-i gsiyedendir ve Eyyb civrnda bir revzen ire medfndur. Gyet
fris-hn olmaile feshat ve zerfet zre fris
tekkellm ederdi.
el-Mevl Abdullh Martoloszde: Hk-i pk-i
slmbol'dandr. Eyyb trbesi kurbnde Hmid Efendi
cenbind[e] medfndur. Hakk kim fazlet-i ilmiyye ile
mehr idi.
el-Mevl Sadeddn Hasan e-ehr bi-Hocazde: Ayasofya cmii iinde tecdd-i vuz ederken
dnydan el yudu. Eyyb'da bin etdikleri dr'lkurrnn hazresinde mtevr hk-i pk-i atr-sde
medfndur.
Merkad-i Kara Mustaf Paa: Ftih-i cezre-i
Kbrs Selm-i Sn vezridir. Eyyb hareminin sol
kapusunun i yznde bir kubbe-i sermed iinde
medfndur ve gaz etdi tr [u] kemn ba ucunda
maslbdur.
el-Mevl Salzde Abdlevvel Efendi: Eyyb
civrnda medfndur.
el-Mevl Pr Mehemmed Azm Efendi: Defterdr Pr Ahmed elebi'nin defter-i mli Azm Efendi
Kbrs' tahrf ederken bu beyt trh olmudur:
Nizm- sbha-i mr erp encma hatm oldu
Annin makta- itmmna trh nazm oldu.
{Dier trh:
Rh- pkine dembedem rahmet.
Sene 1040}
Mevtine trhdir:
Azm dr- alya azm etdi.

______________________________________ 189

Sene (---).
Eyyb'da medfndur.
Kabr-i Gzel Siyvu Paa: Sleymn Hn
vezridir. [122a] rs ire bir kubbe-i lde cemi
taalluktlar ile medfndur. h-rha nzr peneresi
zre tahrr olununan trhdir: (---) (---) (---) (---). Mimr
Sinn binsdr.
el-Mevl Babazde Mehemmed Efendi: Kala-i
Larende'dendir. Eyyb'da hazre-i mahssa iinde
medfndur.
Merkad-i el-Mevl Mehemmed bin Abdullh
e-ehr Hubb monls: Eyyb'da mstakil trbesinde
medfndur.
Kubbe-i el-Mevl Mehemmed Bkr e-ehr
Dkmecizde: Irk- Acemdirler. Hikmet-i Hud
ehzde-i Acem Haydar Mrz merhm olduu sat
merkm Mehemmed Bkr dahi ol n merhm olup iki
Acem ferzendi gy mahd imiler dey slmbol
zrefs ire nie gft [] g latfe oldu. Eyyb'da
sdedirler. {Gfte-i Bk Efendi:
dumn olsun Acemler gzleri aydn yine
Mr Haydar nr- em-i Husrev-i rn gelr,
dey ebytlar denilmidir. Badehu Kzlbalar kemiklerin serka edp Acem'e gtrmlerdir}.
Ziyret-i el-Mevl Hcegzde Mustaf Efendi:
Eyyb'da medfndur. Fazlet-i bhire shibi ve salh-
hl ile mehr idi.
el-Mevl fzl el-azz e-eyh Abdlkdir bin
Hac Meyyed yan eyhlislm eyh Efendi: Eyyb
trbesi civrnda medfndur.
Kubbe-i el-Mevl Feridn Be et-Tevk: smi
Ahmed'dir ve ivizde perverdesidir. Eyyb trbesi
civrnda mstakil trbesi vardr. Mehemmed Hn-
Slis nincs olmaile Mehemmed Hn clsuna trh-i
musanna demidir. Trh budur:
At {982} bah oldu ihsnna trh
Cls- sline emr-i slm.
Sene 982.
Ziyret-i e-eyh Baba Mahmd Efendi: ehr-i
Filibevdir. uar-y fzl ve lim bir kimesne idi. Nie
telftlarndan mad Tefsr-i Ebussud'u tahrr edp
ilm-i inda ve ilm-i arzda ve gayr fnnda Monl
Cm-i sn idi. Belki dahi m-fevki idi. Eyyb civrnda
kabr-i muayyenesi ziyretgh- ulemdr.
Ziyretgh- Gz Palak Mustaf Paa: Sleymn
Hn vezr[i] kapudan paalarndandr kim slmbol'dan
krk pre kadrga ile Sebte Boaz'ndan mhimmt [u]
cebehne ile kup Msr cezresin ve Habe burnun
dolaup Lahsa ve Basra'dan Badd altna yigirmi pre
kadrga ile Sleymn Hn'a vsl olup Badd fethinde
bulunan Palak Mustaf Paa'dr. Hidmeti mukbelesinde
Msr ihsn olunup badehu slmbol'da kubbe-nin
iken merhm olup Eyyb hareminin Hnkrkapusu

hricinde bir kubbe-i mahssas iinde medfndur.

Kuddise srruhu.
Merkad-i Kand Mustaf bin Cell Tevk:
Eyyb'da brderi Slih Efendi ile bin etdi cmiin
shasnda mestrdur. Fevti trhidir:
lh rahmet eyle Mustaf'ya.
Sene (---).
lm-i tevrhde b-hisb telftlar vardr.
el-Mevl Mehemmed ibn Mehemmed [e-ehr] bi-bn'n-neccr: Karaman'dan zuhr edp
merkad-i pki Eyyb'dadr.
Ziyret-i el-Mevl Cafer Efendi: Ebussud
Efendi'nin ammisi Abdnneb Efendi'nin mahdm-
mkerremidir. Eyyb'da Cezer Ksm Paa hareminde
medfndur.
Merkad-i el-Mevl Mahmd Emn Karab:
irvn'da Karab'dandr. Eyyb'da h Sultn cmii
mukbilinde medfndur.
el-Mevl Al bin Abdlazz e-ehr mm-i
veledzde: Eyyb'da Ebussudzde Mehemmed
elebi'nin cenbinde medfndur, sene 981.
Merkad-i el-mevl Esad Efendi ibn Sadeddn-i Sn: Hazret-i Eyyb'da vk vlid-i mcid ve
brder-i vl-kihterinin cenbinde medfndur. Yetmi
alt hasse zre memdh- lem telftlar vardr. Gy
Ebussud- sn idi. Ve,
Kabr-i Mevln Seyyid Ksm Gubr: Belde-i
mid'den be-ddr idi. Eyyb civrnda medfndur.
Monl-y merkm hars-ef-y z-fnn idi. Ve vech-i
edb, hulv'l-lisn ve lebb-i mntesib olduu kibr
meclisinde herkesi hayr ile yd ve ihsna tevecchlerin
tebr ile nie mahznu d klmaa mutd etmilerdi.
Rahmetullhi aleyh.
Kabr-i el-mevl el-fzl Slih Efendi: Sultn
Murd- Slis muallimi Sadeddn Efendi'nin mahdm-
rbiidir. Sinn-i erfleri krka bli oldukda toksan alt
cild ktb-i mutebere telftlar var idi. Bu kadar
mensblara mutasarrf olup egl-i dny ile lde iken
aceb kuvvet-i kudsdir kim gy mm- Azam- sndir.
Vasiyyetleri zre Eb Eyyb- Ensr kurbnde pederleri
cenbinde medfndur. Kuddise srruhu.
Merkad-i Tabanyass Mehemmed Paa: Vzer-y Sultn Murd- Rbi, Eyyb Sultn trbesine
muttasl bir kede medfndur.
el-Mevl Al bin Mehemmed: Osmn Hn hocas
mer Efendi'nin brder-i kihteridir. Eyyb civrnda
sdedir. Gyet suleh-y mmetdendir. Ekseriyy
evkt- hamsesin Sultn Mehemmed cmiinde ed eder
giderdi ve dim hamd ederdi.
Ziyretgh- el-fzl es-Seyyid Mehemmed ibn
es-Seyyid Mehemmed: Vilyet-i Hamd dhilinde
Eirdir nm kasabada sd[e] olan kutb- [122b] izz u
temkn e-eyh Hazret-i Burhneddn'in necl-i necbidir.
Ve Msr'da Nakb'l-erf Burhneddn hazretleri
efendimiz
mezkr
sultnn
evld-
zevi'l-

______________________________________ 190

ihtirmlarndandr. Merkm erf Mehemmed Efendi,

Eb Eyyb'da idd etdikleri trbe-i tr- pkde mtevr
hk-i pkdir. ir [] inda yegne-i efrd, marifde
mfred-i zamne idi, pederimiz ile gyet hsn-i lfetleri
var idi.
el-Mevln el-fzl ve's-sadr el-kmil Mehemmed bin Hsm e-ehr Kara elebizde
Efendi: Sene 1042 Zilhiccesinde merhm olup cenzesi
Eb'l-feth'de klnup Eyyb civrnda mtevr hk-i
p-y amber-s klnmdr. Yetmi yerde hayrt [u]
hasentlar vardr. Bu hakr ok ihsnn grmz.
Rahmetullhi aleyh.
el-Mevl Bitlice Mustaf Efendi: Eyyb'da
medfndur.
Trh-i fevt-i Hnende Sdcizde:
Kla mahfil-i cennetde Sdcizde makm.
Sene (---).
Trh-i kabr-i mushib-i Sultn Murd- Rbi
Ms elebi:
Ms'ya cemliyle tecell kla Br.
Sene (---).
Receb Paa siph zorbalarna katl etdirp brhm Paa
saryndan Ms'nn nan pre pre Atmeydn'na
brakdlar. Murd Hn cenzesine hzr olup Eyyb'da
hrh zre bir hadd ebeke iinde medfndur ve seng-i
mezrnda bldaki trh, zeheb [] ljiverd ile
mastrdur.
Kara Monl Snbl Al Efendi'nin mevtine
trhdir:
Mrd d Monl Al der-sl-i m.
Sene (---).
Trh-i trbe-i Ferhd Paa: {Kr- Mimr
Sinn}. Vezr-i Murd- Slis ve Mehemmed-i Rbi
kurb- iskele-i Eyyb Sultn trbe-i pr-envrnn atebe-i
ulys zre tahrr olunmudur. Trh:
Teng-m ilhm ile lm dedi trhini
Eyledi Ferhd Paa Adn-i lde makm.
Sene (---).
Trh-i trbe-i Mushibe-i Sultn brhm Hn
ekerpre Kadn: Kurb- iskele-i Eyyb. Amm
kendiler asr- Mehemmed Hn- Rbi'de diyr- brm'e
nefy olunup bade'l-tlk Msr'da merhme olup trbesi
hli zre kalup trhi bu gnedir: (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---).
el-Mevl Gny Efendi: uar-y Murd- Slis,
Eb Sad hnesi mukbilinde hrha nzr medfndur.
Mcelled dvn ve Bahirnme'si vardr.
Trh-i trbe-i Ksm Paa der-rs-y Eyyb
Sultn:
Diyelim rhyin Ftiha dim el aup
Adn-i aly makm eyleye Ksm Paa.

Sene (---).
Trh-i trbe-i Ksm Paazde:
Dedi trhi Nihd el aup
Ftiha okuyalm rhyin.
Sene (---).
Trh-i trbe-i Selm ve Murd Hn vezri
Cafer Paa der Eyyb cnib-i Ortayol:
Ederken lemi seyr [] tem
Adem iklmine eridi rh
Bir eksikli Beyn dedi trh
Beht ola makm y ilh.
Sene 995.
Trh-i trbe-i azm Sokullu Koca Mehemmed
Paa: {Mimr Sinn binsdr}. Sleymn'a ve Selm'e
ve Murd Hn'a krk sene vezret edp hir dvnda bir
eli kanl deli serhadli ba ile dvnda ehd etdine
trhdir:
Hkm-i Hak ile ehd oldu Mehemmed Paa.
Sene 987
Vzer trbelerinde bundan muazzam trbe ve imret
ve medrese yokdur.
e-eyh Baba Ysuf: Tark-i Bayramlerdendir
drs Kk'nde medfndur. Ve,
Trbe-i Pertev Paa: Sleymn Hn vzerlarndandr. Sleymn Hn Seitvar kalas altnda merhm
olduu gn Seitvar' Sleymn Hn'n ls feth
etdinden mad bu Pertev Paa seksen yedi bin asker
ile Erdel diyr kalalarndan Gle kalasn Sleymn Hn
merhm olduu sat feth edp Seitvar altnda Sokullu
Mehemmed Paa'ya mjde gelmidir. Badehu Pertev
Paa merhm olup Eyyb Sultn civrnda medfn
olmudur. Koca Mimr Sinn, zerine bir kubbe-i
mnevver etmidir.
......................(7 satrlk yer bo)................... [123a]

Bundan,
ki yz krk ikinci fasl
Kasaba-i Sdlce'nin cmi ve mescid ve
medris ve hn [u] hammmlar ve tekyeleri ve
sary- lleri ve ziyretghlar trhleriyle
bildirir

Evvel kasaba-i Sdlce Eyyb Sultn nndeki

Halc-i mlihin karu imlinde er avret nmyn olduu
Halc kenrnda Galata mevleviyyeti nhiyesinde baka
suba hkimli bin iki yz mamr [u] bdn b-
remli sarylar ve gayr sr- binlar ile mzeyyen bir
kasaba-i rndir kim lisn- Acem'de "Kend-i r" derler,
lisn- Arab'da "Rabta-i leben" derler, Trk'de
"Sdlce" derler, Rm'da "Galata" derler, cmlesi sd

______________________________________ 191

mansnadr. Zr bu kasabann nebtt ve hevsnn

letfetinden sd hlis olmaile Sdlce derler.
Bu mahalden Eyyb Sultn ehrine kayklar ile ubr
olunur. Mbeynehms slkdr, azm ketler
gelemezler. Zamn- kffrda bu mahalde zencr zre
cisr-i azm var imi, hl sr- binlar nmyndr. Bu
mahalden yine dery ile Albeky'ne ve Kdhne
kyne, cnib-i imle tokuz ml mezkr Halc ile
tarafeynin emenzr yerin tem ederek Kzhne'ye
varlr. Amm kasaba-i Sdlce bu Kdhne boaz
aznda vk olmu cmle hneleri leb-i derydan t
Cafer-bd dana knca biri biri zre Halc'e ve
Eyyb'a nzr bl ve beli hevdr dr- amrlar ve
cevmilerdir.
Cmle (---) mahalle ve (---) cmidir. Cmleden
mkellef kurumlu avu Paa cmii r-ke, harpte
tahta kubbesi ve bir tabaka mevzn ta minresi var.
Ve (---) cmii (---) {ve Hekm Kaysnzde mescidi
Sleymn Hn'n Mimr Sinn binsdr.} Gayrs mescidlerdir.
Ve drd tekyesi ve bir hammm ve bir hn ve elli
mikdr dkkn ve iskele banda bir rmgh- kn-
irfn mesregh soffas var.
Ve sary- vzerlardan Karaaa yals leb-i deryda
draht- karaaa ile hybn olmu bir yaldr.
Mukaddem Defterdrzde brhm Paa besi idi.
Sultn Murd- Rbiin htrna bu benin b [u] hevs ho gelp dim bu iremde ay [u] n edp nie bin
kayk ve peremeler ile Kzhne teferrcne giden
kimesneleri seyr [] tem edp ihsn [] inmlar
ederdi. Hl ol b- rem Sultn Mehemmed Hn-
Rbiin mlki olup pdihlara mahss be oldu.
Bostnc ustas ve huddm bostnclar vardr.
Andan Ebussud besi, bu dahi ana muttasl
sanavber draht ile zeyn olmu gl [] glistnl bdr.
Ebussud Efendi Tefsr-i erf'in bu bda telf
etmidir.
Ve buna muttasl Bzergnba b, mteaddid
kalar ile mzeyyen bir yaldr.
Ve brhm Hnzde yals, kadm-i evvelde Sokullu
Mehemmed Paa binsdr. Bunda olan meyve-i gngn ve kfe-i ibret-nmn bir bda yokdur.
Ve Res mzde yals, nev bindr amm besi
yokdur.
Ve Keml Efendi yals mfd [] muhtasardr.
Ve tekyelerinde cmleden kr- kadm ve sr- azm
tekye-i Cafer-bd, Sleymn Hn huddmlarndan
Cafer nm bir shib-i tab kimesnenin hayrtdr. ehrin
bir mrtefi zemni zre vk olmu gn-gn draht-
ller ile mzeyyen ve (mzeyyen) mteaddid soffalar ile
ve ka ve matbahlar ile Cfer-bd'dr.
Sleymn Hn bu tekyenin deryya nzr bir
kesinde skin olup teferrc ederken Hindstn
pdihndan hedylar gelp bir nak- bkalemn
teltn derisinden bir tam sofras ve yz Hty
mnebbid tabaklar ve yz aded kseyi ve nie lt-

tam z-kymet eylar bu tekyeye vakf eder. Badehu

bu eyleri zorbalar asrnda hazneye alup sofra ile bir
eftl ekirdeinden bir dervn kekl kalmdr kim
garyibdir. Hindstn'da hsl olmu eftl ekirdeinin
nsfdr. Hl iki vukyye su alr. Kenreleri altun dvre
ve sm halhllar ile bir ibret-nm sun- Hud'dr. Nsf
hl haznededir. Selm-i Sn bu keklden bil cura
bde n etmidir. Hakk ki yek-merd kse deil pencmerd kseden ziyde bde alur.
Ve bu tekyenin mcell der [] dvrnda olan
hsn-i hatlar ve ibret-nm nak- bkalemn tasvrin
evsf bir vech ile terkm olunmaz. Hatt Nakk Aa
Rz r-y dvra siyh kalem ile bir kaya ekli zre bir
kepk-i vah tasvr etmi, Bihzd- Mn kalemin
ekmede cizdir. Cmle erbb- marifin nazargh bir
sitne-i teferrcgh- mesregh kedir. [123b] Ve,
Tekye-i Hasan-bd: Sultn Murd- Rbi asrnda
Unkapan'nn i yznde Pervz Aa nm bir aann
mnim mldr abd-i memlk Hasan nm kle
demisi bin etmeile zref-y slmbol bu tekyeye
Niznm-bd tekyesi derler. "Niznm" lafz lisn-
Rs'da bilmem demekdir. Amm cihn-nm bir pte
zre nev-bd Niznm-bd tekyesidir. Shib'l-hayrt
haytda olmaile her ay banda cmle ehl-i teferrce
sal edp hnende ve szendeler ile ziyfetler ederdi.
Ve nie tekye-misl beler vardr. Amm
cmleden
Tekye-i Abdsselm besi: Hybn- remde
dem gib olur bir bdr. Cmle ehl-i href bunda
teferrc ederler.
Ve be-i Al Aa ve be-i Eski Ysuf ve be-i
Ganzde iml cnibi Okmeydn'na ve garb cnibi
Halc-i Eyyb'a nzr fsdk ve servi drahtlar ile
mzeyyen bir bdr.
Ziyretgh- kasaba-i Sdlce: Evvel avuba
cmii shasnda deryy nzr hattt- Sleymn Hn,
Hazret-i Ahmed el-Karahisr: Kubbesi yokdur, ancak
r-ke beyz mermer sandka ire medfn olup seng-i
mezrnd[a] olan hatlar bizzt kendiler tahrr edp
mermere yazmlar. Amm ibret-nm kazmlar kim ol
hatlar budur:
......................(1 satrlk yer bo)...................

Cemi hattt [u] erbb- marifin nazargh ve pesenddesidir.

Ziyret-i sultn- uar Habb: Ferzend-i
ercmend-i Acem'dir. Hakk ki pkze er vardr.
Selm h- Evvel'in ndemlarndandr. Bu Sdlce'de
Cafer-bd tekyesi'nde medfndur. "Cafer mezheb
olmaile Cafer-bd tekyesi'nde defn olunma vasiyyet
etdi" dey iftir etdiler.
......................(2 satrlk yer bo)...................

______________________________________ 192

ki yz krk nc fasl
Kara Pr Paa kasabasnn imretleri ve
b u beleri ve hnedn [u]
mesreghlarn ayn u beyn eder

Devlet-i Byezd Hn'da ve Selm Hn- Evvel'de

Hazret-i Ebbekir neslinden olan Vezr Kara Pr Paa
bu mahallin b [u] hevsn beenp bu c-y meserretde
bir be bin edp bir kasaba olunmasn fermn edp
bir rabta-i mamr olduundan Pr Paa derler. Bin
mikdr bl ve beli mamr hnelerdir.
Galata mevleviyyeti nhyesi ve baka subas
vardr. Amm il hze'l-n bu kasaba ire bir cmi ve
mescidi var.
Amm cmi, Ayn Htn binsdr (---) pde ve
bir tula sermed, rakk nahf minre-i mevznu var
kim ilm-i hendeseye mlik olanlar vlih [] hayrn
olurlar. Ahmer-gn bir minre-i mevzndur. Bu cmii
Ser-bevvbn Arslan Aa nm ec amr etdikde atebe-i
ulys zre tamrine trhdir:
Ser-i bevvb- der pdieh- lem o kim
r-dildir Esedullh denildi ana nm
n tamm oldu bu cmi dedi htif trh
Cmi-i hs olup oldu bu c-y ubbd.
Sene 1000.
Ve cmi-i zb Turucuzde Hseyin elebi,
Kiremitciler ire vk olmu Mimr Sinn binsdr.
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Bunlardan mad hn ve imret ve medrese ve
kurr yokdur. Cmle Yahd ve Rm ve Ermen kefereleri mstevl olmudur. Ve hammm (---) ve iskele
banda iki yz mikdr dkknlardr. ou meyhne ve
bozahnelerdir. Zr latf limanl kenr- bahr olmaile
cmle gemiler anda klaya balanup gemicileri meyhne
erbblardr.
Ve iki yz krhne kiremitiler dkknlar vardr.
Zr bu mahallin derys dibinden mh- Temmz'da
Arnavud gavvslar bir gne tn-i siyh karrlar kim biemrillh bir diyra mahss deildir. Badehu ol tn
gemilerden karup macenelere doldurup krk gn
durup kesb-i hev etdkden sonra ummllar tn-i zllin
iine girp pt-i p ile tahmr edp andan kiremit ve
tula edp piirdiklerinde bi-emrillh siyh levn iken
ahmer-gn kiremit olup cmle slmbol hnednlar bu
kiremitden rtldiyn serp slmbol kpkrmz
nmyndr. Annin Pr Paa kasabasnn kiremidi ve
tulas mehr ve teferrcgh beleri b-hisbdr.
Ve (---) Ayazmas nm bir m-i zll su kayna
vardr kim [124a] Temmz'da hummya mbtel bir
dem kerre bu m-i sfden n edp gasl etse

istifr edp hals olur. Ekseriyy Rm tifesinin

medlar bu mahalde olup bu ayazmay ziyret ederler.
Ve bu kasaba hricinde Sultn Mehemmed Hn-
Rbi kim ftih-i Yanova ve Varat ve Uyvar ve cezre-i
Girid'de ftih-i Kandiye'dir, bunda bir b ire bir b-
nb bulup bir gnde bir eme-i ayn'l-hayt bin edp
Selsebl-s cereyn etdine eme zre beyz
mermerde Teknecizde Mustaf elebi hattyla
mzehheb ve lciverdli zb trh-i randr:
Bahty tahsn edp htif dedi trhini
Oldu cr adlile Sultn Mehemmed emesi.
Sene (---).
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ziyretleri malmum deildir.

......................(1.5 satrlk yer bo)...................
ki yz krk drdnc fasl
Kasaba-i Hsky'de olan cevmi ve mescid
ve tekye ve hn u hammmlar ve esvk-
sultn ve hnednlar ve sir imretleri beyn
eder

Evvel bu belde Hsky nmyla marfdur amm

bir ehr-i mzeyyen-misldir. Zr bin madd katender-kat ravza-i hadkal hne-i zblardr. Baz
blarnda limon ve turunc ve kbbt hsl olur. Amm
b [u] hevs latf bir c-y srr zemnde vk olmu
deryya nzr kat-ender-kat evlerdir. Hussan Yahd
Kpeli oullar ve Mrdehy ve Nism ve Keml Yahd
nmn cuhdlarn hnelerinin amr ve b u
belerinin bahr ve gn-gn limonu ve lffn nr
bir bda yokdur. Ve bu rabta Galata mevleviyyeti
hkmnde niybetdir ve baka subas ve yenieri
orbacs kolluu var hkimlerdir.
Ve (---) cmi (---) (---) (---) (---) (---) (---) ve skele
mescidi ve Sarrchne mescidi (---) (---) (---). Bunlardan
mad hn ve imret ve medrese yokdur.
Ancak bir hammm ve bir mahalle-i mslimni var.
Mad on bir cemat tabr ederler Yahd mahallesi
var. Amm hl slmbol'da ihrk bi'n-nr olup
uhdkapusu'ndan ieri skin olan Yahdlerin hne-i
telvsleri berbd olup ihrk bi'n-nr ile thir oldukda
zemnine Vlide Sultn cmii bnyd olup ol mahalle-i
Yahdler serp dekknler olup Yahdleri bu
Hsky'e nefy olaldan beri Hsky'de yigirmi cemat
Yahd ziyde olup cmle on bir bin Yahd oldu,
derler. Gy bu ehr-i Selnik'dir yhd Arabistn'da
Sfet ehri gibi tife-i Yahd ile ml--mldr. Yedi
kenseleri ve on iki snago hahamlar vardr. Ve iki
mahalle Urumlar ve deyr-i telvsleri var ve bir mahalle
Ermenler var.
Ve cmle alt yz dekknlerdir. Geri bezzzistn
yokdur amm cemi z-kymet b-kymet firvn
bulunur. Ve elli dkkn tabbhne ve yz meyhne ve

______________________________________ 193

bozahne var. Amm Kpeli Yahd'nin mmessek

elma suyu ve tiryandafila Rm'un misket arb, harbt
erenleri ire mehrdur. Zr blarnda olan misket
zm meer Akdeniz Boaz'nda Bozcaada'da ola. Ve
Yahd pelerinin terbiye etdikleri eftllar hohordur.
C-be-c mahbbe Urum keratsalar vardr. Ve
cemi Yahd tifesinin mezr- medistn bu Hsky
dalarnda beyz akl ta gibi ser-ber-zemn olup
yatrlar. Gayr yerde olmak ihtimli yokdur, skdar ve
Galata'dan cmle bu mahalle getirirler. Amm bir ka
senedir haham lanleri izin verp gayr yerde dahi izn-i
hkim ile medlk yapdlar.
Ve bu Hsky mezrlklar kurbnde ne Ayazma
nm bir ayn- zll vardr, mahmm- ribaa mbtel
olan dem yedi kerre n edp gasl etse stmadan hals
olur. Rm tifesinin ziyretghlardr. Hakrin lem-i
akda olduu mahalde bir cumaertesi gecesi bu
mahaldeki Yahd mezrl iinde,
"Gel tliim gel" dey nid etdimde bir dv gl-i
beybn zhir olup havfmdan "Y Hafz" ismiyle firr
edp mezkr ne Ayazma ire ol gece [124b] pinhn
olup b-h olduum sergzet [u] serencmm inallh
mahallinde tahrr olunur kim bir ferd-i ferdenin bana
gelmemidir.
...................... (2 satrlk yer bo) ..................

Ve bu Hsky kurbnde yine leb-i deryda

pdihlara mahss,
Tershne besi: Kadm-i evvelde kefere asrnda
dahi krallara mahss b imi. Amm bade'l-feth,
Eb'l-feth ibtid bunda hayme-i Muhammedsi ile meks
edp ve gaz mln guzt- mslimne bunda hisse edp
nazargh- kadmi olmak ile fermnyla mamr edp
nie ka ve hammm ve kasr ve mteaddid hcre ve
soffalar ile aren ve fe-ar havz u zrevnlar ile mamr
[u] bdn edp sadranc nak {dikilmi} on iki bin serv
draht ryihasndan demin dem muattar olup nie
bin ecr- gn-gn msmirt ve gayr nr ve bd-i
sernign ve imr ve sanavber ile bu b mzeyyen
edp gy ravza-i Rdvn olmu bir remeztdr.
Hud'ya malm bu hybnda serviler var kim evc-i
sumna ser ekmi nie bin servdir dem vlih []
hayrn olur.
Bu ba asl gne tesr etmez bir koyah- Acemdir.
Ve eb [u] rz fevvreleri Selsebl-s cereyn etmedir.
Ve b-hisb murgn- nevhnn ve hezr hezrnn
dstnndan demin rhuna gd verir.
Ve msmirt- elvnndan bdr eftls ve kayss
memdhdur. Ve leb-i deryda brhm Hn bir kasr-
rem bin etmidir kim gy kasr- Havernakdr.
Ol mahallin derysnda bir gne dery mahlku
kar, baka sayydlar vardr, istiridye derler, inc sadefi
hurdesi-misl beyz kabuk ire z-rh bir mahlkdur.
Meyhor kimesneler zeyt yayla piirp yhd limon ile
ice tenvl edp bde n ederler, tam- tarabdr.
Amm bde imeden de bir dem be on gn ol

istiridyeden tenvl etse her gece ehliyle ve n-ehliyle

beer onar kerre cim eder. Bu gne bir mahlkdur kim
Tershne besi nnde hsl olan gyet memdhdur.
Be stdna sayydlar senev on bin ake avid verirler.
Bu bn be std ve yz halfesi var, hizmet
ederler. Byle bir nazargh- Mehemmed Hn- Gz'dir.
Anda hnkrlara mahss kaykhneler vardr. Kaan
pdih Yeni Sary'a ve gayr yere gitmek murd edinse
krlank kaynn knda cevhir kubbe altnda
mcevher taht zre sde cura zurna ve nakare fasl
ederek Halc'in tarafeyninde olan kat-ender-kat yallar ve
b u be ve tershneleri seyr [] tem ederek murd
[] mermlar olduu yere giderler.
Ve bu Tershne besinde hs-hr vardr. Anda
kheyln- sfint'l-ciyd misilli atlara svr olup bn
cnib-i imlinde Okmeydn'na kup ol fezda cirid
evgn oynadrlar. Cnib-i erbaas byle mesregh-
b- hybndr. Ammerekallh Tal. Hamd-i Hud
hakr anda fakrne ok ibdet etmiiz.
Ve bunda hizmet eden bostnclar cmle shib-i
slk suleh-y mmetden kimesnelerdir ve elbette berhordr olurlar. Zr slmbol feth olunca Akemseddn
hazretleri bu c-y dil-kda skin olup cmle merdn
ve erban karrd ve hidmet edenlere hayr du ederdi.
Annin huddmlar ber-hordr- mr olurlar. Ve bizzt
Eb'l-feth mbrek dest-i erfleri ile yedi servi
dikmidir. Cmleden sermed mevzn u hemvr sebizgn serv(er)lerdir. Ve bir serv dahi {Akemseddn
hazretleri} mbrek dest-i erfleri ile dikp hsl
etmidir. Bi-emrillhi Tal detullh bunun zerine
crdir kim serv draht sebiz-gn olur. Amm bu serviyi
Akemseddn dikmek ile ak serv hsl olmudur. Hl
zamnmzda temghdr kim imrlik havznn kurbnde idi.
ki yz krk beinci fasl
Ksmpaa ehrinin cemi imretleri ve
hnedn [ve] b- remleri ve tershne ve
ziyretghlarn beyn eder

Evvel bu Ksmpaa t zamn- kadmde mamr

manastrlk imi, kefere mbeyninde ehr-i Ayalonka
nmyla mehr imi. Amm bade'l-feth mezristn-
mmet-i Muhammed olmas fermn olunur. Zr
Abdlmmin Melik hilfetinde Mesleme ve Eyyb-
Ensr ve Hrnu'r-Red ve Yldrm Byezd Hn'da
dahi slmbol'un nsf ve Galata'nn nsf feth oldukda
yine Ksmpaa'da [125a] Tershne ard cmle
mezristn olup sahbe-i kirm ve evld- evld- zevi'lihtirmlar medfn olduu msbetdir kim hl
mezristnlarnda seng-i mezrlar kf hatt ile tahrr
olunmu almetler vardr kim manzr- hs [u] mdr
kim {blda ale't-tafsl mastr} ol ecilden Eb'l-feth
imrtna bezl-i himmet edp (---) aded gz tershne ve
bir dvnhne-i kapudan paa {ve bir cmi} in eder.

______________________________________ 194

Badehu (---) sene trhinde Sleymn Hn velveler pdih- azm'-n olup devletinde ben dem ile
ehr-i slmbol dem derys olup omuz omuzu skmez
olup vzerlarndan {ftih-i Anabol} Ksm Paa'ya ve
ftih-i Sakz Piyle Paa'ya ve ftih-i Ahka Ferhd
Paa'ya ve ftih-i Alddevle Ayas Paa kullarna
fermnlar sdr olup Ksmpaa ehrini mamr etmee
bezl-i himmet etdiklerinden nie bin ayn- devlet, var
makdrlarn sarf edp nie bin hnedn ve hayrt []
hasentlar edp mamr [u] bdn oldu.
Ve Galata mevleviyyeti nibi taraf- erden
hkimdir. Taraf- avndan kapudan paa ve tershne
kethuds ve subas hkimlerdir. Hl on bin seksen
be gaytn hadkal kat-ender-kat evlerdir.
Amm merhm Koca Piyle Paa kend res-i ml
on iki bin esre mlik olmaile Ksmpaa'nn t
nihyetinde bir cmi ve medrese ve tekye in edp bcemat bir cmi olur. hir bu cmie cemat-i kesre
peyd etmek in Tershne-i Atk boazndan deryy
kesp t Piylepaa cmii bir sat yerdir, deryy anda
gtrp Halc'in iki taraf b u beli kat-ender-kat
evler olup cmii etrf amr olup cemat-i kesre olur.
Piyle Paa veftndan sonra Halc tathr olmayarak
brn- rahmet selinin hr [] hkndan Halc trb ile
pr olup pereme ve kayklar girp kmas muattal
oldukda herkes hnesin iler bin ederek hl Halc
muattal kalmdr. Amm pederimiz hikyet eder,
"Ksmpaa esvk ire Drd Azl nm h- mlara
gelince dery geldiin bilrm" dey buyururlard. Hl
mlk murd edinse yine dery cereyn etmesi emr-i
seheldir.
Evsf- Tershne-i mire: (---) gz Sleymn Hn
binsdr. Brdhne {kullesi ve yetmi kapudan
mahzenleri} ve krekhne ve yedi aded kurumlu
mahzenler ve dvnhne-i cedd cmle Sleymn Hn'n
hayrtdr. Ve San Pavla zindn ve Cirid meydn kasr
ve hkulukapusu ve Meyyit skelesikapusu cmle
Sleymn Hn'ndr. Ve Kapudan Paa'ya on iki bin
azebistn askeri ve yz elli kapudan- endern ve yz elli
kapudan- brn cezrelerde ve yetmi alem ve tu shibi
azebistn aas ve krk sancak yerde rey ve berydan
krek-ken azebistn gelmek knn- Sleymn'dir.
Ve (---) aded tershne gzlerin eyle mamr edp
her birinin tklar tk- kehkendan nin verp her bir
gze birer ddebn ve San Pavla zindnna yz
azebistn nevbetci her eb tayn edp tershne
kapudanlarnn otuz bei tershne gzlerinde sabha dek
kol dolaalar ve otuz be kapudan askerleriyle ehirde
kol dolaalar. Zr Sleymn Hn asrnda Galata Kullesi
ve Tershne zindnlarnda otuz bir bin ecns- mahlkt
kefere-i fecereden esr var idi {kim dim py-beste ve
dil-haste esrlerdir, ddebnlar ve vardiyanlar destinde
girbnlar beste ve giryn ve hayrn nln esrlerdir.
Ve mahpshneleri olan San Pavla zindn bir tarh
zre bin olunmudur kim bir vech ile andan ben dem
reh bulmak mmkn deildir. Ve murg- zeyrek dahi

bu kafese girse pervz urmak muhldir. Zr kar-

zemni bile kat-ender-kat azm mermerler denmidir
kim lam dahi mmkn deildir}.
Bu tertb zre Ksm Paa ehri eyle mamr oldu
kim yedi tan dere ve depesi zre hl Murd Hn-
Rbi tahrri ehr-i Ksmpaa on bir bin altm hnedir.
Ve Sleymn Hn asrnda her mahalle cmii ve
mescidleri ve tershne gzlerinde ve her dkknda ve
her hne kapusu nnde birer kandl ern olurdu.
Bu gne amr olmu ehr-i mzeyyende hl (---)
aded mahalle-i mslimn ve on mahalle-i kefere-i Rm
ve bir mahalle Ermen var amm Yahd yokdur,
dkknlarda skin olup giderler.
Ve bu ehrin cnib-i erbaasnda geri kala yokdur
amm rabtdan ziyde masn [u] mahfzdur. Bu ehir
iskeleden t Piylepaa mahallesine varnca (---) admdr.
Okmeydn'ndan t Galata huddunda drd yol azna
varnca tokuz bin adm yerdir.
Tlen ve arzen bu cirmde olan ehr-i azm ire
ibtid cmi-i atk Koca Ksm Paa'{dr}. Bir dz yerde vk olup r-ke bir dvr zre r-ke harpte
tahta kubbeli ve tahtn cmi-i atkdir. inde asl
amdlar yokdur. Ve tara haremi nr ve dud ecerleri
ile mzeyyendir. M-tekaddem imreti var imi, hl
bmrhnedir. [125b] Ve bir tabaka minre-i mevznu
var. Ancak bir kble kapusu zr[e] trh (---) (---) (---)
(---) Mimr Sinn binsdr. Ve harem ire mahkeme-i
er-i mbn vardr. Ve hareminin yemn [] yesrnda iki
kapusu var. Ve bu cmi ehrin iz[di]hm yerinde
olmaile gyet cemat-i kesreye mlikdir. Andan,
Kethud cmii: Harpte kurum kubbeli ve bir
minreli cmidir. Ve eski dvnhnede ibtid bins,
Eb'l-feth Mehemmed Hn cmii: Mabed-i
muhtasar bir kk cmidir. Ve yeni dvnhnede,
Sleymn Hn cmii: Hl bu iki cmi huddmlarnn vazfe-i muayyeneleri taraf- pdihden verilir
seltn cmileridir. Ve,
e-eyh Eyyhm Efendi cmii: Cemati gyet
suleh-y mmetden kimesnelerdir. Ve,
Yahy Kethud cmii: Mevlevhne kurbndedir
ve harpte kurum kubbelidir, bir minresi vard. Ve,
Hac Husrev cmii: Tatavla yolunda bir yokuda
kiremitli ve bir minreli cmidir. Ve,
Hamd Efendi cmii: Okmeydn kurbnde bir
minreli ve kurumlu cmidir. Bu cmi shibi Emr
Efendi dmddr. (---) (---) (---) (---) (---) (---) Ve,
Emr Sultn cmii: (---) (---) binsdr. Bir kh-
blnn zirvesinde r-ke harpte ve bir minre-i
russ ile mestr bir cmi-i ziyretghdr kim ulu
sitnedir. Ve,
Cmi-i Kulaksz: (---) (---) binsdr, bir minreli
ve kurum kubbelidir. Ve,
Sinn Paa cmii: Bu dahi harpte kurumlu
kubbedir. Haremine (---) ayak nerdbn ile nzl
olunur. Bir pte zre cihn-nm cmi-i rendir. Ve,

______________________________________ 195

Cmi-i Piyle Paa: Bir dere aznda kble cnibi

l sed zre bir cmi-i metndir. Sleymn Hn
vzerlarndan ftih-i Sakz, Vezr Kapudan Koca Piyle
Paa binsdr. Cmle on iki kubbe-i ldir ve cmle (---)
aded krmz sommk amd- azmler zre mebn
kubblardr. Mihrb ve minberi sde gzelidir.
Cmle (---) revzenleri tudur, demir deildir. Eyle
rivyet ederler kim cmle feth etdi kfir kilisalarnn
anlarn getirp cmiin penerelerine ebeke etdi,
derler. Ve cmle (---) aded necef ve moran cmlar ile
mzeyyen olduundan gyet ren cmidir. Ve iki kble
kapusu var, atebe-i ulys zre Karahisr hattyla
1
(---) (---) (---) yeti zeheb-i hlis ile tahrr
olunmudur.
Ve tara dehlz soffalar zre (---) aded amd-
zenbrler zre (---) aded kubblardr. Bu soffalarn
mihrb dvrnda serp ebyt, er, mfredt- gngn ve bir azm resm-i mer tahrr olunmudur.
Bundan tara dehlz-i harem dahi tln (---) amd-
sar zre tahta tavan sthdur kim cmle bu cmi
russ- hlis ile pde bir cmi-i nrdur.
Kble kapusundan mihrb tlu (---) admdr ve bir
yanndan bir yanna (---) admdr. Ve tara harem-i
kebrinde alt aded nr- azmler var kim her biri eflke
ser-ekp halar syesinde ehl-i teferrc kesb-i hev
ederler. Bu haremin dahi drd kapusu vardr, garb taraf
kapusunun yemn [] yesrnda krk aded medrese
hcreleri vardr.
Hikmet-i Hud bu cmii, Piyle Paa merhm
binya r etdkde cmiin iml tarafnda yedi
husrevn kp altun bulduu yer hl zhir bhirdir
kim hl ol kpler slmbol'da Uzun rs bandaki
seblhnesi iinde durur mermer kplerdir. Byle hell
ml ile bin olunmu cmidir. Ve bir tekye ve kendilere
bir medfen ve bir hammm ve bir rs bin etmidir.
Rahmetullhi aleyh. Gz Paa'dr.
Bu cmilerden mad cmle (---) aded
mescidlerdir. Evvel Piyle Kethud mescidi ve Yahy
Kethud mescidi ve ehremni Hseyin elebi mescidi
ve Memi Kethud mescidi.
...................... (1.5 satrlk yer bo) ..................

Evsf- medris-i ulm: Evvel medrese-i Ksm

Paa cmiinin yol arsndadr. Ve medrese-i Piylepaa.
...................... (1 satrlk yer bo) ..................

Ve yetmi mekteb-i sbyn ve yerde dr'l-kurr.

Geri halk erbb- sefer maklesi derler amm kmil
fzl elebileri vardr.
Ve yigirmi yerde tekye-i Halvet ve Celvet ve Uk
ve Mevlev ve gayr tark tekyeleri vardr.
Cmlesinden [126a] Hazret-i Emr Sultn tekyesi
tark (---) ulu sitnedir. Yzden mtecviz hcre ve
1

Kurn, Arf 46; "Selm size."

fukarlar vardr. Her leyle (---) (---) cmle fukar

1
yeti
emrine imtislen tevhd [] tezkr edp
vcdlarn ifn ile ihy ederler. Kapudan Hall Paa
ml- gaz sarf eyleyp bu sitneye bir b- zll getirp
fukarlara imret in edp bay [u] gedya nimeti
mebzldr.
Ve Kulaksz tekyesi tark-i Halvet'dir.
Ve Sinn Paa tekyesi tark-i mm-i Sinndir.
Ve Piylepaa hammm kurbnde Muabbir
brhm Efendi tekyesi tark-i (---) sitnesidir, fukars
gyet okdur.
Ve Hac Haydar bostn kurbnde Hazret-i Uk
Efendi tekyesi suleh-y mmetden fukarlar var.
Ve Mevlevhne tekyesi Sultn Murd Hn- Rbi
asrnda bizzt Abd Dede hazretleri cmle ahbblarnn
himmetleri ile kendler Ferhd-vr rgatlk edp bin
etmilerdir. Bir mrtefi zemnde bir tekye-i Mevln-y
Rm'dir.
Ve tekye-i
................... (2 satrlk yer bo) ...................

Ve cmle (---) hammmdr. Evvel Ksm Paa

hammm, hammm- atk ho-hev-y hb-bin
hammmdr kim suyu b- zlldir.
Ve hammm- (---), Tershne dvr ardnda bir
kk kesf hammmdr, amm gyet yerinde bin
olunmudur.
Ve Hekmba hammm hikmetle bin olunmudur
kim misli yokdur. Amm ol kadar byk hammm
deildir. Lkin suyu lezzdir.
Ve Kulaksz hammm lt [u] bist ve huddmlar
pk ve dellklar cst lk olup herkese hidmet
ederler. {Amm Kulaksz hammm olmaile ekseriyy
huddmlar sarlardr}.
Ve Piylepaa hammm gyet latf ve ren
hammmdr kim mehr- fk hammm- latflerin biri
dahi bu hammmdr.
...................... (1 satrlk yer bo) ...................

Mamr olan sarylar beyn eder: Evvel Piyle

Paa sary ve Kara Hoca sary ve Kurd elebi sary ve
Hseyin Aa Al'si sary ve San Halfe sary.
...................... (1.5 satrlk yer bo) ......................

Seblhneler: Cmle
...................... (5 satrlk yer bo) ...................

Ve eme-i cn-saflar: Cmle (---) Hac Ahmed

emesi trhidir:
Kand-i D dedi itmmnn trhini
Hac Ahmed emesin cr ede dim latf.
Sene (---)
...................... (3.5 satrlk yer bo) ...................

Kurn, Bakara 203; "Allah' ann ..."

______________________________________ 196

Ve mesregh [u] teferrcgh tekyeler: Cmle

(---) amm cmleden atk tekye-i Tr-endzn; ibtid
mfd [] muhtasar Eb'l-feth binsdr zr
Ayasofya'dan putlar karup bu Okmeydn'nda hl
puta sepedi mahalline koyup haftada iki gn cmle
guzt- mslimn putlara oklar atdklaryn hl puta
oku derler bir gne sehm-i kazdr. Ol asrda
kemndrn [u] kemnken sohbet etmeleriyn bu
tekye bin olundu.
Badehu Byezd Hn- Vel yayc olup kemnke
olmaile kemnke ve sneke ve dmenk Hattt
eyh hazretleri tahrkiyle mezbr tekyeyi Byezd Hn
tevs etdi. Badehu mrr- eyym ile c-be-c tekye
mnhedim olup Sultn Murd- Rbi dahi tr-endz
olmaile bu tekyenin imretine fermn edp Mushib
Silihdr Mustaf Paa tamr termm [126b] etdine
trh-i tekye-i tr-endzn:
Himmet-bd- cedd oldu bin-y tekyegh.
Sene (---).
Andan aa Mesregh- ne Ayazma:
sergzetimiz olan mahaldir. Geri imretinden bir nin
yokdur amm azm draht- mntehlar syesinde bir
ayazmadr. Baz mahbb [u] dostn nlgn ftaya
sarlm billr-misl beyz dilbern seyr olunur bir teferrcgh- ghgh- nghdr, hergh deildir mh bemhdr kim mhpreler hrmenghdr. Andan,
Mesregh- Hasan Karl: Bir vsi dere ire ok
atmak in mastabalar bin olmudur. Herkes yrnyla
ol c-y mahdda ahdlerine vef edp lem ayrdan bhaber sohbet ederler. Kardan cereyn eder bir b- berdi
vardr. Ve,
Mesregh- puta yeri: Bir emenzr derede be
alt soffalar vardr, her cuma nie bin kemnken,
kemn-drn, tr-endzn, esnf- Sad- Vakksn cem
olup ser-eme-i kemn-drn "Pr Vakks rhuna
Ftiha" deyp knn- Eb'l-feth zre puta sepedine
nie bin tr-brn edp sne-i putaya hedef ederler. (---)
adm menzil yerdir. { yerde b- hayt emeler ve
nie draht- azm nrlar ve gayr ecerler var}. Andan,
Mesregh- Dvdr emesi: Bu dahi Okmeydn'nn bir kesinde b- haytdan nin verir bir
emedir. Cnib-i erbaasnda draht- azm nrlar
syesi emenzrnda cmle ahibb cn sohbeti ederler.
Andan,
Teferrcgh- tekye-i Piylepaa: Bir ukur yerde
cnib-i erbaas kala-misl dvrl bir tekyedir, fevkn ve
tahtn ikier bin dem alur soffalar var, cmle ehl-i
href anda halfe revne edp shib-i post ederler. Ve
nie bin sahan etme-i nefse hs u mma bezl olunup
tenvl olunur azm matbah- Keykvsunda bin
aded bakr vn bistlar vardr. Ve nie sermed nr-
mntehlar ve bir b- hayt h- ms var kim tabr
olunmaz. Andan,

Mesregh- Sdck Ayazmas: Bir hevdr

yerde bd-i sernignlar ile mzeyyen bir ayazmadr.
Andan
Teferrcgh- Hac Ahmed bostn: Gn-gn
msmirt mevcddur. Ve,
Mesregh- Bonak b: Kays aac-misl gl
ecereleri vardr. Rm ve Arab ve Acem'de byle
glistn grlm deildir. Zr shibi Bonak eyh
Uk tarkinde bir hl shibi demdir kim bizzt
kendleri bbn- glistndr. Andan,
Teferrcgh- Dede bostn: Mevlevhne eyhi
Abd Dede ahibbsdr. Ve,
Mesregh- Kurd elebi b: B- rem
hybndr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve nie mesreghlar dahi vardr amm

malmumuz olan bunlardr.
Evsf- dekkn-i {ehr-i} Ksmpaa: Cmle
(---) mahallede bin altm dkkndr. Geri bedsteni
yokdur amm cemi z-kymet anda mevcddur. Amm
cmleden esnf- tabbn- gmrh tifedir. Cmle
yz krhne-i azmdir, her birinde yigirmier otuzar
zeber-dest pehlivn fetlar vardr. Sar sahtiyn ve
krmz kselesi ve dutkal mehr.
Bu tifenin iine bir kanl ve bir hrsz girse cmlesi
ba kaldrup ol mcrimi hkime vermezler. Amm ol
mcrim dahi lnce bunlarn iinden hals olamaz. Bir
hizmete tayn edp sanat redp kr etdirp
harmlikden ol dem mstan olur. Bunlardan mad
gn-gn cmle ehl-i sanyit okdur.
Bu ehir ire iki dere cereyn edp iki taraflar
serp dekknlerdir.
Ve (---) yerde cisrleri vardr. aded cisri krgr
birer gzl cisrlerdir. Evvel Ksmpaa cisri. Andan
Emr (---) Aa cisri (---) gzdr ve trhi budur kim
Teknecizde hattyla mastrdur: (---) (---) (---) (---) (---).
Andan Tershnekapusu cisri bir gzdr ve memerr-i ns
tark-i m kapusudur.
Bu cisrlerden mad Piylepaa deresine varnca on
bir haeb cisrlerdir. Ve Cumabzr cisrinden eyh
deresiyle t Hac Ahmed bostn'na varnca bu dere zre
on yedi yerde alack yaya dem ubr edecek iskele
cisrleri vardr, cmlesi pranka zencrler ile baldr.
Esvk- sultnlerinden evvel Cumabzr ve
Ksmpaa rssu ve Piylepaa bzr ve Terziler
bzr ve Kulaksz bzr ve Tabblar bzr ve skele
bzr,
......................(1 satrlk yer bo)...................[127a]

Esm-i mahallt- ehr-i azm Ksmpaa: Evvel mahalle-i Trbedr: Cemi mevty bunlar defn
eder, suleh-y mmetden demlerdir ve mahalle-i
kadmdir kim mezristn iinde vk olmudur.
Ve mahalle-i Kanlkozlar: Mezristn ire serp
ceviz drahtlardr. Mahalle-i Ksm Paa ve mahalle-i
Kethud ve mahalle-i Ketehorya ve mahalle-i Piyle

______________________________________ 197

Kethud ve mahalle-i Cumabzr ve mahalle-i

Bykdere ve mahalle-i Kkdere ve mahalle-i Uk
ve mahalle-i Tatavla ve mahalle-i Depeba ve mahalle-i
Badille ve Sar Kethud mahallesi ve Dere mahallesi.
Ve Aydn avu mahallesi: Kara Snbl Al
Efendi'nin efendisi kmy shibi Aydn avu'dur.
Rahmetullhi aleyh.
Ve mahalle-i elebi etinkoz: Diyen(?) cevize hiye shibidir. Yeni Dvnhne'ye hil, pte bandaki
mahalledir. Ammerekallh.
Ve mahalle-i Yeldeirmeni ve mahalle-i Kkpiylepaa ve mahalle-i Emrefendi ve mahalle-i Sinnpaa
ve mahalle-i Kocapiylepaa ve mahalle-i Kulaksz ve
mahalle-i Hamdefendi ve Hacahmed mahallesi ve
Ketehorya mahallesi.
......................(2 satrlk yer bo)...................

Bu mahallelerden mad malmum deildir.

Der-vasf- ahl-i ehr-i Ksmpaa: Bu ehr-i
azmin halk frkadr. Bir snf asker tifesidir kim
kapudanlar ve azebistn vardiyanlar ve resenbz ketbn
daylardr. Cmle Cezyirli esbb geyp krmz fes zre
kafes destr ve eyinlerine burnus ve demir-koparan ve
kapod ve gn-gn parankona dolamalar ve bellerinde
atal pala baklar ve ayaklarnda tomaklar ve bazlar
baldr plak serenbz, cndebz cnd- gzyndr. Bu
askerin cmlesi (---) gzde askerdir. Knn- Sleymn
zre senev mevcib-i kmilleri bin yetmi kse mldr.
Tershne dvnnda kapudan paa huzrunda her ayda
bir mevcib alrlar gzde askerlerdir.
Ve bir frkas esnf- gn-gndur amm bbn
okdur.
nc frkas tccr neccr- ehl-i bihrdr.
Bunlar cmle murdlar zre esbb- gn-gn geyerler.
Libs- mahssalar yokdur.
Ve bir frkas dahi tlib-i ilm, dervn- ab-pn-
dilrndr. Amm her biri birer pdih- alndr.
Bdan ba gidp tat [u] ibdt edp sohbet-i hs
ederler.
Ve zenneleri gyet meddebe ve mestre havtnlerdir kim her biri gy Rbia-i Adeviyye'dir.
Ve bu ehrin mahbb u mahbbesine hadd [] hasr
yokdur. Zr b [u] hevs gyet latfdir. Arz- beledi ve
tl- nehr yine slmbol arzdr, ancak mbeynehmda
bir ml bir halci var.
......................(1 satrlk yer bo).................

Meklt [] merbtnn memdhtlarn

beyn eder: Evvel hs ve beyz gurbiyye gevrei ve
beyz simidi ve yal rei ve bdr lal-gn durrk ve
papa eftlsu ve rn kameri kayss ve Cem h
engr ve m zm ve Bonak Dede gl ve
kaymakl yourdu ve semiz koyun eti mehrdur zr
emenzr yerleri okdur. Ve,
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ehl-i sanyitnn kr- memdhlarndan:

Evvel terzileri, Cezyir biimi esbblar kesp eyle sihr-i
icz ine ururlar kim slmbol stdlar ana mnend bir
szen
urmaa
cizlerdir.
Ve
srlarnn
mahpshnelerde iledikleri gn-gn mnakka eldivenler ve orablar meer Frengistn'da ve Grcistn'da
ilene.
Ve tabbnnn krlarndan sar sahtiyn ve krmz
kselesi mehr- lemdir. Ve Piylepaa skunda gngn kee klhlar meer Manisa'da ve Konya'da ilene.
Ve Tershne-i mire'de std- kmil ket bin edici
marankozlar var kim cemi kfiristnda nazrleri yokdur.
Her ne gne hinarda bir ket murd edinsen ana gre
bin edp gy tasvr ederler.
................(1.5 satrlk yer bo).................... [127b]
ehr-i Ksmpaa'nn endern [u]
brnunda sde olan ziyretgh- kibr-
kmmelni ve ayn [u] erfn merkd-
pr-envrlarn beyn eder

Evvel Tershne ardnda nie bin Ashb- kirm ve

teba-i tbin ve erbb- Soffa ve evld- Ashb- gzn
anda medfndur. Seng-i mezrlarnda bu ebyt tahrr
olunmu:
Bunlar onlardr ki gelp gitdiler
Gelben i bu cihnda n'itdiler
dey blda mufassal terkm olunmudur. Hulsa-i
kelm ziyretgh- hs [u] mdr. Andan,
Kabr-i Meyyitzde: Pederleri Ere gazsna mteveccih olduklarnda vlideleri hmile imi. Pederleri
eydir:
"lh gazya azmet etdim bu ehlim batnndakin
sana emnet eyledim" deyp sefere revne olunca biemrillh htnu merhme olup defn ederler.
Bi-emrillh grda vaz- haml edp masm vlide-i
merhmesinin memesine yetip emer. Pederi seferden
selmetle gelp ehlin sul eder,
"Merhme oldu" derler. Hemn mutekid gz eydir:
"Ben ann karnndakin krhne shibine emnet
verdim, tz ehlimin kabrin bana gsterin" deyp derhl
kabrine varup kulak dutar, grse bir masm sads
istim olunup derhl grun kapan aup grse bir cnpresi vlidesinin sa memesin emer, asl rmemi.
Pederi hamd [] sen edp cier-kesin barna basup
hnesinde terbiye eder. Ulem-y fzlnden bir kimesne
olup devlet-i Ahmed Hn'da merhm olup yine vlidesi
cenbinde defn edp zerinde bir kubbe-i lsi vardr,
Meyyitzde dey ziyretgh- hs [u] mdr. Rahmetullhi
aleyh.
Bu sultnn kurbnde bir soffa-i krgr zre pederimiz Derv Mehemmed Zll ve vlidesi ve dedemiz
Demirci Kara Ahmed ve dedemiz Yavuzer Be ve
vlidemiz ve'l-hsl b-hisb cmle akrab ve taallukt

______________________________________ 198

brder ve hemrelerimiz anda medfnlardr,

rhlaryn el-Ftiha.
Andan Sleymn Hn desterecibas e-eyh
Abdullh kabri ziyretghdr. Ve Meyyitkapusu
kurbnde Krklar Mezr. Ve Muabbir brhm Efendi.
Ve Gz Piyle Paa bir kubbe-i pr-envr ire cmiinin
mihrb nnde medfndur. Bu kubbe iinde bir cm
top ire std mikrs ile cezre-i Sakz' oyup ol cm top
ire nice komudur akl perin olur, ibret-nmdr.
Ve kabr-i e-eyh Hazret-i Pr Al el-mtehir bidrs: Rmeli'nde ehr-i Trhala'da bir fakr terzinin
evld olmaile drs knyesiyle itihr bulmudu. Tark-i
Hac Bayram- Vel'dendir. Ve Hsmeddn Ankarav
hazretlerinden mezn olup "eratdan ta kopard"
dey (---) senede mankan ban koparup ehd etdiler.
Nie yz kef [] kermtlar zhr olmudur. Kabr-i
erfleri Ksmpaa'da Tershne ardnda Okmeydn rh
zre bir mrtefi yerde medfndur. Nie hayrt [u] hasentlar var idi. Cmleden biri Eb Eyyb- Ensr'nin
yldz cnibinde drs Kk nm tekyegh ve namzgh
bunlarn hayrt idi. Kendlerden sonra Murd Hn-
Rbi tahte's-serya varnca sary sry (?) eylediler. Hl
havz ve emesi ve emenzr soffasnda namzgh ve
servileri bkdir, kendiler dahi dr- bkdedir.
e-eyh Osmn yan Emr Sultn: Avm- nsda
Emr Efendi derler. Diyr- Sivasdandr ve tark-i
Bayram'dir. Ksmpaa'da Kulaksz mahallesi kurbnde
zviye-i azminde medfndur.
el-Mevl Mustaf Ukzde: Ksmpaa'da pederleri cenbinde kabet'l-uk olan zviye-i Uk'de
medfndur. Hl ulu sitnedir. Merkm u merhm
bid zhid ve meyih mertebesinde ulem-y miln
silkine mnselik elebi idi.
e-eyh Mevlev sml Dede: Ankarav'dir,
Kullekapusu Mevlevhnesi eyhi idi. Sene 1041
trhinde sml-vr rh- Hakk'a kurbn oldu. Ve tekye
shasnda medfndur. Badehu yerine Adalyal dem
Dede, shib-i seccde oldu. Amm merhm azz sml
Efendi yedi sene am olup yine tefsr-i maz- Kurn
Mesnev Manev ederdi. Bi-emrillh gz aklardan
olup Mesnev-i erf'i erh etdi kim hl Fris-hnlar
mbeyninde humms- Nahivn'dir. Ve on bir cild sir
ktb-i mutebere telftlar vardr. Bahr-i man, mteerri mteverri ve derv, edb ve mtevz kimesne
idi. {Kullekapusu Mevlevihnesi'nde medfndur. Yerine
dem Efendi halfe oldu}.
Ve bunlar ile hem-asr e-eyh Hazret-i Abd Dede,
Ksmpaa Mevlevhnesi bnsi ve eyhi idi.
Meczibn-ekl ak- ilh ile lde kyl klden ber bir
ehl-i hl kimesne idi. Byle iken tasavvufne Mesnev
Manev'ye tahkkler ederdi kim cmle kn mest olup
gy vaz- Celleddn idi. {Ve esn-y vazda tekyeye bir
dem gelse ism [] resmiyle grmedii ve bilmedii
deme saf geldin, fln efendi dey kef ederdi. Ve
kendiler sema girdikde dervn mest [] medh
olurlard. Kabr-i erfi tekyesi shasndadr. Nie ker-

metlerinden biri Murd Hn- Rbi Bursa'dan slmbol'a gelirken Bozburun mahallinde gark olurken Murd
Hn bu Abd Dede['yi] kayk banda grp elinde be
kreiyle deryya urup,
"skn bi-hakk'l-Meliki'l-Kudds" dey deryya
urdukca telattum- dery teskn olur, mazanna-i kerme
kimesne idi.
Ve kabr-i Srr elebi: Gelibolu'da Hoca abn
nm bir tcirin oludur. Her bir ulmda tekml-i fnn
etmi bir z-fnn idi. Yz elli pre mcelled telftlar
vardr kim her biri cihn-rdr. Bi'z-zarr Srr
gm-nm- uzlet olup vsl- cinn oldu. Kabri
Ksmpaa'da bin etdi mescidin shasnda
medfndur. Trh:
Gitdi cihndan Srr.
Trh:
Mreved beht.

Sene 965.

Ve Mevln mmzde Mehemmed Efendi:

Baddzde ile bir nda merhm olup cenzeleri hemnn brdern-misl olup Okmeydn'nda Viz Sinn
Efendi karfesinde medfnlardr. Amm her biri
zamnnda yegne-i asr idi dey pederimiz hikyet
eyledi}. [128a]
ki yz krk altnc fasl
Bin-y kadm ve kala-i azm Galata
ehrinin ibtid bnsi ve ekli ve iinde
olan imretleri ve cmle evsflarn ayn u
beyn eder

Evvel kala-i Kostantniyye'yi skender-i Kbr

trhinden sonra (---) Kral bin edp Galata zemni bir
emenzr- ho-hev ve mahsldr fez olmaile cemi
samal koyunlarn ve srlarn bu Galata zemninde
koyup sdlerin dim saup krala getirirler idi. Bu c-y
mahsldrda lezz sd hsl olmaile ismine Galata
dediler. Zr lisn- Ynn'da sde "galata" derler.
Badehu obanlara skn olmain Kurumlu Mahzen
yerinde kala-misl bir c-y mens in etdiler. Bu hl
zre t (---) asrna varnca geinp Galata gnden gne
amr oldu. {slmbol'un imlinde olup mbeynehmsnda bir ml enli bir halcdir. Nihyeti garb tarafnda
Kzhne'ye varlr on sekiz mldir. slmbol'dan
Galata'ya kayk ve pereme ve mavunalar ile ubr olunur.
Kefere asrnda zencr zre cisr var imi}.
Badehu trh-i skender'den (---) sene sonra
panya ve Ciniviz krallar Kostantniyye zre hurc
edp panya Kostantn' zabt edp Ciniviz kral
Galata'ya mstevl olup drd olu in drd aded blme
hisr- azmi birbirlerine muttasl bin etdi. Ve Akdeniz
cezrelerinden drd kerre yz bin kefere getrp
Galata'y mamr etdi.
Badehu Karadeniz'in tarafeyninde t Azak kalasna
varnca bin altm pre kala bin etdi. Hatt cezre-i
Krm'da kala-i Kefe ve Sudak ve Tateli ve Balklaa ve
nkirmn ve Menkub ve Sarkirmn ve Ker ve karu

______________________________________ 199

tarafda Taman ve Azak kalalarn bin edp Karadeniz'in

cnib-i erbaasn zabt [u] rabt edp Ciniviz kral byk
olu Arondo'yu Galata kalasna kral nasb edp babas
Sakz cezresinde karr edinp taht edindi.
Badehu Galata'da Aronda Kral, Rm keferesiyle
yek-dil [] yek-cihet olup rz-merre Kostantniyye'ye
istl eden panya keferesiyle ceng [] cidl ve harb []
ktl ederek panya eb [u] rz cenge tkat getiremeyp
bir gece Yedikulle tarafndan gemilerine svr olup
panya'ya firr edp Rm keferesi yine Kostantniyye'ye
mlik olup boybei eklinde hkmet ederlerdi. Amm
Ciniviz kral Aronda, Galata'da mstakil kral olup bin
pre yelken gemiye mlik olup drd karnda itirk-i
seviy zre Galata'y ol kadar mamr etdiler kim hl
eser-i binlarndan malmdur.
Badehu hicret-i nebeviyyenin sene 43 trhinde
Hazret-i Rislet-penh'n,
1

hads-i erfine imtislen l-i Emeviyyn'dan {ibtid

Muviye hilfetinde hicretin krk nc senesinde
Kostantniyye'yi muhsara edp ml- ganyimle b-feth
avdet etdiler.
Badehu hicretin 52 senesinde yine l-i Emeviyyn'dan} Abdlmelik hazretleri hilfetinde Mesleme
ve Hazret-i Eyyb- Ensr ve mer ibn Abdlazz
hazretleri birer kableye serdr- muazzam olup berren
ve bahren iki kerre yz bin asker-i dery-misl ile
Karadeniz Boaz'ndan Kostantniyye tarafna ubr
edp Galata kalasna amn vermeyp feth etdiler. Ve
Galata'nn iml tarafnda hicretin toksan ikinci
senesinde mer ibn Abdlazz bir kulle-i azm bin
edp ismine Kulle-i Kahr kodu. Bazlar Mednet'lKahr dediler. Ve hl Kurumlu Mahzen olan mahalli
anlar bin edp cmi etdiler. Ve Galata ire Arab
cmiini bin etdikleriyn Arab cmii derler. Zr
mihrb kbleye mteveccihdir.
Bu minvl zre Galata ehrin tamr u termm edp
huddnmeleri tahrr edp Kostantn' harca kesp
mer ibn Abdlazz hazretleri bu mahalde halfe olup
Sleymn bin Abdlmelik hazretlerin yerine Galata'da
kimmakm edp Mesleme hazretlerin Sleymn'a vezr
edp Galata'ya seksen bin asker muhfazac braup yine
kffrdan yllk harc- p alup mer ibn Abdlazz,
m- erf'e donanma gemileri ile hilfetine gitdiler.
Hulsa-i kelm ehr-i Kostantniyye ve ehr-i
Galata'y on kerre mmet-i Muhammed muhsara
etdikleri blda mufassal tahrr olunmudur. Amm on
birinci muhsara hicret-i nebeviyye'nin sene (---)
trhinde Akemseddn hazretleri Eb'l-feth Gz'ye bu
ebyt krat edp Mehemmed Hn' terb ederdi. Beyt:
Nahn'l-lez byen Muhammeden
Ale'l-cihdi m yen ebeden
1

Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Kostantniyye (stanbul)

mutlaka feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel
komutan, onun askeri ne gzel askerdir."

derlerdi. hir Mehemmed Hn bezl-i himmet edp (---)

senede slmbol'u ve Galata'[y] feth edp mamr etdi.
Badehu sene (---) trhinde Byezd Hn asrnda Galata
kalas zelzeleden mnhedim olup tamr [] termmine
trhdir:
n hisr- ref ger senge
Hasm-r ber-tene dehed sila
Ve zemn- eh ki ryet-i
Ez kamer mihter est(erest) der tala [128b]
n meremmet d be-vakt-i erf
d mverreh imret-i kala.
Sene (---)
Bu trh Yakapankapusu zre r-ke bir beyz
mermer zre cel hatt ile mastrdur.
Evsf- ekl-i kala-i Galata

Kala-i Kostantniyye'nin halci imlinde bir mlden

karb mesfe leb-i deryda ake tahtas eklinde eddd
sengn bnyd bir kala-i metn ve rn-kr- hsn-
hasndir. Ve diren-mdr yaln katdr, slmbol gibi
kat deildir. Amm dern- kalada kat blme hisr
dvr vardr, her biri birer Ciniviz kralzdesi hkmnde
idi ve baka kapular vardr.
Ve endern [u] brnunda cmle (---) bb- kebrlerdir.
Evvel cnib-i garbda Ksmpaa Tershnesi'ne
nzr hisr-pede Meyyitkapusu.
kinci Azebkapusu cenba nzr ve leb-i derydadr.
nc yine leb-i deryda cenba nzr Krkckapusu.
Ve drdnc yine leb-i deryda mezkr Yakapan
[kapusu] cenb cnibine mekfdur.
Ve beinci yine leb-i deryda cenba nzr
Balkbzrkapusu.
Ve altnc cnib-i cenba nzr Karakykapusu.
Ve yedinci cnib-i arka {leb-i deryya} mekf
Kurumlu Mahzenkapusu, Urumlar Ayanikokapusu
derler, zr anda Hazret-i s halfelerinden havriyyn
ayazmas vardr, stmal dem girse if bulur.
Andan yine cnib-i arka {deryya} nzr sekizinci
Kirekapusu.
Ve yine cnib-i arka {deryya} mekf Domuzkapusu.
Andan cnib-i imle tokuzuncu Tophnekapusu
karaya nzrdr.
Andan yine kara cnibinde cnib-i imle
Kkkullekapusu onuncu kapudur.
{On birinci kapu yine imle nzr Bykkullekapusu (---) kademe nerdbn ile klr cmleden metn
demir kapudur}.
Bu kapularn cmlesi kalann diren-mdrndadr.
Tophne ve Kulle kapular karaya nzrdr, sekiz kapusu
leb-i derydadr. Amm,

______________________________________ 200

Dern- kalada blme hisr dvrlarndaki

kapular bildirir: Evvel Kkkarakykapusu ve
Kkkullekapusu'nun i yznde Mihalkapusu ve
Meydnckkapusu ve Kilisekapusu ve azebkapusu ve
Sdkkapusu bu alt aded kapular ihisr blmelerinde
mahalltlar iinde vk olmudur. hrh- azme
vk olmudur.
Der-beyn- diren-mdr kala-i Galata: On
bin altm admdr. Amm sene (---) trhinde Sultn
Murd Hn- Rbi Revn seferinde iken Kimmakm
Bayram Paa Galata'y tamr [] termm etdkde vech-i
dvr beyz kirec ile badana etdkde vech-i dvrdan
mimr arn ile arnlayup cmle burc [u] brlar ile
hisb olunup on sekiz bin mimr arn ihta etmidir.
Cmle iki yz be kulle ve on bin bedendir. Ve
dvrnn kaddi krk zir- melikdir.
Baz kulleleri seksener zir- mekkdir. Amm
Eb'l-feth'in bin etdi Kalata Kullesi yz on sekiz
zir- benndr kim eflke ser-ekmidir, t zirve-i als
russ- hs ile mestrdur. slmbol kalas bir yerden
diren-mdr nmyn deildir, ill bu Galata
Kullesinden ekl-i msellesi ryegndr. Ve kde
hevda Bursa'ya hil cebel-i Ruhbn bi'l-mhede
nmyndr, drbn ile Bursa'nn cmle imretleri
ryegndr. {Bu kulle fersah yerden nmyndr ve
ekl-i mdevverdir}.
Bu kullenin dernu on bir tabaka zindndr. Hl
l-i Osmn'n gemi letlerine mahzendir. Cenba nzr
bir demir kapusuna (---) kademe ta nerdbn ile urc
olunur. Hakr bir ka kerre andan hevya kz uurup
ve bir kerre ana ip balayup urc eden cnbz tems
takrbiyle kup ehr-i slmbol'u tem etdik.
Ve bu Galata Kullesi'nin kara cnibinde Meyyitkapusu'ndan t Tophnekapusu'na varnca kar- azm
bir handak- kebrdir kim nie bin kala tem etdik, asl
misli yokdur, ill Karadeniz'e nehr-i azm Turla mahlt
olduu mahalde ibret-nm kala-i Akkirman handak
ola.
Ve bu Galata handak ire dim gemiciler ket
gomanalar ve sparna ve cnkurtaran palamarlar
bkerler. Amk vsi handakdr, kenrlar serp
mezristn, mristn, cebbnistndr. {Amm leb-i
dery[d]a handak yokdur, cmle rs-y bzr
yerleridir}. Ve bu cirmde olan,
Sevd- muazzam Galata kalas ire olan
imret [] cmileri bildirir

Evvel cmi-i kadm Arab cmii: Hazret-i mer

ibn Abdlazz binsdr. Nie kerre kense ve cmi
olmudur. inde (---) aded amd- gn-gnlar vardr.
Kble kapusundan kbleye varnca tlu (---) admdr ve
arz (---) admdr. Aceb rhniyyetli cmidir. Tara
haremi (---) ve kala kullesi-misl r-ke bir minre-i
lsi vardr. (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Andan Azebkapusu hricinde

(---) Mehemmed Paa cmii: (---) Hn

vzerlarndandr, amm seltn cmii [129a] misl bir
cmi-i rendir. Cmle revzenleri deryya nzrdr ve
cmle kubblar ve bir tabaka mevzn minresi metnet
zre metndir. Ve bu cmi leb-i deryda ve teng yerde
vk olmaile minresi cmiin sol tarafnda yol ar
vk olmu bir sermed ta bin minre-i mevzndur.
Ve bu cmi izdihm iskele banda olmaile gyet
cemat-i kesreye mlikdir kim eb [u] rz cematden
hl deil bir cmi-i rendir kim {Koca Mimr
binsdr}. Andan Yakapan tarasnda bu dahi
Mehemmed Paa gibi fevkn,
Yakapan cmii: (---) binsdr, r-ke tahta
kurum kubbeli ve alack minreli (---) kademe
nerdbn ile urc olunur cmidir. Alt serp zeyt ya
dkknlardr. Ve Kurumlu Mahzen kurbnde,
Kara Mustaf Paa cmii: Ftih-i Badd Murd
Hn- Rbi vezridir. Zamn- evvelde bir kense ve
ayazma idi. Bir minreli ve tahtn ve kurumlu ve
cemati ok cmi-i cedddir. Andan ieri ana karb,
Karaky cmii: Tahtn ve mfd [] muhtasar bir
cmidir.
...................(2.5 satrlk yer bo).................

Bunlardan mad (---) mihrba varnca mescidlerdir. Medrese ve dr'l-hads yokdur. Amm Arab
cmiinde ve Mehemmed Paa cmiinde ve Kara
Mustaf Paa cmiinde dr'l-kurrlar vardr. Ve cmle
yetmi sekiz mekteb-i sbyn var amm imret-i itm
yokdur.
Ve seblhne cmle yigirmi adeddir. Evvel
Azebkapusu'nun i yznde Mehemmed Paa hammm
cenbinde Mehemmed Paa sebli. Ve Rznmeci
brhm Efendi sebli. Krkckapusu hricinde Yayclar
ve Karakykapusu sebli. Ve Kapudan sebli. Ve Arab
cmii kurbnde (---) sebli (---) (---) (---).
...................(1 satrlk yer bo)................

Ve cmle (---) emedir. Bu ehr-i azme gre

emeleri azdr. Evvel Azebkapusu tarasnda Mehemmed Paa emesi, trhi:
..................(2 satrlk yer bo)................

Ve bu ehir cmle on sekiz mahalle-i mslimn ve

yetmi mahalle kefere-i Rm ve mahalle Freng-i prreng ve bir mahalle-i Yahd ve iki mahalle Ermen
vardr. Bahisr'da asl kefere yokdur. Ve ikinci hisrda
Arab cmiine gelince asl ve kat kefere ve gayr yokdur
ve ahl-i mahalle elinde Eb'l-feth'den ber hatt-
erfleri vardr, kfiri komazlar ve silh ile nasr grseler
ol n amn [] zamn vermeyp katl ederler. Zr
ekseriyy panya'dan Sultn Ahmed asrnda gelen cierhn Mbtecel tifesi mselmnlardr kim panya'da
kffrdan cierleri hn olmudur. Galata'da msellah
kfir grseler hemn katl ederler. Zr bu iki kaladan
mad t Tophne'ye varnca iki kala ii ml--ml yedi
kral Frengi ve cmle nasr ml--mldr. Murd Hn

______________________________________ 201

tahrri zre iki kerre yz bin kfir ve altm drd bin

mslim vardr. Hud hfz ede.
Yetmi kefere kensesi vardr. Evvel cmleden
Fransa'nn Ergann deyri: Bir sed zre kapusuna yedi
kademe nerdbn ile urc olunur.
Ve ana karb Venedik deyri: hrk olup yigirmi sene
harb yatup Kandiye sulhunda Kprlzde Ahmed
Paa izniyle amr olundu. Evce ser-ekmi r-ke bir
nkshnesi var. Bu dyrlarn dhilinde ve hricinde
suver-i acbe ve garbe menk tasvrler var kim gy zrhdur.
......................(2 satrlk yer bo)...................

Ve Urumlarn (---) deyri var.

......................(1 satrlk yer bo)...................

Zum- btllarnca dr- iflar var.

......................(1 satrlk yer bo)................... [129b]

Ve Ermen ve Yrmenlerin kenseleri var.

......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve Yahdlerin iki snagolar var. {Amm} Yahd

tifesi bu keferelerden dim havf [u] hayet zredirler.
Amm bu kefere mahallelerinde eb [u] rz psbnlar
[ve] nigehbnlk ederler. Zr bir ka kerre isyna bel
baladlar amm yine niesin dendn- tdan geirdiler.
Der-beyn- hkimn- ehr-i azm Galata

Evvel taraf- er-i Resl'den Galata be yz ake

pyesiyle erf mevleviyyetdir. Monls Arab cmii
kurbnde skin olup yz pre kurya hkim olup krk
drd yerde nhiye nibleri var kim her nevh yz ellier
ake pyesiyle erf kazlardr. Senev yetmi kse hsl
olur.
Ve bu ehir Sultn{Ahmed} cmii evkf olmaile
kzlar aas nzr olup iki yz kse hsl olur, mtevellsi
hkimdir.
nc hkim, Galata voyvadasdr.
Drdnc hkim-i ml, Yakapan gmrk emnidir
kim senev (---) kse ml- pdih verir iltizmdr.
Beinci hkim, kalafatcbadr.
Altnc hkim, muhtesibdir.
Yedinci hkim, ayak nibidir.
Sekizinci hkim, plk subasdr.
Tokuzuncu hkim, hamr emnidir, senev yetmi bin
guru ml- mr ve yetmi bin guru masrf eder.
Onuncu hkim, yenieri ocandan be alt yz
nefer tifesiyle bir orbac hkimdir.
On birinci hkim, yine yenieriyn oca mmcularndan bir ihtiyr mmcu gedii ile nevbet bekler. Bu
meyhneler zre memrdur kim fitne ve fesd olmasn.
Zr mm'l-habyis kndr.
{On ikinci hkim, Karakykapusu'nda slmbol
aasdr kim odun cem edp pdiha verir, hizmet-i
azmdir}.

Bu blda tahrr olunan hkimler cmle leylen

nehr tevbileri ile pr-silh mahalle ve esvklar ire kol
dolaup mcrim bulurlarsa amn vermeyp haklarndan
gelirler. Zr akys ve keferesi gy Malta keferesidir.
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Evsf- dekkn-i ehr-i Galata: Cmle bin
seksen dkkndr. Hafffhnesi ve skker rssu ve
yabzr ve attrlar mzeyyen rslardr. {Ve on iki
kurum rtl kubbe-i lli Eb'l-feth Gz bezzzistn
var, cn otu dahi bulunur. Drd demir kapusu var,
ekser shib-i dkknlar kefere-i Urum ve Freng'dir. Kz
dimisi okdur}.
Amm leb-i deryda ve Ortahisr'da iki yz aded
kat-ender-kat harbt cnlar in meykedeler var kim
her birinde beer altar yz fsk ay [u] ret edp
hnende ve szendegn ile bir hy-hdur kim diller ile
tabr olunmaz. Bu tifenin mekltyn Balkbzr
rsunda nie yz elvn mhler var kim tabr
olunmaz. Ve l'l-l meyvenin als ve sir meklt []
merbtn gzdesi bunda bulunur. dem cn ve rh
gds ve ku sd dahi bu Galata'da bulunur. Amm
Mbtecel erbeti sofler in lezz erbetdir. (---) (---)
(---) (---)
ehir ire olan hnednlar beyn eder: Evvel
bu Galata zemni leb-i derydan iml cnibine
Kullekapusuna varnca bir sat yoku yukaru kat-enderkat Ciniviz keferesi bins krgr-binlardr. Ve cmle
hrhlar sadranc tarz tarh olunmu tark- mlarn
cmlesi bin yz altm sokak ad olunmudur. Amm
kaladan tara leb-i deryda tark-i azm ve kala ire
Voyvada yolu ve Arab cmii yolu ve Harb yolu ve
Kullekapusu yolu, bu rhlar izdihm yollardr. Ve moll
hnesi ve el-Hac [hnesi] ve Seyyid Al elebi hnesi ve
krbnsary- Rstem Paa, Mimr Sinn binsdr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Bu ehir ire b [u] bce yokdur, asl. Ve

Krkckapusu hricinde kalafatclar odalar cmle (---)
aded odalardr. Aalar ve o[r]baclar vardr. Tershne-i
mire'de pdihn kadrgalarn kalafat ederler. Cmle iki
bin askerdir ve krk blkdr.
Ve Karakykapusu tarasnda slmbol aas oca
cmle Acemiyn dleri bunda mr odun tamaa
memrlardr kim odabalar fes zre bir gne turfe
destr sarup neft dolama geyp ayaklarna siyh tomak
ve krmz py-p geyp kul kayklarna svr olup t
Karadeniz Boaz'na varnca odun gemileri cem edp
cmle gemilerden kul akesi alup kayklarnda bir gne
ayak zre beyz gmlekler geyp krek ekerler. Bu
hne ve sitnelerden mad malmum deildir. (---)
(---) (---) (---)
Der-sityi-i hammm- Galata: (---) hammmdr
amm cmleden Azebkapusu'nun i yznde (---)
kade[me] ta nerdbn ile urc olunur Mehemmed Paa
hammm, bins ve hevs ve ms gyet latfdir.

______________________________________ 202

Andan ieri Bokluca hammm, gyet kesf []

atkdir. [130a]
Ve Mahkeme kurbnde (---) hammm.
Ve Karakykapusu hammm (---) binsdr amm
havuzlu bir latf ho-hev hammm- atkdir.
Ve Tophnekapusunun i yznde (---) hammm
ol kadar memdh hammm deildir.
Bunlardan mad yz hnedn hammmlar
vardr. (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Tarz [u] tavr- ahvlt- ahl-yi Galata'y beyn
eder: Evvel Galata kavmi (---) frkadr. Evvel frkas
ketbndr. Sniyen tccrndr. Slisen ehl-i href-i
gn-gndur. Rbian marankozn- kalafatcyndr.
Ekseriyy halk Cezyir esbb geyerler. Zr {ou
azebistndr. Ve ank kapudanlar vardr, cmleden
Elvn kapudandr}.
Ve Rm tifesi meyhneciyndr. Ermenleri
pasdrmac ve hcegndr. Yahdleri bzr- mahabbetde miyncyndr. Yahd beleri ulefeciyndr.
Bunlardan mezmm hzn olmazdr. (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---)
ehr-i Galata'nn meklt [] merbtnn
memdhtn beyn eder: Evvel hs ve beyz
Mbtecel franile ekmei. Ve ekerciler rsunda
katremz eler ire nie bin elvn mmessek ve
muamber pdiha lyk ekerleri bir diyrda yokdur,
meer m- cennet-memda ola. Ve Mbtecellerin
mnakka varakl bahr helvs ve bahrl simidi.
Ve ehl-i sanyitdan pusula satcileri ve cm-
billr ve sat- remil fr[]ht kefere attrlar (---).
Ve merbtda bde-i gn-gnlarnn memdhu
beyne'l-harbt Ta Nerdbn meyhnesinde ve Kefeli'de ve Manyal'da ve Mihalaki'de ve Kakaval'da ve
Snbll'de ve Kostanti'de ve Saranda nm
meyhnecilerde lal-gn katresi harm gn-gn misket
arb ve Ankona ve Sarakuza ve Mudanya ve Erdemid
ve Bozcaada arb- nblar olur kim ol rh- gmrhdan
ubr etdimizde hrh zre ser-brehne ve pbrehne nie yz humhne esri pyml- riml olup
yatrlar. Hl-i pernlarndan sul etdkde bu beyti rd
eyler. Beyt:
Eyle sermestem ki idrk etmezem dny nedir
Men kimem sk olan kimdir mey-i sahb nedir
derler. Bazlar beyt:
dim arb- lalini mestneyim mestneyim
Oldum esri kkln dvneyim dvneyim.
der. Bazlar kta:
Ayam adm atmaz bir kadem meyhneden gayr
Elim bir nesne dutmaz sky peymneden gayr
Koy-a gavgy ey viz kulam nesne g etmez
Srh gulguliyle nara-i mestneden gayr.
der. Baz harbt erenleri eydir. Beyt:

Harm-i mey-gedeye sen edeple gel zhid

Bilir misin hele sen hi bu sitne nedir
deyp serser yatr. Bu gne mest [] harb eder bde-i
nblar var. Hud lim's-srr ve'l-hafiyytdr, bu hakre
bir katresi myesser olmamdr. Amm lfte ve
fteliimiz takrbiyle cmle esnf ile ihtilt edp
ahvllerine vkf- esrr olmuuz. Amm Mbtecel
erbeti nm Atina bal erbetin n etmiizdir.
te Galata ehrinin bu gne esnftlar vardr. Bu
keyfiyetlere mbtel olup mflis mendebr olanlar
Yakapankapusunun i yzndeki zindna koyup slh-
vcd eder. Amm b [u] hevsnn letfetinden
mahbb u mahbbeleri mehrdur. Ve bay u gedya
nimetleri mebzldr. Ve cmle yr anda lfte dervnmereb halk vardr. Vakt-i itda oda sohbetleri
memdhdur. Ve ayn [u] kibr resleri seferden gelp
filika ve firkateleri ile cmle yrnlarn alup
Boazhisr'da b fasllarna gidp cn sohbeti etmeleri
mehrdur.
Ve bu Galata liman gyet latf liman olmaile sekiz
rzgrdan emn olup vakt-i itda bin pre gemi birer
demir zre lenger verp b-bk [] b-perv yatrlar. Bu
kalann iml cnibinde olan tara varo Tophne'den
add olunur. Zr hkimi bakadr. Ve Galata'da
ziyretgh olmamaile tahrr olunmad.
ki yz krk yedinci fasl
Tophne ehrinin sr- binlar ve hayrt
[u] hasentlar ve ibret-nmlar ve
topcyn krhnesi ve balyemez toplar ve
esvk- sultnsin bildirir

Evvel ehr-i Tophne zamn- nasrda bir

ormanistn iinde skender-i Rm'nin bir manastr var
idi. Hl Cihngr cmii olan ol deyr-i cihn-nmnn
zemnine bin olunmudur. Kefereler an ylda bir kerre
"Aya Aleksandra" dey ziyret ederlerdi.
Ve skender-i Zlkarneyn kaan kim Sedd-i
Yecc' bin edp bir ka gl-i beybn ve [130b] bir
ka aded mehb dv-i sefdleri ve erkize vilyetinde
olan kh- Elburz'de shir oburlar ve Abaza diyrnda
olan Sade dalarndaki sehere avretleri cmle mezkr
diyrlardan Kostantniyye ki, Makdonya ehridir, anda
getirp bu Tophne'de bir hafr- azm iinde dest [u]
plarna hurm lfi habl-i kav ile kayd [] bend edp
habs etmidi. Bi-emrillh tlsmt habl kuvvetiyle hareket
etmee kdir deiller idi. Ylda bir kerre Cihngr zemninde olan Aleksandra deyrinin ziyretine gelenler bu
Tophne'deki glleri ve dvleri ve sehereleri ve shirleri
tem ederlerdi.
Kaan kim vakt-i itnn erban ve zemherri olunca
skender izniyle mezkr sehereler mutalsam ile bin
olmu bakr gemilere svr olup bdbnsz r-y deryda
berk-i htif gibi kjgrarak Akdeniz'de ve Karadeniz'de
gezp Makedona yan Kostantn ehrin hfz [u] hrset
edp krk gnden sonra yine Tophne'ye gelp gemileri

______________________________________ 203

limanda balayup sehere ve shirler haps olurdu. Dvlere

ve gllere skender dalar dertdirp ve Karadeniz
Boazn adrrd. Dv [u] gller ol mahalde gark- b
olup seherelerin cmlesi mrd olup bakr ketleri Tophne limannda kalup t Yezd ibn Muviye slmbol'u
feth etdkde bakr gemilerin prelerinden guzt-
mslimn
bulup
yam
etmilerdi,
tevtrle
muhakkakdr.
te Tophne ehrinin ibtid imreti skender
binsdr. Badehu Eb'l-feth evvel hybn ire bir
mfd [] muhtasar tophne in etdi. Andan Byezd-i
Vel dahi tevs edp odalar bin etdi.
Evsf- sitne-i Topcyn: Sene (---) trhinde
Koca Sleymn Hn krk sekiz sene pdih olup
eklm-i seba dmanlarndan intikm alup cmle
pdihlar ve krallar "Seman ve taten" deyp amn
dilediler.
Evvel Alman kral amn demeyp dim advet
ederdi. Sleymn Hn'n krk sekiz sene hayt(?) gaz ile
gep drd sene Arab'da ve drd sene Acem'de ve drd
sene Venedik kfirinde ceng edp otuz alt sene kmil
Nemse sryla ceng edp hir anlarn diyrlarnda
Sleymn Hn maraz- zahrden merhm oldu. Nemse
byle kuvvetli ve cengver, muhl eytanat shibi kaln
kfirlerdir.
Bunlar top u tfenge mlik olmak ile Sleymn Hn
dahi topcyn tifesine rabet {edp} cemi Memlik-i
mahrsalarndan ve kfiristndan ihsn [] inmlar ile
topcular ayardup ecdd Mehemmed Hn ve Byezd
Hn bin etdi tophneyi mnhedim edp mcedded
bir tophne etmidir. An grmeyen kr- dv ve kuvvet-i
insn ve akl- ben dem ne idin bilmez. {Hl ad-y
dn olan kffr- hksrlarn kabza-i tasarruflarnda olan
kl- azmeleri feth [u] istihls in let-i mhimme olan
toplarn env ilenecek krhne-i kadmdir}.
Der-sityi-i krhne-i top: Leb-i derydan yz
adm bad bir kh- blendin dmeninde cnib-i erbaa
dvrlar kala-misl bir rabtdr. Muhsara olunsa dahi
cenge tahamml var bir metn dvrdr. Ann t
vasatnda yine r-ke bir dvr- l vardr. Kaddi krk
zir ldir, zeri harpte padavra tahtas rtldr.
Bu kubbe zre azm bacalar vardr kim te [u]
duhn ol bacalardan tara kar. Ve bu padavra dam
zre demler gezecek yollar vardr ve dam zre
nerdbn nerdbndr.
Ve bu damn t zirvesinde ve cnib-i erbaasnda
nie yz bal flar ile sular hzrdr, ihtimldir kim tu
eridirken teinden bir erre dama isbet ederse dam
zre gezen demler sular ile ol tei teskn ederler.
{Evsf- top klb dollblar}: Ve bu krhne
ire nie yerde dollblar vardr, anlarda top klblar bin
edp mde ederler. Ve klbn iine glle yerine krkar
ellier vukyye glle kalnl olmain demir mllere
krkar ellier bin yumurta ile mahlt macn olmu
amuru demir mle ipler ile sarup top klblar iine
koyup alarn yine demir sikkeler ile muallakda zabt

ederler. Zr bu top klb iinde tu dklp top

oldukda top iinden yumurta ile mahlt mli karup
kmil top olur.
Evsf- furun- tu: Bu furun mezkr krhne ire
iki yerde bin olunmu kubbe furunlardr kim cnib-i
erbaas (---) cezresinde hsl olur te tadr. [131a]
Gayr ta ol te-i Nemrd'a tahamml etmek ihtimli
yokdur. O cezreye mahss hacer-i sebiz-gndur. Bu
ocan alt bodur ve zeri kubbedir. Bu kubbelerin iine
krkar ellier bin kantr bakr ve mye in kadm-i
eyymda bin olunmu prelenen top krklarn
yerledirp kubbelerden tara alarkada nie bin kantr
kalay hzr ederler. Ktibleri dahi ne kadar bakr ve ne
kadar kalay hzr olduu deftere kayd olur. Zr bakrna
gre top klblar hzr ederler.
Der-sityi-i top klb yerleri: Mezkr tu
kubbelerinin nnde derk-i gayydan nin verir
ukurlar ire azlar yukaruya top klblarn koyup eer
balyemez top ise her ocaa onar top klb koyup yigirmi
top eder. Eer kolumburuna top ise yigirmier klb,
eer hler ise yzer klb, eer iine dem sar ayka
toplar ise beer [yzer] klb koyup cmlesinin azlarn
Kzhne balyla svayup mesel bostnlar ray
etmein su yollar ederler, hemn eylece yollar edp
yollar tu eriyecek kubbenin yolu aznda nihyet bulup
bu gne tedrkle hzr-b ederler.
Ve tu kubbelerinin cnib-i erbaasnda dalar gibi
am katrn odunlar mdedir. Bir sene mukaddem bu
am odunlarn nie yz std kesp iki ucun mekik gibi
sivri birer kula ince odun edp kurudurlar. Badehu top
dkecekleri gnde cmle halfe ve stdlar ve
dkcba ve topcuba ve vardiyanba ve muvakkt
eline kum satin alup ve krhne imm ve mezzinn
ve duclar cmle cem olup du ve sen ile sad-y
"Allh Allh" ile iki furuna dahi te edince muvakkt
sat dutup mezkr mekik am odunlarn ale'l-ittisl tu
kubbesinin iki taraf deliklerinden brakmadadrlar.
Kmil bir gn bir gece germ-germ te olduundan
sonra cmle dkcyn ve te-endhtn elebi
libslarn karup pabuclar ve bir gne nikbl maskara
klhlar geyp hemn gzleri grnr gy her biri birer
hayl-i zll- Karagzleri olup eyinlerinde yine keeden
bol maskara hilatlar geyp hidmet ederler. Zr yigirmi
drd satden sonra te-i Nemrd'un ve tu derys
teinden gayr gne esbbl dem yanna varsa bizzt
ben dem kebb olur, deil kim elebi esbblar tahamml ede. stdlar ana kee esbb geymek yolun
bulmular. {Nr- cahmden bir erer grmek isteyen bu
Tophne tein grsn kim, ye[t]: (---) (---) (---)}
Badehu yigirmi drd satden sonra sadrazama ve
eyhlislma ve kadaskereyne ve nie mstecb'ddave meyiha ve sir vzerlara haber olup vzerlar
ile krhne iine krk demden gayr ve dkcyn
stdlarndan dahi krk dem girp gayr huddmlar

cmle tara kovarlar. Zr tu derys akdkda bed-nazar

sevmez kim hads: 1
hadsi vardr.
Andan cmle vzer ve meyihna "L havle vel
kuvvet" evrdna mdvemet etmei stdlar emr edp
bir hayli bad soffalar zre oturup esmya megl
olurlar. Hemn cmle std cem olup aa krekler ile
nie yz kantr ubuk kalaylar tu derysna atmaa
balayup hemn dkcba sadrazama ve sir vzer
ve ulemya ve meyihe eydir kim:
"Sultnm dn-i mbn akna zekt [u] sadakanzdan
altun ve guru tu derysna bran" dedikde sadrazam
bir ka kse altun ve pdih tarafndan haznedrba bir
ka kse altun ve sir vzerlar birer ikier kse altunu
dkcbaya teslm edp al-melei'n-ns tu derysna
"Bismillh" ile atup ol n uzun ince am gemi serenlerin
tu derysna sokup kalay ve altun gurular kardrdka
am direkleri mahv olup yine gayr direkler ile nie sat
kardrup (---) satde tu derysnn yz
kaymaklanmaa baladkda stdlar bilirler kim tu
derys kmil kal oldu. Ol n dahi ziyde te atmaa
balayup stdlar tenbh edp ol krhne ire bir katre
su komazlar. Zr tu derys akarken bir katre su
ryihas duysa yollar pre pre olup Allhmme fin
cmle huzzr- meclis helk olur.
Badehu klb ocaklar [131b] kenrnda iki tarafda
krkar ellier koyun kurbnlar mde olup cmle
hzrn vzer ve vkel aya zre kalkup krhne
ducs mde olup muvakkt satiyle ocakbana gelp
tu derys azn amaa nm sat kaldkda haber edp
duc duya ze edp cmle {hzrlar} huls- kalb
ile mn deyp herkes tevecch-i tm ile bk ederler.
Zr gyet mahf u muhtara helk yeridir kim nie
std ve vzer helk olmudur.
Hemn kim ibtid teden tu derysn hals
mahalline gelince cmle (---) (---) sat olduu sat
muvakkt haber edp dkcba ve gayr stdlar kee
esbblar ile tu derys azn demir apalar ile "Allh
Allh" deyp adklarnda tu derys te gibi akmaa
balaynca yz adm yerde olan demlerin yzlerine ve
esbblarna gy alev yapr. Baz temclar ve
vzerlar zerlerine beyz araf alup sad-y glbng-i
Muhammedye reh buldurunca iki taraf nie yz
kurbnlar zibh etdke tu derys te gibi yoku aa
akup en nihyetindeki top klbna akup balyemez top
ise nsf satde dolup fi'l-hl kee ile sarlm bir gne
mlemma yal amur vardr, tu rma yolun annla
sed edp andan yukaruda bir gayr top yolun aup ana
dolmaa balar.
Bu hlde iken yine du v sen mukarrerdir. T
cmle toplar tolup tamm oldukda du dahi hayr ile
itmmn bulup ol gn yetmi aded kimesne hilat-
pdih ile behre-yb olup terakkler ihsn olunup
badehu topcuba sadrazama ziyfet edp cmlesi kee
klh esbblarn karup dklen toplar zemn ire kmil
1

______________________________________ 204

Hads: "Gz demesi hakdr."

bir haftada sovuyup andan mllerin iinden karup

cmle ehl-i href-i zergern ee ile toplar mcell
ederler. Badehu std- neccrn toplar vlide-i
mfikalar gibi kundaklayup gn-gn terbiye ile cenge
mde ederler.
Ve bu krhne ire top arabas bin edenlerin baka
krhnesi vardr. Ve Karadeniz Boaz'nda Saryr
kasabas dalarndan gelme top klb amurlarn aa
kllar ile tahmr edenlerin baka krhnesi vardr. Ve
top klblar bin olunan klb krhnesi bakadr. Ve
top falyas delinen krhne bakadr. Bir ulu sitnedir
kim diller ile tabr tavsfi mmkn deildir. Zr
msra:
enden key bved mnend-i dde1
Ve bu krhne-i ibret-nmnn cenba nzr bir
kapusu zre dkcbann sitnesi ve mteaddid
hcreleri vardr.
Esnf- dkcyn: Cmle (---) blkdr
odabalar ve orbaclar vardr ve cmlesi (---) neferdir.
Senev mevcibleri (---) kse olur, hs ve makbl
askerdir.
Evsf- sitne-i askir-i slm, tife-i
topcyn

Bu dahi Eb'l-feth ve Byezd ve Sleymn Hn

binsdr. Dkmeciyn sitnesine yan yana muttasl
leb-i deryya karb kala-misl bir sitnedir. Bir kapusu
leb-i deryda kbleye nzr, bir kapusu imle nzrdr,
amm deryya nzr kapusu gn-gn maslbt- ibretnmnlar ile mzeyyen bir bb- ldir. Ve kapunun bir
cnibinde bir esed, bir hyu ikr etmi ve bir tarafnda
zencr ile makyd bir esed tasvri var kim ibret-nmdr.
Baz ressmlar tem edp hkulu resmidir der.
Bu sitne ire kat-ender-kat (---) aded blk
odalardr. Ve cmle (---) aded orbaclardr. Ve cmle
altl ve stl madd odaba ve eskiler ve clar
yenieri gibi mein ferrce geyp gm zencrli bak
tarlar. Ve cmle (---) bin asker-i bahdrnlardr.
Hakrin tem etdi igirmi iki gazda bunlardan
zehredr asker grmedim. Zr kffr dim topu
bunlarn atdu topa atup bunlar krkar ellier bir yerden
top {yoluyla civr- Rahmete gidp top sadsndan hals
olurlar}.
Ve bir hasm dahi kendi toplardr. Byle iken yine
her topun ardnda fakr topcular karnca gibi kaynarlar.
Bi-emrillh bunlara bir du tesr etmidir.
sitnelerinin kapusu zre olan kasra brhm Hn
gelp meks etmidir. Ol zamndan ber pdihlara
mahss kasr olmudur. [132a]
Ve bu sitnelerin leb-i derysnda Hfz Ahmed
Paa sene (---) trhinde Badd- behit-bd zre
serdr- muazzam oldukda bin yedi yz pre top- gngnlar var idi kim her biri birer iklm harc deer
1

itmek nasl grmek gibi olabilir?

______________________________________ 205

toplard kim altun gibi aaa ururdu. Ve altm pre

toplar var idi kim her birinde eskiciler ileyp bazs
iinde garb {hne-berd, beze-miskn} gureblar skin
olurdu. Hl ol toplarn glleleri dalar gibi ylup durur
ve ol toplardan ancak alt pre top- azm kalmdr.
Amm anlardan mad nie z-kymet std- kmil
toplar vardr. Mnakka Al Paa topu {gyet ibretnm msaykal u mcell ve mzehheb toplardr}.
Ve Sleymn Hn toplar ve Eb'l-feth toplar ve
Byezd Hn toplar ve azl top ve ehne top ve
burma top ve Fransa toplar ve krk kar kpeli topu ve
Al Bal ve Ese Bal ve Hamza Bal ve uldutmaz ve
Kundak dutmaz ve Dv Bal ve Seki Bal ve Kara Bal ve
Ajder Bal ve Krkml Bal ve ak Bal ve Palamarkran
ve Deli top nmn ibret-nm toplar var kim her biri
birer kala deer toplardr kim rz- ydeynde ve srr [u]
dumn gnlerinde ve pdih ubr etdkde {r-y
deryya sekdirme glleler atlup her biri karaku gibi
seker. Her bir top bu minvl zre krkar ellier kerre atldkda} ejder-i heft-ser-misl gjgrdklarnda demin
zehresi k olup {zemn [u] sumn dir dir ditreyp
cemi dmen rub u hayet ekerler.
Ve bu toplar cmle nr- mntehlar ve serv-i
sermedler ve ecer-i ohlamur ve bd-i sernignlar
syesinde ale't-tertb dizilmi bir mesregh yerdir kim
her yd- erfin ikinci gn nie bin dem cem olurlar}.
Her biri deryya nzr olup sde yatrlar. l-i Osmn
pdihnn bir hazne-i azmi dahi bu top- kplerdir
kim bir pdih mlik deildir.
Topcuba defteri zre l-i Osmn'n kabza-i tasarruflarnda olan yedi bin altm kl- azmlerde ve
palanka ve mendirek ve kavye ve kullelerde cmle on
yedi bin krk be topdur ve bin pre top donanma-y
hmyndadr, dey Topcuba Al Bal karndamzdan
mesmumuz olmudur. Ve's-selm.
Evsf- hkim-i ehr-i Tophne: Evvel hkim-i
Galata mollsnn nibi ve ayak nibi hkm eder ve
asker hkimi topcubadr. Ve leb-i deryda
bostncbadr ve subas ve muhtesibi (---) (---) (---)
(---) hkimler.
Ve bu ehir cmle yz yetmi mahalle-i mslimn ve
yigirmi mahalle Urum ve yedi mahalle Ermen ve iki
cemat Yahdler vardr. Kbt ve Freng yokdur.
Bu mahalleler cmle (---) bin b u beli sary-
ller ve kat-ender-kat gayr hne-i mamrlardr. Evvel
Terekeci yals ve Vlidekarnda yals ve Hseyin Aa
yals ve Rahkzde yals ve Sadreddnzde yals ve
Gmba yals ve Melek Ahmed Paa efendimiz yals
ve Deniz Urusu yals ve Ebsad yals, bu yallar
pdihne yallardr. Ve bunlardan gayr nie bin
malmumuz olduu sary- azmler vardr amm
tahrrinde lem yokdur.
Mahalleleri ismin beyn eder:
................(2 satr boluk)....................

Bu kadar mamr [u] bdn ehr-i azm

ire olan cmileri beyn eder

Evvel cmleden Kl Al Paa cmii: Gy

cmi-i seltndir. Leb-i deryda bir dz vsi zemnde
tahtn bir cmi-i rndir kim slmbol'da nazri yokdur.
Hemn tbaka'n-nal bi'n-nal Ayasofya-i kebr tarznda
bin olunmudur. Amm iki yan kapu ve bir kble
kapusu vardr. Kapu zre trhi {budur:
Htif-i kuds grp Ulv dedi trhini
Ehl-i mna ibdetgh olsun bu makm.
Sene 988}.
Ve trbesi kapusu zre trh budur:
Mr-i bahr an Kl Paa kapudan- zamn
Yapd bu cmii n ola derim ber-hordr
Ehl-i diller dediler griceiz trhin
Es-selm oldu al cmiike Beyt'l-harm.
Sene (---).
Ve bu cmi kapusundan t mihrba varnca tlu
(---) ayakdr, bir yan kapudan bir yan kapuya arz (---)
ayakdr. Ve dern- cmide (---) aded rakk amdlar zre
yan soffalar var. Ve kubbe-i kebri drd pye zre bin
olunmudur.
Mihrb ve minberi gyet musannadr. Ve cmle
(---) penerelerdir. Ve cmle (---) aded billr cmlardr.
Ve iki kat kandl tabakalar vardr. Ve endern [u]
brnundaki penereler zre k-i n ire sre-i Mlk
(---) tahrr olunmudur kim cmle Karahisr Hasan
elebi'si hattdr. Ve cmi ire gyet musanna vzeler
maslbdur.
Ve mihrb nnde besinde murg- gynn
fign cemate hayt verir. Ve cmiin sol tarafnda
shib'l-hayrt {Kl} Al Paa, bir kubbe [132b] ire
klcn ara asup yayn yasup hk-i bkye kadem basup
yatr. Rahmetullhi aleyh.
{Menkb- Al Paa}: Zref mbeyninde
mehrdur kim Kl Al Paa ulu demsi olmaile
lisn Freng lehcesi imi, bu cmii itmm buldukda
cemi vzer [ve] vkel ibtid cumasnda cmie cem
olup nathn ifrt zre {teann ile} nat- erf tilvet
ederken hemn Al Paa aya zre kalkup nathna
hitben,
"Nedir bu gu gu gu ve hinku ku bu meyhne mi, y
cnm bozahne mi?" dey feryd eder. Yanndaki
vzerlar,
"Sultnm bizim Hazret-i Peygamberi medh eder"
dedkde,
"Ya bizim Muhammed Efendi bu gu gu gu medh
eder kyil mi?" der.
"Kyildir sultnm" derler.
"Ya bu ka ake ulfe yazdm, baka defter" der.
"Sultnm on ake" derler.

______________________________________ 206

"Ya bu minberde bizim hnkrc Murd Sultn

medh eder ka ake yapar?"
"Krk ake yapar" derler.
"Y hnkrc m byk yoksa bizim Hazret-i
Muhammed Efendici byk?" der.
"Sultnm Hazret-i Muhammed bykdr" derler.
"Tz Muhammed Efendi gu gu guc hnkr gu gu
guc berber krk aan olsun ve bizim Portakal Bunduki
altun ulfe alsn" dedikleri latfeler ile ile'l-n zreflar
mbeyninde dstndr. Byle bir mutekid ulu demi
imi her cuma cmiin tara yan soffasnda oturup
{cmle} fukarya bir kse tasadduk edermi.
Bu yan soffalar dahi (---) aded amd zre (---) aded
kubbelerdir. Dahi tara hareminde nr- mntehlar ve
bdest musluklar var. Ve tara hareminin drd kapusu
var ve bir tabakal nzk minresi var. {Bunda dahi
Sleymn Hn'n Koca Mimr Sinn Aas bz-y krn
ayn etmidir}.
Andan Kk avu cmii: Bir pte zre
cmidir.
Andan Tophne krhnesi ensesinde yine bir bayr
banda Eb'l-fazl cmii: Cihn-nm bir minreli
cmidir.
Ve Fndkl'da Mehemmed Aa cmii: Leb-i
deryda tahtn cmidir.
Ve ana karb yine leb-i deryda Ese elebi furunu
cenbinde fevkn altnda hrh ve dkknlar ile
mzeyyen Muhyiddn cmii: Cemati vefret zredir.
Andan yine leb-i deryda Fndkl kasabasnda
{Monl elebi} cmii: Kubbe-i lli ve bir vsi haremli ve bir minreli cmidir.
Andan te Ayaspaa Mahallesinde (---) Efendi
cmii: Kiremit rtldr amm latf cmi-i nev
bindr. Andan,
Evsf- cmi-i seltn Sultn Cihngr:
skender-i Zlkarneyn'in Aleksandra nm deyrinin
yerinde Sultn Sleymn Hn bin edp savbn rh-
Cihngr'e balayup cihn savbn etmidir. Bu cmi
evc-i sumna ser-ekmi bir kh- blendin t zirve-i
alsnda cihn-nma bir cmi-i Cihngrdir kim cihnrdr.
Leb-i derydaki Mehemmed Aa cmii dibindeki ol
dik sokakdan ba yukaru t Cihngr cmii'ne varnca
(---) yz kademe ta nerdbn ile klr bir darack
tarkdir kim dem gc ile bir satde urc eder. Baz
kapu nlerinde teneffs edecek rmgh vardr. Nie
ehbz bahis ile rm etmeden kamamdr. T bu
mertebe bir dik yokudur.
Menkb: Bir kerre bir garb yiit Sal bzrnda
bey [] ir ederken azgaub bu garb yiit dal-kl olup
bir ka demi katl edp nie demleri at aya altnda
pyml edp firr ederek ol garb ol nerdbnl sokaa
girir. Ard sra nie yz dem silhlar ile sokan azn
alup ol garbin ger dnmesine muntazr olup dururlar.
Zr bilirler kim ol teng bl nerdbnl sokakdan atl
deil, Hud limdir kim darlndan ku umaz. Hemn

garb Allh'a snup atna ke edp bi-emrillh ba

yukaru at karup hals olur. Aada bu kadar halk
hib [] hsir kalrlar.
te bu mertebe bir kh- bl zre r-ke dvr
zerine r-ke [ve] harpte kurum rtl kubbedir.
Zr ol kh- bl zre ar bin olmak muhldir.
Bir minresi ve tekyesi ve imreti ve haremi vardr
kim nr- mntehlarla mzeyyendir. Bade'l-asr cmle
cemat-i ahibb ve yrn- saf anda cem olup cemi
deryda inverlik eden ketleri tem ederler bir
cihn-nm cmidir kim Koca Mimr uldr.
................(2 satrlk yer bo).................... [133a]

Bu cmilerden mad ehr-i Tophne'de ve

Fndkl kasabasnda (---) mihrba varnca mescidlerdir,
eer mescidleri dahi tahrr eylesek bin krrs
seyhatnme olur. Amm cmleden Sheyl Be mescidi
mkellefdir ve Mimr {Sinn binsdr}.
Cmle (---) medreselerdir (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---)
Cmle (---) d[r]'l-hadsdir (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---)
Cmle (---) dr'l-kurndr (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---)
Ve cmle (---) mekteb-i dr's-sbyn- ebcedhndr.
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Ve cmle (---) aded tekyegh- dervn- dil-rn-
zndr. Evvel Kullekapusu hricinde bir kh- blnn
t zirvesinde sitne-i Hazret-i Mevln-y Celleddn-i
Rm Mevlhne-i skender Paa, yz aded dervn
hcresiyle cihn-nm bir ulu sitne-i kadmdir. Andan
Cihngr tekyesi, tark- (---) fukars vfirdir.Ve tekye-i
Abdlkdir el-Cln, mamr tekyedir. Ve tekye-i
mahalle-i Tomtom ve tekye-i Karaba ve tekye-i
avuba ve tekye-i s elebi ve tekye-i Ebsad (---)
......................(1 satrlk yer bo)...................
Mesregh- hs [u] m yerleri
beyn eder

Evvel izmeciler tekyesi (---) binsdr. Leb-i

deryda bir azm teferrcghdr. Deryya nzr bin dem
alr soffas var, matbahnda bin sahan ve std bz
var ve her std birer gne pyp ve izme ve pabuc
bir yerde ve iki izme bir yerde ve gn-gn bamaklar
ile zeyn olmu bir matbah- Kevkvus'dur kim cmle
ehl-i sanyi stdn anda gelp kird baka karrlar.
Ve mesregh- Ayas Paa havz.
Andan mesregh- Samsonhne, l-i Osmn'n
yenieri ocanda olan arslan-misl samson kelbleri
bunda yaylanrlar.
Mesregh- Mneccimkuyusu, bu Samsonhne
kurbndedir. l-i Osmn'dan (---) (---) asrnda Al
Kucu nm bir shib-ncm- hmm ilm-i zcde rasad
karmak in bir kuyu kazmdr kim umku yz be
kuladr. Badehu ulem meveret edp,

______________________________________ 207

"Bu rasad kank diyrda bin olunursa ol ehre ya

mstevl olmas mukarrerdir" dey pdiha ilm edp
Al Kucu'y rasaddan fergat etdirirler. Hl ol kuyuyu
Sultn Murd- Rbi doldurmak in Mft Yahy
Efendi'ye b-nukat,
"u rasad ykalm m?" dey sul buyurup tezkire
yazmlar.
Mft Yahy Efendi grse kim b-nukat bir lugaz:
"Bire gelin ihvn, pdihmz bir lugaz gndermi
cevbna muntazrlardr" dey cemi z-fnn mkilk demler cem olup feth etmede ciz frmnde
kalrlar. hir bevvb- bire kapudan arup eydir:
"Sultnm u terkbe her biriniz 'Seversda, evrisda,
sivrazdi' deyp durursuz. zn-i erfiniz ile u
pdihmn hattn yzme srp grsem" dedkde
Mft Yahy Efendi,
"Bire ebter! biz feth edemedik de sen mi feth etsen
gerek" dedikde Mud Ahmed Efendi ve Balzde Efendi
eydirler. Beyt:
Her me gmn meber ki hlst
yed ki peleng nihfte bed
deyp hatt- pdih bevvbn eline verdiklerinde hemn
n bevvb- nktedn,
"u rasad ykalm m?" demi "Lugaz mdr bilmem
{nedir}?" deyince hemn Yahy Efendi,
"Bire Allh rz ola bevvb. Biz Ykalm m lafzn
b-nukat olmaile 'Yakalm m, bakalm m, takalm m,
sakalm m' deyp dur[ur]uz. Bire meded Hsek Aa'y
arnz haber gtrsn" deyp dest-ber-kalem alup,
"Pdihm, ol mneccim-i b-tli Al Ku'un cn
kuu umaile umakda belki karr etmeyp bu dnyda
karrgh olan rasad nmnda h- gayysn ykup ml-ml- riml [u] trb eyleyesiz" deyp fetv gnderp ol
sat pdih Kapudan Receb Paa'ya fermn edp
Kapudan Paa forsalar ile ol kuyuyu trb ile pr etdi.
Hl yine cnib-i erbaas emenzr, mesregh yerlerdir.
Badehu Mft Yahy [133b] mkil-k olan
bevvb- n-murd Murd Hn hattyla ber-murd edp
Kthiyye mevleviyyeti pes-pye olmak ile ibtid ana
sadaka ihsn olunmudur.
Ve bu Mneccimkuyusu yaknnda teferrcgh-
Peldcik ayazmas, bir emenzr yerlerdir ve bir b-
hayt suyu vardr.
......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle iki yz aded seblhne hayrtdr. Evvel

Kl Al Paa haremi kesindeki seblhne trhi: (---)
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Ve mukbelesinde yol ar Sultn Murd- Rbi
kapudan Silihdr Mustaf Paa sebli trhidir:
ki trh eyleyp tertb ile
Kld her bir msra Cevr hisb
Dil-k ayn- hayt- cn-fez.
Menba- Kevser sebl-i b- nb.

Sene (---).
Sene (---).

Trh:
......................(3 satrlk yer bo)...................

Ve cmle (---) aded eme-i b- zlllerdir.

Fndkl'da Silihdr ve Mushib-i Murd Hn- Rbi
emesinin trhidir:
Oldu sf eme-i pkze-i b- hayt.
Sene (---).
Trh-i eme-i Siyvu Paa:
eme-i pk-i musaff b-bedel b- hayt.
Sene (---).
skele banda toplar mbeyninde Siyvu Paa
kapusunun trhidir:

Nie yz eme-i cn-perverler vardr amm bunlar

cmleden mehr crdir. (---) (---) (---) (---)
ehr-i Tophne'de cmle alt hammmdr, cmleden Al Paa hammm pk ve m-i sf ve huddmlar
nerm [] rm bir hammm- hs [u] mdr. Andan ufud
soka'nda (---) hammm, ol kadar ren-bin deildir.
Andan Kullekapusu hricindeki mahallede (---)
hammm ve Galatasary kurbnde (---) hammm ve
Tophne krhnesinin kurbnde Kk avuba
hammm.
Ve Fndkl'da Monl hammm'nn kapusu zre
trhi byle tahrr olunmudur:
Grenler ol makm- dil-knn dedi trhin
Leb-i deryda seyrn eyle hammmn Monl'nn.
Sene (---).

h- zemzem menba- b- hayt- dil-k.

Sene (---).
Kullekapusu Mevlevhnesinin hareminde Gmrk
Emni Hasan elebi'nin emesi trhidir:
Ey Nisr teneler bu emeye trh in
Dediler ayn- Hasan, rh- Hseyn'i kld d.
Sene (---).
Bu dahi Kk Kullekapusu tarasnda handak
kenrnda Gmrk Emni Hasan elebi emesinin
trhidir:
Dedi trhini bu eme-i hayrn Cevr
Hak kabl ede zeh ayn- latf b- sevb.
Sene (---).
Trh-i eme-i Esad Efendi, kurb- izmeciler
tekyesi kenr- bahr:
lhimt f trhihi,
Mn li-Esada hayrehu.
Sene 1022.
Dier trh-i eme-i :

......................(1/2 satrlk yer bo)...................

Bu hammmlardan mad yedi yz hnedn

hammmlar vardr kim bazsna ahl-yi mahalle ehl []
iylleri ile girirler.
Der-beyn- dekkn-i esnf- ehl-i href: ehr-i
Tophne'de ve kasaba-i Fndkl'da cmle sekiz yz
dkkndr. Geri bezzsteni yokdur amm yine her zkymet ey mevcddur. Zr [134a] bender ehirdir.
Gn-gn meyve frht eden bzrc dkknlar ile
mehrdur. Zr bu dkknlar cmle draht- azmler
syesinde bin olmudur.
Ehl-i hrefinin memdh krlarndan nzik kirde
kebb ve kirdesi ve lezz hob ve levendt in dar
bozas. Ve hs u beyz pembe-misl snger gibi gz gz
pimi Tophne somunu, Sabanca somunundan ve
Amasiyye Ldiki ekmeinden lezzdir kim bu krhne
shibi s elebi'ye bir derv du edp bir vefk vermi,
ol zamndan ber s elebi'nin vefk- murd zre felek
msade edp ekmei cihn-rdr kim Acem hlarna
bu Tophne somunundan gtrp Rm'dan Isfehn'a
ayda varup asl mteayyir olmamdr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

z temme hze'l-bin kl
Trh hz hayru's-sad.
Sene (---).
Yine izmeciler tekyesi nnde Srku'l-bahr Hseyin Efendi hnesi dvrndaki emenin trhidir:
Tamm oldu bins nki trh
Dedi htif misl-i m-i cennet.
Sene 1066.
Trh-i eme-i Sultn Ahmed, der Tophne:
Gyiy b- hayt bunda kldlar sebl.
Sene (---).
Topcularkapusu nnde r-ke emesrdr.
......................(3 satrlk yer bo)...................

______________________________________ 208

Der-vasf- ahl-yi ehr-i Tophne: Ekseriyy

halk tccr ve manav ve ketbn ve topcuyndr. Ve
Karadeniz shilinde ehr-i Snab'dan ve Amasra ve
Ereli ve Bartn ve Bafra ve Samsun ve Uca [nye] ehri
halklar cem olmulardr.
Ve Grc ve Abaza kavmi gyet okdur. Hl beher
sene bu Tophne Abazalar evldlar bir yanda ve
ikisine bli iken ehir olan olmasn kul olup satlup
devlet-mend olsun in her sene evldlarn sd analara
verp nie beik kundak, olan uak, gemiler ile Abaza
diyrna gnderp on, on be yanda slmbol'a getirp
pdih mushiblerine pke yhd frht edp er
ederler. te bizim merhm Melek Ahmed Paa ve
Siyvu Paa byle Tophne Abazas idi. Bunun emsli

nie bin evldlar Tophne'den Abaza'ya gidp

gelmededir. Ve ayn- kibrlar azdr.
Ve ehr-i azm olduuna gre emeleri {dahi}
azdr. Amm her hnede birer h- mlar vardr. Ve
ehrine gre rs-y bzrlar dahi azdr.
Ve ekser evleri C[ih]ngr ve Ayaspaa ve Aa
hammm ve avuba mahallelerinin cmlesi deryya
nzr kat-ender-kat biri biri zre mukass evlerdir.
Anlardan mad hneleri bl ve beli sarylardr.
Ve cemi sokaklar slmbol ve Eyyb ve
Ksmpaa ve Galata gibi serp kaldrm delidir. Ve
hrhlar vsidir.
Ve mescidleri birbirine karbdir. Zr halk gyet
musall, suleh-y mmetden kimesnelerdir.
Ayn [u] erf elbise-i fhireler geyp sir vasat'lhl tccr ehl-i hrefleri kudretine gre siyb- kasrler
geyerler. Ve zenneleri uka ferrce ve balarna ve
dlbend izr ve yzlerine kl nikb ile selmiyye db
takya geyp gyet meddebne hareket ederler. Ve bu
ehrin mahbbu ve mahbbesi vardr.
Ve bu ehrin arz- beledi ve tl- nehr hemn
slmbol gibidir. Zr bir mahallesidir.
Tophne ehrinde medfn kibr- evliylar
ve ulem ve meyih- vzerlarn
merkd- pr envrlarn beyn eder

Evvel ziyret-i (---), s elebi furunu kurbnde bir

kubbe-i azmde medfndur.
Ve kabr-i Mevln Nakb Yahy Efendi, Arab
Ahmed Efendi trbesinde medfndur.
......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Ve ziyret-i Kapudan ve Kl ve Uluc Al Paa

{Mimr Sinn binsdr} cmii'nin sol tarafnda bir
kubbe-i l iinde shib's-seyf gibi Kl Al klcn ara
asup okun atup yayn yasup yatr.
Fndkl'da hrh zre kabr-i Kalender Mehemmed
Efendi'nin fevti trhidir:
Bir fitb kadr kerem kn serveri
Sald zemne grna arh- sitemgeri
Trhini Hall dedi ltf- Hak ile
Cvd-i cennet ola nasbi Kalender.
Sene (---).
Kullekapusu Mevlevhnesi'nin mezristn ire
Miskl Solakzde'nin Nakk Bihzd' fevtine trhdir:
Kalem-gr-i ecel bozd yazk bu nak- Bihzd'.
Sene (---).
Yine bu Kullekapusu Mevlevhnesi'nde eyh dem
Efendi hacca gidp Msr'da merhm olup yerine Arz
Mehemmed Efendi mehatine ve fevtine trhdir:
Buyurdu ey Nisr byle tahrr eyle trhin
Deildir devr-i dem gedi o devr-i Mehemmed'dir.
Sene (---).

______________________________________ 209

(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) [134b]

ki yz krk sekizinci fasl
Beikta ehrinin imretleri ve hayrt [u]
hasentlar ve hnednlar ve acyibtlar
ve sr- bin-y ibret-nmlarn beyn
eder

Zamn- kadmde bu ehir kefere destinde iken

ismine kuna petro derlerdi. Yan "ta beik" demekdir.
Sebebi oldur kim bu ehir zemni engelistn- hybn
iken Yaka nmnda bir ruhbn rhib bunda bir kense-i
azm bin edp Kuds-i erf'de Hazret-i s'nn rahm-
mderden mtak olduu Beytllahm nm mahallinden
Hazret-i s'nn ibtid sabvetde gasl olunduu ta
tekneyi mezkr ruhbn Kuds'den getirp bu
Beikta'daki deyrine koduundan lisn- Urum'da
Beikta ismiyle bu ehir hret bulup mamr [u]
bdn olup badehu ruhbn mrd oldukda mezkr ta
beii Hrklolu lya nm kral ol beii Ayasofya deyrinin sa tarafndaki tabakaya koyup hl ziyretghdr.
Hl annin lisn- mslimde bu ehre Beikta
derler. l-maallh mamr olmadadr. Zr b [u]
hevs gyet latfdir. Leb-i deryda vsi fezlarda ve
alack bayrlar zre kat-ender-kat bl ve beli ve
havllar vsi alt bin hnednlar ve yallar ve gayr
buytlardr.
Ve cmle (---) mahalle-i mslimn ve mahalle-i
Ermen ve bir mahalle Rm ve bir mahalle Yahd
vardr. Mamr [u] bdn hnedn yallarndan ibtid
Kapudan Cafer Paa ve Kapudan Ksm Paa
yallarnda ikier yz hcreler ve er hammm ve birer
cmili sary- azmlerdir.
Ve Baba Sleymn Aa yals ve Minkrzde yals
ve Al Efendi yals ve Azmzde ve Defterdr Emn
Paa yals (---) (---) ve Freng Mustaf Efendi ve Hfz
Ahmed Paa yals Kaya Sultn'ndr. Ve Osmn Usta
yals ve Milik Kadn ve elebi ve Mtevvell Mustaf
Efendi yals. Ve nie yallar dahi vardr amm bu
yallarda pdihlar gelp ziyfet tenvl etmilerdir.
Amm,
l-i Osmn belerin
beyn edelim

Evvel Dolmabe: M-tekaddem bir kk

servili b idi, sene (---) trhinde Sultn Osmn Gz
fermn edp cemi l-i Osmn donanmas ve cmle
tccr ketlerinin sandallar ve filika ve firkateleri ve
slmbol'un yigirmi bin pereme ve kayk ve mavunalar
ale'l-umm gemilerin talar ile doldurup Dolmabe
nndeki deryya dkp bir liman-misl bir boaz iken
kmil drd yz arn deryy doldurup ismine
Dolmabe dediler. Bir meydn- azm olup Osmn
Hn cirit oynar idi. Badehu ol fezy be etdiler. Selm
Hn- Evvel'in bir kasr ve bir havz vardr. Gayr sr-
bin yokdur. Amm bunda dahi sermed sun- Hud

serv-i azmler var kim tabr olunmaz. Baka be std

ve iki yz nefer ehbz bostnclar vardr.
Leb-i derys amk olup lodos rzgr telattumu
harb etmesin in me drahtlarn deryya kakup beik
beik edp leb-ber-leb ta ile meml edp istihkm
bulman Beikta derler. Amm bu bin olmazdan bin
yl mukaddem bu ehrin ismi Beikta idi. Andan,
Beikta besi: Sene (---) Byezd Hn asrnda
(---) Paa yals idi. Badehu pdihlara intikl edp
behit-bd bir b- remezt'l-imd oldu. Leb-i
deryda kat-ender-kat mteaddid kalar ve hninler
ile rste bir sarydr, amm ol kadar vsi deildir. (---)
Hn bunda tevelld etdiyn dim bunda teferrc
ederdi. Amm Murd Hn- Rbi, Nef Efendi'nin
hicviyytndan Sihm- Kaz'y okurken kaz-y sumn
Murd Hn'a yldrm isbet edp elindeki Sihm'
deryya atup mebht oldu. Gayr bu beye kadem
basmayup badehu Bayram Paa'ya Nef Efendi'yi
mankan katl etdirdi. Ve,
Be-i Cvnkapucuba: Bir b- hybndr.
Ve,
Be-i Kazancolu: Bu yal dahi pdihlara
intikl edp Murd Hn Kaya Sultn'a hibe eyledi.
Vcib's-seyr bir yaldr. Bunda bir fevkn zrevn
vardr kim cemi dnyda eyle musanna fevvreler
yokdur. [135a]
Bu yallardan mad dern- ehirde Kiremitcizde
hnesi ve Kk avu hnesi
......................(1 satrlk yer bo)...................

Acyib hnednlardr ve shibleri ayn- kibrdr.

Ve bu ehrin ahlsi gyet ehl-i zevkdir. Ve sulehdan ehl-i hl [ve] shib-i vera kimesneleri vardr.
ou 1
deyp bbnlk ederler. Ve
gn-gn ehl-i snnet esbb geyerler. Ekseriyy halk
Anatolu tarafndadr. Amm nebtz ehir olanlar
vardr.
Ve mahbb [u] mahbbe-i Beikta ta yreklilerdir,
kimseye merhamet yznden nazar etmeyp kec-nigh
ederler, garb'd-diyra dil-nvzlk etmezler. Amm
halknn nimetleri birbirlerine mebzldr. Annla
mehr bir kavmdir.
Bu kavmin hkimleri erat tarafndan Galata
mollsnn nibi ve muhtesib nibi ve muhtesibi ve
subas hkm eder. Ve leb-i derysn bostncba ve
be-i Beikta ustas hkm eder. Gyet mazbt
ehirdir. Geri Galata gibi bu ehrin kalas yokdur
amm gyet emn [] emn ehirdir. (---) (---) (---)
Beikta ehrinde olan cmileri
beyn eder

Evvel iskele banda yz adm bad krda bir dz

fez ergh- mahsldr zemn-i hevdrda Koca Sinn
1

Hads: "(El emeiyle) kazanan, Allah'n sevdii kullardan

olur."

______________________________________ 210

Paa cmii, (---) Hn vzer (---) aded kubbe-i lli

cmi-i rendir. Cmle imret dvr krmz ve beyz
ta ile mebn {olmu} ibdetgh- mslimndir. Tlen ve
arzen (---) ayakdr.
Kble kapusu zre trhi (---), (---) zre alt aded
kubbeler ile mzeyyendir. (---) (---) ve tara yan
soffalarnda (---) amd- ller zre alt aded kubbeler ile
mzeyyendir. Ve soffa haremi etrf demir penerelerdir.
Ve dahi tara haremi nr- mntehlar ile mzeyyendir.
Haremin bir kesinde mahkeme-i er-i Resl-i mbn
vardr.
M-tekaddem imreti ilermi, yine baz mtevell
istikmet edp nimeti mebzl olur. Ve bir nzik
minresi var. Ve kblesi nnde demir penereler iinde
ayn- ehirden baz kimesneler medfndur. Ve
minresi gyet mevzndur.
Ve bu cmiin mihrb n t iskeleye varnca bir
vsi sahrdr. Leb-i derydan bir buuk ml karu taraf
ehr-i skdar'dr.
Ve Dolmabe kurbnde Ahmed Drrn cmii,
(---) (---) binsdr. (---) (---)
Ve nev bin Dr's-sade Aas Abbs Aa cmii
r-ke bir cmi-i hevdrdr. Kapusu zre trhi:
...................... (1 satrlk yer bo) ...................

(---) cmii (---). Bu cmilerden mad (---)

mihrba varnca cmle mescidlerdir
Ve medrese-i Hayreddn Paa ve krk aded mekteb-i
sbyn- ebcedhn ve bir dr'l-kurrs vardr. Amm
dr'l-hadsi ve (---) yokdur.
Ve iskele banda yende ve revende msfirn meks
etmein bir krbnsary vardr. Zr l-i Osmn'n
Anatolu cnibinde bir seferi vk olsa cmle Rmeli
askeri bu Beikta'dan karu tarafa nie bin gemilerle
skdar'a ubr ederler bir bender iskeledir.
Ve hammm var. Dere cisri banda (---) hammm ve Cmi-i Kebr kurbnde (---) hammm ve
Yahy Efendi kurbnde (---) hammm, bu
hammmlardan mad yz toksan sary hammmlar
vardr.
Ve cmle (---) seblhnedir ve cmle (---) eme-i
b- zlllerdir. Trh-i eme-i Yahy Efendi:
(---) trhi bu inlar olsun
Kanup ienlere shhlar olsun.
Sene 945.
Ve cmle yetmi mikdr dkknlar vardr. ehrine
gre dkknlar ve emeleri azdr. Amm her hnede ve
bestnlerinde nie bin b- zll h- mlar vardr.
Hatt mh- Temmz'da Galata ehrinin suyu kllet zre
olmaile nie bin kayklar ile bu Beikta kuyularndan
Galata'ya su tayup Galata halk def-i atn ederler. T
bu mertebe b- zll Beikta sular vardr.
Meklt [] merbtnn memdhtndan bestinlerinde olan srh dolma kaba ve lahanas ve eki
dudu ve yallarnda gn-gn mhleri {mehrdur}.
[135b] Ve,

Mesregh- Beikta: Evvel cemi yallar

mesreghlardr amm hs [u] mma mahss olan (---)
bostn (---) bostn (---) bostn (---) bostn (---)
bostn z z ravza-i Rdvn misilli yz altm aded
bestnler ile mehr olmu ehirdir kim her biri gl []
glistn ve snbl reyhn ile hadka-i cinn blardr.
Andan,
Mesregh- Yahy Efendi: Bir khsr- vsi
emenzr dere ire asl gne tesr etmez nr- azmler
ve ecere-i bd-i sernignlar ve sakz drahtlar ve servi
ve cevz-i Rm ecerleri ile mzeyyen bir vddir. Shib-i
hayrtlar her uyn- criyeler dibinde birer emenzr
soffalar in edp sarasma ve karatavuk ve ishk kuu
ve ispinoz ve filorunya ve badankara ve blbl-i bednm ve blbl-i nknmn hezrn feryd [u] nlileri
ehl-i teferrcn cnna cnlar balayup cmle yrn-
b-saf taraf taraf sohbet ederler bir teferrcgh-
kadmdir.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve tekyegh- dervan- Beikta: Evvel tekye-i

Mevl[ev]hne-i (---) Paa, leb-i deryda semhnesi
deryya nzr fevkn bir mevlevhnedir kim
slmbol'da ve gayr diyrda misli yokdur. Semhnesi
bir musanna tavan kubbe-i lal-gndur kim imdiki
stdlar ana nazre kubbe in edemezler, gyet ref
pesendde kubbe-i ldir. Ve fukar hcreleri cnib-i
garbnda mamrdur. Ve meydn- semhne serp
ceviz levhasdr.
Ve bu meydnn cnib-i sels billr ve necef ve
moran cmlardr. Ve eyhi Mbrek Hasan Dede'dir.
Zamnmzda yz on yanda mstecb'd-dave bir
kimesne idi. Mukbele gnleri krsde Mesnev-yi erf
krat ederken baz zamn kendlere bir vecd hsl
olup,
"Bu gece dersimizi Hazret-i Mevlna'dan bylece
tilvet edp hzr ihvn- safya krat ederiz" dey
takrr ederlerdi. Kuddise srruhu.
Badehu dmd Neyzen Derv Ysuf Cell eyh
olup takrr-i Mesnev'de bir ka kerre mest olup kendleri
krsden aa fukar stne atup arh- sem etdkde
ka ve gzleri ve yz bile grnmezdi. Eyle bir sem-
saf ederdi kim ihvn lem-i hayretde kalrd. Byle bir
serbz- ak- ilh ile lde olmu te-pre shib-i cell
kimesne olduundan eyh Ysuf Cell derlerdi. Bu
kerre cemli mahalli oldukda cmle uk bana cem
olup ny- Mevl[n] aldkda cmle uk sem
ederlerdi. Ve baz {mahalde} eng aldkda cmle uk
mest [] medh olurdu. Riyzt [u] mchede shibi bir
pdih-mereb idi. Rahmetullh.
Andan tekye-i Hazret-i Yahy Efendi:
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

______________________________________ 211

Beikta'da sde olan

kibr- evliyullhlarn
kabr-i erflerin beyn eder

Evvel Dolmabe kurbnde e-eyh Hazret-i

Ahmed Drrn, ziyretgh- hs [u] mdr. Ve,
Ziyretgh- Hazret-i Yahy Efendi {mevtine
trhdir: Leyle-i yd-i adh sene 978}. Deryya havle bir
kh- blendin zirvesinde bir kubbe-i l iinde
medfndur kim r-ke dvrnn cnib-i erbaasnda
nie yz bin ukn- hatttn gn-gn hatt- ebyt-
erlar tahrr olunmu bir sitnedir. Bizzt kendleri
Tarabefzn'da mtevellid olup Sleymn Hn Gz ile
sd karnda olmulardr. Zr Sleymn Hn ve pederi
Selm Hn- Evvel Tarabefsn'da tevelld etmilerdir.
Badehu Yahy Efendi, Sleymn Hn hilfetinde
cebren slmbol'a gelp terk-i dny edp yine medfn
olduklar pte zre her leyle-i cuma Hzr Neb ile
mlkt olup ilm-i lednni anlardan tilvet edp terk-i
dny olmudu. Hl ziyretgh- hs [u] mdr.
Ve civrlarnda Kapudan Hall Paa {bir kubbe-i l
ire medfndur. sr- hayrtndan kala-i Sakz'da ve
slmbol Yenikynde leb-i deryda birer cmii var. Ve
elli bin guru harc edp Ksmpaa'da Kulaksz
mahallesi kurbnde Emr Efendi cmiine su getirp
aceb hayrt- azm etmidir}. Ve Tatar hnlarndan (---)
(---) Hn Kara Mustaf Paa reyiyle ehd etdiler.
................(1 satrlk yer bo)....................[136a]

Ve Beikta cmii nnde leb-i deryda bir kubbe-i

mnevver iinde Ziyret-i Kapudan Gz Hayreddn
Paa, Sleymn Hn kapudanlarndandr kim Cezyir,
Tnus, Tarabulus fetihlerinde bulunmudur ve nie
cezreleri Akdeniz'de feth etmidir. Mevtine trh:
Tald rahmet denizine kapudan.
Sene 970.
Dier trh:
Mte res'l-bahr.
Sleymn Hn'n Mimr Sinn' binsdr. Aceb
kubbe-i musanna etmidir.
Ve trbe-i Yahy Efendi, azz merhm Tarabefsn
olup Sleymn Hn ile lem-i sabvetde emilde yan
sd karnda olmaile trbe-i pr-envrn Beikta
kurbnde Mimr Sinn bin etmidir.
......................(2 satrlk yer bo)...................
ki yz krk tokuzuncu fasl
Kasaba-i Ortaky imretlerin beyn eder

Kadm-i asrda cmle kefereler skin imi, badehu

Sleymn {Hn} asrnda Defterdr (---) Paa leb-i
deryda bir cmi bin etmeile sir ayn- kibrlar dahi
yallar edp mamr olmu dur. Shil-i bahrde bir

derenin iki cnibinde iki bin yz kat-ender-kat yall

ve bl ve beli sarylar ve bytlardr.
Leb-i derydaki yallardan ibtid Baltac Mahmd
Aa yals ve ekerci Yahd yals ve shk Yahd yals
ve (---) zde yals ve Mimr Mustafs yals ve Sfiye
Sultn yals ve Ekmekcizde Ahmed Paa yals ve
Calolu Mahmd Be yals ve Kara Hasanolu yals
ve elebi Kethud yals ve Nakk Paa yals, bu
yallardan mad dern- ehirde cmle kefere ve
Yahdler ile ml--mldr.
Ve cmle iki yz mikdr dkkndr. ou
meyhnelerdir. Hn ve imret ve medrese ve bezzzistn
yokdur amm b ve bostnlar okdur.
Hkimi Galata molls nibi ve subas ve yenieri
yasakcs vardr. Ve bostncba dahi hkm eder tazri
serbestdir. Ancak Defterdr Paa cmii ve Baltac
Mahmd Aa mescidi var, gayr yokdur.
Ve bir hammm var {bin-y Husrev Kethud,
kr- Mimr Sinn} gyet hevs hbdur ve dellklar
mahbbdur.
Seblhneleri yokdur amm leb-i deryda Tekeli
Mustaf Paa'nn bir ayn'l-hayt emesi trhi budur:
Cn-fez eme-i sevb oldu.
Sene (---).
Bu rabtada ziyretgh ve gayr amristn yokdur.
ki yz ellinci fasl
Kasaba-i Kurueme imretlerin beyn
eder

Leb-i derys ayn [u] erf yallardr. Andan ieri

bir vsi dere ire bir mahalle-i mslimn ve bir cmi ve
bir hammm var. Gayr on bir cemat Yahd hneleri
ve mahalle Urum keferesi evleri vardr. Ve
Yahdlerin snago deyrleri ve Rmlarn iki kenseleri
vardr.
Ve cmle iki yz dkknlardr. Bezzzistn ve hn-
imreti ve gayr srlar yokdur. Ancak b ve besi
okdur. Bu dahi Galata niybeti ve yenieri yasakcs ve
subas vardr.
Bu rabtann arksi bahrin karu taraf kasaba-i
Kuzkuncuk'dur. Bunda dahi ziyretgh ve mesregh ve
rmgh yokdur.
ki yz elli birinci fasl
Kasaba-i Arnavudky imretlerin bildirir

Leb-i deryda bin mikdr mamr b u beli

mamr hnelerdir kim cmle skknlar Rm ve
Yahdler'dir, cmi ve mescid ve medris ve mekteb ve
imret yokdur. Ancak bir kk hammm vardr ve
cmle (---) aded dkknlardr. Teng mahalle vk
olmaile b u besi azdr. Amm Rm mahbblar
mmtzdr.

______________________________________ 212

Ve ekmei ve peksumt beyzdr ve Yahdleri

ehl-i zevk ve ehl-i szdr. Hussan Benli Yahd sz [u]
tanbr almada cmleden mmtzdr.
Ve R[m] keferelerinin ekseri kavm-i Lazdr. Ve
cemat-i mslimni gyet azdr.
Ve Akndburnu'ndan ieri bir krfez limanl yer
olmaile vakt-i itda nie yz ketler klaya yatrlar.
Bunlarn dahi hkimi Galata nibi ve suba ve yasakc
ve bostncbadr.
Ve bu kasabay gep {Akndburnu nm bir kayal
yerdir, nie gemiler ol mahalde helk olur bir girdb-
azmdir. Cmle ketbnlar ol mahall-i muhtaradan
gemilerin ve kayklarn kettn ipleri ile ekp gcile ubr
eder bir c-y helkdr. Bu mahalli Murd Hn'n
rznmecisi brhm Efendi tamr edp bir emesr
cr etdi.
Bu mahalli ubr edp Hasan Halfe b hl
pdih besidir kim Murd Hn- Rbide kul gul
edp Yenieri Aas Hasan Halfe'yi preleyp besi
mr oldu.
An ubr edp Bebek besi pdihlarndr. Selm
Hn- Evvel'in ancak bir kasr vardr, ol kadar amr
deil, bdr. Amm azm servler vardr.
An ubr edp Deli Hseyin Paa b, hnkrndr.
Sf sanavber drahtyla mzeyyendir.
Andan Kayalar nm mahalde krk elli hne. Ve Sdk
Efendi cmii fevkndir. Altnda bir ayn- zlli kayadan
cereyn eder. Andan aknd kenryla Rmeli Hisr'dr.
Ve's-selm}.[136b]
ki yz elli ikinci fasl
ehr-i azm ve kala-i kadm Rmeli
Hisr'nn ekl-i tarzn ve imretleri ve
hayrt [u] hasentlarn bi'l-cmle ayn u
beyn eder

Evvel zamn- kfrde bir pte zre bir deyr-i atk

var idi. inde bir rhib var idi. Amm nihn dn-i
Muhammed ulularndan idi. yz mikdr mezheb-i
nihn derv-i dil-re mlik idi. Edirne ehrinde Eb'lfeth'in tekrr tahta cls etdin istim edp ale'l-fevr
bir varak ile Sultn Mehemmed'e,
"slmbol'u feth edecek sensin" dey tebr edp
"bu mahalde bir kala ve Akdeniz Boaz'nda iki kala
in edp Kostantniyye'ye iki tarafdan zahyir maklesi
varmayup kaht [u] gal olmak mukarrerdir, cenbnz
dahi azametle Edirne'den dery-misl asker ile bu bizim
cnibimize terf buyurasz" dey Rmeli Hisr yerinde
skin olan ruhbn ekilli mmin-i nihnnin mektbu
Eb'l-feth'e varnca Mehemmed Hn'a inirh- sadr [u]
zevk-i dern myesser olup iki yerden gayret kuan
kuanup Kostantn izniyle sayd [u] ikra gelerek
Karadeniz shilinde Terkoz kalasna gelp halcinde ve
engelistnnda sayd [u] ikr edp Terkoz kalas
kapudanndan hedylar alup ve kapudana Mehemmed
Hn hedylar verp asl sulha muhlif muyir bir i

etmeyp Kostantn'e nie ikrlar gnderp sret-i

dostlukda grnp bu hisr mahallinde bir ikrhne
sary iftlii bin etmee istzn edp hisr yerindeki
rhib sreti mslime buluup, grp, pp nie
hsn-i tedbr meveretleri ederler. T ki kral- bed-fil-i
dldan eliler gelp,
"Bir sr derisi kadar iftlik ederse makblmdr,
riclarn kabl ederim ve ill bu sr derisi cirminden
ziydeye iznim yokdur, sulha muyir i olur" dey bu
haber ile eli gelince Mehemmed Hn eli huzrunda
sevr postu cirminde bir kulle essna mberet eder.
Eli krala bu hli ilm etmede.
Derhl Mehemmed Hn Edirne'den nie bin rgad
benn ve khken stdlar getirp ve Edirne'nin
Karadeniz kenrnda Burgaz iskelesi'nden bir gecede
krk elli pre top [rhib-i] nihnnin reyiyle pinhnce
getirp leb-i deryda yerli yerine koyup hr [] hklar
ile setr ederler.
Badehu dery-misl asker ile hl kala yerinde
binya r edp bin etdklerini allar ile setr ederler.
Badehu Sultn Mehemmed akl- Arasto rhib-i
nihnnin rey [] tedbriyle Kostantn'in eli ile
gnderdii sr postn gergiye gerp ince ba ile
diren-mdr dilim dilim edp ol cirmde yaln kayalar
zre hisr in ederler. Yine rhib-i nihn eydir:
"Pdihm ism-i erfin Mehemmed'dir. Kitbmzda Hazret-i Muhammed'in Muhammed'i kad
sarkl ola sekiz yz (---) trhinde devlet-i Kostantn
ann eline gire. mdi bu kalann resmi senin Mehemmed
isminle bin olunmak gerek. Biz bu ie krk bir yldr
memrum ve ilm-i mimrde std- kmilim amm bir
ferde kef-i rz etmemiim" deyp ruhbn- nihn etek
der-miyn edp cmle bennlar bana cem edp bu
Rmeli Hisr'n kf hat zre Mehemmed ismi
resminde bin etmidir kim Anatolu Hisr blar
dandan ryegn hatt- kf zre ism-i Muhammed'dir.
T kh- blda olan yedi tabaka kulle-i azm mm
makmndadr. Dizdrkapusu, hisr-pesi h yerindedir.
Ve aa leb-i de[r]yda yine byk ehne kulle yine
mm olsa gerekdir. Durmu Dede tekyesi tarafndaki rke hisr-pe dl harfi yerine kimdir. Bu minvl zre
Rmeli Hisr ism-i Muhammed resmindedir. Ve ebced
hisb zre ism-i Muhammed toksan ikidir. Ol hisb
zre diren-mdr toksan iki dirsek ve burcdur. Ve
Hn lafz alt yz elli birdir. Ol hisb zre diren-mdr
alt yz elli bir dendn- bedendir.
Bu sanat ile bu kala [137a] alt ayda tamm olunca
cmle hr [] hke te urup kala-i cedd ve drr-i
beyz-s nmyn olup cmle asker dern- kalaya girp
top u tfeng ve cebehnesi ve sir mhimmt []
levzmtn yerl yerinde edp mezbr ruhbn nihn
mimr- mslim tebdl-i cme edp Muhammed
snnetine ikrm eyleyp mmin [] muvahhid eklinde
olup Rmeli Hisr dizdrln ric edp ihsn olundu.

______________________________________ 213

Bu hli kral- dl istim edp "Sulha muyir bir

kala bin etdiler" dey bir eli gnderdi.
Sultn Mehemmed Hn dahi dilim dilim olmu sr
derisin tekur krala gnderp,
"te izniniz ile yine bu sr derisi cirminde bin
etdik, eer dahi ziyde bin etdikse izninize muhlefet
etmi oluruz, ziydesin mnhedim edelim" dey
halmne ve hekmne cevblar arz eyleyp kffr
neylesn bir i oldu, sulhu tecdd etmek murd edinp
Mehemmed Hn rz vermeyp Akdeniz Boaz'nda
dahi iki cnibe kala-i azmler in edp Kostantn'in iki
boazlarn kesp boazlarndan tam gemez olup kaht
[u] gal olunca slmbol'u bu takrb ile feth etmilerdir.
te Rmeli Hisr bu eklde bir kala-i hsn- hasn
ve sedd-i metn yaln kayalar zre garb cnibi evce
peyveste olmu kayalardr. Ve diren-mdr asl
handak yokdur, zr cmle yaln mv kayalar zredir.
Ve cirmi etrf alt bin admdr ve dvrnn kaddi krk
zirdr ve kullesi seksener zir- melikdir. {Herbiri
kehken-s semya ser ekp t zirve-i allar alemi
yerinde gn-gn ddebn kadehleri vardr. Ve herbiri
onar tabaka hcrelerdir. Kaan kim taraf- pdihden
bir dem mazb olsa bunda Mm kullesine haps ederler
kim kat-ender-kat mzehheb ve latf kalar vardr.
Evsf- kutb- fk ziyretgh- Durmu Dede:
Tavsfi gerde sahfe kenrndadr}.
Ve cmle kapusu var; biri Dakapusu imle
nzrdr, biri aa ehre nzrdr, biri hisr-pe kapusudur, biri demir penereli Sel kapusudur, dim
mesdddur. Cmle yz be pre toplar var amm leb-i
deryda Boaz'a nzr dem girir ayka ve balyemez
toplar var.
Bu mahalde eb [u] rz kala dizdr ve yz
nefert mde dururlar. Ve kala iinde yz seksen
hnedir kim cmle krlank iyn gibi kayalara muttasl
besiz nefert hneleridir. Ve bir minreli Eb'l-feth
Sultn Mehemmed cmii ve iki mescid ve iki buday
anbr var, gayr r-y bzrdan bir imret yokdur.
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Amm tara varo ehri leb-i deryda bir zyk yerde
darack bsz ve besiz kayalar zre kat-ender-kat bin
altm aded hneleri ve teferrcgh yallar vardr. O
cmii ve on bir mescidi ve yedi mekteb-i sbyn ve bir
hammm ve iki yz dkkn ve bir tekye-i Durmu
Dedesi var.
Bunda yedi {hne} muf Rm keferesinden gayr
hneler yokdur. Ve Yahd asl yokdur. Ve meyhne ve
bozahne dahi asl yokdur, zr halk gyet mslimlerdir.
Ayn [u] erf yal shibleridir, anlar dahi vakt-i
itda slmbol'da skin olurlar. Ve halk balkc ve kala
nefert ve kaykc ve sir ehl-i hrefdir.
Ve dalar zre b-nazr kiraz blar vardr kim
Hisr kiraz Rm ve Arab ve Acem'de mehr- fkdr
kim diyr- Acem'de glnr- Rm derler, iki kiraz-
bdr bir dkme riyal guru ile vezn olunmudur. Ve
bdr hora zm {olur}.

Ve bu ehrin nnden cereyn eden bahre eytn

aknds derler, gyet iddet zre akar tarfet'l-ayn ire
bir gemi Kandlli be burnuna srer. Bu aknd
kenrnda olan yallar da Dizdr yals ve Hac s yals
ve Kara Hasan yals ve Nark Hasan Efendi yals ve
Koska furunlu Mehemmed Aa yals ve (---) Efendi
yals ve Topkapulu Mahmd Aa yals ve
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve Hezrpre Ahmed Paa yalsnda yallar tamm oldu.

Ziyretgh- Hisr- Rmeli: e-eyh sml
elebi, Atmeydn'nda ukur eme banda sene (---)
trhinde on halfesiyle katl olundular. Bunlar tevelld
etdiklerinde pederleri ismine Kurbn sml
buyurmular.
Yetmi
seneden
sonra
hakkat
Atmeydn'nda kurbn olmulardr. Kanlar dd
yere cmle ahbblar bir zviye bin etdiler hl Dikilita
dibinde Parmakl Mescid nazarghdr. Bu eyh sml'i
sevmiyenler (---) demiler, lanetullhi aleyhim ecman.
{Menkb- kermet-i eyh sml: Kaan kim
bu azz hazretlerinin halfeleriyle cesed-i mbreklerin
deryya hrkapu'dan brakdklarnda meer pdih
Hisr'da Kandlli bede imi. An grseler r-y
deryda azz on halfesiyle Kandlli Be nnde
Hnkr huzrunda balar ellerinde sem edp dery
c [u] hura gelir.
Hikmet bu kim bir dem na deryda gn
durup sonra zhir olur. Bunlar gark olmadan slmbol'dan o iddet-i akndy kesp Kandlli besine
varalar, aceb hikmetdir. (---) Hn ve gayr cn bu hli
grp grv [u] feryd edp,
"Pdihm bunlar n-hak katl etdiine arzuhle
geldiler" deyince Hnkr giryeler eyler. Kmil bir sat
semdan sonra yine akndya karu sem ederek kayalar
dibinde Durmu Dede tekyesi nne varup anda defn
etdiklerinde kmil on gece zerlerine nr yadn
mhede etmi cnlar ile merref olmuuz.
Rahmetullh.} [137b]
{Ziyretgh- kutb- fk Hazret-i Durmu
Dede: Der-ehr-i Hisr, Rmeli Hisr'nn cnib-i kblesi
dvr dibinde bir ulu sitnede medfndur. Fukar-y
Bektaiyndan trbedrlar ve er ve tabl [u]
kudmleri rste bir nazarghdr. Azz'in maskat- resleri
Karadeniz'e nehr-i Turla mahlt olduu mahalde kala-i
Akkirman'da mtevellid olup buliyyete erdikde
ketbnlar mezkr Dede'yi slmbol'a getrp bu
hisrda braup anda nev [] nem bulmudur. Giderek
kef [] kermt shibi olup baz gemiye svr olanlar[a]
"Bu sefer zarar ekersin, bu sefer ass edp doyum
gelirsin" dey nie gne kef [] kermetler izhr edp
yigirmi sene mutakad-i lem olup sene (---) trhinde
devlet-i Ahmed Hn'da dr- bkye irtihl edp mezkr
tekye-i Hisr'da defn olunup hl ziyretgh- hs [u]
mdr. Rahmetullh}.

______________________________________ 214

ki yz elli nc fasl
Kasaba-i stinye imretlerin ayn u beyn
eder

Evvel kefere zamn sf deyristn imi. Hl Servi

Burnu'nda kilisalarn sr- esslar zhirdir. Amm
cmleden stinye nm bir rhibin kensesi ziyretghlar
idi. Ciniviz keferesi Galata'ya istl etdikde stine nm
rhib deyrini braup cezre-i Girid'e varup anda bir deyr
bin edp anda skin oldu. Hl ana dahi stiye kalas
derler. Annin bu stinye'ye Rm lisnnca "stiniye"
derler. Bin pre gemi alr bir liman- azmin cnib-i
garbnda bin hneli Rm keferesiyle mslim hneleri
mahlt kasabadr. cmii,
......................(1 satrlk yer bo)...................

ve yedi mescidi ve bir hammm ve yigirmi aded

dkknlar vardr amm hn ve medris ve imret
yokdur. Lkin b ve besi okdur. Ekseriyy fukarlar bbn ve limannda sayd- mh edp
kifflanrlar. Amm krfez ire olmaile hevs ol kadar
memdh deildir.
Ayndan Mft Yahy Efendi yals ve Yenieri
efendisi Koyunzde yals ve Hdm Al Aa yals ve
Be yals bunlar mehr yallardr. Ve nev bin Kelemser Bonak {sml} Efendi yals cmleden
mkellef sary- l olmadadr. Ve ziyretleri malmum
deildir, amm stinye liman burnunda bir kasr- l
teferrcgh kasr- zbs var, yende ve revendeye
mihmnhnedir.
Ve bu limanda beher itda iki yz, yz pre
gemi klaya balanr sekiz rzgrdan emn bir limandr.
ki yz elli drdnc fasl
Yeniky nm kasabann hayrt [u]
imretlerin beyn u ayn eder

Sultn Sleymn fermnyla mamr olmaile

Yeniky derler. Amm leb-i deryda bin hne
bdnl ve b u beli mzeyyen ehr-i cedddir.
Galata nibi hkmnde ve subas ve yenieri serdr
ve avuu ve yasakclar vardr. Zr halk cmle
Trabuzanl lecc kavimdir ve halk gyet ank
bzergnlardr. Ve birer Msr haznesine mlik kalyon ve
ayka ve karamrsel shibi kefere resleri var, annin
kala-misl mamr sarylardr.
Cmle mahalle-i mslim ve yedi mahalle kefere-i
fecere vardr. Yahd'den asl nin yokdur, skin olsa
katl ederler. Zr Laz tifesiyle Urum keferesi Yahd
asl sevmezler.
Ve bu ehir ire cmi var. Leb-i deryda
Kapudan Hall Paa cmii gyet rndir ve (---) cmii
(---). Bunlardan mad mescidler.
Ve Hac mer hnesi nnde yenieri oca avclar
Istranca dalarnda sayd [] ikr etdikleri snlarn ve
karacalarn ve tablallarn lahmn bu Yeniky'e getirp

pdih in pasdrma yapup mezkr Hac mer hnesi

nndeki emenzr fezda perverde ederler. Zr bu
rabtann b [u] hevs latfdir.
Ve bunda bir hammm ve bir hn ve bekr odalar
ve iki yz esvk- muhtasar vardr, amm yz mikdr
hemn leb-i deryda peksumtc krhneleri vardr. Zr
Karadeniz'e ve Akdeniz'e giden cmle gemilerin
kapudanlar peksumt Galata'dan ve bu Yeniky'den
alrlar. Annin peksumtc krhnesi okdur.
Ve talar ve bayrlarnda cmle tokuz bin mestr
blardr. Bde-i nb harbtler beyninde memdhdur
amm inde'l-Hak mezmmdur.
Bunda medrese ve bezsten ve kala yokdur amm
tfeng-endz askersi okdur. Zr bir kere sene (---)
trhinde rz- ydde Kazak- k Karadeniz Boaz'ndan
yz pre ayka ile gelp bu beldeden bin dem esr
ve be Msr haznesi ml- defyin ve bu kadar kl-y
z-kymet olup b-bk u b-perv selmetle dr'lbevrlarna gitdiler. Ol asrdan ber bu ehirde yenieri
ocandan bir oda kolluk eder ve her gece bostncba
kayyla gelp hfz [u] hrset eder. Ve ol zamndan
ber knn- Murd Hn- Rbidir, Karadeniz Boaz
hricinde Terkoz nm kalada ve Uskumru ayrnda
cmle yenieri oturaklar ve korucular adrlarn kurup
alt ay muhfaza beklerler. [138a]
ki yz elli beinci fasl
Kasaba-i Tarabya imretlerin beyn eder

M-tekaddem leb-i deryda bir balk dalyan var

imi. Andan gayr sr- bin yok imi. Selm h- Sn,
leb-i deryy teferrc ederken bu sayyd- mh mahalline
urayup gn-gn mhler sayd etdirp ol mahalde nie
serv drahtlar vardr, ol servlerin syesinde tze ikr
olunmu mhleri piirdp ay [u] tarab edp zevk [u]
saf eder.
Badehu vezr-i azam Sokullu Mehemmed Paa'ya
fermn edp.
"Bu mahalde bana bir emenzr soffa ve bir kasaba
amr edp ismi Tarabya olsun" buyururlar. Andan bu
kasaba ol asrda bin olup mamr olmudur.
Badehu Murd Hn asrnda Yeniky' Rs keferesi
urdukda bu Tarabya kavmi bahdrlar olmaile Kazak ile
ceng edp kfire bir dne-i hardal vermediklerinden
kffr- dzah-karr bu ehri te-i dzaha urup berbd
edp badehu bu mertebe henz amr olmadadr.
Cmle sekiz yz kadar hnelerdir. Bir mahalle-i
mslim ve bir cmi var ve yedi mahalle cmle kefere
evleridir. Amm mezkr dalyan- mh mahalli ve ol
servi emenzr mahalli hl Gmrk Emni Al Aa'nn
yalsdr, bundan azm sary- l yokdur.
Hammm ve gayr imretleri yokdur. Ve krk elli
aded esvk- muhtasar vardr. Amm b u besi
okdur.
Ve yine bunun imlinde,

______________________________________ 215

ki yz elli altnc fasl

Kasaba-i Bykdere imretin beyn eder

Bu dahi Selm h- Evvel'in ve Selm h- Sn'nin

ay [u] iretgh ve avgh ve teferrcgh olmaile bir
khsr dere ire hyban- azm koya- ormanistndr
kim anda bir hrmen cirminde zemne gne tesr etmez
bir cilveghdr.
Ve bu derede olan sun- Hud-y Bn nr ve
kavak ve servi ve bd-i sernign ve sir ecr- azmler
var kim her biri evc-i semya peyveste olmu draht-
mntehlardr, gn-gn emenzr soffalar ve musall
soffalar ve uyn- criyeler ile halk olunmu
teferrcgh- Selm'dir. Bu mesreghn sebebiyle
kurbnde kasaba-i Bykdere amr olmudur.
Cmle bin mikdr hne-i mfd [] muhtasarlardr.
Bir mahalle-i mslimn ve yedi mahalle balkc ve gemici
ve bbn kefere evleridir. iskele banda Koca
Defterdr Mehemmed Paa cmii var. Ve bir hammm
ve bir ka esvk- muhtasar vardr. Amm b ve
besi hadden efzndur.
Ve buna karb,
ki yz elli yedinci fasl
Kasaba-i Saryr imretin beyn eder

T skender-i Zlkarneyn asrnda mamr bir ehr-i

azm idi. Zr skender bu mahalde dery-y Karadeniz'i
kesp Akdeniz'e mahlt ederken bu mahalde altun
madeni bulup deryy gayr mahalden kesp bu maden
mahallinde bir ehir bin edp ismini ehr-i Fondura
kodu, gyet mamr ehir idi.
Badehu Ciniviz kral harb edp badehu bu hl
zre amr olmudur. Leb-i deryda bin mikdr b u
beli mamr hnelerdir. ki mahalle-i mslim ve yedi
mahalle kefere ile mamrdur. Amm Yahd bunda
dahi yokdur.
Bir cmii (---) binsdr. Ve (---) mescidi ve bir
hammm ve esvk- muhtasar vardr. Halknn ou
Anatolu halk olmaile cmle bbndr. Ve Rm
kefereleri cmle balkclar ve meyhneciler ve gemicilerdir.
Ve bir vsi dere ire elebi Solak nm bir shib-i
tabn bir gl [] glistn gl b var kim Sultn Murd-
Rbi'in manzru olup buyurdular kim,
"Ben Hdim'l-Haremeyn olsam gerek byle bir
ravza-i cinne mlik deilim" dedkde shib-i gaytn,
"Pdihma hibe olsun" demiler. Pdih kabl
etmeyp Solaa vfir ihsnlar edp "Bn amr olsun"
buyurmulardr, t bu mertebe bir remezt'l-imd'dr.
Bundan gayr cmle yedi bin bdr. Cmle dalar
blar zeyn edp lal-gn kiraz- bdr mehrdur.
Hisr kiraz nmyla hre-i ehr olan glnr bu
Saryr'ndr kim her birinden yzer katre b ekdelenir,
medhinde lisn ksrdr. Her sene slmbol halk bu
ehirde ay sohbet ederler.

Evsf- madin-i zeheb: [138b] l-i Osmn

devletinde t Sultn [(---)] asrna dek bu maden ileyp
zeheb-i hlis altun hsl olurdu. Badehu Defterdr (---)
Paa ayr dutup harc hslna kifyet etmeyp muattal
etdiler. {Ve,
Evsf- madin-i tn-i top klb: Bu trbdan
gayr top klbna tn olmak ihtimli yokdur. Asfar'llevn sakz misli trb- hlisdir. Kar- zemnden
karup Tophneye gtrp tahmr ederler}.
ki yz elli sekizinci fasl
Kala-i Boazhisr'nn binsn bildirir

Yanko ibn Mdyn asrnda bu boazn aznda iki

cnibdeki kh- bllar zre birer sedd-i kahkah misilli
kalalar var imi. Mrr- eyym ile bu Rmeli tarafndaki
cebel zre olan Yoroz kalas harb olup kalmala
Murd Hn asrnda bu boazdan ieri kffr- k Kazak
girp Yeniky ve Tarabya kasabas ve Bykdere'yi ve
Saryr kasabalarn nehb [] gret etdi Murd Hn-
Rbi'e mnakis olup tz cmle ayn- dvn ile
meveret edp ve vezri Kapudan Receb Paa'nn ve
Kuzu Al Aa'nn rey [] tedbrleri ile bu boazn
aznda iki tarafa birer Kilid'l-Bahr-i Siyh kalalar in
olunmas fermn- ehriyr sdr olup sene (---)
ehrinde mberet edp bir senede iki kala-i hsn-
hasn ve sedd-i metn kalateyn tammeyn oldular.
Badehu Kazak bundan ieri girmee kdir olmayup
ahl-yi kasabtlar hfz [u] emnda oldular. Bu kalalar
Karadeniz'in bir dar boaz aznda vk olmudur.
Mbeynehmlar nsf mldir. ki cnibin halk birbirleri
ile savt- Dvd ile kelimt edp istim ederler. Amm
bu boazdan Karadeniz aa doru Akdeniz'e eyle
cereyn eder kim ubr eden gemilere ok erimez, berk-i
htif gibi ubr ederler.
Ekl-i kala-i Kilid'l-Bahr-i Siyh- Rmeli:
Leb-i deryda ekl-i murabba bir bin-y metndir.
Kbleye nzr bir demir kapusu var. Diren-mdr cirmi
bin admdr. inde altm aded nefert hneleri ve
Sultn Murd Hn'n bir cmii ve iki buday anbr ve
cebehnesi ve yz aded sar kebr toplar ve dizdr ve
yz nefertlar vardr.
Hkim-i eri bunun dahi Galata nibi ve dizdr
hkimdir. Ve bostncba dahi hkmet eder.
Kaladan hric nefert hneleri vardr. Amm hn
ve hammm ve rs-y bzr ve gayr imret yokdur.
Amm dalarnda blar okdur.
Ve bu boaz azndan tara bi-emrillh Karadeniz
vsidir kim blda evsf tahrr olunmudur.
{Der-sityi-i fns- emn: Kaladan tara bir
kulle-i sermed zre fns- azmdir. Her eb ern
olup Bahr-i Siyh'daki gemiler ana nazar edp boazdan
ieri girp tasadduk ederler}.

______________________________________ 216

Bu boaz azndan Karadeniz'in tlu iml tarafndan nihyeti t Azak kalasna varnca bin yedi yz
mldir. {Ve skender Karadeniz'i Akdeniz'e cereyn
etdirp kesdii boaz budur kim hl kayalarda yerleri
zhir bhirdir}.
Hamd-i Hud bu hakre Karadeniz'in tarafeyninde
olan beldeleri ve ehr-i muazzamlar tahrr etmee
iktidrmz vardr kim kerre Karadeniz'in cnib-i
erbaasn t Abaza vilyetlerine varnca teferrc
etmiizdir. Smme elhamd lillh.
Ezn-cnib Eyyb ve Sdlce ve Hsky ve
Ksmpaa ve Tophne ve Beikta'dan t bu mahalle
gelince Rmeli tarafdr kim slmbol tarafdr ve
merkm yigirmi iki pre ehir ve kasabalar ki tahrr
olunup cmle slmbol'un birer mahallesidir. Amm
Yedikulle'den t bu Karadeniz Boaz'na gelince kmil
iki konak yerdir. Amm her kasabann mbeynlerinde
arz- hliye yokdur. Serp birbirlerine m b u
beleri vardr kim bu arada Rmeli kasabtlar tamm
oldu.
Andan kaya svr olup bu Boazhisr'ndan karu
Anatolu hk-i pki olan Arz- Mukaddes zemnine
kadem basup tahrre cret etdik.
ki yz elli tokuzuncu fasl
Anatolu Kilid'l-bahr kalasn beyn
eder

Bunu dahi sene (---) trhinde Murd Hn- Rbi

bin etmidir. Leb-i deryda bir dz vsi zemnde ekl-i
murabba bir bin-y metn kala-i stvrdr. Dvrnn
kaddi yigirmi zirdr.
Ve kbleye nzr bir demir kapusu vardr. Direnmdr cirmi sekiz yz admdr. inde seksen mikdr
nefert hcreleri vardr, dizdr ve yz nefertlar
vardr. Ve dahi Sultn Murd Hn'n bir cmii ve iki
buday anbr ve yz aded toplar vardr. Cmle karu
Rmeli kalasna ve Karadeniz Boaz'na nzr toplardr.
Herbiri onar ml alur balyemez toplar kirpi gibi zeyn
olmudur. (---)
Ve bu kalann cenb tarafnda (---) adm bad
kasaba-i Kavak leb-i deryda bir liman- azmin
shilinde sekiz yz hneli b- remli serp mslim
hneleridir. Cmii ve yedi mescidi ve bir hammm ve
iki yz mikdr [139a] dkknlar ve bekrhn[e]leri ve
mekteb-i sbyn ve bir emesr ve b- hayt sular var
bir kasabackdr. Halk cmle ketbn ve bbn ve
neccrdr. Ve cmlesi Anatolu hkidir. Hkimleri
skdar mollsnn nibi ve kala dizdr hkmet eder
ve eb [u] rz bostncba kayklar ile gezp hkmeti
serbestdir.
Ve limannda it ve sayfda iki yz, yz pre gemi
eksik deildir. Zr eyym- muvfk olmasn gzedp
eyym oldukda her bir ket bir cnibe revne olurlar.
Dalarnn kestnesi ve ahlt emrdu mehrdur. Ve bu
ehrin iml cnibindeki Yoroz danda,

Evsf- kala-i Yoroz: Alina Kral binsdr. Amm

Yoroz nm bir ruhbnn manastr var idi, annin
Yoroz kalas derler. Bir eddd khne siyh reng kala-i
atkdir. Amm hl iinde iki yz mikdr mselmn
hneleri ve bir Yldrm Hn cmi-i mfdi vardr. Zr
Yldrm Hn bir kerre Bodan [u] Eflak isyn etdkde
bu mahalden karuya ubr etdikde memerr-i slm olsun
in bu kala-i metni feth edp kalm idi.
Badehu Eb'l-feth tamr edp iine asker kodu.
Geri hl dizdr ve nefertlar yokdur, amm evc-i
sumna ser-ekmi bir kh- bl zre ekl-i murabba
bir kaladr.
Diren-mdr cirmi iki bin admdr. Ve cnib-i
erbaas kestne ormandr. Halk cmle odun-kendr.
Ve mcessem srlar olup lezz leben-i hlisleri ve
yourdlar olur.
Kalann cnib-i arksinde bir koruluk orman iinde
ziyret-i ehdler ve ziyret-i Krklar.
Bu kala halk Karadeniz'de Kazak aykalar nmyn olsa te yakup etrf kurlara haber olur. Ol ie
memrlardr. Amm gece ile asl te yakmazlar. Zr
Karadeniz'de inverlik eden ketler leyle-i muzlimde
boaz az zan edp karaya derler. Ana binen gece
ile te yakmazlar.
{Der-sitayi-i fns}: Ancak her gece tei karu
Rmeli Boaz tarafnda evc-i sumna ser-ekmi bir
kulle-i blnn zirvesinde bir fns- azm ire ynus
bal ya yakup cmle Karadeniz ketleri ana nazar
edp eb-i siyhda boazdan ieri girp selmete dhil
olup kurbn ederler.
Ve bu Yoroz kalasndan aa Kavak kasabas be
bin admdr.
Andan cnib-i cenba leb-i dery ile Servi Burnu'na
gelince sekiz bin admdr kim ol burun zre Sleymn
Hn'n bir seddi vardr, servler ile mzeyyen bir
emenzr- cihn-nm zemndir. Andan cmle ehl-i
teferrc cebel-i Ya'da ziyret-i Ya Neb'ye urc
ederler kim iki satde ancak klr bir kh- blendin
zirvesinde kabr-i Ya Neb ve tekye ve fukarlar
vardr.
Ol cibl-i lnin t zirve-i alsnda bir h- ms var
kulada suyu kup gy b- zlldir.
Badehu mezkr Servi Burnu'nda bin adm
cnib-i kbleye leb-i dery ile blar kenrndan gidp,
ki yz altmnc fasl
Kasaba-i rem Bekoz imretlerin bildirir

Bir liman- azmin shilinde sekiz yz hneli ve b

u beli mamr u mzeyyen kasabadr. (---) cmii (---)
binsdr ve (---) mescidi ve hammm ve mekteb-i
sbyn ve esvk- muhtasar vardr. rs-y bzr ire
draht- mntehlar ile mzeyyendir.
Cmle halk bbn ve hatab-ken ve sayyd-
mhdirler. Geri skdar mevleviyyeti hkmndedir,
amm l-i Osmn pdihlarnn mneccimbalarna
merta yz elli ake pyesiyle kazdr ve Sultniyye

______________________________________ 217

besi std ve bostncba hkimdir. b [u] hevs

latf bir ehr-i rndir ve iskelesi nnde dery ire,
Evsf- dalyan- Klbal: Deryda be alt gemi
direklerin birbirlerine balayup deryya dikmilerdir. T
zirve-i alsnda bir dem nigehbnlk edp direk
depesindeki kadehinde durur. Karadeniz telattumundan
reh bulan klbal bu limana girp inverlik ederken
gemi direi depesindeki dem elindeki ta
klbalklarnn ardndaki taraf- deryya atup aceben
tulumbuh kavli zre ta deryya tum deyp dnce fakr
balklar limana doru selmetdir dey firr ederken
dery etrfn ihta etmi alarn azndan ieri girince
[139b] ddebn herf direk bandan "Ala" dey feryd
edp cmle sayydlar balk ebekesinin azn sedd edp
badehu ieride kalan klbalklarna kayklar ile varup
harbe ve tokmaklar ile urup sayd ederler. Amm kl[bal], tad silhna demez bir tenbel balkdr bir
kula mikdr tavl burnunda t- Dahhk'dan nin
verir klc a deliine girp asl harekete kdir olamaz.
Lkin eti sarmsakl ve sirkeli terator ile tabh olunsa
gyet nimet-i nefsedir. Bu dalyan, balk emni zerine
yetmi yk ake iltizmdr. Ve bu Bekoz iskelesinden
ieri bin adm bad,
Evsf- Tokat besi: Eb'l-feth Mehemmed
Hn bu mahalde sayd [u] ikrda iken Makbl Mahmd
Paa Tokat kalasn feth etdi {haberi} bu mahalde
gelp srrundan,
"Tz u mahalde bir hadka bin olunup ismine
Tokat besi desinler ve sayd [u] ikr olan vah
hayvnlar hfz in etrflarna bir tokat iti-misl itler
ekilsin" dey fermn edp bir kasr- tahtn ve bir
havz- azm ve bir zrevn- ibret-nm in etmiler
kim hl dem gerdeni-misl hevya pertb edp t
kubbe-i ldeki altun tsa urur bir kasr- azmdir.
Be std ve yz aded bostnc nefertlar vardr.
Bir ormanistn ire bir kh vddir. Bir hammm ve
mteaddid kalar vardr. Pdihlar srgn av edp
cmle hayvnt bunda tokada tkup tem ederler.
Ekseriyy Sultn Murd- Rbi efendimiz bu c-y
latfden haz edp ay [u] n ederdi. Bunda bir emenzr
yerde cirid-endht etdikleri nin tandaki trhdir:
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve bundan ieri bir sat bad,

Teferrcgh- Akbaba Sultn: Bir belde-i
mamredir. nallh mesreghlarda tahrr olundukda
l-i Bahdr mesresi ve Dereseki mesresi ve lemda
mesresi ve Koyunkorusu mesresi ve Ya Neb
mesresi mahallerinde tahrr olunur kim hasret'l-mlk
teferrcgh- l-cylardr. Ve bu Bekoz'un cnib-i
cenbunda leb-i deryda,
Be-i Sultniyye: Byezd-i Vel Hn bins bir
cinn- b- glistndr. Bunda dahi serv-i sermedler
var kim kehken-s semya ser ekmidir. Ve sene (---)
trhinde Allhu alem Murd- Slis asrnda
zdemirolu Osmn Paa, Gence ve irvn- amk
yhd Tebrz-i Dilvz'i harb [] yebb etdkde anda

bir kasr- ibret-nmnn kubbesi ve penere ve

revzenleri ve cm u bmlar ve penere kapaklarn bi'lcmle huzr- pdha gnderp anlar dahi bu ibretnm kr- std zyi olmasn in bu Sultniyye
besi'nde leb-i dery zr[e] bir kasr- rem etmilerdir
kim il yevmin hz cemi std- nakkn- Mn ve
Erjeng, Bihzd, Velcn-misl nakk- cn gelp seyr []
tem edp engt ber-dehen ederler kim bu kadar
seneden ber leb-i dery hevsndan cemi nuk-
garbe ve acbelerine fen gelmemidir. Ve cemi r-y
arzda ve beyne's-semi ve'l-arzda mevcd olan
mahlkt- z-rh bu kasrda mevcddur kim kerrbiyn
kalemin ekmede cizdir. Ekseriyy sayd [u] ikr acyib
sihr-i mbn tasvr eylemidir kim mehr- fkdr.
Bunun dahi be std ve yetmi aded nefertlar
vardr. Ve bu bn cenbunda muttasl,
Belde-i ncirli: Leb-i deryda yz hneli ve
be evlerdir. Bir cmii ve bir mescidi var, hammm
Hezrpre Ahmed Paa saryndadr. Amm rs-y
bzr yokdur. Ve buna muttasl,
Evsf- ubuklu Be: Byezd-i Vel, Selm-i
Evvel'i ehzde iken Tarabefsn'dan getirp esn-y
kelmda Byezd-i Vel kahr edp Selm'i bu mahall-i
gazabda sekiz ubuk urup "Sekiz seneye hilfete
iretdir. Olan elem ekme zikr eyle, zikr trhinden
sonra tedbimle meydn- hilfet senindir, al bu yediin
kuru ubuu yere dik, sekiz sene meyvesin yiyesin" dey
nie rumzlar edp ehzde Selm-i Evvel as-y ybis
kzlc yere dikp,
"Y Rabb bu kuru aaca meyve ver ve meyvesin
mehr- fk eyle" dey du edp Byezd-i Vel ve
Kara emeddn hazretleri mn deyp ol sat kuru
kzlck ubuu yeerp berk [u] br verir. Her dne-i
[140a] kzlc beer dirhem gelir kermet-i Byezd mi,
Kara emseddn mi, ehzde Selm mi byle bir kuru
ubuk meyve verdiiyn hl ubuklu Be derler. l
mallh, bunda olan kzlck bir diyrda yokdur. Her
biri beer dirhem gelir lal-gn Medne hurms kadardr.
Badehu Selm Hn sekiz deyenek acsna karlk
sekiz sene pdih olup Byezd-i Vel'nin nutk- drerbrlaryla "Zikrullh eyle, ez-zikr trhinden sonra
tedbimle hilfet senindir" dedikleri vcd bulup lafz'zzikr tokuz yz yigirmi ikide Msr' feth edp Hdim'lHaremeyn olup bu ubuklu Be'yi mamr [u] bdn
etdi. Ve Edirne'ye giderken orlu'da orlu olup lp
bek drna gitdi. Rahmetullhi aleyh.
Bu ubuklu Be'den yine cenba leb-i dery ile
mamr blar ubr edp bin admda,
ki yz altm birinci fasl
Kanlca kasabasnn imretlerin bildirir

Sebeb-i tesmiye
......................(1 satrlk yer bo)...................

Karb'l-ahd mamr olmudur. Leb-i deryda bl

ve beli bin iki yz hne-i zblar ve ferah-fez

______________________________________ 218

yallardr. brhm elebi yals ve Emr Paa yals ve

Sleymn Efendi yals, (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---). T nihyetinde Lonkazde'nin yals cmleden
mzeyyen yaldr.
Bu ehirde asl kefere yokdur. Cmle yedi mahalle
mslimdir ve yedi mihrbdr. Evvel iskele banda
skender Paa cmii'nin kapusu zre trhidir:
Kle Rdv[nu']l-ul trhehu
Kuln Bismillhi'r-rahmni'r-rahm

Sene (---)

(---) Hn vzerlarndandr. r-ke dvr zre yine

r-ke tavan kubbe ve kurumlu ve bir minreli
cmidir. Hareminde draht- mevznlar var kim Mimr
Sinn Aa binsdr. Bunlardan mad mescidlerdir.
Ve iki muallimhne-i sbyn var. Gayr medrese ve
dr'l-hads ve hn ve dr'l-kurr ve imret-i itm
yokdur.
Ancak bir hammm var, ol dahi gyet kkdr.
Amm hammm ire bir kurnas zre std- mermerbr arz- keml eyleyp bir beyz mermerde bir fl tasvri
etmidir kim her gren std- kmil engt ber-dehen
eder. Bir acb garb fl sretidir kim gy z-rhdur.
Ve bu kasabann memdhtndan leben-i hlis
yourdu gyet lezzdir. Ve bu ehrin yine cenbunda
m,
ki yz altm ikinci fasl
Anatolu Hisr ve binlarn bildir[ir]

Bu dahi leb-i deryda nehr-i Gksu deryya mahlt

olduu mahalde bir pest kayalar zre sene (---) trhinde
Eb'l-feth Mehemmed Hn binsdr kim trhi:
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
eddd bin-y al kala-i metndir. Amm
kkdr, cirmi bin admdr. Garba nzr bir kapusu ve
iinde dizdrhnesi ve nefert evleri var. ki yz tmr
ehli neferdir. Kurlar cmle Kocaeli sancandadrlar.
Ve cebehnesi ve leb-i deryda karu Rmeli Hisr'na
ve Akndburnu'na nzr toplardr.
Kala nnde Mehemmed Hn'n bir cmii var
gayr sr yokdur. Ve tara varou cmle bin seksen
hnedir. Amm azm sarylar ve yallar vardr. Evvel
Defterdr Halczde sary ve Defterdr Mustaf Paa
sary ve Hoca elebi sary ve Kaftanc Al elebi ve
Emr Paa ve (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Ve Bahy Efendi yals k-i n ile mzeyyen
olmu kasr- lli yallardr. Amm bade'l-asr ems-i tetb tesr eder yallardr. Amm memerr-i ns olmamaile
ehl-i rz yallardr. Bu kasabada asl kefere ve Yahd
yokdur, cmle mslimlerdir.
Kala cmiinden mad mescidlerdir. Ve yedi
dr'l-talm-i sbyn [u] tfln- ebcedhn vardr. Ve bir
kk hammm var ve yigirmi aded dkknlar var.

Halk cmle ehl-i zevk ve garb dost demlerdir.

Dalarnda blar b-hadd b-nihyedir. Ve,
Mesregh- Gksu: Bir b- hayt nehirdir. lem
dalarndan ber cereyn edp iki cnibi draht-
mntehlarla zeyn olmu blardr.
Ve Halczde beleridir [ve] siyb- dakklerdir.
Ve bu nehir zre bir haeb cisri var, cmle ukn
kayklar ile bu nehirden [140b] teferrcgh kurlar
emenzrna varup her ecere-i tayyibenin syesinde
taraf taraf ukn zevk [u] saf ederler bir vcib's-seyr
Gksu'dur.
Ve bu mahalde bir gne krmz toprak hsl olup
andan std- kze-krlar gn-gn sifl ve kzeler bin
ederler.
Ve bu Hisr dahi skdar molls hkmnde ve
subas vardr. Her gece bostncba dahi muhfaza eder.
Ve bu Hisr Gksuyu'nun cenb karusunda,
Be-i hs Kandlli: Sene (---) trhinde Murd
Hn- Slis binsdr. Amm Murd Hn- Rbi b [u]
hevsndan haz edp dim bunda iret ederdi.
Akndburnu'nda bir kaya zre mteaddid kasrlar ile
mzeyyen bir b- cinndr. Ensesi kayal dalar
olmaile blar dardr. Be std ve yz nefert
vardr.
Andan yine cenba Papas Korusu nm bir mahalli
Mehemmed Hn- Rbi, Van Efendi'ye ihsn eylemi
aceb nezket eylemi, isbet-kr pdih- zevi'liktidrdr.
Ve bu Papas Korusu'yla m olan Kulle
besidir kim be-i Selm Hn- Evvel'dir. Selm
Hn ehzde Sleymn'a gazab edp katl olunmak in
bostncbaya teslm edp {bostncba dahi "Semn
ve taten" diyp ehzde Sleymn} yerine bir gayr
olan katl eder. Badehu hayr-hh- devlet bostncba
ehzde Sleymn' tebdl-i cme bu Kulle besi'ne
koyup sene mrrunda Selm-i Evvel Msr'dan gelp
hiret ryihalarndan haberdr olunca,
"h bostncba mazlm Sleymn in azm hat
etdik ite bil-veled fevt olursak bu devlet-i l-i Osmn
kime nakl eder" deyince bostncba zemn-bs edp
Kulle besinden Sleymn' getirp Selm Hn'n
pye-i serrine yz srp Selm, Sleymn' barna
basup hir hilfet Sleymn'a deince bostncbaya
Msr' ihsn edp nev [] nem bulup apalad Kulle
besi'nde Sleymn Hn evc-i ayyka ser-ekmi bir
kala kullesi-misl tokuz kat bir kulle-i kasr- l etmidir
kim cihn-nmdr. Her katnda fskyye ve havz-
fevvre ve mteaddid hcreler ile mebn bir kasr- l olmaile Kulle besi derler.
Ve Sleymn Hn bizzt mbrek eliyle dikdii bir
servi var kim an gren, sun- Hud ne idin fehm
eder. Byle bir serv-i sebiz-gndur kim bir nihli hric
deildir. Sbhne'l-Hallk. Ve bu benin gn-gn
mevye-i bdrlarndan incri gyet memdh- lemdir.

______________________________________ 219

ki yz altm nc fasl
Evsf- kasaba-i engelliky

Sebeb-i tesmiyesi oldur kim kaan Eb'l-feth Sultn

Mehemmed Hn, slmbol'u feth etdikde bu ehirde
Yanko ibn Madyan Kral zamnndan engallar kalm
bulunduundan
englky
derler.
skdar
mevleviyyeti hkmnde (---) tarafndan subalkdr.
Gayr hkimleri cmle skdar'dadrlar.
ehri leb-i deryda ensesi dal ve b u beli
hybn- Acem-misl b- remlerdir kim tarf
tavsfden rdir. Cmle (---) mahalledir amm ahlsinin
ou Rm kefereleridir. Mslimleri azdr amm gyet
mkellef mkemmel sarylar ve pdih [ve] vzer
sarylar vardr. Cmleden Manolu besi ve
Belerbei besi.
Bunun civrnda Istavroz besi pdihlara
mahss bir sary- b- Merm rd-i het-behit rb- Acem'dir kim vasfnda lisnlar ksr ve kalemler
ksirdir. Bunda olan nzhet-bd kasr- tk- revk-
tumturklar bir be-i hsda yokdur. Amm Allhu
alem bu bn tli-i imreti Merrh burcunda bin
olunmu ola. Zr elbetde Sultn Murd efendimiz bu
beye g etdikde nie demleri katl ederdi.
Hatt Anatolu'da isyn edp Bergama kalasnda
kapanan lys Paa'y Kk Ahmed Paa huzr-
ehriyrye getirdikde bu bede elli paa katl olundu ve
nie bunun emsli kimesneler bu bede katl
olunurlard. Hatt ehrinin halk mbeynlerinde eb [u]
rz gavg ve cidl eksik deildir. Hakk ki ceng al ve
englky'dr, amm gyet mamr u mzeyyen ve
rn rabta-i mahbbdur. Cmle tahtn ve fevkn
krgr-binl bin altm aded evlerdir ve (---) cmii
var. Evvel rs ire,
......................(3.5 satrlk yer bo)...................

Andan mezkr Istavroz besin gep [141a]

ki yz altm drdnc fasl
Evsf- kasaba-i Istavriz

Bu mahallerde dery mahlklarnda stavriz bal

ok olduundan lisn- Rm'da stavrizden galat Istavroz
derler. Bir rivyetde Yldrm Hn, ehr-i Kostantn
fethine geldikde bu rabtadan slmbol'a geerken bunda
bir kense-i azmde ceng olunurken biz bunu isterz
dediklerinden galat- mehr evl olup Istavroz derler.
Bu dahi skdar molls hkmnde olup (---)
tarafndan subalkdr. Cmle (---) aded mahalle ve
cmle (---) aded b- remli krgr-bin evlerdir kim
cmle kiremitlidir. Ve cmle (---) aded mihrbdr.
Evvel (---) cmii
......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Evsf- kasaba-i mamr Kuzkuncuk: Vech-i

tesmiyesi Eb'l-feth asrnda Kuzkun Baba skin
olduuyn ismine Kuzkuncuk derler.

Bu dahi skdar mevleviyyetinde (---) tarafndan

subalkdr. Cmle (---) aded hnednlardr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Nakk Paa besin gep ve kz limann ve

Kaya Sultn sary bn gep (---).
ki yz altm beinci fasl
ehr-i azm ve bild- kadm bender-i
bdn skdar'n cmi medris ve hn
hammmlar ve gayr sr- binlarn
ayn u beyn eder

Evvel sebeb-i bin-y ehr-i skdar oldur kim

ehr-i slmbol'u, l-i Emeviyyn'dan ve gayr
pdihlardan berren ve bahren yedi defa muhsara
edp baz mahalde slmbol'un nsfn ve Galata'y
tammen feth edp ve baz zamn harca kesp bu
minvl zre b-feth sulh [u] salh ile avdet ederlerdi.
Amm hicret-i nebeviyye'nin iki yz krk be senesinde
Hrkl Kral Kostantniyye'de mrd olup olu Alina,
kral- dll iken ol sene l-i Abbsiyn'dan Hrnu'rRed yz elli bin asker ile skdar'dan gep slmbol'u
muhsara klup hir bil-feth avdet etmek nmsdur
dey bir sr derisi cirminde Silivrikapusunun i
yznde Koca Mustaf Paa cmii yerinde bir kala ve
bir mahalle-i mslimn ire bin dem muhfazac koyup
beher sene kffrdan ellier bin altun harc almak zre
yllk harc pin alup Badd'a vardklarnda Alina
Kral isyn edp slmbol ire olan mmet-i Muhammedi katl-i m ederken bi-emrillh ol cengde Alina
Kral' mmet-i Muhammed katl edp nie bin kffr
dahi katl edp anlar dahi cmle ehd olurlar.
Bu mahalde Seyd Battl Gz bin bahdrnyla
skdar'da pusu edp kffrdan ganmet alup kffr
zre musallat olmada idi. Battl Gz slmbol ire bu
kadar ibdullhn ehd olduun istim edp d-
dernundan skdar tarafnda Kuzkunca ve engelise
ehirlerinde ve Pendik ve Kartal ve Darca ehirlerin
gret [u] alan [u] tln edp bin papas dendn-
tdan geirp bu kadar ml- ganyimle maskat- resi
olan Malatyye kalasna, andan Badd'a Hrnu'rRed'e varup slmbol ire ehd olanlarn ahvllerin bir
bir Hrn'a takrr edince hemn ol n Hrnu'r-Red iki
kerre yz bin asker ile bir sene mrrunda tekrr
slmbol'u muhsara edp gn gece ceng-i azm
edp Seyd Battl ve gayr guzt on sekiz bin kffr
emr-i te-tbdan geirp yigirmi bin esr nfsu kayd
[u] bend edp Tekur Yafr nm kral dest-ber-kaf
Hrnu'r-Red huzruna getirp ol n Yafr'a amn
vermeyp boazndan Ayasofya anlna salb edp
slmbol'u yam ve alan [u] tln edp hisbn Cenb-
Br bilr, ml- ganyim alup yine Koca Mustaf Paa
mahallinde mukeddem bin olunan kalaya on bin
ibd- mslimn koyup Hrnu'r-Red Badd'a

______________________________________ 220

mteveccih olup Seyyid Battl Gz ki ism-i erfleri

Cafer ibn Hseyin Gz'dir, anlar skdar'da leb-i
deryda Kzkullesine havle bir pte zre hayme ve
harghlarn kurup anda muhfaza edp yedi sene b u
be yetidirp skin olurlard. l yevmin hz ol
blara Battl blar ve l-i Bahdr [141b] blar ve
c blar ve Gzky blar derler, galat- mehr
olup Kadky b derler. Bu takrb ile yedi senede ibtid
skdar' ve Kadkyn Battl Gz amr etmidir.
Badehu Battl Gz m gazlarna gidp {Kral-
bed-fil Kanator- dl olan} kffr Kadky'ne bir
kala-i metn bin etdi. Hl bu hakrin blar iinde
burc [u] brlar esslar nmyndr. Andan sonra
skdar'n kara tarafna t amlca dalarna varnca bir
hafr- azm etdi ve hafrn topran i yzne sedd edp
kapu yerleri etdi.
Ve amlca da zre bir karavul kullesi ve Toygar
depesinde ve Yassdepe'de ve Piylepaa depesinde elhsl on iki yerde kulle-i azm karavul hneler bin edp
skdar'n cnib-i erbaasna krk bin kefere nigehbn
koyup skdar' mamr edp Seyd Battl havfndan
skdar hkimi dery ire bir kulle-i azm bin edp
kzn ve z-kymet eylarn ol kulleye koyup ismine
keretsn- Ynn'da (---) dediler. Trke Kzkullesi
demekdir.
Badehu Seyd Battl m' feth edp skdar'n bu
minvl zre imretin iidp bana gziyndan yedi yz
dem cem edp ale'l-gafle skdar' basup Kzkullesi'ne
kayk ile gep Kanator Kral'n kzn ve cmle
cevhirlerin alup nie bin kffr krup skdar' feth
eder. skdar besi yerinde ibdet edp,
"lh bu diyr Muhammed aleyhi's-selm'n
mmetlerine myesser eyleyp mamr [u] bdn eyle"
deyp skdar' yakup ykmadan ml- ganyimin alup
yine ehr-i Medyin'e revne oldular.
Badehu anlarn dus berektyla Kanator Kral
ehr-i skdar' ol kadar amr eder kim b- behit
olur. Badel-feth-i Eb'l-feth dahi mamr olur. Amm
zamn- Sleymn Hn'da dahi ziyde amr olup il
yevmin hz Battl Gz dus berektyla mamr
olmadadr.
Amm zamnmzda Sultn Murd Hn- Rbi
tahrri zre ehr-i azm Eskidr yedi dan dere ve depesi
zre tokuz bin kat-ender-kat bl ve beli ve yall ve
sary- ller ve gayr bytlar ile rste ve gn-gn
imretlerle prste olmu ehr-i Eskidr'dr. skdar
galat- mehrdur.
Eskidr'dan murd skdar besi yerinde
Hrnu'r-Red'in serperdesi yerinde Seyd Battl
Gz'nin yedi sene skin olup blar ve beyt'l-hznler
bin etdi drlardr. Annin Eskidr derler. skdar
galatdr.
{Bu skdar Arz- Mukaddes hki olup cmle
Anatolu ve Arab u Acem ve Hind Sind diyrlarnn
memerr-i ns olmaile gyet bender ehr-i muazzamdr.
slmbol'dan alt mldir. Amm Karadeniz aknds

iddet zre cereyn etmeile cmle kayklar Beikta

nm mahalle varup andan skdar'a salrlar, eyle tokuz
mldir. Ve Saryburnu'ndan Eyyb on mldir ve
derysnda aknds yokdur. Amm skdar'a gemek
gyet mkildir. Huss lodos hevda gyet ihtirz
lzmdr.
Amm} hl bu ehr-i skdar yetmi mahalle-i
mslimn ve on bir mahalle-i kefere-i Rm ve Ermen ve
bir mahalle-i Yahd vardr. Amm Freng keferesi
yokdur. {Ve cnib [u] etrfnda kalas dahi yokdur}.
Ve cmle bu ehir ahlsinin taraf- er-i erfden
hkimi be yz ake pyesiyle molldr kim yz demiyle
hkmet eder. Cmle eyleti (---) kurdr ve (---) be
nibi hkmet eder ve senev ber-vech-i adlet krk bin
guru hsl olur.
Ve yenieri ocandan bir oda yenieri rs ire
kolluk bekler. Ve siph kethudyeri ve cebeci ve topcu
oca ihtiyrlar vardr.
Ve ayn [u] erf ulem ve suleh ve meyih-i
kibr hadden efzndur. Amm eyhlislm ki fetv
shibi slmbol'dadr. Ve nakb'l-erf kimmakm
vardr. Ve suba ve alt yz mtevellsi vardr kim azm
evkflar ile mzeyyen ehirdir.
Evvel hnedn- azmlerin ebehi Salacak'da yie
Sultn sary ve Vlide-i tk Sultn sary ve Kaya
Sultn sary ve Hnzde Sultn sary ve (---) sary ve
Doanclar kurbnde Hac Paa sary ve Ak
Mehemmed Paa sary ve Nasf Paazde sary ve
Cinci Hoca sary ve Arslan Aa sary ve,
......................(1 satrlk yer bo)...................

ve nie bin sary- azmler var amm kitbeti demi

tacz eder.
Bu imretlerden mad cmle (---) aded cmi-i
seltn ve gayr cmilerdir. btid iskele banda,
Cmi-i seltn cmi-i Mihrimh Sultn binti
Sleymn Hn: (---) Paa'nn ehlidir. Bu cmii Sleymn
Hn {sene 954 trhinde} bin edp savbn Sultn-
merhmenin rhuna hibe etmidir. {Rahimehallh}
Ekal-i cmi, leb-i deryda haremine iki tarafdan
(---) kademe ta nerdbn ile urc olunur bir haremdir,
vasatnda bir bdest havz ve nrlar ile mzeyyendir.
Ve cmiin tarasnda yan soffalar zre (---) [142a] aded
amd- mntehlar zre (---) kubbe-i llerdir. Ve bir
kble kapusu zre trhi:
......................(1 satrlk yer bo)...................

ve bu kapudan mihrba varnca tlu (---) ayakdr ve arz

(---) ayakdr ve cmi ire (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) ve iki minresi birer tabakadr. Andan,
Cmi-i seltn Orta Vlide Sultn cmii:
Atbzr kurbnde hayrt- azmdir kim tabr olunmaz.
Sene 985 trhinde Slis Murd Hn'n vlidesi bin
etmidir. Ekl-i cmi, bir bayr zre bir cmi-i azmdir
kim gy nrdur. Kble kapusundan mihrba tlen ve
arzen (---) eder. Cnib-i sels yanlarnda cemat

______________________________________ 221

tabakalar ve kandl tabakalar vardr. Bunda dahi gngn billr cmlar ve revzenler var (---) kble kapusu zre
trhi: (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Ve tara yan soffasnda (---) amd zre (---) aded
kubbedir. Amm bu kubbelerden cmiin kubbe-i kebri
ldir. Ve tara haremi ire nr ve ohlamur drahtlar
zeyn olmudur.
Bu cmiin dahi yemn [] yesrnda birer erfeli
iki minre-i mevznlar var, bunun dahi cemi binlar
serp russ- nlgn ile mestrdur. {Ve Mimr Sinn
binsdr kim amm gyet metnet zre mebndir}.
Evsf- cmi-i seltn Ksem Vlide Sultn:
Sultn Ahmed Hn'n htnu ve Osmn Hn'n ve
Murd Hn'n ve brhm Hn'n vlideleridir. Sultn
Ahmed'den ber yedi kerre pdih olup Sultn
Mehemmed-i Rbi asrnda kul gul edp Siyvu Paa
reyiyle Dv Sleymn nm kzlar aas Vlide'yi sayla
mankan boup sene (---) trhinde ehd etdi. Bu
cmii haytlarnda anlar bin etmidi.
Bir bayr zre hevdr zemnde bir kubbe-i azmli
ve tara soffal ve haremli ve (---) minreli cmi-i
rendir. Bir kble kapusu zre trhi:
Tamm olunca dedi himmetiyle trhin htif
Bu cmide olan tat ola makbl-i Subhn.
Sene (---).
Ve Hnkr besi kurbnde Tazclar krhnesi'nde Sultn Ahmed cmii, bir minreli tarz- kadm
cmidir
Ve Hnkr besi kenrnda Sultn Murd Hn-
Rbi cmii, bir alak minreli cmi-i hsdr. Her
cemat-i mm varamaz. (---) (---) (---) (---) (---)
Ve Fener besinde Sultn Selm-i Evvel cmii,
cmi-i hsdr, mm in deildir, amm latf cmidir.
Ve Istavroz besinde Sultn Murd Hn- Rbi
cmii, ren-bin cmi-i hsdr.
Ve amlca besinde Sultn Mehemmed Hn-
Rbi cmii, bin-y metn cmi-i hsdr (---).
Ve ehir ire skdar Mahmd Efendi cmii, (---)
Paa'nn binsdr.
Ve cmi-i Arslan Aa.
Ve cmi-i ems Paa, leb-i deryda bir kk
cmidir amm gyet rn cmidir kim gy bir kasr-
rndir, Mimr Sinn binsdr.
......................(7 satrlk yer bo)...................

Evsf- cmle mescid: (---) adeddir, cmleden

Hac Paa mescidi.
......................(2.5 satrlk yer bo)...................[142b]

Cmle medreseleri ayn eder: Evvel iskele

banda medrese-i Mihrimh Sultn ve medrese-i Orta
Vlide Sultn ve medrese-i Yeni Vlide ve medrese-i
ems Paa bu medrisler Koca Mimr Sinn binsdr.
Ve Kelme Htn medresesi.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Ve cmle dr'l-hadsleri beyn eder:

......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle dr'l-kurrlar bildirir: Vlide kurrs

ve smehn Sultn kurrs ve ems Paa kurrs ve
trbesi, Hac Paa kurrs ve trbesi, bunlar dahi Mimr
Sinn krlardr.
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle dr't-talm-i sbyn bildirir:

......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Ve cmle imret-i itm beyn eder: Evvel

cmleden, iskele banda Mihrimh Sultn imreti mh
ve sl bi'l-guduvvi ve'l-sl yende ve revendeye,
mihmn-saryda skin olanlara beher-yevm merreteyn
birer bakr sini ile herkese birer ts buday obras ve
birer nn ve her eb birer ema ve her at bana bir yem
sadakas vardr. gnden ziyde mihmn olana
vermezler. eb [u] rz art- vkf byle tayn etmidir.
kinci imret-i itm Orta Vlide'dir. Bu dahi ol
tertb zre cuma geceleri pilv, zerdesi dahi mebzl-
bay [u] ged ve pr [u] cvndr. Ve cevmi huddmlar
sekiz yz dem tayn-i vazfe alrlar, evkf- azmdir.
nc imret, Vlide-i Cedd'dir. Ol dahi slif'zzikr hayrtlar gibi ve dahi ziyde bay [u] gedya nimeti
mebzldr.
Ve be be-i seltnde dim'd-dehr her
nimetleri b-imtinn mebzl- zuaf ve meskn ve
msfirndir.
Ve matbah- eyh Mahmd Efendi ve matbah- (---)
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Bunlarn dahi gelen fukarlara nimetleri bezl olunur
kim cmle imret-i itm- skdar on bir yerdedir. Eer
her birin frd frd m-vaka zre tahrr eylesek
Seyhatnme'miz bir ziyfetnme olur.
Evsf- tekye-i derv-i dil-rin- zn: Cmle
krk yedi tekyedir. Amm cmleden tekye-i Hazret-i
Mahmd Efendi, tark-i Halvet'de eyle bir sitne-i azm
yokdur kim eb [u] rz yz fukars zikrullh ile
megllerdir. Her birinin birer kede savmaalar vardr.
Bade salti'l-cuma eyle tevhd-i sultn olur kim istim
eden klar sermest olurlar.
Ve tekye-i Abdlkdir'l-Clan, bu dahi eyle bir
sitnedir.
Ve tekye-i Divitcizde, bu dahi Halvet tekyesidir.
Ve tekye-i Karaca Ahmed Sultn, mezristn iredir.
......................(5 satrlk yer bo)...................

Ve tekye-i Hac Bekta- Vel, Kaya Sultn yals

dibinde kz liman'nda bir kk sitne-i dervndr.
Ve Tekye-i Misknler, tark-i m zre ehir hricinde
bir tekyedir. Cmle misknler anda skin olup nezertlar
ile geinirler. ehir ire bir miskn haber alsalar amn
vermeyp alup tekyelerine gtrrler. sterse ayn [u]
[143a] erf [u] kibr olsun an misknler ellerinde olan
hatt- erfleri ile alup misknhneye gtrrler. Zr

______________________________________ 222

dyr- Rm'da czm maraz srdir dey ehir ire

miskn turmak memn olduundan her ehir hricinde
baka misknhneler vardr. Kimse ile ihtilt etmeyp
baka skin olurlar. Amm Arabistn'n Msrnda gyet
czm dem okdur. Kub marazdr dey eli ve aya
dklm demler ile bir yerde yiyp ip yatup
kalkarlar. Hikmet-i Hud evld- evldlar dahi olursa
elbette kalar ve kirpikleri olmaz.
Evsf- hammmt- skdar: Cmle (---)
hammmdr.
Amm cmleden skele rsunda Sultn
hammm.
Ve rs ire (---) hammm, gyet mferrih ve hohev ve ho-bin bir hammm- rendr. Ve mahbb-
ran pk dellklar ve fta-i nlgnlar vardr. (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Ve Atbzr kurbnde Orta Vlide hammm, dilg hammm- mbrekdir. Cmle halvetleri pkdir.
Ve Ksem Vlide Sultn hammm, cmleden
sonra bin olunmaile her hammmn tarzndan std
mimr birer tarz serka edp bir tarh- ibret-nm zre
nev-bin bir hammm- ran-y ho-m ho-bin
hammmdr ki skdar'da ve slmbol'da nazri yokdur
Ve Cinci Hoca sary kurbnde (---) hammm (---)
b- hayt sulu hammm- latfdir.
......................(4.5 satrlk yer bo)...................

Bu hammmlardan mad bu ehir ire sekiz yz

sary hammmlar vardr. Bazsna ahl-yi mahalle ehl
[] iylleri ile girp saf ederler. (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---) (---)
Evsf- krbnsary- Eskidr: Cmle on bir
mihmnhne-i hs [u] mdr.
Cmleden iskele ba'ndaki cmiin iki tarafnda leb-i
deryda yzer ocakl yzer tavla at alr krbnsarylardr
kim gy birer kaladr. Serp kurum ile mestrdur kim
yende ve revendeye hne-i b-minnetdir, Mihrimh
Sultn hayrtdr.
Ve krbnsary- Orta Vlide, bu dahi cmii ve
imret-i itm kurbnde yzer ocakl biner at alr
mihmnhnedir ve baka develii var.
Ve mihmnsary- Ksem Vlide, ayn- kibr skin
olmain mamr sary- ldir. Hl iinde Kethud
Arslan Aa skin idi. Malmumuz olanlar bu
hnednlardr.
{Ve sary- Koca Mehemmed Paa, Sleymn Hn
vezridir, kr- Koca Mimr. Ve sary- Doanclar. Ve
sary- Hac Paa. Ve yal-y Piyle Paa kr- Mimr
Sinn}.
Evsf- hn- tccrn- berr bihrn, seyyhn- cihn-bn: Cmle yz be hndr. Amm
kurumlu hnlar deil. Her biri krkar ve ellier ocakl
hnlardr. Bazsna ayda bir ulfe in siph tifesi
gelp skin olurlar. Amm cmlesinin bblarnda
zencrler ekilmidir kim her birinin hnclar ve
bevvblar vardr. Evvel Nasf Paa hn, Atbzr hn,

......................(3.5 satrlk yer bo)...................

Evsf- sityi-i seblhne: Cmle altm alt

sebl-i atndr.
......................(3.5 satrlk yer bo)................... [143b]
Der-sityi-i eme-i ayn'l-hayt- skdar:
Cmle (---) eme-i uyn- criyelerdir. Amm cmleden
mkellef, hayrt- azm Cumabzr iinde Yenieri
kolluu cenbinde Kara Mustaf Paa emesinin
trhidir:
Mahallinde yapld eme-i b- hayt-efz.
Sene (---).
......................(5.5 satrlk yer bo)...................

Aded-i evsf- dekkn-i esvk- sultn: Cmle

iki bin altm dkkndr, lkin bezsteni yokdur. Amm
yine cmle z-kymet mevcddur. Zr cemi ehl-i href
gn-gn mevcddur. Tertb zre bir esnfa mnhasr
rsu yokdur, hemn cmle ehl-i sanyi mahltdur.
Hatt tabbhnesi bile iki yerdedir. Amm Siph
{bzr bir skdur iki cnibi kapuludur}.
Ve aded-i b- engr drd bindir. Ve aded-i
bostn- glistn yzdr ve aded (---) (---). Bunlarn
her birinde nie bin elvn kfe ve ezhrt hsl olur
kim ryihasndan demin dem muattar olur.
Evsf- mesregh- skdar: Evvel her cnibi
mesregh [u] teferrcghdr. Amm cmleden pdihlara mahss olan be-i cennet-slar birer tark ile seyr
olunsa her biri birer temgh- nsf- cihndr.
Andan mesregh- Byk amlca, eflke ser
ekmi bir cebel-i blnn t zirve-i alsnda bir tekye-i
blend idi. Hl pdihmz kendilere mahss b-
cihn nmyla bir be-i l etdi kim bu hakrin andaki
kasr- blende trhidir:
Dedim ey Evliy bu kha trh
Mbrek ola kasrn pdihm.
Sene (---). (---)
Andan aa mesregh- Kk amlca, emenzr
[u] mesregh [u] ikrgh nr- mntehl bir vddir.
Ve teferrcgh- Kalam Burnu, Kadky blar ile
Fener besi mbeyninde bir krfez ire beyz kumsal
bir bahrdir. Cmle dilbern [u] kn- sdkn anda
deniz mlikleri gibi dem mlikleri ve melekleri
inverlik edp k [u] mak birbirlerin bil vsta kuckuca olup dirg ederler bir teferrcgh yerdir.
Ve teferrcgh- Kadky blar ve Haydar Paa
b ve l-i Bahadr blar ve Sch blar.
Ve Kaya Sultn besinde mesregh- Piyle Paa
havz, deryya nzr bir pte zre bir kasr- tahtn ve
bir havz- azmi var kim iinde kay ve mefret mhleri
vardr.
Ve seyrngh- Doanclar meydn, seltnler
skdar'a g etdikleri mahalde cmle doanbz bunda
gerler bir azm krhne (---).

______________________________________ 223

Ve mesregh- Kzkullesi, dery ire karadan bir ok

menzili bad r-ke bir musanna kulle-i bldr, kaddi
kmil seksen zirdr, cirmi iki yz admdr. (---) tarafna
nzr bir demir kapusu vardr. inde yedi kat hcreleri
ve b- hayt suyu matar- rahmetden cem olur
sahrcdir. Dizdr elebi Cce ve yz nefert ve leb-i
deryda ejder-i heft-ser gibi krk pre balyemez toplar
ve mazgal delikleri ve mkemmel cebehnesi vardr.
Ve teferrcgh- Bahr-i Salacak, bunda dahi cmle
dilbern mh- Temmz'da deryya imerler.
Ve seyrngh- ems Paa, bunda dahi cmle kn
bade'l-asr gelp yende ve revende kayklar tem
edp kesb-i hev ederler.
Ve mesregh- Sarkad, ulu ziyretghdr.
Ve mesregh- Kaybnar, drahtistn ire bir b-
hayt- zlldr.
Ve teferrcgh- avgh- lemda, acyib av lemi
olur.
......................(2 satrlk yer bo)...................[144a]

Ve esm-i mahalltlar beyn eder:

......................(4.5 satrlk yer bo)...................

Ve halknn kr [u] kesbleri ve libslar ve

lisnlarn beyn eder: Ahl-i skdar (---) frkadr. Bir
frkas asker tifesinin ayn [u] erflardr kim gngn akmie-i fhire geyerler.
Ve bir frkas bbndr. Ve bir frkas ulem ve
sulehdr. Ve bir frkas fakr [u] fka kanat etmi
Geysdr Mahmd Efendi fukarlardr kim hadden
brndur.
Ve bir frkas ketbn ve kaykcyndr. Ve bir
zmresi esnf- tccrn [u] ehl-i sanyitdr. Bu kavmin
libslar iktidrlarna gre kapama ve uka dolama ve
ferrce geyerler.
Bu halkn ekseri Anatolu diyr halk olmaile
lehce-i mahssalar Etrk lisndr amm ehrinde hsl
olan elebileri feshat [u] belat zre tekellm edp
ulems ve uars ve nebtz ehrleri vardr. Ve bu
ehirde tark-i Celvet itihr bulmala yn [u] ezkr
mahallinde ilm-i edvr zre gn-gn ilhiyytlar ve zikr
zecel tasnft okur.
Ehl-i hevs okdur. Zr b [u] hevs da gyet
latfdir. Arz- beledi ve tl- nehr hemn slmbol
arzdr. Annin mahbb u mahbbesi gyet okdur.
Baz uarlar mahbb- skdar' ehrengz etmilerdir.
(---) (---) (---) (---) (---) (---)
Meklt [] merbtnn memdhtn beyn
eder: Evvel hs ve beyz pidesi ve kirdesi ve tennr
kebb ve beyz ve ter kayma ve hora zm ve
karanflli zm erbeti (---) (---) (---) mehr- fkdr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Evsf- ziyretgh- kibr- evliy-i izm ve

meyih-i kirmlarn kabr-i
mnevverelerinin ziyretghlarn beyn
eder

Evvel cmleden mukaddem merkad-i Hazret-i

c Baba, Battl Gz refklerindendir. B apalarken ylan zehirleyp merhm olup yine c blar
iinde medfndur.
Andan sumn Dede kabri, tark-i Yesev'den bir
meczib kimesne imi dim sumna bakup kelimt
edp gn-gn hletler zhir olur bir kimesne imi.
{Annin sumn derler}. Selm Hn Acem'e
tevecch etdkde,
"Yr Selm, sml'i immlar yoluna ldr ldr
demeden kurbn edp her eyin gavrna var"
buyururlar. Hakkat Selm Hn, h sml'i ldr
sahrsnda bozup askerin dendn- tdan geirp Sultn
Gavr zre gidp ann dahi gavrna erp Msr' feth
eder. sumn Dede'nin nutk- drerbrlar vcd bulup
kendleri Karaca Ahmed Sultn tekyesi cenbinde kabr-i
malmunda medfndur. Ve,
Ziyret-i kutb'l-aktb- fk e-eyh ale'l-tlk
Hazret-i Mahmd Efendi: Ziyretgh- hs [u] mdr
kim, tekyesinde medfndur. Mevtine trhdir, gfte-i
Nevzde:

gitmilerdir. Ve yz yetmi bin mrde irdet vermidir.

Ol asrn kutbu idi ve vsl- gencne-i esrr- hakkat ve
ser-eme-i ser-emn- mereb-i marifet, em-i
mihrb- mchede, em u er- erbb- mhede
idi. Evsf hadden brn ve hayrt [u] hasent binden
efzndur. Ve yz mcelled tasavvufne telft, ebyt [u]
er [u] ilhiyytlar vardr. Hdy tahalls ederler.
Hamd-i Hud bu hakr eref-i sohbetleriyle
merref olup b-red hrkas dmeniyle setr
etmilerdir ve evld- manevmiz olsun demilerdir ve
b-had vaz [u] nashatlarnda bulunup takbl-i yed-i
mbrekleri ile ber-murd olduumuza iftihr ederiz.
Ve's-selm.} [144b]
skdar'da Mevln Mehemmed Emn Bedreddnzde: Maskat- resi irvn-zemnde kala-i
amh'dir. skdar'da Karaca Ahmed Sultn tekyesi
civrnda sde olup seng-i mezrnda trhi budur,
gfte-i ehb Efendi:
Menziln f (...) Cenb- Allh
Sene 1036.
Ferd-i asr, bahr-i marif, mahzen-i man bir kimesne-i
irvn idi.
Ve kabr-i Konrapal Hayreddn Efendi, halm
selm idi.
......................(2.5 satrlk yer bo)...................

Nie bin ziyretler

bunlar[dr].

Zyyinet Cennet Adnin ve kusr

Bi-riyzn ve cinnin mevrd
Seele'l-htru an-shibih
Htifn kle li-eyhin Mahmd.

var

amm malmumuz

ki yz altm altnc fasl

Kadky imretin beyn eder

Sene 1038.
Dier trh, gfte-i Veys. Amm hikmet-i Hud
sultn- uar Veys Efendi Mahmd Efendi'nin
mutekidi olmaile bu trh dahi anlarn azz merhm
olduu sene evvelinde merhm olduklarna trhdir:
Veys ki olmu idi lugazda b-bedel
Tayn-i sl-i fevtine trhdir gazel.
Sene 1037.
Ve Mahmd Efendi tekyesi cenbinde bir kubbe-i
lde Vezr Hall Paa, shib'l-hayrt olmaile anda
medfndur.
Amm merhm Mahmd Efendi hezrn-necm-i
geysdr fiz'l-envr olan Hdy mahlas Seyyid
Mahmd Efendi, Anatolu'da Sivrihisr beldesinde
sivrilp meydna gelp zmre-i ulemda mderrisn ve
nib kaz-y ngehn semtine slik oldu. Bir gece lem-i
ryda {nrn- cahmi seyrn edp havfndan bdr
olup cmle m-melekin bezl eyleyp Bursa'da ftde
Efendi'den inbet edp tekml-i tark edp seccde-i
hilfete memr olup skdar'da bir dr alup berhordr
oldu.
Hulsa-i kelm yedi pdih dest-i erflerin bs
etmilerdir ve Sultn Ahmed Hn rikbnda piyde

______________________________________ 224

Evvel hicret-i nebeviyyenin sene (---) trhinde

slmbol tekur Kanator Kral Seyd Battl Gz'nin
havfndan bu cezreye kala bin edp deyr-i azmlerle ve
b-had demle amr etdi.
Bade'l-feth Mehemmed Hn feth edp kalasn
mnhedim edp ehrini Dr's-sade aalarna hs
ihsn eyledi. Hl cmle sekiz yz hnedir. Bir mahalle-i
mslim ve yedi mahalle-i Rm keferesi ve alt yz
bdr. Leb-i deryda yel deirmenleri vardr. Ve Terzi
Mustaf Aa yals cmleden mamrdur.
Ve rs ire bir minreli kble kapusuna (---)
kademe ta nerdbn ile urc olunur ekl-i murabba
kiremitli bir cmi-i mfd [] muhtasardr. (---) Hn'n
Dr's-sade aas Osmn Aa binsdr, kble kapusu
zre trhi:
Nm- pki bn-i hayrta sr tamm
Dediler trhini bil cmi-i Osmndr.
Sene (---).
Bundan gayr cmi yokdur. Bir hammm ve yz
dkkn var gayr imret yokdur. Amm limannda bal
okdur.
Hamd-i Hud slmbol'un Anatolu tarafnda olan
Kavak boazndan ber bu mahalle gelince tokuz pre

kasabt ehirlerin ve b u belerin al kadri'l-imkn

mfd muhtasar tahrr edp itmm myesser oldu.
ki yz altm yedinci fasl
Hk-i Kostantniyye'nin cnib-i
erbaasnda pdihlara mahss ne kadar
b- remezt misilli hs beler varsa
anlarn esmlarn beyn eder

Evvel Saryburnu'nda Hazret-i Sleymn'n nazar

taalluk etdi mabed-i kadmi Hs be, rub-
mesknda nazri yokdur kim sekiz bin bbn vardr.
Cmle knn- Sleymn'dir kim baka bir askerdir.
Andan Halc'in karu tarafnda Tershne besi
{bin-y Yanko bad[ehu] Eb'l-feth}.
Ve Karaaa besi {bin-y Mehemmed Hn-
Rbi}.
Ve Kzhne'de Mrgne besi {bin-y Murd
Hn- Rbi, ftih-i Badd}.
Ve Halkal Be {bin-y Sleymn, kr- n}.
Ve Siyvu Paa besi {kr- Mimr Sinn}.
Ve Feteky besi {bin-y Byezd Hn}.
Ve Dvd Paa besi.
Ve Silivri besi {bin-y Eb'l-feth}.
Ve Harmderesi besi.
Ve skender elebi besi {bin-y Sleymn, kr-
Mimr Sinn}.
Ve (---) (---) (---).
Ve Dolmabe {bin-y Osmn- Sn}.
Ve Beikta besi {bin-y Hayreddn Paa, kr-
Sinn}.
Ve Hasan Halfe besi.
Ve Bebek besi {bin-y Selm-i Evvel}.
Ve Ferdn besi.
Ve Bykdere korusu.
Ve Anatolu cnibinde Tokat besi.
Ve Sultniyye besi.
Ve ubuklu Be.
Ve Kandlli Be {bin-y Sleymn, kr- Sinn}.
Ve Kulle besi.
Ve Istavroz besi.
Andan skdar besi {bin-y Mimr Sinn
Sleymn Hn}.
Ve amlca besi {Mehemmed Hn- Rbi}.
Ve Fener besi {bin-y Mimr Sinn}.
Ve Haydar Paa besi {bin-y Sleymn Hn,
kr- Mimr Sinn}.
Cmle krk aded be-i hslardr amm malmumuz olan bu tahrr olunan efvh- nsda mehr- fk
bu blardr kim cmlesinde yzer ikier er yz
bbnlar ve hnkr hrlar olup her birinde birer tavla
kheyln atlar vardr kim eb [u] rz hzr [u]
mheyydrlar.
......................(4.5 satrlk yer bo)...................[145a]

______________________________________ 225

ki yz altm sekizinci fasl

slmbol'un cnib-i erbaasnda hs u mm
in b-tekellf olan mesregh- ferahfezlarn beyn eder

Evvel ehr-i slmbol ire temgh- At meydn

ve Et meydn ve Aa ayr meydn ve Yenibe
meydn ve Brdhne meydn ve Vef meydn ve
Byezd-i Vel meydn ve Sleymniyye meydn ve
Eb'l-feth meydn ve Atbzr meydn ve Arabaclar
meydn ve Selmiyye meydn ve Kadrga Liman
meydn ve ehzde meydn ve Yedikulle meydn ve
Vlide cmii meydn ve Ayasofya meydn ve Lanka
b ve Bucak b ve Lalezr b. (---) (---) (---) (---)
(---) (---) (---)
Ve Emnn meydn {ve Karagmrk meydn}
ve ardakn meydn ve Odunkapusu meydn {ve
Ayazmakapusu meydn ve Byk Ayazma iskelesi
meydn} ve Unkapan meydn ve Cbbealkapusu
meydn ve Fenerkapusu meydn ve Balatkapusu meydn ve Eb Ensrkapusu meydn {ve Kumkapusu
meydn ve Lankakapusu meydn ve Lanka Denizi
hammm ve Samadya meydn ve Dvd Paakapusu
Meydn}.
Ve slmbol hricinde Silivrikapusu'ndan tara
Sleymn sahrs, bir emenzr yerde b- hayt ayn ve
bir kasr- lsi var.
Ve mesregh- Yenikapu tekye-i Mevlevhnesi. Ve
Topkapusu hisr-pesinde temgh- Zaar yaylas,
l-i Osmn'n cmle sayd [u] ikr zaarlar anda
yaylanr. Yenieri ocandan Zaarcba hkimdir.
Ve Bayram Paa b ve Ksm Aa b ve
Topcular meydn ve Otakclar meydn ve Yvedd
iskelesi meydn ve Defterdr iskelesi meydn ve Eyyb
haremi ve drs Kk meydn ve Kzhne yolunda
Cirid meydn.
Ve mesregh- Alibeky bir emenzr vsi dere
ire krk evli ve bir cmili ve yetmi seksen draht-
nr- azmli gn grmez bir teferrcghdr.
Ve mesregh- Llezr Kzhne llesi nmyla
mehr olan lle-i gn-gn bunda hsl olur kim
vaktinde bu sahrya lle-i rengreng zeyn olup grenin
akl pern olur bir vd-i llezrdr.
......................(1 satrlk yer bo)...................

Andan mesregh- Kasr- Emr-hr, nehr-i

Kzhne kenrnda bir emenzr yerde haeb bin bir
kasr- zbdr. l-i Osmn pdihlarnn hussnlar bu
erghda ayrladuu mahalde emr-i stabl bu kasrda
skin olup pdiha bu kasrda ziyfet edp iki cevhir
znli kheyln sfint'l-ci d misilli atlar hedy ekp
sir mushiblere ve vezr-i azama dahi yelkendiz atlar
eker. Pdihdan ol dahi bir semmr geyp behremend olup on gulmn harem-i hssa ric edp er
eder.

Rub- mesknda nazri yok nr- azmler

syesinde bir teferrcghdr kim {Seltin-i l-i Osmn'n
es-sfint'l-ciyd misilli kheyln ve cilfidn ve tureyf
ve manek ve musfaha ve mahmd ve seylv (---) esb-i
sab-sratlerinin ergh bir emenzr- ferah-fez
zemn-i sebiz-gndur kim anda hsl olan alef ve tirfil ve
yonca ve ayrk ve karafirik ve sarfirik maklesi emen
bir diyrda olmaz. Meer Erzurm'da Pasin sahrlarnda
ve Mu hmnunda ve Soanl vdlerinde ve Bingl
ovalarnda ve Van'da ve Salmas ve Tercn thlerinde ve
det-i Kpak'da ola. T bu mertebe Kzhne ayr
mehr- cihn ayrdr. Bir esb-i lgar- h [u] ged on
gn ol erghda alef yese fl-i mahmd gibi semn
cesm olur}. Andan,
Mesregh- Tekye-i hss [u] mm Kzhne-i
cihn-r: Arab u Acem'de Hind ve Yemen ve Habe
seyyhnlar ire mehr- fk bir teferrcghdr. Rm
uarlar b [u] hevsna ehrengz etmilerdir.
Karadeniz Boaz'na karb Levend iftlii nm
derelerden gelp cereyn eder bir b- ho-gvrdr kim
cmle cme-yn anda varup destr ve kams []
servllerin gasl edp asl sbn srmezler. ki kerre gasl
edp beyz glberk-i ter-misl olur gyet lezz sudur.
Baz Hind tccrlar metn bu Kzhne'ye getirp birer kerre suya batrdklar kifyet eder.
Bu nehrin iki cnibi nie bin nr ve kavak ve bd-i
sernignlar ile mzeyyen bir emenzr vddir kim
giyhtnda tirfil ve yonca ve ayrk ve leve(?) maklesi
ve Kzhne iei ve llesiyle zeyn olmu bir
emenzr- koyah ve syedr drahtlar ile mzeyyen bir
teferrcghdr.
Ve bu nehir ire eir otu hsl olur kim Azak'da ve
Kanije glnde olmaz gyet nfi eir kk olur.
Ve tatl gnleri nie bin kayk ve peremeye svr
olmu nie bin pr [] cvn kn- sdkn bu c-y
meserrete gelp her biri birer gne cilvelenirler. Baz
cnlar mahbblar ile mezkr nehre girp inverlik
edp birbirlerin [145b] b-bk dirg ederler bir nehr-i
mahabbetdir. Amm iki cnibinde olan drahtlarn
kkleri su iinde balk a ebekesi gibi olup baz
cnlarn ayana ol kkler gep "Hay deniz mliki beni
tutdu" deyp havfndan gark olur. Gyet ihtirz lzmdr.
Anda ise mlik olmak ihtimli yokdur. Yine byle iken
nie bin dilbern mukaer bdm gl-pembe-misl
vcd- nzennlerin nlgn ibrim ftalara sarup
mhler gibi gavvslk edp klarna dil-nvzlk
ederler. Ve herkes cavk cavk olup ke ke sz u sz ile
Hseyin Baykara sohbeti ederler. Ve bu c-y srrda bir
oda acem olanyla bir acem orbacs hkmet edp
brdhne zre hidmet eder.
Der-sityi-i Brdhne: Sene (---) trhinde bu
ayn'l-hayt kenrnda Byezd-i Vel in etmidir.
Badehu Sleymn Hn krgr-bin edp zerini kurum
rtmdr. Amm krgr kubbe deildir. Cebehne
ocandan brdcbas ve kethuds ve avular ve iki
yz nefertlar vardr.

______________________________________ 226

Bu krhne ire yz aded tu havnlardr kim her

biri onar kantr gelir tu havnlardr. Ve gn-gn
arhlar vardr kim grmee muhtcdr, takrr ile fehm
olunmaz. Nehir zre arhlar ve dollblar vardr. Nehrin
bendlerin aup dollblar devern etdikce ieride arhlar
dnp krkar ellier vukyye demir desteler darb edp
havn ire brdu dp cmle huddmlar aalar ile
havn iini kardrmadadrlar. Allhmme fin, demir el
havna dokunursa te kup cmle huddmlar tayr-
ebbl gibi hevya perrn giderler, bir muhtara yerdir,
temsnda dahi hsn yokdur.
Ve bu arhlar ve deste-zenlerin tarabndan rad-vr
bir sad hsl olur kim demin maz lerzn olur. Amm
ibret-nm temgh- serdengedidir. Hemn rif olan
gen yakadan tem edp Kzhne tekyesinde cn
sohbeti ede.
Zr bu tekyede nie bin ukn skin olacak
soffalar ve dehlzler ve yetmi ocak matbah- Keykvs
ve kilar ve yigirmi aded dkkn ve bir furun ve bir
kahvehne ve bir cmi ve bir h- b- hayt vardr. Ve
iki yz hcre acem olanlar hcreleri vardr. Anlarn
mahzenlerinde tekyenin binden mtecviz sahan ve
tencere ve kepe ve kazgan ve bakr vn vardr, murd
edinen yrn be on gece mihmn olup saf eder.
{Der-sityi-i teferrc-i zergern:} Ve bu
Kzhne emenzrnda krk senede bir esnf- zergern bu fezya cem olup knn- kuyumcu Sleymn
Hn zre yigirmi gn yigirmi gece sohbet edp cemi
diyr- l-i Osmn kuyumcularndan bu teferrce imdd
edp yz kse masrf olup on iki bin halfe mezhib-i
gn-gn shib-i post olup revne olurlar.
Ve bu cemiyyet-i kbrya bizzt l-i Osmn
pdih serperde-i Sleymnsin kurup geldkde on iki
kse kuyumcubaya hedy vermek knn- Sleymn
Hn'dr. Zr Sleymn Hn lem-i ehzdeliinde
Tarabefzn ehrinde Rm Kostanta'ya kir[d] olup
zerger olmu idi. Badehu annin hilfetinde Sakk
emesi kurbnde kuyumcular krhnesin bin etmidir.
Ve kuyumcular halfelerinden ibtid on iki halfe-i
mstaid-i pdih- azm'-nn, sonra eyhlislmn,
sonra sir vzer-y izmn dest-i erflerin bs edp
badehu ser-zergern kuyumcubann ve eyhinin ve
nakbinin badehu sir prlerin dest-i erflerin pmek
knn- Sleymn Hn'dr.
Badehu kuyumcuba pdiha cevhir ve murassatl p-tahta ve devt ve raht ve kl ve gaddre
misilli hedylar verirler. Ve'l-hsl bu Kzhne
vdsinde be alt bin hayme ve hargh kurulup yigirmi
gn dem derys olup geceleri ern- kadir rzlar
rz- ren olup rz- yd-i adh olur.
Ve yigirmi senede bir esnf- sarrcn dahi bunda
teferrc edp bu dahi teferrc-i ibret-nm olur. Amm
her sene mh- abn'n gurresinden hirine dek
slmbol kavmi Ramazn'a istikbl [146a] takrbiyle bu
Kzhne fezsna haymeler kurup kmil bir ay eb-bk

nmyla zevk u saf ederler. te bu Kzhne byle bir

c-y srrdur. Ve bu teferrcghdan imle bin adm,
{Mesregh-} belde-i Kzhne: ki yz b-
remli hne-i mselmndr. (---) dyesi (---) Htn'un bir
cmii var, kble kapusu zre trhi:
......................(1 satrlk yer bo)...................

Bir latf hammm ve yigirmi aded dkkn var.

Amm kefere zamn bunda kz ileyecek bir azm
krgr kubbeler ile mebn kzhnesi var, su dollblar
yeri var kim Dye Htn cmii altndan suyu ubr
edermi. Amm hl bu kzhne harbdr. Lkin sehel
bahne ile amr olup brdhne olmak mmkindir.
Ve bu mahalde nehr-i zllin tarafeyninde t haeb
cisre varnca nr- mntehlar var kim Hud limdir,
her biri eflke ser ekp herbirinin ubeleri zre nie
yz bin balkcl kular iyn edp balarndaki calarn
dneklerine braup Emrgneolu besi std alur.
Ve bu beldenin garb cnibinde,
Tekye-i te-perest-i Hindyn: Bir emenzr
soffal ve bir ka bd-i sernign drahtl kk tekyedir.
slmbol'da ve etrfnda bir Hind mrd olsa bunda
getirp tee yakarlar. Hakr kerre vkf oldum.
Amm Kzhne cisri banda olan,
Tekye-i Kalenderhne-i Hindiyn: Cmle mselmnndr. {Sultn} brhm Hn, brhm-i Edhem gibi
shib-i tc olduuna nazar etmeyp bu Hind tekyesinde
fukarlar ile tam tenvl etmidir. Ve yine bu
Kzhne kynde,
Mesregh- Be-i Emrgne: Sene (---) trhinde Murd Hn- Rbi Revn' feth edp Revn hn
olan Mrgne Ysuf Hn' slmbol'a getirp bu c-y
emenzrda bu beyi in edp Mrgne Hn'a ihsn
eyledi. brhm Hn clsunda Kara Mustaf Paa-y
kbet-end Mrgne Hn'n Acem'e firr etmesin
ihtiml edp Mrgne Hn' katl edp bu be
pdihlara mahss oldu. Amm cmle bins tarz-
Acem zre tarh olunup cnib-i erbaa dvr billr cml
hammm var kim tarasnda glistn ire andelblerin
iynnda pelerine gd verdii nmyndr. Bu bn
tarasnda nie bin drahtlar syesinde cmle ukn
cilvelenp kesb-i tarvet ederler. Ve,
Mesregh- Cendereci ky: Shib-i in Cenderecizde, bu beldede hsl olmaile Cendereci ky
derler. ki yz hneli ve bir cmili ve bir hammml ve
nie yz nr- azmli syedr bir emenzr, b [u]
hevs latf teferrcgh yerdir. Andan,
Teferrcgh- ayba: Bu ehir ve Kzhne
ky nehirleri cereyn ederek Eyyb ile Sdlce kasabas
mbeyninde slmbol halcine munsab olur b- zlldir.
Amm bu merkm ayba Kzhne nehrinin badr.
Gyet lezz b- rakkdir. {Amm lodos hevda Mrhr
Kk dibinde dery karup sehel orca nehir olur, Al
Be nehri kezlik bylecedir}.
Bu mahalde nie emenzr soffalar vardr, mahfce
sohbet murd edinen ehl-i rz tifesi atlar ve arabalar ile

______________________________________ 227

{gelp} bundaki drahtlar syesinde ay [u] n ederler.

Ve,
Mesregh- Su Kemerleri: Sene (---) trhinde
Sleymn Hn on bin kse harc edp bu mahalden
slmbol'a bin bir gz cisrler ile b- nbdan nin verir
su getirmidir kim hakk bu binlar kr- dv-i
Sleymn'dr kim makdr- beer deildir. Baz kemerler
bir dadan bir da mbeyninde vk olup er kat eflke
ser ekmi kehken-s kemerlerdir kim vcib'sseyrdir. Buna karb,
Teferrcgh- Sultn Osmn havz: Aren fear
bir havz- azmdir. Anda cmle da u r u b ve dere
ve depelerden b- haytlar cem olup bu havzdan
kemerlere tevz olur.
Ve bu havuzlara ve kemerlere nighbn pre
mamr kurlar vardr kim seyl-i rahmet dalardan hr
[] hk getirp havza idhl etdikde ol kur halk tathr
edp kavs- kuzah-misl kemerleri {dahi} tathr ederler.
Bu kemerin cnib-i erbaasnda mamr [u] bdn
korular vardr. Cmle ukn anda zevk [u] saf ederler.
Bir acyib garyib hybnlardr kim medhinde lisn
ksrdr.
{Evsf- Tetimme-i Su Kemerleri: Evvel Uzun
Kemerler ve Muallak Kemerler ve Gzelce Kemerler ve
Mderrisky kemerleri ve Kovuk Kemerler, bunlar
slmbol'un cnib-i garbsinde bir konak tavl menzildir.
Evvel Uzun Kemerler'in kaddi yigirmi zirdr, tlu
bin iki yz yigirmi zirdr.
Kovuk Kemerler'in kaddi yetmi zir- melikidir.
Ve Gzelce Kemerler bir ka sermed kemerlerdir
kim adedi malmum deildir.
Ve Muallak Kemerler tabakadr kim biri biri
zre kat tk- kisrlardr. Evvel tabakas kehrzmisldir kim iinde atl dem mzrayla girse mmkndr kaddi kmil altm be zir- ldir, temeli kmil
on sekiz zirdr.
Ve Mderrisky kemerleri dahi altm zirdr.
Amm ne kadar kemerlerdir malmum deildir. Bu
kemerlerin temelleri Galata kullesi kadar derindir.
Bu kemerlerin ihrctna drd yz kerre yz bin ve
iki yz bin altm bin sikke-i hasene ve her sikkesi
altm ake hisb zre ake-i hlis harc olmudur}.
[146b] Ve,
Mesregh- Istranca dalar: Bir ucu Alman
dalarnda nihyet bulur engelistndr. Bunda yenieri
ocandan bir oda yenieri avclar vardr, sitne-i
Bektaiyn'dr. Cmle huddmlar her hidmete cn ve
ba ile hizmet ederler ulu sitnedir. Bunlar pdih in
sn ve karaca ve tablal avlayup pasdrma ederler. Ve
Karadeniz Boazn hfz [u] hrset ederler.
Ve slmbol'dan firr eden kul ve karavalar kayd
[u] bend edp shibi karsa mjdesin alup verirler. Eer
firr eden kulda ml [u] erzk var ise mln alup an dahi
dem pasdrmas edp yere gmp dil karmazlar. Ve
eer mahbb u mahbbe ise dalarda pinhn edp nie
zamn her ie kullanrlar. Amm bu dalara herkes

gidemeyp bir hayli hayyl atllar gidp teferrc ederler.

Ve bu mahalde,
Mesregh- mandra-i Selm Hn: Selm-i Evvel
Msr' feth etdkde Msr'dan fl kadar beled sar ve
krmz ve dargl ve gn-gn alaca srlar getirp bu
dada komudur. Hl Yeni Sary'da odun eken araba
srlar anlardandr. Nie bin sr olmudur, bunlara
huddm acemler odalarndan bir oda, iki yz olan
odabalar ile hidmet ederler. Ve her sr srsnn
beer onar samsonlar vardr kim her biri birer arslana
benzer kpeklerdir. Ve her srn birer ismi vardr. Her
biri krkar ellier vukyye sd verir.
Bu sitnede dahi msfirne gyet riyet ederler,
amm gfil gitmemek gerek. Zr bunlar acem
akylardr ve kakn kle sayd edp Karadeniz shilinde Urus gelirse ikr alrlar, ehbz fet yiitlerdir.
Andan,
Saydgh- Terkoz gl: hin balaban ile glden
kaz ve rdek sayd olunur.
Ve mesregh- karye-i Kiteli ve teferrcgh- karye-i
Baklal ve mesregh- karye-i Trk ee.
Ve'l-hsl bu slmbol'un cnib-i garbsinde yetmi
pre mamr [u] bdn ormanl ve avghl ve bl ve
beli kurlar var kim her biri birer kasaba-misl cmili
ve hammml ve esvk- muhtasarl beldelerin her biri
birer atl yata mesreghlardr. Amm
Mesregh- ekmece glleri: slmbol'da bkayd olan yrnlar kayklar ile bu ekmece gllerine
gelp pisi bal ikr edp ter tze iken tereyayla
piirp tenvl ederler. Rub- mesknda bu baln
nazri yokdur kim asl balk ryihas yokdur. Bir yass ve
mdevver ve beyz kk balkdr. Ancak birer vukyye
gelir mide-i Rabbi'l-zzetdir. Amm az olur.
Ve bu ekmece gllerinde morina bal dahi be
on ylda ya bir dne ya iki dne kar. Amm bu morina
bal nehr-i Tuna'ya mahssdur. Bunda kmasnn asl
oldur kim kaan Yanko ibn Madyan, Hazret-i
Sleymn'dan sonra slmbol'u bin etdkde karnda
Yanvan Kral Tuna suyun slmbol'a getirmee taahhd
edp ahdine vef edp Tuna Demirkapusundan ve
Tahtal nm mahalden Tuna'y krk ylda slmbol
kurbnde Azatl ky'ne dek getirp Yanko'ya Yanvan,
"te brder Tuna'y avret gibi sandan sryp
getirdim" dedikde bi-emrillh Tuna c [u] hura gelp
avdet edp Krkkilisa ehri kurbnde Bunarhisr ve
Yenehisr ve bu ekmece gllerinde zhir olur.
Annin baz zamn bu morina bal kk iken gelp
ekmece glnde tarvet kesb edp khce zhir olur.
Ve,
Mesregh- Okmeydn: {Bu Okmeydn'nda
istisk dusyn bir krgr soffa zre bir mermer
minber vardr, Sultn Murd- Rbi binsdr. Ve bir trendz tekyesi vardr, cmle ehl-i href anda teferrc eder.
Blda trhiyle evsf mastrdur. Bu meydnn ve bu
tekye-i kemndrnn zbiti yenieri ocandan
talmhnecibadr. Bir oda yenieriler ile hfz [u] hrset

______________________________________ 228

edp bir dem bu sahrda koyun otlatsa ve fsk etse

hakkndan gelir. Bir hkimi dahi atcbadr. Nin
yerinden ok serka edeni yay kiriiyle salb etmeleriyn
Eb'l-feth'den ve Byezd Hn'dan hatt- erfleri vardr.
Bu tekyede selef pehlivnlarnn nie bin darblar ve
yaylar ve pesendde hnerleri Hazne odasnda
maslbdur.
Ve bu arsada nie bin stn- mnteh ninlar
vardr. Cmleden Kara Sch ve c ve Msr dvdr
ve Kara Lenduh ve Kara Timur menzilleri aldr. Ve
yldz rzgryla Tozkoparan amdunda beyt:
Shib'l-menzili fi'l-meydn
Ellez men ismuhu Tozkoparan.
tahrr olmu. Ve Hattt eyh ve Bakral, bunlar
menzileyne meer Sultn Murd- Rbi ermidir,
mnteh menzillerdir kim makdr- beer deildir kim
cmle (---) gezdir.
Ve pdihlar bu meydnda etr-i mullammalarn
kurup cmle pehlivnlarn srlarn seyr [] tem
ederler kim ibret-nm makdr- beer olmayan
tem-y garbeler vardr.Ve selef pehlivnlarnn okun
atup yayn yasanlarn cmlesi bu tekye nnde
medfnlardr kim msra:
Yatrlar yerde pest olmu ne t u ne kemer peyd.
mazmnunca netce-i kr, hir-i krlar kar- zemnde
dkkne-i lahd ire lisn- hlile Ftiha cer ederler.
Cmle prn- kemndrnlar rhyin Ftiha}.
Bir ka kerre vasf olunmudur. Ve bu mahalde yetmi aded teferrcghlar Karadeniz Boaz'na varnca
medh olunmudur. Amm Anatolu cnibinde,
Mesregh- Akbaba Sultn: Beyz kiraz mevsiminde ve kestne mevsiminde Bekoz iskelesinden
nie bin araba ihvn- b-saf ehl [] iylleri ve
zahyirleri ile Akbaba kyne gidp iki ay kestne
fasln ederler. Kayk ile slmbol'dan bir gnlk
mesfedir. Mezkr Akbaba ky yz hneli ve bir
cevhir mihrbl cmi ve yigirmi aded dkknl ve bir
hammm, havzl mamr kurdr. Akbaba tekyesi,
bdn tekyedir. Baz yrn anda meks eder. Baz cnlar
haymeleri ile meks edp sohbet eder.
Ziyret-i Akbaba Sultn, tark-i (---) dendir.
Mesregh- l-i Bahdr, mesregh- Dereseki ve
teferrcgh- lemta, (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
(---) (---) [147a]
Netce-i merm bu blda tahrr olunan teferrcgh
mermlar ve be-i seltnleri ve ayn [u] erf ve
vz[er] yallarn b [u] hevlar ve tarz [u] tarh binlar
ve ibret-nm kalaryla cmle evsflarn manzrumuz
olduu zre tahrr eylesek bir tomar- drz olur. Amm
hamd-i Hud bu abd-i zafin akl- ksr zre al kadri'limkn Belde-i Tayyibe'nin ibret-nm srlar ve bnleri
ve ftihleri ve cmle mehr imretleri ve sir hayrt [u]
hasentlar ve knn- l-i Osmniyn ve vzer ve
vkel ve ulemlar ve arz- beledi ve b [u] hevs ve

cmle mehr ziyretleri tahrr olunup ancak

mahmiyye-i imret-i Kostantniyye ire ehre ziynet
veren cemi dekkn ve ehl-i href, shib-i sanyit
kalm idi.
nallhu Tal malmumuz olduu mertebe
cemi ehl-i href, knn- Sleymn Hn zre prperverleri ile ve prleri kank diyrda medfn olduuyla
ve cmle esnf ne kadar dkkndr ve ne kadar yz bin
kavm askerdir an beyn eder.
ki yz altm sekizinci fasl- azm
Bu dnyda nazri olmayan slmbol ire
1

hads-i erfi mazmnu

zre ne kadar tccr ve neccr- berr [u] bihr

ve ne mikdr erbb- marif-i shib-i kr ve ne
kadar b-kr- ehl-i mekkr ve ne kadar bin
dekkn ve ne kadar yz bin ehl-i ugl- gngn vardr anlarn hbt- {dem'den ber
prlerin ve Ftvvetnme-i Muhammed zre
Ashb- gznden p-kadem perverlerin ve ahd
[] bat-nmelerin beyn eder}

Evvel Cenb- zzet, eref-i mahlk olan ben

demi halk edp civrna lyk edp Cennet-i mevsna
kodu. Badehu Cenb- Br'nin [i]rdet-i ezelsi bu imi
kim edm-i arz htem'l-enbiys olun Resl's-sakaleyn
ve Nebiyy'l-haremeyn ol mefhar-i mevcdt ve ol
Muhammed'z-zd hazretlerin r-y zemne getirp
mmetiyle dnyy mzeyyen etmein civrndan
dne-i gendm bahnesiyle Hazret-i dem-i Safyi
zemne getirp ecel-i msamms nihyetine dek dem-i
Safye kt-i l-yemt in dihkn krn yan ekincilik
etmei ve buday ekmei yemei Cibrl-i Emn
vstasyla dem Neb'ye ekincilik talm etdi. btid r-y
arzda Hazret-i dem ekincilik etdi. Badehu Cenb-
Br sir enbiyya dahi birer kr fermn eyledi, an
bildir[ir].
Evsf- sanyi-i mehr-i enbiy-i izm: Evvel
tahrr olunduu zre Hazret-i dem ekinci.
Ve Hazret-i s gazzz ve cllh idi.
Ve Hazret-i drs {terzi ve} yazc idi.
Ve Hazret-i Nh neccr idi.
Ve Hazret-i Hd tccr idi.
Ve Hazret-i Slih trbn idi.
Ve Hazret-i brhm Haleb'de sdc idi, badehu
emr-i Hak ile Kabe'yi yapmaa memr olup benn
oldu.
Ve Hazret-i sml, kanns yan avc idi.
Ve Hazret-i shk am olmazdan evvel oban idi.
Ve Hazret-i Yakb, ehl-i vera idi.
Ve Hazret-i Ysuf zindnda subh [u] mesy bilmek
in satci badehu melik idi.
Ve Hazret-i Eyyb sbr idi.
Ve Hazret-i uayb amy bid idi.
Ve Hazret-i Ms r idi.
1

Hads: "(El emeiyle) kazanan, Allah'n sevdii kullardan

olur."

______________________________________ 229

Ve Hazret-i Hrn vezr idi.

Ve Hazret-i Zlkfl habbz yan ekmekci idi.
Ve Hazret-i Cercs eyh idi.
Ve Hazret-i Lt mverrih-i lem idi.
Ve Hazret-i Kaffh bbn idi.
Ve Hazret-i zeyr hammr idi.
Ve Hazret-i emyil yetmi enbiyya mushib idi.
Ve Hazret-i ml tercmn idi.
Ve Hazret-i lys nessc yan cllh idi.
Ve Hazret-i Dvd zerrh yan ceng leti in cebe
yapard.
Ve Hazret-i Sleymn hurm yaprandan zenblbf ve halfe-i emn idi.
Ve Hazret-i Zekeriyy zhid idi.
Ve Hazret-i Yahy meyih idi.
Ve Hazret-i Ermiy cerrh idi.
Ve Hazret-i Dnyl remml idi.
Ve Hazret-i Lokmn hekm idi.
Ve Hazret-i Ynus sayyd- mh idi.
Ve Hazret-i s seyyh- lem mcerred idi.
{Ve alt yz yldan sonra} Hazret-i Htem'l-Enbiy
Muhammed'l-Mustaf {gelp Hadce-i Kbr'nn
mlyla m kurbnde Busr ehrine ve gayr beldelere
varup ticret ederlerdi. Ve} mchidn f-seblillh idi
kim ye[t]:
2

emrine tebaiyyeten gaz ederdi. Bizzt kendleri yigirmi

sekiz gaz etmilerdir.
Bu bld tahrr olunan peygamberlerin her biri
fermn- Rabbi'l-zzet ile birer marifetleri var idi kim
cmlesine Hazret-i Cibrl-i Emn talm edp cmle ben
deme anlardan marifet yi olup her bir enbiy bir
marifete pr olmudu. Ve her peygamber mucize ile
nie yz sanat zhr etmilerdir.
Amm Hazret-i Resl-i Kibriy Muhammed'lMustaf'nn zamn- sadetlerinde cihna velvele verp
Ashb- kirmdan ve Muhcirn [u] Ensrdan ve erbb-
soffadan cmle alt kerre yz bin Sahbe-i kirma mlik
olup cemi milele bm u rub dp asker-i dery-misl
ile taraf taraf fthtlardan sonra mmet-i Muhammed
revnak [147b] bulup gn-gn yn ve knnlar icr
edp cemi ehl-i sanyie birer pr [] p-kadem etmei
sadetle icr etdiler.
Hz Ftvvetnme-i Hazret-i Resl biemri Hud-y Rabbi'l-zzet b-vsta-i
Hazret-i Cibrl-i Emn ve meveret-i
r-yr- gzn
Rdvnullhi aleyhim ecman.

hvn- b-safya yle malm ola kim Hazret-i

Rislet-penh elli bir yanda iken Mirc- berni
Mekke'de mmhn hnesinde {Cenb- Hak
tarafndan davet} olup sadetle Kuds-i erfe kadem
basdklar dem Hazret-i zzetden Cibrl-i Emn Refref
2

Kurn, Hacc 78; "Allah yolunda gerei gibi cihad edin."

nm bir cennet bura getirp Hazret-i Rislet ile

Hazret-i Cibrl el dutuup karnda olup Cibrl-i Emn
eydir:
"Y Reslallh Rabbin sana selm etdi, Burak'a
binp ve bu cennet harri eddi kemerine kuanup
hicbmdan mestr olup benim ar [u] krsm ve levh
[u] kalemim ve (---) kat cennetim ve on sekiz bin lemim
seyr eyleyp cemlim mhede etsn" dey Cenb-
zzetden selm getirp Hazret'in mbrek kemerine bir
ed kuatd kim peteml-misl bir cennet harri idi.
Annin cemi ehl-i sanyi bellerine birer ed peteml
kuanrlar. Annin mestr olup her ebde mkemmel
olur.
Badehu Hazret-i Rislet-penh cmle sierde tahrr
olunduu zre leyle-i Mirc- Neb'de on sekiz bin lemi
tem edp 1
mertebesine varup
Cenb- Br'nin cemlin mhede edp binbir kelimt
etdi. Kbe kavseyn oldur kim bir yayn iki ba mbeyni
kadar ola. Ve esahh- kavl kbe kavseyn iki ka mbeyni
kadar. Hazret-i Rislet, Cenb- Br'ye karb olup
bazlar yetmi bin kelimt etdi derler. Yine ol gece
hnesine gelp cme-hbn ss buldular.
Bu mucize-i Resl-i Ekrem dstn- dostn oldukdan sonra Hazret-i Rislet Mekke mnkirleri ile
hsn-i zindegn edemeyp hir ol Rahmeten li'l-lemn
terk-i vatan- asl edp muhcirnler ile maan emr-i
Rabbi'l-zzet ile Medne'ye hicret edp on sene
Medne'de mutavattn olduklarnda ikinci senede sym
farz ve kble Kuds'den Mekke'ye tahvl olunup ol sene
ehl-i tark olmain Hazret-i Ebbekir es-Sddk,
Hazret-i Rislet'den cihz- fakr kabl eyleyp bat
etdkde tark-i Nakbend ser-emesi oldu. Andan
Hazret-i mer ed balayup bat edp ser-eme-i (---)
siph- azebn oldu. Andan Hazret-i Osmn bat edp
tark-i Vhid pvs oldu. Andan Hazret-i Al bat edp
ser-eme-i immn- tark-i Halvet oldu.
Ve bu r-yra bat verirken dest ber-dest olup
ye[t]:

dnesinden tenvl etmemee ahd etdi. Ahdi sd civr-

Rahmetden dr oldu.
kinci ahd Hazret-i brhm'indir. Emr-i Hak ile
Kabe'yi yapmaa ahd edp ahde vef etdiyn
Hallullh oldu.
nc ahd Hazret-i Muhammed'indir kim ibtid
r-yr- gzne ahd [] msk verdi.
Amm edd-i mkemmel ondur.
edd-i evvel kaan dem Saf cennetden kduu
mahalde cmle melikelerden ve Hak'dan hicb edp
avret yerine incr yapran koyup kendyi setr edp edd
etdi.
kinci ed, brhm Neb, Kabe'yi bin ederken ed
kuand.
nc ed Hazret-i Nh Nec, gemi bin ederken
kuand.
Drdnc ed Leyle-i Mirc'da Hazret-i Rislet
kuand.
Beinci ed Ebbekir es-Sddk, altnc ed Hazret-i
mer, yedinci ed Hazret-i Osmn, sekizinci ed
Hazret-i Al, tokuzuncu ed Hazret-i Hamza, onuncu
ed Hlid ibn Veld kuand.
Ve Hazret-i Rislet'den bunlar mezn olup shib-i
seccde ve pr-perver oldular.
Hazret-i Al dahi Hazret-i Rislet'in huzrunda izn-i
erfleriyle Selmn- Fris'ye ve Amr- meyye-i
Zamr'ye ve mezzinler pri Bill-i Habe'ye {ve nie
kimesnelere dahi} kuadup Hazret-i Al'den cihz- fakr
kabl etdiler. [148a]
Ve Selmn- Fris hazretleri Hazret-i Resl
huzrunda (---) yedi kimesne kuadup anlar dahi shib-i
pv oldular.
Ve eer sorsalar:
"eddin mans nedir?" diyeler kim,
"eytn- nefs ile dim mchede edp eytnn
vesvesesine muhlefet edp fesd etmemekdir." Ve
sorsalar:
"Tark karnda demek ve ibtid karnda dutmak
kimden
kald?" Cevb:
2

"Hazret-i
dem,
Hazret-i Cibrl ile ibtid karnda
yetin tilvet {edp} r-yr- gzn dest-bs edp drd
oldu.
kinci
brhm
Neb
ile Cibrl'den kald. nc
vezr makmnda shib-i seccde ve shib-i ed oldular.
Hazret-i Muhammed Gadr Hum gnnde Hazret-i Al
Bat oldur kim, ahd [] peymndr ve tarkdir ve
ile karnda oldu. Drdnc, gr gnnde Hazret-i Resl
eddir ve edd-i immedir ve kemerindeki setr
Ebbekir es-Sddk ile karda oldu." Ve sorsalar kim:
petemlidir ve tark-de mn kardaldr. Her kim
"Shib-i tarkler mbeyninde cemiyyet gnleri helv
shib-i ahd ve shib-i ed deildir, ol shib-i tark
ve cefne ve tike ve ed nedir?" deseler. Cevb:
deildir. Eer sorsalar:
"Cebrl aleyhi's-selm Hazret-i dem'e cennetde
"Ahd kimden kald?"
mushabet
eden melike-i mukarrebnlerden hedy
Cevb oldur kim mrselden kald. Evvel dem
getirdi.
Evvel
ol helv ve cefne ve tike ve ed idi. Amm
Peygamber'den kald kim emr-i Hak ile buday
Cibrl-i Emn'in hedys yufka levae ekmei ve buday
idi. Ve cennetden Hazret-i dem'e mushabet
etmesiyn tt ve kumru kular getirdi. Ve Hazret-i
1 Kurn, Necm 9; "Aralar iki yay aral kadar belki daha da
Havv'ya krlang ve gvercin ve tavuk kular getirdi
ana sened derler. Ve krlang kular Havv'nn
yakn."
2 Kurn, Fetih 10; "Ey Muhammed! phesiz sana ba eerek
yanndan tayern edp lemi get [] gzr ederek
Hindistn'da cezre-i Serendl'de Hazret-i dem'i bulup
ellerini verenler, Allah'a ba eip el vermi saylrlar.
Allah'n eli onlarn ellerinin stndedir."

______________________________________ 230

dem'in sakal telinden bir ka kl alup Cidde'de

Havv'ya getirdi. Havva'nn geyslar telinden
Serendl'de dem'e gtrp Havv ve dem birbirleriyle
bulumaa krlank vsta olup Havv ve dem ehr-i
Zilhicce'nin onuncu gnnde Cebel-i Araft'da grp
pp mcmaat etdikleriyn Cebel-i Arafa derler.
Annin hl krlank dem ile hem-civrdr."
Bu sullere cevb- f veren kimesneler kemerbeste ve miyn-beste ve shib-i tark olur. Ve eer
sorsalar:
"Drd kapu selm nedir?" Cevb oldur kim:
"erat ve tarkat ve hakkat ve marifetdir".
"Ahkmlar nedir?" deseler,
"erat zhiren ve btnen er-i Resl-i mbne
tbi olmakdr. Tarkat mezheb [u] dn [u] mnn bilp
mslim olmakdr. Hakkat cemi msivallhdan mberr
olmakdr. Marifet, marifetullhdr kim hads:
1
mazmnu zre kend nefsinde
eksikliin bilmek, Allh' bilmekdir. Vallhu alem bi'ssavb.
Bu salleri bilen shib-i ayr ve shib-i seccde
olmaa liykata hsl edp ana miyn-beste pr derler,
cmle ehl-i tarka ve ehl-i sanata ser-eme olur. Amm
fili kavline ve kavli filine muvfk olup her menhden
mberr olup masm [u] pk gerekdir kim mukted-y
ns ola. Hereyden ar olmazsa nikbeti ve mehat ve
immeti ciz deildir.
mm Cafer-i Sdk hrkay beyn etdi. Evvel,
"Hrka-i fakr nedir?" diyenlere cevb,
"Hrkann mn ve kblesi ve gasli ve arl ve
balamas ve kilidi ve ierisi ve taras ve yakas ve
kemli nedir diyenler bu on sule cevb, ol hrkann
mn settrlkdr ve kblesi prdir ve gasli terk-i
msivdr ve namz arlkdr ve farz terk-i rzdur ve
cn irdetdir ve kilidi tekbrdir ve kemli hereyde
torulukdur ve yenleri dervlik hsl etmekdir ve taras
mhededir ve iersi nrdur ve yakas rzdr." Ve
sorsalar:
"btid hrka kimden kald?" Cevb:
"Hazret-i dem'e Cenb- Br nefh- rh etdikden
sonra Cibrl-i Emn ile tc ve hulle gnderp civrna
davet edp huzr- Hakka hrka ile mestr vard. Ve
yedi yz yl, bir rivyetde hiret gnyle yedi gn, rd-i
behitde skin olup zemne nzl ederken incr yapra
zre ed balayup badehu s Neb bez dokuyup hrka
edp geymek dem Neb'den kald. Annin cmle
evliy ve enbiy lokma ve hrkaya muhtcdr. Amm
Arabistn ve Berberistn ve Fncistn'da l-yuad ben
dem hrkaya muhtc olmayup ancak lokmaya
muhtcdr, zr ac u zcdr. mm Cafer buyurur,
hrkann etei eratdr, tarkat hakkatdr, yakasnda y
Sabr ve y ekr ve y Kerm ve y Rahm yazlmdr
ve dahi eteinde y Vhid ve y Ahad ve y Ferd ve y
1

Hads: "Kim kendini bilirse, Allah' da bilir."

______________________________________ 231

Samed yazlmdr ve bedeninde y Vsi ve y Halm ve

y Karb ve y Mcb's-siln yazlmdr. Ve hrkann
mans rifler nindr kim mahzen-i esrr- Hud'dr."
Ve eer sorsalar:
"Hrka ne yer?" Cevb:
"Szen-i cier-sz yer yan dernu dim h [u]
enn yankl yer" deseler
"Ne rtnr?"
"Tevekkl-i Hak rtnr" demek gerekdir. Ve
sorsalar:
"Hrkann erkei ve diisi nedir?" Cevb:
"Erkei tahretdir ve diisi pr huzruna pk
varmakdr."
Ve hrkann [148b] almeti shib-i slk olan ehl-i
snnet ve'l-cemat kimesnelerin geydi hrkalar,
2
hads[i] zre

yenlerin ksa eylemekdir

kim elimi alyk- dnydan ekdim, demekdir.
Ve etein ksa eylemek, ayam dnydan ve
harmdan ekdim demek almetidir.
Ve pre pre yamal hrka pemne geymek dilrlik
ve ihtimdan gedim demek almetidir.
Ve nie yz bin nigendel Edhem hrkas geyp
nemed-p olmak mn ve slm ve itikd ve mezhebde
habl-i metne yapdm demekdir.
Ve hrka aslnda Resl-i Mbn'den kalmdr.
Leyle-i Mirc'da Hazret-i Rislet bir ak incden bir
hcre grp sul etdkde Cibrl-i Emn cevb veremedikde derhl Cenb- zzet'den hitb gelp,
"Y Cibrl ol kasr aup iinde olan hulleyi
Habbime geyirp bana tc- Nbvveti geyir" diye
nid gelince Cibrl, fermn- Rabbi'l-zzet ile Resl-i
Kibriy'ya tc ve hulleyi geydirp huzr- Rabbi'l-Br'ye
varup bil-vsta yetmi bin kelimt etdi. Bade'l-mirc
Resl hnesine gelp ol hulle ve immeyi cemi Sahbe-i
kirm huzrlarnda Hazret-i Al'ye geydirdi. Andan Eb
Bekir'e ve mer'e ve Osmn'a teberrken geydirp yine
mbrek vcdlarna geydi. Bir gn yine ol hrkay Al'ye
ve mm Hasan'a ve mm Hseyin'e ve Ftmat'zZehr'ya geydirdikde Hazret buyurdular kim
3
dediler.
Derhl taraf- Hak'dan Cibrl-i Emn nzil olup
ye[t]:
4

yetin getirdi. Badehu Hazret eyitdi:

"Y Al, sen benden nice cihz- fakr kabl edp
bat etdinse benim huzrumda sana tbi olanlara bat
verp shib-i ed edp shib-i seccde eyle" dey destr
verdi. Derhl Hazret-i Al on yedi rekat namz- hcet
klup Hazret huzrunda on yedi kimesnenin belin
kuadup pv-y tark etdi.
2

Hads, "Elbisenin iyisi (etei) ksa (yerden srnmeyeni)

olandr."

Hads, "Bu benim ehl-i beytim ve l-i abmdr."

Kurn, Ahzb 33; "[Ey Peygamberin ev halk!] phesiz

Allah sizden kusuru giderip sizi tertemiz yapmak ister."

Evvel Selmn- Fris ve Enes ibn Mlik, bunlar

Hazret-i Resl'n i olanlar idi. Hazret-i Ysuf'dan
sonra huddm- endern bunlardan kald kim glmn-
hssalara pr-perverler ve Selmn hakknda Hazret-i
Resl buyururlar, hads:

Amm erkn- Reslullh budur ki [149a] bir

kimesne tarkinde shib-i ayr oldukda cemi prler bir
yere gelp cz ve kll ne ise lokma-y rz yenilp ird
olacak ferzend-i kirdi meydn- mahabbetde huzzr-
meclis huzrunda yolun, erknn sul edeler. Sule

cevb
verdi
ise ve kend ihtirndan bir musanna ey
bin
etdiyse
yhd evrd [u] ezkrnda ve yhd ilm-i

1
hfzda bn Kesr ve Seba ve Aere ve Takrb kratlerin
buyurmulardr. Ve Selmn yz otuz yanda merhm
tekml edp cr hfz olduysa ve'l-hsl her ne tark ve
olup kabri Medyin'dedir.
marifet [u] sanyide fnn- ett shibi olup tekml-i
Ve ikinci Amr- meyye-i Zamr'nin belin balad.
mdde etdi ise ana cmle ihtiyrlar shib-i post olmaa
Hazret-i Resl'n peyki idi. trlarn pridir. Hms'da
medfndur.
rev greler. Ve ill n-kmil ise cmle prler hak
ncs Bill-i Habe'nin belin balad,
syleyp erenlerin bin bir gnne dahi hidmet-i tm
mezzinlerin pridir. m'da Koyunkapusu'nun i
edp tek-i p ile pte-i kalda puhte olup hlis ayrlk ile
yznde medfndur. nallh Tal bu Hazret-i
ehl-i hl olup n-puhte iken shte olup revne ola.
Al'nin, Hazret-i Resl huzrunda kemer-beste etdi
Amm,
pr-perverlerin on yedi adedi dahi aada cmle esnflar
Ol ferzendi ne tark ile meydn- mahabbete
tahrr olunduu mahalde tahrr olunur.
getirirler an ayn [u] beyn eder: Evvel ol tarkin
Ve bunlardan mad Hazret-i Rislet-penh'n
nakb-i pv-y tarki olan ol ferzendin sa elini nakb
huzrunda Selmn- Fris hazretler[i] (---) aded Sahbe-i
sol eline alup hzr uknn huzrundan ubr etdirerek
kirma ed kuadup shib-i seccde etdi pr-perverler
seccde-nin olan pr-i azz nne varup nakb eyide:
dahi inallh aada cmle ehl-i sanyitlar
"Es-selm aleykm ehl-i erat, es-selm aleyk y ehl-i
mbeyninde mahalliyle tahrr olunur. Ftvvet-i kbr-y
tarkat ve ehl-i marifet ve ehl-i hakkat" deyp drd kapu
Resl-i kibriydr.
Hazret-i Resl huzrunda ed kuanup pr
selmlarn verp ol ferzend,
olanlardan mad Yemen'de Hazret-i Resl'n izniyle
"Bismillhi'r-rahmni'r-rahm" deyp sa elin eddin
Hazret-i Veys el-Karan devecilere pr olmudur. Amm
ba altnda gbei yerinde kemeri bendi zre edp
Hazret an, ol Hazret'i grememidir. Andan mad
badehu sa eliyle prin seccdesi stne el arkasn koya
prler shib-i seccde ve tu ve tabl u alem ve def
ve,
kudm shibi oldular. Ve Hazret-i Rislet'in ve r-yr-
"Es-selm aleyk y rif-i billh" deye.
gznin dest-i erflerin bs edp Hazret'e hidmet edp
Badehu ger ger t kapuya varup iki ellerin
erkn- hedylarn verp du-i hayr [u] sen aldlar ve
gsne
koyup drd kapu selmn yine vere. Cmle
dahi Hazret buyurdular kim,
huzzr- meclis pr [] cvn,
"Y Ashb, sizler dahi taht- hkmetinizde olan
"Ve aleykm's-selm y tlib-i marifetillh ve
huddmlarnza bat aldnza gre her huddmnzn
aleykm's-selm y rif-i billh kmil-i ayr" dediklerinde ol
istiddna gre bin bir gn hizmet etdirp kbil-i hitb
ferzendin sa tarafnda nakb ve sol tarafnda avu ve
olup shib-i ayr olanlar lokma ve hrka tahsli in
cihz- fakr verp ird edp shib-i post edesiz. lyhd bevvb iki elinden ferzendi yine meydna ekp
mallh inkrz'd-devrn mmetim ola" dey hayr
cmle marifeti arz olunup marifeti makble gedikden
du edp glbng-i Muhammed ekildi. Hl cemi
sonra ale'l-ittifk cmle huzzr- meclis "Bu ferzende
ehl-i tark mbeyninde glbng-i Muhammed anlardan
post mstahakdr" dediklerinde,
kald. Amm bu ehl-i tarkatn ve ehl-i eratn knn [u]
"Allh mbrek eyleye, revdr revdr, seccde-i hilfet
kideleri ve sulleri vardr, ol sullerin cevbna kdir
istihldir" dey feryd edp ale'l-umm Ftiha tilvet
olmayan yolun erknn pk etmeyp kr [u] kesb etse
edp yine cmle pr-i prn
kr harmdr. Merd-i meydn olan pr-perver gerekdir.
"Azametullh r tekbr Allhu ekber, Allhu ekber"
Hudy-perver olan enydir.
deyp r-yr akna r tekbr edp
El-hsl cemi esnfn ve ehl-i erat, ehl-i tarkat,
"Es-salt ve's-selmu aleyke y Reslallh, es-salt ve'sehl-i marifetin, ehl-i hakkatn yolu, erknlar Hazret-i
selmu aleyke y Seyyide'l-evvelne ve'l-hirn ve selmn ale'lRislet'e mnteh olur. Andan Cibrl-i Emn'e andan
mrseln" deyp andan r-yr- b-safy ve ehdn-
Cenb- Kibriy'ya vsl olur.
det-i Kerbel'y ve on iki mmlar yd edp yz yetmi
tarkin pvlarn htrda olduu zre nakb ervhlarn
yd edp badehu ol kirdi stdnn eline teslm edeler.
std dahi man olu olan kirdini tekbr tehll
1 Hads: "Selman ehl-i beytimizdendir. ncekilerin ve sonile yine meydna getirp stdnn belindeki eddi
rakilerin ilmini idrak etmitir. phesiz cennet her gn ve
ferzendinin beline balayup elindeki asy kirdi eline
gece be kerre ona komaktadr."

______________________________________ 232

verp r-be-r sa el, sa ele alup iki ba parmaklar tara

yolundan derler. Shib-i tark ol mcrimin zellesin
kalup bat ahd yetin ale'l-ittifk huzzr- meclisler
dilliile sorup zulm etmeyeler ve belki iftir ola, eer
1
zellesi msbet
olduysa cemi ihtiyrlar huzrunda

tilvet edeler ki ol yet:

il
crmne gre seksen as uralar, amm asy shib-i
hirihi, tilvet olunup andan Ftiha tilvet olunup el
seccde kulandan yukaru kaldrup urmaya. Gadr- hayf
yze sreler. Badehu ferzendin std kirdine huzzr-
olup eyh advet edp yoldan km olur. Amm
meclisler mbeyninde,
sorsalar:
Nashatnme-i Pr: "Ey oul evvel harma
"Boynuna urduklar sekel nedir, ve kank peybakma ve yalan syleme ve harm yeme ve geyme ve
gamberden kalmdr?" deseler. Cevb oldur kim:
ime ve nn u nemeke ihnet etme ve hukkun kesb
Ms Peygamber dim mbrek tenini halkdan
etdin prlere hakret nazaryla nazar etme ve ulular
hfz
edp gstermezdi, zr tecell-i ceml etmi idi. Ol
nnde gitme ve sbr ol ve haml ol ve komadn yere
ecilden
kavm-i Ms derlerdi kim "Ms'nn gevdesi
el uzatma ve emnete hynet etme ve fakru fahr ile
aybl ve czmdr" derlerdi.
kanat eyle" deyp bu gne nie pend nashatlar edp
Hikmet-i Hud bir gn Hazret-i Ms Nl-i
ferzendinin guna menk olmain kirdinin sa
mbreke
gasl etmee uryn girdikde mbrek hrka-i
kulan berk ekp ensesine bir sille-i pehlivn urup,
erfin
bir
ta zre kor. Bi-emri Hud ta yerinden
"Ey oul gfil me-b gzn a gn ahamldr" deyp
kopup ta Msr ire revne oldu. Ms Neb dahi eline
Ftiha deyp cmle pr-i prn [u] cvn Ftiha tilvet
assn alup tan ard sra seirdp bu hli kavm-i Ms
oluna.
grp,
Fasl- sn oldur kim std- tark ferzendinin beline
"Estafirullh Ms hakknda s-i zanlar ederdik,
baladu edden gayr bir ed dahi harr ve kutn ve sof
hakk
kim yed-i beyzs ve cesedi drr-i yektsn ayn
ne gne peteml olursa std ferzendinin sa
eyledi.
Hamd-i Rabbi'l-zze vcd- erfin mhede
cnibinden koltuu altna yhd seyf veyhd hamyil
etdik" dey ol n bin mnkir mna gelp,
ba veyhd kavs tarz kuada.
"L ilhe illallh Ms Kelmullh"
Bu tarzlarn herbirinin ehli yannda birer mans
dediler. Andan Ms Neb gyet gazab-ld olup ol taa
vardr, t ki ol ferzendi grenler pr-perver olmu ve
yetip as ile on iki yerden urup on iki delik oldu. Bistd- kmil mkemmel ve shib-i ayr olduu
emrillh ol ta zebne gelp eydir:
malm olup ol ferzend bu edlerle kemer-beste ve
"Y Ms, ben Allh emriyle yrdm, senin
miyn-beste oldukdan sonra cmle huzzr- meclis bir
vcdunun pklna tanklk eyledim" dedi. Hazret-i
azdan, [149b]
Ms, tadan bu kelimtlar istim edp tadan zr
"Yr Allh destgrin ola, revnn ve postun
dileyp eyitdi:
mbrek olup kr [u] kesbin hell [] zll ola" dey
"Y hacer ben seni on iki kerre urup deldim, hele
hayr du etdiklerinde hemn ol ferzend(in), bism-i lh
beni afv eyle derve dervn" dey temenn edp
ile ibtid msfir sir tark prlerinin, andan kend tarki
zrler diledi. Hl dervn mbeyninde "Derve
pri ve eyhi ve nakbi ve duc ve kethudlarnn ve
dervn" demek Hazret-i Ms'dan kald. Ve yine ta
lisna gelp,
cmle sir pr-i prnlarn dest-i erflerin bs edp kn
"Y Ms, zrn kabl ederim. Beni bir deliimden
kn meddebne yine kapu dibine varup ved Ftihas
bir ip ile boazna sekel eyle, t ki bir gn ola sana lzm
tilvet olunup mezkr ferzend tvs reftr ve huluvolam" dedikde Ms Neb ol ta alup boynuna asd.
gftr ederek hrmn hrmn matbah- Keykvs'a
Hl dervn mbeyninde boazlarnda aslan balgam
gidp cmle prlere rz lokmas getirirler.
talara sekel derler. Annin hl eratdan ta
te uslb- bat bu hakrin selef stdlarndan
koparanlarn boazna sekel ta asarlar yhd tazr
grd byledir ve Ftvvetnme-i Reslullh dahi
ederler, ol sekel tan man-y dervn budur.
byledir. Bylece ird olan cn, cihnda selmet bulup
Badehu ol ta Hazret-i Ms ile bile olman Th
vsl- rahmet olup kbeti hayr olup sadet-i dreynde
sahrs'nda krk yl gezp ol ta gerden-i Ms'da iken
yz ak olup alem-i Reslullh zeylinde har olur.
yine zebne gelp,
Allhmme yessr bi'l-hayr.
"Y Ms, beni yere koyup on iki kerre ur t ki
Amm bilmek gerekdir kim shib-i tarkler
acyib sun- Hud mhede edesin" {dedi}.
mbeyninde bir halfe ve bir ihtiyr kaz ve kader birle
Hazret-i Ms, ol taa on iki as urup her delikden
andan bir zelle sdr olsa gerekdir kim an cmle
birer rmak cereyn edp bir rmakdan asker-i merd,
ihtiyrlarn reyiyle an peymenhneye gtrp boynuna
birinden zenn, birinden at ve birinden deve ve birinden
sekel asup haps ederler. Eedd-i haps gndr ziyde
sr ve birinden koyun ve birinden kei, her uyndan
olsa iyl shibidir, kr [u] kesbinden kalr. Amm erat
birer mahlk b- haytlar n edp def-i atn ederler.
ve tarkat ve hakkat ve marifetden hric sz
Ve asker-i Ms'ya sumndan helv ve tere ve kezeng
sylemeyeler. Eer eyh ve nakb mlyan sylerse
helvs ve selv nm pimi kular nzl edp tenvl
ederlerdi. Ve yine ol sekel ta Hazret-i Ms gerdenine
1 Kurn, Fetih 10; "Ey Muhammed! phesiz sana ba eerek
alup giderlerdi. te hikyet-i sekel budur.
ellerini verenler, Allah'a ba eip el vermi saylrlar."

______________________________________ 233

Pes imdi bat ve sekeli ve edd-i ftvveti bildin.

Amm pr-perver olmadan murd, dn-i slm ve mn
[150a] [u] itikd ve tevbe ve Hakk bilmekdir. Eer
sorsalar:
"Tevbenin ba nedir?" eyit kim,
"hlsdr yan kendyi Allh ile cnna ar etmekdir
kim cemi menh [v] muharremtdan mberr olup
herkese eylik eyleyp hsn-i hulkdur." Ve eer,
"Arlk nedir?" deseler eyit kim,
"Tat [u] ibdt, zhd [] takv ve torulukdur."
Hasan- Basr'den mervdir.
"Kimin mrdisin?" deseler,
"Yol mrdiyim" de. Ve,
"Yol kimindir? deseler,
"Tark-i Muhammed'dir." Eer deseler,
"Tarkatn bnyd ka nesnedir?"
Cevb altdr, evvel tevbedir, 2- eyhe boyun
vermekdir, 3- ar olmakdr, 4- btnn ar etmekdir, 5kanat eylemekdir, 6- kimse ile ihtilt etmemekdir. Eer
sorsalar:
"Tarkatn ilimleri kadr?"
Cevb altdr, evvel marifet bilmekdir ki
1

cmerdlikdir ve [3-]
dr ve [2-]

bahllii terkdir ve [4-] sdkdr ve [5-] tefekkrdr ve [6-]

tevekkldr. Ve eer sorsalar:
"Tarkatn erkn kadr?"
Cevb altdr, evveli ilmdir, 2- hilmdir, 3- sabrdr, 4rzdr, 5- hsn- hulkdur, 6- ihlsdr. Ve eer sorsalar:
"Tarkat kadr?"
Cevb altdr, evveli hayrdr, 2- zikirdir, 3- terkdir, 4terk-i msivdr, 5- korkudur, 6- evkdr.
Eer bir kimesneye pr dey ad kosalar bu blda
tahrr olunan sullere cevb vermese ana pr demek
drst deildir ve andan bat ciz deildir. Zr kavli
filine muvfk olmayup shib-i riy olur. Hak Celle ve
Al'nn laneti ann stne olur. El-iyz billh. Pr oldur
kim her muharremt [u] memntden mberr ve
masm [u] pk ola. Ann mn drstdr. Ve eer
sorsalar:
"mn kadr?"
Cevb yedidir. Ve,
"Kimin mndr?" deseler cevb oldur kim,
Evvel mn- mahfz melikeler mndr, sn
mn- mamr peygamberlerindir, slis mn- muhakkiklerdir, rbi mminler mndr, hmis (hmisi)
mnfklar mndr, sdis mslim(e)ler mndr, sbi
mn- mevkfdur kim kfirlerindir. Hidyet-i Azze ve
Celle myesser olursa hir nefesde mn ile gider.
Cevb- har: "mn bir mnevver aa gibidir,
kk Kurndr, derisi haydr, teni krdr, budaklar
takvdr, yapraklar tevbedir, yemii inyetullhdr.
Man-y mn yaknlkdr, mnn asl kelime-i tevhddir,
mnn cemisi yoldan dikeni gtrmekdir yan eb [u]
rz ayaa sarlan vesvese-i eytn ile mchede
1

Hads: "(El emeiyle) kazanan, Allah'n sevdii kullardan

olur."

______________________________________ 234

eylemekdir. Ve'l-hsl dervlik, fakr makmdr.

Cmleden elzem-i levzmndan fakrn gasli lzmdr.
Gasl oldur kim cemi ende-i hmdan gemekdir."
Deseler,
"Fakr makm kadr?"
Cevb sekizdir, yekm sbit-kadem olmakdr,
dvm sabr eylemekdir, sevm makm- krdr,
rum makm- rz olmakdr, pencm bid olmakdr,
em shib-kadem olmakdr, heftm zhid olmakdr,
hetm rif-i billh olmakdr. Zr dem Neb tib idi,
drs Neb bid idi, Nh Neb kir idi, Ms Neb rz
idi, Eyyb Neb sbr idi, s Neb hm idi,
Muhammed'l-Mustaf rif-i billh idi.
mm Cafer-i Sdk eydir: Fakrn asl hsn-
hulkdur, mahabbetdir, kilidi rstlkdr, drstlkdr,
yemii kii kendi vcdun bilmekdir, haznesi Allh'
bilmekdir, gevheri meskenetdir. Bunlar bilen Hazret-i
Al kavlince 2
yan kendyi bilen
Tanrsn bilir demekdir. Bilgil kim yz yetmi tark ire
kendyi bilp Rabbisin bilr cnlar vardr kim hisbn
Cenb- Br bilr, amm kimi men ve kimi evtd ve
kimi nceb ve kimi nkeb ve kimi bdel ve kimi
melmiyyn ve kimi rceb ve kimi (---) (---) (---) (---)
(---) ve kimi mlebbes avn sfatnda ve kimi meyihsfatda ve kimi fsk sfatnda mest [] medh gezer
gn-gn esnf kullar vardr. Ve hads-i kudsde:
3

buyurulmudur.
Der-beyn- ahvl-i ekl-i dervn: Baz
fukarlar tark-i Selmn'dir kim dim yanlarnda bilei
ve ustura tarlar, mans nefsi ldrdm demekdir. Ve
ustura ile kendyi r-darb eder, ol tark halk
r-terkdir. r-darb- evvel, badadr mesel sakaldr ve
bykdr ve kadr ve kirpikdir.
Sakal tra etmenin mans dny ziynetin terk
eyledim demekdir.
Ka yltmenin mans Tanr ile kullar arasnda
hicb yokdur demekdir.
Ve byk ylmek varlmdan gep kubh manzara
kabl etdim demekdir.
Kirpik yltmek cmle harmdan el ekdim
demekdir.
Ve vcdunda olan dlar{n mans} huccc-
mslimn kaan Mekke'de ihrma girdikde kendiden ber
vcib-i mstehabbt terk etmi olsa ana cinye in bir
kurbn farz olmudur kim crm afv ola. Tark-i
dervnda dahi [150b] eyledir kim bir derv tarkinde
crm etse Allh ile cnna kend bildii crmne
muterif olup dny cezsyn Rabbisi havfndan
vcdun telere yakup dlar yakar.
Bu manya dervnn vcdundaki dlar
Allh'dan korkma mansdr kim Hud'dan afv umup
2

Hads: "Kim kendini bilirse, Rabbn da bilir."

Hads: "Evliylarm kubbem altndadr, onlar benden

bakas bilemez".

tib thir olur. Ve bandaki yz bir d yakmak yz

bir tarkin hkmne rz verdim ve cmle menhden
mberrym demekdir.
Ve bnsi zre teslm d yakmak almeti oldur kim
cemi emr-i Hakk' tutup ve menhiyytdan kaup
masm- pk olup emr-i Hakk'a teslmim demekdir.
Amm bu teslm dn yakan terk-i tecrd olup
dernunda mahabbet-i Hud'dan gayr bir rz olmamak
gerek.
Kulaklarnda olan menkeler, isyn tarafndan
kaup Hak cevba engt ber-dehen etmekdir.
Boazndaki halhllar erat- mbne boyun
baladm demekdir.
Kollarna bilezik komak, harmdan el ekp
bkireyim demekdir.
P-brehne ve ser-brehne gezmek k- Hud'ym,
an ararm demekdir.
Amm tc geymenin krk suli vardr, deme k-
cn cevb veremez. Amm netce-i kelm ibtid tc
geymek dem Saf'den kald ve yz yigirmi drd bin
mrsel ve gayr mrsel suhuf nzil olmu peygamberlere
tc- nbvvet myesser olmudur. Amm hir zamn
peygamberi Muhammed'l-Mustaf'ya leyle-i Mirc'da
bizzt Cenb- Br'nin yed-i kudretiyle tc- enbiy
myesser olup cmle enbiyya ser-tc- asfy oldu. Ol
tc, Ehl-i beyt-i Mustaf-y l-i ab dahi geymidir.
Andan gayra myesser olmamdr. l hze'l-n bu r-y
arzda geyilen tc- gn-gnlar ol tcn bir mislidir kim
her kavm birer gne tc- kab geyerler.
Dervne teberdr olmak, mslimim demekdir.
Zerdeste tamak, pr asdrym demekdir.
Kemer kuanmak, kemer-besteyim demekdir.
Sapan tamak, eytn kovarm demekdir.
Kekl tamak, bahr-i ummnm demekdir.
Cilbend tamak, ummn- kermeyim demekdir.
Mecma tamak, bahr-i marifim demekdir.
Zl [u] bem tamak, musallyim ve shib-i vaktim
demekdir.
Plheng tamak, barma ta basup nefsile
mchede etmede ta yrekliyim demekdir.
Tennre geymek, avret yerim rtp shib-i hayym
demekdir.
Post tamak, Hak yoluna kurbnm ve tarkimde
shib-i seccdeyim demekdir.
hrm tamak, her yerde mahrem-i rzm ve meclis
benden emnetdir ve hac edp ihrma girdim demekdir.
Sa koyverp geysdr olmak, snnet-i Reslullh'a
ittib etdim demekdir.
Banda tel tamak, eytn ile mchede edp
{eytna} glib oldum demekdir.
......................(1 satrlk yer bo)...................

El-hsl hs'l-hs derv-i dilrin zhiren ve

btnen bin bir almetleri vardr ve bin bir gne sulleri
vardr. Kem hve hakkuhu bu sullere cevba kdir olan
cn ilm-i tasavvufa ve ilm-i lednne kdir olup hve hve
makmnda olan cevb verp fuzal'd-dehrden bahr-i

______________________________________ 235

ummn olmudur kim cevb verir. Yohsa hakr Evliy-y

pr-riy-y shib-i briy-y pr-taksr cevba kdir
olmayup il hze'l-n bir mrid-i kmil aramadadr kim
tlib-i Hakdr. Amm her derv-i dilr, ehl-i tasavvuf
olup fzl'd-dehr olmayup yine shib-i slk derv-i
muvahhid mmdir.
Anlardan bu sullere cevb oldur kim bu cemi
cihz- fakr- dervn ve ekl-i abdln ve tark-i
muvahhidn ynleri ibtid dedemiz Hazret-i dem
Saf'den kald ve sniyen Hazret-i s'dan kald kim
ye[t]:
1

yeti fehvsnca ibtid seyyh- lem r-y arzda diyr-

Hind-i Serendl ire Hazret-i dem idi kim efendisi
Cenb- zzetden ayrlup feza [u] ez ederek serser
seyhat edp maka ve ens [] mnis [u] gam-gsr
olan Hazret-i Havv'y arard.
Slisen seyyh- lem Hazret-i Rislet-penh'dr kim
cihn-bn olup cmle gazlar ve tccr olmas ve cemi
sergzet [] serencmlar cmle ktb-i Sierlerde
mastrdur kim blda tahrr olan cihz- fakrlar ve ol
vaslalar cmle dem Saf ve s Neb ve Hazret-i
Rislet'den kalmdr dey cevb vere. Ve's-selm.
Amm bu bld tahrr olunan cihz- fukarnn
herbiri birer enbiy ve evliy ve atalardan kalmdr.
inallh Tal herbiri ehl-i href tahrr olanda terkm
olunur.
Geldik imdi blda tastr olunduu zre r-darb
bada ve kada ve bykda ve rde ve kirpikde idi kim
tavsf olundu. Drd darb dahi fakr yolundadr demiler.
Evvel Hak yoluna cnn terk eylemekdir.
(nc) [ikinci] cihn terk [151a] eylemekdir.
nc mln terk eylemekdir yan alyk-
dnydan el ekmekdir.
Drdnc rhatn terk eylemekdir.
Fasl
Netce cemi tarkin ebcedin beyn

Yan cemi ulmun asl hurf- teheccdir kim

bunda Cenb- Br, hikmet-i sun- ezelsin zhr
etmidir kim hakkate nazar olunsa akl- ben dem
pern olur. Mesel, Hazret-i Hallk- Bn, cmle
peygamberlere drd kitb nzil edp (---) suhuf dahi
nzil etmidir. Amm Tevrt ve Zebr ve ncl ve
Furkn ve gayr suhuflar cmle yigirmi tokuz hurf zre
nzil olmudur.
Hikmet bu kim Cenb- zzet bu edm-i arzda
yetmi iki millet dey elsine-i muhtelife-i nsda mehr-
fkdr, amm Hud limdir, bin yetmi iki kavm ile bu
r-y arz zeyn eylemidir. Ve bunlarn baka baka
1

Kurn, li imrn, 59; "Allah'n katnda sa'nn durumu kendisini topraktan yaratp sonra "ol" demesiyle olmu olandem'in durumu gibidir."

lehce-i mahssalar vardr. Ve bu kavmin cmle yz krk

yedi lisn zre kelimtlarn feshat u belat zre elli bir
sene seyhatimizde tahrre getirp zabt etmiiz.
Hikmet bu kim yine cmle lisnlarnn kelimtlar
yigirmi tokuz hurf ile kelimt ederler. Nie kerre yz
bin akl- Arasto bu cihna gelp bir hurf dahi nazre
diyememilerdir, aceb hikmet-i Hud'dr. Amm lisn-
Fris'de , p, j, g misilli hurflar vardr. Amm asl
yine hurf- teheccdir. Amm lisn- erkes-i nkesde
baz kelimtlarnda saksan kuu sads gibi kaleme
gelmez boazdan beyne'l-fkemeyhden kelmlar var kim
asl tahrri mmkn deildir. El-man f batni'-ir1
mazmnu zre yine erkes kavmi anlar.
Amm anlardan gayr cmle lisn yigirmi tokuz
hurf ile kelimtlar ederler. Zr cemi ulmun asl
hurf- tehecc ve ebced [] hevvezdir kim hurf-
ebced, ilm-i ledn shibi kelm- Aldir yan bu ilm-
ebced elzem-i levzmndandr.
Ve cemi tarkin ebcedi ondur.
Evvel kendyi pr eylemekdir.
2- her yerde marifet tohumu ekmekdir.
3- zevk byla beslemekdir.
4- riyzet hrmen[in]de dmekdir
Beinci edeb teni ile yrmekdir.
6- hidmet iiyle ilemekdir.
7- evk yeliyle savurmakdr.
8- mahabbet leiyle lmekdir.
9- takv deirmeninde tmekdir.
10- sabr furununda piirp hell lokma yemekdir.
Yan bu sullerden murd, tark-i Hakk' bilp
mrid-i kmile ermekdir. Zr silsile-i ftvvet
birbirinden bat ile t Hazret-i Resl'e andan Hazret-i
Cibrl'e andan Cenb- Allh'a varup Hakk'n cemlin
mhede edersin. Beyt:
Cnn terk etmeyen cnna olmaz in
B-vesle her kii sultna olmaz in.
fehvsnca her krda ve her tarkda kulaz lzmdr kim
yol bula. Nitekim Mifth'l-kbl nm kitbda Cbir ibn
Abdullh el-Ensr, Hazret-i Al'den bu ebyt nakl eder.

Bu ebytlar Resl-i Kibriy Hazret-i Al'den istim

edp,
"Sadakte y Al, y Al" buyurdular.
Ve Hazret-i Al'ye du edp ser-i sadetine bir
siyh tc geydirdi. Ve iki cnibinde iki taylasn var idi.
Ol tca zi's-sehb derlerdi. Leyle-i Mirc'da Hazret-i
Rislet, Cenb- zzet'in yed-i kudretiyle geymi idi. Hl
mmet-i Muhammedin geydikleri tc ann ninesidir.
Amm tc geyp mukted-y ns olan imma lzmdr
kim bu drd meseleyi bile mm- Azam'dan
menkldur. Kim ki bu drd meseleyi bilmese pr olmaz
ve immeti drst deildir. Eer sorsalar:
"mmn kimdir?" Cevb oldur kim,
"Tenim imm mihrbdr ve cnm imm Kurn-
azm'-ndr
ve
gnlm
imm
Hazret-i
Muhammed'dir, fehmim imm Cibrl-i Emn'dir, aklm
imm Mkl'dir." Eer sorsalar:
"Kble kadr?" Cevb:
"Bedir. Tenim kblesi mihrbdr, aklm kblesi
Kabe'dir, cnm kblesi Beyt'l-mamr'dur, fehmim
kblesi krsdir, gnlm kblesi ar- azamdr" diye. Eer
sorsalar:
"Derv lafz be harfdir mans ve rumzu nedir?"
Cevb oldur kim,
"Dervin dl derd ehli, ve cism-i zaf ve havf-
Hud'dan nahf ve ry sar etmekdir. R, riydan
mberr olmakdr. Vv, akrab ve dostndan ved edp
Hak kelmndan gayra itimd etmemekdir. Y, cmle
halka yaman sanmamakdr. n, ak- Hakk ile dim
dumn olmakdr." Ve's-selm. Eer sorsalar:
"Sof lafz harfdir. Her harfin suli ve rumzu
nedir?" deseler cevb oldur kim,
"Sofnin harfinin her harfine er tevl vardr.
Evvel sd, sdk u saf ve [151b] sabr- mcerreddir.
Vv, vddr yan hubbullh ile Vedd ismine mazhar
olmakdr ve vv- veciddir ve vv- vefdr yan ahdine
ve batine ve ikrrna durup vef etmekdir. F'nn bir
mans fakr biri fakd biri fendr. Fakd oldur kim
kend vcdun yok bilp fenfillh ola." Ebyt- lafz-
sof:
Sofinin i bu tokuz remzin Rahm dim
Byle nakl edp beyn etmi slk- rehnm

Y-y nisbye arzlerde yokdur itibr

H bir hliyle ol mahsb olunmaz dim.

Der-tarif-i ebyt, tc- mmet-i Muhammed ve srh

tc ve seyyid-i tc- fukar ez n Seyyid Nimetullh-

bi-srrhi'l-azz:
Vel kaddesenallhu
2
Tc ber-ser

mnihi behr-i vef

Ho kadem der-nih ez sdk u saf

Mn, arin karnnda (gnlnde) dr.

"Ben Mustafa'nn kardeiyim. phesiz ki ben olum ile

ceddim arasndaym. Reslullh ise tekdir. Zevcem, ona
vefkrlk etti. Onu tasdik etti. nsanlar sapklk karanlnda
ve inkr kmaznda iken ben de onu tasdik ettim. Hamd ve
kr ei ve benzeri olmayanadr."

______________________________________ 236

Man-yi tc er bidn ey cvn

Hem murg ber-ev ber-sumn

Tc-dr her d lem Mustafst

Bad ezn hm Al-i Murtazst
Tc mgy se harfest ez-kelm
T elif bes cm tcest tamm
T be-terk-i zhir btn bi-g
Bad ezn ender taleb Hakr bic
Ez-elif Allh mg ber-zebn
T res ender makm- cvidn
Cm cehd mnm der rh- t
T nemn ciz ender h- t
Tc eer vr bern man pser
Rev ki merd der-reh-i fakr ey pser
Ver nedn maniye ber-ser nih
n kedy b ez-man teh
Seyyid-i zzet beyn- tc- h
Kerd n takrr ez izz-i lh
Bu blda tahrr olan cmle ehl-i tark ve ehl-i
sanyiin Ftvvetnme-i Muhammed zre nie bin
sulleri ve cevblar vardr amm bu mahalde bu kadar
ile iktif edp inallh seyec ehl-i hrefin ftvvetleri
ve knn [u] kideleri zre ale't-tertb alaylar ve prperverleri ile tahrr tavsf olunur.
ki yz altm tokuzuncu fasl- acyib
Sene 1048, Sultn Murd Hn- Rbi'in
fermn- erfiyle Belde-i Tayyibe yan
slmbol'un drd mevleviyyet ehr-i azmini
tahrr edp sr- bindan add olunan yekn
imretlerin ve mr emnetleri ve hayrt [u]
hasentlar ve cmle almetlerin beyn eder

Sebeb-i tahrr-i kitb ve mceb-i tastr-i hitb oldur

kim ftih-i Badd- behit-bd olan Sultn Murd
Hn- Rbi ibn Sultn Ahmed Hn rahmetullhi aleyhim
hazretleri cemi erbb- marif ve mverrih-i lemler ile
dim ho-sohbet etmeden mahzzlar idi. Bir gn
huzrunda azm vezni zre cemi ulem ve suleh ve
meyihn- pr [] cvn cem olup sohbet-i hs
ederken esn-y kelmda baz memlik-i mahrsa-i
kadmelerin evsflar yd olunur. Hemn Murd Hn
Gz buyururlar kim,
"Geri nie yz bin tevrhtlarda ok ey tahrr
etmilerdir. Acab bu kubbe-i nlgn- b-stnun
altnda benim on yedinci tahtm olan Kostantniyye yan
slmbol gibi bir mamr [u] bdn ve bir sevd-
muazzam kn- dumn evsfn mverrihler yazmlar
m ve seyyhlar grmler mi?" deyicek huzzr-
meclisden eyhlislm- er-i mbn olan Mft Yahy
Efendi ibn Zekeriyy Efendi eydir:

______________________________________ 237

"Pdihm bu Kostantniyye hakknda Cenb-

Rabb'l-zzet, Kurn- azminde ve Furkn- mecdinde
ye[t]: 1
buyurmulardr kim
ol
Rm diyrna Allhu azm'-nn nazar taalluk
etdinden ibtid bnsi Hazret-i Sleymn'dr, sn
bnsi Hazret-i skender-i Zlkarneyn'dir. skender
veftndan vildet-i Resl-i Kibriy'ya gelince 882 sene,
andan cedd-i izmn Eb'l-feth Mehemmed Hn'a

gelince trh-i 2
sekiz yz elli yedi'de ceddin
Mehemmed Hn tamr [] termmidir.
Ve drdnc tamr [] termm sene (---) trhinde
sadetle Revn fethine revne olduunuzda fermn-
hmynunuz ile kimmakm lalanz Bayram Paa
Galata ve slmbol'u mceddeden termm edp byle
bir drr-i beyza-s kala-i gevher-nign oldu.
Ve bu Kostantniyye hakknda Mefhar-i lem
mmetlerini terb in,
3

dey hads-i erf buyurdular.

Ve mverrihn- Rm ve seyyhn- Hind ve Arab
ve Acem ve Rm m-beynlerinde bu slmbol in
Gulgule-i Rm ve Tantana-i Rm ve Gulibet'r-Rm ve
Debdebe-i Rm [ve] Velvele-i Rm ve Cca-i Rm ve
Makdonya-y Rm ve Kevkebe-i Rm ve Belde-i

Tayyibe-i 4 dey cihn-bn ve

get [] gzran m-beynlerinde mehr- fk ve
memdh- le'l-tlk bir ehr-i azmdir kim bunun
hakknda nie bir uarlar ehrengzler etmilerdir.
Der-sityi-i slmbol [152a]

Sanasn b- cennetdir Edirne, Bursa, slmbol

Gzellerle mzeyyendir Edirne, Bursa, slmbol
Brusa kaplcasnda Edirne Tunca nehrinde
Stanbul Kumkapusu'nda deniz mlikleri oynar
dey Mft Yahy Efendi slmbol'u {Murd Hn'a} bu
evsflar ile temdh edince hemn stdmz Evliy
Efendi eydir. Beyt:
Raeyn beldete'd-dny cemi
Velkin m raeyn misle hz
dey ebyt terennm etdiler." Yine gayr mushibler
buyurdular kim,
"Pdihm nie bin tevrh-i Arabiyye ve Acemiyyeler tetebbu etdik ve yetmier seksener sene seyhat
1

Kurn, Rum 1-3; "Elif, Lm, Mm, Rmlar en yakn bir

yerde yenildiler."

Kurn, Tevbe 102; "Baka bir ksm da ..."

Hads: Ahmed ibn Hanbel, 4, 335; "Kostantniyye mutlaka

feth olunacaktr. Onu fetheden komutan ne gzel komutan,
onun askeri ne gzel askerdir."

Kurn, Rum 1-3; "Elif, Lm, Mm, Rmlar yenildiler."

Kurn, Rum 1-3; "Elif, Lm, Mm, Rmlar yenildiler."

edp gazlarda kalalar ve ehr-i azmler grdk, bu

slmbol'a mnend sevd- muazzam grmedik. Ve yz
yigirmi ve yz elli sene muammer olup seyhatde ifn-y
vcd etmi seyyh- lem cnlar ile konuduk, anlar
dahi vech-i arzda slmbol gibi mamr [u] bdn ve
dr- adlet ve emn [] emn ve b [u] hevs memdh-
halk- cihn byle bir bender-i azm grmedik dediler.
Hakk ki pdihm yine byle bir ehr-i azm yokdur"
dey cmle huzzr- meclis slmbol'u tarf tavsf
etdiklerinde Sultn Murd Hn eyitdi:
"Ey Huzzr- meclis, ihvn- saf ve ey eyhlislm-
erat-
Muhammed'l-Mustaf
Yahy
Efendi,
inallh Tal sadetle azmet-i hmynum
Badd- behit-bd' Kzlba- bed-ma elinden
kabza-i teshre alup Numn ibn Sbit hazretleri ki
Hazret-i mm- Azm ve hmm'l-akdem
mezhebimiz shibi Eb Hanfe'dir, anlarn kabr-i
mnevverlerin dallet-yn, havric [u] mlhidn elinden
hals etmee atf- inn buyurmuuz. nallh ol gaz-y
hasbeten-lillha imdd in ordu-y hmynum in
sevd- muazzmm olan slmbol'un sar kebr
cmle esnflar ordu-y hmynuma ksnlar ve ne
kadar asker olur ve ne kadar bin dkkndr ve ne kadar
esnfdr, cmlesi knn- kadmlerinden maa ziyde
arz- kly ederek ve herkes arz- marifet ederek ve
gn-gn akalar ederek prleri ve eyhleri ve nakbleri
ve aalar ve kethudlar ve yiitbalar ve avular ile
atl ve piyde grh grh her esnf alay- azm ile
sekizer kat mehterhnelerin alarak Alaykkm
dibinden ubr etsinler kim ne kadar bin askerdir ve ne
kadar mzeyyen mlebbes esnfdr, seyr [] tem
edem. Dstr- hmynum byle sdr olmudur. Ve
eyle bir alay- azm etsinler kim l-i Osmn
pdihlarnn birisi zamnnda olmam ola.
Ve slmbol ire ne mikdr cmi-i seltn ve cmi-i
vzer ve mescid ve medrese ve dr'l-kurr ve dr'lhads ve muallimhne-i sbyn ve zviye ve hn ve
hammm [ve] vekle ve krbnsary ve sary- vzer ve
sary- ayn- kibr ve eme-i b ve seblhne ve
musluk- b ve h- m ve hammm ve mahalle-i
mslimn ve mahalle-i kefere ve mahalle-i Yahd ve
kense ve etmek furunu ve brek furunu ve simit furunu
ve beksmt furunu ve deirmen- esb ve siyb- m ve
kapan ve emnet, ve'l-hsl ehr-i slmbol'um ire drd
mevleviyyet yerde ne kadar hnednlar ve yallar ve
dalyanlar ve cmle imret maklesi sr- binlar var ise
tahrr olunup cmle ahl-i mahalle ve ser-eme-i ehl-i
hrefler ve cemi eimme ve huteb ve mahalle kethudlar meveretleriyle bir bir yazlup Sdde-i sadetime
arz edesiz. Amm b-garaz demlerimle bir dahi teft
edp tahrr etdimizde hilf bulunursa tahrr edenleri
drder pre ederim" dey yemn etdi ve buyurdular kim,
"Bozahneci esnfn cmle ehl-i hrefden sonra
ubr etsinler ve meyhneci lanleri ordu-y slmmda
olmaya amm bozaclara imdd ake verp alayda yamak

______________________________________ 238

olalar. Amm hn-i alayda bu tife sekizer kat

mehterhne almayalar, d dire ve sz [u] sz ile ubr
edeler. Ve ne mikdr bozahne ve meyhne vardr ve ne
mikdr mey-fr melnler vardr malm-
hmynum ola" dey Vezr-i azam Bayram Paa'ya ve
slmbol molls ve Eyyb ve Galata ve skdar
molllarnn destlerine hatt- erfler verp,
"Tz hatt- erfimde tahrr olunandan maa-ziyde
drd mevleviyyetlerde olan cemi dekknleri ve cmle
ehl-i hrefleri ve cmle imret olan binlar hkimleri ile
ve art- vkflar ile cemi hayrt [u] hasentlar tahrr
edesiz" dey tenbh [] tekd edp anlar dahi zemn-bs
edp herkes taht- hkmetlerinde olan imrt [u] hayrt
u hasentlar ve gayr srlar ve cmle dekkn-i ehl-i
hrefleri sadetl pdi[h]- lem-tebhn murd [u]
maksdlarndan bin kat ziyde tahrr etdiler kim sene
(---) trhinde Selm Hn- Sn asrnda slmbol molls
Zekeriyy Efendi tahrr etdinden yz bin kat ziyde
tahrr olundu. Zr ol asrdan Murd Hn- Rbi'e
gelince ehr-i slmbol eyle mamr oldu kim bir arz-
hliye kalmam idi. [152b]
Bu minvl zre slmbol'u Yedikulle ve Eyyb ve
Kzhne ve Sdlce ve Pr Paa ve Hsky ve
Ksmpaa ve Galata ve Tophne ve Beikta ve Hisr
ve t Boazhisrlar ve Bekoz ve Kanlca ve Anatolu
Hisr ve engelky ve Kuzkuncuk ve skdar ve
Gzky'ne varnca cmle amristn ve b [u] bostn
[ve] dekkn [u] bezzzistn ve cmle askir-i ehl-i href
ayn kmil ayda tahrr edp bir mdevven dvn
edp Evsf- Kostantniyye nm koyup pye-i serr-i alya
arz olunup eb [] rz huzr- pdihde Miskl
Mverrih Solakzde krat etdke Sultn Murd Hn
saf-y srrundan "lh ammerekallh il inkrz'ddevrn" buyururlar idi.
Hikmet-i Hud ol asrda efendimiz Melek Ahmed
Paa Murd Hn Gz'nin silihdrl hidmetiyle erefyb olmudu. Bade'l-feth-i Badd, Diyrbekir vlliiyle
behre-mend oldukda Evsf- Kostantniyye nm tahrrt
Melek Ahmed Paa'da kalup anlardan hakr-i pr-taksr
Evliy-y b-riy ol Evsf- slmbol Arz'n alup sreti bu
mahalle makyd [u] murakkam olundu kim ol sret
budur.
Evsf- sret-i arz- moll-y slmbol (---)
(---) (---) Efendi

Atebe-i aliyye-i adlet-unvnlar savbna arz-

mekne-i d-i kemne oldur ki pdih- lem-penhm
hazretlerinin hatt- erf-i sadet-makrnlar zre Belde-i
Tayyibe yan Mahrse-i Kostantniyye'yi bu minvl zre
tahrr olunup pye-i serre arz olundu. Fermn azametl
ve evketl pdih- zevi'l-iktidr hazretlerinindir.

Evsf- Belde-i Tayyibe yan Kostantniyye

Hafizahullh mine'l-advvi'l-tedmr

Evvel drd mevleviyyet {hkmetde alt yz

yetmi kaz mahkeme-i er-i Resl-i Mbn vardr}.
Andan cmi-i seltn-i l-i Osmn ................................. 74
Ve cmi-i vzer-y izm .............................................. 1985
Mahalle mescidi yekn................................................... 6990
Ve gayr cmi-i ayn- kibr yekn ............................. 6665
Ve imret-i itm cmle ..................................................... 19
Ve bmristn cmle ............................................................ 9
Ve muallimhne-i sbyn- ebcedhn cmle.............. 1993
Ve dr'l-kurr-i Kurn- azm ........................................ 55
Ve dr'l-hads .................................................................. 135
Ve hnkh .......................................................................... 557
Ve zvye-i dervn cmle............................................ 2000
Ve tevhne-i msfirn ...................................................... 91
Ve krbnsary.................................................................. 979
Ve hn- hcegn .............................................................. 255
Ve hn- mcerredn yekn............................................ 672
Ve mahalle-i mslimn cmle ....................................... 9973
Ve mahalle-i kefere-i Rm .............................................. 354
Ve mahalle-i Yahdn ..................................................... 257
Ve mahalle-i Freng yekn ................................................. 17
Ve mahalle-i Ermen cmle .............................................. 27
Ve sary- vzer ve ayn- ulem .............................28900
Ve hammm- sary- vzer-y mahss ...................14536
Ve eme-i sary- vzer ve ulem ............................. 4000
Ve eme-i hs [u] m .................................................... 9995
Ve dahi hammm- hs [u] m dern- kala .................. 91
Ve hammm- hric-i kala ................................................ 65
Ve musluk- b cmle .................................................... 7989
Seblhne ............................................................................ 200
Ve ayazma-i hulv re .................................................. 100
Ve h- m cmle..................................................... 600000
Ve sahrc-i m yekn ......................................................... 55
Ve mahzen-i hn ............................................................ 3000
Ve bezsten-i slmbol ve Galata ...................................... 3
Kapan- dakk ve gayr ....................................................... 37
Ve kantr- mr ................................................................... 35
Emnet-i tahms ................................................................... 2
Ve emnet-i mzn- harr ................................................... 1
Ve emnet-i emahne........................................................ 1
Ve emnet-i srmakehne .................................................. 1
Emnet-i gmrk ................................................................. 1
Emnet-i pencik arda ...................................................... 1
Ve emnet-i karagmrk ..................................................... 1
Ve emnet-i yakapan ......................................................... 1
Ve emnet-i balk.................................................................. 1
Ve emnet-i tuz.................................................................. bir
Ve emnet-i beksumt ...................................................... bir
Ve emnet-i hamr- menh .................................................. 1
Ve emnet-i brdhne ....................................................... 1
Ve krhne-i brd ............................................................... 4
Emnet-i esrhne ................................................................ 1
Ve darbhne-i Sultn .......................................................... 1
{Ve emnet-i darbhne ..................................................... 1}

______________________________________ 239

Ve uka anbr ...................................................................... 1

Ve buday anbr.................................................................. 1
Ve arpa anbr ve emni ...................................................... 2
Ve tuz anbr ......................................................................... 1
Ve kilar- Sultn ................................................................... 1
Ve Byezd Hn anbr ........................................................ 1
Ve Sleymn Hn anbr .................................................... 1
Ve odun anbr ..................................................................... 1
Ve emnet-i odun ............................................................ (---)
Ve dvnhne-i kapan- dakk ............................................. 1
Ve otluk anbr- hs {ve emni} ........................................ 1
Ve otluk anbr- hs- Vef................................................. 1
Ve stabl- hs........................................................................ 1
Ve stabl- bb- hr ........................................................... 1
Ve stabl- meydn- Vef............................................... (---)
Ve zindn- sr-y Sultn ................................................ 4
Ve zindn- ktil medyn ................................................. 4
Ve mr balk dalyan .......................................................... 20
Ve mr karlk ........................................................................ 3
Ve ekmek furunu cmle .................................................. 600
Ve deirmen- esb ............................................................ 400
Ve su deirmeni kurb- Krkeme ................................... 2
Ve eski yenieri odalar, ve yeni yenieri
hneleri ve sekbn- yenieri odalar
......................................... cmlesi yz altm iki odadr.
Ve acem olan hneleri ................................................ (---)
Ve cebehne ..................................................................... (---)
Ve kalafathne ..............................................................birdir.
Ve marankozhne .......................................................birdir.
Ve tershne......................................................... (---) gzdr.
Ve kumbarahne ..........................................................birdir.
Ve mevlevhne ....................................................... drddr.
Ve mr yourdhne .....................................................birdir.
{Ve matbah emni ........................................................... (---)
Ve pasdrma emni .......................................................... (---)
Ve emnet-i salhne .................................................... 1 (bir)
Ve emnet-i ehr ......................................................... 1 (bir)
Ve ardak emni ................................................................. bir
Ve hazne-i cebehne ...................................................... (---)
Ve emnet-i tershne ........................................................... 1
Ve emnet-i atbzr ....................................................... (---)
Ve nzl emni................................................................. (---)
Ve sebzehne emni .......................................................... bir
Ve koyun emni .................................................. bir} [153a]
Ve kzhne-i battl......................................................... bir
Ve arslanhne-i mr .......................................................... bir
Ve iehne............................................................................ 4
Ve boyahne-i mr ...................................................... yetmi
Ve gmhne .................................................................... on
Ve tfenghne.................................................................... bir
Ve sebzehne ..................................................................... bir
Ve ardakhne ................................................................... bir
Ve salhne-i mr................................................................... 3
Ve Yedikulle'de pasdrmahne ........................................ bir
Ve kurumhne.................................................................. bir
Ve kalenderhne ................................................................ bir

Ve mutrbhne-i hssa ...................................................... bir

Ve szende-i mehterhne .................................................... 2
Ve kshne ......................................................................... bir
Ve mehterhne-i hayme ................................................... bir
Ve peykhne ....................................................................... bir
Ve nakkhne ................................................................... bir
Ve doramahne................................................................ bir
Ve sakkhne ..................................................................... bir
Ve suyolcuhne .................................................................. bir
Ve topcynhne ................................................................ bir
Ve dkmeciyn krhne .................................................. bir
Ve terzihne ....................................................................... bir
Ve terzi dolamahne ......................................................... bir
Ve top arabas krhne ..................................................... bir
Ve ko arabas krhne.................................................... bir
Ve fiekhne ....................................................................... bir
Ve yenieri talmhnesi ................................................... bir
Ve yenieri samsonhnesi ................................................ bir
Ve yenieri zaarhnesi .................................................... bir
Ve bostnc samsonhnesi ............................................... bir
Ve yenieri tazhnesi ....................................................... bir
Ve bostnclar tazhnesi .................................................. bir
Ve doanclar krhnesi ................................................... bir
(---) ..................................................................................... (---)
Ve krhne-i kuyumcuba ............................................... bir
Ve krhne-i damgacba ................................................ bir
Ve krhne-i kazancba .................................................. bir
Ve krhne-i dkmeciba ................................................ bir
Ve krhne-i kebr sarrcba .......................................... bir
Ve krhne-i cmcba ..................................................... bir
Ve krhne-i mimrba .................................................. bir
Ve krhne-i doramacba............................................. bir
Ve krhne-i hasrcba.................................................... bir
Ve krhne-i meremmetciba ......................................... bir
Ve krhne-i kirecciba.................................................... bir
Ve bzergnba .................................................................... 6
Akdeniz ve Karadeniz ve ehl-i kbleba ........................ bir
Ve krhne-i sirkeciba .................................................... bir
Ve turucuba ................................................................... bir
Ve trbe-i seltn-i selef.................................................. (---)
Ve kubb- vzer ve ulem-y selef ............................. (---)
Bu blda tahrr olunan krhneler ve cmle emnetler mrdir. Annin bir yerde tahrr olunmudur.
Amm Sultn Murd Hn tahrrinde her krhne ve
sitneler ne cnibde ve hrh zre vk olup selef
pdihlarndan kimin binsdr ve kimin ihdsdr,
cmle knn [u] kideleri ile tahrr olunmudur. Amm
hakr kesret-i kitbetden kaup bu gne mfd []
muhtasar tahrr etdik. Zr bu krhne imretler cmle
ahl-i slmbol'a malmdur. Amm inallh bu
msevvedtmz tas[h]ha gedikde her krhne ve
hayrtlar mahalliyle tahrr ederiz.
Bundan sonra ehr-i azm slmbol'da ne kadar
dekkn ve ne kadar esnf- ehl-i href vardr anlar ale'lumm beyn eder.

______________________________________ 240

ki yz yetmiinci fasl
Acyib garyibden Mahmiyye-i
Kostantniyye'nin drd mevleviyyetinde ne
kadar bin dekkn-i gn-gn ve ne kadar yz
bin asker-i esnf- ibret-nmn var ise anlar
knn [u] kideleri ve pr-perverleri ile yollu
yollarnca fermn- ehriyr zre {ordu-y
hmyn- kbr in cmle elli yedi fasldr ve
cmle yz aded esnf- ibret-nm alaylardr
kim} esnf esnf alaylar {ile} ve pr [] pvlar
medfn olduu diyrlar ile ayn u beyn eder

Evvel fermn- pdih zre slmbol'un drd

mevleviyyetinde olan cmle ehl-i href 57 fasl olup
cmlesi bin yz snf ehl-i href olup alay- Muhammedye mde oldular. btid bu zikr olunacak
tifenin cemiyyetine memr olan cemi sefere memr
vzer ve vkellarn avulardr. Bism-i lh ile evvel,
Esnf- avun alay: Prleri Hazret-i Mlik
Eter'dir. Efvh- nsda hre-i ehr olan oldur kim Sn
vilyetinde bir ejderh katl etmeiyle Mlik Ejder derler.
Amm Ftvvetnme'de yazd zre mbrek gznn
biri gazda mecrh olup yrtlaz olmaile Mlik Eter
derler. Hazret-i Al, Resl-i Kibriy nnde beline ed
kuadup on birinci pr olup cmle belere ve gzlere
serdr olurdu. Ve gyet ec bahdr kimesne olmaile
hn-i arbedede bana teller ve atna ziller takup eline
evgnn alup Sm- akrn meydn- marekede alay
dzp saf bozduyn alay avularna pr olmudur.
Kabr-i erfi Kfe'dedir.
Amm bu hakr sene 1076 trhinde Krm diyrnda
Mehemmed Geray Hn hizmetinde bulunup cmle
Krm hnlarnn kabri Eski Yurd nm mahalde olmaile
Mehemmed Geray Hn kendlere bir dr- hiret bin
etmee mberet edp essn hafrn kazarken bir rke bir beyz mermer zhir olup zerinde aatay hat
ile byle tahrr olunmu:
"Ey sul etgen olkay merkadn eyesin, Slsl kavurn sokkan Mlik Eter uludur. ol (---) sahbesi
kiilerindendir. Clgas yz ki cldr" dey ta zre
hatt- kadm ile [153b] yazup dzetmi, cmle ulem-y
Krm hisb etdiler "Merhm leli yedi yz yetmi yl
olmu" dediler ve Salsl'in hadenginden ehd oldu
derler. Rahmetullhi aleyh.
Badehu Mehemmed Geray Hn kendye trbe
bin etmeden fergat edp zerlerine bir kubbe-i l ve
atebe-i ulys zre cel hat ile mzehheb trhler terkm
etdirp bir zviye ve trbedrlara vazfe tayn etdiler.
Hakrin manzru olduu kabr-i Mlik Eter
Besary'ndadr. Ve's-selm.
Badehu cmle alay avular kheyln atlara altar
pre yancla ve bahr hotaslarla ve gn-gn zller ile ve
kemer-i raht u gaddre ile atlarn zeyn edp kendler
dahi gn-gn akmie-i fhirelere mstarak olup
ellerinde evgn, dillerinde savt- Dvd ile "Y
Sbhn" esms sadsna reh buldurup bellerinde t-

gam gam ve serlerinde smurg- anknn yedi yerde

otaalarn zeyn klup hrh zre sad-y [Mad] Kereb
Gz ve Mlik Eter'i icr ederek cmle askeri alaya
terb eder.
Fasl- sn. Thir suba yan plk subas:
Pri Sahbe-i kirmdan (---) hazretleridir kim Mekke ve
Medne'nin pk olmasn Resl-i Ekrem bunlara ipri
buyurmulard. Kabri Medne'de Bak civrnda
medfndur. Hazret-i Al huzrunda Selmn- Fris, belin
balad ve suba hkimlerinin silsilesi anlara mntehdir.
{Esnf- huddmn- glmn} ve huddmn-
glmn suba ve gayr glmn- hssa: Suba ard
sra zer-ender-zere mstarak olup herbiri birer pene-i
fitb glmn mehtblardr kim sfint'l-ciyd misilli
atlar zre ubr ederler. Bu glmn huddmnn prleri
zamn- kadmde Hazret-i Ysuf idi. Amm Hazret-i
Rislet asrnda bu tifenin pr-perverleri Hazret-i Enes
ibn Mlik ve Hazret-i Selmn- Pris'dir.
Hazret-i Enes ibn Mlik, Hazret'den (---) hads-i
erf rivyet eder. Kabri (---) dir. Resl'n haremine
hidmet ederdi. Selmn- Fris Hazret'den (---) hads
rivyet eder pr idi. Tarada hidmet ederdi. Hazret-i
Rislet, Selmn- Pk hakknda hads:

Amm sene (---) trhinde Orhn Gz asrnda olan

gazlardan nie yz olanlar Orhn Be, Hazret-i Hac
Bekta- Vel'ye hibe eyleyp Hac Bekta dahi terbiye
edp yine Orhn Gz sefere giderken yenieridir, yan
yeni askerdir dey Orhn'a hedy verdi. Bir sn, bir
gayr libs ile acem olanmzdr dey Orhn'a pke
verdi. Bu takdrce yenierinin ve acem olanlarnn prleri Hac Bekta- Vel'dir. Horasn erenlerindendir.
Kabr-i mnevveri Krehrinde medfndur.
Bu acem olanlar thir suba alaynda bin mikdr
ucbe-lik mutarra, kec-klh ve pr-silh olup ellerinde
sprgeler ve krekler ile tark-i mlar pk ederek ubr
ederler. Anlarn ard sra,
Esnf- araycyn: Bu tife plk subasna
mensbdur. Krlar nefs-i [154a] slmbol ire cemi
hnednlarda ve hrhlarda ne kadar mezbele ve hr []
hk var ise zenbller ile tayup dery kenrnda
tekneler ire yaykayup iinde ake ve mankr ve mismr
ve gayr gne ey bulup kifflanrlar. Amm baz
mahalde istifan ve sorguc ve cevhir kuak ve z-kymet
htem talarndan dm cevhir maklesi z-kymet
eyler bulurlar kim tabr olunmaz.
Bu tifenin thir subaya senev altm bin ake
avid
verp
slmbol ire arayclk ederler. Prleri

Verrd-i Berberdir. Znnn- Msr ile Hazret huzruna

1
gelp slm ile merref [olup] huzr- Al'de Selmn-
buyurmulardr. yz otuz yanda merhm olup
Pris beline ed balayup cemi rgatlara ve zebbllere
kabr[i] Kfe'dedir. Hazret-i mm- Azam bunlara
pr oldu. Kabri Abbs'da bir b iindedir.
yetip Hazret-i Risletin tecdd-i vuz etdiklerin ve
Amm bu arayc esnf cmle nefer 500, ayaklarna
ibdet etdiklerinin urt [u] kuydyla Selmn'dan haber
ve kasklarna varnca battl siyh izmeler geyp
ald derler.
zerlerinde krmz ve siyh mein kaftanlar ile ve
Esnf- acem olanlar: Hicret-i nebeviyyenin
balarnda Teke ve Hamd klhlar ve omuzlarnda
sene 17'sinde Mekke feth olup Eb Sfyn bin Sahr bin
uzun srklar ucunda apa demir kazmalar ve arkalarnda
Harb ve Halm bin Cerm ve Bedl bin Vert ve krime
mdevver aa tekneler ve ellerinde kazmalar ve
bin Eb Cehil ve Abdullh bin Sad bin Eb Sarh ve
bazlarnn ellerinde sprge ve krekler ve omuzlarnda
Hazret-i Ebbekir'in pederi Eb Kuhfe mekff'l-basar
zenbl garrlar ve hr [] hk sepetleri ile bir hy-h
iken bu cmlesi gelp Hazret-i Rislet huzrunda slm
ederek alay ile ubr ederler. Anlarn ard sra,
ile merref olup cmlesi taalluktlarna slm teklf
Esnf- gr kazan: Hbt- dem'den sonra predp akrablar slm kabl etmediklerinden Hazret-i
leri Kbil'dir. Zr Kbil karnda Hbil'i bir kz tezvci
krime ve Eb Kuhfe akrablarnn ml [u] emvl [u]
hussyn rakb olup katl eyledi ve na- Hbil'i
erzklar gret olunup evldlar esr olmalarn ric etdiler.
neyleyecein bilmedi. hir grd kim bir z- siyeh-r
Resl-i Hud dahi Sahbe-i kirma izin verp nehb []
gelp Kbil huzrunda bir cevz-i Hind yere minkryla
gret olunup evld [u] iyllerin {esr edp} yine
ep gmd. Kbil bu gurbn minkryla cevizi yere
kendlere ihsn olunup maa ziydesin Ashb- kirma
gmdn grp hemn zemni kazup Hbil'in nan
terbiye olunmalar in cmle sr-y gami tevz
zemne gmd. Hl kabr-i Hbil cebel-i Araft'da
{etdiler}. Bu gam acem olanlar ibtid andan kald.
dem Matbah zemninde medfndur. Zr ibtid dem
Yine ol sene Hazret-i Rislet-penh Hlid ibn Veld
Serendl'e enp andan cebel-i Araft'da Havv ile
hazretlerin m'a serdr edp ibtid gaz-y Rm oldur.
buluup s ve Hbil ve Kbil ve Ramn ve Alcga ve
m'da cmle Rm keferesin dendn- tdan geirp
elvz ve Asde ve nie evld- dem, cebel-i Araft'da
krk bin esr ile Medne'ye geldikde Hazret-i Resl,
mtakk olmulardr.
Hlid'e Seyfullhi'l-mesll buyurdular ve cmle sr-y
Badehu Kbil-i ktil-i n-kbil, dem Saf'ye s
sbynlar Ashb- gzne hibe eylediler. Acem olanlarn
olup mln Hbil evldlar nehb [] gret edp kendisi
bir asl dahi budur. Prleri guzt- mslimn olmu olur.
m'a firr edp kabri Krklar danda bir grdadr ve
Hbil'i urduu ta dahi anda bir grda ahmer-gn bir
1 Hads: "Selman ehl-i beytimizdendir. ncekilerin ve sonkanl tadr. R-y zemnde ibtid n-hak kan dken
rakilerin ilmini idrak etmitir. phesiz cennet her gn ve
Kbil'dir. Cmle kanllara ve rakblere ve gr kazanlara
gece be kerre ona komaktadr. "

______________________________________ 241

pr ol prsiz olmudur. Ve ibtid r-y zemnde ceng []

cidl Hbil ve Kbil evldlarndan kalmdr.
Netce-i kelm gr kazanlar cmle 2008 neferdir.
Ordu alay ire pr-silh olup ellerinde kazma ve krek
ve dillerinde "Sbhnallh" diyerek bu kadar suleh-y
mmetden kimesneler meddebne ubr ederler. Bu
tifenin krlar hn-i gazda cemi hedlar defn
etmein sefere memrlardr. Anlarn ard sra,
Esnf- azm lamcyn: Nefer 5000, prleri
Nakkb- Yemen'dir, Selmn- Pk belin balayup pr
etdi. Kabri Yemen hucccnn ihrma girdikleri Yelemlem nm mahalde medfndur. Bunlar cmle pr-silh
olup azm bal flarn gn-gn berk-i ahdar-gn ile
zeyn edp srklarla flar omuzlarnda gtrp
ellerinde kazma ve krekler ve meydn sprgeleri ve
gerdeller ile "Aa aa" diyerek c-be-c yollar sprp
gerdellere ve flara doldurup ubr ederler.
Bu esnfn gazlarda krlar, bir kala feth oldukda
ve ordu ire beyt-i hel kazarlar ve kalann essna
varmaa zr-i zemnden lam edp brd- siyh ile kala
dvrn hevya perrn atup feth ederler.
Bu tife slmbol'da ekseriyy Kayseriyye Ermenleridir. Sehel mezmmca bed-ryihal kavimdir. Amm
gyet lzml Serkiz ve Vartan ve Derder ve Asvadr ve
Mohan isimli bokulardr. Bunlardan sonra,
Esnf- salahorn: Nefert 9000, azm askerdir.
Prleri [Mad] Kereb Gz'dir kim Hazret-i Al kemerbestesidir. Kabri m huccc rh zre Medne-i
Mnevvere'ye drd menzil karb kala-i Fahleteyn'de
ehd olup anda medfndur.
Bu salahor esnf sefer yollarnda engelistn [u]
ormanistn krup batak yerlere doldurup asker-i slma
ve balyemez toplar ubr etmee yollar tathr ederler.
Ellerinde kazma ve krekleri ve demir kskleri ve
baltalar ve Ferhd klnkler ile ubr ederler elzem-i
levzmndan askerdir. Anlarn ardlar sra,
Esnf- beldrn- teberdrn lamcba:
Nefer 1000, prleri Ksm bin Nusayr'dr. Hazret-i Al
huzrunda Selmn- Fris belin balamdr. Cmle
khkenlerin silsilesi ana kar. Cmle vilyetlerde ne
kadar ta kesen var ise pr-silh olup ellerinde [154b]
bunlarn dahi Ferhd kazmalar ve kskleri ve varyalar
ve kamalar ve krekleri ve kfeleri ve bellerinde
teberleri ile bu uslp zre bir hy-h ile ubr ederler.
Bu hirfetin gazda krlar bir kh- bl hrh zre
vk olup andan ubr etmek asr olsa bu kavm bir gn
mukaddem gidp ol kh- blendi bir gnde reh-i rst
ederler ve bir kh- demvend zre bir kala vk olup
feth olmasnda usret ekilse bir gnde ol kalann essna
girp mnhedim ederler.
Bu esnflar dahi asker tifesinden olmaile
cmleden ileri thir suba zeber-destindedir. Bu blda
tahrr olunan tokuz aded esnf yekn esnf- madd
(---) mikdr asker piyde olup mkellef mkemmel
pr-silh olup slmbol'dan yollar nihyet-i merma

______________________________________ 242

varnca tathr etmee mberet ederek bu uslp zre

cmle aalar ve yzbalar ve i erleri atl ve lamcba
ve thir suba yanyana ve ardlar sra cmle i olanlar
ve dahi akblerince sekiz kat mehterhne alarak akalar
ederek Alaykk dibinden huzr- pdihden ubr
ederler.
Bu tokuz neferin ibtid ubr etmesi elzem-i
levzmndan olup yollar tathr etdiklerinden sonra
askir-i slm ve hs [u] m ve ordu-y bzr ubr
ederler. Ve's-selm.
Bu tife-i ibret-nmnn ard sra,
el-Faslu's-sn

Esnf- asker-i asesba: Kadm-i evvelden yok

idi. Sene (---) trhinde Eb'l-feth Sultn Mehemmed
ihdsdr. Yenieri blk odalarndan bir oda asker ile
sefer eer bir obracdr.
Nefert- yenieriyn 500, prleri yine Hac Bekta'dr. Cmle yenierileri eli hezrn asl muhteem
skfl neferlerdir. hrhn tarafeyninde izdihm eden
temclar aup tark-i mlar vsi etmee ve asker
tifelerin erile katl etmee memrdur. Andan,
Esnf- ehir subas: {Bu tife Hazret-i Rislet
asrnda olmamaile prleri yokdur. Lkin Msr
huleflarnda Sultn Mehemmed Ekrd asrnda Hazret-i
mm fi'nin savmaasna harm girp cmle
mezhib-i erbaa in telf etdi kitblarn serka edp
ayn u beyn olmad. hir muhibb-i fi'den bir ferset
shibi kimesne Sultn Mehemmed Ekrd'a eydir:
"Eer fermnnz olursa bi-emrillh ben bulaym"
dey fermn alur.
Meer ol asrda bir lim, fzl kimesne var idi,
hmis mezheb olmak zre Cafer mezhebin ikrye
megl idi. Mezheb-i rbie muhlif mesil-i n-erler
etmidi. Ann fetvsyla bir ka mesele bulurlar kim
mm fi'ye iftir etmi. Derhl ol b-mezheb-i nmilin hnesin basup cmle fi kitblar anda bulunup
hmisliyi katl edp fi izniyle suba nasb olundu.
Hl subalarn zumlar zre prleri mm fi'dir.
btid suba Yasavul Al'dir. Kabri yine af civrnda
medfndur}. Kend nefertlar 200, elleri sopal b-rahm
demlerdir. Andan,
Esnf- asesn- b-amn: Nefer 202, bunlar
dutma ve kapma ve urma ve kovma ve asma ve basma
ve kayd [u] bend demleridir, biri birinden eed meln
kavimdirler. {Bu haertlarn zum- btllarnca prleri
Amr- Ayyr'dr amm h ve kell}. Andan,
Esnf- celldn- b-mn: Prleri Eyyb- Basr'dir. Hazret huzrunda Selmn- Pk belin balad.
er-i Resl-i Mbn zre ve nass- kt fermn-
Rabb'l-zzet zre huzr- Resl'de ibtid bunlar bir
ktili seyf-i Al ile katl etdiyn celldlarn pridir. Ve
dim erile katle mstahak olan pk gasl edp
meydn- siysete getirp gn-gn teselller ile tecdd-i
mn getirdp ve ehdet kelimesin getirdp yzn
kbleye mteveccih edp bir kerre sa eliyle katl

olunacak kimesnenin ban sayup herf mebht

oldukda besmele ile klc iki eline alup mcrimin kellesin
teninden cd ederdi. Ve rhyn Ftiha- erf tilvet
edp cmle huzzr- meclise maktln yannda nashat
edp bu demden ibret alun dey vaz [u] nashat ederdi.
Yz yetmi yanda merhm olup bizzt Muviye
hazretleri meyyitin gtrp m- erf'de Paa sary'nn
kapusu civrnda defn edp zerine bir kubbe in edp
Celld e-eyh (---) dahi anda medfndur. Ve efendimiz
Melek Ahmed Paa'nn bir ferzend-i ahteri anda
medfndur. Ve hl cmle katle mstahak olan demleri
ann trbesi nnde katl ederler, ziyretgh- hs [u]
mdr.
Ve bu esnf- celldn emr-i sultna memr
demlerdir kim anlarn hakknda msra:
Hkm-i Sultn olmasa hat gelmez cellddan.
Bu kavmin std- kmili Murd Hn'n celld Kara
Al, bzlarn sayup t- Dahhk'dan nin verir t-
te-tbn kemerine bend klup sir ikence ve karabend
ve nakbend ve kemenbend ve znnrbend edecek ucu
akl yal kemendleri kemerine asup ve sir lt-
ikencelerden kelpedn ve burgu ve mismr ve buhr-
fitl ve semn snger ve tilsimn ve yakakrt ve deri
yzecek sntr ve pld ts ve nie elvn zehirli gz
mlleri ve malafa ve imr ikence ve nez billh el
ayak krmaa balta ve malafalarn cmle kemerine bend
klup sir halfeleri dahi yetmi yedier pre lt- celldlar kemerlerine zeyn klup sir huddmlarn omuzlarnda altunlu mnakka sermed servi haebinden
ryiha-y tayyibeli kazklar ile ve bellerinde seyhat
urganlar ve ellerinde yaln seyf-i mczemleriyle merdne
cnb ederek ubr ederler. Amm nez billh
herbirinin ehresinde nr kalmayup zehir damlar. [155a]
Andan,
Esnf- hemyn kesici: Nefer 300, bunlar dahi
"Varyemez ml ister ayyrlarz. Primiz Amr- Ayyr'dr"
derler amm h smme h. Ve,
Esnf- kara hrsz: Nefer 200, bunlar dahi "Ayyr-
cihnz. Primiz Amr- Ayyrolu Um'dur" [derler].
Muviye hilfetinde Grcistn'a elilik ile gidp Irk-
Ddyn'da mesmmen merhm olup anda medfndur.
Andan,
Esnf- deyysn: Nefer 212, h prleri ola.
Esnf- pzveng-i eblehn- szengn: Nefer
300, h mine's-smin prleri ola.
Esnf- gidiyn- mflisn: Nefer 500. Bu pzeng
ve deyysn ve gidiyn b-hisbdr amm herkes evli
evinde olmaile n-malmdur. Amm bu tahrr olunan
hemyn kesiciler ve hrszlar ve uursuzlar ve nrsuzlar
cmle defter ile asesba ve subaya vergi verp
slmbol'un izdihm rs-y bzrlarnda ve cemiyyet-i
kbr yerlerinde taradan gelmi garb'd-diyrlarn
srmelerinden gzlerin alup fakr herfler srme ile
kalrlar.

______________________________________ 243

Esnf- Ksmpaa mukaddemleri: Nefer 155,

hl prsizlerdir. Tershne kethudlar eli altnda b-dn
bir alay kavmdirler. Tershne-i Amre'de cmle ketler
donanmas mahallinde bu zlimler hemynlar ire yzer
yz ellier guru koyup gz bal el-garb ke'l-mlar
bozahne ve meyhne ve bekrhne ve mesreghlara
gtrp mest edp bu kadar mr ml yedin dey kree
korlar. Alt ay sefer edp eline bin ake verp krekden
tlk ederler. Eer hazzn kesiyse evvelbahrda yine
gelp iki bin ake al derler. Amm ne aceb ayyr- cihn
kavmdirler kim anlar dahi krek erbbn bilp isiz
gsz deme byle edp kree korlar ve acyib kr
ederler.
Esnf- hzn- dilbern: Nefer 500, bunlar bir
alay hne-berd hzn- ulefeciyn- meptnlardr kim
kadr [u] kymetlerin bilmeyp Bbulluk'da ve
Kalatyonoz'da ve Finde'de ve Kumkapu'da ve San
Pavlo'da ve Meydnck'da ve Kiliseard'nda ve Tatavla'da
ve gn-gn meske yerlerinde sr sr gezp boaz
tokluuna sayd olunurken suba damna sayd olunup
hir defterli olur.
Nez billh bunun emsl nie esnf- mhmelt
vardr amm tahrr tavsfinde endn lem yokdur.
Bunlar suba bilir, gayrlar {bilmez. Ve bu} tahrr
olunan esnf- chmel mhmel ve mezmmlar suba
ile alayda gn-gn aka ederek ubr ederler. Amm ne
zmreden olduklar malm deildir, hemn bir grh-
enbhdur. Andan,
Esnf- seyisn- Urbn- uryn: Bil-hisb
kavmdr. Prleri Kanber-i Al'dir, Selmn- Pris belin
balad, cmle syislerin silsilesi ana mntehdir.
Haccc- Zlim Ysuf an ehd edp Bad[d] (---)
medfndur. Bu seyislerin iinde hb-vz ile hicz
makmnda teann edp el urarak ubr ederler. Amm
vzer seyisbalar atlar zre miynlarnda tze Arab
cvnlar ile ubr ederler. Anlarn ard sra,
Esnf- mkr yan kirclar: Tccrlar ve gayr
ehl-i seferi ehirden ehire kirlar ile gtrrler. Nefert
3000, cmle seyishnelerin semerlerin gn-gn
kfeler ile ve db ve b ve zerbf pdeler ile zeyn
edp nie yz zl ve an ardala ile atlarn zeyn edp ubr
ederler. Bunlarn dahi prleri Kanber-i Al'dir. Hn-i
seferde lzml askerdir.
Esnf- psbn- nigehbn- slmbol: Nefert
on iki bindir, krk bindir derler amm fart- kelmdr,
yz neferi Bedsten-i atk ve Bedsten-i cedd
psbnlardr kim gedikli ulfeli demlerdir. Mads her
eb sabha dek slmbol ire keik bekler.
Bu esnf subaya tbi olmaile ordu alaynda rz-
rende ellerinde gn-gn musanna fnslar yakup
em-i asel kfr- ihidler ve em-i rhleri yakup
ellerinde ucu demirli sopalar ile bellerinde kllar ve
teber-kemnlar ile ve pals pals esbblar geyp
balarnda mahf ucbe-lik kurd derilerinden tclar ve
sivri gn-gn klhlar geyp birbirlerine sopa urarak
gy hrsz kaarm eklinde "Bire koma, kad ha vard

ha, bire koma, gitdi gidi, vard gidi, ite gidi" dey baz
salerin pridir. Kabri kala-i Hms'dadr. Hazret-i
temclar gsterirler ve seyirciler mbeynine ol ucbeResl'n peyki idi. Bu salerin ellerinde birer harbe ve
lik ile girp halk korkudurlar ve hem halk iki tarafa
balarnda birer fitbe zre cca teller ve bellerinde
aarlar ve gn-gn aka ederler. Bunlarn pri Dvne
kantralar ve tennreler ve zl [u] bem ve sapan-
Hurm'dur, Selmn, Al huzrunda belin balad. Bahr-i
Dvdler ve ummn- kerme ve cilbend-i mahabbetler
Ummn'n Lahsa tarafnda medfndur.
ile piyde ubr ederler. Andan,
Bu bldaki ecns- mahlktlar cmle (---) asker.
Esnf- muhzrn- moll: Nefer 200, prleri (---)
Bunlarda asl dkkn ve tezgh yokdur, ancak ordu-y
dir. Kabri Abbs'dadr. Ellerinde birer aslar ile piyde
slm yerin thir edp emn [] emn in ileri giderler.
kadasker n sra ubr ederler. Andan,
Zr bir diyrda ve bir orduda ibtid hkim [155b] ve
Esnf- eimme-i vzer ve mrimrn ve sir
hekm olmasa ol orduya girmek ayn- hatdr. Hkim
ayn: Cmle yz nefer, prleri mm- Azam'dr kim
cihnn cndr. Hads, 1
Badd- behit-bd cenbinde medfndur. Amm
bu hads-i sahh mazmnunca bir diyrda hkim olmasa
imm- evvel Hazret-i Resl'dir kim cemi enbiy
halk- lem birbirin yerler, annin mukaddem asker
ervhna dahi imm olmudur. Andan,
tifesi gidp psbnlar ordu-y slmn cnib-i
Esnf- huteb: Aded-i nefert 400, prleri Hazret-i
erbaasnda ddebnlk etmee memrlardr.
Osmn Zi'n-nreyn'dir. Hazret-i Resl kemerin baBu blda tahrr olunan cmle 14 esnf mevc mevc
layup huzr- Reslullh'da khce hitbet ederdi. Amm
ve fevc fevc gn-gn akalar ile ubr edp asesba ve
hatb-i kadm Hazret-i Peyember aleyhi's-selmdr.
suba ve lamcba at ba berber gidp ardlar sra
Kabr-i Osmn, Medne-i Mnevvere Bak'inde bir
sekiz kat mehterhne ve cmle szendeler fasllar ederek
kubbe-i lde medfndur. Andan,
alaykk dibinden arz- mahret ederek ubr ederler.
Esnf- kad ve molllar: Cmle nefert 500,
Ve's-selm. Andan,
prleri blda mestrdur. Bunlar irtif- kadr in
mazlen sefer eerler. Mahll bir mansb- l olsa
el-Faslu's-slis
erbbna sadaka olunur. Andan,
Esnf- meyih-i izm: Aded 300, bunlar bilOrdu monls: Knn zre be yz ake mevgaraz vel-vaz mchidn f-seblillh olup gaz ederler.
leviyyetdir, nefert yzdr. btid Hazret-i RisletPrleri Hasan- Basr'dir. Selmn- Pris ed balayup
penh'n zamn- sadetlerinde kad olan Abdullh etcemi meyhlara pr oldu. Anlarn tarkine silsile-i Kut
Tahr'dir. Hazret-i Al huzrunda Selmn Pris belin
derler. r-yr- gznden sonra tark eyhi bunlara
balayup iczet verdi. Hazret-i Resl'n emni idi. Gaz
mntehdir. Yz yetmi yanda merhm olup kabri
mlnn rn zabt edp kadlk ederdi. Ve Hazret-i
Buhr'da (---) mahalde medfndur. Andan sonra,
Al'nin kirdi idi. erat kadlarnn silsilesi ana kar.
Esnf- viz-i zhir: Nefer 400, bunlar dahi
Sonra sene (---) trhinde mm- Azam zuhr edp
kadasker
alaynda muhteemne ubr ederler. Prleri
shib-i mezheb olup hl kadlar ana isnd edp
Kmel bin Riyz, Selmn ird edp belin balad. Baz
primizdir derler, h. (---) asrnda mm- Azam'a kaz
meyhlarn silsileleri ana kar. Anlara Kmeyl derler.
teklf edp kabl etmediiyn hapisde merhm olup
An Haccc ehd eyleyp kabri Kfe'de sdedir.
kaz-y sumn kabl etmedi. Rahmetullhi aleyh. Andan,
Esnf- nsh- mfessrin: Nefer 600, bunlar dahi
Esnf- alemdr- Resl sancakdrn: Yz (---)
esnfn birer sancaklar vardr. Amm cmleden Ordu
kadasker ile hasbeten-lillh sefere giderler. Prleri
molls sanca mkellefdir kim sanca- er-i Resl-i
Hazret-i Abdullh ibn Abbs'dr. Hazret asrnda
Mbn'dir. Sancakdrlarn pri Hazret-i Breyde-i
mfessir idi. Kabr[i] Mekke'de Ebtah nm mahalde
Eslem'dir. Resl'n ibtid sancakdr bunlardr. Evvel
Mansr- Devnik cenbinde medfndur.
slm sancan bunlar gtrd, hl sancakdrlarn
Esnf- muhaddisn: Nefer 60, bunlar dahi
silsilesi anda nihyet bulur. Al huzrunda Selmn belin
kadasker ile sefer eerler. Prleri Eb Hreyre'dir. Kabri
balad. Kabri Merv'dedir. Hicret'in altm ylnda ehd
Msr'da Cze ehrinde medfndur. [156a] Ylda bir
oldu. Ve Hazret zamnnda mazl olup yerine Eb
kerre mh- Temmz'da nie yz bin dem cem olup
Eyyb- Ensr, sancakdr- Resl olup l-i
sitnesinde mevldu'n-neb olur, ziyretgh- hs [u]
Emeviyyn'dan (---) asrnda slmbol muhsarasnda
mdr kim Eb Hirre olduyn nie yz bin kedi
ishlden ehd olup yine Eyyb'da medfndur. Ve ordu
vardr. Andan,
molllar hizmetinde,
Esnf- mezzinn: Nefert 700, cmle sefere
Esnf- saler: Nefert 400, bunlar cemi guzt-
memr vzer ve emr-i merlarn mezzinleri
mslimnin mektiblerini vatanlarna vsl etmee
kadasker ordusu ile alaya binerler. Prleri Hazret-i
memrlardr. Prleri Amr bin meyye-i Zamr'dir kim
Bill-i Habe'dir, Hazret huzrunda Hazret-i Al belin
Al huzrunda Selmn- Fris belin balayup trlar ve
balayup cmle mezzinlere pr olup bizzt Hazret'in
1 Hads: "Sultan olmasayd insanlar birbirini yerdi."
mezzini idi. Hakknda Hazret "Y Bill ganni'l-uzl"

______________________________________ 244

ahteri Sitti Hafza hfza idi. Cmi'l-kurn Hazret-i

Osmn ile Kurn- azmi cem edp hfz- krati bu
Hafza Htn'dan kalmala Hafz krat derler. {Hfza
htnlara bu Sitti Hafza pr olmudur}. Bu hfz
tifeleri ale'l-umm kheyln atlar zre Feth-i erf
tilvet ederek alaykk dibinden ubr ederler.
Esnf- yazcyn: Dkkn 400, nefert 500, bu
tife ordu-y bz[r]da ve sadrazam kapusunda arzuhl
ve mektibler tahrr ederler, elzem-i levzmndan
kavmdir. Prleri Ksm bin Abdullh- Kf'dir. Selmn-
Pris belin balamdr. Kabri Cidde kurbnde Hidde'de
Hazret-i Havv yannda medfndur.
sahhfn: Dkkn elli, nefert 300, bunlar
Esnf-

ulem
ziyyinde
ve ulem huddmlar olmaile kadasker

alaynda tahtrevnlar zre dkknlarnda nie bin

1
kitblar
zeyn edp alay ile ubr ederler. Prleri
Yan "Ol kimesne kim melikeler ile musfaha ede Eb
Abdullh- Yetm'dir. Selmn belin balayup kabri m
Derd ola" buyurmulardr. Kabri Necef'dedir. Andan,
kurbnde Busr ehrinde Htem-i Tay cenbinde
Esnf- mtevelliyn: Nefer 700, bu mtevelllerin
medfndur.
cmlesi kadasker nezretinde olmalar sebebiyle alaya
Esnf- irn: Nefert 800, kadasker alaynda
karlar. Prleri Sfyn- Sevr'dir. Kabri Mekke Mualls
kasyidler krat ederek alay ile ubr ederler. Prleri
kurbndedir. Mekke ire hnesin, Sultn Mehemmed
Hassn- Sbit'dir kim Hazret'in iridir kim Seba-i
Hn- Rbi vlidesi tmrhne ve dr'-if in edp
Muallaka shibidir. Selmn belin balad. Kabri (---)
bir b- hayt kuyusu vardr. Dr'-if bin
medfndur, amm ziyret etmedim. [156b]
olunmazdan mukaddem hastalar bu hneye gelp
Evsf- meddhn- sultn ve vzer ve ayn:
Sfyn's-Sevr kuyusundan su ip shhat bulurlard.
Nefert 80, bu tife tahtrevnlar zre ellerinde
Andan,
evgnlar, bellerinde mecmalar ile feshat [u] belat
Esnf- bevvbn- erat ve gayr bevvbn:
zre kssahnlk ederek ubr ederler. Prleri Suheyb-i
Nefert sekiz yz, bunlar dahi kadasker ile kimi sefer
Rm'dir kim Hazret-i Rislet'in meddhdr. Bunlar
eer, kimi alaya kar, prleri Eb eybe'dir, Selmn-
zamn- cehletde Anternme okurlard. Hazret bunlara
Pris belin balayup Hazret-i Resl, Mekke-i
"Ammim Hazret-i Hamza-i b-safnn gazavtn okusan
Mkerreme'nin mifthlarn ana teslm edp hl yine
mmetimi cenge terb ederdin" buyurduklarnda ibtid
zrriyeti inkrz bulmayup Mekke'nin mifthlar eybe
Hamzanme'yi bunlar telf etdiler. Badehu Eb'l-mel
oulllarndadr. Cmle bevvblarn pri eybe'dir. Kabri
{hicret-i nebeviyye'nin} sene 261 trhinde b- tb
Mekke Muallsnda Eb Tlib cenbinde medfndur.
verp altm cild etdi. Hl mezkr altm cildi
Andan,
meddhn- Rm fihris edp yz altm alt cild
Evsf- mukayyidn, huddm- mahkeme-i
Hamzanme olmudur. Amm Suheyb-i Rm, Hazret
er-i Resl-i Mbn: Nefert 2000, prleri Hazret-i Al
huzrunda Mekke ve Uhud ve Bedr-i Huneyn gazlarn
karnda Akl'dir. Kfe hdisesinde ehd olup kabri
krat etdikce Hazret ferah kesb edp Suheyb'e ihsnlar
Badd'dadr. Andan,
edp hakknda hads buyurdu:


Evsf- muarrifn- cevmih: Nefert 2000,
prleri eyh Mansr ibn Muz hazretidir. Kabri bahr-i

2
Necef'dedir. Bu tife ho-vz ile pdiha du ederek
Yan "Kymet gnnde evvel Havz- Kevserden
kadasker alay ire ubr ederler. Andan,
Suheyb'r-Rm
ier", demilerdir. Yz on yanda veft
Evsf- nathn- Reslullh: Nefert 4000, prleri
edp
kabri
Sivas
ehrinin cnib-i arksinde bir yaln
Kasde-i Brde shibi e-eyh Muhammed Bsr'dir.
kaya
zre
bir
sitne-i
azmi iinde medfndur. Hazret
Kabri Msr'da eyh Ukbe-i Cheyn cenbinde
huzrunda kemerin Hazret-i Al balamdr.
medfndur. Andan,
Meddhlarn ve ahilerin silsilesi ana mntehdir.
Esnf- hfzn- Kurn- azm: Nefert 6000,
Evsf- hnendegn: Nefert 300, prleri Hamza
ehr-i slmbol ire bu alt bin hfzdan gayr nisvndan
bin
Yetm'dir. Hazret huzrunda ho-hnlk ederdi.
bin hfza vardr. Prleri Mslim bin Akl'dir, Selmn
Cemi hnendelerin silsilesi ana mntehdir. Kabri
belin balad. Hazret-i Rislet asrnda on bin hfz-
Kurn var idi. Hatt Hazret-i mer'in duhter-i pkzebuyurmulardr. Cmle mezzinlerin silsilesi ana
mntehdir. Kabri m'da Koyunkapusu'nun i yznde
etrf parmaklkl bir kubbe-i sar iinde sdedirler.
nc pr bunlardr. Bu hakrin dahi pridir.
Rahmetullhi aleyh. Ve,
Esnf- sofiyyn: Nefert 3000, bunlar dahi
kadasker alemi dibinde tevhd edp rh- Hak in
cihd ederler. Prleri Eb Derd-i mir'dir. Hazret-i Al
belin balad, on altnc prdir. Ashb- Soffaya izn-i
Resl ile ser-halka idi. Ehl-i riyzetin silsileleri anda
nihyet bulur ve Resl-i Hud ann hakknda buyurdu.

"bn Abbas (r.a) Peygamber Efendimizin yle buyurduunu

sylemitir: Kymet gnnde meleklerle ilk nce musafaha
edecek olan Eb ed-Derd'dr."

______________________________________ 245

Firdevs'l-Ahbr'dan "Peygamber efendimizin yle dedii

rivyet edilmitir: Kymet gn havzmdan nce Suheyb-i
Rm iecektir."

Tif'dedir. Bunlar ho-vz ile sefere mteallik ilhler

okurlar. Bazlar,

Esnf- ferrn- ehl-i sanyi ve ehl-i tark:

Nefert 2000, bunlar dahi b-hisb kavmdir, amm
sefere memr olup ordu monlsyla alay eden bunlardr.
Allhmme y Hd
Prleri Nusayr- Hind'dir. Selmn Fris belin balad.
sn eyle yolumuz
Kabri Basra'dadr. Kuddise srruhu. [157a] Bu tife
ilhlerin krat edp alaykk dibinden ubr ederler.
ellerinde crblar ve firhneleri ve Snbeki cezresi
Evsf- mneccimn: Nefert 70, prleri Hazret-i
sngeri ve boaz larnda ridlar ile db zre ubr
mm Al'dir kim ye[t]:
ederler.
1
Esnf- cenze peykleri ve mrde-yn yan
yeti tefsrin bilp evkt- hamseyi bilmek in bu ulmu
ehdn gasslleri: Nefert 4000, prleri Amr- Ayryegn eyledi. Kabr-i erfi Kfe'dedir kim ibdet
yr'dr, kemerin Hazret-i Al balayup kabri Hms'dadr.
ederken Mlcem-i lan ehd etdi.
Bu esnfn ordu-y slmda krlar ehd [u] hed ve
Ve bu mneccimn snf tahtrevnlar zre
garb [u] gureblar gasl edp defn ederler.
usturlblarn ve kble-nm ve mktlarn ve takvm zc
Ve bunlardan mad sefere memr vzer ve
kitblarn zeyn edp mneccimba rf-i izfetiyle ve
vkel ve ayn [u] kibrn immlar ve mezzinleri ki
saakl abysi ile kadasker ile muhteemne at ba
blda tahrr olunmudur, cmle pr-silh olup gnberber ubr ederler. Andan,
gn libs- fhireler ile esb-i tz zre svr olup sefere
Esnf- remmln: Dkkn 15, nefert 300, bunlar
mteallik kasdeler ve
dahi ulem ziyyinde olmaile kadasker alayyla
Allhmme y Hd
tahtrevnlar zre tahta-i tlii ve kura ve remil tahtalarn
sn eyle yolumuz
meydn- mahabbete koyup "Tli-i sad-i meymn ve
ilhiyytlarn blend-vz- Dvd ile tilvet ederek
tli-i menhs ve maksad [u] mermlarnz grelim" dey
ubr ederler. Zr slmbol'da ne kadar seltn cmileri
remmlne kelimt ederek ubr ederler. Prleri yine
ve cmi-i vzerlar var ise anlarn eimme ve huteblar
Hazret-i Al'dir kim reml-i Al mehrdur, ulm-
ve mezzinleri huzrda kalup bu blda tahrr olunan
kadmdir. Zamn- kadmde bu tarkin prleri Hazret-i
sefere memr ordu immlarna ve mezzinlerine ve
Dnyl'dr. Hazret-i Cibrl-i Emn'den tahsl-i ilm edp
muarriflerine ve nathnlarna ve huffz- Kurn'lara ve
reml ile mucizesin beyn ederdi. Andan,
cenze peyklerine birer aylk ulfelerin verp imdd
Esnf- nakbn- ehl-i href: Nefert 300, prleri
ederler. Anlar dahi sefere giderler. Amm Hnkr
Hazret-i Cbir-i Ensr'dir. Kabri Msr skenderiyyesi
mezzinleri iki pay ve sadrazam mezzinleri birer pay
arksinde Remle blar nm mahalde tark-i m zre
alup sefere giderler. Anlardan gayrs cmle tahsl olan
bir kubbe-i lde medfndur, bir cmii ve zviyesi
mllar itirk-i sev zre hisse-mend olup gaz ederler.
vardr. Hazret huzrunda kemerin Hazret-i Al balayup
Bu esnflardan mad b-garaz hasbeten-lillh gazya
cemi tark nakblerinin silsilesi ana mntehdir. Andan,
giden fukarlarn hisbn Allhu Rabb'l-lemn bilr.
Esnf- resn- ehl-i tark: Nefert 900, b-hisb
{Esnf- hcegn- mekteb-i psern: (---) (---)
kavmdir, amm kadaskerile alaya kan eyh [] b
(---) (---)} Andan,
bunlardr. Prleri Eb Ubeyd Czrec. Hazret huzrunda
Esnf- mekteb-i sbyn [u] tfln- ebcedhn:
Hazret-i Al belin baladu on yedinci prdir. Kabri
Hisbn Hud bilr, amm hce-i muallimhne 1993, ve
Medyen'dedir. Msr'dan Kabe yolu zre uayb'ndr't-talm-i mekteb kezlik 1993. Bu muallimnn
niam tarki zre bir kk kubbede medfndur. Bunlar
prleri hce-i kint ve mefhar-i mevcdt Hazret-i
cemi ehl-i hrefin ve ehl-i tarkin resleri pridir. Zr
Muhammed'l-Mustaf'dr, pri Cibrl-i Emn'dir, andan
Hazret-i Resl, bu Eb Ubeyd Czrec'yi Ensrlere res
Rabb'l-lemn'e mntehdir. Zr Hazret-i Rislet,
etmidi. Sahbe-i kirmn kmmelnindendir. Kaddesenalmm Hasan ve mm Hseyin'in dedesi ve stdlar idi.
lhu bi-srrhi'l-azz. Andan,
Ve mekteb-i sbynn prleri mm Hasan ve mm
Esnf- meyihn- ehl-i href: Nefert 105,
Hseyin'dir.
prleri Hazret-i Selmn'dr. Hazret-i Al kemerin balad.
Bu zikr olunan muallimhnelerin nie kerre yz bin
Kabri Badd'dadr.
ecinne askeri gibi sar kebr tfln- ebcedhnlar bilEsnf- avun- ehl-i sanyi: Nefert 415,
hisb kzdan klhlar geyp ellerinde deblekler alup
prleri mer bin Haddm'dr. Selmn- Pris belin
herbir mekteb-i sbynlar birer gne libs ile gn-gn
balad. Kabri Yemen'de Veys el-Karan cenbinde
akalar edp kimisi "ll yansuru's-sultn" diyerek kimisi,
medfndur. Cmle ehl-i href avularnn prleridir.
Amm vzer ve mrimrn avularnn ve silhr ve
lh izz-i ztn hrmetiyn
cndlerin pri Mlik Ejder'dir. Kabri Krm'da
Dahi bin bir sftn hrmetiyn
denilmidir.
deyp gayr tfl- n-resdeler mn deyp stdlar du
ederek mevc mevc ve fevc fevc emapur askeri gibi
grh grh enbh gibi ubr ederler. Nie kerre yz bin
1 Kurn, Yasin 39; "Ay iin de sonunda kuru bir hurma dalna
ferzendn dahi balarnda eb-klhlar zre gn-gn
dnecei konaklar tayn etmiizdir."

______________________________________ 246

calar ve gn-gn ziller ile kendleri zeyn edp

ellerinde def kudm ve Eyyp deblekleri ile "ll
yansuru's-sultn" deyp ellerin dak ederek asvtlar evce
peyveste olup du hrmeni ire ubr ederler. Bu tife-i
ecinneyi grmeyen dnyda bir ey grm deildir.
Andan,
Esnf- eyh'-yh- siln yan eyh-i
dilenciyn: Nefer bir.
Tife-i fukar-i dilenciyn: Nefer 7000, ye[t]:
1

nass-
ktna mazhar olmu
bir alay- azm cerrr [] kerrr garblerdir. Herbiri birer
hrka-i pemneler ve ellerinde gn-gn alemleri,
balarnda brydn ve lf-i hurmdan destrlar ile Y
Fetth esmsyla cmle amlar birbirinin omuzlarna
yapup kimi leng ve kimi arec ve kimi kansis ve kimi
meflc ve kimi masr ve kimi b-dest ve kimi b-p ve
kimi uryn bryn ve kimi hmr-svr bir hengme
du ile nie bin bayraklarn mbeynine cerrrlar eyhini
ortaya alup eyhleri du etdkce yedi bin fukar bir
saddan Allh Allh ile mn dediklerinde sadlar evce
peyveste olur. Bu tertb zre anlarn dilenciler eyhi alay
iinde alaykk dibinden ubr mahallinde durup
pdiha hayr du edp ihsn [] inmlar alup ubr
ederler. Prleri e-eyh Hf'dir, Selmn belin
balamdr. Gazdan gelen guzt- mslimnden ye[t]:
zre

2
nass
"eyullh" deyp sadaka
alrd. Kabri Medne-i Mnevvere'de Kbleteyn
kurbnde medfndur. Andan,
Esnf- eyh'l-arast: Nefer 155, bunlarn her
biri hammm kubbesi kadar gn-gn sarklar sarup
destrlarn gtrmee gerdnlar tahamml edp
herbirinin destrn beer onar dem dayanup gtrrler,
kimi har-svr ve kimi piyde-reftrdr, kimi emendere
svr olup sarn baka bir ata ykledp herbiri birer
gne destryla [157b] el aup du ederek ubr ederler.
Andan,
Esnf- tlib-i ilm-i shtevt: Nefert 12.000,
bunlar dahi b-hisb yanm ve kanm kavmdr. Amm
on iki bini kemerbalar ve huddmlarndan martlar ve
dzmanlar ve berebalar ile gn-gn kee klh zre
elvn elvn kfe [ve] ezhrtlar ser-i sadetlerine
zeyn klup ellerinde Kudr ve Mlteka'l-ebhurlar ve Kef
ve Kadhn kitblar ve bellerinde emr-i hnfenlar
ve sapanlar ve gedelec yaylar ve sehm- kazlar ve
bazs ebyt [u] er- pkze-gftr krat ederek her
biri piyde kemerbalar esb-i tzler zre mde olup
gy dersin mzkere edp ubr ederek alaykk
dibinde ye[t]:

etdiler. Anlarn pri ser-eme-i Erbb- Soffa Eb

Derd-i mir'dir, Selmn belin balad, blda
mastrdur.
Evsf- rk- thir l-i ab, sdt- kirm, evld-
Reslullh: Aded on yedi bin, el-azametullh bu
tifenin alay- azmi destr- evld- Reslullh ile
nmyn oldukda cmle teferrc ehli "Allhmme salli ala
Muhammed" derler. Gy bir nr- ilh berk urup
cmlesi esbb- ihtimlar ile esb-svr ifte ifte ubr
ederler. Prleri mm Hasan ve mm Hseyin ve
vlideleri Ftmat'z-Zehr ve cedleri Htem'l-enbiy
Muhammed'l-Mustaf'dr. Kabr-i mm Hasan (---)
medfndur. Ehli, sem verp mesmmen ehd oldu,
sene (---) bade hicret-i nebeviyye'de. Kabr-i mm
Hseyin, Yezd cenginde Kfe'de ehd olup cesed-i
erfi Badd'a (---) konak karb mm Hseyin'de bir
sitne-i azmde medfndur ve ser-i sadetin Yezd
m'dan Msr'a gnderp hl Msr- Khire ire Hn-
Hall kurbnde mehed-i mm Hseyin'de bir kubbe-i
l iinde ser-i sadetleri medfndur. Bir cmii var,
cnib-i erbaasndaki mermer amdlar Kabe-i erf
hareminde bin olmaile Kabe-i erf'in siyh rtsn
ol amdlara kuadup anda dikerler, badehu Kabe'ye
gtrrler. mm Hseyin azm sitnedir. Cemi ehl-i
Msr eb [u] rz ziyret ederler.
Netce-i merm cmle ref ubr edp ard sra
nakb'l-erf yeil immesiyle ve esb-i tzsi saakl
abysiyle, zr bu dahi be yz ake molldr. Ve sa
cnibinde ordu kadaskeri, yenieri ukadryla ve
muhzrlar ve sir huddmlar ile ve bunlarn sanda
mneccimba rf-i izfetiyle be yz ake mevleviyyet
pyesiyle muhzrbas keesiyle ve yenieri ukadryla
moll ubr edp ardlar sra mlebbes i gulm
mahbblar ardlar sra sekizer kat mehterhne
davullarna meikler alup drtlar ile alaykk
dibinden ubr ederler.
Amm bu kadasker alaynda olan 38 esnf aded
grh- enbh- gn-gn esnftn yeknu (---)
askerdir. Ve's-selm.
btid alay- ordu-y askir-i avn, badehu askir-i
er-i Resl-i Mbn, badehu esnf- hukem-y
kehhln ve cerrhn beyn eder. Zr bir diyrda
esnf- kehhl ve cerrh olmasa ol ehire varup
mtemekkin olmak ciz deildir.
el-Faslu'r-rbi
Esnf- elzem-i levzm hekmba

Birdir
3

nassn tefsr etdiklerinde Murd Hn haz edp shtevt

tifesine kse altun ihsnlar olup hayr sen ile ubr
1

Kurn, Tevbe 60; "Zekatlar yalnz zrtlere ve yoksullara..."

Kurn, Duh 10; "Ve sakn bir ey isteyeni azarlama."

Kurn, Hacc 78; "Allah urunda gerei gibi cihad edin"

______________________________________ 247

ve be yz ake mevleviyyet ile hkimdir.

rf-i izfeti ve saakl abysi ve muhzrlar ve keeli
hnkr kapucusu ve yenieri ukadr ve yz aded i
huddmlar vardr. Ve Tekirda ehri bu hekmbalara
ber-vech-i arpalk ihsn olunmudur. Hukemlarn
prleri Hazret-i Znnn- Msr'dir. Msr meliki
Mukavks, Hazret-i Rislet'e gyet mahabbet edp her
br Hazret'e eli gnderp,

"Y Muhammed Rm keferesi Msr diyrna istl

edp kabza-i tasarrufa alup vilyetim elden gitdi, ltf
edp azm asker ile Msr'm feth edp zr-i destinde bir
boybei-misl kemterin olam" dey Znnn- Msr'yi
bir atal kl ile ve bir katr ve drd aded Kbt criyesi
hedylar ile Znnn- Kbtyi Hazret'e gnderdi. Hazret
klc Zlfikr dey Al'ye ve katra Dldl dey yine
Al'ye verdi. Criyenin birin Hazret-i Eb Bekir'e, birin
Zbeyr hazretlerine, birin ir Hassn'a verp Abdurrahmn bin Hassn ol duhter-i pkze-ahterden oldu. Bu
duhterin hemresi Mriye [158a] criyeyi Hazret-i Resl
kendiler alkoyup Hazret-i brhm ibn Reslullh ol
Mriye criyeden vcda geldi.
Znnn, Hazret'in bu shib-i keremliin ve mbrek ceml-i b-kemlin mhede edince mn ile
merref olup Hazret keml-i marifetin sul edp
"Ktibim ve irim ve lim-i hzk ve tbb fassdm"
deyince Hazret-i Resl, Hazret-i Al'ye emr edp Hazret
huzrunda Al, Znnn'un kemerin balayup dest-bs-i
Resl ile eref-yb olup cmle hukemlara pr [] pv
olup Amr ibn el-s ile sla-i rahm in Msr gazsna
gelp ehr-i Fustt ki eski Msr'dr, anda ceng
mahallinde hadeng ile mecrh olup ehd oldu. Kabri
yine Msr'da mm fi tarafnda eyh Ukbe-i Cheyn
cenbinde bir kubbe-i lde medfndur. Cemi etbblarn
silsileleri ana mnteh olur.
Esnf- dekkn-i hukem: 700, nefert 1000,
nie yz bin dkknlar yokdur. Amm hn-i alayda
bunlar tahtrevnlar zre dkknlarn lt- hukem ve
eribe hokkalar ve gn-gn hab eleri ve ifteler ile
zeyn edp {baz emrzl demlerin nabzlarn dutup
dev ederek} ubr ederler. Bu esnf hakknda Hazret-i
Resl hads buyurmulardr:

sene kehhllk etdi. Amm Hazret-i Rislet asrnda

kehhlnlarn pri (---), Hazret-i Selmn belin balad.
Kabri Ispahn- nsf- cihndadr. Hl kabr-i erfinden
bir veca- ayneyne mbtel dem gubr olup aynna
vesme edinse if bulur, hl uarlar mbeyninde kehl-i
Sfhn mehrdur. Bu tife tahtrevnlar zre
dkknlarn gn-gn libs- fhireler ile zeyn edp kehl
kutular ve gn-gn mller ve nie gne kehhle
mteallik bistlar ile dkknlarn zeyn edp baz all
demlere ilc ederek ubr ederler.
{Esnf- b-dkkn- ttycyn: Nefert 100,
prleri yine (---), bunlar kutular ire koruk ttys ve
iek ttys ve peygamber srmesi[n] gezdirp krlaryla
alay ederler}.
Esnf- macinciyn: Dkkn 200, nefert 500,
kadm-i evvelde prleri Hazret-i Fisagores-i Tevhd idi.
{Amm} Hazret-i Rislet asrnda pr-i hakkleri Hazret-i
Ubeyd-i Attr'dr, Selmn- Pris belin balad. Hazret-i
Hamza ile ehd olup Cebel-i Uhud zeylinde medfndur.
Bu macncu tifesi tahtrevnlar zre dkknlarn
macin humlar ve hokkalar ve gm hokkalar ve
gm meblalarla dkknlarn zeyn edp halfeleri tu
havnlar ire besbse ve kebbe ve darn ve dr- flfl
ve kakule ve havln ve havlncn ve d'l-kahr ve zencebl maklesi edviyeleri dp baz pene-i fitb-
dilbernlar gm hokkalar ire ndr-y dev-y misk
ve dilber-lebi macnlarn gm meblalarla tarafeynde
duran temclara macn bezl ederler. Amm her bir
dilber bir nezketle macnu lebine srp yhd gerdeni
altndan geirp vekrlklar ederek dilber-lebi
macnun ihsn ederler.
Esnf- cerrhn: Dekkn 400, nefert (ve ne1
fert) 700, prleri Eb Ubeyd-i Kassb'dr, Selmn- Pk
bu mazmnca bir ehr-i azmde yhd bir ordu-y
belin balad. Kabri Lahsa'da medfndur. Bu tife prazmde hkim ve hekm-i hzk ve fassd- mil ve
silh olup tahtrevnlar zre dkknlarn di karacak
cerrh- kmil olmasa ol ehirde ve orduda olmak ciz
kelpedn ve mengne ve kskler ve destere ve erre ve
deildir. mdi ol ecilden ibtid hukem ve kehhl
minr ve malafa ve kelpednlar ve eeler ve dahi nie
esnflar tahrr olundu.
bin elvn let-i cerrhn ile krhnelerin zeyn edp baz
Amm bu ilm ilm-i kadmdir. Zamn- kadmde
demlerin kollarn ve balarn ve ayaklarn tmr eder
prleri Hazret-i Lokmn idi ve Fisagores-i Tevhd ve
eklinde ubr ederler.
Efltn- lh ve Bokrt ve Sokrt ve Restetls ve
Esnf- merbt- dev: Dkkn 500, nefert
Clins ve Merns [Feyleks?] nm hukem-y
600, prleri Tb Al bin Sfyn- Sevr'dir. Kabri Yemen
kudemlar gelp akl ile bir kl krk yarup ilm ile ge
Adeni'ndedir. [158b] Bu tifenin ekseriyy dkknlar
nerdbn etmilerdi. hir ecel derdine dermn
Sultn Byezd'de ve Hocapaa kurbnde Meydnck
edemeyp hirete tahtrevn ile revne oldular.
mahallesi'nde ve Galata'da vk olmudur. Bu esnfn
Esnf- kehhln: Dkkn 40, nefert 80, zamn-
krlar lisn- servi ve hindib ve koknr ve nan ve
kadmde prleri Hazret-i Ms asrnda bir Yahd htnu
zter misilli edviyelerin arakn karup ve gayr
idi. Hazret-i Ms'nn gz aryup Cenb- Br "Y
giyhtdan araklar karup gn-gn ielerle
Ms ol htna var kim gzne ilc etsin"
dkknlarn zeyn edp ubr eder. Guzta gazda bu
buyurduklarnda Hazret-i Ms varup ol htn Ms'nn
m-i edviyeler gyet lzm olmaile bu tife dahi kl-y
aya altndan gubr alup mbrek gzlerine ekp
metn arz edp pr-silh ubr ederler. Andan,
Hazret-i Ms if buldu. Bu hl zre ol htn iki yz
Esnf- b- glbcyn: Dkkn 41, nefer 70,
bunlar Bedsten-i atk nnde husrevn kp kadar bakr
kazganlar ire Edirneli htnlar glb satarlar. Gayrlar
1 Hads: "limlerin birincisi bedenler ilmidir, ikincisi de dinler
dkknlarda buhr suyu ve m-i kd ve m-i glb ve
ilmidir."

______________________________________ 248

m-i amber ve m-i aselbend ve m-i mverd ve m-i

ysemen misilli tryyt maklesi m-i tayyibeler frht
ederler. Prleri Itriddn-i Hind'dir. Kabri yine
Hindistn'da Rey ehrinde medfndur. Hazret-i Resl,
ryiha-i tayyibeden haz edp bunlar dim Hazret['e]
glb hedy getirirlerdi. Kemerin Hazret-i Al bend
edp pr oldu. Bu tife pr-silh alayda ubr ederken
dkknlarndan iki tarafda olan temclar zre glb ve
m-i buhr nisr ederek ubr ederler. Cmle hrh
muattr olur.
Esnf- ehl-i href-i dehhn- edviye: Dkkn 80,
nefert 115, prleri Abdssamed Zeyyt Basrav'dir,
Selmn kemerine ed balayup kabri Badd diyrnda
Kurna kalas mezristnnda ziyretgh- hs [u] mdr.
Kabri trbndan dim bir yal trb kar. Czm ve
ger olan bir dem hammmda kse srnp ol yal
trbdan srnse bi-emrillh hals olur. Bu esnfn
krlar bdemden ve servi kozandan ve cevizden ve
fndk ve fsdkdan ve gayr gn-gn eylardan
edhnlar karup katremz eleri ire koyup
tahtrevnlar zre dkknlarn zeyn edp halka ysemen
ya ve snbl ve gl ve reyhn ve kallemisk yalar bezl
ederek ubr ederler.
Bu bld tahrr olunan (---) 11 aded esnfn yeknu
(---) askerdir, cmlesi pr-silh olup alaykk dibinden
gn-gn akalarla arz- kl ederek ubr edp be yz
ake moll hekmba rf-i izfetiyle ve huddmlar pk
surhleriyle ubr eder. Ard sra kehhlba ve
cerrhba at ba berber esbb- ihtimlar ile ubr
ederler. Anlarn ard sra hekmbann eli asl halfeleri
ile,
Esnf- tmrhneciyn: Prleri Dvne Hurm'dur, Selmn- Pk nazar-gerdesidir, Hazret-i Hamza
yr- grlardr. Kabri (---) medfndur. slmbol ire be
aded tmrhnenin ne kadar dvneleri var ise iki yz
aded bmrhneciler iki yz yeri g bilmez dvne
zir-zop bel-hop dvneleri altun ve gm yaldzl demir
zencrler ile hekmba halfeleri ellerinde eler ire
mecnnlara dev olacak eribeler verp bazsn sertmrhneci glbler al aa edp deyenek alup sille-i
pehlivnler urarak her bir dvne ejder-misl zencr
krarak herbiri birer evz [u] etvr ile kimi uryn ve kimi
giryn ve kimi nln ve kimi handn olup halt- kelm
ederek seyirciler zre hcm edp halk grh grh
kararak kimi nara urarak dem ejderhs-misl ubr
ederler. Eer bunlarn evsflarn ol alay gnnde tahrr
etsek bir mcelled olur. Andan,
Esnf- huddm- bmristn [u] mristn: Be
tmrhnede huddm 700, bunlarn pri Ashb-
gznden (---), Selmn- Pk belin balad. Kabri
malmum deildir. Bu tife nie tahtrevnlar zre
haste-hllere tmr ve tam ve dev vererek ubr
ederler. Bunlara cmle evkf tarafndan harc- rh verp
mahfe ve tahtrevnlar gtrp rh- gazda hasta
olanlara hidmet eder bir alay pk pkze suleh-y
mmetden kimesnelerdir. Bu hastalarn mbeyninde

______________________________________ 249

hekmba ve cerrhba halfeleri pr-silh olup

alaykk dibinden ubr edp sekizer kat mehterhne
alarak ubr ederler. (---) (---) (---) (---)
el-Faslu'l-hmis
Esnf- iftiba

Dkknlar yokdur amm drd mevleviyyet yerde

yigirmi alt bin tarla tahrr olunup elli yedi bin ifti add
olunmudur. Prleri zamn- kadmde emr-i Hak ile
Hazret-i dem idi amm Hazret-i Rislet-penh asrnda
prleri Hazret-i Reyys bin mer'l-Harrt'dr. Hazret-i
Al kemerin balad. Kabri Havrn sahrs'ndadr. [159a]
Aalar bostncba tarafndan terekecibadr. Bu
tife-i dihkn yan ekinci, ayaklarnda arklar ve eyinlerinde ab ve kab dolamalar ve gn-gn hrka-i
pemneler ve balarnda tc- gn-gnlar zre teller ile
zeyn edp nie bin gn-gn srlar ve cmslarn
boynuzlarn altun varak ile mutall edp her sevrin
miynnda kemer kuaklar ve sereng ve atlas ullar ve
nie bin knal sakar cmslara boyunduruk geirp ifte
ifte sabana ve pullua koup ellerinde nodul ve
endire ve digren ve uzevle ve kerepe ve raga misilli
letler ile cmslar saban srer gibi srp "Ekmek
benden bereket senden, ver Allhm ver" dey feryd
ederek boazlarnda tobra tobra atmaca yan tohum
budayn halk zre serperek "Benim elim deil dem ata
elidir, Y Rabb berekt- Hall ver" diyerek grh grh
ubr ederler. Andan,
Esnf- bbn: Drd mevleviyyet yerde cmle
b u be ve bestn aded 43950, hadka-i ravza-i
cinn, b [u] bostndr kim gy her biri remezt'limddr. Her bir bda birer demden krk bin
{tokuz yz} elli dem eder. Amm baz bda beer
onar dem vardr. Bunlarn dkkn [ve] dezghlar
olmayup cmlesi terekeciba marifetiyle krk bin asker-i
pr-silh ellerinde gn-gn kazmalar ve apalar ve
yabalar ve beller ve balarnda teller ve apa taraklar ve
trmklar ve kskler ve alama destereleri ve keserler ve
gn-gn bbnn letleri ve nie bin knal bostn
dollblar srlarn tezyn edp "Oha diha babam" diyp
"Allh Allh rahmet ver y Mevl, bereket ver y Mevl,
kuvvet ver y Mevl" dey feryd [] fign edp her bir
bbnn ellerinde ve balarnda ucbe-lik tclar zre
gn-gn kfe ve ezhrlar ile donanup tarafeynde
duran temclara kfe bezl ederler kim bir azm
ecns- mahlk askerdir.
Ve bunlarn prleri Eb Zeyd-i Hind ki ana Baba
Reten derler. Reslullh'n bbndr. Selmn- Fris
belin balad. Cmle bevnlarn silsilesi ana kar.
Kabri Hindistn'dadr. Elli birinci pr-i pvdr. Andan,
Esnf- alamacyn- ecr- msmirt: Nefert
500, bunlar bir alay suleh-y mmetden mbrek

demlerdir kim her ecerin gzdesinden birer nevnihlleri b-semer drahtlara alayup bdr meyve verir.
Hatt bir zm asmasnda yigirmi elvn zm nihli
alayup yigirmi gne engr verir. Ve dud aacnda dahi
eyle alamalar edp yedi sekiz elvn dud- lezz hsl
olur. Prleri yine Baba Reten hazretleridir. Bunlar dahi
gn-gn libslar ile tabla tabla meyveleri balarnda
gtrp halka bezl ederek ellerinde alama fidnlar ve
bklar ve keserleri ve gayr letleri ile ubr edp du
ederler.
Esnf- sebzevtc: Dkkn 500, nefert 500,
seyishneler zre dkknlarn madenivz ve kerefis ve
hyr ve patlcan ve turp ve argam, kabak ve ker ile
tez[y]n edp halk zre tze hyr ve kzlaac ve tere ve
prasa ve argam nisr ederek ubr ederler. Bunlarn pri
yine Baba Reten'dir.
Bu blda tahrr olunan grh {4 esnf} asker
cmle (---) demdir. Bunlar ol kadar avns akalar edp
feryd ederler kim sadlar evce peyveste olur.
Ve bu tife-i ifti ve bbnlar nimet hsl edici
kavmdir. Elzem-i levzmndan olmaile asker tifesi ve
ulem ve hukem esnflarndan sonra bu iftci tifesi
takdm olundu. Zr esnf- kadmdir. Dn direi, nn
presi ve cn presi bunlarn krdr.
Bunlar bir hy-h ile ubr edp terekeciba be yz
sar ve sivri klhl hnkr bostnclar ile anlar piyde
ve tfeng-endz, terekeciba esb-svr, yan sra
iftciba at ba berber olup ardlar sra sekizer kat
mehterhne alarak ubr ederler.
el-Faslu's-sdis
Esnf- habbzn yan ekmekciyn

Dn direi ibtid prleri Hazret-i dem'dir kim

ye[t]: 1
dey "Buday aacndan yeme" dey Cenb- zzet, dem'e emr edp insn
nisyndan mrekkeb olmaile emr-i Hakk' syup r-y
arza hbt edp yine emr-i Hak ile buday Cibrl-i
Emn getirp bir dikdikde buday kaynadup dem Neb
[159b] tenvl edp def-i c etdi ibtid buday
orbasdr. l hze'l-n bir kimesne hnesine bir dem
davet etse "A- Baba orbas yiyelim" der. A-
muhalleb ve skker plde yiyelim demez.

Badehu Cibrl-i Emn talmiyle dem Neb

buday un edp hamr edp ekmek edp dahi ss iken
tenvl edp def-i cn etdi. Annin tze ss ekmek
tze cn verir. Annin ekmekcilerin pri Hazret-i
dem'dir. Amm Hazret-i Rislet-penh itihrnda
ekmekcilerin pri mer bin mrn- Berber'dir, Selmn-
Pk, Hazret-i Al huzrunda beline ed balayup iczet
1

Kurn, Bakara 35; "u aaca (yaklamaynz yoksa) zalimlerden olursunuz."

Kurn, Bakara 35; "u aaca (yaklamaynz yoksa) zalimlerden olursunuz."

______________________________________ 250

verdi. Hl ekmekcilerin pridir. Seksen yedi yanda nakl

edp kabri Medne-i Mnevvere Bakinde medfndur
kim be kerre ziyreti myesser oldu. Ve ehl-i hrefler
mbeyninde Selmn- Pk'in kemer-beste etdi nc
prdir.
Ve bu ekmekci hirfetinin ok esnf yama vardr ve
b-hisb askerdir. Amm bu esnf- habbznn
dkknlar cmle 999, nefert 10.000, bunlar arabalar
zre ekmekci dkknlar yapup kimi hamurkrlk eder,
kimi ekmek piirp seyircilere hurdaca nn ledirirler.
Ve tahtrevnlar ve arabalar ve kzaklar zre
hammm kubbesi kadar st rek otlu ve ssml hs
beyz ekmekler ederler kim her biri ellier kantr gelir
ekmeklerdir. Ve kzaklar zre olan ekmekleri yetmi
seksener ift cms eker. Nie byle azm ekmek
yaparlar lkin bunlar furunda pimek mmkn deildir.
Yeri handak gibi yarup stlerine kl rtp dahi cnib-i
erbaasna te edp teenniyle piirirler, grmee
muhtcdr.
Ve dahi dkknlarnda nie gne beyz Ramazn
pideleri ve somunlar ve lavaa yufka ekmekler edp
mezkr byk ekmeklerin bir kan Alaykk dibinde
pdih huzrunda yam etdirirler. Zr slmbol
monls hnesine varnca mesfe-i bade olmaile
gtrmesi mkildir. Bir ka byk ekmekleri dahi
slmbol molls hnesinde yam etdirirler. Zr cmle
alay anda nihyet bulup trumr olup her esnf aalar ve
eyhlerin yine alay ile hnesine getirp herkes hnelerine
gider. Andan,
{Esnf- ekmekciyn- yenieriyn: Krhne
birdir, nefert cmle yz, cmlesi acem olanlardr,
yenieri ocana tayn verir gayrya vermezler, meer
fukarya vereler. Siyh fotuladr, amm gyet lezzdir. Bu
krhne, eski odalar ile acem olanlar odalar
mbeyninde bir krhne-i azmdir.
Bir orbac ve bir fotula ktibi ve yedi aded
meremmtc ve yedi aded mutemedleri ve bir ekmekcibas ve bir kethuds ve blkbalar vardr.
Bunlar dahi arabalar zre dkknlarnda ekmek yaparak
ve un eleyerek azm ekmekleri srk hammllarna tahtaplar zre gtrdp iki tarafda olan seyrnclara
ekmekler bezl ederek cmle sivri klhl acem olanlar
ile pr-silh saf saf olup ekmekciba ve fodula ktibi ve
orbacs rikb rikba muhteemne ubr ederler, sivri
klhl aceb askerdir}.
Esnf- tuzcuyn: Prleri Hazret-i brhm
Hallullh'dr. Kaan kim Hallullh Kabe'yi bin edp
macene ire bir hayli trb kalup brhm Hall, hizmeti
mukbelesinde Hak'dan rahmet istedi. Cenb- Br
eyitdi:
"Y brhm, rahmet istersen olunu hocaya ver ve
uryn geydir ve alar do[y]layup ziyfet eyle sana rahmet
vereyim" dedi. brhm eyitdi:
"Y Rabb nice a doylayaym?" Hak Celle ve Al
eyitdi:

"Y brhm amur kardrdn macene ire kalan

topra bir ksm arka ve bir ksm garba ve bir ksm
imle ve bir ksm cenba atup ziyfetimdir yiyin ey
mahlk- Hud de" dey Cenb- zzet hitb edp
brhm ile r ksm r keye atnca Rabb'l-zzet rha
emr edp cmle trb r-y zemne datd ve bi-emr-i
Hud her gubr dd yerde tuz olup il hze'l-n
cemi mahlk- Hud, brhm Hall tuzundan tenvl
ederler aceb hikmetdir.
Amm Hazret asrnda tuz satan Hazret-i Eb Mellh- Yemen idi, Selmn kemerin balayup cmle
tuzculara pr oldu. Kabri yine Yemen'de Sann
ehrinde. Bu esnf ekmekciye yamakdr. Zr ekmek
tuzsuz olmaz. Bunlar dahi pr-silh olup tahtrevnlar
zre tuz dkknlarnda tuz tartarak tuz ekmek hakkyn
diyerek ubr ederler ve piyde askerleri tarafeynde olan
seyircilere tuz ledirerek ve dumnlar ederek ubr
ederler.
Esnf- rekciyn: Dkkn 200, nefert 2000,
prleri (---) Cidde'de medfndur, Selmn belin balad.
Esnf- brekciyn: Nefert 4000, dkkn 200,
prleri (---), kabri Kfe'dedir, Selmn perverdesidir.
Esnf- gevrekciyn: Dkkn 55, nefert 200,
prleri Mukbil-i Zerrn-kemerdir Selmn belin balayup
kabri n-malmdur. Sffn cenginde ehd oldu, derler.
Esnf- kh[]ciyn: Dkkn 100, nefert 500,
prleri uayb- Havrn'dir, Selmn belin balad. Kabri
Habe Zeyla'ndadr.
Esnf- gurbiyyeciyn: Dkkn 50, nefert 100,
prleri Helvy mer'dir. Kabri Basra'dadr.
Esnf- simitciyn: Dkkn 70, nefert 300, prleri
Reyyn- Hind'dir, Selmn belin balayup mm
Hasan'a ve Hseyin'e simit halka hedy getirp ol
ehzdelerin [160a] hidmetinde olurdu. Kabri Msr
diyrnda Kn ehrinde Abdrrahm Knv cenbinde
medfndur. Kuddise srruh'l-azz.
Esnf- katyifciyn: Dkkn 50, nefert 100,
prleri Red ibn Helvy mer'dir. Kabri Kuds'dedir,
Selmn- Pk belin balad.
Esnf- ehriyyeciyn: Krhne 10, nefert 100,
prleri Al skendern, Selmn belin balad. Kabri nmalmdur.
Esnf- lokmacyn: Dkkn 20, nefert 50, prleri
Hazret-i Ukke'dir. Hazret-i Rislet'in mhr-i
nbbvvetin bs edp Selmn belin balad, rv-yi
hadsdir. Kabri Mara'dadr, amm (---) dahi ziyret
etdik.
Esnf- gzlemeciyn: Dkkn 60, nefert 105,
prleri Eb'n-nid'dr, m- erf cenbunda bir
merhle yerde kala-i Sasa[a]'da medfndur.
Bu blda tahrr olunan 12 aded esnf cmle (---)
asker olup pr-silh cebe ve cevene mstarak olup
eyh ve nakb ve kethudlar muhteemne atlar zre
svr olup nefertlar arabalar zre furunlar yapup gngn eylarla dkknlarn zeyn edp rekciler nie yz
rekleri tablalar ve kzaklar zre koyup ikier ift cms

______________________________________ 251

eker, bdemli ve yumurtal reklerdir ve dkknlarn

zb zver ile zeyn edp nie yz rekleri ve halkalar
srk hammllarna ykledp ve halka rek bezl ederek
ubr ederler. Brekiler dahi gn-gn m breklerin
ve tabla ve sini breklerin balarnda ve araba zre olan
dkknlarnda halka brek bezl ederek ubr ederler. Ve
khci ve gevrekci ve gurbiyyeci esnflar kezlik
dkknlarnda metlarn bezl ederek ubr ederler.
Ve simitciler dahi arabalar zre furunlarn ve
dkknlarn zeyn edp araba tekerlei kadar simitleri
srklara geirp hammllarla gtrrler ve hurda
simitleri dkknlarna zeyn edp ehl-i teferrce simit,
halka bezl ederek ubr ederler. Ve katyifciler dahi
seyishneler zre dkknlar yapup gn-gn ve reng-reng katyif riteleriyle dkknelerin tezyn edp halka
katyif bezl ederek ubr ederler. Ve lokmaclar dahi
seyishneler zre dkknlar bin edp gn-gn fafr
ve mertebn tabaklarla zeyn edp halka ball lokma bezl
ederek ubr ederler. Ve gzlemeciler dahi eyledir.
Amm bu lokmac ve gzlemeci dkknlarnda birer
Yahd ddebn mukarrerdir. Zr Yahdler r-i revgan
ya yerler, mselmnlar say ya yerler, gzleme ve
lokmaya say ya komasnlar dey birer Yahd ddebn
bekler, ddebn olmasa Yahdler ol dkknlardan
lokma ve gzleme yemezler, aceb mutaassb
melnlardr. Ve ehriyyeciler dahi seyishneler zre
dkknlarn amata varaklar ve gn-gn teller ile zeyn
edp "ehriyye nefyis cnm" dey ehriyye satarak
ubr ederler, azm vezni zre cemiyyet-i kbr asker-i
b-pyndr. Andan,
Esnf- sakkyn- yenieriyn- dergh- l:
Cmle yz altm iki aded yenieri odalarnn yedi yz
sakklar vardr. Herbiri abra gl-endm-misl kheyln
atlarnn zerlerine teltn mekleri ve teltn kovalar
ykledp atlarnn yeleleri ve kuyruklar ve ikemleri
Hasan Hseyn Kerbel ktili ve Tuna geidi knal
atlarn snelerinde ve kusgun ve paldmlarnda gn-gn
zl bem nkraklar ve her atlarn balarnda beyz
ablak sorguclar ile tezyn edp sakklar siyh izme ve
siyh mein dolamalarla ve serlerinde turna calar ile
atlarn gn-gn iekler ile zeyn edp piydeleri
tarafeynde olan ibdullhlara mataralar ve sumaklar ile
m-i thir bezl edp "Sakk seblillh, ehdn- det-i
Kerbel ervhlaryn sebl" dey feryd ederler. Zr bu
tife dahi ekmekciye yamakdr. Zr ekmek susuz, ev
tuzsuz olmaz. Bu sakklarn pri Selmn- Kf'dir.
Selmn- Pris belin balad. Kabri Rey ehrindedir, yz
otuz yanda hirete nakl eyledi, cmle sakklarn silsilesi
ana kar. Amm bu tifenin zbitleri yenieri ocanda
blkbalardan bir orbac sakkbadr kim gedik
shibidir, yoluyla gelp kethudyeri ve muhzr aa olur.
Andan,
Esnf- sakkyn- ehr: Bunlar ehir sakksdr,
asker deildir. ehr-i slmbol ire 9999 emelerden
ayn [u] erfa su tayup kr ederler. Bunlarn dahi
prleri yine Selmn- Kf'dir. [160b] Bunlarn hkimi

hnkr sakkbasdr, krhneleri Ayasofya'dadr. Ve bu

at sakklar cmle 1400 sakkdr. Bunlar dahi atlarn
gn-gn sebiz-gn berkler ve gn-gn kfeler ile
zeyn edp m-i sf bezl ederek ubr ederler. Andan,
Esnf- arka sakks: Nefert 8000 kavmdr,
bunlarn prleri Eb'l-Kevser d'l-krd'dir, Selmn-
Pris belin balayup ehdn- det-i Kerbel in su
bezl ederken mm Hseyin huzrunda Yezdler d'lkrd'yi ehd edp kabri meydn- Kerbel'dadr. Bu
tifenin dahi aalar hnkr sakkbasdr.
Bu esnf cmle piyde olup arkalarnda teltin
krbalar ve libslar serp siyh mein dolamalar ve
balarnda ca teller ve gn-gn kfeler ve ellerinde
thtb ve cm ve billr ve necef tslar ve kseler ire b-
nb ml--ml edp iinde billr ve akk ve yeim ve
balgam talar aaa verir. Bu gne altun yaldzl mutall
tslar ile cmle guzt- mslimne,
"Sakk, sebl, sebl iene rahmet, sebl" diyerek b-
hayt bezl ederler. N eden cnlara "Cn u gnlden
sahhan ve fiyen" derler. Bazlar,
"M, Hasan ile Hseyin akna su" derler. Bazlar
bu ebyt terennm eder, beyt:

[Esnf-] deirmen-i m: Aded drddr, bu

siyb- mlar slmbol iinde Krkeme aya k
gnlerinde ok cereyn e[t]dkde Krkeme'den aa
Nect sokann sa ve sol taraflarnda hneler iinde
drd aded musanna deirmenlerdir. Vakt-i itda su
tuyn ile geldikde shib-i hne levzmtyn devern
eder, yohsa avm- ns in deildir, aceb temghdr
kim hrh zre su cereyn edecek arklar thir
bhirdir. slmbol'da bundan gayr su deirmenleri
yokdur. Ve bunlar slmbol halk dahi bilmezler, amm
bu hakrin semti olmaile devern ederken bin kerre
manzrumuz olmudur.
Esnf- uncuyn: Dkkn 400, nefert 600,
ekseriyy dkknlar Unkapan'nn i yznde vk olup
uncu kefereleri bir gne manlifke apka geyerler kim
gy hayl-i zl Karagz' apkasdr. Amm mstakm
keferelerdir. Bunlar dahi arabalar zre hs beyz un
satarak ve halk zre un serperek pr-silh ubr ederler.
Esnf- un elekciyn: Krhneleri deirmenler ve
furunlardr, nefert cmle 3000, bunlar ekseriyy Msr
fellhdr. Pr-silh olup yzleri ve gzleri ve esvblar
cmle beyz un olup arabalar zre ellerinde un elekleri,
dillerinde "ll yansuru's-sultn y sultn" diyerek ubr
en dil-teneye trh olupdur
ederler. {Prleri Ramazn ibn zil'dir, Enes belin
Hseyn-i Kerbel akna sahhan
balayup kabri Vdi'l-kur ehrindedir}.
derler.
Esnf- buday alkaycyn: Bunlarn dahi

1
dkknlar
etmek furunlar ve deirmenlerdir. Nefert
Bazlara
der.
3000
kavmdir,
bunlar dahi Msr fellhlardr. Bu tife
Bazlar 2
der.
keml-i marifetlerin ol mertebeye ergrmlerdir kim
Bazs 3
deyp b- nb
buday ve arpa ve mercimek ve bakla ve pirinc bir yerde
bezl edp gazlarda guztlar def-i atn ederler.
mahlt olsa bunlar bir kalbur ire cmlesin birbirinden
Ve bazlar hrhlar ren ederken aka
ayrrlar. Baz std- kmilleri kalbur ire buday ve
maslahatyn temclarn zerlerine b- rahmeti
trb ayrup alkaya alkaya budaydan "L ilhe
brn- mafiret gibi nisr ederler. Baz sakklar
illallh" yazar ve "Y f" ve "Y Kf" yazar, aceb
kamdan su patlankc ile halk zre nihnce su serpp
mnteh marifet-i sihr-i iczdr. Prleri Al Smir'dir,
akalar ederek ubr ederler. Ardlar sra yenieri oca
Selmn belin balad. Bunlarn seferde krlar stabl-
sakkbas ve hnkr sakkbas at ba berber
[161a] sultnde ve gayrda at yemleri alkayup pk
tevbileri ile pr-silh ubr ederler.
ederler. Bunlar dahi pr-silh olup kalburlar ile buday
Esnf- deirmenciyn: Krhne-i deirmen- esb:
ve arpa alkayarak ubr ederler.
{Bunlarn Hazret zamnnda prleri yok idi. Cmle el
Esnf- galburcyan: Dkkn 200, nefert 300,
deirmeni peyd etmilerd[i]. Badehu su deirmeni
bunlar at derilerinden kalbur yaparlar. Bunlar dahi
peyd olup sene (---) trhinde Msr'da Hkim Biekmekcilere yamakdr. Arabalar zre dkknlarnda
emrillh at deirmeni cd edp dnyya mnteir oldu.
kalbur bin ederek ubr ederler. Prleri Sadeddn ibn
Prleri Hkim olmu olur}. Aded 985, nefert 9800, bu
Nsr'dr, kemerin Selmn bend etdi, kabri Kara
tife ekmekcilere yamakdr, pr-silh olup nie bin
mid'de medfndur. Elzem-i levzmndan hirfetdir.
deirmen beygirlerin Tuna geidi knalayup arabalar zre
Esnf- elekciyn: Dkkn 239, nefert 500, prleri
deirmenler tasnf edp araba tekerlekleri dndke
e-eyh Fidyn- Acem'dir. Kabri rz'dadr. Bunlar at
deirmen arhlar tekerlee dokunup dnerek un
klndan ve harrden elekler yapup kr ederler. Bunlar
dr. Nie yz deirmen dnerek ubr ederken baz
dahi ordu-y slm'da lzml esnfdr. Ekmekciler
halkn stlerine un serperek akalar edp "Allh yz
alaynda ubr ederler ve "Uuz veririm" dey feryd
akl vere" dey ubr ederler. Andan,
ederler.
Esnf- niasdacyn: Krhne 300, nefert 700,
bunlarn pri malmum deildir. Bu tife arabalar zre
1 Kurn, nsan 21; "Rableri onlara tertemiz iecekler iirir."
niasda satarak ve yaparak ubr ederler.
2 Kurn, Kevser 1; "Ey Muhammed! Dorusu sana pek ok
Esnf- gllccyan: Prleri Helvy mer'dir,
nimet vermiizdir."
Selmn belin balad. Kabri (---) medfndur. Bunlar
3

Kurn, Enbiy 30 "... her eyi sudan [yarattk]..."

______________________________________ 252

seyishneler zre gllc yaparak ve satarak pr-silh

ubr ederler. Krhneleri 40, nefert 80.
Esnf- beksumtcyan: {Evsf- peksumt
emni seferlerde azm aalkdr}. Furun 105, nefert
1000, krhneleri Galata'da ve Kurueme'de ve
Yeniky'dedir. Bunlar dahi pr-silh olup arabalar zre
furunlarnda hs [u] beyz peksumt piirp dkknlarn
berk [] brlar ile zeyn edp harar harar beksumtlar
halka mebzl ederek ubr ederler ve vsi tahta soffalar
zre birer ikier kantr gelir, beksumtlar srk
hammllarna gtrdp alay ederler.
Bu esnflarn yine pri Hazret-i dem'dir. Badehu
Hazret zamnnda prleri Yakb- Fahfar'dir, Enes ibn
Mlik belin balad, ann yedinci miyn-bestesidir.
Cmlenin pri vardr ill at deirmeninin pri
yokdur, zr hayvnlara azb- elm olduundan
ekmeinde gn yokdur. El deirmeni ekmek snnet-i
Resl'dr. le'l-n Mekke ve Medne'de el deirmeniyle
kifflanr nie bin ibdullh vardr.
Badehu su deirmenin Frengistn'da satciler telf
etmilerdir. Amm sene (---) trhinde Sleymn Hn
Budin kalasn feth edp iinde bir at deirmeni bulunup
ana takld ile her diyrda cd etdiler.
Bu blda tahrr olunan esnflar ubr etdikden
sonra etmekcibann metlarnn sonu ubr etmee
balar, nie bin tabla hs u beyz etmek ve beyz halka
her biri birer deirmen ta ve deirmen arh kadar onar
srk hamml gtrr. Uzun am srklarna dizilmi
halkalar ve am tahta soffa tahtrevnlar zre st
bdemli ve hah ve anisonlu ve rek otlu ve zafernl
Ramazn pideleri ki her birin altar srk hammllar
gtrr ve dahi uzun tahtalar zre dikili ta-misl st
gn-gn bahrlarla zeyn olmu zafernl ve rek otlu
ve ssml ve yumurtal rekler kim her birin onar ift
srk hammlna tahml edp ubr ederler. Ve azm soffalar zre hammm kubbesi kadar pimi somunlar kim
be yzden mtecvizdir.
Andan arabalar zre yz elli mikdr furunlar ire
hs ekmek piirerek ubr ederler. Ve arabalar zre hamr
yoururak ve piiriciler kollarn sayup furundan etmek
kararak "Ala vere" diyerek ve gayr tifeleri
omuzlarnda furun krekleri ve sngeleri ve gelberileri
ve furundan te ekecekleri cmle db ve b zerbf
ile bu zikr olunan letlerin saplarn sarup gn-gn
akalar ederek bir hy-h ile ubr ederler. Andan,
Evsf- mahmil-i erf hevdec-i Reslullh:
Hazret'in brhnesidir kim, surre emnlerinde durur.
Siyh Kabe rts zre zer-ender-zerdz ileme rke ve sivri r-ke kubbe zre srh altun yaldzl
top alemli ve r-kesinde yine mutall toplu
mahmildir, an gtren tr knalayup zer-ender-zere
gark edp trn serinde teller ve gm zencrli licm
ve zerdz sar pou ve gn-gn zl [] bemler ile
deveyi zeyn edp mahmil-i erf iinde bir masm
Feth-i erf tilvet edp ho-elhn segh makm zre
krat eder. Ve mahmil-i erfin cnib-i erbaasnda

______________________________________ 253

r-yr- gznin ve sir Ashb- kirmn seyf-i

mczemleri ile zeyn edp ubr ederler.
Lkin [161b] mahmil-i erf cemelinin licm akkm
ve mealcilerin elinde olmak ile ol zmrenin evsfn ve
evz [u] etvrn bildirir.
{Esnf- trbn [u] srbn- revn: Bunlarn
pri Yemen'de Veys el-Karan'dir kim Yemen'de Karan
ehrinde medfndur. Bu kavim Hazret-i Rislet'in
hevdec-i erfi hidmetinde olduklarnda cmle (---) bin
aded pr-silh srbnlar develerin zer-ender-zere
mstarak edp ks ve tabl ve makrafa ve kebirgelerin
alarak alaykk dibinden alay- azm ile ubr ederler}.
Esnf- akkmn: Nefert 1005, prleri d elHind'dir amm maskat- resi m'dr. Hindistn'da ok
seyhat etmeile Hind tahalls eder. Kabri Kuds'de
Kerek kalasnda el-Muktedir Billh cenbinde
medfndur. Enes ibn Mlik belin balad. Sahbe-i
kirmdandr. Akkmlar kuytlarn bilmeyp Amr- Ayyr
primizdir, derler, ol ise Hazret-i Resl'n peyki idi.
Bu esnf- akkmn kendleri gn-gn libs-
fhireler ile mlebbes edp ve sefere memr olan vzerlarn tahtrevnlarn zeyn edp bin yedi yz
tahtrevn, nak- nigrhne-i n-misl bezenp ve katrlarn dahi akmie-i fhireler ile tezyn edp cmle
akkmn pr-silh olup mahmil-i erf yannda alaynda
"All[h] yansuru's-sultn" dey def [u] kudm [ve]
makrafalara darblar urup el arparak maval rlayarak bir
hy-h ile alaykk dibinden ubr ederler kim sadlar
evce peyveste olur. Andan,
Esnf- mealciyn: Nefert 3000, prleri Abdullh ibn emms- Aden'dir. Kabri yine Yemen
Adeni'nde Urus Hasan Paa cmii mihrb nnde
medfndur. Bu mealeciyn tabanke olmalar hasebiyle
ve kantra tadklar haysiyet ile Amr- Ayyr primizdir
derler.
Bu tife dahi pr-silh olup sefere memr cemi
vzer ve aynn mealcileri cem olup ellerinde def u
kudm [ve] makrafalara turralar urup ale'l-umm "Allh
yansuru's-sultn" deyp feryd etdiklerinde zemn u
sumn dir dir ditrer. Ve mealeleri ire gn-gn
kfelerden snbl ve erguvn ve lle ve reyhn
doldurup meal saplarn atlaslarla sarup mahmil-i erfin
ard sra sad-y Allh Allh ile bu kadar bin dem ubr
etdikde el-azametullh kimin cn var kim vlih []
hayrn olmayup alamaya, bu tark ile mealeciyn
kmesi dahi ubr ederler. Andan ekmekciba n sra,
Esnf- kek-i Amr- Ayyrn, reh-revn-
trn: Prleri Amr meyye-i Zamr'dir. Hazret
huzrunda Hazret-i Al kemerin balayup cmle
trlarn silsilesi ana mntehdir. Kabri Hms
ehrindedir. Bu tife-i trn cmle bin altm nefertdr. Sultn Murd Hn'n krk aded trlarndan
mad cmle vzer ve mrimrn ve sir mer ve serbevvbn, mrialemlerin cmle trlar zer-ender-zere
mstarak olup altun tslar zre ccalar zeyn edp

ellerinde teber-i Mslimler ile ifte ifte tvs- b-

rem gibi hrmn reftr ederler.
Ordu-y slm alaynda bunlardan muhteem alay
yokdur. Gy bir nr derys cereyn eder, hakk ki
ilerinde yine nr- ilh'den nin verir dilbernlar var
kim grenin akl pern olur. Zr gyet mzeyyendirler.
Her biri db ve b zerbfa ve murassa kemer
kuaklarla ve balarnda gn-gn fitbeler zre ablak
tellerle kendlerin tezyn edp ve bellerinde inc saakl
kantralar zre zl [] bem ve debdev ve dehdeh ve
gn-gn horasn trn zlleri ve ellerinde mcevher
e-pene htlar ve gn-gn teberler ile meddebne
ubr ederlerken, cmle temclar mebht olurlar.
Bunlardan sonra ekmekciba destr- mahssasyla
ve tuzcuba kezlik ekmekcibayla yan yana ve cmle
tevbileri ve i gulmlar lt- silh ve zer-ender-zerli
akmie-i fhire ile {ve tarafeyninde srma keeli ve
krmz dolamal ve balar telli mataracba elinde
cevhir matara ve tfengcilerin ellerinde mcevher
sadefkr kundakl tfengler ile ekmekciba rikbnda
yrrler. Gy ekmekciba bir mrimrndr. Dn direi
krnda olmaile cmleden mkellef olup ve cmle
esnfa takaddm olundu ve esnf- azmdir ki tahrr
olundu}, ubr ederler.
Ard sra yenieriyn sakkbas obrac kuka
sprge tcyla ve hnkr sakkbas tc- revcile i
glmnlar cebe ve cevene gark olup ubr ederler.
Ve ardlar sra peksumtcba ve tuz emni ve
peksumt emni rikb rikba olup bunlar dahi i
gulmlar ile ubr ederler.
Ardlar sra ekmekciler kethuds ve eyhleri ve
nakbleri ve avular ve yiitbalar cmle esbb-
ihtimlar ile ubr ederler. Bunlarn dahi i gulmlarnn
ellerinde on yedier boum Basra kargs cda mzraklar
ile ubr eder.
Bunlarn ard sra l-i Osmn'n on ikier kat
mehterhne-i azmi ve yigirmi ift beyz trler zre
seksen aded ks-i hkniynlara darblar urup ubr
etdklerinde gulgule ve velvelesinden istim eden ben
demin beynisi maz azndan kup grmeyen dem
dem-beste olur. Esnf- habbzn t bu mertebe
muhteemne drt [u] azemetle alay etmee ruhsat
verilmidir.
Bu bld ekmekcibaya yamak tahrr olunan cmle
(---) 29 aded esnfdr. Yekn dkknlar (---) ve cmle
[162a] ehl-i sanyii (---) aded askerdir. Ve's-selm.
Amm bu tifeler cmle ordu-y slm'da elzeminden askerdir.
Bu ekmekci esnfnn alayndan sonra esnf-
sarrcn ubr etmek murd etdiler. Cmle ketbn-
tccrn- berr bihr gul edp mbeynlerinde fetret
vk olmal olunca bu ahvl Sultn Murd Hn'a
mnakis olup cmle ulem-y kibr ile ve cmle
meyihn esnf ile meveret edp cmle ketbn
ekmekcilerden sonra alay etmeleri makl grld. Zr
ekmekcilere buday ketbn getirp ekmekciler anlara

______________________________________ 254

muhtcdr ve prleri Hazret-i Nh- kadmdir. Elbette

anlar alay etsin dey ketbnlarn yedlerine hatt- erf-i
sadet-makrn verilp sir esnflara dahi knn hatlar
verildi.
el-Faslu's-sbi
Esnf- azm ketbn- Bahr-i Siyh yan
Karadeniz

Sultn Murd Hn- Rbi asrnda Karadeniz'de

ket cmle 9000, b-huss Ucal Hac Al aykas iki
anbrl ve iki dikmeli ve Gmrk Emni Al Aa'nn
Kuru Zevrak nm aykas ve Frtlolu aykas ve Cido
Al aykas ve Kosda Mustaf aykas ve Abcolu
aykas ve Kalafatolu aykas ve Katrnolu karamrseli
ve c karamrseli ve io karamrseli ve nie bin
ayka ve zarbina ve karamrsel ve ekeleve ve meneksile
gemiler Karadeniz'de inverlik ederdi.
Bunlarn nefertlar cmle 2000 pk msellah ve
fitoz bahdr ve ec askerdir. Prleri Hazret-i Nh'dur.
Amm Hazret-i Resl asrnda Mekke derys kim Sveys
derysdr, andan bir res Hazret huzruna gelp slm
ile merref olan Eb'l-mahz- Ummn'dir, Enes ibn
Mlik belin balad ve cmle ketbn ve reslere sereme olup hir kabri bahr-i Ummn'da gark olup kar-
deryda makm etdi.
Bu tife-i ketbn var kuvveti bzya getirp
cmle piyde{leri} pk libslar ile mzeyyen olup
kzaklar zre ayka ve karamrseller in edp iinde
pr-silh asker ile mde olup her gemiyi biner dem
gemi palamarlar ile ken-ber-ken ekp yetmi
seksen pre Karadeniz'e kan Kazak keferesi aykalarn
yedee alup alaykk dibine vardkda aykalar ve
karamrseller ile Kazak aykalar ceng-i azm eder ekilli
olup kfir gemilerin feth edp hal peykerlerin sernign edp iinde olan Marile keferelerini demir
zencrlere urup yine kefereler mahzn savt ile dankiyo
tulum szlarn ve borular ve erg[an]na ddklerin
alarak mselmn gemileri kefere gemilerin yedee
alarak ve gemiler ire olan levendt krkar ellier dirhem
dalyan tfenglerin atarak ve gemilerini nie bin kii
kzaklar zre,
"Eyya moli ya mola" diyerek ve "Dim Allh, dim
Allh" esmsyla gemileri ekerek ve gn-gn bayrak ve
filandra ve altun alemlerle gemilerin zeyn ederek
gemilerden toplar atarak ubr ederler.
Esnf- tife-i kalafatcyn: Dkkn 300, nefert
1000, prleri Sad ibn Ubeyd'dir. Selmn belin balad.
Ketbnlarn kr bunlar ile itmm bulduuyn gemicilere yamakdr.
Bunlar dahi pr-silh olup kzaklar zre baz
gemileri "Trtaka trtak tr tr tak" diyerek kalafat ederek
ellerinde tokmaklar ve eceneleri ve malalar ve
malahtarlar ve zift katrn ile mllemma olmu
esbblar ve balarnda kenevirden destrlar ve demir
engl harbeler ucunda Kzhne dalarnn sprge
fundasyla baz gemileri kalafat karinas edp funda ile

yakarak ve gemileri yalayarak ve c-be-c malalar ile

seyrnclar,
"Sakn yoldan yolda" dey yalayup funda teiyle
yakup yol aarak "Allh yol vere, eyym {bol} vere"
deyp gavg ve feryd ederek ve top u tfenglerin atarak
saf saf ubr ederler. Andan,
Evsf- kalafat stbs bkcler: Dkkn
100, nefert 500, prleri n-malmdur, Allhu alem,
yine Sad ibn Ubeyd'dir. Bunlar dahi arabalar zre
dkknlarnda kettn stbsn katrn ile bkerek ubr
ederler. Andan,
Esnf- stb alcyn: Bunlarn dkknlar
yokdur. Ancak slmbol ire zahrlarna birer uval alup
mahalle mahalle "stb alaym" dey feryd edp baz
criyelerden tenhca bulursa stbsn karup alr.
Nefert 200, bunlar dahi stb bkcler ile
dkknlarnda katrnl destiler zre stb bkerek
"Nh elidir, Nh eli" diyerek feryd [] fign edp
tfenglerin atarak ubr ederler. Hakkat bunlarn dahi
pri Sad'dr. Andan,
Esnf- marankozn: Bunlarn dahi dkknlar
yokdur. [162b] Ancak Galata'da ve Tophne'de ve
Ksmpaa'da lonca yerlerinde mevcd bir alay stdn
[u] mimrn- ketdir. Gayr neccrn bunlarn krn
edemezler. Baka bir ilm-i azmdir. Nefert 3000
kavmdr, eer mslim ve eer Rm u Freng gyet
stdlardr.
Prleri Hazret-i Nh'dur kim emr-i Hak ile
Tfn'dan hals in ibtid r-y arzda Hazret-i Nh
Cibrl-i Emn talmiyle kaz gs kemiine gre bir
gemi in edp direine "Y Hafz" ve kreklerine "Y
Ser'z-zafer" ve anbrna "Y Vsi" ve baa "Y Kav"
ve tahtalarna "Y Metn" ve kna "Y Dim" ve
dmenine "Y Mukst'l-mstakm" yazd ve gemi iine
girenlere,

nass zre ehr-i Musul kurbnde cebel-i Cd zre

gemileri kenr bulup herkesde olan meklt []
merbtlarn bir kazanda piirp r dediler. Zr
yevm-i rda tfndan hals oldular. ll Kenn nm
evld kfir olup gemiye girmeyp gark- b olup Msr
diyrnda Elvhda ber-kenr olup anda bir grda yatr,
Kbtlerin ziyretghlardr. Bunun hakknda yet, (---)
(---) (---) (---).
Ve hl bu dnyda olan ben dem Tf[n-]
Nh'dan gemiyle hals olan yetmi demden tensl
bulmudur ve bu kadar hayvnt- gn-gn yedi yz
aded hayvntdan tensl buldu ve Hazret-i Nh'a
annin dem-i Sn dediler. te ibtid edm-i arzda
gemi bin eden Hazret-i Nh olup cmle marankozlarn
ve ketbnlarn silsilesi Hazret-i Nh'a mntehdir kim
bu marankoz tifeleri Hazret-i Nh halfeleridir.
Hazret asrnda Cidde iskelesi'nde ibtid gemi yapan
e-eyh mir-i Nevt'dir. Gemi in edp Yemen-i
Aden'e sefer edp her br Hazret'e hedy getirp hayr
dus berektyla gemisi t l-i Emeviyyn'da
Abdlmelik hilfetine dek ol gemi ve eyh mir-i Nevt
muammer olup kabri Cidde'dedir.
Bu marankoz nefertlar dahi pr-silh olup ellerinde keser ve destere ve hinar ve rplar ile ubr edp
kzaklar zre yeni gemiler yaparak "Primiz y Nh y
Nh Neb Nec" diyerek gn-gn akalar ederek ubr
ederler. Andan
Esnf- urgancyn: Bunlarn dkknlar Galata
handak ve Tershne ard ve Okmeydn'dr. Amm
nefert 500, bu tifelerin pri eyh Abdullh- Habl'dir.
Yemen Mhasnda medfndur. Bunlar Galata
handaknda cnkurtaran ve gomana ve palamar ve
hurm lfi ve kendirden sparna ve mrsel ve halat nm
katrnl halatlar vocvoclar kzaklar ile bkerler.
Bunlarn hn-i gazda krlar top palamarlar bkmekdir.
1
Bunlar dahi pr-silh olup kzaklar zre "Eyya moli ya
moli" diyerek urga[n] ve halat bkerek ubr edp
yetin tilvet etmek fermn olunup ibtid Nh Neb
giderler.
gemiyi bin edp ye[t]:
Esnf- kendirciyn: Dkknlar mahzenlerdir,

aded-i
mahzin 100, nefert 300, bu tife kendir ipi ve
2
kendir kettn frht edp ketbnlara yamakdr. Bunlar
yeti zre mmetine ve evldlarna nid edp cmle
arabalar zre kendir ipleri ve sicimleri frht ederek
yetmi yedi aded dem ve yedi yz aded ecns-
ubr ederler.
mahlkt- hayvn gemiye girp Tfn- Nh'da krk
Esnf- yelkenciyn: Dkkn 90, nefert 300, bu
gn gezp yevm-i rda ye[t]:
tife bezzz-misldir amm gemilere gn-gn maysra
3
ve ember ve alborata ve trinketa ve ekeleve biimi
yelkenler bip gemileri donadrlar. Prleri bez
dokumada Hazret-i s'dir amm Hazret asrnda prleri
malmum deildir. Bunlar dahi arabalar zre kk
1 Kurn, Hud 41; "(Gemiye) Allah'n adyla (binin) ki onun
gemilere yelken yapar eklinde pr-silh olup bez
yrmesi de, demir atmas da Allah'n iradesiyledir Allah
arnlyarak ubr ederler.
balayc ve merhamet edendir."
Esnf- ziftciyn u katrncyn: Dkkn 70,
2 Kurn, Hud 42; "Gemi, dalar gibi dalgalar iinde onlar
nefert
110, bunlar dahi pr-silh dkknlar zre zift ve
gtrrken, Nuh, bir kenarda ayr kalm oluna "Ey
iricna ve am sakz ve katrn satarak ubr ederken nie
oulcuum bizimle beraber gemiye bin."
3 Kurn, Hud 44; "Gemi de Cudi Da zerinde durdu.
piyde demleri katrnl tulumlar ile seyrnclar iine
girp halk birbirlerine katup "yol verin" dey feryd
'Hakszlk yapan millet Allah'n rahmetinden uzak olsun'
denildi."

______________________________________ 255

edp akalar ederek nie demlerin esbb- ihtimlar ve

yzleri ve gzleri katrn olup bu gne mudhiklik ederek
mevc mevc ubr ederler, amm gyet mashara kavmdir.
Esnf- serenciyn: Dkkn 200, nefert 300,
bunlarn dkknlar Ksmpaa ve Galata ve Tophne'dedir. Gemiye mteallik seren ve direk ve krek ve
eeg ve tahta ve bodostoma ve piraolya ve kayn ve
kovu ve mezriye ekilli keresteler bey [163a] ederler.
Bunlar dahi pr-silh olup kzaklar zre alat, direk, krek
ekerek bir hy-h ile ubr ederler amm serenciba at
zre kethudsyla muhteemne gzer ederler.
Esnf- tulumbacyn: Dkkn yedi, nefert
seksen, bunlarn dahi pri malmum deildir. Ve bunlar
arabalar zre dkknlarnda am direklerin azm
burgular ile delp tulumba ederler. Baka bir musanna-
garyibdir. Telattum- deryda bir geminin armozlar
alup rahnedr olsa su girp gark- b olmak
mertebesine vardkda der-akab bu tulumbalar geminin
bir ka yerine koyup cmle suyu sanat ile tara ekp
atarlar, grmee muhtc bir sanatdr. Bu kr ile bunlar
dahi tay ederler.
Esnf- pusulacyn yan kble-nmcyn:
Dkkn 18, nefert 45, prleri Hazret-i ry'dr. Amm
Hazret asrnda prleri Muvakkt brhm Marib'dir,
ilm-i felekde nazri yok idi, Hazret'in muvakkt idi.
Hazret huzrunda Enes ibn Mlik belin balad. Kabri
Yenb'l-Ber'de Ulu Cmi hareminde kble-nmsyla
kbleye mteveccih olup hk-ld yatr ziyretghdr. Bu
tife-i pusulacyn, pusulalarn Sultn Byezd cmii
mihrbnda tecrbe ederler. Zr Byezd-i Vel
kermetle ol cmiin mihrbna ess bralmdr. Bu
tifeler dahi pr-silh olup arabalar zre dkknlarnda
seng-i mknats ile kble-nm mllerin svararak ubr
ederler.
Esnf- kum satciyn: Dkkn 15, nefert 20,
bu tife gemicilere deryda lzm olmaile alaylarnda
yamak olup tahtrevnlar zre gn-gn kum satleri
balayup kumlarn elekler ile eleyerek ubr ederler.
Prleri mukaddem Hazret-i Ysuf grda iken evkt-
salt bilmek in in etdi. Amm Hazret asrnda prleri
Talha bin Abder'dir. Hazret'in satcisi idi. Bunlar
meddebne gzer ederler.
Esnf- hartacyn: Nefer 15 ve dekkn sekiz, bu
tife cemi ulm- garbe ve acbeye mliklerdir ve bir
ka lisna mliklerdir, cmleden lisn- Latin-i Efltn'e
mliklerdir kim selef hukemlarna ilm-i heyet zre
telftlarnda Kitb- Atlas ve Minor ve Corfiyye ve
Papamonta misilli kitblar okuyup cemi r-y zemnde
olan Karadeniz'i ve Akdeniz'i ve Bahr-i Muht'i ve Bahr-i
Okyns'u ve Bahr-i Ummn' ve Bahr-i Sveys'i ve
Bahr-i Harez'i yan Gln Denizi ve Bahr-i Ummn' ve
Bahr-i Hrmz' ve Halc-i Bundukn' ve Bahr-i Van'
ve'l-hsl cmle ebhurlar ve halcleri ve turalar ve bu
derylara mahlt olan nehr-i azmleri ve r-y arzda olan
da ve talar cmle tasvre getirp heyetle yazup
gemicilere frht ederler kim cemi ketbnlarn bu

______________________________________ 256

ilm-i harta cnlardr. Zr sekiz rzgr ve yetmi kerte

zre ne diyra gidecein ve ne cezreye urayup ol
limana karb s mdr ve dkndl talk m ve kumsal
m ve amk mi ve al yatak liman mdr? Cmle bu
hartalarda mastr olup resler bu hartlar ile amel edp
Bahr-i Ummn'da mellhlk ederler, ilm-i azmdir.
Bu kavmin prleri krime bin Eb Cehil'dir. Hicret-i
Nebevviye'nin sene 17 Mekke feth olup Eb Sfyn ve
bu krime slm ile merref olup Selmn- Pk belin
kuadup ehl-i heyete pr oldu. Ve bu ilmi babas Eb
Cehil'den ve Eb Leheb'den grp kesret-i seyhat ile
bu ilimde yegne-i asr olmudu. Ve bu ilm-i hartada Eb
Leheb, Eb Cehil-i lan ferd-i dehrden Dehr mezheb
melnlar idi. kisinde hidyet olmayup Eb Leheb,
ye[t]: 1
yeti zre dadan odun getirirken
odun baladu ip boazna gep mrd oldu. Ve Eb
Cehil Bedr-i Huneyn gazsnda mrd oldu.
Netce-i merm bu hartac kavmi arabalar zre
dkknlarn harta kzlar ile dny tasvri tahrr olmu
ve nie kl ve ehirler sretleriyle dkknlarn zeyn
edp kendler dahi vaka [u] vakrlaryla ubr ederler.
Esnf- dalgcn- gavvsn: Dkknlar yokdur,
ancak Galata'da ve Ksmpaa'da lonca yerleri vardr,
anda bulunur. Nefert yz, bunlar ekseriyy Marib
Urbn ve Red ve skenderiyye Urbndr. Amm
Rodos cezresi mukbelesinde cezre-i Snbeki,
Sleymn Hn fethi olup yine Sleymn Hn cmii
evkf reysdr, drd bin aded Rm harcdr.
Bunlarda ola[n] gavvs, Bahr-i Hrmz'de inci karan
gavvslar hemt olamazlar.
Bunlar azlarna zeyt ya [163b] alup yetmi kula
kar- deryya dalup azndaki zeyti taraya bragnca
tarfet'l-ayn ire dhn-i zeyt r-y deryya mstevl olup
her bir zeyt ya katresi birer hrd-i drahn olur, zr
ol zeytlere ems-i cihnn tb urup her katre-i zeyt
kevkib-i Sreyy gibi kar- deryy mnevver edp bir
szen ve bir derhim olsa bulup gavvslar kar- deryya
bir pt-i p urup tarfet'l-ayn ire tara kar. Yetmi
kula yere talup bir n dura ve yetmi kula dahi ka,
mucize-misl bir marifetdir kim makdr- beer
deildir.
Bunlar derydan snger karrlar ve gark olan
gemilerin metlarn karrlar. Bunlarn pri, gavvs-
man e-eyh Hlid-i Ummn dim Hrmz
derysnda inc karup ehl-i beyt-i Resl'e hedy
getirirdi. Enes ibn Mlik ed balayup gavvslara pr []
pv oldu. Kabri Habe'de Musova cezresindedir, yedi
kerre ziyreti myesser olmudur. Rahmetullhi aleyh.
Amm bu talg tifeleri sir esnflar gibi pr-silh
ve mlebbes deillerdir. Ancak bellerinde birer peteml
ve bazlarnn belinde yal hayl balk kursa ve uryn
gavvslarnn bellerinde ftalar bile yok ve kulaklarnda
deniz mliki salar ile urynen alay ederler.
1

Kurn, Leheb 4; "(O da) odun tayan (kars da alevli atee

atlacaklar)."

Ve bazlarnn ellerinde iki taraf t- Dahhk'dan

nin verir t- gam gam ekilli miczem baklar var,
kaan bir gemi batsa ol geminin iplerin ve demirleri ve
palamarlarn kesmee ol baklar tarlar ve baz zamn
kar- deryda bala ve nehenge rst gelp ol ba ile
cidl edp ihtimldir hals ola.
Sergzet : Hac Nsr nmnda bir gavvs dostumuz var idi, ol hikye eder:
"Bir kerre bu Habe Harkova's nnde Mostarl
Mustaf Paa fermnyla inc karmak in elimde
bamla daldm, an grdm, dery ire ejdeh-misl
bir kra nehengi gelp bana asl amn vermeyp yutdu.
Bir buz presi ire bir muzlim karanlk yere girdim.
Amm asl bir havf [u] hayete dmeyp bunalmadm
ve dery gibi deil dim nefes alup vermedim. Amm
vcdum gitdikce iddet-i itdan erimede."
Hakkat'l-hl dery mahlklarnn cemisinin
tabatlar burdet zredir amm tenvl olunsa ne brid
ve ne ybisdir, itidl zre bir mahlkdur.
Bu kerre Hac Nsr eydir: "Bildim ki beni balk
yudup giderek vcdum mahv olup ana gd olurum.
btid dbrm kaynaklar ve kaba uyluklarmn derileri
soyulup erimee balad. Amm dernumdan Feyyz-
Mutlak'a tevecch edp halsm ric etdim. Amm yine
balk karnnda asl hareket etmeyp bir vsi syrncak
yerde iki ellerimle yoklayup dururken an grdm,
olduum balk karn rad gibi grleyp cn havliyle
elimdeki ban sabyla ucunu berk dutdum, bir
zamndan grdm ki berk-i htif gibi gitdiim
hayllendim, bir zamndan sonra grdm ki kh ba
aa kh ba yukaruya takla ata ata b-tb kaldm.
Badehu yine ke'l-evvel baln karnnda asde-hl
oldum. Amm cnm sklmaa balayup grdm ki
benim karnnda olduum baln cierleri ve bagrsaklar
talab talab ede ede hareketden kald. Bilmem ne kadar
sat durduumu, an grdm benim karnnda olduum
balk erimee balad. 'Y Rabb bu ne hldir' diyerek
elimle uyluklarma yapdm, benim dahi etlerim
kopmaa balaynca aklm bama gelp bire meded
kuvvet-i kuv bedende iken hemn baln azna
srnerek varup b-bk tara kdm, amm bir muzlim
yer dahi var. Y Rabb bu ne ola dey srne srne
bir mahalle vardm.
Bir sary- azm dvnhnesi gibi bir vsi meydn
baz yerinde cier baz yerinde barsaklar talab talab
eder. Benim azndan kdm balk asl hareket
etmeyp lm. Amm Ey Pdih- Perverdigr, y
bu nedir? dey hayli tevakkuf etdim amm misk ryihas
beni helk eyledi, der hemn cn havliyle ayak zre
gezerim, amm bir syrncak yer buldum ki bu da
balkdr amm y ne hldir? dedim. Hemn sevd
bama gelp an akl etdim kim,
Bu balk durduka oturduum mahal karndr
deyp elimle yoklayup bildim ki incecik deridir.
Azndan tara kmak mmkn deil. Hemn Allh'a

______________________________________ 257

snup elimdeki baile baln aa tarafna bir bak

nice urdumsa karn yarlup bir dery ire ka-dp
elimdeki baile r-y deryya kup inverlik ederek
[164a] bir kenra kup b-tb [u] b-mecl riml zre
yatrken an grdm, ol balk kendyi derydan tara
hevya pertb ederek ve deryy c [u] hura getirp
burnunun iki deliklerinden minre-misl deryy
zrevn edp pur putur olup gy badarda kadrga gibi
dery zre inverlik ederek Harkova tarafna doru
gidp Mostarl Mustaf Paa nnde bi-emrillh ol balk
karaya der."
Bu Hac Nsr dahi bir gemiye binp rbbnlar
buna ab kebe verp sarup sarmalayup ertesi gn
Harkova'da Mustaf Paa'ya gelp sergzet [u]
serencmn, hakr'e nakl etdi gibi anlara nakl edince
cmle halk hayret alup Hac Nsr'n yzlen derilerine
ilc ederler. Meer Paa'nn gz nnde taldu
mahalden hals olduu mahalle gelince bir gn iki gece
olup hals olur.
Hemn Paa cmle askeriyle baln yanna varup
cmle asker p bu bal bir takrb ile karaya ekerler,
pre pre edp grseler Hac Nsr'n nakli zre Hac
Nsr' yudan bal, bu bal- kebr yutmu, karnnda
Hac Nsr bal olup Hac Nsr balk azndan kup
bu byk nehengin karnna kar, an bak ile yarup
hals olduu isbt olunup sicille tahrr olunur. Hl sene
(---) Mostarl asrnda mastrdur. Ve Harkova'da ahdet
eder demlerle grp Hac Nsr'n takrrine mutbk
geldi.
Hulsa-i kelm deryda byle nehengler ve byle
gavvslar olup nie bin ben demi balk yudup hals
olmamdr. Amm Hazret-i Ynus ile bu Hac Nsr
hals olduu mehr- fkdr. Bu Hac Nsr'n pri
Hazret-i Ynus olmu olur.
Amm bu dalg kavmi alayda uryn u bryn
meydn- Arast kavmi gibi urynen "Y Gavvs, y
Feyyz" diyerek ubr ederler.
Esnf- gn-ba: Aalar birdir ve dkknlar
yokdur. Galata'da kalafathne yerinde bulunurlar, nefert
cmle 500. Bunlarn kr bir kalyon ve bir ayka ve
karamrsel gark olsa bunlar ol mark gemilerin iki
yanna iki gemi koyup gark olan gemiyi dery ire
dalglar gomana ve cnkurtaran halatlar ile dollblar ile
ekerek bir sanat ile derydan ta gibi gemiyi say
yandan kl eker gibi karrlar, sanat- acb garbdir.
Prleri Sunullh Kurtub'dir. Hazret huzrunda Selmn-
Pk belin balad. Kabri Endels'dedir. Bunlar
ketbnlar alaynda pr-silh olup ellerinde am aac
gnderleri ve kzaklar zre voc rgatlar devr etdirerek
"Meded Allh sn eyle" diyerek ubr ederler.
Esnf- navluncyn- buday ve ar: Dkkn
400, nefert 1005, bu kavm, gemicileri berbd
etmilerdir. Getirdikleri budaylarn ellerinden ucuz alup
der-anbr edp kaht [u] gal ederek krt ile bey ederler.
m mezmm mhtekir kavmdr. Ekseriyy

Unkapan'nda ve Msr iskelesi'nde skin olur Medn

r Trkleridir.
Bunlarn hakknda Mekke dellleri "Y Karaman y
kara mn" derler, b-rahm ribhor demlerdir. Bunlarn
kr [u] kesbleri gemicilerle olman anlarn yama olup
seyishneler zre dkknlar edp harar harar buday ve
arpa lerek ve halk zre arpa ve buday saarak,
"Bereket senden y Mevl, ganmet senden y
Allh" diyerek cmle piydeleri gyet mlebbes pr-silh
olup ubr ederler. Zr bunlarda ank navluncular
vardr.
{Esnf- bzergn- ank Karadeniz: Dekkn [u]
mahzinleri aded iki bin, nefert yedi bindir. Prleri
Hazret-i Rislet'dir kim Resl-i Ekrem tccr ve
mchidn f-seblillh idi. Hadce-i Kbr mlyla m
kurbnde Busr ehrinde kr [u] kesb edp fidelerin
Hadce ile pay ederlerdi. Bu tife dahi tahtrevnlar zre
dkknlarnda metlarn zeyn edp arz- kl ederek
alay- azm ile fevc fevc pr-silh ubr ederler}.
Ve bunlarn alayndan sonra cmle ank gemi
resleri kheyln atlar zre Cezyir kapudanlar
kyafetiyle pr-silh olup nleri sra cmle dilbern gemi
muolar ve yeftileri(?) ve Kurnaz ve Poyraz ve Haylaz
ve Yrtlaz nm nie bin zeber-dest mellhn [u] ketbn
daylar ile,
"Eyya mola ya mola" diyerek yine kzaklar zre
gemilerin ekerek top u tfengler atarak feryd []
fignlar ge karak ve gemilerin filandralarla ve
bayraklarla ve kapudan fenerleriyle cmle kapudanlar at
ba berber alay avular yerine baz daylar silisre
ddkleri alarak saf saf alay gsterp ubr ederler.
Ardlar sra sekizer kat mehterhneler alnup gzer
ederler.
Bu blda tahrr olunan ketbnlara yamak olan
cmle esnf 18, dkknlar (---) ve nefertlar cmle (---)
asker-i dery-misldir. Ve's-selm ale'd-devm.
Bu alaydan sonra fermn- ehriyr ile kassblar
alay ubr edeceklerin Akdeniz kapudanlar iidp
[164b] cmlesi Murd Hn huzruna varup,
"Pdihm istim etdik, bizim zerimize kanl
kassblar takaddm edecekmi. Pdihm y bizim
cmlemizi krarsn ve ill biz cmle kassblar krarz.
Zamn- devletinde bed-nmlk olur. Bizim akrnlarmz
Karadeniz kapudanlar Nh Nec kekleridir, dey
fermnnzla ileri gideler de biz dahi anlardanz. Ve
Mekke, Medne kapusu Msr'na hidmet edp slmbol'u
Msr nimetiyle ganmet edp yetmi bin huccc-
mslimn gtrr getiririz. Bizim hizmetimiz nedir kim
kassblar zerimize takaddm ederler" deyince hemn
sadetl pdih kassblar ile Akdeniz kapudanlarnn
mbeynlerin slh in buyurdular kim,
"Hakk kim slmbol'u ganmet etdiklerinden
mad prleri Nh Neb'dir. Ve bir alay mchidn fseblillh gzlerdir kim r-y deryda kffr- hksr-
dzah-karr ile ceng [] cidl ve harb [] ktl etmede

______________________________________ 258

fener shibleri kapudanlarmdr. Bunlar alay- azm ile

ubr edp andan kassbn ubr etsinler" dey hatt-
erf verp kapudanlar beyne'l-akrn tze cn buldular.
Y bu esnftlarn mbeynlerinde bu dav ve
nizn asl oldur kim eer pdih askeri alay olsa ibtid
bu beyt msra zre beyt:
Budur knn- hinh- eslf
Yrrler kullar ardnca ehler.
Hakkat ibtid askerin mfd [] muhtasar ubr edp
giderek mankala aalar ve mrimrnlar ve vzerlar ve
reflar ve badehu pdihlar ubr eder. Amm bu
alay- orduda ibtid elzem-i levzmndan makbl olan
asker ve ulem-y monl-orduy(?) ve hukem ve kehhl
ve habbzn ve mahfil-i Reslullh ve habbzlara
mensb esnf- ketbn bu tertb zre ubr edp en
nihyetinde esnf- muzahraft ubr etdiiyn her esnf
biri birinden mukaddem alay gstermeleriyn gavg
edp pdiha arz edp pdih hatt- erfle mbeynlerin slh eder. Zr lt- silha mstarak kavm
ire fesd olmasn in ketbn- Bahr-i sefd takaddm
etdi.
el-Faslu's-smn
Esnf- resn- Bahr-i Ummn, Bahr-i
Sefd

Pdih- Cem-cenbn, bu kapudanlar rabet

iltiftlarn gricek cmle esnfa ramen, b-huss
nizlar olan kassb tifesine ve akrnlar olan Karadeniz reslerine tafaddulen ml- Krn bezl edp bir
alay- azm etmilerdir kim tahrr mmkindir.
Evvel Akdeniz kapudanlarndan Bursal Bal Kapudan ve Bodur Grc Cafer Kapudan ve Karamanl Al
Kapudan ve Sar Vel ve Sar Solak ve Topal Muharrem
ve avuolu ve Kartalolu ve Kalafatolu ve Katrnolu
ve Kara Hoca ve Firkateci ve Cennet ve Tural ve
Yanaki ve Dimitraki ve Lemberaki nm Urum
kapudanlar ile cmle on yedi karavana kalyonlardr kim
her biri drder beer kat anbrl ve ikier kat yatrdma
toplu ve beer kat palavra kl ve knda beli ve hammml ve el deirmenli karavanalardr kim her biri beer
ayda dolar ve beer ayda boalr, da gibi kalyonlar ve
gayr bara ve pink galyonlar ve itiye ve potalar
Saryburnu'nda er yaylm top dumnlar edp cmle
askerlerin karaya dkp nie yz kalyoncuklar kzaklar
zre koyup palamarlar ile her birini biner ikier bin dem
ken-ber-ken ekerek,
"Ey mola, ya mola" sads evc-i sumne peyveste
olarak ve her bir galyoncuklarda mahbb pene-i
fitblar zer-ender-zere mstarak muolar gemilerde
daylara hidmet edp her daylarn ellerinde cmlar ile
ay [u] iret edp her gemide gn-gn sz [u] sz
fasllar ve cmle gemilerin direkleri ve kreklerin
cevhire gark edp db ve b [u] zerbf bdbnlar edp
ve ibrim armhlar ve direk balarnda ikier er
mahbblar "Ala vere" diyp silisre alarak cemi

ketbn daylar lt- silha mstarak olup sekiz bin

pr-silh dalyan Cezyir tfengli Berbere krmz fesli
daylar ve klakc ve yelkenci ve dlekci ve rdeki ve
ablici ve kazlc ve istinkac ve gomanac ve komanyac
nm nie bin mdebbir daylar hkm [] hkmt
ederek "tiramola, orsa ve poca ve duna foga" diyerek
nie bin stlh- ketbn ile Allh deyp ubr ederek
alaykk dibine vardklar mahalde gy be on pre
kfir gemisine rst gelp birbirlerine sarmaup Freng
gemileri "ki parlar" deyp mselmnlar "Paralamazz
btn alrz" [165a] deyp huzr- padhde top u
tfeng atarak bir ceng-i azm ederler kim gy ceng-i
derydr.
Dd- siyh hevya mnkalib oldukdan sonra cmle
guzt- mslimn kfir gemilerine dklp ganmetler
alup mahbb Freng olanlarn ikr alup gerdnlarndan
bs ederek ve sakall keferelerin kayd [u] bend ederek
cmle kffrn hal bayraklarn ba aa edp glbng-i
Muhammed ekerek kfir gemilerin yedee alup bir
tarafda l-i Osmn tabllar bir tarafda esrlerin tabl [u]
ergann luturyan borular alnarak yine gemileri nie
bin levendt ken-ber-ken sad-y "ya moli" ile ekp
ardlar sra cmle kapudanlar bin aded idi ve bin
kalyon ve alt yz bara ve iki bin ayka ve karamrsel ve
gayr ketler idi ve nefertlar cmle yigirmi bin idi. Bu
cemiyyet-i ketbn bir pdih- Cem-cenb asrnda
olmamdr.
Bunlarn dahi prleri Hazret-i Nh'dur, sonra Rislet
asrnda Eb'l-mahz- Ummn'dir. Ve tahrr olunan
bin aded kapudanlar ifte ifte rikb rikbe at ba
berber olup herbirinin nlerinde pene-i fitb gemi
muolar piyde trlar yerine gidp ellerinde krkar
ellier dirhem Nova ve Gabele ve Talca ve Cezyir'in
dalyan tfengleri ve gemi harbeleri ve zemberekleri ile
saf saf olup cmle kapudanlar ubr edp her kapudana
nlerinde gemilerinin zerdz mnakka ibret-nm
gn-gn sancaklar ve bayraklar ve filandralar tarlar.
Ve her kapudanlarn nnde altunlu fnslar gider. Ve
cmle kapudanlar semmr hilat- fhireler ve akmie-i
gn-gnlar ile mlebbes olup geerler.
Cmle kapudanlarn nihyetinde tu ve tabl [u] alem
shibi Karamanl Al Be alay geldikde ben demin
gz db ve b zerbf ve cevhirli alt- silh
aaasndan gzler hrelenir. Ve bunun alaynda olan
mehbet salbet ve bunda olan pk-msellah fetlar ve
nie mahbb cvnlar zer zvere mstarak olup ubr
eder. Badehu kendsi trlar ve mataraclar ve
tfengcileri ile reftr edp Al Kapudan kendsi
mcevvezesiyle ve semmr kabaniesiyle ubr eder.
Zr bu Karamanl Al Paa cmle Akdeniz kapudanlarna serdr olup hazne-i pdihden kendye bir
fns- cinn ve iki tu ve tabl [u] alem ihsn olunup
Rodos pyesiyle her sene yedi yz pre kalyonlara Msr
huccc ve tccrn koyup mh- Receb'de kiraz meltemi
mevsiminde rz- cumada Beikta'dan kalkup turna
katr cmle gemiler dizilp Saryburnu'nda her gemi

______________________________________ 259

krkar ve ellier pre top atup dumnlar edp

glbng-i Muhammed ekerek Hud sn edp Msr'a
gidp alt aydan yine slmbol'a eker ve kettn ve kna
ve pirinc ve mercimek ve gn-gn meklt [] merbt maklesi getirp slmbol'u ganmet ederlerdi. Ve
serdr Karamanl Al Be dahi pdiha nie yz Habe
tavler ve Msr kseleri hedylar getirirdi. Byle bir
serdr- muhteem olmaile yine ordu alaynda andan ve
ekmekcibadan muazzam u muhteemne alay yok idi.
Ve bu Kapudan Karamanl Al Be'in ard sra
msellah ve mahbb hs glmnlarnn ellerinde srklar
ve avularnda zerdz bayraklar ile ifte ifte arz- kl
edp ubr ederler.
{Esnf- marankozn- Akdeniz: Bunun pri yine
Hazret-i Nh'dur amm Hazret asrnda prleri mir-i
Nevt'dir ve kabri Cidde'dedir. Bu kavmin dkknlar[]
Galata'da lonca yeridir, alay ile gzer ederler.
Esnf- pereme ve kayk marankozlar: Nefert
700, prleri yine eyh mir-i Nevt'dir, alay ile gzer
ederler.
Esnf- mavunacyn: Nefert 800, kzaklar zre
mavunalarn mzeyyen edp ekerek ubr ederler.
Esnf- kaykcyn: Kayklar cmle 2000, nefert
7000, bunlar dahi kayklarn kzaklar zre zeyn edp
ubr [ederler].
Esnf- peremeciyn: Nefert cmle 8000, peremeleri cmle 4613, peremelerin kfeler ile kzaklar
zre zeyn edp gzer ederler.
Esnf- rnkcyn: Nefert 200, cmle rnk 80.
Eer bu bldaki esnflarn alaylarn birer birer
tahrr eylesek bir mcelled olur. Ancak kayklar ve
peremelerin bir hy-h ile ekp ubr ederler}.
Ardlar sra sekizer kat mehterhne ve ks-i l-i
Osmniyn alnarak ubr ederler. {Bu blda tahrr
olunan Akdeniz kapudanlarna yamak olan yedi aded
esnflarn yekn dkknlar (---) ve nefertlar cmle (--)} bir acyib alay- bahdrn- muhteemndr.
{Der-beyn- mbhase-i
esnf- kass[]bn ve
muhsama-i esnf- tccrn}

Bu Akdeniz kapudanlarnn alaylarndan sonra

fermn- ehriyr zre kassbn alay gemek sadedinde
iken cmle Msr'n ank bzergnlar ve pirinccileri ve
kettnclar ve Msr hasrclar ve kahvecileri ve
ekercileri bir yere cem olup kassblar ile nie gne
zebn-drzlklar olup kyl [] kller olup bilhire huzr-
pdihye varup Msr bzergnlar eyitdi:
"Pdihm bizim kalyonlarmz pirinc ve mercimek
ve kahve ve kettnlarmz getirmee memr olup anlar
bizsiz biz anlarsz olmayup ikimiz mbeyninde bu kanl
kassb- nassblar n'iler. Bunlarn kan dkd
ehirden tn kmaya gelmidir. Ol havfdan
kanarahneler sir diyrlarda ehirlerin hricinde olur

[muhrak?] harm bi'l-icml"3 demilerdir. Hakk ki yank

ekmek dahi harmdr. Bahrl erbet ve leben-i hlis ve
ay ve bdyn ve saleb ve plde-i sahan kahvenizden
nfidir.
Ve hnn derseniz tife-i nisvna ve eyh-i
iyblarn ak sakallarna snnet ise levadn kkn
havnda dp su ile hamr edp saa ve sakala drtlse
gyet lal-gn krmz olup r [u] geysda olan kehleyi
helk edp gird [] gubrdan pk eder. Bu kerre sizin
hnnnza dahi ihtiyc yokdur" deyp kassblar Msr
bzergnlarnn metlarna byle muraza edince
hemn Msr tccrlar eyitdi:
"Bizim pirincimiz hsdr ve beyzdr ve pikindir,
huss Menzile ve Dimyt ve Fereskr ve Birimbl
nevhlerinin pirincleri tereyayla pise misk [u] amber
1
gibi
ryiha verir ve Hazret-i Rislet-penh'n mucizesiyle
halk olmudur. Hazret'den mukaddem glb ve pirinc ve
dediler. Byle bir tife-i mezmm iken Msr'dan
mevz ve abdullv yok idi.
metlar gelp kaht [u] gal olsun in der-mahzen edp
zarar- m olduklarndan gayr bir alay muhtekir
Ve mercimeimiz hakknda Cenb- zzet 4
kavmdirler.
buyurmudur. Cennet topranda ve Nl suyunda hsl
Ve devlet-i l-i Osmn bunlarn Msr pirincine
olup Rm mercimeinden lezz ve pikindir.
muhtc deildir. Evvel Filibe pirinci ve Bebzr
Ve hnnmza mudil hnn bir diyra olmak
pirinci
ihtimli yokdur snnet-i Resl'dr ana dahi sz olmaz.
Amm hakk kim eker ve kettna Rm'un
........(3/4 satrlk boluk) ..........
ihtiyclar yokdur. Frengistn ekeri dahi hsdr. Amm
bu gne hdne ve dnedr pirincler var iken bunlarn
siz ki kassb tifesisiz sizin beyt'l-ml- mslimne ne
Msr pirincine ne ihtiyc.
fide ve yideniz vardr bilelim" deyince kassblar gay
Ve Msr kettn dey medh etdiklerine dahi Rm
olup Msr tccrlar eydir:
halk muhtc deildir. B-huss Rm'da Manastr kettn
"Pdihm bizim beyt'l-ml- mslimne Msr
ve Florunya ve Serfice ve Trhala ve Drama kettn ve
kalyonlaryla gelen metlarmzdan pdihma on bir
Anatolu'da nie bin yerde kettn- gn-gnlardan
bin kse gmrk hsl olur. Adlet ederseniz alay-
mad Tarabefzn kettn ve bezi ve gmlei bir kama
Muhammed bizimdir, bizden sonra kassblarndr"
korlar, yigirmi dirhem gelir bir beddv gmlei olur,
deyince huzr- pdihde olan Mft Yahy Efendi ve
sizin kettnnza ne ihtiycdr. Ve sizin kettnnz
Mud Ahmed Efendi:
sebebiyle ekseriyy slmbol'da nie kerre ihrk- azm
5
olmudur.
hadsin tilvet edince pdih, Msr tccrlarnn destine
Ve mercimek dediiniz cmle Rm'da ve Anahatt- erf verp,
tolu'da mercimek olur kim tabr tavsf olunmaz.
"Alay- evvel tccrn- Msr ve alay- sn kassb
Ve eer Msr ekeri derseniz hakknda Cenb-
cmerdn-
merd-i meydn olalar" dey fermnlar ihsn

zzet ye[t]: 2
yetiyle medh etmi Rm
edp Msr tccrnlar haz edp srrlarndan ayaklar
aselleri ve Atina ve Eflak [u] Bodan aselleri olur kim
yer basmaz olup ketbn- Akdeniz'den sonra alay
her birinde yetmi hssa vardr. Ve eer pdihm
etdiler.
murd edinirse Aliyye ve Adalya ve Silifke ve Tarss ve
el-Faslu't-tsi
Adana ve Payas ve Antkyye ve Haleb ve m ve Sayda
Esnf-
tccrn-
ank-y Msr ve gayr
ve Bert ve m- Tarabulus'da bu zikr olunan eylet [u]
sevdgern-
shil-i
Bahr-i Sefd
livlarda ol kadar kerre yz bin kantr eker olur kim
cihn ganmet eder, sizin ekerinize ne ihtiyc.
Evvel cmle Akdeniz kenrnda olan tccrlarla
Ve eer kahve derseniz bir bidat eydir ve ktu'nslmbol'a met gtrp sevdgerlik ederlerdi.
nevm ve mni-i zriyyet-i ben demdir. Kahvehneleri
Mahzenleri aded alt bin ve nefert yekn on bir bindir.
vesvesehnedir. Ve kahve kavururken yakdklar
Murd Hn asrnda bzergn- kebr ank Balkapan'nda,
cihetden Bezzziyye ve Tatarhniyye kitblarnda "Kll alk
Hac Ksm, Hotin gazs ylnda yedi mahzenin kflna
kurum aktm idi, elli bin kseye mlikdir derler idi.
bir alay kanl kirli menhslardr. Amm biz dim
slmbol'u cemi hubbt ile ganme ederiz" dediler.
Hemn kassblarn etdi kanlar gzlerini bryp
eyitdiler:
"Pdihm bizim primiz Kassb Cmerd ola ve
krmz Cenb- Br'nin rahmetine mazhar olmu koyun
ola. Cenb- Br kullarna kuv-y beden in hell etmi
bir nimet ola ve cmle nimetlerden mukaddem et,
ekmek dey yd olunur bir nimetdir. Bir fukar sehel et
presiyle be alt gne nimet hsl eder. Byle bir kr-
[165b] hell ile iktisb edinp cmerdlik ile mehr olup
ehr-i slmbol'u ganmet ederiz.
Bunlar kim bir alay ank ve mumeleci ve ribhor
kavimlerdir kim bunlarn hakknda Cenb- zzet
buyurmudur. ye[t]:

1
2

Kurn, Bakara 275; "Allah alm satm helal ve faizi haram

klmtr."
Kurn, Muhammed 15; "Szlm bal (rmaklar)"

______________________________________ 260

"Btn yanm eyler haramdr."

Kurn, Bakara 61; "... ve mercimek ...."

Hads: "nsanlarn hayrls insanlara faydas olandr."

Andan bzergn- dhiye Hac Envr [166a] ve elHac Ferhd ve el-Hac Hasrc Selm ve Hac
Nimetullh on pre kalyona ve yedi hna mlikdir.
Ve el-Hac s ve el-Hac eytn Selm ve Navluncu
Hac Mustaf ve Hac Kaya ve Hac Karaka ve Gmrk
Emni Al Aa ve Hac vaz ve Almanolu ve Hac
sml nie bin bunun emsli krkar ellier bin {kseye
mlik} ank bzergnlar vardr kim her birinin Hind []
Yemen'de ve Arab u Acem'de ve dib Frengistn'da
ortaklar vardr.
Bunlar ale'l-umm semmr lepelere mstarak
olup krkar ellier huddmlar pr-silh olup piyde
gzer ederler. Ve baz huddmlar tahtrevn zre
dkknlarn lal [u] ykt, cevhir murassatlar ile zeyn
edp her dkknede olan pene-i fitb gulmlar db
ve zblara bezenp ellerinde cevhir glbdnlar ile
hrhlarn tarafeyninde olan tem-y ceml eden
uknlarn zerlerine arz- ceml edp glb nisr
ederler ve mcevher mecmere ve buhrdnlar ire d [u]
amber yakarak ubr edp cmle hrh zre olan
temclarn demlar muattar olur. Andan sonra
cmle bzergnlar rikb rikbe vzer tarz mlebbes
olup esbb- mahssalaryla grh grh ubr ederler.
{Prleri evyil-i asrda Hazret-i Hd idi. Amm sonra
prleri bizzt Hazret-i Resl-i Kibriy'dr kim Hazret-i
Hadce-i Kbr mlyla m kurbnde Busr ehrine
gidp ticret ederdi ve fidelerin Hadce Ana ile hisse

ederlerdi kim hads, 1

buyurmudur}.
Andan,
Esnf- bzergn- pirincciyn: Dkkn 40,
nefert 300, amm mahbb kerleri b-hisbdr, prleri
Safvn- Hind'dir kim her br Hazret'e Hindstn'dan
Resl'n kend mucizeleri pirincden dne-i ruz getirirdi
ve pirinc bey ederdi. Selmn- Pk belin balayup kabri
yine Hindistn'dadr amm ziyret etmedim. Bu tife
arabalar zre dkknlarnda pirinc lerek "Y Gan" ismiyle halk zre khce pirinc nisr edp pirinc ihsn
ederek pr-silh ubr ederler. Andan,
Esnf- adesciyn: Dkkn 70, nefert 200,
bunlarn pri Htem-i Adds'dir, Selmn kemerbestesidir. Kabri Urfa kurbnde kala-i Harrn'n
handak kenrnda medfndur. Bunlar dahi arabalar zre
dkknlarnda baz fukarlara mercimek bezl ederek
ubr ederler, mzeyyen askerdirler. Andan,
Esnf- hnncyn: Dkkn 15, nefert 55,
bunlarn pri mm Attr- Bilbeys'dir. Enes ibn Mlik
telmzidir. Bunlar dahi tahtrevnlar zre dkknlarn
gn-gn hnnlar ile mzeyyen edp kdlar ire baz
demlere hnn bezl ederek pr-silh ubr ederler.
Andan,
Esnf- hasrcyn- Msr: Dkkn 20, nefert 45,
bu tifenin ibtid prleri Hazret-i Sleymn'dr amm
Hazret asrnda prleri (---) (---), Selmn- Pk belin
1

Hads: "(El emeiyle) kazanan, Allah'n sevdii kullardan

olur."

______________________________________ 261

balad. Kabri Yemen Kumfutas'ndadr. Bunlar arabalar

zre dkknlarn gn-gn mnakka Msr hasr ile
zeyn edp yine silhlaryla ubr ederler. Andan,
Esnf- kettncyn: Dkkn 105, nefert 208,
prleri ibtid Heng h'dr, pembeyi zemne ekp sidik
ile svarup bi-emr-i Hud kettn oldu, il yevmin sidik
gibi ryihas var. Sonra prleri Hadce-i Kbr Ana'dr,
bizzt Hazret-i Rislet-penh'n bade'n-nbvve
menkhas olup Hazret dirg edp kemerin kuadup
kettn ekenlere ve eirp iplik edenlere Hadce-i Kbr
pre oldu. Vd-i Ftma'da hl Hadce kettnl derler,
kendi biter ve kendi yiter, terbiyesinde usret olmaile
Mekke halk Msr bezine muhtclardr. Bunlar dahi dkknlarnda Nehriyye ve byr ve Feyym kettnlarn
zeyn edp ubr ederler. Andan,
Esnf- ekerciyn: Dkkn 70, nefert 100, prleri
Hseyin bin Nusayr'dr, ekercilerin ve helvclarn
silsilesi ana kar. Kabri Basra'dadr, annin Basra
hulviyyt mehrdur. Selmn- Pk, Hazret-i Al
huzrunda kemerlerin balad. Dkkanlarn gn-gn
mmessek ekerler ile zeyn edp halka nebt bezl ederek
ubr ederler.
Esnf- eribe-i mmessek: Dkkn 55, nefert
100, prleri Helv mer'dir. Bunlar dahi tahtrevnlar
zre dkknlarn gn-gn fafr ve kr- ini hokka ve
kavanozlar ire reybs ve amber-i bris ve gl-limon ve
avla ve humms ve sandal ve temir-hind ve dud arb
ve (---) (---) (---) (---) (---) misilli elvn elvn mmessek
muambern eribeler ile dkknlarn zeyn edp
piydeleri halka eker erbetleri bezl ederek ubr ederler.
Andan,
Esnf- tccr- kahveciyn: Dkkn 200, nefert
300, bunlar ank bzergnlardr, prleri eyh zil'dir.
Hazret'in izniyle Veys el-Karan kemerin balayup pr
oldu. Yemen'de Veys el-Karan huddm idi ve yine
Yemen'de medfndur. Veys el-Karan, Hazret'i
grmeyp Hazret'in izn-i erfiyle Veys yetmi kiinin
belin balayup [166b] pr etdi. nallh cmlesi
mahalliyle tahrr olunur. Bu kahveciyn, cmle pr-silh
olup tahtrevnlar zre ferde ferde kahveleri kleler ile
lerek "Ala bin guru vere yz guru" dey gy kahve
frht ederek ubr ederler. Bu esnflar ale'l-umm ubr
edp ardlar sra,
Esnf- hbender: Nefer bir, dkkn yokdur.
Balkapan hn'nda olur bir nefer aadr. {Pri ser-eme-i ank Amr ibn el-s'dr. Kabri Msr'n cnib-i
cenbunda mm fi kurbnde medfndur}. Cemi
vzer ve ulem ve suleh ve molllarn poli[]se
kzlar hidmetinde olup cmle diyrn tccrlar bunun
kabza-i tasarrufundadr. Gyet mnim ve mutemed
demdir. Bundan sonra,
Esnf- bzergnba: Bir neferdir, prleri Eblhr- Yemen'dir kim Veys el-Karan belin balad.
Mekke'de ml in mesmmen merhm olup kabri
Mekke ire Ebtah'dadr. Andan,

Esnf- ehl-i kble: Bir demdir, dkkn Bezzzistn- Atk'dedir, pri (---) (---), Selmn belin balayup,
kabri n-malmdur. Hadka'da Kerbel'da medfndur,
demi, Allhu alem. Bu dahi hbender ve bzergnba
gibi azm'-n kerr fer shibi aadr.
Her biri er yz pr-silh ve msellah ve mretteb
gzde asker ile ve baz ank, ebeh bzergnlar ile at
ba berber rikb rikbe olup ubr ederler. Ardlar sra
akmie-i fhire ile mlebbes ker mahbb glmnlar ile
ubr edp dahi akblerince sekizer kat mehterhneler ile
ubr ederler. Bu dahi gzde alaydr. {Bu Msr
bzergnbasna yamak olan 12 esnfdr, dkkn (---)
cmle asker}.
el-Faslu'l-ir
Esnf- kassbn- cmerdn-
merd-i meydn

slmbol'un drd mevleviyyet yerinde 999

dkkndr ve cmle nefertlar 1700, prleri Hazret-i
Kassb Cmerd'dir, Hazret-i Resl huzrunda Hazret-i
Al belin balayup kassblara pr eyledi. Kabri Badd-
behit-bd'dadr.
Bu tife cmle ekseriyy yenierilerdir. Cmle prsilh olup arabalar ve tahtrevnlar zre nie yz
dkknlar akmie-i fhire ve gn-gn kfeler ile zeyn
edp krkar ellier vukyye gelir Karaman ve Trkmn
koyunlarn ve Mihal ve Bursa'da Osmnck
koyunlarndan ve Karadeniz'de Kili koyunlarndan
semn acb koyunlar kelle paalar ile yzp
vcdunda beyz ya zre lal-gn mutabbak gller ile
ve sar zafernlar ile koyunlarn vcdlarn mnakka
edp ve boynuzlarn varak- sm ve varak- zeheb-i hlis
ile mutall edp ve nie yz koyunlar erha erha edp
Kassb Cmerd kekleri ellerinde strlar ile nme
nme ve eyrek eyrek edp sar pirinc kefeli terzlarda
vezn edp,
"Ala on vukyye ake, al cnm eyisin ver cnm, ala
bir eyi kebblk, ala bir al kymalk" diyerek bellerinde
strlar ve pala kllar ve kassb baklaryla kendlerin
zeyn edp cmle piyde ubr ederler. Andan,
Esnf- salhneciyn: Krhne 200, nefert 1000,
bunlarn prleri Hazret-i brhm Hallullh'dr. Kaan
brhm Neb'ye "sml'i kurbn eyle" dey fermn-
Rabb'l-zzet olup sml'i kurbn ederken sml'e
bedel Cenb- zzet, Cibrl-i Emn ile cennetden bir kep
gnderp brhm Neb kepi kurbn edp hl koyun
boazlayclarn pri Hazret-i brhm'dir.
Badehu Hazret-i Rislet'e kurbn fermn olunup
yd- adhda kurbn etdi. Bunda rivyet muhtelifdir.
Kassb Cmerd boazlanm koyun satmada prdir.
Amm boazlamada pr, Hazret-i Halm bin Cezzr-
Tif'dir. Enes ibn Mlik belin balayup kendyi ehli
olan melne uyurken boazlayup kabri Yemen
Adeni'ndedir.

______________________________________ 262

Bunlar dahi pr-silh olup araba zre dkknlarn

tefne yapraklaryla ve gn-gn bah[r]lar ile zeyn edp
ve semn koyunlar ile zeyn edp koyunlar yzerek ubr
edp piyde askerleri ellerinde ve bellerinde iri gml
ve zencrli kassb baklar ve bellerinde kemend ipleri
ve niesinin eyinlerinde yzlen koyun postlar ile grh
grh alay gsterirler.
Esnf- kassbn- sr: Dkkn 100, nefert
200, bu tifenin pri Sfyn- Sevr'dir. Hazret-i Al belin
balad, Mekke'de medfndur. Bu esnf dahi pr-silh
olup arabalar zre dkknlarn semiz sr etleriyle
bezeyp alay gsterirler.
Esnf- kassbn- Yahdn: Dkkn 55, nefert
200, bu melnlar mselmnn boazladu lahm
yemeyp baka prsiz melnlardr. Amm sir
kassblara ramen kendlerini eyle tezyn eyleyp agreb
garyibden akalar ederek arabalar zre dkknlarn
zer zver ile tezyn edp alay ile ubr ederler. [167a]
Esnf- mandracyn: slmbol'un cnib-i
erbaasnda ve Levend iftlii karyelerinde cmle iki bin
mandradr. Herbirinde yetmi ve seksen sr koyun
vardr ve her mandrada krkar ve ellier ipden ve
kazkdan hals olmu ehbz mandra-olanlar vardr.
Bunlar dahi pr-silh ubr ederler.
E(v)snf- iftlikn- ayn- devlet: slmbol'un
cnib [] etrfnda kmil bin altm iftlik vardr.
Herbirinde cebr-i noksn onar demden cmle (---) bin
iftlik huddmlardr. Bunlar dahi pr-silh ubr ederler.
Esnf- erekciyn: slmbol'un etrfnda cmle
sekiz yz erek vardr. Dalar ve ormanlar ire sr ve
spa ve koyun ve kei yata ereklerdir. Her birinde
onar erekci ve ter-olanlar vardr. Cmle nefertlar
(---) ehbz [] ehnz yiitlerdir. Pr-silh ubr ederler.
Evsf- saya-i celebn- koyun: slmbol etrfnda yedi yz sayadr. Bunlar dahi koyun emnine
hidmet eder, celeblerin koyunlarna sayalardr kim hn-i
acilde bu orman sayalar ire koyunlar slmbol'a
getirp bir gnde ganmet ederler. Bu sayalarda cmle
be bin sayac ter-olanlar vardr. Bunlar dahi hzrba
ubr ederler.
Esnf- alcyn: Etrf- slmbol'da iki bin
aldr. Dalar ire alt ay mamr olur klbe-i ahznl
al ve rpdan allardr. inde samal koyun ve kuzu
vardr. Hzr-lys'da kuzuya narh verildikde bunlarda
olan zevk u saf bir yerde olmaz. Tze peynirler ve
glemez ve kaymak ve yourd ve kesmik ve sd ve az
ve teleme peyniri ve homerim ve tereya ve ayran ve
pav ve may ve kertme bu gne oban nimetleri olur
kim pdih mlik deildir. Bu iki bin alda cmle drd
bin ter-olan vardr. Bunlar dahi mde ubr ederler.
Evsf- tokad-celebn- sr: slmbol'un su
kemerleri taraflarndan t Terkoz ve Karatalar'a varnca
ve Istranca dalar'na varnca bin sr tokatlar vardr.
slmbol'un rz- Ksm'da pasdrma zamn geldikde bu
tokatlar nie kerre yz bin sr ile ml--ml olup

beslerler. Cmlesinde be bin src ma[t] ter-olan

vardr. Bunlar dahi pr-silh ubr ederler.
Bu bld tahrr oluna[n] alt aded kim mandracyn
ve iftlikciyn ve sayacyn ve alcyn ve tokatcyn ve
srciyn b-amn demler dalarda yatup kalmak ile
slmbol'dan mlyla cevhiriyle firr etmi kle ve
criyeleri katl edp mln rzkn almlardr kim hadd []
hisbn Hud bilr. Bazsn Efl u Bodan'a andan
Aza'a ve Kaza'a gtrp bir bayrak Kazak- k ederler,
gyet meln kefereler vardr. Mslimleri dahi anlara
tbidir.
Ve bunlarn pri cmle Mad Kereb Gz'dir kim
cmle gazdan alnan koyun ve kuzu ve sr ve cms
ganmetleri cmle Mad Kereb'in idi. Ol ecilden ibtid
if[t]lik ve mandra ve erek ve saya ve al ve tokat
yapup iine ter-olanlar komak cmle Mad Kereb
Gz'den kalmdr. Hazret-i Resl izniyle yetmi nefer
kimesnenin kemerin Hazret-i Hamza-i b-saf ammi-i
Muhammed'l-Mustaf balamdr. Evvelkisi bu Mad
Kereb'dir. Kabri (---) medfndur, gyet mnim Sahbe-i
kirm idi ve ec ve bahdr idi.
Amm bu koyun kuzu ve sr ve spa terolanlarnn prleri Nasr- c- Basrav'dir, Enes ibn
Mlik kemer-bestesidir. Kabri Vdi'l-kur'dadr kim
huccc ziyret ederler, tark-i m zre bir kubbecikde
medfndur. Bunlar dahi msellah ubr eder[ler].
Esnf- oban [u] ryn: Nefert 9004, mukeddem prleri Hazret-i Ms idi. Amm Hazret-i
Rislet asrnda prleri Avn ibn den er-R'dir,
Selmn- Pk belin balad. obanlarn silsilesi ana
mntehdir, kabri Yemen'de (---) medfndur. Alay-
azm ile ubr ederler.
Esnf- sdciyn- sevr: Krhne 200, nefert
1000, prleri Sfyn- Sevr'dir, Selmn belin balayup
Mekke'de Muall'da medfndur. Sr sr srlarnn
sdn saup "leben-i cms" diyerek ubr ederler.
Amm bunlarda gyet latf semn alaca srlar vardr.
Esnf- sdciyn- ganem: Krhne 300, nefert
800, bunlarn pri Hazret-i uayb'dr. Amm Hazret
asrnda Abd Verrd- Lebbn'dir, Hazret-i Hamza
belin balad, pehlivn idi. Hamza ile ehd olup Cebel-i
Uhud zeylinde medfndur. Bunlar keileri ve koyunlarn
serser ullar ile zeyn edp sd saarak
1
dey
ubr
ederler.

[167b]

Esnf- cibn-i hlmiyn yan peynirciyn:

Krhne 400, nefert 500, bunlarn pri Hazret-i
brhm, Haleb'de skin iken bir beyz inei var idi. Ana
Sevr'-ehb derlerdi, an saup sdn yourd ve
kaymak ve tereya ve kakaval peyniri ve teleme peyniri
ve kesme peyniri yapup msfirlerine yedirp ikrm
1

Kurn, Nahl 66; "enlerin boazlarndan kolaylkla geen

dupduru bir st"

Kurn, Nahl 66; "enlerin boazlarndan kolaylkla geen

dupduru bir st"

______________________________________ 263

ederdi. Ol beyz inek sebebiyle Haleb'e Haleb'-ehb

derler, haleb sama, ehb beyza derler yan salm
beyz inek ehri demekdir. Hl Hazret-i brhm'in ol
beyz inein sdn saup cemi fukarya bezl etdi sd
mecuru Haleb'in i kalasndaki cmi iinde makm-
brhm olan minberin altnda durur bir ta mecur
teknedir. Bu tekne iinden cemi halka sd ledirp
cmle halk sdden mstan olup yine mecur ke'l-evvel
leb-ber-leb dururdu. Cenb- zzet t bu mertebe
berekt- Hall vermi idi.
Hatt Gavr Sultn asrnda Kertbay, hkim-i Haleb
iken bu sd mecurundan bi-emrillh sd taup cmiden
tara kup i kaladan aa handaka cereyn edp t
Selm Hn, Haleb kalasn feth etmeyince sd cereyn
edp dinmemidir. Amm Hazret asrnda bu
peynircilerin pri Zeyd-i Kayser'dir, Enes ibn Mlik
belin balad. Kabri Muveylah'dadr. Bu href dahi
silhlaryla hzr-b gzer ederler.
Esnf- kaymakcyn: Dkkn 40, nefert 100,
prleri brhm Neb ve Zeyd-i Kayser'dir. Bunlar dahi
nie yz tabla kaymaklarn zerlerine nebt- hamav
nisr edp "Y kta leben" deyp feryd edp baz
tahtrevn zre dkknlarda kaymaklar iplere serp
halka kaymak bezl ederek ubr ederler.
Esnf- tereyacyn: Dkknlar olmayup ekseriyy Yahd tifeleri tablalar ile kehrib-misl tereyalar frht ederler. Nefert seksen, bunlar b-silh
tablalar ile ubr ederler.
Esnf- krhne-i yourdcuba: Aded bir, nefert 100, bu krhne Sultn Ahmed cmii altnda
atladkapu rhna karbdir. Pdiha mahss krhnedir. Amm,
Esnf- cmle yourdcyn: Krhne 500, nefert
1600, bu tife Eyyb'da yz aded krhne-i mnakkalardr kim ydeynin nc gnlerinde nie bin
dem cem olup yourd ve kaymak tenvl ederler. Bu
lezz yourd meer Bingl yaylasnda ola, gyet lezzdir.
Baz cnlar Eyyb Sultn'n kermetiyle lezz olmudur,
derler. Zr ann ehrinde hsl olur.
Ve slmbol ire Zeyrekba cmii kurbnde Hac
Hasan yourdu, acyibdir, shib-i vefkdir derler. Ve
Cbbealkapusu'nun i yznde yedi krhne sdc
odalarndaki
yourdlar
dahi
mehrdur.
Ve
Silivrikapusu'nun i yznde ve Yaylack mahallesinde
ve Macncu mahallesinde ve Lanka mahallesi ve
Karaman mahallesinde hsl olan yourdlar dahi hret
bulmudur. Amm Sdlce ve Ksmpaa ve Ortaky'de
mm yourdu ve Kanlca yourdu ve skdar kayma
ve yourdu mehr- fklardr.
Bunlarn dahi prleri Hazret-i brhm ve Zeyd-i
Kayser'dir. Bunlar dahi nie bin fafr ve mertebn ve
kse-i n ire hlis yourdlar balarnda tablalar ire
gtrp alay ile ubr ederler. Andan,
Esnf- teleme peynirciyn: Nefert 300, bunlarn
dkknlar yokdur. Ekseriyy cmle Arnavu[d]
tifesidir. Srklar zre ikier er yz beyz bez tobralar

ire teleme peynirlerin doldurup srklara balayup

omuzlarnda gezdirp "Teleme peynir" dey feryd edp
gezerler. Amm Hud limdir bir ter tze peynirdir
kim bal ile mahlt olsa, scak ekmek ile tenvl olunsa
dem ehd olmal olunca yemek mmkndr.
Bunlar dahi bu gne ubr ederler. Bu tifeler dahi
kassblara yamakdr. Zr anlarn dahi krlar koyun ile
itmm bulur. Annin kaymakclar ve peynirciler ve
yourdcular, kassblar alay ire alay ederler.
Esnf- em-i revgan, mmcuyn: Krhne 555,
nefert 5501, bunlar kassblarn i yalarna muhtc
olmaile kassblara yamakdr. Prleri Hazret-i (---)'dir.
Enes ibn Mlik kemer-bestesidir, kabri Kerbel'da.
Amm krhne-i em-i asel-i sultn birdir.
Odunkapusu'nun i yznde Kundakclar ire azm
krhnedir, aas ve emni ve yz aded nefertlar var.
Cmle seltn cmilerine ve sultnlara ve Sary- Atk'e
ve Sary- Cedd'e ve sary- vzer ve ayn- kibra
em-i asel-i kfr-i ahsed bu mr krhnede hsl olur.
Amm sir mm ya krhnelerinin ehl-i hrefleri
arabalar zre dkknlarn nie bin deste mnakka
mmlar ile zeyn edp ve nie mnakka fnslarda
mmlar yakup ve nie srklar zre ya mmlar
donadup ve alaylar iinde [168a] direk kadar mnakka
ve mutall bal mmlar yakup arabalar zre nie bin
gne yel mmlar ve fiek mmlar ve Eb Al mmlar
yakarlar kim baz dem kendyi basz grr ve bazs
elsiz ayaksz grr ve baz mmlarn ulesinden nie
bin demler sar ve krmz ve yeil ve alaca yzl
demler grnp cmle temclara havf u hayet hsl
olup baz fiek mmlar yandkca mm iinde olan
fiekler medne top gibi atlayup halka bir vehm tr
olur. Zindnkapusu'ndan tara,
Esnf- tcirn- em-i asel: Dkkn 55, nefert
yz, bunlar cmle mslimlerdir, tahtrevnlar zre
dkknlarn zer [] zver ile tezyn edp ve gn-gn
oyma kzlar ile mnakka em-i aselleri zeyn edp ve
cmle bunlar dahi pr-silh olup ziynet-i kerr fer ile
mmcuba ve emhne nzr ve emni, kheyln atlar
zre rikb rikbe ubr ederler. Amm bu mr emhne
emni ve nzr cmle mmculara hkimdir. Ne kadar
balmmu dklse bu emnin mhryle memhrlanup
frht olur. ine ya ve am sakz koyamazlar, hle
ederlerse tecrm edp haklarndan gelir mazbt esnfdr.
Esnf- kassbn- Etmeydn: Dkkn yigirmi,
nefert seksen, bunlar mr Urum kassblardr ve her
birinin tomruklar gedikdir, mahll olsa tomruu yenieri
aas izniyle gayrya ihsn olunur.
Bu hirfet rz-merre l-i Osmn'n yenieri ocana
(---) bin vukyye ve (---) aded koyun eti verirler. Eer bir
vukyye et slmbol'da bir gurua olsa bunlar bir vukyye
eti akeye verp her odadan mh-be-mh bahsn
alup zararn defterdr paa'dan alrlar. Byle knn-
Sleymn'dir.
Evsf- seirdim-i Etmeydn: Bu kassblardan
et alan odalarn cemat odalarndan (---) aded odalar,

______________________________________ 264

seirdim odalar tabr olunur. Bir tem-y azm

knn- yenieriyndr.
Vakt-i seherde Yedikulle kanaralarndan yetmi
seksen seyishne yk semiz koyunlar cmle yenieri
odalarnn clar muhteemne siyh mein ferrceleri
mnakka zincefleriyle ve balarnda zerdz skf
keeleriyle ayaklarnda siyh izmeleriyle ve karakulluku
huddmlar ile (b)ellerinde drder beer c baklar ve
bellerinde srmal petemlleri zre beer altar vukyye
gm zencrler, gm zlb[em]ler ile a a
ederek alay- azm ile Yedikulle'den mezkr meydn
etlerin Etmeydn'na getirp byk kapu dibinde cmle
seyishneleri dizp cmle c ustalar tertb zre yollu
yollarnca dizilp dururken cmle seirdim odalarnn
clar Etmeydn'nn talmhne tarafnda p-brehne
ve ser-brehne olup birer gslk ile mde dururlar.
Hemn ki Yedikulle'den gelen etlerin ba koyunun
ba usta, clar koyunun paalarndan yapup bir avu
olacak cba pdiha ve ocan devmna ve cmle
pr [] pvlara du edp ftiha dey feryd edince
hemn talmhne dibinde p-brehne uryn seirdim
clar cmle bir uurdan ol emenzr sahr ire ceyrn
gibi pertb edp seirdirler kim gy her biri berk-i
htifdir. En ileri pk olan gelp ba koyuna el urup
alr, isterse yeni silh kuanm acem usta olsun, ba koyunu ol alr knn budur. Ard sra gelen ikinci ve
nc koyunu alup gtrrler. Badehu cmlesi esbblarn geyp aldklar koyunlar dkknlara gtrp
tartarlar, eer eksik gelirse dahi et alr, ta[y]ninden artk
gelirse keserler, yaz u k fideleri budur.
Bu seirdim clarnn yollar eskiyp avu olup
badehu baavu, andan kethud be ve yenieri aas
olur bir yoldur. Bunlar dahi cmle clar, kassblar ile
yine blda tahrr olunduu zre seyishnelerle koyunlar
zeyn edp ke'l-evvel alay- azmlerinde nie yerde irler
r alarak pr-silh ubr ederler, amm bu alay aceb,
mehb alaydr.
Esnf- kanaracyn- Yedikulle: Krhne yetmi,
nefert iki yz, bunlar dahi pr-silh ellerinde strlar,
bellerinde koyun yzecek tilsimnlar ve kemendleri ve
iri gml baklar ile arabalar zre dkknlarn
yzlm semiz koyunlarn vcdlarn zafernlar ile
knalayup ve koyunlarn boynuzlarn varaklayup prsilh ubr ederler.
Esnf- kanaracyn- Bekapusu: Pdiha
mahss mr kanaradr. Krhne birdir, nefert 200,
bunlar dahi seyishneler zre yzlm nie yz
koyunlarn zeyn edp ubr ederler.
Esnf- brdhne-i Etmeydn: Yenierilere
mahss bir krhnedir. Nefert 50, arabalar zre dkknlarn gn-gn brd- siyh u beyz ile zeyn edp
ubr ederler. Ve b-sad brt bunlarda bulunur, dem
kemii klnden olur. [168b] Dkknlarnda brd
derek pr-silh ubr ederler.
Esnf- mmciyn- Etmeydn: Krhne bir,
nefert yetmi be, bu krhne yenieri ocana mah-

ssdur. Cemi zamnda yenierilere mm bir akeye

verirler, zararn defterdr paa'dan alrlar, knn-
Sleymn budur.
Esnf- mandracyn- yenieriyn: Istranca
da'nda avclar odasndan bir oda nefer odabalar ile
nefertlaryla ol mandrada mr cmslar ve koyunlar
bekler avclardr kim cmle 1000 aded ehbz yenieriler
olduu bld slmbol mesreghlar evsfnda tahrr
olmudur.
Bu tife cmle yeil mandrac ep-klhlar geyp
nie yz ift Selm Hn'n Msr'dan getirdii alaca
srlarn neslinden gn-gn srlar ve nie cms
kadar ardakl atal-misl boynuzlu snlar kendlere
rm edp anlar dahi db ve b zerbf ullar ile ve
cmle srlarn boynuzlarn altun varaklar ile mzeyyen
edp her kz ve snlar gm zencr ve altun
yaldzl zencrler ile ken-ber-ken ekerek ubr
ederler.
Ve nie yz arslan-misl meln samson kpekleri
atal zencrler ile ikier dem ken-ber-ken ekp her
biri Kastamonu'nun clav katr kadar var kelb-i
muallemlerdir. Ve her biri atlas ullar ile mzeyyendir.
Ve bu beylik mandraclar ve avclar azametullh
eyle pr-silh olurlar kim gy bu tife ayakl cebehnedir. Her birinde gn-gn pene harbe ve atal
harbe ve gelberi harbe ve spkn harbe ve engl harbe
ve i harbe-i gn-gnlar ve kl ve mzrak ve ht ve tr
[u] kemn ve zemberek-i b-amn ve teber ve sapan ve
navurta ve balta ve meik ve sopa ve i {pinyal} ve
topuz ve salma ve tabancal ve arhl tfengler bellerinde
ve krkar ve yzer dirhem tfeng ellerinde atarak ubr
etdiklerinde gy bu asker murg- semender-vr te-i
Nemrd iinde kalup feryd [u] fignlar evce karak
"Allh' seven h" diyerek grv ferydlar slmbo[l]
iin velveleye verirler.
Ve blda tahrr olunan salhneciler ve kanaraclar
ve mandraclar ve if[t]likciler ve erekciler ve sayaclar
ve alclar ve tokatclar ve srcler cmlesi obanlar
gibi libslar geyp kimisi koyun ve kimi kei ve kimi sr
ve kimi beer altar boynuzlu at kadar Msr'n Circe
koyunlar ve cms srlar ve inekleri ve boalar ve
danalar atal yularlar ile ke-ke ikier ve drder dem
ekerek ubr ederler. Amm,
Esnf- oban- bahdrnn cmlesi gn-gn
alt- silha mstarak olup ellerinde dalyan tfengler
atarak ve obanlar borularn alarak ve trkler
haykrarak ve sapan- Dvdleri rak rak atarak
makm- rk haykrarak ubr ederler. Ve bazlarnn
ellerinde kavallarn alarak glerek oynayarak ellerinde
acb garb harbalar ve etperler ve salma ve salklar
ve ucu demirli toyakalar ile nie bini ubr eder.
Ve nielerinin ellerinde ikier er zencrli eek
kadar samsonlar kim her biri sub- Cezyir'e benzer
kiminin ad Palo kiminin ad Mako ve Alaba ve Salba
ve Toraman ve Karaman [ve] Komaran ve Sarhan ve
Avn ve Zerke ve Cnyrtan ve Vardha ve Geldiha [ve]

______________________________________ 265

Karaba ve Alapars [ve] Borabas nm b-hisb meln-

gn-gn mehb samsonlar db ve b zerbf ullar
ile bu kelb-i sarhler ubr edp her birinin boaznda
gm tokal haltalar ve gm nkraklar ve
boazlarnda birer kar demir harbeler kirpi gibi
dizilmidir. Baz samsonlar demir zrh geydirp ubr
eder.
Bu samsonlar koyuna giren kurda deil ejderhya
hamle edp yanar tee girir. obanlar mbeyninde soy
gzedp bir kanck kelbin bir samsona ekmek in elli
koyun ba verir ve bir samson in be yz koyun verp
asl kelb-i Ashb- Kehfler var kim gkde ukkba,
zemnde evrene, deryda nehenge ba vurup dalup alup
salar, byle z-kymet kelb-i muallemler vardr.
Hatt Engr'de tiftik keisi kpekleri var kim beer
altar yz gurua alndn biliriz. obanlarn bu kelbler
brderleridir kim hem-sifl olup bir yalakdan dar
malak yiyp asl ikrh etmezler. Amm ne fermn etse
o kelb ol n i bitirir, demi atndan endirir, isterse prsilh ec [u] bahdr yiit olsun.
Ve bu obanlarn nie bininin ellerinde atal zencr
yularl beer altar onar boynuzlu acb garb gn-gn
knal ksem kolar ve mahbb ganemleri db ve b
zerbf ullara gark edp bellerinde mcevher kuaklar ve
mcevher hanerler [169a] ve boynuzlarnda altun
varaklar ve iki boynuz mbeynin inc ve cevhirli
pskller ile zeyn edp her koyunun boynunda altun ve
gm kabaralar ile altun ve gm silsileler ile bu
kepleri ken-ber-ken oban dilberleri ekerek ubr
ederler.
Esnf- krhne-i arslancyn: Krhne bir,
nefert yz aded, fermn- ehriyr ile bunlar dahi
avclarn ve obanlarn alaylar iinde olan samsonlar ile
ubr etmek fermn olunup {arslancba kethuds
krkcba alayyla gitmek fermn- ehriyr oldu}.
Bunlarn pri Esedullhi'l-Glib Hazret-i Al ibn Eb
Tlib'dir. Cmle esedler gelp hk-i pyine yz srp
cemi yrtc vah hayvnlar kendlere mnis olup
zebn- hl ile kelimt ederler. Kabr-i Al, Badd'a be
konak karb (---) medfndur.
Bu arslancyn cmle pr-silh olup ellerinde ceyrn
etinden afyonlu ve drlu macnlar ile her biri ellerinde
Badd kargs aslar ile her arslann boaznda drd
zencr kim her biri pranka kalnl altun ve gm
mutall demir zencrlerdir. On aded arslan ve be aded
bebr ve on iki aded kaplan ve nie kurd ve srtlan ve nie
tilki ve akallar dahi birer dem ken-ber-ken ekp
ubr ederler. Kaan kim bir arslan gazaba gelp halka
hcm etse derhl arslanc elindeki ceyrn etiyle mlemma dryu burnuna dutunca hemn em etdi dem,
dem-beste olup mest olup bu gne zabt ederler, yohsa
asl zabt mmkn deildir. Bu uslb zre bunlar dahi
ubr ederler.
Esnf- vaslcyn yan aycyn: Bunlar prsizn- Firavniyn'dr, cmlesi Sultn Balat h mahal-

lesinde skinlerdir. Bu t[]ife avcbalara mensb

olmaile, bile alay gsterdiler. Nefert yetmi aded
Karyad ve Avra ve Duracak ve Binbereket ve Yazolu
ve Sriolu ve Hayvnolu nm ingneler aylarn atal
zencrler ile ken-ber-ken ekerek ellerinde sopalar
ve direleriyle ubr ederken khce aylarna,
Kalk-a beri y Vasl
Ye necisden bir fasl
Seni dada dutdular
dem dey oynatdlar,
Kur yayn dvna
Bahada dolap dner
Sen de dne grsnler
dey bu elfz- mhmeltlar ile alaykk dibinde her bir
vaslcyn birer gne akalar ederek ubr ederler.
Bunlardan sonra kassbbann netce kme askeri
cebe ve ceven ve zrh zireh klhlara mstarak olmu
asker-i Kassb Cmerd mevc mevc fevc yryp
kassbba ve meydn orbacs ve salhne emni ve
avclar orbacs ve emahne emni ve koyun emni ve
cmle esnf eyhleri ve kethudlar ve nakbleri at ba
berber yan yana giderek i gulmlar dahi akblerince
pr-silh olup her biri mh- tbn gibi seyrn ederek
ubr ederler. Dahi ardlar sra sekizer kat mehterhne ile
ubr ederler.
Bu esnflarn alaylar pdiha ho gelp be kse
guru ihsn olundu. Ve bu kassbbaya yamak olan otuz
bir aded esnfn cmle dkknlar (---)dr ve yekn
nefertlar (---) (---) (---) kavm-i msellahdr.
Bu esnf- kassbn ard sra bacba alay fermn
olundu. Zr cmle bacyn kassblara muhtclardr.
Baclar kassblardan ba paa almasa kr edemezler,
annin baclar alay fermn olundu.
el-Faslu'l-hd aer
Esnf- tam- atk, bacyn- cyn

Dkkn cmle 90, nefert 500, prleri kadm-i

eyymda Keykvs idi. Amm Hazret-i Resl asrnda
mm Hseyin'in akkas kurbnnn kelle ve paasn eeyh Seyfeddn-i Hert sirke ve sarmsak ile tabh edp
huzr- Reslullh'a getirp tenvl olundukda Hazret-i
Resl, Seyfeddn-i Hert'ye hayr du edp Enes ibn
Mlik belin balayup baclara pr oldu.
Ve Hazret-i Resl khce suda mbtel olup
Cebel-i Eb Kubeys zre kup bu eyh Seyfeddn-i
Hert'den koyun ba getirdp Cebel-i Eb Kubeys'de
kelle-i ganem tenvl ederlerdi. Hl annin snnet-i
Resl'dr, dey nie bin huccc Cebel-i Eb Kubeys zre
koyun kellesi yeyp bi-emrillh sud maraz bir dahi
grmezler. Hl Cebel-i Eb Kubeys zre kelle kemikleri
ile pr olmudur.
Bu bac hirfeti dahi pr-silh olup [169b] seyishneler ve tahtrevnlar zre dkknlarn kseler ve

______________________________________ 266

fafr mertebn tabaklar ile ve pk altun ile mutall

leen ibrkler ile dkknlarn zeyn edp kimi ba
tlyerek kimi paa pk ederek kimi dkknnda paa
satup baz seyirciler dkknlara girp ba paa yiyp iki
tarafnda olan temclar tem ederek ubr eder ve
piydelerinin omuzlarnda demir iler zre pk olmu
zafernl sr kelleleri ve koyun ve kuzu kelleleri ve pk
beyz olmu sr ve koyun ve kuzu paalar iler zre
ve gn-gn bahrlar ile her bac balarn zeyn edp
dkknlar ire,
"Ala cnm yalca ile sirkeli ve sarmsaklca ile"
deyp arz- kl ederek ve gn-gn akalar ile pr-silh
ubr ederler.
Esnf- celeb-ken- ganem: Azm ank bzergnlardr. Eflak'da ve Bodan'da Kavala ve Selnik ve
Trhala ve Mora'da ve Anatolu'da ve Trkmn'da
ortaklar olup nie kerre yz bin sr koyuna mliklerdir.
Cmle iki bin celeb-ken- ganemdir.
Gmrk Emni Al Aa efendimiz, koyun emni
iken slmbol'un drd mevleviyyet yerinde yd- adhda
altm kerre yz bin koyun kurbn olduu tahrr olunup
Murd Hn- Rbi'e arz olundu. Ve ehr-i slmbol'a
yevmiyye yigirmi yedi bin koyun girp ehirli in zebh
olunur. Ve pdih- Cem-cenb in ve cemi vzer
ve sultnlara pdih tarafndan koyun eti tayn
verilmesiyn beher yevm beer yz koyun zebh olup
tayn verilir. Ve yine pdih tarafndan beher yevm
yenieri ve bostnc ve acem olan ocaklarna beher
yevm yetmi seyishne yk koyun, cmlesi beher yevm
sekiz yz koyun mezkr ocaa tayn verilir.
El-azametullh bu ne hikmetdir kim hemn "Nefs-i
slmbol'da bir gnde otuz sekiz bin koyun zebh
olunur" dey Murd Hn'a arz olundu. Ya cmle gayr
diyrlarda boazlanan koyunlarn hisbn yine halk eden
Hallk- lem bilr. Amm hikmet-i Perverdigr budur
kim bir koyun ylda bir kerre dourur, yine bu kadar
krarlar, yine da ta koyun srs dutmudur.
Garbet bu kim bir kelb ve hnzr ylda iki kerre
yavrulayup sekizer onar enikleri ve gblezleri ve fino ve
fitirnevcikleri ve balacklar olur, hnzrn dahi sekiz ve
on aded alaca ve karaca ve sarca okalar, bocuklar ve
hrcalar olur, kelb ve hnzr cihn dutmak gerek idi.
Amm bi-emrillh koyun seher-hz olduundan rh-i
rahmete nil olup Hak celle ve al dlne ve dne
berekt verir. Amm hnzr btn gece burnuyla yeri
nadaz nadaz yarup yerden kk karup yer, sabh vakti
hnzr gibi hor hor hblar ve kelb dahi tl- nehrda van
van uluyup vakt-i seherde burnun kuyruu altna sokup
mul mul uyur. Ol ecilden gblezleri ve hnzr bocuklar muammer olmaz, aceb hikmetullhdr. Netce-i
merm bu celeb-ken askeri dahi cmle kheyln atlar
zre pr-silh ubr ederler. Andan,
Esnf- celeb-ken- basdrmacyn- sr:
Nefert alt yz demdir. Bunlar dahi ank bzergnlardr. Amm ekseri Eflak ve Bodan keferesidir.

Mukaddem blda erekleri ve sayalar mevsfdur.

Bunlar mh- Ksm'da slmbol halk ganmeti in
kerre yz bin sr gtrp pasdrma edp kurbn
ederler.
Yedikullekapusunun tarasnda handak kenrnda iki
hisr-pe mbeynine cmle srlar doldurup frht
edp pasdrma emni bcn alur ve baka basdrma nibi
dav dinler, krk gn azm bzr- sevr durur.
Nefs-i slmbol ire kerre yz bin sr kurbn
olduu Gmrk Emni Al Aa'nn ve Pasdrma Nibi
Hseyin Efendi'nin arzyla Murd Hn'a arz olundu.
Ganem-ken, sr-ken prleri n-malmdur,
sonradan ihds kavimlerdir.
Bu cmle kurbnlarn kelle ve paalarn bacyn
alup kr ederler. Bu sr celeb-kenlar dahi cmle prsilh olup dkkn dezghsz esb-i sab-sratlere svr
olup pr-silh ubr ederler, aceb pk askerdir.
{Esnf- tcirn- pasdrmacyn: Dkkn 100,
nefert 400, bunlarn dkknlar Odunkapusu'ndan tara
ve Galata'da ve Tophne'de ve her yerde kuru Kili
pasdrmas satarlar. Tahtrevnlar zre dkknlarn
kimyonlu pasdrmalaryla zeyn edp "pasdrma al bas
durma" dey ubr ederler}.
Esnf- vettrn yan kiriciyn: Krhne 80,
nefert 500, bunlar kassblara menspdur amm
kassbba marifetiyle baclara yamakdr. Bunlarn krhneleri Yedikulle'de ve Eyyb'da ve Tophne'de ve
skdar'dadr. Bed ryihal [170a] sanatdr.
Prleri mer bin Nasr'l-Vettr'dir. Selmn-
Pk'in Hazret-i Al huzrunda kemer-beste etdi krk
sekizinci prdir. Kabri Mhn vilyetindedir. Kiricilerin
silsilesi ana kar. Bunlar dahi tahtrevnlar zre
dkknlarnda nie bin gne kirileri zeyn edp ubr
ederler. Andan,
Esnf- kiriciyn- tcirn: Dkkn 55, nefert
yz, bunlar kiri yapmayup ancak kiri satarlar.
Dkknlar Uzunrs iindedir. Prleri yine mer ibn
Nasr'l-Vettr'dir. Bu ehl-i href cmle lt- silhlaryla
ubr ederler.
Esnf- dutkalcyn: Krhne 70, nefert 300,
prleri Muhammed Ekber ibn Hazret-i Ebbekir esSddk'dr. Baclarn pri olmak ile dutkal dahi yapard.
Hazret huzrunda Hazret-i Al kemerin balad. Kabr-i
erfi Msr'da Gavr Su Kemerleri kurbnde Hazret-i
Zeynelbidn kurbnde bir gm zre bir kubbe-i l
iinde medfndur.
{Hikyet-i garbe}: Hazret-i Osmn bunlara
Emr'l-mminnzde'dir dey riyeten Msr hilfetin
ihsn edp meer Hazret-i Osmn'n ktibi Mervn'lhmr gayr kimesneye Msr' ric etmidi. Emir ber-aks
olunca Mervn'l-hmr, ehl-i Msr'a, Hazret-i Osmn
azndan bir mektb- mahabbet-slb yazup bir yerinde
"Fakbl'l-emr" lafzn b-nukat yazup Hazret-i Osmn'a
mhrledp "Fakbl'l-emr" lafzna nokta koyup

"Faktl'l-emr" yan "Beinizi katl edin" dey emr

olmu olur.
Bir ka gnden ksdlar bu mektbu Msr
ayanlarna verecek gn hikmet-i Hud Msr'dan
Muhammed Ekber av tarkiyle kup bu Mekke
neccbna rst gelp cmle mektblarn elinden alup
hikmet-i Hud gz ibtid bu sahte Hazret-i Osmn'n
mektbuna nazar edince grse "Faktl'l-emr" yazlm,
"Bire meded benim crmm nedir kim Hazret-i
Osmn benim hakkma katl fermn eylemi?" dey tz
bir gayr neccb ile bu mektblar Mekke ve Medne'de
pederi Hazret-i Ebbekir'in erlarna gnderp anlar
dahi Medne'de mektbu Hazret-i Osmn'a gsterirler.
Hazret-i Osmn dahi,
"Mhr benimdir amm hat benim deildir, benim
iznim yokdur" dedi.
"Ey imdi y Emre'l-mminn kabhat senin ktibin
Mervn'l-hmr'ndr, bize an ver katl ederiz" dediler.
Hazret-i Osmn, Hmr vermeyp krk gn Medne
ire ceng-i azm olup hir Hazret-i Osmn' Ramazn-

erfde cmi ire 1 yetin tilvet ederken

ehd edp kan Kelm-i zzet zre dklmdr. Hl
ol Mushaf- erf Hms'n i kalas cmiindedir. Hazret-i
Osmn'n ehdeti, Muhammed Ekber yznden
olmudur.
Badehu Msr eirrlar dahi Muhammed Ekber'i
diri iken bir ya deve derisi ire sarup iddet-i hrda deri
ire dura dura kuruyup pt-i p ile ura ura bu gne
ehd etdiler. Rahmetullhi aleyhim.
Ol Muhammed Ekber'dir kim yayclarn ve dutkalclarn pridir. Bu dutkalclar baclardan koyun paas
aldklaryn baclara yamakdrlar. Bunlar arabalar zre
dkknlarn gn-gn akmie-i fhireler ile tezyn edp
dutkal kaynadarak ubr ederler, kiriciler gibi
dutkalclarn tcirleri yokdur. Tcirleri hirfet-i attar'dr.
Andan,
Esnf- cierciyn- koyun: Dkkn (---), nefert
300, prleri (---) 'dir. Kabri Habe'de cezre-i Dehlek'de
Muhammed ibn eyh zil cenbinde medfndur. Bu
cierciler dahi kassbba reyiyle bacbaya yamakdr.
Zr baclar ordu-y slm fukarlar tam makbl
tamdr. Annin bir ka esnf zam olunup baka tabl
[u] alem shibi oldu.
Bu cierciler cmle Ohri ve Grice ve Horputa
Arnavudlardr. Nie bin tze cieri krkar ellier dnesin,
yrei, bbrei ve irdeni ve mumbryla srklara dizp
"Ey koyun cieri" dey feryd ederler. Baz ehir
olanlar bu Arnavudlara "Ulla ba geldi mi Arab kars"
dey ularlar. (---)
Esnf- evrenn- rnbdn: Dkkn (---),
nefert 400, bunlar her bozahnede birer kede
tennrlar vardr. Dim bozahne erbblarna cier ve
kara talak ve bbrek ve penevi ve yrek ve irden ve
1

______________________________________ 267

Kurn, Bakara 137; "[Allah] sana yeter."

cier kftesi kebb piirir kirli ve pasl n-pk kavmdir.

Amm garb gureb tamdr. Bunlar dahi seyishneler
zre penevi ve karatavuk yan talak kebb piirp
ubr ederler. Gyet mashara, mudhik Arnavudlardr.
Bunlara ehir olanlar "a a , a a " dey ularlar.
Anlar dahi "a a elepi pimi kalkm imi slice(?)
barsak yer misin?" derler, turfe kavmdir.
Esnf- ikembeciyn, tam- mahmrn:
Dkkn 300, nefert 800, prleri Nusayr- Hind'dir kim
{Selmn belin balad} Mekke-i Mkerreme'de (---)
mahalde dkknna bizzt Hazret-i Rislet-penh girp
herse yiyp hads, 1
buyurmulardr.
Hl ol dkknda her sene nie bin huccc teberrken
herse yerler ve ikembe [170b] dahi ilenir pk
dkkndr.
Amm bu slmbol ikembecileri cmle Urum
kefereleridir. Cmle teklif-i rfiyyeden berlerdir kim
yenierilerin Zaarclar oca'na ve Samsonhne oca'na
beher yevm altar hmr yk pk olmu ikembe
ta[y]n verp anlar dahi zaarlara ve samsonlara nafaka
verirler. Bunlarn dkknlarnda vakt-i seher olunca nie
yz fukar ve mahmr- evgr yrnlar cem olup def-i
humr in zerfet kabhat orbas yan ikembe a
yerler. Hakk ki ale's-seher def-i humr in paa ve
ikembe eydir, derler.
Bu ikembeciyn dahi cmle tebdl-i libs edp
arabalar zre dkknlarn fafr ini tabaklar ve pk
pekirler ve leen ibrkler ile mzeyyen edp ellerinde
ikembe kancasyla kazganlar iinden pimi ikembeleri
ve krkbayr ve irdenleri ve d balar ve yatak yerleri
ve bodanalardan engller ile karup baklar ile
dorayup kseler ire koyup ve zerlerine madenivz ve
biber ve darn ve karanfl misilli bahrlar saup,
"Vere bizim Mahmr Bee'ye, vere Asan Bee'ye,
ala iki aha Ahmet Bee'den" dey lehce-i mahssalar ile
kelimt ederek dkknlar zre ve bazlar ikembe
hmrlar zre Urumca ho-vz ile gn-gn
murabbalar beer onar Urumlar okuyarak ubr eder.
Bunlardan sonra mehr- fk olan ikembeci
eekleri dahi kerreny- Acem gibi segh makmnda
ikembecilere nazre anrarak ubr ederler. Bunlar dahi
acb garb maskara Urumlar[dr].
Esnf- sirkeciba: Mr krhne Unkapan'nn i
yznde Azebler mahallesi'nde pdiha mahss
krhne-i azmdir. Nie yz Bartn ve ngilis flar var
kim her birinin iine onar, on beer dem sar flardr
ve Mora'nn ard aac flar ve Alman flar var kim
tabr olunmaz. Ve Enez'in ve Marib'in ve Atina'nn
husrevn kplerinde otuzar krkar yllk sirkeleri vardr.
Ve dem sar katremz sra eler ire gl sirkesi ve
amber sirkesi ve hurm sirkesi ve koknr sirkesi ve
misket sirkesi ve tffh sirkesi ve nie yz elvn
msmirtdan pdih in krkar ellier yllk sirke eler
ile mzeyyen olmu Eb'l-feth'den ber sirkehne

krhnesidir. Ketehorya blarnda sirkecibaya mahss

bin dlm misket zm blar var.
Bu krhneden gayr cmle drd mevleviyyet yerde
toksan yerde krhneler vardr. Ksmpaa'da,
Tophne'de ve skdar sirkeleri mehrdur. Nefertlar
cmle 150 ehl-i hrefdir. Prleri Hazret-i (---), Enes ibn
Mlik belin balamdr. Kabri (---) medfndur. Sirke
Bir evde sirke
hakknda 2
yeti vardr.
olmasa anda berekt olmaz. Aceb hikmetdir kim
sirkenin, evvel ras harm, ortas sirke olur hell, hiri
arb olur yine harm, hemn arba bir avu tuz
brakdn, sirke olup yine hell olur, aceb sun-i Hud'dr.
Bunlar dahi bacya yamakdr, zr ba ve paa ve
pht ve ikembe sirke ve sarmsaksz olmaz. Kadm-i
eyymda prleri Cemd idi. arb, eytn talmiyle
peyd ederken sirke etmenin yolun bulmudu. Hl
Cemd Ayasuluk'da yatr.
Bu esnf arabalar zre dkknlarn gn-gn
flarla ve katremz elerle zeyn edp piydelerinin
arkalarnda varullar ile sirke tayup "Ey sirke" dey halk
zre sirke nisr ederek bir hy-h ile,
"Ey sirke, keskin ngilis sirkesi lzm olur, berektl
sirke" diyerek ubr ederler. Amm aceb garyibdir.
Bu sirkecilerde yetmi seksen yllk mayalanm sirke
flar vardr. ine zmden ve gayrdan bir ey komak
ihtimli yokdur. Hemn fdan krk elli medre sirke alup
ol sat fya ol kadar scak su koyup gnden eyle
sirke olur kim demin cierin dorar. Byle mayal flar
vardr kim sirkeciler mbeyninde ol flar yzer gurua
verirler, il mallh su satarlar. Sirkeci ve erbetciler
dahi eyledir. Cenb- zzetin ihsn olan suyu katre katre
satarlar.
Esnf- turucuyn, tam- fskn: Dkkn
yetmi, nefert 160(0), bu hirfet dahi bacya ve sirkeciye
yamakdr. Zr bunlar dahi mahmrlara lzml tamdr
kim "El-mmin hulviyyn ve'l-fsk turiyyn" demilerdir.
Mmin olan hulviyyt sever kim "Hubb'l-hulv mine'lmn" demiler. Amm yine bunlar lzml esnfdr.
Madeyi eki turu kde edp tama itih verir.
Bunlar arabalar zre dkknlarn mzeyyen edp
gn-gn fafr ve gayr kpler ire gn-gn turular
ve dkknlarnda iri fafr tabaklar ire nan ve
madens ve kerefis ve gl ve kebere ve hyr ve patlcan
ve lahana ve havuc ve argam ve prasa ve sarmsak ve
gn-gn turular ile dkknlarn zeyn edp alay- azm
ile ubr ederken [171a] halka turu bezl ederler.
Bunlarn ardlar sra,
Esnf- kuru sarmsakcyn: Dkkn 80, nefert
102, bunlarn dkknlar Odunkapusu hricinde ve
Galata'da ve Tophne'de okdur. Bunlar dahi baclara
ve ikembecilere yamakdr, zr ba ve paa ve ikembe
sarmsaksz olmazdr. Bu sarmsak geri bed-ryihal
nimetdir, amm nfidir.

Hads: "Yemeklerin hayrls hersedir."

______________________________________ 268

Kurn, Tevbe 5; "Nereye giderlerse gitsinler"

Hukem kavlince listnda gezenlere sam yeli

defiyn gyet lzmdr. Ve Kurn- azmde 1
buyurmudur. Amm bir tevrhde grdm ibtid bls
cennetden (---) diyra kadem basdkda [sol] aya
basdu trbdan hsl oldu ve soan, sa aya basdu
yerde hsl oldu, demi. Amm hakk ki ikisi de latf
tamdr. Annin Bingl'de ve Sincar'da Hlit ve
ekvn ve Yezd ve eytn Krdleri vardr, dim
koyunlarnda soan ve sarmsak tarlar. Eer gzleri
nnde soan yumruk ile urup prelesen ol n anlar ol
demi katl ederler. Soana ve sarmsaa t bu mertebe
riyet edp mahabbet ederler.
Bu sarmsakclarn prleri malmum deildir. Bu
snf dahi seyishneler zre dkknlarn dizi dizi
sarmsaklar ile mzeyyen edp piydeleri "Ey sarmsak,
cna sarlsak" diyerek pr-silh ubr ederler.
Esnf- soancyn: Dkkn 70, nefert 300,
bunlarn dahi pri n-malmdur. Bu hirfet dahi
omuzlarnda nie bin dizi dizi soanlar tayup
"Her tama lezzet veren tuz soandr soan" dey
feryd ederek pr-silh ubr ederler. Amm
Odunkapusu ve Unkapan tarasnda nie yz yerde
dalar gibi soan ynlar var kim dem hayrn kalr.
Hakk kim her tama girp lezzet verir bir mukavv
tamdr.
Bunlardan sonra bacba ve sirkeciba askeri bir
hy-h ile pr-silh ubr edp bacba ve sirkeciba
rikb rikbe gidp ardlar sra kheyln atlar zre i
gulmlar gep andan sekiz kat mehterhne alarak
alaykk dibinden pdiha du edp giderler.
{Bu kassbbaya yamak 14 esnf ve cmle (---)
dkkndr ve cmle (---) askerdir}.
el-Faslu's-sn aer
Esnf- elzem-i levzmndan cyn
rahmet-i Rahmn

Dkkn cmle 555, nefert 2000, ibtid prleri baba

orbas piirmede Hazret-i dem'dir, sniyen Hazret-i
brhm Hallullh'dr, slisen bizzt Hazret-i Risletpenh'dr kim Mekke-i Mkerreme, Hicretin (---)
senesinde feth olup srr gn Hazret mbrek destiyle
herse ve orba piirp cmle guzt- mslimne hidmet
edp summt- Muhammed ekdi.
Badehu bzlarn pri Hazret-i Resl'n izn-i
erfiyle memeddn'dir. Hazret-i Hamza-y b-saf
kemerin kuadup cmle bzlara pr oldu. Kabri Mara
hricinde Hazret-i {Ukke ile bir yerde medfnlardr.
Bunlar Hazret-i mer hilfetinde Esved ibn Mikdd ile
Mara kalas altnda Hrkl Kral ile ceng edp Ukke
ve mm Sultn ehd olup Esve[d] ibn Mikdd
Mara'da defn etmidir. Ziyretgh- hs u mdr ve
ziyretgh- bzndr, teferrcleri dahi anda ederler,
mesregh yerdir}.

Kurn, Bakara 61; "... sarmsandan ..."

______________________________________ 269

Bu esnf sir ehl-i href zre takaddm oldu kim

cmle mahlk- Hud'ya tam lzmdr. Zr evliy ve
enbiy hrka ve lokmaya muhtc olduundan Cenb-
Br, Kurn- azminde nie yerde buyurur ye[t]:
2
ye[t]: 3
il
hirih, ye[t]: 4
buyurmudur ve nie yetler
vardr.
Eyle olunca bu esnf ordu-y slmda elzem-i
levzmndan olmaile bu bzlara mensb cmle ehl-i
hrefleriyle beyn olunur. Cenb- Br, bir ehri ve bir
orduyu ekmeksiz ve susuz ve tamsz etmesin. Zr
atalar "Cn boazdan girir" demiler, Trkmnce
kelmdr.
Bu esnf- makbl, cmlesi pk libslar ile ve pk
msellah ve mretteb saf saf ubr edp arabalar ve
tahtrevnlar zre orta pekinli beer altar tancere
taml ocaklar bin edp her dkknlar zer [u] zvere
gark edp pk dilbern huddmlar el kavuup her
dkknda z-kymet kseler ve fafr tabaklar ve
mertebn-i Gavrler ve mutall leen ve ibrk ve harr
pekrler ve koknusu ve gcgen cenhndan yelpzeler
ile huddmlar mde durup bzlar ellerinde kepeler
ile tam kotararak giderken baz ehl-i c ol izdihmda
dkkna girince clar avuu feryd edp eydir:
"Yal mter geldi, ekme ile kotara, be ake
herse pilv yalca ve nevlelice ve evrilice [evrilice]
eyle" dey usl heng ile teann eder. Her dkknn
birer gne tarz [u] tavrlar zre cmle eyhleri ve
nakbleri ve avularyla ubr ederler. Amm cba en
gerde kalr.
Esnf- nigirn- vzer ve bzn: Her
bz dkknnda elbette bir nigr vardr. Her
mternin huzruna tam getirdikde bism-i lh ile evvel
nigr bir iki lokma tenvl edp "buyurunuz" dey
teklf ederler, knn- bzn- slmbol'dur, gayr
diyra mahss deildir, ill slmbol'a mahssdur. Prleri
e-eyh Muhammed Summt'dr, Hazret-i Resl'n
nigrbas idi. [171b] Hazret huzrunda Hazret-i
Hamza belin balad. Kabri Kilis ehrinin kblesi
tarafnda bir kubbe-i mnevver iinde medfndur,
trbedr vardr, hl ziyretgh- hs [u] mdr.
Bunlar dahi cmle 3000 askerdir. Kheylnlar zre
ellerinde karg srklar ve piydeleri beli petemalli ve
omuzu tfengli asker-i pr-silhdr, alay ile ubr ederler.
{Esnf- zerdeciyn: Dkkn 15, nefert otuz,
prleri ktib-i vahy Hazret-i Muviye'dir. btid zerdeyi
bunlar Hazret-i Hamza ehd olduu gn mtem tam
olmain krmz kan misli zafern ile boyayup
huzr- Rislet'e getirp ol kadar medh olunmayup belki
kadh olundu. Annin diyr- Acem'de Muviye'yi
2

Kurn, nsan 8; "Yemee olan sevgilerine ramen (yoksulu,

yetimi, esiri) doyururlar..

Kurn, nsan 9; "Biz size Allh'n yz (suyu) iin yediriyoruz."

Kurn, Bakara 60; "Yiyiniz, iiniz"

sevmeyp tamn dahi yemezler. Zr Muviye, pes-i

perdeden Ehl-i beyte garaz vardr, derler. Amm
garbet bu kim Arnavudluk'da dahi Muviye'yi
sevmeyp mv esbb geymeyp zerde a yemezler ve
yeyeni dahi sevmezler, garb temdr. Netce hirfet-i
zerdeciler dahi alay ile ubr ederler}.
Esnf- kebbc ve kfteciyn: Dkkn 400 ve
nefert 1500, bunlarn pri ibtid Hazret-i sml'dir
kendlere bedel-i zibih olan kurbn hals krnyn
ibtid anlar kebb etdiler.
Badehu prleri Abdurrahmn ibn Afv'dr kim
Aere-i Mbeere'dendirler. Hazret bunlara cenneti
tebr etdiklerinden Aere-i Mbeere derler, kemerin
bizz[t] Hazret-i Al bend etdi. Kaan Hazret
teferrclere Ashbyla gitdiklerinde Abdurrahmn ibn
Afv kebb ederlerdi. Kabri (---) medfndur.
Bunlar dahi tahtrevnlar zre dkknlarn zeyn
edp kebb piirp bey ederek ubr ederler.
Esnf- birynciyn: Dkkn 155, nefert 200,
dkknlarnda biryn bey ederek silhlaryla ubr
ederler.
Esnf- yahniciyn: Dkkn 100, nefert 255,
dkknlarnda yahni bey ederek ubr ederler. Bu iki
esnfn prleri (---) (---), Enes ibn Mlik nazar-gerdesidir.
Kabri (---) medfndur.
Esnf- dolmacyn: Dkkn 50, nefert 155,
prleri ehb- Rm'dir, Selmn perverdesidir. Kabri
Kayseriyye'de mri'l-kays kurbnde medfndur. Bunlar
dkknlarnda kabak dolmas ve yaprak dolmas ve
mumbr dolmas ve soan ve patlcan ve lahana
dolmalar frht ederek ubr ederler.
Esnf- hardalcyn: Dkknlar yokdur, hemn
mlekler ile piyde gezp "Ey hardal" dey feryd eder,
yz aded hardalc Arnavudlardr. Hussan leyle-i
Ramazn'da bu esnfn kable'l-marib ferydlarndan
dem bzr olur. Prleri Efltn'dur derler, zr Efltn
rha mbtel imi. Bu hardal gyet tam hazm etdirp
rh def etmede mcerrebdir.
Esnf- pldeciyn: Dkkn 10, nefert 55,
prleri (---), Selmn belin balad. Kabri (---) medfndur.
Bunlar dahi dkknlarn zeyn edp skker plde-i ter
satarak silhlaryla ubr ederken "Rhat'l-hulkm,
kuvvet-i basar ziyde eder, mferrih mukavv plde"
diyerek ubr ederler.
Esnf- sdl cyn: Dkkn 15, nefert 30,
prleri ibtid uayb Neb'dir. Sd ile dryu piirp
tenvl ederdi. Sonra Hazret asrnda Sfyn- Sevr
ineinin sdyle pirinci tabh edp Hazret'e getirp bu
defa-i snde Enes ibn Mlik belin balayup pr oldu.
Bunlar dahi sdl a satarak ubr eder pk demlerdir.
Esnf- salatacyn: Dkkn 200, nefert 300,
bunlar serp Glikesreli ve Horputal ve Liistal
Urumlardr. Prleri malmum deildir. Dkknlarn
tabaklarla zeyn edp "Yal ve sirkeli ve sarmsakl
salata" dey feryd ederek ubr ederler.

______________________________________ 270

Esnf- spanakcyn [ve] sebzeciyn: Dkkn

400(0), nefert 500, prleri Baba Reten-i Bbn idi
blda mastrdur. Bunlarn byk krhneleri Yemi
iskelesi dibinde sebzehne-i mrdir, bir krhnedir.
Sebzehne aas, bostncba tarafndan terekecibadr.
Ekmekcilere ve sebzevtclara dahi hkimdir {ve rus-
hmyn ile muhteem baka ktibi vardr}. Amm bu
alayda kendsi ekmekcibayla gidp sebzeciyn esnfyla
kethuds gider. Bu sebzeciyn tahtrevnlar zre
dkknlarn salata ve madenivz ve kerefis ve kabak,
lahana ve hyr ve patlcan ile tezyn edp halk zre hyr
ve algam atarak ubr ederler.
Esnf- sucukcuyn: Dkkn on, nefert otuz,
prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Bunlar dkknlarn nzik bahr ve et sucuklar ile
mzeyyen edp "Al bahrl sucym" diyerek prsilh ubr ederler.
Esnf- hobcyn: Dkkn 500, nefert 700,
bunlar tahtrevnlar zre mnakka dkknlarda azm
kalayl badyalar ve thtb ve pirinc tslar ve fafr ve
mertebn kse-i nler ile dkknlarn mzeyyen edp
gn-gn msmirt- ybis hoblarndan kays ve
zerdl ve l-y Buhr ve encs- Mardin ve emrd-
zerbycn ve dud- Arabgr ve engr-i zmir ve vine-i
Tekirda ve tffh- Kocaeli ve ggm-i Tmvar ve
eftl-y slmbol ve kzlc- ubuklu Be, bunun
emsli gn-gn memdh msmirtdan mmessek
muamber hoblar edp,
"Rhat- cndr, bedene kandr, ben demi kandrr,
cnm hob" diyerek alaykk dibine vardkda ser-i
hobcyn {Blbl nm std} hty ve mnebbit
kseler ile pene-i fitb beli zerdz petemlli [172a]
dilbernlar ile sadetl pdiha hoblar gnderp bir
kse ihsn alup halka hob bezl ederek ubr etdiler.
Bunlarn pri Hazret-i Osmn'dr. Hazret-i Rislet'in
iki kermelerini aldukda ol ziyfetlerde gn-gn
hoblar cd etdi. Annin Acem diyrnda hob
memdh deildir. Zr Hazret-i Osmn telfidir. Ve'sselm.
Eer bu tahrr olunacak cmle esnf bu gne b-
tb ile evsflarn tahrr etsek baka bir ftvvetnme
olup seyhatimize mni olup kesret-i kitbet olur.
imden ger ihtisr zre tahrr etmek evl ve makldr.
Esnf- erbetciyn: Dkkn 300, nefert 500,
prleri,
......................(1 satrlk yer bo)...................

medfndur. Bunlar dahi arabalar zre dkknlarn zeyn

eyleyp nie bin kseler ve kulplu znik inileri ve
fa[f]r ini kseler ile krhnelerin zeyn edp gn-gn
reybs ve amber-i bris ve gl-limon ve humms ve
nlfer ve zf ve temir-hind ve vinb ve gn-gn
engrden eribeleri kplerinde ve badyalarnda kepeler
ile halka karu savu[ra]rak ubr ederler.
Bu erbetcilere ser-eme, Mahmd Paa'da,
Defterdr- Selm Hn Tczde trbesi mukbelesinde
Beddv erbetcisi mehr- fkdr kim Rm ve Arab u

Acem'de eyle std- kmil erbetci yokdur. Shib-i vefk

olmaile dkknnda mterden omuz omuzu
skmeyp cemi vzer ve ayn- kibra nie bin sm-i
hlis merebeler ile erbet tanr. Ve gevrekisi dahi
mehr- fkdr.
Ve tiryk erbeti ve ff erbeti ve imm erbeti ve
darnl hac erbeti ve skdar iskelesi banda karanflli
Gle(?) erbeti bunlar mehr- fkdr. Amm
Tahtakala'da Blbl Ermen erbeti demi blbl edp
hayt verir. Amm Unkapan'nda Arnavud Ksm
erbeti, Ksm gnnde demi kzdrup armh ipde
oynadr, lezzdir, amm badan akl zil edp ayakda
temel komaz. slmbol'da bir dem eri yryp
sendirese "Ksm gn erbeti imie benzer" dey
darb- mesel olmudur. Bu erbetciler dahi,
"Cna saf, rha gd verir erbetim cnm" dey
halka erbet bezl ederek ubr ederler.
Esnf- cllbcyn ve erbetciyn- piyde:
Bunlarn dkknlar yokdur. Hemn rs-y bzrlarda
kalayl bakralar ile "Cllbm ve erbetim lezz" dey
gezerler. Nefert 300, bunlar dahi eylece ubr edp
halka cllb [u] erbet bezl ederler.
Esnf- scak pldeciyn: Krhne yedi, nefert
yz, prleri (---) ve Selmn- Pk kemer-bestesidir.
Kabri Sveys'dedir. Bunlarn krhneleri Tahta'l-kala
kurbndedir. K gnleri azm kazanlar ile plde
piirirler.
Esnf- scak pldeciyn- kavvfn: Cmle
nefert sekiz yz bunlarn asl dkknlar yokdur, hemn
blda tahrr olunan ss plde krhnelerinden nie bin
bakrac plde alup bakraclar altnda kutular ile zarfet
edp teler gezdirp bir elinde dahi ortas delik tablalar
zre fafr ve ini Kthiyye filcnlarn zeyn edp
rs-y bzr ire,
"Bahrl pldem, kaynar kaynar pldem var
cnm" diyerek ubr eder. Her kimesne plde murd
edinp iki fincn bir akeye alup zerine zencebl ve
darn ekp ve glbdn ile tazmen glb saup bu
gne kr ederler. Amm nlerinde petemlleri ile
mlebbesce bu tertb zre ubr ederler.
Esnf- ss ve bahrl erbetciyn: Bunlarn dahi
dkknlar yokdur, herkes hnesinde erbet piirp
esvk- sultnde ss pldeci gibi bakralar te zre
edp filcnlarn zeyn edp "erbet nefyis" dey k
gnleri bahrl erbet frht ederek ubr eder. Nefert
cmle yz.
Esnf- salebciyn: Nefert iki yz, bunlarn dahi
dkknlar yokdur. K gnleri husset's-saleb derler
yan tilki taa demek olur, Bursa'da Cebel-i Ruhbn'da
ve Bingl'de ve Eri danda ve Gksun yaylasnda ve
Ercis danda ve Sbhn danda ve Cd danda ve
Bosna'da Kprez yaylasnda ve Hersek'de emrene
yaylasnda ve Samakov'da Rila yaylasnda ve Filibe'de
Despot yaylalarnda olur. Hemn tilki hays gibi bir
sarmsak diine benzer bir otdur, an kurudup havnda
un gibi edp skkerle plde gibi piirp bakr ibrklerin

______________________________________ 271

altnda teler ile musanna yaplm ibrkler ile bahrl ve

glbl "Rhat- cn shhat'l-ebdn salebim nefyis"
deyp feryd ederek ubr ederler. Amm hakk ki zlim
gyet mukavvdir. Yz yanda demin let-i cimna
tavakn verp demi cst pk ve serme[s]t edp
kuvvet-i nazar dahi ziyde eder. Yetmi hssasn Hekm
Dvd, Tezkiresi'nde tahrr etmi.
{Esnf- bdemli kfterciyn: Dkkn krk, nefert 200, prleri (---) Selmn telmzlerindendir kim ann
kemer-bestesidir. Merkad-i erfi (---) dedir. Bu
kfterciler birer kar ipliklere cevizi ve bdemi dizp ve
pldeyi gyet koyu edp cevizi ve bdemli ipleri
pldeye batrup yzer dirhem gelir bdemli Ayntb
kfteri gibi lezz kfter olup dkknlarn tahtrevnlar
zre gn-gn kfterler ile zeyn edp pr-silh ubr
ederler. Amm Ayntb'n ve Manisa'nn kfterlerinden
Eriboz ve slmbol kfteri gyet terdir ve memdh-
cihndr}.
Esnf- sdciyn- shteyn: Nefert yz,
bunlarn dahi dkknlar [172b] yokdur. Hemn eker
erbetcileri gibi bakraclar te zre gezdirp ale's-sabh
"Kuv-y beden verir ekerli sdm, cnm sdm" dey
hrhlar zre leben-i hlis frht ederler.
Esnf- mahlebciyn: Bunlarn dahi dkknlar
yokdur. Hemn bunlar dahi ss erbetciler gibi ibrkler
ile reh-i rstlarda "Mahleb nefyis" dey feryd edp
ubr ederler. Mahleb dahi yaylalarda hsl olur bir otdur.
Havnlarda dp eker ile yhd asel-i hlis ile tabh
edp ubr ederler. Bu dahi mukavv ve safr ve balgam
ve sevdy mahv eder, ho-hor nefyis erbetdir.
Bu bld tahrr olunan ss pldeci ve ss erbetci
ve ss sdc ve ss salebci ve ss mahlebcilerin prleri
Hazret-i Mukbil-i Zerrn-kemerdir. Hazret-i Hamza
kemerin balamdr ve Hamza'nn sarrc- yr- grdr.
Kaan kim Hazret-i Hamza gazya gitmese bu Mukbil-i
Zerrn-kemer Ashb- gzn mbeyninde k gnleri ss
erbet ve ss plde ve saleb ve sd ve mahleb frht
edp kr ederdi. hir-i kr Uhud gazsnda tamm olup
Hazret-i Hamza ile bir arada pre pre olup Hazret-i
Hamza cenbinde medfndur ki Medne'nin hricinde
iml tarafndadr.
Esnf- adacyn: Shib-i krhne yalnz
yz{dr}, nefert yedi yz{dr}, bunlarn pri Hazret-i
(---), Selmn- Pk belin balad. Kabri (---) dedir. Bunlar
dahi tahtrevnlar zre dkknlarnda kazan kazan ada
kaynadup mdevver tahta kepeler ile kardrarak
"neb'd-dibs cier tzeler, cna saf verir adam
nefyisdir" dey ubr ederler. Ekseri Etrk tifesidir.
Esnf- ada tccr: Bunlarn krhneleri yokdur,
bu krhne shiblerinden alup arkalarnda varullar ile
sokak sokak ada tayup "Ada" dey feryd ederek
ubr ederler.
Nefert 313, amm acyib kr ederler. Zr bunlar
dim ada satup ada yemeile dadaki vah
hayvnlar datl dillerince rm ederler. Mesel mahalle
ilerinde tenhca sokaklarda zengle makmndan,

deresin ve Ganzde deresin ve Eyne Ayazma [173a]

deresin ve Tozkoparan deresin ve oban deresin ve
Kanl deresin cmle bu dereleri rahmet karyla asker-i
dery-misl doldurup depme ile cmle pt-i p urup
yerledirirler kim gy yekpre yahkend olur.
Badehu Okmeydn tekyesinde kapudan paa,
sadrazam'a ve sir vzer ve izma ziyfet-i azm edp
karcba etek der-miyn edp cmle tevbileriyle
hidmet eder. Zr bu karlklar ann direidir. Lkin
Ksmpaa'da olmaile kapudan paa ziyfet eder. Ve
Okmeydn, atclar hkmnde olmaile yenieri
ocandan bir oda talmhneciba ve atcba ve sir
kemnke [u] kemndrn pehlivnnlar dahi gelp
hidmet ederler.
Andan ertesi gn yine cmle asker ve kapudan
paann on iki bin pyzenleri ve bostnclar ve
yenieriler cmle mr kazma ve apa ve krekler ile
dery-misl cemapur askeri cmle Eyyb Sultn'a gidp
drs Kk sahrlarnda olan karlar (---) karlna lebber-leb ederler. Yedi yerde dahi st kde hafr
karlklar vardr. Evvel Sultn karl ve Eb'l-feth karl
ve drs eyh karl ve Korucu karl nm karlklar
doldururlar. Andan gayr korudan Vardamnc deresin ve
Boz Vasl deresin ve Sdc deresin ve Nasfpaa deresin
bu cmle dereleri dahi leb-ber-leb doldurup bu gnde
nie yz kazgan tam pip askere ve sadrazam'a nefs
tamlar ile yenieri aas ziyfet edp yine karcba
dmen der-miyn hidmet eder. Eyyb your[d]cubas
ve Eyyb subas ve obanlar kethuds dahi hidmet
ederler. Badehu vakt-i Temmz'da bu karistn karcba
korudup pdiha ve vlide sultna ve sadrazama, tayn
silh ile bezenp, Sbhne hliku'l-ineb 1
olunan yerlere bezl eder.
yetin tilvet ederek alaykk dibinden geerler.
Amm bu ordu alaynda karcba cmle tevbiiyle
Esnf- azm karcba: Krhne birdir, sebpr-silh olup kimi urynen banda kardan monl
zehneye muttasldr, hnkrn karcbas yaz ve k
sarklar ve mcevvezeler ve buzdan harbeler ve nie bin
anda mevcddur, nefert yz ve kaykcyn- karcyn
kardan toplar birbirlerine ururken tarafeynde duran
nefert yz, bu kaykclar dim Katrl dalar'na ve
temclara dahi kar toplar urarak akalar ederler.
Mudanya'ya varup Ke dandan gelen karlar ve
Ve nie yz kzaklar ve arabalar zre hammm
buzlar ve b- zllleri gemilere koyup Der-i devlete
kubbesi kadar karlar ke-ke ederler. Ve yetmi seksen
getirp matbah- pdih'ye ve helvhneye ve harme
katr katrlar gn-gn bayraklar ile tezyn edp her
ve sadrazam'a ve'l-hsl yz elli ayn [u] erfa tayn-i
birinde birer yk billr gibi Ke da buzlarn kee
kar verilr azm masrfdr.
ullara koyup katr katr ubr ederler.
Ve bu hidmete memr kar-buz kesicisi Bursa
Baz uryn karclarn ellerinde kar buz kskleri ve
Yrkleri ve tayc Mudanya katrclar vardr.
klnkleri ve kulaklarnn yanlarn delp turna telleri ile
Ve bu karcba hkmnde slmbol etrfnda
geerler. Bazlar brlerin delp kaln apa srklarn
karl- hazyin-i rahmet tokuzdur. Amm nefertlar
sokup bu tertb zre karcba ubr eder. Cmle hobc
yokdur, hn-i itda rahmet-i berf yadkda bizzt
ve erbetciler karsz olmamak ile karcba dahi bu
sadrazam ve yenieri aas ve bostncba ve kapudan
remm ire alay- azm gstermek fermn- Gz Murd
paa, bunlar cmle iki kerre yz bin eli krekli ve kzakl
Hn oldu. Kde ve mestr karlk cmle yetmi
asker olup Okmeydn'nda Atclar tekyesi dibinde
adeddir ve's-selm.
Hnkr karln ve Hasan karln ve c karln ve
Bu bld tahrr olunan cmle cba yama olup
Lenduh karln cemapur askeri p karlar hammm
grh grh herkes remmsyla kl-y metn arz
kubbesi gibi top edp yuvarlyarak karlklar iine
ederek ubr edp badehu ser-eme-i tabbhn cba
itiverirler. Cmle leb-ber-leb berf-i rahmet oldukdan
ve terekeciba ve karcba, atba berber rikb
sonra yine Okmeydn'nda Dvdr deresin ve Kepez
rikbe i aalaryla pr-silh mzeyyen mllebbes ubr
edp ardlar sra sekizer kat mehterhne ile ubr etdiler.
Adal szelim,
Ay gibi yzelim,
Nzl gzelim,
Tatlca tatl,
Ada yeyelim,
Ba gidelim,
Saf edelim,
Amm ne ada,
Sevdiim bda,
zm bada.
deyp bu gne manzm terennmtlar ederek baz
havtnlerin rkna girp a yrtup andaki metn
adaya deip bu gne kr eder Trk veled-i zinlar
adaclar vardr.
Esnf- deirmenciyn- zm: Krhne on be,
nefert yz, krhneleri Yemi skelesi'nde Ah elebi
cmii sokandadr. Amm ank bzergnlardr.
zmir'de ve Kuadas'nda ve Nzl'da ve Karablarda
nie yz ortaklar vardr. Cmle hobc ve pldeci ve
adac ve helvclar bunlara muhtc olduyn bu
clar grhunda tahrr olundu. Zr bu zmre meklt
[] merbt frht edicilerdendir. Amm bu zm
deirmencilerinin prleri Helv mer'dir, Enes ibn
Mlik tilmzidir. Kabri (---)dedir.
Bunlar arabalar zre zm deirmenleri edp azm
ta tekerlekleri demler evirerek gzer ederler ve cmle
helvclara ve adaclara macn olmu zm tayan
seyishne atlarnn arkalarnda olan aa tahta teknelerin
gn-gn kfeler ile tezyn edp kendiler dahi lt-

Kur'an Abese 28: "... zm balar, sebzeler ..."

______________________________________ 272

Andan {Bu cbaya yamak olan cmle yigirmi

yedi aded esnfdr ve cmle nefert (---) asker olur}
helvcba ile helvcyn ve balk emniyle balk
piiriciyn (...).
Der-beyn- mbhese-i bzn- mh ve
ilzm- helvcyn- h

Helvcba ile cmle helvcyn ve balk emniyle

balk piiriciler cmle bir yere cem olup, "Siz
mukaddem gidersiz, biz mukaddem gideriz" dey azm
{fetret} olup fermn- pdihyle,
"Benim helvclarm mukaddem gitsinler ve azm
dumnlar etsinler" dey fermn olundukda helvc ve
balkclar mbeyninde nie gne gft [u] g oldu.
Balkclar eydir:
"Biz dahi clarz kim mide-i rahmet piiririz.
Bizim krmz fukar lokmasdr. Balk tenvl eden gll
[u] gden ber olur. Ve primiz Hazret-i Ynus'dur. Biz
mukaddem gideriz. Sizin tatl helvnz ok yiyen helv
delisi olup sevd-zede olur ve salyar dim azndan
akup ok yiyenin evldlar peltek ve pepei olur" dediklerinde hemn helvcyn, tatl ve ball ve eker gftr ile
eydirler:
"Bak-a ey b-akl ve b-idrk, kifflarndan gayr cn
rkdc sayyd- mh alan h onmadk gmrh
tifeleri nice diyebilirsiz kim balk tenvl edenler zek
tab olup gll [u] gden ber olur dersiniz."
{Hik[ye-i] helvcyn be-vech-i ilzm-
balkcyn}

Kaan kim {Eb'l-feth'dedir} sene 847 trhinde

Muhammediyye kitb mellifi Yazczde Mehemmed
Efendi kitbn itmm edp nshasn Belh [u] Buhr
erenlerine gnderp tilvet etdiklerinde pesend edp
eydirler:
"Bu kitbn mellifi dery kenrnda olmamak var,
zr leb-i dery hev [v] heves yeridir. Byle telf
mkldr" dediklerinde [173b] Yazczde mrdleri
eydir:
"Sultnm, leb-i deryda bir marada kapanup bu
kitb telf edp dim b- rahmet olan derydan
tecdd-i vuz ederlerdi ve dery temevvc etdikce anlar
dahi dery gibi c [u] hura gelp kitbnda nie bin
tahrrtlar ederdi" dediklerinde Horasn erenleri eyitdi:
"Ey imdi leb-i deryda olursa mr iinde balk
yememidir kim byle kitb telf etmidir, zr ok balk
yiyen demin akl haff olur ve krk gn bir dem balk
beynisi tenvl etse elbette b-akl olur, zr balkda
idrk-i akl halk olunmayup akl gzndedir ve dim
ylan gibi gz akdr, kirpii ve gzlerinin kapa
yokdur" deyince Buhr erenlerinden bu balk evsflarn
Yazczde halfeleri istim etdkde:
"Bel sultnm, hakk kim bizim Yazcolu
efendimiz shil-i bahrde olur amm pederi ve kendisi ve

______________________________________ 273

ecddlar mr-i azzleri ire ol azz balk yemeyp bu

Kitb- Muhammediyye'yi telf etmidir" dediler.
"Ey imdi eyle olunca sizin krnz olan balk b-akl
olunca siz dahi tenvl etmeile hayvn-misl bir
heylsz. Ve sayd etdiiniz mhler ekseriyy Bekr
cnlara tamdr. Kr [u] kesbleriniz dim fsklar ve
kefereler iledir. Bizim helvmz dersen tatlu ballu
ekerlerden ve Cenb- Br'nin "Ene hliku'l-ineb"
buyurduu zmden ve 1
dey medh
etdi asel-i hlisden hsl edp mmin muvahhidler
nimeti olur. Ve bizim helvmz hakknda ol efsah-
ble ve ol Muhammed'l-Mustaf buyururlar kim
2
ve bir dahi 3
demilerdir. Eyle
olsa pdihm kankmzn alay mukaddem gitmek
makldr" deyince cmle huzzr- meclisin meveretiyle
helvcbaya hatt- yarl- bel verildi.
el-Faslu's-slis aer
Esnf- kr- rn helvcyn- rn-zebn

Krhne-i hs, pdih saryndadr. Helvcba-y

endern, nefer bir, nefert- helvcyn- hssa-i endern
cmle iki, bunlar cmle pdiha hidmet eder beyz
klhl mutarra i olanlar gibidir.
Helv yemede prleri Hazret-i Resl-i Ekrem'dir kim
dim htr- erfi helvya mil ve tab- latfi heme
tatluya rb u nil idi. Annin bu hads anlarn
kelm- drer-brlardr kim 4
demilerdir.
Beyt:
Skker nedir kim ann szne diyem benzer
Ki skkeri sznn ltfu bir nefesde ezer.
Byle hulv'l-kelm Resl-i Kibriy helv yemede
pr olmudur. Amm helv piirmede pr [] pv[mz]
Helv mer'dir. (---) belin balad. Kabri (---)
medfndur. Garibe ve gn-gn ihtir helvlar telf
etmede pr-i p-kadem Hseyin bin Nusayr'dr kim
Selmn- Pris belin balad. Kabri (---).
Esnf- helvcyn- brn: Dkkn 170 ve nefert 400, bunlar dkknlarn tahtrevnlar zre akmie-i
fhireler ile zeyn edp ve gn-gn helv-y pimniyeler
ve sbn ve tahne ve helv-y ebyaz ve mhce ve krma
bdem ve samsa ve helv-y kettn ve helv-y gzler ve
arn helvsn ehir olancklar grdkde akllar gidp
azlarndan salyarlar akar ve ter tze beyz halkaini
mahbb dostlar grnce bir gayr vka grrler. Hsl-
kelm dkknlarn zlbiyyt ve katr- nebt- hamavler
ve yetmi elvn helvlar ile dkknlarn zeyn edp
seyrnclar zre helv nisr edp akalar ederek ubr
ederler.

Kurn, Muhammed 15; "Szlm bal (rmaklar)"

Hads: "Tatl sevmek imandandr."

Hads: "Mmin tatlcdr."

Hads: "M'min tatlcdr."

Esnf- helvcyn- tablakrn: Bunlarn dkknlar yokdur, nefert 500, bunlar gn-gn tahneleri
ve rediyye cn gl ve sdiyye ve ssmiyye ve
cevziyye ve fsdkyye helvlarn balar zre tablalarda
zeyn edp "Tatl ye tatl syle, cnm helv nefyis" dey
feryd ederek ubr ederler. Andan,
Esnf- akdeciyn: Krhne 70, nefert 200,
bunlarn pri (---), Hazret-i Enes kemer-bestesidir. Kabri
Basra cebbnesindedir. Bunlarn memdhu Ayasofya
rssunda Akdeci Feny ve Unkapan'nda Mevlev
Ahmed elebi ve Ksmpaa'da Dede Be ve
skdar'da Saf elebi, bunlarn akdeleri be sene dursa
ekerlenp fen bulmaz, gy akk-i Yemen gibi ter
tze durur. Bunlar tahtrevnlar zre dkknlarn zer []
zver ile mzeyyen edp badyalar ire halka akde bezl
ederken mk-i amber-i hm ryihasndan temclarn
dem muattar olur.
Esnf- ekerciyn- Galata: Bunlar dahi
tahtrevnlar zre dkknlar nie bin gne bdem eker
ve fsdk eker ve zencebl eker ve fndk ve leblebi ve
rzyne ve kimiki ve nrenc kabuu [174a] ve d-
mlebbes ve kahve dne mlebbesi ve bdem mlebbesi
ve m fsd mlebbesi ve sanavber fsd mlebbesi,
bunun emsli nie bin elvn mlebbes skker
nimetlerin hs u beyz ve billr ve necef [ve] moran
cm katremz eler ire koyup dkknlarnda raflar
zre zeyn edp ve nie elvn atlas ve kemh ve hr ve
dryler ile dkknlarn zeyn edp db zre ubr
ederler.
Bunlara tife-i ispeern derler, Sakz Urumu ve
Freng kefereleridir. Amm gyet stdlardr. Ve ilm-i
tbda dahi mahretleri vardr. Cmle nefertlar be
yzdr ve krhneleri altma yetmidir, zr
Ksmpaa'da ve Eyyb'da ve slmbol'da ve Hocapaa
semtinde, Yahd mahallesinde ok dkknlar vardr,
al kr ederler.
Bunlarn alaynda ekerden selviler ve ekerden elma
ve emrd ve zerdl ve kiraz ve eftl aalarnda yine
meyveleri dahi cmle skkerdendir. Grenler an kudret
meyvesi draht sanr ibret-nm temghdr.
Bunlardan sonra Hnkr helvcbas ve ehir
ekercibas askeri beyz sivri klhlar ile pr-silh
meddebne alay- azm ile sekiz kat mehterhne alarak
kerr fer, drt [u] azametle muhteemne tevbi [u]
levhklaryla ubr ederler.
{Bu esnf- helvcyn (---) be aded ehl-i hrefin
dkknlar cmle (---) ve nefertlar cmle (---)}.
el-Faslu'r-rbi aer
Esnf- balk emni

Krhne bir, nefert 300. Bu pdihn balk

emnidir kim senev yetmi yk ake iltizmdr.
Krhnesi Unkapan'nn tarasnda Eski Balkbzr'nda
shil-i bahrde bir krhne-i azmdir. Cmle balk
emnleri anda olurlar, kat-ender-kat mesregh
hcrelerdir. Baka kethuds ve rus- hmyn ile

______________________________________ 274

ktibi ve avular ve yetmi aded kolcular var kim,

kimisi balkclara, kimi istir[id]yecilere ve karityaclara ve
rbclara ve nie gne sayydlara memrlardr.
Prleri, Hazret-i Ynus aleyhis's-selmdr. Amm
Hazret zamnnda sayyd- mh Nasrullh- Semmd'dr, Selmn- Pris belin balayup krknc prdir.
Cmle balkclarn pri bu Nasrullh- Semmd'dr.
Bi-emrillhi Tal lde ve listnda ve berr
beybnda ebekesin yan an kum zre atsa gn-gn
mhler ile a ml--ml olurdu. Hatt bu hakr m-
erf'den Hacc- erfe giderken Bir-i Zmrrd nm
mahalle vardmzda cmle huccc- mslimn peteml
peteml kum iinden ufack ve iri balklar getirp
piirp tenvl etdik. Meer Hazret-i Rislet bu mahalle
gazdan gelp meks eyledikde Nasrullh- Semmd'a
emr edp kumdan a ile balk sayd eder, byle bir prdir
ve mucize-i Reslullh'dr kim hl ol mahal zhir
bhirdir ve Nasrullh- Semmd'n trbe-i erfi (---) dir.
Balk emninin zr-i himyesinde olan
esnflarn beyn eder

Evvel esnf- dalyancyn: Dalyan aded 300,

nefert 700, ba dalyan Bekoz iskelesindedir. Klbal
avlanr azm dalyandr kim anda yerde kurulur,
limann cnib-i bahrine alar gerp bir dem kat gemi
direi zre bir klbede oturup klbal gzedir. Hemn
bir balk nmyn olunca ddebn herf direk bandan
bir ta atup balk []rb havfndan dma dnce "ala"
deyp hzr sayydlar derydan taraf alar ekp balk
[]rb alar ire kalup badehu kayklarla varup bal
sopa ve toyakalar ile katl edp slmbol'a gtrrler.
Drdnc dalyan, Karatalar'da kalkan bal
dalyandr.
Beinci, Terkoz'da krek bal dalyandr.
Mads slmbol Boaz'nn iki tarafnda drder
servi direkleri zre dalyanlardr. Bunlar mevsiminde
uskumru bal ve palamide ve alakerde ve fda ve kefal
ve paoz ve ylarya ve ista[v]rid ve istaride ve kolyoz ve
atrina ve hapsi ve tekir ve uurya ve iskorbid ve gelincik
ve kaya ve iroz ve gm ve horosya ve tirkis ve lfer
balklar gibi nie yz bin isiml[er]i malmumuz olan
balklar sayd edp rn balk emnine verp kr
ederler.
Esnf- rbcyn- sayydn: Nefert 3000,
dkknlar yokdur. Balk mevsiminde ne rzgr ile balk
karsa ol tarafda rb ekerler, garb temdr. Biemrillh rba ol kadar balk girir kim leb-ber-leb olup
baz zamn rb arlndan der-kenr olmayup
dalglar deryya dalup baklar ile rblar preleyp
haff oldukda tara karrlar. Bir rbn iki kolu vardr,
her tarafnda yzer dem bellerinde sapanlar ile rblar
heste heste ekerler. Bunlar dahi rblarn yerde
ekerek alay ile ubr ederler amm ucbe-lik kavmdir.

[174b]
Esnf- karityacyn: Sarybu[r]nu'ndan Eyyb
Sultn'a varnca Halc'in iki tarafnda yal evlerinde
manzrumuz olduu mahalde yz elli karitya a var idi,

t Eb'l-feth asrnda Petrekapusun Sultn Mehemmed'e

aan Urumlardan on adedi muf [u] msellem olup
hnelerinde olan on aded karityaclar balk emnine r
vermeyp muflar idi. Hl yine eyledir, mads r
verirler.
Karitya oldur kim bir gemi sereni yal hnesinden
tara uzayup ucunda r-ke srklarda alar gerilp
derydan bu fnn ile balk sayd ederler, hayli
marifetdir.
Ve bu hnelerde olan Urumlar cmle yallarda
olmaile bostncba hkmndedir. Deryya bir kazk
kaklsa bostncba izni olmaynca kaklmaz ve her kazk
bana bostncbaya bir altun verirler, knndur.
Ve bu msellemler pdiha ay bal mulece in
sayd etmee memrlardr kim Kzl Adalar'da yatan
bilirler. Gayr dem dutsa hakkndan gelirler.
Esnf- acyn: Nefert 1000, kayklaryla deryya
a dkp gn-gn balk dutarlar.
Esnf- samacyn: Nefert 300, eb [u] rz
shil-i bahrde gezp kenra karb bir remm mhler
grse elindeki sama alar serpp bir hrmen kadar
yerde olan balklar cmle giriftr eder, aceb marifetdir.
Esnf- dzenciyn: rnk 600, nefert 1000,
bunlar yek-pre aa rnklar ile liman liman olta
sicimlerden deryya braup eb [u] rz kaya bal ve
izmarid ve istavrid balklar gyet lezzdir, anlar sayd
ederler.
Esnf- spkncyn: Bunlar dim balk geitlerin
bilp anda kayklar ile ellerinde harbe ve spknlar ile
levrek ve palamid ve alakerde ve fda ve kolyoz nm iri
balklar ururlar.
Esnf- sayyd- mleki: Bunlar limanlarda ve
Kzhne sazlklarnda ipler ile bal mlekler braup
iine kaya balklar girp vatan dutarken dutulup kebb
olur. Bu tife cmle yz neferdir.
Esnf- sepetciyn- sayyd- mah : Nefert 200,
bunlar Boaz ire kayklar ile gezp ne cnibde aknd
yok ise ol cnibde sepetlere ekmek dkp cmle balklar
iine girp tara kamazlar, bir gne sazdan rlm
sepetlerdir. Bu sepetler ire deniz mahlklarndan
yenge ve kereviz ve teke ve slne ve htapot ve lakoz
ve paurya ve stakoz ve teke ve ylan bal misilli dery
haertlar girir. Amm stakoz cmlesinden mukavv
fsk tamdr.
Bunlar dahi sepetleriyle sayd etdikleri mehb
stakozlar ve gayr mahlklar ile vveyl ve feza [u]
eza ederek cmle ubr ederler. Andan,
Esnf- balkcyn- satcyn: Dkkn cmle
2000, nefert 3000, bunlar balk avlayc deillerdir, satc
kavvflardr. Dkknlar Balat'ta ve Fenerkapusu'nda ve
Ayakapusu'nda ve Cbbe Al'de ve Unkapan'nda ve
Yenikapu balk bzrnda ve Kumkapu'da ve Samadya'da
ve Nrlkapu'da ve Pripaa'da ve Hsky'de ve
Ksmpaa'da ve nie yz Galata'da ve Tophne'de ve
Beikta'da ve t Boaz'a varnca derynn iki tarafnda
ve skdar'da ve'l-hsl meyhne olan yerlerde elbette

______________________________________ 275

balk bzrlar mukarrerdir, zr tam- tarabdr. Bir

Bekr brder, bir balk bayla bir gn meze ve nukl
eder.
Amm bu balk satclar dkknlarn tahtrevnlar
zre blda tahrr olunan mhlerin envndan nie bin
mideleri tablalar ile zeyn edp ve arslan-misl eyi
balklar boazndan zencrler ile bal barup arup
feryd eder. Ve deniz atlar ve porsuklar ve kunduzlar ve
ynus balklar sayd ederler kim her biri pereme kadar.
Ve bir iki gn mukaddem skdar kay kadar balklar
yatan bilp Adalar arasnda dutup arabalar zre tahml
edp yetmi seksener ift cmslar arabalar ekerek
ubr edp bu tifenin ou Kayseriyye ve Nide ve
Manya Urumlar'dr, bir hy-hyla ubr ederler kim
dem hayrn kalr. Ve mslim karityaclar dahi dery
mahlklarndan acbe v garbe haertlar ile ubr
ederler. Ve nie bini ellerinde harba ve spknlar ve
musanna alar ve serpmeler ile ubr ederler.
Esnf- istiridyeciyn: Dkkn 300, nefert 800,
bunlar kayklar ile deryya demir taraklar braup
istiridye ve midye ve deniz kestnesi ve slne ve tarak
ve buncu (---) (---) (---) (---) ekilli nukl- tarab nefyisleri
meyhor brderler in karup frht ederler.
Amm lakoz istiridye gyet mukavvdir. [175a]
Bazlar tede demir skara zre piirp yerler. Amm
i yenirse gy bir lakoz sar balgam yutmu gibi olur.
Amm gyet mukavvdir, kk k brdere hayli
kuvvet verp ehliyle gle etmee kiiye kuvvet verir.
Hsl- kelm fsk cnlara mezedir.
Ve hlis su zeytn yayla midye pilv dahi lezz
tamdr. Amm mhlerde uskumru ve pisi ve nlfer ve
tekir [ve] kzl kalkan balna ak olsun kim an tamm
yiyen demden dem kar eski balkdr. Amm kalakl
ve kulakl kalkan ve kefal balna dahi ak olsun kim
ann hakknda "Ekelt's-semekete hatt resih"1 derler.
Hakkat cmle mhlerin balar ve dem balnn kertii
ba lezzdir.
Ezn-cnib nie yz sayyd- mhler vardr, amm
bu kadar Murd Hn'a arz- kl edp balk emni
reyiyle cmle balk clar dahi kendlere yamak
oldular.
Esnf- cyn- balkbzr: Dkkn 500,
nefert 900, cmle Rm kefereleridir. Gn-gn balklar
pk kalayl tavalar ire balklarn tabatna gre kimisin
tereyayla, kimisin say yayla kimin r-i revgan yayla
ve kimin Msr ve Tekirda beziryayla pk piirp
dkknlarnda pk pekinlerinde leenleri ve pk ibrkler
ve pk makremeler ile mhpre ve mh-cebn(?)
gulmlar hidmet eder. Nzk kefal bal orbas ve
midye pilv ve istiridye ve taraklar piirp kr ederler.
Ve Rm kefereleri ekseriyy svet Nikola ve Sar
Saltk ve Meryem Ana ve Ksm ve Ayanta ve Hzrlys ve emn ve Bucuk ve Karakoncoloz nm bednmlarn gnlerinde perhz olduklar zamn bu
1

Bal bayla birlikte yedim.

balkbzr bzlar yasz tamlardan bakla ve

nohudap ve mercimek ve hilete ve opsi
mata ve
ipsomisko yan ekmek tirdi, ankuryasa yan hyr
brnsi(?) ve kormidya yan soan dolmas bu gne
yasz Urum tamlar piirp frht edp kr ederek
tahtrevnlar zre dkknlarnda Urumca anhalik(?)
murabbalar ile ubr ederler garyib mashara kavmdirler.
Murd Hn bu esnflarn heyetlerinden ve evz [u]
etvrlarndan haz edp kahkah ile glmdr. Zr bir
lfte v fte pdih- azm'-n idi. Bunlardan
sonra balk emnine mensb,
Esnf- acyn: Dkkn 70, nefert 300, bunlarn
pri Hazret-i (---). Kabri (---) medfndur. Bunlar gngn torlar urup tahtrevnlar zre dkknlarna gerp
engl ve volta ve dzen ipleriyle kendlere dzen
ederek "Avlayalm, avladalm" diyerek ubr ederler.
Amm bunlarn hakknda elsine-i nsda "A yapan
onmasn, avlayan bitmesin, balk yiyen doymasn"
demiler. Hakk yiyen doymasn kelm messir olmu,
zr bir adem ne kadar kzl kalkan bal yese doymaz.
Zr bir rh- mcessemdir.
Bunlardan sonra balk emni cmle askeriyle prsilh olup i gulmlar ard sra sekizer kat mehterhne
ile gzer ederler. nkim bu balk emni byle kerr
ferr [] drt ile ve emahne emni dahi mukaddem
alay- azmiyle ve salhne emni kassblaryla ve sebzehne emni ve koyun emni kassblar ile her biri birer
takrb ile ubr etdiklerin sir menlar istim edp
Mushib Silihdr Mustaf Paa eliyle sadetl pdiha
ruka verp,
"Pdihm bizim crmmz nedir kim senin
zamn- sadetinde byle eyir-i slm alay-
Muhammed'den kalavuz. Fermn- ehriyr olursa biz
dahi huzr- izzetinden al kadri't-tka alay ile ubr
edelim" dey ric etdiklerinde riclar hayyiz-i kablde
vk olup hatt- erf tertbnme verilp ol minvl zre
alay menlar beyn eder.
{Bu balk emnine mensb (---) 14 aded esnfdr.
Cmle (---) dkkndr (---) ve cmle (---) nefertdr}.
el-Faslu'l-hmis aer
Esnf- men-y Sultn

Evvel Unkapan emni: Blda habbzn alaynda tahrr olunmudur, byk emnetdir. Rus-
hmyn ile hkimdir ve ktibi ve kantrcs ve ducs
ve kethud ve avular ve zelehor hammlbalar ve
yedi blkbalar cmle rus- hmyn ile
hidmetkrlard.
Amm zelehor hammllar gedikdir ve gyet zeberdest tvn demlerdir, biri fevt olsa tara Cnbezdi
nm hammllardan bir tvnsn bu merhm zelehor
gediine korlar. Bu tife birer toklu veyhd birer
kuzucuk ve krkar badya boza ip bin okka kmil yke
girir. Zr Eydincik ve Bandrma [175b] ve Erdek ve
Mihal nm ehir iskelelerinden seklem tabr etdikleri

______________________________________ 276

yedier sekizer kantr- Osmn gelir uvallar onar dem

kaldrup bir demin arkasna koyup ol dahi kantra
koduu zamn kantrn mlleri vzr vzr ter ve yine
kantrdan arkasna koyup murd edindikleri yere gtrrler amm iki tarafndan birer zelehor hammllar
dahi ellerine yapup imdd ederler. Makdr- beer
deil, akl ihta etmez kr- mhlikdir. {Arkalarnda
uvallar ile cmle ubr ederler, aceb dv kavmdir.}
kinci, emn-i tahms: kidir, biri tahms-i kadm
Tahta'l-kala iindedir. Nefert 300, slmbol ire cmle
kahve bunda dlp r alnur mrdir ve Yenieri
oca'ndan bir c dim bekler kim gavg olmaya,
gedikdir.
Ve bu krhnede yz yerde gedikli dibekler vardr,
bunlarda kahve dlrken havn grldsnden gy
rad grler deme dehet gelir. Bir vukyye kahve
akeye ve iki ake emne verilir ve's-selm.
Ve bu tahmsde furun dr, kahve kavurulan
dibeklerin ve furunlarn baka shibleri vardr. Bunlar
dkknlarnda kahve derek ubr ederler.
Ve bir tahms dahi Sultn {Mehemmed} Hn-
Rbi'in vlidesi cmii kurbnde yaplup mahslt cmi
mrtezikalarna ide olmudur. Elli dibek ve bir
furundur, mtevell tarafndan zabt olunur. Bunlar dahi
hemnn ubr ederler.
nc, evsf- emn-i mzn- harr: Aa bir,
nefert yetmi, krhnesi Mahmdpaa kurbnde Hoca
hn nm hnda skin olur. Emni ve ktibi ve kethudlar ve avular cmle emr-i pdihyle hkmet
edp senev (---) kse ml- pdih verir emn-i
slimdir. Arab u Acem [ve] Bursa'dan harr cmle bu
emne gelp kantra urup rn alup bunun taht-
hkmetinde olan cmle,
Esnf- ipekciyn: Dkkn 600, nefert 2000,
geri harr harmdr amm prleri ibtid Hazret-i
Eyyb'dur kim etin yiyen kurdcuazlar ipek yaparlard.
Badehu Hazret asrnda prleri Safvn- Yemen'dir, Enes
ibn Mlik belin balad. Kabri yine Yemen'de (---) dedir.
Bu cmle ipekciler tahtrevnlar zre dkknlarn gngn ipek ve ibrimler ile zeyn edp ibrim satarak ubr
ederler.
Drdnc, evsf- emn-i emahne: Odunkapusu'nun i yznde olup mmcular zmresi evsfnda
tahrr olundu.
Beinci, evsf- emn-i srmakehne: Aa bir,
kethud ve ktib ve avular cmle rus- hmyn ile
hidmet ederler. Krhneleri Parmakkapu kurbnde
Tevekkl emesi dibinde azm sitnedir.
Esnf- srmaken: Krhne yz(?), nefert 400,
kimi kalc ve kimi ekici ve kimi ekici ve kimi haddeci
ve kimi makkbc ve kimi dollbc ve kimi furuncu ve
kimi tavlayc ve yz aded std- arhc ve kimi smci,
bir alay cemiyyet-i kbr kavmdir.

{Prleri Hlid bin Nasr bin Abdullh'dr kim babas

Nasr mmcularn pridir. Srmakenl Hlid peyd
edp Selmn belin balad. Mekke'de medfndur}.
Bu tife tahtrevnlar zre dkknlarn kle kle
srmalar ve klabdanlar dkknlarnn yzne srmadan
balk alar gibi urup ve klabdanlar deste deste vzeler
edp gy her bir dkkn nigrhne-i n gibi mzeyyen
ubr ederler. Bu esnf srmakendr amm,
Esnf- srma ve klabdan satc: Dkkn 80,
nefert yz elli, bunlarn pri (---)dir. Enes ibn Mlik
belin balad. Kabri Rey'dedir. Bunlar dahi dkknlarn
srmakenlar gibi zeyn edp ubr eder.
Altnc, evsf- emnet-i yakapan: Aa bir,
nefert yz, krhneleri birdir. Galata'da yakapan
ann mekndr, kendisi ve ktibi ve kethuds ve
avular cmle rus- hmyn ile zabt ederler. Cemi
diyrdan say ya ve zeytn ya ve'l-hsl cmle
dhniyytdan r alup senev yetmi yk ake iltizm bir
azm emnetdir. Ddebnlar ve simsrlar ve kolcular ve
reftcileri cmle Amr- Ayyr'dr.
Taht- hkmetinde olan esnflar beyn
eder

Esnf- tccrn- yacyn: Nefert 1000, bunlar

ank bzergnlardr. Prleri (---) (---) (---) (---). Bunlar
arabalar zre dkknlarn tatlar ire tereya ve sar [say]
ya ile zeyn edp pr-silh ubr ederken baz seyrnc
dilbernlarn grdkde "elebi seni yalarm gerice dur,
stne yam bulamasn" dey ubr ederler. Bunlardan
sonra,
Esnf- yacyn- zeyt: Dkkn 600, nefert
1285, prleri (---) (---) (---) (---). Bunlar dahi pr-silh
olup dkknlarn tahtrevnlar zre katremz eler ire
zeyt yalarn pr edp ubr ederler. [176a] Ardlar sra
ya emni pene-i fitb gulmlaryla kheyln atlar zre
ubr ederler.
Yedinci, esnf- balk emni: tahrr olundu.
Bunlar dahi garb acb turfe asker idi.
Sekizinci, esnf- emnet-i esrhne: Aalar bir,
nefertlar 400, aas ve kethuds ve eyhi ve avular
ve esr dellllar cmle rus- hmyn ile zabt ederler.
Senev yz kse iltizmdr. Esrhneleri Tavukbzr'nda
kala-misl yz hcreli tahtn ve fevkn odalar ve bir
hn- azmdir. Demir kilidli kapusu dibinde emn skin
olup bey [] ir olan gulm [u] cevrlerden r alr.
Esrcilerin ibtid pri Ben srl'den Ham Nisim
nm bir bzergn idi kim Hazret-i Ysuf'u kuyudan
kova ile kard kim ye[t]: 1
yeti dell-i katdir.
Andan Msr'a gtrp Azz-i Msr'a satd. btid esr
satmak Ham Nisim Yahd'den kald.
Badehu Hazret asrnda hicretin sene (---) trhinde
Bedr-i Huneyn Ramazn- erfde feth olup res-i
mrikn olan Eb Cehil-i lan yetmi nefer fcirnler ile
katl olunup emvl [] evldlar nehb [] gret olunup iyl
[] evldlar cmle esr olup Sahbe-i kirmdan Bedl bin
1

Ysuf 19; "Saka kovasn kuyuya sarktt."

______________________________________ 277

Vert esr satd. Bir rivyetde Hazret-i Resl'n ammisi

Abbs (---) gazsnda esr ddkde Bedl bin Vert
ammi Abbs' satup kendi mlyla kendyi satn alup
mnile merref oldu, derler. Hl esrcilerin silsilesi
Bedl bin Vert'ya kar. Mchidn f-seblillh olmaile
Hazret-i Hamza kemerine ed balayup yine Hazret-i
Hamza ile Uhud gazsnda ehd olup Hamza
ehdliinde medfndur.
Esnf- bzergn- esrciyn: Cmle nefert 2000,
dkknlar esrhne hcreleridir. Bu tife Grcistn ve
Mikrilistn ve Ddyn ve Abazistn ve erkezistn [ve]
Krm'dan gaz mlyla gelmi ve ganmet olmu
srlar cmle glmn u cevrleri zeyn edp piydece
sr sr el ele verp gn-gn pene-i fitb mahbb u
mahbbeleri alay alay alaykk dibinden ubr
etdirirken ol gn sadetl pdih yz aded pene-i
fitb Grc ve Abaza ve erkez gulmlarn sary- hssa
alup er efrhte edp shiblerine belaan m-bela
ihsnlar etdi.
Bunlardan sonra esrhne emni dahi nne nie
yz mu-pe pene-i fitbe kzlar zer zvere
mstarak edp herbiri birer libs- fhireler ile ubr
etdirdi. Anlardan sonra nie bin pk pkze sln
gzl ve mnevver yzl mahbb- devrn esr gulmlar
trlar yerine nne alup saf saf ubr edp ard sra
kendnn hs i gulmlar bu emnin ard n olanlar
ile atlup ubr ederler. Andan,
Tokuzuncu, evsf- tuz emni: Ekmekciyn takrbiyle tahrr olundu. Azm makbl askerdir. {Emninin
krhnesi Zindnkapusu'yla Balkbzrkapusu'nun
arasnda iniciler banda evc-i semya ser-ekmi rke bir kulle-i azmdir, emn anda skindir. Nibleri ve
kethudlar fermnyla hkimlerdir}.
Onuncu, evsf- peksumt emni: Dahi cmle
esnfyla ekmekciba nefertyla alaynda tahrr olundu,
makbl emnetdir. Seferlerde bundan azz emnet
yokdur. Bir dahi nzl emni makbldr. Ve,
On birinci, esnf- hamr emni: Aada tahrr
olunur. Zr hamr menh, cnb cndu aada terkm
olunur kim mezmm, medhr u makdh kavmdir. Ve,
On ikinci, evsf- emn-i brdhne-i siyh:
Krhneleri slmbol'da be yerdedir.
Evvel biri Unkapan'nda Tfenghne'de on
havndr.
kinci Atmeydn'nda yenierilere mahss brdhnedir.
ncs Ayasofya'da cebehne iinde cebecilere
mahssdur.
Drdncs Macncu rssu kurbnde brd
emni krhnesidir kim otuz havndr, arhlar ile atlar
dndrr, azm krhnedir.
Beinci Kdhne'dedir kim kurum rtl bin-y
azm, vcib's-seyr bir krhne-i ibret-nmdr. slmbol
mesreghlar evsfnda tahrr olunmudur.
Ve bu be krhnede hsl olan brd- siyhlardan
mad Tophne'de ve Selnik ve Belgrad ve Msr'da

hsl olan brd- siyhlar, Msr'dan hazne olup Der-i

devlete geldikde Silivrikapusu'ndan Yenikapu'ya varnca
kala dvrnda ne kadar st rtl r-ke kubbe-i
azmler var ise anlara der-mahzen edp leb-ber-leb nie
kerre yz bin edde brd- siyhlar ile memldur. Her
birinde beer onar mstahfzn- cebeciyn vardr. Ne
kdirler kim ol mahalle karb bir kimesne duhn ie. Zr
ol taraflarn hrhlar bile cmle brd dlmdr.
Kaan Selnik ve Msr'dan brdlar der-mahzen
etdiklerinden sonra tark- m zre nie bin at yk ve
arabalar ile dery kenrndan kum getirp yola dkerler.
T bu mertebe ihtirz ederler. Zr Mustaf Hn
clsunda bir kulleye rad isbet edp kullenin der []
dvrlarn evc-i sumn perrn edp baz preleri drd
sat yerde ekmecelere dd. [176b] Ve bir vaslas
skdar'a dd msbetdir kim karb'l-ahd vk
olmudur. Annin teden ihtirz edp cmle brdu
bir yere komayup kulle kulle korlar.
Bu brdcyn esnflar dahi arabalar zre
havnlarda gn-gn brdlar derek ubr ederler.
Ardlar sra brdhne emni orbaclaryla ve avular
ve arhclaryla ve nefertlarnn omuzlarnda onar
vukyye havnlar elleriyle saf saf ubr ederler. Bu
esnflar dahi l-i Osmn'da makbldr.
On nc, evsf- emn-i Darbhne-i l-i
Osmn: slmbol ire birdir kim Sultn Byezd kurbnde darbhne-i azmdir. {Kefere asrnda kmy shibi
bir papasn dr'l-bevr idi. Badehu ml- kmy ile bir
deyr-i azm in etdi. Sultn Mehemmed Hn deyri ve
hneyi mnhedim edp darbhne edp hl eser-i deyri
malmdur ve hl} cnib-i erbaas kala-misldir. Emni
baz zamn kubbe-nin vezrler olur. Zr ol mahalde
cls olup sikke tash olduu mahal yevmiyye on kantr
gm ilenp ve bir kantr altun ilenp memsk olup
altununa erf derler kim hattnda,
"Sultn'l-berreyn ve Hkn'l-bahreyn es-Sultn ibn 'ssultn es-Sultn Mehemmed Hn ibn brhm Hn azze
nasruhu duribe Kostantniyye sene 1058" ve il akesi
sikkesinde,
"Sultn Mehemmed Hn bin brhm Hn azze nasruhu
duribe Kostantniyye sene 1058" yazar. Cls mahalli olmasa
emni kk defterdrlar olup yevmiyye birer kantr
gm ve onar kantr mankr kesilir.
Bu krhnede kethud ve simsr ve ktibler ve
sikkeznbalar cmle rus bertyla huddmlardr. Bu
krhne ire cmle bin nefer demdir. Cmleye sereme nzrdr, bir nefer demdir. Ve ser-eme shib-i
ayrdr, bir nefer demdir. Nefert- sikkeciyn kefereler
300, amm gyet mstakmlerdir.
Esnf- kalcyn: Nefer 100, bunlar cmle
Yahdlerdir.
Esnf- kehleciyn: Nefer 100, bunlar ekilmi teli
hurda hurda kesdikleriyn kehleciler derler. Bu esnfn
kimi dolabc ve kimi telci ve kimi haddeci ve kimi cilc
ve kimi sayac ve kimi sikkeci ve kimi sbkeci ve kimi
vezneci ve kimi arayc ve kimi yasslayc ve kimi sarrf

______________________________________ 278

ve kimi ddebn ve kimi perdhtc ve'l-hsl imm ve

mezzinlerine varnca bevvblaryla yetmi esnf
kavmdir. Amm birinden bir zelle sdr olup bir kalb ey
etse emn elinde mutlak hatt- erfi vardr, ol n amn
vermeyp ellerin kesp darbhne kapusu nne
brarlar. Ve sikke urucular gelide ve gidide uryn
edp ararlar. Ve herkese vezznlar terz ile tartup verir
ve tartup sayup hisbile alr. Aceb mazbt krhne-i
azmdir.
Bunu grmeyen cihnda bir ey grmemidir. Zr
bu sikkehne, l-i Osmnn b- rydr. Ve devlet-i l-i
Osmn'da ibtid sikke Osmn Be nmna Bursa'da
kesildi, sniyen Bergama'da, slisen Kthiyye'de ve
zmir ve Manisa ve Tire ve Amasiyye ve Anid yan
Kastamonu ve Tarabefsn ve Mara, badehu Erzurm
ve Sivas ve Canha yan Gmhne ve Karaman ve
Tokat [ve] Van ve Nahivn ve Revn ve irvn ve
amk ve Gence ve Ardahan ve zerbycn yan
Tebrz ve mid yan Diyrbekir ve Badd ve Basra ve
Lahsa ve Yemen ve Habe ve Msr ve Dmk yan m
ve Haleb ve Tnus ve Tarabulus ve Marib Cezyir'dir.
Anatolu cniblerinde taht olup ve gm madini
olup sikke kesilen ehir benderlerdir kim zikr olundu.
l-i Osmn'n Rmeli'nde olan darbhne
olan beyn eder

Evvel sene (---) trhinde Orhn Gz olu

Sleymn Paa, Rmeli'nde psala'y cuma gn feth
edp ibtid sal verildiiyn ibtid saldan galat psala
derler. Bu mahalde gmhne yokdur. Amm ibtid bir
c-y mens olmaile teberrken anda Orhn Gz
nmna bunda sikke kesilmi[]dir, hakr'e grmek
myesser olmudur kim "Duribe psala" yazar sene (---).
Badehu Sleym[n] Paa Tekirda ve slmbol'u ve
Terkoz'lara varnca ebhnlar edp ml- ganyimler ile
mutenim olup hir Sleymn Bee Bolayr nm
mahalde bir kaza doan salup ard sra at srerken kaz
ve kader tekerlenp gerdeni mnkesir olup merhm
oldukda Bolayr kasabasnda cmiinde (---) ile
medfndur.
kinci sikke Gelibolu.
Ve nc Edirne'dir kim Gz Hudvendigr ki
Sultn Murd- Evvel'dir, Edirne'yi feth edp Murd
Hn nmna sikke kesildi.
Drdnc sikke skb'dr. {Ve yine drdnc ve
kurbnde gmhne Kratova'dr hlis gm olur}.
Beinci sikke Pritine kurbnde Novaborda'dr,
azm gmhnedir. Ve Murd Hn- Evvel bu gazda
Kosova'da leler iinde Vilo Koblaki nm bir meln
kup elindeki ba ile Murd Hn' ehd edp na
Bursa'da Eski Kaplca'da medfndur.
Altnc sikke Selnik'dir.
Ve yedinci Selnik kurbnde Sidirkapsi'dir, azm
gmhnedir {ve yine} yedinci Bosna'dr.
Sekizinci yine Bosna'da Sirebrenise'dir.

Tokuzuncu Nova'dr.
Onuncu Elbasan.
On birinci Mizistire'dir. [177a]
On ikinci Sofya.
On nc Vidin.
On drdnc Belgrad.
On beinci Budin.
On altnc Kefe.
Nie yerlerde dahi darbhneler vardr amm
sikkesin grp malmumuz olan bu vilyetlerdir kim
cmlesi altm darbhne kald. M-tekaddem dahi ziyde
idi. Sikke kalp olmasn in nie yerde olan darbhneleri
ref etdiler. Hakr ekseriyy mezkr vilyetlerin
derhimlerini grp ve niesine teberrken nil olduk.
Amm hl zamnmzda slmbol darbhnesi'nden hlis
ayr iler darbhne yokdur, meer Badd ola.
Ezn-cnib bu slmbol darbhnesi'nin blda tahrr
olunan esnflar araba ve tahtrevnlar zre dkknlarn
delikli altun ve il ake ile zeyn edp her frkas birer
gne arz- kl ederek sikke urucular ake keserek alay ile
ubr ederler. Ardlar sra,
Esnf- gm araycyn: Aa bir, nefert
yz, bunlarn krhnesi darbhne ve krhne-i kuyumcuba ve tamgacba krhnesidir. Yenieri ocandan on aded elleri hezrn deyenekli yoldalar ile
slmbol ire kol dolaup herkesin ksesine nazar edp
eer kalb akesi var ise,
"Bu kalb akeyi kimden aldn?" dey dutup hkime
gtrp haklarndan gelirler ve kallb bulup iki ellerin
kesp slh- lem in salb ederler. Bunlar dahi yz
nefer ile pk msellah olup seyircilerin ilerine girp;
"Ltf eyle karda kesene bakalm" dey alaykk
dibinde pdih huzrunda dahi halkn kselerine nazar
ederek ubr ederler.
Andan darbhne emni ve darbhne sikkeznbas
ve gm arayc aasyla aa at ba berber ubr
ederler.
On drdnc, evsf- emn-i uka anbr: (---)
emn bir, nefert yz elli ve yenieri ocandan tife (---)
bir oda nefer ile uka nzrdr. l-i Osmn'n seksen bin
yenierisine Selnik'den gelen mv ukay bu anbra
koyup ylda bir kerre leyle-i Kadir'de bu anbr alup kul
kethuds ve sir ocak aalar ve anbr emni ve anbr
orbacs hzr olup yz altm iki odann cmle
odabalar nefertlaryla gelp blk blk ve cemat
cemat gelp knn- pdih zre ale'l-umm onar
arn ukalarn ve birer asdar sarklarn ve birer asdr
gmleklerin alup gn gecede tamm olup pdiha
hayr du ederler.
Bu anbr yine zikri sebkat eden darbhne iinde rke bir kulle-i azmdir. Bu uka emni ve uka nzr
orbac ve cmle tevbileri ve ktibleriyle omuzlarnda
birer top uka ile alaykk dibinden nie yz dem
ubr ederler.

______________________________________ 279

On beinci, evsf- emn-i dne-i gendm yan

buday: Emn bir, nefert yz, nzr ve ktibleri
vardr. Anbr Bekapusu'nun tarasnda leb-i deryda
anbr- azmdir. {Bu buday anbr dahi Galata'da mer
ibn Abdlazz'in bin etdi minreli kurumlu
mahzendir. Murd Hn Gz cmi etmek murd edinp
myesser olmad}. Kesendire ve Koloz ve Bedepe ve
Dobruca nm vilyetlerden deve dii budaylar gelp bu
anbrda der-mahzen olup rz-merre tayntlara defter
mcebince bezl ederler. Bunlar dahi arabalar zre
uvallarndan halk zre buday nisr ederek ubr
ederler. Buday emni ve ktibi ile at ba berber gzer
ederler.
On altnc, arpa anbr emni: Aalar birdir,
nefertlar ve keyylleri ve hammllar cmle alt yz
demdir. Anbr Emnn'nde leb-i deryda baka bir
kk kalackdr. Cnib-i erbaasnda bedenleri ve leb-i
deryda imle nzr bir demir kapusu vardr. Senede
yz gemi arpa gelp bu anbra dhil olup ta[y]nt
verilr azm dhiye-i kbr masrfdr. Emni ve nzr
ve on iki aded ktiblerinin baka dvnlarn yeri vardr.
Cemi resnlar ile muhsebe grrler. Bunlar dahi
cmle pr-silh olup arabalar zre halka arpa nisr
ederek alay ile ubr ederler, seferde lzml emndir.
On yedinci, evsf- kilar emni: Aalar birdir,
nefertlar bindir, kilar- hssa Bekapusu'nun
hricinde bir kilar- azmdir kim iinde hulviyyt
zlbiyyt ve katr- nebt bulunur, kilar- hssadr. Bunlar
dahi aalaryla pr-silh olup ubr ederler. Unkapan'nn
tarasnda Tekirda iskelesinde Sultn Byezd'in
buday anbr ve Cbbealkapusu'nun hricinde kala
dvrna muttasl Sleymn Hn'n buday anbr dahi
bu kilar emni [177b] nezretindedir, amm mtevelller
hkmndedir.
On sekinci, odun anbr emni: Aalar ikidir, bir
manda dr amm dim emn ve bir oda acem
orbacs hidmet edp slmbol aas dahi her br say
eder. Zr pdihn matbah- miresinin odunlar
bundan masrf olunur. Bu anbr Bb- Hmyn'un i
yznde kala dvr dhilinde anbr- azmdir kim be
yz gemi odun alr anbr- azmdir.
Bu anbr acemleri dahi klhlarn kec klup
omuzlarnda birer me odunlar ile gzer edp odun
emni ve odun orbacs ve slmbol aas at ba
berber ubr ederler.
Bir odun anbr dahi Unkapan'nn tarasnda
Tfenghne'ye muttasl bir meydndr. Bunda yenieri
odunlar ylup oda oda kk avu tevz ederler. Ve'sselm.
On tokuzuncu, otluk anbr emni: Aalar
birdir, nefertlar iki yzdr. Bu anbr yetmi yerdedir,
her hnkr besinde dalar gibi ylm otluk vardr.
Amm Vef meydn'nda otluk anbr ve
hrkapusu'nun i yznde otluk anbr azm dalar
gibi ylm otluklardr. Emr-i hr nzrdr. Kaan
kim atalca'dan on bin araba otluklar gelp anbrlar

doldukdan sonra otluk ynlar zre kemendlerle kup

bayraklar dikp emr-i hr pdiha ziyfet edp bir
mcevher {eerli sfint misilli} at hedy ekp on
aded gulmlarn pdih harem-i hssa alup r etmek
knndur. Bu anbrda ktibler ve eribalar ve hr
kethuds ve hidmet edenler ve atalca'da ayr bekleyen
bir oda orbac dahi ziyfetden sonra yetmi aded
hilatlar geyilp bu hilatlar ile yine alay- esnfda {otluk
emninin} cmle tevbileri arabalar zre otluklar
{yup} ve alaca srlarn tezyn edp otluk emni ve
otluk orbacs at ba berber ubr ederler.
Yigirminci, pasdrma emni: Aalar birdir,
ktibleri ve kads vardr, blda kassbba alaynda ubr
edp tahrr olunmudur.
Yigirmi birinci, esnf- salhne emni: Kassblar
ile ubr etmidir.
Yigirmi ikinci, esnf- sebzehne emni ve Terekeciba: Ekmekciba alaynda ubr etdi tahrr
olunmudur.
Yigirmi nc, koyun emni esnf: Kassbba
alayyla ubr etdi tahrr olunmudur.
Yigirmi drdnc, matbah emni: Birdir, nefertlar iki yzdr. Bu emnin mekn matbah-
mire'nin yannda bir soffa zre skin olur. Pdihn
cmle matbahnn masrf bunun eliyle olur, azm
emnetdir kim bu krhneye akl- Arasto dahi akl
ergirmemidir. Bunlar dahi pr-silh vakr zre
kilarciynlar ellerinde kantr srklar ve bellerinde krk
kalem petemller ile kheyln atlar zre ubr ederler,
ec esnf- dilrn- dilberndr. Amm kilar sanlardr
kim {dim kilardan incr ve zm ve gayr ey
uurlarlar.}
{Yigirmi (---) ci, tavuk emni: Aa bir, nefert
200, bu matbah emni (emni) tarafndan pdih in
Tekirda ve Malkara ve Hayrabolu ve'l-hsl yetmi
kadlk yerde tavua bal kurlar vardr, anlardan beher
sene on iki kerre yz bin tavuk cem olup matbah-
mire'ye gelir azm hidmetdir}. Ve
Yigirmi beinci, esnf- ehremni: Aalk
deildir kitbetdir amm mahsldr emnetdir. Gkde
uan ve yerde gezen ve deryda yzen cmle bu
ehremni masrfyla olur. Muhsebesi senev bin kse,
khce iki bin kse ile grlr. slmbol kalas ve
hnkr beleri ve'l-hsl mr ne kadar meremmt ve
cedd binlar var ise bu ehremni eliyle olur. Bu dahi
kend nefertlar yzdr, anlar ile alayda ubr ederler.
Yigirmi altnc, esnf- ardak emni: Aalar
birdir, nefertlar elli adeddir. Bunlar dahi mzeyyen
ubr ederler.
Esnf- ardak orbacs: Bir oda yenieriyndr
kim anlara kaykclar odas derler, eski odalarda skin
olurlar. {Yenieri aas kaan kayk ile bir teferrcgha
gitse bu oda halk cmle ak kenrl gmlekler ile ve
krmz saya terplar ile aay kanca bal kayk ile
gtrrler, azm kaykdr. K yeil uka ile mestrdur,

______________________________________ 280

kaykhneleri Unkapan iskelesi kurbnde[dir]. Bunlara

annin kaykclar derler}. Bin nefer yoldalardr.
Esnf- rtk nibi: Nefer bir, tevbih seksen
aded bzr gammzlardr.
Esnf- muhtesib aa: Hkim-i kadmdir, aa bir,
nefertlar yzdr, anlara kul olan derler, gy
celldlardr. Bu muhtesibin pri Behll Dn'dr,
mukaddem olmamdr. Hilfeti terk edp muhtesiblik
kabl edp bir gn kol dolaup grse kim her kim bey
[] irsnda hlekrdr, dkknnda iki ellerin brne
koyup azn poyraza aup mflis [] mendebr oturur.
Ayn- btnla grd kim her kim hakkna rz olup bey
[] irsnda drstdr, dkknnda mlnn hisbn bilmeyp mterden ake almaa dermn olmaz. Hemn
bu ahvle vkf olup atndan enp yine vrnistna yz
dutup eydir:
"Ey Br[] Hud ben bir hli mansb zann edp
muhtesib oldum, meer muhtesib [178a] aas sen
imisin" Beyt:
Hamd lillh ki bb- devletde
Eylediler seni muhsebeci
Gfil olma sakn ki rz- cez
Hazret-i Hak olur muhsebeci.
mazmnu zre muhtesib-i hakk, Cenb- zzetdir.
Amm dnyda muhtesib lzmdr.
rtk emni ve ardak orbacs ve ardak nibi ve
muhtesib aas cmle tevbileriyle pr-silh olup
muhtesib aas nnde altun yaldzl ve gm zencrli
terzlar ile esnflarn metlarn vezn ederek kiminin
met eksik gelp ktek alarak ve nie yz eksik satm
eklinde demlerin boazlarna deve ardalalar ve zlleri
ve dehdevleri boazlarna asarlar ve nie yz demlerin
boazna tahta glle ve balarnda necsetli ikembeler
zre kartal ve karga telleri ve tilki kuyruklar abysn(?)
zeyn edp yzlerine bal srp,
"Eksik satann hli budur de" dey feryd ederler.
Ve araba ve tahtrevnlar zre ardak ekilli kasrlar
yaparlar kim her biri biner gurua olmaz gyet mzeyyen
kasrlardr kim gy her biri birer kasr- remdir, iinde
mahbb pene-i fitb gulmlar birbirlerine erbet ve
kahve verp gn-gn ve ile akalar ederek ubr
ederler.
Ard sra emn ve orbac ve nib ve muhtesib
esbb- muayyeneleri ile pr-silh cebe ve cevene gark
olup enselerinde kafdr ifte kekler ile gy bu aalar
slmbol ire kola binp alaykk dibine vardkda bir
ka demi "Eksik satar msn?" dey seksen deyenei
rpup ellerinde terzlar ile ubr ederler. Ve's-selm.
Yigirmi yedinci, esnf- atbzr emni: Aa bir,
nefert yz, slmbol ire {ve skdar'da} beher
yevm ne kadar at ve katr ve de[ve] ve hmr bey olunsa
anlardan r alr kanndur ve senev krk kse
iltizmdr.

mzeyyen ederler kim gy bir kasr- Havernakdr.

Bu emnin zr-i destinde olan esnflar
bildirir

Evvel esnf- cnbzn- esb: Nefert yz,

krhne yz, prleri Kamber-i Al'dir, yine Al Vel belin
balad. Bunlar ank at cnbzlardr. Her birinin
stabllarnda krkar ve ellier kheyln atlar vardr.
Ekseriyy bu tife ingnelerdir amm her diyrdan
demler de vardr.
Esnf- dellln- esb: Nefert yz, her kande
bir at olsa bunlar satarlar.
Esnf- miyncyn- esb: Dkknlar yokdur,
hemn rsda bey [] ir edenler mbeyninde
miynclk edp kr ederler. Prleri Necbddn ibn
Kamber-i Al'dir, yine Al kemer-bestesidir. {Kabri,
ehdn- det-i Kerbellar ile bir yerdedir}.
Bunlar dahi ey kr ederler. Bu tife cmle pr-silh
olup ve kheyln atlara svr olup ve binden mtecviz
kheyln atlar yelkendiz ullar ile ken-ber-ken edp
atal zencrler ile ubr ederlerken at bzr eder eklinde
bir gavg v ferydlar ile ubr edp atbzr emni ve
ktibleriyle ve yasakc yenierileriyle ve atbzr nibiyle
ubr ederler. Ve,
Yigirmi sekizinci, esnf- nzl emni: Aa bir,
nefert yedi yz, bu emn, seferlerde gyet makbl
emnetdir, cemi vilyetlerden askir-i slm in gelen
zahyirleri buna teslm edp ota nnde dalar gibi
ylr.
Bunlar dahi pr-silh olup ellerinde deyenekler ile
baz reylarn arabalarn gn-gn berkler ile zeyn
edp ubr ederler. Ve,
Yigirmi tokuzuncu, evsf- tershne emni: Aa
bir, nefert yz, byk mansb- ldir. l-i Osmn'n
akl ermiyen aklmlarnn biri dahi budur. Donanma-y
hmyna masrf olan yigirmi bin ksenin muhsebesi
bundan matlbdur. Cmle donanmay bu in eder,
cmle tevbileri ve hurde hurde kadrgacklar kzaklar
zre tezyn edp dumnlar ederek ubr ederler kim
gyet mzeyyen alaydr. Ve,
Otuzuncu emnet, pencikhnedir: Aa bir, nefert 200, prleri Abdullh et-Tahr'dir. Selmn belin
balayup Hazret'in emni {ve Hazret-i Al'nin kirdi
idi}.
Bu krhne Emnn'nde byk gmrk mukbelesinde azm ardakdr, senev (---) kse mr[] ml
verir iltizmdr. Leh ve eh ve Nemse ve Maskov ve
Rs ve Grc ve Abaza ve erkes'den gelen esrlerin, bu
krhnede emn cmle gulmlarn ve kzlarn ekllerin
yazup esr bana birer altun alup eline pencik kz
verp andan shibi srlarn frht eder, elinde pencik
eklli ve memhrlu kz olmasa satamaz ve esrin
mrye girift ederler. Zr pencik emninin iki yz nefertlar byle kr bulmaa memrlardr.
Bunlar dahi alay ile gzer ederken esr ekli yazar
eklinde ubr edp pencikhnelerin arabalar zre eyle

______________________________________ 281

[178b]
Otuz birinci, evsf- emn-i Karagmrk:
Aa{s} bir, nefert yz{dr} senede alt yz kse
emnet-i azmdir. Kara cnibinden ne kadar Rmeli
metlar gelirse bunlar gmrk alr. Bu gmrkhne
Edirnekapusuna karb Karagmrk nmyla marf olan
yerdedir.
Bu emn cmle tevbiiyle msellah olup Edirne
arabalar ve Sirem arabalarn mzeyyen edp bzergnlarn metlarndan gmrk alr eklinde gavg ve
niz [] cidl ederek gep giderler.
Otuz ikinci, emnet-i azm byk gmrk:
Aa-y azm'-n bir, nefertlar be yz, prleri
Hazret-i Rislet asrnda {Sahbe-i kirmdan Abdullh
et-Tahr'dir, Selmn- Pris belin balad. Gyet
mutemed olmaile Hazret-i Rislet'in emni idi. Guzt-
mslimnden onda bir ve tccrdan onda bir r alup
khce izn-i Resl ile kad olurdu. Zr ilm-i lednn
Hazret-i Al'den grmd. Kabri (---) (---) (---). Andan}
adl-i mer izniyle guzt- mslimn irtibt bulmasyn
guzt- mslimnin ml- ganyiminden r-i sultn
alma knn etdiler. Badehu cemi tccrn zektyn
mllarnn gmrklerin alma er srete kodular.
Amm il-yevmin zulm- gmrk hl hadden tecvz
eyledi.
Bu gmrkhne, slmbol'da leb-i deryda gmrk
emni olan mehr yerde leb-i deryda kat-ender-kat
yallardr. Ve bir krgr-bin mahzen-i azmi vardr, Hind
Yemen tccrlar be on sene anda mllarn koyup
gider, gyet emn yerdir. Hakk kim emn [] emn
yerdir.
Bu emnin krk aded mslim ve Yahd ktibleri ve
kantrclar ve simsrclar ve sarrflar ve arayclar ve
mukaddemleri ve kolcular {ve masdarclar} ve
ddebnlar ve yenieri yasakclar ve kul kaykclar ve
iler ile yk arayclar {var}.
Ve zelehor hammllar cmle iki yzdr, krkar ve
ellier kantr gelir kna ve kettn uvallarn ilm-i cerr-i
eskl ile kaldrdklarnda demin akl gider, zr kr-
insn deildir dey Ehrimen dedikleri emn zelehor
hammllar ve Unkapan zelehorlar mehrdur.
Bu Emnn srk hammllar yigirmier srk ile
yklere girp krk kadar Dbbet'l-arz'a benzer herfler
ayaklarnda battl izmeler ile zemne pt-i p
urduklarnda zemn dir dir ditrer ve bu hammllar usl
ile ayak urup "Y Hay" esmsyla bir heng edp elli
kantr yk bir mahadde kaldrr gibi kaldrrlar. Prleri
Peygm- Al'dir ve Selmn'dir. Bunlar bu hl zre
ykler gtrp alay ederler.
Badehu Yahd simsrlar ve arayclar "Kakn
gmrk var m?" dey temclar mbeynine girp yk
ararlar, baz dilber olanlara sarlup,
"Sende kakn gmrk esbb vardr, ykne i
salalm" derler, fakr gulm,
"Bende yk yokdur" dey yemn etdikde,

"Sus yemn etme, ya bu ardndaki boa nedir kim

bu kadar kuyruk ya saklamsn" dey latfe ile ubr
ederler.
Ve ddebnlar dahi esbb gzederek ve ktibler atlar
zre kitbet ederek ve yenieri yasakclar sarrfbalar
himye ederek ubr ederler. Ve kantrclar arabalar zre
ykleri kantra urup,
"Ala krk kantr, be lodora yaza, elli kantr kettn
Hall elebi'nin" dey tccrlarn metlarn vezn ederek
ubr eder.
Ve kul kaykclar dahi kzaklar zre kanca bal
kayn ekerek ubr eder.
Ve gmrk reftcileri dahi elli kii ellerinde aslaryla
gzer ederler.
Bunlarn alayndan sonra emn aann alay mevc
mevc ve fevc fevc gelp hrhn iki tara
fnda
olan demlerin bay [u] gedsna cevhir glbdnlar ile
pene-i fitb glmnlar glb nisr edp ard sra nie
mahbblar dahi tarafeyne buhr [u] d- mlebbes ve
amber- hm yakarak ubr ederler.
Ard sra srk hammllar zre gmrkhne misli
bir kh- zerbycn ire havz u zrevnlar tasnf edp
fevvreleri pertb edp cereyn etmede., Nie rkb
yasdklar ve inc dikme makadlar ve Isfehn- nsf-
cihn haleleri zre hr [u] glmnlar kasr ire oturan
erbb- devletlere skker ve muambern kahve-i
Yemenler ve ay ve bdyn ve saleb ve mahleb bezl
edp bu kasr ire Gmrk Emni Koca Al Aa ile latfe
ve akalar ederler t ki alaykk'ne karb vardklarnda
rkb ve zer-ender-zer zerdz cibinliklerin iinden krk
elli aded std- kmillerden hnende ve szendeler fasla
balayup alaykk dibinde tevakkuf edp huzr- pdihde on ift h-y Hoten gzl rakks mehpreler
raksa gz etdklerinde eflk dahi arh- sema balayup
huzr- pdihde eyle bir fasl ederler kim Zhre engt
ber-dehen edp Hseyin Baykara fasllar ederek [179a]
ubr edp gmrk emni ve tershne emni kasrdan
tara kup zemn-bs etdiklerinde Murd Hn
buyururlar kim,
"Gidilerin bu vakitde pdihne zevk etdiklerine
rek etdim. Ceddim Sleymn Hn, h krk gn yenieri
aas olsam demi. Benim devletimin bu gmrk
emninin kerr fer [u] drt [u] azamet, kl-y met ve
tarz [u] tavrn grse h gn gmrk emni olsam der
idi. Tz hilat- fhire" deyp Gmrk Emni Al Aa'ya
bir semmr kapl hilat- fhire ihsn edp drt ile ubr
edp bu arada (---) aded men ve mltezimnler cmle
alaylar tamm oldu.
{Bu gmrk emni (...) olan cmle menlarn
askerleri 83 esnfdr (---) nefertlardr, ve's-selm}.
el-Faslu's-sdis aer
Esnf- bakkln- tcirn

Dkkn cmle 1590, nefert yekn 4980, prleri Az

ibn en-Nebb'dr, Selmn- Pris belin balad.

______________________________________ 282

Bakkllarn silsilesi ana mntehdir. Kabri Kuds-i

mbrek'de Eb'l-cerrh kurbndedir. Yz yigirmi
yanda nakl etmidir. Ashb- gznin gzdesidir.
Kuddise srruhu.
Bu esnf dahi meklt [] merbt frht etmeile
sir esnf zre takaddm olundu. Bunlar arabalar zre
adrlar kurup pk libslar ile zeyn edp zenbl zenbl
fndk ve fsdk [ve] zm ve incr ve gn-gn alaca(?)
mmlar ile adrlarn zeyn edp halk zre zm ve
fndk ve leblebi nisr ederler. Ve bunlar gyet'l-gye
lt- harbe mstarak olurlar.
Bazs soandan ve pestilden ve hurmdan hilatlar
geyp ellerinde cevizden tesbh ve banda kei
boynuzundan elengler eklinde takup "Okka bir akeye
zm ve okkas iki akeye Nzl incrim" diyerek ubr
[ederler].
Esnf- yacyn- gngn: [Dkkn] 185,
nefert 300, prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) blda
yakapan emninin alaynda gmrk alnan ya
bzergnlar tahrr olunmudu. Amm bunlar ya
tcirleridir kim shib-i dkknlardr. Bunlar dkknlarn
elvn elvn ezhrt [] kfeler ile zeyn edp nie
husrevn kpler ire ve kalayl tatlar ire Mayak ve
Perezen ve Ker ve Taman ve Kefe ve Kili ve Akkirman
yalarn katremz eler ire arabalarn zeyn edp ubr
ederken baz mudhik demleri uryn olup cmle
vcduna ya srp ellerinde frlm rzgr ile
meml tulumlar ile seyrnclarn zerine vardkca
temclar gerye kaup hrh kde ederler. Bazs
yal tulumlar ile halk yalayarak gn-gn akalar
ederek ya tulumlarn kzaklar zre ekerek pr-silh
ubr ederler.
Esnf- rlugancyn: Krhne 235, nefert 550,
prleri Ashb- gznden {Eb'l}-memen idi, Haccc
Ysuf- Zlim bu Eb'l-memen'e advet edp keml-i
marifetinden sul edp,
"Bir rtl simsimden ne kadar dhn-i hlis kar?"
dedi,
Eb'l-memen "Nsf rtl ya kar" dedi. Netce-i
kelm,
"Bir simsim dnesinden ne kadar rtl ya kar?"
dedi.
Ol dahi "Bir dneyi iki trnak mbeyninde ezsen iki
trna yalayacak kadar ya hsl olur" dey cmle
sullerine cevb verdi.
"Brekallh keml-i marifetinde mdekkk std-
kmil imisin. Gel imdi zt [u] sft- Rabb'l-alemn'i
nice bilirsin" dedi.
Hemn Eb'l-memen hls- erf'i ve ment billhi
ve meliketih il hirihi tilvet edp "Nebiyy'l-mm
olan Resl-i Hud'nn mmetiyiz" dey kat cevb verdi.
Haccc yine baz mkil mesil-i erden mkil
suller etdi kim ol asrda eyle sullere Cerr-i Taber
cevb vermee kdir olamazd. Haccc eyitdi:

"Dny kryn bir ssm dnesinden ne kadar ya

kduun bilp bu mesil-i eriyyeleri nin bilmezsin"
deyince Eb'l-memen eyitdi:
"Ben ulem-y mtebahhirnden fzl ve eyhlislm
ve kad deilim. Resl-i Ekrem'den grdm gibi mm
bir ehl-i slmm" dedkde zrn kabl etmeyp hir
ehd edp ol gn [bn] Zbeyr hazretlerine dahi,
"Sen, Kabe'ye Hatm'i nicesine ilhk edp vaz-
ess etdin" dey bahne edp Zbeyr'i maslben ehd
edp Mekke-i Mkerreme'de Muall cebbnesi'nde
Hazret-i Zbeyr ve yaclarn pri Eb'l-memen bir
yerde medfnlardr Rahmetullhi aleyhim.
Netce bu yaclar dahi arabalar zre ya deirmenlerin devern etdirerek yine arabalar zre adrlarnda
badya badya tahneler frht ederler.
Baz nefertlar yal ve kirli ve pasl hrka-i
pemneler geyp tulumlar ile "Ey rlugan ya" deyp
halka dokunarak ubr ederler.
Amm bu esnfn prleri Ben srl zamnnda
Hsib-i Mv idi, kr- kadmdir. Annin hl sral
[179b] Yahd tifesi rlugan yandan ve tereyandan
gayr bir ya yemek ihtimlleri yokdur, katl edersen dahi
say ya yemezler. Ve hlis ya yemeleriyn her rlugan
krhnelerinde birer
ddebn Yahd elbette
mukarrerdir. Amm hakk kim ter latf semndir,
bedene takviyet verp vcdu pembe-misl eder.
Annin Yahd pelerin vcdlar kulak ahmesi gibi
yumuak olur derler. Netce bu yaclar dahi alay ile
gzer edp gn-gn akalar ederler.
Esnf- tccrn- balcyn: Mahzenleri 300,
nefertlar 1000, prleri (---) (---) (---). Bunlar dahi ank
bzergnlardr. Eflak u Bodan ve Erdel ve Tmvar,
Vidin, Sirem ve Semendire ve Budin, Atina ve Mora ve
Girid vilyetlerinin ballar mehrdur kim cemi dnyya
bal bu diyrlardan gider.
Bu bzergnlar ol diyrlardan bal cem edp Eflak
ve Bodan'dan dahi ziyde nie bin f bal Balkapan'na
getirp Emnn'nde ve Balkapan'nda flarn
kesretinden yollardan geilmez olur. Amm Atina bal
geri bir neft elvn baldr. Amm mk amber-i hm
ryihas demin demn muattar eder. Ve bir filcn bal
krk filcn su gtrp yine lezz pldesi olur. Amm
Girid ve Bodan ballar hs u beyz ve lezz ballar olur
kim gy beyz dlbenddir.
Bu bzergnlar arabalar zre dkknlarn adr ve
syebnlar ile mzeyyen edp kutu kutu beyz gme
ballarn ve nie yz at arabalarna bal flarn zeyn edp
cmlesi pr-silh olup balcba ile ubr ederler.
Ehl-i href-i bezirciyn: Krhne 355, nefert 931,
bunlarn pri mukeddem Cemd idi. Amm Hazret-i
Resl asrnda (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Bunlar dahi arabalar zre cendireli deirmenler ire
kenevir tohumundan bezirya karr eklinde ubr
ederken bezircilerin stleri balar yal ve pis pesnd
kavimlerdir kim esbblar yadan mcell olmudur.

______________________________________ 283

Bunlar dahi temclar ve tze olanlar yalayarak

ubr ederler.
Bu tife ekseriyy Nide ve Kayseriyye halkdr.
Amm krhne shibleri mnim demlerdir, pr-silh
ubr ederler.
Esnf- tife-i zeyytn: Dkkn 80, nefert 200,
prleri blda yakapan emni alaynda zeyt ya
bzergnlar mahallinde tahrr olunmudur. Amm bu
yaclar shib-i dkkn olmaile bakklbaya yamakdr.
Bunlar dahi dkknlarnda katremz eler ire gn-gn
zeyt yalar ile pr eyleyp pr-silh ubr ederler.
Esnf- sbncyn: Dkkn 200, nefert 500,
prleri mukeddem Cemd'dir. Bin sene muammer
olmaile yz altm alt sanat icd etmidir, bu
sbnu zeyt yandan telf edp pek etmede nie zamn
tek-i p edp ciz kald. hir ciz olup kahrnda
alarken bir katre gz yandan sbn kazan ire
damladu yer donup ta gibi oldu. Andan bildi kim gz
ya nemnkdr, sbna tuzlu su idhl edp ta gibi oldu.
Hakk ki muciz mertebesi terkbdir. Amm sbn
kazganlarda kaynarken iine z-rh ksmndan ne derse
bi-emrillh mahv olup sbn olur.
Bu sbncular Haleb eyletinde dlib ve Rha ve
Yekfeln ve mroz ve zmir ve Kuadas ehirlerinden
sbn getirp slmbol'u ganmet ederler. Amm
cmleden latf m- Tarabulusu ve Kuds-i erf ve
Nbulus sbnlar misk ryihal beyz sbndur. Silisre
ve Nigebol [ve] Vidin cniblerinde dahi zb sbnlar
yaparlar amm anlar koyunun i yandandr, ryihas
beddir. Lkin Marib-i Tarabulus sbnu koyu bulama
gibi rak sbnudur, kpler ile slmbol'a bzergnlar
getirp bir latf ho-bsu var, esbb gyet(?) beyz eder
sbndur.
Bu sbncular dahi arabalar zre dkknlarn reng-reng sbnlar ile zeyn edp niesi ellerinde dizi dizi ve
balarnda tablalar ile "Ey rak sbnu" dey pr-silh
"sbn aln pk olun" diyerek ubr ederler.
{Esnf- misk sbncu: Dkkn 40, nefer 100
bunlarn pri (---) (---) (---). Bunlar seyishneler zre
cmle dkknlarn gn-gn ho-b sbnlar ile zeyn
edp ubr ederler}.
Esnf- bakkl- pasdrmacyn: Dkkn 500,
nefert 800, prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Bu tife cmle mselmnlardr. Ekseriyy Manavgatl
kavmi bunlardr kim sr- hmynda altun ts iinde
necset yiyp ts kendnn olduundan sonra, "Devletli
pdih, Manavgatl kuluna nehn kalmad" yan necis
kalmad dey feryd etmilerdir. Ol asrdan ber bu
tifeye ehir gulmlar [180a] "Nehn kalmad" dey
ulaup mezmm u medhr kavm olmudur.
Blda pasdrma emni alaynda tahrr olunan
pasdrma sr getiren bzergnlar idi amm bunlar Kili
ehri ve sml ehrinden gemiler ile gelen nie yz bin
bez uvallar ile pasdrma tcirleridir. Ekseriyy

dkknlar Odunkapusu'nun hricinde ve Ksmpaa'da

ve Galata'da ve Tophne'de ve skdar'dadr.
Bu hirfetin bazlar zerlerine kaplan postu yerine
kuru ve ya sr ve cms ve dana ve de ve boa ve
inek derilerin boynuzlar ve paalar ve kuyruklaryla
arkalarna alup geerler ve kimi koyun pasdrmasndan
paa ve kelleleri ile yarm koyunlar balarna klh
yerine geyp ve kaz yelekleri taknup ve sr
pasd[r]masndan gy muvahhid ferrceler ve pasdrma
hrkalar ve ellerinde yine pasdrmadan topuzlar ve
bayraklar dahi pasdrmadan, ve'l-hsl akrlar ve
izmeleri cmle pasdrmadan ve bazlar atlarnn
yancklar ve eerleri ve rahtlar ve hotazlar cmle
pasdrmadan edp "Manavgatl guluna nehn gerek
nehn" diyerek ubr ederler. Acb garb mashara
alaydr.
Esnf- leblebiciyn: Dkkn 100, nefert 400,
prleri (---) (---) (---). Bunlar dahi bakklbaya yamakdr.
Tahtrevnlar zre dkknlarnda leblebi yaparak ve el
deirmeninde leblebi unu ederek ubr ederler.
Bazlar leblebi ile irii mlemma edp gn-gn
biimli kaftanlar ve klhlar ve topuzlar edp ubr
ederler. Amm bu esnf ordu-y slm'da ishl marazna
mbtel olanlara nfidir.
El-hsl attrn sanatnda dnyda ne kadar
meklt [] merbt bulunursa bakklnda dahi m
fsd ve sanavber fsd ve bdem ve fndk ve unnb
ve kzlck [ve] vine kurusu ve hurm ve ceviz ve levz
ve'l-hsl cmle ey bulunup her birin birer esnf tahrr
etmeyp ale'l-umm tahrr edp arz olunmudur.
Badehu bakklba cmle gzde askerleriyle prsilh olup mnim bakkllar kheyln atlar zre beer
onar bal ve ya ile perveri olmu lahm u ahm shibleri
pene-i fitb gulmlar kafdr olup pr-silh ubr
edp ardlar sra sekizer kat mehterhne alarak ubr
ederler gzde askerdir.
{Bu bakklba yamaklar cmle 10 esnfdr ve
cmle (---) aded dkkndr ve cmle (---) neferdir.}
el-Faslu's-sbi aer
Esnf- yemiciyn- bzrba

Dkkn 1007, nefert 3000, bunlarn pri dahi

bakllarn pri Az ibn en-Nebb'dr. Lkin bu tife ya
meyve satarlar, gayr ey satmazlar. Bu ehl-i sanat cmle
pr-silh olup arabalar zre dkknlarn elma ve turunc
ve nr ve eftl ve gn-gn llar ile krhnelerin zeyn
ederler kim tabr olunmaz. Ve turunc ve elma ve kays
ve zerdl ve nr aalar yapup her birin kzaklar zre
ellier dem ekerek azm meyve drahtlarn kkyle yerden karup byle tezyn ederler. Ve yine kzaklar zre
azm mnakka kklerde havz u zrevnlar revn olup
kasrlarn cnib-i erbaasn limon ve turunc ve kbbt ve
kestne ve nrlar iplere dizp kkleri mzeyyen edp
ilerinde bzrclar olanlaryla bzr edp halk zre
limon ve turunc ve kestne nisr ederek ubr ederler.

______________________________________ 284

Bazlar pestilden hilatlar geyp kuru kestneleri

iplere dizp kendlere kestneden hilatlar geyp kimi
kestne yiyp ellerinde nrdan ve limon ve turuncdan ve
elmadan tesbhler ile ubr ederken ye[t],
1
yetin
okurlar bazsnn ellerinde
kuru zmden tesbhler ile gzer ederken
2

yetin
tilvet edp muhteem
slsne ubr ederler. Ve kzaklar zre gemiler yapup
her birin biner dem ekerek giderken bu gemiler cmle
meyve ile leb-ber-leb olup armhlar ve direkleri ve
seren krekleri ve k ve balar cmle meyve-i dnedr
ile mzeyyen edp her birinin iine nie manav
bzrclar meyve almaa girir eklinde girp her biri
birer sele ve sepet meyvelere yapup biri dahi taallben
"Ben alrm" dey gemiler ire bir hy-hy, gavg ve
feryd ve ana ve ata ve avretlerine erb-i rnler basup
meyve alrken birbirlerinin balarn yarup kanlar akarak
alaykk dibinden byle ubr eder.
Hakkat'l-hl bir meyve gemisi gelse deryda iken
cmle bzrclar p birbirlerin eyle mecrh ederek
meyve alrlar, erata varsalar davlar dinlenilmek
memndur. T bu mertebe lecc kavmdir. [180b] Bu
gne aka ile alaykk'nden ubr etdiklerinde pdih-
Cem-cenb haz edp iki ellerin dizlerine urup kahkah
ile tebessm etmilerdir. Andan,
Esnf- bevn: Dhil-i hisr- slmbol, be
1000, nefert 2000. Bu nefs-i slmbol kalas ire
mteaddid nie bin beler var amm bini pdih
malmu olmu her biri ravza-i Rdvn'dan nin verir
remeztlardr.
Cmleden biri Llezr besi ve Kademesi
kurbnde Altpoaa b ve Unkapan kurbnde
Lonkazde b ve Cbbealkapusu dhilinde Kahveli
b ve ana karb Bostn hammm b ve k Paa
b ve Haydar Paa b ve Kiremitci Solak b ve
ivizde b ve sekiz seltn cmilerin mihrblar
nndeki b- remler ve Nrlkapu'da Bucak b ve
Tokatc Solak b ve Lanka blar ve Azz Efendi b
ve ukurbostnlar b ve Yenibe blar ve
Topkapusu kurbnde Kaya Sultn b ve ana muttasl
elebi Kethud b ve Krkcba b ve Dvd Paa
b ve nie yz memdh blar vardr. Amm bu
beler gyet mamr tmrl olduundan dnesi yz
dirhem gelir lal-gn yanakl dilbern eftls lezzetinde
papa ve sultn ve cn ve baba ve derrk ve elebi cce
eftlleri olur kim yetn min ytillhdr.
Amm Erikapu dhilinde Kiremitci Mustaf Aa
bnn eftls pdihlarn eline girmidir. bdr ve
ho-hor lal-gn ve ter eftls olur.

Kurn, Abese 31-32; "Meyveler ve yaban otlar bitirdik hep

bunlar sizin ve (davarlarnzn) geinmesi iindir."

Kurn, Abese 28; "zm ve yoncalar, zeytin."

Ve Kzlmusluk kurbnde Eli Kara Mustaf Paa

besinin yz ellier dirhem Malatyye ve Gksulu
emrdlar Acem diyrnda Tes ve Ordubr emrdlar
eyle deildir.
Ve Halclar kk b'nda kumru kayslar olur
kim dnesi ellier dirhem eker bdr kayslardr kim
m'da Hamev kays eyle deildir.
Ve Avretbzr kurbnde bir htnun besinde
lffn nrlar olur kim her biri bi-emrillh birer buuk
vukyye gelp pdiha hedy in dnesin ikier
altundan bir mankr eksie vermek ihtimli yokdur.
Amm her dnesi birer dirhem gelir gy lal-i
Bedahndr. Bir hasta bir dnesin tenvl etse ol n
hayt- cvidn bulur.
Ve Sln bnda lop incrleri olur kim drd bir
vukyye gelir gy bir tulum cllbdr.
......................(2 satrlk yer bo)...................

Eer bu blarn meyve-i memdhtlarn tahrr

eylesek bir kitb- felhatnme olur. Ancak bu bbnlar
bz[r]clar ile bey [] ir etmein bunlar dahi iki bin
dem msellah olup meyvelerinin mevsiminde nie bin
tabla sun- Hud msmirtlar balarnda gtrp sun-
Hudy halka arz ederek ubr ederler.
Evsf- manavn yan karpuzcuyn: Bunlar dahi
cmle yz dkkndr. Mads iskelelerde dalar gibi
kavun ve karpuz yup frht ederler, tem
manavlardr. Nefert cmle 2000 amm bunlarn krlar
ancak alt aydr. Bir seneden bir seneye kavun ve karpuz
durur amm ryegn deildir. Bu tifeler dahi arabalar
zre dkknlarnda yn yn kavun ve karpuz bey
ederek terzlar ile " okka bir akeye" feryd ederek
ubr ederler.
{Esnf- kfeciyn: Ba aded 300, nefert 800,
prleri Baba Reten denilmidi. Bunlar (---) dir}.
Esnf- iekciyn- meyveciyn: Dkkn 80 ve
nefert yz, prleri Hall Armaan'dir. Enes ibn Mlik
kemer bestesidir. Bunlar dim Hazret-i Resl'e ve Ehl-i
beyte sepetler ile meyve ve kfe donadup armaan
getirirlerdi. Kabri Tif'dedir.
Bu iekciynn dkknlar Tahta'l-kala'da ve
Aksary'da ve Sultn Mehemmed'de ve Ayasofya'da
Cebehnekapusu nndedir. Cmle vzer ve ulem ve
ayna pkelik in tabla tabla meyve ve bahr- gngnlar bunlar donadup sayf itda l'l-l meyve ve
bahr bunlarda bulunup nie yz tabla ile meyveleri
balarnda gtrp gzer ederler.
Andan yine bzrbann alay- azmi yryp pk
msellah askerler ire kzak- azm zre muhtesib
ardan ve Yemi iskelesi'nde sebzehne ardan
meyve-i ibret-nmlar ile ve nie yz zerdz yasdklar ile
donadup her hninlerinde mahbb gulmlar hidmet
edp ubr ederler. Bu sebzehne anlarn dahi
krhnesidir. Annin tavanlar ve direklerin atlas ve
db ve zb ile mzeyyen ederler.

______________________________________ 285

Badehu bzrba ve muhtesib aa kethuds (---)

(---) (---) at balar berber ubr ederken muhtesib aa
[181a] kethuds bir ka demi huzruna kul olanlar
getirp "Eksik meyve satmsn" dey alaykk dibinde
falaka deyenek deyp kimine deyenek kimine tahta glle
kiminin yzne bal srp bir ke bana kulandan
mhlayup kiminin yzne ikembe necseti srp bana
boklu ikembeyi klh yerine geirp ters eee bindirp
"Eksik satann hli budur de(yi)" diyerek ubr edp
bzrba ard sra cebe ve cevene mstarak olmu
kerleriyle gzer edp ard sra sekizer kat mehterhne-i
mkemmel ile gn-gn tabln dp alemin ref ederek
ubr eder.
{Bu bzrba esnflar cmle be esnfdr ve cmle
(---) dkkndr ve cmle (---) nefertdr (---). Ve bu
arada cmle meklt [] merbt frht edici alaylar
tamm oldu}.
el-Faslu's-smin aer
Min esnf- klcyn- seyf-i Muhammed

Prleri demir ilemede Hazret-i Dvd'dur amm

Hazret-i Rislet asrnda pr [] pv olan Hazret-i Esr
Hind-i Seyyf'dr. Selmn- Pris belin balad,
klclarn silsilesi ana kar, yz yigirmi yanda hirete
intikl edp kabri Cezre-i Uk'dadr, otuz drdnc
prdir.
Dkkn- seyyfn 205, ve cmle nefert 1007 dn-i
mbn kl ile ikre olduu ecilden cmle ehl-i hrefe
takaddm olundu. Cmle ehl-i sefer ve ehl-i hazar bu
esnfa muhtcdr kim her mslimin hnesinde elbette
birer emr-i te-tb lzmdr.
Bunlarn krhnesi Eb'l-feth ve Byezd Hn
asrnda Kurumlu Mahzen kurbnde Kirekapusu
nnde leb-i deryda bir azm krhne idi. Galatasary
zemninde kan Eski slmbol demiri madenin bu
krhnede kl yaparlard. Hl Eski slmbol dey
shib-i syflar mbeyninde hret bulan ol krhne
ileridir. Sonra mrr- eyym ile harbe olup Gmrk
Emni Al Aa zemnin mrden itir edp krhne iken
bekr b-krhne yapd. Amm zamnmzda krhneleri
Mahmd Paa hammm mukbelesinde krhne-i
azmdir. Ser-emeleri Dvd- Asam'dir kim Sar
Dvd demeile mehr- fkdr.
Sultn Murd Hn- Rbi ol kadar emrbz iken
bu Sar Dv[d] klcndan gayr Ispahn krhnesi klc
bile dest-i kuvvetine dayanmazd. Ol ecilden hatt- erf
ile klcba olmudu.
Nefertlar tahtrevnlar zre ve seyishneler zre
dkknlarn Sahbe-i gzn ve r-yr- mun kllar ve
eyhn ve maarrv ve seyf-i zlyezen ve seyf-i
zlfeccm ve hokadem ve sunkur ve esed ve zivzik ve
demir delisi ileri ve selme ii ve krhne ii ve Msrl
Al Berkk ii ve ml Mstakm ii ve Hind Halkn ii
ve Alaman ve Selnik ve Eski Cezyir ve Felra ve
Islatna ileri gibi nie mehr- fk bildiimiz kllar ile

dkknlarn zeyn edp baz stdlar kllar mcell

ederek bazs zalyarak gzer ederler.
Baz emrbz fetlar urynen kollarna ve
brlerine palal ve domnal ve dotal enli kllar ve
kaddre ve me ve pinyal ve ileri karnlarna birer
sanat ile sokup kanlar akarak pr-silh olup geerler.
Bazlar emrbzlk ederek saf saf ubr ederler.
Esnf- kr- kadm zrhcba: Dkkn ancak 4,
nefert 40. slmbol ire binden mtecviz std- kmil
zrhclar vardr amm l-i Osmn'n zrhlar ok
olmaile anlarn cmlesi asker tifesi olup cebehneye
hidmet ederler. Annin ehir ire bu esnf dkknlar
azdr.
Prleri Hazret-i Dvd'dur. btid Hazret-i Dvd,
Melik Clt ile ceng etmee lt- ceng in ibtid
Hazret-i Dvd zrh dzd. Hl ol zrhlardan Assf ve
Midlic olan l pdihlarnda der-hazne olmu
zrhlardr kim irs ile anlara intikl etmidir. Amm l-i
Osmn'dan ihtirz edp gyet hfz ederler. Zr anlarn
"l pdihl" nm ol zrhlar iledir.
{Lkin demir togulkay Hazret-i Dv[d] asrnda
halfe olup Hazret-i Dvd'a kird olan Melik Tlt,
Clt zre sefere azmet etdkde Melik Tlt kendi
ihtirndan baa geyecek demir togulka amel edp
Hazret-i Dvd'a arz etdi. Annin togulka-y Tlt
derler. Badehu Hazret-i Dvd, Melik Clt zre gidp
Dvd Neb sapan tayla Cld'u katl eyleyp yerine
pdih olduuna yet:

demee muhtc deildir. Amm bu cda ve sinn Arab'a

mahssdur, anlar acyib kullanr. Tatar tifesi tfei ve
mzra grdkde akl gidp "y bu silhlar nice kullanrlar" dey hayrn olurlar.
Amm Hazret erisinde ibtid cda tayan
Sadeddn Hind'dir. Hazret huzrunda Hazret-i Hamza
belin balayup yr- gr- Hamza-i b-saf oldu ve Uhud
gazsnda bile ld. Kabri Hamza yannda oldu.
Bu esnf dahi seyishneler zre dkknlarn tezyn
edp arabalar zre nie gne sn[g]ler ve htlar ve
cdalar ve entmeler ve karglar ve mzraklar ve snceler
ve harbeler ve sinnlar ve grgenzenleri ve hezrn
sivenleri ile dkknlarn zeyn edp lt- silh ile ubr
ederler gyet lzml esnfdr.
Esnf- hanerciyn [ve] bakyn: Dkkn
305, nefert 800, bunlarn dahi pri Hazret-i Dvd
Neb'dir, amm Hazret asrnda Eb'l-feth Abdullh enNasr'dir, Hazret huzrunda Selmn beline ed balayup
bakclara ve gayr silh dzenlere pr oldu. Merkad-i
pr-envr Mehed'dedir.
Bu ehl-i sanyi dahi tahtrevnlar zr[e] dkknelerin gn-gn bak ve hanerler ile tezyn edp bak
ve haner yaparak ve piydeleri pr-silh olarak alay-
mkemmel ile gzer ederler.
Esnf- kalkancyn: Dkkn 10, nefert 30,
bunlarn pri Hazret-i Dvd'dur. Anlarn dest-i
mbrekleri ile amel etdi kalkan hl Kuds-i erf'de
Sahratullh kubbesinin sol tarafnda kubbe ire dvrda
1
maslbdur. Pld- Nahvnden dzlm bir mcell
kalkan- azmdir. Efvh- nsda ana yne-i skender
yeti nzil olmudur}.
derler amm galatdr, ul- Dvd Neb olduuna bhe
Amm Hazret-i Rislet-penh asrnda Ashb- gzn
yokdur kim be-kavl-i Muhammed bin shk, Dvd
itihr bulup lt- silha mstarak olup Hazret-i
Neb zamnndan vildet-i Reslullh'a gelince bin alt
Resl'e Sahbe-i kirmdan Eb Mslim Haddd bir zrh
yz sene olmudu. Vildetden zamnmzda Murd
peyd edp hedy getirdi. Ol zrh Hazret mbrek
Hn- Rbie gelince bin toksan iki sene olmudu.
tenine geyp Uhud gazs'na gidp bir dii ehd olup ol
Yekn- kelm Dvd Neb'den t Murd Hn'a
zrh mbrek teninden karup Sadn- Hind'ye hibe
gelince
iki bin alt yz toksan sene olmu olur kim bu
eyleyp badehu Hazret-i Rislet-penh'n huzrunda
Hazret-i Dvd'un pld kalkann cilsna gird-i
zrh hedy getiren Eb Mslim Haddd'n belin
gubrdan bir zerre jeng isbet etmeyp nr gibi berk
Selmn- Pk balayup zrhclara pr oldu. Demircilerin
urur. Andan malmdur mucize-i Dvd Neb kr,
ve zrhclarn silsilesi ana mntehdir. Seksen sene
kalkan- plddr. Ol zamnlarda siper plddan imi.
muammer olup kabri Yemen'de bender-i (---) (---).
Hl yine Msr'da Berkk Sultn ve Kaytbay Sultn ve
Bu ehl-i href seyishneler zre dkknlarn gnGavr Sultn haznelerinde pld kalkanlar vardr, hl
gn kerevke ve Kabarti ve Dastn ve Kumuk zrhlar
Msr kullar alaylarda istiml ederler.
ile [181b] dkknelerin zeyn edp kendiler dahi zrh [u]
zireh-klh ve cebe ve ceven togulka ve kola ve
Badehu Hazret-i Rislet asrnda Hasan Kattl Gz
serpenh ve kaz gs ve butlu ve kbe ve grml
pembe ipli ile hezrn ubu ile bir gne kalkan cd
nm gaz geyimlerine mstarak olup Sm u Nermn
edp Hazret'e hedy getirp Hazret kabl etdkde,
ve Zl [u] Gstehem-vr ecne ubr ederler.
"Y Al, Hasan Kattl Gz'nin beline ed balayup
Esnf- mzrakcyn: Dkkn 105, nefert 400,
pr eyle" dey buyurdular. Hazret-i Al ed balayup
demirlerin yapan yine Hazret-i Dvd'dur amm mzrak
Hasan Kattl siper dzenlere pr olup t Hazret-i Al
ile asker peyd eden ibtid Heng h'dr kim cemi
hilfetine dek Medne-i Mnevvere'de Sahbe-i gzne
cy ire bundan hzr-b silh olmazdr kim dim
kalkan ileyp kr ederdi. Hazret-i Al, Kfe ehrinde
elde hzr-bdr, "Dur klcm knndan karaym"
Mlcem-i lan elinde ehd oldukdan sonra devlet-i
Ashb helc melc olup Hasan Kattl, l-i
1 Kurn, Bakara 251; "Davud da Calud'u ldrd. Allah DaEmeviyyn'da Haleb'e hicret edp anda siper dzerdi.
vud'a padiahlk, [hikmet ve peygamberlik] verdi."

______________________________________ 286

Hl annin Haleb kalkan Rm, Arab u Acem'de

mehrdur. Badehu siper dzenlerin pri Hasan Kattl
hazretleri yz yedi yanda rhlet edp kabri Haleb'de,
m kapusu hricinde handak kenrnda bir kubbecikde
medfndur.
Netce-i merm slmbol kalkanclar tahtrevnlar
zre dkknlarnda nie bin musanna ve z-kymet
kalkan- gn-gnlar zeyn edp kendler dahi pr-silh
gzer ederler.
Esnf- kncyn- sikkn yan bak kncs:
Dkkn 300, nefert 600, prleri Hazret-i Dvd halfesi
Kdir'dir. Badehu Hazret zamnnda Yakb
Bnyn'dir. Hamza belin balad. Ashb- gznin
baklarna ve kllarna glf yapard. Kabri Man
ehrindedir. Kendyi bir avret ta ile urup ehd
etmidir. Avreti dahi Hazret-i Al katl edp Yakb
Bnyn'nin yanna defn etmilerdir. Cmle Man
kavmine zhir bhirdir kim ylda bir kerre ol ktile
avredin kabrinden kan kar. Baz m huccclar dahi
grmlerdir kim mehr- fkdr.
Bu kncyn tifesi dahi seyishneler zre dkknlarn da nie gne baklar ve knlar ile tezyn edp
[182a] geerler.
Esnf- sarcyn: Dkkn 50, nefert 105, prleri
h-i Evran dedesi e-eyh Sirceddn Lahsev'dir.
Selmn- Pk ird edp kemer-beste etmidir. Kabri
Gazze yannda Askaln ehri harbesinde sdedir.
Bu sarclarla tabblarn azm mcdeleleri olup
hir sarclar klclara yamak olup seyishneler zre
dkknlarn elvn elvn sarlar ile zeyn edp ubr
ederler.
Bunlarn krhneleri cmle Unkapan'nn i
yznde baka bir rsdur, anda kr ederler. Bundan
sonra klcbann gzde askeri saf saf pr-silh olup
klcba ve zrhcba at ba berber olup ardlar sra
sekizer kat mehterhne alarak ubr ederler.
{Klcbaya yamak sekiz esnfdr ve cmle (---)
dkkndr ve cmle (---) nefertdr}.
el-Faslu't-tsi aer
Esnf- te-fen tfengciyn

Unkapan hricinde krhneleri birdir, Odunkapusu'nun i yznde ve Dvnyolu'nda ve nie yerlerde

dahi vardr amm krhne-i azmleri Unkapan'ndadr.
Cmle dkkn 400(0), nefert 1000, bunlarn kr
hengerlik olmaile prleri Hazret-i Dvd'dur. Hazret
asrnda tfeng olmamaile Sahbeden prleri yokdur.
Bu tfeng l-i Emeviyyn asrnda Abdlmmin
bin pre gemiyle panya elinden Marib-zemnde
Kurtuba kalasn feth ederken tfeng sads istim
olunup nie guzt- mslimn andan ehd oldular. Ol
zamnda nasrda telf olmudur. Amm silh-
mhlikdir.
Amm Tuhfe nm trhde yazm kim tfengi ibtid
yine Hazret-i Dvd demirden cd edp iki taraf delikli

______________________________________ 287

olup az ile fleyp iinde toprak dne ile muzr vah

kulara atup sayd ederdi, badehu Cemd brdu telf
edp brd ile atd, dey Trh-i Tuhfe'de hakk ki tuhfe
yazm, gy sikkeyi mermerde kazm. Badehu
tfengciynlar demirden dzm.
Bunlar baka alay- esnf olmaa liykatleri yok idi.
Lkin l-i Osmn askerinin yenierileri tfeng-endz
olmaile anlarn ricsyla tfengciba baka esnf shibi
olup baka mehterhne ile ubr etmek fermn olundu.
Bu tfengciyn askeri tahtrevnlar zre dkknlarn
da kimi tfengi arh- dollbla deler, kimi zer-nin ve
mutahhil ve kitbeler eder, kimi masdarlar [ve] kimi
zlar ve kimi yalar ve kimi ninghlar.
Ve sir piyde ehbz u bahdr olan stdlar Al
Bal ve Kara Vel ve Kara Mahmd ve Uzun Muslu ve
Kara Sinn ve Nigeboll a Mustaf ve Usta Receb-i
Krm ve Uzun Hall nm std- kmillerin ellerinde
krkar ellier dirhem cevherdr ve nalpre ve sermye
tfengler kuanup atarak ve taraf taraf te-i Nemrdlar
saarak murg- semender-vr gibi te iinde kalarak
ubr ederler.
Evsf- hengern- kaynakcyn: Krhne 40,
nefert 500, bunlarn dahi pri Hazret-i Dvd'dur, zr
demir ve kmr ve rs ve eki dutan ehl-i sanyi cmle
Hazret-i Dvd'dan yakarlar er. Bu kaynakcyan
tfengleri ibtid kaynadup taslak edp badehu
perdhtclara verp anlar uslba korlar.
Bunlarn krhneleri yine tfenghnede hrhn sol
tarafnda hisr dvr dibinde baka mescidli ve talm-i
tfenghneli bir krhnedir. Bunlar dahi dkknlar
arabalar zre edp sebiz-gn bayraklar ile donadup
telerde tfeng kaynadarak ve piydeleri tfeng atarak
ubr ederler.
Esnf- kundakcyn: Dkkn 200, nefert 500,
prleri keser dutmada Habb Neccr'dr. Amm Hazret
zamnnda prleri yokdur. Bunlarn ekser krhneleri
Odunkapusu'nun i yznde ve Dvnyolu'nda ve
Ksmpaa'da ve Galata ve Tophne ve skdar'dadr.
Seyishneler zre dkknlarnda kundak ileyerek ve
sadefkr kundaklar ile dkknlarn zeyn edp z-kymet
tfengler ile pk alay gsterp ubr ederler gzde
stdlardr.
Esnf- vezneciyn: Dkkn 300, nefert 500,
prleri yine Habb Neccr'dr, zr keser dutarlar. lt-
tfeng olmaile Hazret asrnda prleri yokdur.
Bunlar tahtrevnlar zre dkknlarn ohlamur aac
veznesi ve sr boynuzu vezneleri ile krhnelerin tezyn
edp pk pkze cvnlar ile reftr ile ubr ederler.

[182b]
Esnf- keseciyn- silh- tfeng: Dkkn 100,
nefert 505, prleri Eb'n-nasr Htem el-Badd'dir.
Selmn- Pk, Hazret-i Al huzrunda kemerin balad.
Bunlar dahi sarrcdr amm tfeng silhlar
yapdklaryn sarrclardan fermn ile ayrlup
tfengcilere yamak oldu.

Bunlar dahi seyishneler zre dkknlarn srma

mebrm katfe ve uka ve kse-i gn-gnlar ile tezyn
edp piydeleri yan yana alay gsterirler.
Esnf- tabancacyn: Dkkn 105, nefert 200,
bunlarn dahi pri Hazret-i Dvd'dur, zr eki dutar.
Hazret zamnnda tfeng olmamaile prleri Dvd
Neb'dir.
Bunlar gn-gn demir tfeng tabancalar ederler
kim bir kerre akdkca brda arh akma ta isbet
edp n- vhidde tfeng te alup hasmdan intikm
alnur.
Bu krn ser-emesi Odunkapusu'nun i yznde
Tabancac Mehemmed elebi'dir. Bunlar dahi
seyishneler zre nie gne musanna tabancalar zeyn
edp piydeleri silhlar ile geerler.
Esnf- tfeng acyn: Dkkn 55, nefert 105,
prleri Hazret asrnda yokdur. Bu ehl-i ul, pasl
tfengleri seyishneler zre mcell ederek alaylaryla
tertb zre ubr ederler.
Esnf- fiekiyn- tfeng: Dkkn 40, nefert
100, prleri Cemd-i b-r'dr, zr brd Cemd telf
eyledi. Bunlar gn-gn tfenglerin klblarna gre nie
bin deste kurum fndklar zre brd- siyh ile
tfenglere seyishneler zre fieng balayarak ubr
ederler. Bunlar seferde lzml esnfdr.
Esnf- fiekiyn- havy: Dkkn 18, nefert
50, bunlarn dahi pri Cemd'dir. Bunlar ok tifedir
amm ekseri cebehne ocanda askerdir. Zr bunlar
srlarda ve dumnlarda ve ehzdeler mevldunda
nie bin gne fieng- sumnler ile arz- mahret
ederler kim makdr- beer deildir.
Krhneleri Sleymniyye tmrhnesi'nin tara
hareminde hazneleri ve letleri vardr, gayr dkknlar
Eyyb'da ve Galata'da ve Tophne'de ve Beikta'da
vardr. Teferrc gnleri sbynlar ve tze cvnlar alup
hevy fieklik ile deli fieklik ederler. Amm bu kra
hret verp pr olan Eb Al Sn'dr kim cmle
tebzlara pr olmaa istidd hsl etmidir kim garb
acb sanat cd etmidir.
Evvel bu tebzn- fiengciyn kala fetihleri
donanmasnda, eb-i muzlimde deryya nie yz kayklar
ile nie kerre yz bin elvn fiekleri evc-i semya te ile
atarlar kim her biri eflk-i b-bke urc edp bazlar
ser-nign nzl ederken her birinden nie bin kandl-i
necm-i geysdr hsl olup zemni ren eder.
Ve bir gne hevy fiekleri var kim er kaml
er kerre hevya kar. Evvelki hamml fiek
vukyye brd- siyh ile memldur, ana te edince evc-i
sumna kup necm-i sare gibi nmyn olurken ana
muttasl bir fiek dahi te alup evvelki zemne dp
ikinci fiek iki vukyye brd ile haff olup ol dahi
hevda te alup eflke kar. Bu dahi tamm olacak
mahalde buna muttasl nc fiek dahi te alup
br yere der. Bu nc fiek eyle kar kim t
ver-y ebre girp iinde demir teller ile demir kinedli
badaluka fiekler iinde keskin ngilis brdyla meml

______________________________________ 288

ol fiek te alnca gy bulutlar pre pre olup bir st []

sad evc-i sumnda kopar kim rad- sumn bu fieng
sadsnn yannda bir pie cenh sadsdr. htimldir
kim istim eden kerrbiynlar "Allhmme hfazn min
fti'l-ins" diyeler t bu mertebe grleyp zemn [u]
sumn bu sumn fieng lerzesinden dir dir ditrer.
Byle tabaka biri birinden l evce kar fiekler
yaparlar.
Amm bu hakr lem-i fetlmzda yrn- bsaflar ile ihtiltmz mahallinde Gmrk Emni Al Aa
efendimize bu fiengin biri birinden yedi kat hevya
kar fiek peyd edp am srnn iin bo edp ucuna
byk hamml fiee on yedi okka brd koyup yedi
fiegin tepesine bir azm tire klh edp am srnn
aa ucuna ok gibi kartal yelekleri edp Kaya Sultn
mevldu gecesi dumnnda kayk ile deryda te edp
biri birinden l her biri semya urc edp yedinci fiegin
ulesi [183a] gib olup en nihyetdeki badalukadan bir
sad istim olundu kim iiden demlerin zehresi k
olayazd. Ve her fiek aa nzl ederken neft yal ve
ala ehirli ve dne-i hahlardan eyle teler nisr olup
zemne nzl etdi kim gy kevkib-i necm-i geysdr-
seba-i seyyreler zemne ehb- sem gibi dkld. Bu
hli hakr grp etdime pemn olup tib ve thir

oldum. Hads: 1
mazmnu
zre inallh etmemi gibi oluruz. Amm garb acb
sanat idi.
Ve slmbol fiekbzlar bir gne fiek dahi peyd
etmilerdir. Bir fiek semya urc edp tamm olunca
andan krk elli aded fiekler gkyznde cnib-i erbaaya
trumr olup birbirlerin kovarak kimi hevya kar, kimi
ener ve yine kar ve gh sana ve gh soluna ber-hev
gezerler. Bu dahi garb acb marifet idi.
Ve bir gne semy dahi ber-hev giderken andan
krk elli aded fiek-i gn-gnlar zemne hm- ehb
gibi szlp rst geldi yeri yaku ykup temclar
prekende ve pern edp bir hy-h olur.
Ve'l-hsl ol sr geceleri sabha dek pdih- Cemcenb huzrunda nie yz bin fiek ve tarak ve
badaluka ve sumnler ve hevy ve semy ve evc ve
pern ve bahr ve tvs ve horos ve kep ve surhb
ve cunn ve kestne ve zrevn ve rad ve kelebek ve
semek deryya yedi kerre ve sekiz kerre gavvs-vr
dalup bir gayr yerden kup deryy kaynadup
temevvc-i dery etdirerek yine dalup Bahr-i Siyh
karnda inverlik edp telerin sadkca gy derynn
dibi dutuup kar- deryda bir szen olsa nmyndr,
bu dery ire olan telere nie kerre yz bin mhler
erler, zr balklar deryda tee gyet'l-gye cem
olurlar, bu hl zre bu mh fiekler dery ire telerin
saup yine r-y deryya kup yine dalar. Bu dahi garb
temdr.

Hads: "Gnahtan tvbe eden kii gnah olmayan kii gibidir."

Ve kzdan nie yz aded kalalar yapup birbirleriyle birer sat ceng-i azm edp te-fenlklar
ederler. Ve yine fiekden ekl-i papaslar ve Freng ve
Yahdler ve Kzlba sretleri birbirleriyle ceng-i azm
ederler. Ve yine fiekden ekl-i at ve katr ve deve ve
sr ve fl [ve] cms ve hmr ve kelb [ve] hnzr
sretleri peyd edp bunlara te etdikce bu sretlerin
iinde pinhn olan stdlar halk zre yryp te
havfndan temclara bir hy-h kopar kim tabr
olunmaz. Ve haytda olan hmrlara ve kelb-i akr ve
ayulara ve kurdlara ve hnzrlere fiekleri balayup te
etdiklerinde fakr hayvnlar cnlar acsndan nie bin
temclarn iine dp cmle halk birbirine girp
hlleri ve esbblar harb olup azm tem olup
mudhikne acbeler grlr.
Ve gn-gn badaluka ve havn ve tulumba ve
nerdbn ve ems-i cihn ve kafesler ve mhr-i
Sleymnlar ve atal sumnler ve radler ve evrenler ve
ejdehlar ve havn ve kumbaralar ve husrevn kpler ve
mrler ve kelebekler ve'l-hsl bin yz elli pre lt-
tebzlklar sanat Freng-i pr-renge mahss iken bu
l-i Osmn'n fiengbzlar blda zikr olunan ekllere
te edp her birinde birer sanat- ibret-nm mhede
olunur kim z-akl olan ga[y] u hayrn olup sihr-i icz
mertebesinde sanatlarn icr eyleyp arz- mahret
eyleyp fiekler ile eb-i muzlimi leyle-i Kadir edp rz-
ren-misl ederler ve geceleri Kadir, rzlar rz- yd-
adh olup pdih huzrunda bu gne arz- mahret
ederek alaykk dibinden ubr ederler. Ve's-selm.
Esnf- brdcyn: Dkkn krk, nefertlar 100,
mukeddem blda krhneleri emn [] aavtlaryla
tahrr olunmu idi. Amm bunlar brd tcirleridir.
Dkknlar Sultn Byezd'de ve Ksmpaa'da ve Eyyb
ve Galata ve Tophne'de dkknlar vardr. Amm gyet
hfz edp seyishneler zre dkknlarn brd- siyhlar
ile zeyn edp geerler.
Esnf- fitilciyn- tfeng-endzn: Dkkn 30,
nefert 50, prleri Hazret-i (---), ibtid ipi anlar bkp
sonra fitil gibi ucun yakdlar. Bunlar dahi seyishneler
zre yedi katdan pembe fitilleri bkerek {ubr etdiler}.

[183b]
Bu alaylardan sonra kundakcba ve tfengciba
cmle ihtiyrlar ve eyhleri ve nakb ve kethud v
avular ile kheyln atlara svr olup piydegnlar
cebe ve cevene gark olup sekizer kat mehterhne ile
gzer ederler.
{Bu tfengcibaya yamak 9 esnfdr, dkkn (---)
ve cmle (---) askerdir.}
el-Faslu'l-rn
Esnf- hadddn- te-fen- hengern

slmbol'un drd mevleviyyet yerinde cmle 1000

dkkndr ve yekn nefert cmle 3005 askerdir.
Bunlarn pr-i hakksi bizzt Hazret-i Dvd aleyhi'sselmdr kim Kuds-i erf'de Bb- Dvd hricinde bir
mahalle ire cmi-i seltni ve imreti ve medresesi ve

______________________________________ 289

trbedrlar vardr, hl azm sitnedir ve bizzt

yannda evld Hazret-i Sleymn medfndur. Zr
Mescid-i Aks'y bin ederken assna dayanup merhm
oldukda vezri saf- Berhay pederi yannda defn etdi
cemi Kabbta ve srl tevrhlerinde mastr [u]
mutbkdr.
Amm bu hadddlarn Hazret-i Resl zamnnda
prleri Eb Zeyd-i Mslim-i Haddd'dir. Hazret-i Al
huzrunda Selmn- Pk belin balad. Cmle
demircilerin silsilesi ana mntehdir. Kabri Yemen
Sann'ndadr. Selmn- Pk'in ed balad yigirmi
ikinci pr [] pvdr.
Bu esnf sefer-i hmynda balyemez toplara ve
cemi mhimmt [] levzmtlara elzem-i levzmndan
olmaile ve kr- Dvd olmaile sir esnfa takaddm
olunup yamaklaryla evsflar tahrr olunur.
Bunlar azm arabalar zre krhnelerin tefne ve
erguvn ve gayr kfeler ile tezyn edp ve kzaklar
zre yine baz dkknlarnda sekizer onar kii azm
ekiler ile sindnlar zre usl ile demirler derek gzer
ederler. Ve kimisi omuzlarnda nie demir ubuklar ve
niesinin omuzlarnda ekileri ile giderken yol zre bir
rs koyup hemn ol mahalde rs zre demir presin
dp bir yerde dahi byle derek "Dvdyiz Dvd"
deyp feryd ederek ubr ederler.
Esnf- hengern- nal-kesn: Dkkn 200,
nefert 500, bunlar dahi Dvd ve Eb Zeyd-i Mslim'dir amm nal kesmei Hazret-i Hzr talm
etmidir.
Bunlar dahi kzaklar zre dkknlarnda nal kesp
omuzlarnda yelteme ve sayalma ve pendele ekiler ile
arz- kl ederek gn-gn akalarla ubr ederler. Ehl-i
sefere bunlardan al ve lzml esnf olmazdr.
Ehl-i href mhcyn: Dkkn 100, nefert 200,
bunlar dahi Dvd ve Eb Zeyd-i Mslim'dir. Dkknlarn arabalar zre yapup nal mhlar kesp pr-silh
gzer ederler.
Ehl-i sanyi, mismrn yan egserciyn:
Dkkn 1006, nefert 3000, bunlar dahi Dvd'dir. Bu
tife slmbol'da gyet firvndr. Zr ihrk ok
olmaile bunlar Lofa ve Zara ve Miyne ve Geyve ve
gevele ve orta say ve yleme padara egserisi ve tavan
egserisi misilli egserileri arabalar zre dkknlarnda zeyn
edp "Mervn bana mh satarm" deyp dkknlarnda
egser keserek ubr ederler. Bunlar ekseriyy Divrii
Ermenleridir amm Ferhd kavm[i]dir.
Esnf- ehl-i kr, kebkebciyn: Eb Zeyd-i Mslim'dir. Dkkn 106, nefert 200, bunlarn dkknlar
cmle Sultn Mehemmed'in ukur hammm cenbinde
bir sra rsdur, gayr href yokdur. Seyishneler zre
kebkeb keserek ubr ederler. Kebkeb oldur kim pabuc
ve izme altna kalayl bir gne hurda egserdir.
Esnf- ehl-i kesb, kantrcyn: Dkkn 80,
nefert 200, prleri yine Dvd Neb ve Eb Zeyd-i
Mslim'dir. Amm bunlar gn-gn kantr telf
etmilerdir kim ibret-nmdr. Dkknlarn tahtrevnlar

zre zeyn edp ve gn-gn kantrlar zencrlerinden

birbirine bend edp dkknlarnda vze misli zeyn
edp arz- met ederek giderler.
Ehl-i ul, mzncyn: Dkkn 100, nefert 100,
ibtid prleri Hazret-i brhm pederi zer'dir,
Nemrd'un sanemkr veznedr idi. Amm Hazret
zamnnda prleri Eb'l-Ksm Vezn idi. Enes ibn
Mlik belin balad. Kabri Erzurm'da Abdurrahmn
Gz cenbinde medfndur.
Bunlarn dkknlar Mahmdpaa'dadr. Alay
dkknlarn arabalar zre gn-gn vezne ve sar
pirincden kefeli terzlar zeyn edp ubr ederler.
Esnf- ehl-i tccr, eeciyn: Dkkn 55, nefert 105, prleri Ubeyd Thir'dir. Pehlivn fet olmaile
Hamza-i b-saf kemer-bestesidir. Kabri Mekke'dedir.

[184a]
Bu ehl-i hrefin dkknlar cmle Uzunrs'da
vk olmudur. Seyishneler zre krhnelerin drp
eesi ve nalband eesi ve Miyne eesi ve bak eesi ve
arkal eeler kim kuyumculara lzmdr, gn-gn eeler
ile dkknlarn tezyn edp ee yaparak,
"Erileri dzeldiriz, younlar eeleriz" dey feryd
ederek pr-silh bunlar dahi ubr ederler.
Ehl-i kni, esnf- keserciyn: Dkkn 200,
nefert 500, bunlar dahi Dvd'dir amm Hazret
asrnda prleri Eb'l-mslim-i Gaffr'dir. Hazret-i Enes
belin balad. Kabri nehr-i Murd shilinde Caber kalas
dibinde Hazret-i Al ile Hazret-i yie-i Sddka'nn
Sffn cenginde ehd olup anda medfndur. Bu azz
Sahbe-i kirma balta ve nacak ve klnk ve keser ve
kazma yapma cd etdi. Bu keserciynlar dahi
dkknlarn keser ve balta, bak ve gayr uracak silh
letleriyle dkknlarn zeyn edp geerler.
Ehl-i kesb, destereciyn: Dkkn 80, nefert 200,
prleri ibtid Ben srl'den Seml'dir kim Haleb'de
Hazret-i Zekeriyy'y iki bimek in ibtid erre-i
Zekeriyy'y bu Seml cd etdi. Badehu Yahy Neb
bunu katl edp pederinin intikmn ald. Amm Hazret
zamnnda bu desterecilerin pri Abdlgaffr Minr'dir.
Selmn- Pris beline ed balayup pr oldu. Kabri Nide
ehri cebbnesinde medfndur, amm ziyreti myesser
olmad.
Bunlar gn-gn destere ve bklar ve minrlar ve
erreler ve keskiler ile dkknlarn mzeyyen edp bir
hy-h ile pr-silh ubr ederler.
Esnf- sevdger-i burgucyn: Dkkn 100,
nefert 200, bunlar dahi Dvd'dir amm Hazret
huzrunda pr olan Eb'r-rf-i Nakkb'dir. Emr-i Resl
ile Suheyb-i Rm kemerine ed balad. Kabri m
kurbnde Balabekke kalasndadr ziyretgh- nsdr.
Bir at sanc dutsa ann kabri zre at gezdirp ann
boazna bir burgu asa kosalar bi-emrillh at selmet
bulur. Hayylan- m mbeyninde mcerrebdir.
Bu tife dahi gn-gn makkblar ve divseler ve
girseler ve burgularn envyla dkknlarna zb ziynet
verp ubr ederler.

______________________________________ 290

Ehl-i mihnet, kmrcyn: Dkkn 400, nefert

800, bu tife drd esnfdr. Dada kmr yakc bhisb kavm-i r-siyhdr amm akeleri akdr. Ve kmr
gemicileri bunlar dahi davk- lanet-i dnyda ve hiretde
siyeh-r Rm kefereleridir.
Bir snf kmr mahzencileridir, mslim ve
Ermen'lerdir. Ve bir frkas dahi kmr gezdiriciyndr
kim bunlar Midilli beygirleri ve inekden domu Kbrs
cezresi katrlaryla uval uval kmrleri atlarna tahml
edp cmlesi siyh erde pals pals esbblar km[r]
tartarak ve satarak ubr ederler.
Amm ibtiddan prleri te yakmada Hazret-i
dem'dir. Kmr yakmada Nemrd- landir kim te-i
Nemrd mehrdur kim Hazret-i brhm'i tee atdkda
Cenb- Br brhm'e nr[] glzr eylediine nass-
kt vardr. ye[t]:

yeti nzil olmudur. Amm Hazret asrnda ahgerciynlara pr olan Hrt- Hayber'dir. Hazret huzrunda
slm ile merref olup Selmn- Pk belin balayup
Hayber'den ve Uhud dalarndan Medne'ye kmr getirp kiff- nefs ederdi. Kabri Vdi'l-kur kurbndedir.
Yine Hayberler, "Mselmn oldun" dey ehd etdiler.
Kuddise srruhu.
Bunlardan sonra demircibann netce askerleri saf
saf ve fevc fevc pr-silh olup demirciba kheyln atlar
zre eyhleri ve nakbleri ve destereciba bir pr-i fn
idi, Sultn Selm ile Msr fethinde bile idi, cmle
pdihlar kendyi huzrlarna getirdp hayr dusn
alrlard ve vzerlar Unkapan'nda dkknna varup
dest-bs ederlerdi, bu pr dahi ordu-y slm alayna
tahtrevn ile kup sa tarafnda demirciba ile sekizer
kat mehterhne alarak ubr ederler.
Bu demircibaya yamak on alt aded esnf yamak
olup cmle dkknlar (---) ve cmle nefertlar (---)
amm bu esnflarn cmlesi orduda gyet lzmdr.
el-Faslu'l-hd ve'l-rn
Esnf- ser-eme-i hengern- ilingirn

Dkkn 500, nefert 1000, prleri yine Dvd

Neb'dir amm Hazret asrnda pr [] pvlar eyh
zzeddn-i Semh'dir. [184b] Selmn- Pris belin
balad. Demir hurdavtlar yapanlarn silsileleri ana
mntehdir. Kabri Acem diyrnda rz'dadr. Bunlar
seyishneler zre rezeler ve bendeler ve halkalar ve
demire mteallik yaldzl ve kalayl eylar ile
dkknlarn donadup alay ile gzet ederler.
Ehl-i igl, gemciyn: Dkkn 100, nefert 400,
geri Dvd'lerdir amm pr-i hakkleri Hazret-i
Hzr'dr. Ann talmiyle ibtid gem yapan Seyyid
Himyddn'dir. Hazret-i Hamza belin balayup guzt-
mslimne gem yapard. Merkad-i pr-envr Badd
kurbnde Hille'dedir. Hl annin Hille gemi
1

Kurn, Enbiya, 69; "Biz de "Ate! brahim'e kar souk ol

selmet ol" dedik."

mehrdur ve Huveyze gemi dahi nzik musannadr.

Bunlar nie bin kalayl ve zerninl ve mzehheb
mutall gemleri dkknlarna zeyn edp ubr ederler.
Pdih emr-i hruna hidmet eder gemcilerin cmlesi
yz aded neferdir kim gyet stdlardr.
Esnf- ehl-i tarkat, temrenciy[n]: Dkkn 100,
nefert 115, prleri Cafer-i Him'dir. Hazret-i Al
akrabsdr, yine Al kemer-bestesidir. Lkin eber
olmaile elinden bir kr hals olmayup mchidne
hadeng peyknlar dzerdi kim pld- Nahivnden
gzer ederdi. Kabri Acem Erdebli'nde eyh Saf
kurbnde baka bir kubbede medfndur, Hazret-i Al
akrabsdr dey eyh Saf'den ziyde ziyret ederler.
Bunlar dahi pr-silh olup nie gne temrenler ve
paaklar peyknlar alanalar ve pojekalar ve elbiseler ve
engal temren ve ktn misilli r-ke ve tomarl ve
palal ve snceli mutall temrenler ile dkknlarn zeyn
edp baz stdlar demren yaparak ubr ederler.
Esnf- ehl-i erat, kaffln yan kilidciyn:
Dkkn 100, nefert 200, prleri Zeyd-i Hind'dir.
Selmn- Pk nazar-gerdesidir. Kabri yine Hindistn'da
Bender-i Dv-bd'dadr. Bunlar seyishneler zre
dkknlarn kfl- kavler ile bezeyp gzer ederler.
Esnf- ehl-i hakkat, zengiciyn: Dkkn 100,
nefert 200, bunlar dahi Dvd ve Eb Zeyd-i
Mslim'dir amm ibtid Hazret'e rikb- cedd yapan
ceddn Mehribn'dir. Enes ibn Mlik telmzinden
olup rikbdrna pr olmudur. Kabri n-malmdur.
Bu kavm seyishneler zre klbe-i ahznlarn rikb-
gn-gn sm tal ve mzehheb mutalllar ile
dkknlarn zeyn edp kendler de pr-silh ubr
ederler.
Esnf- ehl-i marifet mikrscyn: Dkkn 30,
nefert 100, prleri Yver-i zbek'dir. Selmn- Pris
belin balad. Mehed-i pki ehr-i Tes'da Trk-i
Trkn Ahmed Yesev cenbinde medfndur. Bunlar
gn-gn mikrs- llar dkknlarnda lle gibi zeyn
edp tay ederler.
Ehl-i iktisb, nalacyn: Dkkn 400, nefert
1000, prleri henger-i Horasn'dir. Selmn nazargerdesidir. Kabri Heyrt'dadr (---) (---). Bunlar primiz
(---) (---) amm galatdr. Bu tife kubd ve mahmz ve
dirsekli ve cihnh ve mervn nalalar ile dkknlarn
zeyn edp kimisi tede nala kesp yelteme urarak prsilh ubr ederler.
Esnf- ehl-i hall, nalacyn- mhlcyn:
Dkkn 400, nefert 700, prleri (---) (---) (---). Bunlar
seyishneler zre dkknlarn mcell nalalar ile tezyn
edp pyplar nalalyarak pk pkze libslar ile
pr-silh ubr ederler. Bunlar nala kesiciler gibi kibirli
kavm deillerdir.
Esnf- ehl-i sbrn, yan ilingirn- ykskiyn: Dkkn 40, nefer 100, prleri Verten-i Hind'dir.
Enes ibn Mlik telmzlerindendir. Kabri Msr'dadr.
Terzilerin parmaklarna demir yksk yapmak Verten-i

______________________________________ 291

Hind'den kalmdr. Bunlar dahi seyishneler zre

dkknlarn ykskler ile donadup pk msellah ubr
ederler, suleh kavmdirler.
Ehl-i href, ineciyn: Dkkn 55, nefert 200,
prleri Eb'l-Ksm el-Attr'dr. Selmn- Pk'in yigirmi
drdnc kemer-bestesidir kim inecilerin netce-i
pvlar ana mntehdir. Kabri (---) (---) (---). Bunlar
seyishneler zre gn-gn ibre ve szenler ve sndeler
zeyn edp niesi cemi esbblar ve destrlarn ineler ile
zeyn edp "ine iine ine gerek skkleri dikmek
gerek" diyerek feryd edp geerler.
Ehl-i ul, haddeciyn: Dkkn 15, nefert 40, bu
fnnda Zerkb- Konev, altun dkc ve srmake
[185a] olduundan Zerkb derler, "Haddeyi ol cd
edp pr oldu" dey yazm amm akl azm ve hilf
yazm, pr oldur kim Hazret huzrunda drd miynbestenin eddin kuanm ola, Zerkb- Konev ise l-i
Selkyn asrnda zuhr edp Muhyiddn el-Arab'nin
ey evlddr. Amm bu hen haddecilerin pri Hazret
huzrunda Znnn- Msr ile gelp slm ile merref
olan Sadeddn-i Msr'dir. Selmn belin balad. Kabri
Arz- Hsn'da yan Bilbeys ehrindedir.
Hadde ol eydir kim pld- Nahvn'den yhd
pld- Hind'den mutavvelce Dmk'dir. Nie yz
delikleri vardr, andan kuyumcular ve srmakeler srma
ve tel ekp rakk ederler sanat- musannadr.
Ehl-i tcir, hen-frht: Dkkn 300, nefert 605,
prleri (---) Selmn- Pk perverdesidir. Kabri
Habe'dedir. Bu demir satclarn dkknlar Tahta'lkala'da ve Karaman'da b-hisbdr. Rmeli'nde Samakov'da ve Eridir'de ve Pirlepe'de demir madenlerinde
erkleri olup ank bzergnlardr. Bunlar dkknlarn
arabalar zre ubuk demirler ile r-ke Alman
elikleriyle ykledp kendleri dahi msellah u
mkemmel ubr ederler.
Esnf- kirn, hen tel-ken: Dkkn krk,
nefert iki yz, prleri (---) Selmn'dan yakar er.
Kabri Medne Bakinde Hazret-i Abbs cenbindedir. Bu
hrefin dkknlar Yeni Bezzzistn'dadr. Bunlar
seyishneler zre arhlar ile demir teller ve sar pirinc
teller ekp ubr ederler.
Esnf- ehl-i kni, hurdavt- hen-frht:
Dkkn 700, nefert 800, prleri Avn bin mrn'dr,
Selmn- Pk'in elli ikinci kemer-bestesidir. Egser ve
gayr hen hurdalar satanlara pr olmudur. Kabri
Hille'de, Al minresi kurbndedir. Bunlar bir alay
Marib fukarlardr amm yine alayda tablalar ile balarnda demir hurdalar frht ederek ubr ederler.
Ehl-i sanyi, ke-ninn yan nalbandn-
hussn: Dkkn 105, nefert 1000, prleri Hazret-i
Hzr'dr kim Hazret-i Al'nin Dldl'n nallamdr.
Amm Hazret ile Hzr ve Veys el-Karan grmemidir. Amm Hazret huzrunda nalbandlara pr olan
Eb'l-Ksm es-Semmk'l-Baytr'dir. Selmn- Pk'in
beline ed baladu yigirmi beinci prdir kim
nalbandlarn netcesi anda nihyet bulur. Krk drd

yanda nakl edp kabri Hrmz'dedir, radyallhu anh,

kim cmle ehl-i sefere lzml esnfn pr-i pkademidir.
Hatt bu esnf "Biz ilingirndan mukaddem gidp
baka tablhne shibi oluruz" dey hayli dav-y merd
etdiler.
hir-i kr bunlara yamak olur nefert, esnft
olmamaile ilingirn ile bir azm alaylarnda arabalar
zre dkknlarnda gn-gn evirme m nal ve
Bosna ve Viigrad ve Hersek ve Konie ve slmbol'un
okka nallar ve sir bist ve sntrac ve keski ve
gzndekisi niterleri ve kelpedn ve tahra ve pern
ekici ve i ekileri ve ikence malafa ve bask ve
kemendler ile dkknlarn zeyn edp nal derek prsilh ubr ederler. Badehu ilingirba ve nalbandba
gzde askerleriyle pr-silh sekizer kat mehterhnelerin
alarak ubr ederler.
Bu ilingirbann cmle esnf yamaklar on be
adeddir ve yekn dkknlar (---) adeddir ve cmle
nefertlar (---) adeddir kim blda ale'l-infird cmle
esnfyla dekknleriyle tahrr olunmudur.
el-Faslu's-sn ve'l-rn
Esnf- kazancba

Krhne birdir. Unkapan'yla Ayazmakapusu'nun i

yznde bir krhne-i azmdir kim tabr olunmaz.
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn binsdr. Sir
dkknlar cmle drd mevleviyyet yerde 900, nefert
4000, prleri Eb Habb Muhyiddn-i Buhr'dir Selmn-
Pk'in yigirmi nc ed baladu prdir. Kabri (---)
Amm ibtid Hazret-i Dvd tancere ve kazgan
demirden dzmler idi. Sonra bakr madinleri zhir
olup Eb Habb Muhyiddn nuhs- hlisden tancereler
in edp pr oldu. Hl yine Krm Tatar ve Mool ve
Bool ve Kalmah ve Kumuk kavimleri iinde cemi
tancereleri cmle oyunu demirinden kazganlardr kim
madeni Krm cezresinde hsl olup Kefe kurbnde
oyun Mehemmed Efendi'nin krdr kim {azm
krhnedir kim ana mahssdur}. [185b]
Amm dem Saf'den Hazret-i Dvd'a gelince
tancereleri mlekden idi. Ekseriyy eti kebb ederlerdi.
Zr evyil-i asrda hukem-y kudem tam yetmi
seksen gne etmemilerdi.
Bu kazanc tifeleri kzaklar ve arabalar zre gngn kazanlar ve tancereler ve tavalar ile dkknlar zeyn
edp ubr ederler.
Esnf- bakr szrcyn: Krhne 4, nefert 65,
bu krhneler Unkapan'nn i yznde Sln
kullesinde ve Erikullede ve Otluk kullesinde ve Burgucular kullesindedir. Her krklerin onar dem eker
cms derisinden mehnlardr. Hurdevt bakrlar eyle
kal ederler kim teinin yanna varmaa dem tkat
getiremez. Bunlar dahi kle kle bakrlar arabalara
koyup krklerin ekp gy bakr eridirler gibi ubr
ederler turfe ucbe-lik kavmdir.

______________________________________ 292

Ehl-i dekkn, cm ve thtb tscyn: Dkkn

45, nefert 105, prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bunlar
tahtrevnlar zre cm ts ve thtb ts yaparak gzer
ederler.
Esnf- shib-i dekkn arkcyn: Dkkn 40,
nefert 105, bunlar seyishneler zre dkknlarnda
bakr vnlarn arha ekp mcell ederek geerler.
Esnf- tcirn- kazancyn: Dkkn 300, nefert 500, bunlarn pri Sad ibn Ubeyd-i Hzzerc'dir,
Selmn- Pk'n ed baladu otuzuncu prdir kim
cmle ehl-i hreflerin tcirleri silsilesi bu Ubeyd'e kar.
Kabri Yemen ehirlerinde Zebd'de yatr.
Bunlar dahi dkknlarn kalayl pk bakr vnlaryla
zeyn edp ubr ederler. Amm bunlar cmle Laz
tifesidir, "Tavalar, tenereler pakur avadanlklarna
hurtavtlar alrum" dey Laz kavmi lehcesiyle feryd [u]
fign ederek geerler.
Esnf- kalaycyn: Dkkn 106, nefert 500,
prleri Hazret-i Sr'dir kim Hazret-i Al belin balad.
Hazret-i mer hilfetinde Acem diyrnda Nihvend
seferi'ne serdr olup vardukda Acem glib gelp Sr
mnhedim olmak sadedinde iken Medne'de de Hazret-i
mer cuma gn hutbe tilvet ederek kalb gzyle
grd kim Sr mnhedim oluyor. Hemn minberde
hutbe esnsnda "Y Sriye ile'l-cebel" dey Hazret-i mer
bir nara etdkde cmle cemat hayrn kalup, "mer'e
ateh galebe edp be aylk yolda Nihvend'de olan Sr'yi
htrna getirp hutbede galat etdi" dediler. Kimi esrr-
hafsine haml edp trh kodular.
Hazret-i mer'in bu narasn Nihvend'de olan
guzt- muvahhidn cmle istim edp hemn Sr
hazretleri alem-i Reslullh ile'l-cebel dedi gibi daa
alem ekp cebele arka verp mansr [u] muzaffer
Medne'ye gelp trhleri mutbk gelp Hazret-i mer'e
ziydesiyle mahabbet etdiler.
Mel-i kelm bu kalayclarn pri eyh Sr hazretleridir kim khce gazlara serdr olurdu. Kabr-i
mnevveri, Msr'n i kalasnda Tav Sleymn Paa
cmii hareminde okuyla ve yaylar ile tokuz kademe
nerdbn ile enilir bir grda medfndur.
Bunlardan sonra kazancbann gzde askerlerinin
omuzlarnda nie bin yelteme ve sayalma ve yasslama ve
danlama bm isimli ekiler ile ubr ederken yollarda bir
tomruu meydn- mahabbete koyup on dr[d] ve on
alt kii usl- heng ile ol tomrua ekiler alup arz-
mahret ederek ubr edp gn-gn kazanc akalar
ederler. Amm bu esnfn ihtiyrlarnn kaba
sakalllarnn bakr ryihasndan cengr ve kibrit ve yeil
ve mv sakallar vardr. Bunlardan sonra kazancba ve
arkcba at ba berber olup ardlar sra Kastamonu ve
Bakr Kresi ve Takprl Trk dilbercikleri i
olanlar pyesiyle ubr ederler. Zr bu kazanclar cmle
Kastamonuludur. Ardlar sra sekizer kat mehterhne ile
ubr ederler.

Bu kazancba yama cmle (---) alt esnfdr ve

dahi cmle (---) dkkndr. Ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu's-slis ve'l-rn
Esnf- azm zergern yan kuyumcba

Krhne-i mamr birdir, dkkn cmle 3000,

nefert yekn 5000, bunlar dahi rs ve eki ve te
kullandklaryn [186a] Hazret-i Dvd'dan dem
ururlar. Amm Hazret-i Rislet huzrunda pr olan Nasr
bin Abdullh'dr kim Selmn- Pk beline ed baladu
yigirmi altnc prdir, merkad-i pr-envr Yemen
Adeni'nde diyr- ademe gidp dnydan mnadim olup
Aden'de medfndur.
Bu kuyumcular esnfna itihr veren Sultn Selm-i
Evvel ve Sultn Sleymn Hn'dr. Zr bu iki pdih-
cvn-bahtlar Tarabefzn ehri tahtghnda rahm-
mderden mtak olup ikisi de kuyumculuk krn tahsl
etmidi. Hatt Unkapan'nn i yznde kuyumcu Rm
Kostanta nm bir kefere Sleymn Hn'n std idi.
Bir kerre bu Kostanta Sleymn ehzdeye elemzede olup "Bin deyenek uram" dey yemn eder. hir
Sleymn Hn vlidesi Kostanta'ya bin altun verp
crmn afv etmei ric eder, rics makble gemeyp
bin altunu Sleymn Hn'a haddeden tel ekdirp be
yz ubuk tel etdirp be yz ubuk tel ile ehzde
Sleymn'n pyine iki kerre darb edp bin deyenek
olmu olup ehzde Sleymn zde olduu mehr-
fkdr. Hatt hakr ol pr Kuyumcu Kostantn' bir ka
kerre grmek olmu idi. Pdihlara girp nakl edp
cemi teklifden ber bir deyr ve diri koca kefere idi.
Badehu Sleymn Hn pdih oldukda kuyumcubalara iltiften Sakk emesin bin edp
nnde bir hevdr yerde bl ve beli ve bir cmi,
hammml ve mteaddid ka ve hcreli bir tavl
dvnhne-misl ortas yollu iki taraf kuyumcu
dezghlarnda halfeler ileyecek hcreler ile rste bir
krhne edp on bin sahan ve be yz kazgan ve tancere
ve sir bakr vnlar vakf edp hayrt- azm etdi.
Ve yigirmi ylda bir teferrcleri oldukda syebn-
pdih verilp on kse-i Osmn hazneden verp tabl-
l-i Osmn ve ks-i hkniyn verilp on gn on gece
teferrc etmelerin knn- Sleymn etdi. Hakr
Evliy-y pr-taksr, kuyumcubazde olmaile kerre
teferrclerini grp Sultn Murd Hn teferrcnde
ibtid dest-bs edp revne olan bu hakr idi.
Bu teferrcleri Kzhne fezsnda esnf- zergern
cem olup knn- Kuyumcu Sleymn {Hn} zre on
gn on gece infiddile yigirmi gn olur cemiyyet-i kbr
ile cemi diyr- l-i Osmn'da olan kuyumculara bir
sene mukaddem zergern avular gidp emr-i
pdihler ile Kzhne teferrclerine davet edp her
diyrn kuyumcular gelmek muhl olup ilerinden necb
red halfeleri shib-i post olmaa beer onar bin
gurular ile avular ve halfelerin sitne'ye gnderirler.
Ve bu cemiyyet-i kbrya bizzt l-i Osmn
pdihlar serperde-i Sleymn'sin gnderp kendileri

______________________________________ 293

sadetle serperdesinde eyhlislm ile ve sir vzer-y

izmlar ile gelp karrdde oldukda cmle tabllara
darblar urulup ibtid on iki halfe-i msteid, pdih-
Cem-cenbn dest-i erfin bs edp sonra eyhlislmn
badehu sir vzer-y izmn dest-i erflerin bs edp
badehu ser-zergern kuyumcubann ve eyhin ve
nakbin, badehu sir prlerin dest-i erflerin pp revne olmak knn- Sleymn Hn'dr.
Badehu kuyumcuba pdiha bir murassa ve
mcevher p-thta ve devt ve bir z-kymet mcevher
raht ve bir klc ve bir gaddre hedy verp
kuyumcuba zemn-bs edp pdih seyr-i ikra
revne olup badehu on iki bin halfeler kuyumcubadan
dest-bs edp mezn olurlar. Yedi gn yedi gecede
cevhir ve murassat kemer kuakl uaklar ve cmle
dilbernlar zer-ender-zere mstarak olup cevhir
baklar ve hanerler daknup zerdz harr ed
petemller ile tvs- b- rem gibi reftr edp prlerin
dest-bslaryla revne olurlar. Ve bu Kzhne
fezsnda be alt bin hayme ve harghlar kurulup
yigirmi gn yigirmi gece dem derys olup geceleri Kadr
ve rzlar rz- yd olur. Hulsa-i kelm bu teferrce bir
esnf mlik olmamdr.
Badehu yine ordu-y hmyn alaynda dahi bir
alay- azm mzeyyen ederler kim zer zverlerinden
em-i ben dem hrelenir. Seyishneler ve araba ve
tahtrevnlar zre baklar ve hanerler ve mcevher
kemerler ve mcevher buhrdn ve glbdn ve raht ve
klc ve gaddre ve topuzlar ve nie bin tahrri mmkn
olmayan z-kymet [186b] eylar ile dkknlarn zeyn
edp cmlesi eer Rm ve Yahd ve Ermen ve
mslimler al ve krmz ve yeil serbend ve mukaddemler
sarnup pr-silh ubr ederler.
Esnf- bzergn- cevhirciyn: Nefert 600,
bunlarn dkkanlar yokdur, hnlarda skinlerdir kim
mllarnn hisblarn ve cevhirlerinin adedlerin Hud
bilr. Elms- Hindistn ve lal-i Bedahn ve prze-i
Nibr ve ayn's-semek-i Sdn ve zmrrd-i svn
ve ykt- (---) ve seyln ve mercn- (---) misilli
cevhirler cmle bunlarda mevcddur.
Bu ehl-i href tahtrevnlar zre cevhirlerin kdlar
zre zeyn edp ubr ederler.
Esnf- llciyn yan incciyn: Dkkn 40,
nefert 100, prleri (---) (---). Bunlar seyishneler zre
gn-gn dnedr Hrmz incleri ve drr-i yetmleri
ipliklere dizp kle kle edp dkknlarn balk a
gibi incler ile zeyn edp ubr ederler. Bunlar cmle
Eski Bezzzistnkapusu'nda olur Yahdlerdir.
Esnf- zergern- cevhirciyn: Dkkn 100,
nefert 155, prleri Hseyin ibn Nasr bin Abdullh'dr
kim kuyumcular prinin evld- mihteridir. Selmn- Pk
kemer-bestesidir kim kabri Isfehn'dadr. Bunlar dahi
seyishneler zre dkknlarn mcevher eylar ile zeyn
edp ve yine cevhir vn eylar ileyerek cmlesi prsilh ubr ederler.

Cmleden std cevher-fr Kpeli Yahd ve

Semmrka Urum ve Galata'da drd yol aznda Benli
Urum. Ve oyunbz olan cevhir kulu tabr etdikleri
Laskaraki Urum, ilm-i cevhircilikde ve rakks- pehlivn
pekrlkda yegne-i asr bir Urumdur. Ve Ermen
Bedros. Ve Unkapan'nda bizim peder merhmun
kirdi Laz Al, Sultn Murd Hn'n cevhir tahtnda
tasntlar eyleyp bir cevhir taht- murassa etmidir
kim on sekiz pdih elileri geldkde bu taht zre Gz
Murd Hn icls edp azamet [u] drtn bu taht ile
zhr eder, byle bir taht- ibret-nmndur.
Bu esnflarn dkknlarnda olan lal [u] ykt ve
zeberced ve elms, prze aaasndan demin
merdm-i ddeleri hrelenp dem hayrn olur. Ve mupeleri dahi zer-ender-zere ve cevhire gark olup gngn akmie-i fhireler ile mlebbes olup ubr ederler.
Esnf- satciyn: Dkkn 45, nefert 1000,
bunlar ok kavmdir amm nie yz hnelerinde ilerler.
Prleri Hazret-i Ysuf'dur. Msr'n Cze ehrinde
zindnda mahps iken kumdan sat yapdu blda
gemiciler esnfnda tahrr olunmudur. Amm bu sat-
musanna peyd etmek yine Hazret-i Ysuf'dan
kalmdr kim gece ve gndz karanlk zindnda malm
olup ibdet etmein {aacdan sat} telf etmidi.
Hakk ki bu sat yapmak makdr- beer deildir,
kermetdir.
Ve bu marifeti bilmee yetmi marifet bilmek
gerekdir kim ayl ve gnl ve mktl ve mnebbihli sat
yapup on iki ilm-i kitb dahi bilmek gerekdir kim std-
kmil ola.
Bunlar dahi seyishneler zre dkknlarn Alman ve
panya ve Fransa ve Canpetro ve Kaper ve Blbl ve
Ysuf elebi satleriyle zeyn edp ubr ederler.
Esnf- sikkeznba: Ancak bir demdir, nefert
100, pri Hazret-i Osmn'dr kim Hazret-i Rislet
sikkesine "L lhe llallh Muhammedn Reslullh"
yazmdr. Hakk ki hadd zre kazmdr. Hazret-i
Rislet kemerin balayup hatttlara ve sikkeznlara pr
olup hilfetde iken kendyi ehr-i Ramazn'da Kurn
tilvet ederken ehd edp kabri Medne-i Mnevvere
Bakinde medfndur.
Ve kaan kim bu sikkeznba hn-i clsda ve gayr
eyymda pld- Nahvn zre bir hadd sikke kazsa
kapuculardan ihtiyr kulle soflerinden aded slih
mselmn demler nzr olup anlarn huzrunda sikke
kazr, yohsa gayr zamnda kazrsa ellerin keserler. Ve
kazdu sikkeleri mhrleyp hn-i mahalde Darbhne
sikkeznna defter ile verirler. Knn- Selm Hn'dr
kim Selm Hn hem kuyumcu ve sikkezn ve zerninc
[zerefnc?] idi.
Bu sikkeznba dahi tevbiiyle ve kulle sofleriyle
ubr ederler. Dkknlar yokdur, ancak tamgacba
krhnesinde baka hcreleri vardr. Andan,
Esnf- tamgacba: Krhne-i azm birdir,
kuyumcuba krhnesine muttasl bl ve beli ve
hammml ve maksreli bir krhnedir. Tamgacba bir

______________________________________ 294

demdir amm nefertlar 70 demdir. slmbol ire

ileyen gm vnna tura-y garrl sikke urur, ake
sikkesi gibi [187a] deildir, tura ire "Murd Hn
muzaffer dim" lafzlar mahrrdur.
Bu tamgacba cemi kuyumcularn ilerine nzr
olup krlarn tamgalamaa getirdiklerinde tamgacba
Memi demir kalem ile her gm vnndan bir vasla
ni kesp tee braup yine teden ifte ile niyi
karup eer hs beyz kurs- gm teden karsa
tamga-i h urup, her tamgadan alt ake alup akesin
tamga nzr kulle sofleri alup rz-merre bu kulle
sofleri tamgacba zre havlelerdir kim alak gme
tamga ururlarsa tamgacba ve kulle sofsinin boyunlarn urup yerlerine bir mstakm dem nasb ederler.
Eer teden kuyumcu ileri gk-gn karsa isterse ol ii
pdihn olsun tamgacba ol ileri eki ile hurd edp
shibine verir. Eer ii bo dkme maklesi bir kr
olursa iine alak lehem doldurup hlis gm hisbna
shibine muhsebe veren kuyumcunun bu gne dkme
ilerinin bir kan krup iinde ziyde lehem br var ise
gayrlarn dahi krup shibine verp tamga vurmaz. Eer
hlis gm ise de iinde hle vardr dey krar. Knn-
Selm Hn- Evvel'dir, zr Selm Hn sikkezn ve
tamgac idi ve bu tamgahne krhnesi anlarn hayrtdr.
Bu tamgacba dahi dkknsz alay edp geerler.
Esnf- ehl-i kble-i kuyumcyn: Bir demdir,
bedsten nnde skindir. Amm darbhne ehl-i kblesi
mukaddem baka tahrr olmudur. Bu ehl-i kbleler bir
cevhire bah takdr edp bir altun ve gm vn
eylara bah takdr edp taraf- hden birer h
vazfe-i muayyeneleri vardr. Bunlar dahi tevbileriyle
ubr ederken baz z-kymet eylara bah takdr ederek
dkknlaryla ubr ederler.
Esnf- darbhneciyn ve emn-i nzrn ve
shib-i ayyrn ve sikkezn: Cmlesi darbhne emni
takrbiyle blda tahrr olunmudur.
Esnf- kalcyn- kuyumcyn: Dkkn 40,
nefert 200, bunlar cmlesi Yahd tifesidir,
tahtrevnlar zre dkknlarnda gm kal ederek ubr
ederler. Prler (---) (---) (---).
Esnf- gmhneciyn: Krhne 40, nefert
105, prleri Krn ve Cemd-i pr-fnn (---). Bunlar
hr [] hkden ve alak gmlerden ve bakr ve kalay
[ve] kurumdan gm tahsl edp kal ederler.
Esnf- rumatcyn: Nefert 400, prleri Nusayr-
Hind'dir kim ferrlarn pridir. Kuyumcular elkbnda
bu tifeye rumatclar derler. Ylda bir kerre bunlar
kuyumcu dkknlarnn ve satcilerin dkknlarnda
olan hr [u] hk trblar sprp pk edp
gmhnecilere satup anlar dahi leb-i deryda rumatlar
tekneler ire alkayup hr [u] hk deryya gidp altun
ve gm preleri tekne ire kalup badehu kal edp bu
gne kr eder Yahdlerdir. Bunlar dahi alayda
arkalarnda uvallar ile "Rumat alalum" dey feryd
ederek geerler.

Esnf- tz-bcyn- sm zer-i hlis: Krhne

22, nefert 100, prleri Nusayr- Hind'dir, Enes ibn
Mlik perverdesidir. Shib-i kmy idi. Kabri Yemen
ehrinden ehr-i Mihcem'dedir.
Bu tifeler dahi cmle Yahdlerdir. Krlar oldur
kim bir gmde altun olsa yhd bakrda ve kurumda
gm yhd altun olsa ekseriyy kr- kadmlerde kalan
altun mutall olup altunun rende ile kazrken gm
dahi byle kazlur, bu gne gmleri altundan, altunlar
gmden ayrmak iin iri eler ire gm pre pre
koyup ibtid nerm te ile eyi te zre koyup iine
tz-b teenn ile dkerek kaynayup altunu dne-i
hah-misl e dibinde kalup gm sf su olur.
Badehu altunun alup ana su altunu derler, balmmu gibi
iki parmak mbeyninde ezilir bir gne zafern sars
altundur.
Badehu su olan gme bir gne tz-b dahi koyup
yine ede kaynadup ol dahi hah dnesi gibi enin
dibinde hlis gm kalr kim artk kal etmee ihtiyc
kalmayup su gm derler, bu dahi elde ezilir, srmadan
hlis gmdr. Bu [187b] tz-b Hazret-i Sleymn
peyd edp uyuz olan dvlere drtp gerlikden hals
olurlarm.
Byle bir tz-bdr kim ryihasndan Yahdler yeil
ve krmz ve kibrit sakallar olup trnaklar siyh olur.
Hind diyrnda tz-b ile dilerin boyayup yeil ve krmz
ve sar ve krmz dileri olup otuz iki gne dili dem
okdur.
Hikye{-i mnsib}: Hikmet-i Hud bir gn
slmbol'da Yahd mahallesinde ihrk- azm vak olup
bostncba ve yenieri aas yankn sndrmee varup
bir ka bostnc ve yenieriler bu tz-bc krhnesinin
birine girp grseler kim raflar zre yz, iki yz eler
ire elvn elvn arblar, "bire meded" dey herbiri birer
[e]den n edp on nefer kimesnenin ol mahalde
cierleri ve barsaklar tarfet'l-ayn ire tara kup
merhm olup vcdlar tee yanup kald. Tz-b (---)
(---) hsl olur. Byle meln eydir kim kmyclara dahi
lzmdr. Ve bu Yahdler dahi kmyya alrlar, bazs
vsl olmudur.
Bunlar dahi tahtrevnlar zre kibrt-i ahmer suyu ve
kibrt dhn karup tz-b kaynadarak ubr ederler.
Esnf- gm arayc: Blda darbhne emni
alaynda tahrr olunmudur.
Esnf- kafesdrn: Dkkn 100, nefert 300,
prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Bunlarn dkknlar Sultn Byezd cmii kurbndedir.
Pirinc tel kafesler iinde gn-gn yaplm bak ve
haner ve kuak ve gayr gm vn eylar frht
edp kr ederler. Bunlar seyishneler zre dkknlarn
kafesler ire mezkr eylar ile tezyn edp piydeleri
msellah ubr ederler.
Esnf- cevher-frn: Dkkn 70, nefert 102,
bld tahrr olunan bzergn- cevhirndr. Anlarn
dkknlar yokdur amm bunlar bezzsten etrfnda
shib-i dkknlardr kim baka cevhircibalar vardr

______________________________________ 295

kim devlet tarafna bir cevhir lzm olsa bunlar bulup

kr ederler. Bunlar dahi dkknlarnda cevhirleri elvn
kzlar zre koyup pr-silh olup cavk cavk ubr
ederler. Prleri (---) (---) (---) (---).
Esnf- elms-br yan hakkk-i elms: Krhne yedi, nefert krk be adeddir. Bunlarn marifeti bir
esnfa benzemezdir. Kara tadan elms- hmlar pre
pre karup her parasn kurumlu direfler iine koyup
dem evirir dollblar zre koyup yine kurumdan
arhlarda elms brdeleri ep hm elmslar arhlar
zre devern ede ede berrk olur. Badehu yine bir
cnibin kuruma koyup ol taraf dahi pk olur. Murd
zre r-ke mi ve bdem mi ve ehne ederse edp
pk eder grmee muhtc bir arh- dollbl krhnedir.
Zr elms ol kadar sengn ve berkdir kim kurum ne
kadar nerm ise Cenb- Br ana hasm halk edp elms
kurum hakk eder, aceb hikmetdir. Ve elmsdan zkymet cevher yokdur. Zr (---) diyrda madeni azdr.
tee girdikce berrk olur. Altun dahi tede pk olur.
Annin bu iki maden "Y Azz" ismine mazhar olup
azz [u] makbl olmulardr. Amm sir cevhirler
teden cmle fen bulurlar.
Bu elms hakkklar tahtrevnlar zre arh
dollblaryla elms pk ederek ubr ederler.
Esnf- hakkkn: Dkkn 30, nefert 105,
bunlarn pri Hakkk Abdullh- Yemen'dir. Hazret-i
Veys el-Karan'nin kemer-bestesidir. Hazret-i Resl'e
hedysyla gelp Veys el-Karan'den kemer-bestelii
makbl-i Resl olup Rislet-penh dusyla hakkklara
pr olup yine Yemen ehirlerinden ehr-i Tir'da
medfndur.
Bunlar seyishneler zre dkknlarnda akk ve
seyln ve yemen ve prze ve yeim talarn hak ederek
ubr ederler.
Esnf- mhr-kenn: Dkk[n] 5, nefert 80,
prleri yine Hazret-i Osmn'dr, kabri Medne Bakindededir. Bunlarn ser-eme stdlar zamn- Murd
Hn'da Mahmd elebi ve Rz elebi ve Ferd
elebi'dir kim bir mhr yzer gurudan be yz gurua
varnca vzer mhrleri kazarlard.
Esnf- mhr-kenn- sm heykeln yan
gm mhr ve tlsmt kazc: Baka esnfdr, akki Yemen kazyamazlar. [188a] Bunlarn mbeynlerinde
stdlar var kim talk ve nesh ve rka ve reyhn
mhrler ve tlsmlar yazarlar kim gy yetn min
ytillhdr.
Dkknlar 15, nefert 40, prleri Hazret-i Ukke,
Hazret-i Rislet'in zahrndaki mhr-i nbvveti grp
masmlara ve masrlara Ez bi-kelimtillhi't-tmmt
hrzn il hirihi yazmaa ve sar nuhs zre kazmaa
balad. Ve Hazret'in izn-i erfiyle sm-i azam dusn
yazard ve pld zre kazard. sm-i azam budur:
"Bismillh, Y azme'l-hadar, y sera'z-zafer, y
marfe'l-eser" il hirihi tahrr ederdi. Bizzt kemerin
Hazret-i Resl-i Ekrem balayup Resl'n zahrndaki

mhr-i nbvveti pmdr. Kabri Mara'da bir

mesregh yerde medfndur.
Ve bu sm mhr-kenler dahi seyishneler zre
dkknlarn gn-gn mhrler ve heykeller ve vefkler
ve hrz- yemnler ve tavz-i mutalsamlar ile
krhnelerin zeyn edp alay ile ubr ederler.
Esnf- kalemkrn- kuyumcyn: Dkkn 300,
nefert 400, prleri Thir-i Acem'dir kim bade'l-feth
Mekke'nin Bb- muallsnn gm kuflunu ve kapu
levhas zre sar pirinc kitbe ire "L ilhe illallh
Muhammedn Reslullh" lafzn ve nie ekl-i kfeleri
tahrr edp kalemkrlk etdi ve Hazret-i Resl'den
mezn olup Hazret-i Al kemer-bestesidir. Kabri
rz'dadr.
Bu kalemkrn tifesi byle std- kmillerdir kim
kuyumcularn ve cevhircilerin ilerine hsn verp kalem
ve savat ve mn-y gn-[g]n ve nak- bkalemnlar
edp hsn verirler kim gy sihr-i iczdr.
Bunlarn mnteh stdlar Unkapan'nda Simitciolu Urum Mihayil idi kim l-i Osmn pdihnn
malmu olduundan sonra mnl sat zarflarn ve kl
ve hanerlerde olan marifetlerin teberrken Hind
pdihna ve Acem hna ve gayr diyrn erbb-
mariflerine gtrp anlardan bu Mihayil'e hedylar
gelirdi.
Andan sonra std- kmil yine Unkapan'nda
Ermen Haatur idi. Andan Bezzzistn nnde Aydn
Ermen. Ve Kalemkr Tambr Arnavud Osmn elebi
{idi}. Badehu Msr'da sikkeznba olup sene 1009
trhinde Abdurrahmn Paa, Vl-i Msr iken merhm
olup evldlarna hemn krk bin sikke-i hasene altun
kald. Bu kalemkrlarn krna bir merd-i hnerkr kdir
deiller idi.
Bunlar dahi seyishneler zre dkknlarn kr-
musannatlaryla zeyn edp kalemkrlk ederek ubr
ederler.
Esnf- srmaken: Krhne birdir, nefertlar
[(---)]. Bu esnflar m-tekaddem kuyumcubalara yamak
ola gelmiler idi, lkin menlar baka alay etmeleri
fermn olunup srmakehne emni alaynda ubr
etdikleri blda tahrr olunmudur.
Esnf- tel-i hen-ken: Dkkn 80, nefert 105,
prleri (---) (---) (---). Kabri (---). Bunlar Yeni
Bezzzistn dibinde ve gayr esvkda ilerler. Kuyumc
tifesi bunlarsz olmaduundan demir telciler yamak
olup seyishneler zre arhlar ile sar pirincden rakk
srma gibi teller ve rakk tanbre telleri ekerek
dkknlaryla ubr ederler.
Esnf- potacyn: Dkkn 10, nefer yigirmi,
prleri Abdlgaffr el-Meden'dir kim anak ve mlek
yapclarn pridir. Yz altm iki yanda intikl edp
kabri Medne-i Mnevvere Bakindedir.
Bu potaclar bir gne trba nie gne filcn
hurdalar ve riml-i trblar mahlt edp havnlar ire
sahk edp macn gibi tahmr edp sar kebr

______________________________________ 296

dervn klhlar gibi toprak potalar yapup kuyumcular

te ire bunlarda altun ve gm kal ederler. Gayr gne
potalar tee tahamml etmez. Ve bu kr bu potaclara
mahssdur kim terkblerin gayr enyiye kef etmeyp
bu kr kendlere munhasr olmudur. Sir diyrlara dahi
ou slmbol'dan gider.
Esnf- boracyn: Dkkn 3, nefer 10, prleri (---)
(---) (---) (---) (---) (---) Bunlar kuyumculara bora
yaparlar kim lehem br ile bir ii birbirine yapdrmak
in kuyumcular lehem zre boray ekp bi-emrillh
tede iki gm birbirine muttasl olup yekpre olur.
Bora oldur kim Acem'de ve Canha'da yan
Erzurm Gmhnesi'nde bir gne kire gibi beyz
madendir, an Msr ekeri kellesi gibi kelle kelle
klblarda dkdrp slmbol'a getirp misklin birer
hye verirler, bir aceb madindir. Amm Budin ve
Alman ve sfac kfiristnnda hasr klnden bora
etdiklerin grdm. [188b]
Amm Msr kuyumcular boray Buhayre vilyetinde Krn'un kar- zemne gedii yerde cmle
gencnesi natrn olmudur an eciler sra zre erid(?)
edp derhl sray su eder ve tee kuvvet verir. Bu
natrnu Frengistn'a gtrp anda kmygrler natrnu
tz-b suynda kaynadup iinden Krn altunu hsl olur.
Amm Danimarka kfiristn seyhatinde baz ilm-i kf
stdlaryla meveret edp Msr natrnu ahvlin
sylep "Bel tz-b suyunda natrnun altunu kar
amm harc hsl berber gelmez, deil kim fide ola"
dediler. Amm Msr kuyumcular bu natrnu bora
yerine istiml edp al kr verir.
Bu slmbol boraclar dahi seyishneler zre
dkknlarnda kelle kelle bora madinlerin vzeler edp
ubr ederler.
Esnf- civacyn: Dkkn be, nefer 10, prleri
n-malmdur. Ancak bir maden-i sun-i Hud'dr. Leh
vilyetinde Daniska iskelesi'nden gelir. Amm bu hakr
sene 1071 trhinde merhm Seyd Ahmed Paa ile
Erdel Macaristnn harc-gzr edp Rakofi lani katl
etdimiz sene bu hakr ete ve potura kovarak
Nagbanya Ejder kalas altnda kemnghda yatrken bir
kirechne grdk, esrlerimizden Macar lisn zre sul
etdik. Meer ol mahalde bir gne beyz gz gz olmu
deirmen ta dalar gibi ylm, anlara te edp
anlardan civa akup hafirlere dolup civay kpek derisi
tulumlarna korlar, gayr yerde durmak ihtimli yokdur,
byle bir madendir.
Kuyumcular bu civay potalar ire tede piirp
iine sahk olmu varak altunlar koyup mahv olup beyz
kurus gibi hal olur. Badehu ol kurus olan cival altunu
te zre gm kllara ve haner ve baklara srp
altun yaldzl olur. Civa byle bir madindir.
Bu civaclar fermn ile kuyumcuba, attrlardan
ayrup kendlere yamak edp anlar dahi seyishneler
zre gzer ederler.
Esnf- borucuyn- sar pirinc: Dkkn bir ve
nefer bir deme mahssdur, gayr kimesne etmee kdir

deildir. Kidesin oluna bile gstermez. Unkapan'nda

iler bir mutaassb Urum'dur, Kirbaz derler bir std-
kmildir. Prleri Efrsiyb'dr kim kerreny- Acem'i ol
icd etmidi. Hazret asrnda kerreny- sr yok idi, ancak
yetmi kol pehlivnlarnda ceng mahallerinde ks ve
kudm alnup glbng- Muhammed ekilirdi.
Bu borucu Kirbaz dahi kuyumcular alaynda
seyishne dkknnda nie yz pirinc borular zeyn edp
kendi boruya heng verp alarak ubr ederdi. Bu kr-
dilfigr ancak buna mahssdur.
Esnf- devtcyn- gn-gn: Dkkn 19, nefert 40, prleri Hazret-i Cibrl-i Emn'dir kim ibtid ben
deme Cennet-i mevdan devt ve kalemi Hazret-i
drs'e getirp yazclara ve derzilere pr olup Cibrl-i
Emn dahi devt yapanlara prdir. Amm Hazret asrnda
Eb Hf nm bir kuyumcu bir sar pirinc devt peyd
edp Hazret'e hedy verp Enes ibn Mlik belin
balayup devtclara pr olup kabri Yemen'de ehr-i
Deml'dedir. Badehu ol devt Hazret-i Resl vahiy
ktibi olan Muviye hazretlerine hibe eyledi.
Bu devtclarn dkknlar cmle Sultn Byezd'de
kzclar iindedir. Ser-emeleri cmleye Kulolu
Mustaf elebi'dir kim kollu ve kapakl ve sandka
misilli gm ve pirinc devtlar yapar kim yzer guru
kr hakk alr.
Bunlar dahi seyishneler zre dkknlarn devtlar
ile zeyn edp alay gsterirler.
Esnf- tenekeciyn: Dkkn 300, nefert 305,
prleri n-malmdur. Bunlar Leh ve eh ve ngilis
diyrndan gelme demir kalayl teneke ve pirinc teneke
satarlar. Dkknlarn tenekeler ile zeyn edp gzer
ederler.
Esnf- bak kncyn: Dkkn 105, nefert 200,
prleri (---). Blda kl knclar kllara yamak olduu
tahrr olundu, amm bunlar bak knclardr.
Kuyumcubaya yamakdr. Seyishneler zre dkknlarn
gn-gn baklar ve knlar ile tezyn edp ubr ederler.
Bu arada kuyumcuba yama olan (---) aded
esnflar tamm olup, andan kuyumcuba alaynn
gzdesi grh grh pr-silh olup kuyumcubann
nakbi ve shib-i tarki ve eyhleri ve kethudlar ve
yiitbalar ve avular ve tarkatlar ve [189a] miynbeste ve kemer-beste edecek pr [] pv ihtiyrlar frka
frka muhteemne ubr ederek ard sra ehl-i kble aa
ve sikkezn aa ve tamgacba aa yan yana ve rikb
rikbe vakrlar ile onar yigirmier ifte dilbern
kekleriyle gep ard sra kuyumcuba n sra nie
bin pr-silh dilbernlar ile kendsi murassa eerli ve
cevhir zer zverli rahtl esb-i sab-reftra svr olup
yemn yesrnda p-kademleri ile at ba berber ubr
edp kmil sekiz kat mehterhne ve tabl [u] kslerine
turralar urulup hengme-i azm ile ubr ederler.
Bu alayda cmle (---) askerdir ve cmlesinin (---)
dkkndr ve cmle otuz aded esnf- gzdedir. Cmlesi
ordu-y slmda lzmdr.

______________________________________ 297

el-Faslu'r-rbi ve'l-rn
Esnf- dkmeciba

Krhne birdir, Sleymniyye cmii tahtndaki

rs ire bir krhne-i azmdir. Cmle seltn
cmilerinin tu penere klblar ve gayr ibret-nm
klblar bu krhnededir. Sleymn Hn, cmii bin
ederken bu krhne elzem-i levzmndan olmaile
Sleymn Hn ibtid bu krhneyi bin etdi. Dim
dkmeciba bunda skindir. Sir dkknlar drd
mevleviyyet yerde bin dkkndr. Nefertlar cmle bin
yzdr. Zr sahan dkmecileri dahi bunlara
yamakdr.
Prleri ibtid Krn'dur kim kmyya megl iken
tu eylemek yolun buldu. Badehu Hazret asrnda prleri
Talha bin Abder'dir, Medne-i Mnevvere'de mn ile
merref olup Aere-i Mbeere'den oldu. Tu sahanlar
ve tu tslar ederdi. Kabri m'da Bill-i Habe
kurbnde medfndur. Bu dkmeciler, tahtrevnlar zre
dkknlarnda kr ederek tay ederler.
Esnf- kalay dmeciyn: Dkkn 150, nefert
200, prleri Eb'l-mevhib-i Ensr'dir. Selmn belin
balad. Kabri Yemen Cblesi'ndedir. Bunlar
seyishneler zre dkknlarn kalay dmeler ve kalay
kopalar yaparak hareket ederler.
Esnf- kurum berber ksrecileri: Dkkn 10,
nefert 25, prleri malmum olmayup bir sier
ftvvetde ve ftvvetnme-i kebrde grmeyp seyhat
etdimiz yerlede ziyret dahi etmedik. Amm mehr
marifet deildir. Allhu alem, sonradan cd bir
marifetdir. Amm hakk ki ibret-nm bir krdr.
Kurum ile sunparay bir yerde imtizc etdirp
mdevver ksre yapup berberler usturalarn annla
mczem ederler.
Ve bunlar kara lk tede nerm edp iine yine
sumpara koyup arhl ksre yapup kllar ve baklar
istiml ederken teler zhir olur. arhl ksredir.
Bunlar dahi seyishneler zre ksreler peyd ederek fot
ederler amm lzml esnfdr.
Bunlardan sonra dkmeciba alay- azmile sekizer
kat mehterhnesin alarak ubr ederler. Bu yamak olan
cmle aded esnfdr ve cmle (---) dkkndr ve
cmle (---) askerdir amm gzde askerdir.
el-Faslu'l-hmis ve'l-rn
Esnf- yaycba

Dkkn 200, nefert 500, prleri Muhammed Ekber

ibn Hazret-i Ebbekir'dir kim Hazret-i Resl huzrunda
Hazret-i Al beline ed kuadup yayclara pr ve
dutkalclara dahi pr olmudu. Amr ibn el-s'dan sonra
Msr sultn olup Hazret-i Osmn bunun sebebiyle
ehd olduu blda musarrahdr. Hl kabri Msr'da
Zeynelbidn yanndadr.
Bunlarn dkknnn ou Sultn Byezd'de ve
Murd Paa trbesinde ve Edirnekapusu'nda ve Ga-

lata'da [ve] skdar'dadr. Bunlar tahtrevnlar zre

dkknlarnda pervne yaylarn ve Sultn Byezd bizzt
yayc idi, ann yaylarn ve Hurrem Usta yaylarn ve
Keml Ata yaylar ve ch ve Tozkoparan ve Deli
Ferhd yaylar ile krhnelerin zeyn edp yay yaparak
ubr ederler.
Esnf- okcuba: Dkkn 200, nefert 300, prleri
Eb Muhammed ibn mrn'l-Kavvs'dr kim Hazret'in
okun ve yayn tayup yan sra kavvslk edp her br
seferden fri olunca ok yapard. Kabri Ein
ehrindedir, Selmn- Pk'in krk altnc kemerbestesidir.
Bu okcuyn pk askerdir. [189b] Seyishneler zre
klbelerin gn-gn oklardan heki ve puta ve zmyi ve
pier ve peleng ve hadeng ve nvek ve sehm ve zzn ve
gez ve par isimli kam ve elvn amlardan deste deste
oklar ile dkknlarn zeyn edp ok yapup bir gzlerin
yumup oka bakarak ve ok evirerek bunlar cmle prsilh ubr ederler.
{Esnf- zenberekiyn: Krhne birdir, Atmeydn'nda yenieri talmhnesinin bir taraf zemberek
talmhnesidir. Ve yenieri ocandan bir oda neferiyle
cematden zemberekiler odasdr. Amm tarada
zemberekiler dkkn ondur, nefertlar seksendir.
Prleri (---), Hazret-i Hamza kemer-bestesidir. Kabri
Bilbeys'dedir.
Bu zemberekiler dkknszca kol kalnl yaylar
kurup ht gibi oklar ve bazs ta glleleri atarak prsilh ubr ederler. Ve's-selm.
Esnf- sapancyn: Dkkn 3, nefert be, prleri
ibtid Hazret-i Dvd'dur kim Melik Tlt'u sapan ile
katl eyledine dell-i nass- kt:

On iki mm- hmm akna oklarn oldu tamm

deyp on iki okda bir ake alup tablaya urulan zznlar

alup bir sanat ile kemndra red edp talmhnesinin
anlar nkrdayarak byle alay gsterp giderler.
Fasl- atcyn- kemnken [u] kemndrn:
Nefert 3000, prleri Hazret-i Sad bin Eb Vakks'dr
kim Aere-i Mbeere'dendir, Cenneti Hazret-i Resl
on kiiye tebr etdi Ashb- gzndendir ve rv-yi
hadsdir. Kabr-i erfi m ile Kuds-i erf mbeyninde
Kenn elinde Cbb-i Ysuf ile Cisr-i Hazret-i Yakb
mbeyninde bir mrtefi bayr zre bir sitne-i azm ire
kubbe-i lde sdedir. Nie kerre yz bin gn-gn
oklar vardr, her gelen trke ve sadak ve cab ve
gedelecin tekbrleyp ol sitneden bir ok trkeine
koyup kendi sadandan ok sitneye kor. Tekyesinde
fukarlar ve cmii vardr, mihmnhne-i fukardr.
Amm bu hakr Medne-i Mnevvere kurbnde ve Msr
skenderiyyesi kalasnn Bb- ahdarnn i yznde Pr-i
Tr-endazn Sad ibn Eb Vakks dey trhiyle bir
ziyret etdim, garb temdr. Kande medfn
olduunun shhati haberin alamadm. Allhu alem.
Netce bu trken kavmi cmle sr boyunduruu gibi
yaylar ve kemn kreleri ve mntehlar ve aylanlar ve
eddn misilli yaylar ve demir yaylar ve ille zencr
yaylar ekerek ellerinde Kerkeri kemnlar Msr
lubedebzlklaryla fr--fr evirerek ubr edp cmlesi
Rstemne lt- silhlar ile mstarak olup kimi piyde
ikier ikier, kimi atlar zre svr olup Msr tarz silhkrlk ederek ubr ederler. Geri oyundur amm
1
snnet-i Reslullh'dr. Hakknda:

yeti nzildir.
Bu sapanbz ehbzlarn sonra prleri Baba Amr'dr.
Sapan ile cmle Hayberlerin zehreleri k, kelleleri hk
dolmudu. Bu sapanbzlar dahi sapanlarnn
taylasnlarn rad-vr akldarak rak rak diyerek cmle
ubr ederler}.
Esnf- talmhneciyn: Dkkn 45, nefert 50,
prleri Sadeddn ibn Kereb Gz, Enes ibn Mlik
kemer-bestesidir. Bedr-i Huneyn cenginde ehd olup
Bedir hedlar cebbnesinde medfndur.
Bu talmhneciler tahtrevnlar zre talmhneler
in edp baz kemndrn ok atarken talmhneci,
Ok elinden bir, olasn keml pr
Ok elinden iki, sana lzm yayn peki
Ok elinden , grmesin bazlarn g
Ok elinden drd, dmenin barna derd
Ok elinden be, olasn prlere e
Netce on iki oka varnca,

Kurn, Bakara 251; "Davud da Calud'u ldrd. Allah Davud'a padiahlk, hikmet ve peygamberlik verdi."

______________________________________ 298

yeti nzil olup nie hadsler dahi vardr.

Esnf- pehlivnn- tr-endzn- hadenggzrn: Bunlarn dkknlar yokdur. Ancak krhneleri talmhneler ve Atmeydn'nda yenieri
talmhnesi ve Okmeydn'nda Atclar tekyesidir.
Amm cmle sekiz yz pehlivn- darbkrdr.
Bunlarn pri dahi Sad ibn Eb Vakks'dr. Bunlarn
alayda krlar ilesine bir sinek konsa ilesi deprer yaylar
ile saban demirlerine ve pld- Nahivnlere ve
tomruklar ve kalkanlara ve su ile dolu eler ve asl
yanm kandllere ve ynelere ok ile darb urup delerek
ubr ederler. Bir frkas dahi hill ile ve kaz yeleiyle ve
yaz kalemleri ve kfe karanfller ile imr ve ceviz
tahtalarna darb urup gzer ederler. Bir zmresi dahi
yeleksiz oklar kat yay ile hevya atup yine hevdan
nne enp elile oku dutup bu gne itmm bulmu
pehlivnlar vardr.
Amm bu zmrenin std- kmili Ebezde'dir kim
Sultn Murd huzrunda bir yay ilesine drd ok
2

Kurn, Enfal 17; "Attn zaman onu sen atmadn Allah

att."

gezleyp iki ok nnde darb urur, bir ok sa omuzundaki darbe, bir ok sol omuzundaki darbe urup bir
ileden drd ok ile bir ekide bir astdan drd darb
urup bir kse altun aldu msbetdir kim sihr-i hell
marifet-i acbdir.
Andan bu krda shib-i fnn Eski Sary imm ve
Sultn Selmli Sar Solak, Murd Hn'n stddr.
Ve Zeyrekba'nda Sovukkuyu cmii imm Bodur
Al Efendi.
Ve bu hakr Evliy-y pr-riy fakr al kadri't-tka
baz mertebe srlarmz vardr kim baz tekyelerde
maslbdur.
Ve Pehlivn Hac Sleymn, shib-i menzildir,
ninghnn trhi: [190a]
Pehlivn Hac Sleymn merd-i Hak
Kabza ilminde odur shib-hner,
dey ibtids bu msralardr.
Bunlar bu gne icr-y marifet ederek alaykk
dibinden ubr ederler.
Esnf- zhgrciyn: Dkkn 50, nefert 105,
prleri Eb Thir aggl ibn Sad- Vakks'dr, Selmn-
Pk belin balayup ftvvetnme-i kbrda "Badd
Hillesi'nde arslan paralamdr, kabri n-malmdur"
dey yazm. Rahmetullh.
Bunlar seyishneler zre dkknlarn r-mh ve
balk dii ve sn boynuzu ve kuknus burnu ve
gergerdn boynuzu ve ablak ko boynuzlarndan zhgrler ile dkknelerin zeyn edp pr-silh ubr ederler.
Esnf- pehlivnn- matrakcyn: Dkkn 10,
nefert 30, amm dkkn shibi olmayan nie bin
matrakc pehlivnlar vardr. Prleri Hazret-i Amr-i
meyye-i Zamr'dir kim trlarn ve matrakclarn pri
odur. Hazret-i Al kemer-bestesidir. Kabri Hms
ehrindedir.
Bunlar ordu alaynda bzlarn sayup piyde
matrakbzlk edp pehlivnne ecat mehbet
gstererek ubr ederler. Cst [] lk demlerdir.
Ser-emeleri badarda-i pdihde resenbzlk
eden Taslak Kapudan'dr kim dav-y merd ile
Acem'den drd matrakbz- kmil gelp drd yek
hamleden hcm edp drd bide matrak yetidirp
firr etmilerdir.
Badehu Murd Hn bu fenne mil olup matrakbz
olmudur. Hatt bu Taslak Kapudan hakknda Cevr
elebi eyhzde hicvinde Arab azndan bu beyti
terennm etmidir:
Jeldi Taslak verdi matrak benim aldm sasn
Bir atmazdr sizi eyhzde kimler ajsn.
Baz yrnlar "eyhzde sikim ajsn" okurlar. Taslak
Kapudan bir pk pehlivn idi.
Andan Sultn Byezd meydn'nda krhne shibi
Matrakbz Cin Ahmed, buna bir pehlivn mukrin
olamazd.

______________________________________ 299

Ve Baba Arab, bu dahi ec dilr, yetmi yedi

bendi itmm etmi matrakbz idi. Eer her bildiimiz bu
gne tahrr etsek seyhatimize mni olup ihtisr evldr.
Esnf- pehlivnn- grzbzn: Dekkn 12,
nefert 70, nie yz zorver grzbz pehlivnlar vardr
amm krhne shibi yetmi neferdir. Sir pehlivnlar
dahi bu krhnelerde cem olup orta ekme ve kesme ve
asma ve dikme ve salma ve salk ve rtop ve etop
grzlerden ikier kantr grzlere varnca itmn ederler.
Prleri Hazret-i Hamza yr- gr Hurm Gz'dir,
kemerine eddi yine Hazret-i Hamza balad. Bunlar
dahi piyde yetmi alt aded grzleri ve salmalar balar
zre frfr devrn etdirerek Rstemne ubr ederler.
Esnf- pehlivnn- kte-grn: Tekyeleri iki
yerdedir, biri Kkbzr kurbnde Unkapan rh zre
Servi furunu mukbelesinde Pehlivn c tekyesi
Eb'l-feth Gz'nindir. Biri dahi Zeyrek Yokuu
ayanda Pehlivn Demir tekyesi'dir. Hl bu tekye
mamrdur. inde tekye-nini Baba Hasan, hsn-i hl
ile marf bir pr-i fndir.
Bu tekye ire yz Pehlivn Zpnler var kim onar
ift cms ktenin zabt eder erlerdir. Yz, yz elli ift
pehlivnlar cmle kisbetlerin geyp sar r-i revgan
yayla yalayup ifte ifte dem ejdehs gibi apul apul
yryp birbirlerine kaan arslan gibi sarlup bu kadar
temclar ire birbirine evren-misl kec-nazar edp alt
ste ve st alta pehlivnlk ederek cmle (---) bend
lubedebzlkdan kesme ve rz ve kesebend ve
terskepce ve pkabza ve yanba ve sergelle ve sumni
ve cezyir sarmas ve boma ve karaku nm oyunlar
icr ederek alaykk dibinden ubr edp pdihdan
ihsnlar ile eref-yb olup ubr ederler.
Bunlarn pri Hazret-i Mahmd Pr-Yr- Vel'dir
Hazret-i Hamza kemer-bestesidir. Kabri (---) (---) (---)
dir.
Esnf- sayydn- murgn: Dkknlar yokdur,
nefert 500 avcdr. Bunlar okculara ku yeleklerinden
gcgen yelei ve kartal yelei ve toy ve kuu yelekleri
getirdiklerinden yamak olup alaylarnda pr-silh ubr
ederler. Bunlar tfeng-endz avclardr, prleri nmalmdur.
Evsf- kannsn- avcyn: Bunlarn dahi dkknlar yokdur. Da ve b u rg ve ra u yaknda kuu
ku ile sayd edp yeleklerin [190b] bunlar dahi okculara
getirdikleriyn alaylarnda yamaklardr.
Prleri ibtid Hazret-i sml'dir kim def-i c in
Rabb'l-zze kendye av mbh edp ibtid kuu ku
ile sayd eden Hazret-i sml'dir. Badehu Hazret asrnda
mm Hseyin atmaca ve doan avladup krmz akrl
kut gvercin besledi ftvvetlerde mahrrdur.
Annin sayydlar mm Hseyin'den yakarlar er.
Kabr-i erfi Badd kurbnde res-i erfi Yezd-i bmezd Msr'a gnderp Msr'da Mehed-i Hseyin'de
medfn olduu msbetdir.
Bu tife-i sayydn kheyln atlar zre ellerinde
Edil doanlar ve dal doanlar ve sunkur ve toykun ve

kara ve hn ve zaanos ve balaban ve akr ve

tatlek ve devlingec ve karaku [ve] atmaca ve karagz
nm bzlar(lar)iyle tablbzlarna turralar urarak
terkilerinde sayd [] ikr etdikleri kaz ve turna ve turac
ve sln ve keklik ve il ve rdek ve srhb ve balkcl
ve toy ve karabatak ekilli avlar ile alaykk dibinden
ubr ederler.
Esnf- mervahaclar yan yelpzeciyn:
Dkkn 000, nefert 105, prleri Yakb- Tif'dir.
Hazret'e ku ygnden mervaha getirp Enes ibn Mlik
beline ed balayup ird etdi. Kabri Musul'dadr. Bunlar
dkknlarn seyishne zre edp gcgen yeleinden ve
gurb ygnden ve ukkb yeleinden ve gn-gn
elenglerden yelpzeler yapup ubr ederler.
Evsf- otaa-i sorguccuyn: Dkkn 40, nefert
80, prleri ibtid Sm'dr, sonra n-malmdur bir
ftvvetde grmedik. Bunlar dahi seyishneler zre
dkknlarn sorguc hler ve ca ve turna telleri ve
balkcl telleri ve hm telleri ve yenieri orbacs
sorguclar ve kuka sprgeleri ile ve ibret-nm tvus
telleri ve Habe tavuu yelekleriyle dkknlarn cevhir
sorguclar ile zeyn edp ubr ederler.
Esnf- kubzn: Dkkn 50, nefert 600,
bunlarn pri yokdur. Bunlarn hakknda atalar "Kubz
kumarbz, anlar katl eden gz" demiler. Bir alay m
[u] mezmm kavmdir. Amm slmbol elebilerinin
mrsyedileri anas altndan elli gurua yumurtasn alup
kendi gvercini altna koyup yavru karup remmsyla
sumne urc edp hevdan zemne nzl etdikde takla
ata ata zemne dp bazs helk olur.
Bu gne taklabz, pal ve eber ve cevizi ve m ve
Msr ve Badd ve mnakkat ve alara ve martolos ve
demke ve saya ve talazl ve peleng ve bar ve eber ve
kzl ala ve darkl ala ve kara ala ve tekir ala ve akr ala
ve habr ala ve sde kut ve tcl kut ve akrl kut, bu
kadar elvn kebter hmmlar besleyp kr ederler.
Ve baz gvercinlerin yelekleri okculara lzm
olmaile bu kubz tifesi dahi anlarn alaynda ellerinde
ve balarnda mns olmu kebterler ile ve kula
menklu ve aya halhll mercn gzl tuyr rabisler
ile ubr eder.
Amm bu blda zikr olunan kebterin cmlesinden makbl taklabz ve Badddir kim bir sitna
dahi varup vre olup lne eylemez, hir on sene mrr
ederse Badd Badd'da ise de gelp iyn- kadmin
bulur. Hakk yrnlarmzn bir ka kubz idi, bir kan
Bursa'ya gtrp Cuma namzn klup kafesden zd
etdimiz gibi Bursa zre bir pervz urup evc-i sumne
urc edp gib oldu. Ol n slmbol'da lnesine varm.
Hikye: Bursal Sadzde mehr- fk mrsyedi
kubz olup on bin guru sarf edp bin ift kebter
cem eder kim pdiha bu cemiyyet mnakis olur. Her
br bu Sadzde gvercinlerine karnsa zamnnda misk
iinde gecelemi nr dnesi vermei mutd etmi.

______________________________________ 300

Hikmet-i Hud bir gn bu remmy iynlarndan

uurup evc-i sumnda pervz u evln ederken
hikmet-i Hud kaz-y sumn bir rad berk ve
zulemt olur kim Bursa iinde dem demi grmeden
kalup cmle halk feza u ezaa balar. hir-i kr bir gn
bir gece bu zulemt Bursa zre ber-karr olup
Sadzde'nin gvercinleri gelmeyp akl bandan gidp
hir d- [191a] dernundan ban alup Arab u Acem
seyhati olup cihn get [] gzr ederek diyr- Maribzemnde Cezyir vilyetine varup erbb- marif ve
zrefsyla ihtilt ederek bir gn bir sitneye varup
grse kim yedi seneden ber kendinin gib olan taauk
etdi gvercinler kim Rm'a mahss olan murg- zeyreklerdir. Esn-y kelmda shib-i hneye nezketle bu
kular sorup hne shibi eydir:
"Bu remmy bize Allh verdi kim yedi yldr bir
kerre bir zulemt hark u berk ve sika kopup dnyy
zulemt bryp bu gvercinler cn havliyle bunda
dp kaldlar" deyince Sadzde eydir:
"Bu remm cmle benimdir kim yedi yldr seyhat
edp mlm arardm. Hamd-i Hud buldum" deyince
shib-i hne,
"Neden malm isbt eyle" dedkde,
Sadzde "N'ola?" deyp tz sk- sultnye gelp
bir miskl misk-i Hoten alup bir yk nr dneleyp
misk ile bir gece nr yatup ale's-sabh ki olur Sad[]zde
shib-i hneye,
"Buyurun gvercinler benim olduun size isbt
edeyim" dey shib-i hne ile nie yrnlar gvercinler
iynesi nnde durup Sad[]zde yuva kapusun aup
det-i kadmesi zre gvercinlere,
"D ip ip" dey nara edp peteml iinden
mmessek nr dnesin bu kebterlere nisr edince
azametullh bu gvercinler mbeyninde bir kuurdu ve
bir vrd peyd olup nr dnesine cn atup tenvl
etdiklerinde bir kerre yerlerinden kopup evc-i sumna
sud edp ber-hev gib oldular.
Hne shibi imdi gvercinler gelir mdinde olup
muntazr iken Sad elebi eydir:
"Hamd-i Hud mlm isbt etdim mi?" dedkde
cmle Cezyir halk hayrn kalup Sad elebi, Cezyir'den yetmi gnde gemiler ile Rm'dan Bursa'ya gelp
grse cmle kular iynlarnda yavru karup yine biaynihi(?) yatmlar.
Sadzde ehl [] iyllerine sul edp Cezyir'den
pervz urduklar gn ibtid iynna dhil olan
Baddler, andan pal ve eberler gelr. Sad[]zde
hisbyla Cezyir'den sekiz satde Bursa'ya dhil
olduklar muhakkakdr. Hakk ki Badd hakkatli
kudur.
Ve cemi kulardan Cenb- Br gvercini zeyrek
halk etmidir. Amm beslemesi m u mezmmdur.
Meer krmz tepeli ve aya akrl kut gvercini ola,
an evlerde beslemek snnetdir. mm Hasan ve mm
Hseyin in Hazret-i Al beyz ve bensiz atal ibikli ak
horos ile krmz atal tepeli ve akrl hmm

beslemilerdir, dey yazmlardr. Amm gayrsn

beslemek memndur, zr evldlar olan badan kdan
kar, gyet ihtirz lzmdr.
Esnf- tavukcuyn: Dkkn 105, nefert 400,
prleri Krn'dur kim ibtid tavuu res-i ml dey
besleyp kendisi yere gedikde tavuklar sahrda
bulunup ml- Krn'dan tavuk ve Msr'da natrn
kalmdr. Ve Msr'da tavuu fk iinde yavru
karma Krn peyd eylemidir. Bu dnyda an
grmeyen bir ey grmemidir. nc cild kitbmzda
Msr evsfnda mufassal tahrr olunmudur, ana nazar
oluna.
Bu tavukcular ku besleyp baz Msr tavuu ve
kaz ve rdek yelekleri okculara ve yelpzecilere lzm
olduunda bu okcuba alayna tayn olunup
seyishneler zre kafes kafes dicclar ve gn-gn her
diyrn horoslarndan baz boynuzlu ve atal ibikli ve
ikier mlk horoslar ve semiz beslenmi mlk tavuklar
ile horoslar "kukrku kurku" diyerek ubr ederler.
Esnf- sayyd- sereciyn ve gayr murgn:
Bunlarn dkkn yokdur, hemn b u beler
kenrnda dm [] duzahlar ile ve dutkal gibi kseleri
allara srp sere ve iskete ve filorunya ve badankara
ve ispinoz ve saka kuu ve ilibe ve ferye ve kuyruk atan
ve kara blbl ve bokluca blbl ve blbl-i gy-y
hezr ve mankr kuu ve pozbakal ve ishk kuu ve sar
asma ve kara tavuk ve krvn kuu ve eyik ve
hakkuran ve Ysuf Msr'da satld ve beyz kumru, bu
makle murgn- ho-nevlar sayd edp kafesler ire
mahbs edp giderken saka kular kafesleri altndaki
kseler iinden yksk kadar kovacklar ile minkryla ve
nhunuyla su ekp kovadan n eder. Mankr kuu
kezlik kafesinin iinden mankr tar bir turfe kudur.
Ve sir kularn herbiri birer [191b] gne nevhnlk
edp feryd ederek sayydlar dahi gn-gn akalar
ederek ubr ederler. Bunlar dahi garyib esnfdr.
Esnf- blblcyn: Nefert 500, bunlarn
dkknlar yokdur, ekseriyy hnednlarda zt- erf
moll ve vzerzde shib-i tab elebiler ve berber
dkknlarnda std- kmiller perveri edp hezrn
hezrn nlesinden rhlarna gd hsl olur.
Bunlarn nie yz ellerinde inc ve akk-i yemen
ile rlm blbl kafesleri var kim baz kafes bin
gurua olmaz, mlka hedy in yaplm kafeslerdir.
Bu kafesler ire aky ve b-hicb kesret-i nsdn
b-perv blbller feryd [] fignlar ederek birbirine
hasmne nle ve nliler ederek nie yz kafes blbl ve
nie yz kafes kara tavuk tt-i gy kimi ihls kimi
salavt getirerek kafeslerle ttler dahi ubr ederler.
Bu esnflar ubr etdikden sonra kemnkeba ve
Okmeydn'nda puta yerinde atcba cmle atclar ile
yaylar ellerinde ekerek kurarak yasarak saf saf ubr
ederler. Ard sra yaycba ve okcuba ve yenieri
ocandan talmhneciba ile aa at ba berber

______________________________________ 301

rikb rikbe ubr edp ardlar sra sekizer kat

mehterhne ile pr-silh ubr ederler.
Bu yaycba ve okcubaya on tokuz aded esnf
yamak olup cmle (---) aded dkkndr ve cmle (---)
aded asker-i esnft- gn-gndur. Bunlar dahi tahrr
olunduu gibi alaykk dibinden mde ubr
etmilerdir.
el-Faslu's-sadis ve'l-rn
Esnf- hayytn yan terziyn

Krhneleri
ikidir,
Arslanhne'ye
muttasl
krhnelerin Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn- Gz
bin etdi (---) ba krhnesidir. Alaykk
mukbelesindeki krhne Sultn Sleymn Hn Gz
bin etdi. Bu ikisi dahi krhne-i azmdir kim (---) ba
krhnesidir, her birinde beer yz nefert vardr. Amm
tara slmbol'un drd mevleviyyetinde cmle terzi
dkknlar bindir nefertlar be bindir. Bu cmlenin
prleri ibtid Hazret-i drs Neb'dir. Hl Cennet-i
mevda ehl-i cennet olacaklara hulle bimededir.
Hazret-i s dahi cennetdedir. lmeden cennete giren
bu iki peygamberdir.
Hazret-i drs Arz- Hsn'dan svn diyrna gidp
anda halk dne davet edp hir sumne svn ehrinde
urc etdi mars zre olan kayada kadem-i
erflerinin ukurundan bu hakr b- rahmet n etmek
myesser olmudur. Amm Hazret-i s Kuds-i erf
kurbnde Nbulus ehrinde habs etdikleri mardan
sumne urc etdkleri grda hatm-i erf etmiiz.
Ezn-cnib terzilerin pri drs Neb'dir. Lkin
Hazret-i Rislet asrnda pr [] p-kademleri Dvd-
Thir'dir kim Selmn- Fris'in on birinci kemer
kuatdu prdir. Cmle derzilerin silsilesi ana
mntehdir. Kabri (---) (---)'dedir.
Amm bu iki hnkr derzibalarndan gayr tara
derzibas cmle ehl-i hrefin pr-silh edp seyishne
tahtrevnlar zre cmle dkknlarn hilat- fhireler ile
tezyn edp srklar zre Msr ve Dimyt ve Tire
alacalarndan gn-gn biilmi dikii n-mlm ve
alacalar birbirine muvfk kr- kadm hilatlar ve
dikisiz dokunmu alacalar yenlerinden srklar zre
gerp arz- kl ederek cmle derzi dilbernlar silhlar
ile kendlerin tezyn edp tay ederler. Seferlerde lzml
esnf olup pr-i kadmlerine riyeten gayr ehl-i hrefe
takaddm olundu. Zr pdihlar dahi bunlara
muhtcdr.
Esnf- hayytn- dolamacyn: Bunlarn byk
krhneleri (---)'dr, aalar dahi andadr. Sary- hs'da
olan byk oda ve kk oda glmnlar cmle uka
dolama geyerler. Bu esnfn krlardr kim sitne-i
kadmdir, Bedsten kurbnde.
Cmle dolamaclar seyishneler zre dkknlarn
gn-gn uka dolama ve ferrceler ile zeyn edp
kendileri pr-silh olurlar.
Bu blda tahrr oluna[n] hilatc derziba ve
dolamac derzibalar ve alt yz nefertlar cmle

pdih kullardr ve nzrlar hnkr haznedrbasdr.

yle malm ola.
Esnf- kapamacyn: Dkkn 300, nefert 500,
bunlar dahi pri Dvd- Thir'dir. [192a] Bu esnf dahi
seyishneler zre dkknlarn Lekefr ve Bru ve
mm Rz bezi ve Musul ve Diyrbekir bezleri ve
Ahmed-bd ve Hty bezlerinden kapama hilatlar ile
dkknlarn bezeyp pr-silh ubr ederler.
Esnf- hallcn- pembe: Dkkn 104, nefert
300, prleri Mansr- Zhid'l-Kattn'dr kim Hazret
huzrunda Selmn- Pk beline ed balayup on ikinci
pr etdi bu Zhid Mansr- Kattn'dr kim cmle
hallclarn silsilesi ana kar. Kabri Badd'dadr.
Bu hallclar araba ve kzaklar zre dkknlarnda
sl-i heng ile kemnlarnn vertrlarna tokmak urup,
"Tr tka tr tk tr tr tk tka" dey dyek uslnde
tokmak urarak pembe atarak glp oynayarak zre
oturarak ubr ederler. Bir snf dahi serp elvn elvn
pembelerden muvahhid ferrce ve hilatlar ve akrlar
ve pembe destr- gn-gnlar ve pembe topuz ve
teberler ve tfengler ile ubr ederler.
Ve tahtrevnlar zre rengmz pembelerden siyh
gzl demler ve hayvntlar ve arslan ve kaplanlar ve
ejdeh ve evrenler edp gzleri nrenc ve turuncdan
edp her arslan ve kaplan demir zencrler ile kayd [u]
bend edp zencrin bir ucu yine pembeden eli deyenekli
arslanc elinde olup tahtrevnlar zre ubr ederken
alaykk dibinde hnkr huzrunda baz pembe hilat
giyen demlere te verp seyrnclar zre varup cmle
halk bir hy-hya varup bu akalar ile ubr ederler. Baz
hallc rifleri.
"Sakn pamukdan arslan geliyor" der. Bazlar,
"Korkma pamukdan arslandr, kaba kaftan klbdr,
hkim deildir" dey darb- mesel edp giderler.
Esnf- takyacyn- zenn: Dkkn 55, nefert
300, prleri Abdullh- Vst'dir, on nc prdir,
Selmn- Pris kemer-bestesidir, takyaclarn silsilesi ana
kar. Kabri yine Badd Vst'ndadr. Bunlar
seyishneler zre dkknlarn db ve b zerbflar ile
ve nigrpre takyalar ile ve db ve katfe zerdz ileme
terplar ile krhnelerin zeyn edp ve cmle takyac
cvnlar mzeyyen olup pr-silh- gn-gn ile ubr
ederler.
Esnf- kavukcuyn: Dkkn 105, nefert 400,
prleri Abdullh bin Sad'dr kim Hazret'in tcna hizmet
ederdi. Kabri Mekke Muallsndadr, Enes ibn Mlik
nazar-gerdesidir. Bunlar dahi dkknlarn katfe ve uka
ve kavuklar ile tezyn edp cmle kavukcular ve pene-i
fitb kavukcu cvnlar akmie-i fhire ile pr-silh
ubr ederken baz slmbol zreflar kavukcu
cvnlarna "elebi temen alr msn" dey ularlar. Bir
kerre aceb hat olayazd. Bu temen latfesinden kavukcu
cvnlar asl haz eylemeyp efvh- nsda yi
kelmdr.

______________________________________ 302

Esnf- kelle-pcyn: Dkkn 105, nefert 305,

prleri (---) (---) (---) (---). Kabri (---)'dedir. Bunlar
ekseriyy Midilli Urumlardr. Seyishneler zre kelleplarn zeyn edp kendler dahi tebdl-i cme ile prsilh ubr ederler.
Esnf- yorkancyn: Dkkn 105, nefert 400,
prleri Kmil-i Hind'dir, Enes ibn Mlik belin balad.
Hazret-i Osmn'da olan Hazret'in kermeleri Rukyye ve
mm Klsm ve Hazret-i Al'de olan bint-i Resl
Ftmat'z-Zehr'nn cihzlarna hidmet etmi Kmil-i
Hind'dir kim yorkanclarn pridir. Kabri Yemen
diyrnda ehr-i Cble'de yatr. Bu ehir hali(?) Mekke'ye
karbdir.
Bu yorkanclar dahi tahtrevnlar zre dkknlarn
atlas ve db ve sereng ve hr yorkanlar ile zeyn edp
cmlesi msellah ubr ederler.
{Esnf- zincef tcisi: Dkkn 30, nefert 40,
prleri n-malmdur. Bunlar dkknlarnda mantar
eklinde mermer zre atlas zincef ve tl ulem
hilatlar ederek ubr ederler}.
Esnf- ehl-i kanat, gmlekciyn: Dkkn 300,
nefert 400, prleri, ibtid Hazret-i s'dir, pembe iplii
eirp bez dokuyup gmlek yapd. Ann dahi pri Cibrl-i
Emn'dir. Amm Hazret asrnda prleri Hazret-i
Huzeyme'dir kim Hazret'in kaynbabasdr kim kz Sitti
Zeyneb'i Hazret-i Resl'e verdi. Huzeyme'nin kabri
Mekke Muallsndadr. Bu Huzeyme, Hadce-i
Kbr'dan ve Sitti yie'den iplik alup gmlekler edp
bey edp kiff- nefs ederdi.
Bu gmlekciler dahi seyishneler zre dkknlarn
gn-gn ak kenrl slmbol [192b] ve Drama ve
Serfice ve Kalamata ve Trabuzan gmlekleriyle
dkknlarn tezyn edp ve dikisiz dokunmu hayl
bezden gmlekleri srklara serp cmle arz- kl ederek
geerler.
{Esnf- dlbendciyn: Dkkn 100, nefert 500,
bunlar dahi mde ubr ederler. Prleri bizzt Hazret-i
Resl-i Ekrem'dir kim Mekke'den Busr ehrine sark
gtrp bey edp kendler beyz destr- Muhammed
sardlar, sonra geysdr olup Hazret-i Al ile siyh
imme sardlar.
Esnf- yalkcyn: Dkkn 60, nefert 100,
ibtid yalk mahrama ileyen Hazret-i Sleymn htnu
Belks Ana'dr. Sonra Hazret asrnda mahrama dokuyup
satan (---)dr. Selmn kemer-bestesidir. (---) (---) (---)
Bunlar dkknlarn gn-gn mnakka Kaya
Sultn ve sary yalklaryla mzeyyen edp arz- kl
ederek ubr ederler}.
Esnf- rcyn: Dkkn 10, nefert 35, prleri
Atullh Habe'dir, Enes belin balayup kabri Habe
Zeyla'ndadr. Hazret-i Osmn ile Habe'e gidp anda
merhm olup bizzt Hazret-i Osmn cesedin gasl edp
cenzesine immet edp Hazret-i Osmn defn etdi. Hl
ziyretgh- nsdr.

Bu rclerin dkknlar Mercn cmii dibinde Srt

hammm nndedir. Krlar bir Kimr l ve dlbend
ve atlas ve hr ve ihrm maklesi eylar san delse
veyhd bir gne fet etse bunlar ol rahnedr olan
yerleri rp gib ederler, asl malm olmaz, musanna
krdr. Bunlar dahi seyishneler zre rclk ederek
ubr ederler.
Esnf- ehl-i kmil, cllhn: Dkkn 300, nefert 1000, ibtid prleri Hazret-i s'dir. Lkin Hazret
asrnda pr [] pvlar (---) Selmn- Pk'in kemerbestesidir. Kabri (---) (---) (---). Bunlar tahtrevnlar zre
dezghlarnda bez dokuyarak ubr ederler.
Esnf- paracyn- uka ve kum: Dkkn 45,
nefert 180, prleri Eb'l-hd ibn Ysn'dir. Enes ibn
Mlik'e mlik olup ann telmzinden oldu.
Eb'l-hd'nn kabri Badd Cevzir'indedir. Bunlar
dahi seyishneler zre dkknlarn gn-gn akmie ve
uka preleriyle zeyn edp geerler. Bunlar dahi cmle
Midillici Urumlardr amm mnimlerdir.
Esnf- ehl-i keml, iplikciyn: Dkkn 255,
nefert 500, bunlarn pri (---) Enes ibn Mlik perverdesidir. Kabri Fncistn'da Sennre ehrindedir.
Dkknlarn elvn elvn iplikler ile donadup geerler
Esnf- ehl-i cd gazzzn: Dkkn 300, nefert
800, prleri mm Gazl'dir derler amm galatdr.
Hazret-i Rislet huzrunda prleri Abdullh bin Cafer-i
Tayyr'dr, Selmn'n yigirmi tokuzuncu halfesidir.
Cmle gazzz ve mutflarn pridir.
Bu gazzznlarn seyishne ve tahtrevnlar zre
dkknlarn cevhir murassat ve akmie-i fhire ve
som girih ve teybend kuaklar ile ve gn-gn srma
mebrm iler ve vzeler ile krhnelerin eyle tezyn
ederler kim gy Bursa'da Gelincik rsu zeyn
olmudur.
Ve pk pkze gazzz cvnlar ve kendleri ile
mzeyyen ederler kim gy her biri glmn- hakkdir.
Zr slmbol ire dilbern medh olunsa ibtid kavukcu,
sniyen takyac, slisen gazzz dilbernlar medh olunup
ehrengz olmudur. Bunlar dahi ve ve reftr ederek
ubr [ederler].
Esnf- ibrimciyn- Yahdn: Dkkn 100,
nefer 200, prleri (---) (---) bunlarn Bezsten cenbinde
baka rssu ve miy[n]clar ve avular vardr.
Seyishne zre gn-gn Lahcn ibrimiyle dkknlarn
zeyn edp tebdl-i cme gzer ederler.
Esnf- dmeciyn- harr: Dkkn 50, nefert
600, nie bini dahi hnesinde ilerler, dkknlarn
Trabzan kr harr dmeler ile zeyn edp ve iliyerek
ubr ederler.
Bunlardan sonra ser-eme-i derziyn, hilatc
derziba ve dolamac derziba nakb ve avular ve
eyhleri ve duclaryla sekizer kat mehterhneleriyle
ubr ederler.
Bu terzibalara yamak olan esnf cmle on tokuzdur ve cmle (---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.

______________________________________ 303

el-Faslu's-sbi ve'l-rn
Esnf- haymeci yan adrcyn

btid adr Cemd peyd etmidir. Badehu

Hazret asrnda prleri Nsr bin Abdullh el-Mekk elHayym'dr. Selmn- Pk belin balayup adrclarn
silsileleri ana kar. Merkad-i pr-envr (---) (---) (---)
Hazret'e ihrmdan hayme yapmdr.
Bu haymeciler tahtrevnlar ve arabalar zre
mnakka ibret-nmn haymeler kurup iinde adrc
dilbernlar ileyerek birbirlerine aka ederek geerler.
Bir frkas dahi nak- bkalemn kitbeleri zerlerine geyp tengetir adrlar ve syebn- nmsiyye ve
Sahbeler kurup adr stnde bir kk adr dahi
[193a] peyd edp cmle asker silhile msellah olup
ubr ederler.
Esnf- tanbcyn: Dkkn 40, nefert 000,
prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---)
Bunlar dahi seyishneler zre dkknlarn elvn elvn
pembe iplikler ile mebrm tanblar ile mzeyyen edp
gep giderler.
Esnf- kolancyn- hayme: Dkkn 55, nefert
105, prleri yine gazzzlar pri Abdullh bin Cafer-i
Tayyr'dr. Bunlar seyishneler zre dkknlarn adr
kolanlarnn envyla zeyn edp geerler.
Bunlardan sonra yine adrcbann gzde askeri ve
eyhleri ve nakbleri ve avular ve kethudlar ve aalar
at ba berber teberrken hnkr adr mehterba da
bile alaya binp sekizer kat mehterhne ile geerler.
Bu adrcbaya (---) aded esnf yamakdr ve
cmle (---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu's-smin ve'l-rn
Esnf- krkcyn

Dkkn cmle 500, nefert cmle 1000, bunlar dahi

ine ile kr etdiklerinden pr-i kadmleri drs Neb'dir.
Amm ibtid krk geymei sayd [] ikr in Heng
h her hayvnn postun geyp dalarda ol hayvn
sfatnda gezp hayvnlar ol takrb ile ikr ederdi.
Gayrlar dahi grerek post geyp saf etmee baladlar.
T ki Hazret-i Rislet asrnda krkclerin pri Amr ibn
mir'dir. Selmn- Pk belin balad. Kabr-i mnevveri
(---) (---) (---) (---)'dir kim on drdnc prdir.
Bu krkc esnfyla tabaklarn bir acyib marekeleri
olup hir pdih ve ayn [u] erf krk geymee
muhtc olduundan bu esnf mukaddem gidp baka
mehterhne ile ubr etmek fermn olunup bunlar
tahtrevnlar ve seyishneler zre dkknlarn nie yz
bin guruluk semmr ve ak ve zerdev ve sansr ve
zincb ve semmr paas ve semmr kafs ve kkm ve
rdek boaz ve kuu boaz ve sakk kuu boaz ve
tilki boaz ve nfesi ve lkavas ve beyz Maskov tilkisi
ve zakan ve kebt ve kuzu baanas ve dt baana
krkleriyle dkknlarn zeyn ederek ubr ederler.

Badehu Mahmdpaa rsunda Urum krkcleri

baka bir alay- azm olup nie yz krkleri ters geyp
balarnda ayu postlarndan ucbe klhlar ve akrlar
cmle postdan ve nie yz serp kaplan ve bebr ve
arslan ve kurd postlu ve balarnda semmr kalpak tclar
ve ellerinde kosdanise ve harbeler ile atlarnn cmle
bistlar hayvnt derilerine mstarak olup geerler.
Bir frkas dahi yine hayvnt derilerine sarlm
yaban demleri yapmlar kim Allhmme fin gren
demlerin zehreleri k olur. Her bir yaban demleri
beer ve altar pranka zencrler ile balayup her birin
beer altar dem ken-ber-ken ekerken yaban
demleri seyirci olan demlerin stne hcm etdikce ol
ucbe-liklar havfndan halk ire bir hy-h kopar kim
tabr olunmaz. Ve nie yz gn-gn dv ve perler
sretleri edp ayaklar hevda ba ser-nign amm yine
zemnde iki ayayla yryp halk zre hcm ederler.
Ve nie ekl-i acbe cinler ederler kim bu alay grmeyen dem grdkde akl pern olur.
Ve nie yz arslan ve kaplan ve bebr ve ayu
postlarna demler girp drd ayak zre giderken halka
kya kya nigern eyleyp zencrler ile ubr ederken baz
demler zre hamle edp zencr-keler ellerindeki
hezrnlar ile urup zabt ederler.
Bir esnf dahi ayu ve hnzr ve kurd ve sn ve
karaca derilerine demler girp zencrsiz apul apul
giderken gerden bir alay alaca zaarlar ve tazlar ve
samsonlar ile bu kadar avclar ellerinde harbe ve navurta
silhlar ile domuzlar ve ay ve kurdlar iine girp
birbirlerine hamle edp bir av fasl ederek hnkr
nnden ubr ederler.
Esnf- semmr kalpakcyn: Dkkn 80, nefert
105, prleri n-malm olup tc- l-i Cingiziyn'dr.
Bunlar dahi dkknlarn semmr kalpaklar ile zeyn edp
nie dne semmrlarn ilerin pembe ile doldurup bir
kede ipler ile ekp hareket etdirp bu tarz ile gep
giderler. [193b]
Esnf- bzergn- semmr: Nefert 1000, bunlar
cmle Rmeli'nde Serfice ve Filorunya ve Liista ve
Glikesri ehirlerinde skin bir alay b-dn ve b-pr
Urumlardr. Her sene Maskov diyrndan semmr ve
zincb ve gayr krk getrr ank bzergnlardr. Cmle
semmrlarn tersin geyp seyishne ve atlarn dahi
serp semmr ve balk dii tabr etdikleri slk
dileriyle seyishneleri ve tahtrevnlarn zeyn edp ubr
ederler.
Esnf- avcyn- murgn {ve gayr hayvnt}:
Nefert 200, bunlar krkc avclardr, ellerinde hatt-
erf ile muf msellemlerdir kim akrcba ve
doancba ve hinciba ve atmacacba ve bostnc
ve yenieri oca tazcbalar ve Istranca'da avc odalar
yenierisi dahi bu krkclerin avclarna mdhale
edemezler. slmbol'un cnib-i erbaasnda ekmece
glleri'nde ve Terkoz gllerinde kuu ve saka kuu ve
yeilba rdek ve alaca rdek urup boazlarn

______________________________________ 304

krkcbaya kanatlarn okcubaya verirler. Bunlar dahi

ik[r]laryla geerler.
Esnf- parsba: Aa bir, krhnesi Arslanhne'dedir. Nefertlar 55, bunlar dahi krkcba pars
ve ak postu shibi olmaile pdihn cmle parslarn
altun ve gm zencrler ile ken-ber-ken serser
ullar ile ellerinde hezrn aslar ile "Alamad parsm,
gremedi parsm" deyp geerler.
Esnf- kethud-y arslancyn: Prleri Hazret-i
Esedullh'l-Glib Hazret-i Al ibn Eb Tlib'dir kim
cmle yrtc hayvnlar Aliyy Vel'nin hk-i pyine
yzler srerler idi. Fermn- ehriyryle arslancba
aslan, kaplanlaryla kassbbann mandra obanlar
samsonlar alaynda gitmek fermn olunup krkcba
arslan ve kaplan ve bebr postlarn debat etdiyn
arslancba kethuds krkcba alaynda alay etmek
fermn- Cem-cenb olup elli aded arslanc yezdi arslan
ve kaplan ve pelengleri ve ayu ve kurd ve andk ve
srtlanlar zencrler ile ken-ber-ken ekp her biri
ej[de]h-misl demlere hamle ederek geerler.
Bundan sonra cmle krkclerin Urum ve mselmn dilberleri serp prtma mirzy kalpaklar geyp
hemisi pr-silh olup avcba ve parscba ve
arslancba kethuds ve krkcba esbb- ihtimiyle
mlebbes rikb rikbe licm licme berber gidp ard
sra dilbernlar ve sekizer kat mehterhne ile
dumnlar ederek ubr ederler.
Amm bu krkc esnf eer sefer ve hazarda
Osmnlya gyet lzml esnfdr. {Bunlara yamak esnf
cmle altdr ve cmle (---) dkkndr ve cmle (---)
asker-i pr-silhdr.}
el-Faslu't-tsi ve'l-rn
Evsf- hiyn yan debbn

slmbol'un drd mevleviyyet yerinde on iki

mahalde tabb krhneleri vardr kim her birinde hi
Evran evren-misl hbzlar vardr kim dem ejdehlardr. Bunlarn iine kanl ve harm girse asl
hkime vermezler. Amm ol kanl anlarn elinden hals
dahi olamaz, ana kpek necisi kirdimn etmee tayn
edp elbette tib thir olup bir kr shibi olur. Cmle
tabb krhneleri 700'dr. Nefert cmle 3000 kmil.
Prleri Hazret huzrunda Zeyd-i Hind'dir, Selmn-
Pk'in kemer-bestelerinden onuncu pr [] pvdr.
Cafer-i Sdk'n Ftvvetnme-i Kebr'inde mastrdur.
Kabri (---) (---)'dir.
Amm ehl-i Rm mbeyninde tabblara Ahiler
derler, yan Kayseriyye'den zhir olan Ahi Evran ile
hret bulmulardr. Ol ise l-i Selkyn asrnda bir
ulu sultn imi firvn menkb vardr. Cmleden biri
Kayseriyye'de skin iken pdiha gamz edp Ahi Baba
r vermez derler. demler ve hcibler tayn edp Ahi
Baba'y dkknnda bulup kayd [u] bend ederken hemn
dkknnn iinden bir evren zhir olup hciblerin bir

kan pre pre ederken Ahi Baba zlimler elinden hals

olup evren ile berber Selkyn nne gelp pdihn
akl gidp,
"Korkma beim bu evren benim dny ve hiret
amelim ve karndamdr" dey len hciblerin defn
etmesin ric edp rics cn [u] ba zre kabl olup
hcibleri defn eder, annin Ahi Evran derler.
Badehu Kayseriyye'den hicret edp hl Anatolu'da
bizim Kaya Sultn hss Denizli ehrinin blar [194a]
arasnda bir sitne-i azmde medfndur. Annin Rm
tabblar primiz Ahi Evran'dr derler, amm sahhi
Hazret huzrunda pr olan Zeyd-i Hind'dir.
Amm bu tabblar bahdr ve zorba kavim
olmaile cmle (---) aded esnf bunlara bakarlar. Her
kank zamnda olsa elbette ser-emelerine Ahi Baba
derler. Merhm Melek Ahmed Paa efendimizin sene
1006 trhinde vezretden azline bunlar sebeb olmudur.
Hakk ki zorba esnf- b-insafdrlar. Bunlarn cmlesi
bir yere cem olsa pdihlar hal edp clsa
kdirlerdir.
Bunlar bu ordu alayna cem olup nie bin zeberdest p-brehne ve ser-brehne tabb teknesinde
kirdimndan km eli aya lklerden krmz krmz ve
kiminin sahtiyn mazsndan kollar ve trnaklar ve
parmaklar siyh siyh olmu sne-k krlar erile pk
Kelm- zzet cildleri olacak nie bin reng--reng
sahtiyn hrkalar ve ferrceler ve muvahhidler ve
epklhlar ve meinden hilat- fhire ve mein destrlar
ve sahtiyndan grzler ve topuzlar ile "Aa aa" dey
feryd ederek ubr ederler.
Bir frkalar dahi tahtrevn ve arabalar zre dkknlarn hevy ve sumn ve gl eftl ve krmz ve
sar ve neft reng sahtiynlar ile zeyn edp geerler.
Bir frkas dahi arabalar zre tekneler ire kei
derilerin kirdimn edp pt-i p urarak "Y Hay"
ismiyle ubr ederler.
Bir zmresi "Pk ederiz, pklarz, pk ederiz" dey
gep giderler.
Ve bu tifenin bir iftihrlar dahi oldur kim bir yeil
sark zre bir eski deriden bayraklar vardr, t Dahhk-i
Mr'yi katl eden Kve-i henger'in nndeki sahtiyn
eddir kim "An bayrak edp Dahhk zre gul edp
Dahhk' katl etdi, ol mein bayrak budur" dey iftihr
edinirler. Amm gyet hfz edp alay- azm ile gzet
ederler.
Esnf- sarcyn: Unkapan'nda dkknlar 12,
nefert 100 aded kavmdir. Kadm-i eyymdan tabbna
yamak olagelmilerdir. Bu ordu alaynda klbaya
yamak olup anlarn alaynda zikri sebkat etmidir. Bunlar
dahi stdlardr.
Esnf- gdericiyn: Krhne 80, nefert 300,
prleri (---) (---) (---) (---) (---) bunlarn krhneleri
Hocapaa semtinde cmle Yahdlerdir. Seyishne zre
gderi yaparak sebkat ederler.
Esnf- tireciyn: Krhne 26, nefert 105, prleri
(---) (---) (---) (---) (---) seyishneler zre dkknlarn ve

______________________________________ 305

kendi libslarn gn-gn, rengreng tireler ile zeyn

edp cmle ubr ederler.
Esnf- keeciyn: Krhne 400, nefert 1005,
prleri Eb Sad et-Tar'dir, Selmn- Pk'in ed
baladu on beinci prdir. Merkad-i pr-envr
Kerbel'dadr. mm Hseyin ile ehd olmudur. ok
Yezd'yi katl etdiyn Acem diyrnda "Mehed-i Eb
Sad et-Tar griyn" dey yemn ederler. Ziyretgh-
Mutezil ve 'dir. Bu keeciler tahtrevnlar zre kee
deperek ve yapa hallclyarak gn-gn kee klh kee
esbblar ile ubr ederler.
Esnf- dlbend brkcyn: Atbzr'nda dkkn
40, nefert 100, bunlarn dahi pri Eb Sad'dir. Bunlar
dahi arabalar zre gn-gn krmz keeden dlbend
brkleri ve keeden yekpre Manisa yamurluklar
yapup arz- met ederek tayy ederler.
Esnf- keeciyn- yenieri: Dkkn 10, nefert
60, prleri yine Eb Sad'dir. Dkknlar Yeniodalar'da
Orta Cmi cenbindedir. Bunlar dahi seyishneler zre
dkknlarn yenieri keeleri ve skfleriyle zeyn edp
yenieriler gibi pr-silh giderler.
Esnf- ehl-i kmil mutfn: Dkkn 300, nefert
1000, prleri gazzzlar pri Hazret-i Cafer-i Tayyr'dr
kim Selmn kemer-beste[sidir]. Bunlar dahi cmle
dkknlarn gn-gn at ullar ve tobra ve kolan ve
ptvn ve gayr musanna eylar srklar zre tezyn
edp srklarda dollblar evirp yapa gazl ederek ubr
ederler.
Bunlar tabbdan yapa almaa muhtc olduklarndan mutflar [tabblar]a yamak olunmudur.
Seferlerd[e] makbl frkadr.
Esnf- tcirn- mutf: Dkkn 50, nefert 80,
prleri Sad ibn Ubeyd-i Hzzerc'dir. Selmn belin
balad. Kabri ehrezl'dadr. Bunlar mutf gibi tenh
yerlerde
krhnelerde
ilemezler,
rs
ire
dkknlarnda mutf lt satup giderler. [194b]
Esnf- tcirn- debbn: Dkkn 50, nefert
100, prleri (---) (---) (---) (---) (---) bunlar tabb gibi
deildir. rslar ire gn-gn ilenilmi sahtiynlar
sesneler zre zeyn edp geerler.
Esnf- paracyn- tcirn: Dkkn 10, nefert
15, prleri (---) (---) (---) (---) (---) bunlar Mercn
rsunda gn ve mein ve sahtiyn paracklar frht
eder fukarlardr. Bunlar dahi alayda giderler.
Bu blda tabblara yamak olan cmle esnf
balarna gnden ve meinden rengreng klhlar ve
esbblar geyp geerek ardlar sra ser-eme-i tabbn
h Baba cmle gzde askeriyle msellah sekizer kat
mehterhne ile ubr ederler.
Bu hirfete yamak cmle dkkn (---) ve cmle esnf
on bir ve yekn asker (---)dir.
el-Faslu's-selsn
Esnf- muazzez, sarrcn- makbln

Dkkn cmle 1084, nefert cmle 5000, prleri

Eb'n-nasr Htem-i Badd'dir. Selmn- Pk'in otuz

ikinci ed baladu pr [] pvlardandr. Kabri Badd

Cevziri'ndedir, cmle sarrclarn silsilesi ana kar ulu
sultndr. Bu tife-i sarrcn ordu-y slmda gyet lzm
olmaile sir ehl-i href zre takaddm olundu.
Bunlar, arabalar zre ve tahtrevnlar ve seyishneler zre teltn srmal czdnlar ve ilenmi sm
rahtlar ve mutall mataralar ve mebrm katfe eerler ve
gn-gn z-kymet sarrc krlaryla dkknlarn zeyn
edp ileyerek cmle sarrc cvnlaryla pr-silh ubr
ederler.
Esnf- kaltakcyn: Dkkn 100, nefert 300,
prleri (---) (---) (---) bunlar dkknlarn deve hmyla
sarlm mvr kaltaklar ile zeyn edp geerler.
{Esnf- tirkeciyn: Dkkn 30, nefert 60,
prleri kadm-i evvelde l-i Cingiziyn'dan Tohtam
Bay'dr. Badehu Hazret-i Hamza tad, bizzt ammi-i
Resl olmaile kemerin Resl-i Ekrem kuadup sadak
tayanlara pr oldu. Kabri Medne-i Mnevvere'nin
imlinde Cebel-i Uhud tahtnda medfndur. Bu
tirkeciler dahi arz- marifet ederek ubr ederler.
Esnf- gede[le]cciyn: Dkkn 7, nefer 12,
prleri (---), Hamza-i b-safa kemer-bestesidir. Kabri
ehr-i Ayntb'dadr. Bunlar dahi gedelec yaparak
geerler.
Esnf- cabcyn- Arnavud: Dkkn 10, nefert
30. Bu dahi gedelec gibi bir turfe silhdr, amm yine ok
ve yay tarafdr. Edirnekapusunda Arnavudlar iler.
Bunlar dahi msellah Arnavud eklleriyle ubr ederler}.
Esnf- tegelticiyn: Dkkn 49, nefert 105,
prleri (---) (---) (---) (---) (---), bunlar seyishne zre
dkknlarn srmal katfe tegeltiler ve irgi ve erimler
ile mzeyyen edp tayy- menzil ederler.
Ehl-i ihtir-i mekciyn- sarrc: Dkkn 50,
nefert 105, prleri (---) (---) (---) (---), dkknlarn
arabalar zre gn-gn su mekleri ve krbalar ve
musluklar ile tezyn edp alay ile ubr ederler.
Esnf- debbeciyn: Dkkn 40, nefert 105,
prleri (---) (---) (---) (---) (---), bunlar dahi dkknlarn
nie gne debbe ve bodu ve yabr ve deve hmndan
yadnlar ile zeyn edp ubr ederler.
Esnf- sfracyn: Dkkn 50, nefert 300, prleri
(---) (---) (---) (---) (---), bunlar gn-gn teltnden
summt ve sfra ve mm sofralar ve nie eylar yapup
seyishneler zre gzer ederler.
Esnf- yularciyn: Dkkn 40, nefert 100, prleri
(---) (---) (---) (---) (---), bunlar baka bir frkadr, zr
sarrclar zmresinde herkes bir kr ile gzer eder.
Bunlar tavla yularlaryla ubr ederler.
Esnf- sepet sandkcyn- sarrcn: Dkkn
305, nefert 105, prleri (---) (---) (---) (---) (---), bunlar
dahi dkknlarn gn-gn ayakl sandklar ve sepet
sandklar ile mnakka edp kendleri pr-silh ubr
ederler.
Esnf- kamcyn: Dkkn 12, nefert 25, prleri
n-malmdur, gn-gn snble, rme, atal, sakk

______________________________________ 306

kamlar ve Tatar daklaryla dkknlarn zeyn edp

ubr ederler.
Esnf- palndzn yan semerciyn: Dkkn
500, nefert 1005, prleri Ysuf Perend'dir. Eb Zer-i
Gffr hazretleri, Hazret-i Al huzrunda kemerin
balayup semercilere pr oldu. Kabri Det-i Kerbel'da
mm Hseyin ile ehd olup anda medfndur.
Bunlar gn-gn semerleri arabalar zre tahml
edp ve nie hurde semerleri eek spas ve koduu zre
ve cinceve kei zre ve keiler zre gnl ve meinli
palnlar ve semerler edp arz- met ederler. Amm
ordu-y slm'da semerciler ve nalbandlar ve bzlar ve
berberler ve bozaclar kadar makbl ehl-i href yokdur,
azm kr edp cmlesi pr-silh gep giderler.
Blda tahrr olunan cmle sarrcba yamaklar
alay tamm olup sarrcbann netce gzde askerlerinden eyh [u] meyhlar ve kethudlar ve nakbleri
ve p kademleri ve avular ve dellllar ve krhne
bekcileri cmle iki yzdr. [195a] Zr krhneleri kalamisl drd kapulu ve ortas fevkn cmili ve havz u
zrevnl sitne-i azmdir. Arab ve Acem'de byle
mecma-i zb sarrchne-i ran olmazdr. Sene 859
trhinde (---) Karaman'da Sultn Mehemmed Hn
Eb'l-feth bins ve evkfdr. Bu sitne psbnlarndan
sonra sarrcba kheyln at zre esbb- ihtimiyle
teltn srma ileme sanca u bayraklar ve cebe ve
cevene gark olmu mahbb sarrcn huddmlar ile
ubr ederler. Cmle esnf (---) ve cmle dkknlar (---)
ve cmle asker (---)'dir.
el-Faslu'l-hd ve selsn
Esnf- py-pciyn yan pabuccuyn-
dikiciyn

Krhneleri cmle 3400, nefert yekn 4000.

Mercn rsunda yedi bekrhne vardr. Cmle sekiz
bin pabuccu bekr pr-silh anda mevcddur. Baka
odabalar ve hkimleri vardr. Anlar[a] hkim hkm
edememek in ellerinde Sleymn Hn'dan hatt-
erfleri vardr. Mcrimlerin bir gece kendleri katl edp
krhneleri ortasnda Kmsek Dede medfndur, lem
ayrdan b-haber iken mcrimlerin anda defn ederler.
Geri akylardr amm bir hkime malb olmazlar.
Hikye-i mnsib: Hatt bir kerre yenieri kavmi
dvnda orba imeyp tslar ayaklaryla pyml edp
Sleymn Hn gazab-ld olup,
"Edepleriyle olsunlar, yohsa vallhi cmlesini
pabuccu bekrlarna krdrrm" dey yemn edince
derhl dikici bekrlar bu hli istim edp drd
mevleviyyet yerden krk bin eli mutal ve arkalar putal
ve belleri ed petemlli ve pr-silhl tife-i zeber-dest
bhdrn pabuccu bekrlar Bb- Hmyn nnde
sad-y Allh Allh' evc-i sumna peyveste eder.
Bu sad-y vveyl sadetl pdih- Cem-cenbn
sem-i hmynlar olunca,
"Nedir bu st [u] sad?" dey sul eder.

Derhl bu tifenin sevegeli ve kemerbalar ve

sergelle balar ve odabalar pdih huzruna varup
eydirler:
"Pdihm biz krk elli bin pr-silh b-felh- fellh
kullarnzz. Kelm- drer-brnzdan sdr olup 'Bir[e]
koma sizi bekrlara krdrrm' buyurmusuz, biz dahi
cn [u] ba ile ed-y hidmet etmee geldik, fermn
pdihmndr" dey zemn-bs ederler. Sleymn Hn
safsndan Sleymn- zamn olup,
"Kan levendtlarnz huzruma gelsin" deyince
azamet-i Hud dery-misl sne-k, pr-silh b-bk, eli
mutal asker-i pk sad-y Allh Allh ile huzr-
pdihye gelince cemi yenieriler mr [u] meges gibi
herkes bir kede siidp tavze balarlar. Pdih eydir:
"Dilen benden ne dilersiz" der, anlar eydir:
"Pdihm drd ricmz vardr, ibtid ricmz oldur
kim
ecdd-
izmn
zamnlarnda
ocamza
deirmeden gelme yarar gulmlar verp okudup
yazdrup keml-i marifet shibi edp bizden kapuya
kup yenieri aas huzrunda bir sille ile revne olup
yenieri olurdu. Badehu Bunlarn ocanda nev []
nem bulan olanlar aky olur dey ocamza
deirme olan verilmez oldu. An ric ederiz ki yine
ocamza deirme olan verilp bizden yenieri olalar.
Ve ikinci ricmz oldur kim bir pabucu bir gnde
gcile karup ancak on ake eder, be akesi masrafna,
be akesi emek bah kalr. Bizim krlarmz Bedsten'de
bin ake hisbiyle satla.
nc ricmz, hkim tarafndan bizi kimse
yollarda arzmz pyml [u] ber-riml etmeye. Biz
mcrimlerimizin erile tarkat erknmzla haklarndan
gelelim.
Drdnc ricmz, knn- kadm zre deirme
aas alayyla bizim alaymz da gidp bizler dahi baka
mehterhne ile ordu-y Hmyn alay edelim" dey
cmle ric etdikleri riclar Sleymn Hn yannda
hayyiz-i kablde vk olup ellerine hatt- erf verilp,
"Varn herkes yine kr [u] kesbinizde olun, gene
lzm oldukda hzr-b olun" dey mezn olup cmlesi
bekrhnelerine gidp beri tarafda orba imeyen
yenieriler orba tslarn bile ip spreyazdlar.
slmbol ire pabuccu bekr [195b] perkr [u]
cengkr yiitlerdir. Cmlesi p-brehne ve ser-brehne
pr-silh olup tahtrevnlar zre dkknlarn nie gne
ktne ve zergerdn ve miyne ve merdne ve zenne ve
lorta ve rzgr ls ve sary ve kurd az ve tilleli ve
kubd ve serhadli ve pamaklar ile dkknlarn zeyn
edp ve pabuc iinde bir pabuc ve izme iinde bir
izme dahi ve drd pabuc taban tabana bir yerde ve be
pamak bir yerde ve dem kaddi iine iki dem sar
izmeleri ve gayr eylar dkknlarnda arz- kl
ederek pr-silh ellerinde tu ve cm ve thtb ve imr
mutalar ile ubr ederken,
"Dikiciler, sikiciler, ekiciler, ekiciler bekrlarz"
dey feryd ederek ubr ederler. Gy ecinne
askerleridir. Allhmme fin. Herbiri birer dem ejdehs,

______________________________________ 307

yetmi tsdan geme semm-i helhillerdir. {Prleri Red

ibn Muhammed Ekber-i Yemen'dir. Yz yigirmi sene
muammer olup kabri cezyir-i Ummn'dadr}.
Evsf- tife-i deirme-i gulmn: Yedi senede
bir yenieri ocandan yayaba cematlerinden bir
orbac Rmeli diyrna be alt yz nefertlaryla kup
her kur ve kasabtlarda mahbb ve yarar ve tvn
Bulkar ve Arnavud ve Srf ve Urum mu-peleri ve
araya yedi sekiz bin deirme olan, knn- Orhn
Gz ve talm-i Hac Bekta- Vel ile bu kadar bin
gulmlar cem edp skb ehrinde cmlesine krmz
abdan omuzu yrtmal muvahhid ab ve bana krmz
keeden hayl-i zl Karagz' ep-klh gibi klhlar ile
slmbol'a gelp cmlesin birer ocaa defter ile tevz
edp her ocakda ve hnednlarda ilm-i keml [u]
marifet tahsl edp badehu Trk stne yarmar ake
ve yarm uka yllk ile acem olanlar yazup gzdesin
tophne ve cebehne ve bostnc ocana verirler, zr
ar pdih hidmetleridir.
Badehu bu ordu alaynda deirme orbacs bunlar
cem edp ekl-i eb-klhlaryla pabuccu bekrlar
alaynda ubr ederler. Andan bekrba ve deirme
aas rikb rikbe olup sekizer kat mehterhne ile
geerler. Bu tife iki esnfdr ve 3400 dkkndr ve
cmle deirme gulmlaryla bekrn 4007 askerdir.
el-Faslu's-sn ve selsn
Esnf- pamakcyn- hafffn

Dkkn 1000, nefert 1004, bunlar drd mevleviyyet yerde dikilmi pabuc ve izme ve pamak ve
postal ve yemen ve fillar- erkez ve elvn elvn
pabuclar ve tomaklar ve iedikler ve terlikler frht eder
pk pkze kavvflardr. Bunlar seyishneler zre
dkknlarn zeyn edp dellllar tablalar ire ktne ve
zergerdn ve zenne ve lorta pabuclar ile tablalar zeyn
edp,
"Pabucum rzgr ls, yz krk ve be yz elli
ve bin be yz" dey nid ederek kavvflara malm bir
hisbdr kim mter bu ilimden haberdr deildir,
amm hilf etmeyp ald pabuc mestlere hisblar zre
rakam edp satdkda,
"vesi budur, mmin karnda. Alimallh ehidallh" dey vard Kabe'ye yemn edp her pabuc bana
be akeye raz deil bir alay by tr, ba misvkl ve
gzleri srmeli tife-i Kadzdelidir. Bzr edp akesin
alrken hisbnda mterye kan aladup mter
gitdikden sonra,
"Gidiyi ey yakdm" dey tefhur kesb eder b-insf
kavmdir. Amm ne re cmle kavm bunlara
muhtclardr. Ve bu,
Kavvfbaya yamak olan ehl-i hrefleri
beyn eder

Evvel esnf- pamakcba: Dkkn yetmi,

nefert yz yetmi, prleri Muhammed ibn Ekber-i

Yemen'dir. Selmn- Pk'in otuz birinci ed baladu

prlerdendir. Pamakclar ve pabuccular ve izmecilerin
silsilesi Muhammed ibn Ekber-i Yemen'ye mntehdir.
Kabr-i mnevveri yine Yemen'de Aden ehrinde dr-
ademde sde-hldir.
Bunlar kr- kadm olup mm- Azam ve
Hmm'l-akdem pama yapmak ile pabuccu
bekrlaryla alayda gitmei rev grmeyp baka alay ile
kavvfna yamak oldular. Pabuccu bekrlarnn dahi
prleri bunlarn pridir. Amm hafffnn mstakillen
prleri yokdur. Sonradan itihr bulmu bir tifedir.
Lkin teferrclerinde bir kimesneyi shib-i seccde
eyleseler yine dularn primiz Muhammed Ekber-i
Yemen dey yd ederler. Andan pamakclardan sonra,
Esnf- attrn- dikiciyn: Dkkn 80, nefert
100, prleri Eb's-selm ibn [196a] Muhammed Ekber-i
Yemen'dir. Bunlarn dkknlar Bezzzistn- Atk
kurbnde Aceme cenbinde baka bir rsdur kim
pabuc ve pamak ve izme klblar ve iri ve ine ve
sntr ve bk ve pabuccu dezgh ktkleri ve miyne
ve ne ve nevregn ve tilsimn ve muta ve snsr ve
mest cenderesi bu gne eylar ile seyishneler zre ubr
eder musall cematdir.
Esnf- izmeciyn: Dkkn 100, nefert 500,
prleri yine Muhammed Ekber-i Yemen'dir. Bunlar
dkknlarn sar ve krmz ve sumn ulem izmeleriyle zeyn edp ubr ederler.
Esnf- i edikciyn yan tomakcyn: Dkkn
80, nefert 200, prleri (---), Eb Zer-i Gffr beline ed
balad. Kabri Kayseriyye'dedir. Bunlar dahi dkknlarn
gn-gn ediklerle zeyn edp geerler.
Esnf- mestciyn: Dkkn 100, nefert 500,
prleri Eb Hreyre'dir. Kemerin Hazret-i Al bend edp
mestcilere pr oldu. Zr ceyrn derisi zre mesh etmei
Resl-i Kibriy snnet edp ibtid bu Eb Hreyre kei
derisinden mest yapup pr oldu. Kabri Msr Czesi'nde
hurmlk iinde bir cmi cenbinde sdedir.
Hazret-i Rislet bunlara Eb Hreyre knye
kodular. Zr her Sahbeye birer hsn-i lakab korlard.
Bunlar kuttaya {yan kediye} mahabbet etdiklerinden
Eb Hreyre lakab komulardr. Ylda bir kerre rz-
Nevrz'da bir gn bir gece Mevld- Neb olup yz bin
dem cem olup bey [] ir olup sitnesinde nie bin
mr mrnv der kediler vardr. Rv-i hads ulu sultndr.
Cild-i snmizde evsf- ziyretghda mevldu ve yerden
dem kemikleri zhir olduu mufassal tahrr
olunmudur.
Ezn-cnib mestciynlar dahi seyishneler zre
dkknelerin tezyn edp ubr ederler.
Esnf- terlikciyn: Dkkn 200, nefert 400,
prleri (---) (---) (---) (---) (---). Dkknlarn elvn elvn
mein ve sahtiyn terlikler ile zeyn edp "Ey terlik
mesti" diyerek pr-silh ubr ederler.
Esnf- kavvfn- eskiciyn: Dkkn 104 nefert
600, prleri Ammr bin Ysir'dir, Selmn- Pris'in otuz
nc belin balad prlerdendir. Kabri Urfa'dadr.

______________________________________ 308

Bunlar dahi dkknlarn eskiden meremmt pabuclar ile

zeyn edp ubr ederler.
Esnf- pne-dzn- bb- hammm: Mekn
105, nefert yine 105, yine prleri Ammr bin Ysir'dir.
slmbol ire cmle yz elli hammmdr, elbette her
hammmn kapusu dibinde bir pne-dz yan eskici
fakri kiff- nefs in kr eder. Anlardan gayr yerlerde
cmle eskiciyn dkkn ve gayr kede bin aded
fukarlardr. Bunlar cmlesi alayda balarnda voltan
ineleriyle eski pabuc dikerek ubr ederler. Amm
seferde lzml esnfdr.
Esnf- dellln- kavvft: Nefert 500, bunlarn
dkknlar yokdur. Hemn slmbol'da cmle tokuz
yerde rsta yan kavvfhne rssu vardr, anlarda
dellllk edp kr ederler. Prleri (---) (---), Eb Zer-i
Gffr belin balad, kabri Badd Kurna's
cebbnesindedir.
Bu blda tahrr olunan cmle esnf teferrclerinde
bir gulmlar revne oldukda ibtid Muhammed Ekber-i
Yemen dey du edp sonra kend pr [] p-i
kademlerin yd ederler. Badehu pamakcbann gzde
askeri pr-silh ubr edp ard sra vaka u vakr ile
kavvfba ve pamakcba at ba berber riyet i
gulmlaryla pr-silh olup dahi ardlar sra tablhne-i
l-i Osmn ile ceng-i harbler alarak ubr ederler.
Bu kavvfbaya yamak cmle on esnfdr ve cmle
(---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu's-slis ve selsn
Esnf- hcegn- attrn

Dkkn 3005, nefert [(---)], prleri Hsm ibn

Abdullh-i Basrav'dir. Kabr-i mnevveri Acem
ehribn'nda sdedir.
Bu attrn zmresine nie bin ey mevcddur ve
nie esnf yamaklar vardr, al kadri'l-imkn anlar
beyn eder. Evvel,
Attrn- Msr: Zindnkapusu hricinde cmlesi
pr-silh olup seyishne ve arabalar zre zenbller ire
eir ve zencebl ve besbse ve kebbe ve kkle ve
darn ve dr- flfl ve rvend ve snbl-i Hty ve
aselbend ve d'l-kahr misilli [196b] eylar kim cmle
bin yetmi aded edviyelerdir kim hukem-y
mutekaddimn Tezkire-i Dvd'da cmlesi tabatlar ve
hssalaryla ferd ferd tahrr olunmudur.
Bu cmle edviyeleri bu fahhmn kavmi dkknlarnda ryegn ve kutular ire pinhn edp alay ile ubr
ederler.
Esnf- d u amberciyn: Dkkn 45, nefert
100, prleri (---), Selmn belin balad, kabri (---) (---).
Bunlar dkknlarn d [u] amber ile tezyn edp geerler.
Esnf- buhrcyn: Dkkn 25, nefert 30, prleri
(---) (---) (---) (---) (---). Bunlar dkknlarn aselbend ve
gnlk ve snbl-i Hty ve buhr- neb ile zeyn edp
mecmerler ile buhr yakarak geerler.
Ehl-i sanyi fincnciyn: Dkkn alt, nefert 15,
prleri (---) (---) (---) (---). Bunlar dkknlarn kse-i

fafr ve mertebn ve mnebbid rgl filcnlar ile

zeyn edp ubr ederler.
Esnf- ehl-i kanat, filcn kinedcisi: Dkkn
10, nefert 20, prleri (---) (---) (---) (---). Bunlar
seyishneler zre dkknlarnda krlm kse filcnlar
kinedleyp kanat ederek gep giderler.
Esnf- attr- mlekciyn: Dkkn 300, nefert
500, prleri Abdlgaffr- Meden'dir, Selmn- Pk belin
baladu krk tokuzuncu prdir. anakc ve bardakc ve
mlekcilerin pridir. Yz altm iki yanda hirete nakl
edp kabri Medne-i Mnevvere Bakindedir, ziyreti
myesser olmudur, radyallhu anh.
Bu mlekciler dkknlarn gn-gn kze ve kse
ve tabaklar ile mzeyyen edp kendler dahi silh ile
ubr ederler.
Bu esnfn blda iki yz krknc faslda Eyyb
mlekcileri evsfnda mastrdur, amm yine bu
mahalde mlekciler esnf alay ile ubr ederler, zr
gayr yerde dahi mlekciyn vardr, an bildirir.
Esnf- krhne-i mlekciyn: Dkkn 300,
nefert 400, bunlarn prleri dahi Abdlgaffr- Meden'dir. Tahtrevnlar zre balk sahk edp arhlar ile
anak ve mlek yaparak ubr ederler.
Esnf- kibrtciyn: Dkkn 40, nefert 55, prleri
(---) (---) (---) (---) (---) (---). Bunlar dahi seyishneler
zre dkknlarn kibrt-i ahmer fitlleriyle zeyn edp
"Lzm olur kibrt" diyerek geerler.
Esnf- dehhn- kibrtciyn: ksr-i azam gibi
kibrt ya karmak ancak bir deme mahssdur. btid
dhn-i kibrti Krn kard derler. Zr Hazret-i Ms
talmiyle ibtid Krn kmyya alrken kibrt ya
karmann yolun bulup yine annla ol marifet kar-
zemne gep hl bir deme mahssdur kim gy kar-
zemnden karup meydna getirdi.
Esnf- attr- yacyn- bdem: Dkkn 3,
nefert 8, pri Hekm-i Znnn- Msr'dir, Al beline ed
balayup kabri Msr'da denilmidi. Bunlar gn-gn
dhnler karup alay ile ubr ederler.
Esnf- eciyn: Krhne 4, nefert 105, ibtid
prleri Cemd'dir. Badehu sene (---) trhinde Eb Al
Sn, hekm-i kudem olmaile dahi ziyde tasannular
eyleyp itihr verdi. Amm slmbol'da iptid peyd
olan
Ciblikapusu'nun
i
yznde,
sonra
Ayvansarkapusu nnde, sonra mlekciler iinde; dahi
cedd krhne Hsky'dedir, gayr yerde yokdur. Bunlar
tahtrevn- azm zre bir ehne iinde e yaparak
gep giderler. Amm nr- cahmden bir erer grmek
isteyen cn, ehneleri grp andan ibret alsn kim
nr- dzah yannda bu nr bir ererbr deildir.
Esnf- tcirn- eciyn: Dkkn 200, nefert
300, prleri yine B Al Sn'dr. Bu dkknlarn ou
Galata'da ve gayr yerlerdedir. Dkknlarn gn-gn
billr ve necef ve moranlar ile zeyn edp ubr ederler.
Esnf- eriden hcetciyn yan ayakda gezen
attr: Dkknlar yokdur, cmle yz neferdir.
Bunlarn pri (---) (---) Eb Zer-i Gffr belin balad.

______________________________________ 309

Kabri Kuds-i erf Kerek'indedir. Bunlarn ellerinde

sepetler iinde cemi edviyeler mevcd olup sepetlerinin
yznde masmlar oyuncaklar asup "eriden ne
hcet" dey feryd ederek alayda gzer ederler.
Esnf- eyvyc yan iniciyn: Dkkn 100,
nefert 300, prleri [197a] Hazret-i Abdlgaffr-
Meden'dir kim Selmn belin balamdr ve mlekcilere pr olmudur, bu eyvyc inicileri dahi anak ve
kse ve bardak satmala bunlara dahi pr olmudur.
Bu inicilere eyvyc demeden garaz oldur kim
hret in cmle ini kse ve kze ve z-kymet mutall
metlarn arz- kl in dkknlarnn yzne tabaka
tabaka zeyn edp y zelzeleden y bir kedi vey bir
freden yhd izdihmda ehir gulmlar bir ta atup
cmle metlar gldrredek zemne dnce pre pre
olup shibi "Ey vy" dey feryd eylediinde esnf-
eyvycyn derler. Ecel-i muallak gibi mllar dahi
muallakdr. Zindnkapusu'nun hricinde bir rs-y
mzeyyendir kim tabr olunmaz.
Bunlar dahi tahtrevnlar zre dkknlarn kse-i
znik ve tabak ve kze ve Kthiyye filcnlar ve
merebeler ile dkknelerin zeyn edp azm alay-
mzeyyen ile pr-silh ubr ederler.
Ehl-i tcir tekneciyn: Dkkn 100, nefert 102,
prleri
Behll
Kass'dr,
Selmn'dir.
Kabri
Cebeliyye'dedir. Bu href, dkknlarn kzaklar zre
tekne ve br ve kasa ve galyeler(?) ile tezyn edp
cmle pr-silh ubr ederler.
Esnf- ehl-i keyf, afyoncuyn: Dkkn ve nefert 104, prleri ibtid peyd eden Fisagores- Tevhd'dir. Hazret asrnda afyonu tamas snnetdir dey
ibtid tenvl eden Amr bin meyye-i Zamr'dir. Hakk
kim afyon tenvl eden zamr-ins, nktedn, zarf
olur.
Bu tife-i afyoncuynlar seyishneler z[r]e
dkknlarnda afyon satarak kimi dilin tara karup
maslb- min indillh eklinde hb- gaflete varup kimi
kanup kimi hy-h'dan rkp nie zarf tiryklere
afyon satarken "Karahisr deildir" dey gavg ederek
ubr ederler.
Esnf- ehl-i evk, benglikciyn: Dkkn 16,
nefert 60, prleri ibtid telf eden Cemd'dir, gayrs nmalmdur. Bunlar dkknlarnda benglik yiyerek
glerek akalar ederek "Bengleriz karnmz ac" diyerek
geerler.
Esnf- ispenern yan dev otcuyn: Dkkn
70, nefert 105, prleri Hazret-i Lokmn'dr kim r-y
arzda Cenb- zzet ne kadar nebtt halk etdi ise
cmlesi lisnlaryla "Ben faln derde devym" dey
Hazret-i Lokmn'a sylerler idi. Badehu Hazret asrnda
bu otcu attrlarn pri Hidyetullh ibn Znnn-
Msr'dir. Fahr-i lem'in izniyle kemerin babas Znnn
balayup dev otcularna pr oldular. Kabri Hicz
dalarndadr. Ahbt deirirken ylan sokup ehre
muleceye erince merhm oldu.

Bu dev otcular gyet okdur. slmbol ire

haftann sekiz gnnde on drd bzr durur. Mesel
Cumabzr ve Salbzr ve ehrenbebzr ve
Sebtbzr gnlerinde bu otcular bzr kurup labada
kk ve gneyik kk ve lisn- sevr kk ve hayy'lgrikn kk ve miyan kk ve zter kk ve nie bin
isimli dev otlarn cem edp ispener attrlarna mezkr
otlar satup kr ederler.
Bunlar dahi dkknsz be yz neferdir. Bunlar dahi
arkalarndaki zenbiller ire gn-gn edviye otlaryla
ubr edp andan ispener attrlar seyishneler zre nie
bin dev otlarn zeyn edp silhlaryla geerler,
seferlerde lzml esnfdr.
Esnf- attrn- kahveciyn: Dkkn ve mahzen
300, nefert 500, bunlar ulu bzergnlardr. Her birinin
Msr'da ve Yemen ve Kumfuta ve Sann ve Aden'de
biner kse mllar vardr. Arabalar zre nie yz ferde
kahveleri tahml edp kantrlara urarak,
"Ala bin guru, ala iki bin guru" diyerek ubr
ederler. Bunlarn pri n-malmdur. Zr kahve karb'lahd peyd olup slmbol'da (---) Hn asrnda zuhr etdi.
Amm kahveyi yemek eyh zil'den kald, ol dahi (---)
asrnda idi. Ve's-selm.
Esnf- attrn- Yahdn: Dkkn 200, nefert
400, prleri yine Hsm bin Abdullh-i Basrav'dir.
Bunlarn cmle dkknlar Tahta'l-kala'da ve
Mahmdpaa rsunda ve hn'nda ank Yahdler'dir.
Gn-gn ngilis boyalarndan slen ve zencifne ve
lk ve isfdc ve lzverd misilli boyalar ve demir teller
ve sar pirinc tenekeler ve'l-hsl edm-i arzda Hallk-
lem ne kadar madin halk edp ben demin kryla ne
kadar ey-y [197b] musanna- z-kymet var ise bu
attrlarda b-kymet bulunur, gyet ank bzergnlardr.
(---) (---) (---)
Esnf
......................(3 satrlk yer bo)...................

Blda tahrr olunan cmle attrba yamaklar ubr

etdiklerinden sonra attrbann gzde askeri cmle prsilh gzer edp attrba gy bir muhteem voyvada
pyesinde semmr krke mstarak olup n sra bir
mcevher znli kheyln at yedek gidp kendinin
kafdrlar cmle msellah ve mkemmel dilbernlar
dahi akblerince sekiz kat mehterhne derek ubr
ederler. Amm bunlar l-i Osmn ordusunda lzml
askerdir. Bu attrbaya tbi cmle yigirmi be esnfdr
ve cmle (---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu'r-rbi ve selsn
Esnf- mzeyyinn yan
ehl-i href, berbern

Hbt- dem aleyhi's-selm'dan t Hazret-i

brhm'e gelince cemi ben dem geysdr idi. Asl
berber nedir bilmezler idi. Badehu Cenb- zzet,
Hazret-i brhm'e Kabe'yi bnyd etmee fermn edp
ed-y hac etdikden sonra Mne bzrnda geyslerin

______________________________________ 310

yltmei emr edp Hazret-i brhm, Hazret-i sml'i

ve Hazret-i shk' tr edp snnet-i brhm oldu.
Andan baz mmet geysdr olup kimi balarn
yldr idi. Hele ibtid ylyp berberlere pr olan
brhm Neb'dir. Hatt Hazret-i Rislet'e krk yanda
nbvvet geldikde geysdr idi. Zr cemi Him ve
Kurey mergle geysdrlar idi. Hl yine Him ve
Kurey'de sal Urbn okdur. Hatt Kurey
kablesinden Cebel-i Elheme nm kbbr- Arab'dan bir
kimesne bir arbnin gzn karup erile Hazret-i
mer, Cebel-i Elheme'nin gzn karmaa fermn
edp ol gece Cebel-i Elheme firr edp Antkyye kral
Hrkl'e varup m nevhlerinde Cebel-i Elheme skin
olduuyn ol mahalle Cebeliyye derler. Andan dahi
firr edp panya hkinde Avlonya dalar'nda skin
olup Freng lisnyla Arab lisnndan hsl olma Arnavud
lisnn peyd etdiler. Hl ol kavme Kuryele derler.
Cmlesi b ve ecddlarndan grdkleri gibi cmle sal
rnbdlardr. Annin Arnavudlar'n asl Arab'dr kim
ibtidlar Cebel-i Elheme'dir. Elbasan kurbnde
medfndur, amm mrted oldu derler. Ve hl yine
Mekke cniblerinde Kureylerin ou saldr.
Ve bu dny halknn cmlesi saldr, ill mmet-i
Muhammed mutarralardr, amm nie shib-i tarkleri
cmle geysdrlardr.
Ve Msr cezresinde Berberistn ve Fncistn ve
Bild- svn ve Sdn ve Afnu ve Burnu ve Krmank
ve Baanisk ve Donkalav ve Snnr ve Nrnrint ve
Habe ve Zeyla ve Bnyn bu kavimlerin ekseri
mslim ve gayr mslim olanlar cmle kvrck sal
demlerdir.
Hakrin bu arz- mamre-i dnyda sal demlerden gayr ok kavm grmedik. Sier ktblerinde
yazd zre Hazret-i Rislet-penh Mekke'den
Medne'ye hicret edp Mekke-i Mkerreme hicretin sene
17 feth etdkde Eb Sfyn bin Dacn bin Harb ve
Halm bin Cerm ve Bedl bin Vert ve krime bin Eb
Cehil ve Hazret-i Ebbekir'in pederi Eb Kuhfe cmle
bunlar gelp mn ile merref olup Hazret-i Risletpenh srr [u] dumnndan rhat'l-ebdn in ol
gn Selmn- Pk'e emr edp Selmn- Pk, Hazret-i
Rislet-penh'n mbrek ser-i sadetin pk ms ile
mzeyyinlik edp tr etdi.
Selmn- Pk cmle berberlere pk pr [] pv
oldu. btid kemerin bizzt Hazret-i Al balayup kabri
Badd'a (---) sat bad cnib-i (---) nehr-i (---) (---) (---)
bir sitne-i kbrdr. Ylda bir kerre cmle berberler ve
nie bin ehl-i teferrc gidp cemiyyet-i kbr olur. Ulu
sultndr kim Hazret-i Resl'n tara hidmetkr ve pr
lim idi. Resl-i Hud ann hakknda, hads:
1

"Selman ehl-i beytimizdendir. ncekilerin ve sonrakilerin

ilmini idrak etmitir. phesiz cennet her gn ve gece be
kerre ona komaktadr."

buyurmudur. Yan bizden ve ehl-i beytimizdendir,

evveln ve hirin ilmine erdi ve drst [198a] cennet an
zler, dey Aere-i Mbeere'den gayr Selmn- Pk'e
ve Hazret-i Ukke'ye cenneti tebr etmidir.
zn-i Resl ile evvel Hazret-i Al, Selmn- Fris'in
belin balayup (---) tarkin prlerine Selmn- Pk pkdem olup ser-eme-i pr-i prn olmudur ve yz
otuz yana varup muammer olup cemi mctehidn
Selmn'dan Hazret-i Rislet-penh'n tecdd-i vuzun ve
tadl-i erkn- salt- hamseyi [ve] urt [u] kuydu,
snen-i mstehibbt [u] vcibt [u] feryiziyle ed
etdiklerinin shhat- haberlerin bu Selmn- Pk'den
almlardr.
Ve Hazret-i Selmn- Pris, Hazret'den sonra
Medyin-i Badd- behit-bd'da skin olup hayli
muammer olmaile mm- Azam hazretleri dahi
Badd'da hsl olmaile Selmn'dan nie bin fnn
grp eref-i sohbetleriyle merref olmaile ulm-
evveln hirne vsl olup snnet-i Reslullh zre
shib-i mezheb oldu. Amm mm- Azam ki Numn
ibn Sbit'dir (---) atadan nesebi Enirvn'a mnteh
olur. Lkin mezhebi Selmn'dan almad, Hammde
hazretlerinden ald, anlar Alkame'den ald, anlar
brhm-i Nahf'den, anlar Abdullh bin Abbs'dan,
anlar Hazret-i Resl-i Ekrem'den, anlar Hazret-i
brhm'den, anlar Hazret-i s'den, anlar Hazret-i
dem'den, anlar Hazret-i Cibrl-i Emn'den, anlar
Hazret-i srfl'den, anlar Hazret-i Mkl'den, anlar
bizzt Hazret-i Rabb'l-lemnden celle celluhu ve amme
nevluhu hazretlerinin b-nihye keremlerinden ahz
eylemiler.
Mmin [u] muvahhid olup mm- Azam
mezhebinden olan kimesne, mezhebi mm- Azam
kimden ahz eylemidir bir mmin bilmese ehdeti ciz
olmaz, demiler. Ve mm- Azam'n Selmn ile ve gayr
Ashb ile merref olduun byle yazmlar. Mel-i
kelm oldur kim berberlerin pri evvel Hazret-i brhm,
ikinci Selmn- Pk'dir.
Bu berber tifesi tahtrevnlar zre dkknlarn
gn-gn cmlar ile ve sar pirincden leen ve ibrkler ile
ve nie bin gne Alman usturalar ile dkknelerin
tezyn edp bellerinde pk ibrim ve zerdz ed
petemller ile pene-i fitb berber cvnlar kendlerin
zeyn edp geerler.
Esnf- berbern- snnetciyn: Dkkn 300,
nefert 400, prleri Eb'l-havkn Muhammed bin Talha
bin Abdullh'dr. Selmn- Pk belin balayup cmle
slm ile merref olanlar snnet ederdi. Amm bizzt
Habb-i Ekrem sallallhu aleyhi ve sellem vlidesi Emne
Htn'dan bi-emrillh snnet ile tevelld edp ayneyn-i
erfleri mkehhal mtak olmulardr.
Amm snnet edicilerin pri Eb'l-havkn
Muhammed'in htnu Rbia binti Abdullh ibn
Mesd'{dur}, duhter-i pkze-ahterlerin masdar ortasndaki krmz dilik nm lahm- zidi kesp snnet
ederdi. Hazret-i brhm htnu olan (---) Ana Hcer

______________________________________ 311

Ana'ya gazab edp ol lahm kesp snnet edp ol

asrdan ber bintnlar snnet etmek Arabistn'a
mahssdur. Hl Msr'da Hazar derler bir gne kavm
vardr, kz snnetleri gecesinde azm dumnlar ederler.
Nisvn tifesine bu snnetin fidesi oldur kim vaz-
haml etdikde sn vech ile doururmu.
Ezn-cnib bu snnetciyn dahi seyishneler zre
dkknlarn gn-gn snnet usturalaryla zeyn edp
baz gulmlar dkknlarnda def u kudm ile snnet
eder eklinde ubr ederler. (---) (---) (---) (---)
Esnf- berbern- piydegn: Dkknlar
yokdur, nefert 2000, prleri yine Selmn- Pk'dir,
pkze geerler.
Evsf- arkcyn- ustura: Dkkn 40, nefert
100, prleri Eb'l-feth Abdullh en-Nasr'dir kim
baklarn pri idi. Bunlar tahtrevnlar zre araba
tekerlei gibi arhlarda ustura bileyerek mkemmel ubr
ederler.
Esnf- ustura kuyrukcuyn: Dkkn 12, nefert
40, prleri yine Eb'l-feth Abdullh en-Nasr'dir.
Seyishneler zre dkknlarnda ustura saplar ve ustura
kuyruklar yaparak pr-silh tayy- merhl ederler.
Esnf- sarkcyn: Dkkn 17, nefert 40, prleri
Cibrl'dir kim cennetden tc- enbiyy Hazret'e ol
getirdi. {Badehu imme-i Resl}. Bunlarn dkknlar
Ayasofya cmii nnde Kaya Sultn sary'na muttasl
dkknlardr. ou b-zebn destrlerdir. Ehl-i dvna
mcevveze ve selm ve kallv ve pern ve kubd ve
ktbi ve azam sarklar sararlar. Amm (---) Karaman'da
olan sarkclar cmle mm- Azam tc rf-i destr-
Numn sararlar, her br kr edelim dey dem ararlar,
mter [198b] bulmayup mevt tbtlarna destr
sararlar.
Bu frka seyishneler zre mezkr sarklar zeyn
edp ubr ederler. Bunlardan sonra berberba cmle
dilbernlaryla msellah ubr edp sekizer kat
mehterhne alarak tayy- menzil ederler. Bu
berberbaya yamak cmle yedi esnfdr ve cmle (---)
dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu'l-hmis ve selsn
Esnf- hammmcyn- thirn

slmbol'un drd mevleviyyet yerinde yz elli bir

hammm olduu blda imretler evsfnda tahrr
olunmudur. Amm bu esnf alaynda yz elli bir
hammmclar cmle pr-silh ubr ederler, ank ve
mutaazzm slih kimesnelerdir. Prleri Muhsin ibn
Osmn'dr. Hazret-i Al huzrunda Selmn- Pk
kemerin balad sekizinci prdir. Kabri (---)'dir.
Bu hammmclar cmlesi kheyln atlara svr olup
huddmlar arabalar zre keeden hammmlar edp
mnevver cmlar ile mzeyyen edp,
"Gele Vef hammmna cnm, gire Hac Kadn
hammmna hnm, gre inili hammm cnm" dey
{msra}:

Nlgn ftaya sarm bedeni urynn

dilbern- uryn dellklar byle nid ederek hammmlaryla bile ubr ederler.
Esnf- dellkn: Nefert cmle 2000, prleri
Ubeyd-i Msr'dir, Selmn- Pk belin baladu yedinci
prdir. Kabri yine Msr'da Karfe-i Kbr'dadr. Bu
dellklar cmle uryn olup ibrim petemller ile
dilbernlar kkllerin pern edp ellerinde ftn kse
ve bellerinde seng-i ms ve mmessek sbn ile
birbirlerine kse ve sbn srerek gzer ederler.
Esnf- ntrn: Nefert 1000, prleri Mansr bin
Ksm'dr, Selmn- Pk belin balad tokuzuncu
prdir. Kabri Baalbek kurbnde Cebel-i Lbnn'dadr.
Bu ntrlar dahi bellerinde petemller zre kllarn
kuanup ayaklar plak, baldr duruda olup imr
bns ve sadefkr nalnlar ile pr-silh gzer ederek
reftr etdiklerinde cmle halk hande edp hayrn olurlar.
Bu hlile geerler.
Esnf- cme-yn yan amarcyn: Dkkn
300, nefert 500, prleri (---) (---), kabri (---) (---)'dir.
Bunlar arabalar zre dkknlarnda esbb yaykayup pk
esbblar serp ubr ederler.
{Esnf- lekeciyn: Dkkn 10, nefrt 20, prleri
(---)
(---)'dir.
Bunlarn
dkknlar
Byezd
meydnndadr. Bir esbba leke vk olsa ana bir ilc
edp lekeyi gayb ederler. Zb sanattr kim asl zkymet esbbn reng [] ry mteayyir olmaz}.
Esnf- nreciyn yan hrzmaclar: Nefert elli,
bunlar baz hammm kapularnda hrzma satarlar,
dkknsz bir alay fukarlardr. Bunlar dahi arkalarnda
torbalar ile nre satup "Nre ile pk edben nr ederiz"
dey feryd ederek ubr ederler.
Bu hammmclar yamaklar cmle pr-silh ile ubr
edp eyhleri ve nakbleri ve avular ve
hammmcbas cmle kheyln atlar zre ardlar sra
sekizer kat mehterhneler ile msellah ubr ederler.
Yollarda her kank da u b ve ayr yerlerde keeden
hammmlar yapup iine kmrler yakup guzt-
mslimn gasl ederler.
Bu hammmclar yama cmle alt esnfdr ve
dkknlar cmle (---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu's-sdis ve selsn
Esnf- nakkn- cihn

Krhne-i nakkba birdir, Arslanhne'nin st

tabakalar kat-ender-kat krgr-bin hcrelerdir kim
cemi nakkn- stdn bu krhnede skinlerdir, gayr
yerlerde dkkn yz adeddir, amm hnelerinde skin
sary- ller nakk cmle bin neferdir. Prleri eddd'n
Ba- remin nak eden emr-i Ahm'dir, Kbt
tevrhlerinden bu emr in peygamberdir dey yazm.
Amm Hazret-i Sleymn vezri saf- Berhyy dahi
peygamber ve nakk idi kim taht- Sleymn' ve kasr-
Belks' Berhyy nak etmidi kim lisn- Kabbta'da
darb- mesel olmudur kim pesendde bir naka nak-

______________________________________ 312

Berhy gibi erbaa ve irn krt olmu derler. Amm

Acem ve Rm uarlar medhinde nak- Erjeng medh
olunur.
Bu esnfn prleri Hazret asrnda Kabe-i erfi
Hatmiyle tamr olundukda beyt-i mad- erfi nak
eden Fazl ibn Hazret-i Abbs'dr {kim ibn
ammi'n-nebdir, meyt-i Resl zre su dkmdr}.
Hazret-i Eb Zer-i Gffr belin balayup nakklara pr
oldu. Kabri m- cennet-memda Cmi-i meyye'nin
mihrb dvrnda minber dibinde Neblerkapusu'nun i
yznde on iki bin ehd peygamberler yannda
medfndur.
l-i Emeviyyn'dan Halfe Abdlmmin bu
nakklar pri Fazl bin Abbs' gyet severdi. Hikmet-i
Hud Abdlmmin Cmi-i meyye'yi amr [199a]
edp eflke ser-ekmi kubbe-i nh-tk pr-i nakk
nak- bkalemn ederken kubbeden gzne kire
gubr dp ol mahalde t kubbe-i mnnn zirve-i
lsinden na dp helk olup nak bir zamn bk
kalup Abdlmmin bu pre mahabbetinden
Neblerkapusu dhilinde defn etdi. Rahmetullhi aleyh.
Bu nakklar dahi tahtrevnlar zre yaylar ve
iskemle ve ferhne nak edp hkulu ve Velcn ve
Aa Rz ve Mrver lik ve Bihzd ve Mn ve Freng
Sinor ve Cnh nmn stdlarn sihr-i icz nak-
bkalemn- ibret-nmn ilerin dkknlarnn cnib-i
erbaasna koyup cmle erbb- marif tem ederek bu
nakklar dahi bu yzden alaylar ile gep giderler.
Esnf- zer-kbyn yan altun dcler:
Dkkn 55, nefer 70, pr-i atkleri Hazret-i Dvd'dur,
kbel-i Hak'dan nzil olan Zebr yetleriyn altunu
dp her sahfeyi mzehheb ser-levhal ederdi. Zr
Zebr yeti Hazret-i Dvd'a nzil oldu kim ye[t]:
1

yeti delldir.

Hazret-i Dvd'dan nbvvet-i Reslullh'a gelince

bin alt yz krk sene olup Mekke-i Mkerreme'yi feth
etdkden sonra tamr termmi mahallinde nakklarn
pri Kabe nak ederken Eb'l-hazen bin Nasr bin
Abdullh, Hazret'e dlm zer-i hlis getirp Mekke-i
Mkkereme'i annla mutall ve mzehheb etdiler.
Badehu Rislet-penh'n izn-i erfiyle Selmn-
Pk, Eb'l-hazen'in belin balayup zer-kplara yan
altun dclere pr oldu. Kabri (---) (---)'dir. Bu ehl-i
href dahi tahtrevnlar zre cml dkknlar ire altun
derek ubr ederler.
Esnf- mzehheb-ken: Dkkn 40, nefert
105, prleri Hazret-i Osmn'dr kim Hazret-i Rislet'e
krk yanda nbvvet geldikde Hazret-i Cibrl-i Emn ile
ibtid Kurn- azmden 3
yeti, yarl-
bel-i Rabb'l-zze gelp badehu Hazret-i Osmn
1

Kurn, Nisa 163; Kurn, sra 55; "Davud'a da Zebur'u verdik."

Kurn, Nisa 163; Kurn, sra 55; "Davud'a da Zebur'u verdik."

Kurn, Alak 1; "Rabbinin adyla oku."

slm ile merref oldukda bu yet-i erfi ibtid-i

Kurn- azm edp ser-levha ve mzehheb edp hl
mzehhebcilerin silsilesi Hazret-i Osmn- Zi'nNreyn'e kar. Kabri Medne-i Mnevvere Bakinde
denilmidir.
Bu mzehhebciler dahi dkknlarnda Kelm-
zzetleri ve kitblar tezhb ederek ubr ederler.
Esnf- mcellidn: Dkkn 100, nefert 300,
prleri Abdullh- Yetm olup bu sahhfn alay blda
ordu monls alaynda mufassaldr.
Esnf- sahhfn: Dkkn 60, nefert 200, zr
ayak sahhf okdur. Prleri Eb Zer- Gffr'dir,
Selmn- Pk belin balad. Kabri Bak'dedir, yz yetmi
yanda nakl etdi. {On beinci pr-i mldr olduundan
Hazret-i Resl-i Hud anlara Eb Zer dey lakab
komulardr. Hazret'den krk hads rivyet eder}.
Bunlar dahi dkknlarn nie bin kitb- gn-gn
ile zeyn edp ayak sahhflar "Mltek ve Drer [u]
Gurer'im eydir amm Kef'm kef edp Tarkat-
Muhammed'den ayrlman, ey kitbdr" dey torba tobra
kitblarla ubr ederler.
Esnf- kzcyn: Dkkn 200, nefert 205,
prleri Hazret-i Abbs amm-i Resl'dr. Kabri
Bak'dedir ve Al {kemerin balad}. Bunlar dahi
seyishneler zre dkknlarn slmbol taba ve Bosna
ve Sebde ve Bundukn kzlaryla zeyn edp cmlesi
beyz kzdan ferrce ve muvahhidler ve hrka ve azm
destr ile ve yine kzdan gn-gn klhlar ile
kendlerin zeyn edp dkknlarnda kzlar
mhreleyp cmlesi pr-silh beyz esbbl asker olup
ubr ederler.
Esnf- mukavv kubur divitciyn: Dkkn 55,
nefert 105, prleri Muz ibn Cebel'dir ve Selmn
kemer-bestesidir. Kabri {Ebtah'dadr}.
Bunlar dkknlarn gn-gn kubur ve mzehheb
mnakka devtlar ile mzeyyen edp kendler dahi
pr-silh tayy- mekn ederler.
Esnf- remmln ve esnf- mektbcuyn: Pr
perv[er]leri ve askerleriyle bld ordu monls alaynda
yazlmdr.
Esnf- mrekkebciyn: Dkkn 40, nefert 65,
prleri Zeyd bin Hris'dir, Enes kemerin balad. Kabri
Mekke Ebtah'ndadr. Bunlarn dkknlar Sultn
Byezd'dedir, amm nie yz kimesneler hnelerinde
ilerler. Hussan Sultn Selm kurbnde kieme
nnde Mrekkebci Kar'nn mrekkebi gyet
mehrdur. Ve Kzlmusluk'daki yedi iklmde
mehrdur, hatt ann hakknda ktibler ve irler bu
beyti terennm etmiler:
Mrekkeb okdur slmbol'da amm
Kzlmusluk'daki gyetde al
dey medh etmilerdir.
Esnf- nakkn- musavvirn: Dkkn 4, nefert 40, prleri yokdur, zr sret yazmak eratmzda
memndur, lkin Hazret-i Rislet-penh Hayber kalasn
feth edp andan bir esed sretli sancak [199b] ganmet

______________________________________ 313

alup mehbet [u] salbet in ol esed sretli sanca Eb

Eyyb- Ensr ki alemdr- Reslullh'dr anlarn evld-
mihteri Seyd Emetullh tayup pederi Eyyb Sultn,
Hazret huzrunda kemerine ed balayup bayrakdrlara
pr oldu. Kabri mm Hseyin'e bayrakdr olup Kerbel
hedlar iinde sde-hldir.
Hazret ol sancakdan gayr srete ve tasvr [u] put
yazmaa ruhsat vermemilerdir. Amm Rm nakklar
zde-i tablarndan yine dn-i slmn n [u] hret
evketleriyn Hazret-i Hamza-i b-safnn Zpn ile
atlar zre ceng [] cidl sretlerin lt- silha mstarak
olup Zpn'i kayd [] bend edp Hamza glib olup
sretin yazarlar kim gy z-rhdur.
Ve Hamza-i b-safnn yz yetmi sandaliyye shibi
Hazret-i Sad u Sad'i ve Hlid ibn Veld'i ve Ubeydet'lCerrh' ve eyh Sr'yi ve Mad-Kereb'i ve Dvne
Hurm'u ve Lenduh ibn Sadn' ve Shib-krn
Bedzzamn Veliyy'l-akrn' ve Ksm- laleyn-i
Kub'y ve teber-i mslimsi elinde Hazret-i Peyk-i Resl
Baba Amr meyye-i Zamr ve nie yz shib-krnlar
zrh [u] zireh-klh ve cebe ve cevene mstarak olup
hssn- sfint'l-ciyd misilli atlara yedi pre lt-
silhlaryla her bir pehlivnlarn sretlerin mehbet [u]
salbetleriyle yazarlar kim gren mm demler hamd-i
Hud mmet-i Muhammed'den byle shib-krnlar var
imi dey kendleri cenge mahabbet edp mchidn fseblillh olmaa bis olur.
Ve selef pehlivnlardan hnme'de yazdu zre
Sm Nermn' ve Zl Kstehem'i ve Rstem []
Efrsiyb' ve agt' ve Pjen-i Menehr'i ve Ferdn'u
ve Demirci Kve ve Dahhk' bu pehlivnlar dahi eyle
tasvr edp yazarlar kim her biri gy birbirlerine hamle
etmededirler.
Ve bu zikr olunan pehlivnlarn sretlerin musavvirn dkknlarnn cnib-i etrfna zeyn edp ubr
ederler. Bu musavvirlerin ser-emesi Miskl Solakzde.
Ve Tiryk Osmn elebi, kalalar sreti cengiyle tasvr
etmede Bihzd- Sn idi. Ve Parmakkapu'da Tsbz
Pehlivn Al, pdihlarn ve serdr u vzerlarn Revn
ve Badd cenglerin yazmada Vel Cn- Evvel idi ve
gayr fnnda dahi Cemd-i asr idi.
Esnf- flcyn- musavver: Dkkn ve nefer
birdir. Mahmd Paa rsunda bir dkknda skin
Hoca Mehemmed elebi derlerdi, suleh-y mmetden
msin kimesne idi. Hatt Sleymn Hn sohbetiyle
merref olmu bir zinde ihtiyr idi.
Blda tahrr olunan cmle pehlivnlarn ve selef
pdihlarnn ve nie mrsel peygamberlerin ve b-hisb
kalalarn ceng [] cidllerin ve deryda ketlerin agreb
garyibden harb [] ktllerin evyil-i eyym stdlarnn
sihr-i icz ve pesendde ketebeli kalemleriyle iri slmbol
tabak kz cermleri zre yazlm tasvrleri cild cild
r-y dkknna dizp yende ve revende gelp tli dutup bir ake verp bu tasvrlerden fl aup, ceng [] cidl
mi gelir yhd Ysuf Zleyh m gelir ya Leyl v
Mecnn ve Ferhd rn ve Varka [] Glh m vey

selef shib-krnlarnn birbiriyle muhsemeti ve ay [u]

iretleri gelp ana gre;
Bu fl issine geldi ite Ferhd,
almakla olursun sen de dild
dey her tasvrlere mnsib indiyyt- ebyt [u] erlar
okurdu kim istim edenin glmeden akl giderdi. Ol pr
annla kr ederdi. Khce bu sretlerle pdiha giderdi.
Bu dahi bir tahtrevn zre sretlerin halka gsterp
alayda giderdi. Hl slmbol mukallidleri ire bu tasvr
flcsnn indiyyt gazelleri gn-gn evz [u] etvrlaryla
takld ederler kim nie bin gne mudhik kelmlardr.
Esnf- oymacyn: Dkkn 9, nefert 20, prleri
Abdurrahmn ibn ir Hassn'dr. Hazret-i Resl'n
Ksm evldyla rdan emilde sd karndadr. Kabri
Kuds kurbnde ehr-i Taberistn'dadr.
Bu oymaclar, dervn- zndan Hezrfen elebi
marifetli std- kmillerdir kim mikrs- ly ile sihr-i
icz oymalar oyarlar kim gy sihr-i helldir. Bunlarn
ydigrlarn teberrken kitblar iinde hfz ederler.
Bunlar seyishneler zre dkknlarnda elvn
varaklar zre oymalarn yapup ve kzlar zre
yapdrup oymalar oyarak ubr ederler.
Esnf- naklcyn- sr- hmyn: Dkkn 4,
nefert 55, prleri Myesser-i Ezher'dir, Hadce Ana
huddmdr. Enes ibn Mlik belin balad. {Kabri
Kfe'dedir. Hazret asrndaki srlarda bahrdan serviler
yapard. Bu esnfn} dkknlar Koska Furunu yannda
ve Aksary'da ve Tahta'l-kala'da ve Odunkapusu'nun i
yznde
emahne
mukbelesinde
nklcba
dkkndr.
Bunlar bu alayda ehremni mlyla [200a] Sleymniyye minresi kaddi balmmunun rengreng
kfrlerinden ve amata vara tellerinden evce serekmi servi-misl mnevver ve mutall nakllar eyleyp
her birin yzer ikier yzer tershne karavana pyzenleri
ekp vardiyanlar saa ve sola ekin dey silisre
ddklerin alarak ubr ederler ve nie yz hurde
nakllar ile alay gsterp ubr ederler.
{Esnf- alc ve balc: Nefert 100, bunlar ancak
yevm-i Ramazn'da ydeynlerde masmlara iskt(?) in
yeil balmmundan ttler ve beyz mmdan kumrular
edp ubucuklar ucunda "Alcm balcm" diyerek
gzer ederler}.
Esnf- basmacyn- yasdk: Dkkn 15, nefert
55, prleri yine nakklarn pri Fazl ibn Hazret-i
Abbs'dr {kim Hazret-i Resl merhm oldukda Al gasl
edp bu Fazl cesed-i Neb zre su sab ederdi}.
Dkknlar Srt hammm kurbndedir. Krlar neftli ve
katrnl gn-gn boyalar ile mnakka yasdklar ve
sofralar ve perdeler ve atranc bezleri basup
dkknlarnda bu kr ile ubr ederler. Amm latf
musanna krdr kim ne kadar yaykasan nak mteayyir
olmaz bir krdr.
Esnf- basmacyn- it: Dkkn 25, nefert 100,
prleri yine Fazl bin Hazret-i Abbs'dr. Bunlar ekseriyy

______________________________________ 314

bekrhne odalarnda Tokad ve Sivas Ermenleri ve

Acem ve Hind basmaclardr kim sihr-i icz yorkan
yzleri ve araflar ve perdeler basarlar kim haylpesenddir. Bu krlarn arz edp dkknlarn krlaryla
zeyn edp pr-silh ubr ederler.
Esnf- nakkn- zerdzn: Dkkn 20, nefert
25, amm niesi hnelerinde ilerler, prleri Eb Srh'dr
ve Selmn'dir. Kabri Medyin'dedir. Bunlarn kr
vzer ve vkel ve ayn- kibra zerdz erkb
yasdklar ve makad ve perdeler ve dikdik ve abyler ve
akabendler ve eerler ve tegeltiler ve atlas zre
cebinlikler ilerler kim grenin akl gider, srmann
aaasndan demin gz hrelenir. Bu dahi pk
sanatdr. Bunlar cmle metlarn tahtrevnlar zre
dkknlarn da zeyn edp ubr ederler.
Esnf- nakkn- yalkcyn: Dkkn yigirmi,
nefert 25, prleri Sirceddn'dir, Selmn belin balad.
Kabri m kurbnde Busr'dadr. Bunlar gn-gn
bezler zre siyh kalemler ile makreme ve araflar ve
yasdklar ve pekrler zre nak edp htnlardan bizim
vlide dahi ana gre nak edp kr eder. Bunlar dahi
dkknlarnda siyh kalemler ile bezleri nak ederek prsilh olup ubr ederler.
Bu esnflardan sonra nakkba cmle gzde
askeriyle ve eyh ve nakbleriyle ve duclaryla sekizer
kat mehterhneyle ubr ederler. Bu nakkbaya yamak
cmle on yedi esnfdr ve cmle (---) dkkndr ve
yekn (---) askerdir.
el-Faslu's-sbi ve selsn
Esnf- Bezzzistn- atk

slmbol'un iz[di]hm ve gzde yerinde l-i

Osmn'n hazne-i azmi bir bezzzistndr kim gy
kala-i Kahkah'dr. Cemi erbb- seferlerin ve vzer
ve aynn mllar bundadr kim zr-i zemninde nie yz
demir kapulu mahzenler vardr. Sene 857 trhinde
Eb'l-feth Sultn Mehemmed Hn binsdr kim gy
eddd bindr. Cnib-i erbaas tarasnda keeciler ve
sahhf ve takyaclar ve boasclar ve klabdan u
srmaclar ve kuyumcular ve inccler ihta etmidir.
Ve r-kesinde kala kapular gibi metn ve kav
demir kapular vardr, imle nzr Sahhflarkapusu, garba mekf Takyaclarkapusu, cenba mefth
Gazzzlarkapusu. Ve arka kde Kuyumcularkapusu
zre kanatlarn am bir mehb ku sreti vardr. Bu ku
sretin bu kapu zre tasvr etmeden rumz oldur kim
kr [u] kesb dedkleri ber-hev tayern eder bir vah
kudur. Eer ku bir nezketle sayd edebilirsen bu
bezstende kr edebilirsin demek iretidir. Amm
hakk ki acyib rumz vasiyyetdir.
Ve bu bezsten ire cmle (---) pye-i k[r]girler
zre (---) aded russ- nlgn ile mestr kubbe-i azmdir
kim cnib-i erbaasnda demir kapakl penereler vardr
ve diren-mdr kubbe etrflarnda demler gezp demir kapaklar kapayacak tabakalar vardr.

Ve bezsten ire hrh drd sokan yemn [] yesr cmle alt yz dkkndr ve kat-ender-kat cmle iki
bin dollbdr. Her dollb shibi ferat edp frht
etmek dilese beer bin gurua tty gibi satlr. Sabhdan
kuluk vaktine dek iler bir krhne-i azmdir, cihnn
cmle z-kymet eylar bu bezstende b-kymet
bulunur bzrdr. Ve bunda biner ve ikier bin kseye
mlik bzergnlar vardr.
Esnf- psbn- Bezsten-i atk: Nefert 70,
bunlarn nzrlar pdih haznedrbasdr. Keflli ve
byinli mselmn demlerdir kim her gece bezsten
iinde kandlleri ern edp pr-silh yatrlar. Prleri
Gafr-i Hind'dir. [200b] Selmn Kemer-bestesidir.
Kabri Msr'dadr.
Bunlar eyle mutemed demlerdir kim bedstende
olan dollblar ak kalup nie Msr haznesi ve cevhirt
ve murassatn hisbn Cenb- Br bilr, meydnda
yatup asl vaz- yed etmee kdir deillerdir. Bunlar
ellerinde fnslar ve nobutlar ile,
"Aa vura duta hay" diyerek ubr ederler. Amm
bunlar slmbol ire olan krk bin psbnlara karmazlar, zr bunlar emr-i pdihiyle gedik shibi psbn
[u] nigehbnlar ve ddebnlardr. Taraf- pdihden
ehremninden ulfe alup yerleri mahll oldukda
bedsten hammllarnn mstehaklarna tevch olunur
kavmdirler.
Esnf- hammln- bezzzistn: Nefert 300,
bunlarn pri Peygm- Al'dir ve Selmn'dir. Kabri
Tebrz'dedir. Bunlar bedesten hricinde hidmet ederler,
bedestenin drd zencrli kapusundan ieri giremezler,
ancak taradaki esnflara hidmet edp her gece cmle
esnflarn sandk sandk metlarn tayup bedstenin
tara mahzenlerine slmbol'un ihrk havfndan hfz
edp tara dkknlar bo kalr. Zr her dkkn shibleri
bad yerlerde olur.
Bu hammllar dahi arkalarnda yasslama semerleri
ve ellerinde hablleri ve bellerinde kllaryla ubr
ederler. Ve's-selm.
Esnf- dellln- Bezzzistn- endern: Nefert 40, prleri Eb'n-nid (---) (---) (---). Bunlar cmle
eli bertl gedik shibi muhteem ve mutemed
demlerdir kim bedsten iinde hidmet ederler, tara
kamazlar. Cmlesi alayda cevhir raht ve kl ve
gaddre ve krk ve gayr z-kymet eylar ile
omuzlarnda ubr ederler.
Esnf- dellln- Bezzzistn- brn: Cmle
300 eli bertl deildir amm mutemed keflleri vardr.
Bunlar dahi omuzlarnda metlaryla "Bin gurua
cevhir kuam ve iki bin gurua istifanm" deyp ubr
ederler.
Ehl-i sanyi, ukacyn: Dkkn 100, nefert
107, prleri Eb'l-Hd-y Haleb'dir ve Selmn'dir.
Kabri Mekke'dedir. Bunlar arabalar zre nie bin pasdav
saya ve londirine ve vezentin [florentin?] ve karkaona
ve nime ve paris ve marliye ve ankona ve londura ve

______________________________________ 315

iskerled ve yetmi ile ukalar endzeleyp "Ala bin iki

bin guru" deyp geerler.
Ehl-i href, atlascyn: Dkkn 105, nefert 300,
prleri Mansr- Endels'dir ve Selmn'dir. Kabri {nmalm}. Bu kavm ekser Yahdlerdir, gn-gn
akmie-i fhireleri dkknlarnda tahtrevnlar zre
lerek kat- menzil ederler.
Esnf- dbcyn: Dkkn 16, nefert 25, prleri
(---) (---) (---) (---) (---). Bu href tahtrevnlar zre
dkknlarn zer-ender-zer b zerbf ve serengler ile
zeyn edp msellah ubr ederler.
Ehl-i kr, katfeciyn: Dkkn 70, nefert 200,
prleri (---) (---) (---) (---). Bu tife tahtrevnlar zre
katfe dokuyarak sanatlar ve metlarn arz ederek
muhteemne ubr ederler.
Esnf- yasdkcyan- sereng ve katfe: Dkkn
100, nefert 400, prleri (---) (---) (---). Mardin kr ve
Bursa kr srmal katfe ve sereng yasdklar ile
dkknlarnda dokuyarak cmle msellah geerler.
Esnf- dryciyn: Dkkn 200, nefert 500,
prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bu frka dahi
dkknelerin dry ve pld ve mler ile zeyn edp
harr dokuyarak menzil kat ederler.
Esnf- hilatcyn- harr: Dkkn 5, nefert 105,
prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bu zmre kuaklk tabr
etdikleri yedi bbet hilat- pdihleri dokuyarak
hilatlar zeyn edp geerler.
Esnf- muhattemciyn: Dkkn 17, nefert 40,
prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bu pekrlar krmz ve
gn-gn mukaddem kuaklar bft edp dkknlarn
muhattemler ile zeyn edp ubr ederler.
Ehl-i kr, alacacyn- Tire ve m: Dkkn 70,
nefert 100, prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bunlar
seyishneler zre dkknlarn Tire ve Manisa ve m ve
Hind alacalarn dokuyarak arz- mahret edp geerler.
Ehl-i kesb, petemlciyn: Dkkn, krhne
birdir, amm nefert 400, prleri (---) (---) (---) (---)
krhneleri Krkeme kurbnde baka krhne-i
azmdir. Dkknlarn krk kalem petemlleriyle zeyn
edp gep giderler. [201a]
Ehl-i ul, kmhcyn: Dkkn 17, nefert 30,
prleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i tccr, dimiciyn: Dkkn 58, nefert 100,

prleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i kni, bezciyn: Dkkn 500, nefert 600,

prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bunlar gn-gn Serfice
ve Tarabefzn ve slmbol bezleri ve yelken bezleri ve
asdr bezleri dokuyarak ubr ederler.
Ehl-i ksib, bezzzn- boascyn: Krhne 40,
nefert 100, prleri (---) (---) (---). Bunlar lekefr ve
bru ve hty ve m ve z ve molly el-hsl gngn elvn bezleri bft ederek geerler.

Ehl-i sevdger, tcirn- bezzzn: Dkkn 700,

nefert 1000, prleri (---) (---) (---) (---) (---). Bu kimseler
cmle bez dokuyucularn tcirleridir, cemi rengreng zkymet Ahmed-bd ve Mahmd elvn bezleri ile
geerler.
Blda tahrr olunan met dokuyanlarnn dahi birer
kat tcir esnflar vardr kim cmle yetmi esnfdr bile
alay ederler.
Ehl-i egl, hale[ci]yn: Dkkn 40, nefert
111, prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---).
Arabalar zre dkknlarnda Selnik ve Sfet ve
Uk ve Kula ve Msr ve Isfehn haleleriyle zeyn
edp ubr ederler.
Ehl-i tarkat, abcyn: Dkkn 300, nefert 700,
prleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i erat, kebeciyn: Dkkn 100, nefert 700,

p kademleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i hakkat, ihrmcyn- sf: Dkkn 80,

nefert 100, mridleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i marifet, sofcyn: [Dk]kn 90, nefert 400,

pvlar
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i iktisb, siphbzr: Dkkn 500, nefert

800, ser-emeleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i hlekr, bitbzr: Dkkn 400, nefert 700,

eyh-i kadmleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i hev-y avretbzr: Dkknlar biledir,

nefert 200, reh-nmlar
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i ayyr, dellln- bzr: Dkknsz, nefert

300, std- kadmleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Ehl-i ayyr, miyncyn bzr: Dkkn [(---)]

nefert 200, ser-nefer-i kadmleri
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Bunlar alayndan sonra Bedsten-i atk eyhleri ve

nakbleri ve duclar cmlesi bedsten kethudsyla
cmle rikb rikbe at ba berber enselerinde ifte
kekler ile pr-silh olup sekizer kat mehterhne ile
mkemmel ubr ederler. Bu bedsten kethudsna
yamak olan cmle otuz esnfdr ve cmle (---) dkkndr
ve yeknu (---) asker-i b-pyndr.

el-Faslu's-smin ve selsn
Esnf- cemat-i Bezsten- cedd

Bu dahi Sultn Mehemmed Hn'n binsdr. Eski

Bezzzisten'e yz adm karbdir. Bunun dahi ekl-i
bins hemn Eski [201b] Bezsten gibidir. Ancak iml
cnibine Zebtclarkapusu'na alt kademe ta nerdbn
ile
klr.
Garba
Hakkklarkapusu,
cenba
adrclarkapusu, arka Telcilerkapusu nerdbnsz dz
kapulardr.
Bunun dahi zr-i zemnleri kavdir ve serp
kurumlu kubbelerdir. inde cmle alt yz dollbdr.
Ve cmle bin aded nefertlardr. Amm bunda
Bedsten-i atk gibi z-kymet cevhir maklesi eylar
satlmaz, Cmle harre ve elbise-i fhireye mteallik
metlar bey olunur. Bu ehl-i bedstenin prleri (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---).
Esnf- hcegiyn- Bedsten-i cedd: Cmle
1000 ml- Krn'a mlik tccrn- kidnler vardr kim
mallrnn hisb l-yuad vel yuhsdr. Amm gyet
suleh-y mmetden kimesnelerdir kim 1
deyp kr edp cmle metlarn tahtrevnlar zre
dkknlarn arsek gibi bezeyp meddeb
muhteemne ubr ederler.
Snf- dellln- Bedesten-i cedd 70, prleri
Eb'n-nid denilmidi. Bu dellllar Eski Bedsten dellllarna kendleri ol kadar msellah u mzeyyen ve zkymet riyet esbblar ile alay ederler kim cmle
temclar lem-i hayretde kalrlar.
Psbn- Bedsten-i cedd 80, prleri Gafr-i
Hind denilmidi. Bu psbnlar ellerinde balta ve harbe
ve bellerinde emr-i te-tb ile rz- rende nie
musanna fnslar yakup "Aa dura vura" dey feryd ile
ubr ederler.
Hammln- Bedsten-i cedd 300, prleri Peygm- Al'dir dey blda gmrk emni zelehor hammllar tarfinde tahrr olunmudu. Bunlar cmle
arkallaryla bedsten sandklarn(?) gtrerek bir hyh ile ubr ederler.
Esnf- dellln- Bedsten-i brn: Prleri
Eb'n-nid'dr denilmidi. Bunlar ketiflerinde nie bin
guruluk z-kymet esbblar ile "rkb trkeim bin
gurua, tepsile(?) bezim bir gurua" deyp feryd ederek
tayy- merhil ederler.
Ehl-i hl, yineciyn: Dkkn 90, nefert 105,
prleri Hsmeddn Necef'dir kim mm Hseyin belin
balad ve mm Hseyin ile Kerbel'da ehd olup kabri
andadr. Bu tife dkknlarn nie bin yine-i moran ile
zeyn edp geerler.
Ehl-i hell, sabbn, yan boyacyan: Dkkn
500, nefert 800, prleri mir ibn Abdullh esSabb'dr, Selmn- Pk belin baladu prlerin krk
yedincisidir, boyaclarn silsilesi ana kar. Yz otuz drt
1

______________________________________ 316

Hads: "(El emeiyle) kazanan, Allah'n sevdii kullardan

olur."

yanda nakl edp kabri Yemen'dedir. Bunlar arabalar

zr[e] dkknlarnda elvn bezler boyayup iplere bezler
serp ubr ederler.
Ehl-i sbr, hayrkr yan boyac tokmakcs:
Dkkn 100, nefert 700, bunlara hayrkr derler. Baz
zarfler nezketle bir deme smek murd etse "hayr
bana" der yan boyac tokma bana demekdir. Bu
esnflar dahi arabalar zre dkknlarnda bez
tokmaklayarak ubr etdkde gy rad grler gibi
grleyp omuzlarnda tokmaklar ile geerler.
Ehl-i hirfet
......................(2 satrlk yer bo)...................

Ehl-i megl
......................(2 satrlk yer bo)...................

Esnf- ehl-i tcir, tife-i Bezzzistn- Galata:

Sene (---) trhinde (---) (---) binsdr. Bu dahi kalamisl drd demir kapulu ve (---) aded kurum kubbeli ve
iki yz dollbl ve yz aded psbnl ve elli aded dellll
bir metn bezstendir. Nefert cmle 200, dollb 100,
amm bunda slmbol bedstenleri gibi cevhir ve
murassat ve z-kymet tefrkt bey [] ir olmaz,
metlar uka ve kum ve Sakz kmhs ve Sakz
dimisi ve kz dimisi ve Cezyir ihrmlar frht olunur.
Bu bedstenin cmle demleri msellah olup
Bedsten-i cedd nefertlaryla arz- met ederek tebdl-i
cme ubr ederler. Zr ou cezreler Urumlardr.
Esnf- zebtcyn: Dkkn 70, nefert 100,
prleri (---) (---) (---) (---) (---) (---) (---). Bunlar
dkknlarn zebt ve kullemisk ve nie yz elvn ho-b
dhniyytlar ile dkknlarn hokkalar ile zeyn edp
geerler. [202a]
Badehu Yeni Bedsten eyhleri ve nakbleri ve
kethuds dahi shib-i rus olmaile sekizer kat
mehterhne ile geerler. Bu Yeni Bedsten kethudsna
yamak olan cmle 13 esnfdr ve cmle (---) dkkndr
ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu't-tsi ve selsn

Esnf- doramacyn: Krhneleri Vef kurbnde Ekmekciolu trbesi yannda Sleymn Hn bin
etmidir bir krhne-i azmdir. Doramacba yan
sadefkrciba anda skin olur. Krhne nefertlar
cmle 100 neferdir. Amm slmbo[l] ire,
Esnf- sadefkrcyn: Dkkn 100, nefert 500,
prleri uayb- Hind'dir ve Selmn- Pk belin balad,
kabri Hind'de cezre-i Serendl'de. Bunlar dkknlarn
Hind psskrsi p-tahta ve sandkalar ile zeyn edp
ubr ederler.
Esnf- kr- hell, harrtn yan krkcyn:
Dkkn 500, nefert 1005, prleri Eb Ubeyd Harrt'dr.
Selmn- Pk belin baladu krk nc prdir kim
krkclarn silsilesi ana mntehdir. Kabri (---). Amm
bu kra hret veren Hazret-i brhm Edhem'dir kim
sihr-i icz krk ii ilerdi.

______________________________________ 317

Bu esnf dahi tahtrevnlar zre dkknlarn gngn krkc krlaryla tezyn edp kendler dahi
kemnelerin ekerek ileyerek ubr ederler.
Ehl-i kirn, hillciyn: Dkkn 55, nefert 700,
eyh-i kadmleri mm Hasan radyallhu anh'dr. Hazret'e
hill hedy getirdii mastrdur kim hill-i gn-gn
yapmada sihr-i hell ederdi. Kabri Medne-i Mnevvere
Bak'indedir. Rahmetullhi aleyh. {Kemerin bizzt Resl-i
Kibriy balayup (---) kermesi evld olmaile barna
basmdr}.
Ehl-i ke, kakcyn: Dkkn 300, nefert 1000,
Hazret'in zamn- sadetlerinde milafa yok idi. Hams-
mbrek dey sa elleriyle tenvl ederlerdi. Takiyy-i
Acem, Hazret'e bir kak yapup Selmn- Pk belin
belad ve Selmn'n brderi idi.
Ehl-i dkkn, kutucyn: Dkkn 100, nefert
1000, prleri Hurrem-i Hind'dir. Yemen'de skin
olmaile Veys el-Karan kemerin balad. Kabri Habe
Sevkin'indedir. Bunlar tahtrevnlar zre dkknlarn
kutularla zeyn edp ubr ederler.
Ehl-i cd, varulcuyn: Dkkn 80, nefert 105,
prleri n-malmdur. Varulcu esnfn bir ftvvetde
grmedik. Bunlar tahtrevnlar zre ardc ve servi ve
am tahtalarndan varul ve gerdeller yaparak tebdl-i
cme ile geerler.
Ehl-i kmil, nalncyn: Dkkn 13, nefert 106,
prleri Sunullh ibn Eb'l-Ksm Abdlvhid enNeccr'dr. Babas Abdlvhid dlgerlerin pri idi. Olu
Sunullh, Hazret'e naln yapard. Kabri Kfe'dedir.
Nalnclar dahi nalnlar{yla ubr ederler}.
Ehl-i ihtir, zer-desteciyn: Dkkn 8, nefert
25, prleri Ksm'dr kim neccrlarn prine bununin
Eb'l-Ksm {Abdlvhid derler. Dlgerler prinin
evld- khterdir. Bu zer-desteciler} dkknlarnda zerdeste ve elik ve matrak ve nobut ve meik ve as ve
arka kaas ve evgn yaparak geerler.
Andan doramacba gzde askeriyle pr-silh
olup sekizer kat mehterhnelerin alarak ubr ederler.
Bu doramacbaya yamak olan cmle tokuz esnfdr ve
cmle (---) dkkndr ve cmle (---) askerdir.
el-Faslu erban
Esnf- alc mehtern yan zurnacba

Bu tife ile mimrbann pdih huzrunda azm

mcdele ve mbheseleri gep mimrba eydir:
"Pdihm biz Habb Neccr keiyiz. Anlar
Cemd-i lan hirfeti bir alay Deccl kavmidir. Biz
pdihma sarylar bin ederiz ve seltn cmiler ve
merkad-i pr-envrlar ve sr- acbe binlar edp
kalalar fethinde tamr [] termm edp ordu-y slmda
biz mukaddem lzm olduumuz in evvel alay ederiz"
dedkde cevb- muraza mehterba eydir:
"Bizim hidmetimiz pdihma her br lzmz kim
bir cnibe mteveccih olsa mehbet [u] salbet, n,
hret [] evket in dosta dmana karu tabl, kudm,
nefrin derek gider. B-huss ceng mahallinde guzt-

mslimni cenge terb edp yz yigirmi koldan ceng

tablna ve ks-i hknlere turralar urulup asker-i slm
cenge klndrmaa sebeb oluruz. B-huss pdihm
bir eye elem-zede oldukda def-i gam in huzrunda
on iki makm yigirmi drd ube ve yigirmi drd usl ve
krk sekiz terkb ilm-i msikrdan fasl edp pdihm
mesrr olur. Hukem-y kudem kavlince sz [] sz ve
hnende ve mahbb rakks demin rhuna saf verir.
[202b] Bu gne rha gd verici esnflar hod bize
mensbdur. Sen ki mimrbasn, senin cmle esnfn
Ermen ve Urum kefereleri ve egserci ingneler ve
lknc ve suyolcu Arnavudlar ve lamc ve necisli
Ermenlerdir kim cmle esnfn mezmm u menhs
kfirlerdir. Pdihm biz bu esnf zerimize tasaddur
etdirmeziz. Cmle mehterhne oca halk krlma
irtikb ederiz. Irz- pdih yok mdr kim bir alay
haert alaymza tekaddm edeler. B-huss her yerde
alem-i Reslullh olursa ol alayda tabl- l-i Osmn gerekdir" dey ser-i mehtern ve serkr- szendekr bu
gne dav-y merd edince alc mehterler mukaddem
alay etmek in fermn- ehriyr oldu.
Esnf- alc mehtern: Krhne birdir, nefert
yzdr. {Prleri Cemd'dir. Hazret asrnda zurna
alnmayup pr-i hakkleri yokdur. Amm l-i Emeviyyn'da itihr buldular.} Krhneleri Hnkr sarynn
be kapularnda Demirkapu kurbnde bir krhne-i
azmdir. Ortasnda bir ser-blend r-ke kulle-i azmi
vardr. Her gece bade'l- fasl ve bir ceng harb
alup pdiha du ederler.
Ve her vakt-i seher sabha sat kalup dvna
cmle erbb- dvn ve ehl-i salt gh etmek in
kerre fasl- latfler ederler kim bdr olanlara hayt verir.
Sayf [] it'da knn- Osmn budur. Gyet mltefit
muazzez esnfdr ve ulfeleri ardr. Her ehl-i dvn ve
cmle ayn bir mansb- lye nil olsa bu mehtern
tehniyeleriyn hne-i ehl-i mansblara varup nevbet
fasl ederler. {Eer shib-i hne hnesinde gib ise ehl-i
beytine bir fasl alup giderler}.
Krhne-i mehtern- Yedikulle: Nefert krk,
bunlarda bade'l- ve ale's-sabh fasl ederler, knn-
Eb'l-feth'dir. Ve slmbol'un drd mevleviyyet yerinde
Eyyb'da ve Ksmpaa'da ve Galata'da ve Tophne'de
ve Beikta'da ve Rmeli Hisr'nda ve Yeniky'de ve
Rmeli Yenihisr'nda ve Kavak Yenihisr'nda ve
Bekoz'da ve Anatolu Hisr'nda ve skdar'da ve
Kzkullesi'nde, bu zikr olunan on yerde her vakt-i
ve her vakt-i seher mehterhneler alnup subalar ve
kadlar ve dizdrlar dvn durmalar knn- Eb'lfeth'dir. Zr ol asrda ol taraflar serhad idi. Hakkatna
nazar olunsa henz dahi serhaddir. Ve drd mevleviyyet
yere mehtern- brn cmle nefert 1000.
Bunlar pdih krhnelerinde ulfeleri yokdur,
ancak srlarda fasl edp kr ederler. ou Lidros
kynde ve Terkoz'da ve Balat'da skinlerdir, cmlesi
mehterbaya mensbdur. Bir sra gitseler mehterbaya
bir hedy verp mezn olurlar.

______________________________________ 318

Esnf- mehtern- ksciyn: Krhne birdir.

Odunkapusu'nun i yznde Bkclar iinde bir azm
krhnedir kim yz elli ift deve ksleri ve Osmn
Hn'n Hotin seferine gtrd fl ksleri var kim her
biri hammm kubbesi kadardr. Leyle-i ydeynde ve rz-
ydeynde ve sr- hmynlarda ve on sekiz pdih ve
kraln elileri cem olanda bu ksleri alup rad-vr
sadlar evce peyveste olur.
Bu krhnede cmle (---) nefertdr, prleri Hkn-
n'dir. Annin ks-i hkniyn derler. Amm Hazret-i
Rislet-penh gazlarnda ks nakare alup pr evvel
Baba Sevindik-i Hind'dir Hamza-i b-saf kemerbestesidir. Kabri Musul'da ercs {Neb cenbindedir}
dr.
Esnf- kr zurnacyn: Dkkn 7, nefert 40,
ibtid mellifi Cemd'dir, med Ayasuluk'dadr. slm
ile gitdiinde ihtilf vardr. Amm gn bana birer ey
telf etdikde tabl alard.
Esnf- davulcuyn: Dkkn 5, nefert 15, l-i
Osmn'da ibtid davul alan Orhn Gz'dir kim hl
Bursa'da kabri zre maslb krmz rtl bir tabl-
kebrdir. Sene (---) trhinde Ere ftihi asrnda
kudretden alnd msbet [] zhirdir.
Esnf- direciyn: Dkkn 10, nefert 50, ibtid
dire Hazret-i Sleymn ile Belks'n ziff gecesi
alnmdr. Badehu hicretin (---) senesinde Ftmat'zZehr on sekizine blia iken Hazret-i Al menkhas
olup leyle-i ziffda Baba mer ve Hazret'in ho-hn
Hamza bin Yetm dire alup sr etdiler. Annin
direzenlerin pri Amr- Ayyr'dr. Zr Hazret-i Resl
1

buyurmudur:
demilerdir.
Annin dire-i Arabistn helldir, hatt tevhdlerde
bile alarlar, amm celcilsiz olup iinde halkalar ola
gerekse sadefkr olsun. Srlarda ve hitnlarda ve zekt
verecek mahallerde ala. Arabistn'da def kudm
alnmak erdir. [203a]
Kr- rebbcyn: Dkkn 3, nefer 9, ibtid rebb
Abdullh Fryb'den kalup Sleymn Neb huzrunda
alnmdr, sz- kadmdir kim tr ile cemi ilm-i
msk icr olunur. Hazret'den evvel sz harm deil idi.
Sz- kadm ergann- ibret-nm Dvd Neb, Zebr
yetleriyle alard derler. Frengistn'a mahss bir szdr.
{Der tarf-i sz- ergann:} Bu ergann 300 aded
rzgr dd szlardr. Her deyrde birer mezzin
mahfilleri zre mezkr szlar zeyn olup iki aded
krkleri cms derilerindendir, her kr onar ruhbn
ekp bir krk enp bir krk kalkup rzgrlar birer
sanat ile bu zeyn olan szlarn arhlarna dokunup alar.
Ve azla alnacak szlara yine krklerin rhlar isbet
edp aldkda her szn yine deliklerine gderiden parmak gibi eyler deliklere basup usl ile sad verir. Amm
bu cmle yz szlarn muharriki krklerin rzgrlar
ve zenbereke ve arhlardr.

"Defle de olsa nikah ilan ediniz."

Bu szlar savt- hazn ile rehv makmnda sad

verdikce ruhbnlar peyrev olup Zebr yetleri okurlar.
Ve m-peciklerin niesin tav ederler kim buliyete
erdikde nefesi bozulmaya. Anlar dahi beer beer
krklerin zerlerine kup krklerin st kapaklaryla
kup enerken messir ho-vz ile erganna muvfk
mselsel
Zebr
yetlerin
rehv
makmnda
okuduklarnda dem mebht ve ga ve mest [u] hayrn
olur.
Alman diyrnda okunan Zebr yetlerin tercme
etmilerdir. Zr Zebr, lisn- srl zredir. ye[t]:
1

dir kim Zebr Hazret-i Dvd'a nzil

olmudur. Amm Nemse kavmi diyr- Alman'da

millet-i
Meshiyyedendirler.
Zebr'u
ergann
almalaryn tercme edp ergannla okurlar. yet-i
Zebr lisn- Nemse:
Fin son derbars an da cuder gebbet ale'r-rheyligesten unt
seligsten yugunt firav Marya hilf avef den kapuiner berko pasu2
Amm hikmet bu kim ok elfzlar Fris'dir. Bu
yeti rehv makmnda okuduklarnda dem hayrn
olur. Bu ergannu Hazret-i Dvd, Ruh'da yan
Urfa'da peyd etdiyn Ruh ehri ve ruhv makm
derler. Grmee muhtc bir erganndur kim; msra:
enden key bved mnend-i dde3
demiler. Hakk ki eker yemiler.
Esnf- kr, neyzen-i kadm: Dkkn 4, nefer 13,
Hazret-i Ms oban iken ibtid kaval ald derler.
Bunlar kamdan battl dheng ve ny ve girift ve
mansrh ve bolheng ve dahi battl ve Dvd ve
serheng ve sprge, hsl- kelm on iki gne ney vardr.
Bu sza ulem-y Rm sehel rz vermilerdir. Zr
meclis-i Sultn'l-ulemda ve huzr- Hazret-i
Mevln'da alnup ile'l-n Mevlevhnelerde alnur.
Amm Hazret-i Rislet yigirmi bee bli iken Hadce-i
Kbr mlyla Hazret-i Hadce'nin Myesser nmnda
bir gulmyla Busr ehrine, andan m ehrine ticrete
gidp azm hayr etdiler, amm Hazret m'a girmeyp
Cebel-i Kaysn'da hmryla hl Kadem'n-Neb olan
kubbe yerinde kim olup andan Mekke'ye ruc edp
Hadce-i Kbr'ya istikmetle muhsebe verp ol sene
Hadce Ana krk yanda mahlle iken Hazret'e mahabbet edp Hazret'in menkhas olup leyle-i ziffda def
kudm ve rebb ve ny szlar alnd Sier-i Cerr'de
mastrdur. Annin semhnelerde ney alnur baka
bir messir sads var, demin cnna saf verir.
Esnf- kr, msikr: Dkkn 6, nefer 15, Hazret-i Sleymn asrnda Fisagores-i Tevhd halfesi Ms

Kurn, Nisa 163; Kurn, sra 55; "Davud'a da Zebur'u verdik."

Zebur "Gzel, fevkalede dua iin ki ona herkesin en kutsal ve

takdis edilmi olan bakire Bayan Maria, Kapuziner dana
yardm et, Pasau"

itmek nasl grmek gibi olabilir?

______________________________________ 319

msikr yan miskli telf edp sz- kadmdir. Bunun

dahi envndan battl ve girift miskller olur.
Hner-i kr, cengciyn: Dkkn 2, nefer 10,
Sleymn Neb zamnnda def-i sevd in Fisagores-i
Hekm telfidir. Amm turfa heyet szdr, gy fl
hortumu gibi krk trl szdr, sads deme hayt verir.
Ehl-i hev-y kudm ve ks ve tablbz ve
deblekciyn: Dkkn ve nefer bir demdir. Mkil
marifetdir kim nakarenin yzlerine deve hm ekp zl
bemin bulmakdr. Ehl-i hev dem krdr, ancak bir
deme mahssdur. [203b]
Kr- tanbrcyn (---)
Kr- santrcuyn (---)
Kr- knncuyn (---)
Kr- avvdn (---)
Kr- rtyyn (---)
Kr- ravzacyn (---)
Kr- etriyn (---)
Kr- ehneciyn (---)
Kr- kopuzcuyn (---)
Kr- rcyn (---)
Kr- edeciyn (---)
Kr- karadzenciyn (---)
Kr- yonkrcyn (---)
Kr- yeltemeciyn (---)
Kr- municiyn (---)
Kr- tel tanbracyn (---)
Kr- brbtcyn (---)
Kr- klkcyn (---)
Kr- kemneciyn (---)
Kr- sundarcyn (---)
Kr- arkcyn (---)
(---)
Kr- kaba zurnacyn (---)
Kr- cura zurna (---)
Kr- saf zurna (---)
Kr- arab zurna (---)
Kr- acem srn (---)
Kr- ehb srn (---)
Kr- balaban (---)
Kr- nefr (---)
Kr- naarak (---)
Kr- (---)
Kr- kaval- oban (---)
Kr- kaba ddk (---)
Kr- dilli ddk (---)
Kr- arab ddk (---)
Kr- rtma ddk (---)
Kr- Macar dd (---)
Kr- mehter dd (---)
Kr- mizmer dd (---)
Kr- dankiyo dd (---)
Kr- tulum dd (---)
Kr- Eyyb borusu (---)
Kr- dervn borusu (---)

Kr- e boru (---)

Kr- torompete boru (---)
Kr- Efrsiyb borusu (---)
Kr- pirincden mehter borusu (---)
Kr- luturyan borusu (---)
Kr- ngilis borusu (---)
Kr- ergann borusu (---)
Kr- demirden ar tanbras (---)
Kr- cm dnbelei (---)
Kr- Eyyb deblei (---)
Kr- Yemen deblei (---)
Kr- makrefe deblei (---)
Kr- tabl-bzcyn (---)
Kr- aanacyn (---)
Kr- filcn- szcyn (---)
Kr- rpreciyn- rakksn (---)
Kr- kam mizmerciyn (---)
Kr- ne zmmrcyn (---)
Kr- dinkefciyn: Dkkn bir, nefer 3, kk dire
gibidir.
......................(1.5 satrlk yer bo)...................

Bu blda tahrr olunan cmle (---) esnfn her biri

seyishne zre ve kimi piyde dkknlarnda zikr olunan
szlar yapup ubr ederken Hnkr mehterbas dahi bu
cmle stdlarn szlarna peyrev olup sekiz kat
mehterhne ile cmle stdlar yapdklar szlara ferda
verp bir hy-h ile ubr ederler kim gy Deccl zuhr
etdi. Mehterbaya yamak olan cmle 77 esnf ve cmle
(---) dkkn ve cmle (---) cy- szkrdr. [204a]
el-Faslu'l-hd ve erban
Esnf- bzbzn [u]
cnbzn [u] pehlivnn

Evvel kr- pesendde-i lem pehlivnn- resenbzn yan cnbzn: slmbol'da hzr bulunan
pehlivn nefer 13 pehlivnlardr kim her biri ipden
nerdbn ile eflke kemend atup urc ederek kerrbiyn
ve Hazret-i s ile kelimt etmee yakn olmulardr.
Evvel skdarl Mehemmed elebi ve Maribli Hac
Nsr ve skenderiyyeli Hac Al ve Harputlu a Hsm
ve Bursal Kubd ve Arabgrli Kara ch ve
Kamberolu ve Kz Pehlivn, bunlar pdih huzrunda
terzl ve terzsz kubd pabuc ile ve kimi ellerinde
birer desti ile arkalarnda birer hmr ile ve kimi ellerinde
dal kl ile ve'l-hsl iki yz altm pre let-i bzbzn
ile arz- marifet edp Galata kullesinin t zirve-i
alsndaki top- feleke kadem basm Arab u Acem ve
Hind Yemen pehlivnlardr.
Cmleye ser-eme, sr- hmynda Atmeydn'nda resenbzlk eden skdarl Mehemmed elebi
hatt- erf ile ser-eme-i pehlivnn idi. Ann defteriyle
bu cezre-i dnyda get [] gzr eden pehlivnlar
cmle iki yz neferdir, huddmlaryla iki bin demdir.
Prleri Dvd- Habl ibn mri'l-kays'dr. Dvd,
kala-i Hayber'e resenbzlk ile {kup kalann fethine

______________________________________ 320

sebeb olup Selmn- Fris belin balayup resenbzlara

pr oldu. Kabri Hemedn'dadr. Babas mri'l-kays Ben
Kurey kablesinin fusah-y blesndan uar-y
Arab'n ferd-i dehri idi. Li-mri'l-kaysi'l-bel hze'l-ebyt:

Bu ebyt kable'l-vuk- Kurn- azm denilmidir.

Badehu 2
yeti nzil
olmudur. hir
Hrkl Krala gidp Kayseriyye'de grunda yatr.}
Esnf- tebzn: Nefert 70, prleri Eb mer-i
Vst'dir. Selmn- Pk belin balad beinci prdir.
Cmle tebz pehlivnlarn pridir. Yz elli sene
muammer olup kabri Kum'dadr.
Bu tebzlarn mnteh marifetlerin grdmz
seksen iki senesinde Fncistn diyrnda Rumeylet'lHiml ehrinde grdmz blda ikinci Msr seyhati
cildinde acyib tahrr olunmudur kim eyle bir tebzlk
bu gnde etmemidir. Meer bu kra itihr veren Eb
Al Sn etmi ola. Sihr-i mbn mertebesi marifetdir. Ol
cilde nazar oluna.
Pehlivn- ebbz yan hayl-i zlcyn
Pehlivn- hayl-i zll- tasvrciyn
Pehlivn- kuklabz
Pehlivn- ba kuklabz
Pehlivn- zrbz
Pehlivn- tsbz
Pehlivn- kzebz
Pehlivn- anakbz
Pehlivn- sinibz
Pehlivn- ksebz
Pehlivn- perendebz
Pehlivn- ebz
Pehlivn- kadehbz
Pehlivn- hokkabz
Pehlivn- beyzabz
Pehlivn- kaybz
Pehlivn- kzbz
Pehlivn- gllebz
Pehlivn- yuvarlakbz
Pehlivn- kumrbz
Pehlivn- ynebz
Pehlivn- arhbz
Pehlivn- emrbz
Pehlivn- pclebz
Pehlivn- zrevnbz
Pehlivn- srmebz
Pehlivn- emberbz
(---)
(---)
(---)
Pehlivn- meymnbz
1

"Kii yazn kn gelmesini ister, k gelince de yaz ister.

Bir halden raz olmaz. nsann can ksn, o ne nankrdr."

Kurn, Abese 17; "nsann can cksn, o ne nankrdr."

Pehlivn- ayubz
Pehlivn- hmrbz
Pehlivn- kpekbz
Pehlivn- ylanbz
Pehlivn- (---)
Bu esnf- ibretkrlarn her biri pdih huzrunda
mahretlerin icr ederek ubr ederler kim diller ile tabr
olunmaz. Bunlar dahi def kudm ve bir hy-h-y m
ile ubr ederler kim slmbol ii velvelelerinden zelzelenk olur. Amm bunlarda mehterhne yokdur. Cmle
krk esnfdr. Krhneleri Katrhn'dr ve cmle b-silh
(---) demdir. [204b]
el-Faslu's-sn ve erban
Esnf- neccrn- mimrn

Krhneleri
Vef
kurbnde
doramacba
krhnesinde olurlar, amm byk aalk olmaile
dim dvn cmle ihtiyrlar ile hnesinde eder. Kmil
yetmi halfesi vardr kim her biri slmbol gibi bir kala
ve Ayasofya ve Sleymniyye gibi bir cmi yapmaa
kdirlerdir. Ve yetmi kethud ve yetmi avu btn
gn anlar ile slmbol ire gezp huddundan tara
tark-i m zre y bir garb fakr hnesine havle hne
yapanlarn hakkndan gelp hnelerin ykmaa
memrlardr ve yapan stdn hakkndan gelirler. Ve
yz yetmi aded esnf yamaklar vardr.
Prleri kadm-i eyymda Habb Neccr idi.
Antkyye'de medfndur ve Antkyye kalasn (---)
asrnda Habb Neccr yapd, derler. Amm Hazret-i
Resl asrnda prleri Eb'l-Ksm Abdlv[]hid enNeccr'dr. Hazret-i Selmn, Hazret huzrunda kemerin
baladu krk ikinci prdir, bade'l-feth Mekke-i
Mkerreme ve Hatm-i Harem-i erfi bunlar
mceddeden bin edp Beyt-i erfe iki bb- sadet
yapdlar. Badehu Ysuf- Haccc cnib-i garbdaki
kapuyu sedd etdiler. Hl cnib-i arka bir bb- muall
kald. Pr-i neccrn Eb'l-Ksm'n kabri svn
kalasnn arknda Hazret-i Lokmn grnda yatr.
Esnf- Neccrn, cmle 4000
Esnf- bennyn, nefert 3000
Esnf- keresteciyn, dkkn 999, nefert 1005
Esnf- bkcyn, dkkn 300, nefert 1000
Esnf- svacyn, nefert 1000
Esnf- cmcyn, dkkn 71, nefer[t] 105
Esnf- alcyn, dkkn 25, nefert 500
Esnf- horasncyn, dkkn 85, nefer 400
Esnf- kirecciyn, ocak 55, nefer 500
Esnf- yal kirecciyn, dkkn 90, nefer 600
Esnf- mermer kirecciyn, dkkn 40, nefer 100
Esnf- ta kireci, dkkn 7, nefer 50, prleri
Ksm bin Nasr'dr.
Esnf- mermer-brn, dkkn 121, nefer 300

______________________________________ 321

Esnf- lknciyn, dkkn 10, nefer 100

Esnf- su yolcyn, krhne bir, nefer 300
Esnf- kiremitciyn, dkkn 35, nefer 500
Esnf- kerpiciyn, dkknlar yok, nefer 1000
Esnf- tahta kurumcyn, dkkn bir, nefer 50
Esnf- kurum rtc, nefert 300
Esnf- kaldrmcyn, nefert 800
Esnf- kayaancyn, dkkn 20, nefer 151
Esnf- ta-kesen, nefert 1000, krhne
Dvdpaa'da 10
Esnf- ta-ken, nefer 1000, hmr 1005
Esnf- badanacyn, nefert 400
Esnf- Eyyb oyuncakcs, dkkn 100, nefer
105
Esnf- araba yapcyn, dkkn 18, nefer 40
Esnf- p-tahtacyn, dkkn 55, nefer 80
Esnf- iskemleciyn, dkkn 40
Esnf- fercyn, dkkn 10, nefer 12
Esnf- tbtcyn, dkkn 20, nefer 50
Esnf- gergefciyn, dkkn 6, nefer 20
Esnf- lh dezghcs, dkkn 6, nefer 20
Esnf- tahtrevncyn, dkkn bir, nefer 10
Esnf- skdar'da mahfeciyn, dkkn bir, nefer
20
Esnf- burma ikenceciyn, bir demdir
Esnf- ya deirmeni cenderecisi, nefer 3
Esnf- at deirmeni arkcs, nefer yedi
Esnf- su dollblar arkcs, nefer bu dahi ancak
demdir.
Esnf- furun bin edici, nefer ancak 10
Esnf- kuyu kazclar, nefer 100
Esnf- toloz mahzencileri, nefer 40
Esnf- su yollar kazclar ilm-i hendesedir vasf
olunmaz.
Esnf- rgadn, nefert 10.000
Esnf- mhmel lamc Ermenler, nefert 300
Bu blda tahrr olunan esnflarn cmle krlarn
dkknlarda ve piyde ileyp her biri metlarn birer
takrb ile gsterp cmle ltlar ellerinde ve bellerinde
olup,
Neccrlar keser ile arabalar zre evler yaparak bir
hy-h ile "Bire tahta getir ve egser getir" diyerek
geerler.
Bennlar dvr yaparak "Ta getir ve amur getir,
tekne gtr" diyerek geerler.
Keresteciler araba zre direk mertek [205a] yup
geerler.
Bkcyn arabalar zre tahta bierek geerler.

Svacyn dkknlarn svayup nak ederek geerler.

Cmcyn tahtrevnlar zre ibret-nm elvn
cmlar ederek geerler.
Alclar arabalar zre al deirmenlerin evirp
al yaparak gzer ederler.
Horasnclar kezlik deirmenlerin evirp
horasn yaparak tay ederler.
Dada kirec yakclar arabalar zre kirec yakup
yzleri gzleri beyz kirec ile gep aka ederler.
Yal kirecciler seyishneler zre yal kirec
ykledp cmle esbblar kirec ile reftenlerler.
Mermer kirecci kezlik geerler.
Yanmam ta kirecciler dahi atlara kirec ykledp tay ederler. Ve,
Mermer-brler gn-gn trhleri mermerlere
kazyup mermerden kabir destrlar ve seng-i mezrlar
yaparak ubr ederler.
Lknc Arnavudlar ta kirec ile beziryayla
pembeyi bir yere halt edp arabalar zre tokmaklar ile
lkn dp Arnavudca trk yrlayarak geerler.
Su yolcular su knglerin kenevir iplerile lknleri
sararlar. Amm slmbol'da nzl esnfdr. Krhneleri
Ayasofya'da Sarkclar iinde krhne-i kadmdir kim
Eb'l-feth binsdr. Prleri Cedallh Eb Trb'dr,
Remle'de ehd olup anda medfndur.
Kiremitciler arabalar zre kiremit ykledp ve
kiremit yaparak yzleri ve gzleri amurlu Ermenler'dir
eyle gep giderler.
Tahta kurumcularn krhnesi Sleymniyye
tmrhnesi altndadr, arabalar zre tahta kurumlar
dkp ve tahta kurumdan kendlerine, atlarna esbb
bistlar edp geerler.
Kurum rtcler azm kubbeleri arabalar zre
ykledp kurum rterek geerler.
Kaldrmc Arnavudlarn ellerinde kazmalar ve
demir kskleri ile yollarda kaldrm meremmt eder
eklinde, murabba:
Eve tulate matuzine sultne rhime,
Ebrefkete hanifese sultne yane
dey bu murabba Elbasan Arnavudu lisn zre
yrlayup geerler.
Kayaanclar dahi arabalar zre kayaan ykledp
ubr ederler.
Ta kesenler arabalar zre azm talar kesp
geerler.
Ta ekici eekciler be alt yz eekci Ermenler
" bire, andra halas " deyp Ermence trkler
yrlayup geerler.
Badanac Ermenler dahi arkalarnda destiler ile
mermer kirecinden cllb olmu beyz badana ile
ellerinde uzun srklar ucunda domuz fralaryla
"Kararm evleri ve dvrlar aardarak seksen ahan
alup aardram, yatmi aha disan olmaz" dey Ermen
lehcesiyle kelimt ederek geerler.

______________________________________ 322

Eyyb oyuncakclar dahi arabalar zre dkknlarn kam borularla ve trllarla ve frlaklarla ve
hurde deff dmbelek ve kemnce ve san ve kular
ve'l-hsl bunlarda olan eytanat ve mashariyyt
masmlar avudacak mezmirt ve oyuncaklar bir diyra
mahss deildir kim bin gne oyunayacaklar vardr, ibret
in Hind Yemen'e gtrrler. Elbette her sene birer
muhl [u] eytanatl eyler peyd ederler, bu gne
mhiyyetlerin arz ederek geerler.
Bu esnfn alaynda ak sakall, gz srmeli elebiler
ve mutarra otuz yanda kelle-plu ve aya nalnl
bazs selmiyye avret takyal ve avret nezgebli mekkel
demlerin ellerine tyeleri ve vlideleri ve pederleri
yapup bu alayda giderken avret takyal herf elebi
"A dad ben bu oyunca isterim" yhd "istemem"
deyp alyarak kimi ellerinde trllar ve dmbeleklerin
alarak ubr eder, garb teml esnf- mukallidnlerdir.
Amm mukallidin mn sahhdir dey fetvlarda
yazmlar.
Ve Atbzr'nda Edirne arabas ve kou arabalar
yaparak nie musanna kk arabalar, keilere ve
eeklere ve iri samson kelplere ekdirp ve mutall ve
musanna yetmi seksen ift kou arabalar altar ve
sekiz[er] ve onar knal kheyln donanm atlara koup
arabalarn ekdirerek ubr ederler, temdr.
Ve p-tahtaclar servi ve ceviz ve imr ve unnb
ve nr tahtalarndan p-tahtalarn arabalar zre zeyn
edp geerler.
skemleciler mutall ve mnakka ve mebbek
iskemleler ile kzaklar zre dkknlarn tezyn edp
geerler.
Ferclar kezlik ubr ederler.
Andan tbtcular bu srr [u] dumn mbeyninde ibret in sar kebr servi tbtlar gep
tbtcularn yanlar sra,
Cenze peykleri ve cenze hidleri "Babam ey
dem idi, Hak rahmet eyleye diyene Hak rahmet eyleye"
deyp be yz elli kazmal ve krekli,
Gr kazanlar "Nerede kazalm" dey ubr etdiklerinde nie dem bu esnfdan ibret alr. [205b]
Gergefciler avret gergeflerinin mnakka zkymetlerin dkknlar zre zeyn edp geerler.
Avretlerin lh dezghlarn dezghclar zeyn edp
geerler.
Huccc tahtrevnclar Atbzr'ndan musanna
ve mebbek tahtrevnlar yaparak ve niesin katrlara
ykledp mzeyyen ubr ederler.
Mahfeciler kezlik yz ift musanna ve mzeyyen
mahfeleri ifte ifte katrlara tahml edp "Hacca ve
gazya gidelim" dey geerler.
Kuyumculara ve mcellidlere aa cendere
yapclar dahi gn-gn imr ve santa ve palasanta ve
kzlck aacndan cenderelerin seyishneleri zre zeyn
edp mesrr gzer ederler.

Ya deirmeni ve at deirmeni ve su dollb

arhclar cmle arabalar zre arhlarn yapup araba
tekerlekleri devern etdikce mezkr arhlara tekerleklerin perleri isbet edp ya deirmeni tahne karr,
at deirmenleri un dr, su dollblar kplerden su
karup araba ve kzaklar zre olan havz u zrevnlara
birer sanat ile sular dklp zrevnlar revne olur
aceb sanat- musannadr. Alaykknden pdih bu
arhlar grp "Ey tasnfdir" dey pesend edp bu
esnfa bir kse guru ihsn etmidir.
Furun yapclar arabalar zre furunlar yaparak
geerler. Zr ordu-y slm'da her konakda furun
lzmdr.
Kuyu kazclar ellerinde kazmalar ve krekleri ile
"urada kuyu kazalm, yok unda kazalm, topra sardr
su kmaz, yok kar" deyp mvere edp kuyular
kazar eklinde ubr ederler.
Toloz mahzen yapclar dahi "Maazay unda
yapalm, yok unda yapalm" dey kazma ve krekler ile
geerler.
Su yollarn dalarda kazyup bir yerden bir ehre su
gidecein ilm-i hendese ile dalar yetmi seksen kula
kazup anda b- hayt su var idiin bilp kar- zemnde
drd be konak yerler kazup yzer admda bir kuyu az
menfez aup kuyu azna yelken bezlerinden bdgrler
yapup andan su yollarna rzgr girp kar- zemnde
stdlar rzgrda ileyp sular bir yere cem edp
murd edindikleri yere lamlarla ve terzlarla sular
gtrrler, acyib marifetdir. Bunlar dahi
"unda su vardr, kehrz edp kuyu kazup, baca
edp su getirelim" dey mvere ederler. Bunlar cmle
Arnavud tifeleridir, hakk ki makdr- beer deil
sanatdr.
Kavm-i ammln yan fukar-y rgadn ellerinde
kazma ve omuzlarnda krekleri ve kfe ve zenbller ile
"leyelim alalm, hakkmza baralm, sonra ie
karalm" dey silhlar krek ve kazma ile ubr eder bir
alay ecns- mahlkt fukarlardr.
Lamc Ermenler dahi rgatlar gibi dkknlar
yokdur, ancak keden keye durup ve karrgh-
kadmleri Parmakkapu'da rgat bzrdr, andan
lamclar alayda
"urada bir kriz vardr, aup ayrdlasah, oh kriz
bdm hard, harnmz acdur bdm yisah" dey
Ermen elfzyla kelimt ederek ayaklarnda apal siyh
izmeler ile ve hrka-i mlevvesleriyle omuzlarnda
Ferhd hazmalar ve lopatay palal Bartn krekleriyle ve
necset gerdelleri iinde tohumlanm ekirdei iinde
ter sar hyrlar ve turp ve algamlar tekne ve
gerdellerinden karup yiyerek ubr ederler. Geri
mezmm mlevves kavmdir, amm Msr ile
slmbol'da lzml kavmdir. Bu mlevves kavmin
hizmetiyle slmbol pk olur. Ve's-selm.
Bu blda tahrr olunan esnf- gn-gnlarn
cmlesi alaykk dibinden tahrre gelmez akalarla ubr

______________________________________ 323

edp ardlar sra mimr halfeleri ve eyhleri ve avular

ve duclar cmle kheyln atlar zre pr-silh gep
ard sra mimr aa esbb- ihtimiyle cmle i
gulmlaryla msellah olup sekizer kat mehterhne
derek ubr ederler. Mimrbaya yamak olan cmle
44 esnf ve cmle (---) dkkndr ve cmle (---) asker-i
b-pyndr.
el-Faslu's-slis ve erban
Esnf- hnendegn [u] mutrbn [u] rakksn

slmbol'un drd mevleviyyet yerinde ne kadar

hnende ve szende ve mutrbn, rakksn, pekr
direzn ve mukallidn- mudhik ve kamern var ise ve
ne kadar veled-i zin zengr nebtz rind-i cihn felee
kemend atm ehir olanlar var ise anlar beyn eder:
{Pr-i hnendegn Hamza bin Yetm'dir. Selmn
belin baladu yigirmi birinci prdir. Hazret huzrunda
Bill ile nat- erf tilvet ederdi. Kabri Tif'dedir
denmidi}.
Evvel mushib-i ehriyr Sultn- Hnendegn
Tokatl Derv mer Glen yedi pdih ile hemcels olup yz krk yanda intikl etmidir. Sleymn
Hn asrnda Seyidvar gazsnda bu hakrin pederiyle
hem-hayme idiler. [206a] Msr'da brhm Glen
hazretlerinin eref-i sohbetleriyle behre-yb olup Rm'da
Selm-i Sn'de Tark-i Glen'ye shib-i seccde olup
Murd Hn- Rbi'de bu hakr Harem-i hs'da iken ilm-i
mskde kavl [] edvr zre std- kmilimiz ve peder-i
manevmiz ve {kitb-} Manevde dahi stdmz idi.
Kaan bunlar mm sofras kadar yedi yerde cm celcilli
sadefkr direyi ele alup ibtid,
"Y Hazret-i glm Glen primin pri mer
Ren dost" deyp direye velvele verp yekzemzemede tarz- Horasn zre savt- blend ile dbeyt
taksm bi-emrillh bunlara verilmidi. Cmle
makmlarda mahreti firvn idi. Amm Sultn Murd
Hn'n tab- erfleri makm- segha mil olmaile
seghda ol kadar kr ve nak ve savt ve zikr ve zecel ve
tasnft ve kavller ve arkyyt varsayyt besteleri
okurdu kim dem hayt- cvidn bulur. Makm-
myede bu besteyi devr-i revn uslnde anlarndr.
Murabba:
Yrin dehn srr- nihndan haber verir
Gftre gelse sihr-i beyndan haber verir
Hmiyle baksa vermez amn Rstem-i zamn
Kirpii, ka tr-i kemndan haber verir.
Bu stdmza Murd Hn- Gz peder derlerdi.
Rahmetullhi aleyhim.
Andan {Hnende Ksmpaal Koca Osmn
elebi atlas- felekde mnend-i melek imm bir pr []
std- kmil idi. Ve,
Hnende Kapucu, sar, asam bir dem olmaile
bir kerre fasla balasa t sabh olunca fasl ederdi, dur
desen iitmezdi ve Dvd blend vz var idi. Ve,

Urfal Baba Nev rk'da ferd idi}.

Hnende Andelb elebi hakk kim tz-ender-tz
nefes ile andelb idi.
Hnende Hfz Kral Dvd blend vzl std-
kmil idi.
Hnende Sdczde hanereli ve sznk nefes
shibi, lfte std idi. Andan Sdczde'nin fevti trhi:
Kla mahfil-i cennetde Sdczde makm.
Sene (---).
Hnende Sdczde Al akrak ve lfte
hnende-i kmil idi.
Hnende Kuburzde yegne-i asr idi.
Hnende Kmhczde fenn-i Mevld'de l-nazr
idi.
Hnende Feryeli Hasan elebi tasnftda std-
kl idi.
Hnende Zeynzde Diyrbekirli, tarz- Horasn'da pr-mehret idi.
Hnende Yahy elebi Diyrbekr'dir, ilm-i
zecelde sihr-i hell idi.
Hnende Ceven mid'dir, Halvetce nefesli
std idi.
Selnik Ahmed elebi Dvd perdesinde b-bk
kavl-i uk okurdu. Ve,
Hfz Portakal Ksmpaal, klliyt shibi std-
kldr. Ve,
Sadrazam Hfz Ahmed Paa Murd Hn
asrnda Gulm d idi.
Hnende Kara Olan mid, Yahy telmzlerinden b-bedel ve usl-bend, sihr-i hel[l] std idi.
Bitls hn Abdl Hn'dan hakr ile Acem'e, Acem'den
Erzurm'da elli altda Defterdrzde Mehemmed Paa
yannda sene Hseyin Baykara fasllar etdik.
Nev-zuhr hnendeleri beyn eder: Zkir
Orfana Osmn elebi ve Fethiyyeli zkir Merdek
Mahmd elebi ve Hnende Galatal Mahmd
Efendizde Osmn elebi.
Ve zkir Sady elebi fenn-i zikrde hakk ki
Glen tarkinin zkiri ve kiri idi.
Ve zkir Am Kadr elebi ferd'd-dehr bir
shib-i telf std idi.
{Ve hnende Kk mm elebi hsn-i savta
mlik idi.
Ve baba-y lem Byk mm elebi, hnende
denilmezdi amm ilm-i mskde b misl idi}.
Ve Taczde Receb elebi kr u nakda gy
Fryb idi.
Ve Receb Sifl pr-fnn, shib-i beste idi.
Ve Nasf Paazde mer Be asrn Nsr' idi.
Ve Hnende Nalaczde Mehemmed elebi
ilm-i natda ihtirt shibi idi.
Ve Habb Dedezde Abdlahad Efendi'nin zkir-i
kiri ve kirdi idi.
Ve Eyyblu Abdullh elebi nat okumada b-bk
idi.

______________________________________ 324

Ve mmzde Hfz Post henz velvele-r(r),

std- kmil yegne-i asr bir halk ve hulv'l-kelm ve
ho-sohbet elebidir. Bu hakrin pederi nazar-gerdesidir.
Hnende Nan Ahmed elebi malmt-
firvn shibidir.
Ve Vehb Celeb Osmn elebi sznk nefesli
std- kmil ve shib-i bestedir kim stdmz Derv
mer telmzlerindendir. Harem-i hs'da ayakdamz
idi.
Kk Al elebi hem hnende ve mezzin,
mudhik ve ho-sohbet, felekzede harbt elebidir.
Ve Hfz Buhrzde shib-i beste std- kmil
zt- erfdir.
hvn- b-safya yle malm ola kim eer
slmbol ire mehr- fk std- kmil zkirleri ve
hnendeleri cmle bildiklerimizi tahrr eylesem Hud
limdir, baka bir ftvvetnme-i edvr olur. Ancak bu
tahrr olunan std- kmil hnendeler pdihlarn
eref-i sohbetleriyle merref olup her biri muhteem
krhne shibleri nedm-i vzer ve ayn- {kibrlardr
cmle 35}.
el-Faslu'r-rbi ve erban
{Sityinme-i Mutrbn}

Esnf- szendegn, tark- Fisagores-i Tevhd:

btid cemi szlarn sads lem-i ervhda olan der der
ten sadsndan telf olmudur kim cesed-i dem'e rh
girmek istemeyp [206b] karr etdi. hir htif-i Rabbn
tarafndan der der ten sads gelince rh mest [u] medh
olup saf-y hazzndan cesed-i dem'e girp karr etdi.
Ol sadnn tesrinden hukemlar rha gd, cna saf olmain gn-gn szlar telf etdiler.
btid telf olan dire ve kamdan kavaldr. Hekm
Fisagores telf edp Belks'n ziff gecesi alnd. Andan
Ms msikr miskli telf etdi. Andan rebb Abdullh
Fryb telf edp Hazret asrnda dire ve rebb alnup
sonra let-i ay u tarab olmaile hicret-i nebeviyyenin
sene 4 Medne-i Mnevvere'de mm Hasan vcda
geldii sat Cibrl-i Emn mbrek-bd'a nzil olup
hamr hakknda bu yet-i erfi kbel-i Hak'dan getirdi.
ye[t] (---) (---) (---) (---) (---). Andan arb harm olup
let-i tarab olan sz dahi men oldu. Hakknda (---) (---)
(---).
Amm mlk in srn ve boru ve tabl ve deff []
kudm ve ny ve rebb almaa sehel ruhsat
vermilerdir kim sz [u] sz sevdy mahv edp def-i
gam eder. Teferrc ve mahbb- ceml, hukem kavlince
kalbin ynesin jeng-i gamdan mcell edp demi tze
cvn eder. Beyt:
Gnl elencesi sz u safdr
Saf sr kim bu dny b-vefdr
Kii zevkile olsar ferahnk
Hemn zevk ile cnm olma gamnk
demiler, hakk ki sevd-zede dem in ey demiler ve
eker yemiler. Bu takrb ile szendelerin ibtids.

{Fasl- evvel}

Szendegn- direzn: Nefert 500 {prleri Baba

Amr bin meyye-i Zamr ve Hazret'in hohn Hamza
bin Yetm, Ftmat'z-Zehr srunda celcilsiz def alup
pr [] ihtiyr oldu}. Cmle szendeler bu direznlar
olmasa rakks bozulmu sat gibi fasllar helc [u] melc
olur. Fasllarna nizm [] intizm veren usl-bend
direznlardr.
Cemi ulmda usl lzmdr kim ilm-i usl, ilm-i
edvrda baka bir risledir. Evvel Uslbend Ahmed
Garbn ve Parpulolu ve Diyrbekirli Karaolan ve
Baba h ve Baba Acem ve Kapucuolu ve Nzl Baba
sihr-sr direzendir ve Mlzmzde ve Urum Angeli
ve Ermen Aydn ve Ermen Haatur ve Yahd
Ptkolu ve ingne Donsuz, bunlardan gayr nie bin
direzen, usl-bend std- kmiller vardr amm
huzr- ehriyrde bunlarn her biri vhidn ke'elfdir.
Szendegn- kemneciyn: Nefert 80,
mellifi Fryb'dir, Nahivn'da yatr. Bunlarn seremesi Kemn Mustaf Aa ve Kemn r Aa ve
Kemn Mahmd elebi ve Kemn Kurumcuzde. Ve
Kemn Matrak Alsi std- kmildir. Ve Kemn
Ahmed elebi, Kemn Mustaf Aa'nn kirdidir.
Msra:
Kbil-i kird olan std olur stddan
mazmnunca bu Ahmed elebi eyle kemndir kim
istim eden dem hayrn kalur. Ve Kemn Hseyin
elebi ve Kemn dier Limoy Ahmed elebi.
Szendegn- neyzenn: Mellifi Ms Neb'dir
oban iken kaval ald derler. Kabri Kuds-i erf
kurbndedir. Bu neyzenlere serfirz Beikta
Mevlevhnesi eyhi oldu, Mevlev Derv Ysuf'dur,
istim edene bir rikkat- kalb hsl olur kim bi'z-zarr
dem bk eder.
Ve Berber mer elebi ve Sarrc Ahmed elebi ve
Kefeli Derv Mehemmed.
Ve Derv Sleymn, Ksmpaa Mevlevhnesi
neyzenbadr.
Ve Torlak Dede ve Siph Ahmed Be ve Yenter
Hasan Paa ve Derv Ksm.
Ve Kk Derv Ahmed, Kullekapusu Mevlevhnesi'ndedir.
Bunlardan gayr cmle yz altm neyzenlerdir.
Szendegn- msikrn: Nefert 51, ibtid Fisagores halfesi Ms msikr telf etmidir. Bunlara
serheng olan mverrih-i lem ve alm ve fzl ve nakk
Miskl Solakzde'dir kim yenieri cematindendir.
Ve Ptkolu ve Kle Ysuf, Solakzde'nin
memlkdr.
Ve Abdullh Efendi, Res ktiblerindendir.
Ve Yahd Yako ve rnk Ahmed elebi.
Szendegn- engciyn: Nefer 12, mkil sz
olmaile ehli azdr, cmleden eng Celeb Mustaf Aa

______________________________________ 325

bu krda hakk ki yed-i tlsn ayn etmidir. Ve eng

Baba hin ve eng Baba Al ve eng Sal Ramazn.
Szendegn- kudmzen: Nefert 500, ibtid
mellifi Heng h'dr. Nakarezen Al elebi ve Sdk
elebi ve skdarl Slih elebi. Ve Melek Ahmed Paa
efendimizin Zengo nakarezn bu fende usl-bend
ferd'd-dehr idi.
Szendegn- tanbr[a]cyn: Nefert 300,
mellifi (---) std- kmillerinden Tanbr Muzur
Ahmed ve Sleymniyye mezzini ehl Hasan ve
kirdi San Halfe Hzr ve Ysuf elebi ve Ksm
Aazde, Kk [(---)] mezzini [207a] ve Kara Ysuf
ve ml Hasan elebi ve Ged Muslu elebi ve Urum
Angeli ve Ermen Avn ve Yahd Karaka. Nie yz
std- kmiller vardr, amm mzrblarnda letfet []
nezket olup ihtilt etdimiz klliyt shibi bunlardr.
Szendegn- knncuyn: Nefert 55, mellifi,
(---) (---) (---) (---) (---) (---) (---), mehr stdlar
Knncu Al h ve Revnl Mrz ve Revnl Haydar
Be ve Srmy Al Yr. Ve Calazde Mustaf Be,
hakk ki knn zre tabl [u] alem shibi idi. Ve Kara
Shrb ve Celeb ker Be ve Yeilli Cn Memi ve
Adalyal Derv ve bunlarn her biri pdih huzrunda
knn zre fasl eden sitlardr.
Szendegn- avvd: Nefert 6, mellifi, (---) (---)
(---) (---) (---) (---) (---) memdh stdlar Acem Avvd
Mehemmed Aa, kaan duna ferda verp msk
uabt [u] terkbtlarnda seyrn [u] devern etse gy
dundan bir ryiha-i d sud edp istim eden eer
Ahmed eer Mahmd saflarndan bir fasl dahi
etdirmee mahd olurlard. Ve Avvd Kara tr,
Murd Hn'n peyki idi. Ve Ksmpaal Bal elebi. Ve
Avvd Kou Bezde, hakk ki yegne-i zamne idi.
Bunlar dahi malmumuz olan std- kmillerdir.
Szendegn- rtyyn: Nefer 15, mellifi
diyr- Acem'de Keml Ah'dir. eyh Saf'nin talmiyle
peyd olmudur. Amm Rm'da bu sza hret {veren}
Nahivnl Acem Murd Aa'dr. Murd Hn, Emrgne
Hn ile Revn'dan karup slmbol'da Beikta'da skin
olup szende-i b-adl std idi. Ve Lapazde Mustaf
elebi, min telmz-i Murd Aa. Ve Murd Aazde
h Ramazn elebi ve Kullekapulu Kara Sdk ve
Beiktal Kk Solakzde ve Celeb Rdvn Halfe,
malmumuz olan bu stdlardr kim her biri klliyt
shibleridir.
Szendegn- ravzacyn: Nefer b-hisb, mellifi
Arabgrli krullh Be'dir, karb'l-ahd telf olmudur.
Bu dahi tel sz ve be trl ve rt gibi perdelidir.
Amm levendne szdr. std- kmili Yeen Al Aa
ve Toykun mer Aa. Ve Celeb Al Cce tilmz-i
Hnende Derv mer'dir. Bunlar dahi fenlerinde mhir
kimesnelerdir.
Szendegn- etryn: Nefert n-malm,
Acem'de Al Hn- Tebrz telf etmidir. rt gibi
perdeli bir szdr. Amm alt teli olmaile etr dediler,
bir muhrik sadl szdr. Ehl-i kmilinden Acem Seyf

Aa ve Mrialem Mushib Mr Mehemmed Aa ve Rz

elebi ve Hurrem avu ve Zeynzde Hsn bunlardr.
Szendegn- ehneciyn: Nefert 70, mellifi
Rzeddn-i rvn'dir. Bu dahi tel szdr ve d gibi
burku yerleri eridir ve kolu ddan uzuncadr ve
gevdesinde balk kursa ekilmidir amm perdeleri
yokdur. Alt kll olduundan ehne derler. Mkil
szdr, amm cmle makmt icr olur.
Bu fende yed-i tl shibi Defterdrzde Mehemmed Paa veklharc Ahmed Aa'dr kim Murd
Hn szna mtk idi. Ve Grc Hasan Aa ve Celeb
Seyd Aa ve Hzr Aa, bunlar dahi pdih malmu
prlerdir.
Szendegn- kopuzcuyn: Nefert 30, mellifi
Hersekolu Ahmed Paa'dr. Eb'l-feth vzerlarndandr. Bu sz Bosna ve Budin ve Kanlca ve Ere ve
Tmvar serhadlerine mahssdur, Anatolu'da asl
grmedik. Bir erkek levendne {szdr}. Hemn
ehnenin yavrusudur. Amm aykr gibi kiner bir
szdr amm trldr.
Bu szn std elengli ehbz Aa ve Shrb Aa
ve Yamal Receb Aa ve Bonak Memi Aa, bunlar
mehrdur.
{Bu blda tahrr olunan on drd aded nefert-
szendeler kim kopuzcu ve ehneci ve etr ve
ravzac ve rty ve avvd ve knn ve tambr ve
kudmzen ve eng ve miskl ve ny-zenn ve kemn
ve usl-bend direzn cmle bu std- kmiller bir
remm-y cavk- azm olup cmlesi szlarn bir edde
edp bu zikr olunan cmle on drd esnf szendegnn
yeknu (---) szendeler olup bunlar da alt frka olup
hnende ve direzenlerin bir frkas, neyzen ve
kemnler ve miskllerle bir heng olup asl- makm olan
baba rstdan alay kk dibinde huzr- pdihde bir
fasl ederler kim tabr olunmaz.
kinci frkas, eng ve tanbr ve kudmzen ve bir
frka hnendelerile makm- sfehn ederler.
nc frka, knn ve avvd makm- nibrek
ederler.
Drdnc remms, rty ve ravzacyn makm-
nikrz fasl ederler.
Beinci zmre, etr ve ehneciler makm-
pencgh fasl ederler.
Altnc snf, kopuzcu ve hnende ve direzenin br
frkasyla peyrev olup rst taalluktnda fasl- mhr
ederek huzr- pdihden bu tertb zre ubr ederler.}
{Perev isimleri yazla}.
{Fasl- sn}

Szendegn- rciyn: Nefert 3000, mellifi

Yakb- Germiyan, yine Kthiyye'de Zeregen
blar'nda yatr. Germiyan pdihlarndan idi. Ak ile
lde bir pdih olmaile cd etmidir. Levendne be
kll ve tahta gsl ve yigirmi alt perdeli gevdesi
byk bir szdr. Ekser yenieri ocana mahss szdr.

______________________________________ 326

Mahret shiblerinden evvel Demirolu ve Cl

Hasan ve Korolu ve Ged Muslu ve Kara Fazl ve
Celeb Ktib ve Sar Mukallid Celeb ve Kulolu ve
Kaykc Mustaf ve Ramazn ve Kaykclar Mustafs
[207b] ve Gedik Sleymn ve Toy brhm ve Celeb
Gedy ve Hk ve Trb, bunlar pdih huzrundaki
szendelerdir.
Szendegn- edeciyn: Nefert 300, mellifi
Selnikli Benekli h'dr. Bu dahi r gibi be kirili
szdr. Amm karn kk ve mdevver ve kolu ksa ve
perdeleri gyet skdr, amm akrak szdr. Ekseriyy
slmbol'da Balat ingneleri kay ile boazlarna asup
Eyyb'da ve Kzhne ve gayr teferrc ehillerine ede
alarlar. Mnteh stdlar Deli Hsm, Keml ingne,
Zorlu Receb. Bildiimiz bu stdlardr.
Szendegn- karadzenciyn: Nefert 50,
mellifi ehzde Byezd'in Kuduz Ferhd. Sleymn
Hn havfndan ehzde Byezd ile Acem'e firr edp
diyr- gurbetdir dey tanbra ekilli karadzeni
Isfehn'da Ferhd peyd edp kirili, srh gevdeli
ve perdeli garb szdr. Ekseriyy pabuccu bekrlarna
mahssdur.
Szendegn- yonkarcyn: Nefert 500, mellifi
ems elebi'dir kim Ysuf [] Zleyh shibi Hamd
elebi oludur, dedesi Akemseddn hazretleri tarkine
gitmeyp ak ile lde olmaile yonkar szn peyd edp
kne erlar vardr kim ems-i Cihn tahalls eder.
Bu yonkar ekseriyy paal avn alarlar. Amm
alay- pdihde alanlar Doanc Seyf ve Dvd Paa
Sleymn' ve Hkmzde Al'si ve Shte Receb ve Tilki
Al Be ve Solak Nash Be ve Selm Aa ve Cafer
avu, bunun emsli nie yz stdlar fasl edp alarlar.
Szendegn- yeltemeciyn: Nefert 100, bu dahi
ems elebi telfidir. Hemn tanbra cssesinde bir
turfe szdr, lkin boyu ksa ve iki bm vardr, kirileri
mbeyninde bir tel kirii heng eder garb sz-
sznkdr. alclar Yayc Kurd ve Selnikli Al ve ento
brhm ve Hseyin Suba malmumuz bunlardr.
Szendegn- municiyn: Nefert 55, Manisa'da
peyd olmudur amm Nihn elebi Sznme'sinde
yazmam. Knn eklinde yigirmi drd ube zre
yigirmi dr[d] kirilidir. Tire ve Manisa ve Aydn ve
Sarhan ve Kara Biga ve Sla ve Mentea semtlerinde bu
sz okdur, levendne bir szdr, szendelerinde Bekir
Aa malmumuzdur.
Szendegn- tanbracyn: Nefert 500, Mara
elinde peyd oldu demiler, avn szdr kim malmdur.
Peyrevleri kird Al ve Terlikci Neb ve Dilen
Sleymn ve Mart Vel nm stdlar ve nieler {dahi}
cem olup fasl ederler.
Szendegn- tel tanbr[a]cyn: Nefer 400,
Kthiyye'de ftedli olu telf etmi. Amm zenpre
szdr ve tanbra gibidir amm hurda ve trlar teldir
ve perdelidir, lkin zlim gyet sznk szdr. Mahalleler
arasnda alnsa vlide ve hemre ve hala ve deyzemiz
penerelere cem olup bakmalar mukarrerdir. Amm bu

ordu alaynda alanlar Yenge Kr Nasf ve ehl Ysuf

ve Kuyumcu Al ve Trk Ese. Drd yz dem sz ile
ubr eder.
Szendegn- brbtcyn: Nefert 15, Mentee
Mula'snda peyd olmu amm mellifi n-malmdur.
Hemn kopuz gibi bir szdr, amm kolu doru ve kiri
tellerinin iki tarafnda ikier demir teller vardr, gayr
tellerden aa drd burkusu vardr. Pr ve stdlar hayli
kimse idi, ancak serdrlar Sirkeci Hseyin idi. Fasl edp
geerler.
Szende-i klkcyn: Nefert 100, Msr'da
Mansr Red telfidir. Bu sz Arabistn'da ve
Trkistn'da okdur amm Rmeli'nde asl yokdur,
Murd Hn alay in cem olup fasl etmilerdir. {Bu}
klk hemn kemne gibi bir kck kll szdr.
Amm gyet tz perdesi vardr, deme hnende annla
peyrev olup fasl edemez.
Szende-i snderciyn: Nefer 12, Krdistn
Srn'nda peyd olmudur, amm mellifi nmalmdur. r gibi bir szdr, amm rn gs
iinde gerilmi on demir teli vardr, anlar dahi sad urur
muhrik sz- zbdr. Ekrd mutrblarna mahssdur.
Deli Duman ve Deli Tfn ve Deli Gnl ve eker Bal
nmn mutrbnlar slmbol'da bulunup bu Krdistn
mutrblar balarnda tilki pkleri ve ellerinde zlleri ve
snder szlarn alarak geerler.
Szendegn- arkcyan: Nefert 200, bu sz
rtya benzer tel szdr, Trkmenler alarak ubr
ederler.
{Netce-i kr- szendegn- rcyn bu
rclere yamak cmle on iki frka szendegndr ve
cmle (---) askerdir. Bu on iki esnf dahi alt frka olup
alt makm zre fasl ederler.
Evvel, ba arkc ve sz- snderci elde parmak
zilcileriye rk fasl edp geerler.
kinci frkas, klkc ve brbtcuyn dgh fasl edp
geerler.
nc frkas, tel tanbracs ve sde tanbraclar
makm- sab fasl ederler.
Drdnc frkas, munici ve yeltemeci makm-
hseyn fasl ederler.
Beinci zmresi, yonkarc ve kara dzenci nev fasl
ederler.
Altnc snf, edeciyn [ve] rcyn makm-
acem fasl ederler.
Amm bu esnf- rcyn gibi kne fasl eder
zmre-i szendegn yokdur, zr yiitler szdr.
Bunlar dahi alaykk dibinde gzer etdiklerinde
Kaykc Mustaf'ya ve Demirolu ve Korolu ve
Kulolu ve Ktib'ye birer hilat- pdihler ihsn
olunup gep gitdiler. [208a]
{Fasl- slis}

Szende-i kaba zurnacyn: Nefert 100, mellifleri Cemd'dir, l-i Osmn ve Tatar Hn alaylarnda
alnr.

______________________________________ 327

Szende-i cura zurnacyn: Nefert 200, Cemd

telfidir, l-i Osmn'da ve gayr divelde dahi alnur.
Szende-i saf zurnacyn: Nefert 80, Basra
hkimi Tayyr Mehemmed Paa aas saf Aa telf
etdi.
Szende-i arab zurnacyn: Nefert 55, m'da
Al Nd telfidir. m'da ve Msr'da mahmil-i erfle
alnr.
Szende-i acem zurnacyn: Nefert 90, Osmnl zurnas eklindedir amm kolu kaln ve sads dahi
kalndr.
Szende-i ehb zurnacyn: Nefert 40, Marib-zemnde eyh ehb telf edp Fas vilyetinde
alnr.
Szende-i balabancyn: Nefert 100, rz'da
telf olup Osmnlda okdur, zurna gibi kulakl deildir.
Szende-i nefrciyn: Nefert 15, Isfehn'da
Huddd peydsdr, bu dahi kam sipsi ile alnr.
Szende-i naarakcyn: Nefert 100, bu
Arabistn'da Hris-i Yemen telfidir, yine Arabistn
kahvelerinde alnr.
Szende-i kerrenycyn: Pirinc ve gm borulardr, hmr sads gibidir. Murd Hn, Revn hn'yla
Revn'dan getirdi.
Bu blda tahrr olunan on aded nefes ile dehn
szlar cmle yek-dil, yek-cihet olup ummen szende-i
naarazncyn nefert 500. Be yz naarazenleriyle
makm- uzzl ve ehnzla bir fasl- azm ve bir velvele
ve gulgule ve debdebe ve hengme-i elm ederler kim
Zhre raks edp ts- eflk n n tp geerler.
{Netce-i zurnacyn alay: Bunlar dahi on bir
esnf- szendegndr ve cmle (---) askerdir. Cmlesi
szlarn bir perdede dp makm- bselikde ve gayr
makmda kll-i klliyt ve edd'l-asr ve kfezr ve
Solakzde sakli perevlerin alup bir hy-h ve bir fasl-
garb ederler kim garb'd-diyrlarn dr- diyrlarn
htra getirirler. Pdih dahi alay kknden fasllarn istim edp bir kse guru ihsn alup mesrr [u] handn
olup beyne'l-akrn revne oldular}.
{Fasl- rbi}

Szendegn- kaval- oban: Nefert 100, mellifi Ms Neb'dir derler, mrv[er] aacndan 9 delikli
szdr.
Szendegn- kaba ddk: Nefert 80, Musul'da
Cafer h telf etmidir, imr aacndandr.
Szendegn- yelli ddk: Nefert 62, Rm'da
obanlar telfidir, kamdan yanyana iki ddkdr.
Szendegn- arab ddk: Nefert 55, Nbulus'da telf olmudur, Kuds'de Kumme'de rhibler
alar.
Szendegn- artma ddk: Nefert 65,
skb ehrinde peyd olmudur, kaz ve turna kemiindendir.
Szendegn- macar ddk: Nefert 15, Erdel'de
bir ruhbn telfidir, iinde amata varak telleri vardr.

Szendegn- mehter dd: Nefert 35,

Nsr- Ts telfidir. Cmle mehtern bununla talm
ederler.
Szendegn- mizmer dd: Nefert 65, Ruh'da s deyrinde telfdir, pre pre kamdandr.
Szendegn- dankiyo dd: Nefert 75,
Trabuzan Lazlar peyd etmidir, bu tokuz delikli
kamdr.
Szendegn- tulum dd: Nefert (---),
Urus'da telf olup yine Urus ve obanlar alar.
Szendegn- Franda: ngilis'de peyd olup
Kuds'de kefere Kummesi deyrinde ruhbnlar alar,
boynuzdur.
Bu bld tahrr olunan az dd szendeleri
dahi cmle birbirlerine peyrev olup makm- seghda bir
ddk fasl ederler kim byle fasl ne Cem Cemd ve
skender-i Dr ve Hseyin Baykara etmemidir, eyle
geerler.
{Netce-i alay- szende-i ddkciyn: Bunlar dahi
on bir esnf- szendedir ve cmle (---) askerdir. Bu
cmlesi szlarn bir heng edp makm- seghda ve
gayrda Emr-i Hac perevi ve Hasan Cn perevi,
glizr perevi (---) (---) ve Tatar Hn semsi fasllarn
edp huzr- ehriyrden bir velvele ve zemzeme-i azm
ile geerler}.
{Fasl- hmis}

Szende-i Eyyb borusu: Nefert 300, Sinn h

telf etmidir, kamdan ii dilikli borucukdur.
Szende-i dervn borusu: Nefert 500,
Menehr-i rn sayd [u] ikr in yapup alard,
boynuzdandr.
Szende-i e borusu: Nefert 40, Venedik'de
peyd olmudur, evgn gibi eri e borudur.
Szende-i torompete borusu: Nefert 77, Alman'da Prak kalasnda peyd olup alaylarnda alarlar.
Szende-i Efrsiyb borusu: Nefert 100,
Acem'de rn-zemnde Efrsiyb telfidir, Krm hnlar
da alarlar.
Szendegn- pirincden mehter borusu: Nefert
40, Konya'da Arslan h Selk peyd etdi, l-i
Osmn'da alnr.
Szende-i luturyan borusu: Nefer 10, Felemenk
Luturyan'nda pirincden peyd olup gemilerde nasrlar
alar.
Szende-i ngilis borusu: Nefer 40, bu dahi pirincden eri bir borudur amm iinde ince pirincden
dilleri var.
Szende-i ergann borusu: Nefer 15, Alman
cmslarnn boynuzlarn ince edp iine tel diller koyup
alarlar.
Szende-i az tanbras: Nefer 200, Leh vilyeti
Daniska'snda peyddr, demirdendir, orta dili vardr.
Urus {ve Leh uaklar alarak oynayarak ubr ederler}.

[208b]

______________________________________ 328

Bu bld tahrr olunan on aded szendegn, nefr

[u] srcyn cmlesi bir perde olup, boruda perev
olmaz amm her bir frkas birbirlerine peyrev olup
{makm- rehv sznk} fasl ile ubr etdiklerinde
deme dehet hsl olup vcd- insna bir lerzn hsl
olup dem-beste ve hayrn olur gyiy sr- srfl
iitmilerdir. Amm cmle borulardan torompete ve
ergann ve luturyan ve ngilis borularnn vakt-i seherde
savt- haznleri demi mest [] medh b-h eder. Bu
std- kmiller dahi bu yzden arz- marifetle gzer
ederler.
{Fasl- sdis}

Szende-i cm deblekciyn: Nefert 30, prleri

sm Tif'dir, Hazret'i deblek ile sahra kaldrrd.
Szende-i mlek deblekci: Nefert 500, Msr'da
telf olmudur. Mahmil-i erf alaynda dahi alnr.
Szende-i Yemen deblekciyn: Nefert 12, biri
deblek biri dire gibi kk dinkefdir, bir yerde
akkmlar alar.
Szende-i makrafa deblekcisi: Nefert 13, Mekke
reflar alar, surre emniyle Rm'a gelp alayda
gediler.
Szende-i tablbzcyn: Nefer 100, ibtid Avc
sml Neb almdr, ku davulu demekdir, hell
szdr.
Szendegn- aanabzn: Nefert 200,
Acem'de r-i Hud nm bir pehlivn telfidir, amm
Rm'da hret buldu.
Szende-i filcn: Nefert 100, sr- Hmyn
h'da Mun- Hind telfidir, amm ibret-nm sz
olmudur.
Szende-i kam mizmrcyn: Nefer 100, eyh
ter hayl-i zl in telf etdi, kamdan dilim dilim
yarlm szdr.
Szende-i tarak mizmrcyn: Nefer 100, ehir
gulmlar peyd etmilerdir amm cemi perevlerde fasl
olunur szdr.
Szende-i safrciyn: Nefer 100, kuklabzlar alar,
iki kemik presi arasnda deri ile azda alnup kelimt
olunur.
{Szende-i safr-i blbl: Nefert 300, pr-i
mellifi Eb Al Sn'dr. Bu yz dem blbl gibi
feryd- gn-gn ederek ubr ederler kim gy
hybn- Acem'de giderler}.
Bu blda tahrr olunan on aded szende-i
deblekciyn [ve] tablbzn [ve] caanabznlar cmle
(---) aded nefert bir yere cem olup sz [u] szleriyle bir
hengme ve fasl- azm ederek ubr ederler kim gy
kavm-i cemapur gelp gemededir. Amm bu ibretnm szendegn- deblekciynn Yemen debleinden
ve akkm ve mealciynn makrafa debleklerinden ve
kse ve filcn szlarndan Murd Hn haz edp
huzrunda vfir fasl etdirp akkm ve mealcibaya
ihsn etdi.

{Bu szendebaya yamak cmle yetmi bir esnfdr

ve cmle (---) nefertdr, lkin bu szendelerin
dkknlar yokdur}.
Hamd-i Hud bu mahalde sz yapan stdlar ve
szende ve hnendelerin tarf tavsfleri tamm oldu.
Eer bu abd-i hakr-i pr-taksr Evliy-y b-riy'dan
sul olunursa bu kadar szlar ve melliflerini neden
bilirsiz denirse Arab u Acem'de ve sfe ve Nemse ve
Leh u eh [ve] Donkarkz ve Danimarka ve Daniska
krallklarn get [] gzr etdiimizde zikr olunan cmle
(---) aded szlar ve nie bin o kadar ziyde gn-gn
szlar grmzdr kim inallhu Teal seyhat
etdiimiz kur ve kasabt ve ehr-i muazzamlar
evsflarnn kitbetine mberet etdiimizde cmle
szlaryla ve szlarnn ekl [u] sretleriyle tahrr olunur.
Amm bu blda tahrr etdiimiz szlarn ummlleri
ve szendeleri ve szlar slmbol'a ve gayr diyra mahss olan szlardr kim anlar dahi ekl [] emyili ve
kadd [] kmet-i trlaryla sretleri tasvrleriyle
mahallinde yazlr. Zr bir zamn dery-y aka gavvs
olduumuz mahalde lfte ve fteliimiz hasebiyle
cmle hnende ve szende ve mutrbn ve kamern ve
meddhnlar ile ihtil[t] etdiimiz cihet ile cmle szlar
malmumuzdur. Zr bu edn-y garb bir zamn hasrc
olup tel ehli geinp sir erbb- marifden ger
kalmam idik. Beyt:
Kendyi grmee yokdur hcet
Bilmee rifile ndn
Cngn grmeile zhir olur
Herkesin mertebe-i irfn
mazmnunca bu hakrin dahi hayli ydda var idi. Ve
blda tahrr olunan szlar ve szendegnlar ve
melliflerini Sultn- uar Nihn elebi Sznme-i
Dilnvznme nmnda rislesine nazar olunup sile
cevb- f andadr. Greler kim bu dnyda ne kadar
bin sz var imi.
el-Faslu'l-hmis ve erban
Esnf- lubedebzn [u] szendegn [u]
mudhikn

Evvel ehr-i slmbol'da seltn-i l-i Osmn'n bir

sr- hmynu y bir feth-i fth- dimnlerinde ve
destr- h [209a] gnlerinde ve gayr ayn [u] erfn
sr- hitnlarnda iki yz dem hnendegn ve
szendegn ve mutrbn ve rakksn [ve] pekrn [ve]
direzn [ve] mudhik u mukallidn- kamern ve nebtz
rind-i cihn yetmi tsdan gemi semm-i helhil-misl
ehir olanlar bir yere cem olup mezkr srlarda bir
gn bir gece iki gn be gn oynayup her gecesine
shib-i hneden bir kse guru alrlar ve srda mevcd
bulunan yrn- b-safdan her oyun esnsnda dire ile
prs edp sabha dek baz srda bin guru tahsl eder
oyunkr std- kmiller vardr. Anlar iki yz kimse
olmaile anlara kol tabr ederler, temgh kavmdir.

______________________________________ 329

Eer bunlar dahi manzrumuz olduu mertebe vasf

etsek sityinme-i mutrbn nmnda bir dvn olur. Bu
esnf- bzbzn- pehlivnn on iki koldur.
Evvel, ser-eme-i pehlivnn Parpul kolu: 300
demdir amm ekseriyy bunlarn hnende ve szende
ve rakks dilberleri Balath mahallesi veled-i zin
ingneleridir. Eb'l-kelm bir alay rind-i cihn
lubedebzlardr.
kinci, Ahmed kolu: 300 neferdir, bunlar dahi
Balat'da olurlar. Kamer veled-i zinlar ve pene-i fitb
rakkslarndan Mazlm h ve Kpeli Ayvaz h ve
Sal Ramazn h ve Kk hn h ve Memi h
ve karnda Bayram h, cmle ehbz gulm- ehnz
idi. Pkrlar Dilen Hasan ve Boynuksa Hac ve
aanabz kol shibi Pehlivn Ahmed'dir kim fenninde
yegne-i asr idi. Andan,
nc, ehir olan Kapucuolu Osmn kolu:
400 neferdir. Bunlarda asl ingne yok bir alay rind-i
cihn Kek-i Amr- Ayyr, tife-i mekkr [u] n-bekr
ehir olanlar idi. Her biri yegne-i asr, hnende ve
szende ve mukallidlerdir kim cihn ndemlar bunlarn
yannda ll-i b-zebn olur.
Drdnc, Servi kolu: Nefert 300, bunlarda
ingne ve Rm ve Ermen ve Yahd harmzdeleri
vardr kim her biri yetmi a yrtm rind-i cihnlardr.
Beinci, Baba Nzl kolu: Nefer 200, ingne ve
ehir olanlar akleridir. Baba Nzl ketbn oyununda
eytn- cihndr. Olu Arnavud Ksm takldinde
mukallid-i shib-i kelm mashara idi. Rakkslarndan
ker h ve eker h ve Sln h nm gulmlardr
kim pdih malmlardr. Zr her biri db ve b
zerbf etekliklerin kuanup meydn- mahabbetde
rpreleriyle tarz- Acemne raks [u] eveln etdikde
gren ftdeler vlih [] hayrn olup her keden sad-y
h ile hne-i sr pr-nr olur.
Altnc, Zmrrd kolu: 300 nebtz, Yedikulle ve
Nrlkapu ve Sulu Manastr veled-i zin Urumlar ve
Ermenleri ve ehir gulmlar cem olup bir kol
olmulardr. Amm rakkslarndan Sakz mahbbu,
krma sal em-i gazli mkehhal Dimitraki ve
Lefteraki ve Yanaki ve Mihaylaki nm Urum mupeleridir kim ehr-i slmbol ire velvele-ra olup nie
demin ml [u] menlin yiyp bir bry zre
komulardr. Bunlar Urumlara mteallik simitci ve
harcc ve yuvac ve gm arayc takldlerinde ve Urum
murabbatlar okumada mhirlerdir.
Yedinci, elebi kolu: Nefert 200, bunlarn seremesi bir dilbere k olup pederinden intikl eden yz
bin guru ml bu englie sarf edp ol kadar murassat
cevhir bistlar ve her fende std- kmil hnende ve
szende ve mukallidler peyd edp on iki aded nr-
mahz, hrd-i drahna mbih pene-i fitb
rakkslar peyd etdi kim her birinin bir ivesi bir n cn-
safya deerdi.

Evvel Cn Memi h ve Zlim h ve Hurrem h

ve Fitne h ve Ysuf h ve Mrz h bir erkes
gulm idi, hakk kim melikden eref idi. Bunlar
slmbol ire itihr verp Murd Hn huzrunda fasl
edp mehr- fk oldular.
Sekinci, Akde kolu: Nefert 200, serkrlar
Pehlivn Eyyb'dur kim ir ve ktib ve rif ve zarf
hnende ve seyyh idi. slmbol halknn bu kra
iltiftlarn grp bin iryal pyml-i riml edp bir kol
peyd etdi kim vhidn keelf oldu. Hsn-i lfeti olup
nimeti mebzl olduundan cmle erbb- marif
[209b] bana evzinp bir cemiyyet-i kbr edp bir
ayda Sultn brhm Hn malmu oldu. Zr cmle
fash'l-lisn, erbb- marif-i hezrfen, std- kmil
hnende ve szende ve mudhik ve mutrblar ve akleri
vardr. Hussan Sln h' ve Mahmd h' ve
Edirneli Ahmed'i ve erkes h' ve Nzl Ysuf'u,
kaan bu mehpre cvnlar db ve b zerbf ve
zerdz ve rkb eteklikler ile meydn- mahabbetde
tvs- b- rem gibi eveln [u] reftr etdiklerinde
dem dem-beste olup ol dem meftn olur. Zr her
birinin mergle mergle fetle fetle im-ender-im ve
ham-ender-ham mk-br, amber-b geyslarn pern
etdikde kkl-i pernlar gibi gren klarn dahi
akllar trumr olur. Ve bir be ve bevn Grc
takldi telf etdiler kim acyibdir.
Tokuzuncu, Cevhir kolu: Nefert iki yz, bunlar
Galata'da skin cevhirci, kuyumcu Urum, Ermenler
olduundan cevhir kolu derlerdi. Bunlar dahi Urum ve
Ermen veled-i zinlardr kim cihn-rlardr. Her biri
fenninde yegne-i asr pehlivnlardr.
Evvel ser-emeleri Pehlivn Laskari derler bir tze
veled-i cevhirkr dilberdir, aanabzlkda ve
pekrlkda ve'l-hsl her lubedebzlkda b [] tb
veren bu cevhircidir ve hb-vz std- kmil hnende
ve mukalliddir, ve karnda skli Ermen takldde
sihirdir, Vaslolu ingne takldinde b-bedeldir. Ve'lhsl krk yedi pre takld cd edp kr- lubedebzla
bir gayr b [] tb verp cemi bistlarn mcevher
edp Cevhir kolu demekle n u hret bulmulardr.
Her takldlerinde dem glmeden ensi ender. Ve
mmtz [] mstesn ters-pe ve mu-pe rakks
cvnlar var kim gy her biri birer Mun melikleridir.
Cmleden Arslan h bir mahbb- b-amndr kim gy
Yezd arslandr, saydna tlib olan mahbb dostlara
kaan arslan gibi bir nigh etse ol k rne ikr
ederdi. Ve Yavru Habb dahi levendne kesim kadd []
kmeti yerinde ve meral ve gazl mkehhal nerkis
gzlerin szp ka bir Szebol nazar etse kirpii
okuyla nie mbtellar urup mecrh etmeden nie dilnvzlklar edp uk sayd ederdi.
Bu gne gnl urusu on iki aded rakks cvnlar
vard kim Rmzd- muzd iken her biri bir Rm harc
deer Rm cvnlar idi. Murabba:
Muzde ak rehinde serim eyledim fed
Kil deil esr edp ister dil almaa,

______________________________________ 330

mazmnunca her bir rakkslar dil cn ile kn dilin

alup b-zebn eder, t bu mertebe mahbblar vardr.
Onuncu, Patakolu kolu: 300 cmle Yahdlerdir
amm b-dn masharalardr, cmlesi hakk ki sir kollara
ramen stdlardr. B-huss szendeleri mehrdur.
Rakkslar dahi kem deildir lkin nlar yokdur.
On birinci, Haota kolu: Nefer 105, bunlar dahi
cmle Yahdlerdir amm bu kolda mmtz
rakkslarndan Semmrka ve Dueniko ve Sinyor Yako
ve srl. Nie cn esr etmi bir Yahd-pe idi, bir
heccv k ksthne byle demidir. Mfred:
Bir Yahd-pe'ye dn akna zerk eyledim
fermler eyleyp eytn tahsn eyledi,
demi amm nehn yemi.
On ikinci, Semmrka kolu: 200 neferdir ve cmlesi Yahdlerdir. Bu Yahd kollarnn itihrlar oldur
kim cemi hokkabz ve srhbz ve kzebz ve
kadehbz ve tebz ve ebbz ve perendebz ve
mhrebz ve sinibz ve taklabz [ve] gllebz ve'l-hsl
cmle marifet-i bzbzn bunlarn kollarnda mevcd
olup t sabha dek b-minnet fasl ederler ve bir gecede
yz gurua kanat ederler.
Ve bunlar ingne kollarna gyet hasm olduklarndan bir kol ingneden ve bir kol Yahdden dutup
hasmne bir fasl Yahdler ve bir fasl inganeler ede,
garb acb temlar olur. Amm bu Yahdlerin
inganelere galebe takldleri var kim grp istim eden
temclarn akl glmeden zil olur. Evvel inganeler
ay oynatmaile mehrdur, Yahdler oynadrken gngn akalar edp inganelere sz atarlar. Ve bir ingane
{avretin} bir Yahdyle dutup Yahd'ye ve ingane
karsna ikence edp sylediklerinde {temdr}. Ve
ingne karsn necisli [210a] ikembe ile ters eee bindirp Yahd dahi bir eek zre siyset ile geirp bir
hy-h ile takld etdklerinde dem glmeden mebht
olur. Ve nie bunun emsli ingnelere ramen takldleri
vardr.
Hsl- kelm blda zikr olunan on iki engi kollar,
var kuvvetlerin bzya getirp birbirlerinin kollarna
taallben gn-gn arz- mahretler ederek cmle
dilberleri zer-ender-zerdza gark olup gn-gn rakslar
ve akalar ile her bir kol birer sanat icr ederek Hseyin
Baykara fasllar edp alay kk dibinden cmle ubr
ederler. l-i Osmn devletinde deil hbt- dem'den
ber bu blda tahrr olunan hnende ve szendelere ve
bu engilere bir mlk mlik olmamdr, ill zamn-
Sultn Murd Hn- Rbide olmudur kim her bir esnf
birer bildn yegne-i asrlardr.
el-Faslu's-sdis ve erban
Esnf- ho-sohbet, nedmn- mukallidn

Nefert 500, bu zmre frka-i kadmdir kim Kbil,

Hbil'i ehd etdkde ben dem iki frka olup bir frkas
ktil Kbil, bir zmresi mazlm Hbil, bunlarn

mbeyninde kan vk olmaile bunlar birbirlerinin hisset

denetlerin ve tarz [u] tavrlarn ve evz [] etvrlarn
takld ederlerdi.
Andan Hazret-i Ms asrnda Heccm nm bir
mukallid, Firavn meclisinde Hazret-i Ms'y takld
edp cmle Firavnler d olup Hazret-i Ms gazabld olurdu. hir bir gn Hazret-i Ms, Cenb- Br ile
bin bir kelimt ederken,
"Y Rabb Firavn meclisinde Heccm beni takld
etdinden pek mteellim oldum, an kahr eyle" dedi.
Hak Celle ve Al eydir:
"Habb-i Kelmim Firavn'a takld etmez, sana takld
edp klnr. Cmle evz [] etvr makblmdr, sana
takld edp [y]kndiyn mukallid-i sahhdir, ana
cennetim nasb etmiim" buyururlar, nie ktblerde
musarrahdr.
mdi, mukallidn kadm olduundan ulem-y
kudem-y muteahhirn fetv ktblerinde "Mukallidin
mn sahhdir" demiler. Amm {mukallidden murd,
bir dem mm olup tat [u] ibdt edp ehl-i snnet
ve'l-cemate takld ede, ann mn sahihdir demiler
sahha} bu kelma marr olup kefere ve fecere ve sir
dallet-yn zmresine takld etmeyp kefere ziyyinde
gezmemek gerekdir kim ann haklarnda Men teebbehe
kavmen fehve minhm1 demilerdir.
Badehu bu fenn-i takld ve fenn-i hicv, fsah [ve]
ble-y Ben Kurey kablesi iine dp mri'l-kays
heccv idi, b-dn gitti. Muhammed Bsr dahi heccv
idi ve anadan doma am idi. Eb Leheb ve Eb Cehil
ve nie yz kibr- Kurey sohbet edp Hazret-i Rislet'i
meclislerine davet edp Bsr'ye tenbh etdiler kim,
"Muhammed Yetm gelince bir hicve ze eyle
kim Muhammed mteellim ola" dediler. Bsr dahi
hicv-i Neb etmee mde oldu. Hazret dahi davete
icbet dey elbette ne cemiyyet olsa terf buyururlard.
Hemn sadetle dhil-i meclis olunca "Es-selmu
aleyn" deyp bir kede karr edp esn-y kelmda,
"Y Bsr bir eycez terennm eyleye" dediler.
Hemn Bsr Ez billhi mine'-eytni'r-racm
Bismillhi'r-rahmni'r-rahm deyp kasde-i (---) (---) bed
edp Hazret-i Rislet-penh' (---) beyt ile bir medh etdi
kim hl bir msrana nazre denmeyp her lgat
Kms- Ahter ve em Lgatna muhtc bir kasde-i bnazrdir. Bu kasde sohbetinde olan mnkirn
mriknler Bsr'ye tan-mz szler syleyp,
"Ya biz sana ne dedik, sen ne iledin" dediler. Bsr
eyitdi:
"Vallhi siz Muhammed'i hicv eyle dediniz, amm
kbel-i Hak'dan dernuma ilhm- Rabbnyle bir vecd
hsl olup medh-i Neb etdim Ve salli ala cemi'l-enbiyi
ve'l-mrseln ve'l-hamd lillhi Rabbi'l-lemn" deyp iki
ellerin yzne srnce hemn bi-emrillh Bsr'nin iki
gzleri alup Hazret-i Rislet'in huzruna varup "L
ilhe illallh, Muhammedn Reslullh" deyp slmile

merref oldukda Selmn- Pk belin balayup

uarlarn kasyid-perdzlarna pr olup ol sohbetde
mnkirnden yetmi kii slm ile merref oldular.
Badehu Muhammed Bsr yetmi yana intikl edp
{Msr'da} mm e-fi kurbnde bir harbede
medfndur.
Ve Hazret'in yine zamnnda mukallid evr idi ve
Hazret'e karbeti var idi. Geri cehletde idi, amm yine
Hazret tarafdr olup Ben Kurey'i ol kadar hicv takld
ederdi kim Hazret istim edp mbrek dendnlar
nmyn olunca tebessm ederlerdi. Kavm-i [210b]
Kurey mnkirleri dahi kendi takldlerin istim edp,
"Takld-i tahkkdir y Muhammed, bizde bu evz-
nhemvr vardr" dey evzlarndan fergat edp slh-
nefs edp nemm zemm g havfndan ou slm'a
gelp Ashb- Resl'den olurlard.
hir-i kr, mukallid evr dahi slm ile merref
olup Hazret-i Rislet-penh'n nedm [u] mushibi ve
yr- gr- hem-seferleri idi. Z-akl ve mdebbir
mubassr kimesne olmaile Hazret-i Peygamber, evr'i
mvereye dhil etdinden evr'l-Habb derler,
Ashb- gznin gzdesi idi. Amm semt-i takldden
fergat etmeyp mnkirni ve sahbeden bed-evzlar
fasl [u] kadh [u] zem ederdi. Bazlar eydirdi:
"Y evr'l-Habb, yeter imdenger aybdr, kadh-
takldi fergat eyle, Sahbe-i kirmdan oldun ve akrab-y
Hazret-i Resl'sn" derlerdi.
evr'l-Habb eydirdi: "Bire demler, Cenb- Allh
sizin melnlarnz bile hicv edp yet nzil olmudur

2
kim
ye[t]:
buyurmudur. Eyi demlerinizi medh edp yet nzil
etmidir ye[t]: (---) (---) (---) (---) buyurmudur. Ben
kim ben dem olam, sizin bed-efllerinizi grp nice
hicv [] takld etmeyem" dey cevb ederdi. evr'lHabb'in takldi havfndan ok dem ahlk- hamdile
muttasf olurdu.
Nedm mukallidlerin pri evr'l-Habb olmu
olur, merkad-i pr-envr Haleb Kilis'inde, ehrin iml
tarafnda bir kurum menzili bad bir kayal pte zre
bir tekye-i l var, cmle Kilis ehri andan nmyn bir
mecma'l-irfn bir kubbe-i pr-nr vardr, Hazret-i
evr'l-Habb anda yatr. Amm efvh- nsda urahbl
Sultn derler, amm galatdr. Hakr sitnesinin atebesi
ve seng-i mezr trhleriyle mazbtumuz olduu cild-i
snde mastrdur. Hl ziyretgh- nsdr. Ezn-cnib,

2
1

Kii hangi kavme benzerse, ondan olur.

______________________________________ 331

Kurn, Kalem 11-12; "Ayb aratran ve kouculukla sz

gezdiren insanlar hayrdan alkoyan."

sitne-i slmbol'da mehr- fk olan

ndem-y mukallidnin pesendde mudhikn
lfte-gnlarndan Murd Hn Gz gibi rind-i
cihn bir pdih- Cem-cenbn huzrunda
takld edp habt [u] halt- kelm etmeden b-
ryyla suhan-perdzlk eden pehlivn
mukallidleri beyn eder

Evvel cmleye ser-eme Sultn Ahmed Hn

meclisiyle eref-yb olup hatt- erf ile ndemlara ve
kssahnna ve mukallidn cn-baha ser-eme olan
hayl-i zlc Kr Hasanzde Mehemmed elebi,
dedeleri dahi Yldrm Hn asrnda Kr Hasan nmyla
yd olur bir rind-i cihn, mushib-i Yldrm Hn imi.
{Hikye-i mnsib}: Bir kerre Yldrm Hn,
cmle ulemya gazab edp cmlesin bir dama doldurup
tee yakmak ister, gn gece nie bin dem ric
eder, riclar kabl olmayup ulem yakmaa dalar gibi
odun ylmada. hir mezkr Kr Hasan tebdl-i cme
bir gorona kyfetli ve bir mitrepolid kyfetli bir papas
olup Yldrm Hn huzruna varup grndkde Yldrm
Hn glmeden b-tb olup,
"Nedir bu kyfet kfir" der. Kr Hasan eydir:
"Zhir pdihm kfiristna gitsem gerek, bu
kyfetle gitmei makl grp tebdl-i kyfet etdim"
{der}.
"Ya kande gidersin" der.
"Pdihm slmbol tekuruna giderim" der.
"Ya n'ilersin meln" der.
"Pdihm, iitdim ki sekiz yz mellif musannif
ve drd mezheb eyhlislmlarn ve Bursa monlsn ve
yetmi fetvya kdir ulemlar cmle tee yakarmsn,
el-cevb 'Allhu alem olur olmaz' demee kdir bir
ulem kalmadkdan sonra elbette millet-i Meshiyye
papaslarnn btl eratlarna muhtc olmamz
mukarrerdir. Elbette krk elli papas taleb etmee bir
kulunuz gnderirsiz, bri hakri bu kyfetle tekur- bnra gndrin. Bursa ehrin keler ile doldurup Ke
damzda yine ke'l-evvel karr etsinler" dedkde Kr
Hasan'n bu gne ilzmndan {Yldrm Hn} mlzem
olup
"Y Hasan, ecdd- izmm rhyn cmlesin bu
gnk gn te-i semendere yakardm, amm senin
htrnn cmlesin afv etdim" dedikde Kr Hasan
parmak gtrp huzr- Yldrm'da tecdd-i mn
getirp,
"Pdihm varaym cmle kadlar da mselmn
edeyim. Bir dahi zulm etmeyp fergat edeler, zulm
ederlerse kellelerin ta dibekde gedeler" dey Yldrm
Hn'dan afv- ulem in yarl- bel alup
mahbshneye gelp sicn kapusun kal edp,
"Mjde ey ulem, pdihm bencileyin s ve ciz
ve [211a] mezmm mukallid kulunun ricsyla sizleri afv
eyledi" dey haber verince cmle ulem sicn iinde krk
kerre secde-i kr edp,

______________________________________ 332

"Ey nedm Hasan, Cenb- zzet seni sadet-i

dreynde mesrr [u] dn eyleye. Zr sen dnyda
mahzn kalbleri dil-d, vrn gnlleri bd etmedesin.
Rabb'l-ibd il inkrz'd-devrn sana inkrz- nesl
etmeye. Cmle zrriyyetin gelecek pdihlara nedm-i
hss- muazzez olalar ve nimetleri dim olup mesrr
[u] handn olalar" dey cmle hayr du edp
mahbshneden kup Yldrm huzrunda ser-berzemn edp giderler.
Annin bu mukallidn ser-emesi Hasanzde-i
ebbz hl cemi ulem ve suleh mbeyninde makbl
[] mergb idi. Ve haftada iki gece Murd Hn
huzrunda mukallidlik edp evvel zr dileyp bu beyti
terennm ederdi. Beyt:
Ger hod {heme aybh bedn bende derest}
Her aybki sultn be-pesended hnerest
deyp akaya za eder pr-marifet bir elebi idi.
Fris-hn ve Arab-hn ve msk-ins idi kim ilm-i
edvrn Fryb'si idi. Ve ebbz ve kitbet-i talkde
hattt ve shib-i beste ve nie sergzet shibi ve
levend-i hnhr ve fiekbz ve'l-hsl Cemd-misl
hezrfen bir zt- mkerrem ve Htem-i Tay ve Cafer-i
Bermek haslet idi.
eyh zil'den sonra hayl-i zlla hret veren
oldur. Hayl-i zl perdesi iinde bir kk perde dahi
kurup gyet hurde tasvrler ile hayl-i zl oynatmak ann
telfi idi. Ve gyet zen-dost olmaile hayl-i zlda cvnnigr takldi ve hoppa takldi ve dilsizler takldi ve dilenci
Arab ve Arnavud takldi ve Bekr Mustaf ile dilenci kr
Arab takldi, mrasyedi elebi ve devrn elebiler ve
aky elebiler ve cvn-nigr ve cvn ile nigr hammma girp Gz Bonak hammmda cvn-nigr
basup Karagz' krinden uryn balayup hammmdan
karmasn ve Hac vad babas erbetcizde takldin,
ve'l-hsl hayl-i zlde yz pre takldleri vardr kim
bir mukallid ana nazre bir takld etmek mmkn
deildir. Bir kere dinleyen mahabbet edp elbette ird
olmas mukarrer idi. Zr cemi takldi tahkk-i hakk
olmak zre netce-i kelmlar cmle tasavvuf idi, yine
byle iken dem glmeden baylrd.
Karagz ve Hacivad ki Bursal Hac vaz'dr. l-i
Selkyn zamnnda Yoruka Hall ismiyle msemm
peyk-i Reslullh idi kim yetmi yedi sene Mekke'den
Bursa'ya gidp gelirdi. Efelioullar nmyla ecddlar
hret bulmudu. Zaar kpekleriyle mehrlardr kim
hl elsine-i nsda Efeliolu zaar gibi neylersin dey
darb- mesel olmudur. El-kelm yecrru'l-kelm
mazmnunca
{Hikye-i mnsib}: Bu Efeliolu Mekke'den
Bursa'ya gelirken beyne'l-Haremeyn aky-y Urbn
Efeliolu Yoruka Hall Hacivad' ehd edp Bedr-i
Huneyn'de defn edp Efeliolu kelbi bu ktil Urbnlarn
yannda kalup bu Urbnlar m'a gelp rs-y bzrda
gezerken hemn kelb bir kerre bu Urbnlar kelb-i sarh
gibi talamaa balayup bir dahi gayr demlerin ayana
yzn srp yuvarlanup lisn- hl ile tazallum edp yine

Arablar hr hr talar ve zerlerine hamle edp salar,

cmle halk grseler kim Efeliolu zaardr,
"Bire cnm kan Efeliolu, bunda bir hl vardr,
dutun u Arablar" deyp hkime gtrp hnda
hcrelerin basup Efeliolu'nun fitbesi ve sapan ve
teberi ve kantras ve zlleri ve kanl esbblar ve
Bursa'ya gtrecei cmle mektblar kup cmle
Arablar, Sinniyye rssunda sra ile salb ederler.
Kelb-i garb-i hakk, maslb Arablarn altna varup bu
kerre bir h- serd ekp cn fed edp rhu Ashb-
kelbe revne olur. Hacivad byle bir sa ve nedm ve
yrndan peyk-i Resl idi.
Karagz slmbol tekuru Ketant sasi idi. Edirne
kurbnde Krkkilise'den bir mr-i kelm [] ayyr- cihn
Kbt demi idi. Sofyzl Karagz Bal elebi derlerdi.
Tekur Ketant bu Karagz' ylda bir kerre Aleddn-i
Selk'a gnderdikde Hacivad ile Karagz'n
birbirleriyle mbhase ve mcdelelerini ol zamnn
pehlivnlar hayl-i zlla koyup takld ile oynadrlar idi.
Amm mezkr Kr Hasanolu, Hacivad', Karagz' ahamdan tl- leyl [211b] t sabha dak on be
sat iki tasvri oynadup gn-gn muha takldler
edp bir etdii akay ol gece bir dahi etmek ihtimli yok
idi. T bu mertebe Eb'l-mel mertebesinde eb'lkelm idi.
Ve bu Hasanzde hay[l-i] zlle mteallik ebyt [u]
erlar okurdu kim gy ilm-i ledn shibi idi. Er-
bel, gfte-i Muzaffer elebi:
Ol hokka-dehen turra-i tarrr ile oynar
Tiryk-i lebin satmain mr ile oynar
n d- gamn pullarn sneye dizdi
Bu nerd-i mahabbetde gnl zr ile oynar
Benzetmein lemi bir zll- hayle
Syende gne glgede dvr ile oynar
Elenmee dvne gnl imdi muzaffer
Zencr-i seri zlf-i siyhkr ile oynar.
ir-i der:
Gel ey ehl-i nazar zann eyleme bu haymeyi hli
Dernu pr-acyibdir tecesss eyle ahvli
Grnrden grnmez derler lemde pes okdur
Zuhr eyler tem ile bir kez nie ahvli
El-hsl bu gne mahalle mnsib ebyt [u] erlar
vardr kim gy sultn'-uardr. Amm teneffs in
haymesinden tara kup r fincn kahve n edp keyfi
geldikden sonra etek der-miyn edp ayak takldine
baladkda mstemi yrnlarn glmeden gerekleri
dp ensleri enderdi. Ve her kelmnn netcesin
tasarruf ederdi. An dinleyen cihndan ibret alrd. Krk
yedi yl bu hakr nie bin pehlivn grdm amm byle
bir nktedn zarf herf mukallid grmedim. Andan,

______________________________________ 333

Mukallid Akbaba: Dergh- l yenierilerinin

zaarclar odasndan bir mr-i kelm, hzr-cevb, nkteins pehlivn idi. Badd'a giderken Murd Hn'n
huzrunda ndemlk etmidir. Ve,
Mukallid Kahvecizde: ehir olan idi. Cevr
elebi'nin on iki lisn zre eyhzde hicvin okumada
ferd-i asr idi. Andan,
Mukallid rc Sar Celeb: Hakk ki rde
klliyt shibi olup ilm-i takld-i letyifde Nasreddn
Hoca kendi idi. Ve buna mahss Bouk Kapudan ve
Mustaf Korsa takldi ve Rmeli Hisr dizdr takldi ve
Tiryk Aazde, ttn ierken Sultn Murd Hn
basd takldi humms- Nahivn-misl takldleridir
kim dem glmeden ga olur. Ve,
Mukallid akman Celeb: On yedi lisn zre
kssahn takldi etmede cmleye dv idi. Ve,
Mukallid krkczde Sleymn elebi: Kamer-i rind-i cihn idi. Bir derv, bir bakkldan sehel bal
isteyp bakkl vermeyp derv bakkln balna bir efsn
edp bakkldan bir criye bal alup criye ve efendisi ve
kadns baldan yeyp edepde yellenp bdest boza boza
kadya varup kad ve muhzrba ve nib dahi baldan
yeyp anlar dahi cart cart def- rh ederek muhzr ile
bakkl ihzr- er edp bakkl,
"Hayr bir latf bal verdim" deyp baldan bir parmak yiyince bakkl kadnn yzne karu edebde part
par[t] kavaraznlk edp on bir kii mahkeme ire
zartazenlik eylediklerin bu krkczde Sleymn takld
etdikde demin glmeden hayt gidp memt kylar
nmyn olurdu. Sir takldleri dahi ana gre idi. Ve,
Mukallid Cilve avu: Vezr Kara Murd Paa'nn
alay avuu {idi} ve dnesi ellier dirhem otuz dneli
tesbhi ve bir byk aks ve bir musanna evgnl
hnedn shibi baba-y lem idi. Her takldde mahreti
var idi. Ve,
Mukallid Simitciolu: Ayndan bir muhteem
mukallid idi. Bir fasl eyleseniz demee dem hicb
ederdi, amm kendi karhasndan etek der-miyn edp
bir takld etdikde dem hayrn kalrd ve asl kendi
glmek ihtimli yok idi. Ve,
Mukallid ebek elebi: Allhmme fin ebek
desen ebek, bir mashara kpek idi kim dem glmeden
gbeinden atlard ve gayr takldlerde dahi ser'lkelm idi. Ve,
Mukallid engl (---) elebi: Tark-i Mevlev'de
ve kh Glende bir akrak ve sebk-rh mukallid idi.
Hacivad orbacnn acem olanlaryla gece slmbol
ire kol doladn takld edp her neferi lehce-i
mahssalaryla orbacya hitb edp orbac da anlara
itb edp ellerindeki feneri bir yolda gtrmeden ciz
olup ol yolda feneri orbacnn at remesine hotas gibi
asup gider, at dahi fns ulesinden rkp at orbacy
yere vurup cmle neferleri firr edp, [212a]
"Bire gelin yoldalar, bu karanlkda at altnda
kaldm, tz gelp beni hals edn, drd kiiye bir mankr,
drd kiiye bir mankr ihsn edeyim, varn paylaup

Revn seferine silh dzp hzr olun" dedkde kimse

yanna gelmeyp,
"Varun evime haber edin, ehl [] iylim beni
kurtarsnlar ha" deyp feryd [] fignile bu Hacivad
orbac'y bu engl elebi takld etdikde dem
glmeden burnu kanard. Bir mudhik cn idi amm
gyet mselmn idi. Ancak o fende bulunmu, beyt:
Hallk- Ezel leme kldkda tecell
Her kulu birer hlile klm mtesell.
Ve Mukallid Srn Ahmed elebi: Mezkr
engl elebi'nin brderidir. Amm bu dahi ferd-i asr
mukalliddir, her takldde pr-mahretdir. Kendi tiryk
olmaile kaan tiryk takldi etse dem {dem-}beste
olup hayrn olur. Tiryk ttn dorarken, elin baile
kesp bir sanat ile parmandan ol kadar kan akdrd
kim hir akl diresinden kup b-h sehel yatup
kalkdkda yine parmandan kan al-melei'n-ns cereyn
etmededir. Andan "imdi bir vkamda grdm, senin
bu kann dinmek ihtimli yokdur ill bir dilber olan
kanna yapup alnna sre dey imdi vkamda
grddm" dey bir tze cvne parmandan akan
kanyla Srn'nn alnna bir elif ekerdi, derhl kan
dinerdi. Bu esrra bir pehlivn- smyy akl
eridiremediler. Srn byle bir mukallid pehlivn idi,
hakk kim pehlivnlkdr. Ve,
Mukallid Slih elebi: Mukallid engl elebi'nin
zdesidir. Babasndan ve ammisinden ziyde hnende ve
mukallid mahbb- hs ve beyz ablak ve sublak
elebidir. Ve,
Mukallid Kara Mehemmed: Karadeniz Boaz'nda Bykdere'de skin baka bir gne hl shibi
pehlivndr. Ben dem takld etmee memr deildir,
ill Cenb- zzet edm-i arzda ne kadar mahlk [u]
haert halk etdiyse kediyle kpein, kediyle sann,
gelincik ile sann birbirleriyle evz [u] etvrlarn ve
kec-nighlarn ve st [] sadlarn kaan takld etse
Sbhne'l-Hallk ve bir mahalle kpei bir mahalle
kpeiyle ceng etse ve horos horos ile at at ile deve
erbande kkreyp deve ile el-hsl her mahlk hasm-
kavsiyle nice mumele ve nice ceng ederler ve nice
kinerler ve horos ve kaz ve turna ve gurb ve rdek ve
karatavuk ve sarasma ve sere ve blbl ve gayr gne
tirlerin savt- haznleriyle sad verdikde kerrtile yanna
blbl ve karatavuk gelp hasmne tmlerdir. Bir
garb acb musall demdir.
Ve Mukallid
..............(15 satrlk yer bo)..................[212b]
el-Faslu's-sb ve erban
Esnf- bozacyn- mezmmn

Dkkn cmle 300, nefert 1005, ibtid bozay telf

eden Salsl Tatar idi. Badehu Mlik Eter, Salsl'
Akkirman kalasnda hadeng ile katl edp Mlik Eter

______________________________________ 334

dahi Salsl zahmndan cezre-i Krm'a gelp Eskiyurd

nm mahalde merhm olup kabri Yenisalacak'dadr.
Amm bozaclar, primiz Sar Saltk Sultndr, derler
h. Anlar sdt- kirmdan bir ulu sultn idi. Bu
hakr'in ecdd Trk-i Trkn Hoca Ahmed Yesev
hazretlerinin halfesidir kim ism-i erfleri Muhammed-i
Buhr'dir kim hasb nesb rk- thirdendir. Lkin pr-i
Trkn Hoca Ahmed Yesev hazretleri, Hac Bekta-
Vel-i Horasn hazretlerin ird edp Rm'a,
Selkyn'a gnderdikde, hikmet-i Hud, Rm'a
Osmnck asrnda gelp Orhn Gz'yle gaz edp
yenieri askerin tertb eyledi. Badehu ceddimiz prn-
Trkistn Hoca Ahmed Yesev ibn Muhammed Hanef,
Hac Bekta- Vel'ye imdd in Muhammed-i
Buhr'ye, yedi yz dem Horasn erenlerinden verp,
"Var imdi Saltk Muhammed'im Bekta'm, seni
Rm'a gnderp Leh diyrnda dallet-yn olan Sar
Saltk'n sretine girp ol melnu ve Dobruca'da bir
ejder bcei bu tahta kl ile katl edp Makdonya ve
Dobruca ve yedi krallk yerde nm [] nin shibi ol"
dey Muhammed Saltk- Buhr'yi Hac Bekta'a
gnderp ol dahi Saltk Muhammed-i Buhr'yi Rm'a
gnderp Dobruca kfiristnnda yetmi nefer klaryla
seyhat edp Kelira maralarnda ejderi katl edp krk
bin kfir ve Dobruca kral Pravadi kalasnda mna
geldiler.
Andan Saltk Muhammed-i Buhr, tebdl-i cme
olup Leh memleketinde Sar Saltk nmnda papas katl
eyleyp papasn savmaasnda Sar Saltk nmyla karr
edp pes-i perdeden Leh memleketinde skin olan Lipka
kavmi Tatarn cmle slm ile merref edp andan
Saltk- Buhr, Leh diyrndan hurc edp t Daniska
iskelesi, kim Bahr-i Muht kenrnda bir bender-i ehr-i
azmdir, elli bir trhinde manzrumuz olduu nallh
tahrr olunur, ol ehri feth edp Lipka Tatar'ndan yz
elli bin mmet-i Muhammed'i anda iskn etdi.
Andan yine iki kerre yz bin Lipka kavmiyle hurc
edp sanca- Yesev ve Bekta'yle t Maskov diyrnda
(---) ehrine varnca kl vurup diyr- Maskov'da alt
kerre yz bin Hedek Tatarlarn slm ile merref etdi.
Hl Maskov'da Hedek kavmi Leh'de Lipka
mselmnlarndan
ok
kavm
yokdur.
Saltk
Muhammed-i Buhr, bu gne bir mchidn fseblillh sultn idi. Bozaclara pr olmak neden der.
Efsne-i bozacyn- obandr.
Lkin bu bozaclar ordu-y slm'da gyet lzml
kavmdir, amm arb gibi katresi harm deildir, ancak
sekri harmdr demiler kim "Kll mskirin harmun bi'licmli" kelm- fetvsna dhildir. Amm guzt-
mslimne kuv-y beden ve bir germiyyet verp def-i
c eder. Ve ok ieni asl kpek dalamaz, zr ok boza
imeden istisk ve nkrs marazna mbtel olup ol dem
koltuk deyeneine ddnden, dim elinde deyenek
olmaile kelb talamadunn sebebi oldur.

Ekseriyy boza erbb Tatar ve ingnelerdir.

Amm bi'z-zarr ordu-y slm'da lzm olduundan
slmbol ire ne kadar mkeyyif merbtclar var ise bu
bozacbaya yamak olup snf snf ubr ederler. Amm
eki bozaclar, arabalar zre adrlarn kurup ve gngn berg [u] brlar ve bahrlar ile dkknlarn zeyn edp
boza skup ve me me halka boza bezl ederek nie
yz boza bekrleri "biruy hay" dey nara urarak ubr
ederler.
Esnf- tatl bozacyn: Prsizleri yine Salsl'dr.
Dkkn krk, nefert 105, bunlar Tekirda'nn
darsndan bir gne beyz sd gibi boza yaparlar kim
gy bir kse cllb- ho-gvrdr. Nie kerre tecrbe
in makremelere komulardr, asl bir katre akmaz
byle koyu bozadr. Ekser ulem ve meyih n ederler.
Hmile htnlar ise batnnda evldlar ten-drst olup
vaz- hamlden sonra n etse sd ok olur.
Bu bozann memdhu Ayasofya r- [213a]
sunda ve Atmeydn banda ve Aklbend rssunda ve
Kadrga Liman'nda ve Okcular banda ve Aksary'da
ve Unkapan'nn i yznde Azebler hammm nnde
Usta Ahmed bozas ve Kkbzr'da Koca
Mehemmed Paa hammm nnde. Bu mezkr tatl
bozaclar mehr- fklardr kim beyz st kaymakl
bozalardr kim n eden hayt bulur.
On me n etsen asl sekir vermez ve batn veca
etmez. Zr iine Kuadas bekmezi ve zerine darn ve
karanfl ve zencebl ve hindistncevizi nisr edp
dkknlarnn yznde birer dem sar kutular ire
durup ulem ve suleh ve meyihnden yevmiyye nie
bin bakr vn marabalar ve bakraclar gelp kr eder.
Hakr bu kadar lfte ve fteler ile meyhne ve
bozahne ve kahvehne yasdandk, Hak Sbhneh ve
Tal lim's-srr ve'l-hafiyytdr kim bu kutu bozasyla
ve Msr'n pirinc subyasyla ve Krm'da maksma derler
bir gne yine kutu bozasna benzer bir bozadr, bu
nden gayr imek myesser olmamdr kim rahm-
mderden mtak olal meklt [] merbtn
mkeyyiftlarndan mrm iinde ne ttn, ne kahve, ne
ay ve ne bdyn ve ne kr ve ne saleb ve ne mahleb
ve ne pivo ve ne med ve ne arb ve ne arb- nb ve
ne vinb ne nr arb ve ne hurm arb ve ne dud
arb ve ne karpuz arb ve ne koknr arb ve ne
avla arb ve ne ipsime arb ve ne slama arb ve
ne mavuza arb ve ne bedevine arb (---) (---) (---)
(---) (---) (---) ve ne mselles arb ve ne misket arb
ve ne ff arb ne nrdenk arb ve ne bozon arb
ve ne hml arb ve ne rak ve ne glefsen ve ne
horilka ve ne firna ve ne sudina ve ne poloniyye ve ne
hardaliyye ve ne ramazniyye ve ne immiyye ve ne boza
ve ne talkan ve ne kurut ve ne yazma ve ne kmz ve ne
balsca ve ne tostagansa ve ne elma suyu ve ne bal suyu
ve ne mbtecel suyu ve ne arpa suyu ve ne darn suyu
ve ne kibrt suyu ve ne gydrme suyu (---) (---) ve ne
afyon ne ber, ne ndr, ne cevri, ne mukm, ne
Bayrampaa habb, ne arbiyye, ne benglik, ne kara

______________________________________ 335

pehlivn, ne habb- uk ve ne habb- rahk ve ne

habb- safy ve ne habb- cedvr ve ne habb- if ve ne
habb- h, ne habb- ferah ne macn- kkvh ve ne
macn- cihn-bah ve ne macn- dil-d ve ne
macn- kaysn ve ne macn- mi ve ne macn-
felsife ve ne macn- precn ve ne macn- dil-k
(---) (---) (---) (---) ancak dilber-lebi macnuna mbtel
olup sm-i hlis hokka dehnndan dev-y inirh- sadr
in gh be-gh kimesnenin haber [u] gh yok iken
bu hakr dilber macnun istiml ederiz. Pederimiz
merhm dahi bu keyf ile lde idi.
Ancak hakr bir fsik-i mahrm ve bir b-mezk
turfe allk abdl-mereb bir cnz ve cmle ahibb ve
asdk cnlara cnmz fed edp blda zikr olunan
merbt
mkeyyiftlarndan
ve
meklt
mkeyyiflerinden ber-y htr- yrn- b-saf hne-i bminnetimizde hzr etmiizdir. Annin ism []
resimlerin ve istiml edenlerin keyfiyyet-i ahvllerine
vkf olup esm-y mkeyyiftdan annin haberdrz.
Yohsa riy olmaya, vallhi'l-azm birinden haberdr
deilim. Ancak kutu bozas ve pirinc subyas ve Krm
maksmasn leyle-i ramaznlarda kuv-y beden in n
eden eimme ve huteb ve meyihne tebaiyyeten n
etmiizdir, asl sekri yok bir bulamalardr ve's-selm.
Amm bu slmbol bozasnn ayakdan alr hmll
ve salatal Sleymniyye'de Ysemen bozas ve Arnavud
Ksm bozas ve Ayasofya'da Taakl bozas ve
Unkapan'nda Sinn bozas ve Momo bozas ve'l-hsl
ayakdan alr bozalar var kim Unkapan'nn zelehor
hammllar bahis ile bozalar ip arka hammlyken
evine srk hammllar ykledp gtrrler, t bu
mertebe keskin bozalar vardr. Ve Unkapan'nda
hamml u cemmller ok olmaile on bozahne
vardr, her birinde krkar ve ellier huddmlar, her
birinde beer altar yz boza bekrsi cnlar vardr kim
sabhdan t gurba dek bozahnede oturup caba boza
ier hammllar vardr.
Sinn bozahnesinin kapusu stnde zencr ile
aslm bir bal fs vardr, Zelehor Duras nm bir
Bartn Trk' hamml bahis ile bir gnde mehterhne ile
bir f bozay sabhdan ahamadak n edp [213b]
boza fsn kapu zre asmlard, yende ve revende
tem edp iine dem sar f idi.
Esnf- subyacyan: Dkkn iki nefer on demdir.
Bunlar Msr'dan gelp bir dkkn Ayasofya hammm
mukbelesinde, biri Karaman- Kebr'de idi. Bunlar
subyalarn cerre ve kplerde hfz edp bey ederlerdi.
Pirinci deirmenden ekp pk [] rakk eleyp, andan
hamr edp furunda piirp, badehu cllb edp
eleklerden szp iine md ekeriyle bir gece yatup
ale's-sabh kse kse satarken zerine darn ekerlerdi,
asl sdden fark olunmaz beyz cllb idi. Bir gnl
sehl-i dilbern olup cmle ulem ve sulehlar mbtel
olup hayli kr ederlerdi. Bunlar dahi tahtrevnlar zre
dkknlarnda subya bey ederek gediler.

Esnf- bal-sucuyn: Dkkn 50 nefert 100.

btid mellifi hekm Efltn'dur kim Atina'da peyd
etmidir. Evvel pk bal erbet edp iine hml kk
koyup tede germ-germ kaynadup eleklerden szp
bir iki gnlk olunca bir ksesi deme irvn yayla
trksin rladr. Ar keyfi vardr, derler amm mukavv
olduu sahhdir. Bunlar dahi tahtrevnlar zre bal suyu
satarak ubr ederler.

Hsky'de ve Galata demek meyhne demekdir kim

Allhmme fin gy Malta ve Alakorna kfiristndr,
andan t Karadeniz Boaz'na varnca elbette her rabtada
meyhne mukarrerdir, amm Ortaky ve Kurueme ve
Arnavudky ve Yeniky ve Tarabya ve Bykdere ve
Anatolu tarafnda Kuzguncuk'da ve engelky'nde ve
skdar'da ve Kadky'de cmle bu zikr olunan ehirlerde tabaka tabaka beer altar kat meyhnelerdir.

Esnf- arakcyn: Dkkn 100, nefert 300.

btid mellifi (---) cemi nebttdan glb gibi arak
kup Leh diyrnda bin gne arak olur amm glefsen
ve horilka raks cmleden kattldir. Bunun dahi sekri
harmdr, yohsa katresi harm deildir.

Amm Galata meykedeleri gmrhdr kim lafz-

gmrh bunlarn hakkndadr. Zr eytn aleyhi'l-lanenin
talmiyle ibtid hamr Cemd peyd etdi, badehu
hukemlar bu asl arba baz edviyeler zam eyleyp
gn-gn mkeyyiftlar peyd etdiler. Amm bu
meyhneciyn mezmm- halk- cihn bir alay
melnlardr kim Galata meyhneleri ire bu kadar
hnende ve szende ve mutrbn ve kamern
meyhnelerine cem olup eb [u] rz zevk [u] saf ile
srr ederler. Amm bu ordu [214a] alaynda hamr
metlarn meydna karamayup ancak cmlesi tebdl-i
cme pr-silh ubr ederler.

Esnf- msellesciyn: Dkkn 10, nefert 50.

Mellifi mm Zfer'dir derler. Amm mselles oldur
kim zm rasn bir kazana koyup germ-germ tede
kaynarken bir ubuu kazan iindeki raya berber
kesp ubua aded kertik kertp kaynaya kaynaya ol
ra ol ubuun iki kertii zhir olup nc kertik
nmyn olduyn ana mselles derler. Zr n ikisi
mahv olup biri kaldkda hell [] zll mselles-i er
olur. yle ise mselles dedikleri bekmezdir. Amm
slmbol msellesi oldur kim, yedi yllk ve bir yllk
keskin arb tede mselles gibi kaynadup n ederler.

Meyhneci cvnlarnn ftdeleri ve arb- bhicbn esr-i derd-i serleri mahmr [u] evgr evgr dalbak ve dal-nacak haykrarak gn-gn efsne-i bheng trk ve murabbat varsalar yrlayup sendireyp
dp kalkarak ubr ederler.

Bir filcn ien 1
mertebesine
Esnf- meyhne-i koltuk: Dkkn 300, nefer 800
varr. Msellesciler dahi eylece alayda dkknlarn e ve
................ (1/2 satrlk yer bo)....................
kadehlerle zeyn edp ubr ederler. (---) (---) (---) (---)
(---) (---)
Esnf- meyhneciyn- piyde: Dkknlar
yokdur,
nefer 800
Esnf- melnn [u] menhsn [u] mezmmn yan meyhneciyn: Cmle krhne-i mekkr................ (1/2 satrlk yer bo)....................
hneleri, drd mevleviyyet yerde bin altm krhne-i
Meyhne-i arb- nb- b-hicb: Dkkn bir,
fskhnedir. Cmle dallet-yn kefere ve fecere ve
nefer 15
behbt alt bin kfirdir. Hicret-i nebeviyyenin
................ (1/2 satrlk yer bo)....................
dr[d]nc senesinde nass- kt ile katresi harm
olduu yet-i erf:
Meykedehne-i vinb arb: Dkkn 60, nefer
500
2

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

buyurmudur. Lkin l-i Osmn'n esbb- ihtim ok

olmaile masrf dahi ziyde olup emr-i Hud zre bu
arb men etmeyp senev (---) kse hsl olur baka
emnet-i kbrdr, kim blda tahrr olunan otuz nc
emnin biri dahi budur. Galata'da Domuzkapusunda
skin olur, emn-i b-dn hneleri vardr. yz tevbie
mlik byk emnetdir.
slmbol'un cnib-i erbaasnda meyhneler okdur,
amm vefret zre olanlar Samadyakapusu'nda ve
Kumkapu'da ve Yeni Balkbzr'nda ve Unkapan'nda
ve
Ciblikapusu'nda
ve
Ayakapusu'nda
ve
Fenerkapusu'nda ve Balatkapusu'nda ve karda
1

Kurn, Nis 43; "... sarhoken namaza yaklamaynz..."

Kurn, Mide 90; "ki, kumar, putlar ve fal oklar phesiz

eytan ii pisliklerdir. Bunlardan kann."

______________________________________ 336

Hamrhne-i rummn yan arb- nr: Dkkn

6, nefer 25
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

arabhne-i hurm arb: Dkkn bir, nefer 6

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Sarhne-i tut arb: Dkkn 2, nefer 12

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Piylehne-i arb- karpuz: Dkkn 2, nefer 15

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Skhne-i koknr arb: Dkkn bir, nefer 21

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Ayakhne-i arb- avla: Dkkn bir, nefer 15

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Cmhne-i arb- ipsime: Dkkn 15, nefer 55

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Mezehne-i zater-i Hall arak: Dkkn bir, nefer

3
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

akrhne-i arb- slama: Dkkn 50, nefer 300

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Fskhne-i mavuza arb: Dkkn 100, nefer

500
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Klthne-i bedevine arb: Dkkn 30, nefer

100

Peymnehne-i ohlamur arak: Dkkn 2, nefer

5
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

B-kaydhne-i anison arak: Dkkn 10, nefer 30

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Ankhne-i darn arak: Dkkn bir, nefer 6

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Kn- fsikn, misket arb: Dkkn 70, nefer

400

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Nekbethne-i saman arak: Dkkn 5, nefer 15

................ (1/2 satrlk yer bo)....................[214b]

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Kn- zref, ff arb: Dkkn 60, nefer 155

Ayhne-i mnim karanfl arak: Dkkn bir,

nefer 9

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Mekn- Bekriyn, nrdenk arb: Dkkn 80,

nefer 100

Nuklhne-i snr arak: Dkkn bir, nefer 10

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Mdminhne-i bozon arb: Dkkn 50, nefer

100
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Sohbethne-i hml arb: Dkkn n-malm

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

rethne-i rak arb: Dkkn 300, nefer 1000

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Tarabhne-i glefser arak: Dkkn 3, nefer 10

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Nhne-i horilka arak: Dkkn bir, nefer 15

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Keyfhne-i firna arak: Dkkn bir, nefer 3

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

rmhne-i sudina arak: Dkkn 2, nefer 5

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Elencehne-i poloniyye arak: Dkkn 3, nefer

13
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Nedmhne-i hardaliyye arak: Dkkn 5, nefer

13
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Tvnhne-i immiyye arak: Dkkn 80, nefer

100
................ (1/2 satrlk yer bo)....................

rhne-i balsca arak: Dkkn 6, nefer 18

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

______________________________________ 337

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Meyhorhne-i elma suyu: Dkkn 50, nefer 400

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Tembelhne-i bal suyu: Dkkn 22, nefer 100

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Mskirhne-i mbtecel suyu: Dkkn 7, nefer 15

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Fesdhne-i arpa suyu: Dkkn 3, nefer 10

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Devhne-i darn suyu: Dkkn bir, nefer 5

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Hekmhne-i kibrt suyu: Dkkn ve nefer 1

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Bdehne-i Yahdiyn: Dkkn 100, nefer 500

................ (1/2 satrlk yer bo)....................

Bu blda tahrr olunan krk be aded merbt []

mnkibtdan gayr slmbol ire yz gne
mkeyyiftlar vardr. Erbb- mdmlerinin mbeynlerinde her bir bdehnenin birer gne esmlar vardr,
erbblarna nihn deildir, amm bizlere genc-i nihn
gibi pinhndr.
Bu merbtlarn her biri slmbol'un birer
kesinde mahfdir, erbblar varup her birinde def-i
gam edp cn sohbeti ederler, amm mllarn berbd
ederler ve meyhneciler ey kr ederler. Amm cmle
bde-frnn pdiha ve sadrazama ve yenieri
aasna ve asesba ve subaya ve aa kapu kahyalarna
ve Galata mollsna ve Galata voyvadasna ve hamr
emnine ve Galata orbacsna ve'l-hsl otuz hkime
bil-kaz sandklarndan mllarn karup cerme verirler.

Azm ml hsl olacak bir dollbhne-i eytndr kim

deme z-akln ferseti ermez.
Bunlarn arbdan mads mskirt maklesidir,
sonradan hukemlar cd mkeyyiftlardr. Amm
arb- b-hicbn geri nass- ktla katresi harmdr,
amm hukem kavlince melna rh- sn demiler. N
eden cnlarn cnna cn verp b-cn iken rne ve
cnb-i merdne etmee balayup b-hicb olur. Beyt:
Yra yalvarmaa bir kimse hicb etse hemn
Bir kadeh mey kiinin cmle hicbn gtrr.
Hakk ki n edenler arslan sd demiler.
Hukem-y kudem demiler kim aceb ederiz kim bir
dem elma yiyp ale's-sabh bir kse arb ise ann
ldne taaccb ederiz demiler, amm lav etmiler.
Bde bde arb- ak- ilhdir kim kutb- rabbn ve
rif-i samedn skdar Mahmd Efendi kaddesenallhu
bi-srrhi'l-azz Aknme'sinde buyururlar kim beyt:
Ald n bezm-i elest devr eyledi peymnesi
Andan ienler oldu mest aylmad mestnesi
Ol bdeden kim n eder dery gibi ol c eder
dii dem serho eder esrik olur dvnesi
A gzn hak yola bak oku Hdy'den sebak
Kmil olurmu ehl-i Hak domazdan evvel anas
buyurmulardr. Ey imdi bu keyfiyyet-i mecz ile lde
olan cnlar ifn-y vcd edp fakr [u] fkadan
kurtulmayup mflis [u] mendebr olup beyne'l-halk
mezmm- lem olup mezemmet-i iflsdan hals
olmayup pdih- vakt ise de kbeti hayr olmaz. Er-
netce-i merm:
Gel imdi Evliy bunlardan el ek
Yeter etdin bulara karnn lek
Eer keyfiyyet ise sende maksd
Taleb-kr ol bulasn ak- mabd
Mkeyyef ol yiyp esrr- ak
Gnlden sr, gider ayr- ak
Bulan keyfiyyet-i ak heme
Urur Ferhd-ve dalara te
Biln lezzet alan ak Hud'dan
Yumar gz, el eker bu msivdan
Ne denl keyfin olsa hep mecz
lm seyr etdirir sana Hicz'
Dilersin kim kabl ede seni Hak
Meddep ol meddep ol meddep.
hir-i kelm oldur kim Devlet-i l-i Osmn'da ve
gayr divelde bu arbhneler mukarrerdir, lkin bu
meyhneciyn arb, nukl, meze, kebblarndan ve

______________________________________ 338

dkkn- dzahkrlarndan bir ey etmeyp cmle alt

bin meyhneciyn mahbb mu-peleriyle cmle
tebdl-i cme ile pr-silh olup saf saf, gn-gn
akalarla rehv ve nikrz [215a] makmlaryla savt-
hazn musanna Urum trkleri ve dankiyo ve tulum
szlar ve misire ddkleri ve lortani ve ergann ve
luturyan ve ngilis borular alarak bozahnecilerin
alayndan sonra ubr ederler.
Ardlar sra bozacba yeil takyal ve krmz fesli ve
manlifke takyal, bar yelekli, bzlar sal, eli boza
krekli ve beli Arnavud ibata kll, ehbz nefertlar
ubr edp halk zre boza dars saarak bir hy-h ile ve
gn-gn Arnavud akalar ve murabbalaryla ubr edp
giderler.
Ardlar sra bozacba esbb- ihtimiyle msellah
kheyln at zre ve sa yannda hamr emni esbb-
muhteemnesiyle kheyl at zre ensesinde yz aded
pr-silh pene-i fitb kafdr i gulmlaryla
mehterhnesiz ubr ederler, amm mehterhneden
ziyde bir hy-h ile geer kim demin kulaklar asam
olur. Mesel cemi meyhnelerde ne kadar szendeler ve
mutrbn, kamern, mudhikn, cvn-mergn var ise
bozacba ve hamr emni akblerince nie bin def
kudm ve nefr ve balaban ve tanbr ve santr ile
ahama karb alaykk dibinden arz- mahret ederek
ubr etdiler. (---) (---) (---) (---) hir, nihyet,
Esnf- meyhneciyn- Yahdn: Dkkn 100,
nefert- b-dn 600, prsizleri yine Cemd'dir. Amm bu
melnlar sir Urum meyhnecilerine ramen cmlesi
tebdl-i cme edp ne kadar Yahd-pe mahbb
cvnlar ve ne kadar pene-i mehpre srl-pe
rakkslar ve gayr mehr dilberler var ise cmlesini zerender-zere mstarak edp Acemne ve levendne
esbblar ve aky tarz husrevnler ve cbbe ve
malteler(?) ve kontu- serhadd esbblar geyp
balarnda serbend ve semmr kalpak ve gn-gn
destr- edd lar sarnup sir sakall Yahdleri dahi
cmle riyet z-kymet mcevher esbblar ile baka
balarna alt yz meyhneci Yahd alay edp ellerinde
billr ve necef, moran ve mcevher fafr kadehler ile
halka ellerinde olan destiler ile arb- nb yerine eker
erbeti bezl ederek ubr ederler.
Amm bunlarn alay Yahd olmalar sebebiyle
tahkren en gerde kalr. Zr pdih alaynn erileri
ileri gidp gzdesi ahr alayda gider. Beyt:
Bu gn ire budur yn-i h
Yrrler kullar ardnca ehler.
demiler, hakk ki yine yledir. Amm bu ordu alaynn
gzdesi ve elzem-i levzm ileride gider.
Mesel ibtid alay avular asker cem etmek in
ileri gider. Badehu hkim thir suba alay ubr edecek
yollar pk eder.
Badehu lamc ve salahorn ve asesba ve suba
ubr eder.
nc fasl, elzem-i levzmndan bb- erat
ordu monls ubr etdi.

Drdnc faslda, cmle hukem ve cerrhn gzer

etdiler kim ordu-y slmda elzem-i levzmndandr,
cmle yamak esnflaryla ubr etdiler.
Beinci faslda, iftiba nefertlaryla ubr etdiler
kim bay [u] ged, cmle iftiye muhtclardr.
Altnc faslda, dn direi ekmekciyn esnfyla ubr
etdiler kim cemi z-rh ana muhtclardr. Bu gne
elzem-i levzmndan olan gzde askerler ordu alaynda
mukaddem geerler.
Amm bu meyhneciyn- Yahdn mhimm []
mstacel lzml haert olmamaile ne kadar aded
olduu malm- pdih olmain 47 fasl ve (---)
aded dery-misl esnflar ubr etdkden sonra bu
meyhneci-i Yahdn gemesi fermn- ehriyr oldu.
Amm vakt-i gurba karb alaykk dibinden gemee
kalup b-vakt olduyn zerlerinde b-nihye z-kymet
riyet esbblar hfz in ve zehresiz cuhdlar olmaile
herkes ta atup tahta kakup vaz- yed etmemeleriyn
zerlerine oda acem orbaclarn pr-silh
akblerince ve bazs mbeynlerinde acemler silhyla
Yahdlerle ubr ederlerdi.
Ve bu Yahd meyhnecilerinin baka alay
etmelerinin asl oldur kim, cemi zamnda bunlar
kimseden yeyp imezler ve ihtilt etmezler, eer lfet
ederlerse cal inlk ederler. Her eyleri mmet-i
Muhammed'e hussan Muhammed isimli bir mslime
[215b] katl etme ihnetleri mukarrerdir. {Beyt:
Heme bd advet miyn- Gebr u Yahd,
Her n taraf ki eved kte sd- slm'est}.
arb dedikleri melnu bile kimseden alup
imezler. Gayr meyhnecileri olmasnn asl oldur. Zr
azm kr ederler. Cmle arbn gn-gnu ve yigirmi
otuz yllk lal-gn ve sar ykt ve kehribr-misilli arb-
Ankona ve arb- Paris ve arb- Ging-i Budin ve
arb- Alman ve arb- Sarakuza ve arb- Mora
Arhuza ve arb- ngilis ve arb- Sakz ve arb-
Kbrs ve arb- Bozcaada'nn misketi ve arb-
Ayazmend ve arb- slmbol'un ketehoryas bu gne
mey-i nb- lal-gn- gn-gnlar bu Yahdlerde zkymet bulunur.
Bunlarn arbna (---) derler, sir meyhne
arblarna (---) derler. Byle mutaassb melnlar
olduyn baka bir mkellef alay edp ubr etdiler
kim, cmle ordu alay bunlarda tamm oldu.
{Bozacbaya yamak olan meyhneciyn cmle elli
esnfdr ve cmle (---) aded krhne-i rsvhnedir ve
cmle (---) cnd- cnb-i melnn- cehennem
sakklardr kim, slmbol'un cmle esnflar krk yedi
fasl olup cmlesi bu meyhnecilerde tamm oldu}.
Ahvl-i netce-i itmm: Alay- ordu-y hmyn
ibtids tl- nehrn on be buuk sat alt derce ve
dakka olduu mahalde vakt-i fide alayn ibtids alay
avularyla alaykk dibinden yrmee balayup

______________________________________ 339

cmle yekn esnft bin yz {adeddir} ve cmle (---)

{dkkan} ehl-i sanyidir.
Ve blda tahrr olunduu minvl zre drd
mollnn ve Bayram Paa vezrin ikdm [] ihtimm-
tmiyle cem etdikleri cmle cmle nefert- esnft (---)
(---) kerre yz bin asker-i pr-silh- dery-misldir.
Bu cmlesi vakt-i seherden dery gibi temevvc
edp cereyn ederek bir gnde ubr edp her esnf
Yenibe kurbnde Husrev Paa trbesinde slmbol
kads (---) Efendi hnesi nne elbette varmalar
knndur kim, zr cmle ehl-i hrefin narh [u]
terzlarna nzr [u] nuzzr olan slmbol mollsdr ve
cemiyyetlerine
memr
olup
ann
hkm-i
tassarruflarndadr.
Her esnf monl kapusuna varup alayda arz- kl
etdikleri metlarn cmle mollya hedy verp baz
eylarn ol mahalde yam etdirp badehu gelen esnf
ubr edp her esnf alaylaryla eyhlerini ve nakb ve
kethud ve duclar ve avular ve aalarn alaylaryla
dumnlklar ederek hnelerine her esnf aalarn
koyup pdiha hayr dular edp herkes hnelerine
revne olurlar.
Bu alay in slmbol ire gn gece kr
olmayup bir alay tertbi gulgulesi, velvelesi oldu kim
diller ile tabr ve kalemlerle tahrr olmak mmkn
deildir. Ancak bu abd-i hakr, Evliy-y pr-taksr
ksthne al kadri'l-imkn bu mertebe tahrre kdir
olduk.
Ve bir pdih- l-i Osmn'da ve gayr hkn-
h- hnda ve Fafr u n, Mhnda ve Horasn u
Hindistn'da byle bir alay- dery-misl ne olmudur ve
ne olacakdr, ancak Sultn Murd Hn- Rbiin fermn-
erfiyle zde-i tab emriyle byle bir alay- ordu-y
hmyn olmudur.
te belde-i tayyibe-i Kostantniyye, yan mahmiyye-i taht- slis slmbol byle dem derys ve byle
sevd- muazzam, mamr [u] bdn ehr-i
Makdonya-y Gulibeti'r-Rm'dur. Hafizekellhu Tal min
fti's-semeviyyet ve'l-araziyye ve ammerahullh Tal il
inkira[z]'d-devrn mn, y mun. Bi-hakk Seyyidi'l-mrseln.
Hamd lillh ki slmbol ire olan cmle esnf elli
yedi fasl zre tarh olup cmle fasl fasl mehterhneleriyle ubr etdikleri fasllar tamm olup yine
sadede gelelim ve bihi nestan.
ki yz yetmi birinci fasl
slmbol'da ne kadar ben dem vardr an
beyn eder

Evvel cmle asker tifesi blda mufassal tahrr

olunmudur. Andan cmle sdt- kirm 3036, ulem-y
izm 3000, meyihn 2000, imm- hmm 3006,
hutab 3005
................ (4.5 satrlk yer bo).....................[216a]

ki yz yetmi ikinci fasl

Sultn Murd asrnda olan efsah [u] ble
uarlar ve nkteinsn, mn, mustalih
res-i kttblar ve hatttlar beyn eder

Evvel sultn- uar Nef elebi, Arab [u]

Acem'de nazri yok sultn- uar idi. Eer zikr olunacak
uarlarn elfz- drer-brlar olan ebyt [u] erlarn
yazsak, baka bir dvn olur. Andan,
Sar Riyz elebi, kasde-perdz std- kmil
idi.
Vahdet
Efendi,
pen-beytde
b-bedeldir.
Azmzde Hlet elebi, rubiyytda l-nazr
kablindendir.
Kevkeb, baz uar Kepkeb demiler, msteztda
akrn yokdur.
m Arab, kasdelerine nazre edememilerdir,
skdar'a geerken gark olup hir m oldu. Ve,
eyhlislm Yahy Efendi. Ve,
Aty elebi, musannif mellif, Zeyl-i akyk
shibi mverrih-i lem elebidir. Ve,
Bahy Mehemmed Efendi, bin altmda eyhlislm oldu, pen-beyt erda l-nazrdir. Ve,
Hubb elebi, ilm-i tevrhde dahi asrn Firdevs'sidir. Ve,
Ganzde Ndir elebi, hakk ki asrnda ndir'lasrdr. Ve,
Kfzde Fyiz Efendi, pederinden kh- Kf
kadar feyz olup Kf'dan Kf'a dstndr kim ilm-i kf'a
mlik bir zt- erf idi, pen-beytde dahi yed-i tl shibi
idi. Ve,
Al Rzy Efendi, eyhlislm Yahy Efendi'nin
hherzdesi bir zt- pk, ho-hsl elebidir, limne
nzik er vardr.
erf Sabr Efendi fenn-i lugazde akl- Arasto'dur.
Okcuzde h, pkze erndan mad ilm-i
inda mnlerin h idi, mektibleri ok gibi menzile
varrd.
Hasan Kefer Bahy, fenn-i hicivde mhir
olduundan gayr ilm-i ncmda (---) idi.
Mereb, muhammes ve mseddesde shib-i irtibt
ve pk-mereb elebidir.
Mantk Efendi, Sknme'sinde gy Mantku'ttayr'dr kim nutk- drer-bryla Mantk olduun ayn
etmidir.
Tfl elebi, Murd Hn huzrunda hnme
okudukda hlar dil-d ederdi, bir latf dvn vard[r].
Kadd kmet shibi olmaile Leylek Tfl derlerdi. Ve,
Nil elebi, Fris ve Arab'de telftlarndan
mad pk dvn vardr.
Srr Efendi, Nil Efendi'nin pederidir, sonra
shib-i dvn oldu.
Tarz elebi, Zellenme'siyle Tfl azndan bir
Vasiyyetnme'si vardr kim ve mine'l-iberdir ve ho-gftr
dvn vardr.

______________________________________ 340

.................(15 satrlk yer bo).................[216b]

ki yz yetmi nc fasl
slmbol ire olan hezrfen Cemd-kr, eberkr, pr-kr akl- Arasto stdlar beyn eder

Evvel ibls-i lane ders verp pireyi kafese koyup

kehle fakri arabaya koan Fenn elebi,
hezrfenliinden mad pkze er- drer-brlar
vardr. Ve,
Hezrfen Ahmed elebi: btid Okmeydn
minberi zre yldz rzgr iddetinde kartal kanatlaryla
sekiz tokuz kerre eflkde pervz ederek talm edp
badehu Sultn Murd H[n], Saryburnu'nda Sinnpaa
kknden tem ederken Galata kullesinin t zirve-i
alsndan Ahmed elebi lodos rzgryla uup
skdar'da Doanclar meydnna dd msbettir.
Badehu Murd Hn bir kse altun ihsn edp Hezrfen
Ahmed elebi'yi Cezyir'e nefy-i ebed edp anda
merhm oldu. Ahmed elebi hakknda Murd Hn, bu
demden pek havf edecekdir kim her ne murd edinse
elinden gelir, dey nefy etdi.
Lar Hasan elebi: Murd Hn'n Kaya Sultn
nm bir duhter-i pkze-ahteri vcda geldikde
dumn-i akka olduu gece bu Lar Hasan elli
vukiyye brd- macndan yedi kollu bir fieng cd
edp Saryburnu'nda Hnkr huzrunda dery zre
fiee Lar binp kirdleri fiee te edp Lar,
"Pdihm seni Hud'ya smarladm s Neb ile
kelimta gideriz." dey evc-i sumna urc ederken
temcd [u] temhdler ederek dahi yannda olan fienglere
te edp r-y deryy ergn eyleyp bm- felekde
fiek-i kebrin brdu kalmayup zemne nzl ederken
ellerinde olan kartal cenhlarn aup Sinnpaa kasr
nnde deryya dp inverlik ederek urynen pdih
huzrunda zemn-bs edp,
"{Pdihm, s Neb pdhma selm eyledi"
dey aka edp} bir kse altun ve yetmi ake ile zmre-i
siphdan olup Krm'da Selmet Geray Hn'a gidp anda
merhm oldu, rahmetli yr- gr- sdkmz idi
rahmetullhi aleyh.
d elebi: Dav-y merd ile Murd Hn
huzrunda ehrimen bostnc uskoklar dest ber-kaf
ellerin ve ayaklarn balayup bir meinli harar iine
koyup hararn dahi azn balayup Saryburnu'nda
deryya ilk etdiler. ok vakit gemeden r-y deryya
kup burnu kanam, Hnkr nne gelp zemn-bs
etdikde bir kse altun ihsn olunup avu zmresine
ilhk olundu.
Nsr Habb-i Marib: Murd Hn, Tershne
besinde Okmeydn'na teferrce kup bu Nsr
Habb bir ya deirmeni tan getirdp be yz karavana
pyzen gcile hnkr huzruna kodular, hemn Nsr
Habb tan yanna varup alt elif, mm ve sn ve
bir ku elengi resmi edp Nsr Habb Okmeydn'nn
bir tarafna gidince hemn ard sra fakr ta hareket

edp araba tekerlei gibi tekerlenerek, Nsr ne cnibe

mteveccih olursa fakr ta zaar gibi gezerdi. Nsr
seird[ir]se ol dahi eyle yuvarlanrd kim, gz ermezdi.
Hatt Cvn Dilsiz tan nn alam sand, altnda kalup
hurd olayazd. Ol ta nie zamn Okmeydn'nda kald
ve Nsr Habb bir kse ihsn ald.

mdan eser kalmayup vcdu plde gibi dir dir

ditreyp kelle-i b-devleti muaa bir kabak gibi uledr
idi. Ve vech-i cebninde ne ka ve ne kirpik ve ne
evrib-i ec manzaras ve'l-hsl cemi endmnda ser-i
mdan bir eser kalmayup hemn bir krmz vcd-
ben dem idi. Amm lisn ebed'l-bd anlanlmaz idi.
Hemn bir sinek gibi vzrlar ve kedi gibi mr mr mav
................(7.5 satrlk yer bo)....................[217a]
deyp szlard. Amm ekseriyy lisnndan anlanan
lehce-i mahssas kabru kurb kabru kurba hafru hafru
Der-beyn- hikmet-i Hud-y Rabb [u]
der idi. Amm yine evvelki gibi burnunun orta direi
Kadr
olmamak ile hm hm olmu ben dem gibi fakr gulm
genzinden sylerdi.
Sene 1032 trhinde Sultn Murd Hn- Rbi ki,
Amm hikmet-i Hud, gnden gne muammer
ftih-i Badd- behit-bd'dr, ann asrnda ehr-i
olduka
bir gne kp krmz bir dilber oldu kim
slmbol'un Unkapan'nn i yznde Azebler
yznn
nru
berk ururdu. Bir gne krmz gzl, kedi
mahallesinde bi-emri Hud mder-i rahmden bir
szl
ve
ahmer
yzl mahbb olup herkes ile lfet
masm vcda gelp gzleri lalgn, yan l'l-l krmz
etmeden haz edp bir kamer ve mudhik ve bir gler
mercn-misl, amm te gibi ule verirdi. Ve burnunun
ehreli yrndan olan oldu. Amm kelimt anlanlmaz,
orta direi yok idi. Amm bi-emri Hayy- Kadr, peder
lkin yine her dem ile hsn- lfet edp halk olmaile
[u] mderi bu masmu r-i mder, hurm ve kand-i
zamr-ins olup her ne kadar kelm- fash [u] bel ve
nebt- hamav ile perveri ederek eb [u] rz ceml-i bne kadar rumz u knz ve ne kadar iret eyleseler
keml shibi olmada terakk bulup sre-i Ve't-tn yeti
cmle rumz- feshatleri ve nkte-mz kelimtlar

1
zre
nass zre eyle bir
syleseler iretden anlard. Ve yigirmisine bli oldukda
rh- musavver oldu kim her gren vlih [] mecnnu ve
baz zamn gib bir ey sul etseler bir kerre ban
meftnu olurdu. Hikmet-i blia emri zre ol masm-
aa endirp bir kerre
pk bli olup merdne cnb hareket etmede iken
"Kabru kabru hafru" deyp bir zamndan sonra "
hikmet-i Hud ol masm iek nm bir maraza mbtel

"
deyp avret sads gibi glerdi. Andan sonra her
olup Allhmme fin yedi gn yedi gecede em-i ebr,
ne
sul
etdilerse elbette bir hl ile halkn sullerin
mjgn ve kemn kalardan ve burun ve kulak ve
lehce-i
lisn- hlile anlatmaa cidd cehd etmei
dehndan el-hsl 2
ile
kendye ilzm edp elbette anladrd. Amm baz dem
medh olunan evsfdan fakr gulmda asl vcd- insna
gnlnden bir ey dutard ve muayyebt- hamseden bir
benzer bir uzvu kalmayup gy fakr gulm- pk, bir nnesne sul etseler mukayyed olmazd. Ancak
pk ya tulumuna dnp savt- hazni heng-i zenbr-
"Fln dem nice oldu ve fln kala feth oldu mu
asele dnp peder ve mderi fakr gulmn savt- haznin
ve fln kes sa mdr" dey nie bin bunun emsli
anlamadan kaldlar.
eyler sorsalar
hir-i kr, fakr gulmn beden-i batlimusu gnden
"Kabru kabru hafru" deyp " " dey glp
gne tulum gibi olmadan snp tulum cildi buruup
cevb verirdi. Hatt bu gulmn ahvlin Sultn Murd
vcdunun derisi takr takr tmee balad. Tamm krk
Hn- Rbi istim edp ol lfte ve fte pdih-
gn olunca fakr gulm bu derd-i serencm ekp
Cem-cenb, bu masmu [217b] huzruna getirdp
krknc gnn gecesi oldu. Bi-emri Hud, ol masmun
ekl-i aceblusuna nazar edp Murd Hn gle gle
tulum gibi derisi t depesinden ve burnu ucundan ve
b-tb kalup pdih eydir:
sadrndan ve gbeinden t zekeri ucundan ve hays
"Ben Abaza syi dutar mym ve Revn' alr mym
aasndan t makadnn bed-ryihal yerinden ger
ve Badd' alr mym?" dey yedi ey sul eder, yine
arkasndan ve iki krei arasndan ve enseden yine
"Kabru kabru hafru" dey nne bakup lisn- hlile
depesine gelince cmle vcdu derisi gy mikrs- l ile
cmlesin feth edersin, dey anladr. Ve bu gulmn
kesilmi gibi kesilp ve iki kollar derileri trnaklaryla
pederi Koca Hac Envr, olunun iek kard tulum
bile kup ve iki uyluklar derileri dahi t ayaklar
deriyi Murd Hn'a gsterp tem edp "Sbhne'ltrnaklarna varnca bile kup bu tulum deri iinden
Hallk" deyp lem-i hayrette kalup ol masma ve
fakr gulmn vcd- nzenni kp krmz akk-i yemenpederine gmrkten beher yevm krkar ake vazfe tayn
vr kup eyle mcell ve musaykal idi kim gy te gibi
edp ve nie ihsn [] inmlar edp yine tulum derisin
ule verirdi.
alup ser ber-zemn-bs edp semtine gitmede.
Geri ol masm, bu varta-i serencm- dvrdan
Beri tarafda mushib-i ehriyr olan Ksmpaal
hals olup yevm-be-yevm tendrst olup lahm u ahm
Hekmba Emr elebi ve stdmz mm- ehriyr
shibisi oldu. Amm ol gulmn vcdunda asl ser-i
Evliy Efendi ve skdar Mahmd Efendi ve Sleymn
Hn silihdr Koca Kuzu Al Aalardan ve gayr huzzr-
1 Kurn, Tn 4; "Biz insan en gzel biimde yarattk."
meclisden, bu gulmn bu elvnda olmasnn sebebin
2

Kurn, Tn 4; "Biz insan en gzel biimde yarattk."

______________________________________ 341

sorarlar. Netce-i kelm her biri birer gne cevb- nsavb verirler. hru'l-kelm skdar Mahmd Efendi
ile Hekmba eydirler:
"Vallhi hnkrm bu gulm rahm- mdere y leyle-i
Kadir'de, y leyle-i ydda besmelesiz ekilirken ecinne bile
cima karup nutfeteyn bir yere gelp ana nutfesi bile
olmamaile elbette bu eklile rahm- mderden mtak
olur, yhd kbeti y miskn ve czm ve burnunun orta
direi dp hir bir maraz ile bu ehre-i acebluya girp
byle olur, yhd ldkden sonra bile kabirde elbette
iek karup ol n tulum gibi olur" dey huzr- pdihde byle cevb- pr-savb verdiler. Hatt masmun
pederi Hac Envr'dan, bu masmun sinn-i sli ve nie
ahvlin, taraf- pdihden sul olundukda,
"Vallhi lem-i fetlmzda lem-i nb tavakanyla
sermest ile leyle-i yd-i adhda ehlimle lubedebzlk
ederken bismillh demek htrma gelmeyp vcduma
bir lerzn olup yanmda tulum gibi bir yumuak ey
durup le gibi kokard. Biz dahi dibelik sermest olup
b-tb u b-mecl kalup sabhs ikeste-htr olup salt-
yd ed edemeyp ite an bilirim ki, ol gece ehlim
hmile kalup kmil on iki ayda bu masm vcda gelp
te gzl ve krmz yzl ve burnunun orta direi
olmayup buliyyetden sonra ite byle serencma
urayup bu ehreye mlik oldu" dey cevb verp
Murd Hn'a haber byle vardkta, skdar Mahmd

______________________________________ 342

Efendi ve Hekmba kelimtlarna, gulmn pederi

kelm mutbk geldi. mdi bundan anlanan oldur kim,
bir dem ehliyle oynarken sarho olmaya ve
bismillhsz tarlaya tohum ekmeye, gyet hazer lzmdr.
Badehu mezbr gulm, Unkapan semtinde Azebler
mahallesinde bir attr dkkn aup kr [u] kesb ederdi.
Amm slmbol halk bundan bir met almasna bahne
edp b-bah bu heyet-i mecma-i ahmerluyu seyr []
tem ederlerdi. Ve ol kadar bzr ederdi kim ake
almadan ve halkn izdihmndan b-zr olup kimi fl
dutard, kimi nazar edp giderdi.
Byle bir hayli mldr olup Pirincciba nm bir
demin duhter-i pkze-ahter-i n-kftesin alup
krmz balyla duhter-i n-mekkb nakb edp ol
merdden hikmet-i Hud yine kend gibi bir ylda bir
gulm- lal-gn ve krmz gzl masm vcda gelp
bunun dahi burnunun orta direi yok idi, amm bi-emri
Hud bu masm muammer olmayup merhm oldu. Ve
hir babas dahi Revn yl merhm olup Ksmpaa'da
bizim mezristnlarmzn yannda defn etdiler rahmetullhi aleyh.
Bu hikmet-i Hud'ya, bu kadar tarf tavsf ile
msevvede etmemizin asl oldur kim, mahallemizde
vcda gelp cmle ahvllerine ttl hsl etdiimizden
ksthne bu gne tesvd olundu ve's-selm.

DZN

-Aab: 271
Abcolu kalyonu: 125
Abcolu aykas: 268
abcyn: 334
Abdile: 191
abyler: 332
Abaza: 103, 104, 106, 107, 108, 109, 110,
111, 112, 123, 132, 133, 135, 139,
140, 214, 220, 228, 293, 297
Abazistn: 293
Abbs Aa: 157
Abbs Aa cmii: 222
Abbs Aa hammm: 159, 160
Abbs (Hazret-i Resl'n ammisi): 293,
330
Abbs kurb: 254, 257
Abbsiyn: 232
Abdl Hn (Bitls Hn): 138, 160, 342
Abdl Sinn, Mimrba: 66
bdest havz: 69, 71
bdest musluklar: 217
bdesthne havz: 64
Abd elebi, Defterdr: 78, 182
Abd elebi, eyh: 183
Abd Dede, Dvne (Ksmpaa
Mevlevhnesi eyhi): 177, 206, 207,
209
Abd Efendi (Matbah Emni): 45, 113
Abd Suba mescidi (Selmiyye
kurbnde): 148
Abdullh Abdlkermzde, eyh: 179
Abdullh bin Abbs: 328
Abdullh bin Cafer-i Tayyr, Pir: 320
Abdullh bin Sad, Pir: 254, 319
Abdullh bin Zeyd (Sahabe): 33
Abdullh elebi, Eyyblu (Hnende):
342
Abdullh elebi, Geysdr Seyyid: 188
Abdullh Dede (Ksmpaa
Mevlevhnesi eyhi): 13
Abdullh Efendi bin Al: 185
Abdullh Efendi, Hocazde (Sadr-
Anadolu): 123, 124

Abdullh Efendi, Kecdehn (eyh): 185

Abdullh Efendi (Mskr): 343
Abdullh Efendi, Tursunzde: 176
Abdullh el-Ensr: 249
Abdullh en-Nasr, Pir: 302, 329
Abdullh et-Tahr: 257, 297
Abdullh Fryb: 184, 336, 343
Abdullh ibn Abbs (sahabe): 33, 258
Abdullh ibn emms- Aden: 267
Abdullh Krm, Hattt: 180
Abdullh Martoloszde, eyh: 199
Abdullh (Murd- Hn- Slis'in olu):
97
Abdullh, eyh (Sleymn Hn desterecibas): 209
Abdullh, ehzade: 165
Abdullh- Habl, eyh: 269
Abdullh- Vst, Pir: 319
Abdullh- Yemen, Hakkak (Pir): 259,
312, 330
Abdurrahmn bin Hassn (air): 261,
331
Abdurrahmn elebi, Knalzde (eyh):
185
Abdurrahmn Efendi: 95
Abdurrahmn Efendi, Kadasker: 147,
176
Abdurrahmn Efendi, Kara (eyh): 176
Abdurrahmn (Evld- Murd- Hn-
Slis): 97
Abdurrahmn ibn Afv (Aere-i
mbeereden): 285
Abdurrahmn Paa (Kapudan): 125
Abdurrahmn Paa (Msr vlisi): 313
Abdurrahmn Paa (Mrimrn): 96
Abdurrahmn Paa (Yenieri Aas): 142
Abdurraf, Arabzde: 178
Abd Verrd- Lebbn, Pir: 277
Abdlahad Efendi: 342
Abdlazz bin Seyyid Ysuf, Mevln:
166
Abdlazz Efendi, Hocazde (eyh): 198
Abdlazz hazretleri: 13
Abdlevvel Efendi, Salzde (eyh): 199
Abdlfetth, Mevln: 79

______________________________________ 345

Abdlgaffr- Meden, Pir: 313, 326, 327

Abdlgaffr- Minr (Desterecilerin
pri): 306
Abdlgafr elebi (Defterdr): 96
Abdlhalm bin Al, Mevln: 166
Abdlhalm Efendi, Ahzde elebi: 175,
178
Abdlkdir bin Hac Meyyed
(eyhlislm eyh Efendi): 199
Abdlkdir bin Sadullh bin
Akemseddn, eyh: 162
Abdlkdir el-Cln: 74, 112, 218, 234
Abdlkdir, eyh: 179
Abdlkerim bin Mehemmed, Mevln:
96
Abdlkerm elebi, eyh: 185
Abdlkerm Emn-i tib, eyh: 178
Abdlkerm e-ehr Deli mm: 182
Abdlkerm Mehemmed elebi: 198
Abdlkerm, eyh: 96, 177
Abdlkerm (Ulem): 96
Abdlkermzde: 164
Abdllatf Efendi: 184
Abdllatf, eyh: 178
Abdlmecd Efendi, Sivas (eyh): 58, 99,
102
Abdlmelik hilfeti: 210, 269
Abdlmmin askeri: 110
Abdlmmin (l-i Emeviyyn'dan
halfe): 204, 303, 330
Abdlmmin Efendi (Tercmn eyhi):
187
Abdlvhid en-Neccr, Pir: 335
Abdlvsi bin Hzr, Mevln: 166
Abdlvehhb bin Abdlkerm
(Defterdr): 166
Abdlvehhb Efendi, eyh: 178
Abdlvehhb (Ulem): 96
Abdnneb Efendi (Ebssud Efendi'nin
ammisi): 200
Abdrrahm Efendi (eyhlislm): 126,
130
Abdrrahm Knv cenbi: 265
Abdrrahm, Mft: 130
Abdrrahm, eyh: 162

Abdrrahm-i Msr: 162

Abdrrahmn bin Al bin Meyyed
(eyhlislm): 163
Abdrrahmn Gz cenbi (Erzurm'da):
306
Abdrraf Samedn: 43
Abdssamed Efendi, eyh: 176
Abdssamed Zeyyt Basrav: 262
Abdsselm besi: 202
Abdsselm Be, Defterdr: 150, 166
Abdsselm Be medresesi: 150
b- hayt: 16, 69, 71, 156, 157, 192, 258,
341
b- hayvn: 52, 156
bid elebi mescidi haremi: 176
ablak ko boynuzlar: 316
ablak sorguclar: 265
ablak teller: 268
ablici (gemici): 273
Acem: 20, 21, 30, 32, 36, 51, 78, 79, 95,
97, 99, 102, 103, 104, 106, 111, 112,
113, 133, 149, 154, 161, 162, 163,
164, 166, 167, 198, 199, 201, 202,
207, 214, 225, 231, 232, 236, 238,
239, 250, 275, 284, 285, 286, 292,
301, 303, 307, 309, 313, 316, 317,
322, 324, 326, 342, 344, 345, 346,
347, 359
Acem basmaclar: 332
Acem apkuncusu: 163
Acem elisi: 47, 48
Acem haleleri: 144
Acem hukemlar: 21
Acem lisn: 24
Acem Olan hammm: 159
Acem pehlivnlar: 338
Acem sdt- kirmlar: 165
Acem h: 72, 76, 110, 220, 312
Acem uarlar: 330
Acem ulemlar: 162
Acemne esbblar: 357
Acemne pkzesi ear: 165
Acemne raks [u] eveln: 348
acem: 159, 254, 295, 358
acem akylar: 240
acem orbaclar: 238, 295, 358
acem hasrcyn: 52
acem olanlar: 103, 109, 238, 252, 254,
264, 281, 325, 352
acem surna (musiki esnfndan): 337
acem usta: 279
acem zurnacyn: 346
acemler odalar: 240
Acemiyn kurb: 153
Acemiyn dleri: 213
Acemiyyeler: 250
Aceme cenbi: 325
Acln: 84, 88, 92
Acrd l: 165
Acr (ehrizol'da): 86
Aara Penbek: 85

Akba: 85
Aile vezr: 21
Adabal nm azz: 199
Adahon Boaz: 122, 123
Adahon cengi: 123
Adalar: 290
Adlet kasr: 136
adlet kk: 52, 93
Adalya: 274
Adalyal: 209
Adalyal Derv (Knnc): 344
Adana: 68, 80, 81, 84, 88, 92, 274
dem bal: 291
dem, Hz.: 13, 14, 15, 17, 241, 243, 247,
248, 255, 263, 264, 266, 269, 284,
306, 328, 349
dem kemii kl: 279
dem Saf: 13, 14, 15, 349
Aden: 46, 47, 76, 77, 94, 96, 161, 262,
267, 276, 309, 325, 327
adesciyn esnf: 275
det-i anm: 90
dil Paa: 79
Adilcevz: 86, 89, 94, 113
Adl Efendi, eyh: 176
Adl mahlas: 176
Adliyye (cmi-i mnevver): 143
Adn Paa (air) (Mahmd Paa): 44, 161
Affe Bn mescidi: 148
fitbe: 268, 351
Afnu kavmi: 328
Afrika: 24, 96
afyon: 327, 354
afyoncyn esnf: 327
afyoncynlar: 327
afyonlu macnlar: 280
agreb garyib: 331
Aa hammm: 220
aa kapu kahyalar: 356
aa kapular: 109
Aa karl: 197
Aa mektebi: 73
Aa mescidi: 148
Aa Rz, Nakk: 202, 330
Aa Sekisi mesregh: 196
aa cendere yapclar: 341
aa kllar: 216
aa tekneler: 254
Aaayr: 148
Aaayr meydn: 237
Aakapusu (Sleymniyye cmii
kurbnde): 72, 102, 149, 151, 186
Aaki livs: 86
Aakis: 89
Aazde medresesi: 150
acyn esnf: 290, 291
ada tccr esnf: 287
adac: 286, 287
adacyn esnf: 286
al: 277

______________________________________ 346

alclar: 277, 279

alcyn esnf: 255, 277
armak at: 177
az dd: 346
az (sd rn): 277
az tanbras: 347
Anados mimr (Ayasofya'y bin eden
mimar): 29, 49, 54, 55
Arboz: 82, 87, 91, 142
Ahaveynzdeler e-ehr Hoca elebi:
181
ahcrt- firvn: 55
Ahd (air): 164
hen hurdalar: 308
hen tel-ken esnf: 308
hen-frht: 308
hen-frn tccr: 308
hengern- ilingirn esnf: 307
hengern- kaynakcyn esnf: 303
hengern- nal-kesn esnf: 306
hengerlik: 303
Ahfe Efendi, Ders-i m: 130, 177, 199
Ahka: 68, 85, 89, 104, 108, 110, 113,
165, 204
Ahska: 68, 110
Ah Baba (h-i Evran): 322, 323
Ah elebi cmii (Yemi skelesi
kurbnde): 11, 13, 148, 287
h-i Evran: 192, 322, 323
ahidnme: 56, 104, 129
ahler: 259
hyn yani debbn esnf: 322
Ahzde Efendi: 181
Ahlt: 86
ahlt emrdu: 228
Ahlt kalas: 94, 113
Ahmed dil Paa: 79
Ahmed Aa (Defterdrzde Mehemmed
Paa vekilharc): 344
Ahmed Aa, Gazzzolu Silhr: 140
Ahmed Aa, Haznedrba: 150
Ahmed Aa, Kemnke: 140
Ahmed Aa, Melek (Silahdr): 107, 114,
115, 119
Ahmed Aa, Turucuba (Evliya
elebi'nin lalas): 115
Ahmed asr: 212
Ahmed Be, Siph (Neyzen): 343
Ahmed Bcn (air): 161
Ahmed bi'l-Kfzde Efendi, eyh: 194
Ahmed bin Nreddn Leyszde: 167
Ahmed Buhr, eyh: 183
Ahmed elebi: 186
Ahmed elebi, Ahaveyn: 96
Ahmed elebi, Cenderecizde (Ninc):
163
Ahmed elebi, rnk (Mskr): 343
Ahmed elebi, Hezrfen: 359
Ahmed elebi, Keman: 343
Ahmed elebi, Limoy (Keman): 343

Ahmed elebi, Mevlev (Akideci

esnfndan): 289
Ahmed elebi, Nan (Hnende): 342
Ahmed elebi, Ninc (Byezd-i Vel
asrnda): 163
Ahmed elebi, Pr (Defterdr): 199
Ahmed elebi, Sarrc (Neyzen): 343
Ahmed elebi, Selnik (Hnende): 342
Ahmed elebi, Srn (Mukalld): 352,
353
Ahmed elebi, Tabb Hakm: 96
Ahmed Dede, Boynuzlu Dvne: 189
Ahmed Drrn cmii (Dolmabe
kurbnde): 222
Ahmed Drrn, eyh: 222
Ahmed Efendi ibn el-Mevl Sadeddn
(Hocazde Efendi): 198
Ahmed Efendi, Keml Paazde: 68, 79,
176
Ahmed Efendi, Monl: 178
Ahmed Efendi (muallim's-sultn): 199
Ahmed Efendi, Mud: 150, 218, 275
Ahmed Efendi, Mft: 198
Ahmed Efendi, eyh: 185
Ahmed el-Buhr, Seyyid (eyh): 164, 175
Ahmed e-ehr bi-Takprzde: 184
Ahmed Garbn, Uslbend (Direzen):
343
Ahmed Hn: 11, 19, 29, 30, 49, 58, 98,
99, 100, 102, 103, 105, 106, 114,
118, 122, 126, 128, 132, 141, 149,
150, 152, 153, 165, 171, 172, 173,
178, 196, 198, 209, 219, 226, 233,
236, 250, 278, 350
Ahmed Hn cmii: 100, 101, 143, 154
Ahmed Hn clsu: 199
Ahmed Hn hocas: 179
Ahmed Hn krbnsary: 155
Ahmed Hn seltnleri: 101
Ahmed Hn, ehzde: 171
Ahmed Hn trbesi: 172
Ahmed ibn dil Paa: 79
Ahmed Karahisr: 70, 71, 202
Ahmed kolu: 121, 173, 348
Ahmed, Kk Derv (Neyzen): 343
Ahmed, Mevln Pr: 166
Ahmed Paa: 96, 127, 133, 147
Ahmed Paa, Ankebt: 140, 154
Ahmed Paa, Arab (Mrimrn): 96, 220
Ahmed Paa, Cenb (Mrimrn): 78
Ahmed Paa, Ekmekcizde: 30, 98, 99,
150, 151, 223
Ahmed Paa, Fzl (Sadr- azam): 135,
141, 143
Ahmed Paa, Hac (Mrimrn): 78
Ahmed Paa, Hdm (Kammakm): 99
Ahmed Paa, Hfz (Sadrazam): 103,
104, 106, 107, 108, 112, 177, 216,
221, 342
Ahmed Paa, Hin: 76, 77, 79, 166

Ahmed Paa, Hersekolu (Eb'l-feth

vzerlarndan): 44, 163, 344
Ahmed Paa, Hezrpre: 131, 133, 172,
225, 229
Ahmed Paa ibn Dukaginzde: 178
Ahmed Paa, Kammakm: 103
Ahmed Paa, Kprlzde: 83, 84, 141,
142, 212
Ahmed Paa, Kk: 231
Ahmed Paa, Makbl: 150
Ahmed Paa, Melek: 83, 93, 104, 105,
119, 132, 133, 134, 135, 137, 138,
139, 140, 141, 142, 153, 155, 172,
173, 188, 192, 217, 220, 251, 256,
322, 343
Ahmed Paa, Serdr: 44, 142
Ahmed Paa, Seyd: 83, 138, 139, 141,
313
Ahmed Paa (air): 51, 161
Ahmed Paa, Tarhuncu (Vezriazam):
133
Ahmed Paa, Tayyrolu: 139
Ahmed Paa, Tezkireci: 127
Ahmed Paa trbesi: 179
Ahmed Paa (Vezr): 76, 95, 130, 147,
166
Ahmed Paa, Voynuk: 133
Ahmed Paa-y Fenr (Vezr-i azam):
163
Ahmed Paa-y Hezerpre (Sadrazam):
127
Ahmed, Pr (eyh): 194
Ahmed Sdk, eyh: 183
Ahmed, ehzde: 97, 164
Ahmed Yesev ibn Muhammed Hanef:
38, 43, 307, 353
Ahmed Yesev, Trk-i Trkn Hoca: 38,
43, 236, 353
Ahmed-bd (bez cinsi): 76, 319, 333
Ahmed, el-Mevl: 177
Ahmet Bee: 283
ahtapot (htapot, deniz mahlku): 290
h: 216, 298
hr kethuds: 295
hrkapu: 2, 33
Ajder Bal (Top cinsi): 216
ak aa: 52
Ak Hsameddn medresesi: 150
Ak Hsmeddn, eyh: 191
Akaakapusu: 94
Akbaba ky: 241
Akbaba (Mukallid): 121, 352
Akbaba Sultn: 241
Akbaba Sultn hammm: 159
Akbaba Sultn mesregh: 241
Akbaba Sultn teferrcgh: 229
Akbaba tekyesi: 241
Akbnar kasr: 136
aka: 251, 254
Akakala (Diyrbekir'de): 85, 89
Akakzanlk: 185

______________________________________ 347

ake sikkesi: 311

ake tahtas: 190, 210
Akdeniz: 15, 16, 17, 18, 19, 22, 29, 33,
34, 40, 51, 73, 78, 112, 122, 124,
125, 126, 129, 132, 165, 214, 223,
226, 227, 228, 253, 270, 274, 275
Akdeniz boaz: 24, 41, 45, 203, 224, 225
Akdeniz cezreleri: 210
Akdeniz esnf: 273
Akdeniz kapudanlar: 124, 272, 273, 274
Akhisr: 184
Aklbend cmii: 147
Aklbend rssu: 354
Aklbend mahallesi: 51
Akn kalas: 94
Akndburnu: 223, 224, 230, 231
akde: 289
Akde Hnm (Ftih'in kars, Fransa
Kralnn kz): 50
Akde kolu: 348
akdeciyn esnf: 289
akk: 265, 312
akk-i Yemen: 289, 312, 318
Akl (Hazret-i Al'nin karnda): 258
Akka: 21, 40, 45, 46, 50, 51, 63
akkm: 267, 347
akkm u mealeciyn: 113
akkmn esnf: 267
Akkapu: 107
Akkirman: 82, 83, 128, 138, 163
Akkirman kalas: 43, 68, 211, 225, 353
Akkirman ya: 298
akmie (kumalar): 273, 320
akmie-i fhire: 114, 115, 235, 254, 267,
268, 276, 282, 289, 310, 319, 320,
333
Aksary: 19, 43, 51, 82, 88, 91, 146, 147,
152, 153, 156, 157, 159, 191, 301,
332, 354
Aksary hammm: 158
Aksary (Karaman'da): 96
Akehir: 82, 88, 91, 177
Akemseddn: 39, 40, 41, 42, 43, 45, 46,
48, 49, 50, 62, 63, 152, 161, 162,
197, 204, 210, 345
Akemseddn cmii (Karagmrk
kurbnde): 146
Alaba (oban kpei ismi): 280
Alaca hammm: 158
Alacahisr: 66, 82, 87, 90
Aleddn Ceml (eyhlislm): 79, 166
Aleddn (Evld- Murd- Hn- Slis):
97
Aleddn (Selklu Sultan): 38
Aleddn, eyh: 96
Aleddn merlar: 38
Aleddn-i Selk: 37, 351
Aliyye: 38, 84, 88, 92, 181, 274
alakerde (balk cinsi): 290
Alakorna: 355
Alaman diyr: 47, 77

Alaman (klc): 302

alanalar (temren cinsi): 307
Alapars (oban kpei ismi): 280
alara (gvercin cinsi): 317
alat (halat): 16, 270
lt- ikenceler: 256
Alddevle: 68, 204
alay avular: 254, 352, 358
alaybei: 82, 83, 84, 85, 86, 90
alay- Muhammed: 106
alay- ordu-y askir-i avn: 261
alay- pdih: 345
alaykk: 26, 156, 157, 251, 255, 257,
258, 259, 260, 261, 262, 263, 264,
267, 268, 273, 280, 284, 285, 287,
293, 295, 296, 298, 300, 305, 316,
317, 318, 319, 341, 344, 345, 346,
349, 357, 358
alc balc esnf: 332
Alcga (Hazret-i dem'in ocuu): 255
lacyn- Tire ve m esnf: 333
al deirmenleri: 340
alclar: 340
alcyn esnf: 339
alef: 238
alef anbr: 51
alef (ot cinsi): 238
Aleksandra deyri: 214, 217
Aleksandra (stanbul'un ismi, bri'de): 24
Aleksandra yani skender-i Zlkarneyn
Trhi: 37
alem: 100, 205, 244, 268, 273
alem (grz oyunu): 121
alemdr- Resl: 197
alemdr- Resl-i sancakdrn esnf: 257
alem-i Muhammed: 73
alem-i Reslullh: 309, 336
Alemh, ehzde: 97, 164
alesta (gemici terimi): 125
alc ve balc esnf: 332
Al Aa besi: 202
Al Aa, eteci (Yenieri aas): 103, 124
Al Aa (Gmrk Emni): 31, 227, 268,
275, 281, 298, 301, 304
Al Aa, Hdm Sefd (Kilarcba): 115,
226
Al Aa, Kuzu (Silahdar): 45, 113, 170,
227, 361
Al Aa, Nalband (Safat Hakimi): 137
Al Aa, Yeen (Ravzacyn): 344
Al Bal (Top cinsi): 216
Al Bal, Topcuba: 216
Al Bal (Tfeng ustas): 303
Al Be ibn Husrev: 199
Al Be ibn Malko Be: 79
Al Be, Mihalolu: 167
Al Be, ehsuvrzde: 94
Al Be, Tilki (yonkarcyn sz ustas):
345
Al bendi (gre oyunu): 119
Al Berkk: 301

Al bin Abdlazz e-ehr: 200

Al bin Abdrraf, eyh: 185
Al bin Mehemmed: 200
Al bin Ysuf Bal: 166
Al Ceml mektebi: 151
Al Cce, Celeb (Ravzacyn): 344
Al elebi, Ekmekci: 188
Al elebi, Kaftanc: 230
Al elebi, Kk (Hnende): 342
Al elebi, Nakrezen: 343
Al elebi, Ninc (Byezd-i Vel
asrnda): 163
Al elebi, Seyyid: 164, 213
Al elebizde Abdullh Efendi: 124
Al Dede: 184, 194
Al Efendi, Bitli: 182
Al Efendi, Bodur (Soukkuyu Camii
imm): 315
Al Efendi, Emr: 184
Al Efendi (Haleb Mftsi): 176
Al Efendi, Kara Snbl (temel kads):
100, 208
Al Efendi, Knalzde (eyh): 180
Al Efendi yals: 221
Al el-mtehir bi-drs: 209
Al (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
Al (Halife): 35
Al Hn: 116, 170
Al Hn- Tebrz (etryn): 344
Al, Hz.: 11, 32, 71, 119, 186, 191, 198,
242, 243, 244, 247, 249, 253, 254,
255, 257, 258, 259, 260, 261, 262,
263, 264, 267, 276, 277, 280, 282,
285, 297, 303, 304, 305, 306, 307,
308, 309, 312, 314, 316, 318, 319,
321, 323, 325, 326, 328, 329, 330,
332, 336
Al ibn Abdullh bin lys: 185
Al ibn Eb Tlib: 280
Al ibn Slih, Mevln: 79
Al skendern, Pir: 265
Al, skenderiyyeli Hac (Pehlivn): 338
Al kapudan: 273
Al Kucu: 66, 163, 218, 219
Al, Kuyumcu (Tel tanbrcyn): 345
Al, Mimr: 58
Al minresi kurb (Hille ehrinde): 308
Al Nd: 346
Al Neccr (Edirne'deki Eski Caminin
mimar): 58
l-i Osmn: 45, 93, 103, 106, 119, 122,
131, 135, 160, 211, 231, 252, 274,
294, 309, 357
Al Paa: 141, 217
Al Paa rsu: 147, 157
Al Paa emesi: 156
Al Paa, Derv (Mrimrn): 96
Al Paa, Dutsak (Haleb Valisi): 139, 140
Al Paa, Hdm (Vezr-i azam): 77, 95,
163

______________________________________ 348

Al Paa hammm (Tophane'de): 148,

158, 159, 219
Al Paa, Hsmolu (Kapudan): 125,
132
Al Paa, Kaln (Vezr-i azam): 76
Al Paa, Kapudan: 96, 140
Al Paa, Karamanl (Kapudan): 125, 272,
273
Al Paa, Kemnke: 100, 103, 106, 107,
123
Al Paa, Konakc: 140
Al Paa, Kse: 83, 125, 140, 141, 142,
157
Al Paa kurb: 152
Al Paa, Muhakkk: 180
Al Paa, Mnakka: 216
Al Paa sary: 195
Al Paa, Sofu (Mrimrn): 78, 96
Al Paa, Temerrd (Mrimrn): 78
Al Paa, Varvar (Sivas vlisi): 127, 129,
133, 154
Al Paa, Vezr-i azam (Kapudan): 102
Al Paa, Yavuz (Vezr-i azam): 99
Al Paa-y Atk krbnsary: 155
Al Paa-y tahkk haremi: 178
Al Peenolu kalyonu: 188
Al Rzy Efendi (air): 359
Al Smir, Pir: 266
Al, Selnikli (yeltemeciyn sz
ustalarndan): 345
l-i Selkyn: 38
Al, Sdczde (Hnende): 342
Al h (Knnc): 344
Al, r-i Yezdn: 119
Al Tabl, e-eyh: 76
Al Yegn: 166
Alibeky: 201
Alibeky mesiregh: 238
Alme Hnm (sfendiyr olunun kz):
45
Alina Kral: 145, 228, 232
Aline kalas: 18
Aline (Kostantn'in anas): 63
Aline (rhibe): 21
Aline (Saydn Pdihn kz): 14
Aliya (lyana Kral'n anas): 36
Aliyana (stanbul'un ismi, eh lisnnda):
24
Alyr Be (Ayazmand bei): 43
Aliyddn'l-Yegn (eyhlislm): 163
Aliyye Htun (Ftih'in annesi, sfendiyar
Olunun kz): 45
Alkame (sahabe): 328
Alman: 17, 21, 93, 94, 142, 313, 337, 346
Alman cmslar: 346
Alman elikleri: 308
Alman dalar: 240
Alman flar: 283
Alman kral: 214
Alman sati: 310
Alman arb: 358

Alman usturalar: 329

Almanolu (Bzergn): 275
Altmermer: 28
Altmermer medresesi: 150
Altpoaa b: 300
Altpoaa cmii (Mfthammm
kurb): 146
altun: 63, 73, 74, 75, 81, 101, 115, 117,
120, 130, 132, 134, 160, 185, 188,
202, 206, 215, 216, 217, 227, 281,
290, 293, 294, 297, 309, 311, 312,
313, 360
altun alem: 100, 268
altun amd: 143
altun vn: 107, 311
altun ayaklar: 101
altun dcler esnf: 308, 330
altun fnslar: 273
altun gurular: 215
altun harc: 38, 232
altun ihsnlar: 261
altun kabara: 280
altun leen: 168
altun madeni: 227
altun mutall demir zencrler: 280
altun mcevherli aslar: 26
altun sandka: 23
altun silsileler: 280
altun sini: 63
altun ts: 267, 299
altun top: 56, 59, 62, 162
altun varak: 263, 279, 280
altun yaldz: 265, 267, 313
altun yaldzl zencrler: 262, 279
altun zencrler: 321
llar: 300
Amasiyye: 82, 88, 91, 113, 162, 163, 165,
166, 178, 181, 220, 294
Amasiyye-i gsiye: 178, 199
Amasra: 220
amber: 173
Amber Mustaf (Mezzin): 115
amber sirkesi: 283
amber suyu: 262
amberciyn esnf: 326
amberdn: 49
amber-i bris (iecek): 276, 285
amber-i hm: 160, 172, 297
Amk kalas: 94
Amstrdam: 142
Amlk (kayser): 37
Amlk oullar: 14
Ammr bin Ysir: 325, 326
Amr bin meyye-i Zamr, Pir: 243, 244,
257, 327, 343
Amr ibn mir, Pir: 321
Amr ibn el-s: 261, 276, 314
Amr- Ayyr: 12, 256, 260, 267, 292, 336,
348
Amr- Ayyrolu Um, Pir: 256

amrud (ayrca bkz. emrd): 301

Anabol: 77, 204
Anapol livs: 82
Anatolu: 34, 38, 41, 51, 54, 74, 78, 79, 80,
81, 82, 88, 90, 91, 93, 99, 107, 111,
112, 123, 124, 134, 135, 136, 137,
139, 141, 162, 163, 177, 221, 222,
227, 228, 231, 232, 235, 236, 237,
241, 274, 281, 294, 322, 344, 355
Anatolu Etrklar: 51
Anatolu gazlar: 81
Anatolu Hisr: 145, 159, 224, 230, 251,
336
Anatolu kadaskeri: 54, 79
Anatolu sadr: 124
Anavarin kalas: 68, 129
anbr orbacs: 295
anbr emni: 295
anbr- azm: 295
anbr- hs: 252
Anbrl karyesi: 181
andelb (blbl): 69, 197, 342
Andelb elebi (Hnende): 342
Andelb (air): 164
andk (srtlann bir tr): 321
Andrik kalas: 95
Ane (Rkka'da): 89
Anid (Kastamon): 294
anison: 267, 356
anison arak (arb): 356
Ankhne (meyhane): 356
Ankara: 82
Ankarav: 161, 182, 209
ankona (kuma cinsi): 333
Ankona arb: 213, 358
ankurya: 291
Antkyye: 17, 38, 41, 84, 274, 328, 339
Antalya: 164
Anternme (kitap): 259
Apo Koron kalas: 137
Apopi Mihal: 83, 141
Arab: 21, 30, 34, 35, 36, 41, 74, 86, 158,
207, 214, 225, 238, 250, 257, 275,
282, 292, 302, 303, 316, 317, 324,
338, 347, 351, 359
Arab askeri: 35
Arab cmii: 34, 210, 211, 212, 213
Arab lisn: 16, 24, 201, 328
Arab pehlivnlar: 338
Arab ulemlar: 162
araba: 18, 24, 28, 102, 109, 135, 138, 141,
142, 148, 157, 184, 186, 216, 237,
239, 240, 241, 253, 264, 265, 266,
267, 269, 270, 275, 276, 277, 278,
279, 282, 283, 284, 285, 287, 288,
290, 291, 292, 293, 294, 295, 296,
297, 298, 299, 300, 301, 302, 303,
305, 306, 308, 310, 319, 320, 322,
323, 326, 327, 329, 333, 334, 339,
340, 341, 353, 359, 360
araba yapcyn esnf: 339

______________________________________ 349

Arabaclar mahallesi: 157

Arabaclar mescidi: 148
Arabaclar meydn: 186, 237
Arabgr: 82, 88, 91
Arabgr dudu: 285
Arab- Urbn: 35
Arab: 115, 118, 164, 359
arab ddk: 338, 346
arab zurna (musiki esnfndan): 337
arab zurnacyn: 346
Arab-hn: 351
Arabistn: 33, 34, 44, 45, 51, 203, 234,
243, 329, 336, 345, 346
Arabiyye: 250
Arabzde: 79, 178
Araft: 74, 243, 255
arak: 355
arakcyn esnf: 355
arakiyye: 45, 50
arakiyye-i Ysufiyye: 115
arar (aa cinsi): 51
Arast kavmi: 271
Arasto: 76, 79, 96, 131, 135, 198, 224,
248, 295, 359
Arat kalas: 95, 138, 139
Arat livs: 83
arayc esnf: 254
arayc (kehleciyn ustalarndan): 294
arayclar: 297
araycyn esnf: 254
Arbat elleri: 83
Ardahan: 92, 294
Ardahan kalas: 68
Ardahan- Bzrg: 85, 89
Ardahan- Kk: 85, 89
Ardanu: 89
ard: 335
ard aac flar: 283
Ardn (ldr'da): 85
Ardud: 94
Arhuza arb: 358
rif-i samedn: 357
Aristetalis Hekm: 28
Ar: 165
riyet esbblar: 334, 358
arka hamml: 354
arka kaas: 335
arka sakks esnf: 265
Arkadiya kalas: 68
arkal eeler: 306
arkallar: 334
Arnbd: 103, 282
Arnavud: 76, 77, 122, 134, 158, 278, 282,
285, 323, 325, 328, 336, 340, 341,
357
Arnavud esnf: 323
Arnavud gavvslar: 203
Arnavud skenderiyyesi: 66, 167
Arnavud kalkan: 120
Arnavud Ksm bozas: 354

Arnavud Ksm (Mukallid): 348

Arnavud Ksm erbeti: 286
Arnavud lisn: 328
Arnavud Osman elebi, Tambr
(kalemkrn- kuyumcyn): 313
Arnavud Paa: 134
Arnavud akkalar: 357
Arnavud takldi (hayl-i zlde): 351
Arnavudca trk: 340
Arnavud- and kablesi: 76
Arnavudky: 18, 223, 355
Arnavudluk: 68, 284
Arnavud'l-asl: 77, 112, 132, 135
Arondo Kral (Ceneviz Kral): 210
arpa: 266, 272, 295
arpa anbr: 25
arpa anbr emni: 252, 295
Arpa Emni hammm: 159
arpa suyu (arb): 354, 356
Arpacba mescidi: 195
Arpaclar: 159
Arpaukuru: 163
arpalk: 81, 261
arslan: 32, 240, 280, 290, 316, 319, 321
Arslan Aa cmii: 233
Arslan Aa hammm: 159
Arslan Aa, Kethd: 234
Arslan Aa sary: 233
Arslan Aa (ser-bevvbn): 202
Arslan Paa (Mrimrn): 78
arslan postlar: 321
arslan sd: 357
Arslan h: 346, 349
arslanc: 280, 319
arslancba: 321
arslancba kethuds: 280, 321
arslancyn esnf: 280, 321
arslancyn krhnesi esnf: 280
arslanhne: 20, 54, 252, 318, 321, 330
arn: 71, 211, 221, 295
arn (helva cinsi): 289
arsek: 334
arz: 167, 200
arz odas: 51, 94, 118
Arz- Hsn: 15, 45, 308, 318
Arz- Mukaddes: 11, 14, 15, 21, 31, 35,
228, 232
Arz (air): 121
arzuhl: 225, 259
as: 257, 335
saf: 106, 305
saf zurna (musiki esnfndan): 337
saf zurnacyn: 346
sr (Ressm, Hattat): 192
asdar: 295
asdar bezleri: 333
asel: 274
aselbend: 262, 326
asel-i hlis: 286, 288
asel-i kfr: 70, 278

asesn- b-amn esnf: 256

asesba: 53, 136, 255, 256, 257, 356, 358
asfar'l-levn: 30, 227
Ashb: 328, 350
Ashb- gzn: 152, 208, 254, 286, 298,
302, 315, 350
Ashb- Kehf: 21, 107, 280
Ashb- kirm: 208, 242
Ashb- Soffa: 258
Asde (Hazret-i dem'in ocuu): 255
Asr (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
sitne: 47, 116, 118, 134
siyb: 19
Askaln: 15, 40, 303
asker: 33, 44, 52, 90, 104, 107, 108, 111,
112, 113, 114, 122, 126, 128, 132,
133, 134, 137, 138, 139, 140, 141,
142, 332
asker-i asesba esnf: 255
asker-i islm / askir-i islm: 33, 34, 37,
38, 39, 41, 42, 43, 44, 45, 48, 50, 97,
99, 102, 103, 104, 107, 108, 112,
113, 126, 128, 129, 130, 137, 138,
139, 140, 141, 142, 143, 168, 169,
197, 255, 296, 331, 336
asker tifesi: 50, 93, 263, 302, 359
asma (grz): 121, 316
Assf Be, Ferruholu: 115
Assf (zrh): 302
sumn izme: 44
sumn deri: 322
sumnler (havayi fiek): 305
sumni (gre oyunu): 316
syb- m: 251
bz: 52, 218, 284, 323
bz dkkn: 119
bzn esnf: 284
bzn- mh: 288
bzlarn pri: 284
c: 131, 216, 279, 284, 287, 292
c baklar: 279
c karamrseli: 268
cba: 103, 116, 279, 288
cyn esnf: 281, 284
cyn- balkbzr esnf: 291
Aere krati: 114, 118, 245
Aere-i Mbeere: 12, 13, 285, 314, 315,
328
aky: 54, 103, 104, 110, 212, 240, 318,
324, 357
aky elebiler takldi (hayl-i zlde): 351
Ak (air): 161
Aknme (skdar Mahmd Efendi'nin
eseri): 357
alama: 263
alama destereler (ifti aleti): 263
alama fidnlar: 263
alamacyn- ecr- msmirt esnf:
263
ar-hn: 70
r (yemek): 269

______________________________________ 350

fte: 354
Avadr: 255
at: 129, 137, 138, 149, 154, 204, 238, 239,
246, 254, 265, 296, 305, 321, 331,
353
at arabalar: 299
At Bzr meydn: 237
at cnbzlar: 296
at ullar: 163, 323
at deirmeni: 266, 267, 341
at deirmeni arhclar: 341
at deirmeni arkcs esnf: 339
at gemisi: 122
at kayklar: 42
at kl: 266
at kulu: 50
at menzili: 76
at sakklar: 265
at yemleri: 266
at yk: 293
Atak (Diyrbekir'de): 85, 89
Atullh bin Ahmed, eyh: 184
Atullh Efendi, Mevln: 96
Atullh Efendi (Selm Hn Hocas): 178
Atullh Habe, Pir: 320
Aty elebi (air): 185, 186, 359
Atbzr: 74, 155, 179, 233, 234, 322,
340, 341
Atbzr cmii: 146
Atbzr emneti: 252
Atbzr emni esnf: 296
Atbzr hn: 155, 235
Atbzr nibi: 296
atcba: 54, 240
tebz: 132, 304, 305, 338, 349
tebz pehlivnlarn pri: 338
tebzn esnf: 338
tebzn- fiengciyn: 304
te-gede: 55
te-i Nemrd: 54, 183, 215, 279, 303,
306
te-perest: 122, 239
atcba: 287, 318
Atclar: 159, 287, 318
Atclar tekyesi: 287, 315
Atina: 14, 55, 122, 283, 354
Atina aselleri: 274
Atina bal: 213, 299
Atina kalas: 66
atlas: 267, 289, 301, 319, 320, 332
atlas ullar: 263, 279
atlas hilat: 93
Atlas (kitap): 270
atlas db: 114
atlas zincef: 319
atlascyn esnf: 333
atlas- bkalemn: 130
atl asker: 108
atmaca (ku cinsi): 216, 316
atmacacba: 321

Atmeydn: 20, 26, 28, 29, 44, 51, 100,

102, 104, 105, 112, 117, 126, 127,
130, 132, 135, 136, 143, 145, 147,
153, 155, 171, 173, 189, 196, 200,
225, 237, 278, 279, 293, 315, 338,
354
Atmeydn hammm: 158
atrina (balk cinsi): 290
attr: 132, 212, 213, 313, 327
attr esnf: 326, 327
attrn sanat: 300
attrn zmresi: 326
attrn- dikiciyn esnf: 325
attrn- kahveciyn esnf: 327
attrn- Msr: 326
attrn- Yahdn esnf: 327
attrba: 327, 328
Attr- Bilbeys, Pir: 275
attr- mlekciyn esnf: 326
attr- yacyn- bdem esnf: 326
avn sz: 345
avrz dvn: 90
Avarin (Mora'da): 124
avc odalar: 321
avcba: 280, 321
avclar: 159, 279, 280, 316, 321
avclar orbacs: 280
avclar odas: 279
avcyn esnf: 316
avcyn- murgn esnf: 321
avgh: 227
vze: 64, 69, 70, 71, 75, 100, 101, 144,
292, 306, 320
Avlonya: 68, 74, 82, 87, 90, 328
Avn bin mrn, Pir: 308
Avn (oban kpei ismi): 280
Avn ibn den er-R, Pir: 277
Avra (ingene): 280
Avretbzr: 19, 27, 76, 146, 150, 152,
153, 159, 174, 301, 334
Avrethisr: 66
avla (iecek): 276
avla arb: 355
Avusdos (gn): 26
Avvd (szendegndan): 344
Avvdn (musiki esnfndan): 337
Avz bin Sm: 37
Ay Sofya (Vezendon kraln kz): 57
Aya Aleksandra: 214
Aya, Bb-: 26
Aya Dede: 41, 42, 175
ayak nibi: 53, 212, 216
ayak takldi: 352
Ayakapusu: 42, 152, 175, 290, 355
Ayakhne (meyhane): 355
Ayalonka ehri (Ksmpaa): 204
Ayamavra livs: 82
Ayameki cezresi: 66
ayn [u] erf: 106, 110, 129, 208, 214,
220, 223, 225, 235, 241, 287, 321

ayn- kibr: 149, 153, 223, 332

Ayaniko Ayazmas kalas: 18
Ayanikokapusu: 211
Ayanta gnleri: 291
Ayanta kalas: 18
Ayas Paa: 76, 78, 204
Ayas Paa havz mesregh: 218
Ayas Paa huddmlar: 182
Ayasofya: 17, 18, 20, 24, 28, 29, 30, 31,
33, 39, 43, 48, 49, 50, 51, 54, 55, 56,
57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 73,
75, 97, 100, 105, 113, 148, 152, 153,
154, 155, 172, 175, 184, 190, 197,
207, 265, 293, 301, 339, 340, 354
Ayasofya cmii: 17, 26, 50, 51, 57, 58,
60, 62, 78, 96, 115, 199, 329
Ayasofya anl: 37, 59, 232
Ayasofya rssu: 60, 62, 289, 354
Ayasofya deyri: 18, 20, 28, 33, 48, 58, 221
Ayasofya hammm: 158, 160, 354
Ayasofya haremi: 171, 173
Ayasofya kubbesi: 20, 48, 55, 56, 58, 62,
69, 70
Ayasofya kurumu: 63
Ayasofya makmtlar: 59, 62
Ayasofya mehat: 191
Ayasofya meydn: 237
Ayasofya-i Kebr: 48, 54, 56, 114, 118,
149, 152, 157, 162, 169, 170, 172,
217
Ayaspaa hammm: 220
Ayaspaa Mahallesi: 217
Ayasuluk: 55, 283, 336
ayazma: 203, 211, 212
Ayazma, Bb-: 26
Ayazma skelesi meydn: 237
ayazma-i hulv re: 252
Ayazmakapusu: 43, 237, 308
Ayazmend: 43
Ayazmend arb: 358
Aydn: 82, 88, 91, 345
Aydn avu (kimy sahibi): 208
Aydn avu mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Aydn Ermen (kalemkrn-
kuyumcyn): 313
Aydnbayolu: 42, 44
Aydnck (Bursa'da) (ayrca bkz.
Eydincik): 14, 34
Aydnck taht: 55
Aydnl: 165, 166
ay / ayu: 280, 305, 321
ay bal: 290
ay oynatmak: 349
aycyn esnf: 280
yne: 315
ynebz (hayl-i zlcyn): 339
yineciyn esnf: 334
yne-i skender: 302
yn-i s: 21
yn-i Mesh: 24

______________________________________ 351

yie-i Sddka, Hz.: 306

aylan (yay cinsi): 315
ayl sat: 310
ayn- l: 45
ayn- criye: 155
Ayn Htn bins: 202
Ayntb: 88, 92, 323
Ayntb kftesi: 286
ayn's-semek-i Sdn: 310
ayran: 277
ayrk (ot cinsi): 238
Ays bin shk evldlar: 38
Ays evldlar: 13
Ays ibn shk Neb: 14
ay [u] iretgh: 227
ayubz (hayl-i zlcyn): 339
Ayvansar Bb: 26, 156
Ayvansarkapusu: 25, 26, 326
Azadl (atalca'da): 19
Azak: 12, 16, 84, 122, 128, 132, 142, 238,
277
Azak eiri: 30
Azak kalas: 37, 128, 132, 142, 210, 228
Azatl (stanbul'da): 19
Azatl ky: 240
azebistn: 44, 50, 91, 123, 159, 205, 208,
213
azebistn aalar: 82
azebistn askeri: 42, 205
azebistn avular: 53
azebistn nevbetci: 205
Azebkapusu: 18, 211, 212, 213
Azebkapusu hammm: 159
azebler: 155, 158
Azebler cmii (eftal cmii,
Unkapan'nn i yznde): 146, 183
Azebler rssu: 188
Azebler hammm: 158, 354
Azebler mahallesi: 283, 360, 361
zerbycn armudu: 285
Azerbuc: 92
Azez (Haleb'de): 88
Azez livs: 92
Az ibn en-Nebb, Pir: 298, 300
Azz Efendi b: 300
Azz Efendi (slmbol Monlas): 124
Azz hazretleri (Rmiyyye eyhi): 104
zmyi (ok cinsi): 314
Azmyi (Put): 49
Azm Efendi: 199
Azm (air): 157, 171
Azmzde Hlet elebi (air): 186, 359
Azmzde Hlet Efendi (eyhlislm):
102, 123, 124
Azmzde yals: 221
Azrl: 28, 57, 139

-BBaalbek kurb (Cebel-i Lbnan'da): 329

Baba Acem (Direzen): 343

Baba h (Direzen): 343

Baba Al, eng: 343
Baba Amr, Pir: 315
Baba Arab: 316
Baba Cafer: 36, 37, 43, 59, 175
Baba Cafer Zindn: 43
Baba elebi medresesi: 151
baba orbas: 284
Baba Hasan (Tekye-nin): 316
Baba Mahmd Efendi: 200
Baba Maksd makm: 59
Baba Mehemmed (Papas): 49, 50
Baba Nakk: 60
Baba Nzl kolu: 348
Baba Reten (Eb Seyd Hind): 263, 301
Baba Reten-i Bbn, Pir: 285
Baba Sevindik-i Hind, Pir: 336
Baba Sleymn Aa yals: 221
Baba hin ceng: 343
baba eftlsi: 300
Baba Ysuf, eyh: 164, 201
Babada: 143
Bb- ahdar: 315
Bb- hr kurb: 154
Bb- Cedd: 26
Bb- Dvd (Kuds'de): 305
Bb- Hmyn: 20, 26, 51, 58, 112, 132,
137, 155, 295, 324
Bb- Sadet: 51
Bb- Servi: 115
Bb- Zveyle: 77, 166
Bbulluk: 256
Bb'l-ebvb kalas: 97
bc: 125, 281
Bcvnlar [Bcvnlu] livs: 86, 90
badaluka (havayi fiek): 304, 305
badana: 211, 340
badanac Ermenler: 340
badanacyn esnf: 339
bdbn (yelken): 72
bde: 204
bde-frn: 356
Bdehne (meyhane): 356
bdem: 262, 286, 300
bdem mlebbesi: 289
bdem eker: 289
bdem yacs attr esnf: 326
bdem: 267, 312
bdemli rekler: 265
bademli kfterciyn esnf: 286
bdgrler: 341
Badille mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Badrak: 83
badya: 285, 289, 291
bdyn: 274, 298, 354
Baf: 84
Baf kalas: 96
Bafra: 220
b: 30, 39, 40, 50, 132, 173, 192, 193,
195, 202, 203, 204, 205, 207, 213,

217, 222, 223, 224, 225, 226, 227,

228, 229, 230, 231, 232, 235, 236,
237, 239, 245, 259, 263, 283, 287,
300, 301, 318, 322, 344
b u bce: 30, 39, 132, 192, 193, 195,
202, 203, 204, 205, 213, 217, 220,
221, 223, 226, 227, 228, 229, 230,
231, 232, 237, 263, 318
b u bestinli: 26
b u bostn: 168, 223, 251, 263
baal (matrakbzlk): 121
Baanisk kavmi: 328
bbn: 40, 101, 159, 178, 207, 208, 221,
226, 227, 228, 229, 235, 237, 241,
263, 301
be: 14, 18, 25, 28, 30, 39, 42, 43, 45,
46, 49, 50, 51, 65, 105, 111, 121,
122, 123, 125, 126, 127, 132, 134,
144, 145, 186, 192, 193, 195, 201,
202, 203, 204, 205, 209, 213, 217,
220, 221, 223, 224, 225, 226, 227,
228, 229, 230, 231, 232, 233, 234,
235, 237, 239, 240, 241, 263, 273,
285, 295, 296, 300, 301, 309, 311,
318, 336, 348, 360
be imm: 111
be krei: 209
be std: 221, 229
be-i hs: 237
be-i seltn: 241
Bekapu: 25, 114, 279, 295
Bekapusu esnf: 279
Beli (kalyonu): 125
Besary: 15, 83, 254
bevn: 158, 263, 300, 348
Badd: 35, 37, 39, 48, 55, 58, 60, 67, 74,
75, 77, 78, 80, 81, 85, 89, 94, 97,
103, 104, 105, 106, 107, 108, 112,
114, 120, 122, 123, 131, 132, 134,
135, 156, 172, 174, 180, 188, 191,
200, 211, 232, 237, 251, 257, 258,
259, 261, 262, 280, 294, 307, 316,
317, 319, 320, 323, 326, 328, 331,
352, 361
Badd fethi: 188, 200
Badd haznesi: 80
Badd kargs aslar: 280
Badd ks: 60
Badd Kurna's: 326
Badd seferi: 105, 122, 135, 191
Badd vlsi: 77, 85
Badd vezri: 81, 104
Badd- behit-bd: 35, 74, 75, 85, 104,
119, 124, 216, 250, 251, 257, 276,
360
Badd (gvercin cinsi): 317
Baddzde: 209
b- behit: 232
b- cennetdir: 250
b- cihn: 59, 67, 104, 161, 165, 231,
235
B- Cinn kalas: 104

______________________________________ 352

b- engr: 235
b- hybn: 113, 221
b- rem: 11, 16, 23, 47, 51, 63, 65, 67,
69, 113, 139, 186, 193, 201, 202,
204, 207, 228, 231, 237, 239, 300,
330, 348
b- remezt: 101, 161, 221, 237
b- Rdvn: 176
barsak: 271, 282, 312
bala (matrakbzlk): 121
bala top (matrakbzlk): 121
bahr: 203, 301
bahr helvs: 213
bahrlar (bahrat): 281, 283, 332, 353
bahrl plde: 286
bahrl simid: 213
bahrl erbet: 274, 286
bahrl erbetciyn esnf: 286
Bahy Efendi: 230, 359
Bahr Papas: 56
Bahre: 86
Bahirnme (Gny Efendi'nin kitab):
201
Bahrn (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Bahr-i Harez: 15
bahr (havayi fiek): 305
bahr hotaslar: 254
Bahr-i Kulzm: 17
Bahr-i Muht: 16, 17, 270, 353
Bahr-i Okyns: 14, 16, 47, 78, 270
Bahr-i Rm: 16, 17, 19
Bahr-i Salacak: 235
Bahr-i Sefd: 16, 39, 79, 124, 272, 275
Bahr-i Siyh: 15, 16, 228, 268, 305
Bahr-i Sveys: 17
Bahr-i Ummn: 16, 257, 268, 270, 272
Bahr-i Van: 270
Bah Efendi: 185
bah-i cls: 131
bakllarn pri: 300
bakr: 177, 215, 308, 309, 311
bakr vn: 207, 238, 309, 354
bakr gemi: 29, 214
bakr ibrkler: 286
bakr kazganlar: 262
bakr ketler: 214
Bakr Kresi: 309
bakr madinleri: 308
bakr szrcyn esnf: 308
Bk Efendi (air): 180, 199
Bk Efendi (eyh): 194
Bk Paa (Defterdr): 103, 107
Baki mezarl (Medine'de): 254, 311,
313, 326, 330
bkire: 38, 50, 51, 247
bakkl: 352
bakkln- tcirn esnf: 298
bakklba: 299, 300
bakkl- pasdrmacyn esnf: 299
bakkllarn silsilesi: 298

bakla: 266, 291

Baklal Hn krbnsary: 155
Baklal (karyesi): 18
Baklal ky mesregh: 240
bakrac: 286, 354
Bakral menzili (ok nian yeri): 241
bal: 278, 288, 299, 300, 301, 352
bal flar: 214, 255, 299, 354
bal mmlar: 278
bal suyu (arb): 354, 355, 356
bal tccr esnf: 299
balaban: 240, 346, 357
balaban (ku cinsi): 316
balaban (musiki esnfndan): 337
Balabekke kalas' (m kurbnde): 306
Balat: 26, 51, 290, 336, 348
Balat cmii: 146
Balat ingneleri: 345
Balat hammm: 158
Balatin livs: 83
Balatkapusu: 25, 146, 237, 355
Balath mahallesi: 348
balcba: 299
balcyn esnf: 299
Balk kasabas: 137
balgam: 190, 286
balgam (mermer cinsi): 160
balgam talar: 246, 265
Bal Be, Kk (mer): 79
Bal elebi: 351
Bal elebi, Ksmpaal: 344
Bal Efendi, Sarho (eyh): 96, 180, 194
Bal Kapudan, Bursal: 272
balk: 17, 19, 29, 118, 188, 196, 226, 228,
229, 231, 237, 238, 240, 252, 271,
288, 289, 290, 291, 292, 305, 310,
316, 321, 344, 361
balk a: 238, 292, 310
balk clar: 291
balk beyni: 288
balk dalyan: 226, 252
balk dii: 316, 321
balk emneti: 252
balk emni: 229, 288, 289, 290, 291, 292
balk geitleri: 290
balk kursa: 271, 344
balk mevsimi: 290
balk piiriciler: 288
balk satc esnf: 290
balk satclar: 290
balk ebekesi: 229
Balkbzr: 213, 289, 290, 291, 355
Balkbzr bzlar: 291
Balkbzr rsu: 213
balkbzr esnf: 26, 290, 291
Balkbzrkapusu: 143, 211, 293
balkc: 159, 225, 227, 288, 289
balkcl kuu: 197, 239, 317
Balkclarkapusu: 26
balkcyn- satcyn esnf: 290

Balklaa (Krm'da): 66, 84, 210

balsca (arb): 354, 356
Balsra livs: 84
Balzde Efendi: 218
Bal Paa cmii (Emr Buhr kurbnde):
147
Balkapan: 275, 299
Balkapan hn: 276
balkarmata: 125
balkarmata kadrgalar: 44
ball lokma: 265
Ballbadra kalas: 68
balmmu: 52, 278, 311, 332
balscyn esnf: 354
balta: 255, 256, 279, 306, 334
Balvar kalas: 94
balyemez top: 25, 108, 113, 125, 141,
142, 214, 215, 225, 228, 235, 255,
305
Balyoz hammm: 159
balyozlar: 159
Banaluka livs: 82
Bandrma: 291
bng-i Muhammed makm: 72
Bnyn kavmi: 328
br [u] bnghlar: 108, 141
brbtcyn (musiki esnfndan): 337, 345
brbtcyn sz: 345
bara (gemi cinsi): 45, 126, 273
bardak: 327
bardakc: 326
bardakc dkknlar: 194
Brgir: 86, 89, 94, 113
brhne: 267
Bartn: 220
Bartn flar: 283
Bartn krei: 341
Bartn Trk': 354
brd: 238, 279, 293, 303, 304, 359
brd emneti: 252
brd emni krhnesi: 293
brd tcirleri: 305
brdcba: 238
brdcyn esnf: 293, 305
brdhne: 53, 78, 238, 239, 279, 293
brdhne arhlar: 30
brdhne emneti: 252
brdhne emni: 293
Brdhne kullesi: 205
Brdhne meydn: 237
brdhne-i siyah emni: 293
brd- macn: 359
brd- siyh: 30, 255, 279, 293, 304, 305
bask (nalc aleti): 308
basmaclar: 332
basmacyn- ct esnf: 332
basmacyn- yasdk esnf: 332
Basra: 80, 81, 85, 94, 96, 135, 200, 260,
265, 276, 294
Basra cebbnesi: 289

______________________________________ 353

Basra hkimi: 346

Basra kargs: 268
bac: 281, 282, 283
bacba: 281, 282, 284
baclarn pri: 282
bacyn- cyn esnf: 281
badankara (ku cinsi): 222, 318
badarda: 105, 121, 125, 133, 142, 271,
316
Bahisr: 212
bamaklar: 218
bataklk: 122
batlise: 14, 20, 31, 32, 37
Battl blar: 232
Battl Gz, Seyyid (Cafer b. Hseyin
Gazi): 36, 37, 59, 232, 236
battl (ney cinsi): 337
Batum: 89, 92
Bayat livs: 85
Bayburd: 41, 68, 165
Byezd cmii: 51, 120, 153, 185, 270,
312
Byezd hammm: 159
Byezd Hn: 26, 28, 46, 47, 67, 68, 95,
96, 149, 153, 163, 164, 165, 167,
168, 170, 171, 172, 174, 175, 191,
202, 210, 214, 216, 221, 237, 240,
301
Byezd Hn anbr: 252
Byezd Hn emesi: 156
Byezd Hn krbnsary: 155
Byezd Hn menzili: 121
Byezd Hn meyih: 175
Byezd Hn minresi: 120, 121
Byezd Hn, ehzde: 78, 97, 98, 168,
170, 171, 345
Byezd Hn eyhi: 175
Byezd Hn toplar: 216
Byezd Hn trbesi: 77
Byezd Hn mers: 164
Byezd Hn, Yldrm: 19, 38, 39, 40, 58,
105, 204, 228, 231, 350, 351
Byezd Hn- Sn: 11, 67
Byezd kalas: 86, 90, 93
Byezd kapusu: 53
Byezd Kazanclar kesi: 52
Byezd meydn: 67, 316
Byezd, Sultn: 66, 68, 79, 111, 147, 262,
295, 314
Byezd-i Bistm: 163
Byezd-i Vel: 28, 31, 43, 45, 46, 47, 48,
66, 67, 68, 69, 145, 146, 161, 162,
163, 170, 191, 207, 214, 229, 230,
270
Byezd-i Vel cmii: 66, 114
Byezd-i Vel Hammm: 28, 158
Byezd-i Vel imreti: 152
Byezd-i Vel medresesi: 149
Byezd-i Vel meydn: 237
Byezd-i Vel sebli: 157
Byezd-i Vel vzerlar: 146

bayrak: 268, 272, 273, 288, 295, 300, 303,

322, 324
bayrakdrlar: 331
Bayram Aa (Yenieri aas): 124
Bayram Paa: 24, 25, 27, 104, 106, 108,
114, 173, 221, 250
Bayram Paa b: 237
Bayram Paa cmii (Kebkebciler iinde):
147
Bayram Paa hammm: 158
Bayram Paa, Kimmakm: 104, 105,
113, 188, 211
Bayram Paa, Koca: 24, 25
Bayram Paa (Murd Hn' Rbi vezri):
154
Bayram Paa sary: 154
Bayram Paa trbesi: 174
Bayram Paa (Vezr-i azam): 112, 174,
251, 358
Bayram h (Rakks): 348
Bayram- Vel, Hac: 162, 209
Bayram tarkat: 164, 187, 191, 196, 201,
209
Bayrampaa habb: 354
bzrba esnflar: 301
bzrc: 158, 300, 301
bzrc dkknlar: 220
bzrclar olanlar: 300
bzr- sevr: 281
bzbzn: 121, 338
bzbzn- cnbzn- pehlivnn: 338
bzbzn- pehlivnn esnf: 348
bzergn: 48, 158, 226, 253, 274, 275,
276, 281, 287, 292, 297, 298, 299,
308, 312, 321, 327, 332
bzergnba: 202, 253, 276
bzergnba b: 202
bzergnba esnf: 276
bzergn- anka Karadeniz esnf: 272
bzergn- cevhirn: 312
bzergn- cevhirciyn esnf: 310
bzergn- esrciyn esnf: 293
bzergn- pirincciyn esnf: 275
bzergn- semmr esnf: 321
Bebek besi: 224, 237
bebr postlar: 321
bebr (vahi hayvan): 280, 321
Be: 94
Be kalas: 77, 99
Bekapusu: 120
Bekerek kalas: 95
Bedahn: 310
bedsten: 110, 178, 207, 226, 311, 324,
333, 334, 335
Bedsten dellllar: 334
bedsten kethuds: 334
Bedsten kurb: 319
bedsten sandklar: 334
Bedsten eyhleri: 335
Bedsten-i atk: 257, 262, 334
Bedsten-i brn esnf: 334

Bedsten-i cedd: 257, 334, 335

Bedsten-i Galata: 335
beddv gmlei: 274
beddv erbetcisi: 182, 286
Bedehn lali: 310
bedevine arb: 354, 356
Bedl bin Vert (sahbe-i kirmdan): 254,
293, 328
Bedir hedlar cebbnesi: 315
Bedzzamn: 198, 331
Bedr (Hz. Muhammed'in Gazas): 31
Bedreddn Mahmd, Mevln: 167
Bedreddn Mehemmed ibn Mehemmed
e-ehr bi-Kaysn: 96
Bedr-i Huneyn: 13, 259, 270, 293, 315,
351
Bedr'l-ahr (Hz. Muhammed'in Gazas):
32
Beganolu kalas: 141
Be hammm: 159
Be nehri: 44
Be yals: 226
Bebzr pirinci: 274
Bekoz: 54, 229, 251, 336
Bekoz besi: 121
Bekoz hammm: 159
Bekoz iskelesi: 229, 241, 290
Belerbei besi: 231
Belerbei emesi: 156, 177
Beehri: 82, 88, 91, 182
Bezde elebi emesi: 193
Bezde Efendi: 179
Behit: 96, 164
Behll Dn: 106, 296
Behll Kass, Pir: 327
Behrm Paa (Mrimrn): 77, 78
bekr odalar: 155, 226
bekrba: 325
bekrhne: 155, 228, 256, 324, 332
Bekir Aa: 345
Bekir Efendi, Akal: 178
Bekir Paa (Kapudan): 125
bekmez: 355
Bekr brder: 290
Bekr Mustaf takldi (hayl-i zlde): 351
beksumt Bkz. peksumt
Bekta Aa: 132, 137
Bekta- Vel, Hac: 38, 43, 146, 234, 254,
255, 325, 353
Bekta: 353
Bekta tarkat: 191
Bektaiyn: 225, 240
beldrn- teberdrn lamcba esnf:
255
Belde-i Tayyibe (slmbol): 11, 13, 14, 20,
25, 31, 56, 94, 106, 155, 160, 174,
241, 250, 251, 358
Belgrad: 45, 53, 66, 77, 82, 94, 99, 141,
142, 154, 293, 294
Belh: 111, 183

______________________________________ 354

Belh [u] Buhr: 32, 175, 288

Bels (Haleb'de): 84, 88, 92
Belks (ehrizol'da): 86
Belks Ana (Hazret-i Sleymn Htn):
320
Belks Ana ehri (Bursa'da): 34
Belks Havv: 14
Belks kasr: 330
Belks taht: 55
Belks'n ziff gecesi: 336, 343
beller (ifti aleti): 263
Bender: 82, 83
Bender kalas: 74, 138, 149
bender [u] iskeleleri: 124
bender-i Dv: 76, 94
bend-i yemn (grz oyunu): 121
bend-i yesr (grz oyunu): 121
bende (mentee): 307
Benekli h, Selnikli: 344
benglik (keyf verici madde): 327, 354
benglikciyn esnf: 327
Ben Abbs: 35
Ben shk: 13
Ben srl: 292, 299, 306
Beni Kaynuk (Hz. Muhammed'in
Gazas): 32
Ben Kotur: 86, 89
Ben Kurey kabilesi: 338, 349, 350
Ben Lihyn (Hz. Muhammed'in Gazas):
32
Ben Raba (Rkka'da): 85, 89
Ben Selm (Hz. Muhammed'in Gazas):
32
Ben meyye: 33
Beni'l-Mustalk (Hz. Muhammed'in
Gazas): 32
Benli Hasan (air) (Ah eleb): 167
Benli Urum: 310
Benli Yahd: 223
benn: 64, 72, 105, 340
benn khkenler: 172
bennyn esnf: 339
Ben Fert (Hz. Muhammed'in Gazas):
32
bert: 333
bert hcceti: 65
bery: 106, 109, 110, 122, 131, 133
berber: 314, 323, 328
berber cvnlar: 329
berber dkknlar: 186, 196, 318
berber kserecileri esnf: 314
berbern esnf: 328
berbern- piydegn esnf: 329
berbern- snnetciyn esnf: 329
berberba: 329
Berber: 264
Berbere krmz fes: 273
Berberistn: 244, 328
berberlerin pri: 329
Berda ehri (Acem'de): 79

Berda: 167
Berd [Berda]: 86, 90
berebalar: 260
berekt- Hall: 278
Berezense kalas: 94, 141
Bergama: 161, 183, 231, 294
Bergofa kasabas: 187
Berhay, Vezr-i saf: 305
Berkovite nm taht: 128
Berkk Sultn: 302
Bert: 45, 274
Bert kalas: 45
bestnler: 222
besbse (bahrat): 262, 326
beste-nigr makm: 117
Bedepe: 295
Beikta: 72, 78, 122, 220, 221, 222, 223,
228, 232, 251, 273, 290, 304, 336,
344
Beikta besi: 221, 237
Beikta cmii: 223
Beikta hammm: 159
Beikta kuyular: 222
Beikta Mevlevhnesi eyhi: 343
Beikta sular: 222
Ber Aa: 98, 172
Bekelek livs: 83
Betlen Gabor (Erdel kral): 99, 141
bevvb: 59, 71, 73, 258, 267, 294
bevvbn esnf: 258
beybn: 289
Beyn: 201
Beyn (air): 121
Beyn (eyh): 178
beyz buyurdu: 142
beyz ekmei: 197
beyz kurus: 313
beyz mermer: 63, 64, 160
beyz mm: 332
beyz pide: 236
beyz simid: 208
beyz tav: 76
beyz tula: 148
Beyrt: 84
Beyt-i Sabastyye karyesi: 63
Beyt-i erf: 339
beyt'l-hznler: 232
Beytllahm: 14, 22, 63, 220
Beyt'l-ml: 65
beyt'l-ml- mslimn: 102, 106, 132,
275
Beyt'l-mamr: 249
Beyt'l-mukaddes: 68
beyzabz (hayl-i zlcyn): 338
bez: 320, 333, 334
bez uvallar: 299
bez dokuma: 269
bez dokuyucular: 243, 319, 333
bezsten: 219, 235, 252, 312, 320, 332,
333, 334, 335

bezsten hammllar: 333

bezsten kethuds: 175
bezsten-i atk esnf: 332
bezsten-i brn: 333
bezsten-i cedd esnf: 334
bezsten-i endern: 333
bezciyn: 333
bezirciyn esnf: 299
bezirya: 291, 299, 340
bezzzn: 333
bezzzn- boascyn: 333
bezzzistn: 194, 196, 203, 223, 251, 313,
332, 334
Bezzzistn Kethuds medresesi: 151
Bezzzistn- atk: 276, 325, 332
Bezzzistn- brn esnf: 333
Bezzzistn- cedd kurb: 157
Bezzzistn- endern esnf: 333
Bezzzistn- Galata esnf: 335
Bezzzistnkapusu: 310
Bezzziyye (kitap): 274
bak: 208, 283, 290, 302, 303, 310, 312,
313, 314
bak eesi: 306
bak knc: 314
bak kncs esnf: 303, 314
bakclar: 302, 314
baklarn pri: 329
bakyn esnf: 302
bk: 263, 306
bk (pabuccu aleti): 325
bkclar: 336, 340
bkcyn esnf: 339
btrk: 17, 20, 26, 35, 49, 55, 149
btrke hcreler: 64
byk: 247, 248, 325
byk ylmek: 247
biber: 283
Bdkr kalas: 94
Biga: 82, 87, 91
Bihke kalas: 97
Bihzd (Evliya elebi'nin babasnn
klesi): 117
Bihzd, Nakk: 220, 229
Bihzd- Mn (Nakk): 192, 202, 220,
330
Bihzd- Sn: 331
B-kaydhne (meyhane): 356
Bild- svn kavmi: 328
Bill-i Habe: 11, 12, 114, 152, 243, 244,
258, 314, 341
Bilbeys ehri: 308, 315
bilei ta: 247
bilezik: 247
billr: 70, 100, 144, 160, 193, 213, 222,
265, 288, 289, 327, 357
billr cm: 233, 239
billr taslar: 265
bmrhne: 73, 76, 102, 149, 153, 205,
262

______________________________________ 355

bmristn: 149, 152, 252

bmristn- moristn esnf: 263
Binbereket (ingene): 280
Bingl: 238, 283, 286
Bingl yaylas: 278
Binyz Pehlivn: 102, 109
Birecik: 84, 88, 92
Birgi ehri: 96, 181, 184
Bir-i Zmrrd: 289
Birimbl pirinci: 274
biryn (kebap): 285
biryncyn esnf: 285
bist (nalc aleti): 308, 321
bistiyar (Romanya'da bir memurluk
unvan): 26
Biri'lanev: 32
Bitbzr: 155, 334
Bitlicezde: 185
Bitls hkimi: 160
Bitls hn: 86, 138, 342
Bitls kalas: 113
Biyim yurdu (Heyht Sahras'nda): 15
Bobofca kalas: 94, 141
bocuk (hnzr yavrusu): 281
Bokay van (Erdel Kral): 99
bodana (ikembe cinsi): 283
bodostoma: 15, 270
bodu (aa testi): 323
Bodur Al Efendi (Soukkuyu Camii
imm): 315
Bodur Cafer kalyonu: 125
Bodur Grc Cafer (Kapudan): 272
Bodurum kalas: 94
boa: 279, 299
boasclar: 332, 333
Boazhisr: 17, 34, 40, 72, 140, 145, 214,
227, 228, 251
Boazhisrlar (Kilid'l-bahreyn): 140
Bodan: 39, 68, 80, 83, 94, 98, 102, 112,
128, 137, 140, 143, 163, 184, 228,
277, 281, 299
Bodan aselleri: 274
Bodan bal: 299
Bodan bei: 128, 140
boma (gre oyunu): 119, 120, 316
Bool kavmi: 308
Bouk Kapudan takldi: 352
bokluca blbl: 318
Bokluca hammm: 159, 213
Bokrt (Hakim): 22, 28, 262
bolheng (ney cinsi): 337
Bolayr: 294
Bolu: 82, 88, 91, 113
Boluv: 164
bora (gherile) madinleri: 313
Borabas (oban kpei ismi): 280
boracyn esnf: 313
boru: 26, 268, 273, 280, 313, 338, 340,
343, 346, 347, 357
borucyn- sar pirinc esnf: 313

borucu: 313
Bosna: 40, 76, 79, 81, 82, 87, 94, 95, 96,
97, 99, 111, 129, 138, 139, 140, 151,
154, 286, 294, 308, 344
Bosnav: 77, 78, 108
Bosnav'l-asl: 77, 112, 127
bostn: 148, 158, 180, 184, 193, 194, 206,
207, 215, 222, 223, 235, 263, 300
Bostn hammm: 158
Bostn hammm b: 300
bostnc: 26, 29, 53, 127, 130, 158, 190,
202, 204, 221, 229, 253, 263, 281,
287, 311, 321, 325, 360
bostnc klh: 29, 190
bostnc nefertlar: 229
bostnc oca: 130, 325
bostnc odabas: 53
bostnc samsonhnesi: 253
bostnc uskoklar: 360
bostnc ustas: 202
bostncba: 53, 78, 91, 98, 99, 107, 111,
112, 122, 123, 127, 133, 134, 137,
187, 216, 221, 223, 224, 226, 228,
229, 230, 231, 263, 285, 287, 290,
311
Bostncba cisri: 137
bostncba kay: 133, 134, 226
bostnclar tazhnesi: 253
bostncyn- hssa: 52
Bostnzde Efendi (eyh): 178, 179
Bonak: 112, 207, 344
Bonak Dede gl: 208
Bonak lisn: 186
Bonak pabucu: 188
Bonakb Mesregh: 207
boya: 327, 332
boyac: 334
boyac tokma: 334
boyaclarn silsilesi: 334
Boyaclarkapusu: 66, 187
boyahne-i mr: 252
boybei: 34, 68, 83, 210, 261
Boynuksa Hac: 348
boynuz: 279
boynuzlu at: 279
Boz Vasl deresi: 287
boza: 60, 220, 291, 353, 354
boza bekrsi: 353, 354
boza dars: 357
boza fs: 354
bozacba: 353, 357, 358
bozaclar: 251, 323, 353
bozacyn esnf: 353
bozahne: 60, 62, 107, 110, 142, 203, 217,
225, 251, 256, 282, 354
bozahneci alay: 357
bozahneci esnf: 251
Bozburun mahalli: 209
Bozca (ceziresi): 32
Bozcaada: 138, 203
Bozcaada arb: 213, 358

bozdaan (bozdoan) topuz: 29, 65

Bozdoan Kemeri: 157, 184
Bozok: 82, 88, 91
bozon arb: 354, 356
bbrek: 282
Brdelen: 94
blk aalar: 86
blk odalar: 53
blkbalar: 133, 264, 265, 291
brek furunu: 251
brekciyn esnf: 264
brekiler: 265
Bru (bez cinsi): 319, 333
B Al Sn: 327
Bucak b: 237, 300
Bucak Tatar: 83, 140
Budin: 45, 77, 79, 81, 82, 83, 87, 94, 120,
132, 138, 139, 188, 294, 299, 313,
344
Budin brdhnesi: 78
Budin kalas: 94, 187, 267
Budin Kzlelmas: 75
Budin vezri: 77, 81, 109, 138, 141
Budun kalas: 94
Bugados Vezr: 15
buday: 56, 243, 264, 266, 268, 272
buday anbr: 225, 228, 252, 295
buday alkacyan esnf: 266
buday orbas: 264
buday ekmei: 241
buday emni: 295
buday ve ar esnf: 272
Buhr: 32, 111, 175, 183, 258, 285, 288
Buhr hadsleri: 151
Buhr (kitap): 118
buhayre: 122, 123
Buhayre vilyeti: 313
Buhtunnasr: 15
buhr suyu: 262
buhr [u] d- mlebbes: 297
buhrcyn esnf: 326
buhrdn: 100, 198, 275
buhr- fitl (ikence aleti): 256
buhr- neb: 326
Buk, m: 84
Bulgar hkemlar: 21
Bulkar mbeeleri: 325
Bulkurlu: 137
Bunarhisr: 19, 240
buncu (deniz mahluku): 291
Bundukn: 270
Bundukn (kad cinsi): 331
Bundukn (Venedik paras): 30
Burak: 242
Burgaz iskelesi: 224
Burgaz kalas: 15
Burgazice Vezr: 15
burgu: 270, 306
burgu asa: 306
burgu (ikence aleti): 256

______________________________________ 356

burgucyn esnf: 306

Burgucular kullesi: 308
Burhneddn hazretleri: 200
Burhneddn (eyh, nakb'l-erf): 200
burma ikenceciyn esnf: 339
burma top: 216
Burnaz tike Sultn: 173
Burnu kavmi: 328
burnus (giyecek): 208
Bursa: 14, 34, 38, 39, 40, 43, 47, 49, 55,
58, 75, 79, 88, 91, 99, 105, 106, 135,
139, 140, 161, 162, 164, 166, 167,
168, 181, 209, 211, 236, 250, 276,
286, 294, 317, 320, 333, 336, 338,
351
Bursa monls: 351
Bursa Yrkleri: 287
Bursallar: 51, 272
Bursev: 161, 164, 165, 167, 176, 177, 183
burtun (gemi cinsi): 126
Burun otu: 188
Burunsuz Kostantn: 140
Burusa kaplcas: 250
bry: 260, 348
bselik makm: 116, 346
Bsr: 350
Busr ehri (Eski am): 55, 56, 242, 259,
272, 275, 319, 332, 337
butlu (zrh): 302
Buyak kalas: 141
Buyak livs: 83
buyurdu: 142
buyurdu-y erf: 56
buz kesici: 287
buz kskleri: 288
bhll-i dn: 106
blbl: 59, 63, 119, 152, 164, 184, 188,
195, 222, 285, 286, 310, 318, 347,
353
Blbl Dvnesi: 188
Blbl Ermen erbeti: 286
Blbl sati: 310
Blbl std (hobcyn): 285
blblcyn esnf: 318
Blblderesi: 159, 197
Blbl: 157
Breyde-i Eslem (Sancakdarlarn Piri):
257
Byk ekmece: 19
Byk mm elebi: 342
Bykdere: 227, 353, 355
Bykdere hammm: 159
Bykdere korusu: 237
Bykdere mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Bykkullekapusu: 211
bzrg makm: 116

-Ccab (sadak): 315

cabcyn- Arnavud esnf: 323
Caber kalas (Frat nehri kenarnda): 35,
306
Cbir ibn Abdullh el-Ensr: 249, 259
Cafer avu (yonkarcyn sz ustas):
345
Cafer elebi ibn Tc (Ninc): 163
Cafer elebi medresesi: 150
Cafer elebi, Nin: 164
Cafer elebi, Tczde (Defterdr): 68
Cafer Efendi, Mevln: 96
Cafer Efendi (eyh): 200
Cafer, mm: 244, 247
Cafer Paa (Habe vezri): 101
Cafer Paa, Hdm: 96, 97, 98
Cafer Paa (Kapudan): 91, 122, 125, 221
Cafer Paa (Murd Hn vezri): 201
Cafer (shib-i tab kimesne): 202
Cafer h: 346
Cafer-bd da: 201
Cafer-bd tekyesi: 18, 191, 202
Cafer-i Bermek: 173, 351
Cafer-i Him, Pir: 307
Cafer mezheb: 202, 256
Cafer-i Sdk: 243, 247, 322
Cafer-i Tayyr: 320, 323
Cafer'l-imd: 176
Ch-i D: 180
Cakdurkan (stanbul'un ismi, Mogol
lisnnda): 24
Caklik: 92
Clins (Hakim): 22, 28, 262
cm: 233, 239, 309, 329, 340
cm celcilli sadefkr dire: 342
cm dbelekciyn: 347
cm dnbelei (musiki esnfndan): 338
cm katremz eler: 289
cm ts: 309
cm ve thtb tscyn esnf: 309
cmcba krhnesi: 253
cmcyn esnf: 339, 340
cme-yn yan amarcyn esnf: 329
cmhne (meyhane): 355
cm- billr: 213
cm- moran: 70
Cm (air): 179
Cmi-i Kebr kurb (Beikta'ta): 222
Cm-i Rm (air): 161
cmi-i seltn: 25, 76, 100, 142, 143, 144,
145, 151, 195, 251, 252, 305
Cmi's-Sar (kitap): 32
cml dkknlar: 330
cms: 113, 263, 264, 265, 277, 279, 291,
299, 305, 346
cms derisi: 308

cms kteni: 316

cms srlar: 279
cmslar: 263
Cn Arslan Paa: 140
Cn Kuyusu mesregh: 196
Cn Memi h (Rakks): 348
cn otu: 212
cnbz: 296
cnbz tems: 211
cnbzn: 91, 338
cnbzn- esb esnf: 296
Cnberd Gazl, erkes: 94, 95
Cnbezdi hammllar: 291
cnfes: 114
cng (matrakbzlk): 121
Canha: 41, 68, 165
Canha (Gmhane): 294, 313
Canha (Trabzon'da): 85
cn eftlusi: 300
Canik: 82, 88, 91, 165
cnkurtaran: 269
cnkurtaran halatlar: 272
Cnkurtaran kalas: 77
cnkurtaran palamarlar: 211
Canpetro sati: 310
Cnpld Be, mer: 79
Cnpldzde: 99, 122, 125, 150, 154,
156
Cnh (nakk ustas): 330
Cnyrtan (oban kpei ismi): 280
criye / cevrler: 45, 46, 130, 173, 261,
269, 277, 292, 293, 352
crblar: 260
cebbne: 36, 326
cebe: 296, 305, 324, 331
cebe ve ceven: 265, 268, 280, 302
cebeci: 50, 53, 141, 233, 293
cebeciba: 83, 102, 109, 132
cebehne: 20, 51, 104, 105, 108, 125, 126,
138, 141, 142, 200, 224, 228, 230,
235, 252, 279, 293, 302, 325
Cebehne oca: 238, 304
Cebehne odalar: 155
Cebehne-i Endern: 54
Cebehnekapusu: 301
Cebel-i Cimri (ehrizol'da): 86
Cebel-i Cda (Musul'da): 57
Cebel-i Elheme: 328
Cebel-i Kaysn: 337
Cebel-i Ruhbn: 55
Cebeliyye: 84, 88, 92, 327, 328
cebel: 79, 80, 81, 87, 90, 91, 92, 93
cebinlikler: 332
Cebrl (ayrca bkz. Cibrl): 28, 57, 243
Cedallh Eb Trb: 340
cedvr habb (keyf verici madde): 354
ceffr (Cifir yapan kimse): 131, 135
cehennem sakklar: 358
Cell, Kad: 78
Celleddn: 74, 187, 209

______________________________________ 357

Celleddn-i Rm, Mevln: 44, 161,

175, 218, 222, 337
cell: 98, 99, 103, 110, 113, 131, 133,
135, 136, 137, 139, 140, 162, 171,
222
Cell Karayazc: 98
celeb: 277
Celeb Al Cce (Ravzacyn): 344
Celeb ker Be (Knnc): 344
Celeb Gedy (rciyn): 344
Celeb Ktibi (rciyn): 344
Celeb Mustaf Aa (Cengciyn
szendesi): 343
Celeb Rdvn Halfe (rtcyn): 344
Celeb Seyd Aa (ehneciyn): 344
celeb-ken- basdrmacyn- sr esnf:
281
celeb-ken- ganem esnf: 281
cel hat: 64, 144, 185, 195, 210, 253
Cell (air): 164
celld: 22, 52, 53, 112, 130, 170, 173, 189,
256, 296
celldn esnf: 256
Celvet tarkat: 191, 235
Celvet tekyesi: 206
Cem: 58
Cem h engr: 208
Cem h Sadsi (air): 44, 46, 47, 161
Cem h (air, ehzde): 44, 46, 47, 68,
161, 164
Cem Cemd: 346
ceml: 131, 135, 139
Ceml (air): 161
Cemlddn, eyh: 43
cemapur asker: 287
cemapur kavmi: 347
Cemmse (Rkka'da): 85, 89
Cemd: 58, 71, 283, 299, 303, 304, 311,
320, 326, 327, 331, 335, 336, 345,
351, 355, 357, 359
cenze peykleri: 260, 341
cenze hidleri: 341
cendere yapclar: 341
Cendereci ky mesiregh: 239
Cendereci nm b- hayt: 30
Cenderecizde: 161, 163, 239
cendireli deirmenler: 299
Cenevz kral: 210
cengr sakal: 309
cengciyn esnf: 337
cengciyn szendesi: 343
ceng: 121
ceng harb: 326, 336
Cengle livs: 85
Cengle (ehrizol'da): 86
cennet: 24, 66, 67, 70, 100, 162, 167, 180,
182, 184, 185, 197, 198, 200, 219,
220, 235, 242, 243, 250, 276, 283,
285, 315, 328, 329, 342, 349
cennet-i ulya: 49
cennet-i Adn: 59, 176, 236

cennet bura: 242

cennet-harm: 147
Cennet-i nam: 152
cennet topra: 275
Cennet-i mev: 145, 153, 154, 174, 179,
241, 313, 318
Cennet kapudan: 273
Cercs, Hz.: 241
Cerem kalas: 94
Ceres Meydn mesregh: 196
Cerr-i Taber: 298
cerrh: 50, 102, 153, 158, 242, 261, 358
Cerrh Mehemmed Paa cmii (Avret
Bzr kurb): 146
cerrhn esnf: 261, 262
cerrhba: 152, 262, 263
Cerrhpaa: 99
Cerrhpaa hammm: 158
Cerrhpaa eyhi: 58
cerrrlar eyhi: 260
cerre: 354
cerr-i eskl ilmi: 297
cevhir: 57, 65, 72, 94, 101, 114, 144,
232, 239, 273, 277, 310, 311, 312,
314, 320, 333
cevhir baklar: 310
cevhir bistlar: 348
cevhir hanerler: 310
Cevhir kolu: 348
cevhir kubbe: 204
cevhir kuak: 254, 310, 333
cevhir matara: 268
cevhir minre: 72
cevhir murassatlar: 275
cevhir raht: 333
cevhir sandka: 56, 63
cevhir sorguclar: 317
cevhirci: 310, 312, 348
cevhirciyn bzrgn esnf: 310
cevhirciyn esnf: 310
cevhirli pskller: 280
cevri (keyf verici madde): 354
Cevzir (Badd'da): 85, 89, 320
cevherdr tfeng: 303
cevher-fr: 310, 312
ceviz: 255, 262, 286, 298, 300
ceviz levhas: 222
ceviz tahtas: 315, 340
cevizi (gvercin cinsi): 317
Cevr: 104, 105, 120, 121, 127, 219, 316,
352
ceven: 296, 305, 324, 331
Ceven (Hnende): 342
cevz-i Hind: 255
cevz-i Rm ecerler: 222
cevziyye (helva cinsi): 289
ceyrn: 279, 280
ceyrn derisi: 56, 325

Cezyir: 80, 81, 86, 87, 91, 124, 136, 188,

208, 223, 273, 280, 294, 317, 335,
359
Cezyir esbb: 208, 213
Cezyir gzleri: 136
Cezyir kadrgas: 125
Cezyir kalas: 136
Cezyir kalyonlar: 111
Cezyir kapudanlar: 272
Cezyir paas: 78
Cezyir sarmas (gre oyunu): 119, 316
Cezyir tfengli: 273
Cezer Ksm Paa: 161, 200
Cezret'l-Arab: 165
cda: 302
cda mzraklar: 268
ca: 260
ca teller: 265, 317
ca-i hin: 171
Calazde: 97, 98, 99, 106, 344
Calolu (Kapudan): 125
Cca-i Rm (slmbol): 250
cca teller: 257
ccalar: 267
clav katr: 279
Clga: 253
Ciblikapusu: 26, 39, 42, 43, 326, 355
cibinlikler: 298
cibn-i hlmiyn yan peynirciyn esnf:
277
Cibrl, Hz. (ayrca bkz. Cebrl): 32, 197,
241, 242, 243, 244, 245, 249, 259,
260, 264, 269, 276, 313, 319, 328,
330, 343
Cidde: 86, 243, 259, 264, 269, 273
Cido Al aykas: 268
cifr ilmi: 79, 96
Cifr-i Al: 165
cier: 282
cier kftesi kebb: 282
cierciler: 282
cierciyn- koyun esnf: 282
cihn-bah macn: 354
Cihngr cmii: 74, 76, 145, 214, 217,
218
Cihngr hammm: 220
Cihngr, ehzde: 75, 76, 95, 97, 152,
169, 171
cilc (kehleciyn ustalarndan): 294
cilbend tamak: 248
cilbend-i mahabbetler: 257
Cilve avu (Mukallid): 352
Ciminni (kalyonu): 125
Cin Ahmed, Matrakbz: 316
Cinn Efendi (el-Mevl Mustafa'nn
mahlas): 182
Cinn (air): 183, 184
cinceve kei: 323
Cinci Hoca: 127, 129, 130, 131, 154, 172,
173, 233, 234
Cingiziyn: 323

______________________________________ 358

Ciniviz: 37, 213, 226

Ciniviz kral: 20, 23, 210, 211, 227
Circe: 86, 279
cirid: 120, 121, 204, 221
Cirid meydn: 121, 205, 238
civacyn esnf: 313
cival altun: 313
Cze ehri (Msr'da): 258, 310
Corfiyye (kitap): 270
Cde cebeli: 57
Cd da (Bingl'de): 269, 286
cuhd: 190, 203, 358
cullb: 340
Cumabzr: 207, 235, 327
Cumabzr hammm: 158
Cumabzr mahallesi (Ksmpaa'da):
208
cunn (havayi fiek): 305
cura zurna (musiki esnfndan): 337
cura zurnacyn: 345
Cybr Kadn sary: 154
cbbe: 74, 357
Cbbe Al: 41, 42, 43, 64, 146, 290
Cbbealkapusu: 35, 148, 174, 184, 237,
278, 295, 300
Cbb-i Ysuf: 315
Cble ehri: 319
cce: 129, 159
Cl Hasan (rciyn): 344
cllb: 286, 354
cllbcyn esnf: 286
cllh (dokumac): 241, 242
cllhn esnf: 320
cls: 71, 103, 106, 107, 124, 131, 135,
136, 161, 163, 165, 239
Cnd meydn kurb: 154
cnd (svri): 158, 259
Cvn Kapucuba: 127, 128
Cvnkapucba hn: 155
Cvnkapucuba sary (Rstem Paa
sary): 154, 195
Cvn-nigr takldi (hayl-i zlde): 351
czm: 21, 22, 234, 262

-adr: 110, 226, 298, 299

adr kolanlar: 320
adrc dilbernlar: 320
adrcba: 159, 320
adrclarkapusu (Bezztan- Cedd
kaps): 334
adrcyn esnf: 320
aanabz: 173, 347, 348
aanacyn (musiki esnfndan): 338
aatay hat: 253
aatayca: 183
artma ddk: 346
ahramba ovas halk: 51

akallar: 280
ker h (Rakks): 348
ker (air): 164
akr ala (gvercin cinsi): 317
akr (iki): 116, 118
akr (ku cinsi): 316
akrcba: 77, 86, 93, 321
akrhne (meyhane): 356
akman Celeb (Mukallid): 121, 352
akrlar: 319, 321
akrl demler: 186
akrl kut (gvercin cinsi): 317
alc mehtern esnf: 335, 336
am: 215, 315
am aac gnderler: 272
am direkleri: 215, 270
am odunlar: 215
am sakz: 269, 278
am srklar: 267
am tahtalar: 267, 335
amarcyn esnf: 329
amlca: 137
amlca besi: 233, 237
amlca dalar: 232
amlca kasr: 136
amlca mesregh: 235
an: 206, 315
an ardala: 257
anad: 83, 88, 138
anak: 313, 326, 327
anakbz (hayl-i zlcyn): 338
anakc: 326
anakc dkknlar: 194
anat kalas: 95
anlk: 37, 59, 232
apa (ifti aleti): 36, 263, 287
apa srklar: 288
apa taraklar (ifti aleti): 263
apakur: 85, 89, 92
apkun: 102
apkuncu: 163
apul: 137, 141
ardak orbacs: 296
ardak orbacs esnf: 296
ardak emni esnf: 296
ardak nibi: 296
ardakhne: 252
ardakl hammm: 158
ardakn meydn: 237
rgh [u] pengh makm: 116
rgl filcnlar: 326
arh: 238, 293, 308, 312, 313, 326, 329,
336, 341
arh akma ta: 304
arh dollblar: 312
arhbz (hayl-i zlcyn): 339
arhc: 292, 293
arh- dollbl krhne: 312
arh- sema: 298
arhl ksre: 314

arhl tfengler: 279

arkyn esnf: 309
rkb: 348
rkb Al (Mushib): 168
rkb yasdklar: 298
arkac: 141
arkcba: 309
arkcyn- ustra esnf: 329
arkcyn esnf: 309
armh: 286, 300
rpreciyn- rakksn (musiki
esnfndan): 338
rskapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 69, 72
araf: 215, 332
ranbabzr: 51, 179
rt (sz): 344, 345
rtk emni: 296
rtk nibi esnf: 296
rtk pyeleri mahalli: 55
rtyyn (musiki esnfndan): 337, 344
rty: 344
rtop (grz): 316
r-yr- gzn: 13, 258
r-yr- mun kllar: 301
at: 110
ni: 311
nigr: 284
nigirn- vzer esnf: 284
nigrba: 49, 77, 78, 86, 93, 122
atal sumnler (havayi fiek): 305
atal harbe: 279
atal kam: 323
atal pala baklar: 208
atal zencr: 279, 280
atalca: 18, 19, 122, 295
atla livs: 92
atladkapu: 27, 29, 100, 278
avga kalas: 95
avu mescidi (Silivrikapusu kurbnde):
148
avu Paa cmii: 201
avun alay esnf: 253
avun- ehl-i sany esnf: 259
avuba: 93, 94, 103, 124, 190
avuba cmii: 202
avuba hammm: 159
avuba mahalleleri: 220
avuba tekyesi: 218
avular emni: 82, 83, 84, 85, 86
avular ktibi: 84, 86
avular kethuds: 82, 83, 84, 85, 86
avuolu kapudan: 273
ay: 274, 298, 354
ayba: 239
eh: 16, 131, 138, 142, 297, 314, 347
eh lisn: 24
ehrenbebzr: 145, 152, 160, 182,
327
ehrilise kalas: 143

______________________________________ 359

ekdirir (gemi cinsi): 125

ekeleve (gemi cinsi): 268, 269
ekici (srma-ken esnfndan): 292
ekiciler: 324
eki: 305, 308, 309, 311
ekici (srma-ken esnfndan): 292
ekirdekli kubd: 188
ekirge: 70
ekiciler: 324
ekmece: 95
ekmece buhayresi: 19
ekmece glleri: 19, 240, 321
ekmece halcleri: 19
ekmece kalalar: 15
ekmece-i Kebr cisri: 74
ekmeceler (Kk, Byk): 293
ekvn Krdleri: 283
elebi Cce (Dizdr): 235
elebi etinkoz mahallesi: 208
elebi hammm: 159
elebi Hasan Paa (Vezr, Kapudan): 122
elebi Kethud b: 300
elebi Kethud yals: 223
elebi kolu: 348
elebi Solak: 227
elebi yals: 221
eleng: 298, 317
elik: 308, 335
emapur askeri: 53, 260
ember (yelken cinsi): 269
emberbz (hayl-i zlcyn): 339
emensoffa: 119, 120
emenzr: 208
emigezek: 89, 92
emrene yaylas (Hersek'de): 286
engl: 283, 291
engl harbe: 279
engl temren: 307
engalky: 231
engelise: 232
engelistn: 125, 220, 224, 240, 255
engelky: 231, 251, 355
engelky hammm: 159
eng: 344, 349
engle (Badd'da): 89
entmeler (sava aleti): 302
ento brhm (yeltemeciyn sz
ustalarndan): 345
erhor: 125
erkise: 128, 164, 214
ercs Neb cenbi (Musul'da): 336
eriden hcetciyn yan ayakda gezen
attr esnf: 327
eriba: 82, 83, 84, 85, 86, 295
erkab: 332
erkes: 78, 79, 103, 107, 110, 139, 248,
293, 297
erkes Cnberd Gazl: 95
erkes gulm: 348
erkes lisn: 248

erkes agake livs: 84

erkes h (Hnende): 348
erkes'l-asl: 77
erke nm mahal: 127, 129
erkezistn: 293
erkeziyy'l-asl: 133
ermik (Diyrbekir'de): 85, 89, 92
edeciyn (musiki esnfndan): 337, 344,
345
eme: 100, 101, 155, 156, 157, 209, 212,
219, 220, 222, 224, 228, 235, 251,
252
ete: 313
evgn: 73, 204, 253, 259, 335, 352
evizli Soffa mahalli: 177
evrenn- Arnbdn esnf: 282
bar (gvercin cinsi): 317
br (kk tahta f): 327
rtma ddk (musiki esnfndan): 338
ka bal: 19
krk ii: 335
krkc: 335
krkcyn esnf: 335
ldr: 68, 80, 81, 85, 89, 92, 97, 108, 163,
165, 166, 167, 236
lkava (krk): 321
nr: 51, 72, 76, 197, 204, 207, 216, 217,
218, 222, 227, 235, 340
nkraklar: 265
rnk: 290
rnkcyn esnf: 274
rp (marangoz aleti): 269
iek maraz: 360
iek ttys: 262
iekciyn esnf: 301
iekciyn- meyveciyn esnf: 301
iilya (Sicilya adas): 122, 125
io karamrseli: 268
iftiba esnf: 263, 358
iftebzn: 347
iftlikciyn: 277, 279
i Ahmed kalas: 105
ikike (Krm'da): 83
il (ku cinsi): 316
ilingirn: 307, 308
ilingirn esnf: 307
ilingirn- ykskiyn esnf: 307
ilingirba: 308
ille zencr yaylar: 315
imr: 204, 315, 341, 346
imr (ikence aleti): 256
imr mutalar: 324
imr tahtas: 340
n: 111, 198, 358
ingne: 51, 173, 280, 296, 336, 345, 348,
349, 353
ingne Ahmed: 173
ingne Donsuz (Direzen): 343
ingne kollar: 349
ingne oca: 90

ini: 194, 285

ini hokka: 276
ini karyesi: 177
ini kse: 327
ini kze: 327
ini tabak: 283
iniciler: 327
iniciler kurb: 293
iniciyn esnf: 327
inili hammm: 157, 158, 329
iri: 300, 325
irmen: 82, 83, 87, 90
iroz (balk cinsi): 290
ivizde: 78, 79, 124, 148, 181, 182, 188,
200
ivizde b: 300
ivizde medresesi: 150
izme: 44, 218, 254, 279, 297, 306, 324,
325
izmeciler tekyesi (Fndkl'da): 30, 218,
219
izmeciyn esnf: 325
oban: 159, 241, 277, 279, 280, 346
oban deresi: 287
oban esnf: 277, 280
oban Gerayolu: 142
obanise kalas: 94
obanlar kethuds: 287
obanlu: 93
obrac: 255, 268
oka (hnzr yavrusu): 281
oka nm slar: 122
ora: 188
otura kumkuma: 186
otura arb: 187
opur Bekir (ak): 103
opur Bekirzde: 106
orab: 208
orba: 93, 111, 203, 238, 264, 280, 283,
284, 291, 295, 296, 317, 324, 325,
352, 357
orbac: 53, 106, 132, 146, 203, 212, 213,
216, 238, 264, 265, 293, 295, 296,
317, 325, 352, 358
orlu: 68, 165, 169, 170, 230
oruh nehri: 138
orum: 82, 88, 91
oyunu demiri: 308
r (bir eit saz, tambur): 279, 344,
345, 352
rciyn (musiki esnfndan): 337, 344,
345
rc Sar Celeb (Mukallid): 352
l: 289
l pdihlar: 302
lek (Diyarbkr'da): 99
listn: 283, 289
me: 353, 354
mlek: 285, 290, 308, 313, 326
mlek dbelekci: 347

______________________________________ 360

mlekci: 194, 326, 327

mlekci esnf: 290
mlekciler kurb: 326
mlekciler mahallesi: 193, 194
mlekciyn attr esnf: 326
mlekciyn esnf: 326
ngelmi: 113
plk subas: 212, 254
rdeki (gemici): 273
rek: 208
rek otlu: 264, 267
rekciler: 265
rekciyn esnf: 264
ubuklu Be: 229, 230, 237, 285
uurya (balk cinsi): 290
ufud: 190
ufud hammm: 159
ufud soka: 219
ufudkapusu: 43, 51
ufudkapusu hammm: 159
ufut Hasan (Mukallid): 121
uka: 109, 295, 296, 319, 320, 325, 333,
335
uka anbr: 252, 295
uka dolama: 60, 235, 319
uka emni: 295
uka ferrce: 220
uka nzr: 295
ukacyn: 333
ukacyn esnf: 333
ukadr: 132
ukalar (cezresi): 129
ukur hammm: 148, 158, 159, 306
ukur hn: 154
ukurbostn: 69
ukurbostnlar b: 300
ukureme: 28, 225
uldutmaz (Top cinsi): 216
lh dezghcs esnf: 339
lh dezghlar: 341
uval: 292, 295, 299
mcem Sultn: 284
mcemeddn (Alarn Piri): 284

-DDbbet'l-arz: 297
Dabra kasabas: 187
Dacn bin Harb: 328
Ddyn: 85, 293
Dastn: 32, 47, 142
Dastn (zrh): 302
Dakapusu: 225
Dahhk: 229, 271, 322, 331
Dahhk- Mr: 322
Dhil kalas: 97
Dhil medresesi: 179
D (ir): 156, 174

D-i dier (ir): 161

dire (musiki aleti): 117, 251, 343, 348
direciyn esnf: 336
direzen / direzn: 336, 341, 343, 344,
347
dal doanlar (ku cinsi): 316
dalak: 282
Dalegird: 93
dalgcn- gavvsn esnf: 270
dalg kavmi: 271
dalglar: 272, 290
dalyan: 229, 251, 290
dalyan tfengler: 268, 280
dalyancyn esnf: 290
Dmd elebi mescidi: 148
Dmd Efendi (eyhlislm): 198
dmd- pdih: 122
damgacba krhnesi: 253
dana: 279, 299
Danilova sahrs: 129
Danimarka: 111, 142, 313, 347
Daniska: 347
Daniska iskelesi: 313, 353
Dnimendiyye: 38
dnk: 75
dankiyo: 357
dankiyo dd: 338, 346
danlama bm ekici: 309
Dnyl, Hz.: 15, 242, 259
dr: 289
drcyn esnf: 333
darbhne: 293, 294, 295, 311
darbhne emneti: 252
darbhne emni: 295, 311, 312
Darbhne hammm: 159
Darbhne kurb: 159
darbhne sikkeznbas: 295
darbhne sikkezn: 311
darbhneciyn esnf: 311
darbhne-i Sultn: 252
darb- mesel: 286, 319, 330, 351
darn: 262, 283, 286, 326, 354
darn arak (arb): 356
darn suyu (arb): 354, 356
darnl hac erbeti: 286
dar: 353, 357
dar bozas: 220
dr- flfl: 262
dr- itm: 53, 73
dr- kurr: 151
dar malak: 280
dr- msfirn: 20
dr- if: 20, 31, 153, 212
Darca: 232
darkl ala (gvercin cinsi): 317
dr: 280, 285
drlu macnlar: 280
dr'l-aliyye: 151
dr'l-bevr: 107, 226, 293
dr'l-cnn: 76

dr'l-hads: 41, 53, 73, 149, 151, 177,

181, 182, 186, 194, 195, 212, 218,
222, 230, 234, 251, 252
dr'l-hilfe: 112
dr'l-kurn: 199, 218
dr'l-kurr: 53, 67, 73, 149, 151, 181,
195, 199, 206, 212, 222, 230, 234,
251, 252
Dr's-sade: 51, 157
Dr's-sade aas: 52, 93, 222, 236, 237
dr'-if: 53, 65, 73, 76, 149, 152, 153,
179, 258
dr't-talm: 66, 151, 186, 195, 230, 260
dr't-talm-i Kurn: 149
dr't-talm-i sbyn: 234
dr'z-ziyfe: 65, 67, 69, 74, 76, 102, 149
Dasnik Emirz, cell: 137
Dvdn (ehrizol'da): 86
Dvd, Bb-: 305
Dvd bin Keml, Mevln: 167
Dvd, Hz.: 14, 242, 301, 302, 303, 304,
305, 306, 307, 308, 309, 315, 330,
336, 337
Dvd (ney cinsi): 337
Dvd Paa: 77, 102, 106, 109, 126
Dvd Paa besi: 28, 30, 237
Dvd Paa b: 300
Dvd Paa cmii: 146
Dvd Paa hammm: 158
Dvd Paa medresesi: 150
Dvd Paa, Mrimrn: 96
Dvd Paa, Sadr- azam: 103
Dvd Paa Sleymn' (yonkarcyn sz
ustas): 345
Dvd Paa (Vezr-i azam): 103, 163
Dvd Paakapusu Meydn: 237
Dvd perdesi: 342
Dvd sanat: 71
Dvd, ehzade: 97
Dvd- Asam: 301
Dvd- Habl ibn mri'l-Kays, Pir: 338
Dvd- Thir, Pir: 318, 319
Dvd: 260, 306, 307
Dvdpaa: 148, 339
Dvdpaakapusu: 27
davulcyn esnf: 336
Dye Htn cmii: 239
daylar: 273
Deb: 165
Debl livs: 85
debbn esnf: 322
Debb el-Hac Hamza mescidi: 148
debbn esnf: 323
debbn tccr esnf: 323
debbe: 323
debbeciyn esnf: 323
Debdebe-i Rm (slmbol): 250
debdev: 268
deblekler: 260
Deccl: 335, 338

______________________________________ 361

Dede Be (Akideci esnfndan): 289

Dede Bostn Teferrcgh: 207
def (musiki aleti): 244, 267, 336, 337, 339,
343, 357
defneler: 138
defter: 10, 24, 37, 50, 82, 83, 84, 85, 86,
87, 88, 89, 90, 107, 114, 162, 187,
195, 199, 215, 216, 217, 256, 295,
311, 325, 338
defter emni: 82, 83, 84, 85, 86
defter kethuds: 82, 83, 84, 85, 86, 87, 90
defter muhsibi: 82
Defterdr: 30, 46, 50, 60, 68, 77, 78, 79,
82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 96,
98, 103, 104, 111, 112, 124, 126,
127, 131, 132, 133, 134, 135, 136,
137, 148, 150, 153, 161, 164, 166,
182, 193, 194, 199, 201, 221, 223,
227, 230, 237, 279, 286, 293, 342,
344
Defterdr cmii: 194
Defterdr Emn Paa yals: 221
Defterdr Emr: 132
Defterdr Halczde sary: 230
Defterdr iskelesi: 193, 194, 237
Defterdr Mahmd Paa dr'l-hadsi:
194
Defterdr Mehemmed Paa cmii: 227
Defterdr Mustaf Paa sary: 230
Defterdr Nzl Mahmd Paa cmii:
194
Defterdr Nzl Mahmd Paa emesi:
194
Defterdr Ninc Paa sary: 193
Defterdr Paa cmii: 223
Defterdr Sleymn elebi cmii: 148
Defterdr erfezde medresesi: 150
Defterdr erfezde mescidi: 148
Defterdrzde: 134, 201, 342, 344
defterhne: 94, 132
deirmen: 19, 122, 237, 249, 251, 252,
266, 267, 273, 287, 298, 299, 300,
313, 339, 340, 341, 354, 360
deirmen (at): 266, 267, 339, 341
deirmen beygirleri: 266
deirmen arh: 266, 267
deirmen ta: 267, 313
deirmenci esnf: 266
deirmenciyn- zm esnf: 287
deirmen- esb: 251, 252, 266
Deirmenlik cezresi: 128
deirme: 324, 325
deirme aas: 324, 325
deirme orbacs: 325
deirme gulmlar: 325
deirme olan: 324, 325
deirme-i gllmn esnf: 324
dehn szlar: 346
dehdeh: 268
dehdevleri: 296
dehhllk: 165

dehhn- edviye esnf: 262

dehhn- kibritciyn esnf: 326
Dehlek (Habe'de): 282
dehlz-i Circe: 80
dehlzler: 101
Dehr mezheb: 191, 270
dekkn-i arkcyn esnf: 309
dekkn-i hukem esnf: 261
Deli elebi: 189
Deli Duman (Mutrbn): 345
Deli Ferhd yaylar: 314
Deli Gnl (Mutrbn): 345
Deli Hasan (Celal Kara Yazc'nn
karnda): 98
Deli Hsm (edeci): 345
Deli top (top cinsi): 216
Deli Tfn (Mutrbn): 345
deliler: 158
dellk: 223, 329
dellkn esnf: 329
delll: 39, 114, 133, 139, 292, 296, 324,
325, 326, 333, 334, 335
dellln- bzr: 334
dellln- Bedsten: 333, 334
dellln- Bedsten-i brn esnf: 333,
334
dellln- Bezzzistn- endern esnf:
333
dellln- esb esnf: 296
dellln- kavvft esnf: 326
Delvine: 82, 87, 90
demir: 172, 206, 238, 301, 302, 303, 305,
308, 314, 347
demir budluklar: 114
demir apalar: 215
demir engl harbeler: 268
demir ubuklar: 305
demir delisi iler (kl): 301
Demir Delisi menzili: 121
demir desteler: 238
demir glleler: 125
Demir Hn mescidi: 148
demir hurdalar: 308
demir hurdavtlar: 307
demir kapaklar: 332
demir kapakl penereler: 332
demir kapu: 19, 211, 332, 335
demir kapulu mahzenler: 332
demir kskler: 255, 340
demir madeni: 301, 308
demir ml: 214
demir sikkeler: 214
demir sopalar: 257
demir iler: 281
demir taraklar: 291
demir telciler: 313
demir teller: 304, 308, 327
demir togulkay: 302
demir tfeng: 304
demir yaylar: 315

demir yksk: 307

demir zencrler: 262, 280, 319
demir zrh: 280
Demirci Kara Ahmed (Evliya'nn dedesi):
209
demirciba: 307
Demircikulu, Hattt: 64
demirciler: 302
demircilerin silsilesi: 305
demirden ar tanbr (musiki
esnfndan): 338
Demirkapu: 19, 26, 58, 85, 141, 336
Demirkapu denizi: 15
Demirkapu kalas: 97
Demirkapu seddi: 19
Demirkapu seferleri: 132
demir-koparan (giyecek): 208
Demirolu (rciyn): 344, 345
demke (gvercin cinsi): 317
Deml (Yemen'de): 313
Deniz hammm: 159
Deniz hammm mesregh: 196
deniz kestnesi: 291
Deniz Urusu yals: 217
Denizli ehri: 322
Depeba mahallesi (Ksmpaa'da): 208
derder (Ermeni papaz): 255
Dere cisri: 222
Dere hammm: 159
Dere mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Dereseki mesregh: 241
Dereseki mesresi: 229
dergh- l: 352
dergh- l kapucbalar: 46, 125
dergh- l yenierileri: 53
dergh- muall: 114
Dergezn kalas: 104
deri (dem): 39, 164, 168, 271
deri (at): 266
deri (ceyran): 56, 325
deri (deve): 120, 282
deri (hayvan): 321
deri (kei): 322, 325
deri (kpek): 313
deri (kurd): 257
deri (sr): 35, 38, 202, 224, 225, 232,
299, 308, 336
deri yzecek sntr (ikence aleti): 256
Derne (Badd'da): 89
Derne livs: 85
Derne mahalleri: 104
derrk eftlusi: 300
dershne: 151
ders-i m: 59, 67, 115, 118, 144, 149, 152,
177, 199
Derteng (Badd'da): 89
Derteng livs: 85
Derteng mahalleri: 104
derv: 222
Derv Al: 186

______________________________________ 362

Derv elebi: 60, 96

Derv Efendi (eyh): 102
Derv Ksm (Neyzen): 343
Derv Mehemmed ibn Sunullh Efendi:
177
Derv mer: 115, 116, 117, 121, 341,
342, 344
Derv Paa (Vezr-i azam): 99
Derv Sleymn (Ksmpaa
Mevlevhnesi neyzenba): 343
Derv Ysuf (Beikta Mevlevihnesi
eyhi): 343
dervn borusu: 338, 346
dervn klhlar: 313
dery beleri: 81, 91, 125
derzi Bkz. terzi
Despot yaylas (Filibe'de): 286
Despul kalas: 97
destr: 213, 260, 319
destr- Muhammed: 319
destr- erf: 106
destere (marangoz aleti): 262, 269, 306
destereci: 263, 306
destereciba: 209, 307
Deeniko (Rakks): 349
Det-i Kpa: 15, 16
dev otcyn esnf: 327
dev otcular: 327
dev otcuyn esnf: 327
dev otlar: 327
devbbt: 128, 149
devhne (meyhane): 356
devt: 118, 134, 239, 310, 313, 314, 331
devt kalem: 118
devtclar: 313, 314
devtcyn esnf: 313
deve: 12, 49, 56, 120, 134, 149, 246, 282,
295, 296, 305, 323, 336, 337, 353
deve ardalalar: 296
deve derileri: 120, 282
deve dii budaylar: 295
deve hm: 323, 337
deve maklesi: 149
deveciler: 244
Develi Karahisr dalar: 119
devir-hn: 59, 123, 166
Devlet Geray Hn: 95
devlingec (ku cinsi): 316
devrn elebiler takldi (hayl-i zlde):
351
Deyr-i Rahbe (Rkka'da): 85
deyysn esnf: 256
Dmk (Mliki): 31
Dmk (m): 294
Dmk: 308
Dmkhne: 31
Drac kalas: 68
draht: 50, 52, 54, 67, 69, 72, 112, 146, 192,
195, 196, 197, 201, 202, 204, 207,
208, 220, 221, 222, 224, 226, 227,

229, 230, 233, 235, 238, 239, 263,

289, 300, 239202
Drama gmlekleri: 319
Drama kettn ketn: 274
db: 114, 152, 220, 257, 267, 268, 273,
275, 279, 280, 301, 319, 348
Dbce (kitap): 118
dbcyn esnf: 333
dibek: 292, 351
dicc (tavuk): 318
ddebn (kehleciyn ustalarndan): 294
ddebnlar: 292, 297, 333
digren (ifti aleti): 263
dihn- edviye esnf: 262
dihkn: 241, 263
dikdik (eyer rts): 332
dikici bekrlar: 324
dikiciler: 324
dikiciyn esnf: 325
Dikilita: 19, 31, 121, 174, 225
dikme (grz): 316
Dilver Paa (Vezr): 103
dilber: 109, 117, 262, 280, 297, 321, 348,
349, 353, 354, 357, 360
dilber macnu: 354
dilber olanlar: 297, 353
dilbern: 121, 207, 235, 238, 262, 267,
272, 284, 285, 292, 300, 310, 314,
318, 320, 321, 328, 329
dilbern huddmlar: 284
dilbern kekleri: 314
dilbern eftls: 300
dilbercik: 309
dilber-lebi macnu: 262, 354
dilenci: 29, 159, 260, 351
Dilenci Arab takldi (hayl-i zlde): 351
dilenci esnf: 260
Dilenci Kr Arab takldi (hayl-i zlde):
351
dilenciler eyhi: 260
dilenciyn esnf: 260
dilenciyn esnf: 260
dilk macn: 354
dilli ddk: 337
dilsizler takldi (hayl-i zlde): 351
dild macn: 354
Dimen(?) kalas: 94
Dimetoka kalas: 68
dimi (bir eit pamuklu kuma): 333
dimiciyn tccr: 333
Dimitraki kapudan: 273
Dimitraki (Rakks): 348
Dmure kalas: 94
Dimyt: 86, 125
Dimyt alacalar: 318
Dimyt pirinci: 274
dinkef (dbelek): 347
dinkefciyn: 338
Diregel kalas: 141
dirhem: 230

dirsekli nalalar: 307

dv: 214
Dv Bal (top cinsi): 216
dv [u] gller: 214
divl (grz oyunu): 121
dvn avular: 83, 93
dvn huddmlar: 84, 85, 86
dvn kapusu: 53
dvn ktibi: 164
Dvne Dhnke Dede: 188
Dvne Hurm, Pir: 257, 262, 331
dvnhne: 26, 51, 52, 53, 110, 111, 120,
125, 130, 204, 205, 208, 252, 271,
309
Dvnyolu (Odunkapusu'nun i
yznde): 171, 303, 304
Dvdr emesi Mesregh: 207
Dvdr deresi: 287
divitciyn esnf: 331
Divitcizde tekyesi: 234
Dvler ve gller: 214
Divrii: 82, 88, 91
Divrii Ermenleri: 306
Diyrbekir: 68, 78, 80, 81, 84, 89, 92, 99,
103, 104, 106, 107, 108, 112, 113,
132, 133, 135, 173, 294, 343
Diyrbekir bezi: 132, 319
Diyrbekir dvn: 85
Diyrbekir vlilii: 108, 139, 251
Diyrbekirli Karaolan (Direzen): 343
Diyrbekr: 161, 182, 342
dizdr: 54, 83, 105, 129, 224, 225, 228,
235, 336, 352
Dizdr yals: 225
dizdrhne: 230
Dizdrkapusu: 224
Dobrain (Macaristan'da): 15, 83
Dobra-Venedik: 126
Dobruca: 19, 295, 353
Dodoka vilyeti (Venedik Krfezinde):
15, 138
doan: 316
Doan Geidi kalas: 142
Doan livs: 83
doanbz: 235
Doanc Seyf (yonkarcyn sz ustas):
345
doancba: 321
doanclar krhnesi: 253
Doanclar kurb: 233
Doanclar meydn (skdar'da): 235,
359
doanclar odas: 51
doanclar pefteresi: 120
Doanclar sary: 235
Doan Dede (Yenikapu Mevlevhnesi
eyhi): 177
doramacba: 335
doramacba krhnesi: 253, 339
doramacyn esnf: 335
doramahne: 253

______________________________________ 363

dokuma: 269
dolabc (kehleciyn ustalarndan): 294
dolama: 60, 235, 319
dolamac: 319, 320
dolamacyn esnf: 318
dollb: 214, 238, 239, 263, 272, 292, 303,
312, 323, 332, 333, 334, 335, 340,
341, 357
dollbc (srma-ken esnfndan: 292
dollbhne-i eytn: 357
Dolmabe: 221, 222, 237
dolmacyn esnf: 285
domnal (klc): 302
domuz: 134, 321, 340
domuz fralar: 340
Domuzkapusu: 211, 355
donanma: 42, 45, 76, 105, 111, 122, 123,
124, 125, 126, 128, 129, 132, 133,
134, 137, 138, 210, 216, 221, 256,
297, 304
donanma-y hmyn: 42, 94, 96, 122,
124, 125, 128, 129, 132, 138, 216,
297
Donkalav kavmi: 328
Donkarkz: 47, 142, 347
Donkolad Yano (Tkyns Kral): 21
dkme ileri (gm): 311
dkmeciba: 314
dkmeciba esnf: 314
dkmeciba krhnesi: 253
Dkmeciba mescidi: 195
dkmeciler: 314
dkmeciyn sitnesi: 216
dkmeciyn krhnesi: 253
dkcba: 215, 216
dkcyn esnf: 216
dkcyn stdlar: 215
d balar (ikembe cinsi): 283
Dragoman: 187
Dragoman cmii: 146
Dragoman hammm: 158
Dragoman tekyesi: 152
Dragoman Ysuf medresesi: 150
duc: 215, 291, 320, 332, 334, 341, 358
dud: 222, 263, 285
dud aac: 263
dud arb: 276, 354
Duhnzde mescidi (Kocamustafpaa
kurbnde): 148
dheng (ney cinsi): 337
Dukagin: 82, 87, 90
Dukaginzde: 77, 166
Dulhuvarn (ehrizol'da): 86
Duna deirmenleri: 19
duna foga (gemici terimi): 273
Duracak (ingene): 280
Durak Be, nebahtl: 129
drbn: 211
Durmu Dede: 189, 225
Durmu Dede tekyesi: 224, 225

durrk: 208
durb- emsl: 165
dutkal: 207, 282, 318
dutkalc: 282, 314
dutkalc krhnesi: 192
dutkalclarn pri: 282
dutkalcyan esnf: 282
dbelek: 347
dbelekciyn: 337, 347
dbeyt: 115, 342
ddk: 346
ddk fasl: 346
ddkciyn: 346
dgh fasl: 345
dgh makm: 116
dgh- hseyn makm: 118
de: 299
dmeciyn: 53
dmeciyn esnf: 314
dmeciyn, hafffn: 73
dmeciyn- harr esnf: 320
dhhniyt: 292
dhn-i hlis: 298
dhniyytlar: 335
dlbend: 299, 320
dlbend brkcyn esnf: 322
dlbend brkleri: 322
dlbend izr: 220
dlbendciyn esnf: 319
Dldl (Hazret-i Al'nin at): 198, 261,
308
dlekci (gemici): 273
Dlgerler pri: 335
dmbelek: 340
Dmbl (Azerbeycn'da): 113
Dmdm (Azerbeycn'da): 113
dnbelek: 338
Drer [u] Gurer (kitap): 330
drr-i yetm (inci): 310
Drz: 68, 137
Drz beler: 84
dt baana (krk): 321
Dveydr menzili: 121
dzen ipleri: 291
dzenciyn esnf: 290

-EEb Ensrkapusu: 23, 39, 51, 237

Eb Eyyb- Ensr: 13, 23, 28, 30, 33,
34, 42, 48, 59, 76, 77, 106, 114, 130,
145, 152, 156, 173, 174, 184, 194,
195, 196, 197, 198, 209, 257
Eb Zer-i Gffr, Pir: 323, 325, 326, 327,
330
ebbl: 238
ebced hisb: 224
ebced [] hevvez: 249
ebcedhn: 69, 151, 195, 218

Ebevh (Hz. Muhammed'in Gazas): 32

Ebezde (okcu ustas): 315
ebhurlar: 270
Eb Kubeys da: 281
Eb Kuhfe (Hazret-i Ebbekir'in
babas): 254, 328
Eb Srh, Pir: 332
Eb eybe, Pir: 258
Eb Tlib: 321
Eb Tlib cenbi (Mekke'de): 258
Ebrmn (ehrizol'da): 86
Ebtah nm mahal (Mekke'de): 258, 276,
331
Eb Al mumlar: 278
Eb Al Sn: 304, 326, 338, 347
Eb Cehil: 120, 270, 293, 349
Eb Derd-i mir, Pir: 258, 261
Eb Habb Muhyiddn-i Buhr, Pir: 308
Eb Hf (kuyumcu): 313
Eb Hanfe (mm- Azm): 251
Eb Hirre: 258
Eb Hreyre, Pir: 13, 258, 325
Eb Leheb: 120, 270, 349
Eb Mellh- Yemen: 264
Eb Muhammed ibn mrn'l-Kavvs,
Pir: 314
Eb Mslim Haddd (sahbe-i
kirmdan): 302
Eb mer-i Vst, Pir: 338
Eb Sad Efendi (eyhlislm, slmbol
Monlas): 123, 124, 133, 201
Eb Sad et-Tar, Pir: 322
Eb Seyd Hind: 263
Eb Sfyn: 254, 270, 328
Eb Thir aggl, Pir: 316
Eb Tlib: 55, 56
Eb Ubeyd Czrec, Pir: 259
Eb Ubeyd Harrt, Pir: 335
Eb Ubeyd-i Kassb: 262
Eb Zeyd-i Hind (Baba Mrten): 263
Eb Zeyd-i Mslim: 305, 306, 307
Ebbekir es-Sddk: 161, 191, 242, 243,
282
Ebbekir, Hz.: 11, 12, 32, 70, 197, 202,
244, 254, 261, 282, 314, 328
Ebsad (eyh): 96, 180
Ebsad tekyesi: 218
Ebsad yals: 217
Ebussud Efendi (eyhlislm): 79, 96,
163, 181, 184, 198, 200, 202
Ebussud- Sn: 178
Ebussudzde Efendi (slmbol
Monlas): 124
Eb'l-l (stanbul'u kuatan serdar): 34
Eb'l-cerrh kurb (Kuds'de): 298
Eb'l-fazl cmii: 217
Eb'l-fazl Efendi (Defterdr): 78
Eb'l-feth bezzzistn: 212
Eb'l-feth bins: 149, 195, 197, 207, 308,
332, 340

______________________________________ 364

Eb'l-feth cmii: 64, 103, 114, 144, 145,

147, 158, 162, 176, 187, 205, 225
Eb'l-feth emesi: 156
Eb'l-feth haremi: 106
Eb'l-feth imrt: 204
Eb'l-feth krbnsary: 155
Eb'l-feth karl: 287
Eb'l-feth kurb: 147
Eb'l-feth Mehemmed Hn, (ayrca bkz.
Mehemmed Hn): 11, 16, 17, 24, 25,
29, 30, 31, 39, 40, 41, 42, 43, 45, 46,
48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 56, 58, 63,
64, 65, 66, 69, 79, 105, 125, 130,
143, 144, 145, 146, 147, 148, 149,
152, 153, 156, 159, 160, 161, 162,
164, 174, 175, 178, 183, 191, 192,
193, 195, 197, 200, 204, 207, 210,
211, 212, 214, 216, 224, 228, 229,
230, 231, 232, 237, 240, 250, 255,
283, 288, 290, 301, 316, 318, 336
Eb'l-feth meyhlar: 175
Eb'l-feth meydn: 237
Eb'l-feth tekyesi: 152
Eb'l-feth tmr-hnesi: 152
Eb'l-feth toplar: 216
Eb'l-feth ulems: 175
Eb'l-feth vzerlar: 145, 344
Eb'l-feth'in hcesi: 150
Eb'l-feth'in htnu: 45, 46, 47
Eb'l-feth'in hayrt: 63
Eb'l-feth'in hocas: 175
Eb'l-feth'in pederi: 47
Eb'l-havkn Muhammed: 329
Eb'l-hazen bin Nasr bin Abdullh
(nakklarn pri): 330
Eb'l-hr- Yemen, Pir: 276
Eb'l-hd ibn Ysn, Pir: 320
Eb'l-hd-y Haleb, Pir: 333
Eb'l-Ksm: 339
Eb'l-Ksm Abdlvhid: 335
Eb'l-Ksm Abdlvhid en-Neccr, Pir:
339
Eb'l-Ksm el-Attr, Pir: 307
Eb'l-Ksm es-Semmk'l-Baytr, Pir:
308
Eb'l-Ksm Vezn, Pir: 306
Eb'l-kevser d'l-krd, Pir: 265
Eb'l-mahz- Ummn, Pir: 268, 273
Eb'l-mel: 259, 351
Eb'l-memen: 298
Eb'l-mevhib-i Ensr: 314
Eb'l-mslim-i Gaffr: 306
Eb'l-vef cmii: 144
Eb'n-nasr Htem el-Badd: 304, 323
Eb'n-nid, Pir: 265, 333, 334
Eb'r-rf-i Nakkb (burgucyn esnf
Piri): 306
Eb's-selm ibn Muhammed Ekber-i
Yemen: 325
Ece Halfe: 79
eceneler: 268

Ecezde: 167
eczhn: 59, 166
Eetvar kalas: 139
Edhemzde, el-mevl eyh: 177
Edb Efendi (eyh): 176
edik (bir eit ayakkab): 325
edikciyn: 325
Edil doanlar (ku cinsi): 316
Edincik Bkz. Eydincik
Edirne: 14, 26, 38, 39, 40, 41, 43, 49, 58,
68, 74, 75, 97, 99, 105, 112, 122,
124, 135, 136, 140, 142, 143, 150,
161, 162, 164, 165, 167, 169, 185,
191, 194, 224, 230, 250, 294, 351
Edirne arabalar: 297, 340
Edirne, Bb-: 26
Edirne kimmakm: 135
Edirne kalas: 38
Edirne seferi: 98
Edirne taht: 100, 169
Edirnekapu: 17, 20, 23, 28, 30, 33, 34, 39,
41, 44, 76, 106, 114, 130, 133, 145,
148, 156, 166, 167, 176, 177, 178,
179, 180, 181, 182, 184, 185, 191,
193, 297, 314, 323
Edirneli Ahmed (hnende): 348
Edirneli htnlar: 262
Edirnev: 161, 164, 165, 167, 175, 181
edvr ilmi: 116, 117, 343
edviye: 262, 326, 327
edviye otlar: 327
Efrka: 20
Efdalzde medresesi: 150
Efeliolu Yoruka Hall (Hacivad' ehd
eden): 351
Efeliolu zaar: 351
Efelioullar: 351
Eflak: 39, 80, 83, 112, 128, 129, 140, 163,
228, 274, 277, 281, 299
Efltn: 22, 28, 124, 285, 354
Efltn- lh: 136, 262
Efltnzde gftesi: 162
Efltnzde, Mevln: 161
Efrsiyb: 20, 113, 135, 331
Efrsiyb borusu: 338, 346
Efrsiyb (Pehlivn): 120
Efrsiyb, Pir: 313
Egirsek: 94
Egirvar kalas: 94, 141
egser: 306, 336, 340
egserciyn esnf: 306
ee: 216
eeciyn esnf: 306
eeg: 270
eeler (cerrah aleti): 262
Eil: 85, 89
Ein ehri: 314
eir: 30, 326
eir kk: 30, 238
Eirdir: 51, 200
elencehne (meyhane): 356

Ere: 80, 81, 82, 98, 138, 139, 171, 344

Ere ftihi: 188, 189, 336
Ere gazs: 171, 208
Ere kalas: 98
Ere serhaddi: 74
erek: 277, 281
erekci: 277, 279
erekciyn esnf: 277
Eri: 82, 141
Eri Abdzde: 78
Eri, Bb-: 26
Eri da (Bingl'de): 286
Eri kalas: 95
Eriboz kalas: 66
Eriboz kftesi: 286
Eridir: 308
Erikapu: 23, 28, 33, 34, 39, 44, 51, 181,
185, 191, 193, 197, 300
Erikulle: 308
erimler: 323
ehl-i beyt: 284
ehl-i dvn: 158
ehl-i href: 25, 53, 114, 132, 202, 207,
213, 216, 220, 225, 235, 240, 241,
248, 250, 251, 253, 259, 264, 278,
282, 283, 284, 289, 299, 301, 302,
306, 307, 309, 310, 318, 323, 325,
328, 330, 333, 335, 358
ehl-i tark esnf: 260
ehrimen (zelehor hammlar emini): 297,
360
eimme: 50, 59, 354
eimme ve huteb: 111, 260
emme-i vzer: 257
ejdehlar (havayi fiek): 305
Ejder kalas: 313
ejderh: 280, 319, 322
ejderh-misl: 271
Ejderhn seferi: 79, 96
eklm-i seba: 26, 27
ekinci: 241
ekincilik: 241
ekmek: 43, 50, 61, 188, 197, 213, 220,
223, 241, 243, 249, 252, 263, 264,
265, 267, 268, 274, 278, 284, 290,
291
ekmek furunu: 188, 251, 252
ekmek tirdi: 291
ekmekci: 188, 264, 265, 266, 268, 285,
293, 358
ekmekci dkknlar: 264
ekmekci esnf: 268
ekmekciba: 43, 264, 267, 268, 273, 285,
293, 295
ekmekciler kethuds: 268
ekmekcilerin pri: 264
Ekmekciolu trbesi: 335
ekmekciyn esnf: 264
ekmekciyn- yenieriyn esnf: 264
Ekmel tekyesi: 152
Ekmeleddn Efendi (eyh): 182

______________________________________ 365

Ekrd: 79, 84, 86, 89, 345

el deirmeni: 266, 267, 273, 300
Elbasan: 82, 87, 90, 294, 328
Elbasan Arnavudu lisn: 340
Elbasan kalas: 66
elbise-i fhire: 220, 334
Elburz: 16, 214
eli: 32, 33, 36, 40, 41, 43, 46, 47, 48, 59,
72, 78, 94, 120, 138, 142, 155, 163,
168, 175, 224, 225, 256, 261, 300,
310, 336
Eli hn (Tavukbzr'nda): 155
Eli Kara Mustaf Paa besi
(Kzlmusluk kurbnde): 300
eldiven: 208
elekci avretleri: 189
elekciyn esnf: 266
Eleki Dvnesi: 189
Elem-gulibeti'r-rm (slmbol): 250
Elks Mrz (hakim-i irvn): 95
elma: 289, 300
elma suyu: 203
elma suyu (arb): 354, 356
elms: 312
elms hakkklar: 312
elms, prze: 310
elms-br yan hakkk-i elms esnf:
312
elms- hmlar: 312
elms- Hindistn: 310
Elvht livs: 86
Elvn elebi bins: 146
Elvn kapudan: 125, 213
emnet-i esrhne esnf: 292
Emetullh, Seyd: 331
Emeviyye cmii: 63
Emeviyye (camii, m'da): 59
Emne Htn (Peygamberimizin Annesi):
329
Emnn: 35, 53, 295, 297, 299
Emnn iskelesi: 48
Emnn meydn: 237
Emnn srk hammllar: 297
Emr Al mescidi (Karagmrk
kurbnde): 148
Emr Buhr: 40, 41, 147, 164, 184, 191
Emr Buhr cmii: 68, 144, 193
Emr Buhr tekyesi: 152, 178, 180, 182,
184, 191
Emr Buhr trbesi: 176
Emr Buhr zviyesi: 183, 184
Emr elebi: 124, 361
Emr Efendi: 205
Emr Efendi cmii: 223
Emr Hekmba hammm: 159
Emr sfendiyr kz (Ftih'in annesi): 40
Emr tib (eyh): 58, 99
Emr Paa: 130, 136
Emr Paa (Defterdr): 132
Emr Paa (Msr vezri): 135

Emr Paa yals: 230

Emr Sinn elebi medresesi: 150
Emr Sultn: 43
Emr Sultn cmii: 205
Emr Sultn tekyesi: 206
Emr-hr mesiregh: 238
Emrefendi mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Emrgne besi mesregh: 239
Emrgnezde Ysuf Paa sary: 154
emr-i hr: 87, 93, 295
Emr-i hr cmii (Yedikulle kurbnde):
146
Emr-i hr nzr: 295
Emr-i Hac perevi: 346
Emr, air (Seyyid Mahmd): 164
Emr'l-mmninzde: 282
emr-i pdih: 137, 138, 140, 310
emr-i erf: 139
emrd: 228, 285, 289
Emrullh ibn Akemseddn (eyh): 162
Endels: 272
Enes (helva cinsi), Hz.: 289
Enes ibn Mlik: 244, 254, 266, 267, 268,
270, 271, 275, 276, 277, 278, 281,
283, 285, 287, 292, 301, 306, 307,
311, 313, 315, 317, 319, 320, 331,
332
Enez: 283
engr: 285
Engri hn: 154
Engr: 78, 88, 91, 119, 154, 280
enik: 281
Ensr: 11, 32, 35, 36, 43, 197, 242
Ensr Dede: 41
Ensr Sultn: 42
Ensrler: 259
Enirvn: 55, 328
Envr'l-kn (kitap): 161
erbb- dvn: 85, 86, 93, 94, 190, 336
erbb- Soffa: 11, 35, 208, 242
erbb- tmr: 84, 87, 90, 91, 92, 93, 96,
125
erbb- tuyn: 99
erbb- zam: 86, 87, 90, 91, 93, 125
Erban: 53
Erbl (ehrizol'da): 86
Ercey: 93
Ercis da (Bingl'de): 286
Erc: 86, 89
Erc kalas: 94, 113
Erdebl: 102, 307
Erdebl sebli: 157
Erdebl tekyesi: 152
Erdek: 291
Erdel: 80, 83, 95, 99, 139, 141, 201, 299,
346
Erdel Demirkapusu: 138, 141
Erdel kral: 94, 99, 138, 139, 141
Erdel Macaristn: 18, 313

Erdelistn: 83
Erdemid arb: 213
Ereli kalas: 15
Ereliye Vezr: 15
Ereli: 220
Ere kalas: 97
Ergana: 92
Ergani: 85, 89
ergann: 212, 336, 337, 357
ergann borusu: 338, 346, 347
erganna ddkler: 268
erguvn: 267, 305
Erjeng Freng Mn: 56
Erkek Ahmed kalas: 104
Erlizde hazretleri: 186
Ermenak kalas: 66
Ermen: 51, 52, 110, 158, 203, 205, 212,
213, 217, 221, 233, 252, 255, 286,
306, 310, 313, 332, 336, 340, 341,
343, 348
Ermen Aydn (Direzen): 343
Ermen Bedros: 310
Ermen Haatur (Direzen): 343
Ermen lehcesi: 340
Ermen mahallesi: 205, 252
Ermen olanlar: 110
Ermence trkler: 340
Ermiy, Hz.: 15, 242
erre (cerrah aleti): 262
erreler (kesici alet): 306
Erturul Be (Mhn ehri belerinden):
38
Erturul (Selklu Sultan): 38
Ervm tifesi: 38
Erzyil (kilisesi): 20
Erzincn: 166
Erzurm: 14, 41, 68, 77, 80, 81, 85, 86,
89, 92, 103, 104, 106, 107, 108, 109,
110, 111, 112, 113, 114, 133, 134,
135, 238, 294, 306, 342
Erzurm Gmhnesi: 313
Erzurm vlsi: 111, 139
Esad Efendi: 99, 219
Esad Efendi, Hcezde: 123
Esad Efendi ibn Sadeddn-i Sn (eyh):
200
Esad Efendi (Sadr- Rm): 198
Esad Efendi (eyhlislm): 102, 107, 123
esbb: 119, 183, 208, 213, 215, 216, 221,
257, 261, 262, 268, 270, 275, 279,
284, 296, 297, 299, 305, 306, 308,
321, 322, 323, 324, 329, 331, 334,
340, 341, 351, 355, 357, 358
Ese Bal (Top cinsi): 216
Ese elebi furunu cenbi: 217
esed (kl): 216, 280, 301
esed sretli sancak: 331
esed tasvri: 216
Esedullh Al: 198
Esedullhi'l-Glib, Pir: 280, 321

______________________________________ 366

esr: 14, 15, 33, 34, 37, 38, 40, 45, 46, 50,
68, 78, 99, 111, 113, 114, 125, 128,
129, 137, 138, 139, 140, 141, 142,
154, 177, 205, 213, 226, 232, 254,
273, 292, 293, 297, 301, 313, 349,
355
esr bahs: 140
esr dellllar: 292
esr gulmlar: 293
Esr hn: 154
esrba: 297
esrciler: 292, 293
esrciyn bzrgn esnf: 293
esrciyn esnf: 293
esrhne: 252, 292, 293
esrhne emneti esnf: 292
esrhne emni: 293
esrhne hcreleri: 293
Eski Al Paa cmii (Tavuk Bzr
Dikilita dibinde): 147
Eski Al Paa medresesi: 150
Eski Balkbzr: 289
Eski Cmi (Edirne'de): 58
Eski Cezyir (klc): 302
Eski Husrev Paa cmii (Aksary
kurbnde): 146
Eski Husrev Paa trbesi: 179
Eski brhm Paa medresesi: 150
Eski slmbol demiri: 31
Eski Kaplca (Bursa'da): 294
Eski Odalar kurb: 153
Eski Sary: 52, 53, 72, 77, 107, 121, 130,
315
Eski Vlide hammm: 159
Eski Yurd nm mahal: 253
Eski Ysuf besi: 202
Eski Ysuf Paa hn: 154
Eskici Dede (eyh): 188
eskiciler: 159
eskiciyn dkkn: 326
eskiciyn esnf: 325
Eskidr: 232, 234
Eskiodalar: 183
Eskisarykapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
Eskiyurd (Krm'da): 353
Esm'l-hsn: 70, 71
esnf yamaklar: 339
esnf- b- glbcyn: 262
esnf- acem olanlar: 254
esnf- adesciyn: 275
esnf- afyoncyn: 327
esnf- acyn: 290, 291
esnf- ada tccr: 287
esnf- adacyn: 286
esnf- alcyn: 277
esnf- amcyn: 255
esnf- hen tel-ken: 308
esnf- hengern- ilingirn: 307
esnf- hengern- nal-kesn: 306

esnf- akdeciyn: 289

esnf- akkmn: 267
esnf- alcyn: 339
esnf- alemdr- Resl sancakdrn: 257
esnf- alc ve balc: 332
esnf- araba yapcyn: 339
esnf- arakcyn: 355
esnf- araycyn: 254
esnf- arka sakks: 265
esnf- arslancyn: 280
esnf- asesn- b-amn: 256
esnf- asker-i asesba: 255
esnf- cyn: 284
esnf- cyn- balkbzr: 291
esnf- alamacyn- ecr- msmirt:
263
esnf- at deirmeni arkcs: 339
esnf- atbzr emni: 296
esnf- tebzn: 338
esnf- te-fen tfengciyn: 303
esnf- attrn- dikiciyn: 325
esnf- attrn- kahveciyn: 327
esnf- attrn- Yahdn: 327
esnf- attr- mlekciyn: 326
esnf- attr- yacyn- badem: 326
esnf- avcyn- murgn: 321
esnf- badanacyn: 339
esnf- bdemli kfterciyn: 286
esnf- bbn: 263
esnf- bevn: 300
esnf- bakr szrcyn: 308
esnf- bakkln- tcirn: 298
esnf- bakkl- pasdrmacyn: 299
esnf- balk emni: 289, 292
esnf- balkcyn- satcyn: 290
esnf- bal-sucuyn: 354
esnf- brdcyn: 305
esnf- brdhne-i Etmeydn: 279
esnf- basmacyn- it: 332
esnf- basmacyn- yasdk: 332
esnf- bacyn- cyn: 281
esnf- bzbzn [u] cnbzn [u]
pehlivnn: 338
esnf- bzergnba: 276
esnf- bzergn- ank Karadeniz: 272
esnf- bzergn- cevhirciyn: 310
esnf- bzergn- esrciyn: 293
esnf- bzergn- pirincciyn: 275
esnf- bzergn- semmr: 321
esnf- beksumtcyan: 266
esnf- beldrn- teberdrn lamcba:
255
esnf- benglikciyn: 327
esnf- bennyn: 339
esnf- berbern- piydegn: 329
esnf- berbern- snnetciyn: 329
esnf- bevvbn: 258
esnf- Bezsten- cedd: 334
esnf- Bezzzistn- atk: 332
esnf- Bezzzistn- Galata: 335

esnf- bak kncyn: 314

esnf- bkcyn: 339
esnf- birynciyn: 285
esnf- boracyn: 313
esnf- borucyn- sar pirinc: 313
esnf- bozacyn- mezmmn: 353
esnf- brekciyn: 264
esnf- buday alkaycyan: 266
esnf- buhrcyn: 326
esnf- burma ikenceciyn: 339
esnf- blblcyn: 318
esnf- cabcyn- Arnavud: 323
esnf- cmcyn: 339
esnf- cme-yn yan amarcyn:
329
esnf- cnbzn- esb: 296
esnf- celeb-ken- basdrmacyn-
sr: 281
esnf- celeb-ken- ganem: 281
esnf- celldn: 256
esnf- cenze peykleri ve mrde-yn
yan ehdn gasslleri: 260
esnf- cerrhn: 262
esnf- cevher-frn: 312
esnf- cibn-i hlmiyn yan
peynirciyn: 277
esnf- cierciyn- koyun: 282
esnf- civacyn: 313
esnf- cllbcyn: 286
esnf- cllhn: 320
esnf- alc mehtern: 336
esnf- ardak orbacs: 296
esnf- ardak emni: 296
esnf- artk nibi: 296
esnf- nigirn- vzer ve bzn:
284
esnf- avun alay: 253
esnf- avun- ehl-i sanyi: 259
esnf- eriden hcetciyn yan ayakda
gezen attr: 327
esnf- evrenn- Arnbdn: 282
esnf- rnkcyn: 274
esnf- iekciyn- meyveciyn: 301
esnf- iftiba: 263
esnf- ilingirn- ykskiyn: 307
esnf- izmeciyn: 325
esnf- oban: 277, 280
esnf- mlekciyn: 326
esnf- rekciyn: 264
esnf- lh dezghcs: 339
esnf- direciyn: 336
esnf- dalgcn- gavvsn: 270
esnf- dalyancyn: 290
esnf- dryciyn: 333
esnf- darbhneciyn: 311
esnf- davulcyn: 336
esnf- debbeciyn: 323
esnf- deirmenciyn: 266
esnf- deirmenciyn- zm: 287
esnf- dehhn- edviye: 262

______________________________________ 367

esnf- dehhn- kibritciyn: 326

esnf- dekkn arkcyn: 309
esnf- dekkn-i hukem: 261
esnf- dellkn: 329
esnf- dellln- Bedsten-i brn: 334
esnf- dellln- Bezzzistn- brn: 333
esnf- dellln- Bezzzistn- endern:
333
esnf- dellln- esb: 296
esnf- dellln- kavvft: 326
esnf- devtcyn: 313
esnf- deyysn: 256
esnf- dbcyn: 333
esnf- doramacyn: 335
esnf- dolmacyn: 285
esnf- dkmeciba: 314
esnf- dkcyn: 216
esnf- dutkalcyan: 282
esnf- dmeciyn- harr: 320
esnf- dlbend brkcyn: 322
esnf- dlbendciyn: 319
esnf- dzenciyn: 290
esnf- eeciyn: 306
esnf- erekciyn: 277
esnf- eimme-i vzer ve Mrimrn ve
sir ayn: 257
esnf- ekmekciyn- yenieriyn: 264
esnf- elekciyn: 266
esnf- elmas-br yan hakkk-i elmas:
312
esnf- emnet-i esrhne: 292
esnf- eribe-i mmessek: 276
esnf- eyvyc yan iniciyn: 327
esnf- Eyyb oyuncakcs: 339
esnf- flcyn- musavver: 331
esnf- fercyn: 339
esnf- ferrn- ehl-i sanyi ve ehl-i
tark: 260
esnf- filcn kinedcisi: 326
esnf- fiekiyn- havy: 304
esnf- fiekiyn- tfeng: 304
esnf- fitilciyn- tfeng-endzn: 305
esnf- furun bin edici: 340
esnf- galburcyan: 266
esnf- gazzzn: 320
esnf- gedelecciyn: 323
esnf- gemciyn: 307
esnf- gergefciyn: 339
esnf- gevrekciyn: 264
esnf- gidiyn- mflisn: 256
esnf- gmlekciyn: 319
esnf- gzlemeciyn: 265
esnf- gr kazan: 255
esnf- gurbiyyeciyn: 265
esnf- gdericiyn: 322
esnf- gllccyan: 266
esnf- gm arayc: 294, 312
esnf- gmhneciyn: 311
esnf- gnba: 271
esnf- habbzn yan ekmekciyn: 264

esnf- hcegn- attrn: 326

esnf- hcegn- mekteb-i psern: 260
esnf- hcegiyn- Bedsten-i cedd: 334
esnf- hadddn- te-fen-
hengern: 305
esnf- hfzn- Kurn- azm: 258
esnf- hakkkn: 312
esnf- hallcn- pembe: 319
esnf- hammln- bezzzistn: 333
esnf- hammmcyn- thirn: 329
esnf- hanerciyn [ve] bakyn: 302
esnf- hnendegn, mutrbn, rakksn:
341
esnf- hardalcyn: 285
esnf- harrtn yan krkcyn: 335
esnf- hartacyn: 270
esnf- hasrcyn- Msr: 275
esnf- haymeci yan adrcyn: 320
esnf- hayytn yan terziyn: 318
esnf- hayytn- dolamacyn: 318
esnf- hekmba: 261
esnf- helvcyn- brn: 289
esnf- helvcyn- tablakrn: 289
esnf- helvcyn--rn-zebn: 288
esnf- hemyn kesici: 256
esnf- hnncyn: 275
esnf- hilatcyn- harr: 333
esnf- hzn- dilbern: 256
esnf- horasncyn: 339
esnf- hobcyn: 285
esnf- huddmn- glmn: 254
esnf- huddm- bmristn [u] mristn:
263
esnf- hukem-y kehhln ve cerrhn:
261
esnf- hurdavt- ahen-frht: 308
esnf- huteb: 258
esnf- rbcyn- sayydn: 290
esnf- rgadn: 340
esnf- scak pldeciyn: 286
esnf- scak pldeciyn- kavvfn: 286
esnf- spanakc: 285
esnf- ss ve bahrl erbetciyn: 286
esnf- ibrimciyn- Yahdn: 320
esnf- i edikciyn yan tomakcyn: 325
esnf- ipekciyn: 292
esnf- iplikciyn: 320
esnf- iskemleciyn: 339
esnf- ispenern yan dev otcuyn:
327
esnf- istiridyeciyn: 291
esnf- ikembeciyn: 282
esnf- kad ve molllar: 258
esnf- kafesdrn: 312
esnf- kaffln yan kilidciyn: 307
esnf- kzcyn: 330
esnf- khciyn: 264
esnf- kalafatcyn: 268
esnf- kalay dmeciyn: 314
esnf- kalaycyn: 309

esnf- kalcyn: 294

esnf- kalcyn- kuyumcyn: 311
esnf- kaldrmcyn: 339
esnf- kalemkrn- kuyumcyn: 312
esnf- kalkancyn: 302
esnf- kaltakcyn: 323
esnf- kamcyn: 323
esnf- kanaracyn- Bekapusu: 279
esnf- kanaracyn- Yedikulle: 279
esnf- kannsn- avcyn: 316
esnf- kantrcyn: 306
esnf- kapamacyn: 319
esnf- kara hrsz: 256
esnf- karcba: 287
esnf- karityacyn: 290
esnf- Ksmpaa mukaddemleri: 256
esnf- kassbn: 274, 276
esnf- kassbn- Etmeydn: 278
esnf- kassbn- sr: 277
esnf- kassbn- Yahdn: 277
esnf- katyifciyn: 265
esnf- kavukcuyn: 319
esnf- kavvfn- eskiciyn: 325
esnf- kayaancyn: 339
esnf- kaykcyn: 274
esnf- kaymakcyn: 278
esnf- kazancba: 308
esnf- kebbc: 285
esnf- kebkebciyn: 306
esnf- keeciyn: 322
esnf- keeciyn- yenieri: 322
esnf- kehhln: 262
esnf- kehleciyn: 294
esnf- kelle-pciyn: 319
esnf- kendirciyn: 269
esnf- keresteciyn: 339
esnf- kerpiciyn: 339
esnf- keseciyn- silh- tfeng: 304
esnf- kethud-y arslancyn: 321
esnf- kettncyn: 275
esnf- klcyn- seyf-i Muhammed:
301
esnf- kncyn- sikkn yan bak
kncs: 303
esnf- kibrtciyn: 326
esnf- kirecciyn, ocak: 339
esnf- kiremitciyn: 339
esnf- kiriciyn- tcirn: 282
esnf- kolancyn- hyme: 320
esnf- koyun emni: 295
esnf- kek-i Amr- Ayyrn: 267
esnf- kfteciyn: 285
esnf- kum satcyn: 270
esnf- kundakcyn: 303
esnf- kurum berber ksrecileri: 314
esnf- kurum rtc: 339
esnf- kuru sarmsakcyn: 283
esnf- kubzn: 317
esnf- kuyu kazclar: 340
esnf- kuyumcyn: 311

______________________________________ 368

esnf- krkciyn: 321

esnf- lamc Ermenler: 340
esnf- leblebiciyn: 300
esnf- lekeciyn: 329
esnf- lokmacyn: 265
esnf- lknciyn: 339
esnf- lubedebzn [u] szendegn [u]
mudhikn: 347
esnf- llciyn yan incciyn: 310
esnf- macinciyn: 262
esnf- mahlebciyn: 286
esnf- mandracyn: 277
esnf- mandracyn- yenieriyn: 279
esnf- marankozn: 269
esnf- marankozn- Akdeniz: 273
esnf- mavunacyn: 273
esnf- mehtern- ksciyn: 336
esnf- mekteb-i sbyn [u] tfln-
ebcedhn: 260
esnf- mektbcuyn: 331
esnf- mermer kirecciyn: 339
esnf- mermer-brn: 339
esnf- mervahaclar yan yelpzeciyn:
317
esnf- mestciyn: 325
esnf- mealciyn: 267
esnf- meyihn- ehl-i href: 259
esnf- meyih- izm: 258
esnf- mekciyn- sarrc: 323
esnf- merbt- dev: 262
esnf- meyhneciyn: 355
esnf- meyhneciyn- Yahdn: 357
esnf- mzrakcyn: 302
esnf- mikrscyn: 307
esnf- misk sbncu: 299
esnf- miyncyn- esb: 296
esnf- muhaddsn: 258
esnf- muhattemciyn: 333
esnf- muhtesib aa: 296
esnf- muhzrn- moll: 257
esnf- mukavv kubr divitciyn: 331
esnf- mmciyn- Etmeydn: 279
esnf- mmcuyn: 278
esnf- mskr: 337
esnf- mutfn: 323
esnf- mcellidn: 330
esnf- mezzinn: 258
esnf- mhr-knn- sm heykeln
yan gm mhr ve tlsmt
kazc: 312
esnf- mkr yan kirclar: 257
esnf- mrekkebciyn: 331
esnf- msellesciyn: 355
esnf- mtevelliyn: 258
esnf- mzehheb-ken: 330
esnf- mzeyyinn yan berbern: 328
esnf- naklcyn- sr- hmyn: 332
esnf- nakbn- ehl-i href: 259
esnf- nakkn- cihn: 330
esnf- nakkn- musavvirn: 331

esnf- nakkn- yalkcyn: 332

esnf- nakkn- zer-dzn: 332
esnf- nalbandn- hussn: 308
esnf- nalacyn- mhlcyn: 307
esnf- nsh- mfessrin: 258
esnf- ntrn: 329
esnf- navluncyn- buday ve ar: 272
esnf- neccrn: 339
esnf- neccrn- mimrn: 339
esnf- nedmn- mukallidn: 349
esnf- neyzen-i kadm: 337
esnf- niasdacyn: 266
esnf- nzl emni: 296
esnf- okcuba: 314
esnf- otaa-i sorguccuyn: 317
esnf- oymacyn: 331
esnf- rcyn: 320
esnf- palndzn yan semerciyn: 323
esnf- pldeciyn: 285
esnf- paracyn- uka ve kum: 320
esnf- paracyn- tcirn: 323
esnf- parsba: 321
esnf- psbn- Bezsten-i atk: 332
esnf- psbn- nigehbn- slmbol: 257
esnf- pamakcba: 325
esnf- pamakcyn- hafffn: 325
esnf- py-pciyn yan pabuccyn-
dikiciyn: 324
esnf- pzveng-i eblehn- szengn: 256
esnf- pehlivnn- grzbzn: 316
esnf- pehlivnn- kte-grn: 316
esnf- pehlivnn- matrakcyn: 316
esnf- pehlivnn- tr-endzn- hadenggzrn: 315
esnf- pereme ve kayk marankozlar:
273
esnf- peremeciyn: 274
esnf- pne-dzn- bb- hammm: 326
esnf- p-tahtacyn: 339
esnf- potacyn: 313
esnf- pusulacyn yan kblenmcyn: 270
esnf- resn- Bahr-i Ummn: 272
esnf- resn- ehl-i tark: 259
esnf- remmln: 259, 331
esnf- rumatcyn: 311
esnf- satcyn: 310
esnf- sbncyn: 299
esnf- samacyn: 290
esnf- sadefkrcyn: 335
esnf- sarcyn: 303, 322
esnf- sahhfn: 259, 330
esnf- saler: 257
esnf- sakkyn- ehr: 265
esnf- sakkyn- yenieriyn- dergh-
l: 265
esnf- salahorn: 255
esnf- salatacyn: 285
esnf- salebciyn: 286
esnf- salhneciyn: 276

esnf- sapancyn: 315

esnf- sarkcyn: 329
esnf- sarrcn- makbln: 323
esnf- saya-i celebn- koyun: 277
esnf- sayydn- murgn: 316
esnf- sayyd- mleki: 290
esnf- sayyd- sereciyn: 318
esnf- szendegn: 343
esnf- sebzeci: 285
esnf- sebzehne emni: 295
esnf- sebzevtc: 263
esnf- seirdim Etmeydn: 279
esnf- semmr kalpakcyn: 321
esnf- sepet sandkcyn- sarrcn: 323
esnf- sepetciyn- sayyd- mah: 290
esnf- serenciyn: 270
esnf- sevdger-i burgucyn: 306
esnf- seyisn- urbn- uryn: 257
esnf- sfracyn: 323
esnf- spkncyn: 290
esnf- srma ve klabdan satc: 292
esnf- srma-ken: 292, 313
esnf- svacyn: 339
esnf- sikkeznba: 310
esnf- simitciyn: 265
esnf- sirkeciba: 283
esnf- sofiyyn: 258
esnf- soancyn: 284
esnf- su dollblar arkcs: 340
esnf- su yolcyn: 339
esnf- su yollar kazclar: 340
esnf- subycyan: 354
esnf- sucukcuyn: 285
esnf- sdciyn- ganem: 277
esnf- sdciyn- sevr: 277
esnf- sdciyn- shteyn: 286
esnf- sdl cyn: 285
esnf- hbender: 276
esnf- irn: 259
esnf- ehir subas: 255
esnf- ehremni: 296
esnf- ehriyyeciyn: 265
esnf- ekerciyn: 276
esnf- ekerciyn- Galata: 289
esnf- em-i revgan: 278
esnf- erbetciyn: 285
esnf- erbetciyn- piyde: 286
esnf- eyh'l-arast: 260
esnf- eyh'-yh- siln yan eyh-i
dilenciyn: 260
esnf- rlugancyn: 298
esnf- eciyn: 326
esnf- kfeciyn: 301
esnf- trbn [u] srbn- revn: 267
esnf- tabancacyn: 304
esnf- tbtcyn: 339
esnf- tcirn- debbn: 323
esnf- tcirn- kazancyn: 309
esnf- tcirn- mutf: 323
esnf- tcirn- pasdrmacyn: 281

______________________________________ 369

esnf- tcirn- em-i asel: 278

esnf- tcirn- eciyn: 327
esnf- tahta kurumciyn: 339
esnf- tahtrevncyn: 339
esnf- takyacyn- zenn: 319
esnf- tlib-i ilm-i shtevt: 260
esnf- talmhneciyn: 315
esnf- tamgacba: 311
esnf- tanbcyn: 320
esnf- ta kireci: 339
esnf- ta-ken: 339
esnf- tatl bozacyn: 353
esnf- tavukcuyn: 318
esnf- tegelticiyn: 323
esnf- teleme peynirciyn: 278
esnf- tel-i hen-ken: 313
esnf- temrenciyn: 307
esnf- tenekeciyn: 314
esnf- tereyacyn: 278
esnf- terlikciyn: 325
esnf- tmrhneciyn: 262
esnf- tirkeciyn: 323
esnf- tireciyn: 322
esnf- tz-bcyn- sm zer-i hlis: 311
esnf- tokad-celebn- sr: 277
esnf- toloz mahzencileri: 340
esnf- tulumbacyn: 270
esnf- turucuyn: 283
esnf- ttycyn: 262
esnf- tuzcuyn: 264
esnf- tccrn- ank-y Msr: 275
esnf- tccrn- balcyn: 299
esnf- tccarn- yacyn: 292
esnf- tccr- kahveciyn: 276
esnf- tfeng acyn: 304
esnf- d u amberciyn: 326
esnf- un elekciyn: 266
esnf- uncuyn: 266
esnf- urgancyn: 269
esnf- ustura kuyrukcuyn: 329
esnf- men-y Sultn: 291
esnf- skdar: 339
esnf- stb alcyn: 269
esnf- zengiciyn: 307
esnf- viz-i zhir: 258
esnf- vaslcyn yan aycyn: 280
esnf- vettrn: 282
esnf- vezneciyn: 304
esnf- ya deirmeni cenderecisi: 339
esnf- yacyn- zeyt: 292
esnf- yal kirecciyn: 339
esnf- yalkcyn: 320
esnf- yahniciyn: 285
esnf- yasdkcyan- sereng ve katfe: 333
esnf- yaycba: 314
esnf- yazcyn: 258
esnf- yelkenciyn: 269
esnf- yemiciyn- bzrba: 300
esnf- yourdcyn: 278
esnf- yourdcuba: 278

esnf- yorkancyn: 319

esnf- yularciyn: 323
esnf- zebtcyn: 335
esnf- zenberekiyn: 315
esnf- zerdeciyn: 284
esnf- zergern: 238, 309
esnf- zergern yan kuyumcba: 309
esnf- zergern- cevhirciyn: 310
esnf- zer-kbyn yan altun dcler:
330
esnf- zeyytn: 299
esnf- zrhcba: 302
esnf- ziftciyn u katrncyn: 269
esnf- zhgrciyn: 316
esnf- zincef tcisi: 319
esnf- zurnacba: 335
esnf- zurnacyn: 336
ester trbn: 113
esvk- hafffn: 53
esvk- muhtasar: 227, 229
esvk- Sultn: 53, 208, 214, 235
esvk- zergern: 73
Esved ibni Mikdd (sahabe): 31, 119, 284
ecr: 67, 69, 101, 113, 144, 204, 227, 263
eek: 280, 283, 301, 323, 340, 349
eek spas: 323
Eim (yurdu, Heyht Sahrasnda): 15
eky: 103, 105, 107, 110, 117, 118, 136,
158
ekinci: 50, 90, 93
ekinci Tatar tifesi: 39
ekinci yamaklar: 90
Eref tarki: 194
eribe-i mmessek esnf: 276
et: 279, 308
et sucuklar: 285
etibb: 124
Etmekciba: 146
Etmeydn: 130, 279
Etmeydn esnf: 278, 279
Etrk lehcesi: 185
Etrk lisn: 235
Etrk tifesi: 287
evc (havayi fiek): 305
evkf: 54, 59, 68, 71, 73, 74, 83, 86, 98,
102, 149, 151, 152, 153, 158, 186,
197, 212, 233, 234, 263, 270, 324
evkfnmeler: 40, 152
Evlek karyesi: 162
Evliy: 12, 122, 136, 137, 138, 142, 144,
157, 173, 235, 357, 361
Evliy elebi (ayrca bkz. Hakr): 11, 13,
69, 98, 116, 117, 118, 119, 139, 141,
143, 154, 172, 176, 181, 184, 187,
199, 248, 251, 309, 316, 347, 358
Evliy Efendi (Evliya elebi'nin hocas):
63, 100, 114, 115, 118, 199, 250
Evliy Mehemmed Efendi (Hnkr
imm): 118
Evliyullh mertebesi: 78
Evrk- Perin: 165

Evrak- Pern- Nect: 175

evrenler (havayi fiek): 305
Evsf- Kostantniyye (kitap): 251
Eydincik (ayrca bkz. Aydnck): 196, 291
Eyne Ayazma deresi: 287
eyvyc inicileri: 327
eyvyc yan iniciyn esnf: 327
Eyyb: 25, 42, 44, 133, 158, 159, 164,
188, 193, 194, 196, 197, 198, 199,
200, 201, 202, 220, 228, 232, 239,
241, 247, 251, 257, 278, 282, 289,
292, 304, 305, 336, 345
Eyyb borusu: 338, 346
Eyyb cmii: 198, 199
Eyyb mlekcileri: 326
Eyyb deblekleri: 260
Eyyb deblei (musiki esnfndan): 338
Eyyb halk: 197
Eyyb hammm: 158, 159
Eyyb haremi: 199, 200, 238
Eyyb mevleviyyeti: 193
Eyyb molls: 25, 53, 251
Eyyb nibi: 193
Eyyb oyuncakclar: 340
Eyyb oyuncakcs esnf: 339
Eyyb subas: 287
Eyyb Sultn: 30, 51, 59, 112, 168, 175,
191, 196, 197, 199, 201, 278, 287,
290
Eyyb Sultn cmii: 145, 195, 199
Eyyb Sultn imreti: 152
Eyyb Sultn iskelesi: 201
Eyyb Sultn kabri: 198
Eyyb Sultn kubbesi: 197
Eyyb Sultn medresesi: 195
Eyyb Sultn mesregh: 196
Eyyb Sultn mevleviyyeti: 193
Eyyb Sultn mezristn: 141
Eyyb Sultn trbesi: 199, 200
Eyyb yourdcubas: 287
Eyyb- Basr, Pir: 256
Eyyb- Ensr (ayrca bkz. Eb Eyyb-
Ensr): 166, 200, 204, 210, 331
Eyyb- Ensrkapusu: 23, 25, 156
Eyyhm Efendi cmii: 205
Ezher camii (Msr'da): 59

-FFaat kalas: 138

Faat livs: 83
fafr: 107, 111, 194, 265, 276, 278, 281,
283, 284, 285, 286, 326, 357, 358
fafr n: 194, 285
fafr n tabak: 283
fafr fincn: 107
fafr kse: 326
fafr mertebn tabaklar: 281
fafr tabaklar: 283, 284

______________________________________ 370

Fahfar, Yakb- : 266

fahhmn kavmi: 326
fhie: 76, 159
Fahleteyn kalas: 255
Fahreddn skilib (eyh): 163
Fiz elebi: 176, 177
Fiz elebi, Kfzde (eyhlislm): 99
Fakr (air): 167
fl amak: 331
fl ss: 331
falaka deyenek: 53, 301
flcyn- musavver esnf: 331
fns: 26, 59, 115, 228, 257, 273, 278,
333, 334, 352
Fns, Bb-: 26
fns ulesi: 352
fns- cinn: 273
Fns- Emn: 228
fre: 327
Fris: 115, 118, 199, 248, 337, 359
Fris er: 79, 164, 165
Fris tevrhler: 182
Fris-hn: 209, 351
Fryb: 342, 343, 351
Fas vilyeti: 346
Ftma Hnm (Melek Ahmed Paa'nn
kz): 173
Ftma Sultn: 141, 170
Ftma Sultn medresesi: 150
Ftma Sultn (Murd Hn'n hemresi):
122
Ftma Sultn sary: 156
Ftma Sultn yals: 156
Ftma Sultnzde: 19
Ftmat'z-Zehr, Hz.: 244, 261, 319,
336, 343
Fyiz Efendi, Kfzde (air): 359
Fzl Al Be, eyh: 199
Fazl ibn Hazret-i Abbs, Pir: 330, 332
Fazl Paa: 140
Fazlullh bin Akemseddn (eyh): 162
Fazlullh Efendi: 177
Fedy: 157, 194
Fehm elebi, Knalzde: 179
felhatnme: 301
Felra (klc): 302
felsife macn: 354
Felemenk: 120
Felemenk lisn: 24
Felemenk Luturyan: 346
Felemenk vilyeti: 142
fellhn [u] mellhn ketbnlar: 32
Fenr kasabas: 179
Fenr: 167
Feny, Akdeci: 289
fener: 352
Fener besi: 233, 235, 237
fener shibleri: 272
Fenerkapusu: 42, 51, 56, 148, 237, 290,
355

Fenerkapusu hammm: 158

Fenlak kalas: 138
Fenn elebi, Hezrfen: 359
fenn-i kesme (matrakbzlk): 121
Fenn-i tevrh: 78
ferah habb (keyf verici madde): 354
Ferendz cezresi: 14
Ferenyal kral (Takyanus Kral'n olu):
21
Fereskr pirinci: 274
Ferhd: 51, 345
Ferhd Aa, Bostncba: 98
Ferhd kavmi: 306
Ferhd Paa, Bostncba: 99
Ferhd Paa, Dmd (Vezr): 77
Ferhd Paa (ftih-i Ahka): 204
Ferhd Paa hn: 154
Ferhd Paa sary (Byezd Hn cmii
kurbnde): 153
Ferhd Paa, Solak (Mrimrn): 77
Ferhd Paa, eyh: 201
Ferhd Paa, Vezr: 77, 94
Ferhd rn: 331
Ferhd kazma: 255, 341
Ferhd klnkler: 19, 172, 255
Ferhd-pe: 55
Ferhd-ve: 357
Ferd elebi (Mhr kesen usta): 312
Ferdn: 331
Ferdn besi: 237
Feridn Be et-Tevk: 98, 200
ferd'd-dehr: 79, 120, 270, 338, 342, 343
fermn: 17, 20, 25, 31, 34, 35, 36, 37, 39,
42, 44, 47, 53, 59, 60, 61, 66, 68, 93,
105, 106, 107, 108, 110, 113, 115,
117, 125, 127, 133, 135, 141, 142,
155, 158, 163, 172, 178, 188, 190,
202, 204, 207, 219, 221, 226, 227,
229, 241, 242, 244, 250, 251, 253,
256, 269, 271, 272, 274, 275, 276,
280, 281, 282, 288, 291, 293, 303,
304, 313, 321, 324, 328, 336, 358
fermn- hmyn: 250
fermn- pdih: 110, 253, 288
fermn- ehriyr: 66, 105, 113, 125, 141,
272, 274, 280, 291, 321, 336, 358
fermn- erf: 142
ferrce: 216, 220, 235, 279, 300, 319, 322,
331
ferrn esnf: 260
ferrn- ehl-i sanyi ve ehl-i tark
esnf: 260
ferrcyn esnf: 339
ferrlarn pri: 311
Ferruh Kethud: 146
Ferruh Kethud medresesi: 150
Ferruhzd (Evliya elebi'nin babasnn
klesi): 117
ferydc: 114, 130, 132, 138
ferydnmeler: 125
ferye kuu: 318

fes: 44, 47, 208, 213, 273

fesdhne (meyhane): 356
feshat [u] belgat: 259
Fesliye kalas: 94
Feteky: 18, 237
Feth-i slm kalas: 18
Fethiyye: 35, 146, 178, 342
Fethiyye cmii: 17, 144
Fethullh m (eyh): 184
fetv: 44, 107, 112, 123, 139, 175, 176,
181, 198, 219, 233, 256, 351
fevvreler: 69
Feylekos hekm: 28
Feyym ketan: 276
Feyz (mahlas): 176
Feyzullh Efendi: 198
Feyzullh yan Kfzde: 176
Fezendon Kral: 31, 54, 55
f: 214, 255, 283, 299, 354
fda (balk cinsi): 290
fndk: 262, 289, 298, 300
Fndka kalas: 18
Fndkl: 18, 30, 76, 217, 218, 219, 220
Fndkl hammm: 159, 160
Franda kalas: 18
Franda (szendegn): 346
frlaklar: 340
Frtlolu aykas: 268
fsdk: 202, 262, 289, 298, 300
fsdk eker: 289
fsdkyye (helva cinsi): 289
fskhne (meyhane): 355, 356
fskyye: 231
ff arb: 354, 356
ff erbeti: 286
Fidyn- Acem, Pir: 266
fidye (matrakbzlk): 121
Fign (air): 164
fl: 240, 305
fl hortumu: 337
fl ksleri: 336
fl sreti: 230
fl tasvri: 230
filandra: 26, 268, 272, 273
filcn: 286, 299
filcn hurdalar: 313
filcn kindicisi esnf: 326
filcn (musiki aleti): 347
filcn- szcyn (musiki esnfndan): 338
Filek: 82, 87
fl-i mahmd: 238
Filibe: 14, 286
Filibe pirinci: 274
Filibev: 200
filika: 122, 214, 221
Filistn: 15, 21, 40
fillar- erkez (pabuc cinsi): 325
filori: 35, 37, 45, 73, 75, 165, 169
Filorin: 37
filorunya (ku cinsi): 222, 318, 321

______________________________________ 371

Flyokuu mahallesi: 148, 150, 199

fincn: 107, 286, 352, 355
fincnciyn esnf: 326
Finde: 256
fino: 281
firhne: 260, 330
firclar: 341
fircyn esnf: 339
Firavn meclisi: 349
Firavniyn: 280
Firdevs: 126, 169, 171, 173
Firdevs (air): 164, 359
Firendize nm kralzde (spanyol): 34
firkate (gemi cinsi): 44, 111, 122, 125,
128, 129, 214, 221, 273
firna (arb): 354, 356
Frz Aa cmii (At Meydn'nda): 145
Frz Be, Ninc: 96
Fisagores halfesi: 343
Fisagores-i Hekm: 337
Fisagores-i Tevhd: 28, 161, 261, 262,
327, 337, 343
fiek / fieng: 278, 304, 305, 359
fiek mmlar: 278
fiekbz: 305, 351
fiekiyn: 304
fiekiyn- havy esnf: 304
fiekiyn- tfeng esnf: 304
fiekhne: 253
fiek-i kebr: 359
fieklik: 304
fiengbzlar (havayi fiek): 305
fiengciyn: 304
fieng- sumnler: 304
fitil: 256, 305, 326
fitlciyn- tfeng-endzn esnf: 305
fitirnevcik: 281
Fitne h (Rakks): 348
Florinal: 165
Florunya (kalas): 33
Florunya ketn: 274
fodula ktibi: 264
Fora kalas: 141
Foha nehri: 128
Fohan: 128, 137
Fondura ehri (Saryer): 227
forsa: 69, 125, 219
forsa kadrgalar: 125
fotula ktibi: 264
franile ekmei: 213
Fransa: 40, 46, 47, 212
Fransa elisi: 47, 48
Fransa kral: 45, 46, 47, 48, 50, 52
Fransa lisn: 24
Fransa sati: 310
Fransa toplar: 216
Freng: 20, 30, 37, 46, 51, 71, 73, 76, 212,
217, 221, 233, 269, 289, 305
Freng gemileri: 273
Freng (havayi fiek): 305

Freng lehcesi: 217

Freng lisn: 24, 328
Freng mahallesi: 252
Freng olanlar: 273
Freng Sinor (nakk ustas): 330
Frengistn: 17, 21, 30, 36, 44, 47, 68, 73,
161, 208, 267, 275, 313, 336
fukah: 161
Fncistn: 244, 320, 328, 338
Furd (nehri): 35
Furkn: 248
furun: 43, 188, 215, 217, 220, 225, 238,
249, 251, 252, 264, 265, 266, 267,
292, 316, 332, 340, 341, 354
furun bin edici esnf: 340
furun krekleri: 267
furun yapclar: 341
furuncu (srma-ken esnfndan: 292
furun- tu: 215
Fustt ehri: 261
Fuss (Nev Efendi'nin eseri): 180
fta: 196, 271, 329
Fuzayl ibn el-Mevl Al el-Ceml: 181
flfl: 262, 326
fls- ahmer: 131
fnn- ett: 176, 182
ftn kse: 329
Ftvvet: 244, 314, 316, 317, 335
Ftvvetnme: 242, 253, 285, 314
ftvvetnme-i edvr: 342
Ftvvetnme-i Kebr (Cafer-i Sdk'n
eseri): 322
ftvvetnme-i kbr: 316
Ftvvetnme-i Muhammed: 241, 250
Ftvvetnme-i Reslullh: 246

-GGabele: 273
gaddre: 239, 254, 310, 333
Gadr Hum gn: 243
Gafr-i Hind, Pir: 333, 334
Gafiryad kasabas: 185
Galata: 14, 20, 23, 25, 29, 30, 34, 35, 36,
37, 39, 45, 51, 62, 71, 72, 73, 102,
124, 158, 159, 189, 197, 201, 203,
204, 205, 209, 210, 211, 212, 213,
214, 220, 221, 222, 226, 232, 250,
251, 252, 262, 266, 269, 270, 271,
273, 281, 283, 290, 292, 295, 299,
304, 305, 310, 314, 327, 335, 336,
348, 355
Galata burnu: 18, 34
Galata cengi: 36
Galata orbacs: 357
Galata esnf: 289, 335
Galata halci: 52
Galata handak: 211, 269

Galata kalas: 23, 25, 34, 35, 36, 39, 66,

210
Galata Kullesi: 205, 211, 240, 338, 359
Galata liman: 214
Galata mevleviyyeti: 201, 202, 203, 205
Galata meyhneleri: 62, 355
Galata (Molls): 25
Galata molls: 53, 216, 221, 223, 251,
356
Galata nibi: 224, 226, 228
Galata niybeti: 223
Galata sary: 153
Galata ekercileri esnf: 289
Galata voyvadas: 212, 356
Galatasary: 31, 68, 159, 219, 301
galburcyan esnf: 266
Galemikra kalas: 18
Galya kalas: 18
Galyon Bkz. Kalyon: 18
Gammzlar: 143
ganyim: 14, 15, 20, 33, 34, 37, 38, 39, 40,
41, 45, 46, 48, 49, 50, 51, 76, 83, 95,
99, 110, 111, 113, 122, 128, 129,
137, 139, 141, 142, 170, 177, 210,
232, 294, 297
ganem: 277, 280, 281
ganmet: 28, 29, 30, 33, 34, 35, 40, 56,
112, 129, 131, 137, 140, 232, 272,
273, 274, 277, 281, 293, 299, 331
ganmet akdeleri: 40
gnimn: 33, 34, 76, 111, 113, 138, 189
Ganzde: 99
Ganzde besi: 202
Ganzde deresi: 287
garfe (mezarlk): 36, 185
Gargofa kalas: 94
garbler: 159
Gatafn (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Gavr dvnhnesi: 120
Gavr Hn (Msr Sultan): 46, 68, 236,
278
Gavr haznesi: 106
Gavr (Msr sultn): 77
Gavr Su Kemerleri (Msr'da): 282
gavvs: 30, 117, 162, 166, 178, 182, 203,
238, 270, 271, 305, 347
Gazl, mm: 320
Gazl (Msr vlisi): 166
gazliyyt: 115
Gazanfer Paa (Mrimrn): 78
gazel (matrakbzlk): 121
Gz Bonak: 351
Gz kalas (ehrizol'da): 86
Gzky: 251
Gzky blar: 232
gazzz: 146, 241, 320
gazzz dilbernlar: 320
gazzzn esnf: 320
gazzzlar pri: 323
Gazzzlarkapusu: 332
Gazze: 45, 50, 51, 68, 84, 88, 92, 166, 303

______________________________________ 372

Gazzet'l-Him: 68
Ged Muslu elebi (Tanbrcyn): 343
Ged Muslu (rciyn): 344
gedelec (yay sada): 260, 315, 323
gedelecciyn esnf: 323
gedik: 291, 292
Gedik Paa hammm: 158
gedik shibi: 265, 333
Gedik Sleymn (rciyn): 344
gedikli dibekler: 292
gedikli ulfeli demler: 257
Gedikpaa: 20
Gedikpaa bekrhnesi: 155
Gedz Nehri: 66
Gegbizye: 53, 77, 166
gelberi: 267
gelberi harbe: 279
Geldiha (kpek ad): 280
Gelibolu: 51, 78, 82, 91, 111, 165, 167, 186,
209, 294
Gelibolu boaz: 16, 41
Gelibolu kalas: 38
gelincik: 163, 353
gelincik (balk cinsi): 290
Gelincik rs: 320
gemciler: 307
gemciyn esnf: 307
gemi: 15, 19, 21, 22, 25, 29, 33, 34, 37, 38,
40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 50, 57, 61,
62, 70, 98, 111, 122, 123, 125, 126,
128, 129, 132, 137, 164, 188, 203, 210,
211, 213, 214, 215, 220, 221, 222, 224,
225, 226, 227, 228, 229, 243, 268, 269,
270, 271, 272, 273, 287, 290, 295, 299,
300, 303, 307, 317, 346
gemi letleri: 211
gemi direi: 229, 290
gemi harbeleri: 273
gemi muolar: 272, 273
gemi resleri: 272
gemi sereni: 215, 290
gemici: 158, 203, 211, 227, 268, 270, 272,
306, 310
Genc (Diyrbekir'de): 89
Genc Hkmeti: 85
Gence: 98, 132, 178, 229, 294
Gence kalas: 97
gendm yani buday emni: 295
ger (uyuz): 262
Geray Hn: 97
Gerayolu: 142
gerdniyye makm: 116
gerdel (kova): 255, 335, 341
Gerede ehri: 30
gergef: 341
Gergefciler: 341
gergefciyn esnf: 339
gergerdn boynuzu: 316
gergeri kemnlar: 315
gerlik: 311

Germat kalas: 141

Germat livs: 82
Germiyan: 38, 66
Germiyan pdihlar: 344
Germiyan: 167
Germiyan Hsmzde: 179
Germiyanolu: 42, 43
germiyyet: 117
gevele egserisi: 306
gevrekci esnf: 265
gevrekciyn esnf: 264
gevreki: 286
Geyve egserisi: 306
Geyve kasabas: 66
gez (ok cinsi): 315
Gezbazya: 28
Glamuc kalas: 129
glmn: 160, 273, 276, 293, 297, 298, 319
glmn- hssa: 52, 114, 118, 153, 244, 254
Gny elebi: 184
Gny Efendi: 201
gidiler: 158
gidiyn: 256
gidiyn- mflisn esnf: 256
Gln (Badd'da): 15, 89, 184
Gln Denizi (Hazer Denizi): 270
Gln livs: 85
Ging (Macaristan'da): 15
Ging-i Budin arb: 358
girdimn dikme (gre oyunu): 119
Girid: 80, 81, 84, 93, 95, 127, 128, 129,
130, 131, 132, 133, 134, 137, 138,
142, 173, 203, 226, 299
girift (ney cinsi): 337
Girniye kalas: 84, 96
girt etme (gre oyunu): 120
gomana: 269, 272, 273
gblez (kpek yavrusu): 281
gs aks (gre oyunu): 119
gslk: 279
Gksu: 145, 230
Gksu (Hisar mesiregh): 31
Gksu mesregh: 230
Gksu nehri: 230
Gksulu emrd: 301
Gksun yaylas (Bingl'de): 286
Glba muhfazas: 77
Gle: 88
Gle kalas: 95, 138, 201
Gle livs: 83
Gle(?) erbeti: 286
glemez: 277
Glikesreli Urumlar: 285
Glikesri ehri: 321
gme ballar: 299
gmlek: 213, 295, 319
gmlekciler: 319
gmlekciyn esnf: 319
Gmlekli kulle nm bur: 144
gn: 323

gnderler: 272
gnllyn: 91
Gnye kalas: 138
Gnye (Trabzon'da): 85
Grds kalas: 66
Grice: 282
grml (zrh): 302
Gynk: 43
gzlemeci dkknlar: 265
gzlemeciler esnf: 265
Grando Mihal (Harkl'in kz
evldlarndan): 36
Grandurya (stanbul'un ismi, frik
lisnnda): 24
Gubr Efendi, Nakb (eyhlislm): 102
gulm: 107, 113, 153, 238, 261, 268, 275,
280, 284, 291, 292, 293, 295, 296,
297, 299, 300, 301, 324, 325, 326,
327, 329, 337, 341, 342, 347, 348,
357, 360, 361
Gulm d: 342
Gulgule-i Rm (slmbol): 24, 31, 51, 250
gl-i beybn: 214
Gulibet'r-Rm (slmbol): 14, 250
gller: 214
gr kazan esnf: 255
gr kazanlar: 50, 178, 255, 341
gurb (karga): 317, 353
gurbiyye gevrei: 208
gurbiyyeci esnf: 265
Gurbzde: 180
Gri kalas: 97
guru: 33, 110, 114, 132, 133, 134, 188,
190, 192, 194, 195, 212, 215, 223,
225, 233, 256, 276, 279, 280, 283,
296, 310, 312, 314, 317, 318, 321,
327, 332, 333, 334, 341, 346, 348,
349
guzt- mslimn: 33, 34, 37, 38, 39, 40,
41, 42, 43, 44, 45, 46, 48, 49, 50, 95,
104, 107, 123, 128, 139, 204, 207,
214, 254, 257, 260, 265, 273, 284,
297, 303, 307, 330, 335, 353
gcgen yelei (oklar iin): 316, 317
gderi: 322
gdericiyn esnf: 322
ggm: 285
gercin yelekleri: 317
gherile: 30
gl: 11, 12, 26, 52, 72, 97, 119, 193, 194,
202, 207, 222, 227, 262, 283, 322
gl b: 227
Gl cmi: 34, 39, 43, 105, 174, 184
gl sirkesi: 283
gl ecereleri: 207
gl eftl deri: 322
gl turusu: 283
gl ya: 262
glb: 39, 105, 160, 262, 275, 286, 297,
355
glbcyn esnf: 262

______________________________________ 373

glbdn: 198, 275, 286, 297, 310

Glb Aa: 45, 59, 60, 61, 62, 113, 170
Glb Paa (Mrimrn): 78
glbng: 33, 38, 41, 42, 50, 155, 176, 215,
245, 273, 313
glbng- Muhammed: 38, 41, 42, 50,
155, 176, 215, 245, 273, 313
glefsen (arb): 354, 355
glefser arak (arb): 356
gle: 120
Gleciler tekyesi: 186
glistn: 11, 26, 72, 168, 192, 193, 194,
202, 207, 222, 227, 229, 235, 239
Glistn u Bostn (kitap): 118
glizr perevi: 346
gllc: 266
gllccyan esnf: 266
glle: 71, 125, 139, 214, 216, 296, 301,
315
gllebz (hayl-i zlcyn): 339, 349
gl-limon (iecek): 276, 285
glnr- Rm: 225
Glen (air): 161
Glen tarkat: 117, 191, 341, 342
Glen-i Al Paa tekyesi: 152
Glen-i e-eyh Masm der-Aksary
tekyesi: 152
Glen-i Hulv tekyesi: 152
gmrk: 31, 81, 112, 132, 212, 219, 227,
252, 268, 275, 281, 297, 298, 301,
304, 334, 361
gmrk emneti: 252, 297
gmrk emni: 31, 132, 212, 219, 227,
275, 281, 297, 298, 301, 304, 334
gmrk esbb: 297
gmrk nezreti: 112
gmrk reftcileri: 297
gmrkhne: 297
gm: 26, 52, 57, 60, 93, 101, 107, 118,
160, 216, 262, 267, 276, 279, 280,
290, 293, 294, 295, 296, 311, 312,
313, 314, 321, 346, 348
gm arayc esnf: 294, 312, 348
gm as: 93
gm (balk cinsi): 290
gm bendeler: 101
gm borular: 346
gm nkraklar: 280
gm devt: 118, 314
gm gmler: 52
gm halka: 101
gm hokkalar: 262
gm kabara: 280
gm kllar: 313
gm kufller: 101
gm madini: 294
gm meblalar: 262
gm mutall demir zencrler: 280
gm mcevherli aslar: 26
gm mhr ve tlsmt kazc esnf:
312

gm silsileler: 280
gm tokal haltalar: 280
gm yaldzl demir zencrler: 262
gm zencr: 279, 296, 321
gm zencrli bak: 216
gm zencrli licm: 267
gmhne: 252, 294, 311
Gmhne: 85, 252
Gmhne (Canha): 294
gmhneciyn esnf: 311
gml baklar: 279
gnba esnf: 271
gneyik kk (deva otu cinsi): 327
gnl sat: 310
gnlk: 326
Grc: 77, 99, 106, 107, 123, 132, 137,
139, 142, 193, 220, 272, 293, 297,
344, 348
Grc Cafer, Bodur (Kapudan): 272
Grc Neb (aki): 137
Grc Paa sary: 193
Grcistn: 80, 85, 94, 103, 107, 208, 256,
293
grgenzenler (sava aleti): 302
grz: 120, 121, 316, 322
Grz Seydzde: 182
grzbz: 121
grzbzn pehlivn esnf: 316
Gstehem (Pehlivn): 120, 302, 331
gvercin: 243, 317
gvercinler iynesi: 317
Gzel Ahmed Paa sary: 153
Gzelce Kemerler: 240

-Hhab eleri: 261

habr ala (gvercin cinsi): 317
habbz: 272
habbz yan ekmekci: 241
habbzn: 52, 264
habbzn alay: 291
habbzn esnf: 268
habbzn yan ekmekciyn esnf: 264
habbzhne: 51
Habe: 47, 76, 77, 80, 81, 86, 94, 159, 189,
200, 271, 282, 294, 308, 320, 335
Habe haznesi: 80
Habe seyyhnlar: 238
Habe tavuu yelekleri: 317
Habe vezri: 81, 101
Habe Zeyla: 264, 320
Habe kavmi: 328
Habe tavler: 273
Habb Dedezde (Hnende): 342
Habb Efendi (eyh): 179
Habb Neccr, Pir: 303, 335, 339
Habb-i Karaman (eyh): 162, 191
Habb (Sultn'-uar): 167, 202

Hbil (Hazret-i dem'in ocuu): 255,

349
Hbr (Rkka'da): 85
Haccc: 106, 257, 258, 298
Hacc- erf: 137, 173, 289
hcegn: 213
hcegn- attrn esnf: 326
hcegn- mekteb-i psern esnf: 260
hcegiyn- Bedsten-i cedd esnf: 334
Hcegzde dr't-tedrsi: 150
Hcegzde mescidi (Sultn Mehemmed
Hn kurbnde): 148
Hcer Ana: 329
hcethne: 60, 116
Hac Ahadolu (yiit): 186
Hac Ahmed bostn: 207
Hac Ahmed emesi: 207
Hac Al (Tabb): 192
Hac Be (merdan): 79
Hac Envr (bzergn): 275, 361
Hac Evhadullh cmii (Yedikulle'de):
148
Hac Ferhd (bzergn): 275
Hac Hamza (eyh): 162
Hac Hasan mescidi: 148
Hac Hasan yourdu: 278
Hac Htn medresesi: 150
Hac Haydar bostn: 206
Hac Husrev cmii: 205
Hac lys mescidi: 148
Hac s (bzergn): 225, 275
Hac vaz (bzergn): 275
Hac vaz (Hacivad): 351
Hac Kadn hammm: 158, 329
Hac Karaka (bzergn): 275
Hac Ksm: 275
Hac Ksm hnesi: 183
Hac Kaya (bzergn): 275
Hac Mansr emesi: 156
Hac Nsr (Gavvs): 271
Hac mer hnesi: 226
Hac Paa hammm: 159
Hac Paa kurrs: 234
Hac Paa mescidi: 233
Hac Paa sary (Doanclar kurbnde):
233, 235
Hac Paa trbesi: 234
Hac Suba: 183
Hac Sleymn, Pehlivn: 121, 316
Hac eytn Selm (bzergn): 275
Hacahmed mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Hacolubzr kasabas: 135, 143
Hacivad (Bursal Hac vaz): 351, 352
Hacrek (ldr'da): 85, 92
ha: 71
ha bayrak: 129
ha bayram: 23
ha peyker: 112
Haatur, Ermen (kalemkrn-
kuyumcyn): 313

______________________________________ 374

Haek sahrs: 138, 141

hal bayraklar: 45, 123, 273
hal peykerler: 26, 268
hal sancaklar: 63
hal sommk: 71
haddd (matrakbzlk): 121, 305
Haddd (sahabe): 119
hadddn- te-fen- hengern esnf:
305
hadde: 308, 309
haddeci: 292, 294, 308
haddeciyn esnf: 308
hadeng (ok cinsi): 314, 353
hadeng peyknlar: 307
Hdm brhm Paa cmii (Silivrikapusu'nun i yznde): 146
Hdm Mahmd Aa cmii (Ahrkapu
kurbnde): 148
hdmlar: 158
Hadce kettnl: 276
Hadce-i Kbr, Hz. (Hadce Ana): 74,
242, 272, 275, 319, 332, 337
hadd: 27, 29, 31, 51, 71, 102, 114, 138,
198, 200, 310, 311
hadd cevheri: 31
hadd uyluklar: 114
Hd-i Badd: 180
hadka: 11, 276
hadka-i cinn: 222
hadka-i kerrbiyn: 192
Hadkat's-sad: 169
Hdim'l-Haremeyn: 165, 166, 227, 230
hads: 32, 151, 186, 215, 244, 275, 315
hads ilmi: 151
hads-i kuds: 189, 247
hads-i sahh: 32, 257
hads-i erf: 13, 32, 40, 44, 168, 210, 241,
250, 254
hafff (ayakkabc): 196, 212, 325
hafffn esnf: 325
Hfz Buhrzde (Hnende): 342
Hfz Kral (Hnende): 342
Hfz Paa: 147
Hfz Portakal, Ksmpaal (Hnende):
342
hfzn- Kurn- azm esnf: 258
Haf (air): 161
Hf (eyh) (Pir): 260
haham: 203
Hkn- n: 336
Hkn- Rm: 98
Hkn'l-bahreyn: 293
Hk (rciyn): 344
Hk (air): 164
hkim: 32, 53, 83, 84, 85, 155, 212, 228,
257, 261, 324, 358
Hkim Bi-emrillh: 266
Hakr (ayrca bkz. Evliya elebi): 11, 12,
13, 15, 16, 17, 19, 24, 25, 31, 37, 40,
41, 45, 46, 47, 57, 63, 69, 73, 74, 75,
77, 98, 106, 107, 109, 110, 111, 112,

113, 114, 115, 116, 117, 118, 119,

120, 122, 123, 128, 129, 130, 132,
137, 138, 139, 140, 142, 143, 147,
152, 159, 160, 166, 167, 172, 176,
177, 178, 179, 181, 183, 184, 186,
187, 188, 189, 194, 196, 199, 200,
204, 211, 213, 216, 228, 232, 235,
236, 239, 246, 248, 251, 253, 254,
258, 266, 271, 289, 294, 304, 309,
313, 315, 316, 318, 328, 341, 342,
347, 350, 351, 352, 353, 354, 358
hakrin blar: 232
hakrin pederi: 45, 172, 341, 342
hakrin vlidesi: 132
hakkk: 71, 312
hakkkn esnf: 312
hakkk-i elmas esnf: 312
Hakkklarkapusu (Bezztan- Cedd
kaps): 334
Hakkri hkimi: 86
Hal kalas: 94
halat: 269, 272
Haleb: 15, 17, 21, 35, 75, 80, 81, 84, 88,
92, 95, 99, 113, 120, 127, 133, 134,
135, 137, 139, 140, 241, 274, 277,
278, 294, 299, 303, 306, 350
Haleb haznesi: 88
Haleb skendernu: 37
Haleb kalkan: 303
Haleb mets: 169
Haleb muhassl: 84
Haleb mftsi: 176
Haleb'-ehb: 68, 84, 278
Hlet elebi, Azmzde (air): 102, 179,
186, 359
Hlet dvn (kitap): 186
halhl: 247, 317
Halclar kk: 74
Halclar kk b: 301
Halclar kk mahalli (Yenibe
kurbnde): 149
Halczde beleri: 230
Halc: 36, 69, 195, 196, 201, 204, 205,
210, 224, 237, 239, 270, 290
Halc-i Bundukn: 270
Halc-i Eyyb: 202
Halc-i slmbol: 72, 193
hale: 71, 298, 334
haleciyn: 334
Hlid bin Nasr bin Abdullh, Pir: 292
Hlid ibn Veld (sahabe): 13, 31, 77, 119,
243, 254, 331
Hlid-i Ummn, E-eyh (gavvs-
maan): 270
Hall Aa emesi: 194
Hall Aa (Yenieri aas): 124
Hall Arman, Pir: 301
Hall Paa, Kapudan: 223, 226
Hall Paa (Vezr-i azam): 99, 100, 103,
107, 108, 110, 112, 122, 147, 170,
206, 236

Hall (air): 161, 220

Hallullh: 243
Halm bin Cerm (sahabe): 254, 328
Halm bin Cezzr- Tif, Pir: 276
Halm elebi (air): 167
Hlit krdleri: 283
halka rek: 265
Halkal Be: 237
hallc: 73, 154, 319, 322
hallc rifleri: 319
hallc kemn: 73
hallcn- pembe esnf: 319
Hallc- Mansr: 58, 73
Halma livs: 83
Halvet tarkat: 175, 182, 191, 206, 234,
242, 342
Halvet tekyesi: 206, 234
Ham Nisim (Yahd bzergn): 292
Ham: 84, 88, 92, 134, 135
hammcyn esnf: 329
hamyil ba: 245
Hamd elebi ibn Akemseddn: 62, 345
Hamd Efendi cmii: 205
Hamdefendi mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Hamd-i D: 156
Hamdullh Hamd elebi, Rznmeci:
148
Hamev kays: 301
Hamd: 91
Hmid Efendi medresesi: 130, 150
Hmid Efendi mescidi: 148
Hmid Efendi (eyhlislm): 199
Hmd klhlar: 254
Hmd vilyeti: 82, 88, 185, 191, 200
Hamdbayolu: 44
hamr: 354
hmis mezheb: 256
hamm: 234
Hammde hazretleri: 328
hamml: 54, 103, 107, 136, 158, 264, 265,
266, 267, 291, 292, 295, 297, 304,
333, 334, 354
hammln- Bedsten-i cedd: 334
hammln- bezzzistn esnf: 333
hammm: 22, 28, 29, 51, 52, 53, 58, 64,
65, 69, 72, 73, 76, 78, 79, 106, 115,
120, 122, 144, 146, 148, 149, 150,
153, 156, 157, 158, 159, 160, 166,
167, 173, 178, 182, 191, 192, 193,
194, 195, 196, 197, 201, 203, 204,
206, 212, 213, 219, 220, 221, 222,
223, 225, 226, 227, 228, 229, 230,
231, 234, 237, 239, 240, 241, 251,
252, 260, 262, 264, 267, 273, 287,
288, 300, 301, 306, 309, 311, 320,
326, 329, 330, 332, 336, 351, 354
hammm kubbesi: 287, 288
hammmcba: 330
hammmclar: 329, 330
hammmcyn- thirn esnf: 329

______________________________________ 375

hammm- sary- vzer: 252

Hammmkapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
hammr: 242
hamr: 343, 355
hamr emni: 212, 293, 357
hamr metlar: 355
hamrhne-i rummn (meyhane): 355
hamr- menh emneti: 252
Hamr'l-eedd (Hz. Muhammed'in
Gazas): 32
Hamse (kitap, Yazar Behit): 164, 165
hamurkrlk: 264
Hamza: 306
Hamza Bal (Top cinsi): 216
Hamza bin Yetm, Pir: 259, 336, 341,
343
Hamza, Hz.: 12, 119, 243, 259, 262, 277,
284, 286, 293, 302, 303, 307, 315,
316, 323, 331
Hamza ehdlii: 293
Hamza-i m (eyh): 162
Hamzanme (kitap): 259
hn: 149, 154, 155, 192, 194, 201, 203,
223, 226, 228, 231, 235, 251
haner: 104, 112, 133, 158, 168, 280, 302,
310, 312, 313, 342
hanerciyn esnf: 302
Hanerli Hammm: 158
Hanuk (Diyrbekir'de): 89
handak: 18, 20, 23, 24, 25, 26, 32, 52,
120, 140, 156, 175, 211, 219, 225,
264, 269, 275, 278, 281, 303
Handak (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
hnedn: 103, 213, 251, 325
Hanef Halfe: 137
hnende: 116, 121, 158, 164, 200, 202,
213, 259, 298, 336, 341, 342, 344,
345, 347, 348, 349, 353, 355
hnendegn: 116, 117, 152, 259, 341, 347
Hn- Hall kurb (Kahire'de): 261
hn- metn: 154
hn- mcerredn: 252
hn- tccrn: 235
hnkh: 252
Hanya: 128, 129, 172
Hanya liman: 129
Hanya livs: 84
Hnzde Sultn binti Ahmed Hn: 173
Hnzde Sultn sary: 154, 233
Hnzde Sultn (Sultn Ahmed'in
duhteri): 106
hapsi (balk cinsi): 290
hr [] hk: 107, 311
hr: 289, 320
hr v dr: 114
harbt erenleri: 203
harc: 35, 68, 74, 86, 102, 125, 129, 139,
163, 232, 348
harc u bc: 56

Harcc Be mescidi (Unkapan'nn i

yznde): 148
Harcc mescidi mukbelesi: 183
Harcc Muhyiddn mescidi: 148, 156
harc-gzr: 126, 138, 142
Harameyn: 74
harm: 110, 255, 322
Harmderesi besi: 237
harmlik: 207
harbe: 229, 280, 290, 302, 321, 334
Harb yolu: 213
Harbus (ldr'da): 85, 89
Harbut: 85, 89
harc- rh: 263
harlk: 90
hardal: 41, 93, 166, 226, 285
hardalc: 285
hardalcyn esnf: 285
hardaliyye: 354, 356
hardaliyye arak (arb): 354, 356
harem: 52, 69, 71, 76, 77, 78, 120, 144
harem hammm: 120
harem kapusu: 101, 168
Haremeyn: 74
Haremeyn-i Muhteremeyn: 74, 93
Haremeyni'-erfeyn: 68
harem-i azm: 144, 145
harem-i beyz: 71
Harem-i hs: 76, 77, 107, 112, 114, 115,
118, 122, 132, 134, 135, 160, 238,
295, 342
Harem-i hmyn: 76
Harem-i muhterem: 77, 78
Harem-i erfi: 339
Harez Denizi (Hazer Denizi): 270
hargh: 108, 129, 137, 139, 141, 239, 310
Harm-i kebr: 149
harr: 242, 245, 292, 333, 334
harr dmeler: 320
harr pekrler: 284
Harr (ehrizol'da): 86
Harr (air): 161
Hris-i Yemen: 346
Harklban (stanbul'un ismi, sfa
lisnnda): 24
Harkova: 271
Harkova (Habe'de): 271
Harput: 92, 338
Harrn kalas: 275
Harrn (Rkka'da): 85
Harrn vilayeti: 35
harrtn yan krkcyn esnf: 335
harta ilmi: 270
harta kzlar: 270
hartacyn esnf: 270
hartalar: 270
Hrn, Hz.: 241
Hrnu'r-Red: 35, 36, 37, 39, 43, 59, 74,
90, 105, 145, 152, 175, 191, 204, 232
Hrt- Hayber (ahgerciynlar pri): 307

hs: 79, 80, 81, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90
Hs be: 112, 127, 172, 237
hs-hr: 204
Hasan Aa emesi: 157
Hasan Aa el-ktib (Yenieri aas): 124
Hasan Aa, Grc (ehneciyn): 344
Hasan Aa, Kara Abaza (Trkmen aas):
136
Hasan Be ibn Ftma Sultn emesi:
156
Hasan Be (Kapudan): 125
Hasan Cn perevi: 346
Hasan elebi, Ahzde: 181, 182
Hasan elebi (Defterdr): 78
Hasan elebi, Feryeli (Hnende): 342
Hasan elebi (Gmrk Emni): 132, 219
Hasan elebi (Kzlar Aas): 122
Hasan elebi, Lar: 359
Hasan elebi, ml (Tanbrcyn): 343
Hasan Dede, eyh: 187, 222
Hasan, Dilen: 348
Hasan Efendi drlhadsi: 151
Hasan Efendi, Kara (eyh): 191
Hasan Efendi (Koca Mustafa Paa
eyhi): 176
Hasan Efendi, Mukbeleci: 154
Hasan Efendi, Nark: 225
Hasan Efendi (Sadr- rm): 123
Hasan Halfe Aa (Yenieri aas): 104,
112, 124, 186, 224
Hasan Halfe besi: 237
Hasan Halfe b: 224
Hasan, mm, Hz.: 12, 32, 71, 156, 185,
219, 244, 260, 261, 265, 266, 317,
335, 343
Hasan kalas: 68
Hasan karl: 287
Hasan karl mesregh: 207
Hasan Kattl Gz: 303
Hasan Kefer Bahy (air): 359
Hasan Kethudzde: 176
Hasan Mud (air): 164
Hasan nm kle: 202
Hasan Paa (Cell): 139
Hasan Paa emesi: 156
Hasan Paa, Dmd (Mrimrn): 78
Hasan Paa, Eli: 138
Hasan Paa, Gz (Mrimrn): 77
Hasan Paa, Hattt: 115, 119
Hasan Paa, Kapudan: 112, 154, 174
Hasan Paa, Kara (Defterdr): 126, 139
Hasan Paa, Kk (Badd vezri): 104
Hasan Paa medresesi: 150
Hasan Paa, Rs (Mrimrn): 96
Hasan Paa, Strcu: 98
Hasan Paa, Urus: 267
Hasan Paa (Vezr-i azam): 163
Hasan Paa, Yenter (Neyzen): 343
Hasan Paazdeler: 54
Hasan, ehzade: 40, 97

______________________________________ 376

Hasan-bd livs: 84
Hasan-bd tekyesi: 202
Hasan- Basr, Pir: 246, 258
Hasan- Niksr: 175
Hasan: 265
Hasankeyf: 85, 89, 92
hsek: 52, 114, 129, 130, 133, 134, 158,
173
Hsek Aa: 219
Hsek hammm: 158
Hsek medresesi: 150
Hsek Sultn: 152
Hsek Sultn cmii: 76
Hsek Sultn hayrt: 76
Hsek Sultn krbnsary: 155
Hsek Sultn (Selmiyye kurbnde): 150
Hsek Sultn tmrhnesi: 153
Hsekiyye imreti: 74
hs- hmyn: 79, 80
hasr: 313
hasrc: 52, 274, 347
Hasrc Selm (bzergn): 275
hasrcba krhnesi: 253
hasrcyn- Msr esnf: 275
hasrhne: 51
Hsib-i Mv, Pir: 299
Hsky: 30, 49, 51, 193, 203, 204, 228,
251, 290, 326, 355
Hsky hammm: 159
Hsky mezrlklar: 203
hsoda: 51, 52, 78, 95, 105, 106, 111, 115,
118, 120, 130, 163
hsodaba: 106, 115, 132, 157
Hassn- Sbit, Pir: 259
hss- vzer: 132
Hastalarkapusu: 112
hah: 267, 304, 311
Him: 175, 178, 328
Him D: 176
Him (air): 165
Haota kolu: 349
hatab-ken: 229
Hatabl Dede: 41
Hatabl Sultn: 43
haty kz: 120
htem talar: 254
Htem-i Adds, Pir: 275
Htem-i Tay: 55, 173, 176, 351
Htem-i Tay cenbi (Basra'da): 259
Hatb bin Yakb Amasiyyev
(eyhlislm): 163
hatb kapusu: 100, 144
Hatb Zkir (eyh): 184
Hatb'l-Ksm: 166
htif: 97, 145, 151, 158, 203, 219
Htif-i gayb: 143, 157, 173
Htif-i kuds: 151, 157, 169
htif-i Rabbn: 343
hatman (Romanya'da bir memurluk
unvan): 122

hatt: 17, 36, 54, 56, 59, 65, 66, 70, 71, 81,
101, 103, 108, 111, 112, 114, 117,
118, 121, 133, 134, 135, 139, 144,
149, 162, 171, 180, 184, 210, 212,
217, 218, 222, 224, 234, 240, 251,
253, 268, 272, 275, 288, 291, 294,
301, 321, 324, 338, 350
hattt: 59, 64, 67, 77, 115, 119, 120, 121,
162, 163, 180, 182, 202, 207, 222,
241, 310, 351, 359
Hattt eyh hazretleri: 207
Hattt eyh menzili (ok nian yeri): 121,
241
hattt- dvn: 182
hatt- Himsi: 56
hatt- hmyn: 81
hatt- Karahisr: 70
hatt- kf: 224
hatt- erf: 54, 103, 108, 111, 112, 114,
118, 133, 135, 139, 212, 234, 240,
251, 268, 272, 275, 291, 294, 301,
321, 324, 338, 350
hatt- Ykt: 65
hatt- yarl- bel: 288
Htn cmii (skbl emesi dibinde):
148
Hatvan: 82, 95
Havle kalas: 66
havn: 238, 274, 292, 293, 313
havn (havayi fiek): 305
Havriyyn: 21, 24, 52, 62
havriyyn ayazmas: 211
havy fiekiyn esnf: 304
Hver: 181
Havernak: 14, 18, 51, 55, 57, 75, 101,
105, 113, 143, 195, 204, 297
Havkat'l-cedel (Hz. Muhammed'in
Gazas): 32
havln: 262
havlncn: 262
Havrn: 45, 50, 263
havrn cbbesi: 60
Havsa: 68, 162
havuc turusu: 283
Havuzlu hammm: 158
Havv, Hazret-i: 243, 248, 255, 259
havz (havuz): 65, 69, 71, 209, 221, 229,
239, 241, 297, 300, 324
havz- fevvre: 231
hayl bez: 319
hayl-i zl: 215, 266, 338, 347, 350, 351,
352
hayl-i zlcyn: 338, 339
Hayt elebi (air): 182
Hayber: 307
Hayber (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Hayber kalas: 331, 338
Hayberler: 307, 315
Haydar elebi (Defterdr): 47, 78
Haydar Mrz: 199
Haydar Paa: 44

Haydar Paa besi: 237

Haydar Paa b: 235, 300
Haydar Paa emesi: 156
Haydar Paa, Hdm (Vezr): 77
Haydar Paa hammm: 156, 158, 159
Haydar Paa kurb: 148
Haydar Paa, Tav: 148
Haydar (air): 161
Haydarzde: 136
Hayduak: 83, 138
hayrkr (boyac tokmakcs): 334
hayme: 41, 68, 94, 108, 129, 137, 139,
141, 188, 192, 204, 232, 239, 241,
253, 310, 320, 352
haymeci yan adrcyn esnf: 320
Hayrabolu: 296
hayrt: 18, 21, 22, 23, 50, 58, 63, 72, 73,
74, 75, 76, 77, 95, 97, 98, 100, 143,
148, 149, 155, 159, 163, 164, 168,
170, 171, 192, 200, 202, 205, 209,
214, 219, 220, 222, 223, 224, 226,
233, 234, 235, 236, 237, 241, 250,
251, 253, 309, 311
Hayre Be (Msr vlisi): 166
Hayrebei: 68
Hayreddn cmii: 188
Hayreddn Efendi, Kad: 94
Hayreddn Efendi, Monl: 79, 145, 185
Hayreddn Paa (Kapudan): 8, 78, 129,
158, 159, 223, 237
Hayreddn Paa medresesi: 222
Hayr (eyh Ahmed'nin mahlas): 177
Hayvnolu (ingene): 280
hayyl atllar: 240
Hayylan- m: 306
hayymlar: 193
hayytn yani terziyn esnf: 318
hayytn- dolamacyn esnf: 318
hayy'l-grikn (deva otu cinsi): 327
Hazar: 329
hazyin: 33, 130, 131
hazne: 23, 24, 49, 51, 54, 55, 70, 75, 76,
80, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 89, 94,
100, 106, 107, 109, 114, 118, 125,
130, 131, 132, 138, 139, 141, 143,
157, 160, 173, 202, 216, 226, 240,
247, 252, 273, 293, 302, 304, 309,
332, 333
hazne defterdr: 82, 83, 84, 85, 86
hazne katibi: 106
hazne kethuds: 106, 118
hazne mhr: 125
hazne odas: 51, 240
haznedr: 135, 157
haznedrba: 106, 118, 150, 196, 215,
319, 332
hazne-i cebehne: 252
hazne-i defterdr: 88
hazne-i hs kubbesi: 160
hazne-i hssa: 51
hazne-i pdih: 76, 107, 139, 273

______________________________________ 377

Hazret-i Abbs cenbi (Medine'de): 308

Hazzo: 85, 113
Heccm (Mukallid, Hazret-i Ms asr):
349
heccv k: 349
hedy: 114, 134, 138, 144, 202, 224
heki (ok cinsi): 314
heki (put): 49
hekm: 22, 28, 29, 77, 96, 150, 201, 225,
242, 257, 261, 286, 326, 337, 343,
354
Hekm elebi (eyh): 96
Hekm Dvd, Tezkiresi: 286
Hekm Fisagores: 343
Hekm Mehemmed elebi medresesi:
150
hekmba: 72, 123, 127, 136, 152, 159,
206, 261, 262, 263, 361
hekmba esnf: 261
hekmba halfeleri: 262
Hekmba hammm: 206
Hekmbakapusu (Sleymaniye
Camiinin kaps): 72
Hekmhne (meyhane): 356
hekm-i hzk: 261
Helke [Hereke] kalas: 94
Hellana Firav (Kostantn'in annesi): 20,
22, 23, 24
helv: 40, 45, 50, 189, 213, 243, 246, 288,
289
helv delisi: 288
helvc: 52, 131, 276, 287, 288, 289
helvcba: 288, 289
helvacyn esnf: 288, 289
helvcyn- brn esnf: 289
helvcyn- tablakrn esnf: 289
helvcyn--rn-zebn esnf: 288
helvhne: 51, 287
Helv mer, Pir: 265, 266, 276, 287, 289
helv-y ebyaz (helva cinsi): 289
helv-y gzler (helva cinsi): 289
helv-y kettn (helva cinsi): 289
Hemdem Paa: 166
Hemedn: 94, 104, 338
hemyn: 256
hemyn kesici esnf: 256
hendese: 74
hendese ilmi: 69, 73, 74, 121, 148, 341
herse: 282, 284
Hersek: 76, 77, 82, 87, 94, 126, 127, 129,
137, 141, 148, 286, 308
Hersekolu: 44, 344
Hedek kavmi: 32, 353
Hedek Tatarlar: 353
Het Behit-i cihn: 149
hev (matrakbzlk): 121
hevkes (matrakbzlk): 121
hevy deri: 322
hevy fiekler: 304, 305
hevy (gre oyunu): 119

hevdec-i Resl-ullah: 267

Heyht sahrs: 15, 79
Heyht vdsi: 16
heykel: 312
heykeln esnf: 312
Heyrt: 307
hezrn sivenler (sava aleti): 302
Hezrfen Ahmed elebi: 359
Hezrfen elebi: 332
Hezrmerd (ehrizol'da): 86
hezrpre amd: 27
hfz ilmi: 115, 245
hmr: 30, 34, 121, 260, 282, 283, 296,
305, 337, 338, 339, 346
hmrbz (hayl-i zlcyn): 339
Hms: 84, 88, 92, 244, 257, 260, 267, 282,
316
Hns: 86, 89, 92
hnn: 274, 275
hnncyn esnf: 275
hnta: 58
Hnto: 130
hnto araba: 138, 142
hnzr: 281, 305
hnzr batakl: 122
hnzr bocuklar: 281
hnzr derileri: 321
hnzr sretleri: 305
hrca (hnzr yavrusu): 281
Hrstos: 22, 98
hrzma: 329
hrzmaclar esnf: 329
hrka: 64, 74, 243, 244, 246, 299, 331
Hrka-i erf: 106
Hrkl: 17, 31, 33, 34, 35, 36, 37, 232, 284,
328
Hrklolu lya: 221
hrsz: 159, 207, 256
Hrtz kalas: 97
Hrtos: 92
Hrvad: 138
Hrvadistn: 79, 142
Hrvad'l-asl: 76, 129, 177
ht (sava aleti): 120, 268, 279, 302
Hty bezleri: 319
hty kaseler: 285
hty mnebbid tabaklar: 202
hybn: 204
hyr: 263, 285, 341
hyr burnusu: 291
hyr turusu: 283
Hzr Aa (ehneciyn): 344
Hzr Be (Vezr-i azam): 163
Hzr, Hz.: 16, 18, 30, 31, 54, 55, 56, 57,
59, 60, 306, 307, 308
Hzr Madeni: 30
Hzr Neb: 223
Hzr Paa (Kammakm): 99
Hzr Paa (Mrimrn): 78
Hzr (Tanbrcyn): 343

Hzr-lys: 26, 277, 291

Hicz: 327, 357
hicz makm: 257
hicv: 121, 316, 349, 350, 352
hicviyyt: 221
Hidyetullh Efendi (slmbol Monlas):
124
Hidyetullh ibn Znnn- Msr, Pir: 327
Hidde (Cidde kurbnde): 259
hill: 315
hillciyn esnf: 335
Hill (air): 165
hilat: 45, 93, 107, 108, 111, 112, 123,
134, 215, 216, 273, 295, 298, 300,
318, 319, 322, 333, 345
hilatc: 319, 320, 333
hilatcyn- harr esnf: 333
hilat- fhire: 107, 108, 111, 123, 298,
318, 322
hilat- pdih: 216, 333, 345
hilete (yiyecek): 291
Hilevne kalas: 140
Hille at gemi: 307
Hille (Badd'da): 85, 89, 104, 112, 307,
308
Hilye: 103, 131
Hilye-i Hkn: 12
Himyddn, Seyyid: 307
hinar (gemi marangozu etveli): 208, 269
Hind: 76, 94, 163, 232, 238, 275, 311,
335, 340
Hind alacalar: 333
Hind lisn: 24
Hind pdih: 312
Hind pehlivnlar: 338
Hind psskrsi: 75, 160, 335
Hind sadefkrsi: 73, 118
Hind tccrlar: 238, 297
Hind Sind: 30, 47
Hind: 101
Hind basmaclar: 332
Hind Halkn ii (kl): 302
Hind-i Serendl: 248
Hind (d'l-Hind'nin mahlas): 267
Hind tekyesi: 239
hindib: 262
Hind-i Seyyf: 301
Hindistn: 19, 26, 27, 76, 111, 202, 243,
262, 263, 267, 275, 307, 310, 358
hindistncevizi: 354
Hindiyn tekyesi: 239
Hindyn tekyesi: 239
hirfet-i attar: 282
Hisr hammm: 159
Hisr kiraz: 225, 227
Hisr tekyesi: 226
hisr-pe: 23, 42, 211, 224, 225, 237, 281
hitn (snnet): 98, 336, 347
hzn: 213
hzn- dilbern esnf: 256

______________________________________ 378

hzler: 158
Hoca elebi: 181
Hoca elebi sary: 230
Hoca Efendi iskelesi: 193
Hoca hn (Mahmudpaa'da): 51, 154,
292
Hoca abn (Tcir): 209
hocagn- attarn esnf: 326
Hocapaa hammm: 158, 159
Hocapaa mahallesi: 151, 153, 155, 262,
289, 322
Hococan: 85, 89
hokka: 56, 261, 262, 276, 335, 354
hokkabz: 338, 349
Hollok kalas: 141
Hollok livs: 83
Holumi kalas: 68
hoppa takldi (hayl-i zlde): 351
hora zm: 225, 236
horasn: 340, 342, 358
Horasn: 32, 38, 43, 111
Horasn erenleri: 254, 288, 353
horasancyn esnf: 339
horasn rhtm: 23
horasn trn zller: 268
horilka arak (arb): 356
horilka (arb): 354, 355
horos: 28, 43, 115, 318, 353
Horos mm: 115
Horos Dede: 41, 43, 175, 188, 305
horos (havayi fiek): 305
Horoskapusu: 43
Horoslukapu: 43
horosya (balk cinsi): 290
Horputa: 282
Horputal Urumlar: 285
Horn [Hrn] livs: 86
hob: 220, 285
Hob kalas: 94
hobc: 285, 287, 288
hobcyn esnf: 285
hokadem (kl): 301
homerim (sd rn): 277
hotas: 352
hotazlar: 300
Hoten: 298, 317
Hoten gzl: 298
Hotin: 109, 137, 172
Hotin gazs: 184, 275
Hotin kalas: 102, 109
Hotin seferi: 98, 109, 132, 171, 336
Hoy (Azerbeycn'da): 104, 113
Hubb elebi (air): 359
Hubb monls: 199
hubbt: 274
huccc: 124, 125, 129
huccc zvvr: 128
huccc- mslimn: 272, 289
Hd, Hz.: 241, 275
Huddd: 346

Hudvendigr: 38, 82
huddmn- bevvbn: 52
huddmn- glmn esnf: 254
huddmn- stabl- hssa: 52
huddm- bmristn u mristn esnf:
263
Hudeybe (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Hudr: 167
hukem: 16, 17, 19, 21, 22, 24, 28, 31, 50,
52, 96, 149, 153, 159, 261, 262, 263,
270, 272, 283, 308, 326, 336, 343,
355, 357, 358
hukem esnf: 261
hukem-y kehhln esnf: 261
humm: 182, 203
humms (iecek): 276, 285
humm-y muhrik: 39
humms: 198
humms- Nahivn: 209, 352
Huneyn (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
hurdavt- ahen-frht esnf: 308
hurde cmlar: 70
hurde deff: 340
hurde nakllar: 332
hurde semerler: 323
hurm: 61, 214, 230, 242, 260, 269, 283,
298, 300, 325, 354, 355, 360
hurm: 260
hurm lfi: 214
hurm sirkesi: 283
hurm arb: 354, 355
Hurrem avu (etryn): 344
Hurrem elebi el-Ceml: 191
Hurrem Htn cmii (Yenibe
kurbnde): 148
Hurrem Paa (Mrimrn): 77
Hurrem h (Rakks): 348
Hurrem Usta yaylar: 314
Hurrem-i Hind esnf: 335
hurf- ebced: 249
hurf- tehecc: 248, 249
Hurm Gz: 316
Husrev Aa (Yenieri aas): 124
Husrev Be: 79
Husrev, Hce (bedesten kethds): 175
Husrev Kethud: 151, 223
Husrev lala: 111
Husrev Paa: 78, 104, 107, 108, 110, 111,
112, 135, 151, 174, 179
Husrev Paa, Deli (Vezr): 77, 79
Husrev Paa trbesi (Yenibe
kurbnde): 358
Husrev Paa-y Atk mektebi: 151
husrevn kp: 206, 262, 298, 305
husrevnler: 357
Husrev-i rn: 199
Husrev-i r: 108
Husrev-i rn: 108
Hussn meydn: 102
husset's-saleb: 286

Husvar kalas: 141

Heng h, Pir: 275, 302, 321, 343
hutab: 59, 359
hutbe shibi: 38, 83
huteb: 50, 354
huteb esnf: 258
Huveyze at gemi: 307
Huzeyme (Hazret'in kaynbabas): 319
hccet-i eriyye: 40, 110
Hdy: 147, 236, 357
Hkm (air): 171
Hkmzde Al'si (yonkarcyn sz
ustas): 345
Hkmet-i Cezre: 85
hm telleri: 317
hmm (akrl): 318
hmm (krmz atal tepeli): 318
Hmynnme (Mevln Al b. Slih'in
eseri): 79
hml kk: 354
hml arb: 354, 356
Hner-i kr (Cengciyn): 337
hnkr hrlar: 237
hnkr beleri: 14, 145, 233, 295, 296
hnkr bostnclar: 263
Hnkr cmii: 51, 118
hnkr adr: 320
hnkr helvcbas: 289
hnkr imm: 118, 131
hnkr karl: 287
hnkr mabedhnesi: 69
hnkr mahfili: 64, 70, 71, 75, 76, 100,
101, 143
hnkr sakkbas: 265, 266, 268
Hnkr Sary: 43, 72, 336
Hnkrkapusu: 63, 200
Hrmz: 270, 308
Hrmz Denizi: 270
Hrmz incleri: 310
Hsm Bezde mescidi: 179
Hsm bin Abdullh-i Basrav: 326, 327
Hsm Efendi, Tulumcu (slmbol
Monlas): 124
Hsm, Harputlu a (Pehlivn): 338
Hsm Paa (Kapudan): 125
Hsm Paa (Vezr): 166
Hsmeddn Ankarav: 209
Hsmeddn bin Abdurrahmn,
Mevln: 166
Hsmeddn Necef, Pir: 334
Hseyin Aa Al'si sary: 206
Hseyin Aa, Ktib: 156
Hseyin Aa sary: 154
Hseyin Aa sebli: 193
Hseyin Aa yals: 217
Hseyin Baykara: 25, 118, 121, 198, 238,
346
Hseyin Baykara fasllar: 115, 298, 342,
349
Hseyin Be (mer): 79, 174

______________________________________ 379

Hseyin bin Nusayr, Pir: 276, 289

Hseyin elebi: 183
Hseyin elebi (Keman): 343
Hseyin elebi medresesi: 150
Hseyin elebi mescidi (Selm Hn
kurbnde): 148
Hseyin elebi, Nalnc: 183, 188
Hseyin elebi, ehremni: 206
Hseyin elebi, Turucuzde: 203
Hseyin elebi, Yegnzde (Ninc): 163
Hseyin Doan Dede (eyh): 187
Hseyin Efendi: 112, 123, 124
Hseyin Efendi, Ahzde (eyhlislm):
99
Hseyin Efendi hnesi: 219
Hseyin Efendi, Mahdm (slmbol
Monlas): 124
Hseyin Efendi (Mft): 124
Hseyin Efendi (Pasdrma Nibi): 281
Hseyin Efendi (Sadr- Anadolu): 123,
124
Hseyin Efendi (eyhlislm): 104, 185
Hseyin e-ehr Sadr elebi: 181
Hseyin Hn (Evld- Murd- Hn-
Slis): 97
Hseyin ibn Muha Sinn Efendi: 181
Hseyin ibn Nasr bin Abdullh, Pir: 310
Hseyin, mm: 12, 35, 36, 71, 156, 186,
219, 244, 260, 261, 265, 266, 281,
316, 318, 322, 323, 331, 334
Hseyin L-mekn (eyh): 187
Hseyin Paa: 103, 108, 128, 141
Hseyin Paa, Cnpldzde: 154, 156
Hseyin Paa, Deli: 119, 122, 130, 132,
134, 137, 224
Hseyin Paa, Dilen: 103, 108, 110
Hseyin Paa, Efrsiybolu: 135
Hseyin Paa, Lala Ttnsz: 96
Hseyin Paa, Merre (Sadr- azam): 103,
106, 183
Hseyin Paa, Nash Paazde: 128
Hseyin Paa, Potur (Mrimrn): 96
Hseyin Paa (Serdr- muazzam): 132
Hseyin Paa (Tamvar Vezri): 138
Hseyin Paa (Vezr-i azam): 102
Hseyin Suba (yeltemeciyn sz
ustalarndan): 345
Hseyn: 265
hseyn makm: 116, 345
hsn-i hatt: 144, 198, 202

-Irb (byk balk a): 24, 290

rbc: 289, 290
rbcyn- sayydn esnf: 290
hlamur bkz. ohlamur
klk (kemne gibi bir kk kll sz):
345

klkc: 345
klkcyn (musiki esnfndan): 337, 345
Ilgn sahrs: 139
Irk: 21, 47, 85, 93
rk makm: 280
Irkeyn: 94
Irk- Acem: 199
Irk- Ddyn: 16, 96, 256
rgadn esnf: 340, 341
rgat: 105, 158, 341
rgat bzr: 341
rgat bennlar: 18
Irgat hammm: 64, 158
Isbarta ehri: 185
Isfehn: 95, 111, 112, 116, 168, 220, 298,
310, 344, 345, 346
Isfehn halieleri: 334
sfehn makm: 116
scak pldeciyn esnf: 286
scak pldeciyn- kavvfn esnf: 286
stma: 204
Iskradin kalas: 94
slama arb: 354, 356
Islatna (klc): 302
Ispahn: 262
Ispahn krhnesi: 301
spanakc esnf: 285
sparna: 25, 211, 269
ss mahlebciler: 286
ss pldeci: 286
ss salebci: 286
ss sdc: 286
ss erbetci: 286
ss ve bahrl erbetciyn esnf: 286
stabl: 153, 296
stabl- Anter: 51, 149
stabl- bb- hr: 252
stabl- hs: 252
stabl- hssa-i birn: 51
stabl- hssa-i endern: 51
stabl- sultn: 266
stakoz (deniz mahlku): 290
Istavriz kasabas: 231
Istarvroz besi: 105, 231, 233
Istavroz kasabas: 231
Istranca: 321
Istranca dalar: 226, 277, 279
Istranca dalar mesregh: 240
Istranca khu: 55
tryyt maklesi: 262
Itriddn-i Hind, Pir: 262
yd- adh: 113
ydiyye: 115
Izbara vilyeti: 177

-bls: 283

bn Germiyan kalas: 66
bn Kesr: 176, 245
bn Zbeyr Bkz. Zbeyr hazretleri
brhm Aa (Kapucular kethds): 132
brhm Be, Bac: 150
brhm bin Hasan- Niksr: 175
brhm bin Nimetullh ibn Renzde:
191
brhm elebi (Badefterdr): 78
brhm elebi kalyonu: 128
brhm elebi, Res: 128
brhm elebi, Solak (kalyonu): 125
brhm elebi, Tceddn: 191
brhm elebi yals: 230
brhm Edhem: 239, 335
brhm Efendi (Cerrhpaa eyhi): 58,
102
brhm Efendi (Muabbir): 13, 209
brhm Efendi, Rznmeci: 115, 125,
212, 224
brhm Efendi sary: 154
brhm Efendi (eyh): 99
brhm Efendi tekyesi: 206
brhm Glen: 116, 161, 198, 341
brhm Hallullh: 264, 276, 284
brhm Hn: 26, 27, 69, 111, 122, 126,
127, 128, 129, 130, 131, 154, 172,
204, 216, 233, 239, 293, 348
brhm Hn imreti: 152
brhm Hn sary: 154
brhm Hn, ehzde: 99, 126
brhm Hnzde yals: 202
brhm Hsmzde: 179
brhm, Hz.: 165, 241, 243, 264, 276,
277, 278, 306, 307, 328, 329
brhm ibn Reslullh: 261
brhm Magrib, Muvakkt: 270
brhm Paa: 148, 170
brhm Paa besi: 201
brhm Paa bin Al Paa (Vezr-i
azam): 163
brhm Paa cmii: 145
brhm Paa emesi: 156
brhm Paa (Defterdr): 136
brhm Paa, Defterdrzde: 201
brhm Paa, Hdm: 77, 146
brhm Paa, Makbl iken Maktl: 26,
76, 166
brhm Paa medresesi: 150
brhm Paa sary: 153, 200
brhm Paa, Sarho (Bostncba): 99,
127
brhm Paa-y Eb'l-hayr: 157
brhm, Sarho (Cam ustas): 70
brhm, Seyyid: 191
brhm, Sultn: 31, 67, 84, 105, 134, 173
brhm Tennr ibn Sarrf Hseyin
eyh: 162
brhm-i Nahf: 328
bril kurb: 163
brn: 115

______________________________________ 380

ibre: 308
br lisn: 24
ibrk: 50, 281, 283, 284, 286, 291, 329
brm: 86, 130, 201
ibrim: 146, 238, 273, 292, 320, 329
ibrim armhlar: 273
ibrim petimller: 329
ibrimciyn- Yahdn esnf: 320
byr ketan: 276
i aalar: 103, 288
i edikciyn yan tomakcyn esnf: 325
i glmnlar: 268
i gulm mahbblar: 261
i gulmlar: 268, 280, 284, 291, 293, 341,
357
i huddmlar: 261
i kabza (gre oyunu): 119
i mehterleri kapusu: 111
i mezzinleri: 118
i olanlar: 77, 244, 255, 288, 309
i ya: 278
azebkapusu (Galata'da): 211
iedikciyn: 325
iedikler (pabuc cinsi): 325
-eli: 84, 88, 92
d- adh: 276
d-i nasr gnleri: 26
dlib (Haleb'de): 299
drs Bitlszde: 78
drs, Hz.: 241, 313, 318
drs Kk: 195, 201
drs Kk mesregh: 196, 197
drs Kk meydn: 238
drs Kk sahrlar: 287
drs Kk tekyegh: 209
drs, Mevln: 145
drs Neb: 23, 247, 318, 321
drs, eyh: 196
drs eyh karl: 287
drs-i Halvet halfesi: 184
drivne tekuru: 38
ftedli olu: 345
dirliler: 51
ine: 208, 308, 321, 325, 326
ineciyn esnf: 307
randona: 24
hmilnic: 128
ihrk- azm: 190, 274, 311
ihrm: 247, 248, 255, 320, 335
ihrm tamak: 248
ihrmcyn: 334
kieme (Sultn Selm kurbnde): 331
krime bin Eb Cehil (sahabe): 254, 270,
328
ksr-i azam: 326
lh hazretleri (eyh): 164
ilah-hnlar: 121
ilhiyytlar: 260
liki kalas: 94
limni: 30, 125

limye ceziresi: 32
ilm-i Arab: 164
ilm-i arz: 167
ilm-i Cemd: 71
ilm-i cerr-i eskl: 297
ilm-i cevhircilik: 310
ilm-i cifr: 79
ilm-i edvr: 116, 117, 343
ilm-i hads: 151
ilm-i harta: 270
ilm-i hatt: 118, 162
ilm-i hendese: 69, 73, 74, 121, 148, 341
ilm-i hfz: 115, 245
ilm-i in: 177, 359
ilm-i kf: 313, 359
ilm-i kitb: 310
ilm-i ledn: 162, 297
ilm-i lgat: 179
ilm-i mimr: 73, 224
lm (Muhammed Kadzde'nin mahlas):
191
ilm-i msk: 115, 116, 117, 336, 342
ilm-i nahiv: 115
ilm-i nat: 342
ilm-i ncm: 136, 161, 359
ilm-i Rabbn: 199
ilm-i iir: 121, 166
ilm-i takld-i letyif: 352
ilm-i tasavvuf: 162
ilm-i tevrh: 359
ilm-i tb: 149, 162
ilm-i usl: 343
ilm-i zecel: 342
ilm-i zc: 218
lok kalas: 94
iltizm: 80, 84, 86, 229, 289, 292
lvov sahras: 137
lya: 37
lyana Kral: 35, 36
lyangur (Amlk veledi): 37
lyanin: 37
lyanu: 31
lys bin eyh Mehemmed: 185
lys e-ehr Al elebizde: 185
lys e-ehr ivizde: 181
lys, Hz.: 242
lys Paa: 231
lyszde mescidi: 148
mdiyye: 85
mm elebi, Kk (Hnende): 342
imm kapusu: 100, 144
imm erbeti: 286
imm yourdu: 278
imme: 319
mmeyn emesi: 156
mm- Azam (Numn ibn Sbit): 74,
107, 112, 162, 200, 249, 251, 254,
257, 325, 328, 329
immiyye arak (arb): 356
immiyye (arb): 354

mmkulu Hn: 97
mmzde Hfz Post (Hnende): 342
mmzde kurrs: 151
mmzde medresesi: 151
imret: 39, 65, 69, 74, 76, 77, 79, 102, 144,
145, 149, 151, 192, 203, 204, 205,
218, 223, 226, 227, 229, 233, 236,
253, 305, 329
imret-i itm: 69, 197, 212, 230, 234, 252
imret-i sary- cedd: 152
imret-i tam: 195
mretkapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
imrhor- kebr: 122, 135
mri'l-kays (heccv): 45, 165, 349
mri'l-kays kurb (Kayseri'de): 285
ncl: 248
inclhne: 20
inclhne: 20, 149
incr: 120, 231, 243, 296, 298, 301
incr yapra: 243
ncirli Beldesi: 229
ncirli livs: 94
inc: 26, 204, 244, 268, 270, 271, 280,
298, 310, 318, 332
inc dikme makadlar: 298
inc saakl kantralar: 268
inc sadefi: 204
incciyn esnf: 310
indiyyt gazelleri: 331
ne Ayazma: 203, 204, 207
nebaht: 68, 82, 87, 91, 129
inek: 277, 278, 279, 299, 306
inek derileri: 299
ngilis: 112, 122, 192, 283, 304, 314, 327,
338, 346, 347, 357, 358
ngilis brd: 304
ngils borusu: 338, 346, 347, 357
ngilis Frengleri: 192
ngilis kalyonlar: 112
ngilis sirkesi: 283
ngilis arb: 358
ngiliz boyalar: 327
ngiliz flar: 283
ngiltere: 78
nkirmn kalas (Krm'da): 210
in: 200
in ilmi: 177, 359
ip: 25, 142, 189, 211, 214, 224, 246, 269,
270, 271, 276, 277, 278, 286, 290,
291, 300, 305, 321, 334, 338, 340
ipek: 292
ipekciler: 292
ipekciyn esnf: 292
iplik: 276, 286, 303, 310, 319, 320
iplikciyn esnf: 320
psala: 38, 294
ipsimata (yiyecek): 291
ipsime arb: 354, 355
ipsomisko yan ekmek tirdi: 291

______________________________________ 381

pir Paa, Fin: 129

ran: 26, 104, 107, 116, 168
ran h: 97
rn [u] Trn: 68
rn-zemn: 20, 39, 68, 107, 114, 118
remezt: 204, 300
remezt'l-imd: 16, 76, 192, 193, 227,
263
rem-i ravza-i Rdvn: 75
iricna: 269
rik kalas: 94
irsliyye: 80, 83
rek kalas: 94
rova belleri: 140
s Aa: 113
s beii makm: 63
s elebi (krhne sahibi): 220
s elebi tekyesi: 218
s deyri: 346
s dni: 21, 24
s, Mevln Hekm: 96
s Neb: 14, 20, 22, 23, 52, 63, 139, 211,
220, 242, 247, 248, 318, 338, 359,
360
s (Yldrm Han'n olu): 39
skapusu: 150
sbard livs: 86
sfac: 138, 313
sfa lisn: 24
sfakiye kalas: 137
sfe: 142, 347
sfendiyr olu: 44, 45
isfdc (ngiliz boyalarndan): 327
shk (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
shk, Hakm: 96
shk, Hz.: 241, 328
shk, kavl-i: 14
ishk kuu: 222, 318
shk Neb: 14
shk Paa, Vezr-i azam (Byezd-i Vel
asrnda): 163
shk Yahd yals: 223
shkca cisri: 184
shkca kurb: 163
ishl: 33, 197, 257, 300
iskele: 11, 22, 25, 40, 42, 44, 48, 53, 74, 81,
124, 126, 133, 145, 148, 175, 181,
193, 194, 196, 201, 203, 205, 207,
208, 211, 219, 221, 222, 224, 227,
229, 233, 234, 237, 241, 269, 272,
285, 286, 287, 290, 291, 295, 296,
301, 313, 353
skele bzr: 208
iskele cisrleri: 207
skele rsu: 234
skele mescidi: 203
iskemle: 160, 330, 341
iskemle aas: 140
skemleciler: 341
iskemleciyn esnf: 339
skender: 16, 17, 24, 31, 59, 87, 214, 228

skender Be emesi: 156

skender bins: 214
skender elebi besi: 123, 237
skender elebi (Defterdr): 78
skender dalar: 214
skender Paa: 100, 102, 163, 166, 218
skender Paa cmii: 230
skender Paa, erkes (Mrimrn): 78
skender Paa medresesi: 150
skender Paa Mevlhnesi: 218
skender ak: 94
skender Trhi: 37, 210
skender veft: 55, 250
skender altun: 55
skender-i Dar: 346
skender-i Keyniyn: 26
skender-i Kbr: 14, 15, 16, 55, 209
skender-i Rm: 14, 214
skender-i Ynniyn: 21
skender-i Zlkarneyn: 15, 16, 21, 37, 51,
59, 214, 217, 227, 250
skenderiyye: 21, 63, 70, 82, 90, 125, 259,
315, 338
skenderiyye (Arnavud): 66, 167
skenderiyye Urbn: 270
skendernme (Fign'nin eseri): 164
iskerled (kuma cinsi): 333
skerledolu (kalyonu): 125
iskete: 318
skilib: 162, 163
iskorbid (balk cinsi): 290
slm askeri: 84, 107, 108
slm Geray Hn: 15, 128, 177
slm metrisleri: 108
slm pdihlar: 47
slmbol: 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
20, 21, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30,
31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40,
41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50,
51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60,
64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 72, 73, 74,
75, 77, 95, 96, 97, 98, 100, 102, 103,
105, 106, 109, 112, 114, 119, 120,
121, 122, 123, 124, 125, 127, 129,
130, 132, 133, 134, 135, 136, 142,
143, 144, 145, 146, 147, 148, 149,
150, 151, 152, 153, 154, 155, 156,
157, 158, 159, 160, 161, 162, 164,
165, 168, 169, 170, 171, 172, 174,
175, 176, 177, 178, 181, 183, 184,
185, 187, 188, 189, 190, 191, 192,
193, 194, 195, 197, 198, 199, 200,
202, 203, 204, 206, 208, 209, 210,
211, 212, 213, 214, 217, 220, 221,
222, 223, 224, 225, 227, 228, 231,
232, 233, 234, 236, 237, 239, 240,
241, 250, 251, 252, 253, 254, 255,
256, 257, 258, 260, 262, 264, 265,
266, 269, 272, 273, 274, 275, 276,
277, 278, 279, 281, 282, 284, 285,
286, 287, 289, 290, 292, 293, 294,
295, 296, 297, 299, 300, 301, 302,

303, 305, 306, 308, 311, 313, 317,

318, 319, 320, 321, 322, 324, 325,
326, 327, 329, 330, 331, 332, 333,
335, 336, 338, 339, 340, 341, 342,
344, 345, 347, 348, 350, 351, 352,
353, 354, 355, 356, 358, 359, 360, 361
slmbol aas: 53, 212, 213, 295
slmbol bedstenleri: 335
slmbol bezi: 333
slmbol boaz: 16, 17, 18, 37, 102, 290
slmbol boraclar: 313
slmbol bozas: 354
slmbol elebileri: 317
slmbol darbhnesi: 294
slmbol demiri: 31
slmbol esnf: 132, 257
slmbol fethi: 40, 43, 45, 56, 150, 162
slmbol fiekbzlar: 305
slmbol gmlekleri: 319
slmbol Halci: 23, 45, 195
slmbol hnednlar: 203
slmbol Hisr: 18, 25
slmbol horoslar: 28
slmbol ikembecileri: 282
slmbol kads: 358
slmbol kalkanclar: 303
slmbol kftesi: 286
slmbol mesreghlar: 279, 293
slmbol molls: 25, 53, 65, 123, 124,
127, 136, 251, 264, 358
slmbol muhsaras: 257
slmbol mukallidleri: 331
slmbol msellesi (arb): 355
slmbol nal: 308
slmbol sru: 17, 21
slmbol arb: 358
slmbol eftals: 285
slmbol taba (kad cinsi): 330, 331
slmbol tekuru: 33, 34, 35, 39, 45, 46,
236, 350, 351
slmbol Yahdleri: 72
slmbol zindn: 43
slmbol zreflar: 197, 319
slankamin: 94
slovin: 138
sml (Budin vezri): 141
sml elebi (eyh): 225
sml Dede, Mevlev (eyh): 209
sml Efendi, Cnn (eyh): 179
sml Efendi, Kelemser Bonak: 226
sml Efendi (Mevlev eyhi): 176
sml Efendi, Res'l-kttb: 153
sml, el-mevl: 178
sml Grn: 150
sml, Hac (Bzergn): 275
sml, Hz.: 241, 276, 285, 316, 328
sml kurb: 163
sml Monl Grn (Eb'l-feth'in
hocas): 175
sml Neb, Avc: 347

______________________________________ 382

sml Paa (Seykel vilyeti serdr): 141,

142
sml ehri: 299
smehn Kaya Sultn: 105, 173
smehn Sultn: 53, 150, 234
sm-i azam dus: 312
isneyn gecesi: 27, 32
spard: 89
ispeern tifesi: 289
ispener attrlar: 327
ispenern yan dev otcuyn esnf: 327
ispinoz (ku cinsi): 222, 318
spir: 86, 89, 92
srfl, Hz.: 28, 57, 328, 347
srfl sreti: 28, 57
srl: 15
srl (Rakks): 349, 357
sral: 299
srl lisn: 337
srl tevrhler: 305
stambuliye: 16
stanky: 32, 73, 125
stanky kalas: 94
istavrid (balk cinsi): 290
istavriz bal: 231
stifan: 37
stifan Be, Cvn (Bodan Bei): 140
stifan (Lepol voyvodaolu): 140
istifan (ta): 254
stifani deyri: 101
stifanya (stanbul'un ismi, Felemenk
lisnnda): 24
stine (rhib): 226
istinkac (gemici): 273
stinye hammm: 159
stinye liman: 226
stinye (rhib): 226
istiridye: 204, 289, 291
istiridyeciyn esnf: 291
stiridyekapusu: 19
istisk dus: 105, 240
istisk maraz: 353
stiye kalas: 226
svn: 159, 189, 318, 328, 339
svn zmrrd: 310
svet Nikola: 26, 291
isyn: 15, 17, 21, 23, 36, 68, 83, 96, 103,
106, 107, 108, 109, 110, 129, 137,
139, 140, 166, 212, 228, 231, 232,
247
isyn [u] tugyn: 17, 103, 108, 110
ibata kl: 357
ceres ehri: 137, 177
ikembe: 282, 283, 296, 301, 349
ikembe hmrlar: 283
ikembe kancas: 283
ikembeci eekleri: 283
ikembeciler: 282, 283
ikembeciyn esnf: 282
ikence aleti: 256

ikence (nalc aleti): 308

ikenceciyn esnf: 339
ilibe kuu: 318
ml, Hz.: 242
panya: 20, 31, 32, 34, 37, 47, 57, 63, 96,
126, 210, 212, 303, 310, 328
irethne (meyhane): 356
tib: 178, 181
varnya kalas: 94
vaz Efendi e-ehr bi-Manavkad: 181
izmarid: 290
zmir: 51, 82, 287, 294, 299
zmir zm: 285
zmirne: 15
zmit: 14, 66, 82, 103, 113, 163
znik: 74, 199
znik nleri: 285
znik nsi: 194
znik ksesi: 327
znik: 182
zvornik: 82, 87
zzeddn-i Semh (eyh) (sahabe): 307
zzeddnli (karyesi): 18

-Kkab dolamalar: 263

kaba ddk (musiki esnfndan): 337, 346
kaba zurnacyn (musiki esnfndan): 337,
345
Kabbta lisn: 330
Kabbta: 55, 305
kabak: 263, 285
kabak atma (gre oyunu): 119
kabak dikme (gre oyunu): 119
kabak dolmas: 285
kabanieli: 186
kabara: 280
kabarti (zrh): 302
Kabata: 30
Kabe: 67, 241, 243, 249, 261, 264, 298,
325, 328, 330
Kbe kavseyn: 242
Kabe rts: 267
Kabe yolu: 259
kabet'l-uk: 209
Kbil, Pir: 255, 349
kaddre (klc): 302
kadehbz (hayl-i zlcyn): 338, 349
Kadem'n-Neb teferrcgh: 136, 337
Kad Hekm elebi medresesi: 150
Kad Mahmd Efendi medresesi: 150
kad ve molllar esnf: 258
kadasker: 54, 68, 79, 93, 94, 106, 127,
136, 147, 150, 159, 166, 175, 176,
180, 215, 257, 258, 259, 261
kadasker alay: 258, 259
kadasker alemi: 258
Kadasker hammm: 159

kadasker ordusu: 258

Kademesi: 148, 150, 176, 182, 300
Kadhn kitblar: 260
Kadky: 16, 30, 160, 232, 236, 355
Kadky b: 232, 235
Kadky blar teferrcgh: 235
Kadky hammm: 159
kadrga: 32, 33, 42, 45, 82, 91, 104, 122,
125, 126, 129, 132, 135, 137, 184,
200, 213, 271, 297
Kadrga Limn: 29, 63, 153, 154, 158,
237, 354
Kadzde: 58, 325
Kadzde Efendi (eyh): 102
Kadzde mescidi: 148
Kadir gecesi: 310
Kdir (Hazret-i Davud halfesi): 303
Kadir, leyle-i: 295, 305
Kdir elebi, Mevln: 79
Kdir (air): 165
Kdir tarkat: 191
Kadr elebi: 179
Kadr elebi, Am (Zakir): 342
Kadr Paa, erkes: 139, 140
kf ilmi: 313, 359
kafes: 24, 39, 46, 59, 65, 67, 69, 71, 100,
101, 159, 188, 205, 208, 305, 312,
317, 318, 359
kafesdrn esnf: 312
kafesler (havayi fiek): 305
Kafesli hammm: 159
Kaffh, Hz.: 241
kaffln yan kilidciyn esnf: 307
Kfiye dersi: 115
Kfiye (kitap): 118, 130
kaftan: 115, 230, 254, 300, 319
kfr: 59, 70, 100, 198, 257, 278, 332
Kfzde: 99, 176, 194, 359
Kdclar: 159
kdcyn esnf: 330
Kdhne: 122, 196, 201, 293
Kadhane llesi: 238
kz: 56, 62, 120, 154, 211, 239, 252,
260, 270, 275, 276, 278, 297, 305,
310, 312, 331, 332
Kz hn: 154
kzbz (hayl-i zlcyn): 339
kzc: 314, 330
kzcyn esnf: 330
Kzhne: 30, 34, 42, 44, 53, 60, 139,
159, 168, 194, 195, 196, 201, 202,
210, 215, 237, 238, 239, 251, 268,
290, 309, 310, 345
Kzhne bal: 215
Kzhne cisri: 239
Kzhne ayr: 34, 238
Kzhne emenzr: 238
Kzhne iei: 238
Kzhne dalar: 268
Kzhne fezs: 239, 309, 310
Kzhne hammm: 159

______________________________________ 383

Kzhne ky: 201, 239

Kzhne llesi: 238
Kzhne nehri: 44, 60, 238, 239
Kzhne sazlklar: 290
Kzhne teferrcleri: 310
Kzhne tekyesi: 238
Kzhne vdsi: 239
Kazman: 85, 89, 113
khci esnf: 265
khciyn esnf: 264
khin: 29
Khire: 78, 261
Kahkah kalas: 332
Kahriyye: 35
Kahriyye cmii (Edirnekapusu'nda): 145
Kahriyye medresesi (Hsek Sultn'n):
150
kahve: 109, 134, 274, 276, 289, 292, 296,
298, 300, 327, 346, 352, 354
kahveciler: 274, 276, 327
kahveciyn attrn esnf: 327
kahveciyn esnf: 276, 327
Kahvecizde (Mukallid): 352
kahvehne: 107, 238, 274, 354
Kahveli b: 300
kimmakm: 24, 25, 82, 99, 103, 104,
105, 112, 113, 122, 123, 133, 134,
135, 188, 210, 211, 233, 250
kakule: 262, 326
kkm (krk): 321
Kkn Sahrs: 46, 68
kkvh macn: 354
kalafat: 213, 268
kalafat stbsi bkciler: 269
kalafatcba: 212
kalafatclar odalar: 213
kalafatcyn: 213
kalafatcyn esnf: 268
kalafathne: 252, 271
Kalafatolu kalyonu: 125
Kalafatolu, Kapudan: 273
Kalafatolu aykas: 268
kala-kp toplar: 107, 108, 129
Kalamata gmlekleri: 319
Kalamata kalas: 68
Kalam Burnu teferrcgh: 16, 235
Kalam mesregh: 196
Kalas kurb: 163
Kalata Kullesi: 211
Kalatyonoz: 256
Kalavan (Msr Padih): 39, 42, 46
Kalavra: 122, 125
Kalavrata kalas: 68
kalay: 177, 215, 306, 309, 311, 314
kalay dmeciyn esnf: 314
kalay dmeler: 314
kalay kopalar: 314
kalayclarn pri: 309
kalaycyn esnf: 309
kalayl badyalar: 285

kalayl bakralar: 286

kalayl eylar: 307
kalayl gemler: 307
kalayl tatlar: 298
kalayl tavalar: 291
kalayorozu: 26
kalb ake: 294
kalc: 292
kalcyn esnf: 294
kalcyn- kuyumcyn esnf: 311
kaldrm: 220, 340
kaldrmc Arnavudlar: 340
kaldrmcyn esnf: 339
kalem: 63, 71, 78, 91, 93, 108, 118, 134,
140, 146, 150, 162, 202, 220, 229,
231, 242, 248, 296, 311, 312, 313,
315, 331, 332, 333, 358
kalem (grz oyunu): 121
kalem resleri: 93
kalemkr: 101, 312, 313
kalemkrn tifesi: 312
kalemkrn- kuyumcyn esnf: 312
kalemkr zerger naklar: 101
kalemtr: 162
Kalender: 94
Kalender Paa (Temel mutemedi): 100
kalenderhne: 53, 253
Kalenderhne-i Hindiyn tekyesi: 239
Kalender: 220
Kalenderolu (cell): 99, 110
Kalga: 137
Kalga Sultn: 140
klb krhnesi: 216
klb ocaklar: 215
kalkan: 120, 302, 303, 315
kalkan bal: 290, 291
kalkancyn esnf: 302
Kalkandelen: 167
kalkan- pld: 302
kallb: 294
kallv sarklar: 329
kallemisk yalar: 262
Kalmah: 111, 308
Kalonhisr: 66
Kalov kalas: 139
kalpak: 321
kalpakcyn esnf: 321
kaltakcyn esnf: 323
kalyeta: 122, 125
kalyon / galyon: 44, 45, 71, 111, 112,
122, 125, 126, 128, 132, 137, 188,
226, 271, 273, 274, 275
kamalar: 255
Kamanie kalas: 135, 143
Kamanise: 111, 142
Kamber-i Al: 296
Kamberolu, Pehlivn: 338
kam: 323
kamcyn esnf: 323
Kmhclar krhnesi mescidi: 148

kmhcyn: 333
Kmhczde (Hnende): 342
kam: 315, 337, 343, 346, 347
kam borular: 340
kam mizmrcyn: 338, 347
kam sipsi: 346
Km Efendi (eyh): 181
Kmil-i Hind, Pir: 319
Kamin kalas: 140
Kaminkrad kalas: 140
Kmkr Be: 43
Kms- Ahter (kitap): 179, 350
kmyb: 165
kandl: 64, 69, 70, 75, 100, 101, 102,
142, 144, 160, 171, 198, 304, 315,
333
kanara: 279
kanaraclar: 279
kanaracyn- Bekapusu esnf: 279
kanaracyn- Yedikulle esnf: 279
kanarahne: 274
Kanator Kral: 37, 232, 236
Kanator Mial: 37
Kanator veled-i Yafr: 37
Kanator (Yanko vezri): 15, 19, 27, 37,
267
Kanaturya (stanbul'un ismi, Leh
lisnnda): 24
Kanber-i Al, Pir: 257
Kand Mustaf bin Cell: 200
kand-i nebt- hamav: 360
Kand (air): 165
Kandlli be: 105, 225, 231, 237
Kandiye: 84, 135, 136, 142, 203, 212
kaneviz: 114
Knkr: 82, 88, 91, 162
Kanl deresi: 287
Kanlca: 251, 344
Kanlca hammm: 159
Kanlca kasabas: 230
Kanlca yourdu: 278
Kanlkozlar mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Kanllar: 159
kanns yan avc: 241
kannsn- avcyn esnf: 316
Kannije: 80, 81, 82, 83, 94, 139, 141
Kannije Gl: 238
Kannije kalas: 30, 98, 141
kantr: 215, 238, 264, 293, 297, 306
kantrc: 159, 291, 297
kantrcyn esnf: 306
kantr- Osmn: 291
kantra (koucularn ve baka sporcularn
ssl giyim): 257, 268, 351
knn: 92, 94, 106
knn (musiki aleti): 345
knncyn (musiki esnfndan): 337, 344
knn- bzn- slmbol: 284
knn- kadm: 92

______________________________________ 384

knnnme: 79, 84
Knnnme (Cemlzde Mustafa
elebi'nin eseri): 78
kapama (elbise cinsi): 235
kapama hilatlar: 319
kapamacyn esnf: 319
Kapan- dakk: 157, 252
kaplan: 280, 319, 321
kaplan postu: 299, 321
kaplbaa: 30
kaplca: 250
kapod (giyecek): 208
Kapolinye kalas: 94
Kapornak kalas: 94
Kapovar kalas: 95, 141
Kapuaas Cafer Aa medresesi: 150
Kapuaas Mustaf Aa tekyesi: 152
kapucu: 77, 93, 98, 103, 132, 134, 141,
155, 172, 173, 261, 311, 342
Kapucu, Sar (Hnende): 342
kapucuba: 46, 76, 86, 103, 111, 114,
122, 125, 127, 128, 133, 134
Kapucular krbnsary (Ayasofya
kurb): 155
kapucular kethuds: 77, 93, 98, 103, 132,
141, 172, 173
Kapucuolu, Direzen: 343
Kapucuolu Osmn kolu: 348
Kapuda: 38
kapudan: 26, 34, 45, 54, 61, 70, 71, 77, 78,
81, 82, 87, 91, 93, 94, 96, 97, 102,
104, 105, 111, 112, 121, 122, 123,
124, 125, 132, 133, 135, 137, 138,
139, 140, 142, 144, 154, 157, 158,
159, 174, 200, 204, 205, 206, 208,
212, 213, 217, 218, 219, 220, 221,
223, 224, 226, 227, 233, 272, 273,
274, 287, 316, 352
kapudan fenerleri: 272
kapudan mahzenleri: 205
kapudan paa: 54, 81, 82, 91, 93, 94, 112,
125, 132, 135, 204, 205, 208, 219,
287
Kapudan Paa eyleti (Cezyir): 82, 91
Kapudan sebli: 212
kapukulu: 93
Kapur [Hbr] (Rkka'da): 89
kara ala (gvercin cinsi): 317
Kara Al (Murd Hn'n celld): 130,
173, 256
Kara mid: 266
Kara Arablar: 158
Kara Bal (Top cinsi): 216
Kara Biga (Sleyman Be'in bahadr): 38,
345
Kara Bodan: 68
Kara Cehennem (gemi): 122
Kara avu (Yenieri Aas): 132, 137,
192
Kara elebizde (slmbol Monlas): 123,
124, 147, 200

kara dzenciyn: 345

Kara Ece Yakb (Sleyman Be'in
bahadr): 38
Kara Fazl (rciyn): 344
Kara Foa (Sleyman Be'in bahadr): 38
Kara Foalar liman: 132
kara gmrk emneti: 252
Karagmrk emni: 297
Kara Hamd kalas: 68
Kara Hn (h sml'in Hnlar hn):
166
Kara Hasan yals: 225
Kara Hasanolu yals: 223
Kara Haydarolu, Cell: 136
Kara hrsz esnf: 256
Kara Hoca kalyonu: 125, 188
Kara Hoca kapudan: 273
Kara Hoca sary: 206
Kara Ksm Paa emesi: 153
Kara Koca (Sleyman Be'in bahadr):
38
Kara Koncoloz cdlar: 28
Kara Koncoloz gnleri: 26
Kara Koyunlu nesli: 40
Kara Lenduha menzili (ok nian yeri):
121, 240
kara lk: 314
Kara Mahmd (Tfeng ustas): 303
Kara Mehemmed (Mukallid): 353
Kara Mustaf Paa cmii: 211, 212
Kara Mustaf Paa emesi: 156, 235
Kara Mustaf Paa medresesi: 150
Kara Mustaf Paa sary: 153
Kara Mustaf Paa trbesi: 151
Kara Mrsel (Sleyman Be'in bahadr):
38
Kara Ninc: 184
Kara Olan mid (Hnende): 342
kara pehlivn (keyf verici madde): 354
Kara Pri Paa cmii (Zeyrekba
kurbnde): 146
Kara Pr Paa medresesi: 150
Kara Sdk, Kullekapulu (rtcyn):
344
Kara Sla (Sleyman Be'in bahadr): 38
Kara Sinn (Tfeng ustas): 303
Kara Solak kalyonu: 125
Kara Sch menzili (ok nian yeri): 240
Kara Shrb (Knnc): 344
Kara tr, avvd: 344
Kara ems: 43
kara tavuk: 318
Kara Timur menzili (ok nian yeri): 240
Kara Vel (Tfeng ustas): 303
Kara Yalova (Sleyman Be'in bahadr):
38
Kara Ysuf (Tanbrcyn): 343
Karaaa: 136, 201
Karaaa besi: 237
Karaaa yals: 201

Karab: 178, 200, 287

Karaba: 280
Karaba tekyesi: 218
karabatak (ku cinsi): 317
karabend (ikence aleti): 256
Karabodan: 66
Karabber iftlii: 135
karaca: 226, 240, 321
Karaca Ahmed Sultn kurb: 154
Karaca Ahmed Sultn tekyesi: 234, 236
Karacalar karyesi (Knkr kurbnde):
162
Kara halk: 83
Karadeniz: 15, 16, 17, 18, 20, 24, 25, 26,
29, 30, 33, 34, 37, 40, 41, 51, 52, 54,
82, 100, 105, 112, 122, 128, 137,
138, 192, 210, 211, 213, 214, 216,
220, 224, 225, 226, 227, 228, 229,
232, 238, 240, 241, 253, 268, 270,
272, 276, 353, 355
Karadeniz boaz: 15, 20, 24, 25, 30, 34,
40, 41, 105, 122, 192, 210, 213, 214,
216, 226, 228, 238, 240, 241, 353,
355
Karadeniz donanmas: 105
Karadeniz esnf: 272
Karadeniz kapudanlar: 272
Karadeniz ketleri: 228
Karadeniz resleri: 272
Karadeniz talattumu: 229
karadzenciyn (musiki esnfndan): 337,
345
Karfe-i Kbr: 329
Karaferye kurb: 167
karafirik (ot cinsi): 238
Karagz: 215, 266, 325, 351
karagz (ku cinsi): 316
Karagz Paa, Vezr-i azam (Byezd-i
Vel asrnda): 163
Karagmrk: 146, 148, 151, 156, 237,
297
Karahisr: 91
Karahisr- Afyon: 88
Karahisr- Shib: 82, 162
Karahisr- ark: 86, 89, 92
Karahisr: 70, 149, 169, 175, 217
Karahisr Hasan elebi: 149, 217
Karahisr hatt: 59, 70, 118, 120, 144,
171, 175, 206
Karakan: 94
Karaka Paa (Budin Vezri): 109
Karakoncoloz gnleri: 291
Karakoyunlu: 43
Karaky cmii: 212
Karaky kapusu hammm: 159
Karakykapusu: 211, 212, 213
karakulluku huddmlar: 279
karaku (gre oyunu): 119, 120, 316
karaku (ku cinsi): 316
Karaman: 15, 17, 38, 39, 46, 50, 51, 55,
66, 80, 81, 82, 88, 91, 96, 176, 178,

______________________________________ 385

179, 182, 185, 188, 200, 294, 308,

324, 329
Karaman bekrhnesi: 155
Karaman rssu: 64
Karaman (oban kpei ismi): 280
Karaman Erelisi: 168
Karaman koyunlar: 276
Karaman mbeyni: 20
Karaman mahallesi: 278
Karamaneyn mbeyni: 64
Karaman- Kebr kurb (Ayasofya'da):
354
Karaman- Rm: 38
Karaman: 44, 161, 164, 166, 272
Karamanolu: 42, 43
karamrsel (gemi cinsi): 126, 226, 268,
272, 273
Karan ehri (Yemen'de): 267
karanfl: 283, 315, 354
karanfl arak (arb): 356
karanfilli Gle(?) erbeti: 286
karanfilli zm erbeti: 236
Karniyye (Badd'da): 85, 89
Karata (Badd'da): 85, 89
Karata: 84, 277, 290
karatavuk kebb: 282
karatavuk (ku cinsi): 222, 353
karavana kalyonlar: 125, 128, 273
karavana pyzenleri: 332
karavanalar (gemi cinsi): 126, 273
karavalar: 240
karavul hneler: 232
karavul kullesi: 232
Karayazc: 98, 110
krbn: 112, 137
krbnsary: 53, 73, 125, 149, 155, 213,
222, 234, 251, 252
Karc Sleymn medresesi: 150
Karc Sleymn mescidi: 195
karcba esnf: 287, 288
karclar: 288
Kargay Hn (Kzlba Hnlarndan):
103
Kargay Hn (h Abbas
nedmlerinden): 107
kara (ku cinsi): 316
Karesi: 82, 88, 91, 191
karga telleri: 296
Kargazde: 180
karg: 280, 302
karg srklar: 284
krhne: 31, 116, 148, 192, 194, 203, 207,
209, 214, 215, 216, 217, 219, 220,
226, 233, 235, 238, 239, 252, 253,
262, 264, 265, 266, 276, 277, 278,
279, 280, 282, 283, 285, 286, 287,
288, 289, 292, 293, 294, 295, 296,
297, 298, 299, 300, 301, 303, 304,
305, 306, 308, 309, 311, 312, 313,
314, 315, 316, 318, 319, 320, 321,

322, 323, 324, 326, 330, 332, 333,

335, 336, 339, 340, 342, 355, 358
kr- Acem srn: 337
kr- Arab ddk: 338
kr- Arab zurna: 337
kr- saf zurna: 337
kr- avvdn: 337
kr- balaban: 337
kr- brbtcyn: 337
kr- cm dnbelei: 338
kr- cura zurna: 337
kr- aanacyn: 338
kr- rpreciyn- rakksn: 338
kr- rtyyn: 337
kr- edeciyn: 337
kr- rtma ddk: 338
kr- rciyn: 337
kr- dankiyo dd: 338
kr- demirden ar tanbr: 338
kr- dervn borusu: 338
kr- dilli ddk: 337
kr- dinkefciyn: 338
kr- Efrsiyb borusu: 338
kr- ergann borusu: 338
kr- Eyyb borusu: 338
kr- Eyyb deblei: 338
kr- filcn- szcyn: 338
kr- klkcyn: 337
kr- ngilis borusu: 338
kr- kaba ddk: 337
kr- kaba zurnacyn: 337
kr- kam mizmerciyn: 338
kr- knncyn: 337
kr- karadzenciyn: 337
kr- kaval- oban: 337
kr- kemneciyn: 337
kr- kopuzcyn: 337
kr- luturyan borusu: 338
kr- Macar dd: 338
kr- makrefe deblei: 338
kr- mehter dd: 338
kr- mizmer dd: 338
kr- municiyn: 337
kr- naarak: 337
kr- nefr: 337
kr- pirincden mehter borusu: 338
kr- ravzacyn: 337
kr- rebbcyn: 336
kr- santrcyn: 337
kr- szendegn- rciyn: 345
kr- sundarcyn: 337
kr- ne zmmrcyn: 338
kr- arkcyn: 337
kr- ehb srn: 337
kr- ehneciyn: 337
kr- etriyn: 337
kr- e boru: 338
kr- tablbzcyn: 338
kr- tanbrcyn: 337
kr- tel tanbracyn: 337

kr- torompete boru: 338

kr- tulum dd: 338
kr- yeltemeciyn: 337
kr- Yemen deblei: 338
kr- yonkarcyn: 337
Karnca Kapudan: 70
Kardran: 164
Karin kalas: 94
karina: 268
karistn: 287
karitya a: 290
karityaclar: 289, 290, 291
karityacyn esnf: 290
Krkr livs: 86
Krkr (Van'da): 89
karkaona (kuma cinsi): 333
Karleli livs: 82, 87, 91
karlk: 287, 288
karpuz: 301
karpuz arb: 354, 355
karpuzciyn esnf: 301
karpuzcuyn: 301
karpuzcuyn: 301
Kars: 80, 81, 85, 89, 92
Kars kalas: 68, 103
Kars- Mara: 88
kartal: 232, 359
kartal telleri: 296
kartal yelei (oklar iin): 304, 316
Kartalolu (kalyonu): 125
Kartalolu kapudan: 273
Krn: 19, 21, 45, 128, 175, 272, 311,
313, 314, 318, 326, 334
krvn kuu: 318
Karyad (ingene): 280
kasa (tekne aleti): 327
kasyid: 46, 115, 164, 165, 180, 259, 350
kse: 30, 36, 55, 72, 75, 94, 101, 118, 202,
265, 278, 281, 283, 284, 285, 318,
326, 327, 347, 353, 354, 357
kse filcnlar: 326
kse szlar: 347
ksebz (hayl-i zlcyn): 338
kse-i n: 278, 285
Ksm Aa b: 237
Ksm Aazde (Tanbrcyn): 343
Ksm Be, erkes: 79
Ksm bin Abdullh- Kf, Pir: 259
Ksm bin Nasr, Pir: 339
Ksm bin Nusayr, Pir: 255
Ksm elebi, Srcddevle (Ninc):
163
Ksm Gubr: 200
Ksm gnleri: 26, 291
Ksm gn erbeti: 286
Ksm (Hazret-i Resl'n olu): 331
Ksm Paa cmii: 199, 205
Ksm Paa, Cezer: 161, 200
Ksm Paa (ftih-i Anabolu): 204
Ksm Paa, Gz (Mrimrn): 77

______________________________________ 386

Ksm Paa, Gzelce: 77

Ksm Paa hammm: 206
Ksm Paa (Kammakm): 99
Ksm Paa (Kapudan): 125, 221
Ksm Paa, Koca (Vezr): 77
Ksm Paa mahallesi: 208
Ksm Paa medresesi: 206
Ksm Paa seblhnesi: 196
Ksm Paa trbesi: 201
Ksm Paa, Vezr-i azam: 163
Ksmpaa: 13, 54, 72, 77, 159, 174, 177,
189, 204, 205, 207, 208, 209, 211,
220, 223, 228, 251, 256, 269, 270,
278, 283, 287, 289, 290, 299, 304,
305, 336, 342, 343, 344, 361
Ksmpaa rssu: 208
Ksmpaa esvk: 205
Ksmpaa hammm: 159
Ksmpaa mevlevhnesi: 13, 177, 209,
343
Ksmpaa mukaddemleri esnf: 256
Ksmpaa salhnesi: 189
Ksmpaa tershnesi: 211
kasde: 46, 121, 161, 258, 260, 350, 359
Kasde-i Brde (E-eyh Muhammed
Busr'nin eseri): 258
kasde-i dvz: 121
kasde-perdz: 359
kasr- alay: 149, 153
kasr- l: 144, 154
kasr- Firdevs: 74
kasr- Havernak: 51, 105, 113, 204, 297
kasr- hmyn: 105
kasr- rem: 204, 229
Kasr- Mencik (m'da): 167
kassb: 159, 262, 272, 274, 275, 276, 277,
278, 279, 280, 281, 282, 291, 295
kassb baklar: 276
kassbn esnf: 274, 276
kassbn- At Meydn esnf: 278
kassbn- sr esnf: 277
kassbn- Yahdn esnf: 277
kassbba: 121, 159, 280, 282, 284, 295,
321
Kassbba hammm: 159
Kassb Cmerd, Pir: 274, 276, 280
Kastamonu: 34, 51, 79, 82, 88, 91, 103,
161, 164, 166, 167, 184, 279, 294,
309
ka: 247, 248
ka yltme: 247
Kaa kalas: 141
Kn: 95
kakcyn esnf: 335
k-i n: 51, 71, 144, 169, 230
Kakaval: 213
Kakaval peyniri: 277
kamer (soytar): 348
kamern: 341, 347, 352, 355, 357
Kaper sati: 310
katyif riteleri: 265

katyifciyn esnf: 265

katr: 34, 41, 44, 48, 134, 149, 154, 187,
261, 267, 279, 287, 288, 296, 305,
306, 341
Katrcolu: 137
Katrhn (Tahtakala'da): 154, 339
Katrl dalar: 287
ktib: 284, 291, 292, 294, 295, 296, 297
Ktib (rciyn): 345
ktbi sarklar: 329
Ktib (air): 165
katfe: 114, 197, 304, 319, 323, 333
katfe uka: 304
katfe eerler: 323
katfeciyn esnf: 333
ktil: 36, 186, 194, 252, 255, 349, 351
katl-i m: 232
katrn: 48, 126, 215, 268, 269, 270, 332
katrncyn esnf: 269
katrnl boyalar: 332
katrnl halatlar: 269
katrnl tulumlar: 269
Katrnolu kapudan: 273
Katrnolu karamrseli: 268
Katrazolu kalyonu: 125
katremz sra eler: 283
katremz eler: 213, 262, 283, 292, 298,
299
katr- nebt: 289, 295
kavak: 227
Kavak boaz: 237
Kavak hammm: 159
Kavak kasabas: 15, 228
Kavak Yenihisr: 336
Kavak- Anatolu Hisr: 145
kaval: 280, 337, 343, 346
Kavala: 87, 281
Kavala kalas: 28
kaval- oban (musiki esnfndan): 337,
346
Kavnn-i l-i Osmn: 79
kavanoz: 276
kavaraznlk: 352
kavarazenler: 159
kavye (bir eit istihkm): 216
Kve-i henger (Dahhk-i Mr'yi katl
eden): 322
kavuk: 319
kavukcu: 319, 320
kavukcuyn esnf: 319
kavun: 301
kavvf: 286, 290, 325, 326
kavvfn- eskiciyn esnf: 325
kavvft esnf: 326
kavvfba: 325, 326
kavvfhne rssu: 326
kavvslk (okculuk): 314
kaya balklar: 196, 290
Kaya Sultn besi: 134, 235

Kaya Sultn b (Topkapusu kurbnde):

300
Kaya Sultn (Melek Ahmed Paa'nn
kars): 172, 173, 221, 234, 304, 322,
359
Kaya Sultn sary (Ayasofya cmii
nnde): 231, 233, 329
Kaya Sultn yalklar: 320
kayaan: 340
kayaan ta: 31
kayaanclar: 340
kayaancyn esnf: 339
Kayalar nm mahal: 224
kaysra: 20, 21, 31, 32, 37
Kaydef: 16, 57
kayk: 16, 18, 30, 36, 42, 44, 48, 54, 62, 72,
133, 134, 190, 196, 201, 202, 204,
205, 209, 210, 213, 221, 222, 224,
226, 228, 229, 230, 232, 235, 238,
240, 241, 273, 274, 290, 291, 296,
297, 304
kayk marangozlar esnf: 273
kaykc: 225, 235, 274, 287, 296, 297, 344,
345
Kaykc Mustaf (rciyn): 344, 345
kaykclar odas: 296
kaykcyn esnf: 274
kaykcyn- krcyn: 287
kaykhne: 204, 296
kayn: 270
kays: 197, 204, 207, 208, 285, 300, 301
kaybz (hayl-i zlcyn): 339
Kaybnar mesregh: 235
Kaytbay (Msr Sultan): 150, 164, 175,
302
kaymak: 196, 197, 208, 236, 277, 278, 354
kaymakc: 196, 278
kaymakc dkknlar: 196
kaymakclar: 278
kaymakcyn esnf: 278
kaymakl bozalar: 354
kaymakl yourd: 208
kaynakcyn esnf: 303
kayser: 17, 31
Kayser-i Rm: 17, 21
Kayseriyye: 17, 38, 82, 88, 91, 107, 108,
110, 113, 119, 176, 255, 285, 299,
322, 325
Kayseriyye Urumlar: 291
Kayser-zemn (stanbul'un ismi, Acem
lisnnda): 24, 64, 116
kaysn macn: 354
Kaysnzde, Tabib: 168
kayym: 59, 71, 73
kaz: 240, 353
kaz gs kemii: 269
kaz gs (zrh): 302
kaz kemii: 346
kaz (ku cinsi): 316
kaz yelekleri: 299, 315, 318
Kaz (Hz. Muhammed'in Gazas): 32

______________________________________ 387

kazhne: 60
Kazak: 112, 128, 138, 142, 226, 227, 268,
277
Kazak aykalar: 122, 228, 268
Kazak- k: 100, 128, 137, 226, 277
Kazak- k hatman: 128
Kazak- k aykalar: 112, 122
kazan: 286, 308, 309
Kazan (Kimyac Mun olu): 104
kazanc: 308, 309
kazanc tcirleri: 52
kazancba: 253, 308, 309
Kazanclar cmii: 145, 184, 185, 188
Kazanclar mahallesi: 51
Kazanclar (Unkapan'nn i yznde): 145
Kazancolu besi: 221
kazancyn esnf: 309
kazancyn tccrlar esnf: 309
Kazda nm mahaller: 34
Kazdal: 78
kazgan: 238, 262, 283, 287, 299, 308, 309
kazlc (gemici): 273
Kazleme: 192
kazma: 36, 254, 255, 263, 287, 306, 340,
341
kebb: 285, 308
kebbc esnf: 285
kebbe: 262, 326
kebe: 271
Kebeciler hn: 154
kebeciyn: 334
kebekciyn esnf: 306
kebere turusu: 283
kebirge (alt kazan biiminde olan byk
davul): 267
Kebr (air): 165
kebkeb: 306
kebkebciyn esnf: 306
kebter: 152, 317
kebt (krk): 321
Keciran [Keivan]: 85, 89
kec-klh: 254
kee: 29, 208, 215, 216, 260, 261, 268,
279, 288, 322, 325, 329, 330
kee ullar: 288
kee esbb: 215, 322
kee klh: 208, 216, 260, 322
keeci: 159, 322, 332
keeciyn esnf: 322
keeciyn- yenieri esnf: 322
Keeli Dede: 188
keeli hnkr kapucusu: 261
kei: 137, 189, 246, 277, 279, 280, 298,
322, 323, 325, 340
kei boynuzu: 298
kei derisi: 325
Kekemet (Macaristan'da): 15
Kekivar kalas: 141, 142
kedi: 258, 325, 327, 353, 360
kefal: 290

kefal bal orbas: 291

Kefe: 74, 79, 80, 83, 164, 166, 294, 308
Kefe defterdr: 84
Kefe iskelesi gmr: 81
Kefe kalas (Krm'da): 66, 210
Kefe Mftsi: 176
Kefe paas: 81, 84
Kefe ya: 298
kefeciyn: 338
Kefeli: 213, 343
kefeli terzlar: 306
Kefender kalas: 113
kehhl: 50, 261, 262, 272
kehhln esnf: 261, 262
kehhlba: 262
kehl kutular: 262
kehle: 274
kehleciler: 294
kehleciyn esnf: 294
Kehredn kalas: 97
kehrib misl tereyalar: 278
kehrz: 240, 341
keklik (ku cinsi): 152, 316
kelb: 280, 281, 305
kelb necseti: 192
kelb-i akr: 305
kelebek (havayi fiek): 305
kelebekler (havayi fiek): 305
Kelemerye, kullesi (Selnik'de): 74
Kelira maralar: 353
Kelme Htn medresesi: 233
kelle kesme (gre oyunu): 120
kelle paa: 276
kelle-p: 319, 340
kelle-pciyn esnf: 319
kelpedn (cerrah aleti): 262
kelpedn (ikence aleti): 256
kelpedn (nalc aleti): 308
Kemh: 41, 68, 163, 165, 166
Keml Ah (rtyyn): 344
Keml Ata yaylar: 314
Keml ingne (edeci): 345
Keml Efendi (eyhlislm): 99
Keml Efendi yals: 202
Keml Mimr cmii (kurb- Sultn
Byezd): 147
Keml Paazde: 46, 68, 79, 166, 176,
181, 182
Keml (Yahudi): 203
Kemleddn Mehemmed bin Ahmed eehr bi-Takprzde (eyh): 184
Keml-i Zerd (air): 161
Kemlpaazde kurb: 184, 191
kemn: 319
kemn kreleri: 315
kemnce: 340
kemneciyn: 337, 343
kemn: 343, 344

kemnke: 11, 49, 100, 103, 106, 107,

121, 123, 140, 159, 207, 287, 315,
318
Kemnke hammm: 159
kemnkenlar mbeyni: 49
kemnkeba: 318
Kemen Yano: 138, 141
kemenbend (ikence aleti): 256
kemend: 57, 73, 256, 276, 279, 295, 308,
338, 341
kemend ipleri: 276
kemendbz: 130
kemendler (nalc aleti): 308
Kemendvar kalas: 94
Kemenvar kalas: 141
kemer: 65
kemer (grz oyunu): 121
kemer kuaklar: 268, 310
kemer kuanmak: 248
kemerbalar: 260, 261, 324
kemer-karr zabt (grz oyunu): 121
kemh: 289
kemyb maklesi: 57
Kenn: 108, 113, 122, 123, 126, 138,
139, 153, 157, 173, 269, 315
Kenn Aa sebli: 157
Kenn eli: 315
Kenn (Nuh'un olu): 269
Kenn Paa, Koca (Ahka kalas
serdr): 113, 122, 123, 153
Kenn Paa, Sar: 139
Kenn Paa, Sof (Budin vezri): 138
kendirciyn esnf: 269
kendm: 241
kenevir: 268, 299, 340
kense (ayrca bkz. kilise): 20, 21, 49, 74,
109, 143, 203, 211, 212, 220, 223,
226, 231, 251
kepe: 119, 238, 284, 285, 286
Kepenekci medresesi: 150
Kepez deresi: 287
Kepkeb (air) (Kevkeb): 359
Kepkepciler (Eb'l-feth kurbnde): 147
kep (koyun): 119, 276, 280
kep (havayi fiek): 305
Kerbel: 11, 35, 74, 156, 157, 186, 245,
265, 266, 276, 278, 296, 322, 323,
331, 334
Kerc livs: 84
Ker kalas (Krm'da): 66, 210
kerefis: 263, 285
kerefis turusu: 283
Kerek: 84, 267, 327
Kerend (Badd'da): 89
Kerend livs: 85
kerepe (ifti aleti): 263
kereste: 270
keresteci: 339, 340
keresteciyn esnf: 339
keretsn: 232

______________________________________ 388

kereviz (deniz mahlku): 290

kerevke (zrh): 302
Kerkeri: 315
kerpiciyn esnf: 339
kerreny: 107, 313
kerrenycyn: 346
kerreny- Acem'i: 313
Ker ya: 298
Kertbay (bahdr): 166
Kertbay (Hkim-i Haleb): 278
kertme (sd rn): 277
Kertmeli (Heyht Sahrasnda): 15
Kesn livs: 86
Kesb: 186
kesebend (gre oyunu): 316
keseciyn- silh- tfeng esnf: 304
Kesegen Dede (eyh): 35, 185
Kesegendede: 147, 151, 152, 176, 177,
178, 179, 182, 185
Kesendire: 122, 295
keser (marangoz aleti): 263, 269, 306
keserciyn esnf: 306
keski (nalc aleti): 306, 308
Keskin: 82, 162
kesme (grz oyunu): 121, 316
kesme peyniri: 277
kesme-bend (gre oyunu): 119
kesmik (sd rn): 277
kestne: 170, 228, 241, 291, 300, 305
kestne mevsimi: 241
kestne orman: 228
Kestel Sekisi: 177
Kestelzde: 187
Ken (ehrizol'da): 86
Ken (Van'da): 89
Kef Manastr: 180
ke: 42, 49, 56, 351
Ke da: 55, 287, 288, 351
kekl: 202
kekl tamak: 248
Kef (kitaplar): 260
Ketant (slmbol tekvuru): 351
ket: 15, 19, 20, 25, 29, 32, 33, 34, 38, 40,
42, 44, 45, 46, 55, 57, 72, 94, 114,
122, 125, 126, 127, 128, 137, 201,
208, 211, 214, 218, 221, 223, 228,
256, 268, 269, 273, 331
ketbn: 17, 19, 20, 25, 32, 33, 68, 189,
208, 213, 220, 224, 225, 228, 235,
268, 269, 270, 272, 273, 275, 348
ketbn daylar: 208, 273
ketbn ekmekciler: 268
ketbn esnf: 272
ketncyn esnf: 275
Ketehorya blar: 283
Ketehorya mahallesi (Ksmpaa'da): 208
ketehorya arb: 358
kethud: 53, 54, 65, 77, 82, 83, 84, 85, 86,
87, 88, 89, 90, 93, 98, 99, 103, 106,
118, 122, 123, 124, 125, 132, 133,
137, 141, 142, 144, 146, 148, 150,

151, 156, 157, 159, 172, 173, 174,

175, 176, 189, 190, 205, 206, 208,
223, 233, 234, 238, 246, 251, 256,
264, 265, 268, 270, 279, 280, 285,
287, 289, 291, 292, 293, 294, 295,
300, 301, 305, 314, 320, 321, 324,
334, 335, 339, 358
Kethud cmii: 205
Kethud mahallesi (Ksmpaa'da): 208
kethudyeri: 106, 265
kethud-y arslancyn esnf: 321
kettn: 273, 274, 275, 297
Kettn hn: 154
kettn ipleri: 224
kettn stbs: 269
kettncyn esnf: 274, 275
kevkib-i necm-i: 304
Kevkvus: 218
Kevkebe-i Rm (slmbol): 250
Kevkeb (air): 359
Kevser: 219, 259
Keyfhne (meyhane): 356
Keykvus: 52, 149, 152, 207, 238, 246,
281
keyyl (kile ile len): 295
kezeng helvs: 246
Kezzb: 159
Kble kapusu: 62, 64, 100, 101, 144, 145,
149
kble-nm: 68, 259, 270
kble-nmcyn esnf: 270
Kbleteyn kurb (Medine'de): 260
Kbrs: 55, 80, 81, 84, 88, 92, 96, 124,
125, 169, 199
Kbrs katrlar: 306
Kbrs arb: 358
Kbt: 217, 261, 269, 351
Kbt tevrhleri: 330
klabdan: 292, 332
klabdan satc esnf: 292
Klburun: 82, 83
kl: 80, 90, 91, 92, 93, 106, 130, 216,
217, 256, 257, 279, 301, 302, 303,
310, 312, 329, 333
Kl Al Paa: 96, 217, 220
Kl Al Paa donanmas: 132
Kl Al Paa haremi: 219
kl knclar: 314
kl kuadup: 107, 130
kl zemet: 80
klbal: 229, 290
klbal dalyan: 229
klcba: 301, 303, 322
klclar: 301, 303, 314
klcyn- seyf-i Muhammed esnf: 301
klthne (meyhane): 356
kmz: 354
kn: 303, 314
kna: 273, 279, 280, 297
Kna hn: 154
Kn ehri (Msr'da): 265

knal atlar: 265

knal bostn dollblar: 263
knclar: 158, 303, 346
kncyn- sikkn yan bak kncs esnf:
303
Kpak: 15, 16, 96, 238
kral haznesi: 49
kralzde: 138
Kratova: 294
krba: 265, 323
krbac: 53
Krm: 15, 37, 66, 80, 83, 95, 128, 132, 142,
177, 210, 253, 259, 308, 353, 354, 360
Krm hn: 166, 253
Krm maksmas (arb): 354
Krm Tatar: 140, 308
Krm (vadisi): 16
Krm- Sultn: 81
Krm mescidi: 148
Krk Kilise: 82
Krk Nerdbn: 69
Krka: 82, 87, 129
krkbayr (ikembe cinsi): 283
Krkeme: 19, 146, 148, 150, 155, 167,
176, 177, 191, 252, 266, 333
Krkeme kemerleri: 19, 73, 74
Krkeme suyu: 18, 20, 155, 192
Krkkense: 87
Krkkilise: 19, 83, 90, 240, 351
Krklar: 59, 61
Krklar da (m'da): 255
Krklar makm: 59, 60, 62
Krklar mezr: 209
Krklar ziyreti: 228
Krkml Bal (Top cinsi): 216
Krknerdbnkapusu: 69
Krkserviler mesregh: 197
krlang: 204, 225, 243
krlang kay: 204
krlang kular: 243
krma bdem (helva cinsi): 289
Krmank kavmi: 328
Krehir: 82, 88, 91, 254
ksrak: 14, 129, 129
kssahn: 259, 350, 352
ksss: 15, 17, 20, 33, 35, 41, 49, 52, 55,
149
klakc (gemici): 273
Kvmddn Ksm bin Hall, Mevln:
166
kyfet: 44, 60, 189, 272, 350, 351
Kyafetnme-i Hamd elebi (kitap): 62
Kz dimisi: 212, 335
Kz Kullesi: 41, 44
Kz Pehlivn: 338
kz snnetleri gecesi: 329
kzak: 42, 44, 264, 265, 268, 269, 270, 272,
273, 274, 287, 288, 297, 298, 300,
301, 305, 306, 308, 319, 327, 341
Kzl Adalar: 17, 33, 190, 290

______________________________________ 389

Kzl Ahmedl: 78
kzl ala (gvercin cinsi): 317
kzl kalkan bal: 291
Kzl yumurta gnleri: 24, 26
kzlaac: 263
Kzlba: 68, 98, 102, 103, 104, 106, 107,
108, 110, 112, 113, 133, 163, 188,
199, 251, 305
Kzlca ocak: 90
kzlck: 230, 285, 300, 341
kzlck aac: 341
Kzlelma: 17, 20, 55, 57, 75, 79, 94, 101,
126
Kzlelma Kilisesi: 101
Kzlrmak: 66
Kzlmusluk: 150, 300, 331
Kzlmusluk mrekkebi: 331
Kzkullesi: 25, 114, 232, 235, 336
kzlar aas: 112, 122, 128, 129, 131, 132,
133, 153, 171, 212, 233
kzlar manastr: 152, 191
kibrt: 312
kibrt suyu (arb): 354, 356
kibrt ya: 326
kibritciyn esnf: 326
kibrt-i ahmer fitlleri: 326
kibrt-i ahmer suyu: 312
kibrit sakal: 309, 311
Ki: 86, 89, 92
kilabdn satc esnf: 292
kilar: 238
kilar emni: 295
kilar odas: 51
kilarcba: 52, 115, 118, 131
kilarciynlar: 295
kilar- hssa: 52, 115, 147
kilar- hssa-i brn: 51
kilar- hssa-i endern: 51
kilar- Sultn: 252
kilar- terekeciyn- birn: 51
kle-i Rm: 56
Kili: 163, 299
Kili kalas: 43, 68
Kili koyunlar: 276
Kili pasdrmas: 281
Kili ya: 298
Kilid hn: 154
kilidciyn esnf: 307
Kilid'l-Bahr Hisr: 78, 228
Kilid'l-Bahreyn: 16, 24, 40, 140
Kilid'l-Bahr-i Siyh: 227, 228
Kilis: 82, 84, 87, 88, 92, 94, 95, 129, 284,
350
kilise (ayrca bkz. kenise): 41, 109, 206,
226
Kiliseard: 256
Kilisekapusu (Galata'da): 211
kmy: 293, 314
kmyclar: 312
kmygrler: 313

kimyonlu: 281
Kira nmnda Yahd: 182
kirclar esnf: 257
kiraz: 225, 227, 241, 273, 289
kiraz mevsimi: 241, 273
Kirbaz (Rm borucu ustas): 313
kirde: 236
kirde kebb: 220
kirec: 17, 31, 56, 62, 211, 253, 313, 330,
339, 340
kirec yakclar: 340
kirecciba krhnesi: 253
kirecciler: 55, 56, 339, 340
kirecciyn- ocak esnf: 339
kirechne: 313
Kirecibakapusu: 25, 26
Kirekapusu: 211, 301
kiremit: 195, 203, 205, 217, 231, 237, 340
kiremitci: 159, 203, 300, 339, 340
Kiremitci Solak b: 300
kiremitciyn esnf: 339
Kiremitcizde hnesi: 221
kiri: 282
Kiri Mihal: 37
kirici krhne: 192
kiriciler: 282
kiricilerin silsilesi: 282
kiriciyn esnf: 282
kiriciyn- tcirn esnf: 282
Kirmn: 96, 119
Kirmastzde medresesi: 151
kirpik: 247, 248
Kirpik yltmek: 247
kisbet: 316
Kisb (air): 178
kse altun: 315
kse-i Osmn: 309
kse-i Rm: 93, 125
Kisr: 20
kimiki: 289
Kimr l: 320
kitb: 13, 20, 28, 31, 32, 37, 79, 101, 114,
116, 118, 119, 122, 130, 161, 162,
166, 178, 180, 185, 188, 224, 248,
249, 250, 255, 256, 259, 260, 270,
274, 288, 301, 310, 318, 330, 332,
342
kitbe: 57, 64, 71, 72, 75, 101, 303, 312,
320
kitbet-i talk: 351
Kitb- zz: 130
Kiteli (karyesi): 18
Kiteli ky mesregh: 240
kitfeyn (grz oyunu): 121
kobal akr: 188
Koca Al Paa sary: 153
Koca Dvne: 190
Koca Hasanzde: 164
Koca Husrev Be cmii
(Kocamustafapaa kurbnde): 148

Koca Mehemmed Paa hammm: 158,

354
Koca Mehemmed Paa krbnsary (At
Meydn'nda): 155
Koca Mehemmed Paa sary: 153, 235
Koca Mustaf Paa cmii (Silivrikapusu
kurbnde): 42, 145, 174, 191, 232
Koca Mustaf Paa hammm: 159
Koca Mustaf Paa mahalli: 232
Koca Mustaf Paa tekyesi: 152
Koca Ninc Paa: 133
Koca Sinn Paa cmii: 221
Koca Sinn Paa sary: 153
Kocack oca: 90
Kocaeli: 82, 87, 91, 187, 230
Kocaeli elmas: 285
Kocamolu (Yenieri): 189
Kocamustafpaa: 35, 36, 148, 174, 176,
180, 181, 191
Kocamustafpaa eyhi: 176
Kocamustafpaa yaylas (Yedikule'de):
34
Kocapiylepaa mahallesi
(Ksmpaa'da): 208
Kocav: 167, 187
Kou Bezde, avvd: 344
Koac Dede mescidi: 185, 191
Koac mescidi: 179
koknr: 262
koknr sirkesi: 283
koknr arb: 354, 355
kolan: 323
kolancyn- hyme esnf: 320
kolcular: 289, 292, 297
kola (zrh): 302
Kolvar kalas: 138
kolluk: 233
Kolojvar kalas: 139
Koloz kalas: 122, 295
koltuk meyhnesi esnf: 355
kolumburuna top: 125, 215
kolyoz (balk cinsi): 290
komanyac: 273
Komar kalas: 95
Komaran (oban kpei ismi): 280
koncoloz (umac, c): 28
Konie nal: 308
Konrapal: 236
Konya: 17, 38, 51, 74, 82, 91, 95, 96, 113,
161, 168, 170, 186, 191, 208, 346
Kopan: 83, 87, 141
kopa: 186
Kopnik kalas: 94
kopuz: 345
kopuzcuyn (musiki esnfndan): 337,
344
Korkud Hn, ehzde: 97, 164
kormidya (soan dolmas): 291
Korol: 138
Koron kalas: 68, 82, 94

______________________________________ 390

Korotine kalas: 95
korsanlk: 111
Korsika: 125
kortela bak: 77
Korucu karl: 287
korucular: 54, 158, 226
koruk ttys: 262
koruluk: 228
kosdanise: 321
Kosda Mustaf aykas: 268
Koska Furunu: 225, 332
Kosova: 38, 294
Kostanta (Rm Kuyumcu): 239, 309
Kostantniyye: 11, 13, 14, 20, 22, 24, 27,
31, 32, 33, 34, 35, 37, 38, 41, 44, 48,
49, 50, 54, 56, 59, 66, 67, 79, 102,
106, 114, 148, 152, 174, 192, 197,
209, 210, 214, 224, 232, 237, 241,
250, 251, 253, 293, 358
Kostantniyye-i Kbra (stanbul'un ismi,
Arab lisnnda): 24
Kostantn: 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27,
28, 30, 31, 32, 33, 36, 37, 39, 41, 45,
48, 52, 58, 63, 210, 213, 224, 225,
231, 309
Kostantn pol: 22
Kostantn kalas: 27, 33, 48
Kostantn Kral: 20, 21, 22, 28, 29, 35, 41,
48, 197
Kostantn Opol (stanbul'un ismi, Nemse
lisnnda): 24
Kostantn sary: 48
Kostantne (kalas): 37
Kostantn-i kadm: 63
Kostantn-i Kbr: 21
Kostantn'in vlidesi: 63
Kostyya (stanbul'un ismi, Portakal
lisnnda): 24
Kotur kalas: 113
kova: 292
Kovac mescidi (Selmiyye kurbnde):
178
Kovaclar medresesi: 151
Kovuk Kemerler: 240
Kovukdere (karyesi): 18
kovu: 270
Koylhisr: 163
koyun: 137, 210, 215, 240, 246, 276, 277,
278, 279, 280, 281, 299
koyun emni: 103, 252, 277, 280, 281,
291, 295
koyun eti: 53, 208, 281
koyun kellesi: 281
koyun paas: 279, 282
koyun pasdrmas: 299
Koyunkapusu (m'da): 244, 258
Koyunkorusu mesresi: 229
Koyunzde yals: 226
Kozbekiler: 159
kek: 146, 267, 272, 276, 296, 314, 323,
334, 335, 348

kek-i Amr- Ayyrn esnf: 267

kfte: 286
kfteci esnf: 285
kfteciyn esnf: 285, 286
kle: 117, 140, 202, 240, 277, 343
Kle Ysuf (mskr): 343
kmr: 19, 303, 306, 307, 330
kmr gemicileri: 306
kmr gezdiriciyn: 306
kmr mahzencileri: 306
kmr yakc: 306
kmrcyn esnf: 306
kpek: 110, 240, 279, 280, 313, 322, 351,
352, 353
kpek derisi: 313
kpekbz (hayl-i zlcyn): 339
Kprez Yaylas (Bosna'da): 286
Kpr nm kasaba (Sivas'da): 135
Kprlzde: 83, 84, 141, 157, 212
Kr Hasan: 350, 351
Kr Hasanolu (ser-abbzn): 121
Krfos cezresi: 94
krk: 308, 336, 337
ks: 60, 267, 268, 274, 313, 314, 335, 336,
337
ksciyn esnf: 336
Ksek kalas: 94
ksele: 159, 207, 208
ksem kolar: 280
Ksem Sultn hn: 154
Ksem Vlide hammm: 159
Ksem Vlide Mihmnsary: 234
Ksem Vlide Sultn: 132, 152
Ksem Vlide Sultn cmii: 145, 233
Ksem Vlide Sultn emesi: 156
Ksem Vlide Sultn hammm: 234
kshne: 253
ks-i hkn: 268, 335, 336
ksre: 314
Kstendil: 82, 87, 90
Krakov vilyeti: 142
kub maraz: 234
Kubd Paa (Mrimrn): 77
Kubd, Bursal Pehlivn: 338
kubd nalalar: 307
kubd pabuc: 324, 338
kubd sarklar: 329
Kuban nehri: 122
kubbe kapusu: 146
kubbe vezri: 50, 77, 135
Kubbealt: 93, 94, 133, 141
kubbe-i eflk: 55, 69
kubbe-i mn: 69
kubbe-i nh-tklar: 160
kubbe-i ehne: 69
Kubbekapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
kubbe-nin: 104, 135, 200
kubur: 331
kubur divitciyn esnf: 331

Kuburzde (Hnende): 342

Kudde Kethud: 54, 132
Kuds Efendi: 58
kudm: 225, 244, 267, 313, 335, 336, 337,
339, 343, 357
kudmzen: 343, 344
Kudr (kitap): 118, 260
Kuduz Ferhd: 345
Kuds (-i erf): 14, 15, 17, 19, 21, 22, 32,
39, 41, 57, 59, 63, 74, 84, 88, 92, 135,
146, 149, 220, 242, 265, 267, 298,
299, 302, 305, 315, 318, 327, 331,
343, 346
Kfe: 253, 254, 258, 259, 261, 264, 303,
332, 335
kf: 148, 197, 204, 224, 259, 265
kuu boaz (krk): 321
kuu yelei (oklar iin): 316
Khistn (kitap): 178
khken: 16, 19, 64, 69, 172, 224, 255
kuka sprge: 268, 317
kuklabz (hayl-i zlcyn): 338, 347
kuknus burnu: 316
kul akesi: 213
kul fetreti: 171
kul kaykclar: 297
kul kayklar: 213
kul kethuds: 132, 137, 142, 173, 295
kul olan: 296
Kula halieleri: 334
kula: 15, 215, 218, 229, 270, 341
kulandan mhlamak: 53
kulaz: 142, 249
kulak (matrakbzlk): 121
Kulaksz bzr: 208
Kulaksz cmii: 205
Kulaksz hammm: 159, 206
Kulaksz mahallesi (Ksmpaa'da): 208,
209, 223
Kulaksz tekyesi: 206
kulampreler: 159
kulle besi: 231, 237
kulle anlar: 48
kulle sofleri: 311
kulle sofsi: 311
Kulle-i Kahr: 210
Kullekapu: 159, 209, 211, 213, 219, 220,
343, 344
Kullekapusu hammm: 159
Kullekapusu mevlevihnesi: 209, 219,
220, 343
kullemisk: 335
Kulolu (rciyn): 344, 345
Kulp livs (Diyrbekir'de): 85, 89, 92
Kulbiyye: 86
Kum kurb: 95, 293, 338
kum satclar: 30
kum satcyn esnf: 270
kum sati: 215
Kumme: 21, 22, 23, 346

______________________________________ 391

kumarbz (hayl-i zlcyn): 339

kum: 320, 335
kum esnf: 320
kumbarahne: 252
kumbaralar (havayi fiek): 305
Kumburgos: 30, 33
Kumfuta (Kunfuda, Yemen'de): 275,
327, 328
Kumkapu: 27, 44, 147, 148, 237, 250,
256, 290, 355
kumru: 332
kumru kayslar: 301
kumru kular: 243, 318
Kumuk: 308
Kumuk (zrh): 302
kuna petro (ta beik): 220
kundak: 220, 304
Kundak dutmaz (Top cinsi): 216
kundakcba: 305
Kundakclar (Odunkapusu'nun i
yznde): 278
kundakcyn esnf: 303
kunduz: 290
kurbn: 215, 247, 276, 281, 285
Kurbn sml: 225
kurbnclar: 197
kurbnhne: 197
kurd: 280, 305, 321
kurd az (pabuc cinsi): 324
Kurd Be (mer): 79
Kurd elebi b mesregh: 207
Kurd elebi sary: 206
kurd derileri: 257, 321
Kurd Paa (Vezr): 99, 141
Kurey: 31, 328, 349, 350
kurna: 159, 160, 230, 262, 326
Kurna kalas (Badd'da): 262
Korolu (rciyn): 344, 345
kurs- gm: 311
kurum: 18, 54, 58, 63, 64, 71, 73, 76,
109, 136, 148, 205, 211, 212, 218,
234, 238, 275, 293, 304, 311, 312,
314, 335, 339, 340, 350
kurum berber kserecileri esnf: 314
kurum fndklar: 304
kurum rtc esnf: 339, 340
kurum zahm: 136
Kurumcuzde (Keman): 343
kurumhne: 73, 253
Kurumlu Hn krbnsary: 155
kurumlu hnlar: 155, 235
Kurumlu mahzen: 18, 25, 31, 34, 41, 44,
205, 210, 211, 295, 301
Kurumlu Sultn sary: 153
Kurumlu Trbe: 179, 180
Kurtub: 37
kuru sarmsakcyn esnf: 283
kuru zm: 300
Kuru Zevrak aykas: 268
Kurueme: 223, 266, 355

Kurueme hammm: 159

kurus: 313
kurut (iecek): 354
Kuryele kavmi: 328
ks kerrenyler: 114
ks-i hkniyn: 309
ku: 25, 41, 122, 213, 218, 246, 316, 317,
318, 332, 340, 347, 360
ku elengi: 360
ku davulu: 347
ku sreti: 332
ku sd: 213
ku yelekleri (oklar iin): 316
Kuada kalas: 105
Kuadas: 287, 299
Kuadas bekmezi: 354
kuak: 254, 310, 333
kubz: 159, 317
kubzn esnf: 317
kuhne: 51, 114
kte-grn pehlivn esnf: 316
kut gvercin: 316
Kutbeddn: 79
Kut tarkat: 258
kutn: 245
kutta (kedi): 325
kutu: 326, 335
kutu bozas (arb): 354
kutucyn: 335
kuyruk atan (ku cinsi): 318
kuyu: 54, 62, 104, 106, 108, 109, 196,
218, 219, 222, 258, 292, 340, 341
kuyu kazclar esnf: 340
kuyumcu: 62, 186, 238, 239, 306, 308,
309, 310, 311, 312, 313, 332, 341,
345, 348
kuyumcu dezghlar: 309
kuyumcu dkknlar: 186, 311
kuyumcuba: 118, 148, 239, 253, 294,
309, 310, 311, 313, 314
kuyumcuba krhnesi: 148, 253
kuyumcubann nakbi: 314
kuyumcular alay: 313
kuyumcular esnf: 309
kuyumcular halfeleri: 239
kuyumcular krhnesi: 239
Kuyumcularkapusu: 332
kuzt tifesi: 161
kze: 194, 326, 327
kzebz (hayl-i zlcyn): 338, 349
kzeciyn: 193
Kuzgunca: 232
Kuzkun Baba: 231
Kuzkuncuk: 223, 231, 251, 355
Kuzkuncuk hammm: 159
kuzu: 189, 277, 281, 291, 321
kuzu baanas (krk): 321
kuzu kelle: 281
Kuzuan livs: 86, 89
kbbt (turun): 203, 300

kbe (zrh): 302

Kber-i Halvet: 199
Kk Aa hammm: 159
Kk Ayasofya: 20, 63
Kk Ayasofya hammm: 158
Kk Ayvansarkapusu: 25
Kk amlca mesregh: 235
Kk avu cmii: 217
Kk avu hnesi: 221
Kk avuba hammm: 219
Kk ekmece buhayresi: 19
Kk Galata: 51
Kk Havuzlu hammm: 160
Kk Karaman: 51, 150, 151, 181
Kk Kullekapusu: 219
Kk Solakzde (rtcyn): 344
Kkbzr: 52, 73, 160, 316, 354
Kkdere mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Kkkarakykapusu (Galata'da): 211
Kkkullekapusu (Galata'da): 211
Kkpiylepaa mahallesi
(Ksmpaa'da): 208
kfe: 255, 341
kheyln (at): 94, 138, 204, 237, 238, 254,
258, 265, 272, 278, 281, 284, 292,
296, 300, 305, 307, 316, 324, 327,
329, 330, 340, 341, 357
kkrd-i asfar: 30
klh: 11, 29, 64, 101, 188, 190, 208, 215,
216, 254, 257, 260, 263, 264, 280,
288, 289, 295, 299, 300, 301, 304,
313, 321, 322, 323, 325, 331
klbe-i ahznlar: 307
klhan odas: 52
klnk: 288, 306
Kmel bin Riyaz, Pir: 258
Kmeyl: 258
Kmsek Dede: 324
kndeden atma (gre oyunu): 119
kp: 285, 299, 354
Kpeli: 310
Kpeli Ayvaz h (Rakks): 348
kpeli topu: 216
Kpeli (Yahd attr): 183, 203
Kplce Ayazma: 196
Krd: 15, 85, 133, 283, 345
krek: 254, 255, 273, 287, 341
krek bal dalyan: 290
krek erbb: 256
krekhne: 205
Kril: 85
krk: 60, 116, 130, 133, 140, 172, 321,
327, 333
krkc esnf: 321, 322
krkcba: 146, 148, 150, 280, 300, 321
krkcba alay: 321
Krkcba b: 300
Krkcba cmii (Silivrikapusu
kurbnde): 146
Krkcba medresesi: 150

______________________________________ 392

Krkcba mescidi: 148

Krkckapusu: 211, 212, 213
Krkern kendi: 180
Krladik: 93
ksk: 255, 262, 263
ktn (temren cinsi): 307
kte-grn esnf: 316
kfiyye: 81, 86
Kthiyye: 43, 82, 88, 90, 294, 345
Kthiyye filcnlar: 286, 327
Kthiyye kalas: 66
Kthiyye mevleviyyeti: 219
ktne (pabuc cinsi): 324, 325
Ktatis: 85
kttb: 50, 158, 178, 359
ktb: 13, 47, 175, 178, 191, 200, 209,
248, 328, 349

-Llabada kk (deva otu cinsi): 327

Ldik: 220
lam: 41, 108, 205, 255, 341
lam mhimmtlar: 41
lamc: 50, 125, 159, 255, 336, 340, 341,
358
lamc Ermenler esnf: 340, 341
lamc esnf: 255
lamcba esnf: 255, 257
lahana: 222, 285
lahana dolmas: 285
lahana turusu: 283
lahd: 106
Lahcn ibrimi: 320
lahmiyye: 67
Lahsa: 80, 81, 85, 200, 257, 262, 294, 303
lakoz (deniz mahlku): 290, 291
lal: 310
lal [u] ykt: 275
lala: 77, 133, 134
lle: 51, 71, 167, 238, 267, 307
Lleli eme kurb: 157
Llezr besi: 300
Llezr b: 237
Llezr mesiregh: 238
lal-gn (arb): 358
lali: 310
lal-i Bedahn: 310
Ll (air): 161
Lalzr: 148
Lanka: 27
Lanka b: 237, 300
Lanka bostn: 148
Lanka Denizi hammm: 237
Lanka hammm: 159
Lanka mahallesi: 278
Lankakapusu: 19, 27, 237
Larende kalas: 199
Laristn: 27
Laskarak Urum (cevhir kulu): 310

Latfe: 120
Latf, Monl: 161
Ltikyye livs: 84
Latin: 22, 24, 37, 270
Latin lisn: 24, 37, 270
lavaa yufka ekmekler: 264
Laz: 51, 159, 223, 226, 309, 310, 346
Laz Al (kuyumcu): 310
lzverd (ngiliz boyalarndan): 327
lebbn- hlis rsu: 196
leben-i hlis: 228, 230, 274
leblebi: 289, 298, 300
leblebiciyn esnf: 300
Leccn: 84, 88, 92
lecc kavim: 226, 300
ledn ilmi: 162, 297
Lefke: 137
Lefkoa: 84, 96
Lefteraki (Rakks): 348
leen: 61, 168, 281, 283, 284, 291, 329
leen ibrkler: 281
Leh: 16, 24, 32, 111, 131, 138, 142, 143,
177, 184, 297, 313, 314, 347, 353, 355
Leh kral: 138, 142
Leh lisn: 24
Leh seferi: 177, 184
Leh uaklar: 347
lehem: 311, 313
lekeciyn esnf: 329
lekefr (bez cinsi): 319, 333
Lemberaki kapudan: 273
Lenduh: 121, 240, 287, 331
Lenduh ibn Sadn: 331
Lenduh karl: 287
lepe: 65
letyift: 181
levadn kk: 274
Leve kalas: 141
Leve livs: 83
levend: 78, 121, 351
Levend iftlii: 42, 44, 50, 238, 277
levendne: 117, 119, 344, 345, 349, 357
levendne esbblar: 357
levendne sz: 344, 345
levendt: 125, 126, 220, 268, 273, 324
levrek: 290
leve (?, yonca eidi): 238
levz (badem): 300
Leyl v Mecnn: 162, 331
leylek: 17, 28, 145, 189, 359
Leylek Tfl (Tfl elebi, air): 359
Leys elebi (Ninc): 163
Leyszde: 167
libs: 93, 115, 188, 197, 208, 215, 235, 254,
260, 262, 263, 265, 267, 268, 279,
283, 284, 293, 298, 307, 322
Libka kavmi (Leh'de): 32
Liista: 285, 321
Lidros ky: 336
Liky (air): 164

liman: 13, 15, 21, 29, 32, 33, 44, 45, 63, 78,
122, 126, 129, 132, 153, 154, 158,
188, 203, 214, 223, 226, 228, 229,
231, 234, 237, 270, 290, 354
limon: 203, 204, 285, 300
Lipka kavmi: 353
Lipka mselmnlar: 353
Lipka Tatar: 353
Lipova: 78, 83, 88, 138
Lipul Be (Bodan Bei): 128, 140
Liryoz: 16
Litre kalas: 141
Litre livs: 83
Livne (ldr'da): 85, 89
lodora: 297
lodos: 17, 24, 27, 45, 49, 121, 221, 232,
239, 359
Lofa egserisi: 306
Logan kalas: 94
Logo kalas: 139
Logo livs: 83
loofet (Romanya'da bir memurluk
unvan): 26
lokma: 265
lokmac dkknlar: 265
lokmaclar esnf: 265
lokmacyn esnf: 265
Lokmn, Hz.: 162, 242, 261, 327, 339
Lokmn- sn: 162
Lonca hammm: 158
lonca yeri: 269, 270, 273
londirine (kuma cinsi): 333
Longazde'nin yals: 230
Lonkazde b: 300
lopatay palal: 341
lorta (pabuc cinsi): 324, 325
lortani: 357
lk (ngiliz boyalarndan): 327
lkn (knklerin birleim yerlerine
srlen har): 340
lknciyn esnf: 339
lknc: 336, 340
lubedebz: 119, 120, 121, 315, 316, 347,
348, 361
lubedebzn esnf: 347
Lubin (Hersek'de): 127
lugaz: 218, 359
lle: 160
Lri, kalas: 92, 97
Lt, Hz.: 241
Luturyan borusu: 26, 273, 338, 346, 347,
357
Lbnn: 329
lfer: 290
lffn nr: 197, 203, 301
lgat ilmi: 179
Lgat- Ahter (kitap): 118
Lgat- Halm (Yazar Halm, air): 167,
184
Lgat- Trk: 72

______________________________________ 393

llciyn yani incciyn esnf: 310

Ltf Be (Defterdr): 78
Ltf Paa hammm: 158
Ltf Paa (Vezr-i azam): 76
Ltfpaa kurb Yenibe: 148
Ltfullh, skb (eyh): 164

-Mmacin humlar: 262

macinciyn esnf: 262
mad- erf: 330
madin: 30, 31, 101, 227, 294, 308, 313,
327
Madin-i zeheb: 227
Man kavmi: 303
Man ehri: 303
Manolu: 115
Manolu besi: 231
Manolu, Kmyc: 104
Maarra (Haleb'de): 84, 88, 92
maarrv (kl): 31, 301
mabedgh: 17, 20, 24, 33, 144
mabedhne: 22, 54, 56, 64, 69, 143, 144
Macar: 16, 24, 83, 138, 139, 141, 313, 338
Macar birovlar: 83
Macar dd (musiki leti): 338, 346
Macar lisn: 24
Macaristn: 15, 18, 313
macn: 214, 262, 280, 287, 313, 354, 359
Macncu rssu: 293
Macncu hammm: 159
Macncu mahallesi: 20, 51, 278
macncu tifesi: 262
Mako (oban kpei ismi): 280
maden: 30, 31, 227, 301, 308, 312, 313
maden-i hadd: 31
madenivz: 263, 283, 285
madens turusu: 283
Mad Kereb (sahabe): 119, 277, 331
Magaryos papas: 22, 23
Magosa: 84
mara: 21, 30, 288, 318, 353
Maosa kalas: 96
Marib: 122, 283, 294, 317, 338
Marib Tarabulusu: 86, 299
Marib Urbn: 270
Marib fukaralar: 308
Marib-zemn: 14, 303, 346
maselhneler: 160
masel-i s: 63
Mahfeciler: 341
mahfiller: 58
Mhn: 38, 282, 358
Mahayilaki (Hakim): 28
Mahl: 83, 89
mahfeciyn esnf: 339
mahfil-i erf: 70

mh: 226
mh fiekler: 305
mhce (helva cinsi): 289
mahkeme: 34, 39, 42, 53, 146, 175, 205,
213, 221, 252, 258, 352
mahleb: 286, 298, 354
mahlebciyn esnf: 286
mahmil-i erf: 267, 346, 347
Mahmd Aa, Baltac: 223
Mahmd Aa, Baltac: 223
Mahmd Aa, Hdm: 148
Mahmd Aa sary (Yenibe'de): 153
Mahmd Aa, Topkapulu: 225
Mahmd Be, Calolu: 223
Mahmd elebi (Keman): 343
Mahmd elebi, Merdek (Fethiyyeli
zkir): 342
Mahmd elebi (Mhr kesen usta): 312
Mahmd Efendi: 100
Mahmd Efendi, Eyyb (eyh): 199
Mahmd Efendi, Geysdr: 235
Mahmd Efendi, Mezzinzde: 181
Mahmd Efendi, Seyyid: 236
Mahmd Efendi, eyh : 234
Mahmd Efendi (eyh): 236
Mahmd Efendi tekyesi: 234, 236
Mahmd Efendi (Temel eyhi): 100
Mahmd Efendi, skdar: 58, 99, 100,
107, 176, 199, 233, 357, 361
Mahmd el-Karaman (eyh): 194
Mahmd Emn Karab (eyh): 200
Mahmd, Hz.: 119
Mahmd Niksrzde elebi: 177
Mahmd Paa: 81, 161, 286
Mahmd Paa (Adn Paa): 44
Mahmd Paa cmii: 145
Mahmd Paa, Calazde (Vezr): 99,
106
Mahmd Paa rsu: 331
Mahmd Paa emesi: 157
Mahmd Paa dr'l-hadsi: 194
Mahmd Paa, Gzelce (Vezr): 99
Mahmd Paa hammm: 158, 159, 301
Mahmd Paa hn: 154, 327
Mahmd Paa (stanbul Tekuruna nme
gtren eli): 41
Mahmd Paa, Koca: 178
Mahmd Paa, Makbl: 174, 229
Mahmd Paa, Mrimrn: 96
Mahmd Paa, Msellem: 80
Mahmd Paa, Sofu (Vezr): 99
Mahmd Paa (Vezr): 103
Mahmd Paa, Zl: 96
Mahmd Pr-Yr- Vel: 316
Mahmd h (Hnende): 348
Mahmd, ehzade: 165, 171
Mahmd vilyeti: 113
mahmd: 238
mahmd (bez cinsi): 333
Mahmd hkimi: 86

Mahmdpaa: 51, 153, 154, 155, 182,

292, 306, 321, 327
Mahmdpaa rssu: 321, 327
Mahmd'l-Bagav: 182
mahmz nalalar: 307
mahps: 36, 102, 107, 140, 158, 182, 310,
318
mahpshne: 36, 205, 208, 351
mahrama: 320
mahtemciyn esnf: 333
mhr makm: 116, 344
mahzen: 20, 25, 31, 34, 41, 44, 116, 147,
184, 188, 205, 210, 211, 236, 238,
244, 252, 269, 275, 295, 297, 299,
301, 306, 327, 332, 333, 340, 341
mide-i Ms: 17
Makdon: 13, 14, 15, 17, 18, 20, 29
Makdonya: 14, 15, 16, 18, 19, 20, 24, 29,
37, 54, 155, 156, 214, 250, 353, 358
Makdonya-y Gulibeti'r-Rm: 358
Makdonya-y kadm: 155
Makdonya-y Kostantniyye: 37
Makdonya-y Rm (slmbol): 250
Makedona yan Kostantn: 214
makkb (matkap): 306
makkbc (srma-ken esnfndan): 292
makrafa: 267
makrafa deblei (musiki esnfndan): 338
makrafa dbelekcisi: 338, 347
makreme: 291, 332, 353
maksma (boza): 354
Maksd, eyh: 36, 37, 42, 59
Maksd, eyh: 37, 59
ml defterdr: 82, 83, 84, 85, 86
mala: 268
malafa (cerrah aleti): 262
malafa (ikence aleti): 256
malafa (nalc aleti): 308
malahtarlar (gemi kalafatlarnn
letlerinden biri): 268
Malatyye: 35, 37, 38, 88, 92, 113, 134,
232, 300
Malazgird: 86, 89, 92
Mldepe: 66, 161
Malgara: 131
ml- firvn: 74, 114, 141, 173
ml- ganyim: 37, 38, 39, 40, 41, 45, 48,
49, 50, 51, 95, 99, 110, 111, 128,
129, 137, 139, 141, 142, 232, 297
ml- hazyin: 34, 37, 48, 140, 197
ml- Krn: 272, 318, 334
ml- pdih defterdr: 83
ml-i firvn: 34
ml-i Krn: 45
Mlik Eter, Pir: 120, 253, 254, 259, 353
Malkara: 296
Malko Be: 95
Malta: 32, 46, 53, 63, 75, 77, 78, 104, 122,
124, 125, 126, 128, 129, 168, 212,
355
Malta gazs: 104, 124

______________________________________ 394

Malta gemisi: 128

Malta urbn: 63
Mall Emr medresesi: 150
Mallzde: 176, 181
Mama Htn trbesi: 108
Mamruvan livs: 86, 89, 92
manastr: 18, 20, 50, 56, 63, 152, 191,
204, 214, 228
Manastr kettn: 274
Manastr ehri: 48, 51, 56, 146, 148, 180,
274, 348
manav: 220, 300
Manav Kad medresesi: 150
Manav Tc: 185
manavn esnf: 301
Manavgat nhiyesi: 181
Manavgatl: 299, 300
Manca arkolu (Kapudan): 125
mandra: 277, 279, 321
mandra olanlar: 277
mandrac: 277, 279
mandracyn- yenieriyn esnf: 279
Mn (Erjeng Freng): 56
Mn, Nakk: 229, 330
Manisa: 39, 40, 45, 50, 51, 75, 79, 95, 97,
98, 161, 169, 170, 171, 182, 208, 286,
294, 322, 333, 345
mankr: 254, 294, 301, 352
mankr kuu: 318
Mankt elleri: 83
Mankortonya kylar: 122
manlifke apka: 266
manlifke apkalar: 73
manlifke takya: 357
Mansr: 73, 165
Mansr beleri: 83
Mansr bin Ksm, Pir: 329
Mansr ibn Muz, Pir: 258
Mansr Red: 345
Mansr- Devnik cenbi (Mekke'de): 258
Mansr- Endels, Pir: 333
Mansr- Zhid'l-Kattn, Pir: 319
Mansriyye: 86
mansrh (ney cinsi): 337
mantar: 319
Mantk Efendi (air): 359
Mantku't-tayr: 359
Manya: 82, 125, 142
Manya Urumlar: 291
Manyal: 213
marankoz: 125, 208, 213, 252, 269, 273
marankoz arn: 125
marankozn esnf: 269
marankozn- Akdeniz esnf: 273
marankozhne: 252
Mara: 68, 80, 81, 88, 91, 92, 265, 284,
294, 312, 345
Mara ibn Zlkadr: 68
Mardin: 104, 107, 112, 285
Marile kefereleri: 268

mrler (havayi fiek): 305

Mriye criye: 261
Marko Zavil: 132
marliye (kuma cinsi): 333
Marmara cezresi: 17, 55, 58
mart: 260
Mart Vel (Tanbracyn): 345
martolos (gvercin cinsi): 317
Marya: 73
Maryololu, Kapudan (Moral): 125
maryol: 60
Marzifon: 135
masdarclar: 297
masdcba gedii: 163
maskara: 159, 215, 283
maskara klhlar: 215
Maskov: 15, 24, 32, 48, 96, 128, 131, 142,
297, 321, 353
Maskov elisi: 142
Maskov elisi: 48
Maskov lisn: 24
Maskov seferi: 15
Maskov tilkisi (krk): 321
mastaba (bir eit orba): 207
maraba: 194, 354
matara: 53, 265, 268, 273, 323
matarac: 53, 273
mataracba: 268
matbah: 28, 45, 52, 67, 113, 149, 152, 153,
202, 207, 218, 234, 238, 246, 252,
255, 287, 295, 296
matbah emni: 113, 252, 295, 296
matbahhne: 51
matbah- mire: 295, 296
matbah- Keykvus: 149, 152, 207, 238,
246
matbah- pdih: 287
matbah't-tam: 149
mtem tam: 284
Matey Voyvada (Eflak Bei): 128
Matrak Alsi (Keman): 343
matrak topu: 121
matrakbz: 121, 316
matrakc pehlivnlar: 316
matrakc (Sava letleriyle idman ve oyun
maksadyla gsteri yapan kimse): 316
matrakcyn esnf: 273, 316
Mathlar: 159
Mvera'n-nehir: 38
mverd suyu: 262
mv uka: 295
mv esbb: 284
mv sakal: 309
Mavro Be (Grcistan beyi): 103, 107,
108
Mavrol: 127
mavuna: 105, 125, 126, 210, 221, 273
mavunacyn esnf: 273
mavuza arb: 354, 356
may (sd rn): 277

Mayak ya: 298

mye makm: 117
myede makm: 342
maysra (yelken cinsi): 269
Mzendern tlngi: 107
Mazk livs: 84
Mazlm h (Rakks): 348
meczibn: 41, 42, 43, 48, 183, 186, 187,
188, 189, 209
mecmere: 160, 275, 326
mecma: 259
mecma tamak: 248
Mecs: 21, 22
me (klc): 302
meik (sava aleti): 279, 335
Medn r Trkleri: 272
Medyin: 232, 244, 328, 332
meddh: 120, 121, 259, 347
meddhn esnf: 259
Medne hurms: 230
Medne (-i Mnevvere): 11, 31, 32, 47,
68, 74, 84, 97, 98, 146, 149, 161,
164, 197, 242, 254, 255, 258, 260,
264, 267, 272, 282, 286, 303, 307,
308, 309, 311, 312, 313, 314, 315,
323, 326, 328, 330, 335, 343
Mednet'l-kahr: 34, 210
medrese / medris: 20, 31, 41, 53, 57, 65,
67, 69, 73, 74, 76, 79, 102, 130, 144,
145, 149, 150, 151, 167, 177, 178,
179, 181, 186, 191, 194, 195, 197,
199, 201, 203, 205, 206, 212, 218,
222, 223, 226, 230, 231, 233, 251, 305
Medyen kurb: 259
Meflclar: 158
Mez: 24, 41
Mehd-i s: 63
Mehd (air): 161
Mehdiyye sanca: 82
Mehemmed Aa (Avvd): 344
Mehemmed Aa cmii: 145, 179, 217,
218
Mehemmed Aa hammm: 158, 160
Mehemmed Aa (Hnkr anigrbas):
122
Mehemmed Aa, Koska furunlu: 225
Mehemmed Aa, Kozbekci: 114
Mehemmed Aa, Kse (Yenieri aas):
124
Mehemmed Aa (etryn): 344
Mehemmed Aa, Tav: 123, 152, 160
Mehemmed Aa, Yavaca (Safat Hakimi):
137
Mehemmed Aa (Yenieri aas): 124
Mehemmed Azm Efendi, Pr (eyh): 199
Mehemmed Bkr e-ehr Dkmecizde:
199
Mehemmed Be, Kadzde (Ninc): 166
Mehemmed Be, Ninc: 150, 179, 185
Mehemmed bin Abdullh: 199
Mehemmed bin Abdlgan (eyh): 185

______________________________________ 395

Mehemmed bin Abdlvehhb ibn

Abdlkerm (eyh): 184
Mehemmed bin Al, Mevln: 166
Mehemmed bin Berda: 167
Mehemmed bin Hsm: 200
Mehemmed bin brhm bin Hasan
Niksr (eyhlislm): 163
Mehemmed bin Mustaf: 179
Mehemmed bin Receb Efendi (eyh): 185
Mehemmed bin Seyd Ahmed: 182
Mehemmed bin eyh Mehemmed: 181
Mehemmed bin eyh dill, Mevln:
167
Mehemmed bin Yakb Ecezde,
Mevln: 167
Mehemmed bin Ysuf: 185
Mehemmed Birgili (eyh): 96
Mehemmed elebi (Defterdr): 78
Mehemmed elebi, Dvne Burnaz: 189
Mehemmed elebi, Ebussudzde: 200
Mehemmed elebi hnesi: 183
Mehemmed elebi, Hoca (Falc): 331
Mehemmed elebi ibn Sinneddn
(eyh): 181
Mehemmed elebi ibn Sunullh Efendi:
179
Mehemmed elebi, Kr Hasanzde: 350,
352
Mehemmed elebi, Lalazde (Defterdr):
96
Mehemmed elebi, Mevln: 96
Mehemmed elebi, Nalaczde
(Hnende): 342
Mehemmed elebi (Ninc): 78, 96, 163
Mehemmed elebi (Tabncac): 304
Mehemmed elebi, skdarl: 338
Mehemmed Dede (eyh): 184
Mehemmed Efendi: 99, 128, 176, 220
Mehemmed Efendi, Abdlganzde
(Sadr- Rm): 123
Mehemmed Efendi, Armaan (eyh):
117, 187
Mehemmed Efendi, Babazde (eyh): 199
Mehemmed Efendi, Bahy (air): 359
Mehemmed Efendi, Bostnzde
(eyhlislm): 99, 185
Mehemmed Efendi, em (slmbol
Monlas): 123, 124
Mehemmed Efendi, ivizde (slmbol
Monlas, eyhlislm): 124, 181, 182
Mehemmed Efendi, oyunlu: 308
Mehemmed Efendi, Dmd: 151, 177
Mehemmed Efendi, Ganzde
(eyhlislm): 99
Mehemmed Efendi, Geysdr Kapan:
176, 177, 186, 187, 188
Mehemmed Efendi, Gmba: 115,
217
Mehemmed Efendi, mmzde (eyh): 209
Mehemmed Efendi, Kalender: 220

Mehemmed Efendi, Kapan (Giysdr

Muhammed Efendi): 186, 187, 188
Mehemmed Efendi, Kii (Ders-i m):
115, 141
Mehemmed Efendi, Memikzde: 178
Mehemmed Efendi, Mevln eyh: 79
Mehemmed Efendi, Niksrzde (eyh):
184
Mehemmed Efendi, Ninzde Seyyid
(eyh): 184
Mehemmed Efendi, erf: 123, 124, 200
Mehemmed Efendi, Yazczde
(Muhammedyye kitab yazar): 161,
288
Mehemmed (Ere ftihi): 188
Mehemmed Ekrd: 255
Mehemmed el-Fzl ibn Mehemmed enNakb e-ehr bi-Mallzde: 181
Mehemmed Emn Bedreddnzde: 236
Mehemmed e-ehr bi-Kadzde (eyh):
190
Mehemmed e-ehr bi-Kaysn: 96
Mehemmed Fehm elebi (eyh): 179
Mehemmed Gz evkf: 158
Mehemmed Gz, Sultn: 64
Mehemmed Geray Hn (Tatar Hn):
102, 137, 138, 253
Mehemmed Hac Hseyinzde elebi:
166
Mehemmed Hamdddn ibn
Akemseddn: 162
Mehemmed Hamd, Yuluk (eyh): 178
Mehemmed Hn: 11, 20, 31, 39, 40, 42,
46, 48, 49, 50, 52, 53, 58, 64, 65, 66,
67, 98, 102, 103, 130, 131, 135, 136,
144, 148, 150, 152, 156, 164, 166,
171, 172, 200, 204, 214, 224, 225,
230, 236, 250, 290, 293, 306, 324,
334
Mehemmed Hn cmii: 103, 106, 109,
149, 175, 179, 183, 200
Mehemmed Hn, elebi: 39
Mehemmed Hn, ehzde: 75, 77, 95, 97,
98, 130, 143, 149, 164, 169, 172
Mehemmed Hn- Rbi: 83, 84, 85, 93,
130, 131, 136, 143, 155, 173, 174,
201, 202, 203, 231, 233, 237, 258
Mehemmed Hn- Rbi cmii: 143, 233,
292
Mehemmed Hn- Slis: 98, 138, 171,
180, 189
Mehemmed Hn- Sn: 41
Mehemmed (hsek, siph): 134
Mehemmed ibn Ahmed ibn dil Paa: 79
Mehemmed ibn Arrf (eyh): 164
Mehemmed ibn es-seyyid Mehemmed:
200
Mehemmed ibn Kutbeddn, Mevln
eyh: 79
Mehemmed ibn Mehemmed [e-ehr] bibn'n-neccr (eyh): 200
Mehemmed, Kefeli Derv (Neyzen): 343

Mehemmed Kestel, mmzde: 177

Mehemmed Kethud Aa (Yenieri
aas): 124
Mehemmed Kethud, Kudde: 54
Mehemmed Kuds (eyh): 184
Mehemmed, Mevln: 79, 96, 166, 175
Mehemmed Muarrefzde (eyh): 179
Mehemmed, Mukalld: 353
Mehemmed Mn, Mevln: 198
Mehemmed Nrullh e-ehr Ahzde
Efendi: 181
Mehemmed Nur'l-hud bin
Akemseddn (eyh): 162
Mehemmed Nr'l-hd: 162
Mehemmed Paa: 127, 128, 174, 188
Mehemmed Paa, Ak: 142, 154, 233
Mehemmed Paa, Arnavud: 134
Mehemmed Paa, Baltac (Mrimrn): 77
Mehemmed Paa, Bykl Derv (Sadr-
azam): 133, 166
Mehemmed Paa bin Hzr Be (Vezr-i
azam): 163
Mehemmed Paa, Bosnal: 151
Mehemmed Paa, Boyal: 182
Mehemmed Paa, Boynueri: 127, 134,
135, 138, 190
Mehemmed Paa cmii: 211, 212
Mehemmed Paa, Cerrh: 146, 154
Mehemmed Paa, avuzde (Kapudan):
137, 141
Mehemmed Paa, erkes (Sultn
Murd'n llas): 103, 107, 110
Mehemmed Paa emesi: 212
Mehemmed Paa, Dmd (Vezr-i
azam): 99
Mehemmed Paa, Defterdr: 124, 134
Mehemmed Paa, Defterdrzde: 137,
342, 344
Mehemmed Paa, Derv (Vezr-i azam,
Mevlev): 130
Mehemmed Paa, Dukaginzde Gz
(Mrimrn): 77
Mehemmed Paa (Eli): 47
Mehemmed Paa (Erzurm vlisi): 111
Mehemmed Paa, Fethiyye: 178
Mehemmed Paa, Grc: 99, 106, 107,
123, 132, 142
Mehemmed Paa, Haml Arnavud: 135
Mehemmed Paa hammm: 160, 212,
213
Mehemmed Paa, Haydar Aazde
(Kammakm): 134, 135
Mehemmed Paa Hocazde (Vezr): 166
Mehemmed Paa imreti (Amasiyye'de):
162
Mehemmed Paa (Kapudan): 78
Mehemmed Paa, Kara (Eli): 142
Mehemmed Paa, Karaman: 44, 161
Mehemmed Paa, Ketencizde: 138
Mehemmed Paa, Koca: 99, 147, 153,
155, 158, 159, 235, 354

______________________________________ 396

Mehemmed Paa, Kprl: 83, 127, 135,

138, 139, 140, 141, 155, 174
Mehemmed Paa medresesi: 151
Mehemmed Paa, Mevlev Koca Derv
(Vezr-i azam): 127, 131, 136
Mehemmed Paa (Mrimrn): 96
Mehemmed Paa, Mushib (Vezr-i
azam): 53
Mehemmed Paa sary (Ayasofya'da):
153
Mehemmed Paa, Strcu: 103
Mehemmed Paa sebli: 212
Mehemmed Paa, Serdar: 128
Mehemmed Paa, Sofu: 102
Mehemmed Paa, Sokullu: 26, 45, 76, 83,
96, 153, 168, 194, 195, 199, 201,
202, 226
Mehemmed Paa, Sultnzde: 128
Mehemmed Paa, hin olu (Vezr-i
azam): 99
Mehemmed Paa, Tabanyass: 104, 112,
114, 137, 200
Mehemmed Paa, Tayyr (Basra hkimi):
104, 346
Mehemmed Paa (Vezr): 77, 100, 102,
103, 163, 166
Mehemmed Paa, Yahyl (Mrimrn):
77, 78
Mehemmed Paa, Zileli avuzde: 135
Mehemmed Paa-y Karaman (Vezr-i
azam): 53, 76
Mehemmed Petro: 42
Mehemmed Remzzde (eyh): 179
Mehemmed Sdk (eyh): 185
Mehemmed, Semiz: 97
Mehemmed, Sultn: 44
Mehemmed h bin Al bin Ysuf: 166
Mehemmed, ehzde: 75
Mehemmed Takprzde (eyh): 176
Mehemmed Tnus, eyh: 79
Mehemmed Zeyneddn ibn Hamdullh:
162
Mehemmed Zll, Derv (Evliya
elebi'nin babas) (ayrca bkz.
Pederimiz): 11, 98, 101, 114, 156,
209
mehter: 111, 336, 338, 346
mehter borusu: 346
mehter dd (musiki esnfndan): 338,
346
mehtern: 93, 335, 336, 346
mehtern- brn: 336
mehtern- ksciyn esnf: 336
mehterba: 320, 335, 336, 338
mehterhne: 110, 251, 253, 255, 257, 261,
263, 268, 272, 274, 276, 280, 284, 288,
289, 291, 300, 301, 303, 305, 307, 308,
309, 314, 318, 320, 321, 323, 324, 325,
328, 329, 330, 332, 334, 335, 336, 338,
339, 341, 354, 357, 358
mehterhne-i hayme: 253

mekn- Bekriyn (meyhane): 356

mekelhne: 73
mekik: 215
mekkr [u] n-bekr: 348
mekkrhne: 355
Mekke dellleri: 272
Mekke derys: 268
Mekke Ebtah: 331
Mekke (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Mekke (-i Mkerreme): 11, 13, 31, 32, 47,
56, 68, 74, 80, 81, 84, 86, 96, 97, 98,
146, 149, 161, 166, 189, 197, 242,
247, 254, 258, 259, 267, 268, 270,
272, 276, 277, 282, 284, 292, 298,
306, 312, 319, 328, 330, 331, 333,
337, 339, 347, 351
Mekke Mualls: 258, 319
Mekke mnkirleri: 32, 242
Mekke neccb: 282
Mekke erfi: 86
Mekke reflar: 347
mekteb: 41, 53, 65, 67, 69, 73, 76, 79,
149, 151, 181, 182, 186, 198, 199,
206, 212, 218, 222, 223, 225, 228,
229, 260
mekteb-i sbyn: 53, 67, 69, 73, 79, 149,
151, 198, 206, 212, 218, 225, 228,
229, 260
mekteb-i sbyn u tfln- ebcedhn
esnf: 260
mekteb-i sbyn- ebcedhn: 65, 76, 181,
222, 260
Mektebkapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
mektb: 71, 164, 224, 282, 351
mektbcyn esnf: 331
meklt [] merbt: 35, 110, 118, 208,
222, 236, 273, 298
melmiyyn: 48, 186, 187, 189, 247
Melemenliolu (Kapudan): 125
Melheme kitab (Ktib Selhiddn, Eeyh): 161
Melh (air): 161
Melik Clt: 302
Melik Racm (Sleymn olu): 14
Melik Tlt: 302, 315
mellh: 270
mellhn: 16, 32, 33, 68, 105, 272
mellhn [u] ketbn daylar: 272
Mellhn- bihr: 105
memlik-i mahrsalar: 13, 17, 80, 84, 124,
168, 169, 214, 250
memhr: 101, 125
memhrlu kz: 297
Memi Aa, Bonak (Kopzcyn): 344
Memi Dede, Nalnc: 183
Memi Kethud mescidi: 206
Memi Paa (Kapudan): 125
Memicn Efendi (eyh): 176
Memi demir kalem: 311
Memi Kapudan (kalyonu): 125

Memi h (Rakks): 348

mendirek: 216
meneksile (gemi cinsi): 268
Meneke nm mahal: 134
Menend (Azerbeycn'da): 113
Menfelt livs: 86
mengne (cerrah aleti): 262
Mengli Geray (Krm hn): 163, 166
Menkub kalas (Krm'da): 15, 66, 210
Mentea: 82, 88, 91, 345
Mentebayolu: 44
Mentee Mula's: 345
Menehr: 331, 346
Menfiyye: 86
Menzile pirinci: 274
Merkapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
meral: 349
meremmtc: 264
Mernk pdihlar: 47
mertib shibleri: 84
mercn: 107, 310
Mercn cmii: 320
Mercn rssu: 106, 155, 323, 324
Mercn odalar (bekr odas): 155
Mercidbk: 46
mercimek: 266, 273, 274, 275, 291
merdne (pabuc cinsi): 324
Merdmiyye medresesi: 150
merece'l-bahreyn: 17, 51
meremmt pablar: 326
meremmetc: 264
meremmetcba krhnesi: 253
Merkve (ehrizol'da): 86
Merkez Efendi ayazmas: 182
Merkez Efendi cmii: 192
Merkez Muslihiddn Efendi: 182
mermer: 18, 21, 27, 28, 48, 51, 55, 56, 57,
58, 59, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 69, 70,
71, 72, 75, 100, 101, 121, 143, 144,
149, 150, 160, 171, 173, 177, 192,
195, 198, 202, 203, 205, 206, 210,
230, 240, 253, 261, 303, 319, 339,
340
mermer amd: 121, 261
mermer kirecci: 340
mermer kirecciyn esnf: 339
mermer kpler: 206
mermer musanna kadeh: 65
mermer sandka: 177, 202
mermer stn: 58, 62, 70
mermer tasntlar: 72
mermer zhlar: 75
mermer-br: 57, 58, 69, 70, 100, 168,
192, 230, 339, 340
mermer-brn esnf: 339
mermer-i hm: 55, 56, 57, 58, 64, 70, 101,
143, 144, 171
mermer-i sommk (mermer cinsi): 160
Merns (hukem): 262

______________________________________ 397

Merrh burcu: 231

mersin bal: 19
mersiye: 115, 117, 126, 169, 173
mertebn: 265, 278, 281, 284, 285, 326
mertebn filcnlar: 326
mertebn tabaklar: 265
mertebn-i Gavrler: 284
mervahaclar yan yelpzeciyn esnf:
317
Mervn ibn el-Hakem: 34, 35
mervn nalalar: 307
Mervn'l-hmr: 282
Merv: 257
Meryem: 21, 26, 57, 63, 101, 291
Meryem Ana gnleri: 26, 291
Meryem Ana timsl: 57
Meryem, Bb-: 101
mescid (mescid): 14, 18, 23, 52, 59, 74,
147, 148, 149, 150, 156, 164, 167,
175, 176, 178, 179, 181, 182, 183,
185, 191, 192, 193, 194, 195, 199,
201, 202, 203, 205, 206, 209, 212,
218, 220, 222, 223, 225, 226, 227,
228, 229, 230, 233, 251, 252, 303, 305
Mescid-i Aks: 14, 23, 59, 305
Mesh: 20, 21, 23, 24, 63, 147, 164
Mesh Paa emesi: 157
Mesh Paa medresesi: 150
Mesh Paa, Tav: 147, 182
Meshiyn: 20
Meshiyye: 20, 21, 44, 337, 351
mesre: 190, 229
mesregh: 30, 31, 47, 189, 193, 196, 197,
201, 202, 204, 207, 216, 218, 219,
222, 223, 227, 229, 230, 235, 237,
238, 239, 240, 241, 256, 279, 284,
289, 293, 312
Mesleme: 33, 34, 35, 59, 105, 145, 152,
197, 204, 210
Mesleme bin Abdlmelik: 32
Mesnev: 187, 222
Mesnev Manev (kitap): 209
Mesnev-i erf: 209, 222
mest: 73
mest cenderesi (pabuccu aleti): 325
mestciyn esnf: 325
Mest (air): 165
Mesd elebi, Hcezde: 199
med: 203, 336
medistn: 203
mealci: 113, 173, 267, 347
mealciba: 347
mealciyn esnf: 267
meale: 267
mealeci: 113, 267
Merk hadsleri: 151
meyih: 41, 44, 48, 50, 58, 59, 79, 84, 96,
99, 102, 106, 108, 121, 123, 136, 158,
161, 162, 163, 167, 168, 169, 171,
174, 175, 177, 178, 179, 182, 187,
191, 197, 209, 215, 220, 233, 236,

242, 247, 250, 258, 259, 268, 324,

354, 359
meyihn esnf: 268
meyihn- ehl-i href esnf: 259
meyih-i Halvetiyye: 96, 182
meyih-i izm: 102, 191, 258
meyih-i slm: 123
meyih-i kibr: 96, 167, 233
meyih-i kirm: 191
Mehed: 302
Mehed-i Hseyin (Msr'da): 316
mein: 60, 216, 254, 265, 279, 322, 323,
325, 360
mein bayrak: 322
mein destrlar: 322
mein dolamalar: 265
mein terlikler: 325
meinli harar: 360
meinli palnlar: 323
mekciyn- sarrc esnf: 323
mekhne: 52, 115
merebeler: 286, 327
Mereb (air): 359
merbt: 13, 32, 35, 110, 118, 208, 213,
222, 236, 262, 269, 273, 287, 298,
300, 301, 353, 354, 356
merbt- dev esnf: 262
Meter kalas: 94
metris: 41, 104, 108, 109, 110, 112, 113,
129, 142
Mevc: 99
Mevln-y Rm tekyesi: 206
Mevlev: 64, 127, 130, 131, 136, 158, 159,
176, 187, 188, 191, 192, 206, 209,
289, 343, 352
Mevlev hcreleri: 192
Mevlev klh: 188
Mevlev tekyesi: 206
mevlevhne: 13, 78, 131, 177, 192, 194,
205, 206, 207, 209, 219, 220, 222,
237, 252, 337, 343
mevleviyyet: 53, 54, 135, 145, 158, 159,
166, 188, 192, 193, 195, 201, 202,
203, 205, 212, 219, 229, 231, 250,
251, 252, 253, 257, 261, 263, 276,
281, 283, 305, 308, 314, 318, 322,
324, 325, 329, 336, 341, 355
Mevld (kitap): 162
Mevld- Neb: 258, 325
meydn orbacs: 280
meydnc: 116
Meydnck mahallesi: 262
Meydnckkapusu (Galata'da): 211
meyhne: 62, 107, 110, 118, 187, 203,
212, 213, 217, 223, 225, 227, 251,
256, 290, 354, 355, 356, 357, 358
meyhne arblar: 358
meyhneci: 213, 227, 251, 355, 356, 357,
358
meyhneciyn esnf: 355
meyhneciyn- piyde: 355

meyhneciyn- Yahdn esnf: 357, 358

meyhor brderler: 291
meyhorhne (meyhane): 356
meykedehne (meyhane): 355
meymunbz (hayl-i zlcyn): 339
meyve: 53, 170, 202, 213, 220, 230, 263,
289, 300, 301
meyve drahtlar: 300
meyve gemisi: 300
meyveciyn esnf: 301
Meyyit skelesikapusu: 205
Meyyitkapusu: 59, 209, 211
Meyyitzde: 208, 209
Mezk Aa, Kara (Yenieri Aas): 103,
106, 194
mezrclar: 159
mezristn: 31, 36, 141, 168, 181, 188,
196, 204, 208, 211, 220, 234, 262,
361
mezarlk: 203, 204
meze: 290, 291, 357
mezehne (meyhane): 356
mhcyn esnf: 306
mknats: 270
mikrs- llar: 307
Msr: 11, 13, 15, 21, 32, 39, 41, 42, 45, 46,
47, 55, 59, 63, 65, 67, 68, 70, 76, 77,
78, 79, 80, 81, 86, 93, 98, 99, 100,
102, 103, 104, 106, 112, 116, 120,
121, 122, 124, 125, 128, 130, 131,
132, 133, 134, 135, 136, 137, 143,
144, 146, 147, 149, 150, 154, 159,
160, 161, 164, 165, 166, 167, 171,
173, 175, 178, 184, 191, 200, 201,
220, 226, 230, 231, 234, 236, 240,
246, 255, 258, 259, 261, 265, 266,
269, 272, 273, 274, 275, 276, 279,
282, 291, 292, 293, 294, 301, 302,
307, 309, 310, 313, 314, 315, 316,
318, 325, 326, 327, 328, 329, 333,
334, 338, 341, 345, 346, 347, 350, 354
Msr alacalar: 318
Msr attrn esnf: 326
Msr ayanlar: 282
Msr Azzi: 103, 292
Msr bzergnlar: 274
Msr bezi: 276
Msr cengi: 166
Msr cezresi: 328
Msr Czesi: 325
Msr dvn: 120
Msr dveydr menzili (ok nian yeri):
240
Msr emr-i hacc: 86
Msr esnf: 275
Msr eirrlar: 282
Msr evsf: 318
Msr fellhlar: 266
Msr fethi: 46, 79, 166, 167, 175, 184,
307
Msr gazs: 261

______________________________________ 398

Msr hkimi: 68
Msr haleleri: 144, 334
Msr harc: 65
Msr hasr: 275
Msr haznesi: 70, 80, 100, 130, 131, 143,
173, 226, 333
Msr hilfeti: 282
Msr huccc: 273
Msr huleflar: 255
Msr i kalas: 309
Msr iskelesi: 272
Msr skenderiyyesi: 63, 125, 259, 315
Msr kalas: 76
Msr kalyonlar: 275
Msr kettn: 274
Msr kseleri: 273
Msr kullar: 93, 302
Msr kuyumcular: 313
Msr lubedebzlklar: 315
Msr meliki: 261
Msr mevleviyyeti: 166
Msr natrnu: 313
Msr nimeti: 272
Msr pdih: 39
Msr pirinci: 274
Msr seyhati: 149, 338
Msr sultn: 68, 77, 81, 314
Msr surresi: 81
Msr ekeri: 274, 313
Msr tahrri: 166
Msr tavuu: 318
Msr tccrlar: 154, 274, 275
Msr vlisi: 77, 78, 103, 178, 313
Msr vezri: 77
Msr ya: 291
Msr yolu: 124
Msrl Al Berkk ii (kl): 301
Msrl Dveydr menzili: 121
Msr (gvercin cinsi): 317
Msr kfiyyesi: 81
mzrb: 344
mzrak: 240, 268, 279, 302
mzrakcyn esnf: 302
md ekeri: 354
Micingird: 86, 89
micmerdnlar: 49
miczem baklar: 271
Midilli: 32, 78, 82, 87, 91, 125, 306, 319,
320
Midilli beygirleri: 306
Midilli Urumlar: 319, 320
Midlic (zrh): 302
midye: 291
midye pilv: 291
Mfrkn: 85, 89, 113
Mifth'l-kbl (Cabir b. Abdullah elEnsar'nin eseri): 249
Migrilistn beleri: 85
Miha: 82, 87, 94, 141
Mihalaki: 213

Mihal: 276, 291

Mihalkapusu (Galata'da): 211
Mihayil: 37
Mihayil (stanbul Tekuru'nun amcas
olu): 34
Mihayil, Simitciolu Urum (kalemkrn-
kuyumcyn): 312
Mihaylaki (Rakks): 348
Mihcem (Yemen'de): 311
mihmndr: 116
mihmnhne: 20, 149, 155, 226, 234, 315
mihmnsary: 65, 69, 234
Mihne Be: 140
Mihrani: 85
Mihr (air): 165
Mihribn kalas: 104
Mihribn Sultn: 74
Mihrimh Sultn cmii: 76, 145, 233
Mihrimh Sultn imreti: 152, 234
Mihrimh Sultn krbnsary: 234
Mihrimh Sultn medresesi: 233
Mihrimh Sultn sary: 153
Mkl: 28, 57, 249, 328
mktlar: 259
mktl sat: 310
Mikra Kostantn kral: 24
mikrscyn esnf: 307
mikrs- ly: 332
Mikrilistn: 293
ml minre: 29
Milik Kadn yals: 221
Milyonpar (stunu): 28, 29
Mm kullesi: 225
mimr: 17, 19, 22, 25, 27, 29, 49, 54, 55,
58, 63, 64, 65, 66, 67, 69, 70, 72, 73,
74, 75, 100, 105, 146, 147, 148, 149,
150, 151, 153, 155, 158, 159, 179,
180, 193, 194, 195, 199, 201, 203,
205, 211, 213, 217, 218, 220, 223,
224, 230, 233, 234, 235, 237, 269,
339, 341
mimr arn: 211
mimr halfeleri: 341
Mimr Mustafs yals: 223
Mimr Sinn Aa cmii: 148, 151, 177
Mimr Sinn (bin Abdlmennn Aa):
69, 70, 72, 73, 74, 75, 148, 149, 151,
153, 158, 194
Mimr Sinn bins: 146, 147, 148, 149,
150, 151, 153, 155, 158, 159, 180,
193, 194, 195, 199, 201, 203, 211,
213, 217, 218, 220, 223, 230, 233,
234, 235, 237
Mimr Sinn mescidi: 179
mimrn esnf: 339
mimrba: 25, 29, 54, 65, 66, 67, 253,
335, 336, 341
mimrba krhnesi: 253
mimr: 29, 51, 73, 75, 193, 224
mimr ilmi: 73, 224
mnl sat zarflar: 312

minre: 17, 19, 27, 29, 49, 58, 63, 64, 67,
69, 72, 73, 74, 75, 76, 96, 101, 102,
105, 120, 121, 135, 144, 147, 148,
184, 185, 187, 194, 195, 201, 202,
205, 211, 212, 217, 218, 221, 222,
225, 230, 233, 237, 271, 295, 308,
332
minber: 69, 70, 100
Mne bzr: 328
Minkrzde: 190
Minkrzde yals: 221
Minor (kitap): 270
minr (cerrah aleti): 262, 306
mirc: 142, 242, 243, 244, 247, 249
Mirc- bern: 242
Mirc- Neb: 242
mrhr: 86, 103, 239
mrhr- kebr: 86, 103
mrs: 135
mrsyedi: 317
mrasyedi elebi takldi (hayl-i zlde): 351
Mirat'l-Kint (Kitap): 184
Mrgne besi: 237
Mrgne Hn: 117, 239
mr karlk: 252
Mr pencikhnesi: 154
mrialem: 40, 86, 93, 267, 344
mrimrn: 77, 79, 80, 81, 85, 86, 90, 96,
110, 111, 125, 127, 128, 132, 135,
137, 139, 140, 141, 149, 173, 257,
259, 267, 268, 272
mrliv: 79, 86, 87, 88, 89, 90, 95, 135,
139, 175
Mrz Elkas: 95
Mrz h (Rakks): 348
mrzyr makm: 116
Misl elebi (air): 183
Misbh (kitap): 118
misire ddkleri: 357
Misistre: 66, 82, 87, 91
misk: 262, 271, 274, 299, 317
misk [u] amber: 274
miskl: 52, 73, 313, 317, 337, 343, 344
miskli (sz- kadm): 337
Miskl Solakzde: 220
misket sirkesi: 283
misket arb: 203, 213, 354, 356, 358
misket zm: 203, 283
misk-i Hoten: 317
misk sbncu esnf: 299
Misk Sbn bb: 52
misknhne: 234
Misknler tekyesi: 234
mismr (ikence aleti): 254, 256
mismrn yani egserciyn esnf: 306
misvk: 325
mi macn: 354
me: 221
me odunlar: 295
mitrepolid kyfeti: 350
miyan kk (deva otu cinsi): 327

______________________________________ 399

miync: 213, 296, 320

miyncyn bzr: 334
miyncyn- esb esnf: 296
miyne: 306, 324, 325
mzb: 155
mzncyn esnf: 306
mzn- harr emneti: 252
mzn- harr emni: 292
Mizistire: 294
mizmrcyn: 338, 347
mizmer: 338, 346
mizmer dd: 338, 346
Modova: 83, 88
Mogol lisn: 24
Mool: 308
Mohan isimli bokular (lamclar): 255
molllar esnf: 258
molly (bez cinsi): 333
Moltan: 27
Momo bozas: 354
Monkortonya: 125
Monl Al: 123
Monl Cm: 130
Monl Cm (kitap): 118
Monl Cm mektebleri: 164
Monl Cm-i sn: 200
Monl elebi cmii: 217
Monl Fenr: 41, 42
Monl Grn: 41, 147, 190
Monl Grn hammm: 158
Monl Grn medresesi: 150
Monl Grn mektblar: 164
Monl Hamd (air): 161
Monl hammm: 219
Monl Hayreddn cmii: 145
Monl shk elebi dr'l-hadsi: 151
monl sarklar: 287
monl kapusu: 358
Mora: 51, 66, 68, 77, 80, 81, 82, 87, 90,
124, 125, 133, 153, 281, 283, 299,
358
Mora Arhuza arb: 358
Mora Urumlar: 51
moran: 56, 70, 100, 144, 160, 206, 222,
289, 327, 357
moran cm katremz eler: 289
moran cmlar: 56, 70, 144, 160, 206, 222
morina bal: 19, 240
Mori nehri: 138
moron: 334
Moton kalas: 68
muf: 80, 290
muf [u] msellem: 80, 290
Muall cebbnesi: 298
Muall kurb (Mekke'de): 277
Muallak Kemerler: 240
muallimhne: 260
muallimhne-i sbyn: 230, 251, 252
Mun, Kimyac: 104

Muviye: 13, 29, 32, 59, 197, 210, 214,

256, 284, 314
Muz ibn Cebel, Pir: 331
muo: 273
Mudanya: 287
Mudanya katrclar: 287
Mudanya arb: 213
mudhikn: 347, 357
mudhikn esnf: 347
Mudurnu: 177
Mun- Hind, Pir: 347
Mula: 345
municiyn (musiki esnfndan): 337, 345
mupe: 325, 337, 348
Muhcirn: 11, 242
Muhcirn [] Ensr: 35, 36, 242
muhaddsn esnf: 258
muhlif (matrakbzlk): 121
muhallebi: 163, 264
Muhammed bin shk: 302
Muhammed Buhr: 119
Muhammed Bsr: 258, 349, 350
Muhammed Ekber-i Yemen: 282, 314,
325, 326
Muhammed Hanef: 43
Muhammed ibn shk: 14
Muhammed ibn eyh zil: 282
Muhammed Saltk- Buhr: 353
Muhammed, Seyyid: 43
Muhammed, Sultn (Gavri'nin olu): 46
Muhammed Summt, Pir: 284
Muhammed Yetm: 350
Muhammed Z'l-hayl: 36
Muhammed-i Arab: 36
Muhammed deresi: 113
Muhammediyye evkf: 98
Muhammediyye kitab: 161, 288
muhammes: 46, 115, 180, 359
Muhnet bayr: 113
Muharrem elebi (Defterdr): 96
Muha eyhzde Efendi: 185
muhattemciyn esnf: 333
muhattemler: 333
muhayyer bzr makm: 116
Muhibb (Sleymn Hn): 169
Muhsin ibn Osmn, Pir: 329
Muhterem Efendi (eyh): 184
muhtesib: 212, 216, 221, 296, 301
muhtesib aa: 53, 296, 301
Muhyiddn Arabzde, Mevln: 79
Muhyiddn bin Aleddn Ceml,
Mevln: 166
Muhyiddn cmii: 217
Muhyiddn Efendi: 175
Muhyiddn el-Arab: 166, 308
Muhyiddn ibn Hatb'l-Ksm, Mevln:
166
muhzr: 261
muhzr aa: 53, 265
muhzrn- moll esnf: 257

muhzrba: 261, 352

mukaddem (giyecek): 297, 310
mukallid: 121, 331, 340, 341, 344, 347,
348, 349, 350, 351, 352, 353
mukarnas mebrmlar: 71
mukarnas mermer tasntlar: 72
muktaac: 86
Mukavks (Msr Meliki): 261
mukavv kubur divitciyn esnf: 331
Mukbil-i Zerrn: 264, 286
mukm (keyf verici madde): 354
Muktedir Billh cenbi (Kuds'de): 267
mm: 278, 298, 332
mm sofralar: 323, 342
mm ya krhneleri: 278
mumbr dolmas: 285
mmciyn- At meydn esnf: 279
mmcu: 212, 278, 279, 292
mmcu gedii: 212
mmcuba: 278
mmya: 57, 168
murabba: 117, 340, 342, 355, 357
Murd Aa (rtcyn): 344
Murd Aa (Ferydc): 130
Murd Aa, Kara (Yenieri Aas): 130,
173
Murd Aa, Nahivnl Acem
(rtcyn): 344
Murd elebi (Defterdr): 78, 96, 187
Murd Hn: 11, 40, 47, 58, 97, 98, 103,
104, 105, 107, 108, 110, 111, 112, 113,
114, 115, 117, 119, 120, 121, 122, 123,
124, 125, 126, 131, 132, 133, 152, 154,
161, 170, 172, 173, 183, 187, 188, 198,
200, 201, 212, 219, 221, 226, 227, 228,
233, 250, 251, 253, 256, 261, 267, 268,
272, 275, 281, 291, 294, 295, 298, 302,
309, 310, 312, 315, 316, 342, 344, 345,
346, 347, 348, 350, 351, 352, 359, 360,
361
Murd Hn, Gz Hudvendigr (Sultn
Murd- Evvel): 38, 105, 288, 294
Murd Hn rznmecisi: 224
Murd Hn, ehzde: 98, 165, 170
Murd Hn- Rbi: 11, 24, 31, 48, 58, 59,
69, 75, 80, 85, 91, 92, 103, 104, 105,
106, 122, 124, 126, 145, 147, 154,
160, 172, 173, 174, 182, 185, 187,
190, 200, 202, 205, 206, 207, 209,
211, 218, 219, 221, 224, 226, 227,
228, 229, 231, 232, 233, 237, 239,
240, 241, 250, 251, 268, 281, 301,
302, 342, 349, 358, 360, 361
Murd Hn- Rbi cmii (Rmili
Kava'nda): 145
Murd Hn- Slis: 11, 58, 97, 145, 147,
156, 170, 171, 180, 181, 183, 200,
201, 229, 231, 233
Murd Hn- Sn: 39, 47
Murd, Mimr: 66
Murd Nehri: 306

______________________________________ 400

Murd Paa, Gz Koca (Vezr-i azam):

99, 111
Murd Paa (Kapudan): 133
Murd Paa, Kara (Vezr): 78, 132, 134,
137, 352
Murd Paa, Kuyucu: 99, 153
Murd Paa medresesi: 150
Murd Paa, Mrimrn: 96
Murd Paa trbesi: 111, 314
Murd, Sultn: 25, 67, 104, 106, 110, 117,
156, 162, 171, 187, 188, 217, 231,
315, 342, 359
Murd- Rbi cmii (Kavak- Anadol
Hisr'nda): 145
Murtaz Paa: 85, 104, 112, 113, 135,
137, 139
Murtaz, Seyyid: 182
Ms Aa, Silahdar: 119, 120
Ms elebi (Mushib-i ehriyr): 104,
112, 117, 200
Ms elebi (Yldrm Han'n olu): 39
Ms Efendi, Hekmb: 123
Ms Efendi (slmbol Monlas): 124
Ms (Fisagores-i Tevhd halfesi): 337
Ms Neb: 16, 241, 246, 247, 262, 277,
326, 337, 343, 346, 349
Ms Paa: 120
Ms Paa, Kammakm: 123
Ms Paa, Kethd: 133
Ms Paa, Mrimrn: 77
Ms Paa sary: 127, 153
Ms Paa sebli: 157
mushib: 26, 114, 116, 129, 130, 132,
172, 173, 250
mushib-i ehriyr: 104, 111, 112, 114,
117, 341
Mushaf- erf (Hazret-i Osmn'n ehid
olurken okuduu): 282
msikr: 336, 337, 343
msikr esnf: 337
msikr yan miskli (sz- kadm): 337,
343
msk: 115, 116, 117, 184, 336, 342, 344,
351
msk uabt [u] terkbtlar: 344
msk-ins: 351
musikr ilmi: 336
msikrn: 343
Musl Efendi (eyh): 194
Musl (Bk Efendi Musls): 194
Musl elebi: 121
Muslihiddn Attr: 162
Muslihiddn bin Hall, Mevln: 96, 166
Muslihiddn Efendi (eyh): 182
Muslihiddn e-ehr bi-Nreddnzde:
181
Muslihiddn ibn Hazret-i eyh Vef: 191
Muslihiddn'n-Nakbend (eyh): 99
musluk: 43, 58, 67, 72, 195, 217, 251,
252, 323
Musova cezresi: 271

Mustaf Aa, elebi (Kul Kethds):

132, 137
Mustaf Aa, Kara (Yenieri aas): 124
Mustaf Aa (Kemn): 343
Mustaf Aa (Kzlar Aas): 112, 122, 133
Mustaf Aa, Kiremitci: 300
Mustaf Aa, Mushib Silahdr- Sbk:
115
Mustaf Aa sebli (ser-haznedrn): 157
Mustaf Aa, Silihdr: 153
Mustaf Aa, Terzi: 111, 237
Mustaf Aa (Yenieri aas): 124
Mustafa Be, Calazde (Knnc): 344
Mustaf Be, skender Paazde: 167
Mustaf elebi, Cemlzde (Defterdr):
78
Mustaf elebi, Geysdr Moll
(Kazanclar cmii mderrisi): 188
Mustaf elebi, Kulolu: 314
Mustaf elebi, Lapazde: 344
Mustaf elebi, Sukemerli Koca: 45
Mustaf elebi, Teknecizde (Hattt): 59,
121, 144, 203, 207
Mustaf Efendi, Azmzde (Sadr- rm):
123, 124
Mustaf Efendi, Bitlice (eyh): 200
Mustaf Efendi, Freng: 221
Mustaf Efendi, Hcegzde (eyh): 199
Mustaf Efendi ibn Azmzde (eyh):
186
Mustaf Efendi, Kethuda: 123
Mustaf Efendi, Kk (eyh): 179
Mustaf Efendi (muallim's-sultn): 99
Mustaf Efendi, Mft: 179
Mustaf Efendi, Mtevvell: 221
Mustaf Efendi, Nefeszde: 178
Mustaf Efendi, Niksrzde (eyh): 191
Mustaf Efendi, Selm (eyh): 182
Mustaf Efendi (Sultn Ahmed Hn'n
Hocas): 179
Mustaf Efendi (eyhlislm): 99
Mustaf e-ehr Bostn Efendi (eyh):
184
Mustaf Hn: 99, 102, 103, 105, 106, 107,
109, 130, 162, 171, 172, 173, 184,
185, 194, 197, 293
Mustaf Hn, ehzde: 77, 97, 98, 136,
168, 169, 171, 180
Mustaf Korsa (Kapudan): 125
Mustaf Korsa takldi: 352
Mustaf Mehemmed: 181
Mustaf, Navloncu Hac (bzergn): 275
Mustaf, Niebolul a (Tfeng ustas):
303
Mustaf Paa: 129
Mustaf Paa, Bykl: 132
Mustaf Paa bins (vzer-y Sleymn
Hn): 158
Mustaf Paa, Bonak (Defterdr): 112
Mustaf Paa, Cnpldzde (Vezr,
Kapudan): 122, 125

Mustaf Paa cisri: 74

Mustaf Paa rssu: 34
Mustaf Paa emesi: 223
Mustaf Paa (Defterdr Moral): 104,
111, 133
Mustaf Paa, Dellk: 52, 153
Mustaf Paa, Delll: 133
Mustaf Paa (Gegbizye'de cmi shibi):
53
Mustaf Paa, Grc (Erzurm valisi):
139
Mustaf Paa, pir: 127, 129, 133, 134
Mustaf Paa, Kammakm: 99
Mustaf Paa (Kapudan): 125
Mustaf Paa, Kara (Vezr-i azam): 31,
78, 79, 104, 105, 125, 126, 127, 128,
129, 135, 172, 190, 199, 223, 239
Mustaf Paa, Koca (Vezr-i azam): 42,
145, 152, 159, 163, 174, 191, 232
Mustaf Paa, Kk: 174
Mustaf Paa, Lala Kara: 53, 77, 96, 97,
109
Mustaf Paa, Lefkeli (Vezr-i azam):
103, 106
Mustaf Paa, Mrimrn: 96
Mustaf Paa, Moral: 153
Mustafa Paa, Mostarl: 271
Mustaf Paa, Mushib Silihdr: 113, 123,
291
Mustaf Paa, Plak (Vezr): 77, 200
Mustaf Paa sary: 153, 230
Mustaf Paa, Sarkc (Kammakm): 99
Mustaf Paa, Silihdr: 207, 219
Mustafa Paa, Tekeli: 129, 153
Mustaf Paa (Vezr-i azam): 77, 78, 143,
166
Mustaf Paa, Zurnazen (Vezr-i azam):
134
Mustaf (Sultan Murd- Rbiin
Klcibas): 31
Mustaf, ehzde: 168, 170
Mustaf (eyh): 182
Mustaf Uakkzde (eyh): 209
Musul: 57, 80, 81, 86, 90, 103, 104, 105,
106, 112, 269, 317, 319, 336, 346
Musul bezleri: 319
Musul kalas: 104, 105
Mu: 86, 89, 238
mukat toplar: 125
muta (pabuccu aleti): 324, 325
Mut kalas: 66
mutabbak gller: 276
mutf: 320, 323
mutf tccr esnf: 323
mutfn esnf: 323
mutahhl (mimar ssleme): 101
Mutezil mezhebi: 322
mutrb: 348
mutrbn: 152, 341, 343, 345, 347, 348,
355, 357
mutrbn esnf: 341

______________________________________ 401

mutrbn, rakksn: 341

mutrbhne: 160, 253
mutrbhne-i hssa: 253
muvahhid ab: 325
muvahhidler: 322, 331
muvakkt: 68, 215, 270
muvakkt sati: 215
Muzaffer elebi (air): 352
Muzaffer Efendi, el-mevl: 176
Muzaffer Paa (Mrimrn): 78
Muzur Ahmed: 343
Mbtecel hammm: 159
Mbtecel kavmi (spanya'da): 32, 159
Mbtecel suyu (arb): 354, 356
Mbtecel erbeti: 213
Mbtecel tifesi: 212
Mchid [] Ensr: 32
mcelled dvn: 201
mcelled kitblar: 101
mcellid: 341
mcellidn esnf: 330
Mcellidzde: 167
mcevher: 26, 29, 49, 94, 101, 116, 118,
125, 133, 168, 171, 198, 204, 268,
275, 280, 295, 310, 327, 348, 357
mcevher altun zencrler: 101
mcevher esbblar: 357
mcevher eylar: 310
mcevher fafr kadehler: 357
mcevher haner: 133, 280
mcevher kseler: 94
mcevher kemerler: 310
mcevher kemerl cvnlar: 116
mcevher kuaklar: 280
mcevher putlar: 49
mcevher e-pene htlar: 268
mcevher taht: 204
mcevherli aslar: 26
mcevveze: 29, 93, 112, 168, 273, 287,
329
mcevveze sarklar: 329
Mderris karyesi: 198
Mderrisky: 198, 240
Mdminhne (meyhane): 356
mdre: 283
Meyyedzde Hac Efendi: 179
mezzin: 11, 12, 49, 58, 59, 64, 67, 69,
70, 75, 100, 114, 115, 118, 130, 135,
143, 144, 159, 190, 194, 215, 243,
244, 258, 260, 294, 336, 342, 343
mezzin mahfili: 59, 64, 69, 70, 75, 100,
114, 143, 336
mezzinlerin pri: 243, 244
mfredt: 115, 167
mft: 106, 149, 158
Mft ivizde mescidi: 148
Mft hammm: 146, 158
Mft hn: 154
mfti's-sakaleyn: 46, 79, 166, 175
Mftzde kurrs: 151

mhendis: 16, 19, 24, 27, 49, 51, 54, 55,

58, 63, 65, 69, 73, 75, 100, 105, 149
mhimmt: 18, 22, 31, 32, 34, 41, 54, 55,
104, 113, 114, 125, 126, 129, 133,
134, 200, 224, 305
mhimmt levzmt: 34, 125, 129,
133, 305
mhr (mhr): 52, 94, 103, 104, 107, 108,
112, 113, 114, 127, 132, 133, 134,
135, 188, 282, 311, 312
mhrebz: 349
mhr-i nbvvet: 312
mhr-i Sleymn: 101
mhr-i Sleymnlar (havayi fiek): 305
mhr-i erf: 134
mhrdr: 186
mhr-kenn esnf: 312
mhr-kenn- sm heykeln yan
gm mhr ve tlsmt kazc
esnf: 312
mkr yan kirclar esnf: 257
mkeyyiftlar: 355, 356, 357
Mlzmzde, Direzen: 343
Mlcem-i lan: 259, 303
mlebbes: 247
mlhid: 158, 164
Mlk Bula: 130
Mltek (kitap): 178, 330
Mlteka'l-ebhur (kitap): 118, 260
mltezim: 298
mnakkat (gvercin cinsi): 317
mnebbid filcnlar: 326
mnebbid kseler: 285
mnebbihli sat: 310
mneccim: 158
mneccimn snf: 259
mneccimba: 54, 127, 136, 229, 259,
261
Mneccimkuyusu: 218, 219
Mnr (air): 165
mnler: 359
Mrdehy (Yahudi): 203
Mrekkebci Kar: 331
Mrekkebciler kurb: 153
mrekkebciyn esnf: 331
mrsel: 269
Mrver lik (nakk ustas): 330
mseddes: 46, 115, 180, 359
msellebciyn esnf: 355
msellem: 80, 82, 90, 91, 133, 321
mselles: 115
mselles arb: 354
msellesciyn esnf: 355
msemmen: 115
msevvedtmz (Evliya'nn Seyahatnamesi): 11, 37, 74, 253, 361
mskirhne (meyhane): 356
Mslim bin Akl (Hazret-i Al'nin
karnda): 258
Mslim hadsleri: 151
Mslim (kitap): 118

Mslim [ve] Buhr: 32

msmirt- ybis hoblar: 285
mstezt: 359
mk [] amber: 192
mk-i amber-i hm: 160, 168, 289, 299
mteferrikaba: 86, 93
mtevelliyn esnf: 258
mverrih: 37, 71
mverrihn- Rm: 250
mverrihn-i selef-i Ynniyn: 54
Myesser gulm (Hazret-i Hadce'nin):
337
Myesser-i Ezher: 332
mzehheb: 64, 100, 101, 120, 121, 307,
330
mzehheb devtlar: 331
mzehheb gemler: 307
mzehheb hatt- celler: 149
mzehheb ser-levha: 330
mzehheb-ken esnf: 330
mzeyyinn yani ehl-i hiref berbern
esnf: 328
mzeyyinn yan berbern esnf: 328

-NNbulus (Kuds'de): 22, 79, 84, 88, 92,

318, 346
Nbulus sabunu: 299
nacak: 306
Nadaj kalas: 141
Nadaj livs: 83
Nadin kalas: 94
Ndir elebi, Ganzde (air): 359
Ndir, air: 157
Nagbanya: 313
naarakcyn (szende): 346
naarak: 337
Nahvn: 77, 95, 98, 169, 198
nahiv ilmi: 115
Nahivn: 168, 294, 343, 344
nib: 228, 293, 296, 352
Nil elebi (air): 359
Nil (air): 193
nakare: 94, 204, 336, 337
naklcba dkkn: 332
naklcyn- sr- hmyn esnf: 332
nakb: 102, 181, 220, 239, 245, 246, 251,
259, 265, 268, 280, 284, 305, 307,
310, 314, 320, 324, 330, 332, 334,
335, 358
nakbn- ehl-i href esnf: 259
nakb'l-erf: 200, 233, 261
Nakkb- Yemen, Pir: 255
nakk: 56, 60, 96, 146, 158, 202, 220,
223, 229, 231, 330, 331, 332, 343
Nakk Paa besi: 231
Nakk Paa yals: 223
nakkn- cihn esnf: 330

______________________________________ 402

nakkn- musavvirn esnf: 331

nakkn- yalkcyn esnf: 332
nakkn- zer-dzn esnf: 332
nakkba: 330, 332
nakkhne: 20, 253
nakrak (musiki esnfndan): 337
nak: 330, 342
nakbend (ikence aleti): 256
Nake sanca: 82
Nakevn: 83
nak- bkalemn: 64, 160, 312, 330
Nakbend: 42, 176, 183, 184, 191, 242
Nkra boaz: 137
nkshne: 212
nal mhlar: 306
nalband: 308, 323
nalband dkknlar: 194
nalband eesi: 306
nalbandn- hussn esnf: 308
nalbandba: 308
nala: 307
nala kesiciler: 307
nalacyn esnf: 307
nalacyn- mhlcyn esnf: 307
Naldken: 87, 90
Naleyn Dede: 183, 184
Nalnc Dede: 183
nalnc dkkn: 183
nalncyn esnf: 335
nal-kesn esnf: 306
nalpre tfeng: 303
Nm Ninc Paa: 182
Nm (eyh): 178
nan (bitki): 262
nan turusu: 283
nr: 197, 203, 300, 301, 317
nr aalar: 300
nr arb: 354
nrdenk arb: 354, 356
nrenc: 289, 319
narh: 53, 277
narh [u] terz: 358
Nrlkapu: 27, 290, 300, 348
Nrnrint kavmi: 328
nasr: 21, 23, 24, 26, 55, 63, 124, 212,
214, 303, 346
Nasf Paa hn: 235
Nasf Paazde (Hnende): 342
Nasf Paazde sary: 233
Nasfpaa deresi: 287
nsh- mfessrin esnf: 258
Nsr bin Abdullh el-Mekk el-Hayym,
Pir: 320
Nsr Habb-i Marib (Hezrfen): 360
Nsr, Maribli Hac (Pehlivn): 338
Nsr- Ts: 346
Nashatnme-i Pr: 245
Nasr (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Nasr (air): 164
Nasr bin Abdullh, Pir: 309

Nasr mmcularn pri: 292

Nasrn: 64
Nasreddn Hoca: 352
Nasreddn letyiftlar: 190
Nasr- c- Basrav, Pir: 277
Nasrullh ibn Akemseddn (eyh): 162
Nasrullh- Semmd, Pir: 289
Nash Aa, Sekbnba: 103
Nash Be, Solak (yonkarcyn sz
ustas): 345
Nash e-ehr Nev Efendi: 179, 180
Nash Paa, Vezr-i azam (dmd-i
Pdih): 99, 100
Nash Paazde, Mrimrn: 128
nat ilmi: 342
nathn: 59, 121, 123, 144, 161, 166, 217,
258, 260
nat- erf: 115, 123, 164, 217, 341
ntrn esnf: 329
natrn (gherile): 313, 318
nvek (ok cinsi): 314
navluncyn- buday ve ar esnf: 272
navluncu: 272
navurta (sava aleti): 279, 321
ny (musiki aleti): 337, 343, 344
ny [u] kudm: 191
ny- Acem: 283
nazarete (karantina): 192
Nzl: 178, 287
Nzl Baba, Direzen: 343
Nzl Mahmd Paa cmii: 194
Nzl Mahmd Paa emesi: 194
Nzl Ysuf (Hnende): 348
nebt: 101, 129, 136, 149, 189, 201, 276,
278, 289, 295, 327, 355, 360
nebt- hamav: 278
Neblerkapusu (m'da): 330
Nebiyy'l-haremeyn: 241
nebtz (bitirim, cingz, anasnn gz
ehir ocuu iin mecaz): 235, 347,
348
necset gerdelleri: 341
Nect Be (air): 164, 165, 167, 175,
188
Nect soka: 266
neccr: 58, 183, 187, 208, 216, 228, 241,
269, 303, 304, 335, 339, 340
neccrn esnf: 339
neccrn- mimrn esnf: 339
necef: 56, 70, 100, 144, 160, 206, 222,
258, 265, 289, 327, 357
necef camlar: 206
Necef mahalli: 258, 334
necef tslar: 265
Necbddn ibn Kamber-i Al, Pir: 296
necm-i sare: 304
Necm (air): 165
nedmn- mukallidn esnf: 349
nedmhne (meyhane): 356
nedim-i hs: 113, 115, 117, 351

nedm-i nb: 115

Nedm (air): 121
nedm-i ehriyr: 116
Nef (air): 121, 221, 359
nefr (Boynuzdan yaplma boru): 335,
337, 346, 357
nefr [u] srciyn: 347
nefrciyn: 346
nefr-i mlar: 139
nefr-i Efrsiybler: 114
neft: 48
neft dolama: 213
neftli boyalar: 332
Nehriyye ketan: 276
nehb gret: 99, 112
nekbethne (meyhane): 356
Nemrd: 20, 41, 54, 55, 107, 183, 215,
279, 303, 306
Nemse: 120, 131, 138, 214, 297, 347
Nemse sr: 47, 99, 101, 112, 120, 139,
142, 214, 337
Nemse elisi: 48, 142
Nemse lisn: 24, 337
nerdbn (havayi fiek): 305
Nerdbnl hn: 154
Nermn (Pehlivn): 120, 302
Nesi (?) nhiyesi (Filibe kurbnde): 181
Nesm Yahd: 190
nessc yan cllh: 242
Net (air): 102
Ner (air): 167
nev fasl: 345
nev makm: 116
Nevt (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Nevbahrzde Cellzde: 79
Nev Efendi: 179, 180
Nevzde (air): 236
nevregn (pabuccu aleti): 325
Nevrz: 325
ney: 337
neyzen: 343, 344
Neyzen Derv (eyh): 222
neyzenba: 343
neyzen-i kadm esnf: 337
nkrs maraz: 162, 168, 169, 353
Nsf- Livn (ldr'da): 85
nigrhne: 74
nigrhne-i n: 292
Nigebol: 19, 82, 83, 87, 90, 163, 167
Nigebol sabunu: 299
Nigeboll (Tfeng ustas): 303
nigehbn: 232
Nide: 17, 82, 88, 91, 162, 299, 306
Nide Urumlar: 291
Nidev: 194
Nihd: 194, 196, 201
Nihl (air): 167
Nihn elebi (Sultn'-uar): 345, 347
Nihn (air): 167, 224
Nihvend kalas: 97

______________________________________ 403

Nihvend seferi: 309

nikrz makm: 116, 344, 357
Niksr: 163
Niksr (Mahmd Niksarzde elebi'nin
mahlas): 177
Nl: 70, 246, 275
nlfer: 285, 291
nlfer bal: 291
nlfer (iecek): 285
nime (kuma cinsi): 333
Nimet Uvar kalas: 94
Nimetullh, Hac (bzergn): 275
Nimetullh (eyh): 184
Nimetullh- Vel: 249
Nimetullh tarkat: 191
Niron Kral: 24
Nisb's-sbyn (kitap): 118
Nisr (air): 121, 144, 156, 174, 219, 220
Nism (Yahudi): 203
Nibr przesi: 310
nibrek makm: 116, 344
ninc: 78, 79, 147, 163, 200
Ninc kurb: 195
Ninc Mehemmed Be medresesi: 150
Ninc Mehemmed Paa cmii: 185
Ninc Mehemmed Paa haremi: 179
ninc paa: 86, 127, 135, 159, 193
Ninc Paa cmii: 147, 178, 179, 180,
184, 192, 193
Ninc Paa hammm: 158
Ninc Paa kasabas: 193
Ninc Paa sary: 193
nincyn: 96
Ninczde Efendi (eyh): 184
ningh: 49, 178, 185, 303, 316
Nin Cellzde Be: 96
Nin Paa: 147, 182
Nin Paa (Karaman Mehmed Paa):
44, 161
Nin (air): 161, 193
niasdacyn esnf: 266
Niyz (air): 165
Nizm (air): 161
Niznm-bd tekyesi: 202
nobut: 333, 335
nodul (ifti aleti): 263
Nogay alaas: 114, 120
Nogayolu (Haleb vezri): 135
nohudap (nohut orbas): 291
Nova: 94, 273, 294
Novabor: 294
Novigrad: 83, 87, 95, 141
Nh Efendi, Monl Ahmed Efendizde
(slmbol Monlas): 124
Nh ketsi levhalar: 57
Nh Neb: 37, 57, 62, 105, 125, 241, 243,
247, 268, 269, 272, 273
Nh tfn: 57
nuklhne (meyhane): 356
Numn ibn Sbit: 74, 112, 251

Numn- Sn: 198

Numn sarklar: 329
Nrbah tarkat: 191
nre: 330
nreciyn yani hrzmaclar esnf: 329
Nreddn Hamza, Mevln ba: 167
Nreddn Hzr: 150
nreddn sultn: 83
Nreddn h, ehzde: 46
Nreddnzde Efendi (eyh): 184
Nr (air): 161
Nrullh bin Akemseddn (eyh): 162
Nusaybin: 85, 89, 92
Nusayr- Hind, Pir: 260, 282, 311
ndr: 354
nhne (meyhane): 356
Nrevn- Kisr: 21
Nceb Al: 61
ncm ilmi: 136, 161, 359
ndem: 350, 352
nhs (bakr): 70, 308
nkeb: 247
nkteinsn: 359
nzl emni: 252, 293
nzl emni esnf: 296

-OObura kalas: 94
oburlar (cad, hortlak): 214
ocak aalar: 295
ocaklk: 84, 85, 89
odaba: 53, 155, 157, 213, 216, 240, 279,
295, 324
Odaba cmii (Yenikapu kurbnde): 148
odun: 215, 228, 240
odun anbr: 51, 252, 295
odun orbacs: 295
odun emneti: 252
odun emni: 295
odun gemileri: 213
Oduncuzde: 43
Odunkapusu: 26, 43, 190, 237, 278, 281,
283, 284, 292, 299, 303, 304, 332,
336
Ofabolu: 87, 90
Olan Memi elebi (Defterdr): 96
olan odabalar: 240
Olan Pzevengi: 130
Olan eyhi tekyesi kurb: 156
olanlar: 293, 299
ouz (bn, saf): 173
ohlamur: 216
ohlamur aac veznesi: 304
ohlamur arak (arb): 356
Ohri: 82, 87, 90, 282
ok: 240, 314, 315, 323
okcuba: 314, 318, 321

okcuba esnf: 314

okcular: 185, 314, 316, 317, 318, 354
Okcularba kurb: 156, 157
Okcuzde h (air): 359
okka: 291, 298, 301, 304, 308
Okmeydn: 41, 42, 43, 44, 49, 54, 72,
121, 122, 182, 189, 202, 204, 205,
207, 209, 240, 269, 287, 315, 318,
359, 360
Okmeydn donanmas: 42
Okmeydn mesregh: 240
Okmeydn tekyesi: 287
Okyns: 14, 16, 17, 47, 49, 78, 270
Olt (ldr'da): 85, 89, 92
On iki imm: 12, 13, 315
Or az: 83
ordu alay: 255, 257, 273, 287, 316, 322,
325, 355, 358
ordu kadaskeri: 261
Ordu molls sanca: 257
Ordu monls: 257, 260, 331, 358
Ordubr emrd: 301
Ordubr (Azerbaycn): 113, 301
orducyn: 50
ordu-y azm: 261
ordu-y bzr: 255, 258
ordu-y hmyn: 251, 253, 310, 324, 358
ordu-y slm: 41, 108, 141, 188, 257,
260, 266, 267, 268, 282, 284, 300,
307, 314, 323, 335, 341, 353, 358
Orhn Be: 38, 254
Orhn Gz: 38, 162, 254, 294, 325, 336,
353
Orhay mahalli: 138
orman: 197, 214, 228, 229, 277
ormanistn: 197, 214, 227, 229, 240, 255,
277
orsa (gemici terimi): 273
orsa hal peykerler: 44
Orta Cmi:102, 109, 144, 154, 322
orta ekme (grz): 316
Orta Macar: 138
Orta Vlide hammm: 159, 234
Orta Vlide imreti: 234
Orta Vlide krbnsary: 234
Orta Vlide Sultn cmii: 233
Orta Vlide Sultn medresesi: 233
Ortahisr: 213
Ortaky: 18, 159, 162, 223, 278, 355
Ortaky hammm: 159
Ortaky kurb (Nide'de): 162
Ortayol canibi: 201
Osmn Aa (Dr's-sade aas): 237
Osmn Be: 38, 294
Osmn Be ibn Mehemmed Paa ibn
Ahmed Paa ibn Dukaginzde: 178
Osmn elebi, Galatal Mahmd
Efendizde (Hnende): 342
Osmn elebi (Hnende): 342
Osmn elebi, Ksmpaal Koca
(Hnende): 342

______________________________________ 404

Osmn elebi (sznk nefesli std-

kmil): 342
Osmn elebi, Tiryk: 331
Osmn elebi, Zkir Orfana: 342
Osmn day (Evliya'nn days): 196
Osmn Efendi, Hakm: 96
Osmn (Erturul'un olu): 38
Osmn (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
Osmn Gz: 109, 110, 184, 221
Osmn (Halife): 35, 37, 71, 191
Osmn Hn: 102, 103, 106, 108, 109,
110, 117, 133, 152, 171, 172, 194,
221, 233, 336
Osmn Hn, ehzde: 98, 170
Osmn, Hz.: 11, 12, 32, 242, 243, 244,
258, 282, 285, 310, 312, 314, 319,
320, 330
Osmn kolu ve Nzl kolu (cengle): 121
Osmn Paa (Mrimrn): 77
Osmn Paa, zdemirolu: 97, 132, 229
Osmn, Sultn: 31, 98, 102, 112, 118,
171, 172, 184, 239
Osmn h Be, Kara (mer): 79
Osmn h Vlidesi cmii (Aksary
kurb): 147
Osmn h Vlidesi medresesi: 150
Osmn Usta yals: 221
Osmn, vaka-i: 103
Osmn yan Emr Sultn (eyh): 209
Osmnck: 38, 50, 66, 113, 163, 199, 276,
353
Osmnck kalas: 113
Osmnck koyunlar: 276
Osmn- Sn bins: 237
Osmniyn: 193
Osmnl: 40, 46, 47, 84, 85, 108, 322, 346
Osmnl r: 40
Osmnl sancaklar: 84, 85
Osmnl zurnas: 346
Ostha: 92
ota: 81, 110, 111, 114, 129, 168, 170,
171, 254, 297, 317
otaa-i sorguccuyn esnf: 317
otaa-i turnalar: 171
Otak Meydn: 193
Otakclar: 159, 193, 237
Otakclar hammm: 159
Otakclar meydn: 237
otcu attrlar: 327
otcular: 327
otlar: 327
otluk: 252, 295
otluk anbr: 252, 295
otluk orbacs: 295
otluk emni: 295
otluk kullesi: 308
otluk ynlar: 295
oturaklar: 159
Ovack: 90
oyma: 71, 278, 332

oymaclar: 331, 332

oymacyn esnf: 331
oyunayacaklar: 340
oyunbz: 159, 310
oyuncak: 327, 340
oyuncakc: 339, 340
oyuncu tifesi: 173

-endire (ifti aleti): 263

kseler: 318
kz: 279
kz liman: 231, 234
mer adl-i: 297
mer Aa, Toykun (Ravzacyn): 344
mer Bk (eyh): 198
mer bin Haddm, Pir: 259
mer bin mrn: 264
mer bin Nasr'l-Vettr, Pir: 282
mer elebi, Berber (Neyzen): 343
mer Efendi (Dragmn eyhi): 190
mer Efendi, Hoca: 103
mer Efendi (Osmn Hn Hocas): 200
mer Efendi (eyh): 99, 102, 187
mer Efendi (Tercmn eyhi): 58
mer (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
mer (ibn Abdlazz, Halife): 11, 12, 17,
32, 34, 35, 36, 38, 59, 71, 104, 105,
107, 119, 191, 206, 210, 211, 242,
243, 244, 258, 284, 295, 309, 328,
336
mer ibn Nasr'l-Vettr: 282
mer Ren: 116, 117, 191, 342
mr (air): 164
rdek: 240, 316, 321, 353
rdek boaz (krk): 321
rdek yelekleri: 318
rf-i izfet: 44, 261
rme kam: 323
rs: 303, 305, 309
rclerin dkknlar: 320
rcyn esnf: 320
sek kalas: 77, 87, 94, 141
r (r): 39, 40, 50, 90, 91, 257, 290,
292, 296, 297, 322
zbek: 47, 101, 183
zdemir Be: 76
zdemir Paa: 77
zengiciyn esnf: 307
zi: 74, 79, 81, 82, 83, 112, 122, 128,
134, 135, 137, 138, 140, 142
zi nehri: 112, 122, 138, 142

-Ppabuc: 155, 188, 215, 218, 306, 324, 325,

326, 338
pabuccyn- dikiciyn esnf: 324
pabuccu: 106, 155, 324, 325, 345

pabuccu bekrlar: 106, 155, 324, 325,

345
pclebz (hayl-i zlcyn): 339
paa: 281, 283, 299
paoz (balk cinsi): 290
padara egserisi: 306
padavra tahtas: 214
paurya (deniz mahlku): 290
Pk (ehrizol'da): 86
pal (gvercin cinsi): 317
pala kllar: 276
palal (klc): 302
palal (temren cinsi): 307
palamar (balama ipi): 211, 268, 269, 271,
273
Palamarkran (Top cinsi): 216
palamid: 290
palndzn yan semerciyn esnf: 323
palanka: 74, 216
palasanta aac: 341
palavra kl: 273
paldm: 265
plheng: 248
Palo (oban kpei ismi): 280
palpa (gemi cinsi): 125
Palu hkmeti: 85
plde: 264, 274, 285, 286, 287, 299, 360
pldeci: 285, 286, 287
pldeciyn esnf: 285, 286
pldeciyn- kavvfn esnf: 286
pamuk: 319
papa: 32, 37
Papa kalas: 78, 95
papa eftlsu: 208, 300
Papamonta (kitap): 270
papas: 20, 23, 33, 41, 47, 49, 56, 159, 189,
231, 232, 293, 305, 350, 351, 353
Papas Dvne: 189
Papas Korusu: 231
Papasolu mektebi: 151
papinta hatt: 47, 142
paracyn tccr esnf: 323
paracyn- uka ve kum esnf: 320
paracyn- tcirn esnf: 323
parankona uka: 26
parankona dolamalar: 208
Paris ehri: 46, 47
paris (kuma cinsi): 333
Paris arb: 358
parmak zilcileri: 345
Parmakkapu: 127, 136, 150, 151, 292,
331, 341
Parmakl Mescid: 225
Parpul kolu: 121, 348
Parpulolu (Direzen): 343
pars: 321
prs: 348
parsba esnf: 321
psbn: 257, 324, 333, 334, 335
psbn [u] nigehbnlar: 333

______________________________________ 405

psbn- Bedsten-i cedd: 334

psbn- Bezsten-i atk esnf: 332
psbn- nigehbn- slmbol esnf: 257
pasdrma: 226, 240, 252, 277, 281, 295,
299, 300
pasdrma emni: 252, 281, 295, 299
pasdrma hrkalar: 300
pasdrma nibi: 281
pasdrma sr: 299
pasdrma tcirleri: 299
pasdrma zamn: 277
pasdrmac: 213, 281, 299
pasdrmac bakkl esnf: 299
pasdrmacyn esnf: 299
pasdrmacyn- sr esnf: 281
pasdrmadan topuzlar: 300
pasdrmahne: 253
Pasin: 85, 86, 89, 92, 238
Paa kalas: 78, 95
paa sanca: 82, 83, 84, 85, 86
Paa sary (m'da): 256
paa taht: 82, 83
Paahisrkapusu: 168
paaklar (temren cinsi): 307
paal avn: 345
pamak (pabuc cinsi): 324, 325
pamakcba esnf: 325, 326
pamakcyn- hafffn esnf: 325
Patakolu kolu: 349
patirgh: 18, 56
patlcan: 263, 285
patlcan dolmas: 285
patlcan turusu: 283
paturuna: 44
Payas ehri: 274
Payasolu mescidi: 148
pydr (grz oyunu): 121
pyendz harr: 114
pyes (grz oyunu): 121
pyp: 213, 218
pypciyn yan pabuccyn- dikiciyn
esnf: 324
pypcu bekrlar: 155
pyzen (forsa, deniz esiri): 69, 287, 332,
360
pzeng: 256
pzveng-i eblehn- szengn esnf: 256
Peuy: 82, 87, 95, 141, 186
Pederimiz (ayrca bkz. Derv
Mehemmed Zll): 24, 25, 45, 46, 78,
101, 112, 113, 114, 115, 117, 132,
169, 183, 186, 200, 205, 209, 354
pehlivn: 119, 120, 121, 159, 173, 241,
263, 277, 287, 315, 316, 331, 338,
351, 352, 353
Pehlivn Ahmed (Rakks): 348
Pehlivn Demir meydn: 72
Pehlivn Demir tekyesi: 316
Pehlivn Eyyb (Hnende ve seyyh):
348

Pehlivn Hasan (Ekiya): 77

Pehlivn Laskari (Hnende ve mukallid):
348
pehlivn mukallidler: 350
Pehlivn c tekyesi: 316
Pehlivn Zpn: 316, 331
pehlivnn- grzbzn esnf: 316
pehlivnn- kte-grn esnf: 316
pehlivnn- matrakcyn esnf: 316
pehlivnn- tr-endzn- hadenggzrn esnf: 315
peksumt / beksumt: 223, 226, 266, 293
peksumt emneti: 252
peksumt emni: 266, 268, 293
peksumt furunu: 251
peksumtc: 226
peksumtc krhneleri: 226
peksumtcba: 268
peksumtcyan esnf: 266
peleng (ok cinsi): 314
pelenk (gvercin cinsi): 317
pelenk (kaplan): 321
Pelenk (Put): 49
Peldcik ayazmas teferrcgh: 219
peltek ve pepei: 288
pembe destr: 319
pembe hilat: 319
pembe iplik: 303, 319, 320
pembe (pamuk): 275, 319, 321, 340
pembe topuz: 319
Penbek [Penk]: 89
penc beyt: 115, 167, 359
pencgh makm: 344
pencik arda emneti: 252
pencik emni: 297
pencik eklli: 297
pencik kz: 297
pencikhne: 154, 297
pene harbe: 279
pene-i fitblar: 273
penevi: 282
Penpirimolu: 137
pendele ekiler: 306
Pendik: 232
Penk livs: 92
Penyanii hkimi: 86
Perik [Tercil]: 92
pern (nalc aleti): 308
perdhtc (kehleciyn ustalarndan): 294,
303
pereme (kayk cinsi): 72, 202, 205, 210,
221, 238, 273, 274, 290
pereme marangozlar esnf: 273
pereme ve kayk marankozlar esnf: 273
peremeciyn esnf: 274
perendebz (hayl-i zlcyn): 338, 349
Perenli (ehrizol'da): 86
Perezen ya: 298
perhz: 291
Per Hn: 129

Per Paa (medresesi): 20

pern (havayi fiek): 305
pern sarklar: 329
perdeli sz: 344
Pertek (Diyrbekir'de): 85, 89
Pertev Paa: 95, 155
Pertev Paa Hammm: 159
Pertev Paa hn: 154
Pertev Paa odalar: 155
Pertev Paa sary (Vefa Meydn'nda):
153
Pertev Paa (Sleymn Hn vzerlar):
201
pervne yaylar: 314
Pervz Aa: 202
Pervz Efendi, Kadasker: 150
Pervz Efendi medresesi: 150
Pespirim kalas: 97
pestil: 298, 300
Pesyan livs (Diyrbekir'de): 89
pekin (sofra tahtas): 291
pekir (yemek havlusu): 283, 332
perev: 347
Perev (Put): 49
Pete kalas: 94
Pete sahrs (Macaristan'da): 15
peteml: 50, 242, 245, 271, 279, 284,
285, 286, 289, 296, 310, 317, 324,
329, 333
petemlciyn esnf: 333
Petek [Penk]: 92
Petre: 26
Petrekapusu: 290
Petrine kalas: 18
Petro ruhbn: 42
Petrokapusu: 42
Peym (air): 181
Peygm- Al, Pir: 297, 333, 334
peyk: 114
peyknlar (temren cinsi): 307
peykhne: 20, 53, 253
peymnehne (meyhane): 356
peymenhne: 246
peynir: 277, 278
peynirciler: 277, 278
peynirciyn esnf: 277, 278
pht: 283
prasa: 263
prasa turusu: 283
par (ok cinsi): 315
pav (sd rn): 277
Ptkolu (Direzen): 343
Ptkolu (Mskr): 121
pide: 236
Pjen-i Menehr: 331
pilv: 234, 284, 291
pne-dz yan eskici fakri: 326
pne-dzn- bb- hammm esnf: 326
pink (gemi cinsi): 126, 273
pinyal (klc): 302

______________________________________ 406

piraolya: 270
precn macn: 354
Piree kasabas (Hersek'de): 76
Pirespirim kalas: 95
Pr Paa hammm: 159
Pr Paa hn: 154
Pr Paa huddmlar: 167
Pr Paa, Kara: 146, 150, 202
Pr Paa (Mrimrn): 77, 174
pirinc borular: 313, 346
pirinc devt: 313, 314
pirinc esnf: 313
pirinc kapu: 101
pirinc kefeli terzlar: 276
pirinc kitbe: 312
pirinc madin tahtalar: 101
pirinc (maden): 65, 266, 273, 274, 275,
285, 306, 313, 314, 329, 346, 354
pirinc mhr: 188
pirinc subys (arb): 354
pirinc ts: 285
pirinc tel: 308
pirinc tel kafes: 312
pirinc teneke: 327
pirincci bzrgn esnf: 275
pirincciler: 274
pirincciyn esnf: 275
Pirincciba: 361
Pirinccizde (Yenieri aas): 113, 153,
173
pirincden mehter borusu (musiki
esnfndan): 338, 346
pirinc-i asfar-gn: 57
pirin: 101, 274, 275, 276, 285, 306, 308,
312, 313, 314, 327, 329, 338, 346,
354
Prpaa: 251, 290
Prpaa kasabas: 193, 202, 203
Pirizneli: 167
Pirlepe: 308
prze: 312
prze-i Nibr (mermer cinsi): 72, 160,
310
pisi bal: 240, 291
pekr: 333, 341, 347, 348
pier (ok cinsi): 314
piiriciler: 267
pkabza (gre oyunu): 316
pkr: 348
pimniye: 289
p-tahta: 118, 239, 310, 335, 339, 340
p-tahtacyn esnf: 339
pivo: 354
piydegn esnf: 329
Piyle Kapudan Paa: 96
Piyle Kethud mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Piyle Kethud mescidi: 206
Piyle Kethud (Tershne Kethds):
122, 125

Piyle Paa, Gz: 209

Piyle Paa, Koca (Vezr Kapudan): 204,
205, 206
piylehne (meyhane): 355
Piylepaa bzr: 208
Piylepaa cmii: 205, 206
Piylepaa depesi: 232
Piylepaa deresi: 207
Piylepaa hammm: 159, 206
Piylepaa havz mesiregh: 235
Piylepaa mahallesi: 205
Piylepaa sary: 206, 235
Piylepaa sku: 208
Piylepaa teferrcgh- tekyesi: 207
poca (gemici terimi): 273
Pojea: 79, 82, 87, 94
pojekalar (temren cinsi): 307
Polata kalas: 95, 97
poli[]se kzlar: 276
poloniyye (arb): 354, 356
Polpa vilyeti: 94
porsuk: 290
Portakal: 111
Portakal Bunduki: 217
Portakal donanmas: 111
Portakal (Freng-i): 76
Portakal lisn: 24
post: 35, 43, 61, 116, 183, 207, 224, 239,
244, 245, 248, 276, 299, 310, 321,
342
postal: 325
Posthu (ldr'da): 85
Posto: 92
Postuh: 89
pota: 313
potaclar: 313
potacyn esnf: 313
pota (kk sava gemisi): 273
potura (yamaclk): 313
Pozantin Kral: 21, 27, 29, 37, 52
pozbakal kuu: 318
Poznatyam (stanbul'un ismi, Ynnca):
24
Pozyan: 89
Prak kalas (eh'de): 346
pranka zencrler: 207, 321
Praov dalar: 140
Pravadi: 15, 19, 102, 353
Prizrin: 82, 87, 90
pld (elik): 312
pld kalkan: 302
Pld, Monl: 41, 42
pld ts (ikence aleti): 256
pld- Hind: 308
pld- Nahvn: 71, 302, 308, 311, 315
pld: 333
pld akmie: 119
pulluk: 263
Pulya: 66
pustenik (kilise yetkilisi): 26

pusula satclar: 213

pusulacyn esnf: 270
pusulacyn yan kble-nmcyn esnf:
270
puta: 324
put: 49, 207, 331
puta (ok cinsi): 314
puta oku: 49, 207
puta sepedi mahalli (Okmeydn'nda):
207, 318
putperest: 14
Puzanta: 17
Puzantin kral: 17
Prtekrek (ldr'da): 85
pzeveng: 127

-RRaba nehri: 142

Rbia binti Abdullh ibn Mesd (Eb'lHavkn-i Muhammed'in htn):
329
Rbia-i Adeviyye: 208
Racm ibn Hazret-i Sleymn: 14
Racm (Melik): 21
Raa kalas: 94
rad (havayi fiek): 305
rfiz: 164
raga (ifti aleti): 263
Rahbe deyri (Rkka'da): 89
rhib: 52, 55, 220, 224, 226, 346
rhibe: 21, 52
rahk habb (keyf verici madde): 354
Rahkzde yals: 217
Rahovie: 82, 87
raht: 140, 239, 310
rak: 354
rak arb: 356
rakks: 116, 189, 298, 310, 336, 338, 341,
343, 347, 348, 349, 357
rakks dilberleri: 348
rakks mehpreler: 298
rakksn esnf: 341
rakks- pehlivn: 310
Rakofi Kral (Erdel Kral): 138, 139,
313
raks: 349
Ramn (Hazret-i dem'in ocuu): 255
Ramazn elebi, rtcyn: 344
Ramazn (rciyn): 344
Ramazn Efendi (eyh): 96, 175, 180
Ramazn ibn zil, Pir: 266
Ramazn pideleri: 264, 267
Ramazn h, Sal (Rakks): 343, 348
ramazniyye (arb): 354
rasad: 218
rst makm: 116
rvend (l olarak kullanlan bir bitki
kk): 326

______________________________________ 407

ravzacyn (musiki esnfndan): 337, 344

Ravza-i Mutahhara: 11
Ravza-i Rdvn: 59, 65, 67, 162, 178, 204,
222, 300
Rz (air) (Koca Hasanzde): 164
rzyne (durak otu, rezene): 289
rebb (musiki aleti): 336, 337, 343
rebbcyn: 336
Receb Aa, Yamal (Kopzcyn): 344
Receb elebi, Taczde: 342
Receb Efendi (slmbol Monlas): 124
Receb Paa: 104, 112, 123, 200
Receb Paa, Lala: 117
Receb Paa (Murd Hn- Rbi vezri,
Kapudan): 112, 122, 187, 219, 227
Receb Sifl: 342
Receb-i Krm (Tfeng ustas): 303
Refref cennet bura: 242
reh (grz oyunu): 121
reh top (matrakbzlk): 121
rehv makm: 116, 337, 347, 357
Res mzde yals: 202
resn- Bahr-i Ummn esnf: 272
resn- ehl-i tark esnf: 259
res-i kttblar: 153, 359
res'l-etibb: 124
remil tahtalar: 259
Remle: 45, 50, 51, 68, 340
Remle blar (Msr skenderiyesi'nde):
259
reml-i Al: 259
remml (falc): 242
remmln esnf: 259, 331
Remz (Pr Muhammed Paa'nn
mahlas): 166
rende: 311
resenbz: 208, 338
resm-i kadm: 91
Resm (air): 161
ressm: 216
Restetls: 22, 262
Resl Baba: 331
Resl Paa emesi: 196
Red ibn Muhammed Ekber-i Yemen,
Pir: 324
Red: 125
Red ibn Helvy mer, Pir: 265
Red Urbn: 270
rediyye cn gl (helva cinsi): 289
reme (Ssl at bal): 352
Retime kalas: 84, 132, 137
Revn: 24, 25, 72, 94, 97, 98, 100, 102,
104, 105, 107, 111, 112, 113, 114,
116, 118, 122, 133, 172, 188, 211,
239, 250, 294, 331, 344, 346, 352,
361
Revn hn: 113, 114, 116, 239, 346
Revn kalas: 97, 98, 104, 113, 118
Revn kk: 105
Revn seferi: 24, 104, 111, 112, 113, 122,
133, 172, 211, 352

Revn: 116, 148, 150, 167, 191, 192

Revn medresesi: 150
Revn mescidi: 148
Revn (Sultn'-uar): 191
Revn (air): 167
Revnl Haydar Be: 344
Revnl Mrz: 344
revgan ya: 265
Rey ehri: 262, 265, 292
reybs (iecek): 276, 285
reyhn: 222, 267
reyhn ya: 262
reyhn mhr: 312
Reyyn- Hind, Pir: 265
Reyys bin mer'l-Harrt, Pir: 263
rezeler: 307
rbhor: 274
Rdvn Efendi: 177, 178
rka mhr: 312
Rkka: 81, 85, 89, 92
rtl (lek): 298
Rz elebi (Mhr kesen usta): 312
Rz elebi (etryn): 344
Rz, mm: 198, 319
Rz, Nakk Aa: 202
Rzeddn-i rvn: 344
Ribnise kalas: 139, 140
Rha (Haleb'de): 299
rikb- hmyn: 108
Rila yaylas (Samakov): 286
Rim Papa: 20, 31, 55
riyl guru: 225
Rize: 85
Rodos: 32, 33, 45, 46, 53, 70, 73, 75, 80,
81, 82, 87, 91, 94, 124, 125, 168,
270, 273
Roma: 21, 24
Rosni kalas: 94
rubiyyt: 186, 359
Rdn (ehrizol'da): 86
Rh (Urfa): 20, 80, 85, 92, 337, 346
ruhm: 55, 166
ruhm (mermer): 18, 55
ruhv makm: 337
ruhbn: 17, 20, 24, 27, 35, 55, 56, 221,
224, 336, 337, 346
Ruhbn Da (Bursa'da): 286
Ruhbn Erzl: 56
Rhu'l-Kudsi: 161
Rukyye (Hazret'in kermesi): 319
Rm aselleri: 274
Rm (ayrca bkz. Urum): 13, 14, 16, 17,
19, 20, 21, 23, 24, 27, 30, 31, 36, 37,
38, 39, 47, 51, 64, 65, 74, 78, 79, 81,
82, 88, 89, 91, 98, 101, 102, 103, 108,
116, 117, 119, 123, 124, 130, 161,
163, 164, 166, 167, 181, 185, 193,
198, 199, 201, 203, 204, 205, 207,
210, 212, 213, 220, 221, 223, 225,
226, 227, 231, 232, 234, 236, 238,
239, 250, 252, 254, 259, 261, 269,

270, 274, 275, 286, 291, 303, 306,

309, 310, 317, 322, 330, 331, 337,
341, 344, 346, 347, 348, 349, 353
Rm (Badd'da): 89
Rm cvnlar: 349
Rm ftihi: 38
Rm harc: 65, 101, 270, 349
Rm kadaskeri: 166
Rm kaysralar: 37, 38
Rm lisn: 226, 231
Rm mahallesi: 252
Rm mahbblar: 223
Rm merimcei: 275
Rm (mverrihn): 37, 41
Rm nakklar: 331
Rm (Sivas): 91
Rm uarlar: 238, 330
Rm tabblar: 322
Rmhiyye livs: 85
rumatc (gm tozu): 311
rumatcyn esnf: 311
Rmeli: 15, 18, 38, 40, 51, 54, 66, 74, 76,
77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 87, 90, 91,
93, 102, 122, 128, 136, 140, 141, 142,
145, 167, 189, 192, 209, 222, 224,
225, 227, 228, 230, 294, 297, 308,
321, 325, 336, 345, 352
Rmeli askeri: 90, 222
Rmeli Boaz: 228
Rmeli Hisr: 18, 40, 145, 189, 224, 225,
230, 336, 352
Rmeli kadaskeri: 54, 136
Rmeli kalas: 228
Rmeli kasabtlar: 228
Rmeli Kava: 145
Rmeli metlar: 297
Rmeli pyesi: 142
Rmeli vlsi: 76
Rumeylet'l-Himl ehri: 338
rumh (mzrak, sng): 33
Rm: 14, 27, 44, 56, 93, 115, 119, 125,
161, 164, 175, 206, 214, 218, 222,
259, 285, 306
Rmiyye (Azerbeycn'da): 104, 113
rumz- usturlb: 165
Rmiyye eyhi: 104
rumz- usturlb: 165
Rmzd: 349
Rs lisn: 202
Rs / Urus: 84, 131, 138, 226, 240, 267,
297, 346
russ- hs: 65
Ruscuk kasabas: 178
Rs- menhs: 137
Ren tarkat: 191
rus bert: 294
rus- hmyn: 285, 289, 291, 292
rzgr dd: 336
Rz: 68
Rznmeci: 84, 85, 86, 115, 125, 148,
212, 224

______________________________________ 408

rbbn (gemici): 271

Rstem: 342
Rstem Paa cmii (Tahtakala'nn
kurbnde): 147
Rstem Paa trbesi: 179
Rstem Paa, Gzelce (Mrimrn): 77
Rstem Paa hn: 154
Rstem Paa krbnsary: 213
Rstem Paa medresesi: 150
Rstem Paa mescidi: 148
Rstem Paa sary (Cvn Kapucuba
sary): 153, 154
Rstem Paa, Sar: 168, 169
Rstem Paa (Vezr-i azam): 76
Rstem [] Efrsiyb: 331
Rstemne: 120, 315
Rstem-i zamn: 117
Rstem-salbet: 103
rsvhne (meyhane): 358
rvet: 130, 172
Rvende (Yafr Kral'n vezri): 19

-Ssadethne-i hmyn: 153

sat: 68, 310
sat kumu: 30
satc: 241, 267, 311
satcyn esnf: 270, 310
satcyn esnf: 310
sat- musanna: 310
sat- remil: 213
sab makm: 116, 345
Sab ehri: 14
Sabh Sabh Delisi: 189
saban: 263
saban demirleri: 315
Sabanca somunu: 220
Sabastyye karyesi: 63
Saby (air): 167
sabbn yani boyacyan: 334
sabern yani ilingirn- ykskciyn
esnf: 307
Sabr Efendi, erf (air): 359
sbn: 299, 329
sbncu esnf: 299
sbn (helva cinsi): 289
sa ba: 173
saakl aby: 259, 261
Saba Paa: 173
Sabal hsekler: 130
sama alar: 290
sama toplar: 125
samacyn esnf: 290
Sad, Hz.: 331
Sad ibn Eb Vakks (pr Tr-endazn):
315
Sad ibn Ubeyd: 268, 269, 309, 323
Sad, Pir: 269

Sad (sahabe): 119

sadak: 315, 323
sadaka: 74
sadaka-i criye: 74
sadaka-i cbbe: 74
Sadn: 331
Sadn- Hind: 302
Sady elebi, zkir: 342
sde kut (gvercin cinsi): 317
sde sarma (gre oyunu): 119
sde tanbrac: 345
Sadeddn Efendi (Sultn Murd- Salis
muallimi): 200
Sadeddn, e-ehr bi-elebi Mft: 99
Sadeddn Hasan e-ehr bi-Hocazde
(eyh): 195, 199
Sadeddn Hind: 302
Sadeddn ibn Kereb Gz: 315
Sadeddn ibn Nsr, Pir: 266
Sadeddn-i Msr: 308
sadef: 100
sadefkrcyn esnf: 335
sadefkr: 101, 144, 336
sadefkr bb- kebrler: 100
sadefkr dire: 342
sadefkr kanatlar: 75
sadefkr kundaklar: 304
sadefkr kundakl tfengler: 268
sadefkr nalnlar: 329
sadefkrciba: 335
Sad- Vakks: 11, 12, 13, 49, 207, 316
Sdk elebi (Kudumzen): 343
Sdkkapusu (Galata'da): 211
Sad elebi: 47, 151
Sad Paa (air): 161
Sadzde, Bursal (mrsyedi kubz): 317
Sadzde Efendi: 176
sadranc nak: 204
sadranc tarz: 213
Sadreddnzde yals: 217
sadr- Anatolu: 124
sadr- rm: 123, 124
sadrazam: 93, 94, 99, 103, 104, 106, 126,
127, 129, 131, 132, 133, 134, 135,
139, 141, 142, 143, 166, 187, 188,
215, 216, 258, 260, 287, 342, 356
Sadru'l-ulem-y Rm: 123
Sade dalar: 214
Sadullh ibn Akemseddn (eyh): 162
safy habb (keyf verici madde): 354
Safy (air): 164
Sf elebi (Akideci esnfndan): 289
Sf (air) (Cezer Ksm Paa): 161
Saf, eyh: 307, 344
safrciyn (szende): 347
safr-i blbl (szende): 347
Sfiye Sultn yals: 223
Safvn- Hind, Pir: 275
Safvn- Yemen, Pir: 292
sa ulfeci: 87

sarhne (meyhane): 355

Sar Dvd: 301
Sar Riyz elebi (air): 359
Sar Riyz Efendi: 97
Sar Usta Dvd (Sultan Murd-
Rbiin Klcibas): 31
Saman: 85
Samedresekapusu (Sleymaniye
Camiinin kaps): 72
sar pou: 267
Sarclar: 147, 303
Sarclar Cmi (Unkapan'nda): 40
Sarclar rssu: 43
sarcyn esnf: 303, 322
Sahbe: 11, 12, 31, 32, 33, 35, 36, 43, 76,
145, 174, 185, 197, 204, 242, 244,
253, 254, 259, 267, 277, 293, 297,
301, 302, 303, 306, 320, 325, 350
Sahbe-i gzn: 76, 174, 301, 303
Sahbe-i kirm: 32, 33, 35, 36, 145, 174,
197, 204, 244, 254, 259, 267, 293,
297, 302, 306
Sahbzdeler: 145
sahan: 218, 238, 309
sahan dkmecileri: 314
sahhf: 259, 330, 332
sahhfn esnf: 259, 330
Sahhflarkapusu: 332
shib-i ayyrn: 311
shib-i beste: 351
shib-i post: 239
shib-i seccde: 248
shir: 214
sahlebciyn esnf: 286
Sahn- Semniye: 181
Sahr bin Harb: 254
Sahra-i erf kubbesi: 74
Sahratullh: 23, 302
Sahratullh (mescidi): 74
Sahrek [Hacrek]: 89
sahrc: 18, 20, 40, 146, 155, 198, 235, 252
sahtiyn: 132, 207, 208, 322, 323
sahtiyn terlikler: 325
S: 147, 148, 156
S elebi: 182
S (air): 180
Sad Arab: 110
Sad (sahabe): 119, 331
S-i D: 160, 175, 181, 183
sika: 57
sal (postac) esnf: 257
Sil (ir): 165
Saird: 89
saka kular: 318, 321
sakal tra etme adeti: 247
Saklibe (stanbul'un ismi, Tatar
lisnnda): 15, 24
Sakarya Nehri: 66
sakz: 222, 227, 269, 278, 335

______________________________________ 409

Sakz adas: 32, 73, 82, 125, 204, 206,

209, 210, 223, 289, 335, 348, 358
sakz drahtlar: 222
sakz dimisi: 335
Sakz kalas: 223
Sakz kmhs: 335
Sakz arb: 358
Sakz Urumu: 289
Skhne (meyhane): 355
Sknme (Mantk Efendi'nin eseri): 359
sakk: 113, 157, 239, 265, 266, 309, 321,
323, 358
sakk emesi: 239, 309
sakk huddmlar: 113
sakk kam: 323
sakk kuu boaz (krk): 321
sakkba: 52, 265, 266, 268
sakkhne: 253
sakkyn- ehir esnf: 265
sakkyn- yenieriyn- dergh- l
esnf: 265
saksan kuu: 248
sal gemiler: 70
Salacak: 30, 133, 233, 235
Salacak skelesi: 133
Salhaddn, Ktib (eyh): 161
salhne: 189
salahor esnf: 255, 358
salamura: 168
Salanta livs: 83
Salanta sahrs (Macaristan'da): 15, 138
salata: 285
salatacyn esnf: 285
Salba (oban kpei ismi): 280
saleb: 274, 286, 298, 354
salebciyn esnf: 286
salhne: 252, 253, 276, 279, 280, 291, 295
salhne emni: 280, 291, 295
salhneciyn esnf: 276
Sal bzr (stanbul'un gnlk
pazarlarndan): 218, 327
salk (grz): 280, 316
Salncak Rdvn: 178, 179
Slih elebi, Mukalld: 353
Slih elebi, skdarl (Kudumzen): 343
Slih Efendi (slmbol Monlas): 123, 124
Slih Efendi (eyh): 200
Slih Efendi (Tershne emni): 125
Slih, Hz.: 241
Slih Paa (Kapudan): 78
Slih Paa mescidi: 148
Slih Paa sary: 154
Slih Paa (Vezr-i azam): 111, 127
Slim Marib (eyh): 135
sallhne: 53, 192
salma (grz): 279, 280, 316
Salmas: 238
Salsl: 43, 253, 353
Salsl Tatar (bozay telf iden): 353
Saltk Muhammed-i Buhr: 353

slyne: 80, 82, 84

salyar (salya): 288
Sm (kayser): 37
Sm (Pehlivn): 120, 302
Sm, Pir: 317
Sm Nermn: 113, 331
sam yeli: 283
Samadya: 158, 237, 290
Samadyakapusu: 27, 355
Samakov: 286, 308
Sm- akrn: 121, 253
saman arak (arb): 356
sams (helva cinsi): 289
Samsad (Diyrbekir'de): 88, 89
samson: 218, 240, 279, 280, 282, 283,
321, 340
samsonhne: 218, 253, 282
Samsonhne mesregh: 218
Samsun: 51, 66, 220
San Pavla zindn: 205
San Pavlo: 256
Sann: 305
Sann ehri (Yemen'de): 264, 327
sanavber: 51, 204, 224
sanavber fsd: 289, 300
sancak: 64, 273, 324
sancak aas: 140
sancakbei: 85, 86, 87, 90
sancakdrlar: 257
sancak- er-i Resl-i Mbn: 257
sancak- Yesev: 353
sandal: 221
sandal (iecek): 276
sandolozlu balgam: 190
sandk: 107, 323, 333, 334
sandka: 23, 27, 46, 56, 57, 63, 171, 177,
202, 314, 323, 335
Sn (air): 164
sansr (krk): 321
santa aac: 341
santrcyn (musiki esnfndan): 337
santr: 357
sapan: 248, 257, 260, 279, 280, 290, 315,
351
sapan ta: 302
sapanbz: 315
sapancyn esnf: 315
sapan- Dvdler: 257, 280
sar zahmeti: 176
Sarakuza arb: 213, 358
Saranda nm meyhneci: 213
sary: 14, 26, 27, 28, 29, 31, 36, 43, 46, 48,
50, 51, 52, 53, 54, 62, 66, 69, 72, 73,
76, 77, 79, 82, 100, 102, 104, 106,
107, 109, 114, 115, 118, 120, 121,
127, 130, 131, 132, 133, 134, 140,
146, 148, 149, 150, 152, 153, 154,
155, 156, 158, 160, 177, 183, 187,
192, 193, 195, 200, 201, 204, 206,
209, 217, 220, 221, 222, 223, 224,
226, 227, 229, 230, 231, 232, 233,

234, 235, 240, 251, 252, 256, 271,

278, 288, 293, 315, 319, 320, 324,
329, 330, 335, 336
sary aas: 131
Sary Aas mescidi: 148
sary iftlii: 224
sary hammmlar: 193, 195, 222, 234
Sary Meydn: 54, 118, 120
sary (pabuc cinsi): 324
Sary ehri: 79
Sary (ehri): 82
sary yalklar: 320
Saryburnu: 14, 15, 16, 18, 19, 23, 24, 25,
26, 29, 30, 41, 44, 46, 54, 56, 114,
123, 133, 134, 135, 172, 232, 237,
273, 290, 359, 360
sary- l: 50, 52, 153, 201, 226, 330
Sary- Amre: 76
Sary- Atk: 52, 53, 66, 69, 120, 153, 278
sary- ayn- kibr: 251
Sary- Cedd: 51, 52, 278
Sary- Hs: 46, 77, 115, 153, 293, 319
Sary- Hmyn: 26
sary- vzer: 53, 100, 149, 195, 201,
251, 252, 278
Saryllar: 158
srbnlar: 267
Sardilya: 125
Sarhan: 66, 82, 88, 90, 184, 280, 345
Sarhan Akhisr: 184
Sarhan (oban kpei ismi): 280
Sarhanbayolu: 42, 44
Sarhan: 161, 175
sarho: 62, 70, 96, 99, 127, 159, 180, 357,
361
Sarho brhm (Cam ustas): 70
sar asma kuu: 318
Sar Celeb (Mukallid): 121
Sar Ktib: 132
Sar Kethud mahallesi (Ksmpaa'da):
208
Sar Mukallid Celeb (rciyn): 344
Sar Muslihiddn: 199
sar nuhs: 312
sar pirinc: 65, 306, 313, 329
sar pirinc esnf: 313
sar pirinc kefeli terzlar: 276
sar pirinc kitbe: 312
sar pirinc teller: 308
sar pirinc tenekeler: 327
Sar Saltk: 119, 291, 353
sar [say] ya: 292
Sar Solak: 121
Sar Solak kalyonu: 125
Sar Solak kapudan: 273
Sar Solak (okcu ustas): 315
Sar Sleymn: 116
Sar Vel kapudan: 273
sar ykt (arb): 358
sarasma (ku cinsi): 222, 353

______________________________________ 410

sarca: 41, 48, 139, 155, 281

sarca ar erler: 155
sarca haert: 139
sarfirik (ot cinsi): 238
Sargrz: 147, 159, 178, 179, 181
Sargrz cmii: 147
Sargrz hammm: 159
Sargrz mescidi: 178, 181
sark: 41, 60, 224, 260, 287, 295, 319, 322,
329
Sarkad mesregh: 235
sarkc: 58, 99, 329, 340
Sarkclar kurb: 340
sarkcyn esnf: 329
sarmsak: 163, 229, 281, 283, 284, 285,
286
sarmsak turusu: 283
sarmsakcyn esnf: 283
Saryr: 30, 194, 216, 227
Saryr hammm: 159
Sr (Klcclarn Piri): 309
Sr, eyh: 331
Sarkirmn kalas (Krm'da): 210
sarnc: 22, 52, 54, 64, 69, 73, 155
sarrc: 239, 268, 286, 304, 323, 324, 343
sarrcn esnf: 323
sarrcn- makbln esnf: 323
sarrcba: 253, 324
sarrcba krhnesi: 253
Sarrchne: 35, 156, 174, 203, 324
Sarrchne mescidi: 203
Sarrchneba: 27, 156, 158, 188
Sarrchneba hammm: 158
sarrf: 162, 294, 297
sarrfba: 297
Sarrfzde: 148
Sasaa: 265
str: 276, 279
Sava Nehri: 97
savat: 312
savmaa: 255, 353
savt: 342
savt zecel: 115
say ya: 265, 272, 291, 292, 299
saya: 109, 277, 281, 296, 317, 333
saya (gvercin cinsi): 317
saya (kuma cinsi): 333
sayac: 277, 279, 294
saya-i celebn- koyun esnf: 277
sayalma ekici: 306, 309
Sayda: 34, 45, 80, 84, 274
Saydgh: 240
Saydn Pdih: 14
syebn: 39, 299
syebn- nmsiye: 320
syebn- pdih: 309
say egserisi: 306
Say (air): 167
syislerin silsilesi: 257

sayyd: 19, 24, 204, 226, 229, 242, 288,

289, 290, 291, 316, 318
sayydn- murgn esnf: 316
sayyd- mleki esnf: 290
sayyd- mh: 229, 242, 288, 291
sayyd- sereciyn ve gayr murgn
esnf: 318
sz: 110, 115, 223, 238, 251, 268, 273,
336, 337, 338, 343, 344, 345, 346,
347, 357
sz (be trl): 344
saz (bitki): 83, 138, 141, 290
sz (krk trl): 337
Saz Macar: 83, 138, 141
szcyn: 338
szende: 158, 202, 253, 256, 257, 298,
341, 343, 344, 345, 346, 347, 348,
349, 355, 357
szendegn: 121, 213, 256, 343, 344, 345,
346, 347
szendegn esnf: 343, 347
szendegn- arab ddk: 346
szendegn- avvd: 344
szendegn- brbtcyn: 345
szendegn- anabzn: 347
szendegn- artma ddk: 346
szendegn- rtyyn: 344
szendegn- engciyn: 343
szendegn- edeciyn: 344
szendegn- rciyn: 344, 345
szendegn- direzn: 343
szendegn- dankiyo dd: 346
szendegn- kaba ddk: 346
szendegn- knncuyn: 344
szendegn- karadzenciyn: 345
szendegn- kaval- oban: 346
szendegn- kemneciyn: 343
szendegn- Franda: 346
szendegn- kopuzcuyn: 344
szendegn- kudumzen: 343
szendegn- macar ddk: 346
szendegn- mehter dd: 346
szendegn- mizmer dd: 346
szendegn- municiyn: 345
szendegn- msikrn: 343
szendegn- neyzenn: 343
szendegn- pirincden mehter borusu:
346
szendegn- ravzacyn: 344
szendegn- arkcyan: 345
szendegn- ehneciyn: 344
szendegn- etryn: 344
szendegn- tanbracyn: 343, 345
szendegn- tel tanbrcyn: 345
szendegn- tulum dd: 346
szendegn- yelli ddk: 346
szendegn- yeltemeciyn: 345
szendegn- yonkarcyn: 345
szende-i acem zurnacyn: 346
szende-i az tanbras: 347

szende-i arab zurnacyn: 346

szende-i saf zurnacyn: 346
szende-i balabancyn: 346
szende-i cm dbelekciyn: 347
szende-i cura zurnacyn: 345
szende-i mlek dbelekci: 347
szende-i dervn borusu: 346
szende-i Efrsiyb borusu: 346
szende-i Ergann borusu: 346
szende-i Eyyb borusu: 346
szende-i filcn: 347
szende-i klkcyn: 345
szende-i ngilis borusu: 346
szende-i kaba zurnacyn: 345
szende-i kam mizmrcyn: 347
szende-i kerrenycyn: 346
szende-i luturyan borusu: 346
szende-i makrafa dbelekcisi: 347
szende-i naarakncyn: 346
szende-i nefrciyn: 346
szende-i safrciyn: 347
szende-i safr-i blbl: 347
szende-i snderciyn: 345
szende-i ehb zurnacyn: 346
szende-i e borusu: 346
szende-i tablbzcyn: 347
szende-i tarak mizmrcyn: 347
szende-i torompete borusu: 346
szende-i Yemen dbelekciyn: 347
szendekr: 336
sz- kadm: 336, 337
sz- snderci: 345
szkr: 338
sazlk: 122, 123, 290
Sazlky: 18
Sznme-i Dilnvznme rislesi (Nihn
eleb'nin eseri): 345, 347
Seba: 176
Seba krati: 114, 118, 245
Sebdn kalas: 94
Seba-i Muallaka: 259
seba-i seyyreler: 304
Sebde [Sebte]: 331
sebeb-i seyhat: 11
sebeb-i tahrr-i kitb: 250
sebl: 156, 157, 158, 174, 175, 192, 193,
196, 198, 212, 219, 235, 265
seblhne: 102, 149, 157, 175, 196, 206,
212, 219, 222, 223, 235, 251, 252
Sebt bzr (stanbul'un gnlk
pazarlarndan): 327
Sebte Boaz: 16, 122, 200
sebzeci esnf: 285
sebzehne: 53, 252, 285, 287, 291, 295,
301
sebzehne dvnhnesi: 53
sebzehne emni: 252, 291, 295
sebzevt: 53
sebzevtc: 263, 285
seccde: 197, 242, 246

______________________________________ 411

Sean kalas: 87, 141

Seova: 137
Sedde Boaz: 188
sedd-i Kahkah: 227
sedd-i Yecc: 214
sefyin: 32, 33
sefer: 75, 81, 85, 86, 87, 90, 91, 93, 96, 99,
111, 125, 126, 138, 170, 255, 257,
260, 267, 293, 296, 302, 304, 306,
308, 323, 326, 332
Sefer Dede, Deli: 188
sefer emek: 82, 88, 90, 91, 258
sefer nevbeti: 91
Sefer Paa: 85, 108
sefer yollar: 255
sefer-i hmyn: 87, 90, 94, 95, 102, 114,
143, 305
seferliler (odas): 52
segh makm: 12, 116, 117, 267, 283,
342, 346
Segedin: 74, 82, 87, 94, 95, 149
segel ta: 246
Segsar: 82, 87
seirdim clar: 279
seirdim At Meydn esnf: 279
seirdim odalar: 279
Seitvar: 45, 74, 83, 87, 95, 113, 117, 141,
168, 169, 181, 201
sesne (yk tayan at): 323
sehere avretleri: 214
Seh Be (air): 165, 167, 175
sehm (ok): 315
sehm- kazlar: 260
sekbn: 53, 99, 108, 139, 151, 252
Sekbn Al medresesi: 151
sekbnba: 25, 53, 87, 103
sekdirme glleler: 216
sekel (dervn mbeyninde boazlarnda
aslan balgam talar): 246
Sekelhit kalas: 139
Seki Bal (Top cinsi): 216
sek sabuncu: 299
seklem (uval): 291
Sel kapusu: 225
selhorn esnf: 255
selme ii (kl): 301
Selmet Geray Hn: 360
selmiyye avret takyal: 340
selmiyye db: 220
Selnik: 51, 74, 77, 82, 87, 90, 109, 188,
203, 281, 293, 294, 295, 302, 334
Selnik ukas: 109
Selnik haleleri: 334
Selnik (klc): 302
Selnik oca: 90
Selnik Yahdleri: 51
Selnikli: 342, 344, 345
Selk: 351
Selkyn: 37, 38, 161, 308, 322, 351,
353

Selk: 346
Selm Aa (yonkarcyn sz ustas): 345
Selm Hn: 46, 60, 68, 69, 79, 96, 110,
147, 148, 153, 163, 165, 166, 167,
168, 169, 170, 175, 230, 231, 236,
278, 279, 286, 311
Selm Hn cmii: 191
Selm Hn evkf: 74
Selm Hn Mandras mesregh: 240
Selm Hn medresesi: 74, 149
Selm Hn, ehzde: 95, 171, 230
Selm Hn- Evvel: 11, 46, 47, 68, 69, 84,
106, 149, 150, 152, 155, 165, 166,
170, 174, 182, 184, 202, 221, 223,
224, 227, 229, 230, 231, 233, 237,
240, 309, 311
Selm Hn- Sn: 11, 29, 58, 60, 74, 95,
96, 97, 148, 151, 153, 168, 169, 170,
199, 202, 226, 227, 251, 341
Selm, Sultn: 47, 68, 96, 168, 169, 307,
331
Selm h: 46, 68, 169
Selm, ehzde: 97, 164
Selm trbesi: 201
selm: 129
selm destr: 93, 166
selm sarklar: 329
Selmiye Kk: 30
Selmiyye hammm: 191
Selmiyye kurb: 148, 150, 178
Selmiyye meydn: 237
Seline kalas: 132, 137
Seline livs: 84
Selmn: 257, 276, 277, 282, 285, 286, 292,
297, 302, 307, 308, 314, 320, 323,
326, 327, 328, 331, 332, 335, 339, 341
Selmn- Fris (Pris): 243, 244, 254, 255,
257, 258, 259, 260, 261, 262, 263,
264, 265, 266, 268, 275, 289, 297,
298, 301, 306, 307, 318, 319, 325,
328, 338
Selmn- Kf, Pir: 265
Selmn- Pk: 146, 254, 255, 256, 262, 263,
264, 265, 270, 272, 275, 276, 277,
282, 286, 302, 303, 304, 305, 307,
308, 309, 310, 314, 316, 319, 320,
321, 322, 323, 325, 326, 328, 329,
330, 334, 335, 338, 350
Selmn: 247, 297, 332, 333
Selmiyye livs (Tarabulus- m'da): 84,
88, 92
Selsebl (Kevser): 71, 157, 160, 196, 203,
204
selv nm pimi kular: 246
sem: 191, 209, 222, 225
sem [u] sef: 191
semhne: 74, 192, 222, 337
Seml: 306
Semn, medris-i: 149
Semniye: 65, 149, 181
Semvt (Badd'da): 89
Semvt livs: 85

semy (havayi fiek): 305

semek: 196
semek (havayi fiek): 305
Semendire: 15, 16, 66, 82, 87
Semendire (arabas): 18
Semendire bal: 299
semer: 257, 323
semerciler: 323
semerciyn esnf: 307, 323
semn snger (ikence aleti): 256
semmr: 60, 62, 114, 115, 116, 130, 132,
133, 134, 138, 172, 173, 177, 238,
273, 275, 298, 321, 327, 357
semmr bzirgn esnf: 321
semmr esnf: 321
semmr hilat- fhire: 134, 273
semmr kabaniesi: 273
semmr kafs (krk): 321
semmr kalpak: 115, 116, 321, 357
semmr kalpakcyn esnf: 321
semmr krk: 60, 116, 130, 133, 172,
321, 327
semmr lepe: 62, 132, 133, 177, 275
semmr paas (krk): 321
Semmrka kolu: 349
Semmrka (Rakks): 310, 349
Seny elebi (air): 161
Sencovaniyye manastr: 63
seng-i ferah (mermer cinsi): 160
Senky: 83, 140
Senmartin kalas: 97
Sennre ehri (Fncistn'da): 320
sepet: 207, 254, 290, 300, 301, 323, 327
sepet sandkcyn- sarrcn esnf: 323
sepet sandklar: 323
sepetciyn- sayd- mah esnf: 290
sepetciyn- sayyd- mah esnf: 290
servl [] kams: 74
serbend: 310, 357
sere: 152, 318, 353
sereciyn esnf: 318
Serdr Cvn Kapucuba: 128
serdengedi: 45, 50, 77, 238
Serem bal: 299
seren: 270, 300
serenciba: 270
serenciyn esnf: 270
Serendl cezresi: 335
Serendl (Hindistan'da): 243, 255
sereng: 114, 263, 319, 333
sereng ve katfe esnf: 333
sereng yasdklar: 333
seretn burcu: 23
Serfice: 321
Serfice bezi: 333
Serfice gmlekleri: 319
Serfice ketn: 274
sergele (gre oyunu): 119
sergelleba: 324

______________________________________ 412

sergzet: 46, 59, 62, 78, 110, 111, 113,

114, 121, 185, 204, 207, 248, 271, 351
sergzet-i Evliy: 114
serhadli (pabuc cinsi): 324
serheng (ney cinsi): 337
serka: 240, 255
sergelle (gre oyunu): 316
Serkiz: 255
sermye tfeng: 303
serpenh (zrh): 302
serpme: 291
serp: 144
serre (matrakbzlk): 121
Serc (Rkka'da): 85, 89
serv (servi): 51, 67, 69, 72, 102, 115, 130,
145, 164, 165, 176, 202, 204, 209,
216, 221, 222, 224, 226, 227, 228,
229, 231, 256, 262, 290, 316, 332,
335, 340, 341, 348
Servi, Bb-: 115
Servi Burnu: 226, 228, 229
Servi Furunu mukbelesi: 316
Servi kolu: 348
servi koza: 262
serv-i sermed: 229
servi tbtlar: 341
servi tahtas: 340
Servikapusu: 26
servili b: 221
Sevkin: 335
sevdger-i burgucyn esnf: 306
Severin (kalas): 18
Sevk (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
sevr kk (deva otu cinsi): 327
Sevr'-ehb (Hazret-i brhm'in
ineinin ad): 277
seyhat: 11, 12, 16, 46, 47, 74, 86, 111,
142, 149, 152, 159, 161, 164, 176,
181, 188, 189, 198, 248, 250, 256,
267, 270, 313, 314, 316, 317, 338,
347, 353
seyhat urganlar: 256
seyhat- kbr: 11
seyhatimiz (Evliya'nn): 248, 285, 316
Seyhatnme: 21, 159, 178, 218, 234
Seyd bin Mahmd e-ehr biMcellidzde, Mevln: 167
Seydi elebi, Mevln: 79
Seyfeddn-i Hert (eyh): 281
Seyf Aa (etryn): 344
Seyf elebi: 179
Seyf (air): 164
seyf-i zlfeccm (kl cinsi): 301
seyf-i zlyezen (kl cinsi): 301
Seyfullh Hamd: 178
Seyidvar gazs: 341
seyis: 159
seyisbalar: 257
seyishne: 52, 257, 263, 265, 266, 272, 279,
281, 282, 284, 287, 299, 301, 302,
303, 304, 305, 306, 307, 308, 309,

310, 312, 313, 314, 316, 317, 318,

319, 320, 321, 322, 323, 325, 326,
327, 329, 330, 332, 333, 338, 340, 341
seyishne atlar: 287
seyishne dkkn: 313
seyishne yk: 52, 279, 281
Seykel: 83, 138, 141
Seykelistn: 138
seyln: 310, 312
seylv: 238
seyrnc: 264, 268, 269, 289, 292, 298,
319
seyyfn: 301
seyyh: 11, 13, 30, 36, 51, 63, 70, 164,
235, 238, 242, 248, 250, 304, 348
Seyyid-i Vilyet (eyh): 175
Seyyidvar Gazs: 116
sbyn frla: 120
san: 296, 320, 340
San Halfe sary: 206
San Halfe (Tanbrcyn): 343
Sanl hammm: 158
Sdk elebi (eyh): 185
Sdk Efendi cmii: 224
Sfhn: 262
Sfet: 84, 88, 92, 137
Sfet halieleri: 334
Sfet ehri (Arabistan'da): 203
Sfet Yahdleri: 51
Sffn cengi: 264, 306
sfracyn esnf: 323
sn (geyiin byk cinsi): 226, 240, 254,
279, 316, 321
sr: 137, 210, 228, 240, 246, 263, 277,
279, 281, 295, 299, 305
sr boynuzu vezneleri: 304
sr boyunduruu: 315
sr blbl (musiki aleti): 347
sr celeb-kenlar: 281
sr derisi: 225, 232
sr derisinden tulum sallar: 38
sr etleri: 277
sr kelleleri: 281
sr pasdrmas: 300
sr postu: 224
sr srs: 240
sr tokatlar: 277
srck: 21, 27
sr-ken: 281
Sla: 82, 87, 91, 345
Snab: 220
snago hahamlar: 203
snagolar: 212, 223
sntrac (nalc aleti): 308
sntr (ikence aleti): 256
sntr (pabuccu aleti): 325
Snur ayr: 113
spa: 277
spkn harbe: 279
spkn (zpkn): 290, 291

spkncyn esnf: 290

Srasary: 107, 111, 130, 173
Srf: 325
Srf hkemlar: 21
srk: 254, 255, 264, 265, 266, 267, 273,
278, 282, 284, 288, 290, 295, 297,
304, 318, 319, 323, 340, 354
srk hammllar: 264, 265, 266, 267, 297,
354
srma: 268, 279, 292, 304, 308, 311, 313,
320, 323, 324, 332, 333
srma gibi teller: 313
srma kee: 268
srma mebrm: 304
srma satc esnf: 292
srma ve klabdan satc esnf: 292
srmaclar: 332
srmake: 148, 308
Srmake mescidi: 148
srmaken esnf: 292, 313
srmakehne: 158, 252, 292, 313
srmakehne emni: 292, 313
Srmakehne kurb: 158
srmal katfe: 333
srmal petemllar: 279
Srr Efendi (air): 359
Srt hammm: 158, 320, 332
srtlan: 280, 321
svacyn esnf: 339, 340
Sibin kalas: 141
sicim: 269, 290
sicn kapusu: 351
Sidirkapsi (Selnik kurbnde): 294
sier: 314
Sier kitblar: 32, 328
Sier-i Cerir (Kitap): 337
Sierler (kitab): 248
Sihm- Kaz (Nef Efendi'nin hicivt):
221
Shuzencr (ehrizol'da): 86
Sikender: 156
Sikender-i Rm: 27
sikke: 38, 39, 50, 66, 69, 83, 115, 173,
214, 240, 293, 294, 303, 310, 311,
313
sikke kalp olmas: 294
sikke kazr: 311
sikke tash: 293
sikke urucular: 294
sikkeci (kehleciyn ustalarndan): 294
sikkeciyn: 294
sikkehne: 294
sikke-i hasene: 240, 313
sikkezn: 311, 314
sikkezn aa: 314
sikkezn esnf: 311
sikkeznba: 294, 295, 310, 311, 313
Sikkn, Seyyid: 43
silhhne: 20
silhr: 120, 259

______________________________________ 413

slr (grz oyunu): 121

Silifke: 84, 274
Silifke kalas: 66
silihdr: 87, 93, 132, 134, 153, 207, 219
Silihdrl: 108
silihdrlk: 103, 123, 135
Silisre: 15, 82, 83, 87, 104, 111, 132, 135,
163, 273
silisre ddkleri: 272, 332
Silisre paa livs: 83
Silisre sabunu: 299
Silivri: 18, 20, 26, 33, 174
Silivri bb: 23, 26
Silivri besi: 237
Silivri kalas: 15, 18, 38, 135
Silivrice Vezr: 15
Silivrikapu: 44, 51, 77, 145, 146, 148, 158,
175, 232, 237, 278, 293
Silivrikapusu hammm: 158
sm: 198, 286, 307
sm vn: 138
sm halhllar: 202
sm mhr-kenler: 312
sm rahtlar: 323
sm heykeln esnf: 312
sm zengi: 138
Simav ehri: 164, 175
smci (srma-ken esnfndan: 292
sm-i hlis: 101, 354
Simidcizde: 121
simit: 208, 213, 251, 265
simit furunu: 251
simitci: 348
simitciler esnf: 265
Simitciolu (Mukallid): 312, 352
simitciyn esnf: 265
simsr: 292, 294, 297
simsrclar: 297
simsim (Susam): 298
smurg: 114, 254
simy: 353
Simyon (Evliya'nn talebesi): 37
Sin kalas: 94
Sn vilyeti: 253
Sinn bozahnesi: 354
Sinn bozas: 354
Sinn elebi, Ninc: 163, 180
Sinn Efendi, Muha: 181
Sinn Efendi (eyh): 184
Sinn Efendi, Viz: 209
Sinn, Mevln Hekm: 96
Sinn Paa: 139
Sinn Paa cmii: 206
Sinn Paa, Calazde (Vezr): 99
Sinn Paa (ftih-i Yemen): 158
Sinn Paa (Kapudan): 78, 96, 97
Sinn Paa krbnsary: 155
Sinn Paa Kasr: 30
Sinn Paa, Koca (Vezr-i azam): 78
Sinn Paa Medresesi: 177

Sinn Paa mescidi: 148

Sinn Paa, Serdr: 96
Sinn Paa, Sofu (Sadr- azam): 99
Sinn Paa, Tav: 166
Sinn Paa tekyesi: 206
Sinn Paa, Vezr-i azam (Byezd-i Vel
asrnda): 163
Sinn Paa (Yemen Ftihi): 174
Sinn h: 346
Sinn (air): 164
Sinneddn bin Ysuf el-Hatb
(Sleymniyye cmiinin imm ve
hatbi): 191
Sinneddn (eyh): 184
Sinneddn Ysuf bin Hsm bin elAbbs: 181
Sinn tarkat: 191
Sinniyye rssu: 351
sinnlar (sava aleti): 302
Sinnpaa Kasr: 359
Sinnpaa kk (Saryburnu'nda): 359
Sinnpaa mahallesi (Ksmpaa'da): 208
Sincar (Diyrbekir'de): 85, 89, 92, 283
Sincivit: 83
Sind diyrlar: 232
sindn (rs): 305
sini: 63
sini brekleri: 265
sinibz (hayl-i zlcyn): 338, 349
Sinob: 164
Sinop: 34, 51, 66, 70, 100, 194
Sinop cmii minberi: 70
Sinop kalas: 34, 66, 100, 194
Sinyor Yako (Rakks): 349
siph: 50, 122, 132, 133, 135, 142, 187,
235
siph aalar: 93, 130
siph avuu: 103
siph ekys: 136
siph huddmlar: 93
siph kethudyeri: 53, 233
siph olan: 87
siph zorbalar: 200
Siphbzr: 235, 334
siph: 90, 107, 109, 131, 134, 135, 139,
142, 167, 242
siphzde: 135
sipehslr: 107, 136
Sirceddn Lahsev, e-eyh (h-i Evran
Dedesi): 303
Sirceddn, Pir: 332
Sirebrenise (Bosna'da): 294
Sirem: 82, 87
Sirem arabalar: 18, 297
Sirem vadisi (Macaristan'da): 15, 16
sirke: 163, 229, 281, 283, 285
sirke flar: 283
sirke eler: 283
Sirkeci: 34, 39, 42, 152, 174, 175, 184,
283, 345

Sirkeci Hseyin (Szende): 345

Sirkeci tekyesi: 34, 39, 42, 152, 174, 175,
184
sirkeciba: 253, 283, 284
sirkehne krhnesi: 283
Siroz: 165
Sis: 84, 88, 92
Sityinme: 343
Sitti yie: 319
Sitti Hafza: 258
Sitti Zeyneb: 319
Sivas: 41, 51, 78, 80, 81, 82, 88, 91, 95,
113, 127, 129, 135, 162, 163, 168,
209, 259, 294, 332
Sivas Ermenleri: 51, 332
Sivas kalas: 78, 113
Sivas Efendi Tekyesi cmii (Sultn
Selm kurbnde): 146
Sivas Tekyesi: 20, 152
Siverek: 85, 89, 92
Siverin kala: 18
Sivrihisr: 46, 161, 236
Siyvu Paa besi: 237
Siyvu Paa, Kapudan: 123, 154
Siyvu Paa kapusu: 219
Siyvu Paa, Makbl: 53
Siyvu Paa sary: 52, 73, 153
Siyvu Paa (Sleymn Hn vezri): 123,
125, 132, 134, 138, 141, 199, 219,
220, 233
sof: 245
sofcular: 154
soffalar: 204
Sof Mehemmed Paa medresesi: 150
Sof Mehemmed Paa sary (Hce Paa
mahallesinde): 153
Sofler: 158
Sofler hammm: 160
Sofler tekyesi: 152
sofiyyn esnf: 258
sofralar: 332
Sofular hammm: 158, 182
Sofya: 51, 54, 82, 90, 164, 184, 187, 190,
294
Sofyal Kadzde: 190
soan: 283, 284, 285, 291, 298
soan dolmas: 285, 291
soancyn esnf: 284
Soanl vdleri: 238
Souk eme: 26
Sohbethne (meyhane): 356
Sokrt: 22, 28, 262
Sokul kasabas: 76
Solak elebi: 154
solak tifesi: 114
solakba: 114
Solakzde: 251, 331, 343, 346
som girih kuaklar: 320
sommk: 18, 55, 57, 59, 64, 67, 70, 71,
105, 121, 160, 197, 206

______________________________________ 414

sommk amdlar: 64, 67, 206

sommk r-ke ta: 197
sommk lal-gn: 71
sommk stn- mcelllar: 57
somun: 220, 264, 267
Sonisa kasabas: 181
Sonlok: 82, 87, 95
sopa (sava aleti): 279
sorguc: 50, 81, 86, 171, 254, 265, 317
sorguccuyn esnf: 317
Sorkuyan van: 94
Sotin kalas: 94
Sovukeme: 54, 61, 156
Sovukkapu (Zeyrekba kurbnde): 146
Sovukkuyu cmii imm: 315
Sovukkuyu kurb: 148, 150
Sovukpenere makm: 63
Sovuksu (sahrnc): 20
Sd: 137
Sdck Ayazmas mesregh: 207
Sdck ehri: 38
Snbeki: 73, 260, 270
Snbeki frkatesi: 111
snge (frn sprgesi): 267
Stanbul: 178, 180, 250
su altunu: 311
su deirmeni: 252, 266, 267
su dollb arhclar: 341
su dollblar: 239
su dollblar arkcs esnf: 340
su gm: 311
su kaplbaas: 30
su kemerleri: 19, 277
Su Kemerleri mesregh: 239, 240
su kngleri: 340
su mekleri: 323
su sarnc: 18, 20, 54, 64, 69
su yolcyn esnf: 339
su yolcular: 340
su yollar: 215, 341
su yollar kazclar esnf: 340
suba: 53, 54, 136, 147, 148, 183, 193,
195, 201, 202, 203, 205, 212, 216,
221, 223, 224, 226, 230, 231, 233,
254, 255, 256, 257, 287, 336, 345,
356, 358
subya (Msr'da pirinten yaplan bir iki):
354
subyacyan esnf: 354
sucuk: 285
sucukcuyn esnf: 285
sud maraz: 281
Sudak kalas (Krm'da): 66, 210
Sdn: 159, 189, 310, 328
sudina arak (arb): 354, 356
sfcyn: 334
sugurya (gemi cinsi): 125
suhan-perdzlk: 350
Suheyb-i Rm, Pir: 259, 306

Shte Receb (yonkarcyn sz ustas):

345
shtevt: 69
shtevt ilmi esnf: 260
shtevt tifesi: 261
shteyn: 73
sk- Sultn: 155, 317
sk- tavl: 154
suleh: 36, 41, 48, 50, 56, 59, 76, 79, 96,
103, 106, 108, 111, 121, 124, 127,
130, 133, 146, 161, 171, 174, 178,
182, 197, 200, 204, 205, 206, 208,
220, 221, 233, 235, 250, 255, 263,
276, 307, 331, 334, 351, 354
sulhnme: 104, 112
Sultn Ahmed Hn bmrhnesi: 153
Sultn Ahmed Hn cmii: 29, 30, 100,
114, 198, 212, 233, 278
Sultn Ahmed Hn imreti: 152
Sultn Ahmed Hn meclisi: 350
Sultn Ahmed Hn medresesi: 149
Sultan Ahmed seblhnesi: 196
Sultn Balat h mahallesi: 280
Sultn Byezd kurb: 77, 153, 293, 305,
314, 331
Sultn Cihngr cmii: 217
Sultn hammm: 158, 234
Sultn Kalavan cmii (Msr'da): 67
Sultn karl: 287
Sultn Mehemmed imreti: 147
Sultn Mehemmed kurb: 150, 164, 301
Sultn Pld kapusu: 42
Sultn sary: 148
Sultn Selm da: 34
Sultn Selm hammm: 158
Sultn Selm kurb: 146, 151, 154
Sultn Selm trbesi: 179
Sultn Sleymn cmii: 69
Sultn Sleymn hammm: 158
Sultn Sleymn medresesi: 149
sultn eftlsi: 300
Sultniyye: 94
Sultniyye besi: 229, 237
Sultnn: 82, 88, 91
sultnu'l-ber (Msr emr-i hac): 86
Sultn'l-berreyn: 293
Sultn'l-ulem: 337
Sulu hn: 154
Sulu Manastr: 48, 51, 146, 148, 348
sumak: 265
summt: 323
summt- Muhammed: 49, 71, 284
sumpara: 314
Sun: 177
Sun Be (air): 167
Sun (air): 161, 164
sunkur (kl): 301
sunkur (ku cinsi): 316
Sunullh Efendi cmii (Krkeme'de):
146

Sunullh Efendi (eyhlislm): 99, 176,

177, 179, 186
Sunullh ibn Eb'l-Ksm, Pir: 335
Sunullh Kurtub, Pir: 272
Sunullh (eyh): 180
Sunullh- Hamd: 177
sr (dn): 304, 332, 336, 348
sr geceleri: 305
Srn-zemn: 116
surhb (havayi fiek): 305
sr- hmyn: 97, 98, 130, 299, 332,
336, 347
sr- srfl: 347
Srmy Al Yr (Knnc): 344
srn (musiki aleti): 94, 114, 343
surre emni: 74, 267
surre-i Rm: 74
Susam cezresi: 125
ssm dnesi: 298
ssmiyye (helva cinsi): 289
ssml: 267
ssml hs beyz ekmekler: 264
snr arak (arb): 356
suyolcu: 336
suyolcuhne: 253
Szen Efendi (air): 182
Szenzde: 182
szenler: 308
Sz (air): 167
sznk makm: 347
sznk nefes: 342
Sbhn da (Bingl'de): 286
sbkeci (kehleciyn ustalarndan): 294
Sch blar teferrcgh: 235
Scd (air): 167
sd: 60, 132, 134, 201, 210, 220, 223,
240, 277, 278, 285, 286, 331, 353
sd ana: 220
sd karnda: 223
sd vlidesi: 132
sdciyn: 277, 286
sdciyn- ganem esnf: 277
sdciyn- sevr esnf: 277
sdciyn- shteyn esnf: 286
sdciyn- rekr esnf: 277
Sdcizde: 200
sdc: 241, 278, 286, 287
Sdc deresi: 287
Sdczde: 200, 342
sdhne: 23
sdl cyn esnf: 285
Sdlce: 18, 25, 136, 191, 195, 201, 202,
228, 239, 251, 278
Sdlce hammm: 159
Sfyn- Sevr, Pir: 258, 262, 277, 285
Sfyn's-Sevr kuyusu: 258
Sln b: 301
Sln kullesi: 308
sln (ku cinsi): 316
sln murglar: 152

______________________________________ 415

Sln Muslu: 146, 148, 153, 174, 183,

187
Sln h (Hnende): 348
Sheyl Be mescidi: 218
Shrb Aa (Kopzcyn): 344
skker: 285, 286, 289
skker rssu: 212
skker: 298
skker plde: 264
Sleymn Aa emesi: 156
Sleymn Aa (Drssade Aas): 103
Sleymn Aa, Dv (Kzlar Aas): 132,
233, 239
Sleymn Be: 19, 38, 109
Sleymn Be ibn Orhn Gz: 38
Sleymn Bee: 294
Sleymn bin Abdullh (Ben Emeviyye
Halifesi): 34, 210
Sleymn bin Keml Paa: 166
Sleymn elebi cmii: 148
Sleymn elebi, krkczde
(Mukallid): 352
Sleymn, Dilen (tanbracyn): 119,
345
Sleymn Efendi, Bykl: 178
Sleymn Efendi halfesi: 182
Sleymn Efendi (Kefe Mftsi): 176
Sleymn Efendi (eyh): 182
Sleymn Efendi yals: 230
Sleymn Hn: 11, 26, 45, 52, 53, 59, 60,
68, 69, 70, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78,
79, 80, 81, 82, 86, 90, 93, 94, 95, 113,
116, 117, 139, 145, 146, 147, 148, 149,
150, 151, 152, 153, 155, 156, 158, 165,
168, 169, 170, 174, 180, 181, 191, 193,
198, 200, 201, 202, 204, 205, 208, 214,
216, 217, 218, 223, 226, 228, 231, 232,
233, 238, 239, 241, 252, 267, 270, 279,
295, 298, 309, 310, 314, 318, 324, 331,
335, 341, 345, 361
Sleymn Hn Bmristn: 152
Sleymn Hn bins: 153, 205, 237
Sleymn Hn cmii: 149, 153, 205, 270,
314
Sleymn Hn clsu: 166
Sleymn Hn emesi: 156
Sleymn Hn drlkurrs: 151
Sleymn Hn desterecibas: 209
Sleymn Hn evkf: 73
Sleymn Hn kapudanlar: 223
Sleymn Hn krbnsary: 155
Sleymn Hn kemerleri: 156
Sleymn Hn (Mrimrn): 77
Sleymn Hn su kemerleri: 156
Sleymn Hn, ehzade: 98, 170, 172,
231, 309
Sleymn Hn uarlar: 180
Sleymn Hn toplar: 216
Sleymn Hn vlidesi: 309
Sleymn Hn vezri: 147, 153, 199, 200,
201, 206, 235

Sleymn, Hazret-i: 14, 15, 17, 21, 49, 50,

51, 54, 55, 59, 70, 237, 240, 242,
250, 275, 311, 330, 336, 337
Sleymn ibn Dvd, Hz.: 14, 305
Sleymn, Keeci: 115
Sleymn Kethud Aa (Yenieri aas):
124, 144, 148
Sleymn Neb: 14, 28, 59, 336, 337
Sleymn Paa (Erzurm vlisi): 77, 111
Sleymn Paa, Gaz (Vezr): 94
Sleymn Paa, Kul Kethds: 142, 174
Sleymn Paa, Orhan Gaz olu: 294
Sleymn Paa, Silihdr (Vezr-i azam):
134
Sleymn Paa, Tav: 94, 309
Sleymn Paa, Tav: 94, 309
Sleymn Paa (Vezr): 76, 174
Sleymn sahrs: 237
Sleymn Suba bins: 147
Sleymn, Sultn: 79, 93, 122, 148, 153,
167
Sleymn h (Mhn ehri belerinden):
38
Sleymn, ehzde: 309
Sleymn- Sn: 15
Sleymn: 105
Sleymn destr: 168
Sleymniyye: 70, 71, 72, 73, 75, 100,
149, 151, 153, 155, 159, 184, 186,
191, 237, 304, 314, 332, 339, 340,
343, 354
Sleymniyye cmii: 53, 70, 71, 72, 73,
75, 149, 184, 191, 314
Sleymniyye meydn: 237
Sleymniyye minresi: 332
Sleymniyye mezzini: 343
Sleymniyye tmrhnesi: 304, 340
Sleymniyye Vlide hammm: 159
Sleymnnme (Firdevsi'nin eseri): 164
slice barsak: 282
slen (ngiliz boyalarndan): 327
slk dileri: 321
slne (deniz mahlku): 290, 291
Smkl Dede: 189
snbl: 12, 160, 180, 222, 262, 267
Snbl Aa (Dr's-sade Aas): 128
Snbl Al Efendi (eyh): 201
Snbl Efendi (eyh): 180
Snbl Sinn Efendi: 96
Snbl Sinn tekyesi: 152
snbl ya: 262
snble kam: 323
snbl-i Hty: 326
Snbll: 213
Snbthel kalas: 94
snce (sava aleti): 302
snceli (temren cinsi): 307
snde (bir eit ine): 308
snder (bir eit telli Krt algs) szlar:
345

snderciyn (musiki esnfndan): 337,

345
snger: 270
sngler (sava aleti): 302
Snnr kavmi: 328
snnet: 188, 274, 329
snnet usturalar: 329
snnetciyn esnf: 329
Snn: 164, 183
Snn Kadn medresesi: 150
snsr (pabuccu aleti): 325
sprge: 254, 255, 268, 317
sprge fundas: 268
sprge (ney cinsi): 337
srh: 194, 213, 222, 267, 345
srh dolma kaba: 222
srhbz: 349
Srende Hekm: 29
srgn av: 229
srhb (ku cinsi): 317
Sriolu (ingene): 280
srme (gz): 325, 340
srme (matrakbzlk): 121
srmebz (hayl-i zlcyn): 339
Srr elebi: 209
Srr (air): 167
Srcek (ehrizol'da): 86
srciyn: 277
src mat ter-olan: 277
srcler: 279
Sryan: 24, 115
Sveys: 165, 268, 270, 286

-abn Efendi: 180

abn Efendi, Byk: 184
den er-R: 277
d elebi (Hezrfen): 360
d el-Hind: 267
dill, eyh: 167
fi, mm: 159, 255, 256, 261, 276, 350
fi kitblar: 256
agake livs: 84
agt: 331
h Abbas: 107
h Hbn medresesi: 149
h Hbn sary (Kara Ksm Paa
emesi kurb): 153
h Hbn trbesi (Yenibe
kurbnde): 179
h sml: 68, 78, 163, 165, 166, 236
h Mehemmed Efendi (eyh): 184
h Polat Aa (Yal Aas): 141
h Saf: 104
h Sultn cmii: 187, 195, 200
h Sultn emesi: 194
h [u] Ged (kitap): 169
ahb zurnacyn: 346

______________________________________ 416

h-b (b- hybn): 113

hbender esnf: 276
h: 215
h top: 71, 125
hid Lgat: 37
hid (air): 164
hin: 23, 76, 120, 130, 171, 240, 316,
343, 348
hin kasabas: 76
hin h, Kk (Rakks): 348
hinciba: 321
hinkirmn kalas: 142
hkulu iskelesi: 42, 44
hkulu medresesi: 150
hkulu (nakk ustas): 330
hkulu resmi: 216
hkulukapusu: 205
hnme (kitap): 331, 359
hnin: 33, 113, 115, 153, 156, 196, 221,
301
ir (ayrca bkz. uar): 44, 51, 96, 121,
158, 161, 162, 165, 169, 177, 178, 179,
182, 259, 261, 279, 331, 348
irn esnf: 259
ak postu: 321
akabend: 332
akanme (kitap): 189
akyk- Numniyye: 166, 184
ak: 116, 348
ak Bal (Top cinsi): 216
kird Al (Tanbracyn): 345
aklofa livs: 83
algam: 285, 341
m: 11, 13, 15, 17, 21, 31, 33, 34, 35, 47,
55, 63, 68, 76, 77, 78, 81, 84, 88, 92,
95, 102, 103, 127, 134, 135, 137,
149, 152, 161, 166, 167, 171, 184,
188, 197, 232, 242, 254, 255, 258,
259, 261, 267, 272, 274, 275, 294,
301, 306, 314, 315, 332, 333, 337,
346, 351
m askeri: 34
m brekleri: 265
m esnf: 333
m fsd: 289, 300
m gazlar: 232
m huccclar: 303
m kalas: 68
m kapusu: 303
m nal: 308
m nevhleri: 328
m zm: 208
m vlsi: 94
amh kalas: 236
amk: 58, 132, 229, 294
amk kalas: 95
amata varak telleri: 265, 332, 346
m- cennet-mem: 32, 213, 330
m- Dr's-selm: 137
m- erf: 31, 59, 74, 80, 88, 210, 256,
265, 289

m- Tarabulus: 32, 33, 45, 68, 274

mi Arab: 359
m (bez cinsi): 333
m (gvercin cinsi): 317
m (air): 164
mler: 333
ml Mstakm ii (kl): 301
mvr kaltaklar: 323
ne (pabuccu aleti): 325
ne zmmrcyn (musiki esnfndan):
338
pr h: 21
arb: 35, 62, 109, 110, 115, 116, 179,
187, 203, 213, 276, 283, 312, 343,
353, 354, 355, 356, 357, 358
arbhne: 357
arabhne (meyhane): 355, 357
arb- nb: 213, 354
arb- nr: 355
arbiyye (keyf verici madde): 354
arbatak kalas: 139
argam: 263
argam turusu: 283
arkcyn (musiki esnfndan): 337, 345
ark: 115
arvar kalas: 94
tbiyye kitb: 114, 118, 176
tr: 159, 257, 267, 273, 316
trlarn pri: 244
atranc bezleri: 332
attu'l-Arab: 192
avad (ldr'da): 85, 89
ayka: 112, 122, 125, 126, 137, 215, 225,
226, 228, 268, 272, 273
ayka toplar: 125, 215, 225
zil, eyh: 276, 327, 351
zrevn: 52, 71, 101, 115, 144, 160, 204,
221, 229, 271, 297, 300, 305, 324,
339, 341
azrevnbz (hayl-i zlcyn): 339
zrevn (havayi fiek): 305
ebbz: 349, 351
ebek elebi (Mukallid): 352
eber (gvercin cinsi): 317
ebe: 83, 88, 139
ecere: 43, 51, 67, 76, 102, 146, 195, 205,
207, 216, 222, 230, 263
ecere-i msmirtlar: 102
ecere-i tt: 67
eci (sfendiyr olu): 44
eddd: 330
eddd bin: 230
edd'l-asr: 346
eftl: 146, 197, 202, 203, 204, 208, 285,
289, 300, 322
eftl aalar: 289
eftl cmii (Azebler cmii): 146
ehb, eyh: 346
ehbeddn Suhreverd (eyh): 162
ehb- Rm, Pir: 285

ehb Efendi (air): 236

ehab surna (musiki esnfndan): 337
ehab zurnacyn: 346
ehbz Aa, elengli (Kopzcyn): 344
ehd bazlar ehd yazmlar (air): 161
ehd Hasan Halfe (Yenieri Aas): 186
ehdn gasslleri esnf: 260
ehdkapu: 35, 48
ehdkapusu: 25, 26, 35, 43, 48, 51, 143,
174
ehdler ziyreti: 228
ehinh, Sultn: 47
ehir gulmlar: 327, 347, 348
ehir olanlar: 121, 221, 282, 289, 341,
348, 352
ehir sakks: 265
ehir subas esnf: 255
ehir ekercibas: 289
ehl Hasan (Tanbrcyn, Sleymniyye
mezzini): 343
ehl Ysuf (Tel tanbrcyn): 345
ehnz: 116
ehremni: 25, 206, 296, 332, 333
ehrengz: 14, 236, 238, 250, 320
ehrezl: 80, 86, 95, 104, 105, 323
ehr-i Bzr (ehrizol'da): 86
ehr elebi (air): 161
ehr-i Tayyibe: 158
ehribn: 326
ehriyeciyn esnf: 265
ehrizr: 81
ehzde: 35, 39, 40, 42, 45, 46, 47, 68, 74,
75, 76, 77, 78, 95, 96, 97, 98, 99, 101,
102, 105, 109, 114, 126, 127, 130, 131,
136, 143, 149, 152, 153, 156, 164, 165,
167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174,
178, 179, 180, 199, 229, 230, 231, 237,
239, 265, 304, 309, 345
ehzde cmii: 35, 74, 75, 101, 114, 153,
156, 169, 174, 178, 179
ehzde Cihngr cmii: 76
ehzde Cihngr Sultn imreti: 152
ehzde meydn: 237
ehzdegn: 98, 105, 127, 136, 168, 170,
171, 172
eker: 213, 273, 274, 275, 276, 286, 288,
289, 313, 337, 343, 345, 348, 354,
357
eker Bal (Mutrbn): 345
eker h (Rakks): 348
eker erbeti: 357
ekerci: 213, 223, 274, 276, 289
ekerci Yahd yals: 223
ekerciba: 289
ekerciler rsu: 213
ekerciyn esnf: 276
ekerciyn- Galata esnf: 289
ekerpre: 130, 131, 173, 201
ekerpre Bula: 130
ekerpre Htn: 173

______________________________________ 417

ekerpre Kadn (Mushibe-i Sultn

brhm Hn): 201
eki kalas: 97
elvz (Hazret-i dem'in ocuu): 255
emadn: 70, 198
emahne: 252, 280, 291, 292, 332
emahne emni: 278, 280, 291, 292
emahne nzr: 278
emme amber: 130
em-i asel: 257, 278
em-i kfrler: 100, 198
em Lgat (kitap): 350
em-i revgan esnf: 278
em-i rhler: 257
em-i rgan- mumcuyn esnf: 278
emr- Ahm (Peygamber): 330
ems elebi: 345
ems hazretleri: 162
emseddn Ahmed bin sml Grn
(Eb'l-feth'in hcesi): 150
emseddn Ahmed bin Sleymn ibn
Keml Paa (eyh): 175
emseddn Ahmed el-Ensar: 178
emseddn Ahmed, Mevln: 166
emseddn Ahmed (eyhlislm): 181
emseddn-i Sivas, Kara (Ftih'in
Hocas): 39, 40, 41, 48, 49, 230
ems Ahmed Paa (Mrimrn): 78
ems-i Cihn: 345
ems-i cihn (havayi fiek): 305
ems Paa: 77
ems Paa cmii: 233
ems Paa kurrs: 234
ems Paa medresesi: 233
ems Paa seyrngh: 235
ems Paa trbesi: 234
ems (air): 167
emr: 14, 84, 95, 98, 106, 108, 121, 136,
137, 140, 143, 200, 232, 260, 301,
334
emrbz: 39, 121, 301, 302, 339
emn gnleri: 291
emn Halfe: 52
emn (Hazret-i s halfelerinden): 52
emyil, Hz.: 242
engl elebi (Mukallid): 352, 353
engl hammm: 159
epklh: 279, 322
erbet: 77, 108, 134, 213, 236, 274, 276,
286, 296, 354, 357
erbetci: 182, 283, 286, 288
erbetciyn esnf: 285
erbetciyn- piyde esnf: 286
erbetcizde takldi: 351
erefddn: 43
erfe Htn mescidi: 179
erfe Kadn mescidi: 182, 185
erfezde medresesi: 150
erfezde mescidi: 148
erf altun: 293

e-z makm: 116

ehne: 25, 58, 69, 72, 75, 216, 224, 312,
344
ehne top: 216
ehneciyn (musiki esnfndan): 337,
344
etr (sz): 344
etariyn (musiki esnfndan): 337, 344
etop (grz): 316
etperler: 280
evk (air): 164
evr (Mukallid): 350
evr'l-Habb (Mukallid): 350
eybe (bevvblarn pri): 258
eybe oulllar: 258
eyh Baba Nakk: 96
eyh Bekkr kurb (Msr'da): 166
eyh deresi: 207
eyh Ferhd mescidi: 148
eyh Vef cmii: 163, 175, 178, 180, 184
eyh Vef civr: 178, 180
eyh Vef hazretleri: 164
eyh Vef trbesi: 178, 184
eyhn (kl): 31, 301
eyh Efendi (Abdlkadir b. Hac): 199
eyh'l-arast esnf: 260
eyhlislm: 54, 67, 73, 79, 94, 96, 99,
101, 102, 103, 104, 106, 107, 111,
115, 123, 126, 127, 133, 136, 149,
163, 174, 177, 181, 182, 185, 198,
199, 215, 233, 239, 250, 251, 298,
310, 351, 359
eyh'l-kurr: 144
eyh'-yh- siln yan eyh-i
dilenciyn esnf: 260
eyhzde: 130
eyhzde hicvi (Cevr elebi'nin eseri):
352
eyhzde (eyh): 185
eytn aknds: 225
eytn talmi: 283
eytn krdleri: 283
dak (kam): 323
klofa kalas: 94, 141
prtma mirzy kalpklar: 321
ra: 283, 355
rlugan krhneleri: 299
rlugan (susam) ya: 298, 299
rlugancyn esnf: 298
b: 152, 257, 267, 268, 273, 279, 280,
319, 333, 348
b zerbf: 114
ibenik: 129, 139
ibr (kar): 69
mezhebi: 322
iir ilmi: 121, 166
ikrhne: 224
ilbitir (kefere kral): 24
ilye kalas: 94
imatorna: 82, 87, 95, 188
imd (aa cinsi): 51

ir [u] in: 200

iran mektebi hcegn esnf: 260
rz: 266, 307, 312, 346
rz bulma (gre oyunu): 119
rz (gre oyunu): 119, 316
irden (ikembe cinsi): 282, 283
rhne (meyhane): 356
r-i Hud (Pehlivn): 347
r-i revgan ya: 291, 316
rn beleri: 83
irvn: 58, 95, 97, 98, 102, 132, 200, 229,
236, 294
irvn yayla trksi: 354
s, Hz.: 241, 243, 255, 269, 319, 320, 328
i: 279, 281, 297, 302
i harbe: 279
i u pinyl (sava aleti): 279
e: 213, 261, 262, 263, 283, 289, 292,
298, 299, 311, 312, 315, 326, 338,
346, 355
e boru (musiki esnfndan): 338, 346
ebz (hayl-i zlcyn): 338
eciler: 313, 326, 327
eciyn esnf: 326, 327
ieciyn tcirn esnf: 327
iehne: 252, 326, 327
itiye (gemi cinsi): 126, 273
uar (ayrca bkz. ir): 49, 121, 161,
164, 165, 167, 172, 173, 175, 180,
186, 192, 200, 201, 202, 235, 236,
238, 250, 262, 330, 338, 347, 350,
359
uayb, Hz.: 241, 277
uayb Neb: 285
uayb- Havran, Pir: 264
uayb- Hind: 335
uayb'n-niam tark: 259
uhdkapusu: 43, 51, 203
reger: 93
uzevle (ifti aleti): 263
c: 150, 191
c Baba (eyh): 236
c blar: 232, 236
c karl: 287
c menzili (ok nian yeri): 121, 240
c (Revn, air): 167
ceddn Mehribn, Pir: 307
ch, Arabgrli Kara (Pehlivn): 338
ch yaylar: 314
krullh Be, Arabgrli (Ravzacyn):
344
kfe: 57, 70, 202, 235, 257, 260, 263,
265, 267, 274, 276, 287, 298, 301,
305, 312, 315
kfeciyn esnf: 301
kfezr: 193, 346
ref: 50, 272
ter, eyh: 347
tr (deve): 267, 268
trbn (deveci): 241
trbn [u] srbn- revn esnf: 267

______________________________________ 418

-Ttabak: 281, 327

Tabak Dvnesi: 189
Tabakt'l-Memlik (Cemlzde Mustafa
elebi'nin eseri): 78
tabanca: 279, 304
tabancacyn esnf: 304
tabanke: 267
tabb: 192, 203, 207, 208, 235, 303, 322,
323
tabb krhneleri: 322
tabbhne: 203, 235
Tabblar bzr: 208
tabbhn: 288
Taber (kitap): 298
Taberistn (Kuds'de): 15, 40, 331
tbhne: 76
tablbzcyn: 347
Tabb (eyh): 179
Tabrnme kitab (Ktib Selhiddn, Eeyh): 161
tabl (musiki aleti): 137, 225, 244, 267,
273, 310, 314, 335, 336, 343
tabl [u] alem: 86, 273, 282, 344
tabl [u] ergann: 273
tabl [u] ks: 107
tabl [u] nks beleri: 36
tabl u nefr: 94
tabla: 325
tablal avlayup: 240
tablbz: 316, 337, 347
tablbzcyn (musiki esnfndan): 338,
347
tablhne: 308, 326
tbtcyn esnf: 339
tbtcular: 341
tc: 239, 243, 249, 321
tc geyme: 247
Tcbe: 182
Tcbezde Nin: 182
Tceddn: 43, 191
Tceddn Efendi, Kk: 178
tc- devlet nin: 115
tc- kiyniyn: 100
tc- revcile: 268
tc- surh: 70
tc- Ysuf: 114
Tc (air): 164
tcir: 184, 282, 309, 333, 335
tcir esnflar: 333
tcirn- bezzzn: 333
tcirn- debbn esnf: 323
tcirn- kazancyn esnf: 309
tcirn- mutf esnf: 323
tcirn- pasdrmacyn esnf: 281
tcirn- em-i asel esnf: 278
tcirn- eciyn esnf: 327

Tcl Hnm (h sml'in hanm): 68

tcl kut (gvercin cinsi): 317
Tczde: 68, 182, 286
Tafral (kalyonu): 125
tahn: 341
tahne (helva cinsi): 289, 298
thir suba: 254, 255, 358
Thir-i Acem, Pir: 312
Tahms (ran hlarndan): 72, 76, 95
tahms: 292
tahms emneti: 252
tahms emni: 292
tahms-i kadm: 292
tahra (nalc aleti): 308
tahta glle: 301
tahta kurumciyn esnf: 339
Tahta kurumcular: 340
Tahtakala: 51, 52, 73, 147, 154, 155, 158,
159, 286, 292, 301, 308, 327, 332
Tahtal hn: 154
Tahtal nm mahal: 240
Tahtalu kalas: 94
Tahtalu seddi: 19
taht- Osmn: 170
Taht- Rm (stanbul'un ismi, Hind
lisnnda): 24
tahtrevn: 45, 113, 130, 187, 259, 261,
262, 263, 264, 267, 270, 272, 275,
276, 278, 281, 282, 284, 285, 286,
289, 290, 291, 292, 294, 296, 300,
301, 302, 303, 304, 306, 307, 309,
310, 311, 312, 314, 315, 318, 319,
320, 321, 322, 323, 324, 326, 327,
329, 330, 331, 332, 333, 334, 335,
339, 340, 341, 354, 355
tahtrevncyn esnf: 339
Tahtvan: 113
Tif (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Tif: 259, 301, 341
tk u revk: 113
tk- eyvnlar: 144
tk- Havernaklar: 55
tk- Kisr: 55, 73, 125, 240
Takiyy-i Acem, Pir: 335
taklabz (gvercin cinsi): 317, 349
tklar ve toloz kubbeler: 54
takld-i letyif ilmi: 352
Takrb krti: 245
takya: 220, 319
takyac: 319, 320, 332
Takyac Ahmed elebi mescidi
(Silivrikapusu kurbnde): 148
Takyaclarkapusu: 332
takyacyn- zenn esnf: 319
Tkyns: 21, 35, 37, 49, 50
Tkyns- okyns: 49
Tkyns eref: 45
Tkyns filori: 45
talak kebb: 282
talazl (gvercin cinsi): 317
talg tifeleri: 271

Talha bin Abder, Pir (Hazret'in satcs):

270, 314
Talha bin Abdullh (sahabe): 329
tlib-i ilm-i shtevt esnf: 260
Tli (air): 167
talk hatt: 136
talk mhr: 312
talmhne: 253, 279, 315
talmhneciba: 54, 240, 287, 318
talmhneciyn esnf: 315
talkan (iecek): 354
Taman: 84, 122, 210, 298
tambr: 313, 344
tamga nzr: 311
tamgacba: 294, 311, 314
tanb (adr ipi): 320
tanbcyn esnf: 320
tanbr: 223
tanbra: 345, 347
tanbrac: 337, 343, 345
tanbre telleri: 313
tanbr: 344, 357
tancere: 238, 284, 308, 309
tan (matrakbzlk): 121
Tantana-i Rm (slmbol): 51, 250
Tapur (Badd'da): 89
Tarabefsn (Tarabefzn, Trabzon,
Trabzan): 41, 51, 60, 66, 68, 80, 81,
85, 89, 92, 162, 165, 167, 188, 222,
223, 226, 229, 239, 274, 294, 309,
319, 320, 333, 346
Tarabefzn bezi: 274, 333
Tarabefzn hkimi: 165
Tarabefzn kalas: 66
Tarabefzn kettn: 274
Tarabhne (meyhane): 356
Tarabolie kalas: 68
Tarabulus: 32, 33, 45, 68, 80, 81, 86, 88,
92, 124, 125, 135, 167, 223, 274,
294, 299
Tarabulus- m: 80, 81, 84, 88, 92
Tarabya: 226, 227, 355
Tarabya hammm: 159
Tarabya kalas: 18
trc (yama): 125
tarak (deniz mahluku): 291
tarak (havayi fiek): 305
tarak mizmrcyn: 347
Trh-i skender: 210
Trh-i Yanvan: 22
tarkatlar: 314
Tark (air): 164
Tarss: 68, 84, 88, 92, 274
Tarz elebi (air): 359
tasavvuf ilmi: 162
tsbz (hayl-i zlcyn): 338
Tsbz Pehlivn: 331
Taslak Kapudan (Badarda cnbz): 121,
316
Tasvrli hammm: 159

______________________________________ 419

ta ekici eekciler: 340

ta glleler: 315
ta kirecciler: 340
ta kireci esnf: 339
ta nerdbn: 211
Ta Nerdbn meyhnesi: 213
ta tekne: 220
Taak Ovas: 39
Taakl bozas: 354
Taclar: 158
Takapusu (Petrokapusu): 42
Takendi (Takend): 183, 184
ta-kesen esnf: 255, 339, 340
Takpr: 309
Takprzde Efendi (akyk-
Numniyye sahibi): 99, 166, 184
Talca: 273
tara aalar: 168
tara haremi: 102, 144
tatlek (ku cinsi): 316
Tat kalas: 78
Tata kalas: 95, 97
Tatar: 12, 39, 113, 116, 123, 128, 137,
138, 141, 177, 353
Tatar askeri: 15, 39, 141
Tatar Hn: 12, 47, 94, 96, 98, 102, 109,
122, 128, 138, 140, 142, 223, 302,
345
Tatar Hn semsi: 346
Tatar lisn: 24
Tatar daklar (kamlar): 323
Tatarhniyye (kitap): 274
Tatavla: 256
Tatavla mahallesi (Ksmpaa'da): 205,
208
Tateli kalas (Krm'da): 210
tatl bozaclar: 353, 354
tatl bozacyn esnf: 353
tn: 17, 23, 28, 44, 60, 117, 176, 179,
187, 192, 198, 274
tava: 291, 308, 309
tavan egserisi: 306
tav: 52, 337
tav Arablar: 129
tav-yi beyz: 52
tav-yi esvedn: 52
tavla yularlar: 323
tavlayc (srma-ken esnfndan): 292
tavuk: 243, 296, 317, 318
tavuk emni: 296
tavuk kular: 243
Tavukbzr: 20, 27, 31, 121, 135, 147,
155, 160, 292
Tavukbzr dikilita: 147
tavukcuyn esnf: 318
tvs: 267, 310, 317, 348
tvs telleri: 317
tvs- b- irem: 310
tvs: 118, 246
tvs (havayi fiek): 305

Tay kablesi: 103

Tyezde Handn: 115
tazcba: 321
Tazclar krhnesi: 233
tazhne: 253
tazlar: 321
tziyneler: 53
teber: 113, 140, 177, 186, 255, 257, 267,
268, 279, 319, 331, 351
teberdr: 52, 248, 255
teberdrn lamcba esnf: 255
teber-i mslimler: 267
Tebrz: 79, 94, 95, 97, 98, 99, 104, 113,
180, 198, 229, 294, 333
Tebk (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
Tedmur: 84
teferrcgh: 136, 197, 202, 203, 207, 218,
219, 222, 225, 226, 227, 229, 230,
235, 238, 239, 240, 241, 296
tefne: 305
tefne yapraklar: 276
tefsr: 198
Tefsr-i Bagav: 182
Tefsr-i Cerr dersi: 63
Tefsr-i Kad (kitap): 118
Tefsr-i erf (Ebssud Efendi'nin eseri):
202
tegelti: 323, 332
tegelticiyn esnf: 323
teklif-i rfiyye: 282
Teke: 78, 82, 88, 91
teke (deniz mahlku): 290
Teke klhlar: 254
Tekebayolu: 42, 44
tekfur (tekur): 20, 21, 33, 34, 35, 37, 38,
39, 41, 42, 45, 46, 48, 51, 58, 225,
232, 236, 350, 351
tekir ala (gvercin cinsi): 317
tekir bal: 291
tekir (balk cinsi): 290
Tekirda iskelesi: 295
Tekirda vinesi: 285
Tekirda: 38, 39, 87, 90, 135, 261, 285,
291, 294, 295, 296, 353
Tekirda dars: 353
Tekirda ya: 291
Tekmn: 86, 89, 92
tekne: 322, 327
tekneciyn tciri esnf: 327
Tekrur Sary (Erikapu kurbnde): 28
Tekurya (stanbul'un ismi, Moskov
lisnnda): 24
tekye: 18, 20, 30, 34, 39, 42, 68, 72, 74,
121, 146, 152, 154, 156, 164, 168,
174, 175, 178, 180, 182, 183, 184,
186, 187, 191, 192, 193, 194, 196,
197, 201, 202, 203, 205, 206, 207,
209, 218, 219, 222, 224, 225, 226,
229, 234, 235, 236, 237, 238, 239,
240, 241, 287, 315, 316, 350
tekyegh: 218, 222

tel hen-ken esnf: 313

tel sz: 344
tel tanbracyn (musiki esnfndan): 337,
345
teltn (kz derisi): 202, 265, 323, 324
teltn srma: 323, 324
telci (kehleciyn ustalarndan): 294
Telcilerkapusu (Bezztan- Cedd kaps):
334
teleme peynirciyn esnf: 278
teleme peyniri: 277, 278
tel-i hen-ken esnf: 313
Telli Hsek: 130
Tembelhne (meyhane): 356
Tementis: 122, 125
temir-hind (iecek): 276, 285
temren: 307
temrenciyn esnf: 307
tencere Bkz. tancere
teneke: 314
tenekeciyn esnf: 314
tengetir adrlar: 320
tennr (frn, tandr): 282
tennr kebb: 236
tennre geymek: 248, 257
Tennre kalas: 94
terator: 229
terz: 53, 276, 294, 296, 301, 306, 338,
341, 358
Tercn: 40, 165, 238
terc-i bend: 115
Tercil: 85, 89
tercmn: 73, 158, 242
Tercmn eyhi: 58, 187
Tercmn tekyesi: 187
tere: 246, 263
tereke: 90
Terekeci yals: 217
terekeciba: 263, 285, 288, 295
tereyacyn esnf: 278
tereya: 240, 274, 277, 278, 291, 292,
299
terkb-i bend: 115
Terkm cmii: 147
Terkoz: 15, 18, 20, 26, 224, 226, 240,
277, 290, 294, 321, 336
Terkoz dalyan: 290
Terkoz glleri: 321
Terkoz gl saydgh: 240
Terkoz kalas: 15, 18, 20, 26, 224, 226
Terkozie Vezr: 15
Terlerdirek: 48, 59, 62
terlik: 325
Terlikci Neb (Tanbracyn): 345
terlikciyn esnf: 325
ter-olanlar: 277
terplar: 296, 319
ters kabza (gre oyunu): 119
tershne: 18, 25, 36, 42, 43, 45, 46, 49, 50,
51, 53, 54, 74, 91, 93, 122, 123, 125,

______________________________________ 420

126, 133, 154, 159, 174, 204, 205,

206, 207, 208, 209, 211, 213, 237,
252, 256, 269, 297, 298, 332, 360
Tershne besi: 18, 25, 42, 43, 45, 46,
49, 50, 126, 204, 237, 360
Tershne b: 50
tershne dvnhnesi: 125
tershne dvn: 208
tershne emneti: 252
tershne emni: 125, 297, 298
tershne gzleri: 125, 205
tershne hammm: 206
tershne kapudanlar: 205
tershne kethds: 54, 125, 205, 256
Tershne zindnlar: 205
Tershne-i mire: 93, 123, 125, 126, 205,
208, 213, 256
Tershne-i Atk boaz: 205
Tershne-i cedd: 74
Tershnekapusu: 207
terskepce (gre oyunu): 316
terzi / derzi: 111, 208, 209, 237, 241, 253,
307, 313, 318, 320
terzi dolamahne: 253
terzi dkknlar: 318
terzi esnf: 318
terziba: 318, 319, 320
terzihne: 253
Terziler bzr: 208
Terziler krhnesi mescidi: 148
terziyn esnf: 318
Tes ehri: 307
tesbh: 185, 298, 300, 352
Tes emrd: 301
Tes (Azerbeycn'da): 113
tevrh ilmi: 359
Tevrh-i Yanvan: 54
Tevrh-i Ynn: 15, 18, 23
Tevrh-i Ynniyn: 14, 21
Tevekkl emesi (Parmakkapu
kurbnde): 292
tevhne: 53, 67, 73, 149
tevhne-i msfirn: 69, 73, 252
Tevhnekapusu (Sleymaniye Camiinin
kaps): 72
Tevrt: 248
teybend kuaklar: 320
tezhb: 330
Tezkire-i Dvd (kitap): 326
tezkireli tmr: 90, 91, 92
tezkiresiz tmr: 90, 91
tb ilmi: 149, 162
tfln- ebcedhn: 230, 260
Tfl elebi (air): 359
Tfl (air): 121
thtb (billur, kristal): 324
Thtb hammm (fellilere mnasip
grlen hamam): 158
thtb ts: 285
thtb tscyn esnf: 309

tlsmt: 19, 27, 28, 29, 30, 57, 214, 312

tlsmt kazc esnf: 312
tmrhne: 262, 263
Tmvar: 76, 77, 80, 81, 83, 88, 95, 96,
98, 138, 139, 141, 285, 299, 344
Trabuzan bkz. Tarabefsn
Trhala: 79, 82, 87, 90, 179, 185, 209, 274,
281
trmklar (ifti aleti): 263
t kabza (gre oyunu): 119
Tb Al bin Sfyn- Sevr, Pir: 262
Tiflis kalas: 97
tiftik keisi kpekleri: 280
Tir ehri: 312
t- celld- ehriyr: 112
Th sahrs: 246
Tikrt: 90
Tikrt Arab: 173
Tikrt livs: 86
tilki: 280, 286, 296, 321, 345
tilki boaz (krk): 321
tilki hays: 286
tilki kuyruklar: 296
tilki pkleri: 345
tilleli (pabuc cinsi): 324
tilsimn (ikence aleti): 256
tilsimn (pabuccu aleti): 325
tilsimnlar (koyun yzme aleti): 279
tmr: 79, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89,
90, 91, 92, 93, 96, 125, 168, 230, 262,
263, 300
tmr defterdr: 82, 83, 84, 85, 86, 87, 90
tmrhne: 20, 51, 69, 76, 152, 153, 258,
262, 263, 304, 340
tmrhneciyn esnf: 262
Timur: 39, 198
Timurlenk: 39
Timurta Paa: 42
Tin kalas: 94
tn-i Ensr: 30
tn-i siyh: 30
tr [u] kemn (sava aleti): 279
tiramola (gemici terimi): 273
Tire: 51, 184, 294, 333, 345
Tire alacalar: 318, 333
Tire esnf: 333
tr-endz tekyesi: 240
Tr-endzn: 207, 315
Tirev: 177, 180
tirfil (ot cinsi): 238
tirke: 72, 120, 138, 315, 323, 334
tirkeciler: 323
tirkeciyn esnf: 323
tirkis (balk cinsi): 290
Tirkovite: 140
tire: 304, 322
tireciyn esnf: 322, 323
tiryk: 286, 327, 331, 352
Tiryk Aazde: 352
tiryk erbeti: 286

tiryk takldi: 352

Tiryandafil: 37, 203
Tise nehri: 141
tz-b: 311, 312, 313
tz-bc krhnesi: 311
tz-bcyn- sm zer-i hlis esnf: 311
tobra: 263, 278, 323, 330
Todori kalalar: 129
togulka (zrh): 302
togulkay- Tlt: 302
Tohtam Bay (l-i Cingiziyn'dan): 323
Tokad- celebn- sr esnf: 277
Tokad: 161
Tokat: 39, 41, 82, 103, 104, 108, 110,
112, 113, 116, 129, 163, 229, 277,
294
Tokat besi: 121, 229, 237
Tokat Ermenleri: 51, 332
Tokatc Solak b: 300
tokatclar: 277, 279
Tokatl: 116, 161, 341
toklu (koyun): 291
tokmak: 229, 334, 340
Tola kalas: 184
toloz mahzen yapclar: 341
toloz mahzencileri esnf: 340
tomak (pabuc cinsi): 208, 213, 325
tomakcyn esnf: 325
tomarl (temren cinsi): 307
Tomarova kurb: 163
Tomris Hn oullar: 85
tomruk: 278, 315
Tomtom mahallesi tekyesi: 218
top: 25, 26, 41, 42, 44, 45, 56, 58, 59, 62,
71, 73, 78, 90, 91, 94, 97, 104, 107,
108, 110, 113, 114, 121, 122, 125,
128, 129, 141, 142, 162, 186, 209,
214, 215, 216, 219, 224, 225, 227,
228, 230, 235, 253, 255, 267, 268,
269, 272, 273, 278, 287, 295, 305, 338
top alem: 267
top arabas: 216, 253
Top, Bb-: 26
top falyas: 216
top ipleri: 142
top kaf (matrakbzlk): 121
top kalb: 214, 215, 216, 227
top kalb dollblar: 214
top krhnesi: 214
top palamarlar: 269
Topal Muharrem kalyonu: 125
Topal Muharrem, Kapudan: 273
topcu: 50, 53, 71, 132, 141, 159, 192, 195,
214, 216, 220, 233, 237
topcu oca: 233
topcuba: 83, 129, 215, 216
Topcular hammm: 159
Topcular kurb: 159, 192, 195, 214, 216
Topcular meydn: 237
Topcular sary: 132

______________________________________ 421

Topcularkapusu: 219
topcuyn krhnesi: 214
topcuynhne: 253
Tophne: 25, 29, 30, 31, 51, 53, 72, 114,
132, 145, 152, 159, 211, 212, 214,
215, 216, 217, 218, 219, 220, 227,
228, 251, 269, 270, 281, 282, 283,
290, 293, 299, 304, 305, 325, 336
Tophne Abazalar: 220
Tophne liman: 214
Tophne somunu: 220
tophne (top dkm yeri): 53, 214, 215,
325
Tophnekapusu: 211, 213
Topkapu: 23, 26, 31, 44, 147, 148, 150,
156, 179, 225, 237, 300
Topkapusu hisr-pesi: 237
Topkapusu serdr: 44
Topkapusu taras: 156
Toplar mbeyni: 219
topuz (sava aleti): 29, 65, 66, 163, 279,
300, 310, 319, 322
Topuzcu Baba: 163
Topyolu: 44
Toraman (oban kpei ismi): 280
torba: 330
Torlak Dede: 343
torompete borusu: 26, 338, 346, 347
Tortum: 86, 89, 92
tostagansa (iecek): 354
Tosya: 78, 113
Toy brhm (rciyn): 344
toy (ku cinsi): 317
toy yelei (oklar iin): 316
toyaka (sopa): 280, 290
Toygar Depesi: 232
toygun (ku cinsi): 316
Tozkoparan: 49, 121, 240, 241, 287, 314
Trabzon Bkz. Tarabefsn
trinketa (yelken cinsi): 269
trompete boru (musiki esnfndan): 338
tu: 28, 29, 71, 101, 103, 197, 206, 214,
215, 216, 238, 262, 314, 324
tu ejder: 103
tu havn: 238, 262
tu kubbeleri: 215
tu penere klblar: 314
tu sahanlar: 314
tu tslar: 314
tfn: 15, 57, 108, 269, 345
Tfn- Nh: 15, 269
tuffh sirkesi: 283
tu: 83, 102, 113, 126, 132, 141, 169, 205,
244, 273
tu shibi: 83, 205
tu u serperde: 126
tura: 40, 101, 120, 138, 193, 273, 311
tura-ke: 134
tura-y garr: 120, 138
tuyn: 133

Tuhfe nm trh: 19, 303

tulum: 38, 56, 268, 269, 298, 299, 301,
313, 338, 346, 357, 360, 361
tulum dd (musiki esnfndan): 338,
346
tulum szlar: 268, 357
tulumba: 270
tulumba (havayi fiek): 305
tulumbacyn esnf: 270
Tmnbay: 46, 166
Tuna: 15, 17, 18, 19, 66, 75, 83, 140, 163,
168, 178, 184, 187, 240, 265, 266
Tuna Belgrad: 66, 75, 168
Tuna Demirkapusu: 19, 240
Tuna gedi: 265, 266
Tuna ketbnlar: 19
Tuna Viigrad livs: 83
Tunca nehri: 250
Tnus: 79, 80, 81, 86, 96, 124, 125, 223,
294
turac (ku cinsi): 152, 316
Trn: 116
Trn (padihlar): 26
Trn-zemn vilyeti: 38
Turgud Paa (Kapudan): 78
Tr-i Zeyt: 21
Turla nehri: 211, 225
turna: 49, 168, 171, 265, 273, 288, 316,
317, 346, 353
turna calar: 265
turna katr: 273
turna kemii: 346
turna telleri: 168, 288, 317
turp: 263, 341
Tursun Fakh: 38
turu: 283
turucyn esnf: 283
turucuba: 253
turucuyn esnf: 283
turunc: 203, 300, 319
tut arb: 355
tt: 47, 243, 318, 332
Tt Kad medresesi: 150
tty: 332
ttycyn esnf: 262
tuz: 168, 190, 252, 264, 268, 283, 284,
293, 299
tuz anbr: 252
tuz dkknlar: 264
tuz emneti: 252
tuz emni: 268, 293
tuzcyn esnf: 264
tuzcu: 264
tuzcuba: 268
tuzcuyn esnf: 264
Tuzda kalas: 141
tuzsuz: 264, 265
tccr: 62, 124, 125, 128, 129, 140, 154,
208, 213, 220, 221, 235, 238, 241,
248, 257, 268, 272, 273, 274, 275,

276, 287, 292, 297, 299, 306, 333,

334
tccr gemileri: 129
tccr ketleri: 221
tccrn- ank-y Msr esnf: 275
tccrn- balcyn esnf: 299
tccrn- Msr: 275
tccrn- yacyn esnf: 292
tccr- kahveciyn esnf: 276
tfeng: 42, 44, 45, 94, 109, 110, 127, 190,
214, 224, 268, 269, 272, 273, 279,
280, 284, 302, 303, 304, 319
tfeng acyn esnf: 304
tfeng esnf: 304
tfeng kunda: 127, 190
tfengci: 53, 268, 273, 303, 304
tfengciba: 303, 305
tfengciyn askeri: 303
tfengciyn esnf: 303
tfeng-endz: 128, 139, 226, 263, 303,
305, 316
Tfenghne: 148, 252, 293, 295, 303
Tfenghne krhnesi mescidi: 148
tffh: 285
Tmek kalas: 97
Trb (rciyn): 344
Trb (air): 161
trbe: 41, 43, 46, 47, 48, 65, 74, 77, 98,
102, 105, 108, 111, 114, 127, 130,
134, 135, 144, 147, 151, 156, 166,
168, 169, 170, 171, 172, 174, 175,
176, 177, 178, 179, 180, 181, 182,
183, 184, 186, 188, 191, 196, 197,
198, 199, 200, 201, 217, 220, 223,
234, 253, 256, 286, 289, 314, 335,
358
Trbe kalas (Seitvar'da): 74, 168
trbedr: 43, 46, 159, 168, 170, 178, 183,
208, 225, 254, 284, 305
Trbedr hammm: 159
Trbedr mahallesi: 208
Trbedrlar tekyesi: 178
Trbekapusu: 59, 69
Trbeli Gnlk kasabas: 43, 62, 162
Trk: 38, 41, 42, 43, 44, 45, 141, 240,
272, 287, 307, 309, 325, 345, 353,
354
Trk dilbercikleri: 309
Trke: 232
Trk-ee ky mesregh: 240
Trk-ee (Tel tanbrcyn): 345
Trk-eeli (karyesi): 18
Trk: 72, 115, 117, 165, 182, 201, 340,
355
Trk er: 165
Trk tevrhler: 182
trkler: 340, 354, 357
Trkistn: 345, 353
Trkmn: 84, 276, 281
Trkmnce: 284
Trkmen: 136, 137, 345

______________________________________ 422

trkler: 280
trnce (mimar bir ssleme): 101
ttn: 107, 172, 190, 352, 354
ttn llesi: 172
tvnhne (meyhane): 356

-UUbeyd Thir, Pir: 306

Ubeydet'l-Cerrh: 331
Ubeyd-i Attr, Pir: 262
Ubeyd-i Msr, Pir: 329
Uca (nye) ehri: 220
Ucal Hac Al aykas: 268
d (musiki aleti): 344
d [u] amber: 275, 326
d u amberciyn esnf: 326
d- mlebbes: 289
d'l-kahr (bahrat): 262, 326
Udvarhel kalas: 141
Urunkapu: 26
Uvar: 83
Uhud: 32, 259, 262, 277, 286, 293, 302,
307, 323
Ukayl ibn Eb Tlib (sahabe): 119
Ukbe-i Cheyn, eyh: 258, 261
ukkb (kartal) yelei: 317
Ukke, Pir: 265, 284, 312, 328
ulak: 132
Ulama Paa (Mrimrn): 78
ulefeci: 159, 213, 256
ulem: 31, 41, 42, 44, 48, 49, 50, 69, 73,
76, 79, 94, 96, 99, 103, 106, 108,
109, 111, 121, 123, 124, 127, 130,
131, 133, 149, 153, 161, 162, 163,
166, 167, 168, 170, 171, 172, 174,
175, 177, 178, 179, 181, 184, 185,
191, 197, 198, 200, 209, 215, 218,
220, 233, 235, 236, 241, 250, 252,
253, 259, 263, 268, 272, 276, 298,
301, 319, 325, 337, 349, 350, 351,
353, 354, 359
ulem huddmlar: 259
ulem-y miln: 73
ulem-y izm: 359
ulem-y Krm: 253
ulem-y kirm: 166
ulem-y neyn: 69
ulem-y Rm: 181, 337
ulem-y Srn: 42
Ulu Be hammm: 159
Ulu Cmi: 58
Ulu Cmi (Yenb'l-Ber kurbnde): 270
Ulu cmi'i (Edirne'de): 39
Uluc Al Paa: 220
ulu demi: 51, 217
ulfe: 39, 59, 65, 68, 80, 87, 93, 99, 109,
139, 213, 217, 235, 257, 260, 333,
336

Ulv (air): 161

Ulynolu isyn: 96
Umanise kalas: 143
umml: 69, 107
Ummn: 17, 257, 268, 270, 324
un elekciyn esnf: 266
uncuyn esnf: 266
Ungurus: 17, 30, 94, 177
Unkapan: 26, 34, 35, 39, 40, 43, 53, 61,
62, 70, 113, 145, 146, 147, 148, 151,
153, 155, 157, 175, 183, 186, 187,
188, 202, 237, 266, 272, 283, 284,
286, 289, 290, 291, 293, 295, 296,
297, 300, 303, 307, 308, 309, 310,
312, 313, 316, 322, 354, 355, 360, 361
Unkapan cmii (elebizde'nin): 147
Unkapan emni: 291
Unkapan ketbnlar: 20
Unkapan meydn: 237
Unkapan meyhneleri: 187
Unkapan zelehorlar: 297
Unkapankapusu: 43, 175
unnb: 300
unnb tahtas: 340
Urbn: 74, 84, 86, 136, 351
Urfa: 20, 85, 275, 326, 337
Urfal Baba Nev (Hnende): 342
urgan: 269
urgancyn esnf: 269
Urum Angeli (Tanbrcyn): 343
Urum (ayrca bkz. Rm): 22, 51, 158, 203,
211, 212, 217, 220, 223, 226, 273,
278, 282, 283, 285, 289, 290, 291,
310, 312, 313, 319, 320, 321, 325,
335, 336, 343, 348, 357
Urum dilberleri: 321
Urum kapudanlar: 273
Urum kassblar: 278
Urum keratsalar: 203
Urum krkcleri: 321
Urum lisn: 220
Urum meyhnecileri: 357
Urum mupeleri: 325, 348
Urum murabbaatlar: 348
Urum tamlar: 291
Urum trkleri: 357
Urumca: 283, 291
Urus Bkz. Rus
Uruscuk: 163
Ury, Hz.: 270
Uryarin (Ayasofya'y bin eden mimarn
oludur): 29
usfr drahtlar: 72
uskok: 127, 129, 360
Uskok bostnc: 127
uskumru: 226, 290, 291
Uskumru ayr: 226
Usta Ahmed bozas: 354
Ustolni-Belgrad: 45, 77, 82, 87, 95, 97,
142
ustura: 46, 47, 247, 314, 329

ustura kuyrukcyn esnf: 329

usturlb: 165, 259
usl ilmi: 343
usl-bend: 342, 343, 344
Uakk zaviyesi: 209
Uk: 238, 301
Uk halieleri: 334
uk makm: 116
Uk Efendi tekyesi: 206
uk habb (keyf verici madde): 354
Uk tark: 207
Uk tekyesi: 206
Ukzde Efendi (slmbol Monlas):
124
Uti (ehrizol'da): 86
utuka (bal): 19
Um Dede: 188
Uyvar: 47, 83, 93, 99, 141, 142, 203
Uzlet kurb: 154
Uzlet (air): 121
Uzun Hall (Tfeng ustas): 303
Uzun Hasan (Azerbaycan h): 40, 41
Uzun Hasan cengi: 44, 66
Uzun Hasan Efendi: 182
Uzun Hasan, Karakoyunlu: 43
Uzun Hasan h: 161
Uzun Kemerler: 240
Uzun Muslhiddn (eyh): 164
Uzun Muslu (Tfeng ustas): 303
Uzunrs: 145, 155, 206, 282, 306
uzzl makm: 12, 346

- azl top: 216

kollu devt: 314
mihrbl cmi: 145
ba cmii (Zencrlikuyu): 146
ba medresesi: 150
ba mescidi: 148
bucak (stanbul'da): 59
ftde Efendi: 236
eyik: 318
men-y Sultn esnf: 291
meyye cmii: 330
meyye-i Zamr: 267, 316, 331
mm-i Sinn hazretleri: 198
mmi Sinn tekyesi: 152
mm-i veled medresesi: 150
mm Klsm (Hazret'in kermesi): 319
mmhn (Peygamberimizin halas):
242
nye Bkz. Uca
skb: 51, 82, 87, 90, 148, 163, 164, 178,
187, 294, 325, 346
skbl emesi: 148
skbl mahallesi: 51
skdar: 16, 19, 25, 29, 30, 31, 35, 51, 53,
58, 66, 72, 74, 99, 100, 102, 105, 107,

______________________________________ 423

113, 122, 128, 133, 134, 137, 139,

145, 152, 158, 159, 160, 161, 176,
187, 199, 203, 222, 228, 229, 230,
231, 232, 233, 234, 235, 236, 237,
251, 278, 282, 283, 286, 289, 290,
293, 296, 299, 304, 314, 336, 338,
339, 343, 355, 357, 359, 361
skdar besi: 105, 232, 237
skdar esnf: 339
skdar hkimi: 232
skdar hammm: 159
skdar iskelesi ba: 286
skdar kay: 290
skdar kayma: 278
skdar mesreghlar: 235
skdar mevleviyyeti: 229, 231
skdar molls: 25, 53, 228, 230, 231,
251
skdar sirkeleri: 283
skf: 322
skli Ermen (Mukallid): 348
stb alcyn esnf: 269
sthnlar: 34
strgon: 82, 87, 95, 99, 101, 141, 142,
171
veys bin Ahmed bin Mahmd'lBagav: 182
veys Paa (Mrimrn): 77
veys, eyh: 77, 152, 182, 191
zengi: 120, 138, 307
zengiciler rssu: 120
zengiciyn esnf: 307
zeyr, Hz.: 242
zm: 40, 61, 62, 203, 208, 225, 236, 263,
283, 287, 288, 296, 298, 300, 355
zm asmas: 263
zm deirmencileri: 287
zm deirmenleri: 287
zm erbeti: 236
zm ras: 355

-VVd-i Ftma: 275

Vdi'l-kur: 266, 277, 307
Vahdet Badd: 180
Vahdet Efendi (air): 359
Vhid tarkat: 191, 242
vahiy ktibi: 314
vah hayvnlar: 280
viz esnf: 258
viz-i zhir esnf: 258
Vajon kalas: 141
Vakks, Pr: 207
Vlide cmii meydn: 237
Vlide cmii (skdar'da): 145
Vlide hammm: 158
Vlide Hn imreti: 152
Vlide hn: 155

Vlide hss: 82
Vlide Ksem Sultn hn: 154
Vlide kurrs: 234
Vlide Sultn: 143, 144, 287
Vlide Sultn cmii: 143, 144, 203
Vlide Sultn hammm: 160
Vlide-i tk Sultn sary: 233
Vlide-i Cedd imreti: 234
Vlidekapusu: 26
Vlidekarnda yals: 217
Valpova: 83, 95, 141
vamo (bagmrk): 26
Van: 80, 81, 86, 89, 90, 93, 94, 95, 113,
133, 134, 138, 160, 238, 270, 294
Van kalas: 94, 95, 113
Van Efendi, eyh: 144, 231
Vankulu Mehemmed Efendi: 199
Varadin kalas: 94
varak altunlar: 313
varak- sm: 276
varak- zeheb-i hlis: 276
Varat: 80, 81, 83, 93, 98, 139, 140, 141,
203
Vardamnc deresi: 287
Vardar Yenicesi: 78
Vardha (oban kpei ismi): 280
vardiyan: 205, 208, 332
vardiyanba: 215
Varka [] Glh: 331
Varna: 19, 137
Varna kalas: 137
varo: 139, 142, 214, 225, 230
varsa: 115, 116, 117, 342, 355
Varsak beleri: 84
Varsak Karahisr kalas: 66
Vartan: 255
varul: 283, 287, 335
varulcyn: 335
varulcu esnf: 335
varya (balyoz): 255
Vasf (air): 165
vaslcyan yani aycyn esnf: 280
Vaslolu: 348
Vst (Badd'da): 85, 89
Vasiyyetnme (Tarz elebi'nin eseri):
359
Vasl (air): 165
Vef: 51, 150, 252, 335, 339
vef (grz oyunu): 121
Vef hammm: 158, 329
Vef hn krbnsary: 155
Vef Meydn: 70, 153, 154, 157, 175,
183, 237, 252, 295
Vef Sultn imreti: 152
Vef Sultn kurb: 165
Vef, eyh: 175
veffk: 171
Vehb Celeb (Hnende): 342
Vehb Osmn elebi: 121
Vejendonya: 24

veklharc: 344
Vel Cn- Evvel: 331
Vel Efendi (Eb'l-feth meyhlarndan):
175
Velcn, Nakka: 229, 330
Velika kalas: 95
Veliyyeddn (viz): 161
Velvele-i Rm (slmbol): 51, 250
Venedik: 15, 77, 128, 129, 131, 138, 139,
212, 214, 346
Verrd-i Berber, Pir: 254
Verten-i Hind, Pir: 307
Vestn kalas: 94
Veto kalas: 94
vettrn esnf: 282
Veys el-Karan: 11, 36, 46, 244, 259, 267,
276, 308, 312, 335
Veys (air): 236
Vezendon Kral: 17, 18, 19, 21, 25, 27,
54, 57
Vezendovar (stanbul'un ismi, Macar
lisnnda): 24
vezentin (kuma cinsi): 333
vezne terzleri: 306
vezneci (kehleciyn ustalarndan): 294
Vezneciler hammm: 159
vezneciyn esnf: 304
vezznlar: 294
Vidin: 82, 87, 90, 163, 164, 294, 299
Vilago: 95
Vilakobla (Murd Han' ehid eden): 38
Vilo Koblaki (Murd Han' ehid eden):
294
Viigrad: 83, 95, 308
vinb: 285, 354, 355
vinb arb: 355
vine: 285, 300
Vize: 83, 87, 90
voc rgatlar: 272
vocvoclar: 269
volta: 291
voltan ineleri: 326
voynuk: 82, 87, 133
voyvada: 84, 102, 128, 140, 212, 213, 327,
357
Vucu bostncba: 107, 111
Vuitrin: 38, 82, 87, 90
Vucu bostncba: 107, 111
vukyye: 52, 101, 121, 125, 146, 202, 214,
238, 240, 276, 279, 292, 293, 301,
304
Vddn (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
vkel: 15, 20, 45, 102, 106, 108, 111,
115, 130, 143, 145, 155, 168, 169,
171, 195, 197, 215, 217, 241, 253,
260, 332

______________________________________ 424

-Yyaba (ifti aleti): 263

Yfa skelesi (Kuds'de): 22
ya: 27, 42, 94, 119, 120, 130, 139, 204,
208, 211, 214, 216, 218, 228, 256,
262, 265, 268, 269, 270, 271, 272,
276, 278, 281, 284, 285, 291, 292,
297, 298, 299, 300, 303, 304, 316,
320, 326, 339, 340, 341, 360
ya bzergnlar: 298
ya deirmeni cenderesi esnf: 339
ya deirmeni arhclar: 341
ya deirmeni ta: 360
ya deirmenleri: 298
ya emni: 292
ya fasllar: 214
ya mumlar: 278
ya tcirleri: 298
ya tulmlar: 298
yabr: 323
yabzr: 212
yaclar: 292, 298, 299, 326
yacyn esnf: 292
yacyn tccarn esnf: 292
yacyn- badem esnf: 326
yacyn- gngn esnf: 298
yacyn- zeyt esnf: 292
yadnlar: 299, 323
Yafr Kral: 19, 21, 24, 27, 37, 59, 232
Yafurya (stanbul'un ismi, Frenk
lisnnda): 24
yahne: 172
Yakapan: 66, 155, 211, 212, 252, 292,
298, 299
Yakapan cmii: 211
yakapan emneti: 252, 292
yakapan emni: 298
Yakapan hn: 154
Yakapankapusu: 210, 214
yal rek: 208
yal kirecciler: 340
yal kirecciyn esnf: 339
yal tulumlar: 298
yalk: 320
yalkcyn esnf: 320, 332
yam: 93, 103, 104, 109, 110, 114, 130,
214, 232, 264, 358
yamurluklar: 322
yahni: 285
yahniciyn esnf: 285
Yahd lisn: 24
Yahd mahallesi: 203
Yahd tifesi: 22, 23, 64, 72, 203, 212,
278, 299, 311
Yahdn: 159, 277, 320, 327, 357, 358
Yahdn attrn esnf: 327
Yahdn kassblar esnf: 277

Yahdn mahallesi: 252

Yahd: 23, 31, 43, 50, 51, 72, 77, 143,
159, 166, 182, 183, 189, 190, 203,
204, 205, 212, 213, 217, 221, 223,
225, 226, 227, 230, 233, 251, 262,
265, 289, 292, 294, 297, 299, 305,
310, 311, 312, 322, 327, 333, 343,
348, 349, 356, 357, 358
Yahd harmzdeler: 348
Yahd Karaka (Tanbrcyn): 343
Yahd ktibleri: 297
Yahd kollar: 349
Yahd mahallesi: 289, 311
Yahd meyhnecileri: 358
Yahd mezarl: 204
Yahd Ptkolu, Direzen: 343
Yahd peleri: 213, 299, 349, 357
Yahd simsrlar: 297
Yahd apkas: 190
Yahd tbtu: 190
Yahd Yako: 343
Yahy Be: 169
Yahy bin Al: 35
Yahy bin Pr Al bin Nash e-ehr
Nev Efendi: 179
Yahy elebi (Hnende): 342
Yahy dni: 15
Yahy Efendi: 60, 123, 218, 223, 251
Yahy Efendi, Beikta: 60, 96
Yahy Efendi, Bostnzde (Sadr- rm):
123, 124
Yahy Efendi emesi: 222
Yahy Efendi hammm: 159
Yahy Efendi kurb: 222
Yahy Efendi mesregh: 222
Yahy Efendi, Mevln Nakb: 220
Yahy Efendi, Mft: 182, 218, 219, 226,
250, 275
Yahy Efendi, eyh: 60, 222
Yahy Efendi, eyhlislm: 99, 103, 107,
111, 123
Yahy Efendi, eyhlislm (air): 359
Yahy Efendi tekyesi: 222
Yahy Efendi, Zekeriyyzde
(eyhlislm): 102
Yahy, Hz.: 20, 28, 63, 242
Yahy ibn Al muhsaras: 35
Yahy Kethud cmii: 205
Yahy Kethud mescidi: 206
Yahy Neb: 15, 63, 306
Yahy Paa (Kapudan): 78
Yahy Paa (Vezr-i azam): 79, 163
Yahy Paazde: 94
Yahy irvn: 191
Yahy telmzleri: 342
yakakrt (ikence aleti): 256
Yako, Yahd: 343
Yakb Bny: 303
Yakb Ecezde: 167
Yakb Efendi halfesi: 199
Yakb Efendi (eyh): 180

Yakb el-Helvay: 184

Yakb (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
Yakb, Hz.: 241, 315
Yakb, Mevln: 79
Yakb Paa, Hdm (Vezr-i azam): 163
Yakb (eyh): 96
Yakb- Fahfar: 266
Yakb- Germiyan: 344
Yakb- Tif: 317
ykt: 275, 310, 358
Ykt- Mustasm: 64, 65, 118, 162
yalak: 280
Yalanc hammm (Tophne'de): 159
yaldak at: 177
yal: 140, 141, 156, 173, 193, 195, 201,
202, 204, 217, 221, 222, 223, 225,
226, 227, 230, 232, 234, 235, 237,
241, 251, 290, 297
yal aas: 141
yal hnesi: 290
Yal Tatar: 140
Yalkapusu: 26
Yalva kasabas: 177
Yamal hammm: 159
Yana (Musul'da): 90
Yanaki kapudan: 273
Yanaki (Rakks): 348
yanba (gre oyunu): 119, 316
Yanbolu: 87
Yank kalas: 97, 98
Yanko: 15, 17, 19, 21, 24, 74, 237, 240
Yanko ibn Mdyn: 14, 15, 17, 18, 19, 21,
25, 27, 29, 37, 50, 54, 227, 231, 240
Yankovie (stanbul'un ismi, Sryanice):
24
Yanmam ta kirecciler: 340
Yano (Budin Kral): 94
Yanova: 18, 83, 88, 93, 95, 139, 140, 203
Yanvan: 14, 15, 18, 19, 22, 240
Yanvan Trhi: 37
Yanya: 82, 87, 90
yapa: 322, 323
yaprak dolmas: 285
Yrhisr mescidi: 148
Yrmenler: 212
yasakc: 223, 224, 226, 296, 297
yasakc yenierileri: 296
yasdk: 171, 298, 301, 332, 333
yasdkcyan: 333
yasdkcyan- sereng ve katfe esnf: 333
ysemen: 12, 167, 262, 354
Ysemen bozas: 354
ysemen suyu: 262
ysemen ya: 262
Yass Depe: 232
yasslama ekici: 309
yasslama semerleri: 333
yasslayc (kehleciyn ustalarndan): 294
Ya ehri (Bodan'da): 94, 137, 140, 143,
184

______________________________________ 425

Yaka (ruhbn rhib): 220

yatak yerleri (ikembe cinsi): 283
yatrdma top: 122
Yvedd iskelesi (Eyp'de): 48, 175, 193,
237
Yvedd Sultn: 41, 48, 62, 175
Yver-i zbek, Pir: 307
Yavuz Al Paa (Vezr-i azam): 99
Yavuz Er Be (Evliya'nn byk dedesi,
Ftih'in bayraktar): 40, 43, 209
Yavuz Er cmii ve mahallesi (Unkapan'nda Sarclar rnda): 43, 147
yay: 54, 58, 61, 73, 217, 220, 240, 241, 242,
260, 280, 309, 314, 315, 318, 323, 330
yay kirii: 240
yaya: 82, 87, 207
yaya beleri: 82, 87
yayaba: 148, 324
yayc: 207, 212, 282, 314, 345
Yayc Kurd (yeltemeciyn sz
ustalarndan): 345
yaycba esnf: 314, 318
Yayclar kapusu sebli: 212
yayclarn pri: 282
yaycyn esnf: 339
Yayise kalas: 40, 94
yayla: 34, 71, 237, 278, 286
Yaylack mahallesi (Silivrikapusu'nda):
278
yaylak: 23
yaz kalemleri: 315
yazc: 241, 313
yazcyn esnf: 258
Yazczde halfeleri: 288
Yazczde karnda: 161
Yazolu (ingene): 280
yazma (iecek): 354
Yecc: 23, 58, 214
yed-i tl shibi: 359
yedi yol az: 148
yedikubbe vezrleri: 93
Yedikulle: 15, 16, 19, 23, 24, 25, 26, 27, 30,
33, 34, 35, 41, 43, 44, 54, 102, 103,
109, 128, 140, 144, 146, 148, 158,
171, 184, 190, 192, 210, 228, 237,
251, 253, 279, 282, 336, 348
Yedikulle Bb: 26
Yedikulle Burnu: 16
Yedikulle dizdr: 54
Yedikulle esnf: 279
Yedikulle habsi: 103
Yedikulle hammm: 158
Yedikulle kalas: 19
Yedikulle kanaralar: 279
Yedikulle kk: 26
Yedikulle mehtern krhnesi: 336
Yedikulle meydn: 237
Yedikullekapusu: 43, 63, 281
Yekfeln (Haleb'de): 299
yekgh makm: 116
yel deirmeni: 237

yel mumlar: 278

Yeldeirmeni mahallesi (Ksmpaa'da):
208
yeleksiz oklar: 315
Yelemlem (Yemen'de): 255
Yeleke boaz: 122
Yeleke kalas: 94, 141
yelken: 41, 45, 48, 61, 78, 126, 128, 210,
269, 333, 341
yelken bezleri: 333, 341
yelkenci (gemici): 269, 273
yelkenciyn esnf: 269
yelkendiz atlar: 238
yelkendiz ullar: 296
yelli ddk (musiki esnfndan): 337, 346
yelpze: 284, 317, 318
yelpzeciyn esnf: 317
yelteme (bir mzik leti): 306, 307, 309,
345
yelteme ekici: 306, 309
yeltemeciyn (musiki esnfndan): 337,
345
yemn (mermer cinsi): 160, 312
Yemen: 13, 14, 46, 47, 76, 77, 80, 85, 94,
96, 158, 161, 174, 178, 238, 244,
255, 259, 262, 264, 267, 269, 275,
276, 277, 289, 292, 294, 297, 298,
302, 305, 309, 311, 312, 313, 314,
319, 324, 325, 326, 327, 334, 335,
338, 340, 346, 347
Yemen Adeni: 262, 267, 276, 309
Yemen Cblesi: 314
Yemen deblei (musiki esnfndan): 338,
347
Yemen huccc: 46, 255
Yemen pehlivnlar: 338
Yemen tccrlar: 297
yemen: 312, 318, 325, 360
yemen (pabuc cinsi): 325
Yemi skelesi: 11, 25, 53, 148, 181, 285,
287, 301
Yemici Paa: 98
yemiciyn- bzrba esnf: 300
Yenb'l-Ber kurb: 270
Yene kasabas (Krkkilise kasabasnda):
19
Yenehisr: 240
yenge (deniz mahlku): 290
Yeni Balkbzr: 355
Yeni Bedsten kethuds: 335
Yeni cmii: 98, 128, 153
Yeni kala: 141
Yeni mahalle: 51, 145
Yeni Odalar: 144, 147
Yeni Odalarba hammm: 158
Yeni Sary: 50, 51, 52, 127, 153, 204, 240
Yeni Vlide medresesi: 233
Yenibe: 19, 68, 148, 149
Yenibe blar: 300
Yenibe hammm: 158

Yenibe kurb: 148, 149, 151, 153,

174, 179, 358
Yenibe meydn: 237
Yeni Bezzzistn: 308, 313
Yenicmi: 26
yenieri: 23, 29, 35, 45, 50, 52, 53, 54, 60,
61, 62, 73, 76, 77, 83, 84, 86, 87, 93,
94, 103, 104, 106, 107, 108, 109, 110,
111, 112, 113, 122, 124, 129, 130,
131, 132, 133, 135, 137, 139, 141,
142, 146, 153, 154, 155, 156, 158,
173, 186, 189, 192, 194, 203, 212,
216, 218, 223, 224, 226, 233, 235,
237, 240, 252, 253, 254, 255, 261,
264, 265, 266, 268, 276, 278, 279,
281, 282, 287, 292, 293, 294, 295,
296, 297, 298, 303, 311, 315, 317,
318, 321, 322, 324, 343, 344, 352,
353, 356
yenieri aas: 53, 73, 76, 77, 83, 84, 86,
93, 94, 103, 104, 106, 107, 108, 112,
124, 130, 132, 135, 137, 142, 153,
173, 186, 189, 224, 278, 279, 287,
296, 298, 311, 324, 356
yenieri aas sary: 52, 73, 153
yenieri cs: 60
yenieri akylar: 109
yenieri avclar: 240
yenieri blk odalar: 255
yenieri atlar: 109
yenieri orbacs: 203, 317
yenieri orbas: 93
yenieri ukadr: 261
yenieri Etmeydn: 130
yenieri htemi: 109
yenieri keeleri: 322
yenieri keeli demler: 29
yenieri kolluu cenbi: 235
yenieri kolluklar: 54
yenieri maryolu: 60
yenieri metrisleri: 108
yenieri oca: 54, 103, 106, 122, 129, 132,
142, 212, 218, 226, 233, 237, 240,
264, 265, 279, 287, 292, 294, 295,
315, 318, 321, 324, 344
yenieri oca baavuu: 194
yenieri oca mmcular: 212
yenieri oca sakkbas: 266
yenieri odalar: 109, 130, 252, 265, 279
yenieri oturaklar: 226
yenieri serdr: 54, 226
yenieri serholar: 62
yenieri talmhnesi: 253, 315
yenieri tazhnesi: 253
yenieri yasakclar: 223, 297
yenieri zaarhnesi: 253
yenieri zaarlar: 23
Yenihisr: 97, 336
Yenikapu: 26, 44, 148, 156, 182, 184, 192,
237, 293
Yenikapu Balkbzr: 290

______________________________________ 426

Yenikapu hammm: 158, 159

Yenikapu mevlevhnesi: 177
Yenikapu sary: 153
Yenikapu serdr: 44
Yenikapu tekyesi: 187
Yeniky: 159, 223, 226, 227, 266, 336,
355
Yeniky hammm: 159
Yeniodalar: 102, 322
Yenisalacak: 353
Yenisary kalas: 25
Yeniehir: 51, 122
yerakn (mermer): 18, 55, 59, 160
Yerg kalas: 140
Yesev sanca: 353
Yesev tarkat: 236
yeilba rdek: 321
Yeilli Cn Memi (Knnc): 344
yeim: 265
yeim sommk: 59
yeim talar: 312
Yetmi Guru Dede: 188
Yezd: 261
Yezd ibn Muviye: 29, 32, 214
Yezd: 265, 322
Yezd arslan: 349
Yezd-i b-mezd: 316
Yezd krdleri: 283
ylan: 236, 288, 327
ylan bal (deniz mahlku): 290
ylanbz (hayl-i zlcyn): 339
Ylanl cezresi: 70
ylarya (balk cinsi): 290
Yldrm nm kapucu: 134
Yldz hammm: 158
yldz rzgr: 121, 240, 359
yiitba: 251, 268, 314
yourd: 39, 196, 197, 208, 228, 230, 277,
278
yourdcyn esnf: 278
yourdhne: 252
yoklama: 109, 139
yolda: 352
Yolgeen odalar (bekr odas): 155
yonca (ot cinsi): 238
yonkarcyn (musiki esnfndan): 337,
345
Yorganc Emr Efendi (eyh): 184
Yorgi (Kostantn veledi): 37
yorkan: 319, 332
yorkanclarn pri: 319
yorkancyn esnf: 319
Yoros kalas hammm: 159
Yoroz da: 228
Yoroz kalas: 15, 16, 18, 25, 227, 228
Yoroz nm btrk- ksss: 15
Yoroz ruhbnn manastr: 228
Yoroz ehri: 26
Yoruka Hall, Efeliolu (Hacivad' ehd
eden): 351

yrk beleri: 82
yufka levae ekmei: 243
yularciyn esnf: 323
Yularksd Paa: 78
yumurta: 24, 26, 214, 215, 265, 267, 317
yumurtal rekler: 265, 267
Ynn: 15, 16, 18, 23, 24, 26, 37, 115,
210, 232
Ynn lisn: 16, 22, 23, 24, 37, 210
Ynnca: 22
Ynniyn: 14, 15, 17, 21, 31, 37, 38, 54,
55
ynus bal ya: 228
ynus balklar: 290
Ynus Be: 146
Ynus hn: 166
Ynus, Hz.: 242, 271, 288, 289
Ynus Paa (Vezr-i azam): 163, 166
yurdluk: 84, 85
Ysuf (Avc Mehmed'in asl ismi): 131
Ysuf Bal: 166
Ysuf Cell eyh: 222
Ysuf elebi bin Al Yegn: 166
Ysuf elebi sati: 310
Ysuf elebi (Tanbrcyn): 343
Ysuf Efendi (Hnkr imm): 131
Ysuf (Evld- Murd- Hn- Slis): 97
Ysuf Hn, Emrgne (Revn Hn): 113,
114, 116, 117, 239, 344
Ysuf, Hz.: 106, 196, 241, 244, 254, 270,
292, 310, 318
Ysuf (brhm Hn olu): 131
Ysuf misl: 131
Ysuf Paa: 84, 99, 143
Ysuf Paa (ftih-i Hanya): 172
Ysuf Paa, Silihdr: 128, 129
Ysuf Perend, Pir: 323
Ysuf, Seyyid: 166
Ysuf h kahvesi: 109
Ysuf h (Rakks): 348
Ysuf [] Zleyh: 62, 162, 331, 345
Ysuf- Haccc: 339
Ysuf- Kenn: 126
Ysuf- Zlim, Haccc: 106, 257, 298
Ysuf-sfat: 131
Ya cebeli: 229
Ya Neb: 229
yuvac: 348
yuvarlakbz (hayl-i zlcyn): 339
yk arayclar: 297
yksk: 307, 318
ykskciyn esnf: 307
yleme padara egserisi: 306
Yrk: 82, 87, 90, 91, 287
Yz Arn (kalyonu): 125
yzba daylar: 82
yzbalar: 255

-ZZane: 82, 87
Zadra kalas: 139
zafern: 12, 197, 267, 276, 279, 281, 284,
311
Zafrnborlu: 130
zaanos (ku cinsi): 163, 316
Zaanos Paa, (Ninc): 163
zaar: 23, 237, 283, 321, 351, 360
Zaar yaylas: 237
zaarcba: 237
zaarclar oca: 282
zaarclar odas: 352
zaarhne: 253
z (bez cinsi): 333
Zara egserisi: 306
zahre: 33, 90, 91, 108, 110
Zahirddn Erdebl, Mevln: 79
zim [] zam: 50
Zakan kalas: 94
zakan (krk): 321
zkirba: 116
Zkir Efendi (eyh): 184, 185
Zkir (air): 184
Zl Paa cmii: 193
Zl Paa hammm: 159
Zl Paa huddmlar: 178
Zl Paa skelesi: 193
Zl (Pehlivn): 120
Zl [u] Gstehem (Pehlivn): 302, 331
Zlim h (Rakks): 348
Zlpaa cmii: 195
Zlpaa kasabas: 194
Zaranta kalas: 136
zarbina (gemi cinsi): 268
zarbzan toplar: 125
Zarf (air): 164
Zarnata kalas: 142
Zarred: 85, 89
zter (bitki): 262
zter kk (deva otu cinsi): 327
zater-i Hall arak (arb): 356
Zt'l-Rik (Hz. Muhammed'in Gazas):
32
zviye: 41, 144, 145, 176, 178, 182, 183,
184, 187, 191, 192, 195, 198, 199,
209, 225, 251, 252, 254, 259
zemet: 79, 80, 82, 84, 85, 86, 87, 88, 89,
90, 91, 92, 93
zebn-drzlklar: 274
Zebtclarkapusu (Bezztan- Cedd
kaps): 334
zebtcyn esnf: 335
zeberced: 47, 310
Zebr: 248, 330, 336, 337
zecel ilmi: 342
zeheb: 70
zeheb-i hlis: 30, 101, 206, 227

______________________________________ 427

zeheb-i lciverd: 70
zeheb-i Tkyns: 50
zehirli gz mlleri (ikence aleti): 256
zehresiz cuhdlar: 358
Zeky (air): 164
Zekeriyy: 108
Zekeriyy Efendi (slmbol Molls): 182,
250, 251
Zekeriyy Efendi (eyhlislm Yahya
Efendi'nin babas): 123
Zekeriyy, Hz.: 20, 242, 306
Zek elebi gftesi: 136
Zek (air): 136
zelehor: 291, 292, 297, 334, 354
Zelehor Duras: 354
zelehor gedii: 291
zelehor hammlbalar: 291
zelehor hammllar: 291, 292, 297, 334,
354
Zellenme (Tarz elebi'nin eseri): 359
zelzele: 17, 18, 27, 30, 54, 55, 57, 64, 65,
66, 69, 71, 105, 194, 210, 327
zelzele-i azme (stanbul'da): 58
zelzele-i kbr: 17, 30
zemberek: 48, 273
zemberek (sava aleti): 279
zemberek talmhnesi: 315
zemberekiler dkkn: 315
zemberekiler odas: 315
zemzem: 55, 56, 219, 346
zenne (pabuc cinsi): 324, 325
zenberek: 337
zenberekiyn esnf: 315
zenbl: 242, 254, 326, 327, 341
zenbr: 27, 28, 29, 44, 49, 55, 206, 360
zenbr (mermer): 18, 160
zenbr (stunlar): 55
zencebl: 262, 286, 289, 326, 354
zencef: 279
zencifne (ngiliz boyalarndan): 327
zencr: 279, 280
Zencrli Servi: 145, 163, 176
Zencrlikapu hammm: 158
Zencrlikuyu: 146, 176, 181
Zeng-bd (Badd'da): 85, 89
zeng Arab: 62
Zengibr: 185
Zengo: 343
zengle fasl: 116
zengle makm: 116, 287
zenpre sz: 345
zenpreler: 159
zer: 198
zerbf: 267, 268, 273, 280, 319, 333, 348
zerbf bdbnlar: 273
zerbf ullar: 279, 280
zerbf harr cme hbler: 152
zerbf pdeler: 257
zerdl: 285, 289, 300
zerde: 173, 234, 284, 285

zerdeciler: 284, 285

zerdeciyn esnf: 284
zer-desteciyn: 335
zerdev (krk): 321
zerdz: 52, 115, 267, 273, 279, 285, 298,
301, 310, 319, 329, 332, 348
zerdz hale: 94
zerdz harr: 310
zerdz ileme: 267, 319
zerdz tc: 52
zerdz skf keeleri: 279
zerdz yasdklar: 301
Zeregen blar (Ktahya): 344
zer-ender-zer: 19, 94, 114, 115, 116, 170,
171, 254, 267, 268, 273, 298, 310, 333,
349, 357
zerger: 30, 37, 101, 239
zergern: 53, 57, 73, 101, 216, 238, 309,
310
zergern yan kuyumcba esnf: 238,
309
zergern- cevhirciyn esnf: 310
zergerdn (pabuc cinsi): 67, 75, 324, 325
zer-i hlis: 330
Zerke (oban kpei ismi): 280
Zerkb- Konev: 308
zer-kbyn yan altun dcler esnf:
330
zerninc: 311
zerninl gemler: 307
zerrh: 242
zevrak u merkibler: 125
Zeyd bin Hris, Pir: 331
Zeyd-i Hind, Pir: 307, 322
Zeyd-i Kayser, Pir: 278
Zeyla kavmi: 328
Zeyl-i akyk (Aty elebi'nin eseri):
359
Zeyneb Htn (air): 161
Zeyneddn bin Mehemmed bin
Mehemmed: 167
Zeynel Hn: 104
Zeynel Paa (Vezr): 166
Zeynelabidn, el-mevl eyh: 177
Zeynelbidn, Hz.: 282
Zeynelbidn, Ktibzde: 178
Zeynelbidn kurb (Msr'da): 314
Zeynler civar (Bursa'da): 166
Zeynler tarkat: 191
Zeyniyye tarkat: 191
Zeynzde Diyrbekirli (Hnende): 342
Zeynzde Hsn (etryn): 344

Zeynddn Hf fukarlar: 43
Zeynddn Hf tarkat: 43
Zeyrek Yokuu aya: 316
Zeyrekba: 20, 23, 28, 34, 35, 39, 45, 63,
113, 146, 150, 151, 153, 181, 188,
278, 315
Zeyrekba cmii: 63, 278
zeyt ya: 204, 270, 292, 299
zeyt ya bzergnlar: 299
zeyt ya dkknlar: 211
zeyt ya esnf: 292
Zeyt: 21
zeytn: 21, 27, 61, 291, 292
zeytn ya: 291, 292
zeytn sommk: 121
zeytn (stunlar): 55
zeyytn esnf: 299
zhgrciyn esnf: 316
zhgrler: 316
zrh: 280, 302, 331
zrhcba: 302, 303
zrhcba esnf: 302
zrhclar: 158, 302
zrhgirciyn esnf: 316
zc ilmi: 218
zc kitblar: 259
zift: 268, 269
ziftciyn esnf: 269
ziftciyn u katrncyn esnf: 269
Zihn (air): 164
Zkard (Hz. Muhammed'in Gazas): 32
zl: 254, 296, 337, 345, 351
zl bem: 248, 257, 265, 267, 268, 279,
337
Zile: 82
zincb: 321
zincb (krk): 321
zincef tcisi esnf: 319
Zindn, Bb-: 26
zindn kullesi: 43
Zindn Abdrraf Samedn: 43
Zindn, e-eyh: 41
Zindnkapusu: 43, 175, 278, 293, 326,
327
Zindnkapusu hn: 155
zr (matrakbzlk): 121
zir: 64, 65, 70, 75, 240
zir bin: 69
zir- l: 214, 240
zir- benn: 64, 69, 211
zir- mekk: 211
zir- melik: 70, 211

______________________________________ 428

Ziriki livs: 86
Zirinolu kalas: 141
zir-zop bel-hop dvneleri: 262
zivzik (kl): 31, 301
ziyfet: 33, 50, 108, 202, 216, 221, 238,
264, 285, 287, 295
ziyfetnme: 234
ziyretgh: 36, 43, 62, 63, 136, 146, 160,
162, 165, 167, 169, 170, 171, 172,
173, 174, 175, 176, 178, 180, 183,
185, 187, 189, 191, 192, 194, 197,
198, 199, 200, 201, 202, 204, 205,
208, 209, 214, 221, 222, 223, 225,
226, 235, 236, 256, 258, 262, 269,
270, 284, 306, 320, 322, 325, 350
zzn (ok cinsi): 315
Zolomiolu: 141
zolta: 140
zorba: 103, 104, 106, 107, 109, 110, 112,
113, 117, 118
zorba siph: 107
Zorlu Receb (edeciyn): 345
zf (iecek): 285
Zulmiyye cmii: 143
zrbz (hayl-i zlcyn): 121, 338
zurna: 204, 336, 337, 346
zurnacba esnf: 335
zurnacyn: 336, 337, 345, 346
zam: 50, 86, 87, 90, 91, 92, 93, 125,
158
Zbeyde Htn: 74
Zbeyr hazretleri (bn Zbeyr): 261, 298
Zbeyr, Hz.: 298
Zfer, mm: 355
zlbiyyt: 289, 295
Zlfikr (Hazret-i Al'nin klc): 261
Zlkadir: 78
Zlkadriyye (Maray): 88
Zlkarneyn: 15, 16, 21, 37, 51, 59, 214,
217, 227, 250
Zlkfl, Hz.: 241
zlfl baltaclar: 93
Zmrd kolu: 348
zmrrd: 101, 289, 310, 348
Zmrrd kolu: 348
zmrrd-i svn: 310
znnrbend (ikence aleti): 256
Znnn- Msr: 254, 261, 308, 326, 327
Zpn, Pehlivn : 316, 331
Zveyle, Bb-: 77, 166
zvvr: 124