YASALAR

Dnya nfusunun yaklak % 40,5ini oluturan 54

lkede yasalar isteyerek de bir nedene bal olmadan izin vermektedir. De sadece kadnn sal risk altndaysa izin veren lkelerin says 55 olup bu lkeler dnya nfusunun yaklak % 12,6sn oluturmaktadr.

 steyerek de sadece kadnn yaamnn

kurtarlmas gerekesiyle izin veren ya da dn tmyle yasak olduu lke says 72 olup bu lkelerde yaayan insanlar dnya nfusunun % 26,1ini oluturmaktadr

 steyerek de izin veren ilk lke Sovyetler Birlii

olmutur.

 1920 ylnda Sovyetler Birliinde Leninin kadnlarn

istemedikleri bir bebei dourmaya zorlanamayacaklar gr uyarnca tm Sovyet hastanelerinde dk uygulamalar balamtr. Bu durum Stalinin 1936 ylnda dkleri yasaklayncaya kadar devam etmitir.

 zlandada 1935 ylnda ve Danimarkada 1956 ylnda

tbbi ve toplumsal nedenlerle, inde 1957 ylnda nfus art nedeniyle, Japonyada 1949 ylnda ekonomik nedenlerle ve hatta bir slam lkesi olan Tunusta ok ocukluluk nedeniyle isteyerek de yasalarla izin verilmitir.

 ABDde ilk kez 1967 ylnda Kaliforniya, Kolorado ve

Kuzey Carolinada de izin veren yasalar kartlm , ayrca ayn yl daha sonradan Birleik Kralln egemenliindeki lkelerde de etkisini gsterecek olan yasa deiiklikler ngilterede gerekletirilmitir. ngilterede 1967 ylnda kartlan yasa, o zaman kadar grlmedik biimde Bat lkelerinde sosyal endikasyonlar asndan kapsam geni ilk yasa olma konumundadr.

Afganistan Andorra Angola Antigua Banglade Bat eria ve Gazze Bhutan-AD Bir. Arap Em.-ABO/EO Brezilya-T Brunei Dominika Ad. Dominik Cum. El Salvador-x Endonezya Fildii Sahili Filipinler Gabon Gine-Bissau Guetamala Haiti Honduras Irak ran rlanda

Kenya Kiribati Kolombiya Kongo (Brazzaville) Kongo Dem. Cum. Laos Lesotho Libya-ABO Lbnan Madagaskar Malawi-EO Mali-T-E Malta Marshall Ad.-AD Mauritius Ad. Meksika-?/T Mikronezya Msr Monako Moritanya Myanmar Nijer Nijerya Nikaragua-ABO/EO

Orta Afrika Cum. Palau-AD Panama-ABO/T/ FA Papua Yeni Gine Paraguay Surinam Suriye-ABO/EO Swaziland ili-x Tanzanya Togo Tonga Tuvalu Uganda Umman Venezuelya Yemen San Marino Sao Tome Senegal Soloman Ad. Somoli Sri Lanka Sudan-T

Arjantin-T1 Bahamalar Benin-T/E/F Bolivya-T/E Burkina Faso-T/E/F Burundi Cibuti ad-T/E/F Ekvator Ekvator Ginesi-ABO/EO Eritre Etyopya Fas-EO Gine-T/E/F Grenada Kamerun-T Katar Komoro Ad. Kore Cum.-EO/T/E/F Kosta Rika Kuveyt-ABO/EO/F

Liechtenstein Maldiv Ad.-EO Mozambik Pakistan Peru Polonya-ABO/T/E/F Rwanda Saint Lucia Suudi Arabistan-ABO/EO Tayland-T Uruguay-T rdn Vanuatu Zimbabve

 Botsvana-T/E/F

Cezayir Gambiya Gana-T/E/F Hong Kong-T/E/F spanya-T/F srail-T/E/F Jamaika-ABO Kuzey rlanda Liberya-T/E/F Malezya Namibya-T/E/F Nauru Portekiz-ABO/T/F Saint Kitts ve Nevis Samoa Sierra Leone eyseller-T/E/F Triindad ve Tobago Yeni Zelanda-E/F

 Avustralya-?

Barbados-ABO/T/E/F Belize-F Fiji Finlandiya-T/F Hindistan-ABO/T/F ngiltere-F zlanda-T/E/F Japonya-EO Kbrs-T/F Lksemburg-ABO/T/F Saint Vincent ve Grenadines-T/E/F Tayvan-ABO/EO/E/F Zambiya-F

ABD-?/?/ABO Almanya-* Arnavutluk Avusturya-* Azerbaycan Bahreyn Belika-* Beyaz Rusya Bosna-Hersek-ABO Bulgaristan Cape Verde ek Cum.-ABO in-/C Danimarka-ABO Ermenistan Eski Yugoslavya Estonya Fransa-* Guyana- Gney Afrika Grcistan Hrvatistan-ABO Hollanda-? sve svire-** talya-ABO Kamboya-* Kanada

Kazakistan Krgzistan Kore D. Halk C.- Kba-ABO Latvia Litvanya Macaristan Makedonya-ABO Moldova Mongolya Nepal-C Norve-ABO zbekistan Romanya-* Rusya Fed. Singapur-*** Srbistan-ABO Slovak Cum.-ABO Slovenya-ABO Tacikistan Tunus Trkiye-/ABO/EO/T Trkmenistan Ukrayna Vietnam- Yunanistan

krmz: her ne sebeple olursa olsun krtajn yasak olduu lkeler turuncu: sadece annenin hayat, fiziksel ve psikolojik sal tehlikede ise yaplabilen lkeler kahvrengi: turuncuda belirtilenlere ek olarak tecavz durumunda da krtaja izin veren lkeler sar: kahverengiye ek olarak bebekte belirli anomaliler varlnda da krtaja izin veren lkeler yeil: yukardakilere ek olarak sosyoekonomik faktrler nedeniyle de krtaja izin veren lkeler mavi: yukardaki btn nedenlerle krtaj yaplabilen ve sadece anne isteine bal olarak da krtajn yasal olduu lkeler (trkiye bu gurupta grnmektedir, 2012 mays)

Ynlendirici Danmanlk
Almanya ve Hollanda gibi baz lkelerin yasalarnda dk uygulanmasndan nce kadnlarn zorunlu olarak danmanlk almas kural bulunmaktadr.

Bekleme Sreleri
steyerek dk hizmeti alabilmek iin ngrlen danmanlk zorunluluu, genellikle dk iin bir bekleme sresinin gemesi koulu ile birlikte uygulanmaktadr. Belika ve Fransa rneklerinde olduu gibi

Onam ve Onay Gereksinimi

Aralarnda lkemizin de bulunduu Japonya, Hindistan ve Norve gibi baz lkelerde kadnlara isteyerek dk uygulanabilmesi iin elerinin ya da anne babalarnn onaylarnn alnmas zorunludur. ngiltere ve srail gibi lkelerde ise isteyerek dk uygulamas iin bir baka hekimin ya da hekimler grubunun onayna gereksinim vardr.

steyerek Dk Uygulamas in Sre Kstlamas

steyerek de kadnn istei zerine herhangi bir nedene bal olmakszn izin salayan pek ok lkede uygulamann yaplabilmesi iin sre koulu mevcuttur. Bu sre Guyanada olduu gibi en az 8 hafta olabilecei gibi, Hollanda ve ABD uygulamalarnda olduu gibi fetusun rahim dnda yaama yetenei kazanmasndan nceki dnemi kapsayacak kadar uzun bir sreyi de kapsayabilmektedir.

Kstl Mali Destek

steyerek dk uygulamalarnn geni anlamda yasal olduu lkeler, uygulamalarn maliyetinin karlanmasnda kstlamalar koyabilmektedir. Macaristan ve ek Cumhuriyetinde tbbi nedenlerle uygulanan dkler kamu btesinden karlanmakta, istek zerine yaplan dkler bte kapsamnda dnlmemektedir.

steyerek Dk Konusunda Reklam Yasa

Liberal dk yasalarnn geerli olduu pek ok lkede uygulamalarn nerede yapldnn duyurulmas konusunda yasaklar bulunmaktadr.

 Cumhuriyet dneminde Trkiyede isteyerek dk konusunda, ceza

yasas kapsam dnda ayrntl olarak ilk kez 1965 ylnda 557 sayl Nfus Planlamas Hakknda Kanun ile dzenlenmitir. Bu yasa ile Gebeliin ana hayatn tehdit ettii veya edecei, reymin1 veya ceninin gelimesini imkansz klan veya doacak ocuk ile onu takip edecek nesiller iin ar maluliyet tekil edecek hallerde gebeliin sonlandrlmas serbest hale getirilmitir Bu yasann kartlmasndan nceki dnemde isteyerek dk, her ne nedenle ve biimde bavuruluyor olursa olsun kesin olarak yasaklanmaktayd ve yasaklamann kaynan 1926 tarihli Trk Ceza Kanunu ve bu kanunu destekleyen 1930 tarihli Umumi Hfzshha Kanunu oluturmaktayd.

 1965 tarihli yasa, 1983 ylnda deiiklie uram ve bu kez isteyerek

dk 10. haftann sonuna kadar olan sre iinde kadnn isteine bal olarak yasal hale getirilmitir.

I.

27 Mays 1983 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan, 2827 sayl Nfus Planlamas Hakknda Kanunu. Bu Yasa;
10 Eyll 1983 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan 507 sayl Nfus Planlamas Hizmetlerini Yrtecek Personelin Eitimi, Grev, Yetki ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmelik Ekim 1983 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan 509 sayl Nfus Planlamas Hizmetlerini Yrtme Ynetmelii 18 Aralk 1983 tarihinde Resmi Gazetede yaynlanan 510 sayl Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin yrtlmesi ve Denetlenmesine likin Tzk ile desteklenmektedir.

II. steyerek dk mevzuatnn ceza hukuku ynnden ele alnd ikinci yasa Trk Ceza Kanunu dur

1926 tarihli Trk Ceza Kanunuda 468 ile 471 maddeleri arasnda dzenlenen isteyerek dk sular 1965 ylndaki 2827 sayl Nfus Planlamas Hakknda Kanun ile yaplan deiiklikler dahil olmak zere drt kez deiiklie uramtr. En son olarak 26 Eyll 2004 tarihinde Trk Ceza Kanunu bir kez daha btnyle yenilenmi ve bu kez isteyerek dk sular yeni Kanunun 99 ve 100. maddelerinde son olarak tanmlanmtr.

 Nfus planlamas hakknda yrrle konulan yasalar arasnda en yeni

tarihli ve en geni kapsama sahip olan Yasann ilk maddesinde belirlenmi amac, nfus planlamas esaslarn, gebeliin sona erdirilmesi ve sterilizasyon uygulamalarn, acil mdahale halleri ile gebelii nleyici ila ve aralarn temin, imal ve saptanmasna ilikin konular dzenlemektir. 2. maddesinde nfus planlamasnn tanmn u ekilde yapmaktadr: Nfus planlamas, fertlerin istedikleri sayda ve istedikleri zaman ocuk sahibi olmalar demektir. Ayn maddenin ikinci fkrasnn son cmlesinde ise, nfus planlamasnn gebelii nleyici tedbirlerle salanaca belirtilmektedir.

 Kanunun isteyerek dk konusundaki getirdii en nemli yenilik, 5.

maddede dzenlenen gebeliin sona erdirilmesi konusundadr. Buna gre, gebeliin onuncu haftas doluncaya kadar, annenin sal asndan saknca olmad taktirde, istek zerine rahim tahliye edilir lkemizde on haftadan sonraki gebeliklerde dk uygulanmas iin sadece annenin yaamnn tehdit altnda olmas veya fetal anomali olaslnn varl koullarnn yasalarca kabul edilmektedir. 2004 ylnda gerekleen ceza kanunundaki deiiklie kadar, tecavz sonucu oluan gebelikler isteyerek de bavuru iin bir gereke olarak gsterilmemitir. Son deiikliin ceza kanunu kapsamnda yaplmas, tecavz sonucu gebe kalan ve isteyerek dk iin bavuran kadnlarn salk kurulularndan hizmet almalarn zorlatrmaktadr.

 2827 sayl Kanun, gebeliin sona erdirilmesi konusunda kimlerin

onayna ve onamna geresinim olduu konusunu, 6. maddesinde dzenlemitir. Bu hkme gre, rahim tahliyesi iin, gebe kadnn onamna, kklerde kn rzas ile velinin onamna, vesayet altnda bulunup da reit veya mmeyyiz olmayan kiilerde reit olmayan kiinin ve vasinin onay ile sulh hakiminin onay vermesine gereksinim vardr. 2827 sayl Yasaya dayanlarak kartlm olan Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yrtlmesi ve Denetlenmesine likin Tzk ile gebelik sresi on haftay aan gebeliklerde isteyerek dn uygulanmas iin iki hekimden onay alnmas kural getirilmitir.

 Nfus Planlamas Hakknda Kanun ve bu kanun kapsamnda yaplacak

isteyerek dk uygulamalarnda onay ve onam biimlerini dzenleyen Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yrtlmesi ve Denetlenmesine likin Tzk, hukukularmz ve tp etii uzmanlarmz tarafndan zerklik ilkesi asndan ayrntl olarak incelenmi ve ad geen tzkteki onam ilemlerinin zerklik ilkesi balamnda sorun olduu saptanmtr Rahim Tahliyesi ve Sterilizasyon Hizmetlerinin Yrtlmesi ve Denetlenmesine likin Tzn 3. Maddesi rahim tahliyesinin kadn hastalklar ve doum uzmanlarnca yaplabileceini belirtmekte; ayrca, Bakanlka eitilerek yeterlik belgesi alm pratisyen hekimlerin menstrel reglasyon yntemi ile rahim tahliyesini kadn hastalklar ve doum uzmanlarnn denetim ve gzetiminde yapmalarna izin verilmektedir

 steyerek dk hizmetlerinin yaygnlamas ve kadnlarn hizmetlere

ulaabilirliinin artrlmas bu hizmetlerin maliyetlerinin dzenli olarak karlanabilir olmasyla yakndan ilikilidir. Ana ve ocuk sal kapsamnda bir temel salk hizmeti olan aile planlamas ve isteyerek dk hizmetlerinin yasal olarak vatandalara cretsiz sunulmas gerekmektedir.

 Trk Ceza Kanununda isteyerek dk konusunda yaplan en nemli

dzenleme ise 2827 sayl Nfus Planlamas Hakknda Kanun ile gereklemitir. 1983 ylnda yaplan bu deiiklik ile on haftann sonuna kadar olan gebeliklerin istek zerine yetkili kiiler tarafndan sonlandrlmas su olmaktan karlmtr. 2827 sayl Yasann Deitirilen Kanun Hkmleri baln tayan 9. maddesi ile, Trk Ceza Kanununun kinci Kitabnn, Dokuzuncu Babnn, Drdnc Faslnn bal, ocuk Drme ve Drtme Crmleri olarak deitirilmi; yasann 468. maddesinde nemli bir deiiklik yaplarak madde aadaki gibi dzenlenmitir: Gebelik sresi on haftadan fazla olan bir kadnn rzasyla tbbi nedenler olmadan ocuunu drten kimseye iki yldan be yla kadar hapis cezas verilir. ocuunu drmeye raz olan kadna da ayn ceza verilir.

 2827 sayl Yasa, ayrca, ocuk drtme konusunda, rahim tahliye

etme yetkisi kstasn getirmi ve bu yetkiye sahip olmayan kiilerin, gebelik sresi on haftadan az olan kadna rzasyla dk yaptrmasn cezalandrmtr. 10 Haftann Alm Olmas: Suun olumas iin gebeliin 10 haftay am olmas gerekir ve bu durumun fail tarafndan bilinmesi gerekir. Failin 10. haftann aldn bilmemesi halinde bu bir fiili hatadr ve fiili hata da kasd ortadan kaldrr. Daha nceki Ceza Yasas metinlerinde on haftadan fazla gebeliini kendi bana dren kadn iin ngrlen ceza, kadnn hekime bavurarak gebeliini sonlandrd durumdan daha fazlayd. Yani kadnn salnn dnerek bir hekime bavurmas daha fazla ceza almas ile sonulanabiliyordu. Yeni Yasa ile bu durum dzeltilmi ve cezalar eitlenmitir.

 2004 ylnda yaplan deiiklikle kadnn maduru olduu bir su

sonucu gebe kalmas halinde, sresi yirmi haftadan fazla olmamak ve kadnn rzas olmak kouluyla, gebelii sona erdirene ceza verilmez. Ancak, bunun iin gebeliin uzman hekimler tarafndan hastane ortamnda sona erdirilmesi gerekmektedir. Ancak tecavz, 2827 sayl Yasa ve ona bal Tzkte gebelik sona erdirme endikasyonu olarak tanmlanmamtr. Trk Ceza Kanununun isteyerek dk ile ilgili maddelerinde, sz konusu fiiller sonucu kadnn lmesi ya da beden veya ruh sal asndan zarar grmesi cezay artran bir neden olarak ngrlmtr. Benzer biimde bu zararlara neden olanlar yetkisiz kimseler ise cezalar bir miktar daha artrlmaktadr.

 MADDE 468: Bir kadnn rzas olmakszn ocuunu drten kimseye 7

yldan 12 yla kadar ar hapis cezas verilir.

Gebeliin sresi on haftadan uzun olan bir kadnn rzasyla tbbi nedenler mevcut olmadan ocuunu drten kimseye 2 yldan 5 yla kadar hapis cezas verilir. ocuunu drmeye rza gsteren kadna da ayn ceza verilir.

Birinci fkrada yazl fiil; kadnn lmne neden olmusa faile 15 yldan 20 yla ve bedeni bir zarara neden olmusa 8 yldan 12 yla kadar ar hapis cezas verilir.

kinci fkrada yazl fiil; kadnn lmne neden olmusa faile 5yldan 12 yla ve bedeni bir zarara neden olmusa 3 yldan 8 yla kadar ar hapis cezas verilir.

Gebe sanlan bir kadn zerinde rzas olmakszn ocuk drme amacyla baz fiillerde bulunan kimse kadnn lmne veya bedeni zararna sebep olmusa 452. ve 456. maddeler hkmlerince cezalandrlr. Gebelik sresi on haftadan fazla olan ocuunu isteyerek dren kadna 1 yldan 4 yla kadar ar hapis cezas verilir.

 Madde 470: Rahim tahliye etme yetkisi olmayan bir kimse, gebelik sresi on

haftadan az olan bir kadnn rzasyla dk yaptrd taktirde 2 yldan 4 yla kadar hapis cezasyla cezalandrlr. Fiil kadnn lmne veya bedeni bir zararna sebep olmusa, fail ayrca 452. ve 456. maddeler hkmlerince cezalandrlr. Tahliye etme yetkisi olmayan bir kimse 468. maddenin 1. 2. 3. ve 4. fkralarnda ngrlen fiilleri iledii taktirde cezas 1/3 orannda arttrlr.

Rahim tahliye etme yetkisi olmayan bir kimse; gebe sanlan bir kadna ocuunu drtmek iin ila, gere tedarik eder veya gebe sanlan bir kadn zerinde rzas olmakszn ocuk drme amacyla baz fiillerde bulunur ve kadnn lmne veya bedeni zararna sebep olursa, 452. ve 456. maddeler hkmlerince cezalandrlr. Fiil kadnn rzasyla ilenmi ise ceza 1/3 orannda indirilir

 MADDE 8: Rahim tahliyesini gerektiren acil haller unlardr:

a) Servikal internal os kapal olsa bile kadnn yaamn tehlikeye sokacak lde vajinal kanamalar, b) Servikal internal osun ak olduu haller, c) Uterustaki gebelik rnnn bir blmnn dt ve kanamann devam ettii haller ya da enfeksiyon tehlikesi.

 Krtaj yasa tasla almalar srerken 10 hafta snr korunaca iin

yasayla deil ilk aamada ynetmelik ile yeni uygulama hayat geirilecek. ksa sreli terapi , krtajdan vazgemeleri iin 4 gn dnmesi istenecek bebein geliim evrelerini anlatan videolar izletilecek bebein kalp sesi dinlettirilecek Krtaj kurulu gndemde??? kadnlarn doum izni krtaj yasa taslanda yeralacak. Annenin 4 aylk doum izninin 6 aya karlmas planlanyor. Aile bakanlnn, doum iznine ayrlan kadnn iini kaybetmesi ihtimaline dikkat ekmesi nedeni ile ek nlemler de alnacak. Salk personeline krtaj yapmama hakk tannacak Ertesi gn haplar cretsiz verilecek Tbbi zorunluluk olmadan 10 haftann zerinde krtaja izin veren kadna 1 yldan 3 yla kadar hapis cezas verilecek (Bu, mevcut durumda 1 yla kadar hapis ve adli para cezas). Ensest sonucu oluan gebeliklerin sonlandrlmasnda veli veya vasi izni aranmayp hkim kararna gre ilem yaplacak. ocuu cinsel ynden istismar eden kii 6 yldan 15 yla kadar hapis cezasyla cezalandrlacak (Mevcut yasada ceza, yldan 8 yla kadar hapis ngryor).

Belgesay M.R.: Tbbi Mesuliyet. stanbul niversitesi Yaynlar Hukuk Fakltesi, stanbul, 1953.5 Bulut A., Toubia N.: Hastanelerde Gebelik Sonlandrma Hizmetlerinin lerlii ve Etkinlii. stanbul niversitesi ocuk Sal Enstits, stanbul, 1994.9 Bken N.., Bken E.: Tbbi malpraktis konusunda tartmalar. Trkiye Klinikleri Tp Etii Hukuku Tarihi Dergisi, 11:2:140-147, 2003.11 Trkiye Nfus ve Salk Aratrmas 2003. Hacettepe Nfus Ettleri Enstits ve Macro Int. Inc., Ankara, 2004.57 Ulusal aile planlamas hizmet rehberi, Cilt I: Aile planlamas ve reme sal. TC Salk Bakanl, Ana ocuk Sal ve Aile Planlamas Genel Mdrl, Ankara, 1994.58 Uluslararas Nfus ve Kalknma Konferans Raporu. Birlemi Milletler, 1994.59 Yurtcan E.: Trk Hukukunda Krtaj ve Uygulamas. Kazanc Hukuk Yaynlar, stanbul, 1990.66 Oslo Bildirgesi. Tedavi Amal De likin Duyuru. Salkla lgili Uluslararas Belgeler. Yayna Hazrlayan: Sayek F., Trk Tabipleri Birlii, 1998.44 Mason J.K., McCall Smith R.A., Laurie G.T.: Law and Medical Ethics. Fifth edition, s. 113147, Butterworths, Londra, 1999.39