Kültür

Enbiya YILDIRIM

30 Şubat 2009
HURÂFELERLE
KUŞATILMIŞ BİR HAYAT
Y aşadığımız modern zaman-
larda insanların uç noktala-
ra kayması sıkça rastladığımız
durumlardandır. Bunda, fertlerde oluşan doy-
muşluk ve yeni şeyler arama arzusunun etki-
si olmakla birlikte, sağlıklı dinî bilgi edinmemiş
olmanın da etkisi olduğu âşikârdır. Ayrıca di-
nin alanına giren konuların ehlince sunulmadığı
takdirde bu boşluk başkalarınca mutlaka doldu-
rulmakta, uçuk düşünceler ve hurâfeler ortalığı
kaplamaktadır.
Toplumumuzda da bâtıl inanışlar oldukça
yaygındır. Örnek verecek olursak baykuş ötüşü
uğursuzluğa yorumlanmaktadır. Oysa Allah’ın
yarattığı dünya süslerinden olan baykuşun öt-
mesinin uğurla ve uğursuzlukla nasıl bir ilgisi
olabilir?. Muhtemelen görüntüsünün insanla-
ra ürkütücü gelmesi bu anlayışı besleyen neden-
lerdendir. Anlaşılan o ki baykuşla ilgili bâtıl ina-
nışlar sadece bizim ülkemizle sınırlı değildir.
Yunan mitolojisinden tutun da Hz. Peygamber
öncesi Arap yarımadasına varıncaya dek bu ina-
nışın yaygın olduğunu görmekteyiz. Hz. Pey-
gamber bir hadislerinde buna dikkat çekmiş ve
“Baykuş ötüşünde bir uğursuzluk yoktur1.” bu-
yurmuştur. Aynı şekilde karanlıkta siyah kedi
görmek de hayra yorulmaz ve onu görmenin ar-
dından bir felaketin gelmesinden korkulur. Oysa
zavallı hayvanın karnını doyurup gezinmek dı-
şında başka bir derdi yoktur.
Hurafeler cenneti olan ülkemizde nazarlığa
da çok büyük önem verilmekte ve göz değmesi-
ne engel olduğuna inanılmaktadır. Oysa bunun
bir faydası yoktur. Çünkü nihâyetinde bunlar bir
ustanın elinden çıkan takılardır ve süs eşyası ol-
masının ötesinde bir fayda sağlaması söz konusu
olamaz. Anadolu’da yaygın olarak evlerin kapı-
larının üzerine özellikle de yeni yapılan yapıla-
ra hayvan boynuzları veya at nalları takılmakta
ve kem gözlerden korunacağına inanılmakta-
dır. Gerek çocuklara ve gerekse evlere bu şeyle-
rin takılması göz değmesi olarak adlandıran na-
zara karşı bir koruyucu olarak düşünülmektedir.
Oysa bunların da bir fayda sağlaması söz konusu
değildir. Bunları takmanın belki şu faydası ola-
bilir: Göz değmesinden korkulan insanların ba-
kışlarının nazarlıklara takılmasını ve akıllarını
meşgul ederek içlerindeki kötü duyguların fren-
lenmesini sağlamak. Ancak bunların bir inanış
çerçevesinde takılması veya asılması inanç bakı-
mından son derece sorunlu hususlardır.
Ulu kimseler olarak bilinen kişilerin mezarla-
rında mum yakılması, çaput bağlanılması, şeker
okunup gelenlere ikram edilmesi, adak kesilmesi
suretiyle yapılan bazı adetler vardır ki bunların
da hiçbir faydası yoktur. Bazen ölçü o kadar ka-
çırılmaktadır ki “Al sana bir göbek, ver bana bir
bebek.” denilerek mezarların başında göbek atı-
larak çocuk sahibi olunmak istenmektedir. Bağ-
lanan bezlerle ve çaputlarla mezar adeta renk
cümbüşüne boğulmakta, mezar olmaktan çık-
makta, panayır yerine veya kumaşçı dükkânına
dönüşmektedir.
31
 Gazetelerin aile sayfalarında bolca yer ayırdı-
ğı burçlara dair köşeler de bu kabildendir. Bu kö-
şeleri hazırlayanlar okuyucularını bazen ümitlen-
diren bazen de dikkatli olmaları yönünde uyaran
yazılar yazmakta, aynı dönemde doğmuş milyon-
larca insanı aynı sevincin veya aynı kederin bek-
lediği iddiasında bulunmaktadırlar. Ustaca ha-
zırlanan söz konusu köşelerde yuvarlak ifadeler
kullanılmakta ve insanların iç dünyalarıyla oy-
nanmaktadır. Söz konusu yazılardaki genel ifade-
lere takılan okuyucular, bunları kendilerine göre
yorumlayarak özellerine bakan bir yönü mutla-
ka bulmakta ve hayatında bir değişiklik bekleme-
ye koyulmakta, hayalci olmaktadır. Daha sonra
bu köşeler kendileri için vazgeçilmez olmaktadır.
Oysa o günkü gazetelerin benzer köşelerine bakı-
lacak olsa, hepsinin farklı şeyler söylediği görüle-
cek ve masa başında yazılan bu satırların hiçbir
değerinin olmadığı anlaşılacaktır. Aynı şeyi finca-
nı ters çevirerek, orada oluşan çizgilerden gele-
cek okuma için de söyleyebiliriz. Kezâ el ayasın-
daki çizgileri ileriye dönük olacak şeylere yorma,
yıldıznâmelerden ve tarot kartlarından bir takım
yorumlar çıkarmak da bu tür aslı olmayan ve eğ-
lence olmaktan öteye geçmeyen işlerdir. Bunun
yanında, insanları bir takım beklentiler içine so-
kan ve hayal âlemine taşıyan bu tür yazıların hal-
kın ruh sağlığı üzerinde olumsuz etkisi olduğu da
açıktır.
Oysa hayat fincana bakıp okunabilecek kadar
32 Şubat 2009
basit veya masa başında burçların neler getire-
ceğini yazacak kadar açık ve görülebilir değildir.
Hayatın, hepimiz için yarın ne getireceğini hiç
kimse bilemez. Yarın hepimizin karşısına çeşitli
sürprizler çıkabilir. Hayatın güzelliği de zaten bu-
rada yatmaktadır. Eğer geleceği bilmek bu kadar
kolay ve basit olsaydı, ilk önce bu işten para ka-
zanan insanların kendi karşılaşacakları sorunlara
önceden hazırlıklı olmaları beklenirdi. Aynı şekil-
de her devletin vatandaşlarının ileriki hayatlarını
düzenlemek için fal bakanlığı kurmaları kaçınıl-
maz olurdu. Dolayısıyla yapılan iş, sorunları olan
insanların saflığından istifade
ederek paralarını ve zamanları-
nı almaktan öteye geçmemekte,
beklenti içine sokulan insanlar
gelecek felaket veya müjde ne-
deniyle her şeyden kuşku du-
yan ve yaşadığı hayatı gerçekte
yaşamayan insanlar haline dö-
nüşmektedir. Oysa bilinmeye-
ni bilmek sadece Allah’a mah-
sustur. Allah Kur’an’da pek çok
yerde gaybı sadece kendisinin
bileceğini açıkça ifade etmekte-
dir. Dolayısıyla çeşitli fal oyun-
larıyla insanlara bir şeyler an-
latanlar bir anlamda tanrıcılık
oynadıklarının da farkında değillerdir. Hâlbuki
Allah, Hz. Peygamber döneminde oklarla yapılan
falcılığı şiddetle yasaklayarak, “Fal oklarıyla kıs-
met aramanız sizlere haram kılındı. Bunlar (hak
yoldan) sapmaktır.” (5/Mâide, 3) buyurmuştur.
Bu yasaklama falın her türlüsü için geçerlidir. Hz.
Peygamber de falcılara gitmeyi ve onların anlat-
tıklarına inanmayı dinden uzaklaşmak olarak ta-
nımlamıştır.
Aynı şeyi hastalıkların tedâvîsinde de görmek-
teyiz. Bazı üfürükçü veya muskacı insanlar, iyileş-
meyen hastalıklara tedâvî uyguladıklarını söyle-
yerek, çaresizlikten her yola başvuracak duruma
gelenleri zayıf taraflarından yakalamakta ve söz-
de efsunlar ve tedâvî metotlarıyla hastaların para-
sını almaktadırlar. Bunlar bazen o derece rağbet
görmektedir ki, tedâvî için yanlarına gidebilmek
ancak randevuyla mümkün olmakta ve doktor
muayenesi gibi paralar alarak çaresiz veya za-
yıf inançlı insanları istismar etmektedirler. Mil-
lete efsun yaparken kendileri hastalandığında da
doktora koşmaktadırlar.
Okuma oranının zayıf olduğu bölge ve muhit-
lerde yaygın olan âdetlerden biri de, muska yaz-
dırmak ve anlaşılması mümkün olmayan işaret ve
sembolleri koruyucu olarak üzerinde taşımaktır.
Hz. Peygamber kendisine bey’at etmeye gelen 10
kişinin bağlılık yeminini kabul etmiş, ancak pa-
zusuna muska bağlamış bir kişinin bağlılık yemi-
nini kabul etmemiş, adam bunu pazusundan sö-
küp attıktan sonra ondan bağlılık yemini almıştır.
Daha sonra da Allah’tan başkasından şifa beklen-
diği için bunu şirk olarak nitelemiştir.
Üzerlerine âyetlerin yazılı ol-
duğu muskalara gelince, Hz.
Peygamber döneminde böy-
le bir uygulama yoktu. İn-
sanın üzerinde âyet taşıdı-
ğını düşünerek derdinin
çaresini Allah’tan dile-
mesi amacıyla bunun en
azından psikolojik bir fay-
da sağlayabileceği söyle-
nebilir. Bu arada ülkemizde
son yıllarda son derece yaygın-
laşan Cevşen adlı muskanın da Hz.
Peygamber’le bir ilgisi olmadığını ve bu-
nun ülkemize Şiî kaynaklardan girdiğini belirt-
mek gerekir. Bu muskanın varlığıyla ilgili olarak
Hz. Peygamber ve sahâbîlerinden bir rivâyet gel-
memiştir. Ancak söz konusu muskanın içerdiği
dualar son derece güzeldir. İnsanın bunları oku-
yarak Allah’a münâcât etmesi güzel kabul edilebi-
lir. Lâkin bunu Rasûlullah ile irtibatlandırmak ve
onun tavsiye ettiğini söylemek son derece yanlış-
tır ve günahtır.
Sonuçta insana gerekli olan üzerine düşen so-
rumluluğu yerine getirmektir. Çocuk sahibi ol-
mak için tıbbın imkânlarını sonuna kadar zorla-
maktır. Çocuğunun evlenebilmesi için iyi bir eş
bulmasına yardımcı olmaktır. Kanser vb. hasta-
lıklar için tedâvî sürecini ısrarla takip etmektir.
İnsan ilk önce bilimin gösterdiği çarelere başvur-
mak durumundadır. Bütün bunları yaparken de
ihmal edilmemesi gereken, her şey kudretinde
olan Allah’a el açmaktır. İkisini bir arada yürüt-
mektir. Yani tedbîri aldıktan sonra takdîri Allah’a
bırakmak ve giriştiği işin sonunu hayırlı etmesini
dilemektir. Zira her şeye gücü yeten yüce Allah’ın
duamıza icâbet edeceğini ümit etmek durumun-
dayız.
Bazı zamanlarda televizyon ekranlarında boy
gösteren sahte hocalar ve yaptıkları, halkımızın
saf duygularını din adına sömürmenin hangi bo-
yutlara ulaştığını göstermesi açısından üzücüdür.
Vatandaşlara düşen görev, dini hurafeler yığını
haline getiren bu insanlara pirim vermemeleri-
dir. Bir takım bâtıl inanışlarının da yer-
siz ve faydasız olduğunu bilmeli-
dirler. Çaresizliklerinden dolayı
başvurdukları bu yolların ne
derece doğru olduğunu öğ-
renmek için de müftülükle-
re veya direkt olarak Diya-
net İşleri Başkanlığı’na ya
da muteber din bilginleri-
ne danışmaları yerinde ola-
caktır. Buralara müracaat et-
tikleri takdirde hem yaptıkları
işin Kur’an ve sünnet çerçevesin-
de ne derece doğru olduğunu öğre-
necekler, hem de işin uzmanı olan insan-
lara danışmanın rahatlığını hissedeceklerdir.
Hz. Peygamber’in buyurduğu şu hadis konu-
muz çerçevesinde çok önemlidir: “Allah, ölüm ve
yaşlılık hariç herşeyin ilacını yaratmıştır.”2 Bu-
gün bazı hastalıkların tedâvî yolları bulunamamış
olsa bile bir gün bunlara da ulaşılacaktır. Bu ne-
denle bilimin yolundan ayrılmamak, hurafeler-
den ve para kazanmak için bize tuzak kuran in-
sanlardan uzak durmamız gerekir. Allah’a elimizi
açıp derdimiz için çare talep edelim, bu arada ya-
pabileceklerimizi de yapalım.
Dipnot
* Prof. Dr.
1 Buhârî, 5278.
2 Mustedrek, 4/445.
33